1

Αθήνα 2018

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το «Περί Ησυχίας» είναι ένα από τα πολλά βιβλία του Πλουτάρχου,
που δεν κατάφεραν να διασωθούν µέχρι της µέρες µας. Ωστόσο, ο Ιωάννης
Στοβαίος, ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας του 5ου αιώνα µ.Χ. είχε φροντίσει
να συµπεριλάβει ένα µικρό απόσπασµα στο περίφηµο «Ανθολόγιο» του, ένα
βιβλίο στο οποίο συγκέντρωσε τα αποστάγµατα από την σοφία 204 συνολικά
επιφανών ιστορικών και φιλοσόφων, προκειµένου να το αφήσει ως
παρακαταθήκη στον γιο του Σεπτίµιο, πιστεύοντας ότι µε τον τρόπο αυτό θα
µπορούσε να τον βοηθήσει να βελτιώσει τον χαρακτήρα του.

Το «Ανθολόγιον» του Ιωάννη Στοβαίου εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1536

στην Βενετία της Ιταλίας.

Το απόσπασµα του «Περί Ησυχίας» που ακολουθεί, παρόλη την

συντοµία του, θα µπορούσε να µας φανεί απολύτως χρήσιµο και σήµερα,
καθώς µας διευκρινίζει την φιλοσοφική διάσταση τόσο της Ησυχίας και της
µοναχικής ζωής, όσο και του Θορυβώδους τρόπου ζωής που υφιστάµεθα
σήµερα µέσα στις πολύβουες πόλεις µας.

2
 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

(Stob. IV 16, 18 p. 398 f. H.)

Σοφὸν ἔοικε χρῆµα τὸ τῆς ἡσυχίας πρὸς τε τὰ ἄλλα καὶ εἰς ἐπιστήµην
καὶ λέγω δὲ οὐ τὴν καπηλικὴν καὶ ἀγοραίαν, ἀλλὰ τὴν µεγάλην, ἥ τις
ἐξοµοιοῖ θεῶ τὸν αὔτὴν ἀναλαβόντα. Αἱ µὲν γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς
τῶν άνθρώπων ὄχλοις γιγνόµεναι µελέται γυµνάζουσι τὴν λεγοµένην
δριµύτητα, πανουργίαν οὖσαν. ὥστε τοὺς ἐν αὐταῖς ἄκρους οἷον ὑπὸ
µαγείρων τῶν ἐν ταῖς πόλεσι χρειῶν διαπεποικιλµένους, πόσα δὲ οὐχὶ
καὶ διακονήµατα δεινὰ ἐργάζεσθαι. ἡ δ’ ἐρηµία, σοφίας οὖσα γυµνάσιον,
ἠθοποιός ἀγαθὴ καὶ πλάττει καὶ µετευθύνει τῶν ἀνδρῶν τὰς ψυχάς.
Οὐδὲν γὰρ αὐταῖς ἐµπόδιόν ἐστὶ τῆς αὐξήσεως, οὐδὲ πρὸς πολλά καὶ
µικρὰ νόµιµα προσπταίουσαι κάµπτονται εὐθὺ, καθάπερ αἱ ταῖς πόλεσιν
ἐναπειληµµέναι ψυχαί. ἀλλ’ ἐν ἀέρι καθαρῶ, καὶ τὰ πολλὰ ἔξω
διαιτώµενοι τῶν ἀνθρώπων, ἀνιᾶσιν ὀρθαὶ καὶ πτεροφυοῦσιν,
ἀρδόµεναι τῶ διαυγεστάτω τε καὶ λειοτάτω ῥεύµατι τῆς ἡσυχίας, ἐν ὧ
τὰ τε µαθήµατα τοῦ νοῦ θεοειδέστερα καὶ καθαρώτερον ὁρᾶν. Διὰ τοῦτὸ
τοι καὶ τῶν θεῶν τὰ ἰερὰ, ὅσα ἐκ τοῦ πάλαι ἀρχαίου νενόµισται, τοῖς
ἐρηµοτάτοις χωρίοις οἱ πρῶτοι. Μάλιστα δὲ Μουσῶν τε καὶ Πανὸς καὶ
Νυµφῶν καὶ Ἀπόλλωνος καὶ ὅσοι µουσικῆς ἡγεµόνες θεοὶ, διακρίναντες
ὡς οἶµαι τὰς παιδείας κατὰ τῶν ἐν ταῖς πόλεσι δεινῶν τε καὶ µιαρῶν
τινῶν.

