Notatki MBP

I
Co to jest metodologia?
To nauka o nauce. Opisuje i analizuje reguły; analizuje schematy, wytwory, czynności badawcze; dostarcza podstawy
do uznania metod badawczych za wiarygodne.

Po co nam metodologia:
Opisowa – aby badać i opisywać naukę taką, jaka jest.
Normatywna – aby mieć sformułowane reguły prawa naukowego’ wiedzieć, jaka nauka powinna być.
Szczegółowa – aby wiedzieć co dla danej nauki jest specyficzne.
Ogólna – aby wiedzieć jak podchodzić do badania i znać ogólne pojęcia.

Jak oceniać metodologiczną wartość badania?

Na badanie składa się:
Systematyczność (powtarzalność, intersubiektywność)
Konfrontacja (gotowość do modyfikacji i odrzucenia przekonań)
Rzeczywistość (obiektywne dane i realizm)

II
Co to jest nauka?
To proces dochodzenia do wiedzy naukowej; zbiór rezultatów badawczych (=wiedza naukowa); praktyka społeczna
angażująca pewnych ludzi (naukowców) w pewnie czynności.
To proces dochodzenia do wiedzy poprzez kontekst odkrycia (formułowanie twierdzeń) i kontekst uzasadnienia
(uzasadnienia twierdzeń).

Po co oddzielać naukę od innych aktywności człowieka?

Nauka przedstawia prawdy, do której trudniej dotrzeć, jest oparta na wielu badaniach. Jest interesująca i praktyczna.

Po co rekonstruować zasady uprawiania nauki?

Żeby były jak najbardziej spójne z aktualną wiedzą.

Czy to nie wszystko jedno, czym jest nauka i jak się ją uprawia?
Nie. Powinna być ogólna, dokładna, logiczna, powtarzalna, zawierać wiele informacji,

Jakie twierdzenia możemy ostatecznie udowodnić, a jakich nie?

Nie możemy być pewni żadnej teorii. Przyjmujemy je tymczasowo, badamy wielokrotnie i odrzucamy te, które
okazują się fałszywe.

Dlaczego falsyfikowalność jest ważnym kryterium naukowości?

Hipoteza jest naukowa jeżeli jest możliwe jej potencjalne sfalsyfikowanie.

III
Jaką nauką jest psychologia?
To nauka o zachowaniu i procesach umysłowych. Przedmiotem badań jest dusza, rozum, zachowania,
(nie)świadomość… Jest zarówno humanistyczna, ścisła i społeczna.

Co wyjątkowego jest w przedmiocie psychologii? Dlaczego brak zgodności co do tego, co powinniśmy badać?
Na przełomie lat powstawały nowe nurty psychologiczne badające różne przedmioty. Dlatego można powiedzieć, że
psychologia jest wyjątkowa pod względem różnorodnej tematyki problemów.

Co wyjątkowego jest w metodach badawczych psychologii?

Dzielimy je na badania nomotetyczne i idiograficzne. Nomotetyczne to te, które poszukują ogólnych, uniwersalnych
prawd wśród jednostek, co umożliwia odkrycie praw ogólnych. Korzystamy tu np. technik eksperymentalnych.
Idiograficzne tyczą się pogłębiania wiedzy o jednostce, z czego można wyciągnąć wiedzę dot. tej jednostki.
Korzystamy tu np. z korelacji, obserwacji.

Dlaczego nie chcemy sprowadzić psychologii do nauk biologicznych?

Ograniczyłoby to nas do jednej perspektywy dot. przedmiotów materialnych, obserwacyjnych. A przecież mamy
jeszcze psychologię poznawczą, behawioralną, społeczną itp., które badają przedmioty teoretyczne.

IV
Jak oceniać etyczną wartość badania?
Należy rzetelnie opisać wyniki badania; na tyle szczegółowy, żeby możliwa była replikacja; skorygowanie istotnych
błędów; uczciwie przedstawiać wyniki badań; nie nadużywać cudzego autorstwa.

Zasady ukrywania/maskowania celu lub przebiegu badania:

Tylko wtedy, gdy problem jest ważny; nie da się ominąć maskowania; badany ma możliwość wycofania; badacz
bierze na siebie odpowiedzialność związaną ze stresem i odtajaniem.

Zasady związane z powodowaniem dyskomfortu u osób badanych:

Należy chronić przed poczuciem dyskomfortu; badacz jest odpowiedzialny za niepożądane skutki.

