Ts 13791 PDF

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 13791
Nisan 2010
ICS 91.080.40
BASINÇ DAYANIMININ YAPILAR VE ÖNDÖKÜMLÜ

BETON BİLEŞENLERDE YERİNDE TAYİNİ
Assessment of in-situ compressive strength in structures and

precast concrete components
TS EN 13791: 2010 standardı, EN 13791: 2007 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon
Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.080.40 TÜRK STANDARDI TS EN 13791/Nisan 2010
Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 13791: 2007 standardı esas alınarak, TSE İnşaat İhtisas
Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 29 Nisan 2010 tarihli toplantısında kabul edilerek
yayımına karar verilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS 10465: 1992 iptal edilmiştir.
− Bu standardın kabulü ile TS 3260: 1978 iptal edilmiştir.
− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
0 Giriş ............................................................................................................................................................1
1 Kapsam.......................................................................................................................................................3
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .............................................................................................3
3 Terimler ve tarifleri ....................................................................................................................................4
3.1 Standard basınç dayanımı ...................................................................................................................4
3.2 Karot basınç dayanımı .........................................................................................................................4
3.3 Yapıda (yerinde) basınç dayanımı .......................................................................................................4
3.4 Yapıda (yerinde) karakteristik basınç dayanımı...................................................................................4
3.5 Deney alanı ..........................................................................................................................................4
3.6 Deney bölgesi.......................................................................................................................................4
4 Semboller ve kısa gösterişler...................................................................................................................5
5 Prensipler ...................................................................................................................................................6
6 Basınç dayanım sınıflarına bağlı olarak, yapıdaki karakteristik basınç dayanımı..............................6
7 Yapıda karakteristik basınç dayanımının, karot deneyleri kullanılarak belirlenmesi .........................7
7.1 Numuneler............................................................................................................................................7
7.2 Deney numunelerinin adedi .................................................................................................................7
7.3 Değerlendirme......................................................................................................................................7
8 Yapıdaki karakteristik beton dayanımının dolaylı yöntemlerle tayini ..................................................9
8.1 Genel....................................................................................................................................................9
8.2 Yapıda basınç dayanımı ile ilişkilendirilen dolaylı deneyler (Alternatif 1) ............................................9
8.3 Sınırlı sayıda karot ve temel eğri’den tayin edilen bağıntının kullanımı (Alternatif 2) ........................10
8.4 Yapıdaki dayanım deney sonuçlarının farklı deney yöntemleri ile kombinasyonu ……………….. 14
Ek A (Bilgi için) - Karot dayanımını etkileyen faktörler...............................................................................16
Ek B (Bilgi için) - Dolaylı deney sonuçlarını etkileyen faktörler ................................................................18
Ek C (Bilgi için) - Yapıdaki dayanım ve standard deney numunelerinden elde edilen dayanım
arasındaki bağıntıya dair kavramlar .............................................................................................................19
Ek D (Bilgi için) - Yapıdaki dayanımın değerlendirilmesinde, planlama, numune alma ve deney
sonuçlarının değerlendirilmesi için kılavuz .................................................................................................20
Kaynaklar.........................................................................................................................................................21
Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde

tayini
0 Giriş
Bu standardda, beton yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde, basınç dayanımının yerinde (yapıda) tayini
için uygulanacak teknikler verilmektedir. Yapıdaki dayanım deneylerinde, malzeme ve uygulama (sıkıştırma,
kür, vb.) etkilerinin her ikisi de etkin olmaktadır.
Bu standardda yer alan deneyler, EN 206-1’e göre yapılan beton deneylerinin yerini alamaz.
EN 206-1’de, yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde dayanım tayini için kılavuz olarak bu standarda atıf
yapılmaktadır.
Aşağıda, beton dayanımının yerinde tayinine gerek duyulabilecek haller gösterilmiştir:

− Mevcut yapının modifiye edileceği veya yeniden tasarımlanacağı durumlarda,
− Kusurlu işçilik, yangın veya diğer etkilerle betondaki bozulma sebebiyle yapıdaki basınç dayanımı
hakkında şüphe duyulması halinde, yapısal yeterliliğinin değerlendirilmesi halinde,
− İnşaat yapımı esnasında beton dayanımının yapıda değerlendirilmesine ihtiyaç duyulduğu hallerde,
− Standard deney numunelerinden elde edilen basınç dayanımının uygun olmaması halinde, yapısal
yeterliliğin değerlendirilmesinde,
− Şartname veya mamul standardında belirtilmiş olması halinde, yapıdaki beton basınç dayanımı
uygunluğunun değerlendirilmesinde.
Bu standardda tanımlanan yerlerde, milli şartların uygulanmasına izin verilir veya bu tür uygulama gerekli
görülebilir.
Bu standardın bu farklı kullanımları ile ilgili işlemlere ait özet bilgi, Akış Şeması 1’de gösterilmiştir.
Özel imalat şartları ve bileşen malzemeleri ile ekonomik tasarım için, milli şartların izin verdiği hallerde,
yapıda ölçülen basınç dayanımı ve standard deney numunelerine ait dayanımların değerlendirilmesinde γc
kısmi güvenlik katsayısı kullanılması mümkün olabilir.
Basınç dayanımlarının, beton kalitesinin veya inşaat esnasındaki işçiliğin veya yapının kullanım için
kabulünden önce kontrol edilmesinden başka amaçlarla değerlendirildiği hallerde, kısmi güvenlik
katsayısındaki uygun azaltma, milli şartlara göre, her işe özel olarak belirlenmelidir.
1
EN 13791’in tasarlanan kullanımı
Yeni beton yapıdaki,

