მიკროეკონომიკა

პროფესორი ეთერ ხარაიშვილი

 თავი 12. კონკურენტული ბაზრების ანალიზი

მიზნები:

➢ მწარმოებლისა და მომხმარებლის ნამეტი (სახელმწიფო

პოლიტიკით გამოწვეული სარგებლისა და ზარალის
შეფასება)
➢ კონკურენტული ბაზრის ეფექტიანობა
➢ მინიმალური ფასები
➢ გარანტირებული ფასები და ქვოტები წარმოებაზე
➢ საიმპორტო ქვოტები და ტარიფები
➢ გადასახადებისა და სუბსიდიების გავლენა

მიკროეკონომიკა 2
 მწარმოებლისა და მომხმარებლის ნამეტი

მომხმარებელთა ნამეტი - ერთობლივი წმინდა სარგებელი,

რომელსაც მომხმარებლები იღებენ კონკურენტულ ბაზარზე

მწარმოებლის ნამეტი - მწარმოებელთა ერთობლივი სარგებელი

მომხმარებელთა ნამეტი - გადახდისადმი მზადყოფნისა და

საქონლის საბაზრო ფასს შორის სხვაობა

მწარმოებლის ნამეტი - საბაზრო ფასსა და წარმოების ზღვრულ

დანახარჯებს შორის სხვაობა

მიკროეკონომიკა 2
 მწარმოებლისა და მომხმარებლის დანაზოგი

ფასი
10 მომხმარებლის ნამეტი
S

7 როგორია A და B მომხმარებ-
ლის ნამეტი თუ საბაზრო
ფასია 5 ლარი?

რომელი ფართობია გრაფიკულად

მომხმარებლის ნამეტი ?
მწარმოებლის ნამეტი მწარმოებლის ნამეტი?

მომხმარებელი მომხმარებელი მომხმარებელი

D
A B C
0
Q0 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
მწარმოებლისა და მომხმარებლის ნამეტის
ცვლილება

ფასი

S
წმინდა დანაკარგი
მომხმარებლის ნამეტის
ცვლილება
B A-B

P0
A C
მწარმოებლის ნამეტის
ცვლილება
Pmax -A-C

Q1 Q0 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
კეთილდღეობის დანაკარგები, როცა ფასები
დაწესდება წონასწორულ ფასზე დაბლა
ფასი

B
B+C
P0
A C

P1

Q1 Q0 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 მწარმოებლისა და მომხმარებლის ნამეტის
ცვლილება

შედეგები:

წმინდა დანაკარგი B + C

საერთო დანაზოგის ცვლილება = (A - B) + (-A - C) = -B – C

ფასებზე კონტროლის დაწესება ეფექტიანია თუ არა?

მიკროეკონომიკა 2
ფასების კონტროლის ეფექტი, როცა მოთხოვნა
არაელასიკურია

ფასი

B
P0 როგორ ზარალს განიცდიან
A C მომხმარებლები?
Pmax

D
Q1 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 კონკურენტული ბაზრის ეფექტიანობა

მიიღწევა თუ არა ეკონომიკური ეფექტიანობა - მომხმარებელთა და

მწარმოებელთა მთლიანი ნამეტის მაქსიმიზაცია?

თუ ერთადერთი მიზანი ეფექტიანობის მიღწევაა, მაშინ უკეთესი ხომ არ

იქნება კონკურენტული ბაზარი ჩარევის გარეშე დავტოვოთ?

ბაზრის ფიასკო
ა. გარე ეფექტები
ბ. ინფორმაციის უკმარისობა

მიკროეკონომიკა 2
 კონკურენტული ბაზრის ეფექტიანობა

ფასი

S
P2
A
B P2 ფასის დროს მწარმოებლისთვის
P0
C გამოშვების რა დონეა მისაღები?
D
რა შემთხვევაში შეძლებენ ამ დონეზე
წარმოებას?

0
Q3 Q0 Q2
რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
კეთილდღეობის დანაკარგი, როცა დაწესებული
ფასი წონასწორულ ფასზე მაღალია

ფასი

P2
A B

P0
C

Q3 Q0 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 მინიმალური ფასები

ფასი

Pmin-ის დროს როგორია

Pmin წარმოების მოცულობა?
A
B დაწერეთ მომხმარებლის ნამეტი;
P0 დაწერეთ მწარმოებლის ნამეტი;
C
როგორია კეთილდღეობის
დანაკარგი?

D
Q3 Q0 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 მინიმალური ხელფასი
როგორია შრომის ბაზარზე
w
წონასწორული ფასი?

wmin
A
B რა შედეგი მოყვება ასეთ
w0
C პოლიტიკას?

