2.

ევროკავშირის ერთიანი ბაზარი და

წარმოების ფაქტორთა გადაადგილება
The economics of the single market and factor mobility

Introduction
ეკონომიკური მოგების წყაროები ეკონომიკური
ინტეგრაციიდან:
წარმოებაში გაძლიერებული ეფექტურობა
შესაძლებელი გახდა გაზრდილი სპეციალიზაციით
(შედარებითი უპირატესობის კანონი);
მასშტაბის ეკონომიკა
ვაჭრობის უკეთესი პირობები(t/t);
გაძლიერებული კონკურენცია
ტექნოლოგიური მიღწევები
ფაქტორების მობილობა საზღვრებს გარეთ
მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკის
კოორდინირება
ეკონომიკური ზრდის უფრო მაღალი ტემპები და
უკეთესი შემოსავლის განაწილება Slide 2-2
 CU– ს ფორმირება სულაც არ ნიშნავს ექვივალენტურ თავისუფალ ვაჭრობაზე გადასვლას

The economics of the single market and factor mobility

საბაჟო კავშირის ასპექტები: ძირითადი ცნებები

GATT-WTO მუხლი XXIV (see Section 1.3, page 2), რომელიც
იძლევა CU- სა და FTA- ს ფორმირებას, როგორც
განსაკუთრებული გამონაკლისები საერთაშორისო
დისკრიმინაციის წესებისგან;;
CU– ს ფორმირება არ ნიშნავს ექვივალენტურ თავისუფალ
ვაჭრობაზე გადასვლას(Viner (1950), Byé (1950);
ვაჭრობის შექმნა (TC) - ძვირადღირებული შიდა წარმოების
ჩანაცვლება იაფი იმპორტით პარტნიორებისგან;
ვაჭრობის დივერსია(TD) - გარე სამყაროსგან იაფი საწყისი
იმპორტის ჩანაცვლება პარტნიორის მხრიდან უფრო
ძვირადღირებული იმპორტით.

Slide 2-3
The economics of the single market and factor
mobility
 ერთიანი ევროპული ბაზარი(SEM) –ტერიტორია შიდა
საზღვრების გარეშე, რომელშიც უზრუნველყოფილია
საქონლის, მომხმარებლების, მომსახურებისა და
კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილება (Single European
Act (SEA), Article 12; CEU 1987c);
 EEC შეთანხმება: მე -3 მუხლი ითვალისწინებს არა
მხოლოდ ყველა შიდა ტარიფის და კვოტების ამოღებას,
არამედ ”ყველა სხვა ღონისძიების ექვივალენტურ
ეფექტს” და ”პირთა გადაადგილების თავისუფლებას,
მომსახურებებსა და კაპიტალს”.
 არასატარიფო ბარიერების აღმოფხვრის პროცედურა
იყო ჰარმონიზაცია ან კანონების დაახლოება, რაც
საკმაოდ ძნელი იყო.

Slide 2-4
The economics of the single market and factor
mobility

 1970-იან წლებში ევროკავშირის ეკონომიკა

დაძაბული იყო რადგან:
 მსოფლიო რეცესია ასოცირებული იყო
ნავღობის შოკურ ფასთან 1973 და 1979 წლებში.;
 სწრაფი ცვლილებები ტექნოლოგიაში
 მსოფლიო ეკონომიკის სტრუქტურის ცვლილება
 მნიშვნელოვანი ახალი კონკურენტების
გამოჩენა(იაპონია და შემდეგ ახალი
ინდურტრიული ქვეყნები სამხრეთ-აღმოსავლეთ
აზიაში)

Slide 2-5
The economics of the single market and factor
mobility
 თანდათანობით შეიცვალა დამოკიდებულება
ერთიანი ბაზრის მიმართ
 გაერთიანებული სამეფო მზად იყო
თანამშრომლობისთვის შემდგომ ინტეგრაციაზე 3
მიზეზის გამო:
 SEM შეესატყვისებოდა იმ დროის თავისუფალ
ბაზრის მართლმადიდებლობას
 ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრს, მარგარეტ
ტეტჩერს, სჯეროდა, რომ დიდი ბრიტანეთისთვის
პოტენციური მიღწევები იყო მომსახურების
თავისუფალი ვაჭრობით;

