∆ρ ΒΑΣΙΛΗΣ Κ.

ΣΠΑΝΟΣ

ΤΡΙΑ ΤΡΙΚΕΡΙΩΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

∆ΥΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΕΚΛΟΓΗΣ
ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΩΝ
1805-1819
Από την συλλογή εγγράφων του Αρχαιολογικού Μουσείου του Αλμυρού, πριν
από πολλά χρόνια λάβαμε πολλά φωτοαντίγραφα. Τα περισσότερα από αυτά, τα
είχε δωρίσει, στον Ν. Ι. Γιαννόπουλο, ο Τρικεριώτης Κ. Ευαγγελόπουλος και, ως εκ
τούτου, αναφέρονται στο Τρίκερι.1 Στις γραμμές, που ακολουθούν, θα παρουσιά-
σουμε τρία από τα έγγραφα αυτά, τα οποία είναι της περιόδου 1805-1819. Πρόκει-
ται για τα εξής:
1. Ένα πωλητήριο της 23ης Ιουνίου 1805, με το οποίο η Καμίτζα2 Ιωάννη Τζήτρα
πούλησε ένα κτήμα της, το οποίο βρισκόταν στην περιοχή Κότες3 του Τρικερίου,
στην πεθερά της χατζίνα,4 γυναίκα του Αναγνώστη Χατζηνικολού, στην τιμή των
50 γροσίων. Το κτήμα αυτό, το οποίο ήταν προικώο της και στο οποίο υπήρχε και
μία συκιά, συνόρευε από το κάτω μέρος με την πεζούλα του παπα-Οικονόμου, από
την άλλη πλευρά με τον μύλο της Σοφίας Ιωάννη Κυρίτζη και του Ιωάννη Νάσιου
Πρέκατου και από την επάνω πλευρά με το κτήμα κάποιου Λούκα. Στην ομολογία
πώλησης, την οποία συνέταξε ο παπα-Οικονόμος, ο οποίος υπέγραψε για την α-
γράμματη πωλήτρια και ως μάρτυρας, υπέγραψε και η Σοφία, μάλλον, του Ιωάννη
Κυρίτζη.
2. Ένα σύντομο πρακτικό των Τρικεριωτών, της 4ης Αυγούστου 1812, με το ο-
ποίο εξέλεξαν, ως αντιπροσώπους τους, για τις δοσοληψίες τους με τον Γιαγιά

1. Για το Τρίκερι της περιόδου της Τουρκοκρατίας, βλ. την μελέτη μας «Η ίδρυση της
Πατριαρχικής Εξαρχίας του Τρικερίου (6.5.1831)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 57 (Λάρισα
2010) 177-188. Επίσης, Απόστολος ∆. Παπαθανασίου, Το Χρονικό των Τρικέρων, Βόλος
2010.
2. To γυναικείο όνομα Καμίτζα είναι μοναδικό, όπως μοναδικό είναι και το ανδρικό
Καμίτζης, το οποίο αναφέρεται στα τέλη του 16ου αιώνα, στον οικισμό Κουρτίκι (σήμερα
Μεταμόρφωση) του Παλαμά. Βλ. Κώστας Σπανός, «Τα ονόματα των αφιερωτών από την
περιοχή του Παλαμά στην πρόθεση 37 της Μονής του ∆ουσίκου (1530)», Καρδιτσιώτικα
Χρονικά, 8 (2005) 82. Τα ονόματα αυτά οφείλονται στο επώνυμο της οικογένειας των
αξιωματούχων της παλαιολόγειας εποχής Καμμμύτζη - Καμίτση. Bλ. Erich Trapp, Prosopo-
graphisches Lexikon der Palaiologenzeit, Wien 1981, 5, αρ. 10.817, 10.849-10.851. Για έναν
από αυτούς, τον Μανουήλ, βλ. Αλέξης Γ. Κ. Σαββίδης, «Το κίνημα του Μανουήλ Καμ(μ)ύ-
τζη-Καμίτση στη Β∆ Μακεδονία και στη Θεσσαλία στις αρχές του 13ου αιώνα», Θεσσαλικό
Ημερολόγιο, 12 (1987) 145-157.
3. Κότες· το ανατολικό λιμάνι του Τρικερίου.
4. Χατζίνα· η γυναίκα του χατζή, του προσκυνητή των Αγίων Τόπων, ή η προσκυνήτρια
των Αγίων Τόπων.

5. ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 65
τσαούση,5 προφανώς τον υπεύθυνο για την τάξη στην κοινότητά τους, τον Ανα-
γνώστη Χατζηνικολού, τον Γιάννη Νικολάου Μουρέ και τον Κωνσταντή Γιάννη
Τυλιγάδη.6 Ο Γιαγιά τσαούσης ελάμβανε από το Τρίκερι μισθό κάθε μήνα, όπως
αντιλαμβανόμαστε από την αναφορά «διά τά μηνιάτικα». Μετά το τέλος του πρα-
κτικού, ως υστερόγραφο, οι πρόκριτοι του οικισμού, Νικολής παπα-Ευαγγέλη,7
Νικολής Αγάλου8 και Στάθης Μαρούτζη,9 παραγγέλλουν στους αντιπροσώπους της
κοινότητας να βρουν έναν ζαμπίτη,10 που να έχει διοικητικές ικανότητες και να κα-
νονίσουν τα σχετικά με την πληρωμή και την διατροφή του. Αν τύχει κάποιος τρι-
κεριώτης καραβοκύρης που δεν θα συμφωνήσει με αυτήν την ανάθεση, τότε θα α-
ναλάβουν τις υποχρεώσεις του οι τρεις πρόκριτοι της κοινότητας.
3. Ένα δεύτερο πωλητήριο (πωλητικό γράμμα), της 17ης Αυγούστου 1819, με το
οποίο η Μαρία, κόρη του Χατζηγεωργάκη, πούλησε, με την σύμφωνη γνώμη της
θυγατέρας της, ένα πατρικό κτήμα της με ελιές, ευρισκόμενο στην περιοχή Παλαιό-
καστρο11 του Τρικερίου, στον γαμπρό της Αναγνώστη Χατζηνικολού, στην τιμή
των 170 γροσίων. Το κτήμα αυτό συνόρευε από την μία πλευρά και από το πάνω
μέρος με έναν έρημο τόπο (βεράν12 γέρι13), από την άλλη με κτήμα της αδελφής της
Ουρανίας Χατζηγεωργάκη και από την κάτω πλευρά με το κτήμα κάποιου Κυριά-
κου (;). Μετά την πώληση, η Μαρία Χατζηγεωργάκη και η κόρη της, σύζυγος του
Αναγνώστη Χατζηνικολού, θα είναι ξένες και αμέτοχες από κάθε διεκδίκηση επί
του εν λόγω κτήματος. Στο πωλητήριο γράμμα, το οποίο συνέταξε κάποιος Αλε-
ξανδράκης, ο οποίος υπέγραψε και ως μάρτυρας για την πωλήτρια Μαρία Χατζη-
γεωργάκη, η οποία, αντί υπογραφής, άφησε το αποτύπωμα του δαχτύλου της, υπέ-
γραψαν ως μάρτυρες ο παπα-Οικονόμος, ο επίτροπος του κοινού, δηλαδή της κοι-
νότητας, Γιάννης Γέργου και ο ολιγογράμματος γραμματικός του κοινού Νικόλας
Χαντζή.

5. Τσαούσης < τ. cavus· λοχίας, αγγελιοφόρος.