Zasady związane z nagrywaniem głosu/wizerunku osób badanych:

Konieczne jest informowanie o nagrywaniu; czasem można udostępnić nagranie badanym, ale trzeba liczyć się z tym,
że wtedy nadal mogą zrezygnować z udziału w badaniu.

Zasady obserwacji nieuprzedzonych osób badanych:

Trzeba uwzględnić prywatność badanych i robić to tylko w miejscach publicznych; należy zwrócić uwagę na lokalne
wartości kulturowe i możliwe naruszenie prywatności w miejscu publicznym.

Zasady związane z badaniem osób niepełnoletnich:

Zgodę musi wyrazić rodzic lub opiekun. Dzieciom także należy podać informację końcową dostosowaną do ich wieku
i odpowiedzieć na wszystkie pytania.

Elementy prawidłowej informacji początkowej/instrukcji:

Przedstawienie się; przedstawienie celu badania; czas badania; opis procedury badawczej; informacja, że badany
może w każdej chwili zrezygnować (i że będzie nagrywany, narażony na pewnie bodźce); informacja, że badanie jest
anonimowe/poufne i opracowywane grupowo.

Elementy prawidłowej informacji końcowej/zwrotnej:

Należy opisać rzeczywisty cel badania; odpowiedzieć na wszystkie pytania i wątpliwości; nie udzielamy informacji
zwrotnej o indywidualnym wyniku.

V
Jakie są etapy badania naukowego?
1) Sformułowanie pytania badawczego
2) Postawienie hipotez badawczych (teoretycznych)
3) Operacjonalizacja zmiennych, sformułowanie hipotez operacyjnych
4) Wybór modelu badawczego
5) Akceptacja lub odrzucenie hipotezy
6) Ocena, interpretacja i generalizacja wyników

Dlaczego pytanie badawcze jest ważne?

To ono wyznacza cel badania; wyznacza ramy rozwiązywania problemu, tzn. wyznacza przestrzeń zmiennych i
ogranicza zakres możliwych odpowiedzi (hipotez).
VI
Na czym polega operacjonalizacja?
To przejście ze zdarzeń teoretycznych do działań poprzez:
1) rekonstrukcję czynniki teoretycznego dzięki zdefiniowaniu
2) dobór wskaźników
3) dobór narzędzi pomiarowych

Jak się ma hipoteza operacyjna do teoretycznej?

Hipoteza operacyjna to hipoteza teoretyczna wyrażona w terminach operacyjnych.
Hipoteza badawcza/teoretyczna jest na poziomie teoretycznym i wskazuje zależność między zmiennymi.
Hipoteza operacyjna jest na poziomie operacyjnym i wskazuje zależność między wskaźnikami.

Czym są wskaźniki? Dlaczego są nam potrzebne? Dlaczego są szczególnie ważne w psychologii?

Wskaźnik świadczy o natężeniu (zmienne ilościowe) lub występowaniu (zmienne jakościowe) terminu. Dzielimy je na
definicyjne >z definicji< i rzeczowe (empiryczne >związek przyczynowy, ogólne prawo< i inferencyjne >pewna
teoria<). Dzięki nim możemy obserwować konkretne zależności, przejść z poziomu teoretycznego na operacyjny.

VII
Jakie są techniki i narzędzia zbierania danych w psychologii?
Techniki to np. wywiad, obserwacja, test. Narzędzia to np. kwestionariusz, scenariusz wywiadu, procedura
eksperymentu, wytyczne obserwacji.

Czy tę samą zmienną można mierzyć na różnych skalach pomiarowych?

Tak, np. pamięć.

Która skala pomiarowa jest najlepsza?

Żadna, to zależy od badania.

VIII
Dlaczego korelacja nie oznacza związku przyczynowego? Jakie są inne możliwe przyczyny współwystępowania
zjawisk?
Może być sytuacja, że korelacja występuje, ale związek przyczynowy jest przypadkowy albo pojawia się jeszcze inny
czynnik.

Jakie hipotezy weryfikuje się w badaniu korelacyjnym?

Te, które dotyczą związku między dwoma zmiennymi. Zerową i alternatywną.

Jak analizuje się dane uzyskane w badaniu korelacyjnym? Od czego to zależy?

Zakładamy hipotezę zerową, że zmienne nie wpływają na siebie. Pokazujemy, że nie rozkładają się losowo, czyli mają
wpływ na siebie.

