Jose Antonio Rojas Carrera

jarcius@gmail.com

CAPITVLĪ QVINTI
VOCĀBVLĀRIVM LATĪNVM
VERBĪS EXPLICĀTVM
IMĀGINIBVSQVE ILLVSTRĀTVM

Ad præceptōrēs:
Tirōnibus discipulīsve quī rudīmenta sermōnis discere student sufficit significātiōnem verbōrum imāginum ope aliīsque
vocābulīs vel prius iam nōtīs vel in contextū verbōrum comprehendere. Magister autem, id sī opportūnum dūxerit, plūra
tirōnēs docēre potest, velutī verbōrum iunctūrās quāsdam, prōverbia aliquot, etymologiam dēnique...
Discipulīs vērō doctrīnā provectiōribus aliīsve studiōsis quī altius ac penitius vocābula, verbōrum iunctūrās, prōverbia
dēnique Latīna discere studeant hæc prōpōnuntur:
viridī colōre latīnē explicātur dēfīnītio, ē lexicō præsertim Forcelliniānō petīta, -etiam verba hispanica quæ ab vōcibus
Latīnīs orīginem dūcant-
rubrō autem colōre expōnuntur nōnnullæ verbōrum iunctūræ,
purpureō dēnique colōre, aliquot proverbia circa ipsum vocābulum, dē quō agitur, composita.

VOCĀBVLVM (imāgine illustrātum) IMĀGO VERBĪS EXPLICĀTA

Dēfīnītio Proverbia aliquot cum eō vocābulō
Iunctūræ verbōrum Etimología ( > Término patrimonial / cultismos, derivados en español)

vīlla, vīllæ, f., 1ª

Vīllæ rusticæ

vīlla rōmāna
Video et audio hispanicē et latīnē: Dē domō et vīllā rōmānā

Dēfīnītio:

Vīlla est domicilium extra urbem, in agrō.

Iunctūrae verbōrum:

Vīlla rustica, ea est pars vīllæ agricolīs et instrumentīs accommodāta.

Vīlla urbāna, est ea pars, ubi dominus habitat.. Vīlla fructuāria
dīcitur, ubi fructūs reconduntur. Etimología:
Vīlla publica erat ædēs in campō Martiō publicīs officiīs assignāta.
> esp. villa
 hortus, hortī, m., 2ª
in peristӯlō est parvus hortus:

hortus olitōrius, i.e., oleribus consitus:

hortī

Dēfīnītio:
Hortus locus ... clausus, in quō olera cibī causā coluntur;
item in quō sunt arborēs, pōma et flōrēs voluptātis causā. In
plūrālī numerō [hortī] sæpe (nōn tamen semper) dīcuntur de iīs, Prōverbia aliquot:
quī dēliciārum causā parantur.
Adōnidis hortī: Sunt eæ dēliciæ voluptātēsque brevēs inānēsque.
Iunctūrae verbōrum: Tantalī hortī: Sunt ea bona quibus tamen fruī nōn licet.
Hortum colere, conserere: operam dare in hortō hōc
propositō: habēre olera, fructūs arborum, flōrēs, cet.
Hortum munīre: vallō, sæptō vel maceriā circumdare
hortum.
Hortus riguus vel irriguus: est hortus aquā sparsus. Etimología:
Hortus pōmifer: in quō sunt arborēs pōmiferæ. > esp. huerto / horticultura...
 rosa, -ae, f., 1ª

Dēfīnītio:
Rosa est flos pulcherrimus, odoratissimus, e spina
nascens.
Flōs est Venerī sacer, propter odōrem et pulchritūdinem.
Metonymice dīcitur dē roseō colōre.

Iunctūrae verbōrum:

Vīvere in rosā, in dēliciīs et voluptātibus.

Est vōx blandientis amatōris. Plaut. Asin. 3. 3. 74.
Dā, meus ocellus, mea rosa, mi anime, mea voluptas.
Prōverbium:

Sūs per rosās : Cum rēs horrenda et fœda pulchræ venustæve reī nocet.

