Professional Documents
Culture Documents
Αθήνα 2018
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το «Περί Ησυχίας» είναι ένα από τα πολλά βιβλία του Πλουτάρχου,
που δεν κατάφεραν να διασωθούν µέχρι της µέρες µας. Ωστόσο, ο Ιωάννης
Στοβαίος, ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας του 5ου αιώνα µ.Χ. είχε φροντίσει
να συµπεριλάβει ένα µικρό απόσπασµα στο περίφηµο «Ανθολόγιο» του, ένα
βιβλίο στο οποίο συγκέντρωσε τα αποστάγµατα από την σοφία 204 συνολικά
επιφανών ιστορικών και φιλοσόφων, προκειµένου να το αφήσει ως
παρακαταθήκη στον γιο του Σεπτίµιο, πιστεύοντας ότι µε τον τρόπο αυτό θα
µπορούσε να τον βοηθήσει να βελτιώσει τον χαρακτήρα του.
2
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Σοφὸν ἔοικε χρῆµα τὸ τῆς ἡσυχίας πρὸς τε τὰ ἄλλα καὶ εἰς ἐπιστήµην
καὶ λέγω δὲ οὐ τὴν καπηλικὴν καὶ ἀγοραίαν, ἀλλὰ τὴν µεγάλην, ἥ τις
ἐξοµοιοῖ θεῶ τὸν αὔτὴν ἀναλαβόντα. Αἱ µὲν γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς
τῶν άνθρώπων ὄχλοις γιγνόµεναι µελέται γυµνάζουσι τὴν λεγοµένην
δριµύτητα, πανουργίαν οὖσαν. ὥστε τοὺς ἐν αὐταῖς ἄκρους οἷον ὑπὸ
µαγείρων τῶν ἐν ταῖς πόλεσι χρειῶν διαπεποικιλµένους, πόσα δὲ οὐχὶ
καὶ διακονήµατα δεινὰ ἐργάζεσθαι. ἡ δ’ ἐρηµία, σοφίας οὖσα γυµνάσιον,
ἠθοποιός ἀγαθὴ καὶ πλάττει καὶ µετευθύνει τῶν ἀνδρῶν τὰς ψυχάς.
Οὐδὲν γὰρ αὐταῖς ἐµπόδιόν ἐστὶ τῆς αὐξήσεως, οὐδὲ πρὸς πολλά καὶ
µικρὰ νόµιµα προσπταίουσαι κάµπτονται εὐθὺ, καθάπερ αἱ ταῖς πόλεσιν
ἐναπειληµµέναι ψυχαί. ἀλλ’ ἐν ἀέρι καθαρῶ, καὶ τὰ πολλὰ ἔξω
διαιτώµενοι τῶν ἀνθρώπων, ἀνιᾶσιν ὀρθαὶ καὶ πτεροφυοῦσιν,
ἀρδόµεναι τῶ διαυγεστάτω τε καὶ λειοτάτω ῥεύµατι τῆς ἡσυχίας, ἐν ὧ
τὰ τε µαθήµατα τοῦ νοῦ θεοειδέστερα καὶ καθαρώτερον ὁρᾶν. Διὰ τοῦτὸ
τοι καὶ τῶν θεῶν τὰ ἰερὰ, ὅσα ἐκ τοῦ πάλαι ἀρχαίου νενόµισται, τοῖς
ἐρηµοτάτοις χωρίοις οἱ πρῶτοι. Μάλιστα δὲ Μουσῶν τε καὶ Πανὸς καὶ
Νυµφῶν καὶ Ἀπόλλωνος καὶ ὅσοι µουσικῆς ἡγεµόνες θεοὶ, διακρίναντες
ὡς οἶµαι τὰς παιδείας κατὰ τῶν ἐν ταῖς πόλεσι δεινῶν τε καὶ µιαρῶν
τινῶν.
3
Ο Πλούταρχος διετέλεσε επί 29 συναπτά έτη Αρχιερέας του Απόλλωνα στο Μαντείο
των Δελφών
4
καὶ εἰς ἐπιστήµην καὶ φρονήσεως µελέτην,
Ακόµα και σήµερα όταν λέµε σε κάποιο παιδί να «είναι ήσυχο» εννοούµε να
«είναι φρόνιµος»
Αυτή η «µεγάλη» ησυχία, είναι το να έχει κανείς ήσυχη την συνείδησή του και
βεβαίως αυτή είναι µία κατάσταση που κατακτιέται και δεν µπορεί να
αγοράσει κανένας ακόµα και αν διαθέτει τα χρήµατα ολόκληρου του κόσµου.
5
κάποιος που δεν λέει πολλά, αναγκάζεται να περιορίσει τις επιθυµίες και τις
ανάγκες του υλιστικού τρόπου ζωής και να στραφεί στα µεγαλειώδη
επιτεύγµατα που µπορεί να επιτύχει µέσω ενός Φιλοσοφικού τρόπου
σκέψεως που δεν θα στηρίζεται στην λειτουργία της Νόηση, αλλά της
Φρόνησης.