Slide 2-6
The economics of the single market and
factor mobility
 ევროკავშირისთვის SEM ეროვნული ბაზრის
მსგავსად, სამი სახის ბარიერის მოხსნა
მოითხოვდა: ფიზიკური, ფისკალური და
ტექნიკური.
 ფიზიკური ბარიერები იყო შემოწმება
საზღვრებზე შემდეგი მიზეზების გამო:
 საიმიგრაციო მიზნებისთვის პირთა
გადაადგილების კონტროლი;
 ცხოველთა და მცენარეთა ჯანმრთელობა
დაცული იყო საზღვრებზე შემოწმების შედეგად;

Slide 2-7
The economics of the single market and factor
mobility
 ფისკალური ბარიერები - განსხვავებები არაპირდაპირი
გადასახადების, დღგ-ს და აქციზის გადასახადებში
ალკოჰოლზე, თამბაქოზე და ა.შ
ტექნიკური ბარიერები:
 რეგულაციები - ლეგალური მოთხოვნები, რომლებიც
უნდა აკმაყოფილებდეს პროდუქტებს კონკრეტულ
ქვეყანაში გაყიდვის დაწყებამდე;
 სტანდარტები - არ არის ლეგალურად სავალდებულო.
ტექნიკური მოთხოვნები სტანდარტული კერძო
ორგანოების მიერ.
 სახელმწიფო შესყიდვები - კერძო სექტორის
შესყიდვები მთავრობების მიერ.

Slide 2-8
The economics of the single market and factor
mobility
არასატარიფო ბარიერების ეკონომიკა (NTB)
 NTB არის ნებისმიერი არასატარიფო
სამთავრობო პოლიტიკის ღონისძიება, რომელიც
განზრახ ან უნებლიედ ცვლის ვაჭრობის
ოდენობას ან მიმართულებას

 NTB– ს ეფექტები ტარიფების ანალოგიურია

Slide 2-9
The economics of the single market and
factor mobility
მომხმარებელთა ჭარბი გეომეტრია
ფასი, P

P1
b
P 2

Q1 Q2 რაოდენობა, Q
Slide 2-10
The economics of the single market and
factor mobility
მწარმოებლის ჭარბი გეომეტრია
Price, P

P2
d
P 1

Q1 Q2 Quantity, Q
Slide 2-11
 იმპორტიორი ქვეყნის ტარიფის ხარჯები და სარგებელი

The economics of the single market and

factor mobility
იმპორტიორი ქვეყნის ტარიფის ხარჯები და სარგებელი

Price, P S

= მომხმარებლის სარალი (a + b + c
= მწარმოებლის მოგება (a)
PT = მთავრობის შემოსავალი (c + e)
a b c d
PW
e
P* T

D
S 1 S2 D2 D1 Quantity, Q
QT
Slide 2-12
 Costs and Benefits of a Tariff
წმინდა ტარიფის კეთილდღეობის ეფექტი

Price, P S

= ეფექტურობის დაკარგვა (b +

= სავაჭრო მოგების პირობები (

PT
b d
PW
e
P* T

D
Quantity, Q
Imports
Slide 2-13
The economics of the single market and factor
mobility

Slide 2-14
The economics of the single market and factor
mobility
 ტარიფების შედეგები:

 მოხმარება მცირდება და ცუდად აისახება

მომხმარებლებზე.
 მთავრობის ტარიფის შემოსავლების ზრდა;
 ადგილობრივი მწარმოებლების შემოსავლების ზრდა;
 ტარიფებთან დაკავშირებული მკვდარი წონის (წმინდა)
დანაკარგი შედარებით მცირეა; დროთა განმავლობაში,
დანაკარგები შეიძლება უფრო დიდი იყოს, როგორც
დაცული მწარმოებლების არაეფექტურობა

