2005/2006 ÖĞRETİM YILI GÜZ YARIYILI MUKAVEMET 1 DERSİ

FİNAL SORU VE CEVAPLARI

SORU 1

80 MPa

24 MPa
Şekildeki gerilme durumunda; a) Asal gerilmeleri ve
düzlemlerini bularak eleman üzerinde gösteriniz. b) Maksimum
kayma gerilmesi ve düzlemini bularak eleman üzerinde 16 MPa
30 0
gösteriniz. c) C düzlemindeki gerilmeleri bulunuz. C

Mohr çemberi yöntemi ile çözüm:

a) X(16,-24), Y(80,24)
τ
σy
σx +σ y 16 + 80
σ ort = OC = = = 48MPa → σ ort = 48MPa Y
2 2 R

CD = OD − OC = 80 − 48 = 32MPa → CD = 32MPa ,
O B E
2θ
C A σ
σmin D

R = 322 + 242 = 40MPa → R = 40MPa X

σx
σ max = OC + R = 48 + 40 = 88MPa → σ max = 88MPa σort
σmaks.
σ min = OC − R = 48 − 40 = 8MPa → σ min = 8MPa

2θ = cos −1 ⎡⎣( 48 − 18 ) 40 ⎤⎦ = 36.88° → θ = 18, 44D

b) Maksimum kayma gerilmesi Mohr çemberinde F noktasındadır ve σ min ın bulunduğu B noktasından

itibaren saat yönünde 90o gelinerek ulaşılabilir.
τ
τ max = R = 40MPa F
τ max
Maksimum kayma gerilmesinin bulunduğu düzlem;
o
90
2θ = 90° ⇒ θ = 45° O B C A
σ
 y

80 MPa
24 MPa
σ max =88 MPa x
16 MPa o
θ =18.44
p
(a)

θ s =45o σ min =8 MPa

a
τmax =40 MPa

(b)

τmax =8 MPa

(a) Asal gerilmelerin ve (b)Maksimum kayma gerilmesinin eleman üzerinde gösterilmesi.

τ
c) σ x, = OC + CT ,
Y'

CX ' T = 60 + 36.88 − 90 = 6.88° Y

R
CT
σ x, = 48 + sin 6.87 = 52.78MPa O B N A
σ

τ xy, = −40 cos 6.87 = −39.71MPa X 60o

X'

Formülasyon yöntemi ile çözüm:

2
σx +σ y ⎛ σ x −σ y ⎞ 16 + 80 ⎛ 16 − 80 ⎞
2

a) σ maks. = + ⎜ ⎟ + τ xy ==
2
+ ⎜ ⎟ + 24 = 88 MPa ,
2

2 ⎝ 2 ⎠ 2 ⎝ 2 ⎠

2
σx +σ y ⎛ σ x −σ y ⎞ 16 + 80 ⎛ 16 − 80 ⎞
2

σ min. = − ⎜ ⎟ + τ xy ==
2
− ⎜ ⎟ + 24 = 8 MPa
2

2 ⎝ 2 ⎠ 2 ⎝ 2 ⎠

2τ xy 2 x 24
tan 2θ = = = −0.75 → θ = −18.44D
σ x −σ y 16 − 80
 2
⎛ σ x −σ y ⎞
2
⎛ 16 − 80 ⎞
b) τ max = ⎜ ⎟ + τ xy = ⎜
2
⎟ + 24 = 40MPa
2

⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠

σ x −σ y 16 − 80
tan 2θ = − =− = 1.33 → θ = 26.56D
2τ xy 2 x 24

σx +σ y σ x −σ y 16 + 80 16 − 80
c) σ x' = + cos 2θ + τ xy sin 2θ = + cos 60 + 24sin 60 = 52.78MPa
2 2 2 2

→ σ x' = 52.78MPa

σ x −σ y 16 − 80
τ xy' = − sin 2θ + τ xy cos 2θ = − sin 60 + 24 cos 60 = 39.71MPa
2 2
→ τ xy' = 39.71MPa

τmax =40 MPa

80 MPa (b)
24 MPa
o
θ s=26.56
σ max =88 MPa x
16 MPa o
θ =18.44
p
(a)

σ min =8 MPa
a

(a) Asal gerilmelerin ve (b) Maksimum kayma gerilmesinin eleman üzerinde gösterilmesi.
 SORU 2

