KASAYSAYAN NG RETORIKA SA PILIPINAS

Panahon Bago Dumating ang mga Kastila/Panahon ng mga Katutubo

Bagaman hindi maituturing na may pag-aaral na sa retorika ang mga Pilipino bago dumating
ang mga Kastila sa pagpili naman ng mga salita ay maingat na tumpak ayon sa pangangailangan.
Makikita ito sa mga kasabihan, tanaga, diona dalit. Pansinin ang halimbawa:

Con ualang sumac lo lo

sa sucab na courot, lilo
yayang dinatin matalo
macca tamaan saolo.

Kung panpansinin ang halimbawa, makikitang maayos at pinili ang mga salita upang maging
kanais-nais na basahin at pakinggan. Pansinin pa ang halimbawa:

Daliring nanhihinoco
ang camucay nanlolomo
at nag paapaui nag puyo
sa pag potol niyong boto.

Mapapansin na ang maaaring pinapaksa ng tula ay tungkol sa buhay ng isang magsasaka,

manghahabi o may kinalaman sa paggamit na daliri. Sa kasipigan ang kanyang mga buto ay
nanghihina at napapagal.

Dahil pasalita ang uri ng paglilipat ng mensahe,walang nangyaring pag-aaral sa retorika sa

panahon bago pa dumating ang mga Kastila. Mayroon mang baybayan na nagpapatunay sa
pagsulat ng mga Pilipino, karamihan sa mga ito ay sinunog ng mga Kastila. Subalit hindi
mapasusubalian na mulat ang ating mga ninuno sa tamang paggamit ng salita sa isang takdang
panahon, okasyon, sitwasyon batay sa hinihingi ng pagkakataon.

Panahon ng Kastila

Nang dumating ang mga Kastila sa Pilipinas nangibabaw ang mga wikang katutubo. Hindi itinuro
sa mga Pilipino ang wikang Espanyol ng mga Kastila. Dahil dito, maraming wika ang nagkaroon
ng mga diksyonaryo at gramatika na malaki ang naitulong upang umunlad ang mga ito. Sa
wikang Tagalog lumabas ang kauna-unahang diksyonaryo naArte y Reglas de la Lengua Tagala
na sinulat ni Padre Blancas de San Jose at isinalin sa Tagalog ni Tomas Pinpin noong 1610.
Gayundin saibang wika gaya ng sa Pampango na Vocabulario de la Lengua Pampango na
nailathala noong 1732 na sinulat ni Padre Diego Bergano. Vocabulario de la Lengua Bisaya na
sinulat ni Padre Marcos Lisboa noong 1754.

Ang mga pangyayaring ito ang nagbunsod para pag-aralan ang mga wika sa Pilipinas ng mga
Kastila na magiging tulay upang madaling maipalaganap ang Katolisismo. Lumabas din sa
panahong ito ang pag-aaral sa wika tulad ng Compendio del arte de la lengua tagala na
nailathala noong 1703 na tumatalakay sa sining ng wikang Tagalog. Pinag-aralan dito ni Padre
Gaspar de San Agustin na siyang sumulat ang paggamit ng mga salita sa pagtula ng mga Pilipino,
kung paano pinipili ng mga Pilipino ang mga salita upang maging kaaya-aya ang tunog sa tuwing
pakikinggan.Ang halimbawa ng kanyang natuklasan, kapag ang huling pantig ng huling salita sa
bawat taludtod ay in o an, ito ay may mahinang dating dahil nagtatapos sa katinig. Tingnan ang
halimbawa:

Galing nang may sinicuan

nang may kabilabihan
cun maghabi nang birang,
tambing marorolan.

Isa sa mga naging tanyag sa panahong ito ay si Francisco Balagtas Baltazar. Ang paggamit niya
ng salita sa tula ay matatas at kapuna-puna ang mga rhetorical devices na kanyang ginagamit.
Ito ay mapapansin sa kanyang Florante at Laura na nasa anyong awit. Dito gumamit siya ng
metapora, simile at iba pang mga tayutay. Gayundin ang tamang paggamit ng mga salita na
nagpatingkda sa kanyang obra na naging daan upang ito’y kilalanin bilang isa sa
ipinagmamalaking obra sa Pilipinas. Pansinin ang saknong bilang halimbawa:

O pagsintang labis na kapangyarihan

sampung mag-aama’y iyong nasasaklaw;
pag ikaw ay nasok sa puso ninuman,
hahamaking lahat masunod ka lamang!

Mapapasing gumamit si Balagtas ng mitonomiya. Dahil kinakausap niya ang isang taong wala sa
kanyang harapan.

Marami sa mga manunulat ang mulat sa tamang paggamit ng mga salita lalo na ang
pagkakaroon ng magandang tunog sa dulo ng mga salita. Dito maingat ang mga Pilipino sa
kanilang pagpili, ang magkatunog ay mas magandang pakinggan, gaya ng ginawa ni Balagtas.

Si Jose Rizal ay gumawa rin ng pagsusuri ukol sa pagtula ng mga Pilipino. Pinamagatan niya
itong Arte Metrica del Tagalog na binasa niya sa Sociedad Etnografica sa Berlin noong 1887. Sa
kanyang pag-aaral, sinabi niya na gaya ibang mga wika, gumagamit sa tula ng sukat at tugma.
Sinabi pa niya na ang huling pantig na may tuldik o tuldikan ay karaniwang hindi nakasisira sa
tula. Gaya ng mapapansin sa ibaba:

Pag-ibig anaki’y aking nakilala

Di dapat palakhin ang bata sa saya.

Panahon ng Amerikano
Sa panahong ito, nagkaroon ng paglilinaw sa retorika. Nang gawin ni Lope K. Santos ang
gramatika ng Tagalog, marami sa mga likhang salita ang kanyang inilahok. Subalit hindi lahat ng
mga salitang inilahok niya ay tinanggap ng bayan dahil alam ng mga gagamit na hindi angkop
ang mga salitang ito sa pagpapahayag ng kanilang mensahe. Tulad na lang ng salumpuwit para
sa upuan, salipawpaw sa eroplano at iba pa. Sa panahong ito naging popular sa mga tao ang
Balagtasan bilang pag-alaala kay Francisco Balagtas. Dito, kailangang matalas ang isip ng
mambabalagtas upang makatugon agad sa inihayag na katwiran ng kapwa mambabalagtas. Dito
pinipili ng mambabalagtas ang mga salitang kanyang gagamitin upang siya ang paboran ng mga
tagapakinig. Isa sa mga naging dakilang mambabalagtas ay si Jose Corazon de Jesus na siyang
kauna-unahang hari ng balagtasan.

Panahon ng Hapon

Naging gintong panahon ng Tagalog ang panahong ito. Naging popular ang mga tulang Haiku at
Tanaga na nasusulat sa Tagalog. Sa panahong ito maraming nagsisulat sa Tagalog. Naging
malamya ang pag-aaral ng retorika subalit umunlad naman ang panitikan sa panahong ito dahil
marami sa mga manunulat sa wikang Ingles ay napilitang magsulat sa Tagalog.

Panahon ng Isinauling Kalayaan Hanggang sa Kasalukuyan

Sa panahong ito lalong sumigla ang pagkatha ng mga akda. Ang kadalasang paksa ay ang
kalupitang ginawa ng mga Hapon sa Pilipinas, kung paano inalipin at dinusta ang mga Pilipino.
Naging usap-usapan rin sa mundo ng panitikan ang pagsali sa Palanca, isang patimpalak
pampanitikan. Nang dumating ang panunungkulan ni Pangulong Marcos, naging
mapanghimagsik ang kadalasanng paksa ng mga manunulat dahil sa pang-aabuso sa
kapangyarihan.

Sa kasalukuyan, isa sa mga masisigasig na sumusuri sa tamang paggamit ng salita ay si Virgilio

Almario. Dito niya pinasin ang mga edukador na mala-siyokoy ang paggamit ng mga salita na
ayon sa kanya ay maling pagsasalin, tila pinaghalong Espanyol at Ingles. Tulad na lang ng
salitang kontemporaryo na mula sa Ingles na contemporary at contemporaneo sa Kastila, na
dapat sa Filipino ay kontemporanyo. Gayundin ang salitang aspeto na mula sa aspecto ng
Espanyol at aspect sa Ingles na dapat ay aspekto sa Filipino. Ang kanyang aklat na Filipino ng
mga Filipino ay nagtataglay ng pagsusuri sa retorika, salita at iba pang isyu na may kinalaman sa
wikang pambansa ng Pilipinas. Pinuna niya rito ang mga maling paggamit ng mga salita sa iba’t
ibang larangan at tinalakay rin dito ang tamang paggamit ng mga salita sa ilang sitwasyon.

ANG TRADISYONAL NA RETORIKA

Sinasabi na sina Peter Ramus at ang kanyang estudyante na si Omer Talon ang naging
dahilan kung bakit nalimitahan ang Retorika sa pagkakasunod-sunod at estilo noong ika-16 na
siglo. Ang sinasabing Kasalukuyang-Tradisyunal na Retorika ay nagsimula sa Ramistik pag-iisip
na nanggaling din kay Ramus. Noong ikaw-20 siglo ay may dalawang naboung pagtuturo. Ito
ang kasulukuyang-tradisyunal na nakita ang ugat sa “The Philosophy of Rhetoric” ni George
Campbell. Nagkaroon din ito ng romantikong bersyon sa “Lectures on Rhetoric and Belle Letres”
ni Hugh Blair. Tinatalakay ditto ang pagkawala ng tatlong mahalagang bahagi ng komunikasyon
na tagasulat, reyalidad at tagapakinig. Ibinabahagi din ditto ang kaugnayan ng imbensyon o
pakatuklas ng mga argument at kung paano ito mapapbuti pa.
Sinasaad din sa panimula na ito na minsan ay nakakaligtaan ang mga tagapkinig. Tila ba
hindi na sila binibigyan masyado ng atensyon ng tagpagsalita. Para mas maintindihan ang
kaganapan na ito ay kailangan na pag-aralan ang mahalagang punto lalo na ang makikita sa
Retorika ni Aristotle. Ipiniprisinta nito ang mga historical na pangyayari sa Retorika lalo na
noong nagkaroon ng isang konkretong halaga ang “audience”. Isinasaad din ditto na para
maintindihan natin ang mga paniniwala sa kasalukuyan ay kailangan muna nating pag-aralan
ang kasaysayan nito.
Sa kasalukuyang Tradisyonal na retorika, kalimitang ang tagapkinig ay tinutukoy na kung
mga nagbabasa talaga o yung mga tao na may alam sa paksa na tinatalakay ng tagapakinig.
Sinasabi rin ditto na ang pinakamabisang parran para makitungo sa mga tagapakinig ay
panatilihin ang tinanggap na nilang estilistikong prinsipyo na naimpluwensiya sa kanila ni
Aristotle.
Sa pagtatapos ng aking pag-uulat ay natutunan ko na sa paglaon ng panahon ay nagigin
maliwanag din ang konsepto ng mga tagapakinig. Hindi malaki ang kahalagan ng pagtrato sa
mga tagapkinig dahil mas mabuti pang ibigay ng tagapsalita kung ano ang inaasahan ng mga
tagapakinig sa kanila.
Sina Hugh Blair at George Campbell

Ang nilikha ni Hugh Blair na pinamagatang “Lectures on Rhetoric and Belle Lettres” ay
ang pinakamaimpluwensiyang tekston retorikal noong ika-19 na siglo, partikula na sa Estados
Unidos. Una itong nailathala noong 1785 at nagkaroon ng kopya mahigit 120 edisyon sa taong
1930. Sa kabuuan, si Blair ay hindi masyadong binigyan mga tagapkinig lamang (literal na
nakikinig at nakaupo kasama ang iba pang awdyens bilang tagatanggap sa mga mensaheng
ibinigay ng isipiker). Ang mga tagapasalita (maging sa bar man, tagapangaral sa mga bahay
dasalan o sa mga pamublikong pagtitipon) kailangan nito matukoy ang disposison o kakayahan
ng mga awdyens at gawing bukas ang isipan ng mga tagapkinig ng pagtanggap ng mga bagong
ideya. Tulad ng nga lang ng mga nakaraang talakayan, sinasabi na ang mga tagapkinig ay may
iba’t-ibang level ng pag-intindi. Kaya nararapat di naman nating pag-aralan ang mga taong
magiging awdyens nating. Naiimpluwensyahan ng tagapagsalita ang mga tagapakinig sa
pamamgitan ng mga taong pag-iintrodus sa mga imahe at itatak ang mga imaheng ito sa isipan
ng mga tagapakinig. Ayon pa kay Blair, ang isip ng mga tagapakinig ay isang tabul rasa kung
saan iginuguhit ng mga orador ang mga mensaheng nais nilang iparating. Nabanggit rin ni Blair
na ang topoi (paksang-argumento) araw ay walang naitutulong sa pagpapaunlad ng isang
argument. Mas nararapt raw na ang tagapagsalita ay obeserbahan ang kanyang sabdyek at
nilalaman nito. Naniniwala kasi si Blair na sa pagbibigay ng maiging atensyon sa sabdyek at istilo
ay mas magiging epektibo ang isang tagapagsalita.
 Sa pananaw naman ni George Campbell sa retorika, ang awdyens ay mas mas
mahalagang parte. Ngunit tulad ni Blair, naniniwala si Campbell na ang awdyens ay hindi isang
kontribyutor o tagpamahagi ng kaalaman, argument o paksa , kundi isang katawan na nararapat
na bahagian ng karunungan. Mas pumapanig siya sa menegeral na pagtatanaw. Sa totoo lang
tinitignan niya ang irang orado in terms of absolute despotism, kung saan ang isang ideyal na
tagpasalita ay amy uri ng kabihasaan sa katawan at diwa ng mga awdyens. Si Campbell ay naiba
kay Blair sa pagkilalanito sa kompleksidad ng awdyens. Sa kabilang banda, hindi siya
naghahanap ng mga tagapakinig upang hingan ito ng argument o kontribusyon ng kaalaan
kundi ikonsidera ang gma awdyens upang makapaghatol kung paano nga ba maihuhulamang
mabuti ang isang diskurso upang makamit ang isang ninanais nating epekto o resulta.

Sinasabi rin niya na ang isang orador ay nararapat na gamitin ang lahat ng kakayahan ng
kanyang isip upang makumbinsi ang mga tagpakinig. Ang isang orador ay dapat makuha o
maabot ang apat na kakayahan ng isip; ang pag-unawa, umahinasyon, matibay na emosyon at
kagustuahn- at isaalang-alang kung ano ba ang naiitindihan at nalaman ng kanyang mga
tagapakinig.

