Xaashida Xubinimada Shirkadaha Iskaashatada ganacsiga 2da darif & dududa

1. Magaca oo buuxa__________________________________________
2. Sinjiga___________ 3. Da’da __________ 4. Xaalada Guurka_______
5. Baaxada Qoyska_________5.1. Dhedig________ 5.2. Lab________
6. Heerka Waxbarashada_____________________________________
7. Nooca Xirfada____________________________________________
8. Waaya’aragnimada Shaqo__________________________________

9. Ciwaanka Degenaanshaha:-
9.1. Waax-magaaleedka____________________________________________
9.2. Qabaleegga___________________________________________________
9.3. Magaca gaarka ah ee loo yaqaano goobta___________________________
9.4. Lambarka Guriga___________
9.5. Teleefanka________________

10. Cida lala xidhiidh karo xilliga dhibaato ku timaad:-

10.1. Magaca oo Buuxa_______________________________________________
10.2. Waax-magaaleedka_____________________________________________
10.3. Qabaleegga______________________10.4. Lambarka Guriga___________
10.5. Teleefanka_____________________
11. Magaca Cida leh Dhaxalkiisa
1.1.1. Magaca oo Buuxa______________________________________________
1.1.2. _____________________________________________________________
1.1.3. _____________________________________________________________
12. Cadadka Saamiga ee uu iibsanayo_____________________________________
13. Cadadka saamiga ee uu marka hore iibsanayo___________________________
14. Aniga oo ah codsadaha magaciisu kor ku xusan yahay aniga oo si buuxda oo sax ah u fahmay
ujeedadda iyo waajibaadyada iskaashatadan isla markaasna gudoonsaday oo ku qanacsan
fulinta xeerarka ku xusan xeer-hoosaadka iskaashatadan ayaa waxaan si xushmad leh idiinku
codsanayaa inaad ii ogolaataan inaan xubin ka noqdo iskaashatada.

Magaca oo buuxda________________________
Sexeexa________________________________
Taariikhda_______________________________

Tirsiga D/gelinta______________________

1
 Xeer-hoosaadka Iskaashatada Ganacsiga 2da darif dudada
Qod. 1.Aasaasida Iskaashatada

Iyada oo Iskaashatadan lagu aasaasay qaab waafaqsan bayaanka aasaasida

iskaashatooyinka ee tirsigiisu yahay 147/91 qodobkiisa 11 aad, ayay yeelanaysaa xeer-
hoosaadkan.

Qod. 2.Magaca Iskaashatada

1.1. Magaca Iskaashatadani waa Iskaashatada ____________________ ee Waax-

magaaleedka_________________________________ oo ah iskaashato gaar loo
leeyahay.

1.2. Iskaashatadu hadii ay u baahato inay wax ka bedesho magaceeda amaase

hawleheeda shaqo waxa ay ugu horayn xilliga loo baahdo la socodsiinaysaa
Kooxda Dhismaha Iskaashatooyinka ee Waax-magaaleedka.

Qod. 3.Heerka Masuuliyadeeda

1.1. Iskaashatadani waa mid gaar ahaan loo leeyahay

1.2. Lagalama xisaabtami karo deyn ka badan cadadka raasamaalka ee ay leedahay
1.3. Xilka la xisaabtanka xubinku waxa uu noqonaya mid aan ka badnayn cadadka
raasamaalka ee uu ku leeyahay Iskaashatada.

Qod. 4.Cinwaanka Iskaashatada

1.1. Waax-magaaleedka_________________
1.2. Qabaleegga_______________________
1.3. Magaca u gaarka ah________________
1.4. Guri Lambar_______________________
1.5. Teleefanka________________________
1.6. S.Boosta_________________________
1.7. Marka ay iskaashatadu cinwaankeeda meel kale u wareejiso mudo aan ka badnayn
hal bil ah gudaheed ayay bedelkaas la soo socodsiinaysaa Kooxda Dhismaha
iskaashatooyinka ee waax-magaaleedka.

Qod. 5.Ujeedada iyo Hawlaha iskaashatada

1.1. Ujeedada

2
 Iyada oo ujeedooyinka lagu xusay Qod. 4 ee bayaanka dhismaha iskaashatooyinka
ee Lr. 147/91 ay sidoodaas ahaanayaan ayay ujeedada iskaashatadani tahay sidan
hoos ku xusan:-

1.1.1. Waa in iyada oo laga duulayo xeerarka iyo qaababka ay leeyihiin

iskaashatooyinku, isla markaasna iskaashatadu kulminayso xubnaha
ujeedadooda iyo rabitaankooduba isku midka yihiin , sidoo kalana isku
dubaridaysa lacagtooda, xoogooda iyo aqoontooda lagu taakuleeyo nidaam u
suurto geliya sidii ay dhibaatooyinkooda keli-kelida ah dadaalkooda
wadajirka ah ugu xallin lahaayeen isla markaasna u gaadhi lahaayeen nolol
heerkeedu sareeyo.

1.1.2. Iskaashatadani inay qaybaha shaqo ee ay qabanayso ku suuro geliso sidii

gashiyada ay xubnuhu u baahan yihiin ugu keeni lahayd iyada oo ka
keenaysa qaybaha gashigaas soo saara isla markaasna ugu qaybiso qiime isu
dheeli tiran.

1.1.3. Waa in la abuuro xaalado suuro geliya sidii iskaashatadani goobaha ay ugu
baahan tahay hawlaheeda shaqo ee ay ka midka yihiin dhismaha Xafiisyada
shaqo, Bakhaarada, goobaha waxsoosaarka, iwm….ay u heli lahayd ama u
dhisaan lahayn lana dhaqan geliyo.

1.2. Hawlaha shaqo ee iskaashatada

Iskaashatadu si ay u suurto geliso hirgelinta ujeedooyinkeeda kor ku xusan, ayaa
waxay qabanaysaa hawlahan hoos ku xusan:-

1.2.1. Iyada oo la dejinaya qorshe shaqo iyo miisaaniyadeed oo suurto geliya sidii
looga guul gaadhi lahaa ujeedooyinka iskaashatada, lagana ansixinayo
kalfashiga iskaashatada ayaa la dhaqan gelinayaa;

1.2.2. Go’aamada, xeerarka iyo shuruucda iskaashatada ayaa shaqo ahaan lagu
dhaqan gelinayaa;

1.2.3. Iyada oo lacagaha diiwaangelinta xubnaha, iibka saamiyada iyo lacagaha

dhigaalka ahba ku shubaysa Account-ga bankiga looga furay iskaashatada
ayay isticmaalaysaa isla markaasna fidinaysaa nidaamka xisaabaadka ee
casriga ah, sida ugu haboona u adeegsanaysaa;

1.2.4. Si loo suurto geliyo in la dardar geliyo hawlaha shaqo ee iskaashatada iyo
adeegyada ay bixiso waxa ay baadi doonaysa qaabkii ay ku heli lahayd deyn
ama deeq lacageed oo dheeraad ah, Kadib marka ay kalfadhiga guud ka
ansixisana heshiiskaas ayay dhaqangelinaysaa;

1.2.5. Iyada oo xidhiidh iskaashi iyo wada shaqayneed la samaynaysa hay’adaha ay

khusayso ee dawliga ah ayay dadaal u galaysaa sidii ay u heli lahayd goobo
ku haboon shaqada iyo suuq-gaynta waxsoosaarka, kadibna uga
faa’iidaynaysaa xubnaheeda.

Qod.6. Xeerarka Iskaashatada

3
 Iyada oo xeerarka ku xusan Qodobka 5 ee Bayaanka 147/91 ay sidoodaas ahaanayaan,
ayaa ujeedooyinka iyo hawlaha iskaashatadu noqonayaan kuwo ku salaysan xeerarka
hoos ku xusan:-

1.1. Xeerarka
1.1.1. Qof kasta iyo dhamaan cid kasta oo jecelba waxa u furan inay rabitaankeeda
xubinkaga noqdo iskaashatada;
1.1.2. Ka-qayb-galka dimuqraadiyadeed ee xubnaha iyo dabagalka;
1.1.3. Ka-qayb-galka dhaqaale ee xubnaha iyo ka faa’iideysigooda;
1.1.4. Inay ka madax-banaanaato faragelin kasta iyo inay iskeed isu maamusho;
1.1.5. Inay xubnaha u suurto geliso inay helaan waxbarasho iyo tababaro;
1.1.6. Inay iskaashi iyo midowba la samaysa iskaashatooyinka dhigeeda ah;
1.1.7. Inay mudnaan siiso arrimaha bulshada.

Qod. 7. Xubinimada

1.1. Shuruudaha Xubinimada

Xubin ka noqoshada iskaashatadu waxay noqonaysaa mid ku salaysan shuruudahan hoos ku
xusanL-

1.1.1. Waa inuu noqdo mid xubnaha kale ee dhigiisa ah la buuxiyey shuruudaha aasaasida
sidaasna lagu diiwaangeliyey;
1.1.2. Mid u soo codsaday qaab waafaqsan xeer hoosaadkan islamarkaasna helay
ogolaanshaha loo baahan yahay;
1.1.3. Mid shuruudaha buuxin kara xuquuqdiisa sharcina la xaqiijiyay;
1.1.4. Mid aan laga xayuubin xuquuqda uu sharciga siiyey;
1.1.5. Mid ka soo bixi kara xilka iyo waajibaadka iskaashatada
1.1.6. Mid anshixiisu wanaagsan yahay;
1.1.7. Mid khibrad u leh kana soo shaqeeyay hawlaha ganacsiga ee shaqooyinka ganacsiga
yar-yar iyo kuwa heerarka hoose;
1.1.8. Mid aan ka mid ahayn xubnaha iskaashato la nooc ah mida uu ka mid noqonayo;
1.1.9. Mid aan qaab la-tartan ama looltan ah la samayn hawlaha kala duwan ee ay qabanayso
oo aan si toosa ah, si dadban, si shirkadnimo amaase si shakhsiba tartankaas ugala hor
imanayn;
1.1.10. Xubinimadu ma ah wax la isu wakiisho;
1.1.11. Mid ay da’diisu ka sarayso 14 Jir;

Qod. 8. Xaqa iyo Waajibaadka Xubnaha

8.1. Xaqa xubnaha

8.1.1. In la doorto iyo inuu waxdoorto;
8.1.2. Inuu ka qayb galo kalfadhiga guud iyo inuu ka dhiibto codskiisa;
8.1.3. Inuu rabitaankiisa kaga baxo xubnimada iyo inuu helo danaha iyo
faa’iidooyinka la helo qaybtiisa;

4
 8.1.4. Inuu iskaashatada ka helo xogta uu doono isla markaasna wax ka ogaado;
8.1.5. Inuu qaybtiisa ka helo kana faa’iideysto adeegyada ay bixiso iskaashatadu;
8.1.6. Inuu qaybtiisa saamiga u wareejiyo cid kale amaase u gudbiyo dhinaca kale oo
Saddexaad oo sharciga u ogolaaday

8.2. Waajibaadka

8.2.1. Inuu u hoggaansamo xeer-hoosaadka iskaashatada iyo awaamiirta kale ee ku

qeexin xeer-hoosaadka, iyo inuu fuliyo;
8.2.2. Isaga oo ka qaybgalaya shirweynaha guud ee iskaashatada inuu qaato dorkiisa
ka qayb-galka geedi-socodka doodaha iyo go’aan qaadashada;
8.2.3. Inuu u hoggaansamo isla markaasna fuliyo codka badan ee xubnaha
iskaashatada;
8.2.4. Inuu ilaaliyo isla markaasna daryeelo hantida wadaaga loo leeyahay ee
iskaashatada;
8.2.5. Inuu xilliga ku haboon fuliyo waajibaadka ay uga baahan tahay iskaashatadu;
8.2.6. Inuu u hoggaansamno isla markaasna fuliyo xeerarka iyo awaamiirta kale ee
iskaashatada;
8.2.7. Inuu qaab waafaqsan qaybta uu ka helo faa’iidooyinka iskaashatada qayb u
dhiganta ka qaato Khasaaraha ku yimaada iskaashatada;
8.2.8. Ilmaa iyo inta aanu xubinku fulin waayin waajibaadka ka saaran inuu iska bixiyo
deymaha lagu leeyahay amaase aanu damaanada ahaanba u keenin waayin xubin
qayb ballaadhan ku leh faa’iidadada, xubinkan xubinimadiisa lagama takoori karo.

