TURGUT ÖZAKMAN

OCAK
DRAMATURJİ
RAPORU
DRAMATURG:Ozan UZUN
Oyunun Adı:Ocak
Yazıldığı Yıl:1959
Bölümlenmesi:3 Bölüm
Oyunun Yazarı:Turgut ÖZAKMAN
Türkçe Baskıları:Dernek Yayın,Ankara-Mitos Boyut Yayınları.
Konu:Hayal-gerçek çatışmaları arasında, orta halli bir ailenin
mutlu mutsuz hayat mücadelesini konu alıyor.Toplumumuzda çoğunluğu
oluşturan emekçi bir ailenin, bireysel savaşımını, hayata
tutunmanın direnişini anlatan bir oyun. Düşleri, utkuları,
gerçekle kesişen yaşam biçimleri her şeye karşın aile düzenini
zaman zaman sarssa da bozamaz. Bu sağlam aile yapısının
toplumumuzun bir gerçeği olduğunu da belirtmeliyim. Sosyolojik ve
psikolojik açıdan oyundaki kahramanların biresel davranışlarının
ustaca irdelendiği yazarın başarısında görülüyor.
Oyunun Öyküsü:Üç bölümlük oyunda olay, karı-koca, yetişkin üç
oğul, bir kız, bir de anneanne, yedi kişilik bir aile çevresinde
geçer: Otomobil tamircisi Tank Usta, ortanca oğlu Fazıl’la beraber
çalışmaktadır. Büyük oğul Nihat aylağın biridir, küçük Özcan ise
öğrenci. Büyükanne bunamıştır; kendini bir paşa hanımı,
torunlarını evlâtlık, ‘ uşak zanneder, yaşanmamış mutluluklarının
boş hayalini sürdürür. Tarık Usta, eski bir araba alıp tamir
etmeyi, bunun kazancıyla yeni yeni arabalara sahip olmayı aklına
koymuştur. Karısı, bir ayağı sakat kızına çeyiz için sakladığı
bileziği kocasına verir, araba alınır, neden sonra çalışır hale
getirilir. Bu arada evin kızı Sevda, sevdiği gence kaçar. Üç ay
geçer. Onarılan hurda araba aileye bir şey kazandırmamış, ümitleri
boşa çıkarmıştır. Sevdanın nikâhsız yaşadığı serseri ruhlu gencin
yanından, pişman-yenik baba ocağına dönmesiyle sevinen ailede bir
toparlanma olur.
Oyunun Olay Dizisi:
1.Tarık yeni bir iş peşindedir.Ölen tamirci bi arkadaşının
atölyesindeki arabayı çalıştırıp taksi yapma düşüncesine kapılır.
2.Hurda için gereken sermaye,Safiye'nin kızı Sevda'ya düğünü için
vermeyi vaat ettiğibir altın bilezikle karşılanır.
3.Sevda mahalleden bir oğlanı sevmektedir.Abisi Fazıl karşı
çıksada onunla görüşmektedir.
4.Hurda araba bir türlü çalışmaz.Ancak Tarık eve arabanın
çalıştığı müjdesi ile gelir.
5.Sevda evden kaçmıştır.Nihat bu ağır ve sıkıntılı günlerde evden
temelli kaçmayı hedefler.Ancak annesinin üzüntüsüne tanık olur ve
vazgeçer.
6.Safiye hastadır.Sevda yoktur.Nihat babası ve kardeşiyle aynı işi
yapar ancak bu işten de vazgeçeceği anlaşılır.
7.İşler iyice çığrından çıkmışken,Fazıl gündüz vakti Sevda'yı
gördüğünü ve arabada beklediğini söyler.
8.Fazıl,Sevda'nın kaçtığı adamdan çok fazla şiddet gördüğünü
söyler.
9.Sevda evden gittiğinden beri onun adının anılmasını bile
yasaklayan Tarık güç bela ikna edilir.
10.Sevda eve çıkar,yanlarına gelir.
11.Tarık onu affetmiştir.Dokunaklı bir şekilde birbirlerine
sarılırlar.
12.Tarık yeni hayallerini anlatırken perde kapanır.
KİŞİLER:Tarık,Safiye,Nihat,Fazıl,Özcan,Sevda,Büyükanne.
İLK OYNANIŞ:Ankara Devlet Tiyatrosu.(1961-1962)
Türkiye'deki Belli Başlı Temsiller:
İzmir Devlet Tiyatrosu.(1973-1974)
Adana Devlet Tiyatrosu.(1991-1992)
Trabzon Devlet Tiyatrosu.(2006-2007)
İstanbul Şehir Tiyatroları.(2013)
Oyunun Yazıldığı Dönemin Siyasal ve Toplumsal Yapısı:
6 Ocak - İstanbul'da Tan Matbaası infilakı. 16 vatandaş öldü, 141'i
yaralandı.
• 10 Ocak - Türkiye Öğretmenler Bankası T.A.Ş. kuruldu.
• 23 Ocak - İstanbul, Küçükyalı'da Neşe Sineması çöktü, 37 kişi
öldü, çok sayıda kişi yaralandı.
• 11 Şubat - Zürih Antlaşması imzalandı. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin
kurulmasıyla ilgili madde ve belgeler, Türkiye ile Yunanistan
arasında tespit edildi.
• 17 Şubat - Başbakan Adnan Menderes'i Londra'ya götüren THY'nin
Viscount Vickers tipi SEV adlı uçağı, Londra'nın Gatwick
Havaalanı yakınlarında düştü. Menderes'in yaralı olarak
kurtulduğu kazada, uçakta bulunan 21 kişiden 14'ü yaşamını
yitirdi.
• 19 Şubat - Kıbrıs konusunda Londra Antlaşması imzalandı.
Türkiye-Britanya-Yunanistan-Kıbrıs Türk ve Rum cemaat
temsilcileri, Londra Antlaşması'nı imzalamak suretiyle Zürih
Antlaşması'na katıldılar.
• 21 Şubat - İlk Türkiye Profesyonel Futbol Ligi sezonu başladı;
ilk maç İzmirspor-Beykoz arasında oynandı, ilk golü
İzmirsporlu Özcan Altuğ attı.
• 1 Mayıs - Uşak'ta, muhalefet lideri İsmet İnönü'nün başına taş
atıldı.
• 26 Mayıs - Türkiye-ABD Atom Enerjisi İşbirliği Antlaşması
imzalandı.