Si Campbell ay naniniwala na ang mga tagapakinig ay may iba’t-ibang lebel ng pag-

iintindi. Kaya naman ang isang eketibong orador o tagapagsalita ay alam kung anung teksnik o
isitilo ang dapat na gamitin. Sa retorika, mayroon talagang pagkakaugnay ang isitilong
tagpakinig na nais nila maimpluwensiyahan.
Tradisyon at Imbensyon: Ang mga kasabihan ni Bacon at ang Essays
Katulad ni Machiavelli, hinamon din ni Bacon ang mga namanang kasabihan at
kaugalian. Si Machiavelli ang nagbigay ng mga bagong kahulugan sa mga kasabihan ni Cicero
mula sa De Officilis. Siya rin ang nagsabing “Ang isang prinsipe na gustong mapanatili ang
kanyang pamumuno ay kailangan matutunan kung paano hind imaging mabuti.” Ang kanyang
sinabi na ito ay sumalungat sa paniniwalang ng klasikal na etika at retorika na ang isang
magaling na pinuno at orador ay kailangan maging isang mabuting tao rin. Nilabag din ni
Machiavelli ang paniniwalang hindi dapat gumawa ang isang tao ng mga bagay na hindi
makabubuti sa kanyang kapwa sa pagsasabi “Ang isang prinsipe ay dapat matuto kung paano
gamitin nang mahusay ang pagiging masama at pagiging mabuti.” Ngunit kung titingnan nang
mabuti at babasahin ang The Prince ayon sa pamamaraan ni Cicero, makikita na ang tekstong
ito ay naghahayag ng pagtuklas at paglalapat ng opinion at kuru-kuro.
Marami sa mga sinabi ni Machiavelli ay sinangayunan ni Bacon, ngunit hindi siya
nakatuon lamang sa pagdadagdag ng retorikal at political na kagalingan sa isang pinuno. Sinabi
niya na hindi lamang tayo dapt nakasalalay sa kaalamang natuklasan na; kailangan din nating
mag-isip pa at mag-aral pang mabuti. Siya ay hndi lamang dumedepende sa mga naunang
pamamaraang retorikal. Gumawa siya ng bagong sining ng retorika sa pamamagitan ng kanyang
mga sanaysay.
Hinamon ni Bacon ang pamamaraan ni Peter Ramus, isang Pranses na ipnaghiwalay ang
lohika at ang retorika; inilagay niya ang imbensyon bilang bahagi lamang ng lohika at
nilimitahan ang retorika sa istilo at komposisyon nito. Ito ang nagpababa sa retorika bilang
isang presentasyon at palamuti lamang.
 Sinisi ni Bacon ang mga Ramists pag-iisip nang ganito. Sinabi niya na “Ang mga taong ito
ay nagdedesisyon gamit lamang an gmga batas ng kanilang pamamaraan, kaya naman kapag
may isang bagay na hindi tumutugma rito, iniiwan nila ito o pinipilit na baguhin.” Pinupuna ni
Bacon ang mga taong nakasalalay lamang sa kung anon a ang nalalaman at hindi na tumutuklas
pa ng iba. Sinabi niya na “Ang mga pag-aaral ngayon ay may pagsasaayos na lamang ng mga
bagay na natuklasan na.”
Sa halip na paghiwalayin ang lohika at retorika, pinagsama niya ito at pinuri si Aristotle
sa paggawa rin nito. Ang pagtrato ni Bacon sa retorika ay kaiba sa pagtrato ng mga Ramists.
Para sa kanya, ang sining ng retorika ay para sa pagpapaalam at panghihikayat. Ito ay
gumagamit ng mga argumentong may katuturan (logos), damdamin (pathos), at karakter
(ethos) upang makagawa ng mga argumentong maari’y totoo, maipakita na mapagkatiwalaan
ang tagapagsalita at mahikayat ang mga tagapakinig na gumawa ng aksyon.
Gumagamit si Bacon ng mga kasabihan o maxim sa mga bagong paraan upang maisama
ang batas at agham sa pagbibigay kahulugan.
Ang Pagbabago ng Kawikaan sa Pag-aaral ni Bacon
Ayon kay Bacon, mayroong dalawang uri ng imbensyon: imbensyong ng sining at
siyensya (arts and science), at ang imbensyon ng pahayag at argument (speech and argument).
Sinabi niyang ang nauuna ay hindi sapat at naglalayon upang masimulang muli ang tinatawag na
“operasyon ng isip” ( Work III, p.384; Novum organum I,p.38)
Pinag-iba n Bacon ang madyisteryal (magisterial) na istilo ng pagpapahayag ng ideya
mula sa inisyatiobng istilo. Sinabi niyang ang madyisteryal (pagpapakita ng mataas ng
awtoridad) na istilo ay nagpaparating ng kaalam/mensahe sa paraang kapani-paniwala, at hindi
sa paraang madaling kuwestiyunin at eksaminihin. Sa ganitong paraan, ang mga tagapakinig o
tagatanggap ng mensahe ay magkakaroon ng pagkakontento at di maiisipang magtanong at
palawakin ang ideya. Ayon pa kay Bacon, kung gugustuhin ang pagpapalawak ng ideya at
kaalaman, ang pagpaparating ng mensahe ay dapat maging katulad sa kung paano ito unang
natuklasan, sa pamamaraang nagbibigay kaalaman (Works IV, p.449). sapagkat ninais ni Bacon
na gamitin ang inisyatibong istilo upang mas mapalawak ang bawat kaalaman, pinaboran niya
ang paggamit ng aporisman. Ang aporismo para sa kanya ay tumutukoy sa mga pahayag na
hindi kumpleto at hindi magkaka-rugtong. Sa ganitong paraan, ang mambabasa ay nanaising
mag-imbestiga pa tungkol sa binibigay na pahayag.
Ang maayos at matinong aporismo ay nagpapakita ng totoong esensya at puso ng
siyensya dahil ito paligoy-ligoy. Dahil ang aporismo ay walng binibigay na ilustrasyon,
halimbawa o deskripsyon ang mambabasa ay makikita ang aporismo bilang tagapag-bigay ng
magandang obserbasyon lamang (Works III,p.405). Samantalang ang mga Ramists ay hinahati
ang paksa sa iba’t ibang parte at pagkatapos ay isinusulat ang lahat ng mahalagang
impormasyon, ang aporismo ni Bacon ay hindi kumpleto.
ang Novum organum ay nakapokus sa mga ilusyon, na naglalabas o nagbibigay ng mga
baluktot na argument. Isa sa mga klase ng piksyon o mga bagay na di makatotohanan na dapat
tanggalin ay ang paggamit ni Aristotle sa mga pangalan ng bagay na hindi naman nag-eeksists.
Halimbawa nalng ang “kapalaran” (fortune) at “pangunahing tagapag-galaw” ( prime mover)
(I.Aphorism 60, pp.64-5; Excess, p.61).
 ang aporismo ni Bacon ay nagbigay kritisismo sa silohismo (syllogism) sapagkat ito, ayon
sa kanya, ay hindi sapat. Mas binigyan niya ng pansin ang paggamit ng tunay na induksyon (true
induction) o masasabing malalim na pag-iisip. Sa kanyang Aphorism 14, sinulat niya:
ang silohismo ay binubuo ng mga proposisyon, proposisyon ng mga salita at ang mga salita ay
sumisimbolo sa mga ideya at nosyon. Kung gayon- ito ang sentro ng mga bagay-kung ang mga
ideya ay magulo at walang pag-iingat na kinuha sa mga bagay-bagay, ang buong silohismo ay
mahina at hindi kapani-paniwala. Ang tanging pag-asa na lamang ay induksyon.
Ang teksto ay gamamit ng “init” (heat) bilang halimbawa. Sa una, binigay nito ang mga
pangyayari at bagay kung saan ang init ay matatagpuan tulad ng sikat ng araw, at balat na
nakukuskos ng madiin. Sumunod ay binigay nito ang mga pangyayari o bagay kung saan
mayroong kakulangan ng init (heat), halimbawa ay ang sinag ng araw sa hangin sa pagitan ng
buwan at daigdig. Sa huli, ibinigay naman niya ang mga pangyayari kung saan ang init ay
nagbabaga, halimbawa ay ang init sa katawan ng isang hayop na gumagalaw. Matapos itong
gawin, kinonsidera niya ang mga paghahalintulad bilang: may mga bagay tulad ng init kung saan
may mga pagkakataong ito ay laging may presensya at laging walang presensya at hindi
sinasama ang mga imposibleng katangian nito, (Hal. Dahil sa sikat ng araw, ang init (heat) ay
hindi maaring maging elemento (element). Ang malalim na pag-iisip (true induction), ayon parin
kay Bacon ay sinasama ang mga eksklusyon na ito, at nararating ang isang positibong
konklusyon (Hal. Ang init ay nasa uring mosyon, at sumusuot sa parte ng bawat maliit na anyo
(II, Aphorism 20, p. 179).
Ang maingat na lapit na ito ang sumasalamin sa di pagtitiwala ni Bacon sa utak ng tao
dahil ito raw ay “rash” at “premature”. Hindi tinatanggap ng teksto ang antisipasyon ng
kalikasan. Sa kadahilanang kinukulayan ng isip natin o inaasahan na nito ang makikita,
nakakaligtaan natin ang kung anong totoong nasa harapan natin. Dahil ditto, iginiit ni Bacon na
kailangan natin ang interpretasyon ng kalikasan. Kinakalap nito ang mga kalat-kalat na
impormasyon hindi agad napapalabas ng dagliang paghula lamang. Inirerekomenda niya ang
pag-eeksperimento na hahantong sa mga nakatagong natural na proseso na nangyayari sa iba’t
ibang di inaasahang pangyayari. Ang mga pamamaraan ni Bacon ay nagbibigay ng proteksyon
laban sa mga sariling depekto ng pag-iisip. Kinumpara din siya kina Cicero at Machiavelli na
nagbigay ng iba’t-ibang pamamaraang retorikal upang itama at punain ang mga paniniwala
laban sa pangyayari para maiwasan ang pagbibigay ng dobleng kahulugan sa mga ito. Hindi nila
tinatanggap ang mga ordinaryong pag-intiundi lamang sa mga salita. Tulad ni Machiavelli, nais
ni Bacon na hanapin ang katotohanan sa likod ng iba’t-ibang pisikal na anyo, ngunit si Bacon
ang unang nagtama sa mga anyo at ilusyon. Mas mabigat ang retorika ni Bacon, mas
sistematiko na nagdudulot o nagagawa nitong iwaksi o bitiwan ng mababasa ang mga
nakasanayan na niyang paniniwala.
Isa sa mga katangian ng pamamaraan ni Bacon ay katulad din ng kay Aristotle, na
gumagamit ng stratehiya ng argument ng kumukuwestiyon sa antas at pagkakaiba.
Kinukumpara ang bigat at gaan (De Augmentis), sinabi niyang ito ang kung ano ang mas
tinitimbang ng katawan at kung anong hindi (Works IV, p. 424). Sa usaping masama at mabuit,
hinanap niya ang argumentong nagpapakita na ang kasamaan ay mas masama kesa sa isa pa o
ang isang mabuti ay mas mabuti kaysa sa isan panehong paghaharap ng karunungan ang
tunguhin ng parehong imbensyon ngunit ang siyentipiko ay naghahanap ng karunungang bago
sa mundo samantalang ang orador ay naghahanap naman ng karunungang bago lang sa
kanyang sarili (Bacon and Rhetoric, p. 226). Ang sining ng mainam na pagsasalita kung minsan
ay nakakapigil sa pagtatanong sa katotohanan at mas malalim na pang-unawa sa pilosopiya
(Works III, p. 284).
Ang retorika, tulad ng lohika at etika, ay may kakayahan ding itama ang maling pag-
unawa ng utak. Sinabi ni Bacon na ang utak ng tao aymay kakulangan din sa kakayahang alamin
at unawain ang totoong mundo lalo na ang siyensya. May mga idola ang utak ayon kay Bacon.
Ang unang uri, ang idolo ng mga tribo ay nagmula sa kalikasan ng tao, at ang lahat ng ating
nakikita at nararanasan ay repleksyon lamang ng ating pagkatao at hindi ng mundo (Aphorism
41, p. 54). Ang mga idolong ito ay maaaring maitama sa pamamagitan ng totoong induksyon na
nagtutulak sa isip upang tingnan ang di inaasahang katotohanan at itama ang mga paglalahat sa
pamamagitan ng paglalagay sa kanila sa negatibong sitwasyon. Kailangan maitama ang isip sa
etikal man o political na aktibidad.
Kailangan ng pag-alalay sa isip upang di ito maging lipin ng kagustuhan. Kasama ni Bacon
sa mga manunulat na nagsasabing ang kondisyon at kalikasan ng tao na punong-puno ng
sariling kagustuhan, pakinabang, kalaswaan at paghihiganti, ngunit kapag pinakinggan ang
batas, ang relihiyon, maayos na panananlita at ang panghihikayat ng mga libro at mga sermon
at magiging isang maayos at mapayapang lipunan. (Works III, p.302; VI, pp.120-2)
Mapanganib ang imahinasyon dahil nagagawa nitong palabasin ang mga agay sa paraang gusto
ng tao(Norum Organum I, Aphorism 19 p.59)
Ang mga Sanaysay ni Bacon at ang Ethos, Logos, Pathos
Dito sa kabanatang ito, mas binigyan linaw at inekpslika pa ni Bacon ang mga argument
ni Cicero sa dalawang bahagi ng tanong galing sa mas malalim na retorika. Halimbawa, ang
pagsalin ng “De Augmentis” sa koleksyon ng karaniwang nangyayarisa ilalim ng “Praise,
Reputation.”
Para sa: Ang pagpuri ay isang repleksyon ng birtud.
Salungat: Ang kasikatan ang pinakamatinding panghuhusga kesa sa karitelo.
Ipinapakita dito ni Bacon na ang mga analohiya ng mga panibagong siyensya ay
nangangailangan ng positibong at negatibong pagkakataon. Ang mag sanaysay minsan ay
kailangan sumangayon at kung minsan ay mabigan ng panibagong pangyayari kung saan
nagbibigay ito ng mag mahirap na klase at mas negatibong pangyayari para sa pagpapalagay ng
mag mambabasa.
Samantala, ang mga nagsabing sanaysay ay sumasangayon sa mag kabutihan bahagi o
kailangan i-krisistimo o baguhin para maayos ang mga tinutukoy nitong mga bagay bagay. Sa
pagiwas sa mga maling paniniwala, si Bacon ay gumagawa ng mas maiintindihang
imbestigasyon at madaling maunawaan na mga paksa para sa kanyang mga sanaysay tulad ng
tamang pagpupuri, pagpuri sa sariling opisina, pagbibigay puri, galit inggit at kahit pa
pagkakaibigan.
Ang mga sanaysay ay hindi lamang nagbibigay ekseptyon kundi tinutulungan din nito
ang mga mambabasa, makakita, at makahanap ng mga mahihirap na klase o tema.
Ang essay na nagbibigay liwanag sa ethos ay nageeksamina ng mga pangyayari kung
saang ang isan ay may kakayahan magpakita ng karakter, “Oo, naman”, “ng pagpupuri”, ng “ng
karangalan at reputasyon” na nagnasaad ng mga kataga ng direkta.
Nadiskubre din ni Bacon na mas nakakpagbigay impormasyon pa ang mga kadugtong ng
birtud sa karangalan at ang pagkaiba nito sa inggit.” Sa pagsasabi na ang tao ay mayroon itong
katapusan kesa sa paghahanap pa sa karangyaan at kasikatan kung saan ang banal na
kapangyarihan ng tao ay nakapokus sa “Probidensya at Felicida” kesa sa birtud at
kapangyarihan ng polosiya nito. Ang mga negatibong pangyayari naman ditto ay nagbibigay
diresksyon sa mga sanaysay para makapagbigay ng panibagong kabutihan na mas nakapokus sa
direktang daan ng sanaysay sa simula. At sa komplikasyon at kwalipikasyon ng mga
pormulasyon na mas maayos na maging tugon para sa mga aksyon na sagot sa problema ng
kainggitan.
Pagdating sa usapin ni Pathos, binago ng mga sanaysay ni Bacon ang mga paniniwala na
nag-uugnay sa mga isyung dulot ng pagbabago ng emosyon bilang mga suliranin ng pagkilos at
pagsasanay. Aniya, “Kung ang pagmamahal sa kanilang sarili ay nakaagapay at naayon sa
katwiran, hindi na kinakailangang hikayatin pa ang nararamdaman ng kalooban.” Ngunit,
mapanghimagsik ang silakbo ng damdamin kung kaya’t kinakailangan ng tao ang paggamit ng
Retorika.
Kahit maging diretsahan ang pagsasagawa ng pagbabago ng emosyon, “Ang Galit”na
kung saan tampok si Aristotle ay nagbigay ng kawikaang saliwa sa bawat isa. Gayunpaman,
ipinagpalagay ni Aristotle ang Galit bilang “kognitibong paraan ng tao upang bigyang-kahulugan
ang panlalait.” Samantala, ipinakita ni Bacon ang kanyang pagtingin sag alit bilang “isang uri ng
kaimibihan.”
Bagamat malabong mawala ang galit, hinikayat niya ang mga mambabasa na, “Magalit,
ngunit huwag magkasala. Huwag hayaang matapos ang araw na galit ka.” Aniya, mas
makakabuting pigilin at kimkimin na lamang ang galit na nadarama.
Sa paglatag ng isang magandang pagsusuri ng galit, naging mas maka-Aristotle si Bacon
sa pagtuklas nsa mga bagay na nagdudulot ng galit pati na ang argumentong nakakaaapekto
ang napagtantong sakit dala ng nabuong galit.
Kung bibigyang-diin ng isang tagapagsalita na ang pananakit sa kanya ay nagdulot ng
paghamak ay lalong napatindi ng galit at ng sakit na nadarama nito. Gayunpaman, ang pag-
aalipusta sa karangalan ng isang tao ay lalong nagpapaalala ng galit na nadarama nito. Ganito
rin ang kaniyang pananaw sa kung paanong mapatitindi ang galit o mapapahupa ang galit na
nadarama ng iba.
Kasunod ay “sa Inggit”, na siyang nagbigay linaw sa mapanghikayat na gamit ng Pathos
bilang mungkahi upang makilala ang mga taong maaring maging mainggit at maiinggit.
Nauna nang sinabi sa isa sa mga argument na “Ang tao na walang kabutihan sa sarili ay
nakapagdulot na ng inggit sa iba.” Iniatas din ni Bacon sa kaniyang mga tagabasa na pagmasdan
ang mga taong inggit at mga naging biktima ng inggit upang makita ang mga panandang
panlipunang makakikilaal sa mga mainggitin.
Dito, ipinakita niya ang kakulangan ng kabutihan ang magtutulak sa tao upang maging
mainggitin. Kaugnay nito ang karangalan ng isang tao sa paglipas ng panahon, ay nakaaapekto
sa ipinakikitang ethos sa bawat talumpati, pati narin sa Pathos.