3
Ο Πλούταρχος διετέλεσε επί 29 συναπτά έτη Αρχιερέας του Απόλλωνα στο Μαντείο
των Δελφών

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΧΑΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟΥ

(Stob. IV 16, 18 p. 398 f. H.)

Σοφὸν ἔοικε χρῆµα τὸ τῆς ἡσυχίας πρὸς τε τὰ ἄλλα

Πιστεύω ότι µπορούµε να θεωρήσουµε κάποιον άνθρωπο Σοφό, µόνο όταν

έχει συνειδητοποιήσει ότι το σηµαντικότερο περιουσιακό του στοιχείο, σε
σχέση µε οποιοδήποτε άλλο αγαθό που θα µπορούσε να αποκτήσει στην ζωή
του, είναι να µπορεί να βιώνει την Ησυχία.

Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, η Φρόνηση, η Σύνεση και η Σοφία αποτελούν

τις τρεις διανοητικές αρετές, τις οποίες ένας άνθρωπος είτε διαθέτει
εξολοκλήρου είτε καθόλου. Ο τρόπος απόκτησης αυτών των αρετών είναι το
να µπορεί ένας άνθρωπος να βιώνει αυτήν την κατάσταση «εσωτερικής
Ησυχίας»

4
καὶ εἰς ἐπιστήµην καὶ φρονήσεως µελέτην,

Διότι η Ησυχία αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση στην ζωή ενός

ανθρώπου, που θα µπορούσε να του επιτρέψει, τόσο την δυνατότητα να
ασχοληθεί σε βάθος µε την επιστήµη, όσο και να προχωρήσει στην µελέτη
της διανοητικής αρετής της Φρόνησης.

Δηλαδή απαραίτητη προϋπόθεση για την ασφαλή εξελικτική πορεία ενός

ανθρώπου γεγονός που συνδέεται µε την εµφάνιση και την λειτουργία της
Φρόνησης είναι το να µπορεί κανείς να βιώσει την κατάσταση Ησυχίας.

Ακόµα και σήµερα όταν λέµε σε κάποιο παιδί να «είναι ήσυχο» εννοούµε να
«είναι φρόνιµος»

λέγω δὲ οὐ τὴν καπηλικὴν καὶ ἀγοραίαν,

Βεβαίως δεν αναφέροµαι στην κατάσταση της εξωτερικής Ησυχίας, η οποία

θα µπορούσε να εκληφθεί ως ένα εµπορεύσιµο προϊόν (καπηλικήν), που θα
µπορούσε κανείς να την αποκτήσει πληρώνοντας (αγοραίαν), όσα χρήµατα
κι αν έχει στην κατοχή του.

Εποµένως η Ησυχία, θα πρέπει να θεωρηθεί πράγµατι ως το κορυφαίο

περιουσιακό στοιχείο που θα µπορούσε να διαθέτει ένας άνθρωπος.

ἀλλὰ τὴν µεγάλην,

Βεβαίως, αναφέροµαι σε µία µεγαλειώδη κατάσταση Ησυχίας,

Αυτή η «µεγάλη» ησυχία, είναι το να έχει κανείς ήσυχη την συνείδησή του και
βεβαίως αυτή είναι µία κατάσταση που κατακτιέται και δεν µπορεί να
αγοράσει κανένας ακόµα και αν διαθέτει τα χρήµατα ολόκληρου του κόσµου.

Εποµένως αυτό το τόσο µυστηριώδες θέµα της σιωπής που επέβαλε ο

Πυθαγόρας στους µαθητές του, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουµε ότι

5
κάποιος που δεν λέει πολλά, αναγκάζεται να περιορίσει τις επιθυµίες και τις
ανάγκες του υλιστικού τρόπου ζωής και να στραφεί στα µεγαλειώδη
επιτεύγµατα που µπορεί να επιτύχει µέσω ενός Φιλοσοφικού τρόπου
σκέψεως που δεν θα στηρίζεται στην λειτουργία της Νόηση, αλλά της
Φρόνησης.