Qod. 9. Waayida Xubinimada

9.1. Kaga Bixida Rabitaanka Shakhsi

9.1.1. Xubin kastaaba waxa uu xaqu u leeyahay inuu xubinimada iskaashatada

kaga baxo rabitaankiisal
9.1.2. Xubin kasta marka uu doono inuu xubinimada kaga tago rabitaankiisa
waxa looga baahan yahay inuu mudo bil kahor ah u codsigiisa u keeno
xoghayaha gudiga hawl-wadeenada iskaashatada;
9.1.3. Boordhiga hawl-wadeenada iskaashatadana waxaa looga baahan yahay
inay laga bilaabmo maalinta codsiga la soo gaadhsiiyey mudo bil ah
gudaheeda kaga gaadho go’aanka looga baahan yahay;
9.1.4. Xubin kastaa hadii uu qaybta uu ku leeyahay iskaashatada si xor ah ugu
wareejiyo cid kale ama dhinaca kale oo Saddexaad waxa uu toos uga
baxaya xubinimada;
9.1.5. Xubin kasta oo la xaqiijiyo inuu iskaashato tan la mid ah u diiwaan gashan
yahay isla markaas la ogaadaba waxaa laga saarayaa xubinimada;

Qod. 10. Magacaabida Dhaxlaha

10.1. Xubin kastaa waxa uu xaq u leeyahay inuu faa’iidooyinka iyo qaybta uu ku
leeyahay Iskaashatada magacaabo cidii dhaxli lahayd

5
 10.2. Waxaa loo baahan yahay in liiska lagu qeexa xubinka dhaxlihiisa galka (Faylka)
uu iska leeyahay xubinku;
10.3. Dhaxlayaasha waxaa sharci ahaan loo aqoonsan karaa marka ay xaqiijiyaan
saddex markhaati, odayaal, amaase marka la helo cadayn Maxkamadeed oo
sharci ahaan u aqoonsatay keliya.
10.4. Dhaxlayaashu waxay leeyihiin dhaxalka xubinka oo keliya, balse ma dhaxlayaan
xubinimadiisa.
10.5. Hadii uu dhaxluhu damco inuu xubin ka noqdo iskaashatada waa inuu si cusub
u buuxiyo shuruudaha looga baahan yahay codsadaha xubinimada isla
markaasna helo go’aanka iyo ogolaanshaha hoggaaminta iskaashatada.

Qod. 11. Sugida Qaybta uu helo xubinku

11.1. Sugida faa’iidooyinka iyo qaybta uu xubinku ku yeelanayo iskaashatadu

waxay ku salaysnaanayaan hadba mudada uu iskaashatada xubinka ka soo
ahaa oo keliya;

11.2. Hadii uu xubinku geeriyoodo amaase laga saaro xubinimada iyada oo wixii uu
qayb ku lahaa iskaashatada laga goynayo wixii deyn uu qabay ayaa isla marka
cadaymaha loo baahan yahay ee xogtaas la soo gudbiyo mudo aan ka badnayn
laba bilood lagu siinayaa wixii deyntaas uga soo hadha.

11.3. Qaybta uu xubinku ku leeyahay iskaashatadu ma noqonayso mid uu u isticmaalo

bixinta waajibaadka heshiis uu la galay dhinaca Saddexaad oo aysan arrimihiisu
khusayn iskaashatada.
11.4. Hadii xubinku deynta ay ka doonayso iskaashatadu ogolaanshihiisa ku bixin waayo
waxaa laga goynayaa wixii uu xubin ahaan ku leeyahay iskaashatada
11.5. Hadii uu xubinku awoodi waayo inuu deynta iskaashatada ku bixiyo xilligii loo qabtay
waxaa loo suuro gelinayaa inuu mudada hadhay ku bixiyo isaga oo la saarayo dul-saar
waafaqsan shuruudaha Bankiga Qaranka sidaasna bil kasta ku bixiyo

Qod. 12. Habka Cod-bixinta

12.1. Xubin kastaaba isaga oo shakhsi ahaan uga soo qayb galaya kalfadhiga guud ee
iskaashatada ayuu dhiibanayaa codkiisa
12.2. Xubin kastaaba iyada oo aan loo eegin cadadka saamiga uu ku leeyahay iskaashatada ayuu
yeelanayaa hal cod oo keliya
12.3. Go’aan kasta waxa uu ku ansaxayaa cod hal-dheeri ah
12.4. Habka bixinta codku waxay noqonaysaa mid ku ansaxaysa nidaam cad oo aan qarsoodi
lahayan oo loo taago gacanta

Qod. 13. Mabaadii’da Iskaashatada

Iskaashatadu gudeheeda waxay ugu yaraan yeelanaysaa qaab-dhismeedka hay’adeed ee hoos

ku xusan:-

b) Kalfadhiga Guud

t) Gudiga Boordhiga Hawl-wadeenada

6
 j) Gudiga Dabagalka

x) Gudi hoosaadyo kale

kh) Shaqaale ay meelaysato

Qod. 14. Kalfadhiga Guud ee Iskaashatada

14.1. Shirweynaha Guud

Hay’ada ugu sarraysa ee Iskaashatadu waxay noqonaysaa shirweynaha
guud.Shirweynaha guud waxa uu noqonayaa mid xambaarsan xubno uu kulmiyey
Waajibaad midaysan oo ay fuliyaan.

14.2. Xilka iyo Masuuliyada Shirweynaha Guud

14.2.1. Isaga oo qiimaynaya guud ahaan dhaqdhaqaaqyada shaqo ee iskaashatada ayuu
ka soo saarayaa go’aamada ku haboon
14.2.2. Waxa uu ansixiyaa xeer hoosaadkan iyo xeernidaamiyaha iskaashatada
14.2.3. Waxa uu ansixiyaa magacaabida gudiga hawl-wadeenada, gudiga dabagalka iyo
gudi-hoosaadyada kale ee iskaashatada, Kuwaas oo uu doorto xilkana ka qaado
14.2.4. Waxa uu go’aamiyaa cadadka saamiyada iskaashatada
14.2.5. Waxa uu go’aamiyaa habka qaybinta faa’iidada xaasilka ah ee iskaashatada
14.2.6. Waxa uu go’aan ka soo saara warbixinta hanti-dhawrka iskaashatada
14.2.7. Waxa uu dhagaystaa warbixinaha waxqabadka shaqo kana gaadhaa go’aamada
ku haboon
14.2.8. Waxa uu go’aamiyaa in qaab waafaqsan beyaanka iskaashatooyinka
iskaashatadu ula midowdo iskaashato kale, uga baxdo amaase loo kala qaybiyo
14.2.9. Waxa uu ansixiyaa qorshaha shaqo iyo kan miisaaniyada sannadeedka
iskaashatada
14.2.10. Waxa kale oo uu go’aamiyaa dhamaan arrimaha kale ee ay soo hordhigaan
gudiga hawl-wadeenada iyo gudiyada kale

Qod. 15. Gudiga Hawl-wadeenada Iskaashatada

15.1. Gudiga Hawl-wadeenada

15.1.1. Iskaashatadu waxay yeelanaysaa Gudiga hoggaaminta hawlaha shaqo oo ka
kooban _______ xubnood
15.1.2. Gudiga hoggaaminta shaqo waxa uu hoos tagaa shirweynaha guud
15.1.3. Mudadda shaqo ee gudiga hawl-wadeenada shaqo waa saddex sanno; hase
ahaatee xubinka hoggaaminta looma dooran karo wax ka badan laba jeer oo
xidhiidh ah
15.1.4. Golaha shirweynuhu hadii loo baahdo gudiga hoggaaminta isla Sannadka la
doortay gudihiisa qayb ka mid ah amaase gebi ahaantoodba xilka ayuu ka qaadi
karaa
15.1.5. Xilka iyo masuuliyada gudiga hawl-wadeenadu
15.1.5.1. Waxa uu qoraal ahaan ku diyaariyaan hadal-qoraalka shirarka
15.1.5.2. Waxa uu sida ugu haboon u xafidaa diiwaanada iyo xisaabaadka
iskaashatada

7
 15.1.5.3. Waxa uu diyaariyaan qorshaha iyo miisaaniyada sannadeedka
iskaashatada, marka loo ansixiyana ku shaqeeyaa
15.1.5.4. Qaab waafaqsan xeer-hoosaadka ayuu ugu yeedhaya shirweynaha
iskaashatada
15.1.5.5. Waxa kale oo uu fuliyaa go’aanada kale ee shirweynaha
15.1.5.6. Waxa uu hantidhawr ku baadhaya xisaab-sannadeedka iskaashatada
15.1.5.7. Waxa uu shirweynaha hordhigaa warbixinta waxqabadka shaqo ee
iskaashatada

Qod. 16. Gudoomiyaha Iyo Ku-xigeenka

Iskaashatadu waxa ay yeelanaysaa hal Gudoomiye iyo hal Gudoomiye-xigeen oo lagu doorto
shirweynaha.

16.1. Xilka iyo Masuuliyada Gudoomiyaha

16.1.1. Waxa uu shir-gudoomiyaa shirweynaha guud iyo shirarka gudiga hawl-
wadeenada
16.1.2. Waxa lagu dacweyn karaa magaca iskaashatada uu metelo waxna ku dacweyn
karaa, wuxuuna sexeexaa heshiisyada isaga oo metelaya iskaashatada
16.1.3. Waxa uu ansixiyaa xaashiyaha xisaabaadka iskaashatada, sidoo kalana jeegga
lacagta ayuu la sexeexaa khasnajiga amaase cida kale ee ay iskaashatadu u xil-
saarto hawshaas
16.1.4. Waxa uu faahfaahin ka bixiyaa dhaqdhaqaaqyada iskaashatada
16.1.5. Waxa kale oo uu masuuliyad sare ku hoggaamiyaa hawlaha maamulka
iskaashatada
16.2. Guddoomiye-xigeenka iskaashatadu kaaliye ahaan ayuu u shaqeeyaa. Xilliyada uu maqan
yahay gudoomiyuhuna isaga oo metelaya Gudoomiyaha ayuu qabanayaa dhamaan
hawlaha shaqo ee iskaashatada.

Qod. 17. Xoghayaha Iskaashatada

Xoghayaha iskaashatada waxaa lagu doortaa shirweynaha guud. Wuxuuna hoos tagaa
Gudoomiyaha iskaashatada, wuxuuna leeyahay xilka iyo masuuliyadan hoos ku xusanL-

17.1. Waxa uu qabtaa hadal-qoraalada shirarka iyo shirweynaha guud ee iskaashatada iyo
kuwan gudiga hoggaaminta
17.2. Waxa uu xafidaa diiwaanka dhaxlayaasha xubnaha iyo faylasha kale
17.3. Waxa uu qabtaa shaqada u Gudbinta iyo ka qabashada waraaqaha ee ay iskaashatadu la
wadaagayso dhinacyo kale
17.4. Waxa uu xil masuuliyadeed ku xafidaa kuna hayaa shaabada iskaashatada
17.5. Waxa uu gudbiyaa amarka ugu yeedhida shirarka ee xuibnaha

Qod. 18. Lacag-hayaha Iskaashatada

Lacag-hayaha waxaa lagu doortaa shirweynaha guud. Wuxuuna hoos tagaa Gudoomiyaha
iskaashatada, wuxuuna leeyahay xilka iyo masuuliyadan hoos ku faahfaahsan:-

8
 18.1. Dekhliyada iskaashatada ayuu ku ururiyaa juwanada dekhliga
18.2. Waxa uu xil masuuliyadeed ku xafidaa nooc kasta oo ka mid ah cadaymaha xisaabaadka
maaliyadeed
18.3. Waxa uu Gudoomiyaha iskaashatada la sexeexaa jeegga lacagta lagaga saarayo bankiga

Qod. 19. Gudi-hoosaadyada Iskaashatadak

Iskaashatadu waxay yeelanaysaa gudi-hoosaadyo kala duwan oo uu ka mid yahay gudi-

hoosaadka deymaha kuwaasoo dhamaantood lagu doorto laguna ansixiyo shirweynaha guud.

