Pentadbiran Korporat PDF

BAB 1
PENDAHULUAN
OBJEKTIF BAB
Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:

1. Menjelaskan konsep pentadbiran, pentadbiran awam dan
tadbir urus.
2. Memahami struktur pentadbiran (eksekutif) di Malaysia.
3. Mengenal pasti ciri-ciri tadbir urus yang baik dalam
pentadbiran awam.
4. Membahaskan peranan agensi-agensi kerajaan yang
dibahagikan kepada sektor-sektor khusus dalam pelbagai aspek.
1.1 PENGENALAN
Seorang sarjana Barat iaitu Milton J. Esman (1972) menyifatkan Malaysia

sebagai sebuah negara pentadbiran yang sangat menarik dengan
kenyataan seperti “Malaysia is the best understood as an administrative state”.
Persoalannya, kenapa Malaysia dianggap sedemikian? Tentulah perkara
seperti kenyataan Esman di atas mempunyai alasannya yang tersendiri.
Perkara ini mempunyai kaitan dengan sejarah pentadbiran dan
perkhidmatan di negara ini semenjak zaman Kesultanan Melayu Melaka
lagi hinggalah ke zaman penjajahan Barat—Inggeris terutamanya dalam
mempengaruhi dan membentuk sistem pentadbiran di negara ini
daripada sistem pentadbiran feudal kepada sistem pentadbiran moden
dan demokratik.
Usaha ke arah kemantapan dan permodenan pentadbiran awam di negara

ini bukan sahaja dilakukan oleh pemimpin-pemimpin tempatan, malah ia
sudah berlaku sejak pemerintahan British lagi. Pengukuhan sistem
pentadbiran di Malaysia dilakukan melalui pelbagai usaha, langkah dan
strategi termasuklah melantik pakar pentadbiran dari luar seperti dari
Amerika Syarikat. Tujuannya ialah untuk memeriksa pentadbiran dan
seterusnya membuat perakuan bagi memperbaiki pentadbiran di negara
ini.
Jika diteliti dari sudut komposisi kaum di negara ini, memang amat sukar
untuk mentadbirnya. Apatah lagi jika hendak mewujudkan perpaduan
1
dan kerjasama yang baik antara semua kaum—sukar dilakukan jika tiada
permuafakatan seperti yang diciptakan oleh tiga parti utama dalam usaha
membentuk kerajaan sendiri daripada British iaitu UMNO, MCA dan
MIC. Oleh itu, kejayaan dan keupayaan pihak kerajaan dan pentadbiran
di negara ini dalam mengekalkan perpaduan dan kerjasama antara kaum
dalam konteks masyarakat majmuk memang boleh dianggap perkara luar
biasa terutamanya di negara-negara sedang membangun.
Tiada alasan jika mengatakan bahawa sistem pentadbiran awam di negara

tidak berjaya. Tetapi, dalam usaha menjayakan sistem pentadbiran dan
perkhidmatan awam di Malaysia, tentulah ada perkara-perkara yang tidak
baik dan bercanggah dengan etika dan nilai murni wujud dan dilakukan
oleh penjawat-penjawat awam. Justeru itu, pihak kerajaan tidak
memandang mudah perkembangan gejala-gejala negatif dan berunsur
jenayah di dalam pentadbiran dan Perkhidmatan Awam yang kian
berleluasa. Pihak kerajaan sentiasa memantau perilaku, tindakan dan
keputusan yang bersangkut paut dengan pentadbiran dan Perkhidmatan
Awam di negara ini. Jika fenomena seperti rasuah, penyelewengan, pecah
amanah, dan sebagainya berlaku, maka perkara-perkara seperti ini akan
memberikan imej buruk dan menjejaskan nama baik pihak kerajaan atau
pemerintah itu sendiri. Oleh sebab itu, pihak kerajaan sentiasa
memandang serius segala masalah yang berlaku dalam perkhidmatan dan
pentadbiran awam dengan menyeru untuk dibentuk tadbir urus yang baik
(good governance).
Cuba anda bayangkan keadaan Perkhidmatan Awam di

negara kita di peringkat awal kemerdekaan dahulu
berbanding sekarang.
Perkembangan dalam sistem pentadbiran awam di Malaysia telah

melibatkan banyak aspek—sistem kerja, peraturan, perundangan,
profesionalisme perkhidmatan, perubahan paradigma di kalangan
penjawat/pegawai awam, sokongan terhadap dasar-dasar kerajaan dan
yang paling penting ke arah pengukuhan pentadbiran awam itu sendiri.
Di Malaysia, aktor penting dalam kemajuan dan pengukuhan pentadbiran
awam selepas peranan pihak kerajaan dan pembuat keputusan atau dasar
ialah birokrat—di kalangan para pentadbir di semua peringkat agensi
kerajaan. Oleh sebab itu, dewasa ini seringkali diperkatakan tentang
bagaimana usaha untuk membentuk penjawat awam (tadbir urus) yang
baik yang dapat memenuhi aspirasi kerajaan ke arah negara maju
menjelang tahun 2020 kelak.
Oleh sebab itu, perubahan tingkah laku dan respons para penjawat awam
banyak mempengaruhi dasar dan tindakan yang dilaksanakan oleh pihak
2
kerajaan. Perkembangan dalam politik pentabdiran di Malaysia dikatakan
telah banyak membawa perubahan tingkah laku dan tanggapan di
kalangan penjawat/pegawai awam disebabkan berlakunya beberapa
peristiwa dan dasar-dasar kerajaan yang telah dibawa oleh pemerintahan
Tun Dr. Mahathir bermula dari awal tahun 1980-an hingga tahun 2002.
Tentulah semenjak merdeka pada 31 Ogos 1957 (Tanah Melayu) dan

pembentukan Persekutuan Malaysia (16 September 1963), banyak
perubahan yang telah berlaku dalam sistem pentadbiran di negara ini.
Justeru itu, dalam modul ini akan dibincangkan beberapa perkembangan
dan perubahan yang telah berlaku dalam sistem pentadbiran termasuklah
penerapan nilai-nilai murni dan etika kerja positif dalam pentadbiran
yang secara langsung menyentuh mengenai pembaharuan pentadbiran—
penswastaan, pengkorporatan dan ICT (Ahmad Atory, 2001).
Jika diteliti secara mendalam dari segi peranan pentadbir awam semenjak
tahun 1970-an dan 1980-an, tidak banyak yang berubah. Namun,
menjelang tahun 1990-an dan alaf baru (abad ke-21), peranan pegawai-
pegawai awam telah bertambah kepada menjadi penguatkuasa peraturan-
peraturan dalam projek-projek penswastaan kerajaan. Pegawai-pegawai
kerajaan telah banyak menggunakan prinsip-prinsip pengurusan seperti
penggunaan teknologi, automasi, komputer, teknologi maklumat dan
konsep kerajaan elektronik. Sepanjang perkembangan dalam era
teknologi maklumat dan era globalisasi, peranan pentadbir dan
pentadbiran awam di Malaysia kian mencabar—dunia tanpa sempadan
dan pengkorporatan.
1.2 DEFINISI PENTADBIRAN AWAM
Pentadbiran awam menurut K. Ramanathan (2002: 1) sebagai satu aspek

kegiatan dan institusi pemerintahan yang telah lama bertapak dalam
kehidupan manusia. Pentadbiran awam disifatkan sebagai usaha ke arah
pencapaian matlamat pemimpin dan pemerintah untuk kesejahteraan
rakyat yang dibantu oleh jentera pentadbiran. Oleh sebab itu, apa sahaja
kejayaan yang dicapai oleh ketua negara atau kerajaan tertakluk kepada
keberkesanan dan kecekapan institusi pentadbiran awamnya. Dalam hal
ini, pentadbir-pentadbir merupakan aktor penting dalam atau agen utama
kerajaan dalam melaksanakan pentadbiran dalam sesebuah negara.
Oleh sebab itu, pentadbiran awam tambah K. Ramanathan lagi

merupakan alat kerajaan yang penting yang secara langsung terlibat dalam
memberikan keberkesanan mana-mana sistem pemerintahan. Keadaan
ini dapat kita lihat dalam konteks pentadbiran awam dan kerajaan
Malaysia seperti yang ada pada hari ini. Peranan insitusi-institusi
pentadbiran awam dan pegawai-pegawai awam terlibat secara langsung
3
dalam pelaksanaan dasar awam yang diluluskan oleh Dewan
Perundangan (Parlimen). Justeru itu, pentadbiran awam meliputi semua
organisasi, kakitangan, tindakan serta peraturan-peraturan yang
dikendalikan oleh pihak eksekutif (ketua kerajaan dan negara) untuk
menjayakan rancangan yang diluluskan oleh Parlimen.
Dalam mendefinisikan pentadbiran awam, Dwight Waldo (dalam Ahmad

Atory, 2001: 1) mengatakan bahawa terdapat dua definisi yang tipikal
iaitu
(i) Pentadbiran awam ialah organisasi dan pengurusan manusia dan
benda-benda untuk mencapai tujuan-tujuan kerajaan; dan
(ii) Pentadbiran awam sebagai satu “seni dan sains pengurusan”
sebagaimana yang dapat dikaitkan kepada hal-ehwal sebuah
negeri atau negara.
Apa yang dapat dirumuskan daripada definisi yang dikemukakan oleh

Waldo di atas adalah sama dengan apa telah dijelaskan oleh K.
Ramanathan. Apa yang jelas, pentadbiran awam itu melibatkan organisasi
yang di dalamnya merangkumi pegawai-pegawai awam untuk mengurus
dan menjayakan dasar awam yang telah dibuat oleh pihak kerajaan
melalui Parlimen. Jadi, pentadbiran awam disifatkan seni dan sains
pengurusan kerana ia melibatkan aspek kemahiran, kepakaran, kebolehan
dan kecekapan dalam mentadbir dan menyediakan perkhidmatan awam
kepada seluruh lapisan masyarakat.
Justeru itu, pentadbiran awam sebagai satu pengajian akademik yang

sistematik yang diterokai dengan kewujudan negara moden di Eropah
Barat (K. Ramanathan, 2002: 5). Oleh sebab itu, pentadbiran awam
merupakan istilah yang digunakan untuk menerangkan sejenis gerakan
perhubungan manusia—lebih tepat lagi untuk menerangkan semua
kaedah dan teknik yang digunakan secara langsung untuk menguruskan
hal ehwal yang membabitkan tiga ranting pemerintahan iaitu eksekutif,
perundangan dan kehakiman (ibid., 244). Pentadbiran awam menurut K.
Ramanathan melibatkan dua komponen iaitu
(i) Awam (public) – iaitu suatu institusi atau agensi yang dijalankan
atau dipunyai serta memperoleh sumber-sumber kewangannya
secara terus atau sebaliknya daripada kerajaan pusat atau
tempatan; dan
(ii) Pentadbiran (administration) – ialah berasal daripada perkataan
latin “administrare” yang membawa erti membantu atau
mengarahkan. Oleh itu, ia membawa maksud memerhati akan
sesuatu atau mengarahkan sesuatu atau dilaksanakan.
Sama seperti definisi awal yang telah dibincangkan di atas, K.

Ramanathan juga menyifatkan pentadbiran awam sebagai satu sains dan
4
seni yang mempunyai matlamat untuk menyenggarakan perhubungan
awam dan menjalankan tugas-tugas yang telah ditetapkan. Tambahnya
lagi, pentadbiran awam adalah tertakluk kepada kuasa eksekutif,
kehakiman dan perundangan, di mana ia lebih menekankan kepada
penguatkuasaan undang-undang yang telah dibuat, membuat dan
melaksanakan peraturan-peraturan serta polisi-polisi awam. Namun, kita
perlu mengetahui bahawa pentadbiran awam adalah bertanggungjawab
dalam melaksanakan dasar-dasar awam. Dari segi pelaksanaan dasar-
dasar awam pula, pentadbiran awam tidak mementingkan keuntungan
kecualilah dalam dimensi pengkorporatan dan penswastaan yang menjadi
agenda baru pemerintahan negara ke arah peningkatan pencapaian
ekonomi dan pembangunan negara.
Manakala Muhammad Al-Buraey (1992: 202) menjelaskan bahawa

pentadbiran awam merupakan suatu bidang pengajian yang direka cipta
pada awal abad ke-20. Tambahnya lagi, dari segi praktisnya pentadbiran
awam adalah seusia dengan manusia itu sendiri. Sehingga kini katanya,
tiada perbezaan yang jelas antara kedua-dua jenis pentadbiran—awam
atau swasta. Pentadbiran awam khususnya dalam sejarah negara Islam
terkenal dengan kecekapan para pentadbir yang mencerminkan
bagaimana mudahnya orang Islam Arab mengasimilasikan sistem
pentadbiran asing ke dalam fahaman pemerintahan.
Al-Buraey menyifatkan hari ini pentadbiran awam merupakan satu

bidang pengajian dan praktis yang merupakan alat terpenting dalam
negara birokrat (seperti Malaysia) moden dan negara yang mempunyai
berbagai-bagai fungsi serta yang bergantung banyak kepadanya. Justeru
itu, pentadbiran awam memainkan peranan yang penting, kerana ia
terletak di tengah-tengah kegiatan dan urusan di berbagai-bagai peringkat
pemerintahan yang moden, iaitu kebangsaan, negeri dan tempatan.
Fungsi pentadbiran awam dalam zaman moden mencerminkan
kepentingan perkembangan program sebagai sistem pendidikan umum
dan pembaharuan daerah, penghapusan pencemaran air dan udara,
menjalankan organisasi pelbagai negeri atau antarabangsa, penubuhan
institusi ekonomi dan sosial di negara membangun dan baharu, aspek
lain-lain termasuklah pembangunan negara baru.
Dalam penelitian kepada definisi-definisi yang telah dibincangkan,

semuanya menuntut peranan, tanggungjawab, keupayaan, kecekapan dan
sebagainya seorang atau golongan pentadbir dalam Perkhidmatan Awam
ke arah kecekapan dan keberkesanan pentadbiran awam itu sendiri.
Dalam zaman moden, seseorang pentadbir mempunyai tugas dan
kewajipan yang banyak. Ini termasuklah merekabentuk program;
membuat keputusan; membina organisasi; pengambilan dan melatih
5
pekerja serta memajukan personel; merunding kontrak; memperkenalkan
perubahan; merangsang pertumbuhan dan mendorong organisasi unutk
berfungsi sebagai sebuah institusi.
SOALAN DALAM TEKS
1. Bincangkan semula dua komponen yang terdapat

dalam pentadbiran awam.
2. Mengapa pentadbiran awam turut dilihat dari
sagi konsepnya sebagai satu “seni dan sains
pengurusan”?
Semak jawapan anda di akhir bab ini.
1.3 KONSEP TADBIR URUS
Tadbir urus (governance) merupakan salah satu aspek penting dalam

pentadbiran dan pengurusan—awam dan swasta. Kini dalam pengajian
mengenai pentadbiran awam, peranan tadbir urus yang baik (good
governance) semakin mendapat perhatian. Ini kerana tadbir urus yang baik
akan memberikan kekuatan dan imej yang baik kepada mana-mana
organisasi. Justeru itu, di dalam pentadbiran awam di Malaysia, gerakan
ke arah memperkasakan tadbir urus yang berkualiti, dinamik, cekap dan
sebagainya telah bermula semenjak awal tahun 1980-an lagi.
Tadbir urus yang baik bukanlah perkara baru dalam pentadbiran. Ini
kerana penekanan kepada ciri-ciri seperti ketelusan (transparency),
keberkesanan (effectiveness) dan kecekapan (efficiency), akauntabiliti dan
responsif dalam memenuhi kehendak rakyat, merupakan kehendak-
kehendak tadbir urus yang baik yang sentiasa dituntut dan diseru oleh
pihak kerajaan.
Kerajaan Malaysia telah lama menerapkan prinsip-prinsip tadbir urus

yang baik ke dalam pentadbiran agensi-agensinya. Ini dapat dilihat di
beberapa agensi utama di negara ini termasuklah agensi agama seperti
JAKIM dan Jabatan Agama Islam Negeri juga sentiasa memastikan
bahawa pentadbiran dan pengurusannya menepati kehendak-kehendak
tadbir urus yang baik.
6
Terdapat pelbagai tafsiran mengenai tadbir urus yang baik seperti:
(i) Good governance is defined as “the exercise of power by various levels of
government that is effective, honest, equitable, transparent and accountable”
(IOG, 1999);
(ii) Good governance is defined as “a system that is transparent, accountable,
just fair, democratic, participatory and responsive to people’s needs” (World
Conference on Governance, 1999).
Manakala definisi yang lebih komprehensif tentang tadbir urus yang baik
seperti yang dikemukakan oleh UNDP Governance Policy Paper
“Governance for Sustainable Human Development” (1997) yang mendefinisikan
tadbir urus sebagai:
“the exercise of political, economic and administrative in the management of a

country’s affairs at all levels. Governance comprises the complex mechanisms,
processes and institutions through which citizens and groups articulate their
interests, mediate their differences and exercise their legal rights and obligations”.
(Dipetik daripada Haron Siraj, 2000: 116)
1.4 KONSEP TADBIR URUS YANG BAIK
Sejak kebelakangan ini, perbincangan mengenai tadbir urus telah menarik

perhatian umum. Tadbir urus yang baik dalam arena nasional, politikal,
sosial dan ekonomi boleh dijadikan sebagai panduan dan asas serta
persediaan dalam menghadapi pelbagai tekanan globalisasi. Sejajar
dengan isu-isu governance semasa, Persatuan Perkhidmatan Tadbir dan
Diplomatik (PPTD) dengan usahasama Institut Tadbiran Awam Negara
(INTAN) JPA, telah mengadakan Persidangan Perkhidmatan Awam
Kelima (PPA 2000) dengan tema “Good Governance: Issues and Challenges”
bertempat di Auditorium INTAN, Bukit Kiara, Kuala Lumpur pada 22
hingga 24 Jun 2000.
Menyentuh mengenai peranan tadbir urus yang baik, YAB Dato’ Seri
Abdullah Hj. Ahmad Badawi, Timbalan Perdana Menteri ketika itu
dalam ucapannya di persidangan tersebut menyatakan keperluan
Perkhimatan Awam negara untuk menghapuskan imej tradisi iaitu
sebagai sebuah birokrasi yang lembab dan sejajar dengan era peralihan
globalisasi. Kini di bawah pentadbiran Dato’ Seri Abdullah Ahmad
Badawi, tadbir urus yang baik di Malaysia berkait rapat dengan prinsip
Islam Hadhari yang diperkenalkan oleh Perdana Menteri untuk
pembangunan sosioekonomi dan teknologi, keadilan sosial dan toleransi
kaum. Berdasarkan kepada apa yang telah dibincangkan secara ringkas di
atas, jelas sekali menunjukkan bahawa tadbir urus yang baik memerlukan
7
peranan mereka dalam semua aspek pentadbiran dan pengurusan negara
di semua peringkat terutama ke arah mencapai taraf negara maju
menjelang tahun 2020 nanti.
Oleh itu, tadbir urus yang baik hendaklah bebas daripada pelbagai gejala
dan tingkah laku negatif yang tidak bermoral, menyalahi etika kerja,
melanggar undang-undang dan ajaran agama—berunsurkan jenayah dan
melanggar disiplin. Tadbir urus yang baik hendaklah bebas daripada
masalah seperti rasuah, penyelewengan dan penyalahgunaan kuasa, sering
bertangguh dalam melakukan tugas yang diberi dan sebagainya. Lantaran
itu, kini kerajaan sedang berusaha membenteras gejala rasuah di kalangan
pegawai awam secara besar-besaran kerana fenomena ini akan
menjejaskan nama baik, imej, kepercayaan rakyat terhadap Perkhidmatan
Awam dan menjatuhkan maruah dan martabat pentadbiran awam itu
sendiri.
Tadbir urus yang baik perlu menunjukkan akauntabiliti, ketelusan,

amanah, cekap, jujur dan sebagainya yang akan membawa kesan positif
dan membina ke arah memperkukuh dan memperkasakan Perkhidmatan
Awam di negara ini. Ini memandangkan tadbir urus itu sendiri adalah
agen kerajaan dan juga anggota masyarakat dan mempunyai peranan yang
besar dan mengurus tadbir sesebuah negara. Jadi, pengamalan nilai-nilai
murni adalah sangat-sangat diharapkan dapat ditunjukkan oleh semua
peringkat penjawat awam di negara ini.
SOALAN DALAM TEKS
3. Dalam tadbir urus yang baik (good governance) terdapat

beberapa prinsip di dalamnya termasuklah
akauntabiliti, integriti, profesionalisme dan lain-lain.
Bincangkan ketiga-tiga konsep di atas.
1.5 KONSEP TADBIR URUS KORPORAT
Merujuk kepada Lee Fook Hong (2002: 4) tadbir urus korporat (corporate
governance) adalah merujuk kepada:
8
“the processes and structure by which the business and affairs of the company are
directed and managed, in order to enhance long term shareholder value through
enhancing corporate performance and accountability, whilst at the same time taking
into account the interest of other stakeholders.”
Tambah Lee lagi, syarikat yang berbeza mempunyai model tadbir urus
korporat yang berbeza sebagai kod tadbir urus dalam setiap negara yang
membenarkan atau mengizinkan fleksibiliti dan variasi terhadap
pandangan yang berbeza ke arah perubahan dalam dunia korporat bagi
menghadapi globalisasi dan kepesatan teknologi baru. Dalam tadbir urus
korporat, peranan setiausaha syarikat adalah amat penting. Setiausaha
syarikat atau perbadanan merupakan seorang yang terlatih dan profesinal
dalam melaksanakan tugasnya terutama bagi membantu lembaga
pengarah syarikat.
Sementara itu, Owen E. Hughes (2003: 76) menjelaskan bahawa tadbir

urus korporat merujuk kepada:
“to how the private sector structures its internal mechanisms to provide for
accountability to its stakeholder; while government may be involved in this through
the company law, there are aspects which it does not control.”
1.6 BADAN PEMERINTAH DAN SISTEM PENTADBIRAN

MALAYSIA
Badan pemerintah atau eksekutif di Malaysia mempunyai peranan yang

amat penting dalam pentadbiran negara. Ini kerana segala keputusan
berhubung dengan dasar awam bermula di peringkat eksekutif. Dari segi
kuasanya, badan eksekutif termaktub dalam perlembagaan dan undang-
undang yang berkaitan. Mengikut Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan,
kuasa eksekutif berada pada Yang di-Pertuan Agong (YDA) yang boleh
dijalankan oleh Jemaah Menteri (Kabinet) atau mana-mana menteri yang
diberikan kuasa oleh Kabinet.
1.6.1 Yang di-Pertuan Agong
Sebagai ketua negara, YDA mempunyai kuasa eksekutif seperti yang

telah diterangkan di atas. Walau bagaimanapun, YDA boleh bertindak
mengikut budi bicaranya sendiri dalam tiga perkara seperti:
(i) Melantik Perdana Menteri (PM).
(ii) Tidak mempersetujui permintaan pembubaran Parlimen.
(iii) Meminta supaya diadakan mesyuarat Majlis Raja-raja.
YDA merupakan pemerintah tertinggi angkatan tentera Malaysia (ATM)

dan berkuasa mengampun dan menangguhkan hukuman terhadap
kesalahan yang dibicarakan di Mahkamah Tentera dan kesalahan yang
9
dilakukan di Wilayah Persekutuan (WP) serta kesalahan di bawah Akta
Keselamatan Dalam Negeri (ISA).
YDA merupakan ketua agama Islam bagi WP, Melaka, Pulau Pinang,
Sabah dan Sarawak. YDA juga diberikan kuasa untuk melantik hakim-
hakim Mahkamah Persekutuan, Mahkamah Tinggi, Jemaah Menteri,
timbalan-timbalan menteri dan jawatan-jawatan lain seperti pengerusi
dan ahli-ahli Suruhanjaya, Peguam Negara, dan Juruaudit Negara. Selain
itu, YDA bertanggungjawab dalam menjaga dan memelihara kedudukan
istimewa orang Melayu dan Bumiputera di Sabah dan Sarawak di bawah
Perkara 153 Perlembagaan Persekutuan.
1.6.2 Kabinet
Kabinet merupakan badan yang menjalankan kuasa eksekutif yang

dipegang oleh YDA yang diketuai oleh PM yang merupakan ahli Dewan
Rakyat yang mendapat kepercayaan besar dewan. Kabinet berkuasa
merangka dasar dan memberikan arahan kepada jentera pentadbiran
untuk dilaksanakan di seluruh peringkat Persekutuan. Perlu diingat
bahawa kabinet bukanlah jentera pentadbiran, tetapi disebabkan
menjalankan pemerintahan negara, ia merupakan satu badan pemerintah.
Di Malaysia disebabkan doktrin percantuman kuasa diamalkan, maka

sebahagian besar ahli kabinet merupakan ahli Dewan Rakyat mahupun
Dewan Negara—Parlimen, maka kabinet bertanggungjawab kepada
Parlimen. Oleh sebab itu, wajar bagi ahli-ahli Kabinet mempertahankan
keputusan Parlimen dan saling sokong menyokong dengan Parlimen
berhubung dengan tindakan dan keputusan yang telah dibuat.
1.6.3 Kementerian
Di bawah kabinet dibentuk beberapa kementerian dan kini mempunyai

30 kementerian serta Jabatan Perdana Menteri. Kementerian ditubuhkan
untuk melaksanakan tugas-tugas pemerintahan negara. Menteri yang
berportfolio akan mengetuai mana-mana kementerian dan yang tidak
berportfolio ditugaskan di bawah Jabatan PM yang masing-masing
dibantu oleh timbalan-timbalan menteri.
Kementerian merupakan agensi kerajaan tertinggi di dalam sistem

pentadbiran kerajaan Persekutuan yang bertanggungjawab bagi
membentuk dasar, merancang, mengawal dan menyelaras perkara-
perkara yang berkaitan dengan bidang tugas sesuatu kementerian
tertentu. Menteri akan dibantu oleh timbalan-timbalan menteri. Dalam
10
masa yang sama, kementerian juga akan dibantu oleh Setiausaha Parlimen
(ahli Dewan Rakyat) dan Ketua Setiausaha (KSU) yang merupakan
pegawai pentadbir (awam) tertinggi di peringkat kementerian.
Kementerian juga bertanggungjawab mengawal jabatan-jabatan atau

badan-badan berkanun yang diletakkan di bawah tanggungjawab
kementerian berkenaan. Misalnya, Kementerian Belia dan Sukan akan
bertanggungjawab terdapat Jabatan Belia dan Sukan. Kementerian turut
berperanan dalam mengawal pelaksanaan pentadbiran jabatan dan
badan-badan berkanun sejajar dengan objektif kementerian-kementerian
yang berkaitan.
Seperti yang telah disebutkan di atas, pegawai tadbir utama kementerian

ialah KSU yang mempunyai tugas dan tanggungjawab berkaitan dengan
pembentukan dasar, perancangan aktiviti, mengawal pelaksanaan aktiviti,
menyelaras aktiviti kementerian, menyelaras kegiatan jabatan dan badan-
badan berkanun. KSU bertindak sebagai penasihat kepada menteri
mengenai pentadbiran dan bertanggungjawab kepada Ketua Setiausaha
Negara (KSN) yang merupakan ketua Perkhidmatan Awam Persekutuan.
1.6.4 Jabatan-Jabatan Kerajaan
Sebenarnya agensi-agensi kerajaan seperti yang telah disebutkan iaitu

kementerian, badan berkanun dan jabatan-jabatan, semuanya dibentuk
bertujuan untuk merancang, mengawal, membantu dan melaksanakan
segala aktiviti yang dirancang oleh kerajaan untuk mencapai objektif dan
matlamat yang telah digariskan. Contohnya usaha ke arah pencapaian
matlamat Wawasan 2020, siapa yang akan bertanggungjawab? Oleh
sebab itu, kecekapan dan keberkesanan agensi-agensi kerajaan itu amat
penting.
Justeru itu, bagi menentukan sesebuah agensi kerajaan itu dapat berjalan
dengan lancar, maka agensi itu perlu disusun berdasarkan kepada suatu
struktur organisasi yang baik, sistematik dan berkesan dan dilantik
pegawai-pegawai awam yang meliputi pelbagai peringkat perkhidmatan
dan kategori bagi mengendalikan agensi-agensi berkenaan. Dewasa ini,
agensi-agensi kerajaan sama ada yang sedia ada atau yang baru
ditubuhkan meliputi pelbagai jenis Perkhidmatan Awam termasuklah
sosial, ekonomi, keselamatan, perundangan, kebudayaan dan sebagainya.
Jabatan merupakan agensi peringkat pelaksanaan yang kedua tertinggi

selepas kementerian. Contohnya, di bawah Kementerian Pengangkutan,
terdapatnya Jabatan Pengangkutan Jalan (JPJ). Jabatan bertanggungjawab
menyediakan perkhidmatan kepada masyarakat secara langsung berkaitan
dengan bidang kuasa jabatan berkenaan di dalam melaksanakan
11
pentadbiran—dikenali sebagai Perkhidmatan Awam. Misalnya, JPJ dalam
penyediaan perkhidmatan kepada rakyat meliputi aspek dasar-dasar yang
berkaitan dengan pengangkutan jalan raya seperti lesen memandu,
pendaftaran kenderaan, cukai jalan dan pertukaran hak milik kenderaan.
Bagi memudahkan urusan dan menyediakan perkhidmatan kepada
seluruh lapisan masyarakat, setiap jabatan kerajaan pusat ada cawangan di
peringkat negeri dan daerah.
Pegawai tadbir utama jabatan ialah Ketua Pengarah, tetapi nama jawatan
ini disesuaikan mengikut nama jabatan-jabatan berkenaan. Contoh,
Jabatan Polis dinamakan Ketua Polis Negara, Jabatan Imigresen sebagai
Ketua Pengarah Imigresen, Jabatan Akauntan Negara disebut Akauntan
Negara dan di peringkat negeri dikenali sebagai Pengarah Negeri.
Pegawai dan kakitangan jabatan merupakan agen pelaksana dasar
kerajaan yang mempunyai kelayakan dan kemahiran tertentu mengikut
perjawatan. Di Malaysia terdapat beberapa katogeri dan peringkat
jawatan yang diwujudkan.
1.6.5 Badan-Badan Berkanun
Selepas kementerian dan jabatan-jabatan, badan-badan berkanun (akan

dibincangkan secara mendalam dalam Bab 2 tentang peranannya)
merupakan agensi kerajaan yang ditubuhkan dengan matlamat tertentu.
Badan-badan berkanun ditubuhkan oleh kerajaan mengikut akta-akta
tertentu bagi melaksanakan tugas-tugas khusus sejajar dengan objektif
dan matlamat negara. Badan-badan berkanun lebih dikenali sebagai
perbadanan yang ditubuhkan dengan tujuan untuk mengambil alih tugas
dan tanggungjawab fungsi jabatan-jabatan kerajaan tertentu yang telah
lama ditubuhkan (Malaysia, 1991: 594). Penubuhan badan berkanun atau
perbadanan membolehkan kerajaan melaksanakan sesuatu
tanggungjawab khusus dan penting. Sebagai contoh, Lembaga Hasil
Dalam Negeri (LHDN) ditubuhkan bertujuan untuk mengendalikan
segala urusan berkaitan dengan cukai termasuklah perkara-perkara seperti
pendaftaran, pembayaran, urusan cukai, dan sebagai yang bersangkut
paut dengan cukai.
Secara umumnya penubuhan badan-badan berkanun mempunyai dua

matlamat iaitu (ibid., 595):
(i) Membolehkan kerajaan terlibat secara terus dengan bidang-
bidang tertentu yang enggan atau tidak mampu diceburi oleh
pihak swasta sebab masalah modal. Penglibatan langsung
kerajaan ini dapat menolong meningkatkan pembangunan
sosioekonomi negara; dan
(ii) Membolehkan jentera pentadbiran bertindak secara lebih bebas
daripada ikatan peraturan-peraturan pentadbiran negara. Hal ini
12
membolehkan perbadanan tersebut bergerak lebih pantas
seiringan dengan syarikat-syarikat swasta yang lain.
Penubuhan perbadanan awam ini mempunyai beberapa faedah yang

sangat penting kepada kerajaan seperti (ibid., 595):
(i) Memberi peluang kepada pihak kerajaan untuk terlibat secara
langsung dengan kegiatan ekonomi secara aktif;
(ii) Memainkan kedua-dua peranan dalam sektor ekonomi dan sosial.
Di samping bertujuan memperolehi keuntungan, perbadanan
awam juga dikehendaki menyediakan berbagai-bagai kemudahan
dan perkhidmatan kepada rakyat.
Terdapat dua jenis perbadanan awam yang ada di Malaysia iaitu

(i) Badan-badan berkanun – agensi kerajaan yang ditubuhkan di
bawah undang-undang sama ada dibuat oleh Parlimen atau
DUN. Sehingga Jun 1991 terdapat 75 buah badan berkanun
Persekutuan dan 85 buah badan berkanun negeri; dan
(ii) Badan-badan bukan berkanun – badan-badan yang ditubuhkan di
bawah Akta Syarikat.
Didapati bahawa badan-badan berkanun adalah terikat kepada dasar-

dasar kerajaan sebab semuanya (ibid., 595):
(i) Ditubuhkan di bawah undang-undang yang dibuat oleh Parlimen
atau DUN masing-masing;
(ii) Mempunyai lembaga pengarah yang terdiri daripada orang yang
dilantik oleh menteri yang bertanggungjawab terhadap badan
tersebut; dan
(iii) Ahli-ahli lembaga pengarah bertanggungjawab kepada menteri
yang melantik mereka. Secara tidak langsung tindak-tanduk ahli-
ahli lembaga pengarah adalah sejajar dengan kehendak kerajaan.
Berbanding dengan badan-badan berkanun, badan-badan yang

ditubuhkan di bawah Akta Syarikat adalah lebih bebas dalam
menjalankan aktiviti-aktiviti mereka sejajar dengan matlamat perbadanan
perniagaan. Daripada penubuhan perbadanan (berkanun dan bukan
berkanun)—titik tolak kepada pengkorporatan dan seterusnya
penswastaan dalam sistem pentadbiran awam di negara ini.
Pegawai tadbir utama dalam badan-badan berkanun (perbadanan awam)

dikenali sebagai Pengurus Besar yang bertanggungjawab mengurus dan
mentadbir perbadanan awam mengikut objektif korporatnya. Bagi
melicinkan pentadbirannya, sesebuah perbadanan mempunyai bahagian-
bahagian tertentu yang meliputi keseluruhan aspek pengurusan organisasi
yang sedia ada.
13
SOALAN DALAM TEKS
4. Senaraikan badan-badan berkanun dalam bidang-

bidang berikut:
(a) Perdagangan.
(b) Perusahaan.
(c) Pendidikan.
(d) Perindustrian.
(e) Pertanian dan komoditi.
5. Apakah faedah penting yang akan diperolehi oleh
pihak kerajaan dalam menubuhkan perbadanan
awam di negara ini?
1.6.6 Kawalan Kerajaan/Agensi Pusat
Jabatan-jabatan dan perbadanan awam merupakan dua sektor yang

berbeza, di mana kawalan terhadap kedua-duanya juga berbeza (Malaysia,
1991: 596). Jabatan-jabatan dikawal secara langsung oleh kementerian
atau agensi pusat yang berkenaan. Bagi perbadanan awam pula ia dikawal
secara tidak langsung, di mana kelazimannya terhadap perkara-perkara
penting sahaja terutamanya yang menyentuh mengenai dasar-dasar
kerajaan.
Dari segi pentadbirannya, perbadanan awam mempunyai kebebasan

kerana ia dikawal secara tidak langsung kerana terbentuknya ahli lembaga
pengarah dalam perbadanan berkenaan. Jika perbadanan itu diletak di
bawah satu kementerian, maka menteri berkenaan bertanggungjawab
melantik ahli lembaga pengarahnya. Segala keputusan tentang dasar-dasar
kerajaan diambilkira dalam proses membuat keputusan mengenai aktiviti
perbadanan oleh pihak ahli lembaga pengarah.
Cara lain pihak kerajaan mengawal aktiviti perbadanan ialah dengan

melantik pegawai-pegawai kanan kerajaan untuk menganggotai badan
lembaga pengarah yang akan memberi nasihat berkaitan hal-hal
hubungan kerajaan dengan perbadanan (ibid., 596). Rasionalnya
perlantikan pegawai awam ke dalam perbadanan agar aktiviti-aktiviti
perbadanan dapat dilaksanakan sejajar dengan dasar-dasar awam yang
telah diperkenal dan dilaksanakan oleh pihak kerajaan.
14
Selain itu, pihak kerajaan dapat melaksanakan pengawalan ke atas
perbadanan dengan cara mengawal anggaran belanjawan dan rancangan-
rancangan pembangunan tahunan dan lima tahun perbadanan tersebut.
Justeru itu, pihak perbadanan perlu mendapatkan kelulusan dari
Kementerian, Perbendaharaan, Jabatan Perkhidmatan Awam dan
Bahagian Perancang Ekonomi terhadap belanjawannya.
Manakala bagi badan-badan tidak berkanun pula tidak mempunyai

kebebasan yang lebih luas sebab badan ini tidak tertakluk kepada
langkah-langkah pengawalan kerajaan seperti yang dikenakan terhadap
badan-badan berkanun. Tambahan pula, badan tidak berkanun bebas
dalam mengadakan skim perjawatan masing-masing, tetapi setiap
aktivitinya hendaklah diselaraskan mengikut peruntukan undang-undang
atau akta-akta penubuhannya.
1.7 KESIMPULAN
Dalam sistem pemerintahan bercorak demokrasi dan sistem pentadbiran

berasaskan persekutuan (federalisme) di negara ini, setiap agensi kerajaan
sama ada di peringkat pusat mahupun di peringkat negeri dan seterusnya
di peringkat daerah dan tempatan mempunyai fungsi dan tanggungjawab
yang sangat penting dalam menjayakan agenda kerajaan khususnya
melalui dasar-dasar yang telah dilaksanakan. Pentadbiran awam di
Malaysia, jika diteliti dari aspek sejarahnya banyak dipengaruhi dan
diasaskan oleh sistem pemerintahan British. Hingga ke hari ini pengaruh
British dalam sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam masih kekal
dalam beberapa aspek walaupun pihak kerajaan telah melaksanakan
beberapa dasar pembaharuan.
Dalam perkembangan Perkhidmatan Awam di negara ini, pastinya

banyak masalah dan kelemahan yang telah dikenalpasti terutama yang
membabit beberapa agensi kerajaan dalam melaksanakan fungsi-fungsi
tertentu seperti badan berkanun atau perbadanan awam ke arah
komersialisasi. Kegagalan badan-badan berkanun dan perbadanan awam
dalam menjana kemajuan dan peningkatan dari segi ekonomi telah
memaksa pihak kerajaan mencari alternatif untuk membolehkan agensi-
agensi awam boleh menyumbang ke arah pembangunan negara.
Perkhidmatan Awam di negara ini tidak terkecuali daripada berhadapan
dengan masalah penyelewengan, pecah amanah, rasuah, penyalahgunaan
kuasa dan kelemahan disiplin di kalangan anggotanya. Oleh sebab itu,
kerajaan berusaha membentuk dan memberi nafas baru kepada
Perkhidmatan Awam di negara ini dengan melaksanakan beberapa
pembaharuan dalam aspek pentadbiran di negara ini. Dalam erti kata lain,
pihak kerajaan berusaha untuk membentuk tadbir-urus yang baik (good
governance) dan berkesan dalam pentadbiran di negara ini. Justeru itu,
15
pihak kerajaan telah melaksanakan pengkorporatan dan seterusnya
penswastaan, di samping menekankan penerapan nilai-nilai korporat
dalam pentadbiran.
Pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan dalam sistem pentadbiran

di Malaysia tidaklah menggambarkan kegagalan pentadbiran dan
Perkhidmatan Awam di negara ini berfungsi dengan baik. Namun, usaha-
usaha yang telah dilakukan khususnya melalui pengkorporatan dan
penswastaan dilihat sebagai jalan untuk mengurangkan beban
pentabdiran dan kewangan kerajaan serta mengecilkan saiz sektor awam
dan mengurangkan monopoli kerajaan dalam aktiviti-aktiviti berasaskan
ekonomi, di mana menggalakkan penyertaan syarikat korporat atau
swasta untuk terlibat dalam menjana pembangunan dan kemajuan
negara.
SOALAN PENILAIAN KENDIRI
1. Apakah yang dimaksudkan oleh Dwight Waldo dalam definisinya

tentang pentadbiran awam seperti di bawah:
(a) Organisasi dan pengurusan manusia dan benda-benda
untuk mencapai tujuan-tujuan kerajaan.
(b) Satu “seni dan sains pengurusan” dalam hal ehwal
pentadbiran negara.
2. Secara umumnya, jelaskan apakah yang anda fahami tentang
konsep tadbir urus yang baik?
3. Bincangkan apakah matlamat utama pihak kerajaan menubuhkan
badan-badan berkanun di negara ini?
Semak jawapan anda di akhir modul kursus ini.
JAWAPAN SOALAN DALAM TEKS
1. Dua komponen yang terdapat dalam pentadbiran awam ialah

(a) Awam (public) – di mana pentadbiran awam dilihat
sebagai suatu institusi atau agensi yang mendapat
pembiayaan kewangan secara terus atau sebaliknya
daripada kerajaan pusat atau tempatan bagi menjalankan
aktiviti-aktivitinya dalam mencapai matlamat kerajaan.
16
(b) Pentadbiran (administration) – di mana pentadbiran awam
melibatkan aspek mengarah dan memberikan bantuan
khususnya kepada anggota Perkhidmatan Awam.
Pentadbiran awam sentiasa memberikan tumpuan kepada
masalah yang dihadapi oleh masyarakat.
2. Pentadbiran awam dilihat sebagai satu “seni dan sains

pengurusan” kerana dalam pentadbiran yang cekap dan
mempunyai keupayaan ke arah kecemerlangan perlu kepada
aspek kemahiran, kepakaran, kebolehan dan kecekapan dalam
mentadbir khususnya dalam menyediakan perkhidmatan kepada
rakyat.
3. Terdapat beberapa prinsip dalam tadbir urus yang baik seperti:

(a) Akauntabiliti – bermakna tanggungjawab seseorang
terhadap tugas-tugas yang perlu dilaksanakan. Dalam
konteks Perkhidmatan Awam, akauntabiliti bermaksud
tanggungjawab pegawai-pegawai dan kakitangan awam
dalam melaksanakan tugas-tugas yang diserahkan dan
juga bagi memastikan pencapaian matlamat serta objektif
tugas-tugas tersebut.
(b) Integriti – sering dihubungkaitkan dengan nilai-nilai
seperti amanah, jujur, kebolehpercayaan dan sentiasa
memelihara kepentingan awam tanpa mengambil
kesempatan untuk kepentingan diri sendiri. Setiap kerja
atau tugas yang diberikan hendaklah dilakukan dengan
sebaik-baiknya iaitu dengan penuh keikhlasan dan
ketulusan hati.
(c) Profesionalisme – satu nilai yang penting dalam
menjalankan tugas dan tanggungjawab yang diamanahkan
supaya segala tugas yang diserahkan dapat dilaksanakan
dengan cekap dan berkesan. Perkhidmatan secara
profesionalisme bermakna setiap anggota organisasi
seperti dalam Perkhidmatan Awam perlu mempunyai
ilmu pengetahuan yang tinggi dan kemahiran yang
mencukupi bagi menjalankan tugas dan tanggungjawab
mereka.
4. Contoh badan-badan berkanun dalam pelbagai bidang seperti:

(a) Perdagangan – FIDA (Lembaga Kemajuan Perusahaan
Persekutuan).
(b) Perusahaan – BPM (Bank Pembangunan Malaysia).
(c) Pendidikan – UUM (Universiti Utara Malaysia).
(d) Perindustrian – NPC (Pusat Daya Pengeluaran Negara).
17
(e) Pertanian dan komoditi – MARDI (Institut Penyelidikan
dan Kemajuan Pertanian Malaysia).
5. Faedah penting yang diperolehi oleh pihak kerajaan dalam

menubuhkan perbadanan awam di negara ini ialah
(f) Memberi peluang kepada pihak kerajaan untuk terlibat
secara langsung dengan kegiatan ekonomi secara aktif.
(g) Memainkan kedua-dua peranan dalam sektor ekonomi
dan sosial, di mana selain bertujuan memperolehi
keuntungan, perbadanan awam juga dikehendaki
menyediakan pelbagai kemudahan dan perkhidmatan
kepada rakyat.
18
BAB 2
LATAR BELAKANG PENTADBIRAN

AWAM
DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Menjelaskan tentang latar belakang sistem pentadbiran dan
Perkhidmatan Awam di Malaysia sebelum dan selepas merdeka.
2. Memahami sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam yang
telah diperkenalkan oleh Inggeris yang mempunyai pengaruh
yang sangat kuat dalam perkembangan Perkhidmatan Awam di
Malaysia.
3. Mengenal pasti bagaimana pihak Inggeris mula campur tangan
dalam sistem pentadbiran di Tanah Melayu.
4. Membahaskan tentang kesan penubuhan Malayan Union dan
pembentukan Persekutuan Tanah Melayu dalam perjuangan
anak watan terhadap kepentingan tanah air sendiri.
2.1 PENGENALAN
Pentadbiran awam di Malaysia diakui banyak dipengaruhi oleh sistem

pentadbiran yang diperkenalkan oleh pihak British dari aspek sistem,
prosedur, peraturan, gelaran dan sebagainya yang kekal hingga kini. Bagi
memahami pentadbiran awam secara umumnya dan di Malaysia khasnya,
kita perlu meneliti dari aspek konsep atau definisi pentadbiran awam itu
sendiri (telah dibincangkan dalam Bab 1).
Sila fahami semula konsep pentadbiran awam seperti

yang telah dibincangkan dalam Bab 1.
Apabila kita membincangkan tentang pentadbiran awam, kita secara tidak

langsung membincangkan tentang Perkhidmatan Awam. Seperti yang
kita sedia maklum, pengaruh asing seperti Inggeris cukup kuat dan amat
sinonim dengan sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam di negara
19
kita ini. Walau bagaimanapun, Perkhidmatan Awam di negara ini telah
mengalami atau melalui pelbagai perubahan terutama sejak peralihan dari
zaman kolonial ke zaman kemerdekaan, dan seterusnya hingga kini.
Oleh sebab itu, dalam modul ini (Bab 2) wajar untuk kita meneliti
perkembangan sistem pentadbiran dan Perkhidmatan Awam di negara ini
kerana di sebalik sejarah yang telah berlaku terdapat banyak pengajaran
yang kita boleh peroleh daripadanya.
2.2 LATAR BELAKANG PENTADBIRAN AWAM

DI MALAYSIA
Sejarah pentadbiran awam dan Perkhidmatan Awam di Malaysia telah

bertitik tolak dari zaman Kesultanan Melayu Melaka (KMM) lagi
(Malaysia, 1995: 7). Pada zaman KMM, pemerintahannya ketika itu
sudah pun membentuk satu sistem pentadbiran yang sistematik
(tersusun) dengan hierarki pemerintahan dan pentadbiran tersendiri.
Pentadbiran yang dipraktikkan dalam era KMM bertujuan untuk
memastikan pentadbiran dapat dijalankan dengan sempurna dan cekap.
Sama seperti hari ini, kuasa eksekutif terletak di bawah kuasa Yang di-
Pertuan Agong (YDPA) yang dijalankan oleh Jemaah Menteri yang
diketuai oleh Perdana Menteri (PM). Sedangkan dalam zaman KMM,
sistem pentadbirannya diketuai oleh Sultan dan baginda dibantu oleh
beberapa pembesar negeri seperti Bendahara, Temenggong, Laksamana,
Syahbandar, dan beberapa pembesar daerah. Struktur dalam sistem
pentadbiran KKM seperti dalam Rajah 2.1.
Rajah 2.1
Struktur Pentadbiran Melaka
SULTAN
PEMBESAR
EMPAT
Bendahara, Temenggong,
Laksamana dan Penghulu Bendahari
PEMBESAR LAPAN
Syahbandar, Pembesar yang bergelar Seri
PEMBESAR ENAM BELAS

Pembesar yang bergelar Raja
PEMBESAR TIGA PULUH DUA

Pembesar peringkat rendah
Sumber: Ruslan, et al. (2005). ms. 27.
20
Sistem pentadbiran yang cekap dan tersusun seperti di Melaka di bawah
KMM telah berjaya membawa kemajuan dan menjamin keamanan serta
kemakmuran negeri Melaka. Faktor inilah yang banyak membawa Melaka
sebagai sebuah kerajaan yang terkenal di seluruh dunia ketika itu. Dalam
sistem pentadbiran dengan struktur yang telah diperkenalkan, setiap
jawatan yang dipegang oleh pembesar atau pegawai negeri dibahagi-
bahagikan mengikut bidang khusus dan tersendiri.
Dalam sistem pentadbiran KMM, sudah pun wujud konsep pembahagian

kuasa antara pembesar-pembesar negeri—daripada yang tertinggi kepada
pegawai rendah kerajaan Melaka. Dengan adanya sistem pembahagian
kuasa tersebut, kerajaan Melaka dapat mengawal pentadbiran negeri
dengan cekap dan berkesan—ditambah pula dengan sikap yang adil,
bijaksana dan saksama oleh Sultan. Sebenarnya kegemilangan KMM
bukan semata-mata kerana Sultan yang memerintah, tetapi banyak
dipengaruhi oleh kecekapan, kebijaksanaan dan kesungguhan yang
ditunjukkan oleh pembesar-pembesar utama negeri.
Sistem pentadbiran KMM banyak persamaan dengan sistem pentadbiran

Malaysia pada masa kini. Ini dapat dilihat dari segi fungsi yang dimainkan
atau kuasa yang ada pada pemerintah tertinggi seperti yang ditunjukkan
dalam Jadual 2.1.
Jadual 2.1
Persamaan antara Sistem Kesultanan Melayu Melaka dengan Malaysia
1. Ketua negeri ialah Ketua Persekutuan Malaysia ialah Yang

Sultan Melaka. di-Pertuan Agong (YDPA).
2. Agama Islam sebagai Agama Islam sebagai agama rasmi.
agama rasmi.
3. Ketua agama Islam Ketua agama Islam Persekutuan ialah
ialah Sultan Melaka. YDPA dan negeri ialah Sultan/Raja.
4. Ketua Tertinggi Ketua angkatan tentera Malaysia ialah
angkatan tentera ialah YDPA.
Sultan Melaka.
5. Bagi melaksanakan YDPA dibantu oleh Perdana Menteri dan
pemerintahan, Sultan Jemaah Menteri.
dibantu oleh
Bendahara dan
pembesar-pembesar
negeri.
Sumber: Ruslan, et al. (2005). ms. 27.
Di Melaka, tugas pentadbiran dijalankan berdasarkan kepada Hukum

Kanun Melaka (HKM) dan Undang-Undang Laut Melaka. HKM
menjadi rujukan serta teras kepada undang-undang negara bagi negeri-
21
negeri di Tanah Melayu sebelum kedatangan Inggeris. HKM pada
dasarnya berasaskan undang-undang Islam dan juga mempunyai unsur-
unsur hukum adat dan hukum akal. HKM adalah undang-undang adat
Melayu yang bersesuaian dengan Islam walaupun bukan dalam
keseluruhan peruntukannya yang telah dimulai pada zaman Sultan
Muhammad Shah (1424-1444M) dan dilengkapkan pada zaman Sultan
Muzaffar Shah (1445-1458M).
HKM dari kandungannya dibahagikan peruntukannya kepada dua

bahagian iaitu
(i) Hukum adat.
(ii) Hukum syarak.
Empat peruntukan yang menyentuh hukum syarak dalam HKM ialah

(Zaini Nasohah, 2004: 4-6):
(i) Undang-Undang Perkahwinan Islam;
(ii) Undang-Undang Muamalah Islam;
(iii) Undang-Undang Keterangan Islam; dan
(iv) Undang-Undang Jenayah Islam.
Secara ringkasnya, berdasarkan sistem inilah pentadbiran dan

perkhidmatan awam di negara ini telah bermula.
SOALAN DALAM TEKS
1. Jelaskan peranan pembesar-pembesar Melaka seperti

berikut:
(i) Bendahara.
(ii) Temenggung.
2.3 PENGARUH ASING DALAM PENTADBIRAN AWAM