ANG MODERNONG RETORIKA

Sa pagdating ng 20th century nagkaroon ng pagbangon ng pag-aaral ng retorika na makikita sa

pagkakatatag ng departamento ng retorika at pananalumpati sa instutusyong akademya
gayundin sa pagkakabuo ng nasyonal at internasyonal na pangpropesyunal na organisasyon.
Ang mga teoriko ay naniniwala sa signipikanteng paliwanag ng pagbangon ng pag-aaral ng
retorika ay muling binigyan ng importansya ang wika at paniniwalang panrelihiyon sa pagtaas
ng pumapalagitnang kalikasan ng 20th Century. Mula ng 21st century na nakapokus sa medya sa
malawak na baryasyon at pag-analisa ng politika na retorika. Ang pagdami ng adbertismo at
mass media gaya ng potograpiya, telegrapioya, radio at pelikula ay nagdala sa retorika sa mas
lantad sa buhay ng mga tao. Nitong mga nakaraan ang terminong retorika ay ginamit sa medya
maliban sa mga berbal na wika gaya ng retorikang viswal.

Mahalagang Modernong Teoriko/Teorista

Chaim Perelman

Siya ay isang pilosopo sa batas na nag-aral, tinuruan at namuhay ng maraming taon sa Brussel.
Siya ay isa sa mga importanteng teoretiko noong 2oth Century. Ang kanyang pangunahing gawa
ay ang Traite de l;argumentasyon – la nouvelle rhetorique (1528) kasama si Lucie Olbrechts-
Tyteca na isinalin sa Ingles bilang The New Rhetoric: A Treatise on Argumentation ni John
Wilkinson at Purcell Weaver (1969). Si Perelman at Olbrechts-Tyteca gumawa ng kilos retorika
mula sa paligid patungo sa sentro ng argumentasyong teorya. Isa sa mga
pinakamaimpluwensiyang konsepto ay ang mga “dissociation,” “the universal audience,”“quasi-
logical argument,” at ‘presence.”

Kenneth Burke

Siya ay isang teoriko sa retorika, pilosopo at makata. Marami sa kanyang gawa ay nakasentro sa
modernong teoryang retorika. Tulad ng A Rhetoric of Motives (1950), A Grammar of Motives
(1945), Language as Symbolic Action (1966) at Counterstatement (1931). Isa sa
pinakamaimpluwensiyang konsepto ay ang “identification,” “consubstantiality,” at ang
dramatistic pentad.” Inilarawan niya ang retorika bilang “ang gamit ng wika bilang simbolo na
paraan ng panghihikayat sa kooperasyon ng buhay na natural na aayon sa mga simbolo.”

Edwin Black

Siya ay isang kritiko sa retorika na mas nakilala sa kanyang aklat na Rhetorical Criticism: A Study
in Method (1965) na kung saan binigyang-puna niya ang pagdami ng “neo-Aristotelian” isang
tradisyon sa Amerika na kritisismo sa retorika bilang may kauntingnpagkakahawaig sa Aristotle.
Naglathala siya ng ilang beses na pinakamaimpluwensiyang sanaysay gaya ng: “Secrecy and
Disclosure as Rhetorical Forms,” “The Second Persona,” at “A Note on Theory and Practice in
Rhetorical Criticism.”
Marshall McLuhan

Siya ay isang Teorikong media na sa kanyang mga tuklas ay napakahalaga sa pag-aaral ng

retorika. Ang pinakatanyag na kanyang pahayag ay “ ang midyum ay ang mensahe” na
nagtatampok sa kahalagahan ng midyum. Walang ibang iskolar sa kasaysayan at teorya ng
retorika ang may pinakamalawak na nalathala noong 20th century maliban kay McLuhan.

I.A. Richards

Siya ay isang kritiko sa literature at retorika. Ang kanyang The Philosophy of Rhetoric ay
mahalaga sa teksto ng modernong teoryang retorika. Sa sinulat niyang ito binigyan niya ng
kahulugan ang retorika bilang pag-aaral ng hindi pagkakaintindihan at ang solusyon nito.” At
nagpakilala sa maimpluwensiyang konsepto ng tenor at behikulo upang ilarawan ang bahagi ng
metaphor – ang pangunahing ideya at ng konsepto na kailangang mapaghalintulad.

Stephen Toulmin

Siya ay isang pilosopo na sa kanyang halimbawa ng argumentasyon ay nagging

pinakamaimpluwensiya sa modernong retorika. Ang paggmit niya ng argumentasyon ay
napakahalaga sa teksto ng modernong teoryang retorika at teoryang argumentasyon.

Paraan ng Pag-aanalisa

Wala ng lumabas na pamaraang pag-aanalisa na malawak ang ibinibigay na pansin sa retorikang

pamamaraan dahil marami sa retorikang pag-aaral ay tinitingnan ang retorika bilang likha ng
katotohanan. Mahalagang pansinin na ang layunin ng retorikang pag-analisa kadalasan ay
diskurso samakatuwid ang prinsipiyo ng retorikang pag-aanalisa ay maagiging mahirap na
kilalanin mula sa mga diskursong pag-aanalisa. Magkagayun man ang retorikang pamaraang
pag-aanalisa ay maisasagawa sa lahat ng bagay kasama ang bagay tulad ng sasakyan, kastilyo,
kompyuter.

Sa pangkahalatan, ang retorikang pag-aanalisa ay siyang ginagamit sa konseptong retorika

(ethois, logos, kairos, mediation atbp) upang ilarawan ang lipunan o epistemolohiyang
tungkulin sa layunin ng pag-aaral. Kung ang layunin ng pag-aaral ay nangyari sa ibang uri ng
diskurso (talumpati, tula, biro pahayagang artikulo) ang layunin ng retorikang pag-aanalisa ay
hindi lang ilarawan ang pag-ako at pakikipagtalo sa ilalim ng dikurso subalit kailangang tukuyin
ang espisipikong semyotikang estratehiyang inilapat ng tagapagsalita upang makuha ang
espesipikong persweysib na mithiin. Kung gayon, pagkatapos ng tagapag-analisa ng retorika na
matuklasan ang gamit ng wika na sikyang pinakamahalaga sa pagtamo ng pakikipagtalo,
kadalasang siya ay nagtatanong : Paano ito gumagana? Ito ay ang ano ang epekto ng isang
partikular na gamit nhg retorika sa harap ng tagapakinig at kung paano nakaapekto sa
pagbibigay ng mga pahiwatig ng tagapagsalita sa kanyang layunin.
May mga iskolar na gumawa ng retorikang pag-aanalisa at mas malalim na paghuhusga tungkol
sa matagumpay na retorika. Sa madali’t salita, ang ibang tagapag-analisa ay minarapat na
iwasan ang tanong na: “ Ang kanya bang ginamit na retorika ay matagumpay ( sa pagtamo ng
layunin ng tagapagsalita)?” Sa iba, ito ang punto ng dignidad: ang retorika ba ay estratehiyang
epektibo at ano ang natamo ng retorika? Ang tanong na ito ang nagpapahintulot upang
lumipat sa pokus mula sa layunin ng nagsasalita sa epektibo at gamiting retorika.

Kristisismong Retorika

Ang modernong kritisismo sa retorika ay inalam ang relasyon ng teksto at konteksto kaya kung
paano ang isang retorika ay maiugnay sa pangyayari. Sa kanyang Rhetorichal Criticism: A Study
and Method si Edwin Black na isang iskolar ay nagsabi: “Tungkulin ng kritisismo na hindi sukatin
…. ang palitan ng kuro-kuro ng may pagyayabang laban sa ibang istandard ng eduksayon ng
makatwirang pagpapahayag ngunit binigbigyang ng pagkakataon ang hindi masukat na
malawak na karanasan ng tao na tingnan sila bilang sila.” Samantala ang wika “ bilang sila” ay
mapagtatalunan. Ang mga kritiko ng retorika ay nagpaliwanag sa teksto at mga talumpati sa
pamamagitan ng paghahanap ng sitwasyong retorikal, kadalasan inilalagay ang mga ito sa
bumabalangkas sa palitan ng tagapagsalita/tagapakinig.

Sa pagsunod ng neo-Aristtelian na paraan sa kritisismo, ang mga iskolar ay nagsimulang

tunguhin ng pamamaraan mula sa ibang disiplina gaya ng kasaysayan, pilosopiya at lipunang
pansiyensiya. Ang kahalagahan ng kritiko ay nababawasan ang personal na paghuhusga sa
paglalabas ng pangyayari samantala ang diminsyong analitikal na kritisismo ay nagsimulang
tanggapin ang lakas mula sa panimulang kilos. Sa biong kasaysayan ng dekada ssaisenta
atdekada sitenta pumalit ang methodological pluralism sa singular neo-Aristotelian method.
Ang methodological rhetorical criticism ay karaniwang nangyayari sa pamamagitan ng
pagbabawas na kung saan ang malawak na pamamaraan ay ginagamit upang masuri ang
espisipikong kaso ng retorika. Ang mga uring ito ay ang mga sumusunod:

Ideological Criticism – Ang kritiko ay abala sa retorika bilang iminumungkahi ang paniniwala,
ugali, akala at interpretasyon na ginagawa ng rhetor o ang mas malawak na kultura. Ideological
criticism ay gaya ng pagtrato sa ideolohiya bilang bunga ng sining sa diskurso na isa sa isinama
sa mahalagang terminolohiya (kilala bilang “ideographs).

Feminist Criticism – nag-ugat sa feminismong kilusan kung saan naghahanap ng pagbabago sa

kalagayan ng mga babae at palitan ang nanatiling kapangyarihan sa relasyon ng lalaki at babae.
Pumupuna ng porma ng retorika at proseso na nagbibigay ng pang-aapi upang mapanatili at
mabago ang mga ito.

Cluster Criticism – Isang pamamaraan na na pinaunlad ni Kenneth Burke na ang tinitingnan ay

matulungan ang pang-unawa sa kritiko mundong pananaw ng rhwtor. Ito ay nangangahulugang
paghahanap ng mga termino na kabilang sa luob ng mahalagang simbolo sa bunga ng sining sa
retorika at ang huwaran kung saan sila lumalabas.
Generic Criticism – Isang pamamaraan na nagpapalagay sa ilang sitwasyon na pareho sa
pangangailangan at inaasahan ng mga tagapakinig kaya tumatawag sa ilang uri ng retorika. Ito
ay pag-aaral ng retorika sa ibang oras, lugar na tumitingin sa pagkakapareho sa sitwasyong
pangretorika at retorika na umaayon sa kanila. Halimba ay ang eulohiya, inaugural adres at
deklarasyon ng giyera.