Slide 2-15
The economics of the single market and factor
mobility
 თუ ტარიფების ნაცვლად არსებობდა იმავე ზომის
NTB, ვროკავშირის მოხმარების, წარმოების,
იმპორტისა და მწარმოებლის ჭარბი გავლენა
იგივე იქნებოდა.
არსებობს ორი მნიშვნელოვანი განსხვავება:
 NTB-ები ხარჯებს უფრო ზრდის, ვიდრე
გამოიმუშავებს შემოსავლებს.
 NTB დაცვის დონე შეიძლება ძალიან მაღალი
იყოს. ტარიფები შედარებით გამჭვირვალეა:
ტარიფების განაკვეთები ქვეყნდება და
ექვემდებარება საერთაშორისო მოლაპარაკებებს;

Slide 2-16
The economics of the single market and factor
mobility
 NTB– ს ელიმინაციის სარგებელი, სავარაუდოდ,
დიდი იქნება სამი მიზეზის გამო:
 ხარჯების დაზოგვა დიდია.
 ისინი ვრცელდება პროდუქციის უფრო მეტ
ნაწილზე, ვიდრე ტარიფის შემცირებით.
 მათ შეიძლება გავლენა მოახდინონ მასშტაბის
ეკონომიკაზე, რადგან წარმოების შესაძლებელია
სტანდარტიზაცია;

Slide 2-17
The economics of the single market and factor mobility

 მთავრობები იყენებენ ბარიერებს გარკვეული

ეკონომიკური და არაეკონომიკური
(პოლიტიკური და ა.შ.)
 მთავრობების მიერ განხორციელებული
ქმედებები მიზნად ისახავს კერძო და სოციალურ
ხარჯებს შორის განსხვავების დადგენას;
 მთავრობის პოლიტიკა რაციონალური პასუხია
ელექტორატის მოთხოვნებზე;
 ქვეყნებს უპირატესობა აქვთ სამრეწველო
წარმოებას;

Slide 2-18
The economics of the single market and factor
mobility
 თეთრი ფურცელი (CEU 1985a) შეიცავს 300
წინადადებას კანონმდებლობის შესახებ. 1992
წლის ბოლო ვადაში მოქმედებდა ღონისძიებათა
95 პროცენტი.
 2009 წლის ოქტომბრისთვის SEM– თან
დაკავშირებული იყო 1,521 დირექტივა და 976
რეგულაცია (see Chapters 3 and 4) (CEU 2010f, p. 7);

Slide 2-19
 არასწორი ტრანსპოზიცია - ეროვნული კანონმდებლობა არ შეესაბამება დირექტივას.

The economics of the single market and factor

mobility

 SEM კანონმდებლობის უმეტესობა დირექტივების

სახეს იღებს, რაც ნიშნავს, რომ ღონისძიების
შემოღებისთვის აუცილებელია ეროვნული
კანონმდებლობა. შედეგად ვიღებთ ორ
პრობლემას:
 ეროვნული მთავრობების მიერ გადაადგილების
შეუსრულებლობა აუცილებელია კანონმდებლობის
მიღებისთვის დირექტივაში მითითებულ ვადაში;
 არასწორი ტრანსპოზიცია - ეროვნული
კანონმდებლობა არ შეესაბამება დირექტივას .