Yapıdaki dayanımın
Modifiye edilecek, yeniden beton kalitesi, uygun
uygunluğu, örneğin;
tasarımlanacak veya hasar görmüş olmayan veya kusurlu
öndökümlü beton
“eski” yapının değerlendirilmesi işcilik hakkında
bileşenler için
anlaşmazlık
Dolaylı yöntemin,
Alternatif 1 (Madde Kalibre Yapının yeterli
Karotların
8.1.2) veya Alternatif edilmiş dayanıma sahip olup
kullanılması
2 (Madde 8.1.2) dolaylı olmadığı Madde 9
yoluyla
kullanılarak yöntemlerle uygulanarak tayin edilir
kalibrasyonu
H
a
y
I
r
E Yapısal
v yeterliliğin,
Alternatif 1 e yapısal analiz
Madde 8.3.5 (Madde 8.1.2) veya t yoluyla daha
kullanılarak Alternatif 2 ileri şekilde
uygunluk (Madde 8.1.3) araştırılması ve
değerlendirmesi kullanılarak dolaylı sorumluluğun
yöntemin kalibrasyonu belirlenmesi
(kılavuz
verilmemiştir)
Belirlenmiş bağıntı ve
Madde 8.3.5
Madde 8.3.5 Yapıdaki
kullanılarak
kullanılarak yapılan beton
uygunluk
değerlendirmeye göre kabul edilir
değerlendirmesi
daha ileri araştırma
Karot sayısının Karot sayısının 15

3-14 olması veya daha fazla
halinde olması halinde
Yaklaşım B Yaklaşım A
(Madde 7.3.3) (Madde 7.3.2)
kullanılır kullanılır
Akış şeması 1
2
1 Kapsam
Bu standardda;
− Yapılardaki betonun ve öndökümlü beton bileşenlerin basınç dayanımının yerinde tayini için uygulanacak
yöntem ve işlemler verilmiştir.
− Dolaylı deney yöntemlerinden elde edilen ve yapıdan alınan karotların dayanımları arasındaki bağıntının
belirlenmesi için prensipler ve kılavuz bilgiler verilmiştir.
− Yapılardaki betonun veya öndökümlü beton bileşenlerin, yerindeki basınç dayanımının dolaylı veya
birleşik yöntemlerle tayini için kılavuz bilgi sağlanmıştır.
Bu standard, aşağıdaki hususları kapsamaz:
− Dolaylı yöntemlerin, karot dayanımı ile korelasyon sağlanmaksızın kullanılmasını,

− Çapı 50 mm’den daha küçük olan karotlar esas alınarak yapılan değerlendirmeyi,
− Üç adetten daha az sayıda karot esas alınarak yapılan değerlendirmeyi,
− Mikrokarotların kullanılmasını.
Not - Bu standard kapsamında olmayan, yukarıda verilen hususlarda, kullanım yerinde geçerli kurallar
uygulanır.
Bu standard, beton basınç dayanımı uygunluğunun, EN 206-1’e veya EN 13369’a göre değerlendirilmesine,
EN 206-1: 2000, Madde 5.5.1.2 veya Madde 8.4’de gösterilenler hariç olmak üzere elverişli değildir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 206-1: 2000 Concrete - Part 1: Specification, TS EN 206-1: Beton - Bölüm 1: Özellik,
performance, production and 2002 performans, imalat ve uygunluk
conformity
EN 12350-1 Testing fresh concrete - Part 1: TS EN 12350-1 Beton - Taze beton deneyleri -
Sampling Bölüm 1: Numune alma
EN 12390-1 Testing hardened concrete - Part 1: TS EN 12390-1 Beton - Sertleşmiş beton

Shape, dimensions and other deneyleri - Bölüm 1: Deney
requirements for specimens numunesi ve kalıplarının şekil,
and moulds boyut ve diğer özellikleri
Making and curing specimens for deneyleri - Bölüm 2: Dayanım
strength tests deneylerinde kullanılacak deney
numunelerinin hazırlanması ve
kürlenmesi
Compressive strength of test deneyleri - Bölüm 3: Deney
specimens numunelerinde basınç
dayanımının tayini
EN 12504-1 Testing concrete in structures - TS EN 12504-1 Beton - Yapıda beton deneyleri
Part 1: Cored specimens - Taking, - Bölüm 1: Karot numuneler -
examining and testing in Karot alma, muayene ve basınç
compression dayanımının tayini
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
3
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 12504-2 Testing concrete in structures - TS EN 12504-2 Yapılarda beton deneyleri -
Part 2: Non-destructive testing - Bölüm 2: Tahribatsız deneyler -
Determination of rebound Geri sıçrama değerinin tayini
Number compression
EN 12504-3 Testing concrete in structures - TS EN 12504-3 * Yapılarda beton deneyleri -
Part 3: Determination of pull-out Bölüm 3: Çekip çıkarma
force yükünün tayini
EN 12504-4 Testing concrete in structures - TS EN 12504-4 * Beton deneyleri - Bölüm 4:
Part 3: Determination of pulse Ultrases geçiş hızının tayini
velocity
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından, EN 206-1: 2000’de ve aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.
3.1 Standard basınç dayanımı

EN 12350-1, EN 12390-2 ve EN 12390-3’e göre, yapıya dökülen taze betondan alınan, küre tabi tutulan ve
basınç dayanımı deneyi uygulanan standard deney numunelerinde (küp veya silindir şekilli) tayin edilen
basınç dayanımı.
3.2 Karot basınç dayanımı

Karot üzerinde, EN 12504-1’e göre tayin edilen basınç dayanımı.
3.3 Yapıda (yerinde) basınç dayanımı

Yapısal eleman veya öndökümlü beton bileşenlerin, standard küp veya silindir numune eşdeğer dayanımı
olarak ifade edilen basınç dayanımı.
3.4 Yapıda (yerinde) karakteristik basınç dayanımı

Değerlendirmeye tabi tutulan hacimdeki betonda tayin edilen muhtemel dayanım değerleri grubundan,
% 5’lik kısmın altına düşmesi beklenen, yapıda (yerinde) elde edilmiş basınç dayanımı değeri.
Not - Bu dayanım değerleri grubu, taze betonun EN 206-1’e göre uygunluğunun tayini için kullanılan
dayanım değerleri grubu ile aynı olmayacaktır.
3.5 Deney alanı