Narrative Criticism - ang naratibo ay tumutulong sa pag-organisa ng karanasan upang

makakalap ng kahulugan sa pangkasaysayan pangyayari at transpormasyon. Ang Narrative
Criticism ay nakatuon sa sariling istorya at kung paanong binubuo ang naratibo na turuan ang
interpretasyon sa isang sitwasyon.

Samantala noong kalagitnaang dekada otsenta (1980’s) ang pag-aaral ng kritisismo sa retorika
nagsimulang lumayo sa tiyak na metodolohiya patungo sa konseptong isyu. Ayon kay James
Jasinski isang iskolar ay nangatwirang ang paglabas ng mga uri ng kritisismo ay galling sa teksto
at konsepto kung saan ito ay tuklasin sa parehong oras. Ang konsepto ay nanatiling ‘umuusad
na gawa” at umiintindi sa mga termenolohiyang umunlad sa pamamagitan ng pag-analisa ng
teksto.

ANG BAGONG RETORIKA

Hanggang noon dekada ’60, nanguna at dinomina ng kasalukuyang-tradisyunal at
mapagpahayag na retorika ang composition instruction sa Estados Unidos, marahil na rin sa ang
composition instruction ay nakapokus sa mga kagawaran ng Ingles, kung saan ang mga atake ay
nagdidiin sa mga pormal na katangian ng diskurso at ang mga malikhaing intension ng mga
may-akda ay sinasang-ayunan. Ang bigkis sa pagitan ng mga kagawaran ng ingles at ang
romantikong teorya ng sining at kritisismo ay mahigpit.
Subalit noong dekada ’60 ,nakita natin ang pagsisimula ng “paradigm shift” sa retorika
at komposisyon. Sa pagitan ng 1960 at 1975,kung saan tinigurian ito ni James Berlin na
Renasimyento ng Retorika, ang kasalukuyang-tradisyonal at mapagpahayag na retorika ay
nahamon sa muling pagbangon ng klasikal na retorika at pag-angat ng tinaguriang “Ang Bagong
Retorika”.
Sa dekada ’70,at sa simula ng dekada ’80, ang pagnaling ng kognitibo at empirical na
paglapit sa komposisyon ay nanghamon rin sa pangunguna ng tradisyonal na retorika. Ang mga
bagong retorika na ito, at ang iba’t-ibang aplikasyon ng mga ito sa komposisyon ay may papel
na ginagampanan sa “pagbanhon’’ ng manunuod bilang isang susing konsepto,kahil na ang mga
pang-unawa tungkol sa mga manunuod ay naiiba sa isa.
Ang Salitang “New Rhetoric” o Bagong Retorika
Sa kabuuang kasaysayan ng retorika, may mga lumalabas na salitana tinatawag na
“bagong retorika”. Ang terminong “bagong retorika” ay tumutukoy sa teoretikong pagbabago
at ang epekto nito pagkatapos ng komposisyon. Ang bagong retorika ay nagsimula bilang
Ikalawang Digmaang pandaigdig s larangan ng retorikasapagkat ang bagong retorika ay gumawa
ng kanyang sariling tuntunin na makukuha sa klasikal na retorika. Ang bagong retorika ay
tumutulong upang makabuo ng mas bago at kongkretong kaisipan tungkol sa retorika. Mas
malikhain ang bagong retorika kaysa sa klasikal na retorika upang makapaglarawan ng mas
malawak na konsepto ng retorika. Nahiram ito sa modernong pilosopiya, kognitibos at
progresibong sikolohiya,linggwistika, at teoryang pampanitikan. Sina Kenneth burke at Richard
Weaver sng mga kuna-unahang nagpahalaga sa kaisipan ng retorika, pero ang kilusang ito ay
nagtano lamang ng pormal na pagkakakilanlan sa libro ni Daniel fogarty na “Roots for a New
Rhetoric”at ang “The New Rhetoric” nina Chaim Perelman at Luie Olrechts-Tyteca.
Sa “Roots for a New Rhetoric”, sinasabi ni Fogarty na ang bago at mas malawak na
retorika ay bumubuhay sa prinsipyo ng klasikal na retorika pero magsasanib ang pananaw ng
modernong linggwistika,semantika,at teoryang pangkomunikasyon.
Ang bagong retorika ay bumuhay sa paniniwala ng mga tagapakinig. Ito ay tumutulong
upang magkaroon muli at maibalik ang pagiging important eng tagapakinig sa retorika at sa mga
komposisyon at ang pagiging pangunahing pokus ng imbensyon.
Ang konsepto ng tagapakinig ay para bang isang bagay na nabubuhay sa kaisipan ng tao
at hindi sa realidad. Katudlad ng konsepto ni Perelman na “universal audience”. Hindi ito
katulad ng universal audience ng kasalukuyang-tradisyunal na retorika. Ang universal audience
ng bagong retorika ay tinukoy sa pamamagitan ng prinsipyo ng imbensyo at impormal na lohika.
Itinatag muli ng mga bagong retorika ang link sa pagitan ng tagapakinig, sitwasyon at
imbensyon. Importante ang sitwasyonal at retorikal na konteksto.
Sina Wayne Booth, Lloyd Blitzer at Jame Kinneavy ay kinilala ang sitwasyonal na
konteksto o retorikal na sitwasyon bilang isang importanteng perspektibo ng retorika.
Halimbawa, nakikita ni Lloyd Blitzer na ang retorikal na sitwasyon ang nagkokontrol at batayan
ng teoryang retorikal; at nakikita niya an gang retorika ay sitwasyonal. Para kaya Blitzer, ang
tatlong bahagi ng retorikal na sitwasyon ay: exigence, constraints at audience. Ang tagapakinig
ang grupo ng tunay na nakikinig na ay tiyansang maapektuhan ng retor. Sa madaling salita,
hindi lahat ng nakikinig ay maiimpluwensiyahang magbago.
Ang bagong retorika ay nagtamo ng sariling kahulugan dahil sa gawa ni Fogarty at sa
“The New Rhetoric” nina Chaim Perelman at Lucie Olbrechts-Tyteca. Sa gawang ito, ang
tapagkinig ay may mahalagang bahaging ginagampanan. Ang “The New Rhetoric” ang muling
bumuhay sa sangay ng pag-aaral na nakatutok sa pagsusuri ng impormal na pangangatwiran. Ito
ay retorika na nagbigay ng halimbawa sa sining ng dayalektiko sa retorika.
Sa “The New Rhetoric”, hinamon nina Perelman at Olbrechts-Tyteca ang dibisyong
Aristotlean sa pagitan ng diyalektiko at retorika sa pamamagitan ng pangangatwiran na ang lath
ng diskurso ay nilalaon ang dedikasyon sa paniniwala. Lahat ng disurso ay kinabibilangan ng
gma tagapakinig na ang ugali at paniniwala ay dapat na isaalang-alang ng retor. Walang
ontolohikal na pagkakaiba ang dyalektiko at retorika. Ang pagkakaiba nito ay pagsasagawa at
ang argumentatibong stratehiya. Ang retorika ay hindi kinaligtaan ang mga tagapakinig. Ayon
kay Parelman, ang mga tagapakinig ang mga nagbibigay ng pangunahing saligan upang
magpatuloy ang argumento. Upang makapangatwiran ng mabisa, ang retor ay dapat na may
pang-unawa sa tagpakinig. At lhat ng diskurso ay argument sapagkat lahat ng diskurso ay
nilalayong makamit ang malasakit ng tagapakinig.
Ayon kay Perelman, ang tagapakinig ay hindi binubou ng mga taong pinagsasalitaan ng
tagapagsalita. Ayon sa kanya. Kung gusto nating bigayang kahulugan ang tagapakinig sa
makabuluhang paraan, ang kahulugan nito ay ang patitipon ng mga tao na nais
impluwensiyahan ng tapagsalita gamit ang kanyang mga argument. Ang mga tapagkinig ang
mga taong nais baguhin ng retor. Bawat tagapakinig ay ang mga nangangatwiran at
nakikipagtalstasan na mga tao. Tinatanggap ng pangkalahatang tagapakinig ang pangkalahatang
istratehiyang argumentatibo. Sinasabing pangkalahatan dahil lhat ng diskurso ay kinabibilangan
nila.
Naisip ni Perelman na walang partikular na tagapakinig ang angkop sa katangian ng
pangkalahatang tagapakinig. Pero dapat na maintindihan ng retor kung anu-ano ang gawi ng
mga partikular na tagapakinig tungo sa pamantayan ng mga pangkalahatang tagapakinig.
Ang teoryang ng pangkalahatang tagapakinig ay maaring tutulan sa katwirang ito ay
isang tangka na angkinin ang pangkalahatan at tiyak na katayuan para mapatunayan ang local
at political na istratehiya. Ipinagpalagay ni Perelman na may pangkalahatang batayan ng
argumento kahit na alam niya ang totoo mga tagapakinig ay hindi makakamit ang ideyang ito.
Sinabi ni Perelman na ang retor ay dapat na may kaalaman sa sosyolohikal at sikolohikal na
katangian ng mga tagapakinig. Iminungkahi ni Perelman na ang retorika ay dapat na bigyan
importansya ng masining na patunay, kasama ng mga element ng diskurso na gumagawa ng
paniniwala, at pati na ang pangkalahatang istratehiyang argumentatibo na tanggap ng
pangkalahatang tagapakinig.

