U oblasti 0 s x s I odoosno 0 s 71 ~ R= =
VA., sa t kao
KOMENTAR
VDI 2078 - "ProracuD
rashladnog opterecenja
klimatiziranih prostorija"
Profo dr Entin Kulit~, dipl. inZ.,
Ma§inski fakultet, 71000 S&.n\ievo,
OmIadinsko §etali§te bb
1. Uvod
Kao §to je ataocu vjerovatno poznato, u Jugoslaviji oe postoji,
gledano formalno-pravoo, propis ni za proraruo gubitaka, niti
dobitaka toplote. Bez upu§taoja u to wto je to tako, treba
koostatovati slijedere:
1. Prora~un gubitaka toplote je u nas tradiciona1no raden u
saglasnosti sa DIN 4701 [1) i njegavs primjena sefe os sve
verzije avog propisa iz 1944, 1959. i 1983. Izdava~ ~pisa
"KGHn je ovu posljednju verziju preveo oa srpskohrvatslci
I nezvaniroo se koristl kao doma~ propis, mada se objek­
tivno oisu steldi uslovi za to. SlaVik, JUS UJS.600 [2]je u
direktnoj koliziji sa DIN 4701 sa aspekta definisanja lodre­
divanja spoljoih proje1ctnib temperatura odnosno koefici­
jenata prolaza toplote dijelova koostrukcija sa toplo1nim
mostovima.
2. Tehoika ldimatizacije je oa n~im prostorima relativno
mlada disclplina (od paretlca rezdesetih godina), za razliku
od tehnike grijaoja, ~ij i su pOCeci Irrajem prolliog I paret­
kom avog vijelca. "Domovina" klimatizacije su SAD, pa se
ta disciplina tu i razvijala i odatle disiminiraIa u svijet.
Davoljno je reti da Njema~ka izdaje svoje propise za pro­
ra~uo dobitalea toplote tek 1972. (prva vernja VDI 2078),
tako da su se u tehnlci klimatizacije na§a strulea i industrija
oslanjale uglavnom na direklne izvore iz SAD. U lome
smlslu su kIju~oi izvori n~ prakse u tebnlci klimatizacije
bili Carrier [3] i ASHRAE [4], bez obzira oa zoaCajne
razlike u tehoici gradeoja i urbaoizacije. Drugim rijeama,
nije se moglo rekati da Srednja Evropa razvije &VOje prislU­
pe, pa da se nMa struka i naulea na njih oslone.
Osnovna razllka u odredlvanju gubitaka u odnosu na dobitke
loplote je da se prvi proces, 1j. proces predaje - transporta
toplote od okru!eoja navazduh u prostoriji - smatra stacionar­
nim, a drugi nestacionarnim, iIi kvazistacionarnim. To je ujed­
0 0 bio i gIavni razlog \{Mnjenja razvoja adekvatnih pristupa
rje§enjima avog drugog problema, problema nestacionarnog
provodeoja toplote kroz zidove gradevinskih konstrukcija, od­
nosno lransporta energije sun~og zrarenja kroz prowre do
dij~lava unutr~nje koostrukcije prostora (zidova i podava),
gdJe se one traosform~ u lOplotu, zagrijavajuti konstrukciju,
koja onda razmjenjuje toplotu sa vazduhom prostorije da bi
postarn toploLna optererenje. Treba imati u vidu da se dio
toplote odavan zrarenjem i u vidu drugih toplotnih izvora
(osvjetljenje, mMine, Ijudi is!.) na analogan na~in transform~
u rash lad no optere~nje .
Problem traosporta toplote kroz gra<1evioslru konstrukciju od­
nosno beskona~oo ravnU plOCu (jednoslojnu iii Weslojnu) se
svodi na rjeAavanje temperaturnog polja t(71, '1') u istoj, koje je
definisano diferencijalnom jedna~i nom [5]:
(1)
75
- - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - --
temperaturom, r kao vremenom, b = VACjJ kao koeficijeotom
prodiranja toplote,A koeficijentom provodenja toplate, CjJ kao
zapreminskom speciMnom toplo1om, p leao gustinom, c \cao
specifiroom toplotom po jedinici mase, x kao koordinatom
polomja u pravcu debljine zida, I, 71 = xf). kao olporom pro­
vodenju toplote izmedu ravni 0 I x, R =
I.a kao olporom
provodenju toplote izme<1u 0 i I, i ( - atl8rJ) kao toplotnim
fluksom.
Rj~nje jedna~lne (1) sa pripadajutim granimim (i paretnim)
uslovima za homogeni, ~k i sarno jedooslojni zid je veoma
komplelcsno, impUcirajuti da je i odr~ivanje dobitaka toplote
odnosno rashladoog (Ui toplotnog) ) optererenja prostorije
dugotrajan i zametan posao. U tome smislu se mO'le roo da se
pouzdanost i ta~nost odredivanja rashladnog opterereoja CjR
mijenjala uporedo sa razvojem metoda i naana rje§enja ave
jedoa~ine, odnosno "opravdanosti" utrolllea vremeoa za izra~u ­
navanje, qR, leao polazne veli~ioe u svakom KGH projektu.
Rj~nja diferencijalne jednaane (1) sa grani~nim uslovima
prve vrste (08 grani~oj povr~ini "propisana" temperatura),
druge vrste (na grani~oj povrmni "propisan" toplotni flulcs) i
trere mte (oa grani~noj ~ini se odvija konvektivna razm­
jena sa fluidom temperature too) se mogu nati u standardnim
udfbenicima 0 prenosu toplote (vidjeli opr. [6, 7]).
Odredene pote§kore u rj~oju se javljaju u slu~ju nelineamih
uslova tre~ vrste, tj. kada se razmjena loplote oa grani~noj
~ini vdi zra~ojem, iii prirodoom koovekcijom, iii kombi­
nacijom ova dva procesa, sa koeficijeotima nelinearnosli tem­