Etimología:
> esp. rosa ...

līlium, -ī, n., 2ª “In hortīs sunt rosae et līlia” (V, 13)

Dēfīnītio:
Līlium est flōs pulcher quem in imāgine vidēs. Etimología:
> esp. lírio ...
 nāsus, -ī, m., 2ª “Syra, quæ bona ancilla est, nāsum magnum et fœdum habet.”
(V, 19-20)

Dēfīnītio:
Nāsus est prōminens membrum in faciē hominis, inter
utrumque oculum, geminō forāmine, unde anima sīve aēr, Prōverbium:
ōre clausō, dūcitur et ēmittitur, et odōrum vīs sentītur.
Etiam dīcitur sēdes īræ, et bīlis. Īra cadat nāsō. Nāsō suspendere: Est enim astūtē irridēre aliquem.
Refertur etiam ad sagācitātem.

Iunctūrae verbōrum:
Etimología:
Nāsō clāmāre magnum. h. e. vehementer stertere. > esp. naso

ōstium, -ī, n., 2ª “In vīllā sunt duo ōstia: ōstium magnum et ōstium parvum.
Vīlla duo ōstia et multās fenestrās habet.” (V, 25-26)
Ōstium magnum dīcitur et rectum. Ōstium vērō parvum, in parte
posteriōre domūs appellātur ōstium posticum.

Dēfīnītio:
Ōstium est iānua domūs.

Prōverbium:
Iunctūrae verbōrum:

Haud contrā ōstium: Est sīcut nōn rectē tractāre rem. Sī tamen rem rectē
- observāre ōstium est iānuam custodīre.
consīderāmus vel tractāmus, tunc aliō prōverbiō dīcere possumus nōs
- ōstium operīre idem est ac iānuam claudere.
ipsum ōstiī līmen tetigisse.
contrārium est ōstium aperīre.
- obserāre intus est serā claudere sīve oppessulāre ōstium,
i.e. ōstiō pessulum obdere.
- pultāre ōstium est pulsāre iānuam.
- crepat vel concrepat ōstium sīve iānua cum aliquis pultat
Etimología:
eam.
> esp. ... / ostial
 fenestra, -æ, f., 1ª “Vīlla duo ōstia et multās fenestrās habet.” (V, 25-26)

Dēfīnītio:
Fenestra est forāmen in pariete quō domus illustrātur, item
valvæ, quibus id forāmen clauditur.
Dīcitur pro quōcumque forāmine. Prōverbium:
Translāte pōnitur prō aditū, viā et occāsione. Ter. Heaut. 3. 1. 72.
Hui quantam fenestram ad nequitiam patefeceris! Fenestram aperīre: est occāsiōnem ministrāre vel ansam præbēre ad
aliquid faciendum.
Iunctūrae verbōrum:

- fenestram aperīre.
- fenestram claudere.
- Fenestram immittere h. e. apertō pariete fenestram facere. Etimología:
> esp. fenestra / defenestrar

ātrium, -ī, n., 2ª

“In vīllā Iūliī magnum ātrium est cum impluviō.” (V, 27)

Dēfīnītio:
Ātrium est area clausa, sine fenestrīs, in interiōre domiciliō,
mediā tectī parte apertā, cuius nōmen est compluvium,
minimō stagnō instructa, cuius nōmen est impluvium.
Parietēs ātriī tabulīs pictīs ornārī solēbant. In multīs ātriīs Etimología:
armārium erat ubi servabantur imāginēs maiōrum. Etiam > esp. atrio
erat larārium.
 impluvium, -ī, n., 2ª “In vīllā Iūliī magnum ātrium est cum impluviō.” (V, 27)

Dēfīnītio:

Etimología:
Impluvium : parvum stagnum domiciliī in quod aqua
> esp. impluvio
pluviæ cadēbat dē compluviō, apertā tectī parte.

aqua, -æ, f., 1ª “Quid est in impluviō? In eō est aqua.” (V, 25-26)