ἥ τις ἐξοµοιοῖ θεῶ τὸν αὔτὴν ἀναλαβόντα.

η οποία είναι σε θέση να ξαναδώσει στον άνθρωπο εκείνον που θα την

εξασκήσει, τις δυνάµεις εκείνες (ἀναλαβοντα), που θα µπορούσαν να τον
εξοµοιώσουν ακόµα και µε αυτόν τον ίδιο τον Θεό!

Εποµένως η Ησυχία σε συνδυασµό µε την Φρόνηση αποτελούν τις δύο

κορυφαίες καταστάσεις που οφείλουµε να επιζητήσουµε στην ζωή µας, από
την στιγµή που ο πόθος µας είναι να δούµε την ζωή µας να αποκτά
πραγµατική ουσία, νόηµα και αξίες, έτσι που να µας επιτραπεί να έρθουµε σε
επαφή µε τις ανώτερες ψυχικές µας ανάγκες και να ακολουθήσουµε µία
ασφαλή εξελικτική πορεία που θα ήταν ικανή να µας οδηγήσει σταδιακά,
ακόµα και στην εξοµοίωσή µας µε τον Θεό.

Διαπιστώνουµε εποµένως ότι η κατάσταση «θέωσης» στην οποία είναι

πλασµένος για να φτάσει ο άνθρωπος, συνδέεται µε το θέµα της Ησυχίας ή
κάθαρσης.

Αἱ µὲν γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς τῶν άνθρώπων ὄχλοις

Θα πρέπει όµως να γνωρίζουµε ότι η παρουσία µας µέσα στις πολύβουες

πόλεις, και η συναναστροφή µας µε την επιθετικότητα του όχλου που αυτή
συνεπάγεται, είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ,

Ο προορισµός του ανθρώπου είναι να καταφέρει κάποτε να αποκοπεί από την

οχλαγωγία που επικρατεί στις ανθρώπινες κοινωνίες. Να πάψει δηλαδή να
αποτελεί το άτακτο πλήθος ανθρώπων, που αποτελεί το «µπουλούκι» που σε
κάθε περίπτωση αποτελεί το κατώτερο στρώµα του λαού, το οποίο

6
ακολουθεί εξ’ ορισµού οµαδική εξέλιξη. Ο άνθρωπος πρέπει να αποκτήσει
την δική του ατοµική εξέλιξη, γεγονός που συνδέεται µε την δυνατότητα
απόκτησης της ελεύθερης βούλησης.

γιγνόµεναι µελέται γυµνάζουσι τὴν λεγοµένην δριµύτητα,

διότι αυτό ακριβώς το γεγονός, θα µπορούσε να εκληφθεί ως µία πρώτης

τάξεως ευκαιρία για να µελετήσουµε την σκληρότητα στην οποία µπορεί να
φτάσει η ανθρώπινη συµπεριφορά.

πανουργίαν οὖσαν.

Δηλαδή ο σκοπός της ζωής στις πόλεις και η συναναστροφή µας µε τον όχλο,
αποτελεί ένα είδος γυµναστικής που θα µπορούσε να µας δώσει την
δυνατότητα να αναπτύξουµε περαιτέρω την κρίση και την ευφυΐα µας
(πανουργία).

Δηλαδή θα πρέπει να αντιµετωπίσουµε τις δυσκολίες της καθηµερινής µας

ζωής, ως ένα είδος γυµναστικής, που θα µας επιτρέψει τελικά να
κατακτήσουµε την εσωτερικής µας Ησυχία και να γίνουµε παρατηρητές των
κακώς κειµένων της κοινωνίας µας, αλλά και του ίδιου µας του εαυτού.

ὥστε τοὺς ἐν αὐταῖς ἄκρους

Θα µπορούσαµε δηλαδή, παρατηρώντας όλες αυτές τις ακραίες και αντίθετες

συµπεριφορές του µέσου πολίτη, να εντοπίσουµε κάποια στοιχεία που
κρίνουµε εντυπωσιακά,

οἷον ὑπὸ µαγείρων τῶν ἐν ταῖς πόλεσι χρειῶν διαπεποικιλµένους,

στοιχεία που θα µπορούσαµε να υιοθετήσουµε στον δικό µας, ιδιαίτερο

τρόπο συµπεριφοράς, όπως ακριβώς οι µάγειρες για να παρασκευάσουν ένα

7
νόστιµο φαγητό, χρειάζεται να γνωρίζουν το πώς πρέπει να συνδυάσουν µία
µεγάλη ποικιλία υλικών.

Αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος συµπεριφοράς σχετίζεται µε την έναρξη της

λειτουργίας της ελεύθερης βούλησης.

Διαπιστώνουµε λοιπόν ότι το βασικότερο χαρακτηριστικό που θα µας

επιτρέψει να εγκαταλείψουµε σταδιακά την οµαδική εξέλιξη και την
κατευθυνόµενη βούληση που αυτή συνεπάγεται, αποτελεί το γεγονός της
τριβής µας µέσα στις πολύβουες πόλεις, και η Ησυχία που θα πρέπει να
αναπτύξουµε, ώστε µε την βοήθειά της να κινηθούµε προοδευτικά προς την
ατοµική µας εξέλιξη, αφού θα µπορούµε να φτιάξουµε την δική µας συνταγή
µαγειρικής, η οποία θα αναδείξει τις δικές µας ψυχικές ποιότητες που θα
αναδείξουν την µοναδικότητά µας.

πόσα δὲ οὐχὶ καὶ διακονήµατα δεινὰ ἐργάζεσθαι.

Αυτό σηµαίνει ότι ο τρόπος ζωής της πόλης, θα µπορούσε να εκληφθεί σαν
µία καθηµερινή δοκιµασία, όπως ακριβώς ένα διακόνηµα, δηλαδή µία
ασχολία που ανατίθεται σε έναν ερηµίτη από τον πνευµατικό του, έτσι ώστε
µέσω της συνεχούς ενασχόλησης του µε αυτό, να εξασκηθεί σε όλα αυτά που
δεν πρέπει να κάνει.

Δηλαδή ο λόγος που ένας άνθρωπος πρέπει να ζήσει και να τριφτεί µέσα σε
µία µεγάλη πόλη, είναι για να καταφέρει να ξεπεράσει όλες τις «απολαύσεις»
που προσφέρει στους πολίτες που λειτουργούν ακολουθώντας οµαδική
εξέλιξη και να καταφέρουν να ζήσουν ως ερηµίτες! Να µπορούν να αγνοούν
όλα των κελεύσµατα των Σειρήνων και να παραµένουν «δεµένοι στο κεντρικό
κατάρτι του πλοίου τους», αποφεύγοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις υλικές
απολαύσεις της άσωτης ζωής και των αποτελεσµάτων που αυτή συνεπάγεται.

8
ἡ δ’ ἐρηµία,

Διότι θα πρέπει να γνωρίζουµε, ότι αν ένας άνθρωπος καταφέρει να

ακολουθήσει αυτήν την κατάσταση αποµόνωσης (ἐρηµία),

σοφίας οὖσα γυµνάσιον,

αυτή είναι το καλύτερο είδος γυµναστικής που µπορεί να τον οδηγήσει στην
σοφία.

Η Σοφία θεωρείται από τον Αριστοτέλη ως η ανώτερη διανοητική αρετή, η

οποία στην πραγµατικότητα συνδέεται µε το τέλος της εξελικτικής πορείας
ενός ανθρώπου που έχει καταφέρει να βγει νικητής από όλες τις δυσκολίες
της ζωής και να επιλύσει επιτυχώς όλα του τα προβλήµατα.

Αυτό σηµαίνει ότι µέσα σε µία µεγάλη πόλη, ένας άνθρωπος που επιλέγει να
συµπεριφέρεται ως ερηµίτης, αυτό που κάνει κυρίως είναι να µελετάει τις
συµπεριφορές των άλλων ανθρώπων και µέσα από την διαδικασία της
σύγκρισης µαθαίνει τί πρέπει να υιοθετήσει και τί όχι, έτσι που τελικά να
προχωρήσει στην λήψη των κατάλληλων αποφάσεων που θα αλλάξουν και
βελτιώσουν τον χαρακτήρα του και την ζωή του.

Θα πρέπει επίσης να βρει την δύναµη, τις αποφάσεις αυτές που θα λάβει, να
τις τηρήσει ευλαβικά.

Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι ο Πλούταρχος θεωρεί ξεκάθαρα πως ο σκοπός της

ζωής του ανθρώπου είναι να καταλάβει ότι η πόλη µέσα στην οποία ζει και
εργάζεται, στην πραγµατικότητα λειτουργεί σαν ένα τεράστιο εκπαιδευτικό
ίδρυµα και αυτό που χρειάζεται να κάνει στην καθηµερινή του ζωή, είναι να
βρει την δύναµη να αποφύγει την διαδροµή από τις φαρδιές λεωφόρους που
χρησιµοποιεί η µάζα, αλλά να χαράξει την δική του προσωπική διαδροµή, η
οποία θα συµβάλει στην ατοµική του εξέλιξη και να ορίσει ο ίδιος την ζωή
του, µέσω της δυνατότητας που του δίνει η δύναµη της Ησυχίας.

9
ἠθοποιός ἀγαθὴ καὶ πλάττει καὶ µετευθύνει τῶν ἀνδρῶν τὰς ψυχάς.

Αυτό που µας ζητείται λοιπόν είναι να καταφέρουµε να αναπροσαρµόσουµε

τον ρόλο που παίζουµε ως ηθοποιοί µέσα στο θέατρο της ζωής και να
διαπλάσουµε την ποιότητα της ψυχής µας έτσι ώστε να καταστούµε αγαθοί,
έτσι που να φτάσουµε στο σηµείο να αναλαµβάνουµε πλέον εµείς την ευθύνη
των πράξεών µας.

Όταν η ψυχή ενσαρκώνεται σε ένα υλικό σώµα, το σώµα αυτό υποδύεται τον
ρόλο που έχει φέρει µαζί της η ψυχή. Ακριβώς κατά αποµίµηση αυτού του
γεγονότος, ως ενσαρκωµένες ψυχές καλούµαστε να παίξουµε τον ρόλο της
ζωής µας όσο καλύτερα γίνεται και το γεγονός αυτό συνεπάγεται την
αποκοπή µας από τον όχλο, να σταµατήσουµε να είµαστε κοµπάρσοι, αλλά να
γίνουµε πρωταγωνιστές.

Ας µην ξεχνάµε ότι ΗΘΟΠΟΙΟΣ είναι αυτός που ΠΟΙΕΙ το ΗΘΟΣ. Δηλαδή ο
άνθρωπος εκείνος που επιλέγει να παίξει τον ρόλο του λαµβάνοντας πάντοτε
υπόψη του την Ηθική διάσταση της πραγµατικότητας. Αυτός είναι στην
πραγµατικότητα ο Ερηµίτης.

Οὐδὲν γὰρ αὐταῖς ἐµπόδιόν ἐστὶ τῆς αὐξήσεως,

Διότι για τις ψυχές που θα ακολουθήσουν τον δρόµο της Ησυχίας, δεν
υπάρχει κανένα εµπόδιο ως προς την αύξηση της συνειδητότητάς τους,

οὐδὲ πρὸς πολλά καὶ µικρὰ νόµιµα προσπταίουσαι κάµπτονται εὐθὺ,

διότι θα υπάρξουν πολλές και µικρές πράξεις που θα κάνουµε κατά την
διάρκεια της ζωής µας, όπου σύµφωνα µε τον νόµο της επιτυχούς εξέλιξης,
τα αποτελέσµατά τους θα προσπέσουν επάνω µας, ώστε να µας αναγκάσουν
να αλλάξουµε την ευθύγραµµη πορεία της ζωής µας.

Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, υπάρχουν δύο είδη κινήσεων τα οποία αφορούν

δύο τελείως διαφορετικές καταστάσεις. Η ευθύγραµµη κίνηση, η οποία

10
σχετίζεται µε τον υλικό κόσµο και περιορίζεται στον υποσελήνιο χώρο και η
κυκλική κίνηση, η οποία σχετίζεται µε τον άυλο ή ψυχικό κόσµο και
λειτουργεί σε ολόκληρο τον υπερσελήνιο χώρο.

Αυτό σηµαίνει ότι για όσο ένας άνθρωπος παραµένει στον κόσµο της ύλης,
ακολουθεί µία γραµµική πορεία που είναι πολύ περισσότερο αργή σε σχέση
µε την κυκλική πορεία, η οποία παραπέµπει στην κίνηση του άυλου κόσµου.