DI TANAH MELAYU
Apabila disebut pentadbiran awam, ia tidak semata-mata tentang aktor di

dalamnya. Apa yang penting ialah keseluruhan sistem tersebut termasuk
pentadbir, dasar, perundangan, sistem, nilai dan sebagainya. Oleh sebab
itu, amat penting bagi kita selepas meneliti pengaruh KMM dalam
22
pentadbiran Tanah Melayu, tidak kurang pentingnya pengaruh penjajah
terutama Inggeris.
2.3.1 Penjajahan Portugis (1511-1641)
Perubahan-perubahan dalam pentadbiran dan perkhidmatan awam telah

banyak berlaku apabila Melaka jatuh ke tangan Portugis pada tahun 1511.
Sebaik sahaja bertapak di Melaka, Portugis telah menukar corak
pentadbiran di mana seorang Gabenor telah dilantik bagi mengetuai
pentadbiran dan dibantu oleh dua majlis iaitu Majlis Pertahanan dan
Majlis Hal Ehwal Awam.
Gabenor atau juga dikenali sebagai Kapten Kota Melaka selaku ketua
pentadbir yang dilantik oleh Raja Portugal untuk bertugas selama tiga
hingga empat tahun yang dipilih antara golongan Fidalgo (golongan
bangsawan Portugal) dan seorang Kapten Angkatan Laut dilantik sebagai
timbalan. Tentera diketuai oleh seorang Kapten-Jeneral yang dilantik
oleh Vizurai Alfonso D’Albuquerque untuk bertugas selamat tiga tahun
(Malaysia, 1991: 143).
Dari segi pentadbiran awam, Kapten Kota dibantu oleh satu Majlis
Penasihat yang di bawah kawalan tiga pegawai utama:
(i) Ketua Hakim (Ovidor) – dilantik oleh Vizurai untuk
mengendalikan keadilan sivil dan perlu mendapat nasihat Kapten
Kota jka akan kaitan dengan kes jenayah;
(ii) Datuk Bandar (Viador) – yang dipilih daripada tujuh orang yang
dilantik dari warga yang terkemukan di Melaka. Bertindak sebagai
majistret dan mereka akan membantu Ovidor dalam pentadbiran
pengadilan sivil dan jenayah. Selain itu, mereka juga turut
membantu menguruskan kewangan, kerja-kerja awam atau
kebersihan bandar; dan
(iii) Biskop Melaka – mereka yang dilantik bagi membantu Viador
dalam menjalankan tugas-tugas perbandaran bersama tiga orang
pegawai yang dilantik mewakili agama masyarakat-masyarakat di
Melaka (Malaysia 1991: 143).
Jawatan pentadbiran yang dikendalikan oleh tiga orang pegawai dengan

gelaran Bendahari, Temenggong dan Syahbandar yang wujud sejak KMM
sudah tidak mempunyai kuasa seperti sebelumnya—dilantik oleh Raja
Portugal untuk mentadbir penduduk berbangsa Asia dan semua jawatan
itu diisi oleh orang Portugis.
23
SOALAN DALAM TEKS
2. Bincangkan apakah faktor dalaman yang

membawa kepada kemerosotan kerajaan
Kesultanan Melayu Melaka?
2.3.2 Penjajahan Belanda (1641-1824)
Pada tahun 1641, sistem pentadbiran yang telah dibentuk oleh Portugis
bertukar corak apabila Belanda menduduki Melaka. Banyak perubahan
yang telah dilakukan (Malaysia, 1995: 7). Jawatan Gabenor dan jawatan-
jawatan yang berkaitan dengan perdagangan dikekalkan. Manakala
jawatan-jawatan lain yang dirasakan tidak ada hubungan dengan soal
perdagangan dihapuskan.
Selama 183 tahun sistem ini bertahan dan berterusan hingga tahun 1824
apabila Belanda menyerahkan Melaka kepada British. Belanda telah
menjadikan Melaka sebagai pengkalan untuk memaksa kapal-kapal
dagang yang melalui Selat Melaka supaya berdagang dengan Betawi dan
perdagangan di Melaka semakin merosot.
2.3.3 Penjajahan British (1824-1941 dan 1945-1957)
Berakhirnya penguasaan Belanda di Melaka apabila termeterainya

Perjanjian Inggeris-Belanda (Perjanjian London) pada 17 Mac 1824.
Dengan demikian, sistem pentadbiran Eropah berkekalan di Tanah
Melayu, malah semakin berkembang dalam zaman kolonial Inggeris.
Perjanjian Inggeris-Belanda menjadi asas kepada pembentukan negara
moden Malaysia (Ruslan et al., 2005: 85).
Campur tangan British di Tanah Melayu bermula pada 11 Ogos 1786

apabila Francis Light menduduki Pulau Pinang atas nama Raja George
III walaupun tiada perjanjian ditandatangani. Dalam tahun 1791, Sultan
24
Abdullah cuba mendapatkan kembali Pulau Pinang, tetapi Francis Light
telah bertindak menyerang Perai menyebabkan satu perjanjian damai
ditandatangani antara Kedah dengan British.
Melalui perjanjian 1 Mei 1791 antara Sultan Abdullah dan Francis Light,
Pulau Pinang secara rasminya diduduki oleh Syarikat Hindia Timur
Inggeris. Ini membolehkan British melebarkan pengaruhnya serta
kuasanya di Tanah Melayu termasuk di Kepulauan Melayu. Sebenarnya
banyak peristiwa lain yang berlaku sebelum Perjanjian Inggeris-Belanda
1824 dimeterai. Perjanjian ini telah membuka ruang dan peluang kepada
British untuk mengukuhkan kedudukannya di Tanah Melayu dan
seterusnya untuk campur tangan di negeri-negeri lain selepas Melaka.
SOALAN DALAM TEKS
3. Nyatakan apakah syarat-syarat penting yang

terkandung dalam Perjanjian Inggeris-Belanda
1824?
2.3.4 Campur Tangan British di Tanah Melayu
Pada tahun 1826, pentadbiran Pulau Pinang, Melaka dan Singapura telah
digabungkan di bawah satu entiti yang dikenali sebagai Negeri-Negeri
Selat (NS)—Singapura menjadi ibu pejabat pentadbirannya sebelum itu
di Pulau Pinang sehingga tahun 1832. Ketiga-tiga negeri ini sangat
penting dan muncul sebagai pelabuhan perdagangan yang penting di
Tanah Melayu dan mendorong kemajuan ekonomi di negeri-negeri
Tanah Melayu.
Pada pandangan anda, siapakah yang harus dipersalahkan

ataupun pihak yang perlu bertanggungjawab dalam
campur tangan British dalam pemerintahan dan
pentadbiran di Tanah Melayu?
Sejarah campur tangan British di negeri-negeri Tanah Melayu bukanlah

secara langsung. Ia disebabkan oleh keperluan untuk mengawal keadaan
huru-hara, akibat aktiviti kongsi-kongsi gelap Cina di satu pihak, dan
pergaduhan antara pembesar-pembesar Melayu yang bersaing untuk
25
merebut kuasa politik sesama sendiri. Ketidakstabilan politik membuka
peluang kepad British untuk meluaskan pengaruh dan campur tangan
dalam pentadbiran negeri-negeri Melayu.
Selepas Perjanjian Pangkor 1874, campur tangan British semakin serius

dan kukuh dalam pentadbiran di Tanah Melayu dengan memperkenalkan
sistem residen. Menurut Mohd. Isa Othman (2002: 141), penguasaan
Inggeris boleh dibahagikan kepada tiga tahap perkembangan:
(i) Tahap pertama antara tahun 1786-1867 yang bertapak di Pulau
Pinang, Melaka dan Singapura;
(ii) Tahap kedua bermula dari tahun 1874-1895 iaitu campur tangan
di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang; dan
(iii) Tahap ketiga bermula pada tahun 1909 di mana kemasukan Johor
di bawah pengaruh Inggeris.
2.3.5 Pentadbiran Negeri-Negeri Selat (1826-1867)
Selepas Melaka diserahkan kepada Inggeris oleh Belanda secara rasminya

melalui Perjanjian London 1824, Melaka ditadbir oleh Residen Konsular.
Bagi komuniti-komuniti pula, sistem kapitan diperkenalkan (Mohd. Isa,
2002: 143) dan masyarakat luar bandar ditadbir oleh Penghulu. Pada
tahap pertama campur tangan atau penguasaan Inggeris di Tanah
Melayu, Pulau Pinang, Melaka dan Singapura digabungkan dalam satu
pentadbiran—Negeri-negeri Selat (NS) pada tahun 1826 dan ibu pejabat
di Pulau Pinang.
Ketua pentadbiran NS ialah Gabenor yang dibantu oleh sebuah majlis

dan pentadbiran awam (ibid., 144). Manakala, setiap petempatan dilantik
seorang Residen Konsular yang akan menjalankan tugas-tugas Gabenor.
Apabila pentadbiran NS dipindahkan ke Pentadbiran Tanah Jajahan
Mahkota, pentadbiran NS diketuai oleh seorang Gabenor mulai tahun
1867. Gabenor mempunyai kuasa tertinggi dan tandatangani undang-
undang atau membatalkan rang undang-undang. Hanya Setiausaha Tanah
Jajahan yang mengatasi kuasanya.
Gabenor dibantu oleh Majlis Kerja Kerajaan (MKK) dan Majlis

Perundangan (MP):
(i) MKK terdiri daripada pegawai-pegawai kanan kerajaan; dan
(ii) MP terdiri daripada sembilan ahli rasmi dan lima ahli tidak rasmi
(tiga dari Singapura dan masing-masing 1 dari Pulau Pinang dan
Melaka).
Dengan pemindahan kuasa ke Pejabat Tanah Jajahan, Perkhidmatan

Awam NS diperbaiki dan usaha dibuat untuk mengatasi perkara-perkara
yang menjadi isu sebelumnya seperti:
26
(i) Memperbaiki sistem kehakiman dengan menambahkan
kakitangan;
(ii) NS tidak menjadi tempat tahanan banduan dari India; dan
(iii) Untuk menjaga keamanan, anggota-anggota polis ditambah dan
undang-undang diketatkan dan kawalan ke atas kongsi gelapp
ditingkatkan.
Pegawai-pegawai tadbir dipilih dan dilantik oleh Pejabat Tanah Jajahan

bagi memastikan pentadbiran NS berjalan dengan lancar. Kadet-kadet
pegawai dilantik daripada pelajar lepasan Public School, Oxford,
Cambridge dan Trinity College Dublin.
2.3.6 Sistem Residen
Suatu sistem pentadbiran baru diperkenalkan iaitu dasar campur tangan

bermula pada tahun 1874 oleh Gabenor Andrew Clarke. Suatu bentuk
pemerintahan tidak langsung dan memperkenalkan sistem penasihat
walaupun sistem ini (residen) tidak dirancang dan dibentuk dengan jelas.
Pada asalnya, residen hanya sebagai pelindung kepada:
(i) Rakyat British dan pedagang asing;
(ii) Orang yang menguruskan hal ehwal luar negeri-negeri Melayu;
(iii) Agen perubahan dalam membentuk birokrasi pentadbiran corak
barat; dan
(iv) Pelaksana dasar-dasar kerajaan.
Sistem residen diperkenalkan dengan meluas di seluruh Tanah Melayu

selepas Perjanjian Pangkor di mana:
(i) Residen akan menasihatkan sultan dalam semua hal ehwal
kerajaan; dan
(ii) Kecuali berkaitan dengan soal agama dan adat Melayu.
2.3.7 Pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (NMB)
Menjelang tahun 1895, pegawai-pegawai British di NNS dan London

mendapati sistem residen tidak berjalan dengan lancar—banyak
tentangan dan tidak memenuhi hasrat kuasa penjajah. Antaranya yang
dianggap kurang memuaskan iaitu tiadanya keseragaman pentadbiran
antara negeri-negeri di Tanah Melayu. Tujuan Persekutuan NMB
ditubuhkan:
(i) Mengatasi masalah residen yang terpaksa mendapatkan
persetujuan gabenor dan Pejabat Setiausaha Tanah Jajahan dalam
membuat keputusan;
(ii) Berusaha untuk mewujudkan keseragaman pentadbiran di semua
negeri; dan
27
(iii) Ada negeri yang mengalami masalah kewangan seperti Pahang
dan Negeri Sembilan akan dapat dibantu oleh Perak dan Selangor
jika dibentuk Persekutuan.
Cadangan penubuhan Persekutuan NMB oleh C.P. Lucas (Pegawai

Tetap di Pejabat Tanah Jajahan) pada Mac 1892 berasaskan kepada
perbincangan beliau dengan Frank Swettenham, di mana isu ini turut
dibangkitkan oleh Maxwell dalam kuliahnya di Institut DiRaja Kolonial.
Rancangan Persekutuan dikeluarkan pada 23 Ogos 1895, tetapi
dilaksanakan pada 1 Julai 1896.
Perlembagaan Persekutuan tidak mengubah perlembagaan negeri, kuasa

sultan dan residen. Perjanjian Persekutuan mengandung lima artikel yang
boleh diringkaskan seperti:
(i) Sultan-sultan bersetuju menerima naungan kerajaan British;
(ii) Kesemua negeri bersetuju membentuk Persekutuan NMB yang
ditadbirkan di bawah penasihat British;
(iii) Had kuasa sultan hanya di negeri masing-masing;
(iv) Sultan-sultan bersetuju menerima seorang pegawai British yang
dikenali sebagai Residen-Jeneral yang akan menjadi agen dan
wakil kerajaan British di bawah Gabenor NS, di mana sultan akan
menerima nasihat dalam semua urusan kecuali soal agama dan
adat Melayu; dan
(v) Kerjasama ekonomi antara negeri akan diwujudkan—negeri kaya
akan membantuk negeri miskin.
Frank Swettenham (Januari 1896-Disember 1901) merupakan Residen-

Jeneral yang pertama Persekutuan NMB, negeri-negeri di tadbir oleh
Residen. Manakala ketua-ketua jabatan di negeri-negeri
bertanggungjawab kepada residen.
Dalam Persekutuan NMB, kecenderungan pemusatan kuasa pentadbiran

dan birokrasi semakin ketara. Majlis Mesyuarat Persekutuan (MMP)
ditubuhkan dengan rasmi pada 11 Disember 1909 di Kuala Kangsar,
Perak, di mana kuasa berpindah dari sultan kepada residen dan residen
kepada Residen-Jeneral. Kuasa Majlis Mesyuarat Kerajaan (MMK)
Negeri kia merosot. MMP merupakan badan perundangan kolonial yang
dikawal oleh pegawai-pegawai British pimpinan Pesuruhjaya Tinggi yang
menjadi presiden MMP. Pesuruhjaya Tinggi juga berkuasa untuk
melantik dan memecat ahli-ahli (rasmi dan tidak rasmi).
Bagi mengukuhkan hubungan antara sultan/raja Melayu dengan para

pegawai British, Majlis Mesyuarat Raja-raja Melayu (DURBAR) dibentuk
28
bertujuan untuk membincangkan kepentingan bersama. Sidang pertama
di Kuala Kangsar pada tahun 1897.
2.3.8 Pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu

(NMTB)
Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu (NMTB) tidak ditadbir sebagai

unit pentadbiran—Kedah, Johor, Perlis, Kelantan dan Terengganu.
NMTB diletakkan di bawah kawalan Pesuruhjaya Tinggi merangkap
Gabenor NS. Autonomi negeri di bawah pemerintahan raja masing-
masing.
Selepas Perjanjian Pangkor pada 10 Mei 1909, negeri-negeri di bahagian

utara di bawah pengaruh British. Wakil pentadbiran di NMTB ialah
Penasihat British. Tugas mereka berbeza dengan residen dan pentadbiran
negeri dijalankan oleh pentadbir-pentadbir Melayu dengan bantuan
Inggeris terutama dalam bidang teknikal dan profesional.
2.3.9 Desentralisasi
Kolonial British mempunyai matlamat untuk mewujudkan satu unit

pentadbiran British Malaya yang bersatu. Antara langkahnya ialah
membentuk Persekutuan NMB dan pemusatan kuasa di Kuala Lumpur.
Kuasa Residen Jeneral begitu besar dan mengurangkan kuasa Residen.
Usaha ke arah pengagihan kuasa atau desentralisasi bertujuan
memudahkan pentadbiran, soal kewangan dan perkhidmatan yang
sepenuhnya dikuasai oleh kerajaan pusat di bawah Residen-Jeneral.
Perjanjian Persekutuan tidak pula menggariskan dengan terperinci bidang

kuasa kerajaan pusat dan kuasa yang dikekalkan di bawah pentadbiran
Residen. Manakala, kedudukan sultan-sultan dan Majlis Mesyuarat
Kerajaan Negeri (MMKN) di NMB semakin lemah kerana peranannya
telah diketepikan oleh para pegawai British yang terikat dengan arahan
Residen-Jeneral. Oleh sebab itu, pembesar Melayu menyuarakan
bantahan dalam Durbar pada tahun 1903 di Kuala Lumpur oleh Sultan
Idris. Sultan Idris pergi sendiri ke London untuk mengemukakan isu
tersebut agar kuasa dikembalikan kepada kerajaan-kerajaan negeri.
British kemudiannya mencadangkan beberapa pembaharuan dalam

pentadbiran dengan mengagihkan semula kuasa pentadbiran negeri
kepada sultan atau raja Melayu. Pengagihan kuasa berlaku secara
berperingkat bermula dari tahun 1920-an hingga 1930-an.
29
Lawrence Guillemard (Pesuruhjaya Tinggi) mencadangkan penyusunan
semula Majlis Mesyuarat Perundangan Persekutuan (MMPP) termasuk
menghapuskan jawatan Ketua Setiausaha. Akan tetapi, cadangan ini
dikritik hebat oleh orang Cina dan Eropah yang dianggap sebagai
langkah mengancam kestabilan kewangan. Dua cadangan Lawrence
dilaksanakan iaitu
(i) Kerajaan negeri mendapat semula memutuskan sebahagian
perbelanjaan kewangan; dan
(ii) Pemulihan semula MMPP, di mana sultan tidak lagi menjadi ahli
tetapi boleh hadir jika baginda mahu ahli-ahli tidak rasmi
ditambah.
Walau bagaimanapun, tandatangan sultan masih diperlu sebelum rang

undang-undang dilulus dan dikuatkuasakan.
Sewaktu pentadbiran Sir Cecil Clementi, beliau menggerakkan kempen

pembaharuan pentadbiran mulai bulan Ogos 1931. Dalam ucapannya di
Durbar yang diadakan di Seri Menanti, telah mencadangkan:
(i) Diwujudkan lembaga bagi jabatan-jabatan keretapi, pos, telegraf
dan telefon;
(ii) Diadakan kesatuan ukur dan kastam bagi meningkatkan
kerjasama NMB dengan NMTB dan NNS; dan
(iii) Tidak mahu ada lagi orang tengah antara Pesuruhjaya dengan
kerajaan negeri seperti Ketua Setiausaha Kerajaan.
Negeri berkuasa ke atas jabatan pertanian, perlombongan dan kerja raya,

pelajaran, elektrik, hutan dan perubatan. Kuasa kewangan dan
pentadbiran persekutuan terus dipegang oleh Persekutuan. Manakala
hasil yang diperolehi oleh kerajaan negeri hendaklah disumbangkan
kepada Persekutuan. Dengan itu, harapan pembentukan Malaya Bersatu
akan dapat dilaksanakan.
Desentralisasi disokong kuat oleh sultan-sultan dan orang Melayu serta

Residen di NMB kerana mereka akan lebih banyak kuasa. Ssitem ini
berterusan sehinggalah Perang Dunia Ke-2 meletus, di mana Jepun telah
menyerang dan mengalahkan British di Tanah Melayu pada tahun 1941.
2.3.10 Penubuhan Malayan Union
Sebelum Perang Dunia Kedua (PD2), pihak British telah mencadangkan

Rancangan Kesatuan Malaya sejak tahun 1930an—desentralisasi
disifatkan sebagai langkah awal ke arah tersebut. Namun, pendudukan
oleh Jepun (8 Disember-Ogos 1945) telah mengejut dan menggagalkan
30
usaha British tersebut. Rancangan Kesatuan Malaya telah diputuskan
oleh Whitehall, di mana pada bulan Ogos 1945, kerajaan British
menentapkan untuk menggubal 3 dasar utama sebelum perang:
(i) Kedaulatan Raja-raja;
(ii) Autonomi negeri-negeri Melayu; dan
(iii) Hak istimewa orang Melayu
(Mohd. Isa, 2002: 293)
Setelah Jepun menyerah kalah pada 15 Ogos 1945, Lord Louis

Mountbatten Pemerintah Tertinggi Pihak British mempunyai kuasa
penuh dalam semua bidang dan bertanggungjawab penuh ke atas Tanah
Melayu—di bawah kuasa British Military Administration (BMA).
BMA ditugaskan untuk mengembalikan kekuasaan British, memelihara

undang-undang dan peraturan serta mengendalikan sumber manusia dan
kebendaan bagi bertujuan pemulihan serta membuat persediaan ke arah
pemerintahan awam. Pemerintahan BMA bermula bulan September
1945 hingga Mac 1946 sebelum Malayan Union dilaksanakan. Akibat
kegagalan dan kelemahan yang dialami oleh BMA, Tanah Melayu
diserahkan kepada kerajaan awam bulan April 1946—beri keyakinan baru
di Tanah Melayu.
Cadangan menggabungkan NNS, NMB dan NMTB yang sebelum PD2

dalam bentuk Persekutuan kepada kesatuan di bawah cadangan
penubuhan Malayan Union (MU). Alasannya supaya pentadbiran dapat
diseragamkan di bawah satu pentadbiran sahaja. Di bawah MU, raja-raja
Melayu akan hilang kuasa dan berperanan sebagai penasihat sahaja
kerana semua kuasa pemerintahan dipusatkan kepada satu pihak sahaja.
Sir Harold MacMicheal dihantar ke Tanah Melayu pada bulan Oktober
1945 sebagai utusan khas Setiausaha Tanah Jajahan British untuk
mendapatkan persetujuan raja-raja Melayu tentang cadangan tersebut dan
untuk menyiasat sama ada raja-raja ada bekerjasama dengan tentera
Jepun atau tidak.
Raja-raja dipaksa untuk menandatangani cadangan MU, tiada pilihan.

Negeri-negeri Melayu di bawah kuasa British sepenuhnya dari negeri
naungan kepada jajahan. Ciri-ciri perjanjian MU seperti:
(i) Semua negeri di Tanah Melayu digabungkan di bawah satu
kerajaan pusat. Singapura tidak termasuk dalam MU dan kekal
sebagai tanah jajahan British secara berasingan;
(ii) MU diketuai oleh seorang Gabenor yang dibantu oleh Majlis
Mesyuarat Undangan (MMU) dan Majlis Kerja;
(iii) Pesuruhjaya Residen menjadi ketua pentadbir tertinggi di negeri-
negeri Melayu dan NNS. Beliau menjadi Pengerusi Majlis
31
Mesyuarat Negeri (MMN) yang terletak di bawah kawalan
kerajaan pusat;
(iv) MMN dikekalkan untuk menguruskan hal ehwal temaptan dan
dikawal oleh kerajaan pusat. Majlis ini dianggotai oleh para
pegawai British;
(v) MMU mempunyai bilangan ahli rasmi dan ahli tidak rasmi yang
sama banyak. Gabenor berkuasa melulus atau membatalkan
sesuatu undang-undang. Semua undang-undang yang
dikuatkuasakan tidak memerlukan tandatangan Sultan.
Perlembagaan MU memberi hak kewarganegaraan yang sama kepada

semua orang tanpa mengira kaum dan asal usul keturunan. Hak ini
termasuk peluang untuk memasuki perkhidmatan awam adn mengundi
dalam pilihan raya. Kaum bukan Melayu mendapat hak kewarganegaraan
yang longgar melalui prinsip “jus soli” iaitu melalui kuatkuasa undang-
undang dan permohonan. Disebabkan itu, cadangan MU ditentang
hebat oleh orang-orang Melayu—42 buah pertubuhan Melayu bersetuju
bersatu untuk menentang MU secara berkumpulan hasil Kongres Melayu
Se-Malaya yang dianjurkan oleh Persatuan Melayu Selangor di Kelab
Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur pada Mac 1946.
Namun, pada 1 April 1946, MU ditubuhkan dengan rasmi dan Sir

Edward Gent menjadi Gabenor Jeneral yang pertama. Tentangan
persatuan orang-orang Melayu semakin hebat. Kongres Melayu Se-
Malaya kedua di Johor Bahru pada 11 Mei 1946 meluluskan
pembentukan Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) untuk
menentang MU.
2.3.11 Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu
Disebabkan tentangan hebat oleh orang Melayu terhadap MU, kerajaan

British membatalkan MU. Pada 22 Julai 1946, British membentuk satu
Jawatankuasa Kerja Inggeris-Melayu (Anglo-Malay Working Committee)
yang mengandungi wakil-wakil kerajaan British, UMNO dan Raja-raja
Melayu. Jawatankuasa ini bertanggungjawab merangka cadangan-
cadangan bagi perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu (PTM).
Pada 18 November 1946, jawatankuasa ini mengadakan sesi

perbincangan yang terakhir dan menandatangani laporannya.
Jawatankuasa ini mencadangkan beberapa perkara seperti:
(i) Kedaulatan dan kuasa politik Raja-raja Melayu dipulihkan;
(ii) DUN ditubuhkan di setiap negeri;
(iii) Syarat kewarganegaraan yang lebih ketat bagi kaum bukan
Melayu; dan
(iv) Hak keistimewaan orang Melayu dijamin dan dikekalkan.
32
2.3.12 Kesan Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu
Kuasa dan kedaulatan Raja-raja Melayu serta kedudukan istimewa orang

Melayu dipulihkan. Jawatan Residen British digantikan dengan jawatan
Menteri Besar. Orang bukan Melayu terlibat sama atau mengambil
bahagian dalam pemerintahan negara. Kedudukan istimewa orang
Melayu tidak disukai oleh orang Cina terutamanya kerana tidak
memasukkan Singapura. Tentangan hebat daripada Parti Komunis
Malaya (PKM) sehingga darurat diisytiharkan di seluruh Tanah Melayu
pada bulan Jun 1948.
2.4 KESIMPULAN
Seperti yang telah dibincangkan di atas, pengaruh British dalam sistem

pemerintahan dan pentadbiran awam di Malaysia tidak boleh
diketepikan. Dalam membincangkan tentang sistem pemerintahan dan
pentadbiran di Malaysia, amat wajar bagi kita memahami
perkembangannya bermula daripada zaman penjajahan khususnya
Inggeris hinggalah kepada zaman kemerdekaan. Penentangan orang
Melayu terutamanya dengan tertubuhnya UMNO terhadap Malayan
Union yang kemudiannya memaksa Inggeris untuk menubuhkan
Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948 mempunyai nilai yang
tersendiri terhadap sistem pemerintahan dan pentadbiran Malaysia pada
hari ini.
Struktur pemerintahan dan pentadbiran di negara ini disusun sedemikian

rupa dengan berasaskan pembahagian kuasa di antara tiga badan
pemerintah utama iaitu badan perundangan, badan eksekutif dan badan
perundangan serta ditubuhkan beberapa agensi utama kerajaan sama ada
di peringkat persekutuan, negeri dan daerah adalah bertujuan untuk
melicinkan pentabdiran dan menyusun atur sistem pemerintahan. Oleh
sebab itu, dalam konteks pentadbiran di Malaysia, konsep pemencaran
kuasa atau desentralisasi dilaksanakan bagi membolehkan agensi-agansi
kerajaan dan pentadir-pentabdir dapat melaksanakan tugas dan
tanggungjawab mereka dengan lebih berkesan dan cekap.
1. Nyatakan tiga pegawai utama yang membantu Kapten Kota

dalam sistem Majlis Penasihat pada zaman penjajahan Portugis di
Melaka.
33
2. Bincangkan tiga tahap perkembangan penguasaan Inggeris di
Tanah Melayu selepas Perjanjian Pangkor 1874.
3. Apakah tujuan Persekutuan Negeri-negeri Melayu Bersekutu
ditubuhkan?
4. Apakah lima artikel penting yang terkandung dalam Perjanjian
Persekutuan?
5. Apakah cadangan-cadangan yang dikemukakan oleh
Jawatankuasa Kerja Inggeris-Melayu (Anglo-Malay Working
Committee) kepada pihak Inggeris?
1. Peranan pembesar-pembesar Melaka:

(a) Bendahara:
• Merupakan penasihat kepada raja atau Sultan dan
menguruskan sistem pentadbiran negeri serta
jajahannya.
• Ketika ketiadaan Sultan, Bendahara bertindak
sebagai pemangku raja.
(b) Temenggung:
(i) Berperanan sebagai ketua keselamatan (ketua polis
negeri).
(ii) Berkuasa dalam menguatkuasakan undang-undang
yang diperkenalkan dan bertanggungjawab dalam
menjaga keamanan dan keselamatan negeri.
2. Faktor dalaman yang membawa kepada kemerosotan kerajaan

Kesultanan Melayu Melaka:
(i) Sistem pemerintahan Sultan Mahmud Syah yang lemah.
(ii) Sistem pentadbiran negeri yang tidak sistematik dan
berada dalam keadaan kucar-kacir.
(iii) Banyak berlaku persengketaan di kalangan rakyat
terutama yang membabitkan orang Melayu dengan India-
Muslim di Melaka.
(iv) Aktiviti perdagangan di Melaka yang kian merosot.
3. Syarat-syarat penting Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 ialah

(a) Belanda bersetuju untuk menyerahkan kepentingannya di
India dan Melaka kepada Inggeris.
(b) Inggeris bersetuju untuk menyerahkan kepentingannya di
Bangkahulu dan Sumatera kepada Belanda.
34
(c) Belanda iktiraf pertapakan Inggeris di Singapura tetapi
Inggeris tidak dibenarkan meluaskan pengaruh ke Pulau
Karimun dan pulau-pulau di selatannya.
(d) Belanda berjanji tidak akan campur tangan di Tanah
Melayu atau membuat sebarang perjanjian dengan
pemerintah-pemerintah tempatan.
(e) Belanda perlu memberi layanan perdagangan yang baik
kepada pedagang Inggeris dan sebaliknya.
(f) Pemerintah anak negeri dibenarkan membuat hubungan
secara bebas dengan kedua-dua kuasa dan sesama
pemerintah tempatan.
(g) Hutang Belanda kepada Inggeris dikira langsai dengan
pembayaran 100,000 paun.
35
36
BAB 3
PENERAPAN BUDAYA KORPORAT

DALAM SEKTOR AWAM DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami konsep budaya korporat dalam konteks pentadbiran
awam di Malaysia.
2. Mengenal pasti langkah-langkah dan usaha-usaha kerajaan
dalam melaksanakan budaya kerja berteraskan nilai-nilai korporat
dalam pentadbiran awam.
3. Membincangkan usaha ke arah pelaksanaan pengurusan kualiti
dalam perkhidmatan awam menerusi penekanan kepada amalan
budaya korporat.
4. Membincangkan kepentingan kualiti pentadbiran dan
perkhidmatan yang disediakan dalam sektor awam sejajar dengan
kualiti yang dipamerkan oleh pihak swasta.
3.1 PENGENALAN
Jika diteliti dan diamati betul-betul tentang sistem kerja di dalam sektor
awam ataupun di semua agensi kerajaan di Malaysia, tidak ada kurang
atau cacat-celanya. Malah, tidak keterlaluan jika dikatakan sistem
pentadbiran dan perkhidmatan awam di Malaysia adalah yang terbaik di
kalangan negara-negara sedang membangun. Namun, kecemerlangan
dan kejayaan sektor awam itu bukanlah terletak pada sistem kerja semata-
mata, tetapi perlu diberikan penekanan kepada aspek kemanusiaan yakni
tingkah laku dan budaya kerja yang diamalkan dan ditunjukkan oleh
setiap anggota dalam sektor awam.
Walaupun diakui berlaku kelemahan dan kepincangan terutama dalam

penyediaan perkhidmtan, tetapi itu sebenarnya bukanlah disebabkan oleh
kelemahan sistem itu sendiri. Kelemahan dan kepincangan yang
seringkali dikaitkan dengan budaya kerja yang negatif sebenarnya
melibatkan faktor personal ataupun individu itu sendiri. Oleh sebab itu,
pihak pembuat dasar dan pengurusan atasan memikirkan untuk membuat
perubahan serta penambahbaikan dalam sistem yang sedia ada. Dengan
kata lain, usaha untuk menerapkan budaya korporat dalam sektor awam.
37
Cuba anda fikirkan sejenak apakah maksud budaya
korporat?
Penerapan budaya korporat dalam sektor awam sebagai usaha

memantapkan lagi budaya kerja yang sudah sekian lama diamalkan dalam
sektor ini. Ringkasnya, penerapan budaya korporat dilihat sebagai nilai
tambah (value added) kepada niai-nilai yang sedia ada. Ini kerana budaya
korporat lebih mementingkan usaha untuk meningkatkan keuntungan,
kualiti, kepuasan, pelanggan dan produktiviti serta daya saing yang tinggi.
Penerapan budaya korporat dalam sektor awam (dalam perkhidmatan)
bukanlah semata-mata untuk memperbaiki mutu perkhidmatan sahaja,
tetapi lebih kepada usaha untuk memilih dan memberi nafas baru dalam
pentadbiran awam di negara ini.
3.2 DEFINISI BUDAYA KORPORAT
Institut Tadbiran Awam Negara atau INTAN (1993: 3) menjelaskan

budaya korporat sebagai satu konsep yang pelbagai segi yang mempunyai
ciri-ciri pendekatan, pandangan dan definisi yang berbeza. Budaya
korporat bolehlah ditafsirkan sebagai satu pemahaman atau tanggapan
yang dikongsi bersama oleh semua anggota organisasi tentang bagaimana
sesuatu perkara itu dilaksanakan atau dijalankan di dalam organisasi
tersebut. Pola ekspektasi dan keyakinan yang dikongsi oleh anggota-
anggota organisasi adalah yang membentuk tingkah laku semua individu
dan kumpulan di dalam sesebuah organisasi.
Budaya korporat terbayang dan terjelma di dalam tradisi-tradisi cara

bekerja dan hubungan di antara rakan sejawat, pegawai-pegawai bawahan
dan atasan dan juga tradisi-tradisi lain yang menonjolkan apakah tingkah
laku dan nilai yang diterima atau tidak di kalangan semua anggota
sesebuah organisasi (Malaysia, 1993: 3). Siti Aishah Abdullah (2003: 4)
memperjelaskan budaya korporat adalah cara bekerja warga di dalam
sesebuah organisasi seperti:
“corporate culture is the way people do things in an organization. It is

a set of norms ccomprising beliefs, attitudes, core values and behavioral
patterns shared by people in an organization. It is these shared beliefs,
core values and patterns of behavior that influence the perfomance of an
organization”.
Jika diteliti definisi di atas, jelas menunjukkan bahawa budaya korporat

ialah suatu cara baru khususnya dalam sektor awam tentang bagaimana
kakitangan menjalankan kerja mereka dalam mana-mana organisasi atau
38
agensi yang hanya melibatkan satu kumpulan norma selain daripada
kepercayaan, sikap, nilai-nilai utama dan bentuk tingkah laku yang
dikongsi bersama oleh anggota-anggota organisasi. Budaya korporat ini
boleh menjadi suatu faktor yang akan membentuk tingkah laku dan
seterusnya akan mempengaruhi pencapaian dalam organisasi. Menurut
Siti Aishah, ini bermakna bagi menjayakan sesuatu perubahan, kita perlu
ubah budaya korporat itu sendiri iaitu ke arah yang lebih sihat.
3.3 DEFINISI BUDAYA ORGANISASI
Dalam membincangkan tentang budaya korporat, kita tidak boleh lari

daripada membincangkan tentang budaya organisasi. Stephen P. Robbins
(2000: 429) menjelaskan terdapat persetujuan bahawa budaya organisasi
merujuk kepada suatu sistem yang mempunyai makna yang sama yang
dipegang oleh setiap ahli yang membezakan sebuah organisasi daripada
organisasi yang lain. Sistem perkongsian makna adalah suatu set sifat
yang dihargai oleh organisasi.
Robbins telah mencadangkan tujuh sifat yang menjadi tunjang dalam

budaya organisasi seperti:
(i) Inovasi dan pengambilan risiko - Darjah atau tahap pekerja
digalakkan untuk berinovasi dan mengambil risiko.
(ii) Perhatian terperinci - Darjah di mana pekerja dijangka untuk
mempamerkan ketepatan, analisa dan perhatian terperinci.
(iii) Berorientasikan keputusan - Darjah di mana pihak pengurusan
memfokuskan kepada keputusan ataupun kepada cara dan proses
yang digunakan untuk mencapai keputusan.
(iv) Berorientasikan orang - Darjah di mana keputusan pihak
pengurusan mengambil kira kesan keputusan ke atas orang di
dalam organisasi.
(v) Berorientasikan kumpulan - Darjah di mana penyelesaian kerja
dalam bentuk kumpulan, atau secara individu.
(vi) Keagresifan - Darjah di mana pekerja adalah berdaya saing dan
agresif berbanding dengan sikap mengambil mudah sesuatu
perkara.
(vii) Kestabilan - Darjah di mana organisasi mengekalkan keadaan asal
berbanding dengan pertumbuhan (ibid, 429).
Ketujuh-tujuh sifat yang dinyatakan oleh Robbins di atas memberikan

gambaran satu budaya yang wujud atau perlu ada dan diamalkan dalam
organisasi. Ia merupakan satu bentuk budaya kerja yang menjadi teras
sesuatu kerja itu dapat diselesaikan oleh setiap ahli dalam organisasi dan
cara bagaimana mereka bertindak.
39
Dalam pada itu, Sathe (1985) membincangkan bahawa budaya organisasi
boleh dijadikan sebagai satu tanggungjawab. Ini menunjukkan bahawa
kepercayaan, nilai dan tanggungjawab jika dalam sektor perniagaan
hendaklah selari dengan kehendak perniagaan dan pengguna, di mana ia
membuatkan manusia untuk berfikir dan bertindak secara komersial.
Seterusnya Robbins (2000: 429) menjelaskan bahawa budaya organisasi

adalah berkaitan dengan bagaimana pekerja menilai sifat budaya
organisasi dan bukannya berkaitan sama ada mereka suka atau tidak.
Justeru itu, budaya organsasi disifatkan sebagai satu tema yang diskriptif.
Ini kerana, budaya organisasi mewakili suatu persepsi umum yang
diamalkan oleh ahli organisasi. Tanpa mengira latar belakang individu
dalam organisasi tersebut, semuanya akan menghuraikan budaya
organisasi dengan cara yang sama. Justeru itu, budaya organisasi
mempunyai kesan ke atas tingkah laku organisasi di mana individu atau
kumpulan di dalamnya adalah tertakluk kepada budaya yang sama.
Budaya organisasi menurut Robbins (2000: 432) mempunyai fungsi yang

pelbagai, iaitu
(i) Ia mempunyai persamaan yang mendefinisikan sempadan iaitu
membezakan satu organisasi dengan organisasi yang lain;
(ii) Ia menerangkan identiti ahli organisasi;
(iii) Budaya bukan hanya membentuk tanggungjawab untuk
kepentingan individu tetapi lebih daripada itu;
(iv) Ia meningkatkan kestabilan sistem sosial;
(v) Budaya penting untuk mempertahankan organisasi dengan
memperuntukkan piawaian yang sesuai untuk pekerja; dan
(vi) Budaya bertindak sebagai mekanisme pembuatan logik dan
kawalan yang mendorong untuk tingkah laku dan gelagat pekerja.
SOALAN DALAM TEKS
1. Terangkan apakah yang dimaksudkan nilai dan etika

dalam Perkhidmatan Awam?
2. Apakah hubungan antara budaya dengan kualiti
kerja?
40
3.4 PELAKSANAAN BUDAYA KORPORAT DALAM
SEKTOR AWAM
Dalam sektor awam, penerapan budaya korporat telah lama diadakan.

Pelbagai usaha dan program telah dijana agar budaya kerja bercirikan
nilai-nilai korporat dapat direalisasikan sepenuhnya dalam pentadbiran di
sektor awam. Penerapan budaya korporat dilihat sebagai suatu kaedah ke
arah pencapaian misi sesebuah organisasi, di mana ia bergantung kepada
tingkah laku semua anggotanya yang masing-masing telah
dipertanggungjawabkan dengan fungsi dan tugas-tugas tertentu.
Dengan bergerak sehaluan dan sealiran, pihak pengurusan dan semua

anggota organisasi akan bertindak bersama-sama menguruskan sumber-
sumber yang ada ke arah pencapaian objektif organisasi yang telah
ditetapkan. Untuk memastikan setiap organisasi atau kakitangan
mempunyai komitmen, motivasi atau dorongan untuk bekerja dan
kaedah bertindak yang sehaluan, sesebuah organisasi perlu mempunyai
satu budaya korporat yang sesuai yang menjadi panduan bertindak bagi
semua anggotanya (Malaysia, 1993: 2).
Dalam usaha menerapkan budaya korporat di dalam pentadbiran awam,

pelbagai usaha telah dilakukan oleh pihak kerajaan khususnya dengan
matlamat memberikan penekanan ke atas hasil kerja (results),
perkhidmatan yang cemerlang kepada pelanggan iaitu dapat menyediakan
perkhidmatan yang konsisten dan boleh dipercayai (reliable),
perkhidmatan yang dapat memenuhi dan memberi kepuasan kepada
pelanggan, responsif kepada perubahan, akauntabiliti, inovasi dan
kreativiti.
Pelaksanaan budaya korporat di dalam Perkhidmatan Awam

menekankan peripentingnya kualiti di dalam organisasi. Dalam usaha
membudayakan kualiti, ia perlu dimulakan di peringkat organisasi, di
mana organisasi dalam sektor awam perlu memainkan peranan yang
penting bagi menerapkan amalan kualiti ke dalam budaya korporat.
Seterusnya, menjadikan kualiti sebagai prinsip panduan dalam
pengurusan seharian anggota Perkhidmatan Awam (Malaysia, 1991: 30).
Dalam hal ini, persoalan tentang nilai-nilai dan norma-norma yang
menjadi teras kepada falsafah pengurusan sewajarnya diasaskan kepada
kualiti.
Dalam membincangkan tentang penerapan budaya korporat dalam

sektor awam, kita tidak boleh lari daripada membincangkan tentang
kualiti itu sendiri. Di INTAN, dalam usaha menerokai era kecemerlangan
masa hadapan melalui penghayatan dan amalan bersama telah diterbitkan
buku Panduan Budaya Korporat dan Etika Kerja INTAN (1993) yang
41
berteraskan Tonggak 12 dan buku Nilai dan Etika Dalam Perkhidmatan
Awam. Oleh itu, dalam modul ini adalah wajar bagi kita meneliti
Tonggak 12, Nilai dan Etika Dalam Perkhidmatan Awam dan
Pengurusan Kualiti itu sendiri sebagai menilai bagaimana usaha
membentuk budaya korporat dilakukan dalam sektor awam.
Kualiti pengurusan melibatkan proses, sistem, prosedur dan kaedah

dalam Budaya Kerja Cemerlang. Persoalan yang ditimbulkan iaitu apakah
organisasi Perkhidmatan Awam mempunyai budaya kualiti untuk
menjadi lebih cemerlang? Jawapan kepada persoalan ini diberikan kerana
budaya organisasi atau budaya korporat adalah faktor utama yang akan
menentukan kemerosotan atau kecemerlangan pengurusan sesebuah
organisasi (Malaysia, 1991: 31).
SOALAN DALAM TEKS
3. Senaraikan nilai-nilai Profesionalisme yang

terdapat dalam Perkhidmatan Awam.
4. Senaraikan elemen yang terkandung dalam teras
Perkhidmatan Awam di Malaysia.
Sebelum ini jika dibandingkan di antara sektor awam dengan swasta,

syarikat-syarikat swasta sebenarnya telah mempunyai budaya korporat
yang kukuh. Dengan adanya matlamat korporat yang cuba dicapai,
syarikat-syarikat korporat atau swasta dapat menghayati matlamat utama
dan ia suatu kunci kejayaan dan kecemerlangan dalam organisasi tersebut.
Jelas terbukti bahawa kecemerlangan sesebuah syarikat korporat berkait
rapat dengan wujudnya suatu budaya organisasi yang mementingkan
aspek kualiti dan falsafah pegurusan (ibid., 1991: 32).
Berikut merupakan contoh-contoh budaya korporat yang diamalkan oleh

syarikat-syarikat seperti (Malaysia, 1991: 32):
(i) CATERPILLAR - “24 hours part service anywhere in the world”.
(ii) SEARS, ROEBUCK - “Quality at a good price”.
(iii) MATSUSHITA - “We make people (people quality) before product”.
(iv) RANK XEROX - “Leadership trough quality”.
42
Cuba anda namakan salah satu syarikat korporat di
Malaysia dan nyatakan budaya korporat yang
diketengahkan.
Ringkasnya, dalam membincangkan tentang budaya korporat, kita tidak

dapat lari daripada membincangkan tentang proses penerapan nilai kualiti
dan menjadikannya sebagai teras pembentukan budaya korporat dalam
Perkhidmatan Awam masa kini. Dengan itu, kualiti menjadi inspirasi dan
daya penggerak utama setiap anggota organisasi. Wujudnya budaya kualiti
disokong oleh falsafah korporat yang menegaskan sepenuhnya bahawa
tanpa perkhidmatan dan keluaran yang berkualiti, survival korporat akan
terjejas.
3.5 PENINGKATAN KUALITI DALAM PERKHIDMATAN