Yapıda basınç dayanımı tayini için kullanılacak, bir deney sonucu elde etmek üzere ölçüm için seçilen sınırlı
alan.
3.6 Deney bölgesi

Aynı gruba ait olduğu kabul edilen veya bilinen, bir veya birkaç yapısal eleman veya öndökümlü beton
eleman. Bir deney bölgesi, birkaç deney alanını ihtiva edebilir.
4
4 Semboller ve kısa gösterişler

Δf Temel eğrinin ötelemesi
δf Karot dayanımı ve temel bağıntıya göre hesaplanan dayanım değeri arasındaki fark
δfm(n) n adet δf değerinin ortalaması
F Çekip koparma deney sonucu
fis Yapıdaki basınç dayanımı deney sonuçları
fis, en düşük Yapıdaki basınç dayanımlarından en düşüğü
fm(n), is n adet yerinde basınç dayanımının ortalaması
fck Standard numune karakteristik basınç dayanımı
fck,is Yapıdaki karakteristik basınç dayanımı
fck,is,küp 150 mm’lik küp dayanımına eşdeğer olarak ifade edilen, yapıda karakteristik basınç
dayanımı, Madde 7.1
fck,is,silindir 150 mm x 300 mm’lik silindir dayanımına eşdeğer olarak ifade edilen, yapıda karakteristik
basınç dayanımı, Madde 7.1
fis,1 Karot deneyleri yoluyla özel bir geçiş katsayısı belirlenmesi şartıyla, dolaylı deney
yöntemlerinden elde edilen dayanım sonuçlarından hesaplanan yapıdaki basınç dayanımı
(Alternatif 1)
fis,F Karot deneyleri ile kalibre edilmiş çekip koparma deney sonuçlarından hesaplanan yapıdaki
basınç dayanımı (Alternatif 2)
fis,R Karot deneyleri ile kalibre edilmiş geri sıçramalı çekiç deney sonuçlarından hesaplanan
yapıdaki basınç dayanımı (Alternatif 2)
fis,v Karot deneyleri ile kalibre edilmiş ultrases geçiş hızının tayini deney sonuçlarından
hesaplanan yapıdaki basınç dayanımı (Alternatif 2)
fF Çekip koparma yükü için temel eğrisinden elde edilen, yapıda basınç dayanımı başlangıç
değeri, Şekil 4, öteleme tayininde deney sonucu F kullanılır.
fR Geri sıçramalı çekiç için temel eğrisinden elde edilen, yapıdaki basınç dayanımı başlangıç
değeri, Şekil 2, öteleme tayininde deney sonucu R kullanılır.
fν Ultrases geçiş hızının tayini için temel eğrisinden elde edilen, yapıdaki basınç dayanımı
başlangıç değeri, Şekil 3, öteleme tayininde deney sonucu ν kullanılır.
γc Beton için kısmi güvenlik katsayısı
k Az sayıda deney sonucu ile ilgili sınır
k1 Çiftli deney adedine bağlı katsayı
k2 Kullanım yerinde geçerli hükümlere bağlı katsayı, bu tür bir katsayı verilmemişse, katsayı
1,48 olarak alınır.
n Deney sonucu adedi
R Geri sıçramalı çekiç deney sonucu
5
s Standard sapma
ν Ultrases geçiş hızının tayini deney sonucu
5 Prensipler
Basınç dayanımının, karot deneyleri kullanılarak doğrudan yapıda belirlenmesi, referans yöntemi oluşturur.
Bu yöntem için Madde 7’ye bakılmalıdır. Yapıdaki basınç dayanımı, Madde 8.2’de ve Madde 8.3’te verilen
diğer deneyler yoluyla veya Madde 8.4’te açıklandığı gibi bu deneylerin birleşimi kullanılarak dolaylı şekilde
de belirlenebilir. Dolaylı deneylerin kullanıldığı hallerde, bu dolaylı deneyler ile karot deneyleri arasındaki
bağıntıya ilişkin belirsizlik dikkate alınmalıdır.
Deney verileri, yapıdaki karakteristik dayanım ve EN 206-1’e göre tekabül eden dayanım sınıfının
belirlenmesinde kullanılabilir.
6 Basınç dayanım sınıflarına bağlı olarak, yapıdaki karakteristik

basınç dayanımı
Yapıdaki karakteristik basınç dayanımlarının, EN 206-1’e göre basınç dayanım sınıflarına uygun asgari
değerleri, Çizelge 1’de gösterilmiştir.
Çizelge 1 - Yapıdaki karakteristik basınç dayanımlarının, EN 206-1’e göre basınç dayanım sınıflarına uygun
asgari değerleri
EN 206-1’e göre basınç Yapıdaki karakteristik Yapıdaki asgari karakteristik dayanım

dayanımı sınıfları dayanımın, standard
deney numunesinin N/mm2
karakteristik dayanımına fck,is,silindir fck,is,küp
oranı
C8/10 0,85 7 9
C12/15 0,85 10 13
C16/20 0,85 14 17
C20/25 0,85 17 21
C25/30 0,85 21 26
C30/37 0,85 26 31
C35/45 0,85 30 38
C40/50 0,85 34 43
C45/55 0,85 38 47
C50/60 0,85 43 51
C55/67 0,85 47 57
C60/75 0,85 51 64
C70/85 0,85 60 72
C80/95 0,85 68 81
C90/105 0,85 77 89
C100/115 0,85 85 98
Not 1 - Aynı beton harmanından alınan standard deney numunelerinde ölçülen basınç dayanımı, yapıda
ölçülen basınç dayanımından daha az olabilir.
Not 2 - Kısmi güvenlik katsayısı γc = 0,85, EN 1992-1-1: 2004’ten alınmıştır.
6
7 Yapıdaki karakteristik basınç dayanımının, karot deneyleri