=
pera1urnog gradijenta n 4, odnosoo n'" 5/4. U stvamostl
ovom problemu treba pridodati i anjeoicu varijacije spoljnje
temperature toltom 24 h na grani~noj ~ini, a uz to se
problem nadalje poveeava tinjenicom da su gradevinske kon­
strukcije obi~oo nebomogene, lj. vlreslojne. Pri tome lreba
razlikavali kIasi~na i modema odnosno savremena rjeSenja.
2. Klasicno rje~enje
Prvo rje§enje (kolike je poznato autoru) avog problema dali u
Alford i dr. [8], sa modifikacijama Mackeya i Wrighta , koji su
uveli pojam solamo-vazdu~ne temperature [9] i primijenili to
rj~nje na vireslojne konstrukcije [10]. Su~tjna pristupa se
sastoji u lome da se periodi~na promjenljiva temperatura spol­
jojeg vazduha kombinuje sa sunrevim zrarenjem u jedinstvenu
suneano-vazdwnu temperaturu 4v =
fer), uz pretpostavlru
mjeme repetitivnosti sva\ca 24 sata i predstavi u obliJc:u harmo­
nijskog reda, tj. leao:
D
t.v =T.v +1: (Mi COSWiT + Ni sillClljt') (2)
1=1
gdjesu:
llOV sredoja doevna temperatura spoljnjeg vazduba,
Mi, Ni - koeficijenti Fourieravog reda,
Wi - ugaona brzina temperatumih oscilacija,
T - vrijeme.
Rj~njem jednatine (1), uz pretpostavku (2) i odgovaraju~
grani~ne uslave treteg reda, linearnog temperaturnog gradJ­
Jenta, mofe se pokazati da je rashladno optererenje Icroz zid
odnosno Ierov jednako:
qR = k ' .Mekv (3)
O)Dobici toplote /coji zagrevaju vauWh u prostoriji predsrovliaju toplo/·
no optadenje Ie prostoriie, ali i.stoVTmlDlO pre4ruwljaju I rashlo~o
optueeenje instalacije kJlmatizacije /coje rreba do Ie IOflotllt: dobiJke
eUrninik Otudo se za avo optt:Tttenje koriste nazivj IOpioOlO optt:·
r«enje prostorije'~ iii "rashladJw opuntenje prrutorije ". (Prim. red.).
- -- - - - - -- --
gdje ~e k - koeficijent prolaza toplote laoz zid odnosno krov,
W/m K, a 6tckv - ekvivalentna (vremenski promjenljiva) tem­
peratuma razlika.
Drugim rij~ima, lako se qR mijenja neprekidoo, 000 se more
odrediti mnofenjem koeficljenta prola7Jl toplote "k" za stacio­
nam i prenos toplote sa e1Mvalentoom temperatumom razll­
kom 6tckv, koja uzima u obzir i periodienu promjenu so­
larno-vazdullne temperatume t.v, leao i akumuiaciona svojstva
zlda, ~to je "blisko" na~nu odredivanja gubitalea toplote za
sisteme grijanja, odnosno stacionaran s1ul!aj razmjene toplote
sa okolinom.
U velikom broju slul!ajeva je dobitak toplote kroz zldove i
Itrovove, odnosno relevantno rashladno optererenje, relativno
malo, a dominantno je rashladno optererenje uslijed prodora
sunrevog zrarenja kroz prozorske povrlIlne. Ako se sa b obilj~
faktor zalItite od sunca prozorske povrlIine, onda je kolilSna
toplote koja prod ire Iaoz prozor povtiine P uslijed sunrevog
zrarenja I:
Os = b · P·I (4)
lmaju~ u vidu odredenu analogiju procesa razmjene toplote
usljed suo~vog zrareoja kroz zidove i krovove, kod kojih je
utvrdeo efeJcat prigu1lenja intenziteta pogowog potencijala na
spoljnjoj povtiini zida (sunrevo zraC!enje + temperatura) i
ojegovo Wnjenje (fami pomak) oa unutrallnjoj pomini zida,
firma "Carrier" (1955) je prva obubvatila ave efekte u obliku
tzv. "faktora akumulacije", odnosno "faktora rashladnog opte­
rereoja", S(l), pomocu 1I:0jib se rashladoo opterereoje odre­
duje leao fu nkcija dozraC!ene energije i "prosj~en akumula­
eione mase prostorije k.ao:
Os = b . F . Imax S (5)
gdje je lmu - maksimalno sunC!evo zrnC!enje na relevantno
orijeotisanu povd iDU, a S('r) - faktor akumulacije leao vremeD­
ska fu okeija.
Prvo izdanje propisa VD1 2078, koje se pojavilo 1972. god. [11,
12} koristilo je prakti~o isti pristup, uzimaju~ detaljne analize
Nebringa [13] za prenos toplote kroz viblojoe konstrukcije.
Ovaleav pristup (alrumulacija loplote) je legitimno prihvatila i
ASHRAE, u poC!etku skoro bez posebnih objallnjenja, da bi u
izdanjima "Handbook of Fundamentals" iz 1985. i 1989. god.
bio prihvaren kao prvi ravnopravan pribli1.an postupak pro­
ratuna rashladnog optererenja.
Sma tram instruktivnim i opravdanim napomenuti doprinos
autora B. Todorovita u ovoj oblasti, kao jednog od koautora
VOl 2078 iz 1972. god. [11], da bi takva istnmvanja inicirao i
vodio kod nas u periodu od ville od 2 decenije, a citiram samo
oeke od radova [14,15, 16, 17].
3. Savremeni postupci
Sintagma "savremeni" ili "moderni" pristupi koristi se ovdje u
smislu daoas lIiroko dostu pne tehnike izraruna, komtenjem
rai!unara, koji omogutuju odredivanje rasbladnog optererenja
na bazi energetskog bilansa svib reievantnib povdina unutar
prostora, ukljutivo sve geometrijske i fizikalne JcaralUerislike