AWAM
Semenjak pelaksanaan Gerakan Budaya Kerja Cemerlang yang

berteraskan kualiti pad 27 November 1989, telah banyak statut untuk
meningkatkan kualiti dalam sektor awam dilaksanakan oleh kerajaan.
Satu pekeliling iaitu “Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bil. 4,
Tahun 1991 – Garis Panduan Mengenai Srategi-Strategi Peningkatan
Kualiti Dalam Perkhidmatan Awam” telah dikeluarkan. Pekeliling ini
bagi membentuk ketua-ketua jabatan yang dapat melaksanakan strategi-
strategi peningkatan kualiti dalam pengurusan di agensi masing-masing.
Gerakan Budaya Kerja Cemerlang dan aktiviti-aktiviti yang berkaitan

dengan peningkatan kualiti bertujuan untuk mewujudkan satu budaya
kerja yang berteraskan kualiti di kalangan anggota Perkhidmatan Awam.
Beberapa statut telah dilaksanakan oleh kerajaan untuk meningkatkan
kualiti. Antara aktiviti-aktiviti yang telah dijalankan seperti:
(i) Anugerah Kualiti Perdana Menteri;
(ii) Panduan pengurusan dan peningkatan kualiti dalam
perkhidmatan awam;
(iii) Bengkel-bengkel latihan;
(iv) Ceramah dan perbincangan;
(v) Pita video kualiti;
(vi) Pengumuman melalui TV; dan
(vii) Siri panduan pengurusan kualiti.
Dalam melaksanakan usaha-usaha peningkatan kualiti, beberapa tindakan

susulan di agensi-agensi yang perlu dibuat oleh ketua-ketua agensi
masing-masing seperti:
43
(i) Membuat lawatan mengejut ke jabatan-jabatan agensi masing-
masing bagi memastikan sama ada usaha-usaha peningkatan
kualiti dilaksanakan;
(ii) Memilih satu atau lebih jabatan/bahagian untuk melaksanakan
usaha-usaha pengurusan dan peningkatan kualiti;
(iii) Memilih penyelaras kualiti dan produktiviti dan ahli-ahli Pasukan
Petugasnya untuk diberi latihan sebagai persediaan bagi
pelaksanaan usaha-usaha pengurusan dan peningkatan kualiti di
jabatan-jabatan/bahagian-bahagian yang dipilih;
(iv) Menggubal Dasar Kualiti agensi untuk disebarkan kepada semua
pegawai dan staf yang bertujuan memberi kefahaman kepada
anggota organisasi tentang tahap kualiti keluaran atau
perkhidmatan yang perlu diberikan; dan
(v) Mewujudkan struktur yang sesuai untuk mengurus dan
menguasai pelaksanaan perkhidmatan berkualiti.
Selain daripada perkara di atas, dalam meningkatkan pengurusan kualiti

dalam perkhidmatan awam, terdapat panduan tentang strategi-strategi
peningkatan kualiti. Panduan tersebut telah menggariskan tujuh program
peningkatan kualiti seperti:
(i) Program 1 – Sistem Cadangan Q;
(ii) Program 2 – Sistem Cadangan Q;
(iii) Program 3 – Sistem Pemeriksaan Q;
(iv) Program 4 – Slogan Q;
(v) Program 5 – Hari Q;
(vi) Program 6 – Sistem Maklum Balas Q; dan
(vii) Program 7 – Sistem Maklumat Q.
Melalui program-program di atas, kualiti perkhidmatan dan keluaran

serta membudayakan kualiti dalam organisasi secara keseluruhan akan
dapat ditingkatkan lagi.
3.6 PROGRAM-PROGRAM PENINGKATAN KUALITI
Dalam Perkhidmatan Awam telah dilaksanakan beberapa program untuk

meningkatkan kualiti. Ini kerana pihak kerajaan sentiasa menekankan
perhatian terhadap kualiti yang ada pada Perkhidmatan Awam di negara
ini. Antara program-program yang telah dilaksanakan seperti:
(i) Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM):
• Telah diperkenalkan dalam perkhidmatan awam pada
tahun 1990.
• TQM bertujuan meningkatkan kualiti perkhidmatan
agensi-agensi awam.
• Ia untuk melahirkan lebih banyak organisasi cemerlang
yang berorientasikan pelanggan dan berkemampuan
44
untuk melaksanakan output dan perkhidmatan yang
berkualiti.
• Pelbagai insentif disediakan untuk menggalakkan
pelaksanaan TQM seperti Anugerah Kualiti Perdana
Menteri, Anugerah Kualiti Perkhidmatan Awam dan
Anugerah Kualiti Pihak Berkuasa Tempatan (PBT).
(ii) Anugerah Kualiti Perdana Menteri (AKPM):
• Telah diperkenalkan semenjak tahun 1990 yang
merupakan anugerah tertinggi yang diberikan setiap tahun
kepada tiga agensi yang cemerlang masing-masing satu
dari sektor awam, sektor swasta dan sektor
sosioekonomi.
• Fokus AKPM kepada aspek kepimpinan dalam
pengurusan kualiti, inovasi-inovasi penting, perancangan
strategik, kepuasan hati pelanggan, penggunaan data dan
maklumat dalam usaha-usaha kualiti, penggunaan sumber
tenaga manusia, keperluan output dan kejayaan daripada
usaha-usaha kualiti.
• Hadiah wang tunai RM30 ribu, sebuah piala dan sijil
penghargaan akan diberikan kepada pemenang (Malaysia,
2000: 86).
(iii) Anugerah Kualiti Perkhidmatan Awam (AKPA):
• Telah diperkenalkan dalam tahun 1991 yang bertujuan
memberikan pengiktirafan kepada 3 agensi awam lain
yang turut cemerlang dalam pengurusan kualitinya.
• Ketiga agensi awam yang berjaya akan menerima
anugerah mengikut keutamaan seperti:
(a) Anugerah Kualiti Ketua Setiausaha Negara (KSN)
(RM10 ribu);
(b) Anugerah Kualiti Ketua Pengarah Perkhidmatan
Awam (KPPA) (RM8 ribu);
(c) Anugerah Kualiti Ketua Pengarah MAMPU (RM5
ribu).
(iv) Kumpulan Meningkat Mutu Kerja (KMK):
• Selaras dengan hasrat TQM yang menuntut penglibatan
aktif semua anggota peringkat organisasi bagi mencapai
kecemerlangan, agensi awam telah menubuhkan pasukan
kerja (Malaysia, 2000: 112).
• Pasukan ini dianggotai sama ada oleh staf dalam
peringkat dan fungsi yang sama atau menerusi peringkat
bahagian dan fungsi.
• Contoh pasukan kerja seperti KMK, Pasukan Reka Cipta,
Pasukan Fungsi dan Pasukan Tugas-Tugas Khas.
45
• KMK ditubuhkan sejak tahun 1983 sebagai pasukan
kualiti yang bergerak untuk membantu pengurusan
mengadakan usaha-usaha penambahbaikan.
(v) MS ISO 9000:
• Perkhidmatan Awam telah mengeluarkan Pekeliling
Kemajuan Perkhidmatan Awam (PKPA) Bil. 2 Tahun
1996 bertajuk “Garis Panduan Bagi Melaksanakan MS
ISO9000 Dalam Perkhidmatan Awam” bagi membantu
agensi melaksanakan MS ISO9000 dengan terancang.
• MS ISO9000 adalah satu standard yang bertulis,
menggariskan dan menghuraikan keperluan-keperluan
asas bagi pembentukan sistem kerja berteraskan kepastian
kualiti dalam sesebuah organisasi.
• Ia memberi tumpuan kepada kualiti ke atas proses yang
menghasilkan sesuatu produk atau perkhidmatan.
(vi) Inovasi:
• Perkhidmatan Awan terus memberi galakan kepada
pencetusan idea-idea baru yang kreatif dan inovatif.
• Pelbagai anugerah disediakan untuk menghargai inovasi
yang telah dapat meingkatkan produktiviti dalam kualiti,
mengurangkan kos operasi serta menjimatkan masa dan
tenaga kerja.
• Inovasi yang diperkenal telah dapat meningkatkan
motivasi dan semangat kerja di kalangan pekerja,
meningkatkan kepuasan hati pelanggan dan stakeholder.
• Anugerah seperti:
- Anugerah Inovasi Perkhidmatan Awam (1992); dan
- Anugerah Inovasi Penyelidikan Bersama antara
sektor awam dan swasta.
(vii) Piagam pelanggan:
• Merupakan satu lagi usaha Perkhidmatan Awam untuk
meningkatkan kualiti.
• Diperkenalkan melalui PKPA Bil. 3 Tahun 1993 bertajuk
“Panduan Mngenai Piagam Pelanggan” dan surat PKPA
Bil. 1 Tahun 1994 yang bertajuk “Panduan Pelaksanaan
Sistem Pemulihan Perkhidmatan”.
• Piagam pelanggan merupakan komitmen bertulis jabatan
dan agensi kerajaan terhadap penyampaian perkhidmatan
atau keluarannya kepada pelanggan.
• Ia merupakan jaminan untuk menyampaikan keluarannya
atau perkhidmatannya mengikut standard kualiti yang
ditetapkan.
46
• Dilaksanakan berasaskan kepada prinsip bahawa ia tidak
statik dan sentiasa berubah dari semasa ke semasa.
3.7 BUDAYA KERJA KORPORAT DALAM ORGANISASI
Dalam sesebuah organisasi, setiap individu yang berbeza dari segi latar
belakang akan berkongsi nilai, norma dan cara kerja yang sama di mana
apa yang dikongsi bersama ia akan membentuk budaya kerja dalam
organisasi. Oleh itu, pembentukan budaya kerja atau lazimnya disebut
budaya organisasi mempunyai hubungan yang erat tentang bagaimana
hendak membentuk atau menghasilkan mutu kerja dan produktiviti yang
tinggi. Dengan penerapan budaya kerja korporat dalam organisasi seperti
dalam sektor awam, ia adalah untuk:
(i) Pihak pengurusan menghasilkan budaya kerja yang cemerlang;
(ii) Membentuk suatu budaya kerja baru sebagai nilai tambah kepada
budaya yang telah sedia ada; dan
(iii) Menjadi satu kuasa penggerak bagi mewujudkan budaya kerja
yang baik dalam organisasi.
Menurut Jaafar Muhammad (1999: 419), dalam pengurusan, seorang

pengurus perlu memahami lima aspek utama yang perlu dilaksanakan
bagi membentuk budaya kerja terutama ke arah budaya kerja korporat
seperti:
(i) Menentukan matlamat;
(ii) Merancang;
(iii) Menyelenggarakan sumber-sumber yang sedia ada dengan cara
yang berkesan;
(iv) Mengawal proses pelaksanaan untuk mencapai matlamat
organisasi; dan
(v) Meletakkan standard tertentu untuk mengawal mutu kerja.
Ringkasnya, budaya kerja (budaya korporat) dalam organisasi terhasil

menerusi gabungan nilai-nilai asas yang dibawa oleh individu, nilai-nilai
khusus yang dimiliki oleh organisasi dan nilai-nilai umum yang terdapat
dalam masyarakat.
Amalan dan penghayatan niai-nilai positif seperti nilai pengurusan

korporat di dalam sektor awam dapat mendorong manusia bekerja, di
mana menjalankan tugasnya dengan penuh komitmen dan secara
kolektif. Menerusi budaya kerja murni, amalan negatif akan dapat
dihindari, manakala perlakuan baik akan dapat ditingkatkan bagi
membolehkan organisasi bergerak dengan lancar untuk mencapai
matlamatnya.
47
Budaya kerja yang mendorong ke arah kejayaan organisasi juga dikenali
sebagai budaya korporat. Dalam erti kata yang lain, budaya korporat
dilihat sebagai satu manifestasi ke arah satu pembentukan amalan,
perlakuan dan tindakan yang bertujuan untuk menerbitkan sesuatu
perasaan dan sentiment tertentu dalam organisasi. Sebagai wadah kepada
pembentukan budaya korporat dalam organisasi, maka organisasi itu
perlulah digerakkan dengan budaya kerja yang sihat dan positif yang
secara langsung berkait dengan sikap, perilaku, tindakan, amalan dan
kepercayaan di kalangan pekerja di dalam organisasi tersebut. Jika perkara
ini dapat dilaksanakan, maka budaya kerja cemerlang akan dapat
dibentuk dan meningkatkan perkhidmatan dan kualiti.
3.8 TUJUAN BUDAYA KORPORAT DALAM ORGANISASI
Menurut Alauddin Sidal (2003) terdapat beberapa tujuan budaya

korporat dilaksanakan dalam organisasi seperti yang ditunjukkan dalam
Rajah 3.1 di bawah. Organisasi yang berjaya adalah organisasi yang tidak
hanya bergantung kepada kejayaan dalam akaun untung dan rugi semata-
mata. Malah, kejayaan organisasi dikatakan banyak bergantung kepada
falsafah pengurusan dan budaya yang menjadi teras dan pegangan
korporat yang membolehkannya mencatatkan keuntungan kepada
organisasi berkenaan secara keseluruhan (Nawi Abdullah, 1995: 37).
Rajah 3.1
Tujuan Budaya Korporat dalam Organisasi
Sense of Loyalty
Sense of Commitment
Sense of Belonging
Sense of Responsibility
Sense of Obligation
Corporate Culture
Sense of Accomplishment
Sense of Urgency
Sense of Pride
Sense of Self-Fulfillment
(self-actualization)
Sumber: Alauddin Sidal. (2003).
Dalam usaha menekankan budaya kualiti dan menaikkan imej syarikat

atau organisasi, pelbagai slogan telah digunakan. Ini dapat dilihat dalam
syarikat-syarikat gergasi atau multinasional seperti yang ditunjukkan
dalam perbincangan terdahulu. Syarikat seperti IBM misalnya dengan
48
slogan popular “mean service” adalah untuk membolehkannya menjadi satu
alat kawalan agar barangan dan perkhidmatan yang disedikan adlaah
selaras dengan slogan yang dibuatnya. Tanpa perkhidmatan dan barangan
yang berkualiti khususnya dalam perkhidmatan awam, maka organisasi
tersebut akan gagal untuk memenuhi kehendak dan kepuasan pelanggan.
Kesannya, ia akan menjejaskan integriti sektor awam itu sendiri dan
begitu juga di kalangan syarikat-syarikat swasta atau korporat.
Kejayaan syarikat-syarikat korporat seperti IBM, Matshushita dan lain-

lain banyak bergantung kepada prinsip-prinsip yang dipercayainya dan ini
menjadi teras kepada segala bentuk tindakan kepada syarikat-syarikat
berkenaan. Jika syarikat-syarikat ini telah terbukti boleh mencapai
kejayaan yang sangat cemerlang, kenapa tidak di sektor awam? Oleh
sebab itu, dalam sektor awam, telah diterapkan dengan prinsip dan nilai-
nilai tadbir urus korporat (corporate governance) untuk mencapai
kecemerlangan dan kejayaan.
Dengan pelaksanaan beberapa nilai baru dalam Perkhidmatan Awam

seperti TQM, KMK, Inovasi, Piagam Pelanggan, MS ISO9000 dan
sebagainya, ia adalah bertujuan untuk mencapai prinsip-prinsip seperti
yang terdapat dalam Rajah 3.1. Amalan mengutamakan pelanggan,
membuat keputusan secara kolektif, sikap prihatin terhadap pekerja,
komunikasi dua hala dan sebagainya adalah ciri-ciri dalam budaya
korporat. Budaya korporat ini jika telah dimantapkan pastinya akan
memberikan sumbangan dalam penghasilan output yang berkualiti.
3.9 KESIMPULAN
Dalam perkhidmatan awam, untuk meningkatkan kualiti dan produktiviti

standing dengan syarikat korporat atau swasta, ia sebenarnya menjadikan
inovasi dan kreativiti sebagai satu budaya di dalam organisasi termasuklah
prinsip-prinsip seperti yang telah dinyatakan dalam Rajah 3.1 di atas. Jika
budaya inovasi dan kualiti ini tidak ditekankan oleh pihak pengurusan
organisasi, maka ini akan menyebabkan barangan dan perkhidmatan yang
dikeluarkan akan ketinggalan dan tidak memenuhi cita rasa semasa (Nawi
Abdullah, 1995: 61).
Bukan mudah untuk membentuk satu budaya kerja yang boleh diterima
pakai dan dikongsi bersama khususnya dalam sebuah organisasi. Begitu
juga dalam pembentukan budaya korporat dalam organisasi awam di
negara ini. Membudayakan budaya kerja dengan nilai-nilai korporat
bersama dengan nilai-nilai murni, etika positif, profesionalisme, dan
sebagainya, ia akan berupaya untuk membentuk budaya kerja yang
cemerlang dalam organisasi.
49
1. Senaraikan prinsip-prinsip yang terdapat dalam Tonggak 12 yang

dilaksanakan dalam Perkhidmatan Awam di Malaysia.
2. Apakah tujuan program Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM)
diperkenalkan dalam Perkhidmatan Awam?
3. Terangkan apakah yang dimaksudkan sebagai Piagam Pelanggan?
1. Nilai ditakrifkan sebagai kepercayaan yang mendorong seseorang

atau sesebuah institusi untuk bertindak mengikut pemilihan yang
berasaskan nilai-nilai utama masyarakat. Manakala etika
bermaksud tanggungjawab dan akibat tingkah laku seseorang atau
profesion terhadap masyarakat. Dalam Perkhidmatan Awam,
seseorang penjawat awam berkewajipan mematuhi nilai dan etika
perkhidmatan yang diperkenalkan oleh pihak kerajaan kerana ia
membabitkan soal larangan dan kebenaran tingkah laku
Perkhidmatan Awam yang tertera dalam perundangan dan
peraturan yang ada di negara ini.
2. Budaya kerja mempunyai hubungan yang sangat rapat dengan

kualiti sesuatu perkhidmatan atau produk yang dihasilkan
termasuklah dalam Perkhidmatan Awam. Pembudayaan kualiti
dalam sektor awam adalah sangat penting kerana ia boleh
dijadikan sebagai prinsip panduan dalam pengurusan seharian
anggota Perkhidmatan Awam.
3. Nilai-nilai Profesionalisme yang diamalkan dalam Perkhidmatan

Awam:
(i) Berilmu.
(ii) Kreativiti.
(iii) Inovasi.
(iv) Integriti.
(v) Neutraliti.
(vi) Kejujuran intelektual.
(vii) Akauntabiliti.
(viii) Berkecuali.
50
4. Elemen yang terkandung dalam teras Perkhidmatan Awam
Malaysia ialah
(i) Berazam meninggikan mutu perkhidmatan.
(ii) Bekerja dengan penuh tanggungjawab.
(iii) Berusaha mengikis sikap mementingkan diri.
(iv) Berkhidmat dengan penuh muhibbah dan kemesraan.
(v) Bekerja ke arah memajukan pemikiran rakyat dan
pembangunan negara.
(vi) Bekerja dalam membenteras kelemahan dan musuh-
musuh negara.
(vii) Berpegang teguh kepada ajaran agama.
51
52
BAB 4
PERANAN PENTADBIRAN AWAM

DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami peranan pentadbiran awam di Malaysia secara
umumnya dalam fasa-fasa pembangunan negara semenjak
mencapai kemerdekaan.
2. Mengenal pasti struktur pentadbiran awam Malaysia dalam
sistem ekonomi bebas dan pembangunan sosioekonomi.
3. Membincangkan peranan pentadbir awam dalam proses
pembangunan negara berteraskan pembangunan terancang.
4.1 PENGENALAN
Dalam masyarakat feudal menurut pandangan Amitai Etzioni (1965),

fungsi pentadbiran awam amat berbeza dengan apa yang difahami pada
masakini. Ini kerana dalam masyarakat feudal, rakyat dikehendaki
berkhidmat kepada Sultan dan para pembesar negeri. Sebaliknya, dalam
masyarakat moden pada hari ini, peranan pentadbiran awam sangat luas
peranannya hingga bersifat monopoli terutama dalam aktiviti-aktiviti
bercorak ekonomi dan perdagangan. Oleh sebab itu, pihak kerajaan
menubuhkan badan-badan berkanun dan perbadanan awam untuk
mencapai matlamat meningkatkan pembangunan ekonomi dan terlibat
dalam aktiviti perdagangan.
Dari segi sejarahnya, pentadbiran awam di Malaysia dipengaruhi dengan

cukup besar oleh sistem yang diperkenalkan oleh Brititsh. Kesan dan
pengaruh peninggalan British dalam sistem pentadbiran awam di
Malaysia masih lagi wujud dan dilaksanakan walaupun sedikit sebanyak
telah diubahsuai dengan keadaan di Malaysia. Walau bagaimanapun,
sepeninggalan British selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan pada
31 Ogos 1957, pelbagai usaha telah dilakukan oleh pemerintah dan
pentadbir tempatan (Malaysia) untuk membangunkan pentadbiran awam
di negara ini. Kesannya, dapatlah kita menikmati dan melihat proses
pembangunan dengan sistem pentadbiran yang teratur dan strategi
seperti yang ada pada hari ini.
53
4.2 “MAINTAIN LAW AND ORDER”
Secara umumnya, Perkhidmatan Awam Malaysia telah distrukturkan

sedemikian rupa daripada pentadbiran penjajah British. Lagipun,
struktur yang sedia ada adalah banyak meminjam daripada apa yang ada
di British. Secara umumnya, bahagian ini membincangkan sepintas lalu
tentang peranan pentadbir dalam “maintain law and order”. Peranan dan
struktur pentadbiran awam serta peranan pentadbir awam dalam
pembangunan di Malaysia sangat penting terutama dalam memastikan
setiap dasar yang dilaksanakan dapat mencapai matlamat sebagaimana
yang telah digariskan oleh pihak pembuat dasar.
Apabila disebut peranan pentadbir atau penjawat awam

dalam “maintain law and order”, apakah yang anda dapat
bayangkan? Fikirkan.
Satu kesan penting akibat perpindahan kuasa Pejabat Tanah Jajahan

British ialah kewujudan suatu Perkhidmatan Awam Tanah Melayu yang
lebih dikenali sebagai Malayan Civil Service (MCS) yang begitu unggul.
Pada akhir kurun ke-19, telah tersedia suatu bentuk kerajaan dan
pentadbiran yang tersusun (ordered government and administration) dan juga
wujud beberapa keadaan yang berkesan seperti komunikasi, undang-
undang dan peraturan. Oleh itu, apakah yang dimaksudkan dengan
“maintain law and order”? Istilah “maintain law and order” adalah merujuk
kepada peranan Perkhidmatan Awam yang berorientasikan tindakan
dengan melibatkan unsur penting iaitu untuk memelihara undang-undang
dan peraturan yang sedia wujud ketika itu. Unsur-unsur tersebut
merupakan perkara yang amat penting dalam pembentukan
Perkhidmatan Awam di Tanah Melayu ketika itu. Selepas merdeka,
peranan Perkhidmatan Awam adalah terhad, namun tidak wujud suasana
untuk menyangkal tentang peranan Perkhidmatan Awam yang sangat
luas di negara ini termasuklah dalam soal memelihara undang-undang
dan peraturan. Namun begitu, terdapat tekanan untuk menambah
keupayaan-keupayaan yang berkaitan dengan peranan Perkhidmatan
Awam.
Semasa penjajahan, kerajaan merupakan sebuah institusi yang sangat

penting dan menyeluruh apa lagi dalam ketiadaan politik pemilihan
(pilihan raya) di kalangan rakyat. Ketika itu, pentadbiran adalah juga
kerajaan. Sebagai sebuah pentadbiran kolonial, Perkhidmatan Awam
Malaya (MCS) merupakan semata-mata satu alat untuk menentukan
kesinambungan cara pengeluaran kolonial (colonial mode of production).
54
Tugasnya yang utama ialah untuk menjaga dan memelihara undang-
undang dan peraturan di dalam negeri. Polisi kolonial di Tanah Melayu
dapat diterangkan seperti berikut:
“Polisi umum Penasihat-Penasihat British ialah untuk campur tangan
seberapa sedikit yang mungkin terhadap adat istiadat dan prejudis
rakyat yang berbeza-beza yang terdapat di negeri-negeri tersebut, untuk
tidak campur tangan dalam hal-ehwal agama Islam; menarik modal dari
Eropah, China dan lain-lain; menggalakkan imigrasi China, India dan
lain-lain; membantu pembangunan sumber-sumber perlombongan dan
pertanian di negeri-negeri berkenaan dengan membina jalan keretapi,
kerja-kerja perparitan dan saliran; menubuhkan pasukan keselamatan
untuk menjaga kehidupan dan harta benda awam, membina
Mahkamah Keadilan, membuka hospital-hospital dan sekolah-sekolah,
memilih tanah-tanah yang baik untuk hak milik dan menghapuskan
duti import kecuali candu dan minuman keras, dan semua halangan-
halangan ke atas perdagangan, perniagaan dan industri” (Ahmad Atory
Hussain, 1998: 107).
4.3 PERANAN DAN STRUKTUR PENTADBIRAN DALAM

SISTEM EKONOMI BEBAS (1957-1970)
Dalam era pasca kolonial di Malaysia, Perkhidmatan Awam secara

relatifnya masih kekal dengan peranannya yang lama iaitu
“menguatkuasakan undang-undang dan peraturan”. Namun, peranan
tersebut tidaklah mendapat kecaman atau kritikan yang serius, tetapi
terdapat tekanan dari luar dan juga permintaan supaya keupayaan dan
prestasi Perkhidmatan Awam dapat dipertingkatkan dan seterusnya
memainkan peranan pembanguan negara. Dalam hal ini, pentadbiran
awam telah menghadapi suatu tugas yang mencabar tentang
bagaimanakah hendak melaksanakan pemodenan tanpa memperbesar-
besarkan sensitiviti perkauman atau konflik-konflik di kalangan pelbagai
kumpulan etnik di negara ini.
Dalam era selepas kemerdekaan, peranan birokrasi awam adalah

berorientasikan tindakan (action-oriented roles), di mana ia melibatkan
empat unsur penting iaitu
(i) Untuk memelihara undang-undang dan peraturan;
(ii) Untuk menggubal dasar-dasar pembangunan;
(iii) Untuk mengurus pembangunan di kawasan terpinggir di
luar bandar; dan
(iv) Melaksanakan pembangunan industri.
Di negara-negara sedang membangun, salah satu peranan Perkhidmatan

Awam yang kritikal ketika itu adalah dalam usaha untuk membantu pihak
kerajaan untuk mengejar pembangunan nasional. Justeru itu,
Perkhidmatan Awam Malaysia tidak terkecuali daripada berperanan
55
membantu menjayakan cita-cita kerajaan khususnya dalam pembangunan
negara. Dalam semua jenis perkhidmatan, yang paling penting sekali
ialah Perkhidmatan Tadbir dan Dilomatik (PTD atau MCS). Sebagai elit
birokrat, pegawai-pegawai PTD ini diberi kepercayaan dengan peranan
yang penting bagi melaksanakan dasar-dasar kerajaan. Keadaan ini
membuatkan perkhidmatan mereka itu sebagai suatu cabang
perkhidmatan yang dipolitikkan.
Peranan ini sebenarnya adalah warisan daripada pentadbiran kolonial

British dahulu dan telah diperkukuhkan lagi semenjak Tanah Melayu
mencapai kemerdekaan. Kemuliaan dan superioriti PTD/MCS adalah
sama seperti lain-lain perkhidmatan yang sememangnya diiktiraf semasa
era kolonial dahulu atas dasar bahawa kebanyakan jawatan-jawatan kanan
merupakan Residen dan Penasihat British yang bertanggungjawab untuk
hala tuju dasar dan juga mempunyai satu hubungan yang tetap dengan
para Sultan.
Semasa perjuangan menuntut kemerdekaan, ahli-ahli perkhidmatan

awam terutamanya daripada kumpulan PTD bergiat aktif dalam politik.
Peranan PTD/MCSlah yang membawa kepada pembaharuan
pentadbiran yang mana diarahkan supaya dapat meningkatkan lagi
keupayaan pentadbiran dalam melaksanakan dasar-dasar pembangunan
memandangkan betapa pentingnya peranan politik dan strategik mereka
itu. Pegawai-pegawai PTDlah sebenarnya yang menyandang kesemua
jawatan-jawatan utama di semua agensi-agensi kerajaan, iaitu Jabatan
Perkhidmatan Awam (JPA), Perbendaharaan, Unit Perancang Ekonomi
(EPU) dan Unit Pelaksanaan dan Penyelarasan (ICU) di Jabatan Perdana
Menteri. Oleh sebab agensi-agensi ini terlibat dalam hal-hal personel,
maka peruntukan dan perbelanjaan dana awam (public funds), perancangan
dan pengawasan (monitoring) pelaksanaan semua projek-projek
pembangunan, maka pegawai-pegawai PTD tersebut mempunyai
hubungan yang rapat dan juga rangkaian yang kuat dengan semua sub-
sistem yang lain dalam Perkhidmatan Awam itu.
Situasi berbeza di peringkat jabatan, di mana kebanyakan jawatan

disandang oleh kakitangan profesional. Misalnya jawatan-jawatan di
Jabatan Kerja Raya, Saliran dan Perparitan, Telekomunikasi, Ukur dan
Kesihatan adalah disandang oleh jurutera-jurutera. Walau bagaimanapun,
terdapat beberapa jabatan yang secara tradisinya disandang oleh pegawai
PTD/MCS. Jabatan-jabatan itu adalah seperti Suruhanjaya Pilihan Raya
Malaysia dan Jabatan Penerbangan Awam. Di dalam keadaan yang
istimewa, seseorang pegawai PTD/MCS itu boleh dilantik mengetuai
mana-mana jabatan yang lain. Misalnya, Jabatan Imigresen, Jabatan
Pengangkutan Jalan dan Keretapi Tanah Melayu adakalanya disandang
oleh PTD/MCS.
56
Satu pola penstafan (staffing) yang sama digunapakai dalam jawatan-
jawatan pentadbiran kategori A di lain-lain jabatan, sama ada di peringkat
persekutuan atau negeri. Jawatan-jawatan itu juga boleh diisi oleh
pegawai-pegawai PTD/MCS. Pegawai-pegawai PTD/MCS boleh juga
ditempatkan atau ditugaskan ke jawatan-jawatan pentadbiran yang lebih
tinggi di semua Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (Federated Malay States)
yang mana tidak mempunyai perkhidmatan pentadbiran mereka sendiri.
Walau bagaimanapun, di Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu juga
didapati sebilangan jawatan-jawatan penting persekutuan diisi oleh
pegawai-pegawai PTD/MCS. Jawatan-jawatan tersebut ialah Pejabat
Kemajuan Negeri, Pejabat Perlombongan dan Tanah Negeri dan
Jawatankuasa Keselamatan Negeri. Pegawai PTD juga merupakan
sumber utama mendapatkan pegawai-pegawai untuk berkhidmat di
badan-badan berkanun kerajaan dan juga perbadanan-perbadanan awam.
Hampir kesemua agensi-agensi tersebut telah disandang oleh pegawai-
pegawai PTD/MCS seperti yang terdapat di dalam Perbadanan-
perbadanan nasional seperti MAS, UDA dan sebagainya. Malah, untuk
menjadi Pendaftar atau Naib Canselor universiti juga pegawai PTD biasa
dilantik ke jawatan-jawatan itu. Tidak syak golongan elit PTD ini telah
digilap lagi akan peranan mereka ini untuk tujuan mempercepatkan
pelaksanaan dasar-dasar pembangunan sosioekonomi masyarakat.
Meskipun penerobosan pegawai-pegawai PTD di jabatan-jabatan yang

dahulunya menjadi benteng kuat kawalan golongan profesional dan
kadang-kadang menimbulkan prasangka dan curiga, tetapi
kebanyakannya menerima nilai dan kebolehan golongan PTD. Apa yang
lebih istimewa lagi, sesetangahnya menyambut baik akan pegawai PTD
itu demi memperkukuhkan lagi keupayaan pentadbiran.
SOALAN DALAM TEKS
1. Bilakah jawatan PTD/MCS mula diwujudkan di

Tanah Melayu dan dikenali sebagai apa?
2. Namakah perkhidmatan yang khusus kepada
anak tempatan sebelum diserapkan atau
dinaikkan pangkat ke dalam PTD/MCS dan
tahun ia diwujudkan?
57
4.4 PEMBANGUNAN NEGARA BERASASKAN “PLANNED
ECONOMY” (1957-1970)
Dalam perancangan pemodenan Malaya, kepimpinan politik dengan

nyata mengiktirafkan akan kekuatan ikatan-ikatan perkauman dan telah
mencuba membangunkan dasar-dasar sosioekonomi yang berdasarkan
pertimbangan-pertimbangan komunal. Justeru itu, semenjak merdeka,
program-program pembangunan telah dihala tuju ke arah memenuhi
aspirasi-aspirasi kependudukan kepelbagaian etnik tersebut. Manifestasi
aspirasi popular tersebut yang sebelum ini kurang sekali, telah muncul
selepas merdeka dan pegawai awam diharap bersikap responsif terhadap
permintaan-permintaan itu. Sehubungan dengan itu, satu program yang
terancang bagi pentadbiran pembangunan adalah bertujuan
memperkukuhkan lagi keupayaan pentadbiran dan pembuatan dasar,
serta keupayaan-keupayaan perancangan untuk memandu perubahan
sosial kesan dari keadaan-keadaan tersebut. Terdapat satu keperluan
untuk membesarkan lagi saiz Perkhidmatan Awam Malaysia bagi
menangani fungsi-fungsi yang bertambah, pelbagai dan kompleks itu.
Selepas berakhirnya Perang Dunia Kedua, fungsi utama kerajaan ialah

pembinaan semula (reconstruction). Perkhidmatan-perkhidmatan biasa
yang disediakan oleh kerajaan telah rosak. Lombong-lombong dan
ladang-ladang telah mengalami kerosakan dan kerugian akibat daripada
pendudukan Jepun. Oleh yang demikian, segala pembinaan-pembinaan
yang rosak itu perlu dipulihkan supaya ekonomi negara dapat berfungsi
seperti sediakala. Keadaan jalan raya, jambatan-jambatan dan landasan
keretapi terpaksa diperbaiki dan diperluaskan lagi serta perkhidmatan-
perkhidmatan seperti pasukan keselamatan, komunikasi dan utiliti atau
kemudahan awam terpaksa dipulihkan dan diperbaiki. Pada mulanya,
pembinaan semula ini kebanyakannya terlibat di sektor-sektor moden
perlombongan, ladang dan kawasan-kawasan bandar. Sementara itu,
sektor tradisi di mana kebanyakannya terdiri pada kaum petani Melayu
dan nelayan di luar bandar hampir tidak disentuh langsung dalam usaha
pembinaan semula infrastruktur dan institusi tersebut.
Di bawah pemerintahan kolonial, pembangunan luar bandar mengalami

kekurangan dana secara berterusan dan juga kurangnya satu perasaan
yang mendesak oleh pihak pemerintah untuk membangunkan segera
masyarakat luar bandar. Keadaan darurat yang telah diistiharkan pada
tahun 1948 hingga 1960 hanya memburukkan lagi keadaan, di mana
untuk jangka pertama pertengahan tahun 1955, kerajaan sememangnya
komited dengan polisi pembinaan semula tersebut. Tetapi tahun-tahun
1950-an juga didapati tekanan begitu tinggi supaya perhatian diberikan di
kawasan-kawasan luar bandar. Orang-orang Melayu yang majoritinya
58
tinggal di luar bandar telah mendesak UMNO untuk menggunakan
pengaruhnya ke atas kerajaan supaya memberikan keutamaan kepada
pembangunan luar bandar.
Justeru itu, kita dapati gerakan pertama ke arah pembaharuan

pentadbiran ataupun pembinaan institusi telah muncul dengan
penubuhan Rural Industrial Development Authority (RIDA) atau Lembaga
Pembangunan Industri Luar Bandar pada tahun 1950. Sebagai sebuah
perbadanan awam, RIDA berfungsi sebagai menyelaras, merancang dan
melaksanakan program-program kerajaan bagi pembangunan luar
bandar. Ia juga diharapkan komited ke arah menerapkan semangat
individualisme dan juga usaha berbentuk kerjasama di kalangan
penduduk luar bandar supaya memudahkan lagi proses pembangunan
luar bandar. Pembangunan RIDA ini melibatkan dua fasa utama:
(i) Jangkamasa 1950 hingga 1959, apabila kebanyakan daripada
program RIDA yang penting adalah ditujukan terhadap skim-
skim pembangunan untuk kemudahan infrastruktur/prasarana
luar bandar seperti jalan raya, jambatan-jambatan dan kemudahan
sosial; dan
(ii) Jangkamasa selepas tahun 1959, apabila RIDA telah diubahalih
(transform) ke dalam sebuah kementerian yang baru ditubuhkan
iaitu Kementerian Pembangunan Luar Bandar, dengan suatu
tanggungjawab yang luas untuk pembangunan orang-orang
Melayu dalam perdagangan dan perindustrian sehingga tahun
1965, apabila ianya diberi nama Majlis Amanah Rakyat atau
MARA.
Gerakan pembaharuan kedua ialah berbentuk pembinaan institusi untuk

pembangunan luar bandar iaitu dengan pembentukan FELDA (Lembaga
Kemajuan Tanah Persekutuan) pada tahun 1956. Ia ditubuhkan untuk
menyediakan tanah kepada rakyat yang tidak mempunyai tanah,
walaupun orang Cina dan India tidaklah sepenuhnya terkeluar daripada
program tersebut. Gerakan yang paling penting pada tahun 1959 adalah
pembentukan Kementerian Pembangunan Luar Bandar. Di bawah
arahan Timbalan Perdana Menteri Tun Abdul Razak ketika itu,
kementerian memperolehi kejayaan dalam menambahkan pelaburan
kerajaan dalam bentuk pembangunan modal besar sosial di kawasan-
kawasan luar bandar.
Harapan pemimpin-pemimpin di dalam parti Perikatan ketika itu ialah

bahawa sejumlah hasil kerajaan akan dapat diperuntukkan untuk
pembangunan luar bandar agar dapat memperbaiki ekonomi orang
Melayu, manakala dasar-dasar perbandaran, terutamanya ke atas
pembangunan perniagaan dan perindustrian diserahkan kepada satu
sistem yang dipanggil sistem pasaran bebas. Walaupun memang sedikit
59
kemajuan dicapai di kawasan luar bandar dan telah membawa
kemudahan-kemudahan baru, infrastruktur fizikal dan taraf hidup yang
serba sedikt diperbaiki. Ia mempunyai sedikit impak ke atas pendapatan
luar bandar. Pembangunan luar bandar tahun 1950an dan 1960-an
dikatakan mempunyai kesan yang paradoks, di mana bertambahnya
kemiskinan luar bandar. Di dalam masa yang sama wujud eksploitasi
sosial dan ekonomi dengan lebih cekap oleh rangkaian orang tengah di
kalangan kaum Cina, peminjam-peminjam wang (money lenders) dari
kalangan orang India dan tuan-tuan tanah di kalangan orang Melayu. Di
satu keadaan yang lain pula, penduduk di bandar-bandar yang
kebanyakan adalah kaum Cina sedang pesat mengusahakan aktiviti-
aktiviti ekonomi moden mereka.
Penubuhan RIDA nampaknya tidak banyak mengubah kehidupan

ekonomi orang Melayu. Manakala beberapa kerat golongan atasan
Melayu menikmati beberapa faedah ekonomi melalui kedudukan mereka
sebagai pengarah-pengarah dan juga jawatan-jawatan yang tidak
mempunyai kuasa di dalam syarikat-syarikat asing dan tempatan,
usahasama dan pajakan lesen-lesen pengangkutan dan teksi yang
diperolehi daripada peruntukan istimewa orang Melayu. Usahawan dan
peniaga-peniaga kecil Melayu mengalami kesukaran yang teruk dalam
sektor perniagaan dengan bantuan kerajaan yang terhad. Maka, banyak
orang Melayu merasakan bahawa persaingan ekonomi di antara orang
Melayu dan bukan Melayu dianggap sebagai satu perjuangan di antara
golongan yang tidak sama atau seimbang.
Pendek kata, dalam era selepas kemerdekaan, terdapat usaha-uasaha

untuk meningkatkan lagi kedudukan ekonomi orang Melayu, tetapi
dengan wujudnya keadaan pembangunan yang perlahan di dalam
masyarakat dibandingkan dengan pembangunan yang pesat secara
umumnya, maka ia kelihatan memperkuatkan lagi ketidakseimbangan
antara kaum.
Antara tahun 1961 dan 1970, matlamat kerajaan yang paling asas seperti
yang termaktub di dalam Rancangan Pembangunan Malaysia Pertama
(1965-1970) ialah memperbaiki taraf hidup penduduk luar bandar,
menjana peluang-peluang pekerjaan dan mengurangkan kadar
pengangguran dan pengangguran tidak ketara wujudnya serta membuka
skim petempatan tanah berasaskan saiz ekonomi serta menyediakan
tanah kepada golongan yang tidak mempunyai tanah dengan pertanian
berasaskan saiz ekonomi serta menyediakan infrastruktur luar bandar.
Walaupun pelaksanaan program-program ini begitu perlahan, diharapkan
lama-kelamaan ia akan membawa kepada satu tingkat pemodenan yang
60
lebih besar di kalangan penduduk luar bandar, menghapuskan
kemiskinan dan seterusnya menolak secara perlahan-lahan orang Melayu
supaya berkecimpung dalam bidang-bidang perniagaan dan industri.
Meskipun adanya usaha-usaha kerajaan untuk membantu meningkatkan

taraf hidup orang Melayu, namun ekonomi orang Melayu masih
tertumpu dengan banyaknya di kawasan luar bandar, iaitu pertanian yang
berskala kecil. Oleh itu, orang Melayu di luar bandar terus tertumpu di
negeri-negeri dan kawasan-kawasan yang secara relatifnya ketinggalan
jauh kebelakang. Kebanyakan aktiviti-aktiviti pertanian mereka adalah
seperti penanaman padi yang mempunyai produktiviti yang rendah.
Kerajaan telah melipatgandakan komitmennya terhadap pembangunan

sosial dengan menaikkan peruntukan untuk perkhidmatan-perkhidmatan
sosial terutamanya pelajaran. Dengan gerakan yang padu ke arah
pelaksanaan program pembangunan luar bandar, penekanan yang lebih
ke atas pelajaran tersebut adalah sebahagian besarnya kesan daripada
perubahan tekanan-tekanan politik yang dihubungkaitkan dengan
kemerdekaan itu sendiri. Permintaan untuk pembangunan luar bandar
adalah sejajar dengan tuntutan atau permintaan untuk lebih banyak
sekolah-sekolah. Menimbangkan bahawa begitu besarnya perbelanjaan
ke atas pendidikan, kerajaan berpendapat bahawa negara sememangnya
memerlukan juruteknik-juruteknik, pentadbir-pentadbir dan pekerja-
pekerja mahir untuk usaha-usaha pembangunannya.
Oleh itu, bolehlah dilihat bahawa perancangan pembangunan di Malaysia

dianggap tinggi politiknya (highly political) dan pembangunan ekonomi
bertujuan untuk memenuhi tuntutan-tuntutan politik daripada pelbagai
kumpulan etnik, terutamanya orang Melayu. Justeru itu, dalam tempoh
pembangunan negara melalui ekonomi yang terancang, tugas dan
peranan pegawai-pegawai dalam Perkhidmatan Awam lebih kepada
pembangunan dari segi sosioekonomi yang asas seperti yang telah
dibincangkan. Sebagai pegawai kerajaan, pegawai-pegawai Perkhidmatan
Awam merupakan agen pelaksana dasar, polisi dan juga program-
program pembangunan yang diwujudkan oleh kerajaan pemerintah ketika
itu. Seperti yang telah dinyatakan sebelum ini, dalam melaksanakan
pembangunan negara berasaskan ekonomi yang dirancang, Perkhidmatan
Awam selepas merdeka adalah berperanan untuk memelihara undang-
undang dan peraturan yang sedia ada ketika itu. Selain itu, Perkhidmatan
Awam juga terlibat dalam menggubal dasar-dasar pembangunan negara.
Pembangunan negara selepas merdeka adalah juga tertumpu kepada
kawasan luar bandar. Oleh itu, Perkhidmatan Awam juga mengurus
pembangunan di kawasan terpinggir di luar bandar dan melaksanakan
pembangunan industri.
61
SOALAN DALAM TEKS
3. Huraikan apakah matlamat dan halatuju yang

hendak dicapai oleh pihak kerajaan dalam
penubuhan RIDA?
4. Nyatakan objektif utama kerajaan menubuhkan
RIDA?
4.5 KESIMPULAN
Di Malaysia, hubungan di antara elit politik dan pegawai Perkhidmatan

Awam yang begitu rapat membawa banyak perubahan dan kemajuan ke
atas pentadbiran awam di negara ini. Dalam masa yang sama, elit politik
(pihak kerajaan) terus mempunyai keyakinan di atas kemampuan,
pengetahuan dan pengalaman yang ada pada pegawai awam khususnya
PTD/MCS dalam memajukan negara dalam pelbagai aspek
pembangunan di Malaysia. Sejajar dengan perkembangan dan kemajuan
negara, maka bertambahlah peranan dan tanggungjawab yang perlu
dipikul oleh penjawat-penjawat awam atau pentadbir di negara ini.
Dewasa ini, jika dibandingkan dengan dahulu ternyata pentadbir-

pentabdir sekarang menjalankan lebih banyak lagi kerja. Adalah benar
bahawa pentadbir pada masa dahulu menjalankan kerja-kerja lain seperti
mengadakan bekalan elektrik dan air kepada orang awam, tetapi
perusahaan ini ialah perbekalan awam. Sebenarnya hanya selepas Perang
Dunia Kedua sahaja pentadbir mengambil bahagian dalam kerja-kerja
yang lebih berupa perindustrian (Abdul Aziz Zakaria, 1992: 45).
Kini Perkhidmatan Awam di Malaysia sudah berkembang dan menjadi

sangat besar, di mana pihak kerajaan terpaksa menanggung banyak kos
untuk pembayaran gaji dan elaun kepada kakitangan awam. Oleh sebab
itu, pihak kerajaan terpaksa memikirkan jalan untuk mengurangkan
kewangan dan pentadbiran dalam Perkhidmatan Awam, di samping
dapat memperkemaskan struktur dan sistem pentadbiran awam di negara
ini. Antara usaha yang dilakukan oleh kerajaan ialah wujudnya kerjasama
antara sektor swasta dengan awam dan seterusnya mewujudkan atau
melaksanakan penswastaan yang wujud dalam pelbagai bentuk. Dalam
62
erti kata lain, kerajaan telah melaksanakan pembaharuan dalam sistem
pentadbiran di negara ini untuk meningkatkan kecekapan, keberkesanan,
kualiti dan produktiviti Perkhidmatan Awam.
1. Huraikan maksud “maintain law and order”?

2. Bincangkan struktur pentadbiran negara selepas merdeka?
3. Apakah yang dimaksudkan dengan pembangunan negara
berasaskan “planned economy”?
1. Perkhidmatan PTD/MCS mula diwujudkan semenjak Syarikat

Hindia imur Inggeris bertapak di Pulau Pinang pada tahun 1786
dan dikenali sebagai Perkhidmatan Kadet (Cadet Service).
2. Perkhidmatan yang disediakan oleh Inggeris kepada anak-anak

Melayu dikenali sebagai Perkhidmatan Tadbir Melayu (PTM)
yang diwujudkan pada tahun 1910 sebelum boleh diserapkan atau
dinaikkan pangkat ke PTD/MCS.
3. Matlamat penubuhan RIDA juga selaras dengan cadangan

menyediakan latihan dan kajian formal secara menyeluruh kepada
rakyat luar bandar secara lebih sistematik. Pelaksanaan progaram
latihan peringkat awal ialah melatih kakitangan RIDA terlebih
dahulu supaya menjadi tenaga mahir untuk menentujayakan
matlamat dan halatuju RIDA.
4. Objektif utama adalah untuk membangunkan kawasan luar

bandar secara lebih tersusun dan teratur telah dikenalpasti melalui
satu kaedah iaitu melalui skim latihan belia luar bandar khususnya
mereka yang mengikuti aliran Inggeris. Selain itu, penubuhan
RIDA juga adalah bertujuan membantu dan melatih rakyat luar
bandar yang berpotensi bagi meningkatkan status ekonomi
dengan memberi latihan perniagaan kepada mereka.
63
64
BAB 5
PERANAN DAN STRUKTUR ORGANISASI

BADAN BERKANUN
OBJEKTIF BAB

1. Memahami konsep badan berkanun di dalam konteks
pentadbiran awam di Malaysia.
2. Mengenal pasti langkah-langkah dan usaha-usaha kerajaan
dalam memastikan pelaksanaan badan berkanun mencapai
objektif yang ditetapkan.
3. Membincangkan usaha ke arah pelaksanaan pengurusan
kualiti dalam badan berkanun menerusi penekanan kepada
amalan budaya korporat.
4. Membincangkan faktor yang membawa kepada kegagalan
badan berkanun yang membawa kepada pelaksanaan
pengkorporatan dan seterusnya penswastaan.
5.1 PENGENALAN
Proses pentadbiran kerajaan dari sehari ke sehari menjadi bertambah

kompleks dengan kemajuan-kemajuan pentadbiran moden. Fungsi dan
peranan pentadbiran menjadi semakin meluas dan semakin meresap ke
dalam semua aspek kehidupan rakyat terutama di dalam lapangan
ekonomi. Disebabkan inilah, maka proses pentadbiran kerajaan perlu
diseimbangkan dengan suasana baru. Sesetengah proses pentadbiran
berkehendakkan kemahiran, misalnya dalam usaha meninggikan taraf
hidup rakyat, melalui rancangan pembangunan ekonomi dan melalui
system pentadbiran yang cekap. Dalam erti kata yang lain, semakin luas
bidang pentadbiran yang terpaksa dibuat oleh kerajaan, maka semakin
pentinglah cara pentadbiran yang cekap perlu diwujudkan. Begitu juga
semakin negara semakin maju, maka semakin kompleks tanggungjawab
kerajaan dalam lapangan perkhidmatan social bagi meningkatkan taraf
hidup rakyat. Daripada semua tekanan dan kehendak yang dinyatakan
tadi, maka lahirlah kesedaran kerajaan bagi menubuhkan badan atau
organisasi yang dikenali sebagai perbadanan kerajaan atau perusahaan
awam.
65
Perkembangan perusahaan awam di negara ini bermula sejak zaman
penjajah British lagi. Melalui perkembangan ini dapatlah diperhatikan
peranan yang dimainkan oleh perusahaan awam dalam pembangunan
negara keseluruhannya. Sistem pentadbiran kerajaan Malaysia
mempunyai tiga peringkat yang penting iaitu peringkat persekutuan,
peringkat negeri dan peringkat daerah yang dinamakan sebagai kerajaan
tempatan. Perlembagaan Persekutuan memberikan peruntukan yang luas
kepada Kerajaan Persekutuan berhubung dengan pentadbiran negara.
Walau bagaimanapun, dalam hal-hal tertentu, kerajaan negeri mempunyai
kuasa mengadakan peruntukan-peruntukan tertentu ke atas pentadbiran
yang terletak di bawah kuasa kerajaan negeri. Dalam hal yang demikian,
kerajaan negeri juga memainkan peranan yang penting dalam
mentadbirkan negeri masing-masing.
Sering kita terdengar di negara ini tentang teguran dan kecaman terhadap
keupayaan organisasi yang dinamakan perusahaan awam, badan-badan
berkanun dan perbadanan awam. Istilah-istilah ini sering digunakan dan
begitu mengelirukan. Di sini dicatatkan sedikit perbezaan sifat yang ada
di antara ketiga-tiga jenis organisasi ini; istilah yang digunakan ialah
perusahaan awam, malahan dalam negara ini ada satu kementerian yang
diberi nama Kementerian Perusahaan Awam yang kini sudah ditukar
kepada Kementerian Pembangunan Usahawan dan Koperasi. Secara
langsung bolehlah ditakrifkan istilah perusahaan awam itu sebagai badan-
badan kerajaan atau badan-badan berkanun yang terlibat dengan aktiviti
ekonomi dan perniagaan termasuk juga syarikat-syarikat yang memegang
amanah untuk Bumiputera mengikut Dasar Ekonomi Baru dalam negara
ini (Ahmad Atory Hussain, 2001: 183).
Secara amnya, sistem pemerintahan kerajaan Malaysia dibahagikan

kepada tiga kuasa utama yang penting iaitu
(i) Kuasa eksekutif (executive);
(ii) Kuasa perundangan (legislative); dan
(iii) Kuasa kehakiman (judiciary).
Badan pemerintahan atau eksekutif mempunyai peranan yang penting

dalam pentadbiran. Mengikut Perlembagaan Persekutuan (Perkara 39),
kuasa eksekutif bagi Kerajaan Persekutuan terletak pada Yang di-Pertuan
Agong dan kuasa ini boleh dijalankan oleh Baginda sendiri ataupun oleh
Jemaah Menteri. Walau bagaimanapun, mengikut Perlembagaan
Persekutuan (Perkara 43), Yang di-Pertuan Agong hendaklah melantik
sebuah jemaah menteri untuk menasihatinya dalam hal-hal yang
berkaitan dengan pelaksanaan tugas-tugasnya (Malaysia, 2005). Jemaah
Menteri ini akan diketuai oleh seorang Perdana Menteri, iaitu ahli Dewan
Rakyat yang mendapat kepercayaan besar oleh Dewan Rakyat. Untuk
menjalankan tugas-tugas pemerintahan negara, beberapa kementerian
66
dan jabatan telah dibentuk oleh kerajaan. Perdana Menteri selaku ketua
eksekutif adalah bertanggungjawab terhadap pentadbirannya.
Kementerian dan jabatan atau badan-badan berkanun ini merupakan
agensi-agensi kerajaan yang bertanggungjawab memainkan peranan
penting ke arah kelicinan pentadbiran negara (INTAN, 1991: 595).
5.2 JENIS-JENIS PERBADANAN AWAM
Di Malaysia, terdapat dua jenis perbadanan awam iaitu

