KULIAH 5

BAB 6 & 7
TABURAN
KEBARANGKALIAN DISKRIT
DAN SELANJAR
 Objektif Pembelajaran
Objektif Kuliah ialah:
n Mempelajari taburan kebarangkalian bagi
pemboleh ubah rawak
n Menghitung nilai dijangka dan varian bagi
pemboleh ubah rawak diskrit
n Mempelajari taburan kebarangkalian selanjar
khusus iaitu taburan normal
 Beberapa Konsep
n Taburan Kebarangkalian
n Iaitu senarai kemungkinan hasil (outcome) daripada
sesuatu eksperimen dan kebarangkalian bagi setiap
hasil tersebut.
n Contoh: baling 2 syiling – kemungkinan hasil (HH, HT,
TH, TT)
n Dengan balingan 4 kali :
n kemungkinan dapat 2 ‘Head’ ialah ¼.
n Kemungkinan dapat 1 Head ialah 2/4.

Ingatan: Jumlah taburan kebarangkalian mestilah menyamai nilai

1.
 Definisi Pemboleh ubah Rawak
n Pemboleh ubah rawak menunjukkan pelbagai
nilai numerik yang mungkin terhasil daripada
peristiwa tak pasti
n Iaitu nombor-nombor yang diperuntukkan
kepada setiap peristiwa mudah dalam sesuatu
eksperimen.
n Contoh: baling dadu – mana-mana satu daripada 6
outcome boleh terjadi.
n Sesetengah peristiwa akan menghasilkan
outcome berbentuk kuantitatif atau kualitatif.
n Contoh:
n Mengira jumlah pekerja yang tidak hadir pada hari Isnin – 0,
1, 2, 3 dan sebagainya.
n Ukur berat besi - 25 kg., 25.2 kg, 25.13 kg.
n Baling satu duit syiling – mungkin dapat Head atau Tail.
 Jenis Pemboleh Ubah Rawak
Terbahagi kepada dua:
n Pemboleh ubah rawak diskrit
n hasil yang diperoleh daripada proses pengiraan
(counting)
n Hanya mengambil nilai tertentu sepanjang selang
n cth: bilangan kursus yang diambil semester ini.
n Boleh juga dalam bentuk perpuluhan seperti saiz
kasut, skor kuiz dan sebagainya.
n Cth: skor diberikan kepada peserta kuiz seperti 8.5,
9.7 kerana wujud jarak antara skor. Skor tidak boleh
seperti 8.34 atau 8.347.
 Jenis Pemboleh Ubah Rawak

n Pemboleh ubah rawak selanjar (continuous)

n terhasil daripada proses pengukuran (measuring process)
n Boleh mengambil sebarang nilai sepanjang selang
n Misalnya, mengira lebar bilik, berat seseorang, jarak
perjalanan dan sebagainya.
n Contoh:
n Menentukan jarak antara lokasi A dan B – 1km, 1.2 km, 1.32km
dan sebagainya.
n Tekanan angin bagi tayar – 28.6 psi, 28.62 psi, 28.624 psi dan
sebagainya.
n Jumlah susu yang dihasilkan oleh seekor lembu – 5 liter, 5.2 liter,
5.32 liter dan sebagainya.
 Ciri Taburan Kebarangkalian
Diskrit
n Taburan kebarangkalian outcome x berada
antara 0 hingga 1; 0 ≤ P(x) ≤ 1
n Nilai X bersifat ‘exhaustive’ iaitu satu daripada
peristiwa mesti berlaku.
n Nilai x bersifat ‘mutually exclusive’ – hanya
satu boleh berlaku
n Jumlah kebarangkalian mesti = 1; Ʃ P(xi) = 1
 Taburan kebarangkalian :
Pemboleh Ubah Rawak Diskrit
n Kaedah:
n Kita perlu menyenaraikan kesemua
hasil (outcome) numerik untuk
pemboleh ubah berkenaan dan
kebarangkalian kebolehjadian
dipadankan dengan setiap hasil.
 Contoh Kebarangkalian Bagi
Pemboleh ubah Diskrit
Experimen: Lambung 2 syiling 4 kali.
Andaikan outcome dikehendaki : X = Bilangan Head.
4 kemungkinan
outcome Taburan kebarangkalian
T T Nilai X Probability
0 1/4 = 0.25

T H 1 2/4 = 0.50
2 1/4 = 0.25

H T
Probability

0.50

H H 0.25

Ruang sampel 0 1 2 X
 Pemboleh Ubah Diskrit: Min
Nilai dijangka (min) bagi pemboleh ubah rawak
diskrit

n Min : µ = E(x) = å x × P( x )
i i

n Contoh; Baling 2 syiling ; X = bilangan kepala

n Min = 0(0.25) + 1(0.5) + 2(0.25) X P(X=x ) i

= 1 0 0.25
1 0.50
2 0.25
 Pemboleh Ubah Diskrit: Varian
dan Sisihan Piawai
n Varian: s2 = E[(x – µ)2]
= å i( x - µ ) 2
× P( xi )

Sisihan Piawai = σ = σ2
 Ukuran Serakan: Pemboleh ubah
Rawak Diskrit

n Contoh: Lambung 2 syiling, X = # heads,

Hitung sisihan piawai (recall E(X) = 1)

σ = xi - µ ] P(x i ) 2

σ = (0 - 1)2 (0.25) + (1- 1)2 (0.50) + (2 - 1)2 (0.25) = 0.50 = 0.707

Possible number of heads

= 0, 1, or 2
 Contoh:
Andaikan pulangan per $1000 dilaburkan bagi 2 jenis pelaburan
dalam 3 situasi ekonomi.