pripadajutih im zidova (podova) - mada je "takav" proralluD
mogure provesti veoma ta~o i "pje1lke", kori!tenjem relativno
malog broja karakteristi~ - standardiziranib velillina - za
datu vrstu - tip prostorije.
Razmatrani moderni pristupi su "stu pili na sceou" i praktitno
danas dominiraj u i u priblifuim i egzaktnim pristupima, poja­
yom vi~e publiJcaeija tokom ~ezdesetih godina, a trku su poveli
sada vet klasitni radovi Mitalasa i Stephensona, radovima [18,
19]. To su naj<leMe citirani radovi u ovoj oblasti, mada je
prezentirani pristup primijenjen jolll925. (vidjeti [20]) 7B rje­
76
~oje problema grijanja, ali zOOg malog znal!aja efeJcata nesta­
ciooamosti u grljanju, pristup je ostao "zaOOravljen" [21].
S~tina energetskog bilansa koji se formica ~. ~ki prost,?r je
us~tavljanje veze izmedu dozra~ne energIje I k?~~ekllVOo
dospjele loplote izvana i toplote prihvareDe na spolJnJun povr­
~inama prostora, leao i ojenog daljnjeg transporta prema unu­
trallojosli prostora. To nadalje podrazumijeva biJansiranje zrn·
C!enjem razrnijenjeoe toplote izmedu unutrallnjih povrlIina pro­
stora, uz istovremeno povezivanje kODvektivne razmje.ne to­
plote za vazduh u prostoriji, uz respektovanje relevantnlh gra­
nitnih uslova.
'Problem se u principu rje1lava odgovaraju~m simulacionim
modelima - algoritmima, koji sadne sve termillke Jcarakteristi·
ke prostora. TIlDe se omogutava odredivanje rashladnog op­
tererenja odnosno kolillina toplote koju treba odvesti iz pro­
stora, da bi se odltala feljena temperatura vazduha u njemu,
ill odredivanje temperature koju re ovaj vazduh primiti, ako se
prostoru nametne odredeno rashladno optererenje. Za ville
detalja vidjeti [22 i 23].
!majuti u vidu da svald ad ovih algoritama mora rije1liti. i
problem provodenja toplote kroz zidove (metodom konamih
razlika, iii kooafuih elemenata), lito je vremenski veoma zarnel­
00 za jednu prostoriju, to se dalje rnultiplicira brojem prostoriJa
unutar objekta. Svako dodatno variranje nekog od relevaotOlh
parametara (zalltita od sunca, mallin~, osv:!etljenje it~ .) v~i
daljnjem poveeanju vremena rarunanJa u dtrektOlDl slmulaCI­
jama. Ako se ovorne doda numost odredivanja eoergetskih
potreba objekta tokom Ilitave godine, dalde za svaki od 87(JJ
sati tokom godine, §to je numost u pojedinim tebno-ekonom­
skim analizama, onda problem vrernena rada rai!uoara i analize
postaje evidentan. Zato se pristupilo lr~enju ekonomski prih.
vatljlvih rje1lenja. Pregled razvoja modemih !11el~je detalj~o
istrafen i obrazlo~o u [24,25 i 26]. Takvo lJelleoJe Je ponudlla
firma "carrier", uvodenjem bezdirnenzionalnih faklOra aku ·
mulaeije S(r) odredenih na bazi simulacionib proralluna, pre­
ma jednallini (5). Dakle, umjesto ponovne simulacije cjelo­
lcupnog termillkog sistema prostora, koristi se jednostavna
multiplikacija pomenutim faktorom, da bi se odredilo rashlad:
no optererenje, ~to je izuzetno brz i jednostavan proces. Pn
tome treba imati u vidu da taj pristup implicira sve one pretpo­
stavke sadt1ane u kor~tenom simulacionom modelu. Ova ide­
ja sa faktorima akumulacije je prenesena na lZV. faktore ras­
hladnog optererenja odnosno prenosne funkcije. Pod preno­
scorn fuDkcijomsistema (cpr. prostora) podrazumijeva se nje­
gova reakcija na signal u obliku odskocne funkcije, iii jedi­
nienog impulsa (temperature, zraC!enja). Ako smo u stanju
izrarucati ove prenosne fu nkcije, onda se pomocu !ljih mme
odreditl reakcija odnosno ponallanje sistema pod dejstvam bila
Jcakve pobude (promjene u vremenu) na nekoj ad granica
sistema.
Napominje se da se u lileraturi sretu razni nazivi islog pojma
ili pristupa, tj. nema sulltinske razlike izmedu pojrna funkcije
prenosa (transfer funct ion) i tbermal response factor (fakt?~
termilllrng odziva) i weighting factor (tefinski faklOr), lito <!e bit!
predmel razmatranja u sljederem poglavlju.
4. Matematske osnove metoda
funkcija prenosa
Graci~i uslovi uzjednatinu (1) su:
teO, -r) = to, t(l, T) = t1
(6)
(a ll an) '1 = 0. T =qo ( at/a,,) '1 = R, T =ql
Neka je u vremenu t = 0, t = t('7, 0) inieijalni uslov, a Lapla­
ceova transformacija temperature:
 II>
Poeebno je inte resantan slui!aj ImpuJsa u obliku Dirackove
L(t) =9 =f 1 CIp ( -ST) dl" (7) udame funkcije u vremenu t = 0, tj. kada je t('1, ~) d(l1, r ). =
o lJ!pIaceova transformacija OI/Og impulsa:
OIl
gdje je s Laplaceov parametar.
L(t) =9 =f d ('1, r) exp (- Sf) dl" =1 (16)
P rimijeni Ii Be Laplaceova transformacija na jednaetnu (1), o
dobijase:
ili:
OIl
(8)
f
- 00
c5(r) f (~) dl" = f(O) (17)