(i) Badan-badan berkanun; dan
(ii) Badan-badan bukan berkanun.
Badan berkanun ialah agensi atau organisasi kerajaan yang ditubuhkan di

bawah undang-undang sama ada yang dibuat melalui Akta Parlimen atau
Enakmen Dewan Undangan Negeri. Contoh yang boleh diberi adalah
seperti MARA, UDA, TNB, Perbadanan Kemajuan Negeri dan lain-lain
lagi.
Manakala badan-badan bukan berkanun adalah badan-badan atau

organisasi yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat. Ia merupakan
perbadanan awam yang boleh kita katakan sebagai sebuah organisasi
yang menyerupai seperti syarikat, di mana kerajaan mempunyai
kepentingan ekuiti (equity interest) seperti terdapat dalam perbadanan
awam seperti MAS, MISC, PERNAS dan lain-lain. Syarikat-syarikat ini
ditubuhkan mengikut undang-undang syarikat. Secara umumnya,
perbadanan awam terdiri daripada jenis-jenis syarikat seperti syarikat-
syarikat yang dipunyai atau dimiliki seratus peratus (100 peratus) oleh
kerajaan. Syarikat-syarikat ini diwujudkan secara usaha sama (joint venture),
di mana kerajaan mempunyai kepentingan dalam badan-badan berkanun
atau anak-anak syarikat yang diwujudkan melalui undang-undang syarikat
dan menjalankan aktiviti perniagaan (Ahmad Atory Hussain, 2001: 184).
Didapati badan-badan berkanun adalah lebih terikat kepada dasar-dasar

kerajaan sebab semuanya adalah ditubuhkan di bawah undang-undang
yang dibuat oleh Parlimen atau Dewan Undangan Negeri. Selain itu,
badan berkanun juga mempunyai badan Lembaga Pengarah yang terdiri
daripada beberapa orang yang dilantik oleh Menteri yang
bertanggungjawab terhadap badan tersebut. Badan berkanun juga terikat
dengan dasar kerajaan kerana ahli-ahli lembaga pengarah
bertanggungjawab kepada Menteri untuk melantik mereka. Secara tidak
langsung tindak-tanduk ahli Lembaga Pengarah adalah sejajar dengan
tindakan kerajaan (INTAN, 1991).
67
SOALAN DALAM TEKS
1. Senaraikan peruntukkan seperti yang termaktub

dalam Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan
Malaysia yang berkaitan dengan kuasa
pemerintahan yang terletak pada Yang di-
Pertuan Agong.
2. Berikan penjelasan mengenai “perbadanan”
seperti yang dinyatakan dalam Seksyen 4(1) Akta
Syarikat 1965 (Akta 125)?
5.3 SEBAB DIWUJUDKAN PERBADANAN AWAM
Cuba anda fikirkan, setelah diwujudkan agensi-agensi

kerajaan di peringkat pusat dan negeri, kenapa perlu ada
perbadanan awam?
Persoalan ditimbulkan mengapa perusahaan awam ini diwujudkan dan

apakah kebaikan mewujudkan perusahaan awam itu? Di antara sebab
utama mengapa perusahaan awam diwujudkan adalah kerana difikirkan
bahawa sesuatu program kerajaan yang khusus lebih cepat
diselenggarakan melalui sesuatu organisasi yang tertentu seperti
perusahaan awam atau badan berkanun. Dengan adanya satu organisasi
khusus ini, maka ia akan menumpukan sepenuh perhatian terhadap
mencapai matlamat yang diberi kepadanya dengan lebih cekap, baik dan
berkesan. Sekiranya tugas khas itu diberi kepada satu kementerian, maka
mungkin kementerian itu tidak dapat memberi sepenuh masa dan tenaga
untuk melaksanakan program-program tertentu kerana ia mempunyai
pelbagai tugas lain (Ahmad Atory Hussain, 2001: 184).
Antara pendapat lain yang menjelaskan kenapa kerajaan mewujudkan

badan berkanun adalah kerana berpendapat bahawa birokrasi kerajaan
biasanya lembab dan tidak bermaya dan sering disekat perjalanannya oleh
peraturan-peraturan yang ketat ataupun apa yang disebutkan dalam
bahasa Inggeris sebagai red tape. Andaian yang dibuat di sini adalah
badan berkanun yang diwujudkan tidak dibebankan dengan banyak red
tape dan dapat bergerak dengan lebih pantas dan dinamik bagi mencapai
matlamat setiap organisasi (ibid, 185).
68
Di samping itu, sesuatu badan berkanun itu juga mempunyai Lembaga
Pengarah yang menyerupai Lembaga Pengarah sesuatu firma swasta atau
syarikat swasta yang memberi perhatian teliti terhadap perjalanan
perusahaan awam, sama ada dari segi perkhidmatan yang diberikannya
atau untung rugi sesuatu perusahaan yang diselenggarakan itu. Dalam
erti kata lain, adanya lembaga seperti ini membolehkan keputusan-
keputusan dasar dapat dibuat dengan lebih cepat, lebih menyeluruh dan
lebih cekap lagi untuk kepentingan pencapaian matlamat badan berkanun
tersebut.
Selain itu, sebab diwujudkan badan berkanun juga adalah untuk

memastikan sesuatu dasar dapat dilaksanakan dengan lebih efektif.
Kewujudan badan berkanun memungkinkan sesuatu dasar dan program
kerajaan dapat dilaksanakan dengan lebih cepat daripada yang boleh
dilaksanakan oleh organisasi biasa kerajaan seperti kementerian-
kementerian atau jabatan-jabatan. Ada kemungkinan juga organisasi
badan berkanun itu dapat berjalan dengan lebih rancak, cekap dan
dinamik kerana keputusan dalam organisasi seperti ini dapat dibuat
dengan lebih cepat. Diharapkan juga organisasi seperti ini iaitu badan
berkanun dapat menepati sasaran khas yang dituju dan dapat
mengesankan kumpulan sasaran yang hendak diberi perkhidmatan itu.
Mungkin pertimbangan dan perkhidmatan itu dapat diberi perhatian
secara lebih terus lagi daripada yang dibuat oleh jabatan-jabatan kerajaan
(ibid, 185).
Seterusnya, kewujudan badan berkanun juga adalah sebagai percubaan

untuk mengatasi kelembapan birokrasi kerajaan. Jika dilihat dari aspek
sejarah kewujudan badan berkanun, ia telah diperkenalkan di negara-
negara membangun pada pertengahan tahun 1950-an lagi. Organisasi
seperti ini banyak muncul di negara-negara membangun selepas negara
tersebut bebas daripada belenggu penjajahan dan cuba menggubal
beberapa rancangan raksasa sosioekonomi kerajaan yang merdeka. Pada
tahun 1960-an dan 1970-an banyak sekali negara mencapai kemerdekaan
dan cuba membuat usaha-usaha ke arah mencapai kemajuan
sosioekonomi serta perpaduan negaranya dengan seberapa cepat yang
boleh. Dengan demikian, banyak negara yang sedang membangun
mendapati bahawa sesetengah jabatan dan kementerian yang diwarisi
daripada penjajah tidak sesuai lagi untuk tugas melaksanakan rancangan-
rancangan besar kerajaan. Oleh itu, banyak perubahan yang telah dibuat
terhadap corak jabatan kerajan di negara tersebut termasuklah di
Malaysia.
Satu corak baru yang boleh diwujudkan ialah corak organisasi badan
berkanun atau perusahaan awam yang sedikit sebanyak mirip kepada
organisasi swasta. Jadi, ringkasnya, di kebanyakan negara-negara sedang
69
membangun sekarang, banyak sekali didapati bahawa penubuhan badan-
badan berkanun digunakan untuk membantu kerajaan melaksanakan
rancangan sosioekonomi di samping juga menggunakan organisasi lama
seperti jabatan-jabatan dan kementerian-kementerian (Ahmad Atory
Hussain, 2001: 186).
5.4 BADAN BERKANUN DI MALAYSIA
Di Malaysia sekarang, setiap sektor ekonomi mempunyai pelbagai corak

badan-badan berkanun. Alasan yang digunakan mengapa organisasi ini
perlu wujud di samping corak organisasi lama adalah sama juga alasan
yang diutarakan di negara-negara yang lain. Malahan di Malaysia, antara
faktor yang dikatakan bertanggungjawab terhadap banyaknya badan
berkanun ditubuhkan adalah kerana adanya Dasar Ekonomi Baru (DEB).
Kerajaan telah mengisytiharkan DEB dalam Rancangan Malaysia Ketiga
(1976-1980) dengan dua tujuan utamanya, iaitu
(i) Mengatasi kemiskinan tidak mengira kaum; dan
(ii) Menyusun semula masyarakat supaya tiap-tiap satu kaum tidak
dikenali dengan pekerjaan ekonomi yang dijalankannya.
Oleh itu, di negara kita, wujud beberapa badan berkanun yang muncul
yang bukan sahaja untuk memacu pembangunan dalam sektor-sektor
ekonomi yang tertentu, tetapi juga untuk menjadi pemegang amanah
untuk kaum Bumiputera yang terkebelakang status ekonominya. Projek-
projek yang dikendalikan oleh badan berkanun seperti ini dibuat atas
nama kaum Bumiputera. Projek-projek tersebut pada suatu masa kelak
akan diberikan kepada kaum Bumiputera secara individu atau kumpulan,
apabila tiba masanya ada kumpulan-kumpulan Bumiputera yang
berkeupayaan mengambil alih peranan-peranan yang dimainkan oleh
perusahaan awam.
Menurut pendapat K. Ramanathan (2002: 324) pula, antara sebab-sebab

kerajaan mewujudkan badan-badan berkanun adalah disebabkan oleh dua
faktor yang utama iaitu
(i) Membolehkan kerajaan melibatkan diri dalam pelaburan modal
dan projek ekonomi yang menguntungkan kerajaan dalam jangka
masa panjang. Ini juga adalah semata-mata untuk kepentingan
rakyat; dan
(ii) Sebagai alat untuk melaksanakan DEB iaitu menyusun semula
masyarakat dan mengurangkan jurang perbezaan antara kaum
serta juga antara kawasan.
K. Ramanathan juga menyatakan, pengklasifikasi perusahaan awam atau

badan berkanun juga boleh dibuat seperti berikut:
70
(i) Badan berkanun yang ditubuhkan dan dibiayai oleh kerajaan
pusat seperti MARA, MIDF, FELDA dan sebagainya dan juga
PKEN oleh kerajaan negeri;
(ii) Badan Berkanun yang menghasilkan pendapatan (revenue) seperti
Keretapi Tanah Melayu serta badan berkanun yang tidak
menghasilkan pendapatan seperti FAMA dan Felda;
(iii) Badan berkanun yang berorientasikan pembangunan dan
memberi perkhidmatan seperti UDA, KTM, Pejabat Pos dan
sebagainya; dan
(iv) Badan berkanun yang berbentuk perindustrian seperti MIDF
(ibid., 343).
Kebanyakan badan berkanun yang ditubuhkan dalam zaman penjajahan

British adalah berbentuk penggalak (promotional) atau bergiat dalam
lapangan prasarana yang pada masa itu berkait rapat dengan dasar dan
objektif ekonomi penjajah. Namun, penubuhan RIDA (MARA) pada
tahun 1951 merupakan detik permulaan perusahaan awam atau badan
berkanun digunakan sebagai jentera pembangunan sosioekonomi negara.
Beberapa badan berkanun yang ditubuhkan selepas merdeka seperti
MIDF yang ditubuhkan pada 1960, Lembaga Urusan Tabung Haji pada
tahun 1962 dan Lembaga Pelabuhan Klang pada tahun 1963. Dalam
tempoh itu, perusahaan awam yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat,
misalnya MIDF yang ditubuhkan untuk melicinkan usaha memajukan
pembangunan perusahaan (Ahmad Atory Hussain, 2001: 187).
Mulai tahun 1969, beberapa lagi badan berkanun ditubuhkan bukan

sahaja sebagai penggerak dan pemacu pembangunan negara, tetapi juga
sebagai peserta yang aktif dalam bidang ekonomi. Pada tahun 1971,
sepuluh perusahaan awam ditubuhkan dan pada tahun 1973 sebanyak
tiga belas perusahaan awam ditubuhkan. Kebanyakan perusahaan awam
atau badan berkanun ini menumpukan kegiatan dalam lapangan
pembangunan negara dan luar bandar, sama ada berbentuk lembaga
pembangunan wilayah atau sebagai perbadanan yang bertanggungjawab
memajukan lapangan bidang yang khusus (ibid., 187).
Pada permulaan penubuhan, Kementerian Perusahaan Awam (1974)

telah dipertanggungjawabkan ke atas perjalanan 23 buah perusahaan
awam yang termasuk 13 buah Perbadanan Kemajuan Negeri
(SEDC/PKEN), UDA, FIMA, LPN, Syarikat Perkapalan Malaysia
(MISC), Kompleks Kewangan Malaysia Berhad (MIDF), Bank
Pembangunan Malaysia, dan sebagainya yang dianggap sebagai
perusahaan utama (Jabatan Penerangan Malaysia, 1977: xi).
Di dalam bahagian perdagangan, terdapat badan-badan berkanun seperti

Lembaga Kemajuan Perusahaan Persekutuan (FIDA), Pusat Daya
71
Pengeluaran Negara (NPC), dan Perbadanan Kemajuan Pelancongan
(RDC). Di sektor pertanian dan pembangunan luar bandar terdapat pula
Lembaga Kemajuan Pertanian Muda (MADA), Kemajuan Masyarakat
(KEMAS), Lembaga Pemasaran Pertanian Persekutuan (FAMA), Institut
Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (MARDI), Lembaga
Pertubuhan Peladang (LPP), Lembaga Kemajuan Ikan Malaysia (MAJU-
IKAN) dan Lembaga Kemajuan Ternakan Negara (MAJU-TERNAK)
(ibid, xi).
Badan berkanun dalam bidang pendidikan pula merupakan universiti-

universiti yang ada di Malaysia, Dewan Bahasa dan Pustaka dan juga
Lembaga Peperiksaan Malaysia. Contoh universiti yang berbentuk badan
berkanun ini adalah Universiti Malaya (UM). UM ditubuhkan sebagai
universiti nasional dalam tahun 1962 menggantikan UM yang asalnya
ditubuhkan pada tahun 1949 di Singapura. Universiti ini sekarang
mempunyai sembilan fakulti iaitu Ekonomi dan Pentadbiran,
Kejuruteraan, Pertanian, Pergigian, Perubatan, Pendidikan Sains, Sastera
dan Sains Sosial dan Undang-Undang (Ahmad Atory Hussain, 2001:
193).
Sesungguhnya konsep, pendekatan dan pelaksanaan pengkorporatan

IPTA di negara kita belumlah begitu jelas. Pada umumnya,
pengkorporatan IPTA dalam pengertiannya yang luas dapatlah dikatakan
meliputi dua bidang:
(i) Penswastaan universiti-universiti tempatan; dan
(ii) Penubuhan universiti-universiti swasta tempatan dan cawangan
universiti luar negeri di negara kita ini.
Namun, penubuhan universiti swasta, tempatan mahupun asing, tidak

mungkin dilakukan di bawah Akta Universiti dan Kolej Universiti
(AUKU) yang ada sekarang. Ada kemungkinan bahawa Akta tersebut
akan dipinda tidak lama lagi untuk memungkinkan atau membolehkan
penubuhan universiti-universiti swasta itu. Apa yang amat ditakuti
berlaku apabila dilaksanakan pengkorpratan IPTA dalam pengertian yang
luas itu akan melahirkan dua aliran atau dua tahap IPTA di negara ini
iaitu di satu pihak universiti sebagai kemuncak sistem pendidikan
kebangsaan berbahasa Melayu dan di pihak lain, pengajian tinggi swasta
yang menggunakan bahasa Inggeris.
72
SOALAN DALAM TEKS
3. Secara umum, berikan definisi perusahaan awam

dan ciri-ciri asas penubuhannya.
4. Bincangkan empat bentuk perusahaan awam
seperti yang dijelaskan oleh K. Ramanathan (2002).
5.5 PEGAWAI TADBIR DAN SUSUNAN ORGANISASI
Setiap perbadanan awam mempunyai pegawai-pegawainya sendiri.

Pegawai tadbir utama dalam perbadanan awam dipanggil Pengurus Besar.
Sebagai Pengurus Besar, beliau bertanggungjawab dalam mengurus dan
mentadbir perbadanan awam mengikut objektif-objektif korporatnya.
Untuk melicinkan sistem pentadbiran, sesebuah perbadanan awam
mempunyai bahagian-bahagian tertentu berdasarkan kepada bidang tugas
masing-masing. Sebagai contohnya, bahagian-bahagian yang terdapat
dalam perbadanan awam merangkumi bahagian pentadbiran dan
perkhidmatan, perancangan, kewangan, latihan dan bahagian lain yang
sesuai mengikut keperluan perbadanan tersebut (INTAN, 1991: 596).
Perbadanan-perbadanan ini juga mempunyai cawangan-cawangan di

peringkat negeri dan daerah. Penubuhan cawangan-cawangan seumpama
itu adalah bertujuan untuk memusatkan lagi kegiatan-kegiatan yang
dijalankan oleh perbadanan tersebut. Setiap perbadanan mempunyai
lembaga pengarah masing-masing. Bagi badan-badan berkanun, ahli
lembaga pengarah dilantik oleh Menteri yang bertanggungjawab terhadap
badan tersebut.
5.6 KAWALAN KERAJAAN ATAU AGENSI PUSAT
Jabatan-jabatan kerajaan dan perbadanan awam merupakan dua sektor

yang berbeza. Oleh itu, kawalan terhadap badan-badan tersebut juga
turut berbeza. Jabatan-jabatan kerajaan yang dikawal secara langsung
oleh kementerian atau agensi pusat, sementara perbadanan awam pula
dikawal secara tidak langsung (INTAN, 1991: 596).
Pada lazimnya, kawalan ke atas perbadanan awam oleh pihak

kementerian atau agensi pusat hanyalah tentang perkara-perkara penting
sahaja terutamanya yang menyentuh dasar-dasar kerajaan. Perbadanan
73
awam mempunyai kebebasan terhadap pentadbirannya. Kawalan secara
tidak langsung ini berlaku memandangkan terbentuknya ahli lembaga
pengarah dalam perbadanan tersebut. Oleh sebab sesebuah perbadanan
awam itu diletakkan di bawah tangggungjawab kementerian, maka
menteri yang berkenaan ditugaskan untuk melantik ahli lembaga
pengarah bagi sesebuah perbadanan itu. Melalui ahli lembaga pengarah
ini, segala keputusan tentang dasar-dasar kerajaan diambilkira dalam
proses membuat keputusan mengenai aktiviti-aktiviti perbadanan
tersebut (ibid., 596).
Cara kedua yang dilaksanakan oleh kerajaan untuk mengawal aktiviti

perbadanan awam supaya sejajar dengan matlamat kerajaan ialah dengan
melantik pegawi-pegawai kanan kerajaan untuk menganggotai badan
lembaga pengarah. Pegawai-pegawai yang dilantik akan dapat memberi
nasihat yang menyentuh hal-hal hubungan kerajaan dengan perbadanan
awam. Perhubungan ini amat penting bagi menjamin kepentingan awam
dalam perbadanan awam tersebut. Dengan adanya pegawai kerajaan yang
mewakili kepentingan kerajaan di dalam sesuatu perbadanan, aktiviti-
aktiviti perbadanan dapat dilaksanakan sejajar dengan dasar-dasar
kerajaan.
Langkah ketiga yang dilaksanakan oleh pihak kerajaan dengan cara

mengawal anggaran belanjawan dan rancangan-rancangan pembangunan
tahunan dan lima tahun perbadanan tersebut. Pihak perbadanan perlu
mendapatkan kelulusan daripada Kementerian, Perbendaharaan, Jabatan
Perkhidmatan Awam dan Unit Perancang Ekonomi terhadap
belanjawannya.
Badan-badan tidak berkanun pula mempunyai kebebasan yang lebih luas

sebab badan ini tidak tertakluk kepada langkah-langkah pengawalan
kerajaan seperti yang dikenakan ke atas badan-badan berkanun. Tambah
lagi, badan-badan tidak berkanun bebas mengadakan skim perjawatan
masing-masing. Walau bagaimanapun, sesuatu aktiviti perbadanan
hendaklah selaras dengan peruntukkan undang-undanng atau akta-akta
penubuhannya.
5.7 PENILAIAN PRESTASI BADAN BERKANUN
Terdapat masalah yang timbul apabila hendak menilai prestasi badan-

badan berkanun ini. Antaranya masalahnya adalah ketidakupayaan
perusahaan awam dalam negara masing-masing untuk mencapai kejayaan
dalam membantu pembangunan negara-negara itu. Badan berkanun
adakalanya mempunyai pelbagai objektif yang ingin dicapai. Sepatutnya
sebelum membuat sesuatu penilaian terhadap prestasi sesuatu organisasi
itu, orang yang membuat penilaian mestilah benar-benar tahu akan
74
tujuan sesuatu organisasi. Sekiranya ada satu atau lebih tujuan dalam
sesuatu organisasi itu, maka kriteria penilaian mestilah lebih daripada satu
juga.
Di sini, kita akan melihat kepada peranan MARA sebagai satu badan
berkanun. MARA mempunyai pelbagai tujuan. Antara contoh tujuan
MARA yang bertentangan adalah memberi kemudahan kepada orang
ramai dan juga membuat keuntungan. Misalnya di bawah MARA ada
perkhidmatan pengangkutan yang dibuat untuk memberi perkhidmatan
bas dari bandar ke luar bandar. Dari segi economic viability, mungkin
perkhidmatan pengangkutan bas MARA di sesetengah tempat memang
tidak membawa keuntungan, tetapi dalam masa yang sama MARA
memberi perkhidmatan yang amat diperlukan oleh rakyat. Oleh itu,
tujuan di sini bukan sebenarnya hendak membuat keuntungan, tetapi
untuk memberi kemudahan pengangkutan.
Dalam satu kajian yang telah dijalankan oleh Ahmad Atory Hussain,
terdapat beberapa masalah yang dihadapi oleh badan berkanun untuk
mencapai kejayaan. Antara lain, masalah-masalah yang dipastikan ialah
seperti berikut:
(i) Tidak ada penentuan dibuat untuk membahagikan kumpulan-
kumpulan atau jenis-jenis tertentu mengikut tujuan asas badan
berkanun itu. Sekurang-kurangnya kerajaan mestilah sedar
bahawa apabila mewujudkan satu badan berkanun, hendaklah
ditetukan sama ada ia badan berkanun berbentuk kewangan,
perindustrian, kemudahan-kemudahan awam, ataupun ia jenis
penyelidikan atau jenis perniagaan ataupun sengaja diwujudkan
satu bentuk seperti MARA di mana ia terdapat pelbagai jenis
tujuan;
(ii) Dengan adanya penjenisan badan berkanun seperti yang
disebutkan, maka yang seharusnya diwujudkan pula ialah kriteria-
kriteria penilaian tertentu untuk sesuatu badan berkanun. Ini
akan mengelakkan penilaian yang tidak adil ke atas prestasi
sesuatu badan berkanun ataupun perusahaan awam;
(iii) Kumpulan pengurusan dan pemimpin politik yang mengelolakan
sesuatu perusahan awam tidak mempunyai persefahaman tentang
tujuan dan program-program sesuatu perusahaan awam
mahupun badan berkanun;
(iv) Kelemahan kumpulan pengurusan dalam sesuatu perusahaan
awam atau badan berkanun adalah kerana ada antara mereka yang
menjadi pemimpin pengurusan itu, tidak mahir tentang selok-
belok mengelolakan sesuatu perusahaan awam itu; dan
(v) Kebanyakan perusahaan awam dikehendaki mengikut peraturan-
peraturan kerajaan dalam perkara pengurusan kewangan dan
cara-cara menyediakan belanjawannya. Red tape yang dialami tidak
75
jauh berbeza daripada yang dialami oleh jabatan-jabatan kerajaan
biasa (Ahmad Atory Hussain, 2001: 201).
Di samping itu, terdapat beberapa kelemahan yang timbul dalam cara

mengisi jawatan-jawatan pengurusan tertinggi dalam perusahaan awam.
Banyak kritikan telah dibuat terhadap kaliber atau kemampuan pegawai-
pegawai pentadbir tinggi kerajaan yang dipinjamkan ke perusahaan
awam, sama ada dari segi kepakaran, pengalaman dan kelulusan ataupun
dari segi tempoh mengisi sesuatu jawatan itu. Perkara peminjaman itu
juga telah dipersoalkan. Selain itu, sistem memberi insentif untuk
pegawai-pegawai dan pengurus-pengurus dalam agensi badan berkanun
mahupun perusahaan awam juga didapati tidak menarik. Ini kerana
peluang-peluang kenaikan pangkat bagi pegawai-pegawai agak sempit
(ibid., 202).
5.8 KEGAGALAN BADAN BERKANUN
Kegagalan badan berkanun adalah salah satu kecenderungan yang

membawa kepada isu pengkorporatan atau penswastaan. Kemelesetan
ekonomi yang dialami oleh negara membangun dan kadar kemiskinan
yang semakin meningkat telah menyebabkan strategi pembangunan yang
diterima dan diamalkan selepas kemerdekaan dipersoalkan. Satu
pandangan yang dominan sekarang ialah polisi dan perancangan
pembangunan telah gagal. Ini telah mengubah paradigma ke arah neo-
classical, iaitu proses dan polisi pembangunan yang berorientasikan
pasaran dan meminimumkan peranan kerajaan dalam ekonomi, termasuk
penswastaan perbadanan awam. Analisis neo-classical dalam konteks
penswastan ini bermakna polisi yang menuju ke arah pengurangan saiz
sektor awam (Abu Bakar Munir, 1992: 14).
Harapan yang diberikan kepada perbadanan awam tidaklah begitu tinggi.

Namun demikian, badan pengarah dan pengurus-pengurus perbadanan
awam sentiasa diperingatkan oleh pemimpin-pemimpin negara bahawa
mereka diharapkan akan dapat mencapai “pulang-modal” dan
memberikan keuntungan yang memadai untuk mencapai pelaburan baru.
Antara cara yang paling mudah untuk menentukan prestasi ekonomi
sesebuah perbadanan awam ialah dengan memeriksa keuntungan atau
aliran tunai. Jenis yang berbeza dan objektif yang berkonflik antara satu
sama lain juga telah menimbulkan kesukaran untuk membuat satu
generalisasi terhadap prestasi kewangan perbadanan awam. Salah satu
kajian awal yang menilai prestasi perbadanan awam telah dibuat oleh
Grantt dan Dutto pada tahun 1968. Kajian ini telah menganalisis prestasi
kewangan 64 perbadanan awam dan telah membuat kesimpulan
76
bahawa susut nilai diambil kira dan subsidi diketepikan syarikat-syarikat
menunjukkan satu kerugian yang bersamaan dengan 16 peratus daripada
aktiviti keseluruhan (Abu Bakar Munir, 1992: 12).
Menurut Kirkpatick, Le dan Nixon (1984), secara realitinya adalah terlalu

sukar untuk menilai prestasi perbadanan awam. Sukar dari segi konsep
dan sukar dari segi praktik. Walau bagaimanapun, juga dipersetujui oleh
Cook dan Kirkpatrick (1988) bahawa prestasi perbadanan awam adalah
amat mengecewakan. Laporan Pembangunan Bank Dunia tahun 1983
melaporkan bahawa perbadanan awam di negara-negara Afrika telah
menimbulkan masalah kewangan yang serius kecuali perbadanan awam
yang terlibat dalam mengeksport bahan galian.
Kajian terbaru oleh Nillis juga telah menyokong pandangan Bank Dunia
ini. Wilson yang meringkaskan kajian oleh Nillis menyatakan bahawa:
“… perbadanan awam secara keseluruhan membazirkan wang

… mereka telah menggunakan lebih banyak hasil daripada
yang mereka sumbangkan. Kebanyakan perbadanan awam
adalah seperti gajah putih besar di bumi Afrika yang menelan
apa yang dikeluarkan oleh sumber lain.”
Banyak alasan telah diberikan atas prestasi rendah badan-badan berkanun

di negara-negara membangun termasuklah Malaysia. Antaranya ialah
tidak ada autonomi pengurusan, sifat perniagaan itu sendiri, ketiadaan
penanggungjawaban, ketiadaan kawalan, rasuah dan salah pengurusan
(Abu Bakar Munir, 1992: 13).
Terdapat kenyataan bahawa di dalam hal perbadanan awam pula

kenyataannya adalah seperti berikut:
“Perbadanan awam pada keseluruhannya adalah cara yang

tidak efisien untuk menjalankan perniagaan, mereka selalunya
memerlukan subsidi dan/atau layanan istimewa. Kerajaan
mesti mengawal aktiviti dan keperluan perbadanan awam.
Dalam kebanyakan kes, perbadanan awam mestilah
diswastakan. Dalam keadaan yang tidak praktikal, badan-
badan ini mestilah tertakluk kepada market force dan disiplin
pasaran” (Abu Bakar Munir, 1992: 15).
Oleh yang demikian, penswastaan dalam agenda pembangunan secara

keseluruhannya berpunca daripada kegagalan perbadanan awam dalam
aktiviti pembangunan negara.
77
5.9 PENSWASTAAN JABATAN KERAJAAN/BADAN
BERKANUN
Aliran atau tatacara untuk pelaksanaan penswastaan jabatan kerajaan atau

badan berkanun adalah berdasarkan kepada Rajah 5.1. Bagi tujuan
pelaksanaan penswastaan, Pelan Tindakan Penswastaan (PTP)
membahagikan komponen program tersebut kepada dua bahagian:
(i) Entiti yang memerlukan persediaan dibuat sebelum
penswastaannya boleh dilaksanakan; dan
(ii) Entiti-entiti yang telah disediakan untuk diswastakan.
Kebanyakan entiti utama memerlukan banyak persediaan dibuat oleh

kerana beberapa entiti ini masih beroperasi sebagai jabatan kerajaan atau
badan berkanun. Penswastaan entiti ini akan dilaksanakan dalam
beberapa peringkat seperti ditunjukkan di Rajah 5.1.
Rajah 5.1
Penswastaan Jabatan Kerajaan/Badan Berkanun
Komersialisasi Korporatisasi Penjualan
Jabatan Entiti Perbadanan Syarikat

Kerajaan Perakaunan Milik Kerajaan Swasta
Sendiri
Sumber: Pelan Induk Penswastaan. (1991). ms. 45.
Peringkat pertama yang perlu dilaksanakan ke atas sesebuah entiti adalah

peringkat komersialisasi. Di peringkat ini, caj mula dikenakan ke atas
pengguna bagi perkhidmatan yang digunakan, akaun secara komersial
disediakan dan objektif-objektif komersial diwujudkan untuk mengukur
prestasi. Peringkat kedua adalah peringkat korporatisasi iaitu satu proses
yang melibatkan perubahan dalam kedudukan entiti dari segi undang-
undang daripada sebuah jabatan atau badan berkanun kepada sebuah
syarikat yang tertakluk kepada Akta Syarikat 1965. Pada peringkat ini, ia
akan melibatkan pemindahan aset dan tanggungan kerajaan daripada
jabatan kerajaan kepada sebuah syarikat yang masih dimiliki oleh kerajaan
tetapi beroperasi secara komersial. Di peringkat ini, beberapa perubahan
78
akan dibuat dengan tujuan untuk meningkatkan daya pengeluaran dan
kecekapan. Antara langkah yang boleh dilaksanakan ialah
(i) Menggantikan sistem pentadbiran yang berbentuk birokrasi
dengan pengurusan secara komersial;
(ii) Memperkenalkan matlamat prestasi kewangan dan operasi yang
jelas dan sistem perakaunan secara komersial; dan
(iii) Menggantikan amalan pemusatan keputusan yang berorientasikan
pengeluaran dengan keputusan berlandaskan kehendak pasaran
dan pengguna.
Peringkat akhir yang perlu dilaksanakan ke atas sesebuah jabatan kerajaan

atau badan berkanun adalah peringkat penjualan yang melibatkan
pemindahan hakmilik syarikat berkenaan daripada sektor awam kepada
sektor swasta. Beberapa kaedah penjualan boleh dilaksanakan. Penjualan
boleh dilaksanakan melalui satu atau beberapa kaedah seperti berikut:
(i) Pengapungan awam;
(ii) Penjualan kepada pihak-pihak tertentu; dan
(iii) Pembelian syarikat oleh pihak pengurusan (MBO) atau rancangan
pemilikan saham oleh pekerja (ESOP).
Penyusunan semula entiti milik kerajaan memerlukan kerja-kerja

persediaan dibuat dari segi penyusunan semula sama ada berbentuk
operasi atau kewangan. Manakala penswastaan perkhidmatan pula
memerlukan perubahan dibuat kepada struktur pasarannya dengan cara
mewujudkan persaingan dan melonggarkan peraturan (ibid., 47).
5.10 KESIMPULAN
Pentadbiran awam melibatkan sistem pemerintahan sesebuah negara atau

kerajaan. Oleh itu, adalah mustahak bagi kerajaan atau pihak-pihak
tertentu dari semasa ke semasa menyemak sistem penyeliaan, kawalan,
peraturan dan koordinasi bagi mencapai keputusan yang dikehendaki
atau jika sebaliknya terdapat keputusan-keputusan yang mendukacitakan
atau kemungkinan-kemungkinan yang lain.
Dalam sistem pentadbiran negara Malaysia, agensi-agensi kerajaan sama

ada di peringkat kementerian, jabatan dan badan berkanun memainkan
peranan yang amat penting ke arah pelaksanaan dasar-dasar kerajaan.
Agensi-agensi ini merupakan nadi penggerak sistem pentadbiran kerajaan
yang membantunya dalam penggubalan dasar, penguatkuasaan undang-
undang kerajaan dan lain aktiviti yang boleh memberi manfaat kepada
pembangunan negara.
Walaupun setiap agensi kerajaan mempunyai objektif korporat yang

tersendiri, secara keseluruhannya agensi-agensi kerajaan menjalankan
79
tugas dan tanggungjawab serta aktiviti-aktiviti yang sejajar dengan
kehendak dan matlamat negara. Sikap kerjasama di antara pelbagai
agensi kerajaan amatlah mustahak bagi memantapkan pentadbiran dan
perkhidmatan kepada masyarakat.
1. Bincangkan empat klasifikasi perbadanan awam seperti yang telah

diwujudkan di Malaysia.
2. Apakah faktor yang menyebabkan pihak kerajaan menubuhkan
badan-badan berkanun di negara ini?
3. Apakah sebab utama yang membawa kepada kegagalan badan-
badan berkanun atau perbadanan awam di negara ini untuk
mencapai objektif penubuhannya?
1. Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan menjelaskan tentang kuasa

pemerintahan yang ada pada Yang di-Pertuan Agong yang boleh
dijalankan oleh Jemaah Menteri atau mana-mana Menteri yang
diberikan kuasa oleh Jemaah Menteri. Walau bagaimanapun,
Parlimen dengan kuasa yang ada padanya boleh memberikan
tugas-tugas pemerintahan kepada orang lain.
2. Dalam Seksyen 4(1) Akta Syarikat 1965 (Akta 125) menjelaskan

“perbadanan” merupakan pertubuhan yang ditubuhkan atau
diperbadankan seperti yang wujud di Malaysia atau di luar
Malaysia termasuk juga syarikat-syarikat asing.
3. Secara umumnya, perusahaan awam didefinisikan sebagai badan

perusahaan, perindustrian, pertanian, kewangan, dan badan-
badan yang berkenaan dengan perdagangan yang dipunyai,
dikuasai atau dikawal oleh kerajaan pusat atau kerajaan negeri.
Badan-badan ini mempunyai ciri-ciri perniagaan, menjual barang-
barang atau menyediakan perkhidmatan atau kedua-duanya sekali
(K. Ramanathan, 2002: 336).
80
4. Empat bentuk perusahaan awam yang terdapat di Malaysia
seperti
(a) Badan berkanun yang ditubuhkan di bawah akta
Parlimen;
(b) Badan yang bebas, polisi dan dasar-dasar dibentuk,
digubal oleh lembaga pengarah;
(c) Badan yang ditubuhkan di bawah tanggungjawab sesuatu
kementerian; dan
(d) Perusahaan awam yang dimonopoli oleh sektor awam
seperti Felda.
81
82
BAB 6
GERAKAN KE ARAH
PENGKORPORATAN DAN PENSWASTAAN
DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami susur galur pelaksanaan konsep pengkorporatan
dan penswastaan dalam sistem pentadbiran di Malaysia.
2. Mengenal pasti alasan-alasan utama yang wujud dalam sektor
awam dan perbadanan awam yang mencetuskan idea dan
pengenalan kepada usaha mengkorporat dan menswastaan
perkhidmatan awam.
3. Membincangkan faktor-faktor yang diberikan penekanan
dalam program pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia dan
Dasar Penswastaan sebagai agenda dalam pembaharuan
pentadbiran di Malaysia.
6.1 PENGENALAN
Setelah negara kita mencapai kemerdekaan, pihak kerajaan terpaksa

memainkan peranan penting dalam membangunkan negara terutama
sekali di peringkat awal pasca-kolonial. Ketika itu, pihak kerajaan masih
tercari-cari formula dan pendekatan yang sesuai untuk membangunkan
negara dengan memperkenalkan beberapa dasar pembangunan. Usaha
pihak kerajaan berterusan dengan pengenalan dasar-dasar pembaharuan
khusus dalam era pemerintahan Tun Dr. Mahathir Mohamad dan
sehingga kini. Antara salah satu dasar yang turut berperanan dalam
pembaharuan pentadbiran di sektor awam ialah Dasar Persyarikatan
Malaysia dan diikuti oleh pelaksanaan Dasar Penswastaan.
Di peringkat awal pelaksanaan Dasar Penswastaan di Malaysia, tidak

kurang munculnya pihak-pihak tertentu yang menyuarakan kebimbangan,
ketidakyakinan dan kritikan mereka terhadap dasar kerajaan tersebut.
Namun, itu bukanlah menjadi batu penghalang kepada hasrat kerajaan
untuk terus membangunkan negara ini. Dalam masa yang sama setelah
83
kerajaan melaksanakan penswastaan, masih ada pihak yang tidak
memahami maksud, cara dan tujuan Dasar Penswastaan dengan
sepenuhnya.
Dalam bab ini akan dibincangkan tentang hasrat kerajaan dalam

melaksanakan penswastaan yang bertitik-tolak daripada pelaksanaan
Dasar Persyarikatan. Pelaksanaan kedua-dua dasar tersebut telah
memberikan impak yang besar kepada sektor awam dan pembangunan
sosioekonomi di Malaysia. Pelaksanaan kedua-dua dasar tersebut
disebabkan pihak kerajaan menaruh harapan untuk melihat Malaysia
berkembang dengan pesat supaya dapat meninggikan lagi taraf kehidupan
dan nilai hidup yang menjadi hak individu rakyat Malaysia (ISIS, 1988: 3).
Pelaksanaan konsep pensyarikatan dan disusuli oleh penswastaan telah
memberikan tentang gambaran tentang hala tuju pembangunan negara
yang memberikan tumpuan kepada aspek kerjasama dan peranan di
antara sektor swasta dengan sektor awam dalam aktiviti-aktiviti
pembangunan dan sosioekonomi.
Cuba anda fikirkan apakah sebab utama pihak kerajaan

melaksanakan Dasar Persyarikatan dan diikuti oleh Dasar
Penswastaan?
6.2 KONSEP PERSYARIKATAN MALAYSIA
Konsep ini pada mulanya telah diumumkan oleh bekas Perdana Menteri
Tun Dr. Mahathir Mohamad pada 25 Februari 1983 dalam suatu forum
yang dianjurkan oleh INTAN. Ia bererti bahawa Malaysia seharusnya
dilihat sebagai sebuah syarikat di mana kerajaan dan sektor swasta adalah
kedua-duanya merupakan pemilik dan pekerja di dalam sebuah syarikat.
Di dalam sebuah syarikat, semua pemilik dan pekerja dijangka akan
bekerjasama untuk menentukan kejayaan syarikat tersebut. Hanya
melalui kejayaan itu, kebajikan pemilik dan pekerja akan dijamin dan
diperbaiki (INTAN, 1988).
Tun Dr. Mahathir Mohamad ketika itu begitu komited sekali kepada satu
kepercayaan bahawa hubungan di antara Persyarikatan Malaysia dengan
penswastaan sangat penting ke arah pencapaian pertumbuhan ekonomi
yang memberangsangkan. Hanya melalui persekongkolan atau
collaboration di antara sektor awam dan swasta, maka kemakmuran
ekonomi dapat dicapai. Konsep ini berkehendakkan unsur-unsur atau
alat-alat perkhidmatan dan ekonomi negara dapat mewujudkan kerjasama
yang sepenuhnya supaya negara sebagai satu keseluruhan dapat
mewujudkan satu bentuk kerjasama yang mana kedua-dua pihak
mendapat faedah yang maksimum.
84
Penyertaan ekuiti kerajaan bukanlah merupakan sebahagian daripada
konsep Persyarikatan Malaysia. Sebenarnya, tidak ada kekeliruan di
antara penswastaan dengan konsep Persyarikatan Malaysia. Kedua-dua
konsep itu merupakan konsep yang berlainan. Persyarikatan Malaysia
bukanlah semudah itu diertikan sebagai menswastakan agensi kerajaan.
Ia lebih dihalakan kepada perubahan sikap di kalangan pegawai-pegawai
kerajaan yang sebelum ini mempunyai pemikiran pertentangan (adversarial
thinking). Kini, mereka dikehendaki bekerjasama dengan pihak sektor
swasta (Mahathir Mohamad, 1982). Justeru itu, kita dapati konsep
Persyarikatan Malaysia ini berkehendakkan pihak sektor swasta dan
awam menganggap diri mereka sebagai rakan kongsi dalam sebuah
perbadanan atau syarikat, yang mana dalam kes ini menganggap juga
syarikat itu sebagai sebuah negara.
Difikirkan bahawa konsep ini akan membawa kepada perhubungan yang

lebih akrab di antara kerajaan dengan sektor swasta supaya dapat
menggalakkan kemajuan ekonomi negara. Jelas didapati objektif konsep
ini ialah hasrat untuk menyeimbangkan hubungan baik di antara
pengurus-pengurus kerajaan dengan perniagaan supaya mereka boleh
saling bantu-membantu sebagai rakan kongsi dan pemegang saham
sebagaimana dalam sebuah badan korporat. Sebarang kemajuan atau
peningkatan dalam pengurusan sektor awam akan menguntungkan juga
sektor swasta. Misalnya, jika peraturan-peraturan dan prosedur-prosedur
kerajaan yang selama ini dianggap sebagai mengandungi unsur-unsur
kurang menggalakkan seperti pentadbiran yang lambat, karenah birokrasi
ataupun sekatan-sekatan tertentu dapat dikurangkan dengan banyaknya,
maka sudah tentulah pelabur-pelabur tempatan dan luar negeri akan
bertindak positif dan menggunakan kesempatan itu untuk membawa
masuk banyak modal mereka untuk tujuan pelaburan. Dengan itu,
kerajaan akhirnya akan memungut hasil dari cukai pendapatan dan
korporat daripada pelabur-pelabur tersebut (Ahmad Atory Hussain,
1998: 210).
Sebaliknya, perkhidmatan-perkhidmatan yang kurang memuaskan

daripada pihak kerajaan akan mengakibatkan kerugian atau kekurangan
keuntungan, ataupun harta yang tinggi untuk memenuhi kos-kos operasi.
Dalam keadaan-keadaan sebegini, kerajaan akan menerima cukai yang
sedikit, manakala kos hidup akan menjadi tinggi dan seterusnya akan
membawa kesan-kesan yang buruk (Jomo, K.S, 1989: 10). Adalah jelas
bahawa perkhidmatan-perkhidmatan yang memuaskan yang diberi oleh
pegawai-pegawai kerajaan akan menguntungkan pada diri mereka sendiri,
selain menentukan pembangunan dan kemakmuran untuk negara.
Dengan lain perkataan, Persyarikatan Malaysia boleh dijelaskan sebagai
satu konsep yang mempunyai kaitan rapat dengan pembaharuan tingkah
laku atau kelakuan dalam sektor awam seperti juga sektor swasta.
85
6.3 PELAKSANAAN KONSEP PERSYARIKATAN
Semenjak pengenalan dan pemakaian konsep ini pada tahun 1983,

terdapat beberapa usaha untuk menyebarkan dasar tersebut secara lebih
berkesan. Dalam tahun tersebut sahaja, terdapat 33 forum mengenai
Persyarikatan Malaysia yang dianjurkan oleh INTAN untuk kakitangan
kementerian-kementerian, jabatan-jabatan dan agensi-agensi kerajaan dan
juga syarikat-syarikat swasta (INTAN, 1988: 52). Sebagai tambahan
kepada bilangan tersebut, INTAN juga telah menganjurkan satu forum
di peringkat nasional dan lima lagi forum di peringkat negeri. Pada
tahun-tahun berikutnya, konsep Persyarikatan Malaysia telah
dipanjangkan kepada peserta-peserta yang mengikuti kursus-kursus atau
seminar-seminar yang dianjurkan oleh INTAN atau lain-lain institusi. Di
kalangan peserta-peserta tersebut termasuklah juga menteri-menteri
kabinet, ahli-ahli parlimen, ahli-ahli Dewan Undangan Negeri, ketua-
ketua setiausaha kementerian, ketua-ketua jabatan, setiausaha-setiausaha
kerajaan negeri, pegawai-pegawai residen dan pegawai-pegawai daerah,
dan lain-lain pegawai kerajaan dan kakitangan perkhidmatan awam.
Sehubungan dengan forum-forum dan seminar-seminar itu, sebuah buku

berjudul ‘Dasar-Dasar Utama Kerajaan’ yang membincangkan konsep itu
dengan lengkap telah diterbitkan oleh INTAN. Kementerian Penerangan
juga mengambil inisiatif membantu menyebarkan konsep Persyarikatan
Malaysia itu melalui pertunjukkan TV, siaran radio dan filem slides
berhubung dengan peranan-peranan sektor awam dan swasta dalam
pembangunan ekonomi negara (ibid., 53).
SOALAN DALAM TEKS
1. Senaraikan objektif Dasar Persyarikatan Malaysia.

2. Apakah rasionalnya kerajaan melaksanakan Dasar
Persyarikatan Malaysia?
3. Terangkan program-program yang dirancangkan
oleh pihak kerajaan dalam strategi pelaksanaan
Dasar Persyarikatan Malaysia?
86
6.4 PENILAIAN TERHADAP KONSEP PERSYARIKATAN
Konsep Persyarikatan Malaysia dengan terangnya bertujuan untuk

meningkatkan pembangunan sektor swasta yang berperanan untuk
merangsangkan ekonomi negara. Adalah jelas bahawa kejayaan dasar itu
banyak bergantung kepada bentuk kerjasama yang mana dipupuk oleh
kedua-dua sektor ini. Ini bukanlah satu tugas yang mudah, kerana dalam
keadaan-keadaan biasa, memang wujud satu konflik kepentingan dan
nilai-nilai diantara kedua-dua sektor ini iaitu sektor awam dan swasta.
Setakat kajian ini dibuat (sekitar tahun 1983 hingga 1989),

pelaksanaannya agak perlahan yang membawa kepada keadaan di mana
agak ramai yang sceptical dengan dasar tersebut. Walau bagaimanapun,
menjelang tahun 1990-an, konsep ini semakin menampakan kejayaan, di
mana Malaysia muncul sebagai negara perindustrian baru yang diiktiraf di
peringkat antarabangsa.
Mengenai usaha untuk menempatkan pegawai-pegawai kerajaan di dalam

sektor swasta, sehingga akhir tahun 1983, hanya 42 orang pegawai
kerajaan yang telah mengambil bahagian dalam program latihan yang
dianjurkan oleh Persatuan Perindustrian dan Perdagangan British-
Malaysia (BMITA). Kesan daripada program tersebut belum dapat
ditentukan lagi. Ini bererti bahawa adalah tidak tentu sama ada program
tersebut telah dapat mencapai objektif bagi meningkatkan sumbangan
sektor swasta untuk pembangunan nasioanal atau sebaliknya (Ahmad
Atory Hussain, 1998: 212).
Program itu mungkin tidak mencapai objektif-objektifnya kerana

kurangnya kerjasama di antara syarikat-syarikat swasta dan organisasi
sektor awam. Sebahagian daripada alasannya ialah bahawa sektor swasta
lebih cenderung kepada orientasi keuntungan dan meletakkan penekanan
yang lebih kepada pemaksimumam keuntungan. Justeru itu, mereka
mahu kebebasan yang lebih dalam proses pembuatan keputusan
berdasarkan kepada perkiraan keuntungan semata-mata. Mereka tidak
mahu disusahpayahkan oleh lain-lain faktor seperti tanggungjawab sosial
yang lazimnya dikehendaki atau disyaratkan oleh kerajaan dalam bentuk
peraturan dan undang-undang. Ini merupakan pandangan sempit dan
pesimis yang diamalkan oleh pihak sektor swasta. Sebaliknya, kerajaan
menganggap peraturan-peraturan dan prosedur-prosedur tersebut adalah
semata-mata untuk melindungi kepentingan awam daripada dieksploitasi
oleh sektor swasta dalam usaha mereka memburu keuntungan. Malah,
Dr. Mahathir sendiri menyuarakan rasa tidak puas hatinya terhadap
ramainya ketua-ketua jabatan yang telah ditentukan. Walau
87
bagaimanapun, kajian-kajian tentang cara untuk melaksanakan dan
memupuk pemahaman konsep ini terus dijalankan oleh kerajaan (ibid.,
213).
Seperti yang disebutkan, konsep Persyarikatan Malaysia ini telah dipinjam

sepenuhnya daripada idea Jepun. Ia bukanlah budaya Malaysia umumnya
ataupun Melayu khasnya. Sebenarnya, terdapat dua faktor utama tentang
kejayaan Persyarikatan Jepun. Pertama, nasionalisme di kalangan orang-
orang Jepun telah membawa mereka kepada satu sikap taat setia yang
tidak berbelah bagi kepada negara. Kedua, konsep Persyarikatan Jepun
berkait rapat dengan tiga kumpulan utama masyarakatnya, iaitu ahli-ahli
politik, para birokrat dan ahli-ahli korporat, yang mana ketiga-tiga
kumpulan inilah yang membentuk kumpulan masyarakat yang paling
berpengaruh dan terpilih dalam masyarakat Jepun (ibid., 214).
Tiga kumpulan ini boleh juga diistilahkan sebagai satu iron triangle, di
mana ketiga-tiga kumpulan yang mengandungi ahli-ahli politik, pentadbir
dan ahli-ahli sektor swasta ini bekerjasama dan rapat di antara satu sama
lain. Bentuk perikatan dari tiga faktor utama ini datang daripada
beberapa faktor yang mana telah lama wujud di Jepun. Faktor pertama
ialah sistem pentadbiran Jepun diberi kuasa untuk mengawasi dengan
rapi perkembangan syarikat-syarikat di negara itu. Kerajaan juga diberi
kuasa memperuntukkan sebilangan besar tabung untuk tujuan
penyelidikan dan pembangunan pelaburan modal dan subsidi-subsidi
eksport. Faktor kedua ialah pegawai-pegawai kanan kerajaan dijamin
peluang pekerjaan apabila mereka mencapai umur persaraan kerana
mereka sudah mempunyai persefahaman yang tidak formal di mana
mereka akan ditawarkan jawatan-jawatan eksekutif oleh sektor swasta.
Memang sudah menjadi amalan syarikat-syarikat Jepun mengambil bekas
pegawai-pegawai kerajaan untuk berkhidmat dengan mereka. Faktor
ketiga pula ialah peranan dominan pihak sektor swasta dalam
menentukan kestabilan politik negara Jepun melalui pembiayaan
terhadap calon-calon parti pemerintah akan terus mentadbir negara dan
ini dikatakan memperkuatkan kepimpinan di antara ahli-ahli politik, para
birokrat dan ahli sektor korporat (Khalid Ibrahim, 1989).
Ciri-ciri persekitaran seperti konsep Persyarikatan Jepun ini jelas

memperlihatkan bahawa para birokrat adalah merupakan elit-elit yang
mempunyai kuasa dan pengaruh dalam menentukan kejayaan sosio-
politik dan sosioekonomi negara tersebut. Malah, dikatakan Perikatan
Tiga (Iriumvirate of Interest) ini adalah benar-benar merupakan kumpulan
yang mewakili suatu ciri konsep yang istimewa yang telah lama wujud di
Jepun. Ini buktikan lagi dengan kenyataan bahawa terdapatnya suatu
pengiktirafan di kalangan mereka yang berkepentingan dan berpengaruh
itu begitu dihormati oleh satu pihak dengan pihak yang lain. Tidak syak
88
lagi, konsep Persyarikatan Jepun telah menimbulkan harapan bahawa
perhubungan antara kumpulan-kumpulan itu adalah lebih moden dan
pragmatik dan berkesan jika dibandingkan dengan ikatan-ikatan yang
bersifat tradisi ideologikal dan politikal, dalam membawa pembangunan
sosioekonomi negara (Ahmad Atory Hussain, 1998: 215).
Tidak semua faktor-faktor yang terdapat di Jepun itu wujud di Malaysia

dalam usaha kerajaan untuk memudahkan penggunaan konsep itu
sepenuhnya. Dengan lain perkataan, faktor-faktor persekitaran yang
wujud di Jepun adalah bertentangan dengan yang terdapat di Malaysia.
Misalnya di negara ini, terdapat keadaan salah faham di kalangan ahli-ahli
politik, para birokrat dan sektor swasta. Pada asasnya perhubungan
antara kumpulan-kumpulan ini kelihatan diasaskan kepada kepentingan
masing-masing dan konflik antara mereka sehingga membawa kepada
setiap kumpulan cuba menggunakan kesempatan mempengaruhi ke atas
kepentingan dan pengaruh yang lain. Keadaan ini dirumitkan lagi dengan
pengaruh-pengaruh faktor lain seperti fahaman perkauman, perbezaan
sosioekonomi dan juga pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru yang menjadi
sumber-sumber tambahan kepada pergeseran di kalangan beberapa pihak
di negara ini (Khalid Ibrahim, 1989: 3-4).
Amalan menawarkan pekerjaan kepada pegawai-pegawai kerajaan kecuali

beberapa kerat pegawai-pegawai atasan oleh syarikat-syarikat swasta
sebagai balasan daripada perkhidmatannya kepada pihak swasta semasa
dalam perkhidmatan kerajaan bukanlah menjadi tradisi di negara ini.
Selain itu, kerajaan Malaysia tidak dianggap sebagai elit-elit yang
mendominasi ekonomi negara (ibid., 10).
Berdasarkan kepada konstren-konstren persekitaran seperti disebutkan

itu, kelihatan bahawa tidak seperti yang terdapat di Jepun, pada mulanya
konsep Persyarikatan Malaysia tidak berapa sesuai untuk digunakan
sepenuhnya memandangkan perbezaan-perbezaan latar belakang sejarah
dan realiti sosioekonomi di Malaysia. Oleh itu, sebelum konsep ini boleh
dilaksanakan sepenuhnya, kerajaan terpaksa mengambil kira amalan-
amalan perniagaan yang boleh diterima di Malaysia. Ia mungkin perlu
bergerak satu langkah ke belakang supaya dapat meletakkan asas atau
latar belakang yang lebih kuat demi untuk kerjasama pada masa akan
datang. Persediaan seperti itu adalah untuk menentukan bahawa jentera
kerajaan menjadi lebih cekap, supaya sektor swasta akan dapat beroperasi
dengan perniagaan mereka dengan lebih licin lagi. Di sini, kerjasama
Perikatan Tiga iaitu antara ahli-ahli politik, para birokrat dan ahli-ahli
perniagaan atau usahawan hendaklah dipupuk untuk penglibatan yang
lebih besar kearah membentuk suatu kumpulan jaringan profesional.
89
Kerajaan Malaysia sebenarnya sedar akan konstren-konstren yang
disebutkan itu. Untuk itu, usaha-usaha telah dijalankan oleh kerajaan,
sama ada melalui agensi utamanya iaitu MAMPU atau lain-lain agensi
seperti Unit Perancang Ekonomi (EPU) dan lain-lain jabatan kerajaan
yang terlibat dalam pelaksanaan konsep itu. Usaha pembaharuan
melibatkan aspek-aspek kelakuan dan struktur untuk memperbaiki
kecekapan, keberkesanan dan produktiviti sektor awam. Mengenai usaha
peningkatan ke arah pembaikan dalam pelaksanaan konsep Persyarikatan
Malaysia, sebenarnya kerajaan telah melancarkan berbagai-bagai strategi
seperti Dasar Penswastaan, memperbaiki kerja dan prosedur-prosedur
dalam sektor awam dan juga memperbaiki perkhidmatan-perkhidmatan
kepada orang ramai dan penggunaan automasi serta teknologi seperti
komputer di dalam sektor awam. Kejayaan konsep Persyarikatan
Malaysia masih belum dicapai sepenuhnya walaupun ada usaha-usaha
dibuat kearah itu. Ringkasnya, usaha-usaha yang tidak berhenti-henti
telah dilakukan oleh kerajaan untuk menjadikan konsep tersebut satu
realiti walaupun terdapat berbagai konstren (Ahmad Atory Hussain,
1998: 217).
Satu daripada gerakan yang paling terkini telah dibuat di mana Dr.
Mahathir telah mengumumkan penubuhan 62 ahli Majlis Perniagaan
Malaysia (MBC) pada 28 Februari 1991. Ia ditubuhkan untuk merentas
jalan ke arah satu kerjasama yang lebih baik di antara sektor awam dan
sektor swasta. Menurut Perdana Menteri ketika itu, dengan penubuhan
majlis itu Malaysia akan bergerak dengan lebih cepat lagi dalam usaha
untuk menjadi sebuah negara membangun atau setanding dengan negara-
negara maju. Empat objektif utama majlis itu disenaraikan seperti berikut
(ibid., 217):
(i) Untuk memudahkan suatu aliran yang bebas maklumat dan idea-
idea di antara sektor awam dan swasta;
(ii) Untuk menyelesaikan masalah-masalah berhubung dengan
pembangunan perdagangan dan industri dan seterusnya berusaha
mengatasi halangan-halangan terhadap pertumbuhan ekonomi;
(iii) Untuk mewujudkan satu persefahaman yang lebih baik dan
meningkatkan perhubungan antara sektor awam dan swasta; dan
(iv) Untuk mengenal pasti dan mempromosi idea-idea kerjasama dan
persekongkolan (collaboration) antara mereka.
Sehubungan dengan objektif-objektif di atas, kerajaan juga telah

menubuhkan satu Pusat Perkhidmatan dan Penyelidikan Ekonomi yang
bertanggungjawab untuk penyelidikan, perkhidmatan sekretariat,
organisasi dan pentadbiran Majlis. Sejauh manakah objektif kerajaan
untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara maju pada tahun 2020
adalah terbuka kepada perdebatan? Menariknya, terdapat suatu keadaan
di mana suara-suara yang skeptikal mengenai konsep Persyarikatan
90
Malaysia ataupun Wawasan 2020 telah mula berkurangan di kalangan
golongan-golongan tertentu. Pegawai-pegawai kerajaan kini telah mula
menerima dan menghargai kenyataan bahawa sektor swasta tidak hanya
membuat keuntungan untuk dirinya sahaja tetapi juga telah mula
memikirkan ke arah memberi sumbangan kepada pertumbuhan ekonomi,
dan juga kebajikan untuk semua rakyat Malaysia.
Dua perkembangan yang menarik telah berlaku pada tahun 1996 yang
lalu iaitu pertama, kerajaan telah berjaya membentuk perikatan empat
pihak terdiri daripada golongan ahli-ahli politik (kerajaan), ahli
perniagaan, para birokrat dan termasuk kesatuan-kesatuan sekerja
khususnya CUEPACS. Justeru itu, konsep Persyarikatan Malaysia
dianggap sudah lengkap dari segi keanggotaannya. Hanya yang perlu
ialah untuk merealisasikan objektif-objektif yang digariskan bagi
mewujudkan negara membangun sepenuhnya pada tahun 2020 nanti.
Kedua, pada 4 November 1996 kerajaan telah mengumumkan suatu
dasar bagi membolehkan pesara-pesara kerajaan berkhidmat dengan
ikatan Malaysia seperti yang diamalkan di Jepun. Kalau sebelum ini
hanya beberapa kerat sahaja pegawai kanan kerajaan yang berpeluang
mengambil bahagian di dalam sektor swasta, kini dengan dasar yang baru
dilancarkan itu akan dapat memberi peluang kepada semua bekas
pegawai kerajaan yang berminat untuk menceburkan diri di dalam
lapangan perniagaan.
SOALAN DALAM TEKS
4. Bagaimanakah kejayaan pelaksanaan konsep

Persyarikatan Malaysia dapat dinilai dalam sektor
awam?
5. Apakah peranan sektor swasta dalam memastikan
kejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysia
seperti yang telah disarankan oleh pihak kerajaan?
6.5 KESIMPULAN
Di dalam bab ini telah dibincangkan pembaharuan-pembaharuan

pentadbiran yang dijalankan di dalam era Tun Dr. Mahathir Mohamad.
Ternyata pembaharuan tersebut meliputi tiga pendekatan utama iaitu
pendekatan struktur, prosedur dan tingkah laku. Antara yang
91
dilaksanakan ialah konsep dasar pandang ke timur, slogan bersih, cekap
dan amanah, kepimpinan melalui teladan dan pelbagai lagi usaha
pembaharuan yang dijalankan seperti penerapan nilai-nilai Islam dalam
pentadbiran,etika kerja dan sebagainya.
Sesungguhnya penswastaan yang telah dilaksanakan oleh kerajaan

seharusnya dapat menghasilkan pendapatan yang baik kepada semua
orang. Tiada siapa yang patut mengalami kerugian, tetapi ini bergantung
kepada kelicinan perjalanan pentabiran sektor swasta. Dalam erti kata
lain, penswastaan mestilah membawa kepada peningkatan produktiviti
(ISIS, 1988: 7).
Dalam pada itu, Dasar Persyarikatan Malaysia sebenarnya memerlukan

perubahan sikap oleh kedua-dua sektor (awam dan swasta) untuk
memupuk persefahaman dan kerjasama yang lebih erat agar
kesejahteraan rakyat Malaysia akan dapat dipertingkatkan (Malaysia,
1994: 59). Hasrat ini timbul di atas kesedaran daripada pihak kerajaan
bahawa kerjasama di antara kedua-dua sektor ini sangat penting dan
perlu sehaluan untuk menjadikan negara ini lebih maju terutama
menjelang tahun 2020 nanti. Sesungguhnya, semua pihak terutama para
pembuat dasar menaruh harapan yang tinggi dan sentiasa mengharapkan
kerjasama di antara kedua-dua sektor ini akan dapat memberikan
sumbangan yang besar ke arah kejayaan dasar-dasar lain terutamanya
Dasar Penswastaan.
1. Apakah yang dimaksudkan dengan konsep persyarikatan?