Teorya at Nilalaman ng Bagong Retorika

Ang bagong retorika ay ginagamit din sa mga komposisyon na tumutukoy sa isang
kilusang pangkurikulat noong mga huling taon ng dekada 60’s hanggang 70’s na naglalayon na
gumamit ng mga bagong panuntunan ng retorika sa pagsulat lalo na sa kagawaran ng ingles.
Ang “Renaissance” o ang muling pagsilang sa pag-aaral ng komposisyon ay nag-uumpisa doon
sa tinatawag ni James Berlin na mga “Neo-Aristotelian”. Ang retorika ng Neo-Aristotelian ay
tumutukoy sa mga gawa ng ilang mga iskolar kabilang sina Edwar Corbett, Richard Hughes, at
P.Albert Duhamel- sila ang nakatuklas muli ng importansya ng klasikal na retorika at gamitin sa
mga akda. Ayon kay Berlin, ang mga Neo-Aristotelian ay sumasang-ayon sa kung ano ba ang
retorika sa pananaw ni Aristotle kung saan ang audience o mambabasa ay isang importanteng
salik ngunit hindi gaanong kahalaga kumpara sa inventive strategies (o ang topoi) na ginagamit
ng manunulat para manghikayat ng mambabasa. Ang kanilang kontribusyon sa bagong retoria
ay nasa reinstating invention bilang paksa ng komposisyon at pagamit ng mga panuntunan ng
klasikal na retorika para sa mga bagong komposisyon.
Kinalaunan, napag-alaman nina Richard Young, James Kinneavy, W.Ross Winterowd, William
Irmscher, Frank D’ angelo at Janice Lauer na pawing mga iskolar, ang relasyon at halaga ng
bagong retorika sa komposisyon at pinaiiral ang mga panuntunan sa kurikulang akdang pang
ingkes. Ilan sa mga susi ng pag-unlad sa mga teorya tungkol sa mambabaswa ay mababasa sa
mga librong pangkomposisyon tulad ng “A Theroy of Discourse” ni James Kineavy at “Rhetoric:
Discovery and Change” sa panulat nina Richard Young, Alton Becker, at Kenneth Pike. Mahalaga
ang parehong libro sa pagbuo ng isang malaking katawan ng mga materyales mula sa iba’t-
ibang disiplina upang makapagbuo ng mga bagong approaches sa mga mambabasa.
Sa A Theory of Discourse, pinaghusay ni Kinneavy ang isang teorya ara sa pagtukoy ng mga uri
ng diskurso. Ang Audience o mambabasa ay malaki ang papel sa teorya ni Kinneavy. Nakabatay
ang kanyang classification system sa aim o ang layon. Ang layunin ng diskurso ay i-embodied sa
mismong tekstong. Pinapakita ng layunin ang postura na dapat maging ng teksto sa
mambabasa. Matutukoy ang layunin o ang communicative emphasis ng isang diskurso sa pag-
eksamin na “lohika” ng diskuros, mga metodolohiya at mga impormasyong kasama (at mga
hindi kasama) pati na rin ang pagkakaayos at istilo. Tinagka ni Kinneavy na mamagitan sa
dalawan polarized o makaibang posisyon: na ang kahulugan ay “resides” sa teksto at ang
kahulugan ay natutukoy sa konteksto o ng mambabasa. Para sa kanya, ang ekspektasyon at ng
mambabasa kasama sa konbensyon ng teksto.
Nagbigay si Kinneavy ng apat na dominant aims kung saan ang elemento ng trianggulo ng
komunikasyon ng diskurso ay nagpapakita: “expressive discourse” na tumutukoy sa manunulat;
“persuasive discourse” o ang mambabasa; “reference discourse” o ang “literar discourse” o ang
medium ng pagsulat. Ang reference discourse ay nahahti sa tatlong uri-syensya, informative, at
exploratory. Sa kabuuan, may anim na layunin, bawat isa ay may sariling “lohika” at
kombensyon ng porma at istilo.
Sa pananaw ni Kinneavy, ang audience analysis ay tumutukoy sa pag-unawa sa mga katwiran o
lohika ng iba’t-ibang uri ng diskurso na nagagamit sa iba’t-ibang pagkakataon. Binigyang-pansin
ni Kinneavy ang communicative interaction sa pagitan ng teksto ng mambabasa. Ang pokus o
sentro ng pagbibigay-pansin ni Kinneavy ay ang audience analysis. Gayumpaman, palagi pa rin
niyang inaalam ang kundisyon audience analysis habang iniisip niya ang mga tao na tinutukoy
bilang mambabasa (imagined readers) habang siya nagsusulat.
Bagamat ang pananaw ni Kinneavy ay kahanga-hanga, sinasabing ang kanyang teorya ay may
naidudulot na mga problema. Mga problema para doon sa mga taong nakikita na ang kanyang
mga layunin ay umiiral sa lahat ng diskurso. Halimbawa, ang literary ay hndi masasabing
malinaw na uri ng diskurso sapagkat sa paningin ng iba ito ay isang tungkulin na ginagawa at
ang iba ay nakikita naman ito bilang isang uri ng babasahin.
Ang teorya din ni Kinneavy ay nagdudulot ng problema para sa mga tao, tulad ni Perelman na
nakikitang ang salitang mapanghikayat bilang isang malawak na kategroya—iyon ay nakikita na
ang lahat ng diskurso ay likas nang mapanghikayat. Ang salitang panghihikayat bilang isang
malinaw na layunin gaya ng sinabi ni Aristotle na ang panghihikayat daw ay kung paano
subukan ng isang indibidwal na baguhin ang isang ignorante, mga taong walang kibo at yung
mga hirap umintindi at mga mainipin sa tuwing makikinig ng dyalektiko.
Sa lahat ng mga makabagong retorikal na teorya, sinasabing si Kinneavy ang may
pinakamatagumpay sa pagsubok ng kasalukuyang-tradisyunal (current traditional) at
mapagpahayag (expressivist) na muog sa komposisyon sining ng pagtuturo.
Sa aklat ng Rhetoric: Discovery and Change ni Richard Young, Alton Becker, at Kennth Pike ay
nagbigay ng impormasyon sa mga teoryang lingwistikal, makabagong retorika at kognitibong
sikolohiya upang malinang ang pangkalahatang retorika na nagpopokus sa mga proseso ng pag-
iisip na dapat gamitin ng mga manunulat sa mga sitwasyong retorikal. Ang pagtrato nila sa
kanilang tagapakinig ay sisitematikal. Ang aklat na ito ay mas pinipili ang konsepto na ang
mambabasa ay ang siyang aktuwal na persona, na kinokonsidera ng mga may-akda bilang
impluwensya ng iba’t ibang mambabasa. Ipinapaloob din ditto ang kahalagahan ng relasyon ng
manunulat sa mambabasa, na dapat na pakatutukan lalo pa’t maaring maging daan ito sa
magandang koneksyon ng manunulat at mambabasa.
Sa mas maikling pagpapaliwanag, ang aklat na ito ay nakatuon hindi lamang sa pang-unawa ng
mga mambabasa kung hindi pati na rin ang pag-intindi sa paniniwala, kahalagahan at kaugalian
ng mga mambabasa na kung saan ay malaki ang ginagampanan sa proseso ng paglikha ng
sulatin ng mga manunulat.
Ang mga diskusyon tungkol sa tagapakinig sa aklat na ito ay nagpapakita lamang na mas
malaman ito kaysa sa ibang naunang aklat.
Magtungo naman tayo sa makabangong retorika. Ito ang nagbibigay diin sa layunin ng diskurso
at ng hangganan ng sitwasyon. Ang diskurso ay malimit na nakikita ang pormal na katangian
dahilang silbi nito ay pangkomunikasyon. Sinusubukan nitong magbago ang tagapakinig at
umaksyon ang mga ito sa piling dahilan at piling pagkakataon. Samantala ang retorikang pormal
ay binibigyang pansin ang pagbuo ng mga talata. Ang makabagong retorika ay nakatuon sa mga
tanong na may kaugnayan sa konteksto.
Hal. Anu-ano ang epektibong stratehiya ang makakapagpabago sa pananaw ng tagapakinig na
tumututol sa akin?
Ang mga tanong ay maliwanag na ipinabatid sa kondisyong-layunin at aksyon, hindi sa pormal
na paniniwala. Ang diin sa layunin nito ay isang susi sa pagsasalarawan ng makabagong retorika.
Isinalarawan ng makabagong retorika ang mga tagapakakinig sa iba’t ibang paraan:
 Perelman- bilang isang uri ng pandaigdigang presensya na isinakatawan sa
pamamagitan ng retorikal at lohikal na mga paniniwala.
 Kinneavy- bilang pagpapakahulugan sa mga kategorya ng kombensyon.
 Young, Becker at Pike- sa pamamagitan ng pantay-pantay na sistema- bilang
kombinasyon ng totoong mambabasa, makakalawakang mambabasa at
makakahulugang mambabasa.
Ang lahat ng uri ng mambabasang ito ay nagtataglay ng iisang posisyon kahit na ang
tagapakinig ay mas simple at pangkakanyahang kombensyon. Para sa Neo-Aristotelians at sag a
makabagong retor, ang tapakinig at ang retor ay dapat na bumalagbag sa proseso ng
pagpapaliwanag at ang retor ay dapat na ipaliwanag sa ibang paraan ang pakakaia ng tapakinig
dahilang iba’t iang tagapakinig sa iba’t ibang sitwasyon ay nangangailangan ng iba’t ibang
stratehiya. Kahit na ang bawat isa sa retor na ito ay umaapela sa pandaigdigan paniniwalang
pinamamahalaan ang diskurso, lahat sila ay nakikilala na ang retorika ay simple lamang,
pinatatakbo sa local na lebel at ang tagapakinig ay nagbibigay ng kontribusyon sa ibang paraan
para sa pagbuo ng kahit anong diskurso.
Dahil sa interest naibigay ng makabagong retorika noong 1960’s, muling nabuhay ang
teorya ng at ang analitikong paraan ng tagapakinig. Ang unang senyales ng pagtayong muli ng
tagapakinig ay ang pagtaas ng bilang ng pananaliksik tungkol ditto. Naipakita ito noong 1969-
1978 sa College Composition and Communication. May isang artikulong nailimbag na may
salitang “audience” na pamagat. Noong 1979-1988 naman ay nakapagpalathala ng 10 na
artikulo na may kinalaman sa tagapakinig at ang 3 dito ay may espesyal na isyung nailathala
noong May 1984. Isa lang ang ibig sabihin nito, ang dahilan ng pagbangon ng kaisipan tungkol
sa tagapakinig a y dahil impluwensya ng makabagong retorika.
Ang makabagong retorika ay ang pagbabalik-tanaw sa mas komprehensibong pananw ng
retorika, maaring mas komprehensibo kaysa sa klasikal na retorika dahil sinubkan nitong
sakupin ang mas malawak na sakop ng uri ng diskurso, at sinubukann din nitong lumikha ng
teoryang para lamang sa diskursong pasulat. Para sa makabagong retor ( kabilang ang mga
sinaunang teyorisyan na sina Burke, Fogarty at Perelman, gayundin ang mga ngayong sina
Corbett, Young at Kinneavy ) ang retorika ay ang sining ng epektibong komunikasyon na may
kinalaman sa diskursong binanggitsa kahit anong uri ng tagapakinig-maaring ang mga tao sa
isang pampublikong lugar, o ang isang pagtitipon ng mga ispesyalista, isang tao o ang buong
katauhan.
Ngayon ang tingin natin sa retorika ay ang paggamit ng lahat ng diskurso- maging
akademiko at disiplinadong diskurso kahit na marami sa atin ay kailangan isipin ang retorika sa
ganitong paraan.

ANG MGA TEORYANG RETORIKAL

Teoryang Pragmatiko-Dominante
Sa panahong ito, ang pagsagot sa mga katanungan ay praktikal kaya naman mahalaga
ang gampanin ng Retorika sa ganitong panahon lalo na sa buhay ng mga teorista. Tinatawag
itong klasikal na panahon. Isang iskolar sa komunikasyon na si Douglas Ehniger ay tinawag ang
panahong ito na panahong gramatikal dahil ang mga teorista sa mga panahong ito ay sobrang
abala sa pagtuklas ng mga makabagong salitang gagamitin sa pagpapaunlad ng mga
terminolohiya sa retorika. Ayon kay Scoot, nagbigay siya ng tatlong elemento: ang
tagapagsalita, tagapakinig at ang mundo. Ang tagapagsalita ay binibigyan ng halaga o mas
mataas na importansya kumpara sa mundo. Ang tagapakinig ay hindi masyadong napag-
uukuulan ng pansin o konsiderasyon sa panahong ito.
Teoryang Estetiko
Malayo ang naging pagitan ng panahon ng naunang teorya sa kapanahunan ng teoryang
Estetiko. Ang kapanahunang ito ay kilala bilang Middle Age o Medieval Period na nagsimula
noong matapos ang Roman Empire hanggang sa mag-umpisa ang Renaissance Period. Ang mga
nasa kapangyarihan katulad ng pamahalaang monarkiya at simbahan ang nagpawala ng papel
ng retorika sa lipunan upang pagtuunan ng pansn ang estilo ng retorika.
Wala ni isa ang nais makarinig ng masakit o di kaaya-ayang salita kaya’t ang teoryang ito
ay nabuo upang isaalang-alang ang kagandahan ng bawat estruktura ng salita. Ginagamit ang
retorika sa panahong ito upang mas maging maganda ang resulta ng bawat salita, mas maging
totoo at kahika-hikayat. Binibigyang-pansin dito ang pagpapaganda ng salita na tumutukoy sa
estilo ng retorika. Sinasabing noon pa man ay naimbento na ang paggamit ng mga tayutay o
masining na paggamit ng mga salita upang mas maging kaaya-aya ang mga ito. Ang retorika ay
binubuo noon ng paggawa ng mga pangaral o sermon at mga sulat. Ang mga retor ay
gumagawa ng mga sulat upang ipakita na sila’y karapat-dapat bigyang pansin positibong
paghusga.

Teoryang Pragmatiko-Subordineyt
Katulad ng nabanggit sa Retorikal na Teoryang Estetiko, nakatuon ang panahon ng
Middle Ages at Renaissance sa estilo ng retorika. Sa panahon ding ito, ang mga tao ay
nakatuklas ng maraming bagay sa tulong ng mga siyentipikong mga pantulong o pamamaraan
at nagkaroon din sila ng mga bagong kaalaman tungkol sa kalikasan ng emosyon at kaisipan ng
tao. Dahil sa mga natuklasan ng siyensya, nahubog ang gamit ng retorika sa panahong ito.
Ang retorika ay nagkaroon ng praktikal na gampanin noong 1700-1800 ngunit ito ay
nasasaklaw ng siyensya. Kaya naman, ang retorika ay ginamit noon upang ipahayag ang mga
natuklasan ng siyensya. Halimbawa, may bagong natuklasang uri ng hayop, dito pumapasok ang
gamit ng retorika bilang tagapagpahayag ng impormasyong ito. Hindi katulad ngayon na ang
mga siyentipikong impormasyon na ating kailangan ay nakasulat at makikita na sa internet at sa
mga aklat.
Ang ilan sa mga teorista sa panahong ito ay sina George Campbell at Richard Whateley.
Teoryang Panlipunan
Sa panahon kung saan bumubuo ng kaisipan ni Scott, ay kaniyang napag-isipan ang
teoryang ito ang panlipunang Retorika na Teorya. Ito ay ginagamit nating retorika hanggang sa
kasalukuyan. Kaya’t tinatawag itong “panlipunan” sapagkat ito ay nagbibigay ng bagong
pagtingin sa pagitan ng tagapakinig at ng tagapagsalita o ang nagsasalita. Isang halimbawa nito
ay ang pagtanggap ng tagapakinig ng isang mensahe na kung saan siya ay nakatatanggap ng
pangunahing pagtingin ukol sa mensahe na sinasabayan ng tagapagsalita na pareho ring
nakatatanggap naman ng pag-unawa ukol sa mensahe na nais nilang ipahiwatig sa isa’t isa. Sa
teoryang ito’y nagkaroon ng bagong pag-aaral o pag-intindi, at kung paano iintindihin o
tatanggapin ng tagapakinig ang mensahe ng tagapagsalita. Ang teoryang ito ay sumubok ring
bawasan ang mga tnatawag na problema ng mga tao kung kaya’t ginamit ni Scott ang retorika
sa mga tao upang mahikayat silang maging mahusay na tao, magalang sa katotohanan at sa
lahat ng aspekto nito, maging sa mga kalagayan at gawaing panlipunan, at higit sa lahat, ang
paggalang ng tao sa kaniyang kapuwa.
Ano ang Susunod na Teorya?
Natapos ang kategorisasyon ng retorikal na toerya ni Scott sa panlipunang panahon,
gayon man isinulat niya ito noong 1975 pa, at marami na ang ipinagbago ng mundo mula noon.
Ngayon, ay mayroon na tayong internet, na nagdulot ng napakalaking pagbabago sa
pakikisalamuha ng mga tao sa isa’t isa at sa kanilang pagbuo ng retorikal na mensahe.
Sa ating pag-aaral ng retorika, ating isaalang-alang kung dadagdagan ba natin ang apat
na kategorisasyong ibinigay ni Scott, o kung tayo’y maniniwala sa kaniya, na tayo ay nasa
kasalukuyang panlipunan panahon pa rin. Ngunit, tayo ay marahil patungo sa tagapakinig-
mundo-tagapagsalita na pagkakasaayos, mula sa tagapakinig-tagapagsalita-mundo na
pagkakaayos. Isang halimbawa nito ay ang ating pagkakabatid sa baltang pagkamatay ni Bin
Laden. Sa ibang paraan, balewala kung saan natin napanood, nabasa, o narinig ang tungkol dito.
Bagamat maaaring magkaiba ang daluyang ginamit sa pag-uulat, halos magkatulad pa rin ang
kabuuan nito. Maaari ring pinagsama-sama ng mga manonood ang nakalap nilang
impormasyon at bumuo ng kani-kanilang paniniwala ukol sa mundo, mula rito. Bungad nito, ang
tagapagsalita o pinagmulan ng balita, ay hindi na kasing halaga ng tagapakinig at ng mundong
nasasaad sa mga balita.

PANGKALAHATANG KATANGIAN NG RETORIKA

Ang retorika ay may iba’t ibang katangian. Ang mga iba’t ibang kahulugan ng retorika ay
tumutukoy sa mga katangian nito. Sa bahaging ito, tatalakayin ang mga katangian ng retorika.
Ito ang mga sumusunod:
1. Ang Retorika ay Simbolikal

Una sa lahat, ang retorika ay simbolikal. Ang mga simbolo ay kinakatawan ng mga letra,
imahe o kaya’y kumpas na may ipinararating na ideya o kaya nama’y natatagong
kahulugan.Halimbawa, ang salitang “pusa” ay kumakatawan sa isang hayop na may malago at
malambot na balahibo at may mahabang buntot. Alam din natin na ang pagkaway ay isang
paraan ng pagbati sa kapwa. Kapag tayo naman ay nakikipag-usap o nakikipag-ugnayan,
gumagamit tayo ng mga simbolo upang makapagbigay ng mensahe na maiintindihan saibang
paraan.
Ano nga ba ang mga simbolo? Una, ang simbolo ay hindi nauugnay sa bagay na
pinapangalanan nito. Kung bakit tinatawag ang isang bagay sa pangalan nito, kung bakit
pinangalanan ang isang bagay sa ganitong pamamaraan ay walang kinalaman sa kung anong
anyo ng simbolong ginamit, ito ang kahulugan ng simbolo.
Pangalawa, nabibilang sa pagiging simbolikal ang pagsasama sa mga iba’t ibang simbolo
tulad ng mga letra at salita, imahe at kumpas. Isa sa mga magandang halimbawa ng kumpas o di
berbal na kumpas ay ang katahimikan. Pansinin natin na ang katahimikan ay may iba’t ibang
kahulugan. Maaari ringmagamit sa pakikipag-ugnayan sa kapwa ang katahimikan na ang ibig
sabihin ay kapayapaan o kapanatagan.