kullanılarak belirlenmesi
7.1 Numuneler
Karotlar, EN 12504-1’e göre alınmalı, incelenmeli ve hazırlandıktan sonra EN 12390-3’e göre deneye tabi
tutulmalıdır. Uygulanmasının elverişli olmadığı haller dışında karotlar, deneyden en az 3 gün öncesinden
itibaren laboratuvar ortam şartlarında tutulmalıdır.
Not 1 - Karot dayanımını etkileyen faktörler için Ek A’ya başvurulmalıdır.
Not 2 - Uygulamadaki bazı şartlar sebebiyle, deneyden önceki laboratuvar şartlarına maruz bırakılma
süresinin 3 gün olmaması hâlinde, bu süre kayda geçirilmelidir. Standard işlemden olan bu
sapmanın, deney sonucu üzerindeki etkileri değerlendirilmelidir.
Yapıdaki beton basınç dayanımının, karot kullanılarak tayin edilmesi halinde, aşağıda verilenler dikkate
alınmalıdır:
− Uzunluğu ve anma çapı birbirine eşit ve 100 mm olan karotların deneye tabi tutulmasıyla bulunan
dayanım değerleri, aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan 150 mm’lik küp numune dayanımına
eşittir.
− Anma çapı en az 100 mm ve en fazla 150 mm olan ve uzunluk/çap oranı 2,0’ye eşit olan karotların
deneye tabi tutulmasıyla elde edilen dayanım değerleri, aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan,
çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm’lik silindir numune dayanımına eşittir.
− Çapları 50 mm’den başlayarak 150 mm’ye kadar çıkan ve yukarıda verilenlerden farklı uzunluk/çap
oranlarına sahip karotlardan elde edilen deney sonuçlarının dönüştürülmesinde, uygunluğu kanıtlanmış
dönüştürme katsayıları esas alınmalıdır.
Not 3 - Yukarıda verilenler haricinde numune boyutları ve uzunluk/çap oranlarına sahip numuneler için
uygunluğu kanıtlanmış dönüştürme katsayıları da, karotların kullanıldığı yerde geçerli hükümler
içerisinde yer alabilir.
Karotların kullanıldığı yerde geçerli hükümlerde veya proje şartnamesinde gerekli görülmesi haricindeki
normal şartlarda, karot deney sonuçlarında, karot alma yönü dikkate alınarak düzeltme yapılmaz.
7.2 Deney numunelerinin adedi

Bir deney bölgesinden alınacak karot adedi, dikkate alınan bölgede kullanılan beton hacmi ve karot
deneylerinin amacına göre belirlenmelidir. Her bir deney alanından bir adet karot alınmalıdır.
Yapıdaki beton basınç dayanımı için istatistiksel ve güvenlik sebebiyle, alınabildiği kadar çok sayıda karot
numune kullanılmalıdır.
Yapıdaki beton basınç dayanımının belirli bir deney bölgesinde tayini için, en az üç adet karot esas
alınmalıdır.
Yapıda, karot alınması sonucunda ortaya çıkan herhangi yapısal olumsuzluğa dikkat gösterilmelidir. Bu
hususta EN 12504-1’e başvurulmalıdır.
Not - Yukarıda verilen karot adedi, anma çapı en az 100 mm olan karotlar içindir. Karot anma çapının 100
mm’den daha küçük olması hâlinde karot adedi arttırılmalıdır. Bu konuda Madde A.3.1’e bakılmalıdır.
7.3 Değerlendirme
7.3.1 Genel
Yapıdaki karakteristik basınç dayanımı, Madde 7.3.2’de verilen, A yaklaşımı veya Madde 7.3.3’te verilen B
yaklaşımı kullanılarak değerlendirilmelidir.
A yaklaşımı, en az 15 karotun kullanıldığı, B yaklaşımı ise 3-14 karotun mevcut olduğu hâllerde
uygulanmalıdır. Mevcut yapıdaki, hakkında herhangi ön bilgi bulunmayan beton basınç dayanımının
tayininde, her iki yaklaşımın kullanımı, geçerli teknik dokümanlarda tarif edilebilir.
7
7.3.2 A yaklaşımı
Deney bölgesinin yapıdaki karakteristik basınç dayanımı, aşağıda verilen bağıntılarla hesaplanan değerden
küçük olanıdır:
fck,is = fm(n),is - k2 x s (1)
veya
fck,is = fis,en düşük + 4 (2)
Burada;
s Deney sonuçlarının standart sapması veya 2,0 N/mm2’den büyük olanı,
k2 Hüküm belirten milli dokümanlarda verilen değer alınır veya böyle bir değer verilmemişse 1,48 olarak
alınır.
Dayanım sınıfı, yapıda belirlenen karakteristik dayanım değeri kullanılarak, Çizelge 1’den tayin edilir.
Not 1 - Karotlardan elde edilen dayanım sonuçlarından en düşük olanı kullanılarak tayin edilen karakteristik
dayanım, en düşük karot dayanım sonucunun, dikkate alınan yapı veya yapı bileşenindeki en düşük
dayanımı temsil ettiği kabulüne dayanır.
Not 2 - Karotlardan elde edilen dayanımların, iki grup oluşturur tarzda dağılım göstermesi hâlinde, dayanım
tayin edilen bölge, iki deney bölgesine bölünebilir.
7.3.3 B yaklaşımı
Deney bölgesinin yapıdaki karakteristik basınç dayanımı, aşağıda verilen bağıntılarla hesaplanan değerden
küçük olanıdır:
fck,is = fm(n),is - k (3)
veya
Burada;
k Deney sonucu adedi n’ye bağlı olarak Çizelge 2’den seçilen uygun değer
dir.
Çizelge 2 - Az sayıdaki deney sonuçlarına bağlı k değeri
n k
10-14 5
7-9 6
3-6 7
Not - Deney sonucu adedinin az olmasından kaynaklanan belirsizlik ve aynı güvenilirlik seviyesinin
sağlanmasına duyulan ihtiyaç sebebiyle, bu yaklaşımla genellikle, daha çok sayıda deney sonucu
kullanılarak elde edilenden daha düşük karakteristik dayanım değeri elde edilir. Yapıda belirlenen bu
karakteristik dayanımın çok emniyetli şekilde değerlendirildiği hâllerde, daha çok sayıda deney
sonucu elde edilmesi için, daha fazla sayıda karot alınması veya Madde 8.4’te verilen birleşik
teknikler yaklaşımının uygulanması önerilir. Bu sebeple, bu Madde’de açıklanan yaklaşım, standard
deney sonuçlarına göre beton kalitesinden şüphe duyulan hâllerde kullanılmamalıdır. Bu gibi
durumlarda kullanılacak uygun yaklaşım detayları için Madde 9’a bakılmalıdır.
8
8 Yapıdaki karakteristik beton dayanımının dolaylı yöntemlerle tayini