200 kN 200 kN 50 mm
a
50 mm
Şekildeki yükleme durumu için n-n 150 mm b
n
kesitinin;
a) a noktasındaki, b) b noktasındaki 50 mm
A B
kayma gerilmelerini bulunuz.
n
0.75m 1.2 m 0.75m 75 mm 75 mm 75 mm

200 kN 200 kN
Kirişe etkiyen kuvvetlerin simetrik olmasından,
C D
RA = 200 kN , RB = 200 kN
A B
0.75 m 1.2 m 0.75 m
RA RB
Kesme kuvveti diyagramı aşağıda görüldüğü gibidir.
200 kN 200 kN

C D

A B

200 kN

-200 kN

A1. y1 + A2 . y2 (75.150).125 + (225.50).25 y

y= = = 75 mm
A1 + A2 75.150 + 225.50 75 mm

→ y = 75 mm
1

d1 = y − y1 = 75 − 125 = −50 mm 150 mm

d1
Tarafsız Eksen
y1
d 2 = y − y2 = 75 − 25 = 50 mm y
2 d2
50 mm
y2
x
b .h3 75.1503 225 mm
I1 = 1 1 + A1.d12 = + (75.150).(−50) 2
12 12
I1 = 49218750 mm 4

b2 .h23 225.503
I2 = + A2 .d 22 = + (225.50).(50) 2 → I 2 = 30468750 mm 4
12 12
I = I1 + I 2 = 49218750 mm 4 + 30468750 mm 4 = 79687500 mm 4 → I = 79687500 mm 4

n-n kesitindeki kesme kuvveti: V=200 kN

a) y
Qa = A. y = (75.50).100 = 375000 mm 4 → Qa = 375000 mm 4
75 mm

50 mm
a t = 75 mm
y=100 mm
T.E

V .Qa 200.103.375000
τa = = = 12,55 MPa → τ a = 12,55 MPa
x I .t 79687500.75

b) y
Qb = A. y = (75.100).75 = 562500 mm 4 → Qb = 562500 mm 4
75 mm

100 mm t = 75 mm
y=75mm
T.E b
V .Qb 200.103.562500
τb = = = 18,82 MPa → τ b = 18,82 MPa
I .t 79687500.75

x
SORU 3

y
6 mm A 44 mm
AB silindirinin içi boş olup, dış çapı 88 mm ve
200 mm D et kalınlığı 6 mm’dir. CD rijit kolunun C ucuna
10 kN
etkiyen 10 kN ‘luk kuvvetin etkisiyle, a) H
noktasında meydana gelen asal gerilmeleri ve
150 mm
C
H K
maksimum kayma gerilmesini, b) K noktasında
meydana gelen asal gerilmeleri ve maksimum
B kayma gerilmesini bulunuz.
x
z
y
T = 10.200 = 2000 kNmm
A

H ve K noktalarındaki eğilme momenti; M = 10.150 = 1500 kNmm T 10 kN

150 mm
π
J=
2
( 44 4
− 38 4
) = 2612172 mm 4
→ J = 2612172 mm 4 H K

B
x
J 2612172 z
I= = → I = 13060896 mm 4
2 2
T
a) H Noktası : H noktası tarafsız eksen üzerinde olduğundan eğilme
nedeniyle normal gerilme meydana gelmez, yani σ = 0 ’dır.
T.E H
Z M
Burulmadan dolayı: 10 kN
K
3
T .c 2000.10 .44
τ bur . = = = 33, 69 MPa → τ bur . = 33, 69 MPa X
J 2612172

Kesme kuvvetinden dolayı:

π c22 4c2 π c12 4c1 2 3 3

Q = A. y = − = ( c2 − c1 )
2 3π 2 3π 3 C1 C2
H T.E
2
VQ
10.103.
3
( 443 − 383 )
τ kesme = = = 12,89 MPa → τ kesme = 12,89 MPa
It 12.1306086

τ = τ bur . + τ kesme = 33, 69 + 12,89 = 46,8 MPa → τ = 46,8 MPa

Y
τ maks. = τ = 46,8 MPa
τ
H
X
σ maks. = 46,8 MPa

σ min. = −46,8 MPa

b) K Noktası : K noktasında V= 10 kN’luk kesme kuvveti olmasına rağmen Q=0 olduğundan dolayı
τ = 0 ’dır.
Burulmadan dolayı:

T .c 2000.103.44
τ bur . = = = 33, 69 MPa → τ bur . = 33, 69 MPa
J 2612172

Eğilme momentinden dolayı:

M .c −1500.103.44
σy = = = −50,53 MPa → σ y = −50,53 MPa , σz = 0
I 1306086

2
σz +σ y ⎛ σ z −σ y ⎞ −50,53 ⎛ −50,53 ⎞
2

σ maks. = + ⎜ ⎟ + τ zy =
2
+ ⎜ ⎟ + 33, 69 = 16,375 MPa
2

2 ⎝ 2 ⎠ 2 ⎝ 2 ⎠

2
σz +σ y ⎛ σ z −σ y ⎞ −50,53 ⎛ −50,53 ⎞
2

σ min. = − ⎜ ⎟ + τ zy =
2
− ⎜ ⎟ + 33, 69 = −67, 265 MPa
2

2 ⎝ 2 ⎠ 2 ⎝ 2 ⎠

2
⎛ σ −σ y ⎞
2
⎛ −50,53 ⎞
τ= ⎜ z ⎟ + τ zy = ⎜
2
⎟ + 33, 69 = 42 MPa
2

⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠

Y
τ maks. = τ = 42 MPa
τ
σ maks. =16,375 MPa
Z K
σ min. = −67, 265 MPa

σ
SORU 4

B Şekildeki sistemde; a) σ Y = 700 MPa ve

10 kN/m emniyet katsayısı n=2 olduğuna göre BD
60 0
C
kablosunun çapını, b) τ Y = 400 MPa , n=2 ve A
D
piminin çapı 10 mm olduğuna göre A pimini
500 mm
8 mm 8 mm 15 kN kayma gerilmesine göre kontrol ediniz, c)
A
Emniyetli yatak gerilmesi 300 MPa olduğuna
göre A noktasındaki yatak kontrolünü yapınız.
A Bağlantısı 400 mm 700 mm

ADC elemanının serbest cisim diyagramını çizelim,

FB 7 kN
∑M A =0 →
60 0
C
D −7.750 − 15.1100 + FB .sin 60.400 + FB .cos 60.500 = 0
500 mm
15 kN
FAx
A → FB = 36, 46 kN
FAy
400 mm 700 mm ∑F x =0 →= 0 → FAx − 36, 46 cos 60 = 0
→ FAx = 18, 23kN

+ ↑ ∑ Fy =0 → FAy + FB sin 60 − 7 − 15 = 0 → FAy + 36, 46sin 60 − 22 = 0 → FAy = −9,57 kN

σY 700
a) σ em = = = 350 MPa → σ em = 350 MPa
n 2

FB 4.36, 46.103 4.36, 46.103

σ em = = = 350 MPa → d 2
= → d DB = 11,51mm
π d DB
2
π d DB
2 DB
π .350
4

τY 400
b) τ em. = = = 200 MPa
n 2

FA 4. FA2x + FA2y
2 = 4. (18, 23) 2 + (−9,57) 2
τ ort . = = = 131, 01 MPa < 200 MPa
π dA 2
2π d A2 2π 102
4
→ τ ort . = 131, 01 MPa < 200 MPa
olduğundan kayma gerilmesine göre emniyetlidir.

FA FA2x + FA2y
2 = (18, 23) 2 + (−9,57) 2
c) ( b ) A
σ = = = 128, 63 MPa
t.d 2.t.d 2.8.10
→ (σ b ) A = 128, 63 MPa < 300 MPa
olduğundan emniyetlidir.
 SORU 5

M0
A B C
M0 eğilme momentine maruz kirişte B
noktasındaki reaksiyon kuvvetini bulunuz.
2L/3 L/3

İntegrasyon metodu ile çözüm:

Süperpozisyon prensibinden yararlanarak sistem aşağıdaki gibi iki kısımda incelenebilir.

M0 M0
A B C A B C A B C

RB
2L/3 L/3 2L/3 L/3 2L/3 L/3

I. DURUM II. DURUM

I. Durum:
A B C

RB
a b

+ ↑ ∑ Fy =0 → RA + RC + RB = 0 → RA + RC = − RB (1) A a B b C

RB .b
∑M C = 0 → − RA .L − RB .b = 0 → RA = −
L
(2) RA RB RC

(1) ve (2)’den

RB .b R .b R (b − L) R (b − L)
− + RC = − RB → RC = − RB + B = B → RC = B
L L L L

A
x
B
M ∑M D = 0 → − RA .x − RB .( x − a) + M = 0
a D
→ M = RA .x + RB .( x − a )
V
RA RB RB .b
M = RA .x + RB .( x − a) → M = − .x + RB .( x − a)
L

d2y R .b dy R .b 1
EI 2
= M = − B .x + RB .( x − a) , EI = − B x 2 + RB .( x − a ) 2 + C1
dx L dx 2L 2