6
ακολουθεί εξ’ ορισµού οµαδική εξέλιξη. Ο άνθρωπος πρέπει να αποκτήσει
την δική του ατοµική εξέλιξη, γεγονός που συνδέεται µε την δυνατότητα
απόκτησης της ελεύθερης βούλησης.
πανουργίαν οὖσαν.
Δηλαδή ο σκοπός της ζωής στις πόλεις και η συναναστροφή µας µε τον όχλο,
αποτελεί ένα είδος γυµναστικής που θα µπορούσε να µας δώσει την
δυνατότητα να αναπτύξουµε περαιτέρω την κρίση και την ευφυΐα µας
(πανουργία).
7
νόστιµο φαγητό, χρειάζεται να γνωρίζουν το πώς πρέπει να συνδυάσουν µία
µεγάλη ποικιλία υλικών.
Αυτό σηµαίνει ότι ο τρόπος ζωής της πόλης, θα µπορούσε να εκληφθεί σαν
µία καθηµερινή δοκιµασία, όπως ακριβώς ένα διακόνηµα, δηλαδή µία
ασχολία που ανατίθεται σε έναν ερηµίτη από τον πνευµατικό του, έτσι ώστε
µέσω της συνεχούς ενασχόλησης του µε αυτό, να εξασκηθεί σε όλα αυτά που
δεν πρέπει να κάνει.
Δηλαδή ο λόγος που ένας άνθρωπος πρέπει να ζήσει και να τριφτεί µέσα σε
µία µεγάλη πόλη, είναι για να καταφέρει να ξεπεράσει όλες τις «απολαύσεις»
που προσφέρει στους πολίτες που λειτουργούν ακολουθώντας οµαδική
εξέλιξη και να καταφέρουν να ζήσουν ως ερηµίτες! Να µπορούν να αγνοούν
όλα των κελεύσµατα των Σειρήνων και να παραµένουν «δεµένοι στο κεντρικό
κατάρτι του πλοίου τους», αποφεύγοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις υλικές
απολαύσεις της άσωτης ζωής και των αποτελεσµάτων που αυτή συνεπάγεται.
8
ἡ δ’ ἐρηµία,
αυτή είναι το καλύτερο είδος γυµναστικής που µπορεί να τον οδηγήσει στην
σοφία.
Αυτό σηµαίνει ότι µέσα σε µία µεγάλη πόλη, ένας άνθρωπος που επιλέγει να
συµπεριφέρεται ως ερηµίτης, αυτό που κάνει κυρίως είναι να µελετάει τις
συµπεριφορές των άλλων ανθρώπων και µέσα από την διαδικασία της
σύγκρισης µαθαίνει τί πρέπει να υιοθετήσει και τί όχι, έτσι που τελικά να
προχωρήσει στην λήψη των κατάλληλων αποφάσεων που θα αλλάξουν και
βελτιώσουν τον χαρακτήρα του και την ζωή του.
Θα πρέπει επίσης να βρει την δύναµη, τις αποφάσεις αυτές που θα λάβει, να
τις τηρήσει ευλαβικά.
9
ἠθοποιός ἀγαθὴ καὶ πλάττει καὶ µετευθύνει τῶν ἀνδρῶν τὰς ψυχάς.
Όταν η ψυχή ενσαρκώνεται σε ένα υλικό σώµα, το σώµα αυτό υποδύεται τον
ρόλο που έχει φέρει µαζί της η ψυχή. Ακριβώς κατά αποµίµηση αυτού του
γεγονότος, ως ενσαρκωµένες ψυχές καλούµαστε να παίξουµε τον ρόλο της
ζωής µας όσο καλύτερα γίνεται και το γεγονός αυτό συνεπάγεται την
αποκοπή µας από τον όχλο, να σταµατήσουµε να είµαστε κοµπάρσοι, αλλά να
γίνουµε πρωταγωνιστές.
Ας µην ξεχνάµε ότι ΗΘΟΠΟΙΟΣ είναι αυτός που ΠΟΙΕΙ το ΗΘΟΣ. Δηλαδή ο
άνθρωπος εκείνος που επιλέγει να παίξει τον ρόλο του λαµβάνοντας πάντοτε
υπόψη του την Ηθική διάσταση της πραγµατικότητας. Αυτός είναι στην
πραγµατικότητα ο Ερηµίτης.
Διότι για τις ψυχές που θα ακολουθήσουν τον δρόµο της Ησυχίας, δεν
υπάρχει κανένα εµπόδιο ως προς την αύξηση της συνειδητότητάς τους,
διότι θα υπάρξουν πολλές και µικρές πράξεις που θα κάνουµε κατά την
διάρκεια της ζωής µας, όπου σύµφωνα µε τον νόµο της επιτυχούς εξέλιξης,
τα αποτελέσµατά τους θα προσπέσουν επάνω µας, ώστε να µας αναγκάσουν
να αλλάξουµε την ευθύγραµµη πορεία της ζωής µας.