Rj~nje jedna&e (8) za homogeni slui!aj, tj. (t(l1, 0) =0) Be gdje je f(1") bilo Icoja funkcija vremena. Sacla sJljedl da veli¢ina
mo1.e pisati u obliku , vidi [5, 27]: G(s) =
1/B predstavlja Laplaceovu transformaciju toplotnog
flulaJa za 11 = 0, pod pretpostavkom cia na mjestu 1/ = R iii x =
9 = At cos h (b 'l vs) + A2sin h (bl1 Vs) (9) =
1, u vremenu 1" 0 djeluje uclama funltcija iii impuls.
Drugim rijeama, izmedu uIaza i izIaza sjstema u transformira­
Konstante At i A2 se mogu odrediti iz granK!nih usIova (6), uz
nom obliltu, postoji jednostavna m ultiplikativna veza:
=
Icomtenje inicijalnih usJova 9(1 .. 0) 80 i 9'(1'" 0) (dfJ/cJJ,)= =
=
9'0 <Jj, slijedi:
Yes) =G(s) . F(s) (lS)
9(11) = 80 cosh (b 11-18) + qO sinh (b 11 Vs) Ib Vs (10)
gdje su F(s) - Laplaceova transformacija ulazne fu nkcije vre­
mena f(t), a Y es) - Laplaceova transformacija odgovora siste­
q(l1) =80 b -18 sinh (b 11 Vs) + qo cosh (b 11 Vs) (11) ma yet).