DÖNEMİN SANATINA EGEMEN OLAN AKIM:Avangard Akım ve Absürd Akım.

Oyunun Türü:Dram.Toplumsal Gerçekçi.
Oyunun Biçimi:Kapalı Biçim.
Yazarın Özgeçmişi:1930 yılında Ankara’da doğdu. Atatürk Lisesi ve
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi (1951). Bir süre
avukatlık yaptı. Almanya’da Tiyatro dalında eğitim gördü.

Köln Üniversitesi Tiyatro Bilimi Enstitüsü'ne devam ettikten sonra

Devlet Tiyatrosu'na dramaturg olarak girdi. TRT'de Merkez Program
Daire Başkanlığı, Genel Müdür Yardımcılığı, Devlet Tiyatrolarında
Genel Müdür Başyardımcılığı ve Genel Müdürlük yaptı. 1988-1994
arasında Radyo-Televizyon Yüksek Kurulu'nda üyelik ve Başkan
Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Uzun yıllar Ankara Üniversitesi
Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü'nde kadrolu öğretim
görevlisi olarak çalıştı.

2002'de Eskişehir Belediye Başkanlığı, açtığı ikinci tiyatroya

'Turgut Özakman Sahnesi' adını verdi. 2006 yılında Orta Doğu
Teknik Üniversitesi tarafından Üstün Hizmet Ödülüne layık görüldü.
2005 yılında piyasaya sürülen Kurtuluş Savaşı'nı anlatan Şu Çılgın
Türkler adlı belgesel-romanı çok ilgi çekti ve en çok satanlar
listesinde yerini aldı.

28 Eylül 2013 tarihinde vefat etti.

ESERLERİ:

Romanları:
Korkma İnsancık Korkma, 1994.
Romantika, 2000.
19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun'da (İki Kitap/İki Cilt),
Şu Çılgın Türkler, 2005.
Diriliş-Çanakkale 1915, 2008

Araştırma İnceleme Kitapları:

Dr. Rıza Nur Dosyası, 1995.
Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi, 1995.
Vahidettin, Mustafa Kemal ve Milli Mücadele, 1997.