8.1 Genel
8.1.1 Yöntemler
Bu Maddede verilenler, yapıdaki beton dayanımının tayini için karot deneyleri haricindeki yöntemlere
uygulanır. Dolaylı deneyler, yapıdaki beton dayanımının tayini için karot deneylerine alternatif oluşturur veya
sınırlı sayıdaki karotlardan elde edilen verilere ilave veri temin eder. Dolaylı deney yöntemleri, yapısı gereği
kısmen tahribatlı veya tahribatsız deneylerdir. Dolaylı deney yöntemleri, karot deneyleri ile kalibre edildikten
sonra aşağıdaki yollarla kullanılabilir:
− Tek başına,
− Diğer dolaylı yöntemlerle kombine edilerek,
− Diğer dolaylı yöntemler ve doğrudan yöntemle (karot alınması) kombine edilerek.
Dolaylı yöntemlerle yapılan deneylerde, dayanım haricindeki bir özellik de tayin edilebilir. Bu durumda,
dolaylı deney sonuçları ve karot basınç dayanımları arasındaki bağıntının kullanılması gereklidir.
Beton dayanımının yapıda tayini için iki alternatif deney yöntemi, Madde 8.1.2’de ve Madde 8.1.3’te
verilmiştir.
Dolaylı deney yönteminin sadece bir veya iki karot deney sonucu ile kombine edilmesi hâlinde, yorumlamada
kullanım yerinde geçerli hükümler esas alınmalıdır.
8.1.2 Alternatif 1 - Karotlarla doğrudan korelasyon

Madde 8.2’de, inceleme konusu beton için, yapıdaki beton dayanımı ile dolaylı deney sonuçları arasındaki
bağıntı (geçiş katsayısı) belirlendikten sonra, yapıdaki beton dayanımının belirlenmesi için uygulanacak
işlemlerin genel esasları tarif edilmiştir.
Alternatif 1’e göre, yapıdaki beton dayanımı ile dolaylı yöntemle elde edilen deney sonuçları arasında bağıntı
tesis edilebilmesi için en az 18 adet karot deney sonucu gereklidir.
8.1.3 Alternatif 2 - Daha önce belirlenmiş bağıntı kullanılarak, sınırları belirli dayanım aralığı
için karotlarla kalibrasyon
Madde 8.3’te, yapıdaki beton dayanımının, temel eğri gibi tesis edilmiş bağıntı ve karot deneyleri yoluyla
tesis edilen temel eğri ötelenmesi esas alınarak, sınırları belirli dayanım aralığında değerlendirilmesi işlemleri
tarif edilmiştir. İşlemler, geri sıçramalı çekiç deneyleri, ultrases geçiş hızı deneyleri ve çekip çıkarma
deneyleri için tarif edilmiştir.
Not - Dolaylı deneylerden elde edilen sonuçlar, beton dayanımından başka çok sayıda faktörden
etkilenebilir. Bu hususta Ek B’ye başvurulmalıdır.
8.2 Yapıda basınç dayanımı ile bağıntılandırılan dolaylı deneyler (Alternatif 1)
8.2.1 Uygulama
Madde 8.2, yapıdaki basınç dayanımının tayini için dolaylı deney yöntemlerine uygulanır. Ancak, dolaylı
deney yöntemleri kullanılarak yapıdaki beton basınç dayanımının tayin edilebilmesi için, bu deney sonuçları
ile yapıdaki beton basınç dayanımı arasındaki bağıntının, karot deneyleri yoluyla tesis edilmesi gereklidir.
8.2.2 Deney işlemleri

Dolaylı deneylerde kullanılan cihazlar, deney işlemlerinin ve deney sonuçlarının gösterilmesinde; karot
deneyleri için EN 12504-1’e, geri sıçrama değeri, çekip çıkarma kuvveti veya ultrases geçiş hızının
ölçülmesinde ise EN 12504-2, EN 12504-3 ve EN 12504-4’e uyulmalıdır.
8.2.3 Deney sonuçları ve yapıdaki beton basınç dayanımı arasındaki bağıntının tesis
edilmesi
Yapıdaki beton basınç dayanımı ile dolaylı deney sonuçları arasındaki bağıntıyı tesis etmek için kapsamlı bir
deney programı yapılmalıdır.
9
Bu bağıntının tesis edilmesinde, 18 sonuç çifti kullanılmalıdır. Bunlardan, 18 adedi karot deney sonucu ve 18
adedi ise dolaylı deney sonucu olmalıdır. Bu deney sonuçları, ilgili dayanım aralığında olmalıdır.
Not 1 - Bir deney sonucu çifti, aynı deney alanından elde edilen karot deney sonucu ve dolaylı deney
sonucundan oluşur.
Not 2 - Yukarıda verilen deney sonucu adetleri asgari adetlerdir. Ancak çoğu durumlarda, bağıntının tesis
edilmesinde kullanılan veri grubunda önemli derecede daha yüksek sonuç adedinin bulunması
avantaj sağlar.
Deney sonuçları arasındaki bağıntının tesis edilmesinde aşağıda verilen işlem adımları uygulanır:
− Deney programı içerisinde elde edilen deney sonucu çiftlerine regrasyon analizi uygulanarak en uygun
doğru veya eğri belirlenir. Dolaylı deney sonuçları, değişken olarak alınır ve bu değişkenlerin fonksiyonu
olarak yapıda basınç dayanımları tayin edilir.
Not 3 - En uygun eğriyi veya doğruyu (best-fit curve) elde etmek için kullanılan veriler, verilerin dağılım
bölgesinde düzgün dağılmış olmalıdır.
Deney sonuçlarının standart belirsizliği hesaplanmalı ve en uygun doğru ve eğrinin güven sınırları ile her
deney sonucunun tolerans sınırları belirlenmelidir.
− Bağıntı, alt dayanım frekans yüzdelik değerinin 10 olmasına göre tayin edilir.
Not 4 - Dayanım tayininde kullanılan bağıntı, dayanım değerlerinden % 90’ının, belirlenen dayanım
değerinden daha yüksek olmasının beklendiği güvenlik seviyesini sağlar.
8.2.4 Yapıdaki beton dayanımının tayini

