A.
MGA SINAUNANG LIPUNANG PILIPINO ay napalaya dulot ng pagkakatubos mula sa
 ORGANISASYONG PANLIPUNAN
 KABUHAYAN/KALAKALAN/KAGAMITAN
Ang mga sinaunang Pilipino ay may mayamang
kultura. Mayroon silang sariling alpabeto na
hanggang ngayon ay ginagamit pa ng mga Mangyan
sa Mindoro. Mayroon din silang sariling pamahalaan,
relihiyon, pananamit, sining, agham at panitikan.
Pamayanan- ang unang pamayanan o
barangay ay karaniwang matatagpuan malapit sa
mga baybay-dagat, baybay-lawa at baybay-ilog dahil
sa lugar na ito sila kumukuha ng kanilang pagkain
tulad ng isda, hipon, suso, alimango talaba at iba
pang pagkaing dagat.
Mayroon din naming mga barangay na matatagpuan
sa loob ng kagubatan. Tumpok-tumpok ang tirahan
nila sa lambak, gilid ng bundok o kaya’y baybay-ilog.
Ang bawat barangay ay may kaniya-kaniyang
gawaing pangkabuhayan. Ang sinasakang lupa ng
bawat miyembro ay pag-aari ng buong barangay.
Gayunpaman, may pagkakapatiran at pagtutulungan
ang mga barangay sa iba pang barangay lalo na sa
oras ng pangangailangan. Ito ay tinatawag na
KOMPEDERASYON ng mga barangay. Sa katunayan
ay nagkakaroon ng sanduguan ang mga datu upang
maging matibay ang kanilang kasunduan.
ANTAS NG LIPUNAN
Mahalagang maunawaan ang kilalagyan ng mga
mamamayan sa sinaunang lipunan upang maunwaan
ang kalagayang panlipunan sa sinaunang panahon.
Sa panahon ng ating mga ninuno, may itinuturing na
tatlong uri ng mamamayan sa lipunan: Maharlika,
timawa at alipin.
Ang Maharlika ang pinakamataas na antas.
Kibibilangan ito ng datu kasama ang kanyang
pamilya at kamag-anak. Sa antas ding ito nabibilang
ang mga maginoo o mga tagapayo ng datu at mga
pinunong mandirigma. Ang mga kasapi ng Maharlika
ang itinuturing na pinakamapangyarihan o mga
naghaharing uri sa lipunan noon. GAT O LAKAN ang
tawag sa kanila. Hanggang ngayon ang GAT o LAKAN
ay mapapansin pa ring nakakabit sa mga apiliyedo
tulad ng Gatbonton, Gatmaitan, Gatchalian, Gatdula,
Lakandula, Lacanilao. Ang asawa ng datu ay
tinatawag na dayang o dayang-dayang.
Ang Timawa o Malayang tao ang
pangalawang antas ng lipunan ng mga sinaunang
Pilipino. S antas na ito nabibilang ang mga
magsasaka, mangingisda, mangangaso at iba pang
manggagawa. Kabilang din ditto ang mga aliping
pinalaya. Nagiging timawa ang isang alipin kung siya
pagkakautang o pinalaya ang kanyang panginoon.
Ang mga timawa ay malayang nakakapamuhay at
may mga Karapatan bilang mamamayan. Maaari rin
nilang tulungan ang datu sa pakikidigma. Bilang
kapalit, binabahagian sila ng datu sa anumang
nasamsam sa pakikidigma.
Ang alipin naman ang pinakamababang
antas sa sinaunang lipunang Pilipino at sila ay
nahahati sa dalawang uri: aliping namamahay at
aliping sagigilid.
Ang aliping namamahay ay may sariling
tahanan at ari-arian. Hindi siya maaring ipagbili ng
walang pahintulot ng kanilang panginoon. Maaari
siyang mag-asawa nang walang pahintulot ng
kanyang panginoon. Maglilingkod lamang siya sa
kanyang panginoon kapag siya ay ipinatawag nito
tulad sa panahon ng pagtatanim at anihan.
Ang aliping sagigilid ay nakatira sa kanyang
panginoon. Wala siyang sariling ari-arian at maaari
siyang ipagbili ng kanyang panginoon. Hindi siya
makapag-asawa nang walang pagintulot ng kanyang
panginoon.