2. Bagaimanakah pelaksanaan konsep persyarikatan di Malaysia
yang berdasarkan konsep persyarikatan Jepun?
3. Huraikan pelaksanaan persyarikatan di Malaysia?
4. Nyatakan empat objektif utama Majlis Peniagaan Malaysia?
1. Objektif Dasar Persyarikatan Malaysia adalah bertujuan untuk

(a) Mewujudkan kerjasama erat, bermakna dan berkesan
antara sektor awam dan swasta demi pembangunan
negara bagi mencapai faedah bersama;
92
(b) Menghapuskan sifat “permusuhan” di antara kedua-dua
sektor dengan menggalakkan perkongsian maklumat, dan
saling faham-memahami akan prosedur dan matlamat
kedua-dua belah pihak; dan
(c) Meningkatkan hasil negara.
2. Rasionalnya pihak kerajaan memperkenalkan Dasar Persyarikatan

Malaysia adalah hasil daripada kesedaran bahawa pada masa ini
masih terdapat beberapa perkara dan persoalan pokok yang
bersaingan dan bertentangan atau tidak selari di antara pihak
awam dan swasta seperti dalam soal matlamat organisasi,
peraturan dan perhubungan.
3. Beberapa program tindakan yang dilakukan oleh kerajaan dalam

strategi pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia seperti
(a) Penerangan dasar ini kepada para pegawai dan eksekutif
sektor awam supaya dapat difahami dan diamalkan dalam
tugas seharian;
(b) Mendedahkan petugas-petugas perkhidmatan awam
kepada pengurusan perniagaan melalui penempatan
sementara pegawai-pegawai awam di syarikat-syarikat
swasta seperti program sangkutan BMITA dan kursus-
kursus pengurusan perniagaan yang dijalankan di
INTAN;
(c) Penyebaran maklumat perniagaan yang diperolehi oleh
agensi kerajaan di luar negeri kepada sektor swasta;
(d) Meningkatkan hubungan di antara agensi-agensi kerajaan
sebagai salah satu langkah meningkatkan perkhidmatan
kepada sektor swasta secara tersusun dan mudah; dan
(e) Pekeliling Kemajuan Pentadbiran Awam Bil. 9 Tahun
1991 – Panduan Mengenai Pelaksanaan Dasar
Persyarikatan Malaysia telah dikeluarkan pada 1 Julai
1991 bagi memberi garis panduan melaksanakan dasar ini.
4. Kejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysia di sektor

awam boleh diukur dari segi kepuasan hati sektor swasta dalam
urusan dengan Kementerian, Jabatan atau agensi kerajaan yang
berkenaan, di mana ekspektasi sektor swasta ialah mendapat
layanan dan perkhidmatan yang baik daripada semua golongan
atau lapisan pegawai dan kakitangan agensi kerajaan yang
berurusan dengan mereka.
5. Sektor swasta juga memainkan peranan yang penting dalam

menentukan kejayaan pelaksanaan konsep Persyarikatan Malaysia
93
dalam memastikan negara mencapai tahap pertumbuhan
ekonomi yang tinggi dan seterusnya membolehkan Malaysia
menjadi negara yang maju. Sektor swasta harus menunjukkan
sumbangan yang positif dan tidak merasakan mereka dimanjakan
oleh kerajaan dengan mengetepikan soal undang-undang dan
peraturan hanya kerana pihak kerajaan telah membuat beberapa
kelonggaran berhubung perkara tersebut. Oleh itu, sektor swasta
perlu menjadi atau berperanan sebagai engine of growth dalam
membangunkan ekonomi negara.
94
BAB 7
PELAKSANAAN PENSWASTAAN
DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami objektif-objektif penswastaan dalam konteks
pentadbiran awam di Malaysia.
2. Mengenal pasti faktor-faktor yang membawa kepada
penswastaan dalam pentadbiran awam.
3. Membincangkan aspek utama dalam sistem pentadbiran yang
perlu dipertimbangkan dalam pelaksanaan penswastaan.
4. Mengenalpasti rekod-rekod dan jenis-jenis penswastaan yang
telah dilaksanakan di Malaysia.
7.1 PENGENALAN
Gerakan ke arah penswastaan di kalangan negara-negara sedang

membangun mungkin lebih merupakan faktor tekanan-tekanan luaran
iaitu daripada penderma-penderma antarabangsa dan agensi-agensi
pemberi hutang seperti USAID, Bank Antarabangsa bagi Pembinaan
Semula dan Pembangunan (International Bank for Reconstuction and
Development—IRBD) dan International Monetory Fund (IMF) atau Tabung
Kewangan Antarabangsa daripada sebarang perubahan ketara dalam
falsafah ekonomi atau politik negara-negara itu sendiri (Alyen, 1987: 68).
Delion mencatatkan bahawa sebab utama penswastaan ialah khusus
kerana pembangunan-pembangunan industri serta teknikal dalam
cabang-cabang seperti komunikasi (telekomunikasi dan penyiaran),
teknologi dan perniagaan dengan semua interaksi-interaksi dalaman dan
menyeberang sempadan industri (Delion, 1991: 65).
Cuba anda fikirkan sejenak apakah yang dimaksudkan

dengan penswastaan?
Faktor lain yang menambah kepada gerakan penswastaan ialah sama ada
defisit belanjawan atau ketidakmampuan kerajaan sendiri untuk
95
menguruskan sektor awam yang terlalu ramai kakitangannya,
sebagaimana yang jelas terdapat dalam kes di Malaysia. Walau
bagaimanapun, kelesuan bantuan atau aid fatigue di kalangan negara
membangun mungkin dapat disesuaikan dengan kelesuan pembangunan
atau development fatigue di kalangan elit-elit pemerintah di negara sedang
membangun dan penswastaan menyediakan penyelesaian-penyelesaian
yang praktikal terhadap hutang-hutang negara berkenaan. Tetapi,
pemikiran ini dikatakan sebagai bersifat spekulatif dan pembangunan
sebagai suatu ideologi mungkin masih lagi kuat dikalangan pemimpin-
pemimpin politik dan juga perancang-perancang pusat. Kenyataannya
ialah bahawa pengalaman daripada penyediaan awam (public provision)
untuk barangan dan perkhidmatan adalah terlalu tinggi perbelanjaannya,
bertambahnya hutang kerajaan, birokrasi yang tidak telus (bloated) dan
ketidakcekapan ekonomi. Oleh yang demikian, penswastaan hanya
menyediakan suatu penyelesaian alternatif untuk menilai semula
program-program sektor awam dan menukar (transform) beberapa
tanggungjawab (onus) kerajaan kepada sektor awam.
Manakala tanggapan umum terhadap sektor swasta itu lebih cekap

daripada sektor awam. Adalah tidak bijak untuk membandingkan
kecekapan kedua-dua sektor tersebut kerana ia dianggap suatu kes sama
seperti membandingkan buah limau dengan epal. Bagi pendokong-
pendokong (proponents) perusahaan awam mereka menyenaraikan hasil
penemuan mereka untuk menyokong pendapat yang mengatakan
penawaran swasta (private supply) itu lebih cekap daripada penawaran
awam. Sebaliknya, penyokong-penyokong sektor awam menunjukkan
bahawa perusahaan-perusahaan swasta dan awam tidak berbeza secara
signifikan dari satu dengan yang lain apabila dilihat dalam istilah
kecekapan produktif dan peruntukan (productive and allocative efficiency). Ini
pada asasnya merupakan satu cabaran untuk mendefinisikan semula
campuran antara awam dan swasta dalam pengeluaran barangan dan
penghantaran perkhidmatan-perkhidmatan.
7.2 OBJEKTIF-OBJEKTIF PENSWASTAAN
Gerakan penswastaan adalah suatu perkara yang baru dalam konteks

Malaysia. Tidak syak lagi, kepimpinan politik Malaysia begitu beria-ia
terhadap penswastaan ini. Bagi kerajaan sendiri, ia bukanlah satu
program yang kukuh pada lahiriahnya, kerana dikatakan selalu bersifat
berat sebelah ke arah swasta daripada penyediaan secara kolektif atau
bersama dan untuk satu bentuk harta yang dikatakan lebih baik dipegang
oleh pihak swasta daripada dipegang oleh negara. Sebenarnya kerajaan
memang telah merangka satu rancangan induk untuk program
96
penswastaan ini dengan bantuan daripada perunding-perunding luar
negeri supaya ia boleh dilaksanakan dengan lebih cepat dan dalam suatu
keadaan yang lebih tersusun.
Penswastaan dalam istilah yang lebih luas bererti mengurangkan peranan

langsung kerajaan dalam perniagaan dan peranan utamanya hendaklah
dipindahkan kepada sektor swasta. Dasar Penswastaan yang telah
diumumkan oleh Dr. Mahathir dalam bulan Mac 1983 bererti kebalikan
atau bertentangan dengan pemiliknegaraaan atau nationalization. Objektif
pemiliknegaraan ialah kerajaan mengambil alih hak milik ekonomi
melalui perusahaan-perusahaan awam, manakala penswastaan bererti
pemindahan perkhidmatan-perkhidmatan dan perusahaan-perusahaan
awam kerajaan kepada sektor swasta. Jika dilihat akan objektif ini secara
sempit, maka ia mungkin membawa kepada kerajaan menyahut seruan
penswastaan terhadap perkhidmatan-perkhidmatan awam (public
undertaking), malah bukan sahaja yang tidak cekap perjalanannya, tetapi
juga perkhidmatan awam yang cekap dan berjalan dengan baik pun akan
diambil alih oleh sektor swasta. Ini menimbulkan banyak persoalan di
mana sama ada kerajaan telah gagal memenuhi peranannya untuk
menjalankannya dengan betul.
Pengumuman dasar tersebut oleh bekas Perdana Menteri Tun Dr.

Mahathir Mohamad di permulaan tahun 1983 telah diikuti oleh satu
arahan kepada semua jabatan kerajaan supaya mengenalpasti bidang-
bidang aktiviti jabatan-jabatan masing-masing yang boleh diswastakan.
Perdana Menteri sendiri telah menegaskan hal ini apabila beliau
memberikan ucapannya di suatu persidangan mengenai Industri Sekuriti
di Malaysia pada 28 April 1984. Beliau menekankan antara lain:
“… kerajaan-kerajaan di kebanyakan tempat di dunia memang

menghadapi ketidakcekapan apabila menguruskan perusahaan-
perusahaan, sekalipun dibantu dengan monopoli dan kuasa kerajaan.
Di satu keadaan yang lain, sektor swasta lebih bermotivasi dan
umumnya lebih cekap. Adalah diharapkan bahawa penswastaan akan
dapat memperbaiki perkhidmatan-perkhidmatan prestasi umum dan
ekonomi, yang memberi kesan pertumbuhan negara keseluruhannya
dengan yang lebih cepat …” (Ahmad Atory Hussain, 1998: 287)
Rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia telahpun dinyatakan dalam

lima bentuk objektifnya iaitu
(i) Untuk mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran kerajaan;
(ii) Untuk meningkatkan persaingan, meninggikan kecekapan dan
produktiviti;
(iii) Mempercepatkan pertumbuhan ekonomi melalui pertambahan
peranan sektor swasta;
97
(iv) Mengurangkan/mengecilkan saiz dan kehadiran sektor awam
dalam ekonomi negara; dan
(v) Meluaskan peluang-peluang ekonomi bagi memenuhi sasaran
pemilihan Bumiputra seperti yang terkandung di dalam Dasar
Ekonomi Baru (Malaysia, 1991: 23).
Tetapi, sekiranya ditinjau dari istilah Eropah seperti yang disebutkan di

atas, terdapat satu perhitungan yang rendah (underestimation) terhadap
objektif penswastaan yang kedua dalam kes di Malaysia yang berkait
dengan pembaharuan pentadbiran. Justeru itu, objektif yang kedua inilah
yang dipertimbangkan dalam perbincangan di dalam modul ini. Di atas
kepercayaan bahawa penswastaan akan membawa suatu peningkatan
dalam aspek kecekapan, keberkesanan dan persaingan dalam
perkhidmatan awam Malaysia, maka Dasar Penswastaan diperkenalkan
dan terus berjalan sehingga hari ini.
SOALAN DALAM TEKS
1. Apakah yang dimaksudkan dalam objektif

penswastaan iaitu mempercepatkan pertumbuhan
ekonomi?
2. Bagaimanakah pelaksanaan program penswastaan
dapat mengurangkan beban kewangan dan
pentadbiran kerajaan?
7.3 FAKTOR-FAKTOR PERLUNYA PENSWASTAAN

DI MALAYSIA
Empat objektif yang pertama penswastaan di atas dianggap lebih mirip

dan seterusnya kembali kepada perusahaan awam selepas hampir dua
dekad dalam genggaman korporatisme negara (state corporatism).
Penggunaan penswastaan adalah satu penyesuaian yang lebih pragmatik
dalam strategi pembangunan daripada kembali kepada falsafah ekonomi
bebas atau laissez faire seperti yang terdapat dalam tahun 1960-an. Realiti-
realiti ekonomi dan ketidakcekapan perusahaan-perusahaan awam dalam
tahun 1980-an telah membuktikan perhatian berat kerajaan ke atas hala
tuju kewangan awam.
98
Defisit belanjawan sektor awam yang semakin tinggi telah
mengakibatkan usaha kerajaan untuk mengurangkan beban kewangan
dan pentadbiran kerajaan. Perbelanjaan mengurus (operating expenditure),
bayaran-bayaran pindahan dan hutang telah meningkat lebih daripada
separuh jumlah perbelanjaan mengurus federal/persekutuan.
Perbelanjaan telah meningkat dengan banyak dari RM12,433 juta dalam
tahun 1977 kepada RM37,183 juta dalam tahun 1986. Pertumbuhan
perbelanjaan kerajaan yang lebih cepat itu telah mengakibatkan
melebarnya jurang sumber (resource gap). Jika diambil tiga tahun berturut-
turut, didapati jumlah perbelanjaan awam naik mendadak daripada 28.7
peratus GNP/KNK pada harga pasaran dalam tahun 1970 kepada 40
peratus dalam tahun 1979 dan 61.2 peratus dalam tahun 1982. Manakala
defisit sektor awam yang disatukan (consolidated public sector deficit) hanya
3.5 peratus GNP/KNK dalam tahun 1970 dan ia telah naik kepada 8.8
peratus dalam tahun 1979 dan 26.3 peratus dalam tahun 1982 (Mehmet,
1986: 133).
Satu faktor utama yang menyebabkan begitu meningkatnya arah aliran

kewangan ialah pertambahan dalam aliran sumber belanjawan kepada
perusahaan-perusahaan awam badan-badan separuh kerajaan (quasi-
government) dan syarikat-syarikat kerajaan. Jumlah perbelanjaan
perusahaan-perusahaan awam sebagai satu peratusan GDP (Gross
Domestic Product) atau KKDN (Keluaran Kasar Dalam Negara) ialah 25
peratus dalam tahun 1985, naik sehingga lebih dari 100 peratus daripada
tahun 1970. Perusahaan-perusahaan awam (yang juga digelar Non-
Financial Public Enterprises—NFPES) atau Perusahaan-perusahaan Awam
Tanpa Pembiayaan Kerajaan adalah seperti badan-badan berkanun dan
syarikat-syarikat yang dimiliki kerajaan ataupun dikawal oleh kerajaan.
Dikatakan, memang tidak terdapat satu maklumat yang tepat mengenai
saiz sektor perusahaan awam di Malaysia. Angka-angka mengenai
bilangan syarikat-syarikat kerajaan meliputi 525 kepada 882 buah syarikat
kerajaan, yang mana kerajaan mempunyai lebih kurang 78 peratus
pelaburan, menurut anggaran awal atau 78 peratus menurut anggaran
kedua. Dalam tahun 1987, hutang luar bagi 525 buah syarikat kerajaan
telah meningkat dengan banyaknya kepada lebih RM41.9 bilion; 74
peratus daripada hutang-hutang tersebut telah dijamin oleh kerajaan
Persekutuan.
Jelaslah bahawa mengurangkan beban kewangan kerajaan dengan

mengecilkan saiz sektor awam adalah saling melengkapi akan objektif-
objektif dalam strategi penswastaan. Tetapi, kerajaan memang berminat
hendak meningkatkan pertumbuhan sektor swasta dan memperkenalkan
gerak kuasa persaingan dalam ekonomi juga. Prestasi yang lembap dari
sektor-sektor awam dalam tahun-tahun 1980-an mempunyai banyak
sebab, tetapi pertumbuhan perbelanjaan awam mungkin mempunyai
99
kesan crowding out atau punggah keluar dana/tabung yang tersedia dan
peluang-peluang kepada firma-firma swasta. Ia istimewa kerana
perusahaan-perusahaan awam yang bersaing dengan syarikat swasta,
termasuk firma-firma Bumiputera dan dalam banyak lagi bidang yang
berkaitan. Memperkenalkan gerak kuasa persaingan untuk
memaksimumkan kecekapan industri sebagai satu objektif kelihatan
menggambarkan pandangan yang berbeza di pihak Perdana Menteri
mengenai perusahaan-perusahaan awam secara umum. Dalam ucapan
beliau antara lain menegaskan:
“… perusahaan-perusahaan awam yang dimiliki kerajaan tidak pernah

menguntungkan dan cekap. Malah apabila perusahaan-perusahaan itu
bersifat monopoli, mereka tidak boleh memperoleh keuntungan dengan
cara mereka itu, dividen juga kurang berupaya dibayar kepada pemilik-
kerajaan. Lebih kerap pula perusahaan awam berkehendakkan subsidi
dan penambahan modal dari kerajaan …” (Mohd. Nor Ghani, et al.
1984: 4)
Prestasi kewangan yang buruk dari NFPE menggambarkan kesukaran

yang dihadapi oleh perusahaan-perusahaan awam. Kerugian yang
bertambah dari NFPE meningkat dengan banyaknya sehingga RM2.3
bilion sebagaimana yang dilaporkan pada akhir tahun 1987. Kawalan
kewangan dan disiplin yang buruk juga telah dikesan sebagai bidang
masalah utama dalam pengurusan perusahaan awam. Dalam masa-masa
ekonomi yang mewah, tidak siapa yang peduli untuk menyiasat akaun
perusahaan-perusahaan awam tersebut walaupun terdapat data-data
kewangan mengenainya. Walau bagaimanapun, dengan pengaliran keluar
kewangan perusahaan-perusahaan awam itu ke atas keupayaan fiskal
kerajaan di tengah-tengah ketidakpuashatian rakyat terhadap prestasi
buruk tersebut, maka dikatakan penswastaan menjadi satu proposisi
ekonomi dan politik yang menarik.
Sememangnya terdapat banyak alasan-alasan terhadap prestasi buruk

perusahaan-perusahaan awam. Radin Soenarno dan Zainal Aznam
Yusof (1985: 22) telah menyenaraikan empat masalah utama dalam
pengurusan perusahaan awam Malaysia. Pertama, objektif-objektif
beberapa perusahaan awam selalunya tidak jelas dan mengakibatkan
pertindihan fungsi-fungsi dan duplikasi. Kedua, terdapat kesamaran
dalam kriteria objektif (misalnya matlamat-matlamat perdagangan
bertentangan dengan matlamat sosial untuk pemilihan program-program
dan projek-projek). Ketiga, banyak daripada perusahaan-perusahaan
awam mempunyai pengurus-pengurus yang kurang pengalaman dan
terlalu bergantung kepada tenaga kerja pengurus yang diperolehi daripada
birokrasi kerajaan.
100
Keempat, tidak terdapat koordinasi atau penyelarasan, peraturan dan
kawalan terutama kawalan kewangan yang lemah, serta dikelilingi pula
dengan ketidakcukupan pangkalan data (data-base) di setiap perusahaan
awam dan kekurangan laporan prestasi berjadual oleh perusahaan awam
berkenaan. Pertindihan kuasa pengambilan keputusan (jurisdictional
authority) antara kerajaan pusat dan agensi-agensi perusahaan awam
menyebabkan kesamaran tanggungjawab, dan Parlimen seolah-olah tidak
mempunyai cara tertentu untuk memelihara akauntabiliti awam daripada
kebanyakan perusahaan-perusahaan kerajaan. Hanya dalam tahun 1985
kerajaan ada menubuhkan sebuah Unit Pusat Pengumpulan Maklumat
(Central Information Unit—CICU), yang diikuti pula dengan penubuhan
sebuah Unit untuk Mengawal Syarikat-syarikat dan Agensi-agensi
Kerajaan (UPSAK) untuk menjalankan amalisis berhubung dengan
NFPE dengan lebih lengkap. Justeru itu, penswastaan dianggap sebagai
penyelesaian yang terbaik terhadap kegagalan yang terdapat di dalam
sektor awam dan perusahaan-perusahaan awam (Ahmad Atory Hussain,
1998: 291-292).
SOALAN DALAM TEKS
3. Jelaskan apakah punca-punca yang membawa

kepada kegagalan perbadanan-perbadanan awam
mengalami masalah prestasi yang buruk?
7.4 PELAKSANAAN PENSWASTAAN
Strategi-strategi penswastaan masa kini dihalakan ke arah

memperkenalkan perubahan-perubahan prosedur baru. Dalam hal ini,
suatu Jawatankuasa Pemandu untuk memformulakan strategi-strategi
tersebut telah dibentuk atau ditubuhkan dan diletakkan di bawah Unit
Perancang Ekonomi (EPU) (INTAN, 1988: 41). Dua manual
penswastaan telah dikeluarkan oleh EPU, iaitu
(i) Garis panduan penswastaan untuk sektor-sektor swasta, bertarikh
21 Januari 1985; dan
(ii) Pekeliling Am penswastaan untuk sektor awam, bertarikh 21
Januari 1985.
101
Tujuan utama garis panduan tersebut ialah untuk memberi panduan
kepada jawatankuasa dalam mengenal pasti isu-isu yang mungkin timbul
daripada penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan tertentu. Antara
isu-isu yang dipertimbangkan ialah seperti berikut:
(i) Dasar Ekonomi Baru (DEB) – Program-program penswastaan
hendaklah dihalakan ke arah memperkukuhkan prinsip-prinsip
DEB untuk menyediakan peluang-peluang bagi penyertaan kaum
Bumiputera. Walau bagaimanapun, jika usahawan Bumiputera
tidak mampu menjalankan perusahaan-perusahaan yang
diperuntukan kepada mereka, kerajaan akan menubuhkan
lembaga amanah untuk memegang aset-aset ini sehingga tiba satu
masa nanti individu Bumiputera mampu menjalankan
perusahaan-perusahaan itu;
(ii) Penswastaan dan Ekuiti/Dasar Pemilikan – Sebahagian besar
daripada pemilikan saham di dalam syarikat-syarikat yang baru
ditubuhkan daripada projek-projek yang diswastakan itu
hendaklah diawasi oleh agensi-agensi kerajaan yang berkaitan
dengan pelaburan asing, di mana ia melibatkan kepentingan
dalam program-program penswastaan tersebut;
(iii) Aspek-aspek Perundangan – Sebarang aspek-aspek perundangan
yang berkaitan dengan rancangan-rancangan penswastaan
seharusnya menjadi perhatian utama agensi-agensi berkenaan.
Semua peraturan dan undang-undang perlu dirangka atau dipinda
dengan berhati-hati supaya program-program penswastaan boleh
dijalankan dengan licin dan berkesan;
(iv) Penilaian dan Penentuan Harga – Suatu penilaian menyeluruh
mengenai harga hendaklah ditentukan dengan hati-hati oleh
agensi-agensi berkenaan supaya aset-aset yang akan dipindahkan
kepada sektor-sektor swasta akan mewakili nilai aset sebenar, dan
juga yang dijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalam
menentukan harga perkhidmatan yang dibeli oleh pelanggan-
pelanggan;
(v) Staf dan Perkhidmatan – Untuk menjadikan penswastaan itu
berjaya, ia bergantung sebahagiannya kepada sokongan kuat
daripada kakitangan atau staf. Oleh itu, skim-skim penswastaan
hendaklah mengandungi syarat-syarat yang akan menjamin
kebajikan-kebajikan dan faedah-faedah kakitangan mereka; dan
(vi) Rancangan Penswastaan – Agensi-agensi kerajaan dikehendaki
menyediakan rancangan-rancangan penswastaan mereka, dengan
mereka bentuk perancangan jangka pendek, jangka pertengahan
dan jangka panjang dan kemudiannya menyerahkan cadangan
mereka itu kepada Jawatankuasa Penswastaan. Ini membolehkan
setiap agensi bersama-sama mengkaji cadangan dan kandungan
program-program antara agensi. Dengan berbuat demikian,
102
mereka akan membantu EPU memformulakan Rancangan Lima
Tahun Malaysia dan juga perancangan jangka panjang negara
(Ahmad Atory Hussian, 1998: 292-294).
Melihat kepada garis panduan yang dicadangkan oleh EPU di atas, tidak
ada satu pun proposisi yang mempunyai hala tuju secara langsung ke atas
peningkatan kecekapan dan keberkesanan, tidak juga kepada peningkatan
persaingan di kalangan pegawai-pegawai kerajaan. Jelaslah bahawa
objektif utama penswastaan dihala tujukan ke arah meringankan beban
kewangan kerajaan dan mengurangkan saiz sektor awam.
Walaupun pada prinsipnya penswastaan melibatkan pemindahan (transfer)

kawalan dan autoriti serta kepentingan kerajaan kepada sektor swasta,
tidak semua program-program tersebut memenuhi proposisi
penswastaan sebab ia berkait dengan situasi politik yang kompleks.
Selain itu, konsep penswastaan telah diubah suai oleh kerajaan Malaysia
untuk menyesuaikan dengan pragmatisme dan kegunaan atau expediency,
dan bukanlah merupakan falsafah ekonomi. Misalnya, seperti yang
dijelaskan di atas, EPU telah menggunakan tiga kategori yang umum iaitu
bentuk-bentuk yang lengkap, sebahagian dan terpilih (selective).
SOALAN DALAM TEKS
4. Apakah hubungan penswastaan dengan aspek

perundangan?
5. Bagaimanakah masa depan kakitangan sektor
awam (perbadanan awam) apabila agensi
berkenaan terbabit dalam penswastaan?
7.5 REKOD PENSWASTAAN
Setakat ini beberapa badan/agensi kerajaan telah diswastakan seperti

berikut:
(i) Syarikat Telekom Malaysia Berhad ditubuhkan pada 1 Januari
1987;
(ii) Malaysia Airlines System (MAS) ditubuhkan pada tahun 1985;
(iii) Malaysian International Shipping Corporation (MISC);
(iv) Hospital Lady Templer Rampai Muda dalam tahun 1984;
103
(v) Perbadanan Automobil (Proton) ditubuhkan dalam tahun 1983
dengan 70 peratus; saham dipegang oleh HICOM, dan 30
peratus oleh Mitsuibishi Companies;
(vi) Skim-skim untuk menarik syarikat kewangan swasta kedalam
projek-projek pembinaan seperti North Port jalan Tol merentasi
by-pass Jalan Jejambat Tol Kuching (fly over);
(vii) Memberikan kontrak perkhidmatan orang ramai kepada
kontraktor swasta bagi menyediakan perkhidmatan-perkhidmatan
yang dahulunya disediakan oleh sektor awam seperti pemberian
kontrak berbagai aktiviti pihak berkuasa tempatan seperti
perkhidmatan pembuangan sampah, Telecoms – RM2.5 bilion,
projek-projek pembangunan telekomunikasi, perkhidmatan-
perkhidmatan Terminal Kontena Pelabuhan Kelang; dan
(viii) Pelancaran sebuah Stesen Televisyen Saluran Tiga (TV3) dalam
tahun 1984 yang dimiliki oleh System Televisyen Malaysian Berhad
(ibid., 294-295).
Projek-projek lain termasuklah:

(i) North - South Highway telahpun diswastakan;
(ii) Pengiklanan Radio Malaysia;
(iii) NEB (National Electricity Board) telah diswastakan (corporatized)
pada 1 September 1990;
(iv) Labuan-Beufort Inter-Connection Metrolink;
(v) Pemeriksaan Kenderaan Perdagangan (Commercial Vehicle
Inspection);
(vi) Percetakan Keselamatan (Security Printing); dan
(vii) Pelabuhan Melaka, Jejambat Bandar raya Kuala Lumpur (Kuala
Lumpur City Overhead Flyovers), Perkhidmatan Pembuangan
Sampah Bandar Raya Kuala Lumpur (Garbage Disposal Services of
Kuala Lumpur City) (Hanafiah Omar, 1983: 28).
Terdapat juga projek-projek yang masih lagi dalam pertimbangan dan

yang akan diswastakan seperti perkhidmatan-perkhidmatan pelabuhan,
Keretapi Tanah Melayu dan Lumut Dockyard, Jabatan Pos (yang telah
diswastakan pada 1 Januari 1992), Stor Perubatan Kerajaan, Desaru,
Syarikat-syarikat kerajaan dan RTM. Rekod-rekod penswastaan setakat
ini boleh dikesan semula semenjak tahun 1987. Misalnya, sembilan
projek telahpun berjaya diswastakan, kemudian sepuluh projek lagi
diluluskan, manakala 35 ke 40 lagi sedang dalam pertimbangan akhir (kini
sebahagiannya telahpun diswastakan).
Lembaga Elektrik Negara dikatakan agensi utama yang telah diswastakan

pada 1 September 1990. Objektif kewangan penswastaan dikatakan lebih
jelas dikenal pasti dan mungkin lebih muda dicapai daripada pencapaian
peningkatan persaingan, kecekapan ataupun produktiviti. Misalnya,
104
kerajaan dijangka akan dapat menjimatkan sebanyak RM5 bilion dengan
penswastaan hanya lima projek baru yang besar sahaja iaitu; Skim
Perbekalan Air Sungai Selangor (RM750 juta), Lebuh Raya Utara-Selatan
(RM35 bilion), Projek Pembentungan Kuala Lumpur (RM370 juta),
Metro-Link (RM134 juta) dan Projek Perbekalan Air Labuan (RM112).
Beberapa pengukuran bagi menilai prestasi memang diberikan oleh

kerajaan untuk menunjukkan sejauhmanakah kemajuan dalam
melaksanakan dasar penswastaan yang digubal itu. Satu penilaian boleh
dibuat berdasarkan kepada beberapa aspek seperti perolehan kecekapan
(efficiency gains), sumbangan kepada pertumbuhan dan juga pengurangan
beban kerajaan (government relief).
Terdapat petanda yang jelas bahawa penswastaan telah membawa kepada

peningkatan kecekapan dalam perkhidmatan yang diberikan di beberapa
agensi kerajaan. Beberapa contoh boleh dicatatkan sebagai gambaran di
sini. Sebelum penswastaan misalnya, purata masa menuggu giliran
(turnaround time) bagi setiap perjalanan (per vessel) di Kontena Terminal
Pelabuhan Kelang ialah 11.7 jam, tetapi dua tahun selepas penswastaan
masa menunggu giliran itu telah berkurangan kepada 8.9 jam bagi setiap
perjalanan (vessel). Pemberian lesen TV3 pula telah dapat
memperkenalkan persaingan ke dalam industri yang mana sebelum ini
dimonopoli oleh sektor awam. Kesannya telah menunjukan peningkatan
dalam kualiti penyiaran TV dan memberi faedah kepada penonton-
penonton. TV3 juga telah menunjukkan prestasi yang lebih cemerlang
dan telah berjaya menyenaraikan syarikatnya ke dalam bursa saham
selepas empat tahun beroperasi.
Semenjak pengkorporatannya, STM (Sistem Telekom Malaysia) telah

menghasilkan beberapa peningkatan/pembaikan dalam pengurusannya,
termasuk pengenalan sistem bil yang lengkap, yang mana berjaya
mengurangkan kesalahan dan aduan, memasarkan perkhidmatan-
perkhidmatan baru, dan seterusnya menunjukan satu peningkatan dalam
pemasangan telefon serta perkhidmatan-perkhidmatan kerosakan. Selain
TV3, kerajaan juga telah membenarkan sebuah lagi stesen TV swasta
beroperasi iatu TV4 yang bermula pada awal tahun 1996, ekoran
kejayaan TV3 selama sepuluh tahun beroperasi secara swasta.
Bagi projek-projek yang baru diswastakan seperti Perbekalan Air Labuan,

projek tersebut telah dapat disiapkan lebih cepat daripada jadual dan juga
sasaran asal. Penyelesaian yang dicadangkan oleh sektor swasta adalah
kurang kosnya daripada yang mula-mula dikemukakan oleh agensi-agensi
kerajaan (Ahmad Atory Hussain, 1998: 298).
105
Sumbangan kepada pertubuhan penswastaan dan pertubuhan ekonomi
adalah berkait rapat. Dalam banyak contoh, penswastaan telah membawa
kepada perluasan korporat dan eksploitasi peluang-peluang pertumbuhan
yang lebih besar melalui dorongan sektor swasta. Misalnya, STM telah
memperkenalkan, meningkatkan dan memasarkan secara agresif
beberapa perkhidmatan baru yang dikatakan kurang diketahui umum
sebelum penswastaan tersebut. Ini termasuk Malaysian Packet, Switched
Public Data Network (MAYPAD), Rangkaian Automatic Telephone
Using Radio (ATUR), INTELSAT Business Service, Telebanking,
Perkhidmatan Dail Terus Antarabangsa (IDDS), Perkhidmatan Data,
Talian Sewaan Swasta (private leased lines) dan lain-lain (ibid., 298).
Penswastaan juga mengakibatkan pelbagai kesan dalam ekonomi negara.

Pendekatan agresif TV3 telah membawa satu pemangkin untuk
pertumbuhan dalam pembuatan filem domestik dan industri
pengiklanan. Ini telah membawa kepada liberalisasi atau nyah-peratur
(deregulation) dan suatu unsur persaingan yang dilihat dalam penyiaran
televisyen.
Pertubuhan ini dihasilkan dalam suatu keadaan yang lebih langsung

melalui pelaksanaan berbagai-bagai projek ‘BOT’ (Build Own Transfer) dan
juga pemberian aktiviti-aktiviti yang berlesen. Terdapat suatu pertubuhan
keusahawanan swasta yang menggalakkan dalam sektor-sektor yang
dahulunya menjadi milik atau domain kerajaan. Projek-projek penswastaan
telah membantu pembangunan infrastruktur pada suatu ketika sektor
awam sedang memotong perbelanjaan pembangunannya. Pemberian
lesen untuk menjalankan perniagaan TV swasta misalnya membolehkan
TV3 melabur ekuiti sebanyak RM44 juta dalam pembinaan hingga
kepada operasinya.
Perkembangan penswastaan negara sangat menggalakkan dan di luar

jangkaan para penganalisis selama ini. Misalnya sehingga September
1996, sejumlah 401 projek telah diswastakan, termasuk projek
pembinaan, perkilangan, penyediaan infrastruktur dan projek-projek
pengangkutan dan perhubungan. Satu lagi perkembangan yang menarik
ialah langkah kerajaan menswastakan pusat-pusat pengajian tinggi negara.
Universiti Malaya misalnya telah dipilih menjadi model pengkorporatan
yang telah dilaksanakan mulai tahun 1998. Ini akan diikuti oleh universiti-
universiti lain.
Selain daripada pengkorporatan pusat-pusat pengajian tinggi, yang

menarik lagi ialah hasrat kerajaan untuk menswastakan hospital di negara
ini. Selama ini beberapa pihak begitu skeptikal akan kemampuan swasta
106
untuk mengendalikan perkhidmatan yang berbentuk sosial dan kebajikan
seperti pendidikan dan hospital, tetapi kerajaan Malaysia kelihatannya
melangkah terlebih dahulu untuk menswastakan hospital.
Jika ini berjaya, ia dianggap satu langkah paling berani dan terbesar di
dunia. Mengikut laporan dari Menteri Kesihatan Malaysia, kerajaan akan
menswastakan beberapa perkhidmatan sokongan perubatan (medical
support services) kepada sejumlah 123 buah hospital dengan konsesi
berjumlah RM7.5 bilion yang bermula pada 1 Januari 1997.
Perkhidmatan-perkhidmatan sokongan perubatan itu termasuklah
Institut Penyelidikan Perubatan Malaysia, Institut Kesihatan Awam, Biro
Kawalan Farmasi Negara dan Pusat Pendidikan Kesihatan dan
Komunikasi. Syarikat-syarikat yang terlibat dalam projek penswastaan ini
ialah Faver Medi-Serve Sdn. Bhd., Radicare (M) Sdn. Bhd, dan Tongkah
Medivest Sdn. Bhd. (ibid., 300).
7.6 BEBERAPA JENIS DEFINISI PENSWASTAAN
Bagi mengaitkan penswastaan dengan pembaharuan pentadbiran,

seseorang itu haruslah mengenal pasti akan definisinya terlebih dahulu.
Dalam hal ini, Thiemeyer (1986: 143-146) telah menyenaraikan sejumlah
definisi terhadap konsep penswastaan tersebut dalam perbincangan
bentuk Eropah. Antaranya ialah seperti berikut:
(i) Pertukaran (transfer) jualan atau harta awam kepada firma-firma
swasta atau individu;
(ii) Peralihan kepada bentuk-bentuk perundangan swasta (private law
legal firms), misalnya pembentukan syarikat-syarikat di bawah Akta
Syarikat;
(iii) Peralihan tugas-tugas penawaran individu awam kepada orang
atau firma, misalnya contracting out atau pemberian kontark;
(iv) Peralihan kepada pengurusan perniagaan persendirian (swasta)
dalam bentuk yang berorientasikan keuntungan, misalnya
memperkenalkan kaedah-kaedah perniagaan kepada pentadbiran
awam;
(v) Perluasan margin autonomi untuk pengurusan perusahaan awam,
seperti menubuhkan satu sayap hubungan yang kuat antara
industri-industri negara dengan kerajaan;
(vi) Menyesuaikan syarat-syarat operasi perusahaan awam terhadap
firma-firma swasta;
(vii) Pengurangan sehala akan kedudukan dan skop perkhidmatan-
perkhidmatan awam seperti loading shedding;
(viii) Penswastaan sumber-sumber awam;
(ix) Penswastaan hasil awam; misalnya memudahkan modal swasta
kepada modal awam dan hasil-hasilnya;
107
(x) Penswastaan yang bersamaan dengan denationalization atau nyah-
nasionalisasi (pemiliknegaraan);
(xi) Perlucutan (dismantling) monopoli-monopoli negara;
(xii) Penggalakkan gerak-kuasa (force) persaingan;
(xiii) Pengurangan birokratisasi atau nyah-birokrasi (debureaucratization)
operasi-opersi yang dimilik kerajaan; dan
(xiv) Pemencaran/nyah-pemusatan (decentralization) pekerjaan-
pekerjaan, misalnya nyah-keistimewaan (deprivilege) pekerjaan
sektor awam dengan mengubah suai syarat-syarat upah dan syarat
bekerja dengan yang digunapakai di sektor swasta.
Rasionalnya penswastaan dalam pembaharuan pentadbiran ini dapat

diistilahkan sekurang-kurangnya kepada tiga definisi seperti yang
disebutkan di atas tadi (iaitu dari nombor xii ke xiv). Jelas di sini bahawa
objektif-objektif ini berkait pula dengan peningkatan/pembaikan
pengurusan dalaman atau usaha-usaha pembaharuan pentadbiran dalam
birokrasi-birokrasi awam dan tidak berkait dengan perubahan-perubahan
struktur dalam hubungan antara sektor swasta dan awam. Tetapi,
malangnya objektif-objektif ini telah disalah hitung dan tidak diteliti
dengan jelas apabila ia disarankan supaya penswastaan juga boleh
membawa kecekapan, keberkesanan, produktiviti dan lain-lain dalam
perkhidmatan awam itu sendiri (Ahmad Atory Hussain, 1998: 283).
Dalam perkataan lain, selain daripada objektif bersifat kewangan dan

ekonomi daripada konsep penswastaan tersebut, terdapat beberapa unsur
konsep yang boleh digunakan oleh sektor awam dalam hubungannya
untuk peningkatan kecekapan dan keberkesanan. Unsur-unsur tersebut
termasuklah memudahkan peraturan-peraturan awam mengenai syarat-
syarat yang dikenakan oleh kerajaan terhadap sesetengah aktiviti sektor
swasta, lebih tepat lagi apa yang disebut sebagai deregulation atau nyah-
peraturan itu sebagai pembukaan operasi swasta terhadap aktiviti-aktiviti
yang sebelum ini itu dikhaskan hanya kepada pihak-pihak berkuasa
awam. Selain itu, istilah deregulation itu juga kerap digunapakai kesan
daripada perpindahan konstren-konstren peraturan yang digunapakai
terhadap aktiviti-aktiviti swasta-awam, dan seterusnya penggunaan
deregulation itu ialah untuk digunakan sebagai kaedah-kaedah pengurusan
sektor swasta kepada sektor awam.
Dengan kata lain, tujuan penswastaan ini bukan sahaja untuk

memperbaiki operasi-operasi tetapi juga sebagai memperkenalkan
perubahan-perubahan peranan untuk mencapai matlamat-matlamat
organisasi. Di sini, sektor awam digerakkan ke arah memperolehi
keuntungan sosial (social profitability) yang mana berbeza daripada
keuntungan kewangan (financial profitability). Walau bagaimanapun,
108
penswastaan boleh dikaitkan dengan konsep keuntungan kewangan tadi
untuk tujuan kecekapan, perbandingan antara input-input dan output-
output, kos-kos dan keuntungan-keuntungan.
7.7 IMPAK PENSWASTAAN
Di bawah ini akan dibincangkan beberapa kesan daripada pelaksanaan

program penswastaan dalam pembaharuan pentadbiran di Malaysia
khususnya dalam menilai ke arah pencapaian objektif Dasar Penswastaan
itu sendiri.
7.7.1 Kelegaan Beban Kewangan dan Pentadbiran Kerajaan
Penswastaan telah berjaya mengurangkan beban pentadbiran kerajaan,

terutama dalam hal-hal personel/perjawatan dan tanggungjawab
kewangan. Kelegaan ini sangat signifikan dengan entiti penswastaan
yang besar seperti Jabatan Telekom yang mana sebelum
pengkorporatannya, terdapat sejumlah 20,000 pekerja dan purata
perbelanjaan tahunan RM831 juta dan perbelanjaan pembangunan
sebanyak RM1,371 juta. Penswataan telah menghasilkan jumlah wang
sebanyak RM755 juta daripada jualan kepentingan kerajaan dalam
berbagai-bagai syarikat. Selain itu, hasil tahunan daripada penswastaan
diperolehi dalam bentuk bayaran sewaan seperti dalam kes Terminal
Kontena Pelabuhan Kelang (KCT) dan lebih umum lagi dalam bentuk
cukai korporat. Selain itu, sebahagian daripada hutang-hutang kerajaan
telah dikurangkan melalui pinjaman kewangan semula (loan refinancing)
yang dijalankan oleh Syarikat Telekom Malaysia dan MISC yang
diswastakan itu. Jumlah kewangan yang dikatakan melegakan kerajaan
hasil daripada pelaksanaan projek-projek baru untuk pembangunan
infrastruktur yang berasaskan kepada konsep Build Own Transter (BOT)
atau Bina Milik Pindah adalah berjumlah RM5 bilion.
Penjimatan/simpanan tersebut mewakili jumlah yang akan dibelanjakan
oleh kerajaan jika projek-projek itu tidak diswastakan (ibid., 300).
Selain itu, pengurangan dalam beban kewangan kerajaan boleh dilihat

dari jumlah perbelanjaan modal yang tidak perlu lagi dikenakan terhadap
aktiviti yang telah diswastakan itu. Perbelanjaan modal agak besar dan
jelas sebagaimana yang terdapat di dalam Jabatan Telekom sebelum ini.
Jelaslah bahawa program-program penswastaan yang dijalankan antara

tahun 1983 dan 1988 merupakan langkah permulaan sahaja. Sehingga
Disember 1990, penswastaan diteruskan dengan tujuan untuk
meringankan beban pentadbiran dan kewangan kerajaan. Dalam hal ini,
sebanyak RM7.45 bilion atau 18.13 peratus daripada jumlah hutang
kerajaan Persekutuan sebanyak RM41.08 bilion yang dipinjam oleh enam
109
buah perusahaan milik kerajaan (Government-Owned Enterprises—GOE)
seperti Jabatan Telekomunikasi (sekarang Syarikat Telekom Malysia
Berhad) dan Perbadanan Perkapalan Antarabangsa Malaysia (MISC)
mempunyai baki pinjaman (outstanding loans) sebanyak RM4.54 bilion dan
RM269 juta masing-masing. Kedua-dua entiti ini sekarang merupakan
syarikat-syarikat yang disenaraikan di dalam bursa saham (ibid., 301).
Pindahan daripada beberapa agensi dan syarikat melalui program

penswastaan telah menyediakan kerajaan dengan satu lagi penjimatan
atau simpanan iaitu sebanyak RM704 juta. Jika kerajaan tidak
menswastakan lima buah projek pembangunan infrastruktur tersebut,
tentunya ia terpaksa membelanjakan sejumlah RM4 bilion wang awam
(public fund) untuk membiayai projek-projek tersebut. Dengan
penswastaan, tabungan datang dari berbagai syarikat yang menjalankan
projek-projek tersebut. Projek-projek itu ialah North Klang Straits By-
Pass yang menelan belanja RM20 juta, Jalan Kuching Interchange (RM86
juta), Perbekalan Air Labuan (RM126.5 juta), projek-projek Jalan
Interchange Kuala Lumpur (RM269 juta) dan Lebuh Raya Utara-Selatan
(RM3.4 bilion).
Terdapat empat buah perusahaan milik kerajaan (GEO) yang telah

dicadangkan untuk diswastakan iaitu-Lembaga Elektrik Negara (kini
Tenaga Nasional Berhad) yang telah menanggung hutang dari kerajaan
pusat sebanyak RM1.45 bilion, Keretapi Tanah Melayu (RM967 juta);
Malayan Shipyard and Engineering Sdn. Bhd. (RM120 juta); dan Food
Industries of Malaysia Sdn. Bhd. – FIMA (RM112 juta. Hasil yang
diperolehi oleh projek-projek penswastaan seperti Sport Toto Malaysia
Sdn. Bhd., MISC, MAS, Trade-winds dan Port Klang Container
Terminal berjumlah RM704 juta (ibid., 302).
7.7.2 Mengurangkan Saiz Sektor Awam
Mengurangkan saiz sektor awam merupakan satu lagi objektif

penswastaan. Dikatakan tidak ada ketentuan sama ada saiz sektor awam
telah benar-benar berkurangan, kesan daripada pelaksanaan penswastaan
tersebut. Ini kelihatan lebih retorik daripada kenyataan. Ini disebabkan
seperti yang disebut dalam modul 6, bahawa tidak ada maklumat yang
tepat mengenai saiz sektor awam dan dikatakan bahawa sehingga tahun
1991, kerajaan telah dapat mengurangkan hanya sebahagian kecil sahaja
tenaga kerja sektor awam, iaitu daripada 31,000. Walau bagaimanapun,
satu perkembangan yang mengkagumkan berlaku di mana hasil dari
penswastaan yang dijalankan secara terancang oleh kerajaan, sehingga
tahun 1996, telah dapat menjimatkan perbelanjaan modal berjumlah
RM96.2 bilion, sementara seramai 98,000 anggota awam telah
dipindahkan kepada sektor swasta.
110
7.7.3 Melengkapkan Dasar Ekonomi Baru
Akhir sekali ialah penswastaan juga bertujuan untuk melengkapkan

objektif Dasar Ekonomi Baru (DEB). Adalah tidak tentu apakah
keupayaan untuk menyerapkan kewangan Bumiputera yang mencukupi
itu benar-benar wujud bagi memenuhi faedah daripada penswastaan.
Manakala syarikat-syarikat kerajaan yang lebih kecil boleh diswastakan
kepada firma-firma yang dikawal oleh Bumiputera, adalah mungkin juga
bahawa untuk alasan-alasan politik dan juga kewangan, agensi Amanah
Bumiputera seperti PNB akan ditawarkan pilihan projek-projek
penswastaan yang strategi dan penting pada masa akan datang. Justeru
itu, skop dan bidang penswastaan mungkin dihadkan oleh ketersediaan
(availability) modal Bumiputera, sama ada keseluruhannya atau kerjasama
dengan lain-lain syarikat swasta (domestik atau luar negara), untuk
mengambil peluang-peluang atau bahagian penswastaan tersebut.
Masalah ini dikatakan bertentangan dengan onjektif-objektif keseluruhan
pelaksanaan penswastaan itu.
Tetapi, masih sedikit perhatian diberikan kepada hubungan antara

penswastaan dan pembaharuan pentadbiran, terutamanya dalam aspek-
aspek kelakuan, misalnya, kecekapan, keberkesanan dan persaingan di
kalangan pegawai-pegawai kerajaan. Empat objektif merupakan alasan-
alasan yang secara umumya diterima untuk tujuan penswastaan tersebut
(meningkatkan pertumbuhan dan kecekapan) manakala objektif yang
kelima (untuk memenuhi tuntutan DEB) sebagai satu alasan pengagihan
yang unik kepada situasi Malaysia. Pada penglihatan kepimpinan politik
dan pembuat-pembuat dasar, lima objektif ini membentuk satu pakej
yang bersifat holistik (berdasarkan pengalaman lalu) mengenai Dasar
Penswastaan Malaysia.
7.8 KESIMPULAN
Objektif-objektif utama Dasar Penswastaan di Malaysia adalah untuk

meringankan beban kewangan kerajaan, meningkatkan pelaburan swasta,
mengurangkan saiz sektor awam, menggalakkan persaingan, kecekapan,
keberkesanan dan produktiviti dan akhir sekali untuk memenuhi
matlamat-matlamat Dasar Ekonomi Baru. Jelaslah bahawa pelaksanaan
penswastaan dihala tuju ke arah menyelesaikan masalah kewangan
kerajaan dan ketidakcekapan ekonomi, manakala objektif penswastaan
dalam bentuk menggalakan persaingan dan kecekapan dalam
perkhidmatan awam telah diberi perhitungan yang rendah sekali
(underestimation). Oleh yang demikian, objektifnya kelihatan berkait
dengan pembaharuan pentadbiran.
111
Semenjak kerajaan memperkenalkan Dasar Penswastaan, terdapat
beberapa perubahan dan pembaharuan yang telah berlaku dalam
pentadbiran negara ini. Melalui slogan penswastaan, beberapa
perkhidmatan tertentu telah dicadangkan untuk diswastakan. Walau
bagaimanapun, Dasar Penswastaan telah menghasilkan impak struktur
yang agak besar ke atas perkhidmatan awam, di mana pelaksanaan
penswastaan di Malaysia adalah lebih kepada menswastakan cara-cara
pelaksanaan atau menswastakan pengeluaran perkhidmatan-
perkhidmatan awam.
Harus diingat bahawa dalam melaksanakan penswastaan dalam

perkhidmatan awam di Malaysia, banyak cabaran dan halangannya.
Faktor-faktor persekitaran dan keadaan ekonomi global turut
mempengaruhi perkembangan dan kemajuan penswastaan di negara ini.
Oleh itu, jika berlaku kegagalan dan ketidakupayaan beberapa agensi
kerajaan yang sudah diswastakan merupakan petunjuk bahawa tidak
semua yang diswastakan itu mampu mencapai matlamat seperti yang
telah ditetapkan. Namun, sekurang-kurangnya pihak kerajaan dapat
melakukan sesuatu pembaharuan dalam pentadbiran dan perkhidmatan
awam di negara ini.
1. Apakah rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia?