odnosno u ma tri~oj formi: U vremenskom podru¢ju se veza izmedu odgovora sistema

yeT) i te1.inske funkcije g(1") I ulazne funlccije vre mena reT) U
naemu pisanja izrafava analogno, Ij.:
[:] = [~ ~] [:] (12)
(19)
gdje su:
~to je simboli~n na¢in pisanja za proces konvolucije (Faltung),
da.Icle:
A = D = cosh (b l1 vS),

B = (lib -18) sinh (bl1 vS), (13)

T ,

C = b vS sinh (b 11 Ys) .

yet) =f g(1" - t) f(t) dt =f get) t(T - t) dt (20)

Mofe se pokazati da za vlkslojni zid wW [27]:
[ :] = [~: ~~] . [~ ~] ... [~ ~:]
gdje se indeksi 1,2, ... m odn06e na pojedine slojeve gradevin­
ske Iconstrukcije.
Vena izmedu temperatura 9 i tlukseva q je oplsana tzv. matri­
com transfera G(11, s). Ako je mogure iz;vriitl obmutu transfor­
maciju, onda se doblja tetio&Jca funkcija (Gewicbtsfunktion iii
weighting function):
o 0
Vratimo se zidu deblji~oji j e karakteriziran koeficijentom
prodora toplote b = VAC:P i toplo tnim otporom provoc:lenju
(14)
toplote R = If}.., a neka na njegovim granicama oema razmjene
toplote konvekcijom. Rj~nje problema (te mperatumo polje
i toplotni tOkovi)je dato sistemom jedna¢ina u matrirooj form i
(12) odnosno (14), odnosno u zatvorenoj analiLi~koj formi
pomo6l kompleksnih h iperbolnih fu okcija prema jedna¢ini
(13).
Pokazano je da je prenosna funkcija G(s) za to plotni tok na
= =
graolci zida 11 0, (x 0) pri temperatu m oj pobudi na drugoj
= =
- suprotnoj granici 11 R , (x 1) de linisanajedna~nom (12a):

g(l1, t) - G(7], s)
G(s) =(lIB) = b sin (bR Ts) (2 1)
tj. rj~nje polazne jedna¢ine (1), pomoro kOje se dobija veza
izmedu temperature i tluksa na granici, pri paretnoj vrijednosti
temperature nula. Matri~a vena izmedu temperature 9 na Vezaizmedu Laplaceovog i vremenskog prostora je data kom­
jednoj strani (granici) I fiukseva q na drugoj strani (graoici) se pleksnim linijskim integralom [5]:
mo1.e jednostavno odrediti iz (12), tj.:
1 a:+ iy
geT) = 2m lim f G(s) e" ds (22)
(12a) y-OII I - iy

gdje su x i y reaIne odoosno imaginame koordinate u komplek­

Za 80 = 0 slijedi: snoj ravni. Na~n izra¢unavanja tefinslce iii prenosne fuokcije
u vremensk:om prostoru za gomju situaciju je polcazan u [19] i
qo = ( liB) . 9 (15) [5], odnosno k1asifuom udZbeniku operacionog ra¢una [28, Sir.
232], a o na glasi:
iii 90 je jednako nuli, leada je vrijednost temperature to na
=
granici (zidu) to = t(o,,) 0, pri remu W!ezava Laplaceov inte­
( 1'l)2 oo 2
gral prema jedna¢ini (7). g(T) =2- - l: (_ I )II-1 n exp(- -Il1'l )2 T (23)
R bR 0=1 bR