Ang Sinaunang Pamilyang Pilipino
Mahalaga na sa atin ang ating pamilya noon
pa mang panahon ng ating mga ninuno. Lubhang
mahigpit ang pakakabuklod ng bawat pamilya. Ito
ang dahilan ng malapit na ugnayan ng mga
mamamayan at nagpapatibay ng kanilang
pagkakaisa.
Ang bawat miyambro ng pamilya ay may
tungkuling dapat gampanan. Ang ama ang haligi at
puno ng tahanan. Siya ang tagapaghanapbuhay,
tagapagligtas at tagapayo. Ang ina ang itinuturing na
ilaw ng tahanan at bilang ina ay saklaw ng kanyang
tungkulin ang lahat ng gawaing bahay. Siya ang
inaasahang maglinis, maglaba at mag-alaga ng mga
anak. Siya ang katuwang ng ama sa paglutas ng
suliranin ng kanilang tahanan.
Pagpapahalaga sa mga Kababaihan
Noong panahon ng atong mga ninuno, ang
mga kababaihan ay may mataas na katayuan sa
lipunan. Malaki ang paggalang sa kanila at taglay din
nila ang lahat ng Karapatan ng mga kalalakihan.
Narito ang ilan s akanilang mga Karapatan.
1. Magmana ng ari-arian sa mga magulang o
kamag-anak
2. Ipagbili ang mga ari-arian nang walang
pahintulot ng asawa, ngunit hindi maaaring
ipagbili ng kanyang asawa ang kanyang mga
namanang ari-arian nang wala siyang
pahintulot.
 3. Lumahok sa kalakalan.
4. Maging pinuno ng barangay kung walang
kapatid na lalaki.
5. Maging pinunong ispiritwal o pari
6. Taga-ingat yaman ng pamilya
Ang mga lalaking manliligaw ay kailangang
maglingkod muna sa pamilya ng babaeng kanyang
nililigawan bago niya ito mapangasawa. Ang
paglilingkod ay maaaring pagsisibak ng kahoy, pag-
igib ng tubig sa balon o batis, paaararo sa bukid at
ibapa. Ang paglilingkod ay maaaring umabot
hanggang tatlong taon. Kapag ang lalaki ay tinanggap
na ng mga magulang ng babae bilang
mapapangasawa ng kanilang anak, kailangan niyang
magkaloob ng dote o bigay-kaya sa mga magulang
ng babae. Ito ay maaring ginto, pera, ari-arian o
anumang mahalagang bagay. And dote ay ibinibigay
bilang kabayaran sa mga nagastos sa pagpapalaki sa
dalaga.
Ang Edukasyon ng mga Sinaunang Pilipino
Ang mga sinaunang Pilipino ay walang
pormal na edukasyon. Ang pagtuturo sa mga lalaki at
babae ay magkahiwalay. Ang mga babae ay
tinuturang manahi, magluto, maglinis ng bahay at
mag-alaga ng bata. Ang mga lalaki naman ay
tinuturuang mangaso, magkarpintero, at humawak
ng sandata.
Bago pa dumating ang mga Espansyol sa
bansa ay mayroon nang sariling baybayin o alpabeto
ang mga sinaunang Pilipino, isang katibayan na may
mataas na antas ng kalinangan ang ting mga ninuno.
Ito ay nagpapatunay na marunong silang bumasa at
sumulat.
Ang baybayin na kadalasang tinatawag na
ALIBATA, binubuo ito ng labimpitong letra ang talo
ay mga patinig at ang labing-apat ay mga katinig.
Anumang malapad na balat ng punongkahoy,
matitibay at malalapad na dahoon ay ginagamit
bilang sulatan ng mga ninunong Pilipino. Ang
kanilang panulat ay matutulis na patpat o metal. Sa
pamamagitan nito ay inuukit nila nang maingat at
amaayos ang anumang kalatas o kautusan na nais
ipaabot sa iba. Ang direksiyon ng pagsulat at
pagbasa ay mula sa itaas pababa at mula sa kaliwa
pakanan.
Ang Paraan ng Pamumuhay at Kagmitan ng mga
Sinaunang Pilipino
Kagamitan ng mga Sinaunang Pilipino
Ang mga nahukay na labi ng mga kagamitan
sa ating mga ninuno ay nagsilbing ebidensiya kung
paano sila namuhay. Ayon sa mga arkeologo, hindi
mataas na uri ang mga kagamitang ito kung ibabatay
sa mga pamantayan natin ngayon, ngunit ang mga
ito ay tanda na kung anong uri ng teknolohiya
mayroon ang ating mga ninuno noon.