Qod. 20. Gudiga Dabagalka

20.1. Gudiga Dabagalka

20.1.1. Iskaashashatadu waxay yeelanaysaa gudiga dabagalka oo ka kooban ____
xubnood oo lagu doorto laguna ansixiyo shirweynaha guud. Wuxuuna gudigani
hoos tagaa shirweynaha guud
20.1.2. Xilliga mudada shaqo ee gudiga dabagalku waa saddex sanno. Hase ahaatee
halka xubin gudigan looma dooran karo wax ka badan laba jeer oo xidhiidh ah
20.1.3. Shirweynaha guud isla Sannadka uu doortay gudigan gudihiisa qayb ahaan
amaase gebi ahaanba gudigan xilkooda wuu ka qaadi karaa.
20.2. Xilka iyo Awooda Gudiga Dabagalka
20.2.1. Waxa uu dabagal iyo la socod ku sameeyaa in shuruucda iyo awaamiirta
iskaashatada loo ilaaliyay looguna dhaqmay sidii loo baahnaa
20.2.2. Waxa uu dabagal iyo la socodba ku sameeyaa in qalabyada iyo hantida
iskaashatada loo ilaaliyay loona xafiday sidii loo baahnaa isla markaasna loogu
shaqeeyo sidii loo baahnaa
20.2.3. Xilliyada ay iskaashatada soo wajahdo khatar iyo walaac saamayn ballaadhan ku
keeni karta ayuu samaynayaa baadhitaan amaase suuro gelinayaa inay baahdo
cida u leh Awooda sharci
20.2.4. Waxa uu dabagal iyo la socod ku sameeyaa inay gudiga hawl-wadeenadu sidii
loo baahnaa u gutaan hawlaha shaqo
20.2.5. Waxa ay xaqiijiyaan in ficil ahaan loo fuliyay fikirkii laga bixiyay warbixinta hanti-
dhawrka
20.2.6. Ugu yaraan sannadkii hal mar ayuu shirweynaha guud u soo bandhigayaa
warbixin faahfaahsan oo dhinaca waxqabadkiisa shaqo ah

Qod. 21. Shaqaalaha Iskaashatada

Iskaashatadu waxay yeelanaysaa cudud shaqaale oo ay u meelaysato hadba culayska iyo

dhaqdhaqaaqa culayska shaqo ee hawl-maalmeedkeeda.

21.1. Si ay iskaashatadu hawleheeda shaqo u fuliso waxay yeelanaysaa cudud shaqaale oo qaab-
dhismeedkeedu qaybaha iyo waaxaha shaqo ku salaysan yahay
21.2. Madaxa shaqaalaha iskaashatada waxa xulaya isla markaasna meelanaya Gudiga
Boordhiga hoggaaminta sare ee iskaashatada

9
 21.3. Dhinaca meelaynta cududa shaqaale ee kalana iyada oo uu soo xulayo madaxa shaqaaluhu
isla markaasna hordhigaya gudiga hawl-wadeenada ayuu ka ansixinayaa

Qod. 22. Nidaamka Shirweynaha Iskaashatada

Iskaashatadu waxay yeelanaysaa shirweynaha caadiga ah iyo shirarka degdega ah

22.1. Shirweynaha Caadiga ah

22.1.1. Shirweynaha caadiga ah ee iskaashatadu waxa uu qabsoomaa bisha ________
22.1.2. Xilliga loo yeedhaya shirweynaha caadiga ah ee iskaashatada waxa xubnaha la
wargelinayaa mudo 15 maalmood kahor qabashadiisa oo qoraal ahaan lagu
wargeliyo amaase loogu dhejiyo meel ay ka akhristaan
22.1.3. Kooramka shirweynaha caadiga ahi wuxuu ku buuxsamaa marka ay ka soo qayb
galaan 2/3 xubnaha shirweynaha
22.1.4. Ugu hirayn hadii uu yeedhida hore ku buuxsami waayo kooramka shirku mudo
15-maalmood gudahooda ah ayaa mar Labaad shirka loogu yeedhaya. Hadii mar
labaadkana shirka xubnaha yimid ku buuxsami waayo kooramku wuxuu
shirkaasi ku qabsoomayaa hadba inta xubnood ee wakhtigaas ku sugan goobta
shirka
22.1.5. Nooc kasta oo ka mid ah go’aamada ka soo baxa kalfadhiga oo ku qabsooma
qaab waafaqsan qodobka sare ee 22.1.4. waxa ay noqonayaan kuwo si sharci ah
ugu dhaqan gala dhamaan xubnaha iskaashatada

22.2. Shirarka Degdega ah

22.2.1. Hadba sidii ay xaaladu kelifto amaase loogu baahdo ayay iskaashatadu ugu
yeedhi kartaa shir degdeg ah
22.2.2. Shirka degdega ah waxaa codsan kara amaase u yeedhi kara 1/3 xubnaha guud
ee shirweynaha
22.2.3. Gudiga hawl-wadeenada iskaashatadu waxay awoodaan inay u yeedhaan shir
degdeg ah
22.2.4. Hadii codsiga shirka degdega ah ee xubnuhu ku soo codsadaan qaab waafaqsan
qodobka 22.2.2. ee sare ay gudiga hoggaaminta diidaan qabashada shirkaas,
waxay xubnuhu xaq u leeyihiin inay cabashadooda u gudbiyaan cida sare ee ay
ee Awooda u leh ee ay khusayso
22.2.5. Kahor inta aan la qaban shirka degdega ah mudo 15 casho ah ka hor ayaa
xubnaha qoraal lagu wargelinayaa ama loogu dhejinayaa goob ay xubnuhu ka
wada akhrisan karaan
22.2.6. Kooramka shirka degdega ahi wuxuu ku buuxsamayaa ama ku qabsoomayaa
marka ay goobta shirka isugu yimaadaan 2/3 xubnaha shirweynaha guud
22.2.7. Hadii baaqa shirka degdega ah ee loogu yeedhaya xubnaha qaab waafaqsan
qodobka sare ee 22.2.5. uu ku qabsoomi waayo yeedhida hore hadana mar
Labaad mudo 15 casho ah ayuu isugu yeedhayaa. sidoo kale hadii uu mar
labaadkaasna buuxsami waayo kooramku shirku wuxuu ku qabsoomayaa
cadadka hadba ka soo qayb galay shirka
22.2.8. Go’aan kasta oo xubnaha shirku ku soo saaraan qaab waafaqsan qodobka sare
ee 22.2.7. waxa uu noqonayaa mid ay fuliyaan dhamaan xubnaha iskaashatadu.

10
Qod. 23. Qaab-dhismeedka Xafiiska Iskaashatada

23.1. Iskaashatadu waxay yeelanaysaa Xafiis

23.2. Xafiisku shuruuda koowaad ee loo adeegsanayo diiwaangelinta xubnaha ma noqonayo
23.3. Iskaashatadu si ay u fuliso hawl-maalmeedkeeda shaqo waxay hadba sidii loo baahdo u
meelaysan kartaa xubnaha fulinta hawl-maalmeedka oo kala ah:-
 Maareeye ama Xoghaye
23.4. Xafiisku waa inuu noqdo meel ay xubnuhu si cad uga heli karaan xog kasta oo ay u
baahan yihiin
23.5. Waa in xafiiska wejahadiisa si cad loo sudho boodh muujinaya Astaanta iyo magaca
gaarka u ah iskaashatada
23.6. Nidaamka shaqaalaynta shaqaalaha iskaashatadu wuxuu noqonayaa mid waafaqsan
beyaanka shaqada iyo shaqaalaha
23.7. Xubnaha gudiga ee loo doortay iskaashatadu shaqaale kama noqon karaan xafiiska
23.8. Iskaashatadu waxay awood u leedahay inay Sannad kasta xubnaha shaqaaleheeda siiso
abaal marin iyo gunooyin kala duwan
23.9. Xubnaha gudiga hawl-wadeenada ee loo doortay iskaashatadu si toos ah iyo si dadbanba
xilka shaqo ee ay u hayaan iskaashatada kuma helayaan wax Mushaar ah. Hase ahaatee
marka uu shirweyne u go’aamiyo qaab habeen-dhax ayaa loo siin karaa wixii loo
go’aamiyo
23.10. Xafiiska iskaashatadu wuxuu yeelanayaa waxda maamulka oo leh masuuliyad xaddidan

Qod. 24. Garsoorka Odayaasha

24.1. Aasaasida
24.1.1. Fadhiga garsoorka odayaashu waxa uu noqonayaa mid lagu aasaaso xulashada
iyo kalsoonida dhinacyada is haya, waana xubno dhexeeye noqonaya
24.1.2. Iyada oo xubnaha odayaasha ee loo dooranayo u garsoorida dhinacyada ay
noqonayaan 3- xubnood, ayaa waxay noqonayaan xubno aan eex samayn
sumcad wanaagsana ku leh bulshada
24.1.3. Iyada oo dhinacyada is haya uu mid waliba dooranayo hal oday oo u garsoora
ayuu odayga Saddexaad ee gudoominaya garsoorku noqonayaa mid ay wadajir
dhinacyada u doortaan
24.1.4. Dhinacyada is haya mid waliba waxa uu ku khasban yahay inuu xusho hal oday,
dhinaca waajibkaas gudan waayana waxaa ku khasbaysa maxkamada oo wixii
khasaare ah uu laban lab u bixiyo

11
 24.1.5. Odayga gudoominaya garsoorka hadii ay dhinacyada isla qaadan waayaan waxaa
gudoon looga dhigaya xubin ay u soo magacaabaan xafiiska iskaashatooyinka ee
waax magaaleedku
24.1.6. Odayaasha garsoorku waxay garta loo dhiibtay u dhagaysanayaan una
go’aaminayaan qaab waafaqsan xeerka Habka Medeniga Itoobiya

24.2. Xilka iyo waajibaadka Garsoorka Odayaasha

24.2.1. Guud ahaan arrimaha ku dhamaan waaya heshiis iyo is af-garad ayay qaadayaan
gartooda
24.2.2. Fadhiga garsoorka odayaashu sida uu dhigayo bayaanka dhismaha
iskaashatooyinka ee 147/91 qodobkiisa 49 aad waxay leeyihiin awood garsoor oo
ay dhinacyada ku waydiiyaan markhaati, cadaymo, amar ay siiyaan iyo inay ka
qaataan tallaabo kasta oo waafaqsan xeerka Medeniga Itoobiya
24.2.3. Fadhiga garsoorka odayaashu iyaga oo si qoto dheer u baadhaya muranka is
maandhaafka ee la soo hor dhigay ayaa loo baahan yahay inay mudo aan ka
badnayn 3-bilood ku soo saaraan go’aankooda kuna wargeliyaan dhinacyada
24.2.4. Cidii ku qanci wayda go’aanka fadhiga garsoorka odayaashu waxay xaq u
leedahay inay ambiilkeeda u qaadato dhinaca maxkamada ka saraysa

Qod. 25. Nidaamka Anshax-marinta

25.1. Tallabooyinka anshaxa-marinta waxaa la qaadaya Kadib marka ay eegaan islana meel
dhigaan gudiga arrimaha bulshada
25.2. Gudigu isaga oo wixii tallaabo anshaxa marineed ah u dejinaya nidaamka ku haboon
ayuu guud ahaan nidaamkaas ka ansixinaysaa Golaha guud ee iskaashatada, xilliga loo
ansixiyana dhaqan gelinayaa
25.3. Kalfadhiga guud ee iskaashatadu xubinka uu u arko inuu ku kacay fal denbiyeed wax u
dhimaya jiritaanka iskaashatada bilaa shuruud ayuu xubinimada kaga saarayaa
25.4. Xubinka ku qanci waaya tallaabada anshaxa ee laga qaaday waxa uu xaq u leeyahay inuu
arrintiisa hor dhigo saddex xubin oo loo xulo dib u eegida cabashada amaase ku
dhameeya qaab heshiis.