καθάπερ αἱ ταῖς πόλεσιν ἐναπειληµµέναι ψυχαί.

Και ακριβώς αυτό είναι που προσφέρει στην εξελικτική πορεία της ψυχής
µας, η διαβίωσή της µέσα στο περιβάλλον των πόλεων.

ἀλλ’ ἐν ἀέρι καθαρῶ,

Διότι η ψυχή µας πρέπει να αποκαθαρθεί, προκειµένου να αποκτήσει και

πάλι τα φτερά της, ώστε να µπορεί να κινείται στον άυλο κόσµο του αέρα,

καὶ τὰ πολλὰ ἔξω διαιτώµενοι τῶν ἀνθρώπων,

γεγονός που µπορεί να το καταφέρει, εάν επιπλέον ακολουθήσει έναν

καθορισµένο τρόπο διαβίωσης και διατροφής που θα είναι διαφορετικός από
αυτόν των πολλών ανθρώπων.

ἀνιᾶσιν ὀρθαὶ καὶ πτεροφυοῦσιν,

Μόνο τότε οι ψυχές αυτές θα κατορθώσουν να σταθούν όρθιες και να δουν

και πάλι τα φτερά τους να φυτρώνουν.

Το θέµα της «πτεροφυΐας» της ψυχής µας αναλύεται διεξοδικά στον Φαίδρο
του Πλάτωνος. Πρόκειται για µία θεωρία που υποστηρίζει ότι η ψυχή µας είχε
φτερά τα οποία χάνονται όταν ενσαρκώνεται µέσα σε ένα γήινο σώµα. Το

11
ζητούµενο, που στην πραγµατικότητα θα πρέπει να αποτελέσει και τον σκοπό
της ζωής µας, είναι πώς θα καταφέρει όντας ενσαρκωµένη να επανακτήσει τα
φτερά της ώστε να µπορεί να κινείται απρόσκοπτα και στον άυλο κόσµο.

Το θέµα αυτό συνδέεται µε την κίνηση που είδαµε προηγουµένως, καθώς για
όσο η ψυχή δεν έχει τα φτερά είναι καταδικασµένη να κινείται σε
ευθύγραµµη κίνηση. Όταν όµως καταφέρει να ανακτήσει τα φτερά της, τότε
µπορεί να εκτελεί κυκλική κίνηση, γεγονός που της επιτρέπει να έχει την
γνώση της αντικειµενικής πραγµατικότητας

ἀρδόµεναι τῶ διαυγεστάτω τε καὶ λειοτάτω ῥεύµατι τῆς ἡσυχίας,

Αυτός ο τρόπος εκπαίδευσης θα επιτρέψει τελικά τις ψυχές να

αναζωογονηθούν µέσω της απόλυτης διαύγειας που θα αντλήσουν από την
κάθαρση που θα υποστούν, έτσι που θα µπορούν να εισέλθουν σε µία
απόλυτα οµαλή ροή, που µπορεί να προσφέρει αυτή η κατάσταση της
Ησυχίας.

Άρα η Ησυχία σχετίζεται µε το να µπορεί κανείς να µεταφέρεται νοερά και εν

ζωή στον άυλο ή αόρατο κόσµο. Να εισέρχεται σε µία «άλλη διάσταση» κατά
την οποία να µπορεί να ξεπερνάει κάθε ενόχληση και κάθε αρνητική
κατάσταση που είναι πιθανόν να συµβαίνει δίπλα του.

Να βρίσκεται σε µία µόνιµη αταραξία, όχι ως αποτέλεσµα αναισθησίας αλλά

ως αποτέλεσµα ευσυνειδησίας και υπευθυνότητας.

ἐν ὧ τὰ τε µαθήµατα τοῦ νοῦ θεοειδέστερα καὶ καθαρώτερον ὁρᾶν.

Ενώ αυτή η κατάσταση Ησυχίας, µπορεί να οδηγήσει τον νου του ανθρώπου
που κατανόησε αυτά τα µαθήµατα της ζωής του, να αποκτήσει την
δυνατότητα να λειτουργήσει µία καθαρότερη εσωτερική όραση, που θα τον
καταστήσει ικανό να µπορεί να βλέπει ακόµα και τον Θεό.