უმუშევრობა
D
L1 L0 L2 L

მიკროეკონომიკა 2
 გარანტირებული ფასები

ფასი S
Qg
როგორია პოლიტიკის შედეგები:

Ps ა/ მომხმარებლებისათვის?
D ბ/ მწარმოებლებისათვის?
A გ/ მთავრობისათვის?
B
P0

D + Qg

Q1 Q0 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 გარანტირებული ფასები

ფასი S
Qg მთავრობის ხარჯი
Ps(Q2-Q1)

Ps კეთილდღეობის
D
A მთლიანი დანაკარგი
B D-(Q2-Q1)ps
P0

კეთილდღეობის
დანაკარგი
D + Qg

Q1 Q0 Q2 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 სტიმულირების პროგრამები
S’
ფასი

S
PS
D ΔCS= -A-B
A
B
ΔPS=A – C+ გადასახადი
P0
წარმოების შეზღუდვაზე
C
მთავრობის დანახარჯები
B+C+D
კეთილდღეობა = ?
D

Q1 Q0 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 კეთილდღეობის ცვლილება

ფასი S’
(ΔCS+ΔPS – მთავრობის
დანახარჯები) S
PS
A D
Δ კეთილდღეობა = B
P0
= -A-B+A+B+D-B-C-D= C
= -B-C

Q0 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
გარანტირებული თუ სტიმულირების პროგრამები?

მთავრობისთვის რომელი პოლიტიკაა უფრო ძვირი?

მიკროეკონომიკა 2
სპეციალური გადასახადის შედეგი

Pb მყიდველის ფასი
PS გამყიდველის ფასი
S
მყიდველის დანაკარგი:
Pb A+B
A გამყიდველის დანაკარგი: D +
B C
P0
C სახელმწიფოს შემოსავალი: A
D t +D
PS წმინდა დანაკარგი:
B+C

Q1 Q0
მიკროეკონომიკა 2
 გადასახადის შემოღების პირობები

1. გაყიდული პროდუქტის მოცულობა და მყიდველის მიერ გადახდილი ფასი

მოთხოვნის მრუდზე უნდა მდებარეობდეს

QD = QD(Pb)

2. გაყიდული პროდუქტის მოცულობა და გამყიდველის მიერ მიღებული ფასი

მიწოდების მრუდზე უნდა მდებარეობდეს

QS = QS(PS)

3. QD = QS Pb=t+PS
4. Pb - PS = tax
PS=t+Pb

მიკროეკონომიკა 2
 გადასახადების გავლენა მოთხოვნისა და
მიწოდების ელასტიკურობის მიხედვით

ფასი D ფასი
S
Pb ფასით იხდის
Pb მომხმარებელი

S
t Pb
P0 P0
PS
t
D
PS Ps ფასით იხდის
მწარმოებებლი

რაოდენობა
Q1 Q0 რაოდენობა Q1 Q0

მიკროეკონომიკა 2
 გადასახადის ზემოქმედება დამოკიდებულია
მოთხოვნისა და მიწოდების ელასტიკურობაზე
მყიდველის ტვირთი გამყიდველის ტვირთი
D ფასი S
ფასი
თუ Ed/ES –s თუ Ed/ES –s
Pb თანაფარდობა მცირეა თანაფარდობა დიდია

S
t Pb
P0 P0
PS
t
D
PS

რაოდენობა
Q1 Q0 რაოდენობა Q1 Q0

მიკროეკონომიკა 2
მაგალითი: გადასახადის გავლენა ბენზნის ფასზე

დაუშვათ, 1 ლიტრ ბენზინზე შემოიღეს გადასახადი 0,50 ლარი;

მოთხოვნის საფასო ელასტიკურობა: EP = -0,5

მოთხოვნის მრუდის განტოლება: QD = 150 - 50P

მიწოდების საფასო ელასტიკურობა: EP = 0.4

მიწოდების მრუდის განტოლება: QS = 60 + 40P

მიკროეკონომიკა 2
მაგალითი: გადასახადის გავლენა ბენზნის ფასზე

1. როგორია მყიდველის ფასი? როგორ გადანაწილდება

გადასახადის ტვირთი მყიდველსა და გამყიდველს შორის?

2. როგორი იქნება გაყიდული ბენზინის რაოდენობა გადასახადის

შემდეგ?

3. რა შემოსავალს მიიღებს სახელმწიფო ამ გადასახადიდან?

4. როგორია წმინდა დანაკარგები?