Panahon ng Lumang Bato (50,000 bc- 8000 bc)
Sa panahong ito, ang ting mga ninunoy
umaasa lamang sa kalikasa. Nagpapalipat-lipat sila
ng lugar upang maghanap ng makakain. Ang kanilang
mga pangunahing kagamitan ay yari sa magahaspang
na baton a ginagamit nilasa pag-alis ng balat at
pamukpok sa mga buto ng hayop. Ang mga
natuklasang kagamitan ng tao sa Kweba nga Tabon
sa Palawan ay pinaniniwalaang ginamit noong
Panahon ng Lumang Bato.
Noong 1970, nakahukay din ang mga
arkeologo ng mga labi ng kagamitan sa kweba sa
Lambak ng Cagayan. Ang mga kagamitang iyo ay yari
rin sa magagaspang na tinapyasang bato at ginamit
din ng ating mga ninuno sa pagkatay ng mga hayop.
Panahon ng Bagong Bato (8000 bc- 2000 bc)
Ang mga kagamitan nooong panahon ng
Bagong Bato ay yari sa pinakinis na bato.
Pinatunayan ito ng mga kagamitang natagpuan ng
mga arkeologo sa Batngas, Bataan at Rizal.
Tinatayang ginagamit ng mga ito sa pagitan ng 8000
B.C hanggang 2500 B.C
Sa panahong ito, Malaki na ang pagbabago
sa pamumuhay ng ating mga ninuno. Hindi na sila
nagpapalipat-lipat ng tirahan at hindi na rin sila
naninirahan sa mga kweba. Nagtayo na sila ng
permanenting tirahan sa isang lugar. Naguro na rin
sila sa iba’t ibang uri ng hanapbuhay tulad ng
pagtatanim, pag-aalaga ng hayop, paggawa ng
bangka, pangingisda at iba pa. sa kanilang
paghahanapbuhay, gamit nila ang mga kagamitang
yari sa makinis na bato.
Matutuklasan ng ating mga ninuno ang
paggawa ng apoy at pagsusuot ng damit. Gumagawa
rin sila ng mga kagamitang yari sa kabibe, korales at
iba pa. nakagawa rin sila ng mga kagamitang yari sa
luwad o putik tulad ng palaok, banga, tapayan, at
gusi. Ang mga malalaking banga ay ginagamit na
libingan ng kanilang namatay na kamag-anak na
itinatago ang mga ito sa mga kweba.
Panahon ng Metal (400 bc- 1000 bc)
Sa paglipas ng panahon ng mga kagamitang
tao ay unti-unting napalitan ng mga kagamitang yari
sa metal. Sa pagkakatuklas ng tingga, tanso, bakal at
ginto. Natuklasan din ang mga mamahaling hiyas
tulad ng jade o berdeng bato. Patunay ito ng mga
batong nahukay sa mga kweba sa Palawan.
 Dahil sa pagkakatuklas ng iba’t ibang uri ng
metal nagging mabilis ang pag-unlad ng teknolohiya
at Malaki ang ipinagbabago ng pamumuhay ng ating
mga ninuno. Ang pagkakatuklas ng apoy ay
nakatulong nang malaki upang mapadali ang
paggawa ng iba’t-ibang bagay. Ang mga kagamitang
yari sa metal tulad ng kutsilyo, lanseta, sibat, bolo,
palakol, itak at espada ay nagawang makinis at
Pulido dahil sa paggamit ng apoy.
Bagama’t nadiskubre na ang iba’t ibang
metal, nagpatuloy pa rin ang paggamit ng mga
kasangkapang yari sa ibang materyal tulad ng kabibe,
luwad at iba pa. nagpatuloy ang paggawa ng
seramiko, banga at palayok. Gumawa rin ang mga
sinaunang Pilipino ng mga palamuti sa katawan yari
sa mamahaling bato, kabibe at metal tulad ng nga
purselas, kuwintas at kristal. Sa panahong ito natuto
na rin ang ating mga ninuno na maghabi ng tela. Sa
pamamagitan ng paghahabi sa backloom. Ang
ganitong paraan ng paghahabi ay ginagawa pa rin ng
mga Ifugao at mga Mandaya sa Mindanao
magpahanggang ngayon.