Oyunları:
Keloğlan Aramızda, 1972.
Tuzsuz Deli Bekir, 1972.
Keloğlan'la Cankız, 1973
Mevlana, 1973. (Ergin Orbey'le birlikte)
Yatık Emine, 1974. (Ömer Kavur'la birlikte, Refik Halit Karay'ın
aynı adlı romanından)
Keloğlan İz Peşinde, 1975.
Turhanoğlu, 1975.
Kanije Kalesi, 1982.
Son Akın, 1982.
Kurtuluş, 1989.
Rıza Beyler, 1993.
Cumhuriyet, 1998.
Oyunlarından Bazıları:
Masum Katiller (1946),
Pembe Evin Kaderi (1951),
Güneşte On Kişi (1955),
Tufan (1957),
Duvarların Ötesi (1958),
Kanaviçe (1960),
Ocak (1962),
Paramparça (1963),
Bulvar (1964),
Ulusal Kolej Disiplin Kurulu (1966),
Komşularımız (1967),
Sarıpınar 1914
(1968);Ankara Sanatseverler Derneği En İyi Oyun Yazarı Ödülünü
kazandı.
Şu Çılgın Türkler, 2006
Delioğlan, 2008
Üç Destan, 2008
Yazarın Dünya Görüşü ,Sanat ve Tiyatro Anlayışı:Cumhuriyet sizi
korur, mollalar mı yönetecek bizi, tek partili döneme mi
geçeceğiz, tiyatrocuları çarşafa sokabilir misin, operayı
yasaklayabilir misin? Meyhane kapatmaya benzemez bu, bir milyon 4.
Murat olması lazım. Tarih ırmağı bulanabilir, hızı kesilebilir ama
kimse geri akıtamaz. Bağnazlık derecesindeki yaklaşımlar sizi
ürkütebilir ama medeniyet hoşgörüdür, birbirimize katlanacağız.
İşte halk eğitimi bunu sağlıyor.
TURGUT ÖZAKMAN VE TİYATRO:Eserlerinde birey-çevre ilişkilerini,
kuşaklar arasındaki çatışmayı, toplumun suçlu insanları kenara
itişini işlemiştir.
OYUNUN TİYATRO TARİHİ İÇİNDEKİ YERİ VE ETKİLERİ:Özakman'ın
benzetmeci biçemde yazdığı oyunlar arasında başyapıt niteliği
taşır.Bu oyunun başyapıt olarak kabul edilmesinin bir diğer nedeni
de Ayşegül Yüksel'in Turgut Özakman'ın toplu oyunlarının basımı
için yazdığı ön sözde mevcuttur.Oyun bir çok yazar tarafından
denenen bir tür olarak benimsense de hiçbirinin aşamadığı bir
düzeye ulaşmıştır.Ayşegül Yüksel'in benzetmeci biçem ve gerçekçi
anlatım kavramları okurların ve tiyatro kuramcılarının Batı
tiyatrosundan bildiği ve bu anlamıyla evrenselleştiği varsayılan
kavramlardır.Bir sonraki tümcede ise oyun metninin bu kez
içeriden,Türk oyun yazarlığının boy ölçme tahtası olarak
kullanılarak oyunun yerel oyun yazımı açısından değerlendirilmesi
gerektiği gösteriliyor.
TEMA:Aile bağları.
Yan Temalar:Evlat sevgisi,aşk,sınıf çatışması,hayaller,büyüklere
saygı,kaybetme korkusu,kardeşlik bağı,dayanışma.
Mesaj:Dört duvar arasında ne kadar büyük sıkıntılar yaşarsak
yaşayalım,sevgi ve saygı çerçevesi içinde aile bağlarının
kopmamasına özen göstermeliyiz.
Asal Karşıtlık: Hayal x Gerçek
Yan Karşıtlıklar:Hayalcilik x Gerçekçiilik.
Evlat Sevgisi x Aileye Hürmetsizlik
Aile Gururu x Bencillik
ZAMAN:Değişken bir zaman kullanılmıştır.Gece ve gündüz vakti.Ancak
oyunun bütünü 3 ay 1 haftadır.
Gösterilen Uzamlar: Ailenin yaşadığı ev salonu ve mutfağı.
İmgesel Uzamlar:Market,Banyo,Atölye,Sinema
Serim:Tarık'ın musluğu tamir ettiği kısım ve Safiye'nin Tarığa
çorabının delik olduğunu söylediği kısımlar serim kısmıdır.
Göstergeler:Ocak,patates,ingiliz anahtarı,şarap şişesi,Guguklu
saat.
Krizler:Kardeşler arasındaki kavgalar,Safiye'nin artık kavga
etmemelerini istediği ve ağladığı kısım.Kardeşlerin babaları ile
tartıştığı kısımlar.
İlk asal düğüm Tarık'ın atöyledeki kazayı ve yapmak istediklerini
anlatmasıyla atılır.Son asal düğüm ise yukarıdaki olay dizisinde
görüldüğü üzere 11.Maddedir.
Doruk Nokta:Sevda'nın eve geri döndüğü kısımdır.
Rastlantılar/Süprizler:Sevda'nın evden kaçması.Sevda'nın eve geri
döndüğü ve arabanın içinde beklediği haberinin verildiği kısım.
KAYNAKÇA
Beliz Güçbilmez,Zaman Zemin Zuhur adlı kitap. www.nadirkitap.com