77
Situacija je joo kompleksnija kada se;teli odreditl toplotni HUD U slut!aju da je poznala Z-transformacija ulaza iii imputa leT)
oa istoj strani gdje se javlja i temperatuma pobuda (lmpulS). U i izlaza iii autputa OCT) za oeki specijalan slutaj i tads se na
takvoj situaciji prenosna fuotcija je definisana, za slut!aj povr­ osoovu Icvocijenta:
~e 'f/ = R. (x =f), kao (vidjeti [5, 27)):
2
G(Z)- O(Z) = 00+0IZ- 1+02Z- + .. .+o..Z-n (30)
D . io +ilZ - 1 +i2Z- 2 +.. . +iIlZD
G(s) = B = (b vs) cosh (bR vs)/sinh (bR Vs) (24) l(Z)

mo;te na~j Z-transformacija preoosne funkcije. Pri tome su 00,

Vremenslca forma ave funkcije g1asi [5}: Ot, D2, ••• 0 0 koeficijenli funkcije izlaza O(Z) iii odgovora siste­
ma, a 10, it, i:2, ... in koeficijenli funlecije ulaza I(Z).
gel") = - -2 - (n )2'" 2 (M)2
I: 0 exp - -
R bR 11 ..1 bR
(25) Analogoo jednaeioi (18) odgovor sistema Y(Z) za bilo mju
ulaznu funlccij u F(Z) je:

Negativan znak u jedoaaru (25) znat!i da se oa povrtini " = R, Y(Z) =G(Z) . F(Z) (31)
(x = 1) toplotoi flules ~ iz zids , kao §to je to slul!aj oakon
prodora sunrevog zral!enja kroz prozor, ojegovog transformi­ iii kOri!tenjem jednal!i.ne (30):
sanja u toplotnu energiju, a onda njenu f8ZIIljeou sa vazduhom
u prostoru. Tome odgovara i razmjena toplate zra6!:ojem od Y(Z) . I(Z) =O(Z) . F(Z) (32)
u nut~nj i h izvora u prostoru (svjetlo, Ijudi is1.). S drugestrane,
jedn a~ina (23) predstavlja situaciju ldaaimog provodeoja Lo­ Izjednal!avaojem odgovaraju6ih koeficijenata u jednal!ini (32)
plate sa spoljnje (JOV1tioe zida na unutraAnju, usljed impulsa slijedi:
(sunce + vazduh) na spoljnjoj ~inl.
Mislim da je za l!itaoca instruktivno ds uporedi klasil!an pristup
rjcleoju problema prema [15) i ovdje prezentirani pristup.
- itYm- 1 + i2Ym- 2 + ... + im Yo (33)
Modern! pristupi su naAli svoje mjesto u praksi i struci KGH,
tek uvodenjem vremensldh redova, koji omoguwju po felji tj. odgavor sistema Y u vremeou T = rnA oa funkclju f u iSlom
lat!nu aprolesimaclju, vremenski promjenljivib pojava spoljnje vremenskom treoutku se mme izraziti vrijedno§tu ulaza (lm­
temperature, sunrevog zrareoja i sl.; vidjeti [18, 19,27) i raniji puta) i izlaza (autputa) u prethodnim vremenima.
"bun1c.erisani" rad Hilla [29}, koji je prvi formulisao princip
triaogularnog puisa, leojimse omoguCuje;teljeoa aproksimaclja Ako je O(Z) polinom oblilca:
bilo kalcve vremenske funkcije povrtinama trougJa, elji vrh leti
na funkciji koja se aproksimira, a osnovica mu je 2A, gdje je A
vrijeme npr. u satima. Na taj oal!in izuzetno Jromplelcsn.i leon­
G(Z) =80 + g1r 1 + g2Z- 2 + ... + ~ZD (34)
volucioni integral prema jedoal!i.nama (19) i (20), u smislu
tada i odgovor sistema glasi:
iznalafenja analitiaog rj~oja Z8 g(r), se u numeri&im izra­
~unima svodi oa:
Y m = goPm + gtFm-l + 82Fm - 2 + . . . + &oFo (35)
D
y(r = nA) =1: g [(0 - k) d] f(kA) . A
§to je u sU§Uoi oblik kor~ten u izrazima za odredivaoje prak­
1t=1
tit!no svih komponenti rashladnog opteretenja [vidjeti jednat!i­
n
nu (7.2)] u VDI 2078. Za praktlilne prora(!une se pokazalo
=1: g (kA) f [ (0 - k) d ) . d (26) kOri§tenje izraza U oblileu jednaCine (33) podesnijim, zOOg br1.e
Jtonvergencije ra(!unskib operacija. Vet se sa nekoliko koefici­
](=1
jenata Di(ai} te h(ei) dobija zadovoljavaju61tai!nost.
(!ime je uspostavljena veza izmedu ulazne fer) i izlazoe fuokcije
Y(l"), pomoCu diskretnih vrijednosti tefinske funkcije g(r), ~to Na mju je mofda od inleresa za l!itaoce dati interpretaciju
je danas uobii!!ajeno, a Laplaceova transfonnacija funkdja u veza izmedu "carrierovih" fa lora akumulacije Sen) (SLF ­
diskretnoj formi je poznala pod imenom Z-transformacija. Na storage load factor) - tefinskih falctora O(g) lcalco slijedi (za
taj na(!in se iz kontinuaino definisane tefinske funkdje dobija We detalja vidjeti [27]):
niz faktora ave fun1c.cije, gO, gl, ... go, koji odgovaraju vremen­
skim koracima T = ad, n = 0, 1, 2, ...• 00. Sen)
..