Qod. 26. Illaha Dekhliga

26.1. Kharashka Diiwaangelinta

26.1.1. Mid kasta oo ka mid ah codsadayaasha xubinimada iskaashatadu marka laga
ogolaado codsigaas mudo aan ka badnayn hal bil ah ayuu ku soo xeraynayaa
kharashka diiwaangelinta oo dhan _______/___________________________
_____________________/ Birr
26.1.2. Kharashka uu xafiisku ka ururiyo diiwaangelinta xubnaha waxaa loo
adeegsanaysaa iibka qalabyada dhamaado ee sida xaashiyaha xisaabaadka,
shaabada, kharashyada loogu baahan yahay diyaarinta qaab-socodka aqoonsiga
sharci ee iskaashatada iyo sidoo kale adeegyada loo fidinayo xubnaha ee sida
kaadhka xubnaha, taysarada, iwm….

12
 26.1.3. Kharashka xubinku ku bixiyo diiwaangelintiisa looma celinayo xilliga ay
dhamaato xubinimadiisa
26.1.4. Xubin kasta oo soo codsada in mar Labaad loo diiwaangeliyo xubinimo waxa uu
ku khasban yahay inuu bixiyo kharashka diiwaangelinta
26.1.5. Iyada oo lagu xisaabtamayo hadba culayska iyo Baaxada kharashka iyo qiimaha
ay ku bixinayso iskaashatadu heerka iyo isbedelka qiimaha ayaa waxay
iskaashatadu xaq u leedahay in kharashka diiwaangelinta xubinka cusub
kordhiso kana dhigto _________________________________________Birr

26.2. Saamiyada (Shares)

26.2.1. Xubinku ugu yaraan waxa uu yeelanayaa hal saami
26.2.2. Cadadka saamiyada iskaashatada waxaa lagu salaynayaa hadba cadadka
raasamaalka ee ay iskaashatadu ugu baahan tahay bilaabida iyo dhaqaajinta
hawleheeda shaqo, isla markaasna loo arko inay isku bixinayso
26.2.3. Guud ahaan cadadka saamiyada iskaashatadu waa _____________Saami
26.2.4. Qiimaha Halkii saami waa _______________________________Birr. Xubin kasta
oo loo ogolaaday gadashada saamiguna waa inuu lacagtiisa saamiga ku bixiyo
mudo aan ka badnayn 30 maalmood oo laga bilaabmo maalinta loo ogolaaday
26.2.5. Xubinka doonaya inuu iibsado wax ka badan hal saami wuxuu awoodi karaa inuu
kala xaajoodo gudiga sare ee hawl-wadeenada kuna bixiyo xilliga ay u cayimaan.
Hase ahaatee bixinta saamigu kama badan karto mudo 6-bilood ah
26.2.6. Lacagaha laga ururiyo iibka saamiyada waxaa keliya ee loo isticmaali karaa
dhaqaajinta iyo fulinta hawlaha iskaashatada
26.2.7. Xubin kasta marka la eego cadadka saamiyada guud ee loo qoondeeyey
iskaashatada ma iibsan karo wax ka badan 10 saami
26.2.8. Iskaashatadu hadii loo baahdo in la kobciyo awoodeeda lacageed waxay awoodi
kartaa inay iibiso saamiyo dheeraad ah oo waafaqsan nidaamka iyo xeerka uu u
go’aamiyey shirweynaha guud

26.3. Dhigaalka ama Kaydka

26.3.1. Iskaashatadu dhigaalkeeda bileedka ah wuxuu noqonayaa mid ka bilaabma
______________________________Birr
26.3.2. Xubin kasta waxa uu awood u leeyahay inuu Dhigaal ahaan isaga gooyi in ka
badan cadadka loo cayimay dhigaalka
26.3.3. Xubin kasta waxaa waajib ku ah inuu bil kasta saddexda maalmood ee ugu
horeeya ku soo xereeyo cadadka dhigaalka ah ee uu u go’aamiyey bileedka,
hase yeeshee isaga oo shirweynaha guud ka duulaya dabeecadaha shaqo iyo
dadaalka isbedelka ee xubinka iyo hab dhaqankiisa bixinta dhigaaladiisa ayaa loo
ogol yahay inuu si dheeri ah u go’aansado cadad kale oo Dhigaal iyo xilli loo
cayimo intaba
26.3.4. Lacagahan dhigaalka ah waxaa lagu kaydinayaa Accountiga bankiga uga furan
dhigaalka iskaashatada

13
 26.3.5. Lacagaha dhigaalka waxaa keliya ee loo isticmaalaysaa adeegga deynta oo keliya
26.3.6. Xubinku wuxuu xaq u leeyahay inuu dhigaalka iskaashatada ka soo codsado in
laga siiyo deyn lacageed oo uu ku xalliyo dhibaato la soo deristay dadaalkiisa
isbedelka nololeed amaase wixii lacag yaraan ah. Hase ahaatee, waxaa looga
baahan yahay inuu noqdo xubin ugu yaraan Dhigaal samaynayay mudo 6-
bilood ah
26.3.7. Iyada oo deymaha la siinayo xubnaha cida fulinaysaa tahay gudiga arrimaha
bulshada ayaa gudigu isaga oo diyaarinaya xeerarka iyo shuruudaha lagau
bixcinayo uu hordhigayaa kana ansixinaysaa shirweynaha guud, waxaanu xil ka
saaran yahay inuu marka loo ansixiyo dhaqangeliyo
26.3.8. Xubin kastaaba wuxuu helayaan faa’iidadada dulsaarka iyo wixii faa’iido laga
helay deynta la siiyey iyo wixii dulsaar ah ee uu dhalo dhigaalkiisu

26.4. Deynta
26.4.1. Iskaashatadu waxay awoodaa inay deyn ka qaadato hay’adaha maaliyadeed ee
ay khusayso amaase iskaashatooyinka kale ee dhigeeda ah, taas oo ku
salaysnaanaysa qaab waafaqsan habka uu u go’aamiyo shirweynaha guud iyada
oo ay sideeda ahaanayso hawsha dulsaarka ee nidaamka bankiga qaranku
26.4.2. Deynta ay qaadanayso iskaashatadu waxay noqonaysaa cadadka ay daraasad
ahaan u soo cayimeen gudiga hawl-wadeenadu taasoo yeelanaysa dulsaarkeeda
iyo xilliga bixinteeda oo cayiman waxayna dhaqan galaysaa marka la hor
dhigoiiska markjaasna laga ansixiyo shirweynaha guud oon 2/3 codka xubnaha
ku ansixiya
26.4.3. Lacagaha la helo ee deynta ahi waxay noqonayaan kuwo loo adeegsado iibka
qalabyada kala duwan iyo Alaabada Caydhiin, shaqooyinka dhismaha iyo
ballaadhintooda, iwm.,.. iyo kharashyada dhinacyadaas looga baahan yahay oo
keliya
26.4.4. Iyo Illaha kale ee maaliyadeed.

26.5. Illaha Kale ee Dekhli

26.5.1. Faa’iidooyinka ay ka hesho dhaqdhaqaaqyadeeda shaqo
26.5.2. Qaadhaamada kala duwan
26.5.3. Deeqda/hadyada iyo abaal-marinada
26.5.4. Xisaabaadka aan qaybsamin
26.5.5. Dulsaarka ,iwm oo dhamaantoodba ah dekhliyada iskaashata

Qod. 27. Maamulka Xisaabaadka

27.1. Dukumentiyada aasaasiga ah

27.1.1. Diiwaanka xubnaha
27.1.2. Diiwaanka hadal-qoraalka shirka
27.1.3. Taysarada xubnaha
27.1.4. Buugga xisaabaadka xubnaha

14
 27.1.5. Kaadhka xubnaha
27.1.6. Diiwaanka deymaha
27.1.7. Diiwaanka hantida
27.1.8. Juwanka hantida
27.1.9. Diiwaanka dekhliga
27.1.10. Xaashida amarka kharashka
27.1.11. Diiwaanka kharashka
27.1.12. Guud ahaan xaashiyaha xisaabaadka
27.1.13. Xaashiyaha iyo diiwaanada dheriga ah ee xisaabaadka
27.2. Dhaqdhaqaaqa Xisaabaadka
27.2.1. Iskaashatadu isla marka ay ku dhawaato bilaabida hawlaheeda waxay bankiga
ka furanaysaa accountiga xisaabaadka ee nooca dhaqdhaqaaqa
27.2.2. Arrinta la xidhiidha bankiga laga dhaqdhaqaajinaya xisaabaadka iskaashatadu
waa mid uu go’aaminayo shirweynaha guud
27.2.3. Accountiga wuxuu noqonayaa mid lagu dhaqdhqaqaajiyo sexeexa wadajirka ah
ee madaxa xisaabaadka ama xigeenkiisa iyo lacag hayaha
27.2.4. Dekhliga iyo kharashkuba waxay noqonayaan kuwo laga bixiyo dhinaca bankiga
27.2.5. Waxaa waajib ah in maalin kasta Dekhli maalmeedka toos loogu xereeyo
accountiga bankiga
27.2.6. Wixii Kharash ah ee loogu baahan yahay kharashyada yaryar ee uu gacanta ku
haynayo khasnajiga kama badan karto _______________________________
Birr ilaa ________________________________________Birr
27.2.7. Hadii lacagaha bankiga looga soo saaro iibka Alaabada kala duwan lagu qaban
waayo wixii loogu tala galay waa in mudo aan ka badnayn 5 maalmood
gudahooda lagu celiyo accountiga laga soo saaray

Qod. 28. Xisaab-sannadeedka

28.1. Boordhiga hawl-wadeenada iskaashatadu iyaga oo saannad walba samaynaya xisab-xidhka

sannadeedka ah ayuu hor dhigaya Golaha iyo shirweynaha guud, kadibna iyaga oo wixii
natiijo ah eegaya ayaa laga gaadhayaa go’aanka ku haboon
28.2. Xisaab-sannadeedka iskaashatadu wuxuu noqonayaa mid ku eg mudada u dhaxaysa laga
bilaabmo 1da Hamle—30 Sane ee Sannad walba
28.3. Boordhigu isla marka ay dhamaato xisaabta sannadku mudo aan ka badnayn mudo 2-
bilood ah ayuu ku diyaarinayaa xisab xidhka Sannadka kuna soo hordhigayaa
warbixinteeda Golaha iyo shirweynaha. Sidoo kalana wuxuu nuqul Ogeysiis ah u
gudbinayaa xafiiska iskaashatada
28.4. Warbixinta xisaabta waxaa barbar soconaysa warbixinta gudiga dabagalka oo la soo
gudbinayo xilligeeda lana dhagaysanayo

15
 28.5. Gudiga hawl-wadeenada iskaashatada waxaa looga baahan yahay inay xisaab-xidhka
iskaashatada u diyaariyaan qaab ku haboon hanti-dhawrka xisaabaadka

