ZADATAK IZ PRODUKCIJE - SISTEM

Kada govorimo o pozorišnom sistemu u Crnoj Gori, važno je

napomenuti dvije stvari. Prva je da je ono subvencionisana
umjetnost, tj. prima određena finansijska sredstva iz budžeta
države. Moglo bi se reći da svi, po mom skromnom mišljenju,
veći problemi proizilaze upravo iz te subvencionisanosti.
Druga bitna stavka je da naša pozorišta dijelimo na nacionalna
i gradska.
Sredinom pedesetih godina prošlog vijeka, u želji da se
oformi jedno jako, profesionalno pozorište, u Crnoj Gori
stvara se CNP kao centralna pozorišna jedinica, pri čemu se
gradska pozorišta u Nikšiću, Podgorici, Kotoru itd.
marginalizuju i postaju poluprofesionalna. U svakom slučaju
i gradska i nacionalna pozorišta bivaju finansirana bez obzira
na kvalitet i kvantitet predstava koje stvore u toku jedne
sezone. Tako često imamo slučajeve da glumci, koji su stalno
zaposleni, primaju novac od subvencija a odbijaju uloge, ili
uopšte pozorišta imaju skroman, maltene nezapažen sezonski
repertoar za koji dobijaju novac. Dakle riječ je o klasičnoj
eksploataciji subvencija. Kalaić u svojim bilješkama o
sistemu u Jugoslaviji, kao jedno od mogućih rješenja, navodi
mogućnost da se novac od subvencija, prvenstveno u gradskim
pozorištima, kanališe u održavanje i osposobljavanje
pozorišnih objekata za izvođenje kvalitetnih predstava
nastalih u “jačim pozorištima”. Svakako treba napomenuti, da
takvo stanje u provincijskim pozorištima, nikako nije
prvenstveno posledica manjka stručnog kadra, već loše
kulturne politike provincije/grada.
Tako dolazimo do sledeće stavke koju valja razmotriti, a
to je stručno obrazovanje koje naš kadar posjeduje. U Crnoj
Gori imamo jednu fakultetsku jedinicu i to je Fakultet
Dramskih umjetnosti na Cetinju, koji je 1994. godine počeo
sa radom u sklopu Fakulteta Likovnih umjetnosti, a tek 1997.
postao samostalan. FDU na Cetinju se može pohvaliti tim što
uopšte nije izolovan od pozorišta, kao što je recimo primjer
sa FDU-om u Beogradu, i njegovi studenti imaju priliku da vrlo
rano budu uključeni u razne projekte, prvenstveno u Zetskom
Domu. Cetinjski FDU je do 2017. godine radio po “starom”
sistemu u kom su odsjeci dramaturgija, režija i produkcija
bili odvojeni, a od 2017. godine radi po sistemu Bolonje, u
kom su prve dvije godine studenti ta tri smjera zajedno u klasi
i tek se na trećoj godini opredjeljuju za specijalizaciju.
Uzrok takve reforme možemo naći i u generalnom opadanju
interesovanja za pozorište kao medij(televizija i film su nam
bliskiji), ali i u lošoj marketinškoj kampanji samog fakulteta,
kao i u generalnom nepoznavanju pozorišta kao medija. Smatram
da je u Crnoj Gori, pozorište nedovoljno afirmisano kao medij,
prvenstveno tokom osnovnog i srednjoškolskog obrazovanja,
gdje učenici nemaju prilike da “čuju i vide” o pozorištu, a
dramski tekstovi tretirani su banalno i u sklopu predmeta
književnosti, što je nedopustivo. Govoreći iz ličnog iskustva,
u barskoj gimnaziji nismo imali ni dramsku sekciju, međutim
to se nedavno promjenilo dolaskom novog kadra profesora.
Takođe, možemo diskutovati da je manjak interesovanja i zbog
težine prijemnog a i zbog prirodne svestranosti koju sama
profesija iziskuje od pojedinca. U okviru fakulteta postoji
i smjer glume koji je jedini konzistentan po pitanju
interesovanja. Fakultet se, između ostalog, ne može
pretjerano ni pohvaliti svojim obrazovnim sadržajem, jer u
potpunosti isključuje izučavanje post-dramskog teatra i
uopšte bilo kakav vid scenskog izvođenja koje nije vezano za
klasični teatar. Dakle svako odstupanje od Aristotela,
Frajtaga i Stanislavskog je maltene blasfemija. To može biti
i posledica “neobrazovanosti” crnogorske publike, ali
ozbiljna obrazovna jedinica bi morala ići u korak sa
popularnim svjetskim trendom scenskog izvođenja. Predstave
koje profilišu pozorišne kuće u većim sredinama, rijetko kad
zalutaju u provinciju i obratno. Uopšte životni vijek jedne
predstave je vrlo kratak, a mnoge od njih ne dožive preko pet,
šest izvođenja. O tome govori i Kalaić kada govori o
“mrtvorođenim predstavama”. Jedini način na koji predstave
opstaju kao profilišući konstrukt pozorišne kuće, su
gostovanja na regionalnim i domaćim festivalima, a svaka
predstava koja doživi deseto izvođenje može se smatrati
uspješnom.
Kada govorimo o alternativnom i eksperimentalnom teatru,
moramo spomenuti FIAT (Festival Internacionalnog
Alternativnog Teatra). Iako lično nikada nisam bio ni na
jednom od festivala, u razgovoru sa kolegama primjećujem da
je sadržaj predstava na FIAT-u, iz godine u godinu, sve
kvalitetniji. Crnogorska publika je još od osamdesetih i
formiranja DODEST-a (Dom Omladine Dramski Eksperimentalni
Teatar) imala priliku da uživa eksperimentalno scensko
izvođenje, mada je naša publika, sasvim sigurno, pozorišno
malo obrazovana i pitanje je koliko bi alternativni teatar
mogao opstati bez subvencija. Upravo zbog toga, u Crnoj Gori,
nemamo nijedan privatni(nezavisni) teatar, već samo gradske
i nacionalne.
Što se tiče amaterskog pozorišta, malo šta mi je poznato.
Ono šta sam imao prilike da gledam u svom rodnom gradu bile
su par predstava srednjoškolskih amatera i entuzijasta, koje
su bile vrlo dobre, a posebno mi se dopala izvedba “Revizora”.
Smatram da je ključna karika za poboljšanje našeg sistema
pozorišta, vezana za obrazovanje, kako publike, tako i
pojedinaca(režisera,dramaturga i producenata). Mislim da bi
uvođenje zasebnog predmeta i u osnovnim i u srednjim školama
umnogome obogatilo pozorišni život u Crnoj Gori, jer bi se
ljepota pozorišta i igre, sa lakoćom uvukla pod kožu naših
najmlađih, a sadržajnost klasičnih komada podstakla bi
srednjoškolce na mišljenje i samim tim od njih iskovala
respektabilnu publiku, ali i pojedince.