Mga Pangunahing Pangangailangan
Noon pa man at magpahanggang ngayon
ang mga oangunahing pangangailangan ng tao ay
pagkain, tirahan at damit.
Pagkain
Ang ating mga ninuno ay namumuhay nang
praktikal dahil lagging may kaugnayan sa kapaligiran
ang kanilang gawain upang mabuhay. Pangangaso
ang paraan ng paghahanap ng makakain ng mga
sinaunang tao. Ang likas na mga bato sa kanilang
paligid ay nagging malaking tulong sa kanilang
pangangaso.
Sa mga kwebang natuklasa sa Cagayan at
Tabon, mayroong mga natagpuang bahay na kabibe
at mga tinik ng iba’t ibang uri ng isda na kasama ng
mga gamit na bato. Palatandaan ito na ang
pangunahing pinagkukunan ng pagkain ng mga
sinaunang Pilipino na ninirahan sa mga banggit na
kweba ay ang mga ilog at lawa.
Ang mga Hanapbuhay ng mga Sinaunang Pilipino
Pagsasaka- ang pangunahing kabuhayan ng ating
mga ninuno. Sila ay nagtatanim at umaani ng palay,
niyog, tubo, gulay, kapok, abaka at iba pa. Mayroon
silang dalawang paraan ng pagsasaka: ang kaingin at
patubig.
Ang sistemang kaingin (slash and burn
system) ay karaniwang ginagawa sa mga magugubat
na lugar. Sa sistemang ito, hinahawan ang kagubatan
at mga halamang baging, maliliit na puno at iba pang
halaman. Kapag hindi na ito mainam pagtamnan,
maghahanap sila ng iba na naming lugar upang
makaingin.
Ang sistemang patubing (wet rice system)
ang lupa ay inaararo, nililinang at tinataniman ng
palay o mais. Gumagawa sila ng mga kanal o
irigasyon na dinadaluyan ng tubig patungo sa
kanilang mga pananim na palay. Ginagawa nila ito
upang maging masagana ang kanilang ani.
Pangingisda- may mga ilog, lawa at sapa rin na
mapagkukunan ng iba’t ibang uri ng isda, kabibe,
suso talaba halamang dagat at iba pa.
Pananamit
Ang ating mga ninuno ay kailangan din ng
proteksiyon sa katawan laban sa lamig, init ng araw
at matitinik na halaman. Natuklasan nila na ang balat
ng hayop ay hindi nila pakikinabangan bilang pagkain
kundi ginagawa nilang kasuotan ng ating mga
ninuno.
Pagmimina
Ang pagmimina ay isa sa mahahalagang
kabuhayan ng ating mga ninuno na
magpasahanggang ngayon ay nanatili pa ring marami
sa Pilipino. Nakapagmimina sila ng ginto, pilak, tanso
at bakal.
Industriyang Pantahanan
Ang ating mga ninuno ay may maunlad na
industriyang pantahanan, na kinabibilangan ng
paggawa ng alak, paghahabi ng tela, at paggawa ng
basket at lubid. Ang mga Ilokano ay gumagawa ng
basi n amula sa katas ng tubo, ang mga Igorot ay
may tapuy na mula sa binulok na kanin at mga
Tagalog ay may lambanog n amula sa sabaw ng
niyog.
Ang Pangkapuluang Kalakalan
Ito ay pagpapalit ng kalakal sa pagitan ng
mga barangay at mga pulo. Ang mga kalakal ay
dinadala sa iba’t ibang pook sa pamamagitan ng mga
bangka at barko dahil wala pang mga kalye noon.
Ang Pandarayuhang Kalakan
Ito ay ginagawa ng mga dayuhan
dumarating lulan ng sasakyang dagat. Kabilang sa
mga dayuhang mangangalakal na nakarating sa
bansa ay ang mga Arabe na dumating sa Sulu at
nakipagkalakalan.
Pagmamay-ari ng Lupa
Ang lupang hindi gaanong mataba at
kabundukan ay lupang pambarangay. Kahit sino ay
maaaring magsaka rito. Iito ay pag-aari kung san siya
kabilang. Pag-aari lamang niya ang mga pananim
hangga’t ito ay nakukunan niya ng pakinabang.

Ang lupang pansarili naman ay yaong

lupang sinasaka na at mayroong nang nagmamay-ari.
Karaniwan ito ay pagmamay-ari ng mga nasa
maharlikang angkan tulad ng datu.