6. Το επώνυμο Τυλιγάδης υπάρχει και σήμερα στο Τρίκερι. Ευχαριστούμε τον
Τρικεριώτη Κώστα Πατρίκο για τις πληροφορίες των σημειώσεων 6 - 9.
7. Το επώνυμο αυτό διατηρείται, σήμερα, ως Παπαευαγγέλου.
8. Το επώνυμο αυτό υπάρχει και σήμερα στο Τρίκερι.
9. Η μορφή του επωνύμου σήμερα είναι Μαρούτσιος.
10. Ζαμπίτης < τουρ. zabit· αρχηγός της τάξης, ο πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής
ενός καζά, αξιωματικός. Ασκούσε την φορολογική εποπτεία και είχε, επίσης, το δικαίωμα να
δικάζει, από κοινού με τους προεστούς, ορισμένες υποθέσεις των κατοίκων μιας κοινότητας.
Βλ. Απ. Παπαθανασίου, ό. π., σ. 35, 37.
11. Το Παλαιόκαστρο βρίσκεται στα δυτικά του οικισμού Τρίκερι, στην περιοχή Κόκκινη
Βάλα. Βλ. Κώστας Λιάπης, Τα Παλιόκαστρα του Πηλίου, Πανεπιστημιακές Eκδόσεις
Θεσσαλίας, Βόλος 2010, 237.
12. Βεράν < τουρ. viran· ερείπιο.
13. Γερί < τουρ. yer· χώμα, γη, έδαφος.

66
Η ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ14
1ο/23.6.1805

69
1805 Ἠουνίου 23 ἡποφενῶμεθα εγῶ ἡ Καμίτζα, θηγάτηρ τοῦ ποτέ Ιω(άννου)
Τζήτρα ὅτη ἕνα μέρος τόπο ὁπου ειχα εις την εξουσίαν μου κάτο εἷς τες Σκῶτης κα-
τοθεν ἀπο της βρήσις με μίαν σικυά, τόν οπήον τόπον τον εποῦλησα τῆς πεθερᾶς
μου χάτζήνας του Αναγνῶστι χ΄΄ Νικολοῦ γηνήν, διά γρῶσια πενήντα ήτη – ν. - 50-
σίνορεβι κατοθεν πεζούλα παπ(ά) Οἱκονομου εἰς τήν πάντα15 κατα το μήλο Σοφία
του Ἱωάνου Κυρητζή – Ιωάνις Νάσο Πρέκατου ἁπάνο το Λοῦκα κ(αι) απο την σι-
μερον καί εἰς τό εξής αποξενῶθηκα ἑγῶ η Καμίτζα και γνοριζετε ἡδία νικοκυρά να
τον εξουσιάζη ὡς θέλη καί βούλετε ἡποδηνου ενοχλούμενι καί δια το αληθές έδοσα
το παρόν μου εις χείρας της ηνα έχη τό κύρος ἑν παντη τόπου κριτιρίου εις ασφάλι-
αν.
» εγῶ ἡ Καμίτζα ἡ άνοθεν Γεγραμένι ἡποσχομε τα άνοθεν γεγραμένα καί μήν η-
ξέβροντας γράματα μέ ηπογρἅφη ὁ ήδιος Γραφεύς:-
ἑγώ ἡ σοφία ἡπόσχομαι τα ἁνοθεν καί ἥμε ξένι καί ἁμέτοχι.
παπ(άς) οικονόμος ο Γράψας μάρτης.

2ο/4.8.1812

74
» δια τήν παρούσαν πατέντα δίλουν γήναιτε φανερόνουμη κ(αί) ὁμολογούμη
ἡμής η χόρα Τρίκερι μηκρή κ(αί) μηγάλη ὅτι εδώ ἐβρήκαμη εὐλογον κ(αί) εκλέξαμη
τον Ἀναγνόστη χατζή Νηκολού καί Γἰάνη Νικουλᾶου Μουρέ κ(αί) Κουσταντή
Γἠάνη Τλιγάδη διά νά παρασταθούν διά τόν Γιαγιά τζαούση διά τά μινιάτικα κ(αί)
τοῦς ἐχομε πληρεξούσιη εἰς ὁτι ἑξωδα ἠθελε ἀκολοθήση ἠποσχόμεθα ἡ ημης ὁ κυνός
ραγιᾶς νά τά ἀπουκρεθούμη κ(αί) διά περησωτέραν βεβέοσιν τήθυμη κ(αί) τήν
σφραγίδα τής ἠμόν κυνότητος κ(αί) ἐστώ εἰς ἐνδιξιν.
1812 Ἀβγούστου 4 Τρήκερι
(τ. σ)