Qod. 29. Dabagalka & Baadhida Xisaabaadka

29.1. Gudiga dabagalka ee iskaashatadu waxay awood u leeyihiin inay wakhti kasta oo ay
lagama maarmaan u arkaan baadhid iyo hubinba ku sameeyaan xisaabaadka iskaashatada
29.2. Iskaashatadu sannadkiiba hal mar ayay xisaabaadkeeda ku baadhaysaa hanti-dhawr ay
dibada ka keensato
29.3. Cida baadhaysa xisaabaadka iskaashatadu waxay noqonaysaa Kooxda dhismaha
iskaashatooyinka ee ay khusayso amaase cida ay u wakiishaan kooxdaas
29.4. Hadii iskaashatadu sababo kala duwan awgood ugu baahato inay xisaabaadkeeda ku
baahdo hanti-dhawr dheeraad ah waxaa loo baahan yahay inay heshiis midaysan ka
yeshaan Kooxda ay khusayso ee dhismaha iskaashatooyinka
29.5. Laga bilaabmo maalinta gudiga hawl-wadeenada loo soo gudbiyo warbixinta natiijada
hanti dhawrka mudo aan ka badnayn hal bil ah gudeheeda ayay ku suuro gelinaysaa inuu
Golaha fulinta warbixintaas hordhigo shirweynaha guud kana ansixiyo natiijadana lala
socodsiiyo xafiiska baadhaya xisaabta, taas oo laga fulinayo dhinaca gudiga dabagalka
29.6. Xilliga la qabanayo hawsha baadhida xisaabaadka waxaa la suuro gelinayaa inuu goob
joog ka noqdo xubin ka socoda Kooxda dhismaha iskaashatooyinka ee ay khusayso
29.7. Natiijada ka soo baxda baadhida xisaabtu waxay noqonaysaa mid la dhigo laguna xafido
meel ku haboon inay si fudud xubnuhu uga helaan ama uga arkaan

Qod. 30. Habka Qaybinta Faa’iidada Saafiga ah

30.1. Xisaabaadka la qaybinayo

30.1.1.Faa’iidadada saafiga ah ee la helay iyada oo laga goynayo 70% ayaa cadadkaas
loo qaybinayaa xubnaha iskaashatada
30.1.2.Si loo xoojiyo Awooda lacageed ee iskaashatada ayaa waxay xubnuhu awoodi
karaan inay qayb cayiman oo ka mid ah faa’iidada xaasilka ah ee ay
qaybsanayaan u gooyaan Iibsiga saamiga iyo dhigaalka
30.1.3.Qaybsiga faa’iidadu waa inuu noqdo mid laga ansixiyo Golaha shirweynaha
laguna qaybiyo mudo aan ka badnayn 3-bilood
30.1.4.Iyada oo habka qaybsiga faa’iidadu noqonayo mid ku salaysan saamiga
dhigaalka xubinka, ka qayb galkiisa iyo doorka uu ku leeyahay gashiyada ayaa
hadana habka loo fulinayaa noqonayaa mid si cad ugu faahfaahsan xeer
hoosaadkan

16
 30.2. Jejebinta Faa’iidada Xaasilka ah
30.2.1.Iyada oo iskaashatadu faa’iidada xaasilka ah ee ay heshay ka goynaysa 30% ayay
lacagtaas u dhigaysaa kayd ahaan (Contingency)
30.2.2.Kaydka dhigaalku wuxuu oolayaa accountiga bankiga ilaa inta uu ka gaadhaya
cadad u dhigma 30% raasamaalka guud ee iskaashatada
30.2.3.Cadadka faa’iidada saafiga ah ee ka soo hadhaysa dhigaalka jejebinteedu waxay
noqonaysaa mid uu shirweynaha guud go’aamiyo
30.2.4.Xubnuhu waxay awoodaan inay kaydka faa’iidada saafiga ah ee ku xusan
qodobka 30.2.3. ee ay helaan ku iibsadaan saamiyo dheeraad ah

Qod. 31. Hantida aan Qaybsamayn

31.1. Guud ahaan hantida iyo lacagaha lagu helo qaab deeq ahaan ah, abaal marin amaase
siinba waxay noqonayaan kuwo aan loo qaybinayn xubnaha oo wadar loo leeyahay.

31.2. Sidoo kale lacagaha loo qoondeeyey dhigaalka iyo hawlaha fulinta adeegyada bulsho ilaa
inta ay iskaashatadu jirto iyagana looma qaybinayo xubnaha lagumana fulinayo wax ka
baxsan ujeedooyinkii loo qoondeeyey

Qod. 32. Burburka Iskaashatada

32.1. Iskaashatadu waxay ku burburi kartaa go’aan ay ansixiyaan 2/3 xubnaha kalfadhiga guud
ee iskaashatadu
32.2. Hadii xubnuhu ku soo koobmaan tiro dhan 10 xubnood isla markaasna lafgu guulaysan
waayo in xubno cusub la kasbado iskaashatadu way burburaysaa
32.3. Hadii iskaashatadu ay ku kacdo falal lid ku ah shuruucda iyo xeerarka bayaanka
iskaashatooyinka iskana sixi waydo qaladaadkeeda waxaa lasuuro gelinayaa in
iskaashatonimadeeda lagu burburiyo go’aanka Kooxda dhismaha iskaashatooyinka ee ay
khusayso

32.4. Waxaa suurogal noqon karta in xukun maxkamadeed lagu amro inay Kooxda dhismaha
iskaashatooyinku iskaashatadaas diiwaanka ka tirtiraan. Hase ahaatee sida uu dhigayo
beyaanka 147/91 ee dhismaha iskaashatooyinku iskaashatadu waxay xaq u leedahay inay
ambiil ka qaadato go’aankaas
32.5. Kahor inta aanay iskaashatadu ku talaabsan go’aankeeda burburka waa inay war geliso
heshiisna kala gaadho Kooxda dhismaha iskaashatooyinka ee ay khusayso
32.6. Codsiga burburka iskaashatada waxa la dhaqan gelinayaa Kadib marka ay dhinaca Kooxda
dhismaha iskaashatooyinku sameeyaan baadhid xisaabeed lagana gaadho go’aanka ku
haboon.
32.7. Marka la go’aamiyo inay burburto iskaashatadu iyada oo mudo aan kabadnayn 7-
maalmood dib ugu soo xeraynaysa Kooxda iskaashatooyinka ee waax Magaaleedka
shahaadada diiwaangelinta iskaashatada, shaabadeheeda ayay sidaas kagaga
qaadanaysaa cadayn (Clearance)

Qod. 33. Micnaha Xeerkan

17
 33.1. Dhamaan qodobada ku xusan xeer hoosaadkan iskaashatadu waa kuwo waafaqsan
bayaanka 147/91 iyo beyaanka dib u habaynta ee 402/96;
33.2. Dhamaan nooc kasta oo ka mid ah figrado ama falal ka hor imanayaa nuxurka xeerarka
xeer hoosaadkani ma yeelanayaan fulitaan sharci
33.3. Hadii muran ka kaco Waxyaabo aan ku xusnayn xeer hoosaadkan waxaa lagu fulinayaa
qaab waafaqsan bayaanka 147/91 iyo beyaanka dibu habaynta ee 406/96
33.4. Hadii xeer hoosaadkan gudihiisa uu muran ka aloosmo qaabka loo fasirayo qodobadiisa
laguna heshiin waayo waxaa la raacayaa fasiraada ay ka bixiyaan Kooxda dhismaha
iskaashatooyinku.

Qod. 34. Dibu habaynta X/Hoosaadkan

34.1. Xeer hoosaadkan wakhti kasta oo ay noqoto lagama maarmaan waxaa lagu samayn karaa
dibu habayn ku salaysan go’aanka 2/3 xubnaha shirweynaha guud
34.2. Qodobka xeer hoosaadkan ee qayb ahaan amaase gebi ahaantiisba shirweynuhu ansixiyay
in dib loo habeeyo amaase la bedelo laga bilaabmo maalinta la qabtay go’aankaas mudo
aan 30 maalmood ka badnayn waa in isaga oo laga dhigay 3 koobi loo gudbiyo lagana
diiwaan geliyo xafiiska dhismaha iskaashatooyinka waax Magaaleedka lana aqoonsado
34.3. Kahor inta qodobada xeer hoosaadkan ee dibu habaynta lagu sameeyey ogolaansho ka
helin Kooxda dhismaha iskaashatooyinka laguma hawl gali karo.

Qod. 35. Dhaqangalka Xeerkan

35.1. Xeer hoosaadkani Kadib marka ay ansixiyaan 2/3/ xubnaha shirweynuhu isla markaasna
nuqulka koowaad loo badiyo 3-koobi bog walbana sexeexaan xubnaha hawl-wadeenada
iyo kuwa gudiga dabagalka ee la doortay, ayaa la suuro gelinayaa in mudo aan ka badnayn
30 maalmood gudahooda loogu gudbinayaa Kooxda dhismaha iskaashatooyinka ee waax
magaaleedka
35.2. Xafiiskuna isaga oo xaqiijinaya inay u buuxaan shuruudihii looga baahnaa diiwaangelinta
sharci isla markaasna bog walba ku dhufanaya shaabadiisa ayuu iskaashatada hal noqul
ugu lifaaqaya warqada uu ku wargelinayo ee ka baxaysa xafiiskiisa
35.3. Kooxda dhismaha iskaashatooyinka ee waax magaaleedku laga bilaabmo maalinta uu
ogolaaday xeer hoosaadkaas isla markaasna ansixiyay oo ah Taariikh_________________
si buuxda ayuu xeer hoosaadkani u dhaqan galayaa

Qod. 36. Ansixinta Xeer Hoosaadka

36.1. Go’aan
Anaga oo ah xubnaha magacyadoodu hoos ku xusan yihiin oo dhan 2/3 ama in ka badan
oo dhan ______________Xubnood ayaa waxaan rabitaankayaga oo midaysan iyo
hirgelinta halka Ujeedo ee aan leenahay ku ansixinay xeer-hoosaadkan
iskaashatadayada ee m,agaceedu
yahay______________________________________________ kana shaqaynaysa
Waaxda ganacsiga yar-yar iyo heerarka hoose kaas oo aanu aragti midaysan iskula
qaadanay kagana doodnay fagaare dimuqraadiyadeed oo aan u furanay qaab waafaqsan
bayaanka 147/91 qodobka 11aad ku ansixinay sexeexayaga manta oo taariikhda tahay
____________________________________

18
 36.2. Magaca Xubnaha oo buuxa, sexeexa iyo ciwaankooda

Cinwaanka
T/T Magaca Xubnaha Nooca Sinjiga Waax- Qabaleega Guri Teleefoon Sexeexa
aasaasayaasha oo Buuxa Xirfadiisa Magaaleedka Lr. Lr

Summad______________________
Taariikh_______________________

Ku:- wakalada horumarinta shirkadaha yar-yar ee

Maamulka Magaalada _________________ Qabaleegga_____________________

Ujeedo:-Soo Gudbin Codsi Diiwaangelineed

laga bilaabmo manta oo ay tariikhdu___________________________ aasaasanay iskaashatada

magaceedu yahay ________________________________ayaa si aanu u sii fulino hawlihii kale
ee qaab-dhismeedka ee u hadhay iskaashatada ayaa waxaan halkan idiinku soo lifaaqnay:-

b) Hadal-qoraalkii aasaasioda oo ka kooban _________Bog

t) Laba koobo oo xeer-hoosaadka ah oo ka kooban _______Bog
j) Faahfaahinta xogta gudiga hawl-wadeenada iyo dabagalka oo ka kooban ____bog
x) Qorshaha shaqo ee iskaashatada oo ka kooban ______Bog
kh) Codsiga aan bankiga kaga codsanay inuu noo furo accountiga oo ka kooban ____ Bog oo

19
aanu dhamaantoodba idiinku soo lifaaqnay warqadan, ayaa waxaan go’aankayaga oo ka
kooban _____ bog idinka codsanaynaa inaad Bankiga
_______________________________laanta ________________ nooga furtaan accountiga
dhigaalka iyo kan dhaqdhaqaaqa ee iskaashatadu u baahan tahay.