12
Προφανώς αυτή η καθαρότερη όραση µπορεί να επιτευχθεί µε την λειτουργία
του όµµατος της Ψυχής.

Αυτή είναι η λειτουργία της «Ανάµνησης» όπως µας την εξηγεί ο Αριστοτέλης
στο βιβλίο του «Περί Μνήµης και Αναµνήσεως».

Η κατάσταση Ησυχίας µας επιτρέπει να ακούσουµε την εσωτερική µας φωνή

του Δαιµονίου, όπως συνέβαινε µε τον Σωκράτη.

Εποµένως η κατάσταση Ησυχίας αποτελεί πράγµατι την ψυχική προετοιµασία

που πρέπει να υποστεί ένας άνθρωπος για να ξεπεράσει τις επίπλαστες
υλιστικές του ανάγκες τις οποίες φροντίζει να του επιβάλει η πολιτεία, να
απελευθερωθεί από αυτές και να αρχίσει να εισέρχεται προοδευτικά όλο και
περισσότερο στην προσωπική του επικοινωνία µε τον Θεό και τον άυλο
κόσµο που του καθίσταται πλέον ορατός.

Το ασυνείδητο µετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε συνειδητό, µέχρι της

πλήρους τελειώσεως.

Διὰ τοῦτὸ τοι καὶ τῶν θεῶν τὰ ἰερὰ,

Αυτός είναι και ο λόγος που οι ιεροί ναοί που αποτελούν τους οίκους των
Θεών,

ὅσα ἐκ τοῦ πάλαι ἀρχαίου νενόµισται,

ακολουθώντας την παράδοση που επικρατεί από τα πανάρχαια χρόνια,

τοῖς ἐρηµοτάτοις χωρίοις οἱ πρῶτοι.

βρίσκονται σε αποµακρυσµένους χώρους, απολύτως Ήσυχους και

ερηµικούς, ιδιαιτέρως αυτοί που είναι αφιερωµένοι στις θεότητες που
εµφανίστηκαν πρώτες.

13
Μάλιστα δὲ Μουσῶν τε καὶ Πανὸς καὶ Νυµφῶν καὶ Ἀπόλλωνος καὶ ὅσοι
µουσικῆς ἡγεµόνες θεοὶ,

Αυτό συµβαίνει κατεξοχήν µε τους ναούς των Μουσών και του Πανός, όπως
επίσης και των Νυµφών και του Απόλλωνα, αλλά και µε όλους τους θεούς
που µέσω της µουσικής µας οδηγούν στον δρόµο της κάθαρσης.

Οι Μούσες χορεύουν µε τον Απόλλωνα. Μπαλντασάρε Περούτζι, 16ος αιώνας.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάµε ότι στην αρχαία ελληνική σκέψη, οι Μούσες είναι
αυτές που διασκέδαζαν τους Ολύµπιους Θεούς, εποµένως αποτελούν τις
κατεξοχήν θεότητες που µας φέρνουν σε επαφή µαζί τους.

Πίσω από τα πρόσωπα των Μουσών υποκρύπτονται όλες οι καλές τέχνες και
οι επιστήµες, ό,τι δηλαδή µπορεί να εξευγενίσει και να αναζωογονήσει την
ψυχή του ανθρώπου που θα έχει την ευλογία να δεχτεί τις επιδράσεις και
επιρροές τους.

14
Η είσοδος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης

διακρίναντες ὡς οἶµαι τὰς παιδείας κατὰ τῶν ἐν ταῖς πόλεσι δεινῶν τε

καὶ µιαρῶν τινῶν.

Διότι όπως πιστεύω, έχουν την επίγνωση ότι η εκπαίδευση των ψυχών που
γίνεται µέσα στις πόλεις, κάνει το περιβάλλον των πόλεων µιαρό, λόγω των
πολλών δεινών που επιφέρει.

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες της Φιγαλείας είναι χτισµένος σε
υψόµετρο 1130 µέτρων στο κέντρο της Πελοποννήσου, µέσα σε ένα απολύτως
ερηµικό ορεινό περιβάλλον ανάµεσα στους νοµούς Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας,
όπως ακριβώς περιγράφεται στο αρχαίο κείµενο.

ΤΕΛΟΣ
15