RB .b 3 1
EIy = − x + RB .( x − a )3 + C1 x + C2
6L 6
Sınır koşulları: x = 0 ’da y = 0, M = 0 ve x = L ’de y = 0, M = 0

RB .b 3 1
x = 0 ’da y = 0 → C2 = 0 → EIy = − x + RB .( x − a )3 + C1 x
6L 6

RB .b 3 1 R
L + RB .( L − a )3 + C1 L → C1 = B ⎡bL2 − ( L − a ) ⎤
3
x = L ’de y = 0 buradan 0=−
6L 6 6L ⎣ ⎦
R
→ C1 = B ⎡⎣bL2 − b3 ⎤⎦
6L

Böylece; çökme denklemi

RB .b 3 RB R
EIy = − x + .( x − a )3 + B (bL2 − b3 ) x
6L 6 6L

olur. B noktasındaki reaksiyon kuvveti istendiğinden çökme denklemine B noktasındaki x değeri konur
ve B noktasında çökme mesnet dolayısıyla sıfır olduğundan,

RB R ba
x = a ’da y = 0 → 0 = ⎡⎣ −ba 3 + L(a − a )3 + (bL2 − b3 )a ⎤⎦ = B ⎡⎣ − a 2 + ( L2 − b 2 ) ⎤⎦
6 EIL 6 EIL

RB ab R a 2b 2
L = a+b →0 = ⎡⎣ − a 2 + a 2 + 2ab + b 2 − b 2 ⎤⎦ = B
6 EIL 3EIL

RB a 2b 2
Böylece I. Durum için çökme; yI = (3)
3EIL

II. Durum:
M0
A B C

RC

+ ↑ ∑ Fy =0 → RA − RC = 0 → RA = RC
M0
(4) A B C

M0
∑M C = 0 → − R A .L + M 0 = 0 → R A =
L
(5)
RA

M
A D M0
∑M D = 0 → − RA . x + M = 0 → M = RA . x =
L
x
x
V
RA M0
→M = x
L
d2y M dy M 0 2 M0 3
EI 2
=M = 0 x, EI = x + C1 , EIy = x + C1 x + C2
dx L dx 2 L 6L
 Sınır koşulları: x = 0 ’da y = 0, M = 0 ve x = L ’de y = 0, M = 0

M0 3
x = 0 ’da y = 0 → C2 = 0 → EIy = x + C1 x
6L

M0 3 M L
x = L ’de y = 0 buradan 0= L + C1 L → C1 = − 0
6L 6

M0
Böylece; II. Durum için çökme denklemi yII =
6 EIL
( x3 − L2 x ) (6)

2L L 2L
(3) eşitliğinde a = , b= değerleri ve (6) eşitliğinde x = yazılır, iki eşitlik süperpoze
3 3 3
edilirse;

( )( )
2 2
2L L
RB a 2b 2 RB 3 3 4 RB L3 4 RB L3
yI = = = → ( yB ) I =
3EIL 3EIL 243 EI 243 EI

yII =
M0
6 EIL
( x3 − L2 x ) =
6 EIL ⎢⎣ 3
− L(
M 0 ⎡ 2L 3 2 2L ⎤
3 ⎥⎦
= )
− (
5 M 0 L2
81 EI
) → ( yB ) II = −
5 M 0 L2
81 EI

4 RB L3 5 M 0 L2 4 RB L3 5 M 0 L2 15 M 0
yB = ( yB ) I + ( yB ) II = − =0→ = → RB =
243 EI 81 EI 243 EI 81 EI 4 L

M0
→ RB = 3, 75
L

Moment alanı yöntemi ile çözüm:

Süperpozisyon prensibinden yararlanarak,

2L/3 L/3
M0 M0
yB
A B C A B I C A B C

yB
II
RB
2L/3 L/3 2L/3 L/3

I. DURUM II. DURUM

I. Durum’da oluşan çökme ile II. Durum’da oluşan çökme birbirine eşit olacaktır.

I. Durum:
A B C
+ ↑ ∑ Fy =0 → RA + RC + RB = 0 → RA + RC = − RB
2L/3 L/3
(7)

L R
∑M C = 0 → − RA .L − RB .
3
= 0 → RA = − B
3
(8) RA RB RC

(7) ve (8)’den
 A 2L/3 B L/3 C
R R 2R 2R
− 3 + RC = − RB → RC = − RB + B = − B → RC = − B
L 3 3 3
RA RB RC
dV dM V
= − q, =V
dx dx 2R B
3
Kesme Diyagramı: A B C
X
R R RB
VA = RA = − B → VA = − B 3
3 3
x1
x3
⎛ R ⎞ 2 RB M
VB − VA = − RB → VB − ⎜ − B ⎟ = RB → VB = A 2L/3 B L/3 C
⎝ 3 ⎠ 3 X
A1 A2