Mahadsanidin

Wakaalada horumarinta shirkadaha yar-yar ee mamulka magalada Jigjiga

Hadal-qoraalka Aasaasida Iskaashatada______________________________________
Magaalada ________________________Qabaleega_________________

Goobta shirka___________________________________________
Taariikhda shirka________________________________________
Saacada uu furmay______________________________________
Saacada uu xidhmay______________________________________
Cadadka xubnaha aasaasay_________________________________
Cadadka xubnaha ka qayb galay____________Lab__________________Dhedig_____________
Shirgudoonka_______________________________________________

Ujeedada shirkani waa in lagu ansixiyo xubnaha hawl-wadeenada iskaashatada isla markaasna bilowdo
shaqooyinkeeda sidoo kalana hawl-galadii ay hada kahor sameeyeen gudiga qaban qaabada la
dhegeysto warbixintii dhaqdhaqaaqyadoodii shaqo iyo xeerarka, qorshaha iyo hawlaha qabyada ah ee
ay diyaariyeen lana ansixiyo sidaasna ku bilowdo shaqadeeda.

Ajendayaasha Shirka

20
1. Ansixinta xeer-hoosaadka iyo kharashka diiwaangelinta ee xubnaha, cadadka saamiyada iyo saami
kasta qiimihiisa
2. In la doorto gudiga doorashooyinka
3. In la doorto gudiga hawl-wadeenada, gudiga dabagalka iyo gudi-hoosaadyada kale
4. In la doorto xubnaha sexeexooda lagu dhaqdhaqaajinaya accountiga bankiga lana go’aamiyo
5. Ansixinta qorshaha iskaashatada
6. Ansixinta magaca, xafiiska, ciwaanka, Astaanta iyo shaabada iskaashatada

Ajendaha Koowaad

1. Go’aan

Ugu horayn iyada oo uu ajendahani ahaa mid ku wejahnaa xeer hoosaadkan iskaashatada ee
qabyada ah xubnuhuna qodob-qodob uga doodeen una ansixiyeen.
Ayaa sidaas awgeed waxa cod midaysan lagu ansixiyey inuu cadadka saamiyada noqdo ________
saami. Saamigii kastana qiimihiisu noqdo ______________________________________Birr iyo in
kharashka diiwaangelinta xubinkiiba noqdo ________________________________________Birr

Ajendaha Labaad
Iyada oo ajende ahaan loo qabtay doorashada xubnaha hawl wadeenada ayaa si ajendahani loo fuliyo
waxaa la doortay xubnaha gudiga doorashada. Sidaas awgeed waxaa gudigaas loo doortay:-
1. ___________________________________
2. ____________________________________
3. ____________________________________

Ajendaha Saddexaad

Markii xigtay iyada oo ay hoggaamiyeen shirkaas gudiga doorashada ayaa waxaa la doortay gudiga
hawl-wadeenada oo kala ah:-
1. _________________________________________Gudoomiye
2. _________________________________________Ku-xigeen
3. _________________________________________Xoghaye
4. __________________________________________Xisaabiye
5. _________________________________________lacag-haye
6. __________________________________________Xubin
7. __________________________________________Xubin
gudiga dabagalka oo kala ah:-
1. _________________________________________Gudoomiye
2. _________________________________________Xoghaye
3. _________________________________________Xubin

Gudiga iibka oo kala ah:-

21
 1. _________________________________________Gudoomiye
2. _________________________________________Xoghaye
3. _________________________________________Xubin

Ajendaha Afraad

Anaga oo ka duulayna go’aanka codka buuxa aanu ku ansixinay ee aan ka gaadhnay ajendihii aanu kaga
hadlaynay sidii loo cayimi lahaa xubnaha iskaashatada ee dhaqdhaqaajinaya Accounti-ga iskaashatada,
isla markaasna aan cod buuxa ku go’aaminay in accountiga kaydka iyomidka dhaqdhaqaaqo nalooga
furo Bankiga ___________Laanta________________________, kaas oo aan go’aaminay in lagu
dhaqdhaqaajiyo sexeexa wadajir ah ee xubnaha kala ah:-
1. ___________________________________Gudoomiyaha
2. ___________________________________Ku-xigeenka
3. ___________________________________lacag-hayaha
4. ___________________________________Xisaabiyaha.

Ajendaha Shanaad

Iyada oo laga duulayo ajendihii yaalay ee ahaa in la ansixiyo qorshe-sannadeedka iskaashatada, ayaa
waxaa la go’aamiyay in ajendahani xambaarsanaado Iskaashatadan magaceeda oo ah
Iskaashatada_________________________________________________________________________ Xafiiska,
Ciwaanka Iskaashataduna noqdo Guriga Lr.______ Qabaleega_______ Waax-Magaaleedka ______ iyo
Shaabada iskaashatada oo ah________________________________ oo intaba lagu go’aamiyay cod buuxa.

Gabagabo

22
 Ugu danbayntiina waxay xubnaha shirweynuhu cod buuxa ku go’aamiyeen in xeer-hoosaadka
iskaashatada, natiijada doorashada xubnaha gudiga hawl-wadeenada iyo gudiyada kala duwan,
qorshaha iskaashatada iyo hadal-qoraalka shirweynaha oo si habsami ah loo diyaariyey loo wada
gudbiyo wakaalada horumarinta shirkadaha yar-yar iyo kuwa heerarka hoose ee
qabaleega_____________.

Anaga oo ah xubnaha magacoodu hoos ku xusan yahay ee iskaashatada ____________________ anaga oo

manta isugu nimid shirweynaha aasaasida iskaashatadan ayaa waxaan halkan ku cadaynaynaa inaanu
sexeexayaga si buuxda ugu ansixinay go’aankan ku xusan Bogga____ ilaa ____ .

Cinwaanka
T/T Magaca Xubnaha Nooca Sinjiga Waax- Qabaleega Guri Teleefoon Sexeexa
aasaasayaasha oo Buuxa Xirfadiisa Magaaleedka Lr. Lr

Xaashida Faahfaahinta Xubnaha Gudiga Hawl-wadeenada Iskaashatada Ganacsiga yar-yar ee loogu

magac daray Iskaashatada ee_____________________ ee Magaalada_____________
Qabaleegga____________________

1. Xubnaha Gudiga Hawl-wadeenada Shaqo

Cinwaanka
T/T Magaca Xubinka Xilka Shaqo Waax- Qabaleega Guri Lr. Teleefoo Sexeexa
oo Buuxa Magaaleedka n Lr
1.1. Gudoomiye

1.2 Ku-xigeen

23
1.3 Xoghaye

1.4 Xisaabiye

1.5 Lacag-haye

2. Gudiga Dabagalka

Cinwaanka
T/T Magaca Xubinka Xilka Shaqo Waax- Qabaleega Guri Teleefoon Sexeexa
oo Buuxa Magaaleedka Lr. Lr
2.1 Gudoomiye

2.2 Xoghaye

2.3 Xubin

3. Gudiga iibka

Cinwaanka
T/T Magaca Xubinka Xilka Shaqo Waax- Qabaleega Guri Teleefoon Sexeexa
oo Buuxa Magaaleedka Lr. Lr
3.1 Gudoomiye

3.2 Xoghaye

3.3 Xubin

Xaashida Daraasaadka u Haboon iskaashatada MSEs ___________________________________

1. Hordhac
2. Muuqaalka Mashruuca
2.1. Halka uu ku yaalo Mashruucu _____________________
Magaalada_____________________________
Qabaleega_____________________________________
Goobta loo yaqaan______________________________
2.2. Sannadka Mashruuca___________________________
2.3. Cadadka shacabka goobta ku nool___________xubnaha ka faa’iideystayaasha ah ee
la filayo inay mustaqbalka xubno ka noqdaan
2.4. Nooca xarumaha ganacsi ee ka jira aagga lana midka ah ama la dhaqan-
dabeecadeed ah, cadadkooda iyo tirsadooda
2.5. Xaalada iskaashatooyinka kale ee la midka ah ee aagga ka jira
2.6. Figradaha ama ra’yiga dhibaatooyinka ay iskaashatadu xallin karto

24
 2.7. Ujeedada iyo Baahida loo qabo mashruuca
3. Falanqaynta Suuqa
3.1. Baahida iyo rabitaanka uu suuqa ku leeyahay waxsoosaarka iskaashatadu
3.2. Xaalada keenida waxsoosaarka

25
4. Qorshaha Waxsoosaarka
Nooca Hal-beeg Qiimaha Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannadka Sannadka Afraad Sannadka Shanaad
Waxsoosaarka Midkiiba Saddexaad
Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S

5. Dakhliga Adeegga
Nooca Hal-beeg Qiimaha Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannadka Sannadka Afraad Sannadka Shanaad
Waxsoosaarka Midkiiba Saddexaad
Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S

26
 6. Qorshaha Alaabada Caydhiin / Gashiyada /
Qiimaha Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannad/Saddexaad Sannadka Afraad Sannadka Shanaad
Nooca Hal-beeg Midkiiba
Waxsoosaarka Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S

7. Qalabyada Joogtada ah ee mashruucu u baahan yahay

Hal-beeg Qiimaha Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannadka Sannadka Afraad Sannadka Shanaad
Nooca Kharashka Midkiiba Saddexaad
Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cadad Birr S Cada Birr S
d

27
 8. Qorshaha Cudada Shaqaale

Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannadka Saddexaad Sannadka Afraad

Cada Mushaar Mushaar Cada Mushaar Mushaar Cada Mushaar Mushaar Cada Mushaar Mushaar
Nooca d Bishii Sannadka d Bishii Sannadka d Bishii Sannadka d Bishii Sannadka
T/T Kharashka Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S
1 W/soosaarayaasha
/Kharashka la siiyo
xubbnaha Shaqaalaha
ah/
2 Kuwa aan ahayn
W/soosaarayaasha
tooska

9. Qaab-dhismeedka Mashruuca iyo Maamulkiisa

28
 9.1. Q/Dhismeedka Hay’adeed ee Iskaashatada MSEs
9.2. Xaalada Shaqaalaha & Cida uu hoos tago

10. Ka-qayb-qaadashada Xubnaha

Nooca Waxsoosaarka Cadadka Xubnaha Waxsoosaarka Sannadka Wadarta Guud ee Cadadka

ee Halkii Xubin W/soosaarka

11. Gashigga /Tabaha Fulinta Iibsiga & Gadida/

11.1. Habka fulinta iibka adeegga Waxsoosaarka

11.2. Qorshe-hawleedka Waxqabadka

12. Qiysaasta Kharashka ku baxaya Mashruuca

T/T Nooca Kharashka Sannadka Koowaad Sannadka Labaad Sannadka Saddexad Sannadka Afraad Sannadka Shanaad
Bishii Sannadkii Bishii Sannadkii Bishii Sannadkii Bishii Sannadkii Bishii Sannadkii
Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S Birr S
Kharashka
Dhismaha

Kharashka
Hawl-/fulinta

Kharashyada Joogtada ah

Kharashyada Is-badbadala

Wadarta

29
13. Illaha Kharashka Guud ee Mashruuca

Birr S
13.1. Inta ay daboolayso Iskaashatadu
13.2. Inta deynta looga baahan yahay
13.3. Illo Kale
Wadarta Guud

14. Cadaynta Faa’iidada iyo Khasaaraha

Sannadka Koowaad Sannadka Sannadka Sannadka Sannadka Shanaad

T/T Faahfaahinta Labaad Saddexaad Afraad
Kharash Dekhli Kharash Dekhli Kharash Dekhli Kharash Dekhli Kharash Dekhli
1 Dekhliga Iibka aan saafiga ahayn
Dekhliga Iibka W/soosaarka
Dekhliga Adeegyada
2 Kharashka iibka Alaabada
Caydhiin
Kharashka Shaqaalaha
Kharashyada Maamul
Faa’iidada Saafiga ah ee aan
canshuurta laga goyn

15. Dabagalka iyo Qiimaynta

15.1. Qaabkee ayaa dabagal loogu samaynayaa dhaqdhaqaaqo iyo koboca mashruuca?
15.2. Waa Ayo cida dabagalka ku samaynaysaa?
15.3. Dabagalka xilliyadee baa la samaynayaa?