Jakie wartości przyjmuje współczynnik korelacji? Co oznacza jego ujemna wartość?

Od -1 do 1. Jeżeli jest ujemna wartość, to zależność jest odwrotnie proporcjonalna.

IX
Jak przeprowadza się badania eksperymentalne?
Zakłada manipulację jedną zmienną i pomiar drugiej. Kontroluje pozostałe. Wyróżniamy co najmniej dwie grupy
badawcze i dzielimy je losowo.

Dlaczego wyniki badania eksperymentalnego możemy intepretować jako mówiące o związku przyczynowym?
Gdy dokonamy randomizacji II stopnia i będziemy kontrolować zmienne uboczne, to grupy nie powinny się rożnić
niczym poza poziomem zmiennej niezależnej. Czyli zachodzi związek przyczynowy.
Co to jest randomizacja I iII stopnia?
I stopnia – losowy dobór próby z populacji
II stopnia – losowy podział na grupy

Co to jest manipulacja eksperymentalna?

Gdy możemy przyporządkować różne wartości zmiennej.

Jak odróżnić zmienną zależną od niezależnej?

Zmienna zależna to ta, którą mierzymy, a niezależna to ta, którą manipulujemy.

Jak wygląda hipoteza zerowa w badaniu eksperymentalnym?

Zakładamy, że poziom zmiennej zależnej nie zależy od poziomu zmiennej niezależnej.

Co to jest eksperyment klasyczny?

Gdy mamy dwie grupy (eksperymentalną i kontrolną), wykonujmy pretest i posttest.

Jak rysuje się schemat badania eksperymentalnego?

Populacja-rand I st->próba-rand II st->dwie grupy->pretest->badanie->posttest

Jakie są zalety i wady pretestu?

+pozwala zweryfikować założenie, że grupy badane są równe względem zmiennej zależnej
+pozwala zobaczyć jak duża jest zmiana zmiennej zależnej pod wpływem zmiennej niezależnej
-może wpłynąć na posttest
-generalizacja wyników (osoby, które przeszły pretest już jakoś się różnią od populacji)

Po co jest nam grupa kontrolna? Kiedy jej nie stosujemy?

Grupa kontrolna powinna się pojawiać zawsze, tylko w wyjątkowych sytuacjach można niej zrezygnować.
Gdy mamy grupę kontrolną, łatwo sprawdzić działanie zmiennej niezależnej.

Jak kontrolujemy zmienne uboczne i zakłócające?

Po prostu je badamy? Staramy się je wyeliminować? Czy coś

Jak odróżnić badanie w schemacie wewnątrzosobowym (within-subjectdesign) od badania w schemacie

międzyosobowym (between-subjectdesign)?
Międzyosobowe – przypisuje różnym osobom różny poziom zmiennej niezależnej
Wewnątrzosobowe – ta sama osoba zostaje poddana różnym poziomom zmiennej zależnej

X
Czym różni się trafność wewnętrzna od zewnętrznej?
Trafność wewnętrzna jest we wnętrzu badania, więc należy sobie zadać pytanie czy faktycznie zmienna niezależna
wpłynęła na zależną. Natomiast w trafności zewnętrznej zastanawiamy się czy możemy to uogólnić do całej
populacji.

Na czym polega błąd historii, selekcji, testowania, instrumentacji? Jak im zapobiegać?

Historia - niespodziewane zdarzenia zmieniają wyniki obu grup
Testowanie - uczenie się procedury pomiaru identyczne w obu grupach
Selekcja - kontrola poprzez randomizację drugiego stopnia i pretest
Instrumentacja – kontrola przez standaryzację procedur

Dlaczego utrata badanych jest problemem?

Bo to czynnik zakłócający trafność wewnętrzną.

Co robimy, żeby zwiększyć trafność wewnętrzną badania?

Tworzymy adekwatny schemat badawczy do hipotezy; kontrolujemy czynniki wpływające na zmienną zależną;
efektywnie manipulujemy zmienną niezależną.
Co robimy, żeby zwiększyć trafność zewnętrzną badania?
Tworzymy reprezentatywną próbę; staramy się ograniczać błędy, które potencjonalnie mogą wejść w interakcję z
czynnikiem eksperymentalnym.

XI
Jaka próba jest reprezentatywna?
Gdy dotyczy naszego problemu i można ją uogólnić.