2. Ang Retorika ay Nagsasangkot ng mga Tagapakinig

Ang retorika ay isang relasyon sa pagitan ng isang retor at tagapakinig. Lumalabas

lamang ang paggamit ng retorika kapag nag-usap o nagkaroon ng intensyon ang dalawang tao
na magpalitan ng impormasyon. Maaring intensyon ng retor na magbigay ng impormasyon o
manghikayat ng mga tagapakinig. Isang halimbawa rito ay ang pagtatanong sa atin ng mga
kaibigan kung ano ang pipiliin nating palabas sa sinehan at kung saan kakain pagkatapos
manood. Isa pang halimbawa ay ang pagpili ng unibersidad na papasukan pagkatapos mag-
hayskul. Halimbawa, maraming mga magulang na hinihikayat ang kanilang mga anak na mag-
aral sa PUP. Sinasabi ng mga magulang na abot-kaya ang matrikula at mataas ang kalidad ng
edukasyon.
Ang retor at ang mga tagapakinig ay dapat nagkakaintindihan sa mga simbolong kanilang
ginagamit. Ang wika o mga salita ay dapat naiintindihan ng tagapakinig. Mas magkakaintindihan
ang Ilokano kung ang kausap ay ang kapwa Ilokano, kaysa ang Ilokano at isang Maranao.
Ang dami o liit ng bilang ng mga tagapakinig ay depende sa paksang pinag-uusapan. Kapag
sa mga kaibigan lamang nakikipag-usap ang isang retor, halimbawa ay ang pagpili ng
makakainan, masasabing maliit lamang ang bilang ng tagapakinig. Ngunit kapag ang pangulo ay
nagpapahayag sa mamamayan ng Pilipinas tulad ng State of the Nation Address o SONA, tiyak
na masasabing madami o malaki ang bilang ng nakikinig sa isang retor.
Ginagamit ang retorika bilang isang praktikal na gawain upang makamit ang gustong
malaman o marinig. Ang pagiging demokratikong bansa ng Pilipinas ay mahalaga upang lalong
maisapraktika ang retorika. Malaya tayo sa pagsasabi ng ating opinyon sa mga batas na
inihahain ng gobyerno, dahil sa ating mga opinyon nasusuring mabuti ang mga batas at nagiging
kapaki-pakinabang sa mamamayan ng ating bansa.
 Ang retorika ay masusumpungan rin sa mga palabassa telebisyon, damit, musika, at
magasin. Hindi natin napapansin na nahikayat na tayong bilhin ang isang produkto dahil sa
retorikang ginamit nd adbertisment ng produktong iyon. Isang halimbawa na rito ay ang pagbili
ng damit kapag tayo ay nasa pasyalan. Mapapansin na kapag nakikita natin na karaniwan ang
pagkaka-displayng mga produkto ay patay malisya lamang tayo, ngunit kapag nakita natin sa
mga billboard na suot-suot ng artista ang produkto at kakaiba ang dating nito, kagyat na
tinatangkilik natin ito. Ang mga halimbawa nito ay Bench, Penshoppe, Folded and Hung at iba
pa.
Maraming retor ngayon ang hindi na sinusunod and “rhetor to audience relationship”, dahil
mas pinipili na ngayon na kunin and ideya mula audience. Halimbawa ay ang mga itinatatak sa
damit, kinukuhaang mga bersong pinauso na tinatangkilik ng mga tao, palalawakin, at ito ang
ilalagay sa damit.

3. Ang Retorika ay Nagpapatatag sa Maaaring Maging Katotohanan

“Nakapagdedesisyon ka ba nang maayos kung wala ka namang sapat na kaalamano

kabatiran hinggil sa isang pangyayari o sitwasyon?” Sa maraming pagkakataon, nasasangkot
tayo sa ganitong sitwasyon.
Katulad ng karaniwang pangyayari sa ating buhay bilang mamimili. Nararanasan natin na
maakit agad sa mga mumurahing gamit na hindi man lamang natin naitanong kung saan ito
ginawa at kung matibay ba ang pagkakagawa nito. Magsisisi at manghihinayang na lamang tayo
kapag nasira agad ito.
Paano nga ba nakatutulong ang retorika para sa mga pangyayaring salat tayo sa kaalaman at
karunungan upang magdesisyon sa isang sitwasyon?
Retorika ito ay kadalasan na ginagamit upang matulungan tayo sa isang sitwasyon na
matukoy ang maaring katotohanan. Tumutulong ito na magpaliwanag sa ating mga
nagugulumihanang kaisipan.
Ang Kaalaman o ‘knowledge’ sa ingles ay maari natin na isipin na nananatili sa isang
‘continuum’ na ang kahulugan ay ‘range’ o ‘scale’ sa Ingles.

CONTINUUM

Pawang Paniniwala mula Isyung Tinanggap

Katotohanan sa Ipinabatid na Opinyonsa Pananampalataya

Sinasabi na ang kaalaman ng tao ay mayroong iba’t ibang pinanggalingan at bawat

kaalaman na ito ay mayroong iba’t ibang bigat ng katotohanan. Tulad ng ilustrasyon sa itaas na
ipinakikita ang continuum, sa nasa kaliwang dulo ay kumakatawan sa mga kaalaman na ito’y
maituturing napawang katotohanano certain truth. Ang halimbawa nito ay ang Theory of
Gravity na kung saan ito’y totoo sa lahat ng panig ng mundo. Samantala, sa kabilang dulo
naman ay ang mga kaalaman na pinaniniwalaan dahil sa pananampalataya o faith. Ang
halimbawa nito ay ang paglalang ng Diyos sa mga tao. Sa gitnang bahagi naman makikita ang
mga kaalaman mula sa ipinabatid na opinyon o informed opinion.Saan nga ba nagmumula ang
mga opinyong ito? Ito ay nagmula saretorika.
Ipinaliwanag ni Luaites at Conditna kadalasan ang mga tao ay hindi nag-aantay sa
mgakatotohanan na ibabahagi sa kanila ng mga tagapagsalita ng katotohanan at kaalaman. Sa
halip sila ay kikilos ayon sa napagkasunduan at naaayon sa kung ano ang sa tingin nila’y
makapagpapabuti ng kanilang kalagayan.
Mahalaga nga ba ang retorika noon?
Noong panahon ng sinaunang Gresya, ang mga lalaki na nagmamay-ari ng lupa ay nabigyan
ng karapatan na makipagtalastasan ukol sa mga politikal at legal na isyu. Sa pamamagitan ng
pakikinig nila sa ideya ng iba’t ibang tao na tumatalakay sa politika at batas, napalawak nila ang
kanilang kaalaman. Sa ganitong uri ng pakikipagtalastasan, nalaman na ang retorika ay tunay na
kapakipakinabang.
Ngunit sa ‘Middle Ages’ ang mga relihiyosong pinuno o monarkiya na may absolute na
kapangyarihan. Ipinapahayag nila sa mga masa ang kanilang mithiin at mga plano ngunit walang
karapatan ang mga tao na sumalungat o hamunin ang mga ito ng kanilang mga pinuno. Sa
kapanahunang ito ang retorika ay hindi nabigyan ng pansin ohalaga para sa paghulma ng mga
tao.
Ngunit ng hindi lumaon ang mga alagad ng aghan ay nagpapahayag sa publiko ng
kanilang mga natuklasan o napatunayan na katotohanan sa pamamagitan ng ‘Scientific Method’
o siyentipikong pamamaraan. Gayunman, hindi rin nagkaroon ng interes ang mga tao sa
paggamit ng Retorika para sa paghamon ng mga bagong natuklasan ng agham. Ngayon sa
tulong ng teknolohiya. Posible sa mga tao ang paghamon sa mga ideya ng namumuno sa
politika, maging mga pinuno sa loob ng simbahan at komunidad ng agham. Mula rito nakaranas
ang Retorika ng muling pagkabuhay ng interes sa mga iskolar ng iba’t ibang disiplina isang
napakagandang halimbawa nito ay ang diaryo o pahayagan kung saan maaari natin mabasa ang
mga isinasaad o plano ng mga pinuno para sa ating bansa o pamumuhay, at dahil ditto an
gating mga manunulat o mamamahayag ang nagsisilbing boses ng masa para hamunin ang
ideya ng pinuno. Sa pamamagitan nito ang Retorika ay nagkaroon ng napakalaking bahagi sa
pagbuo ng kasaysayan at maging ng lipunan.

Bakit dapat mabuhay muli ang interes ng mga tao sa paggamit ng Retorika?
1. Ang Retorika ay epistemiko ‘epestemic’. Sinasabi nito na ang retorika ay nagiging daan
para sa pagbuo ng katotohanan at bagong kaalaman.
2. Hindi nakikita ang retorika bilang ‘conduit’ isang tubo upang magsilbing daanan ng
isang obheto at independent na katotohanan.
3. Sinasabi ng ibang teorista na ang Retorika ay naglilikha ng isang kaisipan na magtatatag
ng katotohanan sa isang partikular na sitwasyon.
4. Ang sinasabi na nais ng Teoristang Retorikal ay ang Unibersalidad ng katotohanan sa
tulong ng Retorika.
Sinasabi ni Scott na hindi dapat natin iniisip na ang katotohanan ay tapos na at hindi na
maaaring mabago pa, sa halip ito ay maaaring mabago sa bawat pangyayari. Ang ibang mga
teorista ay nagtatanong sa kahalagahan ng katotohanan na basehan lamang ay ang
maaaring katotohanan sa isang sitwasyon. Katulad na lang ng sinabi ni Plato na ang mga tao
ay hind maaaring palaging tama o pinakamagaling ang desisyon tungkol sa kung ano
 angtama at ang mali. Naniniwala rin siya na ang mabulaklak na Retorika ay maaaring
makahikayat at tumaliwas sa ideya ng Katotohanan. Samantala si Bryant naman ay
nagsasabi na ang Retorika ay kailangan dahil sa ang mundo na walang katiyakan ay hindi
mundo ng mga tao.
Nang dahil sa retorika nabigyan daan ang boses ng masa para sa bawat desisyon na gagawin
ng mga pinuno ay matandaan nila na sila ay dapat kumilos at magdesisyon ng para sa
ikabubti ng nakararami. Dahil sa Retorika tunay na tumatag ang maaaring katotohanan.
4 . Ang Retorika ay Malikhain at Analitiko
Masasabing ang retorikal na teorya aspektong kaya nitong makapagbigay ng magandang
pamamaraan sa pakikipag-ugnayan. Sa kabilang dako, nakapagbibigay rin ito ng paraan upang
maanalisa ang mga konseptong nakapaloob sa isang Retorika. Ayon kay Bryant (1953), ang
retorika ay tumutulong sa tagapagsalita sa pag-alam kung ano ang dapat itanong at kung
papaano sagutin ang mga ito. Ang konsepto ng pagiging malikhain ng isang retorika ay
maipapakita ng isang tagapagsalita kung nagagawa niyang mabigyan ng konkretong imahe ang
mga tagapakinig sa pamamagitan lamang ng mga salita. Sa pagiging malikhain, kailangan ng
isang tagapagsalita na magkaroon ng malinaw na ugnayan sa mga tagapakinig upang maging
epektibo ang kaomunikasyon sa pagitan niya at ng tagapakinig. Ngunit hidi rito natatapos ang
lahat. Kung may kakayahang maging malikhain ang siang tagapagsalita, nangangahulugan itong
anumang ideya ang kaniyang nasasagap ay kaya niya ring maanalisa.

Ang Kakayahan ng Retorika

1. Retorika at Panghihikayat
Ang retorika ay may kinalaman sa komunikasyon na nakapanghihikayat. Ito ay dapat
nakatuon mula sa iba’t ibang kahulugan ng retorika. Ang mga teorista magpahanggang
ngayon ay patuloy na iniuugnay ang retorika sa panghihikayat. Gayunpaman, may mga linya
na naghihiwalay sa pagitan ng impormatibo, panghihikayat, at ekspresibong
pakikipagkomunikasyon. May mga teoristang ipinakita ang kaugnayan sa pagitan ng
panghihikayat at retorika at kanila itong pinagsama. Samantalang may iba naman na
nilalawakan pa ang kahulugan ng retorika higit sa panghihikayat.

2. Retorika at Intensyon
Ang mahalaga sa mga teorista ay ang retorikal na pakikipagtalastasan ay instrumental.
Kumbaga, ang retorika ay idinisenyo upang may maabot na hangarin o may kalalabasan.
Naniniwala ang mga teorista na hindi mahalaga ang intensyon ng retor kundi ang
kalalabasan ng retorika, kung ito man ay may intensyon o wala. Ang mga tagapakinig ay
may iba’t ibang interpretasyon sa ipinakita ng retor. Kaya’t ang mga tagapakinig ang
may responsibilidad kung paano nila iintindihin ang mensahe ng retorika.

3. Retorika at Diskurso
Ang diskurso ay tumutukoy sa mga salita, ito man ay berbal o maging pasulat. Ayon sa
mga tala ng kasaysayan, ang pinakaunang anyo ng retorika ay pasalita. Ngunit sa patuloy
na pagpapahusay sa disiplina ng retorika, nabuo na rin ang mga pananaliksik hinggil sa
 retorika ng mga imahe, simbolo, at iba pang biswal na interpretasyong nagpapahayag ng
impluwensiya at panghihikayat.
Isang halimbawa rito ang logo ng Nike. Wala mang simbolong maaring mabasa o tunog
na marinig dito, hindi antin maikakaila ang impluwensyang naidudulot nito sa isang
tingin.
Maraming mga mananaliksik ang nagtatalo tungkol sa pagkakaroon ng retorika sa mga
anyong hndi pasulat o pasalita. Sinasabi ng mga klasikal na retor na ang pokus ng
retorika ay ang anyong pasulat at pasalita lamang. Taliwas naman rito ang paniniwala ng
mga modernong retor. Katwiran nila, ang mga imahe at simbolong biswal ay
nagpapahiwatig din ng kahulugang mapanghikayat.

4. Retorika at Pampublikong Pamamahayag

Sa parehong paniniwala, ilang teorista ang nagsasabing ang retorika ay kaugnay ng
pampublikong pamamahayag. Gaya nga ng unang nabanggit, ang pinakalumang anyo ng
pagpapahayag ay pasalita, na siya ring anyo ng pampublikong pamamahayag. Ito ang
pinakamabisa t pinakagamit na paraan noong sinaunang panahon.
Sa pagdaan ng maraming siglo, sinimulan ng mga mananalumpating gamitin ang radyo,
telebisyon, at internet sa pagpapasapubliko ng kanilang mensahe. Sinang-ayunan ito ng
ilang mga teorista, nagpapahiwatig na mayroong retorika sa ganitong mga anyo.
Gayunpaman, kung tatanggapin ang ganitong ideya, mahihirapang pag-ibahin sa
mababaw na eksplanasyon ang pinagkaiba ng retorika sa iba’t ibang paraan ng
komunikasyon.