Dēfīnītio:
Aqua est liquor sīve humor frigidus, perlūcidus, necessārius Prōverbia aliquot:
ad vītam sustinendam.
Aquæ molecula constat ex ūnā atomō oxygeniī, additīs binīs Aqua hæret vel in aquā hærēre est in rē difficilī esse neque progredī
atomīs hydrogeniīs. posse.
Sæpius significat aquam dēductam, sive aquæ ductūs. Ā pūrō pūra dēfluit aqua: innocens, etsi inique eum calumnientur,
innocuus manet.
Aspergere aquam alicuī sibi vult timōrem adimere alicuī, factīs vel dīctīs.
Iunctūrae verbōrum: Iungere ignibus aquās dīcitur dē rē quæ fierī nequit.
Aquam ā pūmice postulāre est petere aliquid ab eō quī omnīnō cāret.
- haurīre aquam est bibere aquam. Aquam frigidam suffundere, quod est, clam instigāre.
In aquā scrībere, est frustrā, nēquicquam vel incassum agere.

Etimología:
> esp. agua / acuoso
 peristӯlum, -ī, n., 2ª “Etiam peristӯlum magnum et pulchrum in vīllā est” (V, 30)

Dēfīnītio: Puella in peristӯlō lūdit.

-tabulam pinxit Ioannes Gulielmus Waterhouse-
Peristӯlum est area clausa columnīs circumdata in cuius
parte mediā est hortus domesticus.
Etimología:
> esp. peristilo

cubiculum, -ī, n., 2ª “In vīllā sunt multa cubicula..” (V, 35)

“Quīntus in cubiculō parvō dormit.” (V, 35-36)

Dēfīnītio:
Cubiculum est pars vīllæ in quā eī omnēs quī in vīllā
habitant cubānt vel dormiunt.

Etimología:
> esp. cubículo
 pulcher, pulchra, pulchrum, adi.

Prīma rosa pulchra, formōsa, speciōsa, venusta, bella est.

Altera sive secunda rosa nōn iam pulchra est.

Prōverbia aliquot:

In imāgine superiōre litteræ pulchræ sunt. In imāgine
autem inferiōre litteræ nōn sunt pulchræ.
Dēfīnītio:
Pulcher est formōsus, venustus, bellus, speciōsus.
Iunctūrae verbōrum:
- Pulcrum est, laude dignum est, honestum, decōrum est.
Asinus asinō et sūs suī pulcher : id est, omnibus placet quod simile est
eīs.
Bis ac ter quod pulchrum est : oportet sæpius repetere id quod est
pulchrum.
Difficilia quæ pulchra : ea quæ sunt pulchra vix sīve ægrē, id est, arduē
impetrārī possunt.
Pulchrē dixtī, bellē narrās : prōverbiō dīcitur cum aliquis rem narrat
formōsam sed absurdam.
Pulchrē fallit vulpem : Dīcitur de eō quī dēcipere valet alium astūtiōrem.
Simiārum pulcherrima dēformis est : prōverbiō dīcitur dē eō quod cum
prāvā sit nātūrā, ad rectitūdinem pervenīre nōn potest.
Suum cuīque pulchrum : omnibus placet quod ad ūnumquemque
pertinet.

Etimología:
> esp. pulcro / pulcritud

fœdus, fœda, fœdum, adi. tria pulchra pōma et ūnum fœdum pōmum

Prōverbia aliquot:

Syra, quæ bona ancilla est, nāsum magnum et fœdum Voluptas fœda : est ea inhonesta, ideoque perniciōsa.
habet. (V 19-20) Fœdum est et mansīsse diū et vacuum rediīsse : prōverbiō dīcitur dē eō
in quō spēs pōnitur, quī tamen postea nihil bonī præstat.

Dēfīnītio:
Fœdus est dēformis. Contrārium est formōsum, pulchrum,
speciōsum... Etimología:
> esp. feo
 sōlus, sōla, sōlum, adi.

Mārcus sōlus nōn est, sed cum amīcīs, Titō et Sextō, in viā.

In circulō prīmō numerus 4 cum cēterīs prīmīs numerīs est

ab ūnō ad novem.
In circulō secundō autem numerus 4 sine cēterīs numerīs
est. Itaque sōlus est.