Pelaburan
Prob. Keadaan Ekonomi
Dana X (pasif) Dana Y (agresif)

0.2 Meleset - $25 - $200

0.5 Stabil + $50 + $60

0.3 Melambung + $100 + $350

 Pulangan Pelaburan: Min

E(X) = μX = (-25)(.2) +(50)(.5) + (100)(.3) = 50

E(Y) = μY = (-200)(.2) +(60)(.5) + (350)(.3) = 95

Interpretasi: Purata pulangan dana X dan Y masing-

masing bagi setiap $1000 yang dilaburkan ialah $50
dan $95.
 Pulangan Pelaburan: Sisihan
Piawai

σ X = (-25 - 50) 2 (.2) + (50 - 50) 2 (.5) + (100 - 50) 2 (.3)

= 43.30

σ Y = (-200 - 95) 2 (.2) + (60 - 95) 2 (.5) + (350 - 95) 2 (.3)

= 193.71

Interpretasi: Walaupun pulangan dana Y adalah tinggi ia mempunyai

sisihan piawai yang tinggi (more variability) dan kebarangkalian
untuk rugi juga tinggi.
 Jenis Taburan Kebarangkalian

n Taburan kebarangkalian diskrit – binomial,

poisson dan hypergeometric

n Taburan kebarangkalian selanjar – taburan

normal (bab 7 – buku teks)
 Taburan Kebarangkalian
Selanjar: Normal
n Pemboleh ubah rawak selanjar (continuous random
variable) ialah pemboleh ubah yang mengandaikan
sebarang nilai yang tidak boleh dihitung (boleh diukur)
n Kepekatan cecair

n Masa diperlukan untuk selesaikan ujian

n Tinggi dalam inci

n Pemboleh ubah rawak selanjar tidak mengambil nilai

tepat, tetapi ditakrifkan kepada selang nilai –
bergantung pada kebolehan mengukur secara betul dan
tepat.
 Taburan Normal
n Berbentuk loceng (Bell Shaped)
n Simetri

n Min, median dan mod adalah f(X)

sama
Lokasi ditentukan oleh min, μ
σ
Kelebaran ditentukan oleh
sisihan piawai, σ X
μ
Mean = Median = Mode
 Pelbagai Bentuk Taburan
Normal

Dengan mengubah paarmeter μ and

σ, kita akan dapat pelbagai taburan
normal
 Bentuk Taburan Normal

f(X) Ubah μ alihkan taburan ke kiri atau kanan .

Ubah σ meningkatkan atau
menurunkan serakan data.

μ X
 Taburan Normal Terpiawai
(Standardized Normal Distribution)
n Sebarang taburan normal (dengan kombinasi
sebarang nilai min dan sisihan piawai) boleh
di ubah kepada taburan normal terpiawai
n Perlu ubah X unit kepada Z unit
n Taburan normal terpiawai (Z) mempunyai min
0 dan sisihan piawai 1
 Mengubah Kepada Taburan
Normal Terpiawai
n Skor-z terpiawai (standardized z-score) menunjukkan
berapa jauh ke atas atau ke bawah nilai data individu
dibandingkan dengan min populasi dalam unit sisihan
piawai.
n Ubah daripada X kepada normal terpiawai

X -μ
Z=
σ
Taburan Z selalu mempunyai min = 0 dan sisihan
piawai = 1.
 Taburan Normal Terpiawai

n Juga dikenali sebagai taburan “Z-skor”

n Min = 0
n Sisihan piawai = 1
f(Z)

1
0 Z
Nilai di atas min bernilai positif.
Nilai di bawah min bernilai negatif.
 Contoh

n Jika X bertaburan normal dengan min $100

dan sisihan piawai $50, maka nilai Z bagi X =
$200 ialah:
X - μ $200 - $100
Z= = = 2.0
σ $50

n Ini menunjukkan X = $200 adalah dua sisihan

piawai (2 peningkatan bagi $50 unit) di atas
min $100.
 Perbandingan X dan Z unit

$100 $200 $X (μ = $100, σ = $50)