Jakie są sposoby doboru próby?

Dobieramy próbę losową (najlepsza) lub celową. Celowa dzieli się na:
kwotową – odzwierciedla procent danej grupy w populacji;
przypadkowa – bierzemy przypadkowe osoby, nie jest to próba losowa, bo nie są to idealne przypadki;
ochotników – ochotnicy sami się zgłaszają, co stwarza zagrożenie, że są ponadprzeciętni;
jednostek typowych – gdy chcemy zmierzyć cechy indywidualne.

Model quasi-eksperymentalny i ex-post facto

Czym się różni model quasi-eksperymentalny od:
a) badania korelacyjnego – quasi-eks ma jednorodną próbę, a kor różnorodną; występuje nielosowy podział na grupy
(w kor nie ma podziału); czasami to „świat” manipuluje zmienną niezależną (w kor nie ma manipulacji); mamy
wnioski o relacjach przyczynowych.
b) badania eksperymentalnego – tu nielosowy podział na grupy, a w eks losowy; tu „świat” manipuluje (w eks to
badacz); trudno kontrolować zmienne uboczne (w eks łatwo).

Czym się różni model quasi-eksperymentalny od modelu ex-post facto?

Ex-post facto bada zjawiska, które miały miejsce w przeszłości. W modelu quasi-eksperymentalnym sprawdzamy
wpływ manipulacji zmienną niezależną na zależną.

Kiedy stosujemy model quasi-eksperymentalny?

Gdy nie jest możliwe badanie zmiennych jednocześnie i należy stworzyć sztuczny model eksperymentalny.

Jakie są wady badania quasi-eksperymentalnego?

Brak randomizacji II stopnia i manipulacji zmienną niezależną (samemu). Brak kontroli = słaba trafność.

Kiedy stosujemy model ex-post facto? Jakie są jego warianty?

Gdy badamy zjawiska mające miejsce w przeszłości. Wariant eksploracyjny – gdy nie wiemy co oddziałuje na zmienną
zależną; i konfirmacyjny – gdy wybieramy potencjalny czynnik oddziałowujący.

Pojęcia
falsyfikacja – opiera się na dedukcji, jest krytyką indukcjonizmu, ponieważ żadna ilość testów nie daje 100%
pewności, że teza jest prawdziwa.
falsyfikowalność/niefalsyfikowalność – jako kryterium demarkacji, aby hipoteza była naukowa, musi być możliwe jej
potencjalne sfalsyfikowanie.

eksperyment klasyczny – gdy mamy dwie grupy (kontrolną i eksperymentalną), wykonamy pretest i posttest

pretest – pomiar zmiennej zależnej przed badaniem

posttest – pomiar zmiennej zależnej po badaniu

plan podwójnie – zatajeniem przed badanym i badaczem niektórych aspektów lub celu badania
potrójnie maskowany – zatajenie przed badanym, badaczem i osobą analizującą dane niektórych aspektów lub celu
badania

Zmienne – to badane własności rozróżniające jednostki z populacji. Muszą być wyczerpujące i rozłączne;
dwuwartościowe lub wielowartościowe; ilościowe lub jakościowe; ciągłe (coś, co mierzymy) lub dyskretne (coś, co
zliczamy); ważne lub zakłócające. Manipulujemy zmienną niezależną, mierzymy zmienną zależną.
Wskaźniki – Wskaźnik świadczy o natężeniu (zmienne ilościowe) lub występowaniu (zmienne jakościowe) terminu.
Dzielimy je na definicyjne >z definicji< i rzeczowe (empiryczne >związek przyczynowy, ogólne prawo< i inferencyjne
>pewna teoria<).

Skale pomiarowe – system relacyjny, złożony z systemu matematycznego i systemu empirycznego, zbudowany w taki
sposób, że określone relacje między liczbami odwzorowane są izomorficznie na określone relacje między cechami
przedmiotów.

Sposoby doboru próby – losowy (najlepszy) lub nielosowy.

Nielosowy – kwotowy, przypadkowy, ochotników, jednostek typowych.

Zaburzenia trafności
Wewnętrznej – historia, dojrzewanie, instrumentalizacja, testowanie, selekcja, regresja do średniej.
Zewnętrznej – niereprezentatywna próba, niereprezentatywna sytuacja badawcza, interakcja błędów z czynnikiem
eksperymentalnym.