Slide 2-20
The economics of the single market and factor
mobility
 ძირითადი იმედგაცრუება გახდა მომსახურების
ბაზრების ინტეგრირების შეზღუდული ზომა;
 2009 წელს ევროკავშირის ქვეყნებში
მომსახურების წარმოებამ შეადგინა 74
პროცენტი და დასაქმების 70 პროცენტი;
 ევროკავშირი ცდილობდა გაეხსნა მომსახურების
ბაზარი ორი განსაკუთრებული ზომით: ზოგადი
მომსახურების დირექტივა და ფინანსური
მომსახურების სამოქმედო გეგმა;

Slide 2-21
The economics of the single market and factor
mobility

 მომსახურების ორმხრივი აღიარების პრინციპი:

კომპანიას, შეუძლია ამუშაოს სერვისი ერთ MS-
ში, პრინციპში, უნდა შეეძლოს ამ მომსახურების
ოპერირება ნებისმიერ სხვა MS- ში;
 ფინანსური ბაზრების ინტეგრაცია არის SEM- ის
აუცილებელი კომპონენტი, რომელსაც არა
მხოლოდ უშუალო სარგებელს მოაქვს, არამედ
აუცილებელია SEM- ისთვის მთლიანობაში;

Slide 2-22
The economics of the single market and factor
mobility
 SEM– ში ინტეგრაციის მასშტაბის პოტენციური
ზომები - ფასების კონვერგენცია, ვაჭრობის
მოცულობა და პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები;
 SEM აადვილებს ვაჭრობას MS- ს შორის, რამაც
უნდა გაართულოს ფასების სხვაობის შენარჩუნება
ეროვნულ ბაზრებს შორის;
 1989 – დან 2000 წლამდე SEM– თან ასოცირებული
ფასების კონვერგენცია EU15– ში; 2000 წლიდან
მოხდა გარკვეული სხვაობა
 ახალ წევრ ქვეყნებს (NMS) აქვთ ფასების
დაახლოების ნიშნები როგორც მათი ჯგუფის, ასევე
EU15- ის წარმომადგენლებთან.

Slide 2-23
 The economics of the single market and
factor mobility
 სავაჭრო ობიექტებში ფასების კონვერგენცია
არის არბიტრაჟის შედეგი, მაგრამ არავაჭარი
საქონლის ფასების დაახლოება შეიძლება იყოს
ბალასა – სამუელსონის ეფექტის შედეგი:
 ბალასა-სამუელსონის ეფექტი - განვითარებადი
ეკონომიკის ვაჭრობაში მყოფი საქონლის სექტორში
ხელფასების ზრდა ასევე გამოიწვევს ეკონომიკის
არავაჭარი (მომსახურების) სექტორში ხელფასების ზრდას;

Slide 2-24
The economics of the single market and factor
mobility

Slide 2-25
The economics of the single market and factor
mobility
 SEM– მა უნდა გამოიწვიოს ფასების
კონვერგენცია ვაჭრობით გამოშვებული
პროდუქციის პროპორციის გაზრდის გზით;
 ძალიან განსხვავებულია ვითარება ვაჭრობასთან
დაკავშირებით. იმის გათვალისწინებით, რომ
მომსახურების მნიშვნელოვანი ნაწილი არ არის
ვაჭრობადი, მოსალოდნელია ვაჭრობით GVA
(მთლიანი დამატებული ღირებულების) ნაკლები
წილი;

Slide 2-26
The economics of the single market and factor
mobility

Slide 2-27
The economics of the single market and factor
mobility
 SEM– მა უნდა გაზარდოს პირდაპირი უცხოური
ინვესტიციების ოდენობა, რადგან კომპანიები
პოულობენ და აკონცენტრირებენ წარმოებას მინიმუმ
დანახარჯებით, ევროკავშირში; კომპანიები ახდენენ
ინვესტიციებს ადგილობრივ წარმოებაში იმ
ბაზრებისთვის, რომლებსაც ადგილობრივი
მომსახურება უნდა ემსახურებოდეს;
 შიდა და გარე- EU15 პირდაპირი უცხოური
ინვესტიციების დაჩქარება 1998 წელს; 1999 წლიდან
მოყოლებული, ევროკავშირის 15 ინვესტიციამ
მნიშვნელოვნად გადააჭარბა საგარეო უცხოურ
ინვესტიციებს და შენარჩუნებულია აშკარა
უფსკრული ამ ორს შორის (ერთიანი ვალუტის
გავლენა)
Slide 2-28
The economics of the single market and factor
mobility