2 RB 2R 2RBL
x2
VC − VB = −0 → VC − = 0 → VC = B 9
3 3

Moment Diyagramı:

Mafsallar moment taşımadıklarından, M A = 0 , M C = 0

M B − M A = AB arası kesme kuvveti diyagramı altında kalan alan

RB 2 L 2R L 2R L
MB − MA = − . = − B → MB = − B
3 3 9 9

⎛ 1 2 RB L 2 L ⎞ ⎛ L 2 L 1 ⎞ ⎛ 1 2 RB L L ⎞ ⎛ 2 L 1 ⎞
. . ⎟⎜ + . ⎟+⎜ . . ⎟⎜ . ⎟
A1.x1 + A2 .x2 ⎜⎝ 2 9 3 ⎠⎝ 3 3 3 ⎠ ⎝ 2 9 3 ⎠⎝ 3 3 ⎠ 12 RB L3
tA/ C = = → tA/C =
EI EI 243EI

⎛ 1 2 RB L 2 L ⎞ ⎛ 2 L 1 ⎞ E
. . ⎟⎜ . ⎟
A1.x3 ⎜⎝ 2 9 3 ⎠⎝ 3 3 ⎠ 4 RB L3
tA/ B = = → tA/ B =
EI EI 243EI D
tA/C
benzerlikten; t A/B
δA/B
yB
12 RB L3 A
I
C
δ A/ B 8R L3 2L/3 B L/3
= 243EI → δ A / B = B
2L / 3 L 243EI

böylece çökme,

8 RB L3 4 RB L3 4 RB L3
δ A / B = ( yB ) I + t A / B → ( yB ) I = δ A / B − t A / B = − → ( yB ) I =
243EI 243EI 243EI

II. Durum:
 M0
+ ↑ ∑ Fy =0 → RA + RC = 0 → RA = − RC (9) A 2L/3 B L/3 C

L
M0
∑ M C = 0 → − R A .L + M 0 = 0 → R A = L
(10) RA RC

dV dM
= − q, =V
dx dx
M0
Kesme Diyagramı: A 2L/3 B L/3 C

L
M0 M M0
VA = RA = → VA = 0 , VB = VC = RA RC
L L L
V
M0
Moment Diyagramı: L
X
A B C
MA = 0
M x5
M0 F
M 0 2L 2M 0 2M 0 x4
MB − MA = . = → MB = 2M 0 E
L 3 3 3 A2
3
A1
X
A 2L/3 B L/3 C
M
M C − M A = 0 .L = M 0 → M C = M 0
L

A 2L/3 B L/3 C ⎛1 ⎞⎛ 1 ⎞
⎜ .M 0 .L ⎟⎜ L. ⎟
yB
II
tA/C =
( A1 + A 2) 5
. x
= ⎝ 2 ⎠⎝ 3⎠
→ tA/C =
M 0 L2
δA/B EI EI 6 EI
t A/B
t A/C
D ⎛ 1 2M 0 2 L ⎞⎛ 2 L 1 ⎞
. . ⎟⎜ . ⎟
A1.x4 ⎜⎝ 2 3 3 ⎠⎝ 3 3 ⎠ 4M 0 L2
tA/ B = = → tA/ B =
EI EI 81EI
E
benzerlikten;

δ A/ B tA/C 2 L t A / C 2 M 0 L2 M L2
= → δ A/ B = . = . → δ A/ B = 0
2L / 3 L 3 L 3 6 EI 9 EI

böylece çökme,

M 0 L2 4M 0 L2 5M 0 L2 5M 0 L2
δ A / B = ( yB ) II + t A / B → ( yB ) II = δ A / B − t A / B = − = → ( yB ) II =
9 EI 81EI 81EI 81EI

4 RB L3 5M 0 L2 15 M 0 M
( yB ) I = ( yB ) II → = → RB = → RB = 3, 75 0
243EI 81EI 4 L L