30
Qorshaha Xilliga Dheer iyo Xilliga gaaban ee Iskaashatada_______________________

1. Qorshaha Xilliga Gaaban

T/T Shaqooyinka Ugu waawayn Hal-beeg Cadadka Hubin

2. Qorshaha Xilliga Dheer

T/T Shaqooyinka Ugu waawayn Hal-beeg Cadadka Hubin

31
 Summad_________________
Taariikh__________________

Ku: - Bankiga ___________________________________Laanta_______________

godey

Ujeedo:-Codsi Furitaan Akowntiga Bankiga (Bank Account)

Iyada oo Shirweynihii ay iskaashatadayada ______________________________________________ yeelatay

taariikhda markay ahayd _____________ Sannadka________ ku soo saartay go’aan ah in Bankigiina
laanta________________________ nalooga furo Akowntiga dhigaalka iyo mid nooca dhaqdhaqaaqo ah
isla markaasna lagu dhaqdhaqaajiyo magaca iyo sexeexa xubnaha gudiga ah ee loo doortay
iskaashatadan oo kala ah:-

1. __________________________________________Gudoomiyaha
2. __________________________________________Ku/xigeenka
3. __________________________________________Xisaabiyaha
4. __________________________________________Lacag-hayaha
Kuwaas si ay u suurto gasho in iyada oo Gudoomiyaha ama Ku-xigeenka oo la sexeexaya Xisaabiyaha
iyo Lacag-hayaha ay sidaas ku dhaqdhaqaajiyaan aan idiinku soo wargelinay warqada Summadeedeedu
tahay______________ kuna taariikhaysnayd ______ Sannadka____.Sidaas derteed, waxaan idinka
codsanaynaa inaad sidaas ula socotaan isla markaasna noo furtaan accounts-kaas.

Mahadsanidiin

32
Ururka /
Iskaashatada____________________________
______________________________________

Qorshaha Ganacsiga (Business Plan)

33
 Sanadka __________
Jigjiga
QORSHAHA GANACSIGA
1. Magaca Iskaashatada______________________________________________________
2. Ciwaanka Iskaashatada Dawlada Deegaanka Soomaalida Magaalada Jigjig.
Maamulka xaafada______ Qaybta___________ Numbarka Guriga_________
3. Nooca Iskaashatada________________________________________________________

Waxsoosaar Adeeg Bixin Tafaariiq Jimlad

4. Mudada qorshaha Laga bilaabo_________ ilaa_____________
5. Goobta ay iskaashatadu/shirkadu wax ku soo saarto/ Ku gado/Qalab ay ku shaqayso
way leedahay Ma laha
haday guri leedahay cabirkiisa____________________
Haday dhul leedahay cabirkiisa ___________________
Iskaashatadu haday wax faa’iida ah ama khasaare ah u leeyihiin goobaha ay wax
kusoosaarto/ Ku gado iyo Qalab ay ku shaqayso
Faa’iido_________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Dhibaato ________________________________________________________________

6. Mulkiilayaasha Iskaashatada
1. ___________________
2. ___________________
3. ___________________
4. ___________________
5. ___________________
6. ___________________
7. ___________________
8. ___________________ 15. ____________________
9. ___________________ 16. ____________________
10. __________________ 17. ____________________
11. __________________ 18. ____________________
12. __________________ 19. ____________________
13. __________________ 20. ____________________
14. __________________ 21. ____________________

Rasamalka Loo bahanyahay

34
 ________________________
_____________________________

Ilaha Lagahelayo Rasamaalka inta ay leegtahay (Birr)

I. Inta iskashatadu leedahay ______________________________
II. Caawimo ______________________________
III. Dayn ______________________________

7. Qorshaha Iib Sanadeedka

Tir Nooca wax soo saarka ama Cabirka Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o Adeega shayga guud

Wadarta Iibka

8. Qalabka Shirkadu haysato/leedahay

35
Tir Nooca Qalabka iyo wakhtigii Hal Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o lasoogaday beega shayga guud

Wadarta Iibka

9. Qalabka Iskashatada u qorshaysan inay gadato Mustaqbalka

Tir Nooca Qalabka iyo wakhtiga Cabirka Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o lasoogada shayga guud

Wadarta Iibka

10. Alaabta Wax soo saar ee ay Iskashatadu u baahantahay sanadkii

Tir Nooca Alaabta ay wax Cabirka Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o kasamaynayso shayga guud

36
 Wadarta Iibka
Ilaha lagahelayo Alaabta_________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

11. Hawl-fulinta sanadkii ( Kharashka xooga, ka wax-lagu gadayo, ka sidhinka qalabka

cashuurta iyo wixiilamida)
Tir Nooca kharashka Cabirka Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o shayga guud

Wadarta Iibka

12. Qorshaha wax soo saar/Adeeg la bixinayo sanadka

Tir Shayga la soo saarayo ama Cabirka Cadadka Qiimaha Qiimaha Faalo
o Adeega la bixinayo shayga guud

37
 Wadarta Iibka

13. Shaqaalaha ay iskaashatadu u baahantahay

Tiro Magaca shaqaalaha Aqoonta iyo khibrada Xilka ama Mushaarkiisa
looga baahanyahay masuuliyada bisha (Birr)

Wadarta

38
 14. Qorshaha Lacagta Baxaysa/ Kharashka/ cash out- flow
Tir

Maskaram

Nahase
Mayasiya
o

Megabit
Tikimti

Yekatit

Ginbot
Tahsas

Hamle
Hidar

Sane
Tir
1 Bisha bilowgeedi lacagta kaashka ah ee gacanta ku
jirtay
2 Lacagta kasoo xerootay iibka
3 Lacagta kazoo xerootay meelokale
4 Guud ahaan qalabka soo xerooday
Lacagta sida tooska ah alaabta loogusoogaday
Kharashka ku baxay xooga waxsoosaarka
Kharashka sida tooska ah aan ubixin
Kharashka lagu bixinayo Qalabka iskaashatada u
qorshaysnaa inay gadato
Lacagta daynta Lagubixinayo
Lacagta dhalada/ dulsaarka ah
Guud ahaan adeegyada yaryar waxa kubaxay
Kharashka ama lacagta guud ee baxay
Bisha dhamadkeeda waxa lacag baaqi ah/soo
hadhay

39
 15. Foomka Khasaare iyo Faa,iido Qeexa ee Sanadlaha / profit & loss

Magaca Iskaashatada
…………………………………………………………………………………
….
Shaxda Faa’iido & Khasare Qeexida
Laga bilaabo hamle
Iibka Guud =
 Alaabta aan gadmin oo laga jaray komishinka iibka -
Iibka Saafiga ah =
 Kharashkii ku baxay alaabta lagaday/ adeega -
labixiyey
 Kharashka sida tooska ah ugu baxay xooga -
 Kharashka sida tooska ah ugu baxay alabta -
 Kharashka kubaxaya isdhinka tayada qalabka -
Faa’iidada Guud
 Kharashka aan sida tooska ahyn u baxay -
 Xooga aan tooska ahyn
 Telefenka & Boosta
 Biyaha
 Laydhka
 Kirada guriga/meherada
 Wixiikale ee dheeriga ah
Faa’iidada laga rajaynaayo dhaqdhaqaaqa shaqada
 Kharashka Dhalada/ dulsaarka daynta XXXXXXXX -
Faa’iidada saafiga ah canshuurta ka hor
 Canshuurta dhakhliga -
Faa’iidada saafiga ah canshuurta ka dib
Magaca diyaariyaha
qorshahan………………………………………………………………
Saxeexa……………………………… taariikhda

40
Cadaynta Khasare iyo Faa’iido / profit & loss
Dakhli
Iibka albaab bir-ah Iibka daaqad bir-ah

Iibka Guud
Kharashka waxsoosaarka
Kharashka qalabka qaydhiin

Mushaarka waxsoosaarayaasha

Kharashka laydhka

Dhamaadka alaabooyinka

Kharashka waxsoosaarka

Faa’iidada waxsoosaarka

Kharashka iibka iyo Maamulka

Musharka maamulka iyo iibka

Kharashka biyaha

Kharashka telefoonka

Wadar

Faa’iidada canshurta kahor

Canshurta faa’iidada 30%

Faa’iidada saafiga ah

41
16. Raasamaalka loo baahanyahay Bilowga

 Maalgalinta Qiimaha (Birr)

o Goobtii/ Xaruntii ganacsiga __________________
 Goobti lagu shaqaynayey / guri dhisida __________________
o Guriga lahayo oo loodiyaariyo ganacsi __________________
 Kirayn
o Qalabkii wax lagu soo saari lahaa
o ………………………………………………………… __________________
o ……………………………………………………………__________________
o ……………………………………………………………__________________
o ……………………………………………………………__________________
o ………………………………………………………… __________________
o ………………………………………………………… __________________
o ……………………………………………………… __________________

=………………………
 Raasamaalka/ Kharashka shaqada
o Alaabta wax lagasamaynayo ama bagaashka __________________
o Xayaysiinta meherada __________________
o Mushaarka __________________
o Kirada __________________
o Liis ( Leas) Kirada dhulka lagubixiyo leas policyiga __________________
o Caymis __________________
o Kharashyada kale dheeriga ah __________________

 Wadarta guud ee Raasamaalka bilowga =………………………………………

42
Cadaynta Hantida, Daynka Iyo Raasamaalka

Hantida
Hantida laqaad qaadi

karo:__________________________________________

Bangiga

A:________________________________________________________

Hantida joogtada

ah:_______________________________________________

Alaabada

waxsoosaarka:____________________________________________

Qalabka

waxsoosaarka:_____________________________________________

Hantida

guud:_____________________________________________________

Daynka
Canshuurta shaqada

:_______________________________________________

Raasamaal

Raasamaalka la bixiyay

:___________________________________________ Faa’iidada

ururtay :_______________________________________________

Raasamaalka

Guud:________________________________________________

43
 Guud ahaan raasamaalka iyo
daynka:________________________________

argaysa 05.Sep 2016 (SDN/QJ):- Ku Sinaan 24 Sanno ayaa Laga Joogaa Markii allle ha u Naxariistee
Abwaan Maxamed Xaashi Dhamac “Gaariye” Tiriyey Maansada Ergo oo uu Ka Dhex Jeediyey Fagaaraha
Khayriyada ee Magaalada Hargaysa Isagoo Wakhtigaas Ceelalyo Nabadeed Sida Baaqna u diraya  Laba
Beelood oo Walaalo ah oo Wada Dega Gobolka Saaxil oo Xiligaas ay ka Dhex aloosnayd Dagaalo
Sokeeye.
Wuxuu Abwaanku Yaqiinsaday in Wixii loo Soo Halgamay aan La Qiimayn Isla
markaana ay Birta iska Asleen Dad Wada Dhashay oo Dhiig Iyo Dhalashaba
Wadaaga,Wuxuu ka digayay Sii Socoshada Fidnadaas Wuxuu beegsanayay in Maanka
iyo Maskaxdu Shaqayso lagana Koro “In Tolaay Yaa Reer Hebelaay” Dad inagag
Dhintaan.
Maantana Dardaarankii & Dhaxalkii Ilaahay ha u Naxariistee Abwaan Maxamed Xaashi
Dhamac Gaariye Waa Mid Taagan, Shabakada Qurbejoog Waxay  Maansadan u soo
Xulatay in La joojiyo Dagaalada ehliga si gaar ah Waxaan ugu Diraynaa Beelaha
Walaalaha ah ee Dirirta Khasaaraha Nafeed Sababtay Ku Dhex Martay Deegaano ka
Tirsan Degmada Ceel Afweyn ee Gobolka Sanaag.
Ninkii Aarsa Yiqiinay
Haduu Aarsaday Maanta
Uu-fanayskiina guuray
Iyana waa iga su’aale
Tolow Yaa Colka Eega
Loo Abaabulayaa?
Laba Oorya Walaaliyo
Ilmaadeer is Maquunsha
Lama Sheegin Aduunkee
Marka aan ugu Liito
Mar aan eeda Sokeeyiyo
Ilmahayga ku Waayo
Mar aan aayo La’aanta
Seedigay ugu Aaro oo
Walaashay asay qaado
Mar haday Aqalkayga
Haddii layga Adkaadiyo
Hadaan Raystey Idhaahdaba
Mar lay oohin u Tahay
Bal maxaanIstafiiday?