2. Nyatakan faktor-faktor penyebab perlunya penswastaan di
Malaysia?
3. Huraikan isu-isu yang mungkin timbul daripada pelaksanaan
penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan?
4. Bincangkan definisi konsep penswastaan yang dikemukakan oleh
Thiemeyer.
1. Pelaksanaan penswastaan dapat membantu mempercepatkan

pertumbuhan ekonomi kerana penswastaan membuka peluang
kepada sektor swasta bagi meningkatkan peranannya dalam
pembangunan negara. Ini kerana sektor swasta yang
112
berorientasikan komersial dan mengutamakan keuntungan
dijangka menjadi teras bagi pertumbuhan ekonomi yang lebih
pesat dan kesan daripada itu pihak kerajaan akan memperolehi
hasil daripada cukai korporat yang boleh digunakan untuk
pembangunan sosioekonomi.
2. Program penswastaan yang dijalankan oleh pihak kerajaan dapat

mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran kerajaan kerana
kerajaan akan menyerahkan kegiatan komersial kepada sektor
swasta supaya kerajaan dapat menumpukan usaha ke atas fungsi
tradisi seperti mengekalkan keamanan negara dan memberikan
sokongan bagi mencapai objektif pertumbuhan dan pengagihan.
3. Antara alasan yang mengaitkan perbadanan-perbadanan awam

dengan prestasi yang buruk ialah
(a) Objektif penubuhan beberapa perusahaan awam
selalunya tidak jelas.
(b) Terdapatnya kesamaran dalam kriteria objektif
perbadanan awam yang adakalanya bertentangan di antara
matlamat sosial dengan matlamat perdagangan.
(c) Kebanyakan perbadanan awam mempunyai pengurus
yang kurang berpengalaman dalam mengendalikan aktiviti
berbentuk perniagaan.
(d) Tidak terdapatnya penyelarasan atau koordinasi,
peraturan dan kawalan dalam perbadanan awam seperti
dalam kawalan kewangan yang lemah dan tidak
mempunyai maklumat yang mencukupi.
4. Dalam pelaksanaan penswastaan ia melibatkan perubahan dalam

aspek perundangan. Bagi memudahkan pelaksanaan program
penswastaan, kerajaan telah meminda beberapa undang-undang
yang merupakan penghalang yang tidak disengajakan terhadap
program ini kerana penswastaan melibatkan aspek seperti
Perlembagaan dan Akta Pencen 1980 dan juga undang-undang
yang berkaitan dengan kerajaan seperti Akta Telekomunikasi
1950, Akta Lembaga Pelabuhan 1960 dan Akta Elektrik 1949.
5. Bagi kakitangan dari badan berkanun atau perbadanan awam

yang terbabit dalam pelaksanaan program penswastaan, masa
depan mereka masih terjamin dan mereka diberikan dua pilihan
iaitu sama ada menyertai entiti yang diswastakan atau tidak.
Mereka yang tidak memilih untuk berkhidmat dengan entiti yang
diswastakan akan disarakan dan diberikan hak persaraan mereka
dengan serta-merta. Manakala, mereka yang memilih untuk
113
berkhidmat dengan entiti yang diswastakan akan diberikan dua
pilihan skim perkhidmatan iaitu skim yang menyerupai skim
perkhidmatan kerajaan dan skim yang bercorak komersial.
Dalam skim komersial, kakitangan layak untuk membeli saham
entiti berkenaan dan mendapat bonus yang dibayar dari semasa
ke semasa berasaskan pretasi entiti berkenaan.
114
BAB 8
PELAKSANAAN PENGKORPORATAN
DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami konsep pengkorporatan dan korporatisme yang
dilaksanakan dalam perbadanan awam atau badan berkanun
dalam konteks pentadbiran di Malaysia.
2. Mengenal pasti kategori dan bentuk korporatisme yang
terdapat dalam sistem pentadbiran di Malaysia.
3. Membincangkan kemunculan golongan korporat dalam
sistem pembangunan sosioekonomi di Malaysia dan kerjasama
dengan pihak swasta.
8.1 PENGENALAN
Apabila disebut korporat mahupun pengkorporatan, tentunya ada di

kalangan kita yang membayangkan bahawa ia membawa imej yang hebat
seperti seorang yang berjaya dalam dunia perniagaan, memiliki harta yang
banyak, ahli pasaran saham yang terkenal dan banyak lagi. Namun, jika
diteliti dari segi konsep dan pengertian korporat (korporatisme) dan
pengkorporatan, ia berkemungkinan tiada berkaitan dengan apa yang
disebutkan di atas. Oleh itu, pemahaman mengenai konsep dan
pemakaian istilah yang bertepatan adalah sangat mustahak untuk
mengelakkan kekeliruan. Konsep korporat dan korporatisme akan
dibincangkan di bawah.
Persoalannya, apakah hubungan di anatara pengkorporatan dan

korporatisme dengan sistem pentadbiran di Malaysia? Bagaimanakah
lahirnya konsep ini di Malaysia? Sedikit sebanyak perkara ini sudah
dibincangkan dalam bab yang lepas dan akan dibincangkan secara
mendalam dalam bab ini. Jika ditanya, pastinya ramai yang ingin menjadi
“orang korporat” atau terlibat dalam sektor korporat. Bagaimana hendak
mencapai hasrat tersebut?
Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan Dasar Pembangunan Nasional (DPN)

adalah jelas untuk melahirkan golongan korporat (Abdul Ghani Awang,
115
1995: 15) khususnya di kalangan korporat Melayu. Dalam hal ini, tidak
siapa yang dapat menafikan bahawa dalam dua setengah dekad yang lalu,
DEB dan DPN telah berjaya melahirkan usahawan-usahawan
Bumiputera dalam pelbagai bidang, di mana mereka telah dihantar
melanjutkan pengajian dan mendapatkan latihan profesional sama ada di
luar negara mahupun di dalam negara. Namun, berapa kerat sahaja
korporat Melayu dan Bumiputera yang berjaya? Atau, adakah mereka
berjaya setanding dengan ahli-ahli perniagaan dalam syarikat swasta
sepenuhnya? Jika diteliti dari segi perkembangan dan kemunculan
golongan korporat di negara ini, ia lazimnya bermula dengan penglibatan
dalam perbadanan awam dan syarikat atau entiti yang dimiliki oleh
kerajaan. Jika pada hari ini, kebanyakan mereka berada dalam apa yang
diistilahkan sebagai “Government Link Cooperation atau ringkasnya GLC.
Kebanyakan GLC inilah yang mendominasi peluang-peluang ekonomi
dan perniagaan di Malaysia.
Walau bagaimanapun, tidak semua perusahaan terutama dikendalikan

oleh perusahaan awam dan juga syarikat milik kerajaan khususnya melalui
GLC mendapatkan kejayaan dan menghasilkan keuntungan yang
lumayan. Keadaan ini bertambah kritikal apabila negara dilanda krisis
matawang dan kegawatan ekonomi pada tahun 1998 dahulu, di mana
banyak GLC yang tidak mampu berdaya saingan terutamanya dengan
syarikat-syarikat multinasional. Namun, kerajaan terus berusaha
memastikan GLC dan korporat-korporat Melayu terus berdaya saing
khususnya melalui perkongsian (partnership) dan usahasama (joint venture)
dengan syarikat-syarikat swasta menerusi konsep Persyarikatan Malaysia
dan Dasar Penswastaan.
8.2 PENGERTIAN KORPORAT DAN KORPORATISME
Dalam bahagian ini kita akan membincangkan tentang makna korporat

dan korporatisme. Pada asasnya korporat bererti seseorang yang
mewakili satu badan (lazimnya organisasi perniagaan) yang mempunyai
ciri-ciri keusahawanan yang tinggi atau ciri-ciri perniagaan yang
bermatlamatkan keuntungan. Di samping itu, bagi sesuatu badan
korporat (yang ditubuhkan di bawah Akta Syarikat) atau seseorang yang
bergelar ahli korporat mempunyai matlamat yang tentunya bersendikan
kecekapan, keberkesanan dan produktiviti yang tinggi, mengatasi
organisasi-organisasi lain seperti yang terdapat dalam organisasi sosial
yang lain hatta kerajaan. Selain daripada bermatlamatkan keuntungan,
golongan korporat juga mempunyai ciri-ciri budaya yang dianuti seperti
berorentasikan pelanggan, pengurusan yang cekap, dedikasi, rajin,
berdisiplin, inovasif, profesional, berdaya saing, semangat keusahawanan,
agresif, positif dan sikap-sikap lain serta tingkah laku positif untuk maju
kehadapan. Unsur-unsur budaya korporat yang tersebut inilah yang
116
sedang cuba diterapkan dalam banyak segmen masyarakat kita di
Malaysia sekarang. Menurut Kamus Chambers, korporat membawa
maksud “the policy of control of country’s economy through the combined power of the
trade unions and large businesses” (Ahmad Atory Hussain, 1994: 54).
Sementara itu, seorang sarjana sains politik iaitu Philippe C. Schmitter

(dipetik Ahmad Atory Hussain, 1994) telah mendefinisikan korporatisme
sebagai:
“... suatu kepercayaan dan penerimaan dari suatu hierarki

kumpulan-kumpulan sosial yang setiap kumpulan itu telah
ditentukan tempat, tanggungjawab dan hak masing-masing.
Susunan-susunan ini terpaksa menerima sekatan-sekatan
autonomi dan interaksi mendatar mereka secara rela hati.
Mereka dilihat sebagai berkait dan patuh dengan garis-garis
menegak yang mereka diberi hak dan peranan untuk masuk
campur dalam konflik-konflik antara kumpulan demi untuk
keamanan sosial …” (ibid., 54).
Jika dilihat dari definisi yang diberi oleh Schmitter di atas, unsur
terpenting yang terdapat pada korporat ialah kerjasama erat dengan
pihak-pihak lain dalam masyarakat terutama dengan kerajaan. Jika
kerjasama dengan kerajaan tidak didukung, maka gelaran korporat tidak
timbul sama sekali dan memadai hanya menggelarkan mereka sebagai ahli
perniagaan biasa atau usahawan sahaja. Walau bagaimanapun, umumnya
semua ahli perniagaan mahu digelar “korporat” kerana gerakan itu sudah
semacam mengandungi status sosial yang tinggi. Soalnya, bukanlah status
itu yang menjadi persoalan di sini, tetapi sejauhmanakah mereka yang
ingin digelar korporat boleh mendukung prinsip-prinsip korporatisme?
Persoalan inilah yang berlegar sekarang.
Seterusnya fahaman korporatisme mengandaikan bahawa golongan

korporat perlu berinteraksi dengan kerajaan (yang mewakili kumpulan
sosial yang lebih besar) sebagai satu syarat umum. Kerjasama yang erat
antara korporat dan kerajaan serta para pentadbir inilah yang
memisahkan peranan golongan perniagaan biasa iaitu cara lama yang
tidak mengambil kisah akan hal-hal kebajikan rakyat dengan yang
terdapat dalam gagasan korporat tersebut, di mana teras peranan mereka
ialah bekerjasama dengan kerajaan. Kedua-dua golongan iaitu kerajaan
atau pentadbir dan golongan perniagaan atau korporat dilihat sebagai
berkongsi kepentingan atau co-partner untuk membangunkan masyarakat.
Kerjasama seperti inilah yang dikaitkan dengan beberapa konsep lagi

seperti persyarikatan Malaysia (Malaysia-Incorporated), penswastaan dan
sebagainya.
117
Justeru itu, teras kerjasama dengan kerajaan merupakan unsur yang
membolehkan orang yang berminat dengan perniagaan berinteraksi
dengan kerajaan. Lazimnya kita mendengar ramai kaum Bumiputera
yang menceburkan diri dalam perniagaan mengambil projek atau tender-
tender kerajaan untuk diusahakan. Pendek kata, terdapat sindiran-
sindiran yang menyatakan si polan dengan syarikat dua ringgit pun boleh
berniaga dengan cara menangkap kontrak besar daripada pihak kerajaan.
Hal ini sebetulnya memang bertepatan dengan konsep korporatisme yang
menggalakkan penyertaan ahli perniagaan yang terlibat dalam
menjalankan projek-projek kerajaan.
Sebelum korporatisme ini diperkenalkan oleh kerajaan, kita tidak biasa

mendengar si polan jadi korporat. Apa yang biasa kita dengar ialah si
polan sudah menjadi orang business yang sama seperti kaum bukan
Bumiputera yang menjadi ahli perniagaan selama-lamanya di negara ini.
Ringkasnya, ahli-ahli korporat di negara ini kebanyakannya
mengusahakan kontrak-kontrak kerajaan termasuklah juga projek-projek
penswastaan. Tanpa projek-projek kerajaan, dirasakan istilah korporat
tidak sesuai digunakan.
8.3 KATEGORI-KATEGORI KORPORATISME
Menurut Schmitter, korporatisme boleh digolongkan tafsirannya kepada

lima kategori, iaitu
(i) Elitisme - Bererti bahawa keputusan-keputusan politik selalunya
dibuat secara tertutup oleh sekumpulan kecil. Warganegara biasa
tidak pernah mempunyai banyak pengaruh.
(ii) Paternalisme - Bermaksud kumpulan-kumpulan yang lebih
bernasib baik dikatakan mempunyai tugas untuk menjaga
kebajikan ke atas golongan yang kurang bernasib baik dan
kerajaan pula hendaklah membantu orang-orang yang terdiri
daripada mereka yang kurang diberi perhatian untuk memasuki
bidang-bidang pekerjaan yang lebih mempunyai prestij.
(iii) Korporatisme Sosial - Bermaksud bahawa manusia dilahirkan
dalam kumpulan-kumpulan sosial yang mempunyai kebolehan
yang berbeza-beza. Dengan sebab itu, orang-orang tersebut
sepatutnya mempunyai tugas dan hak-hak yang berbeza juga.
(iv) Korporatisme Govermental - Bermaksud kerajaan hendaklah
bertindak sebagai arbitrator atau orang perantaraan antara
kesatuan-kesatuan sekerja dan sindiket-sindiket pekerja demi
untuk memupuk keharmonian sosial.
118
(v) Korporatisme Konstitusi - Merujuk kepada proses politik yang
ia akan menjadi lebih baik lagi jika wakil-wakil dalam gagasan
korporat itu dipilih oleh kumpulan-kumpulan yang mewakili
bidang atau pekerjaan masing-masing dan tidak daripada parti-
parti politik.
Walaupun Schmitter tidak menyatakan kelebihan dan kecacatan tiap-tiap

kategori korporatisme seperti yang disebutkan di atas, tetapi apa yang
jelas kelihatan daripada tafsiran beliau ialah unsur tanggungjawab sosial
perlu ada bagi ahli-ahli korporat selain daripada mementingkan
keuntungan. Bolehlah disimpulkan bahawa kelima-lima kategori di atas
dianggap sebagai prasyarat penting bagi sesebuah negara iaitu
mengamalkan prinsip korporatisme (ibid., 55).
Di Malaysia, semenjak mencapai kemerdekaan, kita belum lagi mencapai

tahap korporatisme seperti yang digambarkan oleh teori Schmitter itu,
sehingga apabila Tun Dr. Mahathir Mohamad menjadi Perdana Menteri
pada tahun 1981. Beliau telah melancarkan gerakan pembaharuan besar-
besaran dalam pentadbiran awam dan ekonomi negara seperti Dasar
Penswastaan yang merupakan satu detik permulaan ke arah mewujudkan
sistem pentadbiran dan ekonomi negara yang mendukung nilai dan
budaya korporat. Pada hemat penulis, semenjak Dasar Penswastaan dan
Persyarikatan Malaysia diperkenalkan, Malaysia sedang bergerak ke arah
mengamalkan korporatisme seperti yang disarankan oleh Schmitter
walaupun tidak seratus peratus.
Seterusnya, di bawah ini akan dilanjutkan perbincangan tentang beberapa

paradigma penting sistem politik dan ekonomi negara yang berlaku sejak
zaman penjajah hingga sekarang mengikut gagasan korporatisme yang
diperkenalkan oleh pentadbiran Dr. Mahathir. Antaranya:
8.4 BENTUK TRADISI
Sistem politik dan ekonomi bentuk tradisi lazimnya mengandungi

dikotomi yang jelas di antara sistem politik, pentadbiran dan ekonomi.
Ertinya, bagi golongan pemerintah, mereka hanya membabitkan diri di
dalam sistem pemerintahan sahaja dan tidak campur tangan dalam
ekonomi negara. Manakala golongan usahawan pula menumpukan
perhatian kepada kegiatan perniagaan. Pendek kata, hubungan antara
kerajaan dengan golongan masyarakat yang tidak membabitkan diri
dalam pemerintahan dan ekonomi tidak begitu intim dan terlalu formal,
di mana masing-masing dengan peranannya (ibid., 55).
119
Peranan pemerintah adalah mengubal undang-undang dan dasar negara.
Manakala pentadbir pula berperanan untuk melaksana dan
menguatkuasakan undang-undang. Sementara itu, peranan golongan
perniagaan menumpukan pengeluaran ekonomi dan mesti membayar
cukai. Di Malaysia, ciri-ciri yang tersebut di atas sememangnya telah
berlaku pada zaman penjajahan British lagi. Penjajah ketika itu tidak
mempedulikan pembangunan rakyat, sebaliknya peranan mereka
hanyalah menjaga keamanan dan ketenteraman awam. Manakala,
golongan kapitalis mengusahakan ekonomi untuk kepentingan mereka.
Rakyat tidak diberi panduan untuk terlibat dalam pembangunan ekonomi
(ibid, 55).
SOALAN DALAM TEKS
1. Bincangkan apakah yang dimaksudkan sebagai elit

politik dan pentadbiran seperti yang terdapat di
Malaysia?
2. Bagaimanakah Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan
Dasar Pembangunan Nasional (DPN) dapat
melahirkan golongan korporat khususnya di
kalangan kaum Bumiputera?
8.5 SISTEM YANG BERORIENTASIKAN PEMBANGUNAN
Dalam sistem politik dan ekonomi yang berorientasikan pembangunan,

lazimnya pemerintah (melalui sistem politik demokrasi berparlimen)
selain daripada melaksanakan undang-undang dan menjaga keamanan,
kerajaan turut bergerak seiring dan seganding dengan golongan birokrat
atau pentadbir untuk berusaha menggubal dasar-dasar pembangunan
masyarakat. Namun begitu, di tahap ini, pihak swasta tidak terlibat
secara langsung dalam membangunkan ekonomi rakyat. Golongan ini
masih menumpukan perhatian terhadap kepentingan perniagaan mereka.
Pendek kata, sektor awam terlibat dalam kegiatan berorientasikan
perkhidmatan seperti perhubungan, kesihatan dan pendidikan selain
daripada pertahanan dan keamanan. Manakala sektor swasta terlibat
dalam kegiatan pengeluaran barangan, perniagaan, bank perdagangan dan
sebagainya.
120
Hubungan antara sektor awam (kerajaan atau pentadbir) dengan sektor
swasta tidak intim dan sering berlaku konflik dan persaingan kurang sihat
antara kedua-dua sektor ini untuk mendapatkan kepentingan dan
pengaruh. Tidak ada perhubungan yang membolehkan kedua-dua sektor
ini membentuk kerjasama bagi menjalankan sesuatu projek yang boleh
menguntungkan kedua-dua pihak. Di tahap ini, didapati sektor swasta
mementingkan keuntungan semata-mata, manakala sektor awam
menumpukan kepada kebajikan masyarakat yang banyak pula bergantung
kepada sejauhmana pihak pemerintah melalui wakil-wakil rakyat
mempunyai keiltizaman yang tinggi untuk membela nasib rakyat.
Jika mahu mengaitkan tahap pembangunan seperti ini dengan apa yang
pernah berlaku di Malaysia, maka sistem ekonomi dan politik pada
zaman Tunku Abdul Rahman dan Tun Abdul Razak (sekitar dari tahun
1957 hingga 1970) adalah menepati ciri-ciri pembangunan demikian.
Misalnya pada tahun-tahun tersebut, peranan pemerintah dan pentadbir
telah mula berubah daripada maintenance of law and order kepada development
atau berorientasikan pembangunan. Rancangan-rancangan pembukaan
tanah, penubuhan MARA dan juga tumpuan kepada pekerjaan di sektor
awam merupakan agenda pembangunan yang dilihat sendiri oleh
pemerintah dan pentadbir ketika itu. Ekonomi negara tertumpu kepada
pertanian dan perlombongan serta bahan-bahan mentah seperti getah
dan kelapa sawit. Keadaan kehidupan rakyat secara umumnya dikatakan
sederhana, manakala kaum Bumiputera masih terlalu banyak yang berada
di paras kemiskinan (ibid., 56).
8.6 CAMPUR TANGAN BESAR-BESARAN OLEH

PEMERINTAH
Campur tangan besar-besaran oleh pemerintah dalam sistem ekonomi

merupakan satu manifestasi daripada tuntutan-tuntutan rakyat yang
berkehendakkan pembangunan menyeluruh akibat daripada desakan
politik dan aspirasi rakyat yang mahukan bentuk kehidupan yang lebih
berkualiti serta ledakan teknologi yang membawa kepada tuntutan untuk
mendapatkan kehidupan yang lebih selesa. Gaya hidup tradisi telah
dilihat sebagai menghambat proses pembangunan dan pemodenan.
Justeru itu, pemerintah beserta para birokratnya berasa perlu campur
tangan secara langsung dalam menggerakkan ekonomi negara.
Pembangunan ekonomi secara terancang telah dilancarkan. Ekoran
daripada itu, maka muncullah beberapa rancangan ekonomi negara (ibid.,
56).
121
SOALAN DALAM TEKS
3. Nyatakan apakah rancangan pembukaan dan

pembangunan tanah yang telah dijalankan dalam
zaman pemerintahan Tun Abdul Razak dahulu?
4. Bagaimanakah Dasar Pembangunan Nasional
(DPN) dapat melahirkan golongan usahawan dan
korporat di kalangan kaum Bumiputera?
8.7 KEMUNCULAN GOLONGAN BIROKRAT ATAU

BIROKRAT PROFESIONAL
Dalam masa yang sama muncul pula golongan pentadbir yang mendapat
pendidikan dari luar negara dalam bidang ekonomi, sains dan teknologi.
Golongan inilah apabila mereka pulang ke tanah air telah menjadi pakar
ekonomi, jurutera sosial dan pembangunan moden. Mereka dianggap
sebagai agen perubahan masyarakat yang turut serta membantu
pemerintah membangunkan ekonomi dan pembangunan negara dengan
strategi-strategi rasional, pragmatik serta bersandarkan sains, teknologi
dan tidak terikat dengan amalan tradisi yang mencengkam pemodenan
seperti fahaman perkauman sempit, retorika serta karisma pemimpin
politik. Sebaliknya, mereka ini menganggap bahawa ideologi politik
sahaja tidak cukup bertenaga untuk meningkatkan kehidupan
sosioekonomi rakyat. Yang lebih penting ialah politik yang berteraskan
“pembangunan” dan bukan berlandaskan konflik dan konfrontasi yang
menjadi wadah utama pembangunan masyarakat.
Sehubungan dengan itu, muncul pula gerakan pembaharuan di bidang

pentadbiran awam ke arah mewujudkan kumpulan birokrat yang cekap,
berorientasikan tindakan, pembangunan, berdisiplin, berkemahiran untuk
memajukan sosioekonomi rakyat. Agensi-agensi pembaharuan
pentadbiran awam seperti MARA telah ditubuhkan untuk memodenkan
pentadbiran awam dan digunakan untuk membangunkan ekonomi rakyat
dengan lebih berkesan. Peranan birokrat digerakkan dengan meletakkan
mereka di agensi-agensi dan di jabatan-jabatan strategik seperti
perbadanan-perbadanan kemajuan ekonomi negeri, di Jabatan Perdana
122
Menteri, di Unit Perancang Ekonomi Negara, di SERU, dan juga badan-
badan berkanun Persekutuan dan negeri yang bercorak ekonomi dan
perdagangan (ibid., 56).
8.8 KE ARAH PERINDUSTRIAN
Tahun-tahun 1980-an dan awal 1990an merupakan zaman yang me-

nukarkan arah ekonomi negara dari corak perekonomian berasaskan
komoditi dan industri pertanian kepada sektor yang berorientasikan
perindustrian dan pembuatan. Tuntutan-tuntutan ke arah pembangunan
berteraskan perindustrian kian mendesak memandangkan berlakunya
pengangguran, kekurangan pelaburan dan modal, ekonomi yang tidak
memberangsangkan serta perubahan di luar negara yang tidak menentu
dan begitu mencabar terutama dari segi pasaran, harga barangan eksport
kemajuan teknologi. Strategi pembangunan cara sebelum ini tidak berapa
sesuai lagi.
Di bawah pentadbiran Dr. Mahathir Mohamad, didapati sektor

perekonomian negara mahu tidak mahu perlu dipelbagaikan. Strategi
Dr. Mahathir jelas memperlihatkan kelainan dengan yang telah dijalankan
oleh beberapa Perdana Menteri sebelum beliau. Di samping memberi
penekanan terhadap sektor perindustrian (berat dan ringan) dan
pembuatan untuk membantu kaum Bumiputera dalam meningkatkan
taraf hidup mereka, pendekatan baru telah diperkenalkan oleh beliau iaitu
pendekatan tingkah laku atau behavioural approach. Pendekatan ini perlu
kerana difikirkan bahawa pendekatan struktur, pembinaan institusi dan
fungsi sahaja seperti menukarkan struktur ekonomi daripada pertanian
kepada perindustrian ataupun menubuhkan institusi-institusi badan-
badan berkanun sahaja tidak memberi kesan yang diharapkan jika tidak
diberi penekanan terhadap pendekatan kelakuan iaitu mengubah sikap
rakyat daripada berserah kepada nasib, kepada yang lebih bertenaga,
berdedikasi, rajin, menepati masa, inovatif, amanah, cekap, jujur, bersih,
tidak mengamalkan rasuah dan berbagai-bagai lagi slogan yang
mengubah sikap dan nilai masyarakat daripada mundur kepada maju.
Pendekatan ini ditujukan kepada semua rakyat termasuk pegawai-pegawai
kerajaan yang slogan-slogan tingkah laku disuntik ke dalam pentadbiran
awam seperti Bersih, Cekap, Amanah; Kepimpinan Melalui Teladan;
Dasar Pandang ke Timur; Persyarikatan Malaysia; Penswastaan; dan
berbagai-bagai lagi pembaharuan.
8.9 NILAI-NILAI KORPORATISME DALAM

PEMBANGUNAN MASYARAKAT
Berbalik kepada unsur-unsur korporatisme tadi, didapati Dr. Mahathir

telah mengubah bentuk kerjasama daripada yang bersikap pasif kepada
123
bentuk atau budaya kerjasama seperti yang terdapat dalam fahaman
korporatisme. Ahli-ahli perniagaan, pentadbir dan ahli politik telah
digemblengkan tenaga mereka bersama-sama untuk membangunkan
masyarakat ke arah yang lebih maju. Pada umumnya golongan perniagaan
(ahli korporat dan ahli perniagaan biasa yang bukan korporat) tidak lagi
dianggap sebagai golongan asing, tetapi perlu diberi layanan istimewa
kerana dengan cara memberi layanan tersebut diharapkan produktiviti
menjadi lebih tinggi dan hasil negara juga meningkat. Begitu juga ahli-ahli
politik perlu bersikap positif terhadap permohonan yang diajukan oleh
ahli-ahli perniagaan. Pegawai-pegawai kerajaan dengan berbekalkan
slogan-slogan seperti yang terkandung dalam etika kerja yang berteraskan
budaya korporat itu perlu menganggap ahli-ahli perniagaan sebagai
sebaris dengan peranan mereka untuk pembangunan negara.
8.10 KEBAIKAN DAN KEBURUKAN KORPORATISME
Daripada huraian tentang korporatisme di atas, kita boleh mengenalpasti

yang Malaysia sedikit sebanyak telah berjaya mendukung nilai-nilai dan
prinsip-prinsip ideal korporatisme. Walau bagaimanapun, seperti yang
telah dinyatakan di awal perbincangan di atas, masih terlalu awal untuk
membuat kesimpulan yang kita telah berjaya sepenuhnya dalam
menerapkan budaya korporat dalam sistem politik dan ekonomi kita. Ini
disebabkan, keadaan sosiobudaya rakyat negara ini yang belum seimbang
antara kaum Bumiputera dengan bukan Bumiputera, masih wujud budaya-
budaya negatif yang menghambat kerjasama erat antara golongan korporat
dan kerajaan, wujud masalah perkauman, dominasi ekonomi negara oleh
satu-satu kaum tertentu, perbezaan ideologi politik, isu-isu pendidikan
yang belum selesai, ketiadaan mekanisme yang berkesan untuk
melaksanakan konsep korporatisme, ketiadaan satu budaya perniagaan
yang selaras dengan kaum-kaum yang wujud di negara ini dan sebagainya.
Setakat ini, tidak banyak negara di dunia (kecuali Jepun) yang berjaya
sepenuhnya mengamalkan konsep korporatisme. Di Brazil misalnya,
negara itu hanya berada di peringkat elitisme dan paternalisme sahaja,
sedangkan ia sendiri kabur tentang perbezaan di antara perana sektor
awam dan swasta.
Apakah ahli-ahli korporat sekarang berupaya atau sudah berjaya

mengamalkan atau mendukung budaya korporat seperti yang direncanakan
atas? Persoalan ini juga agak kabur kerana ada dua jenis golongan
korporat yang ada di negara ini. Pertama, golongan korporat sejati dan
kedua golongan korporat baru. Golongan korporat sejati ialah mereka
yang sememangnya sudah mempunyai latar belakang perniagaan yang
kukuh sebelum korporatisme ini diperkenalkan oleh kerajaan. Golongan
ini memang bersedia menyambut cabaran kerajaan untuk menjadi ahli
korporat sekali gus mengambil bahagian bersama-sama dengan kerajaan.
124
Bagi golongan baru pula, biasanya mereka tidak mempunyai latar belakang
perniagaan atau tidak pernah mengenali apatah lagi mendukung prinsip-
prinsip budaya korporat. Apabila mereka diberi tugas untuk memajukan
projek-projek kerajaan, sering membawa masalah oleh sebab beberapa
faktor, antaranya ketiadaan modal, ketiadaan pengalaman dan ketandusan
budaya korporat seperti jujur, ikhlas, dan sebagainya. Mereka ini tidak
mempunyai nawaitu yang luhur seperti yang disyaratkan di dalam prinsip-
prinsip korporatisme itu. Golongan ini biasanya terdiri daripada orang-
orang yang tidak ada pengetahuan dan pengalaman tetapi mendapat
peluang projek kerajaan melalui saluran politik. Korporat jenis ini yang
banyak menimbulkan masalah bukan sahaja kepada kerajaan tetapi juga
kepada masyarakat umum.
Memang diakui bahawa aliran korporatisme membawa kesan positif

kepada mekanisme sistem ekonomi dan politik Malaysia. Budaya yang ada
dalam fahaman itu sedikit sebanyak telah dapat memberi cabaran dan
perangsang kepada kerajaan, pentadbiran dan golongan perniagaan betapa
mereka perlu berganding bahu untuk membangunkan kebajikan sosial. Jika
objektif dan prinsip-prinsip korporatisme ini diikuti sepenuhnya, maka
dijangkakan negara akan mengalami kemakmuran yang cemerlang serta
kestabilan politik dan sosial yang sangat menggalakkan. Kegagalan sesuatu
projek atau dasar perekonomian negara bererti kegagalan dalam mendukung
cita-cita dan budaya korporat.Salah satu ciri budaya korporat ialah
mengutamakan tanggungjawab sosial di samping keuntungan. Jika ciri ini tidak
dihayati, maka tidak layaklah digelar ahli korporat tulen.
Meskipun tersenarai kesan-kesan positif daripada fahaman korporatisme ini, ia

tidak sunyi daripada keburukan. Antaranya ialah, tidak semua unsur budaya
korporat sesuai diterapkan ke dalam organisasi. Misalnya, salah satu intipati
budaya korporat ialah menilai sesuatu prestasi pekerja di dalam organisasi
dengan cara kuantitatif iaitu yang melibatkan kos dan pengeluaran yang
produktif. Manakala dalam organisasi kerajaan lazimnya prestasi kakitangan
tidak diukur dari segi pengeluaran atau kos, kerana kebanyakan bentuk prestasi
kakitangan awam berasaskan perkhidmatan. Pada masa-masa lalu kriteria yang
digunakan ialah kekananan, merit dan kelulusan. Tetapa hari ini kriteria-kriteria
itu tidak digunapakai lagi. Sebaliknya mengambilkira kriteria yang terdapat di
dalam unsur korporat untuk mengukur prestasi kakitangan awam, iaitu
kecekapan keberkesanan dan produktiviti. Soalnya sekarang, bolehkah
mengukur perkhidmatan seseorang pegawai atau pekerja sektor awam
berdasarkan kriteria sektor swasta? Inilah yang menjadi dilema dalam
perkhidmatan awam dewasa ini?
Apabila masalah ini timbul maka banyaklah suara yang skeptikal terhadap
keupayaan sistem penilaian prestasi dalam sektor awam. Dirasakan kriteria
pengukuran prestasi yang berasaskan teknik penilaian korporat tidak praktikal
125
kerana seperti yang termaklum bahawa di dalam kriteria pengukuran prestasi
budaya korporat, asas utama yang dijadikan ukuran ialah sebaliknya
kecekapan, keberkesanan, keuntungan atau produktiviti bukan kekananan
atau merit.
Oleh sebab ketiadaan suatu pengukuran yang piawai dalam perkhidmatan

awam, maka keadaan semacam membenarkan kriteria-kriteria yang tidak
objektif (seperti faktor-faktor kemanusiaan yang sering melibatkan
emosi, sentimen, berat sebelah dan salah guna) digunakan seperti
mengampu ketua terdekat (immediate boss), kerana ketua jabatan
merupakan orang yang berkuasa dalam menilai tinggi rendahnya prestasi
pekerja di bawahnya. Trend ini memang berlaku, sehingga pihak
CUEPACS berasa perlu pihak tertentu mengkaji semula kriteria tersebut.
Ini memandangkan sudah wujud satu macam unsur yang bersifat counter
productive pula, iaitu terdapat orang yang benar-benar mempunyai prestasi
yang tinggi telah dinafikan haknya lantaran disebabkan faktor-faktor
kemanusiaan dan subjektiviti mengambil alih kriteria yang bersifat
objektif dan rasional seperti yang terdapat di dalam sektor swasta. Oleh
itu, kriteria untuk menilai prestasi kakitangan yang lebih sesuai dengan
iklim dalam perkhidmatan awam perlu diformulakan semula.
8.11 KESIMPULAN
Masalah yang barangkali sukar dilakukan bagi memantapkan amalan

korporatisme di negara ini ialah bagaimana hendak menguatkuasakannya.
Ini disebabkan bukan semua gagasan atau nilai-nilai yang terdapat di dalam
korporatisme boleh diaktakan. Kita tidak boleh memaksa ahli-ahli
korporat melakukan tanggungjawab sosial seperti memperuntukkan
sejumlah keuntungan kepada golongan yang tidak bernasib baik, walaupun
tugas itu memang termaktub di dalam prinsip korporat. Apa yang
barangkali boleh dilakukan ialah dengan mengenakan social sanction kepada
mereka yang tidak menunjukkan keiltizaman sosial seperti tidak memberi
lagi projek-projek besar kerajaan, menyenaraihitamkan mereka yang
melakukan penyelewengan atau nenaikkan kadar cukai korporat dan
sebagainya.
1. Apakah yang dimaksudkan dengan korporatisme?

2. Bincangkan kategori-kategori korporatisme.
126
3. Terdapat beberapa paradigma sistem politik dan ekonomi
mengikut gagasan korporatisme yang diperkenalkan oleh Tun Dr.
Mahathir. Bincangkan.
1. Elit politik bermaksud sekumpulan individu yang memperolehi

kuasa jika dalam sistem demokrasi daripada rakyat dan mereka
mempunyai kedudukan serta mendapat legitimasi dalam
masyarakat dan negara. Dalam konteks Malaysia, elit politik
terdiri daripada Perdana Menteri dan ahli-ahli Kabinet termasuk
juga wakil-wakil rakyat. Manakala elit pentadbiran merupakan
sekumpulan individu yang terlibat secara langsung dalam proses
pembuatan dasar awam bersama elit pemerintah (politik) bagi
membantu melicinkan pemerintahan dan pentadbiran sesebuah
negara. Elit pentadbiran di Malaysia diketuai oleh Ketua
Setiausaha Negara dan pegawai-pegawai tinggi dalam
perkhidmatan awam.
2. Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan Dasar Pembangunan Nasional

(DPN) berupaya melahirkan golongan korporat di kalangan
kaum Bumiputera kerana pihak kerajaan telah menyediakan
pelbagai insentif, peluang pendidikan, latihan kemahiran,
mengeluarkan modal dan memberikan projek-projek kerajaan
kepada kaum Bumiputera sehingga berjaya seperti pihak atau
syarikat swasta.
3. Rancangan pembukaan dan pembangunan tanah yang telah

dijalankan dalam zaman pemerintahan Tun Abdul Razak dahulu
yang terkenal dengan penubuhan Lembaga Kemajuan Tanah
Persekutuan (FELDA) dan pelaksanaan Buku Merah yang
merupakan inovasi penting dalam sejarah perancangan dan
pembangunan negara hingga ke hari ini.
4. Dasar Pembangunan Nasional (DPN) dapat melahirkan

golongan usahawan dan korporat di kalangan kaum Bumiputera
dengan menumpukan perhatian kepada pembangunan sebuah
Masyarakat Perdagangan dan Perindustrian Bumiputera (MPPB)
sebagai satu strategi penting ke arah meningkatkan dan
seterusnya mengekalkan penyertaan Bumiputera dalam kegiatan
ekonomi.
127
128
BAB 9
ASPEK DAN PRINSIP DALAM

PENGKORPORATAN DAN PENSWASTAAN
DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Memahami prinsip-prinsip yang terkandung dalam proses
pengkorporatan dan penswastaan badan-badan berkanun dan
perbadanan-perbadanan awam di Malaysia.
2. Meneliti penekanan utama yang diberikan oleh pihak kerajaan
dalam proses peralihan pemilikan ekuiti dan kepentingan dalam
agensi-agensi yang dikorporatkan atau diswastakan.
3. Membincangkan tentang perubahan-perubahan dari aspek staf
dan kakitangan serta perundangan dalam proses pengkorporatan
dan penswastaan di Malaysia.
4. Menilai perkembangan pengkorporatan dan penswastaan dalam
beberapa agensi kerajaan terpilih untuk memahami proses
tersebut dengan lebih mendalam.
9.1 PENGENALAN
Dalam membangunkan negara untuk mencapai taraf negara maju, pihak

kerajaan telah merancang pelbagai dasar untuk tempoh jangka masa
pendek dan panjang. Setiap dasar yang dilaksanakan memberikan
penekanan kepada aspek-aspek tertentu dalam pembangunan negara.
Tidak terkecuali aspek yang diberikan penekanan ialah pentadbiran awam
di negara ini. Oleh itu, dalam bab ini akan dibincangkan beberapa
perkara yang terkandung hasil daripada pelaksanaan pengkorporatan dan
penswastaan di Malaysia. Dalam usaha melaksanakan pengkorporatan
dan penswastaan, dua dasar negara telah dilaksanakan iaitu Dasar
Persyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan yang masing-masing
mempunyai matlamatnya tersendiri.
Kemelesetan ekonomi yang melanda Malaysia dalam dekad 1980-an

merupakan ancaman yang besar kepada kesejahteraan hidup rakyatnya.
129
Malah, keadaan tersebut turut menjejaskan dasar awam itu sendiri.
Disebabkan kemelesetan yang berpanjangan, kerajaan tidak lagi
mempunyai keupayaan kewangan yang tinggi untuk terus aktif dalam
kegiatan-kegiatan ekonomi seperti sebelum itu. Oleh sebab itu, kerajaan
terpaksa memikirkan semula strategi-strategi pertumbuhan negara
dengan melancarkan Dasar Persyarikatan dan Dasar Penswastaan sebagai
memperkukuhkan lagi pencapaian DEB. Dalam situasi begini, kerajaan
melihat perlunya sektor swasta memainkan peranan yang lebih aktif
sebagai jentera pertumbuhan. Justeru itu, pihak kerajaan berharap sektor
swasta dapat memperlihatkan tahap keusahawanan yang sewajarnya bagi
membolehkan kesejahteraan ekonomi negara dapat dipulihkan dan
dipertingkatkan dengan memberi penekanan kepada aktiviti-aktiviti
pemprosesan dan perkilangan untuk pasaran rakyat (INTAN, 1994: 48).
Bagi membincangkan tentang aspek dan prinsip dalam pengkorporatan

dan penswastaan, ia melibatkan perkara-perkara seperti DEB, ekuiti,
perundangan, staf dan perkhidmatan, rancangan penswastaan, dan
penilaian dan penentuan harga. Perkara-perkara ini mempunyai
hubungan satu sama lain dalam usaha bagi melaksanakan
pengkorporatan dan penswastaan di Malaysia.
9.2 PELAKSANAAN PENGKORPORATAN DAN

PENSWASTAAN
Cuba anda fikirkan, adakah pengkorporatan dan

penswastaan, merupakan perkara yang sama?
Pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan di negara ini bolehlah

dikatakan berjalan secara serentak. Terdapat sedikit perbezaan dalam
pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan yang boleh dikenalpasti
beasaskan kepada beberapa ciri yang akan dibincangkan di bawah. Jadi,
dalam memahami konsep pengkorporatan dan penswastaan, ianya boleh
dilaksanakan “serupa tetapi tidak sama”.
Dari segi konsepnya, penswastaan merupakan pemindahan perkhidmatan

dan fungsi daripada sektor awam atau secara tradisinya dimiliki oleh
kerajaan kepada sektor swasta. Jadi, terdapat beberapa bentuk
penswastaan yang dilaksanakan seperti yang telah dibincangkan di dalam
Bab 6 dan 7. Sementara itu, pengkorporatan pula melibatkan
pemindahan aset, tanggungjawab, hak dan obligasi sesuatu badan
berkanun kepada sesebuah syarikat yang diwujudkan di bawah Akta
Syarikat 1965, tetapi masih dimiliki oleh pihak kerajaan.
130
Oleh itu, pengkorporatan dilaksanakan bukanlah mengubah sesuatu
fungsi badan berkanun tersebut menjadi fungsi yang lain atau sebaliknya,
tetapi hanya membabitkan perkara yang telah dijelaskan di atas dan
melibatkan perubahan sikap pengurusan kepada yang lebih sesuai dengan
keadaan yang semakin mencabar. Matlamatnya ialah dengan pengurusan
secara komersial, pengkorporatan tidak lagi dibelenggu oleh prosedur
dan birokrasi sesebuah jabatan kerajaan, di mana ia mampu beroperasi
dengan lebih cekap dan berkesan. Dari segi objektifnya, Dasar
Persyarikatan Malaysia yang disifatkan sebagai pencetus kepada
kemunculan pengkorporatan dan penswastaan di Malaysia adalah seperti:
(i) Mewujudkan kerjasama erat, bermakna dan berkesan antara
sektor awam dan swasta dan pembangunan negara bagi mencapai
faedah bersama;
(ii) Menghapuskan sifat permusuhan di antara kedua-dua sektor
dengan menggalakkan perkongsian maklumat, dan saling faham
memahami akan prosedur dan matlamat kedua-dua belah pihak;
dan
(iii) Meningkatkan hasil negara.
Dalam usaha melaksanakan pengkorporatan, kerajaan berusaha

membangunkan syarikat-syarikat korporat milik kerajaan untuk terus
bekerjasama dalam membangunkan ekonomi negara dengan kerjasama
atau perkongsian dengan sektor swasta. Oleh itu, kerjasama di antara
sektor awam dan swasta serta korporat diharap akan menjadikan lebih
dinamik dan lebih agresif dalam meneroka peluang-peluang perniagaan di
dalam dan luar negara (INTAN, 1994: 51).
Sementara itu, pelaksanaan penswastaan melalui strategi-strategi khusus

yang dihalakan ke arah memperkenalkan perubahan-perubahan prosedur
yang baru. Seiring dengan Dasar Persyarikatan Malaysia yang telah
terbukti berjaya meningkatkan kerjasama sektor awam dan swasta,
program penswastaan juga diteruskan sebagai sebahagian daripada
rangkakerja untuk mempercepatkan pertumbuhan ekonomi negara.
Pelaksanaan Dasar Penswastaan telah banyak membantu negara
mengurangkan perbelanjaan pembangunan yang ditanggung oleh
kerajaan, menjimatkan belanja mengurus, di samping memberi hasil
tambahan. Program penswastaan juga terbukti berjaya merangsang
pertumbuhan ekonomi melalui peningkatan kecekapan projek-projek
yang telah diswastakan, di samping memberi kesan gandaan ekonomi
(MAMPU, 2006).
Sehingga akhir tahun 1999, sebanyak 202 projek dan entiti yang telah
berjaya diswastakan atau dikorporatkan. Ia terdiri daripada 104 projek
baru dan 98 projek sedia ada. Daripada jumlah tersebut, 184 projek baru
telah diswastakan, manakala 18 entiti dikorporatkan. Projek dan entiti ini
131
terdiri daripada syarikat-syarikat kerajaan, agensi-agensi kerajaan,
pembangunan tanah, projek-projek baru seperti lebuh raya, pengeluar
tenaga bebas, stesyen televisyen dan sebagainya (MAMPU, 2006).
Program penswastaan yang terkandung dalam Pelan Induk Penswastaan

(PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitu membantu meningkatkan
pertumbuhan ekonomi; mengurangkan beban pentadbiran dan kewangan
kerajaan; meningkatkan kecekapan dan produktiviti; mengecilkan saiz
dan mengurangkan penglibatan sektor awam dalam aktiviti ekonomi;
serta membantu pencapaian matlamat penyusunan semula yang
terkandung dalam Dasar Pembangunan Nasional.
Satu unsur penting dalam PIP ialah Pelan Tindakan Penswastaan (PTP)
dwitahunan yang boleh dipinda dan bertujuan membantu melaksanakan
program penswastaan bagi setiap tahun. PTP mengandungi senarai
projek yang memerlukan penyusunan semula atau penyediaan sebelum
diswastakan. Selain daripada itu, PTP juga mengambilkira persediaan
sebelum penswastaan iaitu bermula dengan komersialisasi, diikuti dengan
pengkorporatan dan seterusnya penswastaan entiti yang berkenaan
(MAMPU, 2006).
Bagi melaksanakan penswastaan, Jawatankuasa Khas ditubuhkan di Unit

Perancang Ekonomi (EPU) yang telah menyediakan garis panduan yang
lengkap untuk kegunaan Kementerian dan Jabatan yang ingin
menswastakan beberapa perkhidmatan di bawah kawalan masing-masing.
Tiga garis panduan (telah dinyatakan dalam Bab 7) telah diluluskan
mengenai penswastaan seperti:
(i) Garis panduan mengenai penswastaan untuk kegunaan pihak
swasta bertarikh 21 Januari 1985;
(ii) Pekeliling Am Bil. 2/85: Garis Panduan Mengenai Penswastaan
Untuk Kegunaan Agensi-agensi Kerajaan bertarikh 21 Januari
1985; dan
(iii) Pelan Induk Penswastaan (INTAN, 1994: 64).
Tujuan utama garis panduan tersebut di atas ialah untuk memberi

panduan kepada jawatankuasa dalam mengenalpasti isu-isu yang
mungkin timbul daripada penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan
tertentu. Antara isu-isu yang dipertimbangkan dalam pelaksanaan
penswastaan akan dibincangkan.
132
SOALAN DALAM TEKS
1. Senaraikan apakah objektif penswastaan seperti

yang dinyatakan dalam Pelan Induk Penswastaan
(PIP)?
2. Apakah unsur penting yang terkandung dalam
Pelan Tindakan Penswastaan (PTP) seperti yang
terdapat dalam PIP?
9.3 KEPERLUAN MATLAMAT DASAR EKONOMI BARU