Yapıdaki beton basınç dayanımı deney sonucu, fis,l tesis edilen bağıntı kullanılarak tayin edilir.
Tesis edilen bağıntı, sadece belirlendiği beton için ve belirlendiği şartlarda kullanılmalıdır. Bağıntı, sadece
deney verilerinin kapsadığı sınırlar içerisinde kullanılmalıdır.
Yapıdaki karakteristik basınç dayanımının tayini için aşağıda verilen şartlar uygulanır:
− Her deney bölgesindeki dayanım tayini için, 15 adet deney alanı esas alınır.
− Standart sapma olarak, deney sonuçları kullanılarak hesaplanan değer veya 3,0 N/mm2’den büyük olanı
alınmalıdır.
Deney bölgesine ait, yapıdaki karakteristik basınç dayanımı, aşağıda verilen değerlerden küçük olanıdır:
fck,is = fm(n),is – 1,48 x s (5)
veya
Burada;
s deney sonuçlarının standart sapmasıdır.
8.3 Sınırlı sayıda karot ve temel eğri’den tayin edilen bağıntının kullanımı
(Alternatif 2)
8.3.1 General
Geri sıçramalı çekiç deneyleri, ultrases geçiş hızı deneyleri ve çekip çıkarma deneyleri, temel eğri belirlenip,
bu eğrinin, karot deneyleri ile tayin edilen seviyeye kadar ötelenmesi yoluyla, basınç dayanımının yapıda
tayin edilmesinde kullanılabilir.
Bu teknikler, aynı malzemeler ve imalat işlemi ile imal edilen normal betonları ihtiva eden bir beton grubunu
değerlendirmek için kullanılabilir.
10
Deney bölgesi, beton grubundan seçilir ve Δf’nin (öteleme değeri) belirlenmesinde en az 9 deney sonucu çifti
(karot deney sonuçları ve aynı deney alanından tayin edilen dolaylı deney sonuçları) kullanılır. Dolaylı deney
sonuçları ve yapıdaki basınç dayanımı arasındaki bağıntıyı veren eğrinin elde edilmesi için temel eğrinin, Δf
kadar ötelenmesi gerekir.
Yapıdaki beton dayanımının tayini için, belirli bir betonda dolaylı deneyler yapılır ve yapıdaki beton dayanımı
ile yapıdaki karakteristik basınç dayanımı, daha önce tesis edilmiş bağıntı kullanılarak hesaplanır.
8.3.2 Deneyler
Cihazlar, deney işlemleri ve deney sonuçlarının gösterilişi, EN 12504-1, EN 12504-2, EN 12504-3 ve EN
12404-4’ten ilgili olanına uygun olmalıdır.
8.3.3 İşlem
Dolaylı yöntem sonucu ve yapıdaki beton basınç dayanımı arasındaki bağıntının belirlenmesinde, aşağıda
verilen işlem sırası kullanılmalıdır:
a) En az 9 deney alanı ihtiva eden deney bölgesi seçilir.
b) Her deney alanından bir adet olmak üzere, EN 12504-2’ye uygun geri sıçramalı çekiç deney sonucu, EN
12504-3’e uygun çekip çıkarma deney sonucu veya EN 12504-4’e uygun ultrases geçiş hızı deney
sonucundan uygun olanı tayin edilir.
c) Her deney alanından bir adet olmak üzere karot alınır ve EN 12504-1’e göre deneye tabi tutulur.
d) Şekil 1’de gösterilen prensipler uygulanarak, karot dayanımları (y ekseninde), dolaylı deney sonuçları da,
Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4’te gösterilenlerden uygun olanı kopyalanarak, x ekseninde gösterilmek suretiyle
eksen takımında işaretlenir.
e) Her deney yerine ait olmak üzere, karot numunelerden elde edilen değer ve temel eğri, δf = fis - fR, v veya F ile
verilen değer arasındaki fark belirlenir.
f) ‘n’ adet sonuca ait δfm(n) ortalama değer ve standart sapma belirlenir.
g) Temel eğrinin ötelenmesi gereken mesafesi, Δf, Δf = δfm(n) – k1 x s bağıntısı kullanılarak hesaplanır.
Burada k1 Çizelge 3’ten elde edilir.
Not - Temel eğri, ötelemenin daima pozitif olması için, aşağı konumda yerleşecek şekilde ayarlanır.
h) Yerinde dayanımı tayin edilmek üzere üzerinde işlem yapılan betona ait olmak üzere, dolaylı deney
yönteminden elde edilen sonuç ile yapıdaki beton dayanımı arasındaki bağıntının tesis edilebilmesi için
temel eğri, Δf kadar ötelenir.
11
Açıklama:
1 Temel eğri
δf1…n Her karot dayanımı ile temel eğri dikkate alınarak bulunan dayanım değeri arasındaki fark
2 Temel eğrinin öteleme mesafesi, Δf
3 Yerinde dayanımı tayin edilmek üzere, üzerinde işlem yapılan betona ait, dolaylı deney yönteminden
elde edilen sonuç ile yapıdaki beton dayanımı arasındaki bağıntı
R EN 12504-2’ye göre geri sıçramalı çekiç değeri
F EN 12504-3’e göre çekip çıkarma kuvveti
v EN 12504-4’e göre ultrases geçiş hızı
Şekil 1 - Yapıdaki basınç dayanımı ile dolaylı deneylerden elde edilen veriler arasındaki bağıntının elde
edilmesi prensibi
Açıklama:
R EN 12504-2’ye göre geri sıçrama değeri
Şekil 2 - Geri sıçramalı çekiç deneyi için temel eğri
12
Açıklama:
v EN 12504-4’e göre ultrases geçiş hızı, km/s
Şekil 3 – Ultrases geçiş hızı deneyi için temel eğri
Açıklama:
F EN 12504-3’e göre çekip çıkarma kuvveti, N
Şekil 4 – Çekip çıkarma deneyi için temel eğri
Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4’te verilen temel eğriler veya bu eğrilerin büyütülmüş kopyaları, grafik hesaplamalar
için izin alınmaksızın kullanılabilir.
Sayısal hesaplamalarda kullanılmak üzere, bu eğrilerin matematiksel fonksiyonları aşağıda verilmiştir:
Şekil 2 – Geri sıçramalı çekiç:
fR = 1,25 × R - 23 20 ≤ R ≤ 24
fR = 1,73 × R - 34,5 24 ≤ R ≤ 50
13
Şekil 3 – Ultrases geçiş hızı
fv = 62,5 × v2 − 497,5 × v + 990 4 ≤ v ≤ 4,8
Şekil 4 – Çekip çıkarma kuvveti
fF = 1,33 × (F − 10) 10 ≤ F ≤ 60
Bunların dışında tesis edilmiş yeterli bağıntılar ve temel eğriler de kullanılabilir
Çizelge 3 – Çiftli deney adedine bağlı katsayı k1
Çiftli deney sonucu adedi Katsayı