5. Diwa ng Retorika
Noon pa man ay may debate na ukol sa katangian ng mga sangkap ng retorika. Dahil
naniniwala ang mga teorista na ang retorika ay may kinalaman sa mga argumentong
tungkol sa mga katotohanan, inihahalintulad nila sa pilosopiya. Ang iba naman ay
nagwikang, “ang retorika ay ang malikhaing pagpapahayag at pagsasaistilo nito” lamang.
Ang pinakakaunti naman sa bilang ay naniniwalang ang retorika ay itinatago ang totoong
mensaheng hatid ng mga pahayag, dahil sa katangian nitong taglay.
Sa huli, ang pinakamabisang interpretasyon ay nagsasabing ang estilo, malikhaing
pagpapahayag at ang pagsuporta ng retorika sa katotohanan ay ang mga katangiang
angkin ng retorika ng walang pagsalungat ng mga elementong ito.

Mga Nakakaimpluwensiya sa Retorika

Maraming nakakaimpluwensiya sa retorika at ang dalawa na marahil sa may malaking

ambag sa retorika ay ang kultura at ang teknolohiyang pangkomunikasyon.

 Kultura
Ang kultura ay ang lugar kung saan ang partikular na grupo ng tao ay
nakakaimpluwensiya ng malaki sa kung paano sila nakikipagtalastasan sa isa’t isa at kung
paanong ang komunikasyon ay nakakaapekto sa sitwasyon. Ang kultura ang may
 pinakamadaling impluwensiya sa retorika. Ang sistemang politikal ay may malaking
gampanin sa uri ng retorikang ginamit ng isang kultura.
Sa demokratikong bansa, retorika ang ginagamit sa paggawa ng iba’t ibang politikal at
legal na desisyon. Ang mga kumakandidato ay kinukumbinsi ang gma mamamayan na
siya ay iboto upang maluklok sa puwesto sa gobyerno. Ang nang matapos na sila’y
maluklok sa puwesto ay ginagamit naman ang retorika sa pagdedebate sa mga papasang
polisiya ng pamahalaan at malaman ang pulso o damdamin ng mamamayan ukol sa
polisiyang ito. Retorika rin ang ginagamit ng isang akusado sa krimen upang patunayang
siya ay nosente o kaya guilty sa krimen. Halimbawa na lamang ang bansang Estados
Unidos na isang demokratikong bansa, ang lahat ng tao ay nagtatamasa ng kalayaan sa
pagsasalta dahil na rin sa nakasaad ito sa kanilang konstitusyon. Ngunit hindi lahat ng
kultura ay ganito ang paggamit sa retorika.
Ang totalitaryang kultura ay may hangganan sa paggamit ng retorika. Halimbawa na
lamang nang mapasailalim ang bansang Pilipinas sa Batas Militar na pamahalaan.
Walang kalayaan ang mamamayan sa pagsasalita at pagpapahayag ng damdamin. Ang
lahat ng mamamayang lalaban sa pamahalaan at magsasalita laban sa gobyerno ay tiyak
na kamatayan ang hatol.

 Teknolohiya at Komunikasyon

Ang unang paggamit ng retorika ay sa pagitan ng tagapagsalita at tagapakinig na

pinagbuklod ng iisang lugar at panahon. Tulad na lamang sa Ancient Greece, ang
pagsasalaysay ng isang mensahe ay ginagawa sa paraan na mas madali, maikli,
maiintindihan at tatatak sa isipan ng tagapakinig upang hindi na kailangain pang isulat o
irekord ang mga sinasabi ng tagapagsalita. At kailangan lakasan ang boses nila upang
kumuha ng atensyon mula sa tagapakinig at upang maging malinaw sa lahat ng pumunta
upang makinig.

ANG LIMANG ELEMENTO/KANON NG RETORIKA

1. Imbensiyon
Importanteng malamang kung ano ang pangunahing isyu na tinatalakay sa isang pag-uusap.
Dahil dito, nabuo ng mga sinaunang teorista ang ideya ng statis. Ang stasis ay tumutukoy sa
punto kung saan nagkakaroon ng di pagkakasundo ang dalawang retor. Mainam itong gamitin
sa mga legal na usapin, kung saan kadalasan nagkakaroon ng komplikasyon ang diskusyon. Ito
ay nahahati sa tatlong isyu: una ay ang bagay na pinagtatalunan (disputed). Sa isang kaso,
halimbawa, ay inakusahan ng pagpatay ang isang tao, bagay na kaniyang itinanggi. Nagkaroon
kaagad ng pagtatalo dahil sa magkaibang paniniwala ng dalawang panig.
Ikalawa ay ang kalikasan (nature) ng pangyayari. Sa katulad na halimbawa, maaarng hindi
itinanggi ng suspek ang krimen ngunit patototohanan niya sa hustisya ang pagkakasala, kung
bakit niya ito nagawa. Ikatlo ay ang depinisyon. Upang malaman kung ang krimen ay totoo,
ibibigay ang pakahulugan sa salitang “pagpatay” at isasaad kung ano ang ginawa ng suspek
upang ito mailagay sa kategorya ng pagpatay. Dahil dito, magkakaroon ng batayan ang hatol ng
hukom base sa mga arguento ng nagsasadlak.
 Ang husay sa pagpapahayag ay kakayahang makapanghikayat ng tagapakinig. Ang
panghihikayat ay kailangan ng patunay o proof, nang sa ganoon ay maging konkreto at kapani-
paniwala ang sinasabi ng tagapagsalita. Noong panahon ni Aristotle, hindi gumagamit ang mga
guro ng pruweba upang maipahatid ang kanilang punto saat na sa kanilang ilagay sa isang
partikular na sitwasyon ang isipan ng mga tao. Hinati ni Aristotle ang pagbibigay ng pruweba sa
dalawang kategoryaa: artistiko at di-artistiko.
Ang artistikong pruweba ay bagay na nililikha ng tagapagsalita. Siya mismo ang
nagbibigay ng katotohanan na maaari niyang manipulahin, sa paanong paraan niya ipapahayag
at kung hanggang saan ang kaniyang kaalaman. Ang di-artistikong pruweba, sa kabilang banda,
ay mga bagay na hindi nagmula sa nagsasalita. Ito ay mga katotohanang hinihingi ng sitwasyon
at di maaaring imbentuhin tulad ng salaysay ng isang saksi, nilalaman ng isang kontrata, at iba
pa.
Ito rin ay hinati niya sa tatlong uri: Ethos o Etika, Pathos o Emosyon, at Logos o Lohika.
Ang pag-aaral ng Etika ay pag-aaral sa pagkatao at personalidad ng nagsasalita. Bagaman
mahalaga ang pahayag ng ispiker, dapat din bigyan ng atensyon ang kaniyang asal. Sa pagbuo
ng personalidad ng nagsasalita ay lumalakas ang kaniyang paghikayat sa mga nakikinig.
Ang pathos naman ay tumutukoy sa emosyon. Kadalasan ito ay patungkol sa
nararamdaman o saloobin ng nakikinig. Kailangang ilagay ng nagsasalita ang kaniyang sarili sa
estado ng pag-iisip ng mga nakikinig. Sa pamamagitan nito ay malalaman niya kung ano ang
nararapat bigkasin na makukuha ng tiwala at apruba ng publiko. Sa pag-analisa ng emosyon ng
iba, importanteng masagot ng ispiker ang tatlong katanungan: ano ang estado ng kanilang pag-
iisip, kanino patungkol ang emosyon nila, at ano ang rason nila sa ganitong emosyon.
Ang lohika ay tungkol sa mga rason. May dalawang uri ng kadahilanan: deduksyon at
induksyon. And induksyon ay pagbibigay ng rason batay sa mga halimbawa na magbibigay ng
pangkalahatang konklusyon. Sa pagbibigay ng pare-parehong halmbawa, nakabubuo ng iisang
ideya. Ang deduksyon naman ay isang entihimo, kung saan ang pagbibigay ng konklusyon ay
iniaasa sa isipan ng nakikinig. Sila ang bahalang magbigay ng interpretasyon batay sa inilahad ng
ispiker.
Sa imbensiyon mahalaga rin ang salitang topoi o ang paksa ng argumento. Ito ang lugar
kung saan ang ispiker ay maaaring ipagtnggol ang kaniyang panig at magbigay ng mga pruweba.
Mayroong apat na uri ng topoi:
a. Higit kumulang – ito ay nagsasaad na kung ang dalwang bagay ay totoo, ang ikatlo ay
totoo. Ito ay tulad ng deduksyon, kung saan sa pagbibigay ng maraming halimbaw na
may iisang kaisipan, nakabubuo ng konkretong konklusyon.
b. Paggamit ng pahayag ng iba – ito ay paggamit ng argumento ng kalaban para mapalakas
ang sariling argumento. Ito ay malaking tulong sapagkat hindi lamang ito pagsira sa
istratehiya ng kalaban, ito rin ang suporta para sa tinuran ng ispiker.
c. Nakaraang desisyon – ang gma matatalinong tao ay may magkakaparehong desisyon o
hukom. Sila ay nagbabatay sa nakaraan o nangyari ng desisyon.
d. Konsikwensya – ito ay argumentong nagsasaad sa kung ano ang maaaring maging
resulta o epekto sa isang argumento.

2. Pagsasaayos
 Ito ay sumasakop sa estruktura ng talumpati. Ang isang talumpati, upang maging epektibo,
ay nangangailangan ng organisadong balangkas upang maiwasan ang pagkakagulo at hindi
pagkakaunawaan. Mayroon itong dalawang bahagi: sabihin ang paksa at ipaliwanag ito.
Ayon kay Cicero, isang mananalumpati ito at nahahati sa pito:
a. Panimula – ito ay ang introduksyon, kung saan sinasabi ang paksa ng diskusyon, maging
ang intensyon ng nagsasalta sa tagapakinig.
b. Salaysay – pagbibigay mpormasyon tungkol sa paksa. Maaaring pinagmulan,
kasalukuyang estado, atbp.
c. Proposisyon – ideyang nais isulong ng ispiker.
d. Dibisyon o Paghahati – ito ay ang balangkas ng talumpati o pangunahing konsepto ng
retorika.
e. Kumpirmasyon – ito y mga salaysay na sumusuporta sa argumento ng ispiker.
f. Kontra-argumento – pagtatanggol ng panig mula sa mga hindi sumasang-ayon o
salungat sa kaniyang pahayag.
g. Konklusyon – pinal na apela ng ispiker upang mahikayat ang mga nakikinig.

3. Estilo
Maliban sa imbensiyon at pagsasaayos, ang estilo ng isang talumpati ay mahalaga. Binuod ni
Aristotle and kaniyang pananaw sa estilo, pangatlo sa limang tuntunin ng retorika, na may
depinisyon na “para maging malinaw.” Kung hindi malinaw ang isang talumpati, hindi ito
magiging makabuluhan.
Ang Antas ng Estilo
Si Cicero at ang Rhetorica ad Herennium ay may kinikilalang 3 uri ng estilo na ginagamit
ng mga rhetor: maringal (grand), karaniwan (middle) at payak (simple).
Ang maringal na estilo ay gumagamit ng mga gayak o maadornong salita at itinatampok
nito ang maayos na pagkakalagay ng mga salita sa isang pangungusap. Ito rin ay may kasamang
mga anyo ng salita (figures of speech) at anyo ng kaisipan (figures of thought). Isang halimba na
lamang ng maringal na estilo ngpagpapahayag ay ang 2003 State of the Union Speech ni
Presidente Bush:
“Many challenges, abroad and at home, have arrived in a single reason. In two
years, America has gone from a sense of invulnerability to an awareness of preil;
from bitter division in small matters to calm unity in great causes. And we go
forward with confidence, because the call of history has come to the right
country”.
Kabaligtaran o katumbalikan ang pagsasama ng magkasalungat na ideya sa isang
pangungusap nung sinabi niya “from a sense of invulnerability to an awareness of peril; from
bitter division in small matters to calm unity. Gumamit din siya ng aliterasyon o ang paglalagay
ng pare-parehong tunog katinig sa unang letra ng mga salitang malapit sa isa’t isa- nung sinabi
niyang- “And we go forward with confidence, because the call of history has cometo the right
country”
Ang karaniwan na estilo ay gumagamit ng mga salita na may karaniwang kahulugan
ngunit hindi madalas gamitin sa pang-araw-araw na komunikasyon. Si Presidente Bush, sa isang
pahayag sa radyo noong Agosto 9, 2003 ay gumamit ng katamtaman o karaniwang estilo para
purihin ang U.S. troops sa paglaban sa Iraq:
 “Our country and the nations of the Middle East are now safer. We’re keeping our
word to the Iraqi people by helping them to make their country an example of
democracy and prosperity throughout the region. This long-term undertaking is
vital to peace in that region and to the security of the United States. Our coalition
and the people of Iraq have made remarkable progress in a short time, and we will
complete the great work we have begun.”
Mapapansin natin na ang estilo ni Bush ay malinaw, conversational at direkta; nagkulang
ng gayak ng maringal na estilo.
Ang payak na estilo ay sinasabing pang-araw-araw na pananalita. Walang gayak at
pagkamakinis. Si Presidente Bush ay gumamit ng payak na estilo noong July 2, 2003 sa isang
press conference, ipinahayag niya ang kaniyang suporta sa U.S. troops laban sa mga iraqis na
tapat kay Saddam Hussein. Sinabi niya “There are some who feel like that, you know, the
conditions are such that they can attack us there. My answer is, bring them on. We got the
force necessary to deal with the security situation”. Mapapansin natin na ang estilo ng kaniyang
pananalita ay hindi tipikal na naririnig sa isang presidente. Ang pagkadirekta ng pahayag ni
Presidente Bush ay nakita ng mga Iraqi na isang imbitasyon na atakihin ang Estados Unidos.
Kaya ang babala ng Rhetorica ad Herennium, mag-ingat sa pagpili ng uri ng estilo sa
pagpapahayag dahil baka humantong ito sa kapahamakan.
Ang Rhetorica ad Herennium ay may kinikilala na 3 katangian ng estilo: panuri (taste),
artistikong komposisyon at pagtatanggi (dstinction). Ang panuri (taste) ay ang kawastuhan at
kalinawan ng paggamit ng gma salita samantala ang artistikong komposisyon naman ang
pagkakaayos ng mga salita na magkakatulad ng tapos sa bawat parte ng diskurso. Ang Rhetorica
ad Herennium ay nagbibigay pansin lalong-lalo na sa distinction (pagtatangi), o ang epekto ng
paggawa ng magagayak at iba’t ibang klase ng talumpati. Dalawang pangunahng pamamaraan
na puwedeng gamitin para magawa ang pagtatanggi : anyo ng pananalita (figures of speech) at
anyo ng kaisipan (figures of thought). Ang anyo ng pananalita ay kumukuha ng gayak sa mga
salitang pinili at ang anyo ng kaisipan sa iba’t ibang ideyang kasangkot.
Ilan sa mga tipikal na anyo ng pananalita:
1. Aliterasyon – pag-uulit ng parehas na letra o tunog sa loob ng magkakalapit na salita;
madalas lumalabas sa unang katinig.
Hal. President Bush (2005)
“And we go forward with confidence, because the callof history has come to the right
country”
2. Pag-uulit -- pag-uulit ng parehong salita o parirala sa umpisa ng magkakasunod na
sugnay, pangungusap o linya.
Hal. John Kerry (2004 Democratic National Convention)
“Home where my public life began and those who made it possible live.
Home where our nation’s history was written in bold, idealism and hope
Home where my parents showed me the values of family, faith, country”
3. Tricolon – 3 pangungusap o parirala na parehas ang haba at nakalapat ng
magkakasunod.
Hal. I came. I saw. I conquer.
4. Antitesis (Anti-thesis) –ang pagkakahanay (juxtaposition) ng magkakasalungat na salita o
ideya
 Hal. President John F. Kennedy
“Ask not what your country can do for you, ask wat you can do for your country.”
5. Kabalintunaan (Paradox) – isang pahayag na salungat sa kaniyang sinasabi, ngunit kung
titingnang mabuti ay gumagawa ng isang tila baga tunay na pahayag.
6. Oksimoron (Oxymoron) – paglalagay ng dalawang salita na magkasalungat ang ideyang
pinapahayag.
Hal. “ deafening silence”, “friendly fire”