Dēfīnītio:
Sōlus est is apud quem nēmo est. Etenim, is quōcum nullus
alius homo est, sōlus est, id est, sine aliō sodālī, sine sociō, Mēdus sōlus ambulat.
sine comite...
Speciātim est dēsertus, dērelictus, sine ope.
Prōverbia aliquot:

Iunctūræ verbōrum:
Senectus nōn sōla venit : id est, ūnā cum senectūte veniunt infirmitas,
ægritūdo, morbus.
Cum particulā negātīvā
In sōlā Spartā expedit senescere : fere nusquam senectus in honōre esse
nōn sōlum, vidētur.
nec vel neque sōlum – sed... Scythārum solitūdo : prōverbiō dīcitur dē maximā solitūdine.
sed et = sed etiam = Sōlus currens vīcit : prōverbiō dīcitur dē iīs quī sine rīvālī, id est, nēmine
vērum quoque = vērum etiam... certante, ad metam perveniunt.
Sōlus sapit : prōverbiō dīcitur dē eō quī scientiā ac peritiā alicuius reī
- nōn sōlum rosās, sed līlia videt Iūlia in hortō. adeo præstantissimus est ut cēterī apud eum tirōnēs esse videantur.
- nōn sōlum Mārcus, sed et Quīntus rīdet Iūliam =
nōn sōlum Mārcus, sed etiam Quīntus rīdet Iūliam...

Etimología:
> esp. solo
 habito, habitāre, 1ª tr./intr.

Terricolæ in Terrā habitant.

“Iulius in vīllā suā habitat cum magnā familiā. Pater et

māter habitant cum Mārcō et Quīntō et Iūliā. Iūlius et
Aemilia in vīllā habitant cum līberis et servīs et ancillīs.”
Aliēnigenæ extraterrestrēs in aliīs planētīs habitant. (V, 9-11)

Dēfīnītio:
Prōverbia aliquot:
Habitāre est vīvere et dēgere, id est, commorārī in aliquō
locō, in regiōne vel terrā aliquā.
Tēcum habitā : nosce tuās ipsīus vērās opēs. Tēcum habitā; et nōris, quam
sit tibi curta supellex. h. e. tēcum ipse estō, tē contemplāre...
Iunctūrae verbōrum:
Vacuam inhabitāre : prōverbiō dīcitur dē eīs quī ostendunt sē locuplētēs
esse cum rē vērā inopēs sint.
Cum Accusativo: habitāre Eurōpam.
Animus habitat in auribus : sibi vult nōs beātē vīvere cum bene
Sine Accusativo, cum addito Ablātīvō locī et præpositiōne
audīmus apud cēterōs hominēs, id est, cum omnēs laudant nōs.
in: habitāre in Eurōpā.
Cescum habitās : vetere prōverbiō dīcitur in stultum hominem.
Habitāre apud aliquem est habitāre cum eō.

Etimología:
> esp. habitar
 amo, amāre, 1ª tr.

“Iūlius
Māter infantem suum amat. Æmiliam amat, quia ea pulchra et bona fēmina est.”
(V, 20-21)

Dēfīnītio:
Amāre aliquem est eum cārum habēre eumque dīligere
atque eī bene velle.

Iunctūrae verbōrum:

Amāre inter sē, h. e. amāre sē invicem.

Amāre sē est sibi placēre, dē sē ūnō sollicitum esse.
Ita mē dī ament vel amābunt, ... h. e. ita mihi dī faveant,
prōpitiī sint; est dīctum affirmantis et urbānē iūrantis.
Dī tē ament est dīctum dēsīderantis vel salūtantis.
Sī mē amās, et sīmilia formulæ sunt obsecrantis et obtestantis.
Amābo sæpissime est formula obsecrantis et petentis et idem sibi
vult ac precor, quæso, obsecro... Iūlia rosās amat, quia rosīs maximē dēlectātur

- amāre est idem atque ōrāre, precārī sequente part. ut

Iūlia, inquit Dēlia, amāre tē ait, Syra, ut sibi fābulam narrēs
= Iūlia abs tē petit, Syra, ut sibi fābulam narrēs...
- Amāre aliquem absolute, et amāre aliquem in aliquā rē vel
dē aliqua rē vel quod etc. ēleganter dīcimus, cum ostendere
volumus grātam eum nobis rem fecisse. ADELPH. Amo tē,
h. e. tibi grātus sum.
Prōverbia aliquot:
Amā tanquam ōsūrus, ōderis tanquam amātūrus : modum servāre
oportet in eīs quæ amāmus et in eīs ab quibus abhorrēmus.
Multī tē ōderint sī tē ipsum amās : sī nimium tē dīligis, cēterīs
displicēbis.
Quī amant, ipsī sibi somnia fingunt : Lībenter crēdimus ea quæ
volumus, vel id quod spērāmus.
Terra amat imbrem : Prōverbiō dīcitur cum id amāmus quod nōbis
accommodātissimum esse sentīmus.