(DEB)
Ahmad Atory Hussain (1998: 292) menjelaskan bahawa program-

program penswastaan hendaklah dihalakan ke arah memperkukuhkan
prinsip-prinsip DEB untuk menyediakan peluang-peluang bagi
penyertaan Bumiputera dalam kegiatan-kegiatan bercorak ekonomi dan
perniagaan. Walau bagaimanapun, jika usahawan Bumiputera tidak
mampu menjalankan perusahaan yang diperuntukkan kepada mereka,
kerajaan akan menubuhkan lembaga amanah untuk memegang aset-aset
ini seehingga tiba satu masa nanti ada individu Bumiputera mampu
menjalankan perusahaan-perusahaan itu.
DEB diperkenalkan dalam tahun 1970 dengan matlamat lainnya iaitu

bercirikan pertumbuhan, pengagihan semula kekayaan dan penstrukturan
semula masyarakat. Oleh itu, dalam DEB, pihak kerajaan telah
mensasarkan penyertaan dan penguasaan sebanyak 30% kaum
Bumiputera dalam sektor ekonomi. Matlamat penyertaan 30% kaum
Bumiputera dalam ekonomi juga terkandung dalam matlamat
pengkorporatan dan penswastaan di Malaysia. Ini dapat kita lihat dalam
salah satu objektif Dasar Penswastaan, di mana untuk meluaskan
peluang-peluang ekonomi bagi memenuhi sasaran pemilihan Bumiputera
seperti yang terkandung dalam DEB (Ahmad Atory, 1998; dan INTAN,
1994).
Dari segi pencapaian matlamat ke arah penyusunan semula di bawah

DEB, program penswastaan telah membantu meningkatkan penyertaan
kaum Bumiputera di sektor korporat. Kebanyakan projek penswastaan
133
yang telah dilaksanakan mempunyai sekurang-kurangnya 30% penyertaan
kaum Bumiputera, manakala penganjur-penganjur (promoters) Bumiputera
telah memainkan peranan yang aktif di dalam penswastaan projek baru.
Selain itu, dalam usaha mengurangkan beban kewangan kerajaan,
penswastaan telah membolehkan kerajaan menyalurkan sumber
kewangan tersebut kepada projek lain bagi bertujuan untuk membasmi
kemiskinan yang didapati keperluannya adalah begitu mendesak
(INTAN, 1994: 69).
Menurut Ahmad Atory (1998: 55) lagi, walaupun kerajaan telah

memperkenalkan Dasar Penswastaan serta sejumlah konsep dan slogan
seperti Persyarikatan Malaysia; Kepimpinan Melalui Teladan; dan Dasar
Pandang ke Timur dalam usaha mempercepatkan pertumbuhan
ekonomi, realitinya Malaysia masih mengekalkan status-quo mereka
sebagai faktor penentu di dalam sekor-sektor atau projek-projek yang
diswastakan. Tambahnya lagi, walau bagaimanapun, Malaysia telah
berjaya memperkenalkan beberapa unsur asas korporatisme yang menjadi
satu asas yang kukuh ke arah mewujudkan korporatisme yang tulen.
Usaha ini diharapkan dapat membawa ke arah pencapaian matlamat
tersebut.
Secara ringkasnya, pengkorporatan dan penswastaan tidak melupakan

matlamat-matlamat yang cuba dicapai oleh DEB. Namun, disebabkan
oleh kelemahan dan kegagalan badan-badan berkanun kerajaan termasuk
Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri (PKEN) di seluruh Malaysia
dalam mencapai matlamat yang ditetapkan dalam DEB, maka pihak
kerajaan terpaksa mencari jalan baru iaitu melalui pengkorporatan dan
penswastaan.
Pada dasarnya, badan-badan berkanun dan PKEN di seluruh Malaysia

ditubuhkan untuk mendapatkan keuntungan dan untuk mencapai tujuan
sosial. Namun, badan-badan berkanun dan PKEN gagal menunjukkan
prestasi yang cemerlang dan menyebabkan keupayaannya diragui dan
kurang diyakini dalam mencapai matlamat kerajaan terutama dalam
mencapai matlamat DEB. Disebabkan itu, agensi-agensi badan berkanun
dan perbadanan awam seperti Lembaga Letrik Negara, Perbadanan
Keretapi Melayu dan lain-lain telah dikorporat atau diswastakan untuk
menjayakan matlamat kerajaan terutama dalam menyediakan kemudahan
dan perkhidmatan yang cemerlang.
134
SOALAN DALAM TEKS
3. Apakah hubungan di antara penguasaan

sebanyak 30% kaum Bumiputera dalam bidang
ekonomi di bawah DEB dengan program
pengkorporatan dan penswastaan?
4. Apakah usaha yang dijalankan oleh pihak
kerajaan dalam melaksanakan pengkorporatan di
Malaysia?
9.4 ASPEK EKUITI DALAM PENGKORPORATAN DAN

PENSWASTAAN
Selain daripada penyertaan Bumiputera seperti dalam DEB, dalam aspek

pengkorporatan dan penswastaan, dari segi pemilikan dan penguasaan
ekuiti sekurang-kurangnya 30% oleh Bumiputera seperti yang telah
ditetapkan dalam garis panduan penswastaan. Daripada 98 ekuiti yang
diswastakan dalam tempoh Rancangan Malaysia Kelapan (RMK 8), 69
syarikat adalah dikuasai oleh Bumiputera. Daripada jumlah modal
berbayar sebanyak RM5.4 bilion, pegangan saham Bumiputera hanya
15.6% sahaja. Walaupun kerajaan mempunyai kepentingan dalam 20
ekuiti, pegangan sahamnya merupakan 71% daripada jumlah modal
berbayar seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 9.1.
Jadual 9.1
Pemilikan Ekuiti Entiti yang Diswastakan Semasa Penswastaan, 1996-2000
Pemilikan Ekuiti Nilai Tara (RM Juta) %

Bumiputera 845.4 15.6
Bukan Bumiputera 653.3 12.0
Kerajaan 3851.3 71.0
Asing 74.2 1.4
Jumlah 5424.2 100.0
Sumber: Rancangan Malaysia Ke-8. (2001). ms. 203.
Dalam erti kata lain, melalui pelaksanaan pengkorporatan dan

penswastaan, pihak kerajaan memegang saham yang besar dalam mana-
mana entiti. Pegangan saham kerajaan adalah melalui agensi pelabuhan
seperti Khazanah Nasional Berhad, Menteri Kewangan Diperbadankan,
Menteri Besar Diperbadanankan dan Setiausaha Kerajaan Negeri
Diperbadankan (Rancangan Malaysia Ke-8, 2001: 203).
135
Laporan Rancangan Malaysia Kelapan (RMK8) menjelaskan bahawa
semenjak diswastakan pada tahun 1983, pegangan ekuiti Bumiputera
dalam 203 syarikat telah meningkat daripada 21.7% semasa penswastaan
kepada 25.6% pada tahun 2000 seperti yang ditunjukkan dalam jadual 9.2
di bawah. Dari segi nilai, ekuiti Bumiputera telah meningkatkan
sebanyak RM4.4 bilion, manakala saham kerajaan telah meningkat
daripada RM12 bilion kepada RM16.5 bilion walaupun pegangan saham
kerajaan yang diswastakan berkurangan daripada 62.7% kepada 49.5%
(ibid., 204).
Jadual 9.2
Pemilikan Ekuiti Entiti yang Diswastakan
Semasa Penswastaan Disember 2000

Pemilikan Nilai Tara (RM % Nilai Tara (RM juta) %
juta)
Bumiputera 4146.6 21.7 8573.7 25.6
Bukan 1856.4 9.7 4684.1 14.0
Bumiputera
Kerajaan 11989.0 62.7 16555.5 49.5
Asing 1130.9 5.9 3630.4 10.9
Jumlah 19122.9 100.0 33443.7 100.0
9.5 ASPEK PERUNDANGAN
Selain daripada penyertaan Bumiputera sebanyak 30% dalam mana-mana

perusahaan atau syarikat swasta yang terbabit dalam pengkorporatan dan
penswastaan serta pemilikan ekuiti, satu lagi aspek yang ditekankan ialah
perundangan. Sebarang aspek yang berkaitan dengan rancangan-
rancangan penswastaan seharusnya menjadi perhatian utama agensi-
agensi berkenaan. Semua peraturan dan undang-undang perlu dirangka
atau dipinda dengan berhati-hati supaya program-program penswastaan
boleh dijalankan dengan licin dan berkesan (Ahmad Atory, 1998: 293).
Dalam usaha melaksanakan penswastaan, ia memerlukan garis panduan

untuk pelaksanaannya. Oleh sebab itu, jawatankuasa bersama antara
kementerian telah ditubuhkan dengan dipengerusikan oleh Ketua
Pengarah Unit Perancang Ekonomi (EPU) di Jabatan Perdana Menteri.
Jawatankuasa tersebut mengandungi beberapa orang pegawai kanan
kerajaan yang terlibat secara langsung dengan usaha penswastaan bagi
program penswastaan (Abu Bakar Munir, 1992: 30). Jawatankuasa ini
dibentuk bagi mengkaji beberapa perkara seperti:
(i) Aspek perundangan iaitu sama ada akta yang menubuhkan
sesuatu agensi yang akan diswastakan perlu dipinda, dibatalkan
atau diganti dengan akta yang baru;
136
(ii) Kesan penswastaan ke atas status pekerja yang berkhidmat dalam
agensi yang akan diswastakan;
(iii) Mengkaji sama ada penswastaan perlu dijalankan secara
sebahagian atau sepenuhnya;
(iv) Mengkaji soal penanggungjawaban kerajaan dalam perkhidmatan
yang diswastakan dan mencari cara yang dapat memastikan
penanggungjawaban ini (Abdullah Ahmad Badawi, 1984 dipetik
oleh Abu Bakar, 1992: 30).
Menurut Abu Bakar Munir (1992: 32), masalah besar yang dihadapi oleh
kerajaan dalam menjalankan penswastaan ialah masalah undang-undang
berkaitan dengan tanah. Pemindahan perbadanan awam kepada swasta
bermakna pemindahan aset dan liabiliti. Tanah merupakan satu bentuk
aset yang akan dipindahkan kepada pihak swasta. Apa yang menjadi
masalah dalam hal ini kerana kewujudan pelbagai undang-undang yang
berkaitan dengan tanah di negara ini yang tidak seragam. Tanah adalah
di bawah bidang kuasa kerajaan negeri masing-masing. Selain itu, masalah
lain yang wujud disebabkan ada sekatan dalam isu pemindahan tanah
berhubung undang-undang yang sedia ada.
Di Malaysia, undang-undang berkaitan dengan tanah termaktub dalam

Perlembagaan Persekutuan, Kanun Tanah Negara dan enakmen-
enakmen negeri (Abu Bakar, 1992: 32). Oleh itu, pengambilan tanah
oleh kerajaan persekutuan hanya dibenarkan bagi tujuan-tujuan
persekutuan. Sementara itu, tanah rizab Melayu pula tidak boleh ditukar
milik atau dipindahkan kecuali kepada orang Melayu. Jadi, bagaimana
hendak melaksanakan penswastaan jika melibatkan soal pengambilalihan
tanah?
Cara untuk mengatasi tersebut ialah tanah telah dikecualikan daripada

dipindahkan atau dijual kepada pihak swasta seperti dalam kes
penswastaan Jabatan Telekom Malaysia, di mana semua aset dan liabiliti
dipindahkan kepada Syarikat Telekom Malaysia kecuali tanah. Bagi
urusniaga Pelabuhan Kelang pula, syarikat yang mengambilalih hanya
diberikan pajakan ke atas tanah yang terlibat dan tidak dijual (ibid., 32).
Selain itu, dalam membincangkan tentang aspek peraturan dan

penswastaan, Parlimen terpaksa bersidang setiap kali sesuatu perbadanan
ingin diswastakan. Oleh sebab itu, penswastaan bukan sahaja
memerlukan pindaan kepada beberapa undang-undang yang terdapat
dalam beberapa akta, tetapi menjurus juga kepada penggubalan akta baru.
Bagi mengatasi masalah ini, satu cadangan telah dibuat supaya satu akta
iaitu “Akta Penswastaan” digubal dengan kenyataan seperti berikut:
137
“Pengalaman telah menunjukkan bahawa tidak mudah
menyelesaikan semua masalah undang-undang yang dihadapi
dalam sesuatu cadangan penswastaan oleh sebab beberapa
perundangan yang berbeza terlibat. Beberapa pindaan telah
diperkenalkan tetapi terdapat halangan perundangan lain yang
mesti diperbaiki. Pindaan secara adhoc akan memakan masa
kerana terpaksa melalui prosedur Parlimen”. (Dipetik Abu
Bakar Munir, 1992: 33)
Cadangan kepada penggubalan Akta Penswastaan sebagai satu akta

utama yang akan meminda semua undang-undang yang berkaitan dengan
penswastaan kecuali perlembagaan. Dalam masa yang sama dicadangkan
supaya ia mengandungi peruntukan yang memberikan kuasa kepada
perbadanan awam untuk memindahkan aset, liabiliti dan fungsinya
kepada syarikat.
Dalam rancangan penswastaan pada peringkat awalnya, perbadanan-

perbadanan yang akan ditukar kepada pihak swasta telah dipilih sendiri
oleh Perdana Menteri (Dr. Mahathir Mohammad) pada tahun 1983.
Dalam membincangkan tentang penswastaan ini, dua perbadanan utama
yang akan dibincangkan di sini ialah Terminal Kontena Lembaga
Pelabuhan Kelang (LPK) dan Jabatan Telekom Malaysia (JTM).
LPK mempunyai autonomi kewangan dan dimiliki sepenuhnya oleh

kerajaan melalui Kementerian Pengangkutan dan bertanggungjawab
mendapatkan wang bagi projek pembangunan dan tertakluk kepada cukai
pendapatan. LPK ditubuhkan di bawah Akta Pihak Berkuasa Pelabuhan
1963 sentiasa memperolehi keuntungan khususnya sejak Terminal
Kontena mula beroperasi sejak tahun 1973 (Abu Bakar Munir, 1992: 35).
Terminal Kontena LPK menyumbang 60% daripada keuntungan
keseluruhan pelabuhan. Oleh sebab itu, Terminal Kontena tersebut
sesuai untuk diswastakan kerana
(i) Kerajaan mahu supaya projek penswastaan yang awal seperti ini
mendapat sokongan awam bagi membolehkan program yang
lebih besar dilaksanakan;
(ii) LPK secara keseluruhannya memerlukan pemulihan kerana
disifatkan beroperasi di tahap kecekapan yang rendah mengikut
piawaian antarabangsa; dan
(iii) Pemilihan terminal kontena untuk diswastakan atas faktor
pertimbangan kewangan, di mana LPK bukanlah suatu badan
yang mendapat pengecualian cukai dan hasil keuntungan LPK
adalah pendapatan kepada kerajaan.
Dalam soal perundangan, apabila Terminal Kontena LPK diswastakan, ia

melibatkan soal tanah yang tidak boleh dijual kepada mana-mana syarikat
swasta. Oleh itu, Aseambankers (bank perdagangan tempatan yang
138
mempunyai kepakaran dalam teknikal penswastaan dilantik oleh
kerajaan) telah mencadangkan supaya syarikat baru diberikan pajakan
untuk tempoh 21 tahun oleh LPK. Dalam pada itu, dalam pelan
penswastaan yang disediakan oleh Kumpulan Aseambankers, apabila
Terminal Kontena menjadi sebuah perbadanan yang mempunyai entiti
berasingan, LPK akan mempelawa syarikat swasta untuk membeli 51%
saham syarikat yang baru ditubuhkan. Dengan itu, Kelang Container
Terminal (KCT) Sdn. Bhd. telah ditubuhkan oleh kerajaan (Abu Bakar
Munir, 1992: 39).
Manakala dalam kes penswastaan JTM, terdapat alasan kenapa ia

diswastakan. Antaranya ialah
(i) Untuk mengurangkan beban kewangan yang ditanggung oleh
kerajaan dalam membiayai jabatan dan perbadanan awam, di
mana telah menerima wang daripada kerajaan, tetapi tidak
mampu meraih keuntungan;
(ii) Bidang telekomunikasi memerlukan kemahiran teknikal yang
tinggi dan bergantung kepada intensif modal. Disebabkan itu,
kerajaan telah secara berterusan menyalurkan wang kepada JTM
untuk mempertingkatkan perkhidmatannya;
(iii) Walaupun sentiasa menerima wang daripada kerajaan, tetapi dari
segi perkhidmatan masih tidak cekap terutamanya dalam
memenuhi permintaan pelanggan; dan
(iv) Kejayaan penswastaan Telekom British telah menarik perhatian
kerajaan untuk menswastakan JTM, di mana kerajaan cukup
tertarik dengan kemampuan syarikat-syarikat swasta dalam
menyediakan rangkaian telekomunikasi yang moden dan cekap
seperti di Jepun dan British (Abu Bakar Munir, 1992: 45-47).
JTM ditubuhkan di bawah Akta Telekomunikasi 1950 yang

menjadikannya jabatan tunggal dalam menyediakan perkhidmatan
telekomunikasi di Malaysia. Oleh itu, ia bersifat monopoli dan
penswastaan dilihat dapat mengurangkan monopoli kerajaan dalam
bidang-bidang tertentu seperti telekomunikasi. Kerajaan cukup berhati-
hati dalam usaha menswastakan JTM kerana ia melibatkan lebih kurang
20,000 orang pekerja dalam memastikan projek penswastaan ini berjaya.
Kerajaan telah melantik Arab Malaysian Merchant Bank (AMMB)

sebagai penasihat kewangan utama kepada kerajaan. Pada Ogos 1984,
AMMB telah bergabung dengan Kleinworth Benson Ltd. dari United
Kingdom dan syarikat Akauntan Hanafiah Roslan dan Mohamad (HRM)
untuk menjalankan kajian. Kumpulan ini bertanggungjawab dalam
menyediakan “term of reference” dan membuat cadangan tentang
pemindahan operasi dan aset JTM kepada syarikat baru.
139
Akhirnya, pada penghujung Julai 1985, Rang Undang-Undang
Telekomunikasi 1985, Rang Undang-Undang Telekomunikasi (Gantian
Syarikat) 1985 dan Rang Undang-undang Pencen (Pindaan) 1985 telah
dibentangkan di Parlimen. Ketiga-tiga rang undang-undang tersebut
telah diluluskan pada bulan Ogos 1985. Akta Telekomunikasi (Pindaan)
1985 bertujuan meminda Akta Telekomunikasi 1950 untuk disesuaikan
dengan penswastaan JTM. Seksyen 1 Akta Pindaan ini telah memberi
kuasa kepada Menteri Kewangan untuk menetapkan tarikh JTM
diswastakan. Sementara itu, tujuan utama Akta Perkhidmatan
Telekomunikasi (Gantian Syarikat) 1985 ialah untuk memberi kuasa
kepada jabatan untuk memindahkan aset, hak dan liabiliti jabatan kepada
syarikat baru yang akan ditubuhkan.
Selain itu, Akta Pencen (Pindaan) 1985 menyediakan panduan kepada

semua jabatan dan perbadanan awam dalam soal faedah pencen kepada
semua kakitangan kerajaan yang akan menyertai syarikat selepas
penswastaan. Di dalam Seksyen 12A memperuntukkan kakitangan
kerajaan yang layak akan terus menerima faedah pencen selepas jabatan
mereka diswastakan (Abu Bakar Munir, 1992: 49-50).
Pada bulan Oktober 1984, Syarikat Telekom Malaysia Berhad (STM)

telah ditubuhkan di bawah Akta Syarikat 1965. STM akan mengambil
alih fungsi JTM termasuklah aset, hak dan liabiliti. Setelah mendapat
lesen operasi pada 1 Disember 1986, STM telah memulakan operasinya
sebagai sebuah syarikat yang dimiliki oleh kerajaan melalui Kementerian
Kewangan mengikut peruntukan yang diberikan oleh Menteri Kewangan
(Perbadanan) Ordinan 1957. STM telah diberi lesen selama 20 tahun
untuk menyediakan perkhidmatan telekomunikasi. Setelah 3 tahun
setengah selepas pemindahan aset dan tanggungjawab daripada JTM
kepada STM, syarikat tersebut telah menawarkan sebanyak 19.75%
sahamnya kepada awam pada 26 September 1990 dengan harga RM5.00
bagi satu unit saham (Abu Bakar Munir, 1992: 49-51).
9.6 ASPEK PENILAIAN DAN PENENTUAN HARGA
Dalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan agensi-agensi

badan berkanun ataupun perbadanan awam di Malaysia, suatu penilaian
menyeluruh mengenai harga hendaklah ditentukan dengan berhati-hati
oleh agensi-agensi berkenaan supaya aset-aset yang akan dipindahkan
kepada sektor-sektor swasta akan mewakili nilai aset sebenar. Perkara ini
juga akan dijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalam
menentukan harga perkhidmatan oleh pelanggan-pelanggan (Ahmad
Atory Hussain, 1998: 293).
140
Dalam hal ini, Abu Bakar Munir (1992: 19) menyifatkan penilaian aset
perbadanan awam berhadapan dengan pelbagai halangan seperti
melibatkan masa yang panjang dan ketiadaan rekod yang jelas. Keadaaan
seperti ini akan menimbulkan persoalan yang ada hubungan dengan
pengurusan dan keputusan pelaburan pada masa yang telah lalu.
Tambahnya lagi, proses ini mungkin menimbulkan kontroversi politik
yang akan menambahkan lagi kelewatan menyiapkan proses penilaian
aset.
Dalam proses pengkorporatan dan penswastaan itu sendiri ia melibatkan

penjualan aset atau ekuiti. Pajakan aset memerlukan penilaian dibuat ke
atas aset atau entiti berkenaan. Bagi ekuiti, beberapa cara penilaian boleh
digunakan iaitu Kaedah Aset Ketara Bersih (AKB) atau “Net Tangible
Asset”, Kaedah Gandaan Harga-Keuntungan (GHK) atau “Price Earning
Multiple” dan Aliran Tunai Terdiskaun (ATT) atau “Discounted Cash Flow”.
Kaedah GHK dan ATT mengambilkira prospek keuntungan oleh entiti
berkenaan di masa hadapan, manakala kaedah AKB tidak mengambilkira
faktor ini (Pelan Induk Penswastaan, 1991: 27). Dalam hal ini, pihak
kerajaan akan menggunakan kaedah yang mengambilkira prospek entiti
berkenaan termasuk peluang-peluang dan batasannya. Dengan
mengambilkira faktor-faktor ini, mungkin terdapat kes di mana nilai
entiti berkenaan tidak mencerminkan nilai pasaran aset fizikal tersebut
(ibid., 27).
Rajah 9.1
Pemilikan Ekuiti dalam Konnas Terminal Kontena
100%
Kelang Kontena Terminal (KCT)
51% 49%
Konnas Terminal Lembaga Pelabuhan Kelang (LPK)

Kelang (KTK)
100% 100%
Pacific and Orient Kontena Nasional

Liner (P&O) Sdn. Bhd.
Sumber: Abu Bakar Munir. (1992). ms. 40.
141
Mengikut Pelan Penswastaan yang disediakan oleh kumpulan
Aseambankers apabila Terminal Kontena, Pelabuhan Kelang menjadi
perbadanan yang mempunyai entiti berasingan, Lembaga Pelabuhan
Kelang (LPK) akan mempelawa syarikat swasta untuk membeli 51
peratus (%) saham syarikat yang baru ditubuhkan. Lembaga akan hanya
memegang 49% saham Terminal Kontena. Proses penawaran dan
pemilikan saham dalam Kelang Container Terminal (KCT) Sdn. Bhd.
sebanyak 51% kepada mana-mana syarikat yang berminat adalah melalui
proses pembidaan (bidding) (Abu Bakar Munir, 1992: 37). Syarikat yang
berjaya dalam proses bidaan akan memiliki saham dalam KCT. Dalam
proses tersebut, kerajaan dan Aseambankers bersetuju dengan bidaan
oleh Konnas Terminal Kelang Sdn. Bhd. sebuah syarikat usahasama
antara Kontena Nasional Sdn. Bhd. (sebuah syarikat pengangkutan)
dengan sebuah syarikat dalam bidang perkapalan dan pengurusan
terminal kontena dari Australia iaitu Pacific and Orient Container Liner
(P&O) (ibid., 39) (lihat Rajah 9.1).
9.7 ASPEK STAF DAN PERKHIDMATAN
Salah satu aspek penting dalam proses pengkorporatan dan penswastaan

ialah tentang kedudukan staf (kakitangan) dan perkhidmatan.
Pemindahan kakitangan dari sektor swasta (dalam perbadanan awam)
kepada sektor swasta perlu melalui satu proses yang jelas demi kebajikan
dan masa depan mereka selepas itu. Dalam Pelan Induk Penswastaan
(PIP) (1991: 28) menjelaskan bahawa kerajaan telah melaksanakan
beberapa keputusan mengenai dasar berkaitan dengan kakitangan yang
terlibat dalam penswastaan. Pertama, tiada kakitangan boleh
diberhentikan perkhidmatannya dalam tempoh lima tahun selepas
penswastaan, kecuali di atas sebab-sebab tatatertib. Masalah kakitangan
yang berlebihan, jika ada, akan diatasi melalui proses biasa iaitu menerusi
persaraan, pertukaran kakitangan ke tugas-tugas lain dan pengujudan
kegiatan baru. Kedua, kakitangan yang terlibat akan ditawarkan terma
dan syarat perkhidmatan kerja yang tidak kurang baiknya dengan terma
dan syarat perkhidmatan semasa mereka berkhidmat dengan kerajaan.
Itulah antara jaminan pihak kerajaan kepada kakitangan dalam agensi
perbadanan awam yang akan diswastakan.
Dalam pada itu, kakitangan yang terlibat dalam penswastaan diberi dua
pilihan (ibid., 28), iaitu sama ada menyertai entiti yang diswastakan atau
tidak. Bagi mereka yang memilih untuk tidak mahu berkhidmat dengan
entiti baru tersebut, mereka akan disarakan dan diberikan hak persaraan
mereka dengan serta merta. Manakala bagi yang memilih untuk
berkhidmat dengan entiti yang diswastakan akan diberikan dua pilihan
skim perkhidmatan iaitu skim yang menyerupai skim perkhidmatan
kerajaan dan skim yang bercorak komersial. Dalam skim bercorak
142
komersial, kakitangan layak untuk membeli saham entiti tersebut dan
mendapat bonus yang dibayar dari semasa ke semasa berasaskan prestasi
entiti berkenaan.
Aspek yang dibincangkan di atas hanyalah suatu keputusan mengenai

kakitangan yang terlibat dalam penswastaan entiti yang berkenaan sahaja
iaitu dari jabatan kerajaan dan badan berkanun. Skim yang disebutkan di
atas tidak merangkumi kakitangan syarikat kerajaan.
Bagi menilai aspek peralihan kakitangan dalam proses penswastaan, kita

boleh melihat kes yang melibatkan pekerja Terminal Kontena Pelabuhan
Kelang. Sebanyak 801 pekerja di terminal tersebut yang berhadapan
dengan peralihan pengurusan ke dalam syarikat baru di bawah
penswastaan Terminal Pelabuhan Kelang. Bagi mengatasi masalah
mereka, LPK, kesatuan sekerja (CEUPACS) dan pihak pengurusan
syarikat yang baru ditubuhkan telah mengadakan rundingan sulit. Isu
kakitangan ini sangat sensitif dan kompleks shingga melibatkan
campurtangan Perdana Menteri secara langsung.
Hasil daripada rundingan yang telah diadakan ialah perjanjian yang

menawarkan semua pekerja Terminal Kontena salah satu daripada
pilihan yang berikut:
(i) Bergantung kepada status pekerjaan, umur, tempoh
perkhidmatan, pekerja boleh menamatkan perkhidmatan dengan
Lembaga Pelabuhan Kelang (LPK). Mereka akan mendapat
sejumlah wang dan/atau persaraan awal dan boleh mendapat
pencen;
(ii) Mereka boleh memilih tidak memasuki syarikat baru tetapi tetap
tinggal sebagai pekerja LPK. Status mereka sebagai kakitangan
kerajaan tidak akan berubah. Mereka tidak akan kehilangan apa-
apa faedah dan Lembaga akan menyerapkan mereka ke sektor
lain; dan
(iii) Pekerja boleh memilih untuk menamatkan perkhidmatan dengan
Lembaga dan menjadi pekerja syarikat baru. Peruntukan utama
dalam perjanjian ialah syarikat baru akan mengambil semua
pekerja yang memilih untuk menyertai syarikat dengan “ ... on
overall terms and conditions no less favourable than those currently enjoyed ...
”. Tiada ada pembuangan pekerja dalam tempoh masa lima
tahun kecuali dalam keadaan yang tertentu (Abu Bakar Munir,
1992: 42).
Tiga pilihan tersebut di atas melibatkan soal perundangan negara.

Justeru itu, Parlimen telah meluluskan pindaan Akta Pencen 1980 yang
memperuntukkan bahawa pekerja syarikat baru tidak akan kehilangan
143
hak pencen terhadap jumlah yang telah terkumpul semasa bekerja
dengan LPK. Oleh itu, mereka masih berhak mendapat faedah pencen
(ibid., 42).
Jadual 9.3
Perbelanjaan Latihan oleh Beberapa Syarikat yang Diswastakan, 1996-2000
Bumiputera Bukan Bumiputera Jumlah

Tahun Bilangan Perbelanjaan Bilangan Perbelanjaan Bilangan Perbelanjaan
Pekerja (RM juta) Pekerja (RM juta) Pekerja (RM juta)
1996 46,224 59.2 9,690 13.9 55,914 73.1
1997 43,732 61.2 7,564 13.8 51,296 75.0
1998 38,462 42.1 7,455 9.0 45,917 51.1
1999 44,405 59.8 9,611 12.9 54,016 72.7
2000 39,843 42.4 9,774 9.4 49,617 51.8
Jumlah 212,666 264.7 44,094 59.0 256,760 323.7
Dalam masa yang sama, bagi meningkatkan produktiviti dan kecekapan,

entiti yang diswastakan telah menyediakan latihan secara dalaman dan
latihan sambil bekerja bagi meningkatkan kemahiran dalam bidang
kewangan, pemasaran, pengurusan personel dan perhubungan awam.
Entiti yang telah diswastakan mengadakan program latihan khas kepada
kakitangan bagi melancarkan proses peralihan kakitangan awam kepada
sektor swasta. Dalam program latihan yang telah dijalankan, seramai
256,760 kakitangan telah dilatih, di mana 212,666 orang adalah
Bumiputera dan 44,094 bukan Bumiputera. Jumlah perbelanjaan bagi
program tersebut dalam tempoh Rancangan Malaysia Ketujuh (RMK7)
adalah sebanyak RM323.7 juta seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 9.3
di atas.
9.8 RANCANGAN PENSWASTAAN
Selain daripada perkara-perkara yang telah dibincangkan di atas,

rancangan penswastaan turut ditekankan dalam proses penswastaan dan
pengkorporatan agensi-agensi kerajaan. Agensi-agensi kerajaan
dikehendaki menyediakan rancangan-rancangan penswastaan mereka
dengan merekabentuk perancangan jangka pendek, jangka pertengahan
dan jangka panjang. Rancangan penswastaan tersebut perlu diserahkan
kepada Jawatankuasa Penswastaan (Ahmad Atory Hussain, 1998: 294).
Oleh sebab itu, beberapa faktor diambilkira dalam penyediaan Pelan

Tindakan Penswastaan (PTP). Antaranya ialah kebolehlaksanaan dan
kewajaran entiti milik kerajaan (EMK) yang dikaji akan dipertimbangkan.
Kriteria kebolehlaksanaan ditentukan oleh dua faktor iaitu, mudah atau
sukar sesuatu EMK diswastakan dan menarik atau tidaknya EMK
berkenaan kepada sektor swasta. Mudah atau sukarnya penswastaan
sesuatu EMK adalah bergantung kepada keperluan sama ada EMK
144
tersebut perlu disusun semula sebagai langkah persediaan
penswastaannya di samping perlu atau tidak dipinda undang-undang dan
peraturan kawalselia. Menarik atau tidaknya ditentukan oleh kedudukan
persaingannya dalam pasaran, potensinya untuk berkembang dan
kedudukan kewangannya (Pelan Induk Penswastaan, 1991: 38).
Rajah 9.2
Grid Penswastaan
Kebolehlaksanaan
(Mudah/Menarik)
Tinggi Rendah
Tinggi
Penswastaan Segera Penyusunan Semula
Kewajaran
(Dasar
Ekonomi)
Calon Pertimbangan
Simpanan Kemudian
Rendah
Sumber: Pelan Induk Penswastaan. (1991). ms. 39.
Kriteria kewajaran adalah berasaskan analisa mengikut sektor. Ia

ditentukan berdasarkan keutamaan kerajaan dalam pembangunan
ekonomi dan perubahan dalam sektor berkenaan. Ia memberi penekanan
kepada faedah yang lebih baik yang dijangka dapat disediakan oleh sektor
swasta berbanding dengan pihak kerajaan dari segi kecekapan penyediaan
barangan dan perkhidmatan dalam memenuhi matlamat negara.
Kombinasi kriteria kebolehlaksanaan dan kerajaan tersebut akan
diterapkan melalui Grid Penswastaan seperti dalam Rajah 9.2.
Grid di atas membahagikan EMK kepada 4 kategori seperti (Pelan Induk

Penswastaan, 1991: 40):
(i) Kategori “EMK Penswastaan Segera”:
• Mengandungi calon yang mudah diswastakan dan
menarik kepada sektor swasta (kebolehlaksanaan).
• Calon ini adalah tinggi dari segi mencapai objektif
kerajaan (kewajaran).
145
• Projek-projek dalam kategori ini akan diberi tumpuan
utama dalam peringkat awal pelaksanaan PTP.
(ii) Kategori “EMK Penyusunan Semula”:

• Mengandungi calon-calon yang mempunyai keupayaan
yang tinggi dari segi mencapai objektif kerajaan.
• Tetapi berasaskan kedudukannya sekarang calon-calon ini
sama ada sukar diswastakan atau kurang diminati oleh
pihak swasta.
• Beberapa peringkat penyusunan adalah perlu sebelum
calon-calon ini diswastakan.
(iii) Kategori “EMK Calon Simpanan”:

• Terdiri daripada calon-calon yang boleh diswastakan
tetapi faedah yang diperolehi daripada penswastaannya
adalah sedikit sahaja berbanding dengan penswastaan
calon-calon lain.
• Entiti ini kurang wajar diswastakan segera.
(iv) Kategori “EMK Pertimbangan Kemudian”:

• Mengandungi entiti-entiti yang rendah kedudukan dari
segi kebolehlaksanaan dan kewajaran untuk diswastakan.
• Entiti-entiti ini perlu dikekalkan di dalam sektor awam
sehingga entiti-entiti yang lebih penting dan menarik
diswastakan.
Selain daripada menganalisa entiti-entiti dari segi Grid Penswastaan

seperti yang diterangkan di atas, beberapa faktor lain juga perlu
dipertimbangkan dalam merangka PTP. Perkara penting yang wajar
diambilkira dalam rancangan penswastaan ialah kesan sesuatu projek
yang diswastakan itu kepada ekonomi negara. Oleh sebab itu,
kebolehlaksanaan dan kewajaran sesuatu EMK untuk diswastakan
dipertimbangkan dengan melihat keupayaan EMK berkenaan dalam
membawa perubahan dan mendatangkan faedah kepada ekonomi negara.
Selain itu, penswastaan EMK perlu juga mengambilkira keupayaan
pasaran modal tempatan. Ini kerana jumlah dan saiz entiti yang akan
diswastakan akan ditentukan berdasarkan keupayaan pasaran modal bagi
membiayai projek-projek penswastaan agar tidak berlaku kesesakan ke
atas permintaan modal bagi membiayai permintaan modal selain daripada
penswastaan. Dalam masa yang sama di peringkat perancangan
penswastaan, pembentukan PTP juga akan mengambilkira projek
penswastaan yang didayausahakan oleh sektor swasta. Di samping itu,
PTP akan turut mempertimbangkan projek baru yang akan diswastakan
(Pelan Induk Penswastaan, 1991: 40-41).
146
9.9 KESIMPULAN
Program penswastaan termasuk pengkorporatan yang dilaksanakan oleh

pihak kerajaan terutama sekali yang melibatkan perbadanan awam atau
EMK yang berpotensi tinggi dari segi mencapai keuntungan dan
memberikan faedah kepada negara dilihat sebagai tindakan dan
keputusan yang bijak di kalangan pembuat dasar khususnya di peringkat
eksekutif seperti Perdana Menteri dan anggota-anggota kabinetnya. Ini
kerana penswastaan dari segi sumbangannya dapat meningkatkan
kecekapan, keberkesanan dan produktiviti entiti-entiti yang diswastakan.
Dalam masa yang sama entiti-entiti berkenaan dapat memberikan
manfaat kepada orang awam serta menggiatkan lagi pembangunan
ekonomi negara bukan sahaja di peringkat tempatan (nasional) malah di
peringkat antarabangsa.
Oleh sebab itu, pihak kerajaan terus memberikan penekanan kepada

projek-projek yang berdaya maju yang mempunyai kesan pengganda yang
tinggi dan pada masa yang sama dapat mencapai objektif sosial untuk
diswastakan. Justeru itu, aspek-aspek seperti yang telah dihuraikan secara
mendalam di atas terus diberikan penekanan dan pertimbangan oleh
pihak kerajaan bagi menjayakan penswastaan. Dalam masa yang sama,
bagi memastikan kejayaan dan pencapaian yang memberangsangkan
khususnya EMK yang telah diswastakan mencapai objektif dan matlamat
kerajaan sebagaimana yang digariskan dalam PIP, PTP dan Dasar
Penswastaan itu sendiri, maka faktor kawal selia dan pemantauan tidak
boleh diabaikan. Ini kerana, jika gagal entiti yang diswastakan itu
mencapai matlamatnya, maka sudah tentu kegagalan tersebut ditujukan
kepada pihak kerajaan. Oleh itu, rangka kerja kawal selia sangat
mustahak dalam memastikan keberkesanan program penswastaan.
1. Apakah yang dimaksudkan dengan kebolehlaksanaan dan

kewajaran dalam rancangan penswastaan entiti milik kerajaan?
2. Bagaimanakah peluang pelabur asing boleh dipertimbangkan
dalam program penswastaan?
3. Penswastaan boleh dilaksanakan dalam beberapa bentuk
termasuklah kontrak pengurusan. Bincangkan.
147
4. Dalam pelaksanaan penswastaan dan pengkorporatan di
Malaysia, ia melibatkan sekurang-kurangnya tiga komponen
utama. Jelaskan ketiga-tiga komponen berkenaan.
1. Program penswastaan yang terkandung dalam Pelan Induk

Penswastaan (PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitu
membantu meningkatkan pertumbuhan ekonomi; mengurangkan
beban pentadbiran dan kewangan kerajaan; meningkatkan
kecekapan dan produktiviti; mengecilkan saiz dan mengurangkan
penglibatan sektor awam dalam aktiviti ekonomi; serta
membantu pencapaian matlamat penyusunan semula yang
terkandung dalam Dasar Pembangunan Nasional.
2. Satu unsur penting dalam PIP ialah Pelan Tindakan Penswastaan

(PTP) dwitahunan yang boleh dipinda dan bertujuan membantu
melaksanakan program penswastaan bagi setiap tahun. PTP
mengandungi senarai projek yang memerlukan penyusunan
semula atau penyediaan sebelum diswastakan. Selain daripada
itu, PTP juga mengambilkira persediaan sebelum penswastaan
iaitu bermula dengan komersialisasi, diikuti dengan
pengkorporatan dan seterusnya penswastaan entiti yang
berkenaan
3. Pemilikan sebanyak 30% kaum Bumiputera sebagaimana yang

digariskan dalam DEB gagal dicapai disebabkan oleh kelemahan
dan kegagalan badan-badan berkanun kerajaan termasuk
Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri (PKEN) di seluruh
Malaysia dalam mencapai matlamat. Oleh sebab itu, dalam soal
pemilikan ekuiti oleh kaum Bumiputera turut ditekakan melalui
pengkorporatan dan penswastaan.
4. Dalam usaha melaksanakan pengkorporatan, kerajaan berusaha

membangunkan syarikat-syarikat korporat milik kerajaan untuk
terus bekerjasama dalam membangunkan ekonomi negara
dengan kerjasama atau perkongsian dengan sektor swasta. Ini
kerana, kerjasama di antara sektor awam dan swasta serta
korporat diharap akan menjadikan lebih dinamik dan lebih
agresif dalam meneroka peluang-peluang perniagaan di dalam
dan luar negara.
148
BAB 10
IMPAK PENGKORPORATAN DAN

PENSWASTAAN DI MALAYSIA
OBJEKTIF BAB

1. Menilai kesan-kesan positif pelaksanaan program
pengkorporatan dan penswastaan dalam sistem pentadbiran
awam di Malaysia.
2. Memahami impak pengkorporatan dan penswastaan secara
langsung terhadap birokrasi dan kakitangan yang terlibat dalam
program berkenaan.
3. Mengenal pasti impak pengkorporatan dan penswastaan dari
segi manfaatnya kepada masyarakat.
4. Menganalisis pro dan kontra serta masa depan pengkorporatan
dan penswastaan di Malaysia.
10.1 PENGENALAN
Dalam proses pembuatan dan pelaksanaan sesuatu dasar, peringkat

terakhir ialah penilaian. Justeru itu, dalam memastikan bahawa sesuatu
dasar yang telah dilaksanakan itu berjaya atau tidak, atau tidak berkesan,
maka penilaian perlu dilakukan ke atas dasar berkenaan. Penilaian
dilakukan adalah untuk melihat sejauhmana sesuatu dasar itu mencapai
objektif yang telah digariskan dalam peringkat perancangan. Ini kerana
kejayaan sesuatu dasar itu berkaitan dengan soal proses perancangan dan
kecekapan para pelaksana (birokrat) di dalam melaksanakan sesuatu
dasar, di samping terdapatnya faktor-faktor lain seperti keadaan ekonomi
semasa serta keadaan pasaran tempatan dan luar negara.
Tidak semua dasar yang dilaksanakan akan mencapai kejayaan yang

memuaskan, tetapi kadang-kadang beberapa risiko tertentu yang terpaksa
ditanggung daripada pelaksanaannya. Keadaan seperti ini tidak terkecuali
dalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan melalui Dasar
Persyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan yang pasti ada baik dan
buruknya. Dalam hal ini, kejayaan dalam pelaksanaan pengkorporatan
dan penswastaan mencerminkan kecekapan pembuat dan pelaksana dasar
serta baiknya sesuatu dasar itu.
149
Dalam bab ini akan dibincangkan tentang impak pengkorporatan
(korporatisme) dan penswastaan yang telah dilaksanakan di Malaysia.
Jadi, untuk menilai impaknya, maka penilaian perlu dilakukan dari segi
pencapaian, peningkatan keuntungan dan manfaatnya kepada kakitangan,
masyarakat dan negara. Oleh sebab itu, penilaian sesuatu dasar itu
berkaitan dengan tanggungjawab dan akauntabiliti pihak kerajaan.
Akauntabiliti kerajaan merujuk kepada sejauhmana kerajaan dapat
melaksanakan tanggungjawab dan peranannya kepada negara dan
masyarakat melalui dasar-dasar awam yang telah dilaksanakan. Penilaian
ke atas akauntabiliti kerajaan adalah berdasarkan kecekapan,
keberkesanan dan produktiviti sesuatu dasar yang telah dilaksanakan
seperti dalam proses pengkorporatan dan penswastaan.
10.2 IMPAK KE ATAS SEKTOR AWAM DAN SISTEM

BIROKRASI
Dalam membincangkan tentang pelaksanaan pengkorporatan dan

penswastaan di Malaysia, kita tidak dapat lari daripada kenyataan bahawa
wujudnya perhubungan yang saling menyokong di antara sektor awam
dan swasta. Dalam erti kata lain, wujudnya suatu kerjasama di antara
kedua-dua sektor. Usaha untuk mengeratkan hubungan dan kerjasama
antara sektor awam dan swasta telah terus diperkukuhkan dalam tahun
1999 (MAMPU, 1999: 185).
Di bawah rangka kerjasama ini, sektor swasta bertindak sebagai jentera

pertumbuhan ekonomi negara. Manakala, sektor awam pula berfungsi
sebagai pemangkin dan pemudahcara dalam mewujudkan suasana yang
sebaik-baiknya untuk negara terus maju ke arah matlamat yang
ditetapkan di bawah Wawasan 2020. Keadaan ini terkandung dalam
usaha menjayakan matlamat Dasar Persyarikatan Malaysia dan seterusnya
dalam Dasar Penswastaan.
MAMPU (1999: 185) melaporkan bahawa dalam tahun 1998, semangat

kesepakatan antara sektor awam dan swasta telah menjadi sebahagian
daripada strategi penting Perkhidmatan Awam dalam membantu negara
mengatasi kemelut kegawatan ekonomi. Disebabkan pendekatan tersebut
jelas memberikan sumbangan yang berkesan, maka dalam tahun 1999
Perkhidmatan Awam telah menyusun strategi dan langkah yang sesuai
untuk terus membantu proses pemulihan ekonomi negara melalui
pelaksanaan Dasar Persyarikatan Malaysia dan Dasar Penswastaan (ibid.,
185).
Program penswastaan seperti yang terkandung dalam Pelan Induk

Penswastaan (PIP) mempunyai lima matlamat utama iaitu membantu
meningkatkan pertumbuhan ekonomi; mengurangkan beban pentadbiran
150
dan kewangan kerajaan; meningkatkan kecekapan dan produktiviti; dan
membantu pencapaian matlamat penyusunan semula yang terkandung
dalam Dasar Pembangunan Nasional. Oleh itu, jika dilihat daripada lima
objektif tersebut, dalam konteks pentadbiran awam dan sistem birokrasi
di Malaysia, bagaimanakah kesannya daripada pelaksanaan penswastaan
dan pengkorporatan?
Ternyata penswastaan telah berjaya dalam usaha mengurangkan beban

kewangan yang terpaksa ditanggung oleh pihak kerajaan. Sejak
dilaksanakan pada tahun 1983, penswastaan telah menjimatkan
perbelanjaan pembangunan keseluruhan kira-kira RM129 bilion. Dalam
perbelanjaan mengurus pula, ia telah menjimatkan RM7.6 bilion. Dari
segi sumbangan, penswastaan telah memberi sumbangan kepada kerajaan
sebanyak RM23.1 bilion sejak ia dilaksanakan yang diperolehi daripada
penjualan aset dan ekuiti (ibid., 195).
Dari segi pengurangan anggota Perkhidmatan Awam, pelaksanaan

program penswastaan sehingga tahun 1999 telah berjaya mengurangkan
107,503 orang penjawat awam dengan memindahkan kakitangan
berkenaan kepada pihak swasta atau melalui persaraan berikutan
penswastaan atau pengkorporatan agensi-agensi kerajaan yang terbabit.
Justeru itu, beban pentadbiran kerajaan telah dapat dikurangkan
khususnya dari segi urusan pengambilan, kenaikan pangkat dan latihan
kakitangan (ibid., 196).
Oleh sebab itu, kerjasama yang erat di antara sektor awam dan swasta
dapat mengukuhkan lagi asas pembangunan negara. Ini kerana kejayaan
sektor swasta akan membawa manfaat kepada sektor awam. Kejayaan
pengkorporatan dan penswastaan hasil daripada kerjasama kedua-dua
sektor telah dipupuk melalui empat strategi utama iaitu, perubahan
kepada peranan sektor awam; perubahan sikap di kalangan anggota
kedua-dua sektor; mewujudkan struktur bagi memupuk kerjasama di
antara kedua-dua pihak; serta mengkaji semula prestasi, sistem dan
struktur Perkhidmatan Awam (Ahmad Sarji Abdul Hamid, 1994: 394).
Dalam membincangkan tentang impak pengkorporatan dan penswastaan

terhadap pentadbiran (sektor awam) dan sistem birokrasi, kenyataan ini
amat wajar untuk direnungi bersama:
“salah satu matlamat utama yang ingin dicapai oleh