=1: G(j) . O"o (n - j) (36)

j=1
Za aproksimaciju funkcije vremeoa u oblilcu stepenica vafi:

"" (11 + 1)4

gdje je O"o(n) = qOS(D/qos,mu, a qos(o) je standardni priliv
L {g(l")} =G(s) =1: f exp (-M)g(oA)dl" toplote od suol!evogzrarenja kroz prozor odgovarajure orijen­
tacije; qoS,maxje malcsimalna vrijedoost qos( n), s napomenom
D=O n..t.
da Sen) varira sa orijeotacijom prozo~ dole je G(j) nezavisno
= [(1 - exp( -S»)lSl~og(nA) exp( -So nA) (27) od orijentacije. Takode treba imati u vidu da se Sen) korisli
sarno za odredivanje malesimalnog priliva loplote usljed sunre­
vog zral!enja.
Pod Z-lransformacijom se podrazumijeva suma u jedoal!ioi
(27) bez (!Iana ispred sume, tj.: .
00

G(Z) = I: genA) Z-D (28)

D=O Literatura
gdje je: [1] - - -: DIN 4701 - RegelnfUrdie Berechnungdes Wdnne­
bedorfs ron Gebauden, Beulb Verlag GmbH, Berlin,
Z = exp (sA) (29) 1983.