10
σχετίζεται µε τον υλικό κόσµο και περιορίζεται στον υποσελήνιο χώρο και η
κυκλική κίνηση, η οποία σχετίζεται µε τον άυλο ή ψυχικό κόσµο και
λειτουργεί σε ολόκληρο τον υπερσελήνιο χώρο.
Αυτό σηµαίνει ότι για όσο ένας άνθρωπος παραµένει στον κόσµο της ύλης,
ακολουθεί µία γραµµική πορεία που είναι πολύ περισσότερο αργή σε σχέση
µε την κυκλική πορεία, η οποία παραπέµπει στην κίνηση του άυλου κόσµου.
Και ακριβώς αυτό είναι που προσφέρει στην εξελικτική πορεία της ψυχής
µας, η διαβίωσή της µέσα στο περιβάλλον των πόλεων.
Το θέµα της «πτεροφυΐας» της ψυχής µας αναλύεται διεξοδικά στον Φαίδρο
του Πλάτωνος. Πρόκειται για µία θεωρία που υποστηρίζει ότι η ψυχή µας είχε
φτερά τα οποία χάνονται όταν ενσαρκώνεται µέσα σε ένα γήινο σώµα. Το
11
ζητούµενο, που στην πραγµατικότητα θα πρέπει να αποτελέσει και τον σκοπό
της ζωής µας, είναι πώς θα καταφέρει όντας ενσαρκωµένη να επανακτήσει τα
φτερά της ώστε να µπορεί να κινείται απρόσκοπτα και στον άυλο κόσµο.
Το θέµα αυτό συνδέεται µε την κίνηση που είδαµε προηγουµένως, καθώς για
όσο η ψυχή δεν έχει τα φτερά είναι καταδικασµένη να κινείται σε
ευθύγραµµη κίνηση. Όταν όµως καταφέρει να ανακτήσει τα φτερά της, τότε
µπορεί να εκτελεί κυκλική κίνηση, γεγονός που της επιτρέπει να έχει την
γνώση της αντικειµενικής πραγµατικότητας
Ενώ αυτή η κατάσταση Ησυχίας, µπορεί να οδηγήσει τον νου του ανθρώπου
που κατανόησε αυτά τα µαθήµατα της ζωής του, να αποκτήσει την
δυνατότητα να λειτουργήσει µία καθαρότερη εσωτερική όραση, που θα τον
καταστήσει ικανό να µπορεί να βλέπει ακόµα και τον Θεό.
12
Προφανώς αυτή η καθαρότερη όραση µπορεί να επιτευχθεί µε την λειτουργία
του όµµατος της Ψυχής.
Αυτή είναι η λειτουργία της «Ανάµνησης» όπως µας την εξηγεί ο Αριστοτέλης
στο βιβλίο του «Περί Μνήµης και Αναµνήσεως».
Αυτός είναι και ο λόγος που οι ιεροί ναοί που αποτελούν τους οίκους των
Θεών,
13
Μάλιστα δὲ Μουσῶν τε καὶ Πανὸς καὶ Νυµφῶν καὶ Ἀπόλλωνος καὶ ὅσοι
µουσικῆς ἡγεµόνες θεοὶ,
Αυτό συµβαίνει κατεξοχήν µε τους ναούς των Μουσών και του Πανός, όπως
επίσης και των Νυµφών και του Απόλλωνα, αλλά και µε όλους τους θεούς
που µέσω της µουσικής µας οδηγούν στον δρόµο της κάθαρσης.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάµε ότι στην αρχαία ελληνική σκέψη, οι Μούσες είναι
αυτές που διασκέδαζαν τους Ολύµπιους Θεούς, εποµένως αποτελούν τις
κατεξοχήν θεότητες που µας φέρνουν σε επαφή µαζί τους.
Πίσω από τα πρόσωπα των Μουσών υποκρύπτονται όλες οι καλές τέχνες και
οι επιστήµες, ό,τι δηλαδή µπορεί να εξευγενίσει και να αναζωογονήσει την
ψυχή του ανθρώπου που θα έχει την ευλογία να δεχτεί τις επιδράσεις και
επιρροές τους.
14
Η είσοδος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης
Διότι όπως πιστεύω, έχουν την επίγνωση ότι η εκπαίδευση των ψυχών που
γίνεται µέσα στις πόλεις, κάνει το περιβάλλον των πόλεων µιαρό, λόγω των
πολλών δεινών που επιφέρει.
Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες της Φιγαλείας είναι χτισµένος σε
υψόµετρο 1130 µέτρων στο κέντρο της Πελοποννήσου, µέσα σε ένα απολύτως
ερηµικό ορεινό περιβάλλον ανάµεσα στους νοµούς Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας,
όπως ακριβώς περιγράφεται στο αρχαίο κείµενο.
ΤΕΛΟΣ
15