Etimología:
> esp. amar
 carpo, carpere, 3ª tr.

Puella læta flōrēs carpit.

puella pōmum ex arbore carpit.

Prōverbia aliquot:

Vicissim carpimus et carpimur : i.e., aliī aliōs iudicant acriterque

Dēfīnītio:
perstringunt.
Carpere est manū aliquid leviter et paulātim extrahere,
Corōnam nē carpito : Prōverbiō dīcitur dē lēgibus observandīs.
āvellere, auferre.
Dēnique significat verbīs lacerāre, alterīus existimātiōnem
imminuere.

Iunctūrae verbōrum:
Etimología:
Carpe diem ... Fructum vītæ præsentis capere disce...
> esp. carpir
 dēlecto, dēlectāre, 1ª tr.

Iūlia rosās amat. Ergo rosæ eam dēlectant. Iūlia: "Vidē, māter! Vidēte, pueri! Vidēte rosās
meās!" Iūlia læta est, rosæ eam dēlectant.
(V 59-60)
Dēfīnītio: Cūr rosæ Iūliam dēlectant?
Quia ea amat rosās.
Id nōs dēlectat sī amāmus id, sī nōbīs placet, sī dēnique id
ad sē nōs attrahit et abdūcit...
|uoniam quae grata ac jucunda sunt, nos attrahere solent, factum
est, ut delectare sit jucunditate afficere. Prōverbium:

Iunctūrae verbōrum: Æquālis æquālem dēlectat : iī quī inter sē sunt similēs proximī sunt et
inter sē dēlectant vel amant.
Carpe diem ... Fructum vītæ præsentis capere disce...

Etimología:
> esp. deleitar
 ago, agere, 3ª tr.

Quid agit Mārcus? Quīntum, quī aquam ex impluviō sūmit,

pulsat!

Dēfīnītio:

Agere est ante sē pellere, dūcere. Imprimis, dūcere pecora seu

armenta.
Etiam pertinet ad hominēs atque ad rēs.
Item dē plantīs, et significat ēmittere, forās prōpellere. Sīc
enim: radīcēs agere, frondēs agere, gemmās agere, cet.
In vēnātiōne significat persequī.

Etiam significat actiōnem aliquam ad effectum addūcere.

Absolūtē agere est vīvere, dēgere, morārī.
Agere est etiam facere, gerere...
Est etiam imitārī, repræsentāre.

Iunctūrae verbōrum:

Agere sē est dūcere sēmetipsum aliquō, īre ad aliquem

locum: e.g. ME. Quō agis tē? So. Domum.
Agere gratiās : grātum alicuī sē ostendere, grātiam eī habēre.
Ævum, ætatem, tempus, vītam, adolescentiam, diem, noctem, vēr,
hiemem, ōtia, silentia...agere.
Age! et cum nōminibus plūr. num. agite, ... idem est quod fac,
Prōverbia aliquot:
vīrēs tuās exerce et ... est vox adhortantis atque incitantis.
Agere aliquem reum est accūsāre eum atque ad tribūnal
dūcere. Age, si quid agis, quā utimur, cum monēre aliquem volumus, ut ad rem, quam
Familiārēs et vulgārī sermōne dīcitur: agit, animum advertat, et sēdulō attentēque agat.
quid agis? quid agitur? quid agitis? quæ ab initiō nihil aliud Actam rem agere et Actum vel Acta agere est rem iam actam rursus agere,
significabant, nisi quō in negōtiō versaris? quam rem geris? atque adeo frustrā labōrāre.
etc.; postea hæ fuerunt formulæ comiter interrogantis quomodo Hoc age! dīcitur cum aliquem attentum esse volumus.
tē habēs? etc. Nihil agere est frustrā labōrāre.
Hoc age, id age : animum attende ad hanc rem / ad eam Tragœdiās in nūgīs agere est nimium sollicitārī vel angī leviōre in rē.
rem...
Aliud agere, aliās rēs agere, quæ significant nōn
animadvertere ... et ad aliās rēs animum advertere.
Agere partēs alicuius aut aliquem est ipsum imitārī vel
repræsentare.
Etimología:
Agere aliquid et fere semper passīvā vōce agitur aliquid, h.
e. disceptātur, quæstio est.
> esp. agenda / acta / agente...
Agere aliquid cum aliquō est tractāre.
 etiam, coni.