n k1
9 1,67
10 1,62
11 1,58
12 1,55
13 1,52
14 1,50
≥15 1,48
8.3.4 Bağıntının geçerliliği

Madde 8.3.3’te verilen işlem kullanılarak tesis edilen bağıntı aşağıda yer alan sınırlar içerisinde uygulanabilir:
- Ötelemeyi elde etmek için kullanılan sınırlar dışında ± 2 geri sıçrama değeri,
- Ötelemeyi elde etmek için kullanılan sınırlar dışında ± 0,05 km/s ultrases geçiş hızı,
- Ötelemeyi elde etmek için kullanılan sınırlar dışında ± 2,5 kN çekip çıkarma kuvveti.
8.3.5 Yapıdaki basınç dayanımının tayini

Yapıdaki basınç dayanımı deney sonucu, fis, Madde 8.3.3’te verilen işlem kullanılarak tesis edilen bağıntıdan
hesaplanır. Bu bağıntı sadece belirlendiği özel beton ve şartlara sahip yapıdaki basınç dayanımı tayininde
kullanılmalıdır. Bağıntı, sadece geçerli olduğu sınırlar içerisinde kullanılmalıdır, Madde 8.3.4.
Yapıdaki karakteristik basınç dayanımının tayininde Madde 8.2.4’te verilen şartlar ve işlemler uygulanmalıdır.
Boy ve çapı birbirine eşit olan karotların esas alındığı ve Şekil 2, Şekil 3 ve Şekil 4’te verilen temel eğrilerin
uygulanmasıyla elde edilen yapıdaki basınç dayanımı, küp dayanımına tekabül etmektedir. Karakteristik
dayanımın hesaplanmasından sonra, EN 206-1’e göre eşdeğer basınç dayanımı sınıfı Çizelge 1 kullanılarak
tayin edilebilir. Çapı en az 50 mm ve boy/çap oranı 2/1 olan karotların kullanıldığı değerlendirmede de
tekabül eden dayanım sınıfının belirlenmesinde Çizelge 1 kullanılır.
İhtiyaç duyulduğunda, elde edilen karot dayanım değerlerinin yapıdaki eşdeğer küp veya silindir dayanımına
çevrilmesinde, kullanım yerinde geçerli bağıntı kullanılabilir.
8.4 Yapıdaki dayanım deney sonuçlarının farklı deney yöntemleri ile kombinasyonu
Not - Bu standardda kombinasyon yöntemlerinin kullanımına ilişkin kılavuz bilgi verilmemiştir. Farklı
yöntemlerin kombinasyonu için Milli mevzuata ve uzmanlık yayınlarına başvurulmalıdır.
9 Beton uygunluğunun, standard deneylere göre şüpheli olduğu