Perkhidmatan Awam dalam konteks hubungannya dengan
sektor swasta ialah untuk mengurangkan sebanyak mungkin
karenah birokrasi dan menjadikan pentadbiran awam lebih
transparent.” (ibid., 403)
151
Selain itu, kesan daripada pelaksanaan program dalam konsep
persyarikatan dan penswastaan, Perkhidmatan Awam telah terus
berusaha untuk meningkatkan kecekapan. Bagi mencapai matlamat ini,
beberapa usaha telah dijalankan selaras dengan program pengkorporatan
dan penswastaan itu sendiri (dilihat sebagai proses pembaharuan
pentadbiran) seperti:
(i) Pelaksanaan Pengurusan Kualiti dan Produktiviti;
(ii) Menggalakkan inovasi dalam perkhidmatan kaunter;
(iii) Menambahbaikkan sistem dan prosedur kerja, termasuk
penggunaan borang tindakan kerja yang boleh mengesan
pergerakan fail dengan mudah;
(iv) Menerapkan nilai-nilai murni dan etika kerja yang baik;
(v) Memperkemaskan pengurusan kewangan termasuk pelaksanaan
sistem perakaunan mikro;
(vi) Melaksanakan sistem inspektorat ke atas aktiviti-aktiviti
pembaharuan di dalam Perkhidmatan Awam; dan
(vii) Mengadakan morning prayers untuk menyelesaikan permohonan-
permohonan mengenai lesen dan permit. (Ahmad Sarji, 1994:
406-407)
Ringkasnya, kesan pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan dalam

pentadbiran dan sistem birokrasi awam di Malaysia sangat ketara. Bagi
melaksanakan perkara-perkara seperti yang disebutkan di atas, kakitangan
sektor awam telah diberikan latihan bagi menginstitusikan nilai-nilai
kualiti, produktiviti, inovasi, akauntabiliti dan disiplin di kalangan
penjawat awam serta usaha menerapkan budaya korporat di sekor awam.
SOALAN DALAM TEKS
1. Senaraikan empat suruhanjaya yang ditubuhkan

untuk memantau perkembangan dan kemajuan
penswastaan yang bertindak sebagai badan
kawalselia oleh pihak kerajaan.
2. Apakah tujuan badan kawalselia ditubuhkan?
10.3 IMPAK KE ATAS PEKERJA
Seperti yang telah dibincangkan dalam sub topik di atas, pelaksanaan

program pengkorporatan dan penswastaan terhadap agensi-agensi
152
kerajaan turut memberikan kesan ke atas pekerja itu sendiri. Ini boleh
dilihat dari segi kecekapan dan produktiviti kakitangan itu sendiri
terutama yang terlibat dalam pemindahan ke agensi baru yang telah
dikorporatkan atau diswastakan. Kualiti perkhidmatan dan pengurusan
entiti yang diswastakan telah meningkat dengan ketara sebagaimana
digambarkan melalui petunjuk kecekapan dan produktiviti seperti
ditunjukkan dalam Jadual 10.1.
Jadual 10.1
Petunjuk Kecekapan dan Produktiviti Beberapa Entiti yang Diswastakan
Sebelum Selepas
Petunjuk Pengkorporatan/ Pengkorporatan/
Penswastaan Penswastaan
Telekom Malaysia Berhad (diswastakan pada
1990)
Pulangan Ke Atas Aset (peratus) 4.0 4.7
Hasil Setiap Pelanggan (RM) 1,227 1,755
Pengeluaran Setiap Pekerja (RM) 34,372 51,672
Talian Terus Setiap Pekerja 36 183
Respon Terhadap Aduan/Kerosakan (peratus) 80 100
Tenaga Nasional Berhad (diswastakan pada
1991)
Hasil Diperolehi (RM bilion) 3.3 14.3
Kos Seunit Output (sen/kWh) 16.6 19.4
Access kepada Pengguna (bilangan pusat
perkhidmatan) 100 166
Kos kepada Orang Awam Bagi Seunit Output
(sen/kWh) 18.0 23.5
Johor Port Berhad (diswastakan pada 1995)
Kos Operasi Setiap Tan – Freight Weight (RM) 8.3 6.7
Keuntungan Kasar Tahunan (RM juta) 29.1 83.4
Hasil Operasi Bagi Setiap Pekerja (RM) 110,000 339,374
Purata Pengendalian Kontena (TEUs) 128,556 659,181
Purata TEUs Setiap Kapal 110 280
Kadar Pengendalian Purata Setiap Kapal Setiap
Jam 28 56
Kadar Pengendalian Kren Setiap Jam (TEUs) 28 28
Penang Port Sdn. Bhd. (diswastakan pada
1994)
Kos Operasi Setiap Tan – Freight Weight (RM) 6.9 7.1
Keuntungan Kasar Tahunan (RM juta) 30.7 44.7
Hasil Operasi Bagi Setiap Pekerja (RM) 58,253 116,998
Purata Pengendalian Kontena (TEUs) 330,922 586,788
Purata TEUs Setiap Kapal 271 419
Kadar Pengendalian Purata Setiap Kapal Setiap
Jam 23.4 29.0
Kadar Pengendalian Kren Setiap Jam (TEUs) 21.5 26.0
153
Salah satu perkara yang menjadi matlamat utama yang ingin dicapai
dalam konteks hubungan sektor swasta dan awam ialah untuk
mengurangkan sebanyak mungkin karenah birokrasi dan menjadikan
pentadbiran awam lebih telus (transparent). Ini kerana banyak rungutan
daripada sektor swasta dan orang ramai tentang masalah berurusan
dengan agensi-agensi kerajaan. Oleh sebab itu, penjawat-penjawat awam
termasuk juga kakitangan entiti-entiti yang telah diswastakan
menunjukkan daya usaha, produktiviti, disiplin dan integriti yang tinggi.
Justeru itu, pihak kerajaan termasuk juga di agensi-agensi swasta

terutamanya telah diarahkan untuk menyediakan Piagam Pelanggan di
agensi masing-masing. Ini bagi memastikan perkhidmatan yang diberikan
sentiasa cekap dan berkesan serta memenuhi standard yang dikehendaki
oleh orang ramai. Melalui Piagam Pelanggan, setiap pelanggan akan
diberikan jaminan kualiti terhadap perkhidmatan yang disediakan
(Ahmad Sarji, 1994: 408).
Selain itu, apabila pekerja (kakitangan awam dan swasta) melaksanakan

tugas dan peranan masing-masing dengan penuh tanggungjawab, dengan
penuh ketepatan pada waktu dan juga memenuhi kehendak pelanggan,
maka tindakan atau perbuatan seperti ini pastinya akan menonjolkan imej
korporat yang positif kepada pelanggan. Ini kerana para pelanggan terdiri
daripada pelbagai jenis seperti orang ramai, pelabur, peniaga dan syarikat-
syarikat. Imej yang positif dan sikap yang murni di kalangan pekerja akan
menarik perhatian di kalangan syarikat-syarikat dan pelabur dan
seterusnya boleh meningkatkan perkembangan ekonomi negara (ibid.,
426).
Boleh dirumuskan bahawa mutu perkhidmatan di jabatan-jabatan

kerajaan termasuk juga entiti-entiti yang telah diswastakan jauh lebih baik
berbanding sebelumnya yang dapat dilihat kesan daripada pelaksanaan
pengkorporatan dan penswastaan. Oleh sebab itu, dalam konsep
pembaharuan pentadbiran di Malaysia khususnya melalui pendekatan
pengkorporatan dan penswastaan, pihak kerajaan sentiasa menyemai
nilai-nilai berikut di kalangan kakitangan awam khususnya bagi
memenuhi keperluan para pelanggan:
(i) Kemesraan – menunjukkan sifat ramah, bertimbang rasa dan
menghormati orang lain;
(ii) Kesopanan – mengamalkan ciri-ciri perlakuan baik, tertib dan
disenangi;
(iii) Berpengetahuan luas – mempunyai pengetahuan dalam bidang-
bidang berkaitan dengan kerja;
(iv) Suka menolong – kesediaan untuk membantu pelanggan
menyelesaikan masalah atau memenuhi keperluan mereka;
154
(v) Bertepatan masa – keupayaan mengambil tindakan-tindakan yang
bersesuaian dengan keperluan masa;
(vi) Kepantasan – segera dalam menyempurnakan sesuatu tugas atau
mengambil tindakan; dan
(vii) Ketelitian – memastikan kerja-kerja yang dilakukan tidak
mempunyai kesilapan dan hasilnya sentiasa tidak diragukan.
(Ahmad Sarji Abdul Hamid, 1994: 426-427)
SOALAN DALAM TEKS
3. Jelaskan konsep-konsep berikut yang berkaitan

dengan pelaksanaan penswastaan:
(a) Kecekapan.
(b) Keberkesanan.
(c) Produktiviti.
10.4 IMPAK KE ATAS MASYARAKAT
Jika diteliti perbincangan-perbincangan di atas, wujudnya perubahan dari

segi sikap, nilai dan etika para pekerja (penjawat awam dan juga
kakitangan sektor swasta) yang secara tidak langsung memberikan
manfaat kepada masyarakat. Oleh sebab itu, pelaksanaan pengkorporatan
dan penswastaan banyak memberikan manfaat kepada orang awam. Ini
memandangkan rakyat dapat menikmati lebih awal kemudahan yang
disediakan melalui penswastaan berbanding jika projek itu dilaksanakan
oleh kerajaan.
Orang awam juga mendapat manfaat melalui penyediaan perkhidmatan

yang lebih cekap dan liputan perkhidmatan yang lebih luas. Dalam
laporan Rancangan Malaysia Kelapan (2001) menyatakan pengenalan
perkhidmatan rel seperti perkhidmatan komuter Keretapi Tanah Melayu
Berhad (KTMB), Sistem I Rel Transit Ringan (LRT-STAR), dan Sistem
II LRT (LRT-PUTRA) menyediakan sistem pengangkutan alternatif yang
lebih cepat dan cekap di Lembah Kelang. Perkhidmatan rel ini telah
mengurangkan masa perjalanan dan kesesakan lalu lintas di bandar. Bagi
meningkatkan bilangan penumpang, kemudahan park-and-ride dan laluan
pejalan kaki berbumbung juga disediakan.
155
Prestasi KTMB juga meningkat apabila sistem perkhidmatan rel ini
diperkenalkan. Bilangan penumpang perkhidmatan komuter KTMB
menunjukkan peningkatan semenjak operasi komersial pertama pada
Ogos 1995. Bilangan penumpang meningkat daripada 18,780 orang
sehari dalam tahun 1995 kepada 53,820 orang sehari dalam tahun 2000.
Manakala bagi penumpang LRT-STAR pula, penumpang meningkat
daripada 20,000 orang sehari pada tahun 1997 kepada purata 85,000
orang sehari pada akhir tahun 2000. Manakala bagi penumpang LRT-
PUTRA meningkat daripada purata 15,000 orang sehari pada tahun 1998
kepada hampir 120,000 orang sehari pada akhir tahun 2000. Ini
menunjukkan bahawa pengkorporatan dan penswastaan telah memberi
impak yang besar kepada rakyat kerana kualiti perkhidmatan yang mereka
terima (Rancangan Malaysia Kelapan, 2001: 199).
Selain perkhidmatan rel, pengkorporatan dan penswastaan juga

melibatkan banyak sektor seperti dalam pembinaan jalan raya.
Pembinaan lebuh raya bertol yang diswastakan telah mengubah corak
perjalanan pengguna jalan raya. Pengguna mendapat manfaat daripada
pengurangan masa perjalanan dan kos penyelenggaraan kenderaan yang
rendah. Misalnya, pembinaan Lebuhraya Shah Alam yang siap pada
November 1996 dan Lebuhraya Damansara Puchong (LDP) pada
Januari 1999 melengkapkan lingkaran perjalanan bagi Jalan Lingkaran
Tengah Dua (MMR2). Pembinaan lebuh raya ini membolehkan
pengguna jalan raya memilih jalan alternatif untuk perjalanan di kawasan
Lembah Kelang dan mengurangkan masa perjalanan. Contohnya, masa
perjalanan dari Petaling Jaya ke Ampang melalui DLP dan MMR2
mengambil masa hany 37 minit berbanding 55 minit sebelumnya
walaupun jarak perjalanan bertambah daripada 21 kilometer (km) kepada
35 km (ibid.,199).
10.5 KESIMPULAN
Dalam pelaksanaan pengkorporatan dan penswastaan, pastinya ada kesan

buruk, dan baiknya. Apa yang telah dibincangkan di atas memperlihatkan
kesan-kesan positif program-program ini yang telah dilaksanakan oleh
pihak kerajaan. Ini kerana Dasar Persyarikatan Malaysia dan Dasar
Penswastaan adalah dua dasar yang saling bergandingan yang menjadi
instrumen penting dalam pembangunan negara, khususnya dalam usaha
memulihkan pertumbuhan ekonomi. Sejak diperkenalkan pada tahun
1983, kedua-dua dasar ini terus diperkemas dan dipertingkatkan sejajar
dengan tuntutan semasa. Pemantapan pelaksanaan kedua-dua dasar ini
telah mempertingkatkan hubungan kerjasama yang lebih bermakna dan
mewujudkan perkongsian bestari antara sektor awam dan sektor swasta.
Ini mendorong kedua-dua sektor untuk sentiasa mencari amalan-amalan
terbaik dalam memainkan peranan masing-masing demi kepentingan
rakyat dan negara.
156
Bukan mudah untuk melaksanakan pengkorporatan dan penswastaan
terhadap perbadanan awam atau entiti kerajaan kerana ia melibatkan
banyak aspek seperti yang telah dibincangkan dalam Bab 9. Banyak
faktor yang perlu diambilkira dan dipertimbangkan dalam menjayakan
usaha-usaha ini. Ini kerana banyak pihak terutama di kalangan rakyat
bimbang akan kesan yang akan mereka tanggung daripada pelaksanaan
penswastaan. Antara perkara yang dibimbangi ialah kenaikan harga,
kebimbangan terhadap industri-industri strategik akan jatuh ke tangan
orang asing dengan mudah dan kerajaan mengabaikan tanggungjawab
sosialnya.
Walaupun apa bentuk kritikan dan tentangan yang wujud, namun

hakikatnya Malaysia telah melaksanakan penswastaan lebih dua dekad.
Dalam tempoh ini tentunya banyak cabaran, rintangan dan tomahan yang
terpaksa dihadapi. Namun, pihak kerajaan tetap percaya bahawa
pendekatan ini memberikan banyak manfaat keapda rakyat. Dari prospek
masa depan, program penswastaan dijangka akan terus menyumbang ke
arah pertumbuhan ekonomi Malaysia melalui peningkatan tahap
kecekapan dan keberkesanan terutama yang membabitkan soal
perkhidmatan dan penyediaan kemudahan kepada orang ramai.
1. Apakah unsur penting dalam Pelan Induk Penswastaan?

2. Apakah tujuan diwujudkan Pelan Tindakan Penswastaan dan
persediaan awal yang perlu diambilkira?
3. Bagaimanakah strategi Perkhidmatan Awam untuk terus
menyumbang kepada usaha mempertingkatkan pelaksanaan
program penswastaan?
1. Empat suruhanjaya yang ditubuhkan oleh pihak kerajaan sebagai

badan kawalselia dalam pelaksanaan program penswastaan seperti
Suruhanjaya Kawalselia Sektor Tenaga, Suruhanjaya Kawalselia
Sektor Pengangkutan (yang merangkumi rel dan jalan bertol),
Suruhanjaya Kawalselia Sektor Air dan Sanitasi, dan Suruhanjaya
Kawalselia Sektor Komunikasi dan Multimedia.
157
2. Tujuan badan kawalselia ditubuhkan untuk mengekalkan
standard dan melindungi kepentingan pengguna dari segi harga,
mewujudkan dan menentukan perkhidmatan yang diberikan
berkualiti serta memastikan pembangunan industri berkembang
dengan sihat.
3. Tiga konsep yang saling berkaitan dalam pelaksanaan

penswastaan seperti:
(a) Kecekapan – berkaitan dengan kos (cost-related) iaitu
penggunaan kos yang sedikit (least cost) untuk
mengeluarkan output semaksimum yang diingini.
(b) Keberkesanan – berorientasikan keputusan atau hasil

(result-oriented) iaitu satu tugas yang diberikan dengan
sejumlah input yang ada dan di dalam satu set masa
tertentu untuk disiapkan atau disediakan.
(c) Produktiviti – merujuk kepada pencapaian keputusan

akhir (end-result achievement) yang disasarkan atau yang
dirancangkan.
158
BIBLIOGRAFI
Abdul Aziz Zakaria. (1992). Jentera pentadbiran kerajaan di Malaysia: Suatu
Pengenalan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abu Bakar Munir. (1992). Penswastaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.
Ahmad Atory Hussain. (1998). Reformasi pentadbiran di Malaysia. Kuala

Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Ahmad Atory Hussain. (2001). Pengantar pentadbiran awam: Paradigma baru.

Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Ahmad Sarji Abdul Hamid. (1994). Wawasan pentadbiran awam Malaysia.

Kuala Lumpur: Unit Pemodenan Tadbiran dan Perancangan
Pengurusan Malaysia (MAMPU).
Alauddin Sidal. (2003). Manusia dan budaya dalam INTURA.

Penerbit INTAN Wilayah Utara. (April). (www.geocities.com/
psmintura/artikel/manusia_dan_budaya_kerja.htm)
Al-Buraey, Mohammad. (1992). Pembangunan pentadbiran menurut prespektif

Islam (terjemahan.). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Aylen, J. (1987). Privatization in developing countries. Economic Impact,

60(4).
Delion, A. (1991). Public Enterprise: Privatization or Reform?

International Review of Administrative Sciences, 56.
Esman, M.J. (1972). Administration and development in Malaysia. London:

Cornel University Press.
Etzioni, A. (1965). Modern Organization. New Delhi: Prentice Hall.
Hanafiah Omar. (1983). Privatization policy: Issues and problems. Buletin

INTAN, Jilid 13, No.1.
Haron Siraj (Datuk). (2000). Good governance and the challenges of

globalization. 5th National Civil Service Conference—Good Governance:
Issues and Challenges. Kuala Lumpur (22-24 June).
Hughes, E. Owen. Public management & administration: An introduction (3rd

ed.). New York: Palgrave Macmillan.
159
Institute of Strategic and International Studies (ISIS). (1988). Penswastaan
di Malaysia: Peluang-peluang dan implikasinya. Kuala Lumpur:
Jabatan Penerangan Malaysia, Kementerian Penerangan.
Institute on Governance (IOG). (1999). Governance: What it is and why

it matters. Seminar on Mobilising State-Society Partnerships fo Effective
Governance: Lesson From Six ASEAN Pilot Project. Kuala Lumpur
(May).
ISIS. (1988). Penswastaan di Malaysia: Peluang-peluang dan implikasinya. Kuala

Lumpur: Institute of Strategic and International Studies (ISIS)
Malaysia.
Jaafar Muhammad. (1996). Kelakuan organisasi. Kuala Lumpur: Leeds

Publications.
Jomo, K.S. (Ed.). (1989). Mahathir’s economic policies. Kuala Lumpur:

INSAN.
Khalid Ibrahim. (1989). Malaysia-incorporated concept, realities and

environmental factors: Analysis of factors on effectiveness and
recommendations. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran Awam Negara
(INTAN).
Lee, Fook Hong. (2002). Corporate governance and the campony

secretary’s role. The Chartered Secretary Malaysia. September: 4-8.
Mahathir Mohamad (Dr.). (1982). Malaysia-incorporated and

privatization: Its rationales and purpose dalam Mohd. Nor Ghani
et al. (Ed.). Malaysia-incorporated and privatization: Toward national
unity. Petaling Jaya: Pelanduk Publications.
Malaysia. (2006). Bab 6: Kerjasama sektor awam-swasta. Kuala Lumpur: Unit

Pemodenan Tadbiran dan Perancangan Pengurusan Malaysia
(MAMPU). Diperoleh daripada http://www.mampu.gov.my/
mampu/bm/publications, pada 22 Mei.
________. (2005). Akta Syarikat 1965 (Akta 125). Kuala Lumpur:

International Law Book Services.
________. (2005). Perlembagaan Persekutuan. Kuala Lumpur: International

Law Book Services.
160
__________. (2001). Rancangan Malaysia Kelapan 2001-2005. Kuala
Lumpur: Unit Perancang Ekonomi (EPU), Jabatan Perdana
Menteri.
__________. (2000). Perkhidmatan awam Malaysia: Memperkukuh agenda

pembaharuan. Kuala Lumpur: Unit Pemodenan Tadbiran dan
Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU).
_______. (1997). Buku rasmi tahunan. Kuala Lumpur: Jabatan Penerangan

Malaysia.
________ . (1996). Rancangan Malaysia Ketujuh 1996-2000. Kuala Lumpur:

Unit Perancang Ekonomi (EPU), Jabatan Perdana Menteri.
________. (1995). Perkhidmatan awam di Malaysia: Meniti zaman. Kuala

Lumpur: Akrib Negara Malaysia.
________. (1994). Dasar-dasar pembangunan di Malaysia: Kuala Lumpur:

Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).
________. (1993). Budaya korporat dan etika kerja. Kuala Lumpur: Institut
Tadbiran Awam Negara (INTAN).
________. (1991). Malaysia kita. Kuala Lumpur: Institut Tadbiran Awam

Negara (INTAN).
______. (1991). Nilai dan etika dalam perkhidmatan awam. Kuala Lumpur:
Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN).
________. (1991). Pelan induk penswastaan. Kuala Lumpur: Unit

Perancang Ekonomi, Jabatan Perdana Menteri.
_________. (1988). Dasar-dasar utama kerajaan. Kuala Lumpur. Institut

Tadbiran Awam Negara (INTAN).
Mehmet, Ozay. (1986). Developing in Malaysia: Poverty, wealth and trusteeship.

London: Croom Helm.
Mohd. Isa Othman. (2002). Sejarah Malaysia (1800-1963). Kuala Lumpur:

Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Mohd. Nor Ghani, et al. (1984). Malaysian incorporated and privatization:

Toward national unity. Kuala Lumpur: Pelanduk Publications.
161
Nawi Abdullah. (1995). Budaya korporat: Budaya kualiti. Dewan Budaya.
(April): 37-38.
Ramanathan, K. (2002). Konsep asas pentadbiran awam. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.
Robbins, Stephen P. (2000). Gelagat organisasi (8th ed.). (terjemahan).
Kuala Lumpur: Prentice Hall.
Ruslan Zainuddin, Mohd. Mahadee Ismail & Zaini Othman. (2005).

Kenegaraan Malaysia. Shah Alam: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Sathe, V. (1985). Culture and related corporate realities. New York:

Homewood.
Siti Aishah Abdullah. (2003). Teks Ucapan Pengarah Bahagian Pencen Di

Perhimpunan Bulanan JPA Bulan Ogos. (www.jpa.my/ucapan/
my/BP.pdf).
Thiemeyer, Theo (Ed.). (1986). The Privatization of Public Enterprise: A

European Debate. Annals of Public and Cooperative Economy, 57(2).
World Conference on Governance. (1999). 1999 Manila Declaration on
Governance. Mandaluyong City, Philippines (June).
Zaini Nasohah. (2004). Pentadbiran undang-undang Islam di Malaysia: Sebelum

dan menjelang merdeka. Kuala Lumpur: Utusan Publications &
Distributors Sdn. Bhd.
162
LAMPIRAN
JAWAPAN SOALAN PENILAIAN KENDIRI
BAB 1
1. Pandangan Dwight Waldo tentang pentadbiran awam:

(i) Pentadbiran awam ialah organisasi dan pengurusan
manusia dan benda-benda untuk mencapai tujuan-tujuan
kerajaan bermaksud pentadbiran awam merupakan suatu
institusi di mana terkandung di dalamnya staf yang terdiri
daripada pegawai dan kakitangan yang akan
melaksanakan tugas masing-masing yang telah diarahkan
oleh kerajaan. Penjawat awam akan melaksanakan tugas
mereka dengan menggunakan atau bantuan daripada
peralatan dan teknologi bagi memastikan kerja yang
dilakukan dapat menghasilkan sesuatu yang cekap dan
berkesan.
(ii) Pentadbiran awam dianggap sebagai satu “seni dan sains
pengurusan” kerana untuk memastikan pentadbiran
awam dapat memberikan sesuatu perkhidmatan yang
berkualiti sudah pasti memerlukan satu seni pengurusan.
Kecekapan, keberkesanan dan kemahiran yang
ditunjukkan oleh setiap kakitangan dilihat sebagai suatu
seni yang boleh dibantu dengan teknologi yang sedia ada,
di mana segalanya boleh dipelajari. Ini kerana sains
pengurusan bukanlah perkara yang sukar untuk
dilaksanakan berasaskan teori dan praktis, tetapi bukanlah
juga perkara yang senang untuk dilakukan jika tiada “seni
dan ilmu”.
2. Konsep tadbir urus yang baik bermakna bebas daripada sebarang

masalah dan beberapa perkembangan yang tidak sihat. Oleh itu,
dalam tadbir urus hendaklah bebas daripada gejala dan
tingkahlaku negatif, tidak bermoral, menyalahi etika dan nilai
murni dalam pentadbiran, melanggar undang-undang dan
peraturan dan terbabit dalam beberapa bentuk kesalahan dan
jenayah seperti rasuah, pecah amanah, penyelewengan dan
penyalahgunaan kuasa. Tadbir urus yang baik hendaklah sentiasa
dicerminkan dengan nilai-nilai seperti akauntabiliti, amanah,
ketelusan, kecekapan, integriti dan lain-lain yang menggambarkan
nilai dan etika murni yang ada pada setiap penjawat awam.
3. Matlamat utama pihak kerajaan menubuhkan badan-badan

berkanun ialah
163
(i) Membolehkan kerajaan terlibat secara terus dengan
bidang-bidang tertentu yang enggan atau tidak mampu
diceburi oleh pihak swasta sebab masalah modal.
Penglibatan langsung kerajaan ini dapat menolong
meningkatkan pembangunan sosio-ekonomi negara.
(ii) Membolehkan jentera pentadbiran bertindak secara lebih
bebas daripada ikatan peraturan-peraturan pentadbiran
negara. Hal ini membolehkan perbadanan tersebut
bergerak lebih pantas seiringan dengan syarikat-syarikat
swasta yang lain.
BAB 2
1. Kapten Kota dibantu oleh satu Majlis Penasihat yang di bawah

kawalan tiga pegawai utama:
(i) Ketua Hakim (Ovidor) – dilantik oleh Vizurai untuk
mengendalikan keadilan sivil dan perlu mendapat nasihat
Kapten Kota jka akan kaitan dengan kes jenayah.
(ii) Datuk Bandar (Viador) – yang dipilih daripada tujuh
orang yang dilantik dari warga yang terkemukan di
Melaka. Bertindak sebagai majistret dan mereka akan
membantu Ovidor dalam pentadbiran pengadilan sivil dan
jenayah. Selain itu, mereka juga turut membantu
menguruskan kewangan, kerja-kerja awam atau
kebersihan bandar.
(iii) Biskop Melaka – mereka yang dilantik bagi membantu
Viador dalam menjalankan tugas-tugas perbandaran
bersama tiga orang pegawai yang dilantik mewakili agama
masyarakat-masyarakat di Melaka (Malaysia 1991: 143).
2. Penguasaan Inggeris boleh dibahagikan kepada tiga tahap

perkembangan seperti:
(i) Tahap pertama antara tahun 1786-1867 yang bertapak di
Pulau Pinang, Melaka dan Singapura.
(ii) Tahap kedua bermula dari tahun 1874-1895 iaitu
campurtangan di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan
Pahang.
(iii) Tahap ketiga bermula tahun 1909 di mana kemasukan
Johor di bawah pengaruh Inggeris.
3. Tujuan Persekutuan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu

ditubuhkan ialah
(i) Mengatasi masalah residen yang terpaksa mendapatkan
persetujuan gabenor dan Pejabat Setiausaha Tanah
Jajahan dalam membuat keputusan.
164
(ii) Berusaha untuk mewujudkan keseragaman pentadbiran di
semua negeri.
(iii) Ada negeri yang mengalami masalah kewangan seperti
Pahang dan Negeri Sembilan akan dapat dibantu oleh
Perak dan Selangor jika dibentuk Persekutuan.
4. Perjanjian Persekutuan mengandung lima artikel yang penting

seperti:
(i) Sultan-sultan bersetuju menerima naungan kerajaan
British.
(ii) Kesemua negeri bersetuju membentuk Persekutuan
NMB yang ditadbirkan di bawah penasihat British.
(iii) Had kuasa sultan hanya di negeri masing-masing.
(iv) Sultan-sultan bersetuju menerima seorang pegawai British
yang dikenali sebagai Residen-Jeneral yang akan menjadi
agen dan wakil kerajaan British di bawah Gabenor NS, di
mana sultan akan menerima nasihat dalam semua urusan
kecuali soal agama dan adat Melayu.
(v) Kerjasama ekonomi antara negeri akan diwujudkan—
negeri kaya akan membantuk negeri miskin.
5. Jawatankuasa Kerja Inggers-Melayu (Anglo-Malay Working

Committee) telah mencadangkan beberapa perkara seperti:
(i) Kedaulatan dan kuasa politik Raja-Raja Melayu
dipulihkan.
(ii) DUN ditubuhkan di setiap negeri.
(iii) Syarat kewarganegaraan yang lebih ketat bagi kaum bukan
Melayu.
(iv) Hak keistimewaan orang Melayu dijamin dan dikekalkan.
BAB 3
1. Prinsip-prinsip dalam Tonggak 12:

(iv) Ketinggian peribadi.
(v) Kekuatan sifat baik hati.
(vi) Pengaruh teladan.
(vii) Kewajipan menjalankan tugas.
(viii) Kebijaksanaan berhemat.
(ix) Keutamaan kesabaran.
(x) Peningkatan bakat.
(xi) Nikmat mencipta.
(xii) Menghargai masa.
(xiii) Ketekunan membawa kejayaan.
(xiv) Keseronokan bekerja.
(xv) Kemuliaan kesabaran.
165
2. Program Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM) diperkenalkan
dalam Perkhidmatan Awam semenjak tahun 1990 adalah
bertujuan untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan agensi-
agensi awam. TQM juga bertujuan membantu melahirkan lebih
banyak organisasi cemerlang yang berorientasikan pelanggan
serta berkemampuan untuk menghasilkan output dan
perkhidmatan berkualiti.
3. Piagam Pelanggan adalah iltizam bertulis sesebuah agensi

terhadap orang ramai yang menjadi pelanggan mereka. Piagam
Pelanggan menyatakan tentang janji-janji dan kesediaan agensi
untuk memberikan perkhidmatan mengikut standard-standard
kualiti yang telah ditetapkan.
BAB 4
1. “Maintain law and order” adalah bermaksud atau merujuk kepada

peranan Perkhidmatan Awam yang berorientasikan tindakan
dengan melibatkan unsur penting iaitu untuk memelihara
undang-undang dan peraturan yang sedia wujud ketika itu.
Unsur-unsur tersebut merupakan perkara yang amat penting
dalam pembentukan Perkhidmatan Awam di Tanah Melayu
ketika itu.
2. Selepas mencapai kemerdekaan, pentadbiran awam kekal dengan

peranannya yang lama iaitu “menguatkuasakan undang-undang
dan peraturan”. Dalam masa yang sama, pentadbiran awam telah
menghadapi suatu tugas yang mencabar tentang bagaimanakah
hendak melaksanakan pemodenan dalam struktur masyarakat
yang majmuk sifatnya. Dalam era selepas kemerdekaan, peranan
birokrasi awam adalah berorientasikan tindakan (action-oriented
roles), di mana ia melibatkan empat unsur penting iaitu
(i) Untuk memelihara undang-undang dan peraturan;
(ii) Untuk menggubal dasar-dasar pembangunan;
(iii) Untuk mengurus pembangunan di kawasan terpinggir di
luar bandar; dan
(iv) Melaksanakan pembangunan industri.
4. Pembangunan negara berasaskan “planned economy” bermaksud

pihak kerajaan terutama selepas negara mencapai kemerdekaan
daripada penjajahan British berusaha membangunkan negara
berdasarkan kepada program dan dasar-dasar pembangunan yang
berteraskan ekonomi terutama sekali dalam memenuhi aspirasi
setiap kaum di negara ini dalam pelbagai aspek supaya semua
kaum akan menikmati pembangunan secara adil dan seimbang.
166
BAB 5
1. Empat klasifikasi perusahaan awam atau badan berkanun seperti

yang terdapat di Malaysia
(i) Badan berkanun yang ditubuhkan dan dibiayai oleh
kerajaan pusat seperti MARA, MIDF, FELDA dan
sebagainya dan juga PKEN oleh kerajaan negeri;
(ii) Badan Berkanun yang menghasilkan pendapatan (revenue)
seperti Keretapi Tanah Melayu serta badan berkanun
yang tidak menghasilkan pendapatan seperti FAMA dan
Felda;
(iii) Badan berkanun yang berorientasikan pembangunan dan
memberi perkhidmatan seperti UDA, KTM, Pejabat Pos
dan sebagainya; dan
(iv) Badan berkanun yang berbentuk perindustrian seperti
MIDF.
2. Terdapat dua faktor utama sebab kerajaan mewujudkan badan-

badan berkanun iaitu
(i) Membolehkan kerajaan melibatkan diri dalam pelaburan
modal dan projek ekonomi yang menguntungkan
kerajaan dalam jangka masa panjang. Ini juga adalah
semata-mata untuk kepentingan rakyat; dan
(ii) Sebagai alat untuk melaksanakan DEB iaitu menyusun
semula masyarakat dan mengurangkan jurang perbezaan
antara kaum serta juga antara kawasan.
3. Terdapat beberapa alasan yang dikatakan membawa kepada

kegagalan badan-badan berkanun dalam mencapai objektif
penubuhannya seperti:
(i) Tidak ada penentuan dibuat untuk membahagikan
kumpulan-kumpulan atau jenis-jenis tertentu mengikut
tujuan asas badan berkanun itu. Sekurang-kurangnya
kerajaan mestilah sedar bahawa apabila mewujudkan satu
badan berkanun, hendaklah ditetukan sama ada ia badan
berkanun berbentuk kewangan, perindustrian,
kemudahan-kemudahan awam, ataupun ia jenis
penyelidikan atau jenis perniagaan ataupun sengaja
diwujudkan satu bentuk seperti MARA di mana ia
terdapat pelbagai jenis tujuan;
(ii) Dengan adanya penjenisan badan berkanun seperti yang
disebutkan, maka yang seharusnya diwujudkan pula ialah
kriteria-kriteria penilaian tertentu untuk sesuatu badan
berkanun. Ini akan mengelakkan penilaian yang tidak adil
167
ke atas prestasi sesuatu badan berkanun ataupun
perusahaan awam;
(iii) Kumpulan pengurusan dan pemimpin politik yang
mengelolakan sesuatu perusahan awam tidak mempunyai
persefahaman tentang tujuan dan program-program
sesuatu perusahaan awam mahupun badan berkanun;
(iv) Kelemahan kumpulan pengurusan dalam sesuatu
perusahaan awam atau badan berkanun adalah kerana ada
antara mereka yang menjadi pemimpin pengurusan itu,
tidak mahir tentang selok-belok mengelolakan sesuatu
perusahaan awam itu; dan
(v) Kebanyakan perusahaan awam dikehendaki mengikut
peraturan-peraturan kerajaan dalam perkara pengurusan
kewangan dan cara-cara menyediakan belanjawannya.
Red tape yang dialami tidak jauh berbeza daripada yang
dialami oleh jabatan-jabatan kerajaan biasa (Ahmad Atory
Hussain, 2001: 201).
BAB 6
1. Konsep persyarikatan bererti bahawa Malaysia seharusnya dilihat

sebagai sebuah syarikat di mana kerajaan dan sektor swasta
adalah kedua-duanya merupakan pemilik dan pekerja di dalam
sebuah syarikat. Di dalam sebuah syarikat, semua pemilik dan
pekerja dijangka akan bekerjasama untuk menentukan kejayaan
syarikat tersebut. Hanya melalui kejayaan itu, kebajikan pemilik
dan pekerja akan dijamin dan diperbaiki.
2. Pelaksanaan konsep persyarikatan di Malaysia adalah berdasarkan

konsep persyarikatan Jepun. Konsep Persyarikatan Malaysia ini
telah dipinjam sepenuhnya daripada idea Jepun. Ia bukanlah
budaya Malaysia umumnya ataupun Melayu khasnya. Sebenarnya,
terdapat dua faktor utama tentang kejayaan Persyarikatan Jepun.
Pertama, nasionalisme di kalangan orang-orang Jepun telah
membawa mereka kepada satu sikap taat setia yang tidak
berbelah bagi kepada negara. Kedua, konsep Persyarikatan Jepun
berkait rapat dengan tiga kumpulan utama masyarakatnya, iaitu
ahli-ahli politik, para birokrat dan ahli-ahli korporat, yang mana
ketiga-tiga kumpulan inilah yang membentuk kumpulan
masyarakat yang paling berpengaruh dan terpilih dalam
masyarakat Jepun.
3. Semenjak pengenalan dan pemakaian konsep ini pada tahun

1983, terdapat beberapa usaha untuk menyebarkan dasar tersebut
secara lebih berkesan seperti menganjurkan forum (terdapat 33
168
forum) mengenai Persyarikatan Malaysia yang dianjurkan oleh
INTAN untuk kakitangan kementerian-kementerian, jabatan-
jabatan dan agensi-agensi kerajaan dan juga syarikat-syarikat
swasta. Di samping itu, INTAN juga telah menganjurkan satu
forum di peringkat nasional dan lima lagi forum di peringkat
negeri. Pada tahun-tahun berikutnya, konsep Persyarikatan
Malaysia telah dipanjangkan kepada peserta-peserta yang
mengikuti kursus-kursus atau seminar-seminar yang dianjurkan
oleh INTAN atau lain-lain institusi yang turut melibatkan
menteri-menteri kabinet, ahli-ahli parlimen, ahli-ahli Dewan
Undangan Negeri, ketua-ketua setiausaha kementerian, ketua-
ketua jabatan, setiausaha-setiausaha kerajaan negeri, pegawai-
pegawai residen dan pegawai-pegawai daerah, dan lain-lain
pegawai kerajaan dan kakitangan perkhidmatan awam.
4. Empat objektif utama Majlis Peniagaan Malaysia seperti:

(i) Untuk memudahkan suatu aliran yang bebas maklumat
dan idea-idea di antara sektor awam dan swasta;
(ii) Untuk menyelesaikan masalah-masalah berhubung
dengan pembangunan perdagangan dan industri dan
seterusnya berusaha mengatasi halangan-halangan
terhadap pertumbuhan ekonomi;
(iii) Untuk mewujudkan satu persefahaman yang lebih baik
dan meningkatkan perhubungan antara sektor awam dan
swasta; dan
(iv) Untuk mengenal pasti dan mempromosi idea-idea
kerjasama dan persekongkolan (collaboration) antara
mereka.
BAB 7
1. Rasionalnya Dasar Penswastaan di Malaysia adalah seperti:

(i) Untuk mengurangkan beban kewangan dan pentadbiran
kerajaan;
(ii) Untuk meningkatkan persaingan, meninggikan kecekapan
dan produktiviti;
(iii) Mempercepatkan pertumbuhan ekonomi melalui
pertambahan peranan sektor swasta;
(iv) Mengurangkan/mengecilkan saiz dan kehadiran sektor
awam dalam ekonomi negara; dan
(v) Meluaskan peluang-peluang ekonomi bagi memenuhi
sasaran pemilihan Bumiputra seperti yang terkandung di
dalam Dasar Ekonomi Baru.
169
2. Antara faktor-faktor penyebab perlunya penswastaan di Malaysia
kerana kerajaan mengalami defisit belanjawan di sektor awam
yang semakin tinggi dan menyebabkan pihak kerajaan terpaksa
menanggung beban kewangan yang tinggi. Ini disebabkan juga
pengaliran wang yang bertambah dalam belanjawan perusahaan-
perusahaan awam dan badan-badan separa kerajaan serta
syarikat-syarikat kerajaan. Badan-badan ini tidak menunjukkan
prestasi yang cemerlang dan banyak bergantung kepada suntikan
modal daripada pihak kerajaan berbanding memperolehi hasil
sendiri.
3. Antara isu-isu yang mungkin timbul daripada pelaksanaan

penswastaan terhadap agensi-agensi kerajaan adalah seperti:
(i) Dasar Ekonomi Baru (DEB) – Program-program
penswastaan hendaklah dihalakan ke arah
memperkukuhkan prinsip-prinsip DEB untuk
menyediakan peluang-peluang bagi penyertaan kaum
Bumiputera;
(ii) Penswastaan dan Ekuiti/Dasar Pemilikan – Sebahagian
besar daripada pemilikan saham di dalam syarikat-syarikat
yang baru ditubuhkan daripada projek-projek yang
diswastakan itu hendaklah diawasi oleh agensi-agensi
kerajaan yang berkaitan dengan pelaburan asing, di mana
ia melibatkan kepentingan dalam program-program
penswastaan tersebut;
(iii) Aspek-aspek Perundangan – Sebarang aspek-aspek
perundangan yang berkaitan dengan rancangan-
rancangan penswastaan seharusnya menjadi perhatian
utama agensi-agensi berkenaan. Semua peraturan dan
undang-undang perlu dirangka atau dipinda dengan
berhati-hati supaya program-program penswastaan boleh
dijalankan dengan licin dan berkesan;
(iv) Penilaian dan Penentuan Harga – Suatu penilaian
menyeluruh mengenai harga hendaklah ditentukan
dengan hati-hati oleh agensi-agensi berkenaan supaya
aset-aset yang akan dipindahkan kepada sektor-sektor
swasta akan mewakili nilai aset sebenar, dan juga yang
dijangkakan akan menjadi satu faktor utama dalam
menentukan harga perkhidmatan yang dibeli oleh
pelanggan-pelanggan;
(v) Staf dan Perkhidmatan – Untuk menjadikan penswastaan
itu berjaya, ia bergantung sebahagiannya kepada
sokongan kuat daripada kakitangan atau staf. Oleh itu,
skim-skim penswastaan hendaklah mengandungi syarat-
170
syarat yang akan menjamin kebajikan-kebajikan dan
faedah-faedah kakitangan mereka; dan
(vi) Rancangan Penswastaan – Agensi-agensi kerajaan
dikehendaki menyediakan rancangan-rancangan
penswastaan mereka, dengan mereka bentuk perancangan
jangka pendek, jangka pertengahan dan jangka panjang
dan kemudiannya menyerahkan cadangan mereka itu
kepada Jawatankuasa Penswastaan. Ini membolehkan
setiap agensi bersama-sama mengkaji cadangan dan
kandungan program-program antara agensi. Dengan
berbuat demikian, mereka akan membantu EPU
memformulakan Rancangan Lima Tahun Malaysia dan
juga perancangan jangka panjang negara.
4. Definisi penswastaan yang dikemukakan oleh Thiemeyer adalah

seperti:
(i) Pertukaran (transfer) jualan atau harta awam kepada firma-
firma swasta atau individu;
(ii) Peralihan kepada bentuk-bentuk perundangan swasta
(private law legal firms), misalnya pembentukan syarikat-
syarikat di bawah Akta Syarikat;
(iii) Peralihan tugas-tugas penawaran individu awam kepada
orang atau firma, misalnya contracting out atau pemberian
kontark;
(iv) Peralihan kepada pengurusan perniagaan persendirian
(swasta) dalam bentuk yang berorientasikan keuntungan,
misalnya memperkenalkan kaedah-kaedah perniagaan
kepada pentadbiran awam;
(v) Perluasan margin autonomi untuk pengurusan
perusahaan awam, seperti menubuhkan satu sayap
hubungan yang kuat antara industri-industri negara
dengan kerajaan;
(vi) Menyesuaikan syarat-syarat operasi perusahaan awam
terhadap firma-firma swasta;
(vii) Pengurangan sehala akan kedudukan dan skop
perkhidmatan-perkhidmatan awam seperti loading shedding;
(viii) Penswastaan sumber-sumber awam;
(ix) Penswastaan hasil awam; misalnya memudahkan modal
swasta kepada modal awam dan hasil-hasilnya;
(x) Penswastaan yang bersamaan dengan denationalization atau
nyah-nasionalisasi (pemiliknegaraan);
(xi) Perlucutan (dismantling) monopoli-monopoli negara;
(xii) Penggalakkan gerak-kuasa (force) persaingan;
171
(xiii) Pengurangan birokratisasi atau nyah-birokrasi
(debureaucratization) operasi-opersi yang dimilik kerajaan;
dan
(xiv) Pemencaran/nyah-pemusatan (decentralization) pekerjaan-
pekerjaan, misalnya nyah-keistimewaan (deprivilege)
pekerjaan sektor awam dengan mengubah suai syarat-
syarat upah dan syarat bekerja dengan yang digunapakai
di sektor swasta.
BAB 8
1. Konsep korporatisme pada asasnya bererti seseorang yang

mewakili satu badan (lazimnya organisasi perniagaan) yang
mempunyai ciri-ciri keusahawanan yang tinggi atau ciri-ciri
perniagaan yang bermatlamatkan keuntungan. Di samping itu,
bagi sesuatu badan korporat (yang ditubuhkan di bawah Akta
Syarikat) atau seseorang yang bergelar ahli korporat mempunyai
matlamat yang tentunya bersendikan kecekapan, keberkesanan
dan produktiviti yang tinggi, mengatasi organisasi-organisasi lain
seperti yang terdapat dalam organisasi sosial yang lain hatta
kerajaan. Selain daripada bermatlamatkan keuntungan, golongan
korporat juga mempunyai ciri-ciri budaya yang dianuti seperti
berorentasikan pelanggan, pengurusan yang cekap, dedikasi, rajin,
berdisiplin, inovasif, profesional, berdaya saing, semangat
keusahawanan, agresif, positif dan sikap-sikap lain serta tingkah
laku positif untuk maju ke hadapan.
2. Kategori-kategori korporatisme adalah seperti:

(i) Elitisme - Bererti bahawa keputusan-keputusan politik
selalunya dibuat secara tertutup oleh sekumpulan kecil.
Warganegara biasa tidak pernah mempunyai banyak
pengaruh.
(ii) Paternalisme - Bermaksud kumpulan-kumpulan yang
lebih bernasib baik dikatakan mempunyai tugas untuk
menjaga kebajikan ke atas golongan yang kurang bernasib
baik dan kerajaan pula hendaklah membantu orang-orang
yang terdiri daripada mereka yang kurang diberi perhatian
untuk memasuki bidang-bidang pekerjaan yang lebih
mempunyai prestij.
(iii) Korporatisme Sosial - Bermaksud bahawa manusia
dilahirkan dalam kumpulan-kumpulan sosial yang
mempunyai kebolehan yang berbeza-beza. Dengan sebab
itu, orang-orang tersebut sepatutnya mempunyai tugas
dan hak-hak yang berbeza juga.
172
(iv) Korporatisme Govermental - Bermaksud kerajaan
hendaklah bertindak sebagai arbitrator atau orang
perantaraan di antara kesatuan-kesatuan sekerja dan
sindiket-sindiket pekerja demi untuk memupuk
keharmonian sosial.
(v) Korporatisme Konstitusi - Merujuk kepada proses politik
yang ia akan menjadi lebih baik lagi jika wakil-wakil dalam
gagasan korporat itu dipilih oleh kumpulan-kumpulan
yang mewakili bidang atau pekerjaan masing-masing dan
tidak daripada parti-parti politik.
3. Terdapat beberapa paradigma sistem politik dan ekonomi

mengikut gagasan korporatisme yang diperkenalkan oleh Tun Dr.
Mahathir seperti bentuk tradisis, berorientasikan pembangunan,
campurtangan pemerintah, kemunculan golongan birokrat
profesional, dan ke arah perindustrian.
BAB 9
1. Kriteria kebolehlaksanaan dan kewajaran digunakan dalam

menilai entiti milik kerajaan (EMK) adalah terletak di satu petak
Grid Penswastaan (sila rujuk Rajah 9.2). Kebolehlaksanaan
ditentukan oleh dua faktor iaitu mudah atau sukarnya sesuatu
EMK itu untuk diswastakan. Manakala kewajaran adalah
berasaskan analisis mengikut sektor iaitu ditentukan berdasarkan
keutamaan kerajaan dalam pembangunan ekonomi dan
perubahan dalam sektor berkenaan.
2. Penyertaan pelabur asing akan diberikan pertimbangan dalam

kes-kes seperti berikut:
(i) Sekiranya kemahiran yang diperlukan bagi meningkatkan
kecekapan tidak terdapat di dalam negeri;
(ii) Sekiranya penyertaannya diperlukan untuk menggalak dan
meningkatkan eksport;
(iii) Sekiranya modal tempatan tidak mencukupi untuk
menyerap keseluruhan saham yang ditawarkan; dan
(iv) Sekiranya corak perniagaan entiti berkenaan memerlukan
perhubungan dan pendedahan di peringkat antarabangsa.
3. Kontrak pengurusan merupakan suatu kaedah dalam

penswastaan, di mana kepakaran pengurusan sektor swasta
diperlukan untuk mengurus sesuatu entiti kerajaan dengan
dibayar yuran pengurusan. Kaedah ini meliputi pemindahan
tanggungjawab pengurusan kepada sektor swasta dan mungkin
173
juga melibatkan pemindahan kakitangan, tetapi tidak melibatkan
pemindahan hakmilik aset.
4. Dalam pelaksanaan penswastaan dan pengkorporatan di

Malaysia, ia melibatkan sekurang-kurangnya tiga komponen
utama iaitu tanggungjawab pengurusan; aset (bersama-sama atau
tanpa tanggungan) atau haku untuk menggunakan aset; dan
kakitangan. Sesuatu bentuk penswastaan seharusnya melibatkan
pemindahan sekurang-kurangnya satu daripada tiga komponen
tersebut.
BAB 10
1. Unsur penting dalam Pelan Induk Penswastaan ialah

pembentukan Pelan Tindakan Penswastaan (PTP) dwitahunan
yang boleh dipinda.
2. Pelan Tindakan Penswastaan dibentuk bertujuan membantu

melaksanakan program penswastaan setiap tahun, di mana ia
mengandungi senarai projek yang dikenalpasti untuk diswastakan
dan projek yang memerlukan penyusunan semula atau
penyediaan sebelum diswastakan.
3. Perkhidmatan Awam akan terus menyumbang kepada

mempertingkatkan pelaksanaan program penswastaan melalui
strategi berikut:
(i) Mempercepatkan proses mengenalpasti dan menilai
projek dan entiti yang akan diswastakan serta
menyeragamkan pelaksanaannya;
(ii) Memperluas dan mempertingkatkan peranan entiti yang
diswastakan bagi memenuhi matlamat sosio-ekonomi;
(iii) Memudahcepatkan pemindahan teknologi dengan
menggalakkan usaha penyelidikan dan pembangunan oleh
syarikat besar yang diswastakan;
(iv) Memastikan penglibatan yang lebih luas di kalangan
syarikat tempatan khususnya bagi penswastaan projek
infrastruktur;
(v) Menggalakkan penggunaan bahan tempatan secara
meluas dalam projek penswastaan untuk memastikan
industri dan perkhidmatan tempatan berkembang;
(vi) Memperluaskan penglibatan Bumiputera dalam
pengurusan syarikat yang diswastakan serta melaksanakan
penyusunan rangkaian pemasaran dan program
pembangunan vendor;
174
(vii) Mengenalpasti dan menggalakkan instrumen dan sumber
pembiayaan baru bagi entiti yang diswastakan;
(viii) Memperbaiki rangka kerja badan kawalselia untuk
memastikan keberkesanannya;
(ix) Memperkukuhkan mekanisme pengesanan dan penilaian
prestasi entiti yang diswastakan; dan
(x) Menggalakkan lebih banyak syarikat tempatan mengambil
bahagian dalam projek penswastaan di luar negara.
175

Pentadbiran Korporat PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pentadbiran Korporat PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAB 1

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh:

Seorang sarjana Barat iaitu Milton J. Esman (1972) menyifatkan Malaysia

Usaha ke arah kemantapan dan permodenan pentadbiran awam di negara

Tiada alasan jika mengatakan bahawa sistem pentadbiran awam di negara

Cuba anda bayangkan keadaan Perkhidmatan Awam di

Perkembangan dalam sistem pentadbiran awam di Malaysia telah

Tentulah semenjak merdeka pada 31 Ogos 1957 (Tanah Melayu) dan

1.2 DEFINISI PENTADBIRAN AWAM

Pentadbiran awam menurut K. Ramanathan (2002: 1) sebagai satu aspek

Oleh sebab itu, pentadbiran awam tambah K. Ramanathan lagi

Dalam mendefinisikan pentadbiran awam, Dwight Waldo (dalam Ahmad

Apa yang dapat dirumuskan daripada definisi yang dikemukakan oleh

Justeru itu, pentadbiran awam sebagai satu pengajian akademik yang

Sama seperti definisi awal yang telah dibincangkan di atas, K.

Manakala Muhammad Al-Buraey (1992: 202) menjelaskan bahawa

Al-Buraey menyifatkan hari ini pentadbiran awam merupakan satu

Dalam penelitian kepada definisi-definisi yang telah dibincangkan,

SOALAN DALAM TEKS

1. Bincangkan semula dua komponen yang terdapat

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.3 KONSEP TADBIR URUS

Tadbir urus (governance) merupakan salah satu aspek penting dalam

Kerajaan Malaysia telah lama menerapkan prinsip-prinsip tadbir urus

“the exercise of political, economic and administrative in the management of a

(Dipetik daripada Haron Siraj, 2000: 116)

1.4 KONSEP TADBIR URUS YANG BAIK

Sejak kebelakangan ini, perbincangan mengenai tadbir urus telah menarik

Tadbir urus yang baik perlu menunjukkan akauntabiliti, ketelusan,

SOALAN DALAM TEKS

3. Dalam tadbir urus yang baik (good governance) terdapat

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.5 KONSEP TADBIR URUS KORPORAT

Sementara itu, Owen E. Hughes (2003: 76) menjelaskan bahawa tadbir

1.6 BADAN PEMERINTAH DAN SISTEM PENTADBIRAN

Badan pemerintah atau eksekutif di Malaysia mempunyai peranan yang

1.6.1 Yang di-Pertuan Agong

Sebagai ketua negara, YDA mempunyai kuasa eksekutif seperti yang

YDA merupakan pemerintah tertinggi angkatan tentera Malaysia (ATM)

Kabinet merupakan badan yang menjalankan kuasa eksekutif yang

Di Malaysia disebabkan doktrin percantuman kuasa diamalkan, maka

Di bawah kabinet dibentuk beberapa kementerian dan kini mempunyai

Kementerian merupakan agensi kerajaan tertinggi di dalam sistem

Kementerian juga bertanggungjawab mengawal jabatan-jabatan atau

Seperti yang telah disebutkan di atas, pegawai tadbir utama kementerian

1.6.4 Jabatan-Jabatan Kerajaan

Sebenarnya agensi-agensi kerajaan seperti yang telah disebutkan iaitu

Jabatan merupakan agensi peringkat pelaksanaan yang kedua tertinggi

1.6.5 Badan-Badan Berkanun

Selepas kementerian dan jabatan-jabatan, badan-badan berkanun (akan

Secara umumnya penubuhan badan-badan berkanun mempunyai dua

Penubuhan perbadanan awam ini mempunyai beberapa faedah yang

Terdapat dua jenis perbadanan awam yang ada di Malaysia iaitu

Didapati bahawa badan-badan berkanun adalah terikat kepada dasar-

Berbanding dengan badan-badan berkanun, badan-badan yang

Pegawai tadbir utama dalam badan-badan berkanun (perbadanan awam)

4. Senaraikan badan-badan berkanun dalam bidang-

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

1.6.6 Kawalan Kerajaan/Agensi Pusat

Jabatan-jabatan dan perbadanan awam merupakan dua sektor yang

Dari segi pentadbirannya, perbadanan awam mempunyai kebebasan

Cara lain pihak kerajaan mengawal aktiviti perbadanan ialah dengan

Manakala bagi badan-badan tidak berkanun pula tidak mempunyai