0 2.0 Z (μ = 0, σ = 1)
Perhatikan, bentuk taburan adalah sama, cuma skala
telah berubah. Kita boleh menyatakan masalah
dalam nilai asal (X dalam dolar) atau dalam unit
terpiawai (Z)
 Kawasan Di Bawah Keluk
RECALL
• Gunakan peraturan empirikal
• Sekurang-kurangnya 68% cerapan terletak dalam
lingkungan 1 sisihan piawai daripada min atau μ ± 1σ
• Kira-kira 95% cerapan akan terletak dalam
lingkungan 2 sisihan piawai daripada min atau µ ±
2σ
• Sekurang-kurangnya 99.7% atau semua cerapan
akan terletak dalam lingkungan 3 sisihan piawai
daripada min atau µ ± 3σ
 Kebarangkalian Di bawah Keluk
Jumlah kawasan di bawah keluk ialah 1.0. Keluk
berbentuk simetri iaitu separuh di atas min dan
separuh lagi di bawah min.
f(X) P( -¥ < X < μ) = 0.5
P(μ < X < ¥ ) = 0.5

0.5 0.5

μ X
P( -¥ < X < ¥ ) = 1.0
 Jadual Taburan Normal Terpiawai
Kumulatif

n Jadual Normal Terpiawai Kumulatif (The

Cumulative Standardized Normal table)
menunjukkan kebarangkalian yang kurang
daripada nilai yang dikehendaki bagi Z (i.e.,
daripada infiniti negatif sehingga Z)
0.9772
Example:
P(Z < 2.00) =
0.9772 0 2.00 Z

Chap 6-28
 Keluasan Di bawah Keluk Normal
Gunakan jadual normal terpiawai kumulatif
untuk mencari:
• Dapatkan Kebarangkalian P(0 £ z £ 1.32).

P(z=0) = 0.5
P(z=1.32) = 0.9066
Oleh itu,
P(0 £ z £ 1.32) = 0.9066 – 0.5

Jawapan: 0.4066.
z = 1.32
 Keluasan di bawah Keluk Normal
• Dapatkan P(–1.10 £ z £ 1.32).
P(z = -1.32) – P( z = -1.10)
= 0.9066 – 0.1357
= 0.7709

Area 1 Area 2

z = –1.10 z = 1.32
 Contoh Taburan Normal Terpiawai
• Kebiasaannya masa purata bagi menyiapkan setiap soalan
statistik adalah 12.1 minit. Andaikan pemboleh ubah masa
bertaburan normal dengan sisihan piawai 2 minit, apakah
kebarangkalian masa yang diperlukan oleh Ahmad
menyelesaikan setiap soalan:
a) lebih besar daripada 14.1 minit?
b) kurang daripada 8.1 minit?
c) antara 10.1 dan 14.1 minit?
d) antara 10.1 dan 16.1 minit?
 Jawapan Soalan
Daripada soalan diketahui:
µ = 12.1 minit, s = 2.0 minit atau x ~ N(12.1, 4)
a) Masa lebih besar daripada 14.1

z = x – µ = 14.1–12.1 = 1.00
s 2.0

z = 1.00
 Contoh bersambung ….
b) masa kurang daripada 8.1 minit

x–µ
z = = 8.1–12.1 = – 2.00
s 2.0

z = –2.00
 Contoh bersambung …...
• c) Masa antara 10.1 dan 14.1 minit

z = xs– µ = 10.1–12.1 = –1.00

lower 2.0
zupper = x– µ = 14.1–12.1 = 1.00
s 2.0

Area 1 Area 2

z = –1.00 z = 1.00
 Contoh bersambung…...
• d) Masa antara 10.1 minit dan 16.1 minit

z = xs
–µ = 10.1–12.1 = –1.00
lower 2.0
– µ = 16.1–12.1 = 2.00
zupper = xs
2.0

Area 1 Area 2

z = –1.00 z = 2.00
 Diberi Kebarangkalian Normal:
Dapatkan Nilai X

n Langkah mendapatkan nilai X

1. Dapatkan nilai Z bagi kebarangkalian yang
diketahui.
2. Ubah ke X unit menggunakan formula:

X = μ + Zσ
 Dapat Nilai X daripada
Kebarangkalian yang diketahui

Contoh:
n Andaikan X menunjukkan masa (dlm saat) yang diambil
untuk muat turun imej daripada internet.
n Andaikan X normal dengan min 18.0 dan sisihan
piawai 5.0
n Dapatkan nilai X sekiranya 20% masa muat turun
adalah kurang daripada X.
0.2000

? 18.0 X
? 0 Z
 Dapatkan Nilai Z bagi 20%
pada ‘Lower Tail’

1. Dapatkan nilai Z bagi kebarangkalian yang diketahui

Guna jadual kumulatif n 20% kawasan berada
di lower tail konsisten
Z … .03 .04 .05 dengan nilai = -0.84

-0.9 … .1762 .1736 .1711

0.2000
-0.8 … .2033 .2005 .1977
-0.7 … .2327 .2296 .2266
? 18.0 X
-0.84 0 Z

Chap 6-38
 Menghitung Nilai X

2. Ubah kepada X unit dengan formula:

X = μ + Zσ
= 18.0 + (-0.84)5.0
= 13.8

Iaitu 20% daripada nilai taburan dengan

min 18 dan sisihan piawai 5 adalah
kurang daripada 13.8.