მიკროეკონომიკა 2
1. როგორია მყიდველის ფასი? როგორ გადანაწილდება
გადასახადის ტვირთი მყიდველსა და გამყიდველს
შორის?
პირობის შესაბამისად:
QS =QD ე.ი. 150-50P=60+40P აქედან, P=1 ლარი და Q=100 მლნ ტონა (წელიწადში)
როცა წესდება გადასახადი 0,50 ლარი, მაშინ:
QD = 150 - 50Pb = 60 + 40PS = QS
150 - 50(PS + 0.50) = 60 + 40PS
PS = 0.72 ლარი (გამყიდველის ფასი) QD=QD(Pb)
QS=QS(PS)
Pb = 0.5 + Pშ
QD=QS
Pb = 1.22 ლარი (მყიდველის ფასი) Pb-PS=tax
Pb-PS=0,50
მყიდველი იხდის 0,22 ლარს (1,22-1) Pb=PS+0,50
გამყიდველი იხდის 0,28 ლარს (1,00-0,72)

მიკროეკონომიკა 2
2. როგორი იქნება გაყიდული ბენზინის რაოდენობა გადასახადის
შემდეგ?

2. გადასახდის 0,5 ლარის დაწესების შემდეგ გაყიდული ბენზინის რაოდებობა:

Q=150-50×1,22=89 მლნ ტონა
შემცირდა 11%-ით (იყო 100 მლნ ტონა)
3. რა შემოსავალს მიიღებს სახელმწიფო ამ გადასახადიდან?
როცა გადასახადია 0,50 ლარი, მაშინ Q=89 მლნ ტონას
შემოსავალი =(89×0,22)+(89×0,28)=44,5 მლნ ლარი (მართკუთხედის ფართობი) ან
0,50×89=44,5
4. როგორია წმინდა დანაკარგები? (სამკუთხედების ფართობების ჯამი)
(0,22×11)×0,5+(0,28×11)×0,5=2,75 მლნ ლარი წელიწადში

მიკროეკონომიკა 2
 50 თეთრი გადასახადის გავლენა ბენზინის ფასზე
ფასი D S
ლარი ერთ ლიტრზე
1.50
მომხმარებლის დანაკარგი

Pb = 1.22 შემოსავალი, როცა გადასახადია

A .50(89), შეადგენს 44,5 მლნ ლარს.
P0 = 1.00 მყიდველი იხდის 22 თეთრს
t = 0.50 გამყიდველი 28 თეთრს.
D
PS =0 .72 მწარმოებლის დანაკარგი

.50

რაოდენობა,
11 მლნ ტონა
0 50 60 89 100 150 წელიწადში

მიკროეკონომიკა 2
 50 თეთრი გადასახადის გავლენა ბენზინის ფასზე
D S
ფასი
ლარი ერთ 1.50
ლიტრზე მომხმარებლის დანაკარგი

Pb = 1.22
A
P0 = 1.00 წმინდა დანაკარგი=2.75 მლნ/წელ.
t = 0.50
D
PS = .72 მწარმოებლის დანაკარგი

.50

რაოდენობა,
11 მლნ ტონა
0 50 60 89 100 150 წელიწადში

მიკროეკონომიკა 2
სუბსიდია - უარყოფითი გადასახადი

ფასი
გამყიდველის ფასი
S აჭარბებს მყიდველის
ფასს.
სუბსიდიიდან
PS მიღებული
სარგებელი
s გადანაწილდება
P0 მყიდველს და
გამყიდველს შორის
Pb და დამოკიდებულია
მოთხოვნისა და
მიწოდების
ელასტიკურობაზე
D

Q0 Q1 რაოდენობა

მიკროეკონომიკა 2
 სუბსიდია

სუბსიდიიდან მიღებული სარგებლობის დამოკიდებულება

Ed/ES- თანაფარდობაზე:

➢ თუ თანაფარდობა (Ed/ES) მცირეა სუბსიდიიდან მიღებული სარგებელი

უპირატესად მომხმარებლებს (მყიდველს) ენიჭება;

➢ თუ თანაფარდობა (Ed/ES) დიდია სუბსიდიიდან მიღებული სარგებელი

უპირატესად გამყიდველს ენიჭება;

სუბსიდიიდან მიღებული სარგებელი სუბსიდიიდან მიღებული სარგებელი

უპირატესად მომხმარებელს უპირატესად გამყიდველს
ენიჭება, თუ ენიჭება, თუ

Ed/ES Ed/ES
თანაფარდობა მცირეა თანაფარდობა დიდია

მიკროეკონომიკა 2
გმადლობთ ყურადღებისთვის !