78

[2] - - -: JUS UJS.600 - Tehnilki wiovi za projektovanje i
gratlenje rgada, Shdbeni list SFRJ, br. 3180.
[3} - - .: "Carrier" AIr Conditioning Company: Handbook of
AiTConditioningSysImJDuign,McGraw-Hill.NewYork,
1965.
[4] •••: ASH RAE GRP 158: Cooling and Heating Load
CalcuJalion MIJIWIJl, ASHRAE, Atlanta, 1979.
[5] Masuch, J.: Analytische Untersuchungen zum Regeldyna­
mischen Temperaturverhalten von .RlIumen, VDI - For­
scbungsbeft 557, VDI - Verlag, DOsseldorf, 1973.
(6) Carslaw, H. S., J. c. Jaeaer: Contb4ction ofHeat in Solids,
Oxford at the Oarendon Press, Oxford, 1959.
[7) Schneider, P. J.: Contb4ction Heal Transfer, Adison We­
slen, Cambridge, 1955.
[8] Alford, J. S., et aU.: Effect ofHeal Storage and Variation
in OuJdoor Temperature and Solar Intensity ofHeal Tran­
sfer Through Walls, ASHVE Transactions, 45 (1939), ~
1123, pp. 369-396.
[9] Mackey, C. O. aDd L T. Wrigbt: Periodic Heat Flow ­
Homogenous Walls and Roofs, ASHVE Transactions, 50
(1944), ~ 1255, pp. 293-312.
[10] Mackey, C. O. aad L. T. Wri&ht: Periodic Heal Flow ­
Composite Walls and Roofs , ASHVE Transactions. 52
(1946), ~ 1299, pp. 283-296.
[11] Reiss, W. llDd J. Masuch: AquivaJente Temperatur Diff~
ren:un, Tabelkn ZW' Berechnung des KJlhJJastanIeils von
Awsen WlJnden und DlJchem. Sonderdruck unter Ver­
wendung Beitragen aus d em Gesund beits-Ingenieur,
Verlag R. Oldenbourg, MOncben, 1969.
[12] • • .: VDI-Richtlinien: Berechnung der K:lJh/JQst kJUnati­
simer RIJwne, (VDI-KQbllastregeln), VDI-Facbgruppe
Technische GebandeausrQstung, VDI-Verlag, 1972
[13] Nebriag, G.: Ober den Wiinnej'luss durch Awsenwl.1ruk
und Dl1cherin kIimalisierte Rl1ume infolgederperiodischen
Tagesgange der bestimmenden meteorologischen Ekmen­
te, Ges. lng. 83 (1962) pp. 185, 230. i 253.
[14] Todorovi~ B.: Proralun dobilaka lopiole u klimIlIizova­
nim prostorijama, klimatizacija visokogpritiska i regulisan­
je postrojenja klimaJizacije, SMElTS. Beograd. 1970.
[15] Todorovl~ B.: Osnovni podaci za proralun poslrojenja za
klimaJizaciju, klimatizacija visokog priJiska j reguJisanje
postrojenja klimaJizacije , SMElTS, Beograd, 1970.
79
[16] Todorovlt., B.: Actual Cooling Load from Solar Radiation
through Wuzdows ofAir-Conditioning Rooms, IIR. Com­
misions II & VI, Uege 1969, Annex 1969·7.
[17] Todorovlt., B., Cureija, D.: CakukJtive Procedurefor Esti­
mating Cooling Load Method, ASHRAE Transactions
2:662 (1984).
[18] StepbeosoD, D. G., G. P. Mitalas: Cooling Load Calcula­
tions by Thermal Response Factor MeJltod, ASHRAE
Transactions, vol. 73 (1967) tfl2018 pp. m 1.1 - ill 1.7.
[19] Mitalas, G. P. aad StepbeosoD: Room Thermal Response
Factors, ASHRAE Transactions, vol. 73 ( 1967) rfl2019.
pp. ill. 21- III. 2.10.
[20] Nessi, A., Nissole, L.: Regimes variables de/unctionnement
dans les insla/kuions de chauffage cenJTal, Paris, Dunod
1925.
[21] Masuch,J.: Obersicht aberbekannte Verfahren ZW' KiJhlJa­
stberechnung, VDI Bildungswerk., Praktilrum 42-35-02,
Graf-Recke-Strasse 84, DUsseldorf, 1989.
[22] - • -: ASHRAE Procedure for Determining Heating and
Cooling Loads for Computerizing Energy Calculations,
Algorithms for Building Heal Transfer Subroutines,
ASHltAE, Atlanta, 1975.
[23]- • .: NBLSD, the Computer Program for Heating and
Cooling Loads in Buildings, NBS Building Science series.
N° 69, Washington D. C. 20234.
[24] SbI, J.: A Study about Computation Method for Load
CaJcu1aJions and Energy Analyses, Royal Institute of Te­
chnology, A-4 Serien Nr 51, Stockholm, 1981.
[25] Shl, J.: TheApplication o/Transfer Function Theory to the
Computer Programs Based on the Finite Difference Me­
thod, Royal Institute of Technology, A-4 Serien Nr 60.
Stocldlolm, 1981.
[26] Sbi, J.: Room Transfer Function Method, Royal Institute
ofTecbnology, A - serien Nr 63, Stockholm. 1982.
[27] Kimura, K. I.: Scientific Basis of Air Conditioning, Ap­
plied Science Publishers, London, 1977.
[28] Churchlll, R. V.: Operational Mathematics, McGraw-Hili,
New York, 1972.
[29] Hill, P. R.: A Method ofComputing the Transient Tempe­
rature of Thick Walls from Arbitrary VariaJion ofDiabatic
Wall Temperature and Heal Transfer Coefficient, Report
Nr 1372, NACA, Langley Field, 1957.
(/(raj)