ἀκόμα σᾶς ξανά γράφουμη διά πληρεξουσίους ὁτι να πάρητε ένα ζαμπήτι διά
τόν τόπου μας νά ἠνή ἀρκετός κ(αί) να τόν εξεκόψητε ἀπου αυτοῦ ὅσων τήν πλε-
ρόμήν του ὁσῶν τοῦ φάγητου νά ἤνη ξεκωμένος κ(αί) ἀν δεν ἠθέλη τήχον ἀπου
τούς ἀνοθεν γεγραμένους ὁπίος καράβουκύρις τήχη ηπουλτζαντζής16 να παρά στα-
θούν δι’ αὐτήν την δουλίαν Νηκουλής παπά Βάνγγέλη, Νηκουλής Ἀγάλου, Στάθη
Μαρούτζη ὁπιη τήχον.

14. Στην έκδοση των εγγράφων κεφαλαιογραφούμε το αρχικό γράμμα των κύριων
ονομάτων, εκτός από τα ονόματα των υπογραφών.
15. Πάντα < μπάντα· πλευρά.
16. ∆εν γνωρίζουμε την σημασία αυτής της λέξης.

67
 1812 Αὐγούστου 4 Τρήκερι.
3ο/17.8.1819

80
∆ιά τοῦ παρόντος πολυτικοῦ γράμματος γίνεται δῆλον φανερώνω ἐγώ ἡ θυγά-
τηρ τοῦ Χατζή Γεωργάκη ὅτι τό χωράφη μέ ταῖς ἐλιαῖς τό πατρικόν μου ὁποῦ
ἐξουσίαζα εἰς τό Παλαιώκαστρον τήν σήμερον μέ θελησίν μου τό ἐπούλησα τοῦ
γαμβροῦ μου Ἀναγνώστη Χατζή Νικολοῦ. ἔχει δέ καί συνορίτας ἀπό τό ἕνα μέρος
βεράν γέρι ὁμοίως καί ἀπό πάνω, ἀπό δέ τήν ἄλλην μεργιάν ἔχει τήν Οὐρανία τοῦ
Χατζή Γεωργάκη καί ἀπό κάτω Κυριακ……κω καί τοῦ τό ἐπούλησα ὅλω πούλητο μέ
ἐρώτησιν τῆς θυγατέρας μου διά γρόσια ἑκατόν εὐδομηντα Ν: 170: καί ἀπό τήν σή-
μερον καί εἰς τό ἑξῆς ἐγώ ἡ Μαρία εἶμαι ξένη καί ἀμέτοχοι τόσον καί ἡ θυγατέρα
μου ἀπό αὐτό τῶ χωράφη. καί ὁ ἄνωθεν Ἀναγνώστης εἶναι ὁ ἴδιος νηκοκύρης νά τό
ἐξουσιάζη ὡς θέλη καί βούλεται. διό ἐδώθη τό παρόν μου εἰς χεῖρας του κατέμπρω-
σθεν τῶν εὑρεθέντων μαρτύρων ἵνα ἔχη τό κῦρος καί τήν ἰσχύν:
1819: Αὐγούστου: 17: Τρίκκερι.

ἐγώ ἡ ἄνωθεν μαρία τοῦ χα΄΄ γεωργάκη ὑπόσχομαι καί μέ ὑπόγραψεν ὁ ἴδιος
ἀλεξανδράκης, βάζω καί τό δακτυλόν μου.
» οἰκονόμος μάρτιρώ
» γιανης γέργου επητροπος του κἱνου βεβεώνο
»
» νικόλας. Χάντζι – γραματίκος - του κἱνού – βεβαιόνό -

Ο γράψας αλέξανδράκης μαρτυρας (;)

68