Slide 2-29
The economics of the single market and factor
mobility

 შიდა ბაზრის ინტეგრაციამ, საბაჟო კავშირის

ჩათვლით, გაზარდა ევროკავშირის მშპ 2-3
პროცენტით; ეფექტი მნიშვნელოვნად
განსხვავდებოდა ქვეყნებს შორის, მაგალითად,
ნიდერლანდების 4-6 პროცენტი
 SEM ძირითადად დასრულებულია, მაგრამ
არსებობს ისეთი პრობლემური სფეროები,
როგორიცაა სერვისები, რომელთა
განხორციელებაც ძნელი იყო.
 SEM არის უზარმაზარი მიღწევა, რომელიც
აღმოჩნდა მაგნიტი ახალი წევრებისთვის და
მაგალითია დანარჩენი მსოფლიოსთვის.
Slide 2-30
The economics of the single market and factor
mobility
 ევროკავშირის ქვეყნების გრძელვადიანი ზრდის
პერსპექტივები მნიშვნელოვნად არის
დამოკიდებული ევროკავშირის შიდა შიდა
ფაქტორის ბაზრების მოქნილობაზე და
ეფექტურობაზე;
 ბოლოდროინდელი მოდელების მიხედვით,
პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები (პირდაპირი
უცხოური ინვესტიციები) არ განისაზღვრება
წარმოების ფარდობითი ხარჯებით ან ეროვნული
საგადასახადო სტრუქტურებით.
 ფირმები შეიძლება მოზიდონ კონკრეტულ
რეგიონებში "აგლომერაციული ეკონომიკის"
მიღების შესაძლებლობის გამო.
Slide 3-31
The economics of the single market and factor
mobility
 პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები - მოიცავს
უცხო ქვეყნის "შვილობილი კომპანიის" შექმნას
ან შეძენას;
 პორტფელის ინვესტიცია - აქციების და
ობლიგაციების შეძენა ან კომპანიისთვის სესხის
სხვა ფორმების გაცემა უცხო ქვეყანაში;

Slide 2-32
The economics of the single market and factor
mobility
 ვერტიკალური პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები -
კომპანიები გამოყოფენ თავიანთი წარმოების ჯაჭვის
სხვადასხვა ნაწილს იმ ქვეყნებს, სადაც წარმოების
ხარჯები ნაკლებია; FDI, როგორც წესი, ზრდის
საერთაშორისო ვაჭრობას.
 ჰორიზონტალური პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია -
კომპანია თავის პროდუქციას ათავსებს უცხოურ
ბაზრებთან ახლოს. პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია
წარმოადგენს ვაჭრობის შემცვლელად და
უზრუნველყოფს ინვესტორს სტრატეგიულ ბაზარზე
ხელმისაწვდომობას;
 საშინაო ვაჭრობის ზრდა ასახავს MNE– ების მოტივებს
მსოფლიო ბაზარზე რისკის დივერსიფიკაციისა და
ეკონომიკის გაღრმავებისკენ.

Slide 2-33
The economics of the single market and factor
mobility
 ბოლოდროინდელი ტენდენციები მიუთითებს, რომ
შრომა და კაპიტალი არც სრულყოფილად მოძრავი
და არც სრულყოფილად უმოძრაოა, არამედ ისინი
ეტაპობრივად ერგებიან ბაზრის პირობებსა და
ეკონომიკურ პოლიტიკას.
 ზოგიერთი MS უფრო აქტიური იყო, ვიდრე სხვები,
საფრანგეთი, გერმანია, ნიდერლანდები და დიდი
ბრიტანეთი უფრო აქტიურები არიან პირდაპირი
უცხოური ინვესტიციების მიმართულებით და ასევე
იღებენ შრომითი მიგრაციის საკითხებს.
 შრომისა და კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილება
გაცილებით შეზღუდულია, ვიდრე აშშ – ში.

Slide 2-34