4. Paghahatid (nawala ang bahaging ito)

5. Memorya (nawala ang bahaging ito)

ANG GAMPANIN NG RETORIKA

Mayroong tatlong gampanin ang retorika, demonstratibo, panghukuman at
deliberatibo. Ang demonstratibong retorika ay ginagamit upang purihin o sisihin ang isang tao o
minsan ay maaaring grupo. Halimbawa sa pagpuri ng tao ay ang eulohiya at ang halimbawa
naman ngpaninisi sa isang tao o grupo ay ang mga nagwewelga sa PUP. Dito nagagamit nila
nang mahusay ang retorika sapagkat maaari nilang mapagpabago ang isip ng mga nakikinig sa
kanila. Ang panghukuman na retorika ay makikita sa husgado. Ito ay ginagamit upang
mapawalang-sala ang nasasakdal o maaaring maidiin pa ito sa kaso. Ang deliberatibong retorika
naman ay ginagamit sa senado at kongreso upang ipasa o huwag ipasa ang isang batas na
ipinanukala. Ang demonstratibo ay para sa kasalukuyan, ang panghukuman ay para sa naganap
ng nakalipas at ang deliberatibo ay para sa hinaharap. Kung susuriin, ang iba pang gampanin ng
retorika ay ang sumusunod:

Pagbuo ng Paniniwala
Ang Retorika ay ang masining na paraan ng paghihikayat gamit ang mga salita, pasulat man
o berbal. Isa sa mga layunin nito ay ang agbubuo ng paniniwala. Gamit ang retorika,
mahihikayat natin ang mga tao na paniwalaan ang isang bagay o ibahin ang matagal na niyang
pinaniniwalaan. Maari rin itong tawagin bilang pag-aaral o kahusayan ng isang indibidwal sa
pagpili ng mga salitang gagamitin sa pagsulat o pagsasalita.
Ang isang halimbawa ditto ay ang mga debate. Nagpapalitan sila ng kaniya-kaniyang
paniniwala at hinihikayat ang mga hurado na ang panig nila ang totoo at tama. Sa huli,
nakukuha nilang paniwalain ang mga tagapakinig sa kanilang panig. Nangyari ito sa akin noong
huling beses na nakapanood ako ng isang debate. Ang mosyon ay tungkol sa pagiging legal ng
marijuana sa ating bansa. Sa simula ng debate, panig ako sa oposisyon, ngunit habang umuusad
ang usapan, unti-unti akong pumang sa gobyerno. Magaling ang kanilang panghihikayat at
marami rin sa aking kmga kaklase ang pumang rito.
Kung iisipin natin, araw-araw nating nagagamit ang retorika. Sa eskwelahan, sa bahay, at
kahit sa pakikipag-usap sa ting mga kaibigan o kasintahan. Hinihikayat natin ang mga tao sa
ating paligit sa kung anong tingin natin ay tama.

Pagpapaliwanag
Kung susuriin natin ang mga gawa ng Retorika kung paano napapabago ang paniniwala ng
mga tao, malamang karamihan ay masasabi nating bigo. Ang karaniwang tao na may
kapangyarihan sa kanilang pisikal na kapaligiran ay hindi madaling mapapabago ang paniniwala
dahl lamang sa isang simpleng mensahe. Kung ang mga tao ay maimpluwensyahan man na
mabago ang kani-kanilang paniniwala, ito ay malamang dahil sa marami at iba’t-ibang mensahe.
Ang pangangailangan ng mga paliwanag ay dahil sa ang isang tao ay nkaranas ng isang
pangyayari nab ago sa kaniyang saklaw ng pananaw at pamumuhay. Halimbawa, kapag tayo ay
nakakabasa ng mga balita sa diyaryo o di kaya’y nakakasaksi tayo ng mga pangyayaring
hindinating inaasahan na pupukaw sa atensyon natin, tayo ay nagsisimulang mag-isip ng mga
posibleng dahilang at paliwanag kung bakit ito nangyari at sasagot sa mga tanong na namuo sa
isipan natin. Sa mga diyaryo, mapapansin natin na maraming mga editorial at kolum na
maglalabasan matapos pumutok ang isang interesanteng balita. Dito ay makikita natin na
maraming mga manunulat ang susubukang ipaliwanag ang buong pangyayari kasama na ang
kani-kanilang mga reaksyon at tugon upang makuha an gating loob ukol sa balita katulad ng
mga maunulat na ito, ang mga Retor ay nagbibigay rin ng mga paliwanag ukol sa mga
pangyayaring pumukaw ng loob ng kanilang mga mambabasa at tagapakinig. Matatandaan
natin na kapag tayo ay nakararanas ng mga pangyayaring kakaiba ay kasunod nito an gating
pangangailangan ng paliwanag ukol dito. At dahil sa bagay na to, ang mga Retor, upang
makakuha ng sapat na atensyon sa mga mambabasa at tagapakinig, ay nagsisimulang lumikha
ng mga birtuwal na karanasan gamit ang pagsasalita at pagsulat upang makuha ang loob ng
mga tao at saka sila maghahain at magpapatunay ng mga paliwanag na sa tingin nila at
pinakaposible at angkop ditto.
Pagpapabago ng Paniniwala

Mula sa pagbuo ng isang mahusay na birtuwal na karanasan na may malaking ambag sa

ikalawang layuning ito ng Retorika: Ang pagpapabago ng pananaw. Sa pagkakaroon ng
tinatawag na birtuwal na karanasan, may paunang kaalaman at mababaw na interpretasyon na
ang isang tao tungkol sa paksa o sabdyek. Subalit sa pagkakataong nagkaroon na siya ng iba
pang kaalamang higit makapanghimok at kapanipaniwala, maaring mabago ang pananaw niya
rito. Sa tulong ng Retorika, higit na madadala at mapa-iisip ang mambabasa sa kung ano ba
talaga ang tunay na kuwento sa likod ng isang bagay.

Halimbawa, sa unang tingin ay masasabi mong normal na obra lamang si Charles M. Russell,
isang pintor ang limang pinta ng isang babaeng Keoma (Indian). Masasabi lamang sa mababaw
na pananaw na maganda ito at nagpapakita ng sensuwal na katangian ng mga kababaihang
Indiyana. Samantalag ayon sa sanaysay na akda ni Corlann Gee Bush na nagsasabing ang
modelo sa mga obrang iyon ni Russell ay ang kanyang asawang Amerikana, hindi siya Indiyana
at ang tunay na layon dito ng pintor ay isalarawan kung ano ang pagkakakilala niya sa kaniyang
maybahay sa katauhan ng isang Indiyana (sensuwal na babae) habang pnapailaliman ang
katotohanang isa talaga siyang Amerikana.
Masasabing ang babae sa obrang iyon ay nabubuhay ngunit sa subconscious na pag-iisip lamang
ng mga Amerikano.

Mula sa mga panibagong impormasyong napasok sa isipan ng isang mambabasa, maaaring

mabago na ngayon ang pagtingin niya sa mga pintang iyon. Higit na lalalim na ang kaniyang
interpretasyon at pananaw sa tuwing makikita niya ag obrang ito sa pagtatak ng kaniyang mga
bagong natutuhan sa kaniyang kamalayan.

Pagsisimula ng Aksiyon
Ang isang kaisipan o isang paniniwala ay hindi agad nagreresulta ng aksyon o ng
kakayahang magsagawa ng aksyon. Kahit mayroon ng bagay na pinaniniwalaan walang aksyong
susunod hangga’t hindi napapatibay ang mga paniniwalang ito. Dito puapasok ang isa sa
pinakalayunin ng isang mananalumpati. Ito ay ang panghihikayat sa mga tao na isauhay ang
kanilang mga paniniwala at umaksyon ng ayon dito.
Halimbawa, ang anti-mining sa Palawan, kahit marami sa mga tao ay naniniwala na hindi
mabuti para sa kalikasan ang pagmimina sa lugar na ito, hindi agad ibig sabihin na may mga
taong kikilos o gusting kumilos. Ang isang mananalumpati ay maaring magbigay ng talumapti sa
kahit anomang okasyon sa lugar na ito at iparating sa mga tao ang mga masamang bagay na
naidudulot ng pagmimina sa Palawan na siyang magpapatibay sa paniniwala ng mga tao doon.
Hindi man lahat ng mga tagapakinig dito ay may kakayahang magbago sa usaping ito, posibleng
may mga manunulat o mamamahayag na kasama sa mga nakikinig. Kung ang mga taong ito ay
magdesisyong isalin sa papel o kaya’y ilagay sa mga pahayagan ang mga sinabi ng
mananalumpating ito, mas mapapatibay pa nito ang paniniwala ng mas maraming tao na maari
ring maging simula ng pagbuo ng mga grupo na kikilos para matapos ang pagmimina sa
Palawan.
Makikita dito ang resulta ng retorika. Gamit ang retorika, nakapanghihikayat ang mga
tao tungo sa pagbabagong ikabubuti ng amrami.
Pagpapanatili ng Aksyon
Hindi dapat natatapos ang aksyon matapos pa lamang nito maisagawa. Dapat ay
maipagpatuloy ito kahit sa paglipas ng panahon. Trabaho ng isang retor na maipaalala sa mga
tao kung bakit isinasagawa ang mga pagkilos na ito.
Gamiting nating muli ang pagmimina sa Palawan bilang halimbawa, sakaling
maisakatuparan ang pagpapatigil sa mga pagmiminang ito, dapat itong ilagay sa mga liro,
pahayagan, at sa iba’t iba pang lugar upang maipaalala sa lahat ang mga dahilan ng
pagsasagawa ng ganitong pagkilos, at kung ano ang mga dapat at di dapat gawin.
Ginagamit ang retorika sa mga pahayag sa mga kombokasyon at sa iba’t iba pang okasyon
upang maipaalala sa lahat ang mga ganitong bagay ay isang halimbawa ng pagpapanatili ng
aksyon.
Paglikha ng Birtuwal na Karanasan
Simbolo – Sa pamamagitan nito, ang isang tao ay makakakuha ng mga ideya, larawan at
karanasan mula sa kanilang mga nakaraang damdamin at karanasan na magagamit sa paglikha
ng isang ilusyo o imahe sa kanyang isipan na maaring malapit o halos katulad sa nais ipabatid ng
may-akda. Maaari rin itong maging iba-iba depende sa nagging repleksyon at persepsyon ng
bawat indibiduwal.
Birtuwal – kapag ang isang bagay ay tinatawag na birtuwal, hindi literal na tunay at hindi
mahahawakan bagkus ito’y imahinasyon lamang o totoo sa imahinasyon ng tao. Kapag ang
isang paksa ay naisulat o naipahayag nang malinaw, malaki ang pagkakataong tumugma ito sa
eksaktong ibig sabihin ng mga simbolo at makabuo ng isang tumpak na imahe
 Sa madaling sabi, ang saligang layon o gamit ng Retorika, ang pang-iimpluwensya ay
epektibong magagamit sa komunikasyon. Ito ay nagtutulak sa tao upang magsimula ng kilos na
maisasalin sa isang birtuwal na karanasan. Ang tanong, sa paanong paraan? Isang magandang
instrument ang panitikan sa pagbuo ng isang birtuwal na karanasan.
Panitikan – sapagkat ang mga akdang pampanitikan ay isinusulat upang palawakin at ihulma
ang karanasan ng mambabasa sa pamamagitan ng paghahatid sa kanila ng isang karanasang
kahit hindi man nila aktuwal na nadama ay nakagagawa sila ng sariling representasyon nito. Sa
tulong ng Retorikal na pamamaraan ng pagpapahayag, ang bawat mambabasa ay damang-
dama ang mga pangyayaring pumapasok sa kanilang isipan.
Malaki rin ang tulong kapag ang mga kathang ito’y naisa-telebisyon, drama o ano pa mang
uri ng midya sapagkat higit na nabibigya ng konkreto at aktuwal na pagsasalin ang mga simbolo
at diyalogo. Sinasabi ring mainam ang may malawak na karanasan ang indibidwal dahil higit ang
potensiyal na makalikha siya ng maayos at tumpak na karanasang birtuwal.
Halimbawa:
“Ang nagbabagang araw ay halos tinupok ang pinaggapasang bahagi ng bukirin subalit
sa isang iglap, sa isang tulo ng mga pawis ay tumubo ang animo’y mga mapupulang buhok sa
anit ng isang higante…”
Sa isipan ng tao ay tumatakbo ang mga salitang ito at unti-unting bumubuo ng konkretong
larawang sasagot sa mga simbolong ginamit. Subalit sa reyalidad, wala naman talaga ang mga
nabanggit dahil sila’y mga Retorikal na kasangkapan lamang sa masining na pagpapahayag.