UNIVERZITET U BEOGRADU

GRAÐEVINSKI FAKULTET
ODSEK ZA HIDROTEHNIKU I VODNO-EKOLOŠKO INŽENJERSTVO

ANALIZA VELIKIH VODA NA SLIVU JADRA

PRIMENOM MODELA OTICAJA HEC-HMS

Zlatanović Nikola
Ciljevi

ŠTA?
- formiranje modela koji će na osnovu poznatih padavina na slivu Jadra
predviđati vodostaje na hs Lešnica

KAKO?
- definisanje modela
- prikupljanje podataka
- kalibracija modela
- analiza parametara
- verifikacija modela
Sliv reke Jadar

Opšte karakteristike
- Površina sliva 959 km2
⁻ Dužina glavnog toka 79 km
- Maksimalni zabeleženi vodostaj 405 cm
(protok 156 m3/s) - jun 2001.
 Raspoloživi podaci

- 2 hidrološke stanice: Lešnica i Zavlaka

- 2 meteorološke stanice: Loznica i Valjevo
- 11 kišomernih stanica na slivu
Model padavine-oticaj
Posmatrani procesi
Model padavine-oticaj
Programski paket HEC-HMS
Hydrologic Engineering Center
Hydrologic Modeling System
- simulira procese transformacije padavina u
oticaj, u granatim sistemima slivova
- primenljiv je na različitim geografskim
područjima, za različite namene
- deo je HEC paketa (zajedno sa HEC-RAS,
HEC-DSS, HEC-GeoHMS, HEC-SSP...)
- www.hec.usace.army.mil/software/hec-hms
Grupe modela za svaku komponentu
procesa oticaja:
- modeli efektivne kiše
- modeli direktnog oticaja
- modeli baznog oticaja
- modeli tečenja u vodotocima
- sadrži i modele za simulaciju objekata za
regulisanje protoka (npr. obilazni kanali,
akumulacije, retenzije...)
Model padavine-oticaj
Transformacija bruto kiše u efektivnu kišu
KOLIKO?
• Efektivna kiša – deo ukupno pale kiše na sliv
koji se pretvorio u direktan oticaj

• Gubici – zavise od karakteristika sliva i

konkretne situacije za razmatranu kišnu epizodu

modeli u HEC-HMS:
- funkcija konstantnih gubitaka
- SCS metoda (2 parametra : CN, Ia)
- Green-Ampt model infiltracije
Model padavine-oticaj
Transformacija efektivne kiše u oticaj
KADA?
- Modeli direktnog oticaja opisuju proces
transformacije padavina u oticaj

Podela modela:
- Empirijski
- Jedinični hidrogrami
- Parametarski i sintetički hidrogrami
- Snajder
- Clark (dva parametra: tc, R)
- SCS
- Konceptualni (Kinematski talas)
Model padavine-oticaj
Model baznog oticaja

Modeli u HEC-HMS:
- model konstantnih mesečnih proticaja
- model eksponencijalne recesije
- model linearnih rezervoara

MODEL EKSPONENCIJALNE RECESIJE

- jednačina recesije: Q = Q0 k t
- početna recesija
- prag, parametar ρ
- opadajuća grana hidrograma

- dva parametra: k, ρ
Model padavine-oticaj
Podela sliva
Zašto?
- podaci sa obe stanice
- provera podataka
- upoređivanje rezultata
- precizniji model
- da bi se postigao traženi oblik
hidrograma

podsliv Zavlaka – 313 km2

podsliv Jadar-centar – 646 km2

- još jedan parametar: LAG

Model padavine-oticaj
Kalibracija modela
- ULAZNI PODACI
- digitalizovane limnigrafske trake
- 13 nepoznatih parametara
- krive protoka (Q-H krive)
- po 6 za svaki podsliv + 1
- digitalizovane pluviografske trake
Model padavine-oticaj
Kalibracija modela – analiza parametara

- parametri upoređivani sa:

- PP5 [mm] – prethodne petodnevne padavine
- tk [h] – ukupno trajanje kišne epizode
- imax [mm/h] – maksimalni intenzitet padavina
- isr [mm/h] – prosečni intenzitet padavina
- P [mm] – ukupna visina pale kiše
Model padavine-oticaj
Verifikacija modela

T06 (avgust 1991) T24 (oktobar 2002)

160 0 280 0

260
140 2 računski
računski 240 4
120 4 osmotreni
osmotreni 220
padavine
padavine

intenzitet kiše [mm/h]

200 8
100 6

intenzitet kiše [mm/h]

180
vodostaj [m]

80 8

vodostaj [m]
160 12

60 10 140
120 16
40 12
100

20 14 80 20

60
0 16
40 24
-20 18 20

0 28
-40 20
1-Aug-91 3-Aug-91 5-Aug-91 7-Aug-91 9-Aug-91 11-Aug-91 -20
10-Oct-02 12-Oct-02 14-Oct-02 16-Oct-02 18-Oct-02
Umesto zaključka
Hvala na pažnji.