Dēfīnītio: etiam peristӯlum magnum et pulchrum in vīllā est. (V, 30)

Etiam est conjunctio, quā ūtimur cum aliquid cēterīs addimus. =
Plērumque idem significat ac quoque. peristӯlum quoque magnum et pulchrum in vīllā est.

Iunctūrae verbōrum:

Etiam atque etiam est iterum ac sæpius.

cum, præp.

Mārcus sōlus nōn est, sed cum amīcīs, Titō et Sextō, in viā.

Dēfīnītio:

Cum est præpositio ablātīva; quæ indicat coniunctiōnem,

additiōnem vel societātem. Præpositio contrāria est sine.
Hæc prōpositio nōminī fere præpōnitur. Sed cum prōnōminibus
mē, tē, sē, nōbis, vōbis semper postpōnitur.

“Iūlius in vīllā suā habitat cum magnā familiā. Pater et

māter habitant cum Mārcō et Quīntō et Iūliā. Iūlius et
Æmilia in vīllā habitant cum līberīs et servīs et ancillīs.”
(V, 9-11)

Etimología:

> esp. con

 sine, præp.

circulus prīmus cum novem numerīs est. circulus secundus
vacuus est, id est, sine numerīs.
Dēfīnītio:
Sine est præpositio ablātīva; quæ indicat absentiam.
Præpositio contrāria est cum.
Prōverbia aliquot:
Nulla diēs sine līneā. Opus enim est assiduā exercitātiōne atque
constantī disciplīnā ad id assequendum quod nōbīs prōposuerāmus.
Conditio sine quā nōn. Hæc locūtio indicat conditiōne sine quā aliquid
agī vel munere suō fungī nōn potest.
Sine īrā et studiō.

Etimología:

> esp. sin

ā (= ab)

Dēfīnītio:

Ab est præpositio ablātīva; quæ indicat quæ indicat mōtum

quod illustrātur imāgine superiōre.
Ergo indicat sēpārātiōnem aut absentiam.
Ā numquam ante vōcālem vel h.
Ab ante vōcālem vel h, etiam ante consōnantem.
Abs , aliquando ante consōnantem t.

Iunctūrae verbōrum:
Abs tē = ā tē.
Stāre, facere, agere, sentīre, dīcere, tractāre aliquid ab
aliquō, aut aliquando ab aliquā rē est illīus partibus favēre,
studēre.
Ā rē aliquā idem est atque ā parte reī, sīve quod attinet ad.
Ab adolescentiā : Ā prīmā adolescentiā : Ab adolescentulō
Ab ineunte aetāte : iam inde ab incunābulīs : Ā pueritiā : Ā
tenerīs unguiculīs : Ā togā pūrā : Ā puerīs : Ā parvō : Ā
parvīs...
 ē (= ex)

Dēfīnītio:

Ex est præpositio ablātīva; quæ indicat mōtum quod

illustrātur imāgine superiōre.
ē numquam ante vōcālem vel h.
ex ante vōcālem vel h, etiam ante consōnantem.

is, ea, id : prōn./adi.

vidē, sī vīs, prōnōminis formam, ūsum atque exempla hīc

ablātīvus, -ī, m., 2ª

Dēfīnītio:

Ablātīvus est cāsus quī indicat sēpārātiōnem, coniunctiōnem, instrūmentum, locum in quō, cēteraque rēbus adiuncta seu ‘circumstantia’.