Maansada Ergo Iyadoo Qoraal ah oo Dhamaystiran Waxay u dhignayd Sidan:-

44
Qul-acuudu bilaahi
,idaajaa nasru-laahi,
al-raxmaan iyo qaaf iyo
alif-laamra sirteediyo
-waxaan maanta alhaakum
ilhaamka uga bilaabay
Hadraawow indhaweydba
sidaydii ma ahaynoo
waxaan ahay nin arkaaya
-waxaan uumku u jeedin
oo kaligii anfariirsan
waxaan ahay nin arkaaya
-maanka laaga ogsooniyo
asaraarta dhex yaala
isha laacu ka muuqdo
-waxaan ahay nin arkaaya
umadayda tasowday ee
usha loo qaban waayey
-Ee aniga iga bilow oo
abwaankeedu ka seexday
-waxaa qoonkee tabaysa
afweynoo laga reeyana
ujeedaa uga dambeysa
-waxaan ahay nin arkaaya
mar kastoo ayax guuro
in uu eel ka tagaayo
-walibana aad uga sii xumoo
libinteyda af-duuba
-waxaan ahay nin arkaaya
ayaankaygii shi’ dhaafay
markii loo injireystay
-oo madow daba-keeniyo
isagoo ducanayaa dirqiga
weysha ku ooftayoo
-idinkoo qof maqnaynoo
indhihiinu shan yihiin
mar labaad ambanaaya
-waxaan ahay nin arkaaya
ulajeedo habowday
ididiilo hungowday
ooda geel laga qaadayoo
hal taal gundihiisa

45
ayaanlow naxdin joogta
aayatiinkaba saaran
-Aheey way iyo ciil
umalkeyga hiqdeyda
calool oyga nafteyda
ilmada iga da’aysiyo
imtixaanka i haysta
-ma dhulkaa i ashkateeyey
ma cirkaa iga ajooday
ma badaa igu ugaajay
-ma abdaanan lahayn
ma dab baan isku ogaa
anigu aan isku daaray
-Islaantii curadkeeda
kolkay Eydu cunaysay
ax doraad odhan weyday
-markii ay arki weyday
wax guda oy ku ilowdo
noloshii inankeeda
inay maanta u oydo
inteeday ku sugaysay
-Oori weerku ku raagayoo
geeridii odeygeedu
afaafkay ku banaysay
ninkii owdi lahaa
isagii fadhataystey
yaan u eersa nidhaa
-Ninkii aarsa yiqiinay
haduu aarsaday maanta
uu-fanayskiina guuray
iyana waa iga su’aale
tolow yaa colka eega
loo abaabulayaa
-Tolow yaa ilma-dayday
ulmadeydii u loogayoo
ilma dowgii ka reystay
-Yaa u aana ah maanta
udunteyda halowday
eebadayda ku fiiqan
ayaantay kululaato
kaan u eeran lahaa
-yaa u aana ah maanta

46
birta layska as-laayiyo
galkey siibtay ableydu
-yaa u aana ah maanta
mar labaad ubadkeena
sidii Ey la guhaadshay
in ilkaha lagu qaado
-Unugtii shaleytoole
isku meesha u jeeday
iminka yaa iska hor jeedshay
-Laba oorya walaaliyo
ilmaadeer is maquunsha
lama sheegin aduunkee
-marka aan ugu liito
mar aan eeda sokeeyiyo
ilmahayga ku waayo
-mar aan aayo la’aanta
seedigay ugu aaro oo
walaashay asay qaado
-mar haday aqalkayga
haddii layga adkaadiyo
hadaan raystey idhaahdaba
-mar lay oohin u tahay
bal maxaan istafiiday
-Afartii garjahoodba
hadaan soo wada ooday
xageen geela irmaaniyo
markey beeshu haraado
u aroorinayaa
-sow anigu gacmahayga
kuma dheebin ishii
berri loo irkan lahaa
-wixii aan ku if waayey
kuna aakhiro seegay
durba sow ma ilaawin
-Ubaxaan xinjirteydiyo
ka ab-qaalay jidhkeyga
kolkii aan is awaaday
udaabteys iyo ciil iyo
odax sow kama goosan.
haduu geedkii abaaday
markuu oomaba

47
ubadka dhiiga looga shubaayey
sow ataar li’i maaha
gadhlow awr kala guurtey
la arkee mar kaleeto
in ay ood ku kulmaana
haduu uur kala guuro
sow amuur culus maaha
ololihii halgankeena
cuf u soo wada guulka
dhib waxaan u adkeystay
waxaan is-lahaa mar uun
baad arligaagiyo
iyadoon faqash joogin
kula iidi dadkaadee
kolkii waagu iftiimay
sidaan ahay Ina dhoore
usarkaan ka dhex toosay
indha u daranaa
marka duul asal guuro
in Ilaah ka biyeeyo
dadkoo yaala abaar
haduu roob iba dooxmay
ku bashiisho agteyda
intaan soo ordayaabaa
darku sii engegaa
-Abuur baan ku tabcaa
irfidaan geliyaa
iniin baan ku ridaa
udan bay bixisaa
gooso baan is-idhaa
waa la ii arfacaa
-Abley baan ramiyaa
afeeyaa shirabaa
adhaxdaan is jaraa
oogso baan is-idhaa
afweyntaan u dhacaa
-Afartaa shax dheh maanso
afkaa laysu jaqaaye
sooma qaadin irmaan
-Amba qaadka kaleeto
berigii isticmaarka
taladii la il-duufay

48
burburkaad aragteeniyo
haday keentay inkaarta
aynigaygu ku dhaaftay
Allana i tusi waayey
-Ana maanta gefkaygu
inuu aasayo miino
ubadkeyga u taala
-Fardowsaay ma arkaayo
rajadaad ulanaysay
waxaan looga ina-aabsanoo
-sidaasaabad itaalka
haddii aad amakaagday
ku ayaan badan tahee
-Aafo waa ta dambeysoo
ifa-faalaha muuqdiyo
ishay leedahay maanta
-waxba yaan af-gobaadine
intay doonto ha gaadho
aramaa qarxi doonta
-Dharaar baa iman doonta
hadaan Eebahay ceymin
afku uu hadal daayo
-Dharaar baa iman doonta
dab munaafaq istaadhay
sidii aayar gubtaa
ama duur olol taabtay
arligoo dhan dhameeya
-Dharaar baa iman doonta
iyadoo is wada weyday
oodo loo rogi doono
-Dharaar baa iman doonta
Imaaraadka sidoodiyo
ninba aag ku go’doomo
-Dharaar baa iman doonta
dadka Sool iyo Awdal ee
Aadanow hagrateen
raacdadoodu adkaato
lagu raadsho ileys
-Dharaar baa iman doonta
irsiqa laysku cidhiidhiyoo
wax la uunto la waayo

49
-Dharaar baa iman doonta
mujrim oogo madowoo
islaam sheeganayaa
agablaay hambadaada
isa sii kaba raasho
-ku darsoo Axmed-doolow
waxaan ahay xog-ogaaloo
hir fog baan arkayaa
orna waa maqlayaa
waxna way urayaan
Aaminaay waan gabyayaa
nin abwaanana waan ahoo
ereygiisu tuf leeyahay
Hadeydaan i adeecinoo
ergedaan ahay maanta
ka abaal ka dhacdaan
Ilaahay balankii
ibtilaa dhici doonta
Dhulkay eyro ku fooftana
Afrikaan madmadowiyo
ajnabaa degi doona
iyagaa talin doona
-Organkaad didiseen baa
dib idiin qabsan doonoo
-Dharaar baa iman doonta
engag layskugu xiira
oo heeca diida ilmaha
qasab loo aqbalsiiyo
-ciyowgaa alwanaayiyo
tukahaa uuda hayaana
way is calool ogyihiinoo
Qaasinow abti hee dheh
Galow aamusi waayey
haddii aan wax aqaano
-Daruuraha iba-baaliyo
afagaalaha naafiyo
kolkaan moorada eegay
-laaxinkay ku aroortiyo
ninka faalka inkiiskee
ku ab-yeeshay Cibruhu
haddaan eega la baajin
waa sidoo abada ah

50
-Haddii aad adintaanoo
indhaha dhiig laga keeno
idinkoon sidan dhaamin
-inaad guul urisaan
waa waxaan la arkeynin
Allaahu ma balaqtu
ilaahow markhaati ka ahow
-Afartaa shax dheh maanso
afkaa laysku jaqaaye
sooma qaadin irmaan
-Hadey heesi ab leedahay
ama loo oday sheegto
ilaa Xaawiyo Aadan
isir baan u lahaa
-waligey abidkeyna
anoon jiiftada haadin
isha aan ka dhameynin
uumiyaha kuma soorin
-iminkay wada leedahay
muu abwaan wax yidhaahdee
idahaaba diraacda
subaga loo ogolaanine
hadaan aamuso waayo
-khajeelaanse arooryo
hadaan lays inkiraynin
mankoo uunsadey deyr
dhirtu ay arad beeshay
cadceed loo indho kuuliyo
ufo roob subaxeed
araar kaaga sameeyey
-Khajeelaan hal abuurka
anigoo ka shufeer ah
afaraydu jug weeyee
selef kuugu istaadhay
-Khajeelaan tix aroosa
satiyaal la aleeliyo
u af-saaray fujaan
-Khajeelaan sida iida
iigu soo ururteenoo
iyadoo farihiina
Arafoo kale moodo

51
murtidaaan Odhan lahaa
rag u soo luxiyeystay
-Intii aan kugu oomay
hadaan geed ololeeyo
mar horuu ereygayga
Ilaahay balankii
ku ugbaadi lahaa
-Ohodeyda dadkayga
Rabi baa ka asheedayoo
wuxuun baa indha buuxsha
nin aduunya u haysta
abtirsiimana sheegta
af qalaadna yaqaanoo
isticmaarkii la ceeshay
-Aynigaan ahay oo dhan
wax aqoon ma bidaan
maxaa aabaday yeelay
sida ay u arkaan
siyaasaanu ahayn
la shaqeystay Af-weyne
ama gaalkii ag joogayoo
af-miishaarkii barteen
-Ahey way iyo ciil
umalkayga hiqdeyda
calool oyga nafteyda
ilmada iga da’aysiyo
imtixaanka i haysta
-Anigaa is maqli waayey
orod bay wax i leeyihiin
ololna wuu fahmayaa
ayaamo is gurayaana
way igu fool adag yihiin
-Ahey way iyo ciil
Aaminaay magacey ba’
Asaagay igu wiirsay
inanteydu gumowday
ka irdhoobay shisheeye
ku eedoobay sokeeye
ehelkay ka qalooday
cidna aamini waayey
-Umul dooxa Togdheer
iyo raga Shiikh ku idlaaday

52
ee Aroori ku le’day
looma ooyaha Saaxil
anigaa ku tol belay
-Cidna eersan maayoo
inkaar baa igu biirtayoo
anigaa isu geystay
-Dharaartii Alle keenana
ayni ii kordha mooyee

53