durumdaki değerlendirme
En az 15 adet karot alınan, çok sayıda beton harmanı kullanılarak imal edilmiş deney bölgesi için aşağıda
verilen şartların sağlanması hâlinde, bölgedeki betonun yeterli dayanıma sahip olduğu ve EN 206-1’e uygun
olduğu kabul edilir.
fm(n),is ≥ 0,85 (fck + 1,48 x s) (7)
ve
14
fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) (8)
Not 1 - Herhangi bir karotta belirlenen yetersiz dayanım, genel problemden ziyade yerel bir problemi ifade
edebilir.
Alternatif olarak, iki taraf arasında mutabakat sağlanması koşuluyla, en az 15 adet dolaylı deney sonucunun
ve deney alanlarından alınmış, en düşük dayanımı sağlayan iki adet karot sonucunun bulunması ve
aşağıdaki şartın sağlanması şartıyla, bölgedeki betonun yeterli dayanıma sahip olduğu kabul edilir.
fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) (9)
Bir veya birkaç beton harmanının kullanıldığı küçük bir bölgede, şartname hazırlayıcı, deneyimlerine
dayanarak karot alınacak iki bölgeyi belirler ve alınan bu karotlardan elde edilen dayanımın, aşağıda verilen
şartı sağlaması hâlinde, bölgedeki betonun yeterli dayanıma sahip olduğu kabul edilir.
fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) (10)
Deney bölgesindeki beton dayanımının yeterli olduğunun kabul edilmesi, burada kullanılan betonun uygun
beton grubundan geldiği sonucunun doğurur.
Not 2 - Beton dayanımının 0,85 (fck – 4)’den daha düşük olması hâlinde, tasarım kabulleri değişmiş olur ve
bu durumda yapı, yapısal yeterlilik bakımından tahkik edilmelidir. Yapıdaki beton dayanımının düşük
çıkmasının çok sayıda sebebi vardır. Betonun, şartname gereklerini sağlamaması, yetersiz sıkışma
veya şantiyede betona kontrolsüz su ilavesi bu sebepler arasında sayılabilir. Beton imalatçısı ve
kullanıcısı, beton dayanımının yetersizliğine sebep olan unsurlardan önemli olanların
tanımlanmasına ihtiyaç duyabilir. Ancak, betondaki boşluklar, karot içerisinde donatı bulunması ve
betonun, deney esnasındaki olgunluğu da bu unsurlar arasında dikkate alınmalıdır. Bu standarda, bu
hususlarda kılavuz bilgi yer almamaktadır.
10 Değerlendirme raporu2)
Değerlendirme raporunda aşağıda verilenler yer almalıdır:
a) Değerlendirmenin amacı,
b) Yapı veya öndökümlü beton bileşenlerin tanımı ve tarifi,
c) Betonla ilgili olarak temin edilebilen bilgi (karışım oranları, dayanım sınıfı, beton yaşı vb.).
d) Değerlendirme yöntemi; Alternatif 1 veya Alternatif 2’ye göre karot deneyleri veya dolaylı yöntemler,
e) Alternatif 1’in uygulanması hâlinde, bağıntının tesis edilmesi.
f) Aşağıdakileri ihtiva eden deney programı:
Deney yöntemleri,
Karotlar (boyutlar, uygulanan işlemler, maruz kaldığı şartlar, vb.),
Numune alma planı,
Deney adedi,
varsa, standard deney yönteminden olan sapma (deneyden önce bekleme süresi gibi).
g) Deney verileri ve sonuçlar,
h) Hesaplar,
g) Yapıdaki karakteristik basınç dayanımının tayini ve gerekliyse EN 206-1’e göre eşdeğer basınç
dayanımı sınıfı.
2)
TSE Notu: Değerlendirme raporu burada istenilen bilgilere ilaveten TS EN ISO/IEC 17025’te verilen
bilgileri de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.
15
Ek A
(Bilgi için)
Karot dayanımını etkileyen faktörler
A.1 Genel
Karot dayanımını etkileyen faktörler, beton karakteristikleri ile ilgili faktörler ve deney değişkenleri olmak
üzere iki gruba ayrılır.
Bir karotun dayanımı, yapının kür geçmişi ve karot alındığı andaki beton yaşından etkilenmektedir.
Deney sonuçlarının değerlendirilmesinde, karot dayanımını etkileyen faktörlerden bazıları dikkate alınmalıdır.
Faktörlerden diğer bazılarının dikkate alınmasına ihtiyaç duyulabilirken normal şartlarda diğerleri ihmal edilir.
A.2 Beton özellikleri
A.2.1 Rutubet içeriği

Karotun rutubet içeriği, ölçülen dayanımı etkiler. Suya doygun karotun dayanımı, diğer özellikleri aynı olan
hava kurusu, rutubeti normal şartlarda % 8 - % 12 olan karot dayanımından % 10 - % 15 daha düşük
çıkmaktadır.
A.2.2 Boşluk
Boşluk oranının artması, dayanımı düşürür. Yaklaşık % 1 boşluk, dayanımı % 5 – % 8 oranında
düşürmektedir.
A.2.3 Döküm yönüne göre doğrultu

Betonun döküm doğrultusunda, düşey olarak alınan karot dayanımı, taze beton stabilitesine bağlı olarak,
aynı betondan yatay yönde alınan karot dayanımından daha yüksek olabilir. Dayanım farkı tipik olarak % 0 -
% 8 arasında olmaktadır.
A.2.4 Kusurlar
Karottaki çatlaklar, değişik sebeplerden kaynaklanır. Bu sebepler arasında, yassı, iğne şekilli tanelerin veya
yatay donatı çubuklarının altında toplanan su ve yöresel ayrışma sebebiyle boşlukların oluşumu sayılabilir.
Bu tür karotlardan elde edilen dayanımların geçerliliği ve bu dayanımların genel olarak yapıdaki beton
dayanımını temsil etme yeterliliği ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
A.3 Deney değişkenleri
A.3.1 Karot çapı

Karot çapı, ölçülen dayanım ve dayanımdaki değişkenlikleri etkiler. Yatay yönde alınan, çapı 100 mm
boy/çap oranı 1’e eşit olan (l/d = 1) karot dayanımı, kenar uzunluğu 150 mm olan küp numune dayanımına
tekabül etmektedir.
Çapı 100 mm’den küçük ve boy/çap (l/d) oranı = 1 olan karotlarda, dayanım değişkenliği genellikle büyüktür.
Bu nedenle, çapı 50 mm olan karotlar ile çapı 100 mm olan karotların dayanımları arasında doğrusal
interpolasyon için, 50 mm’lik karot adedinin, 100 mm’lik karot adedine göre üç kat olması gerekli olabilir.
Ölçülen dayanımdaki değişkenlik, karot çapının, en büyük agrega tane büyüklüğüne oranındaki azalmaya
bağlı olarak yükselir.
Çapı 50 mm’den daha küçük olan karotlara (mikrokarotlar) uygulanması gerekli işlemler bu standardın
kapsamı dışındadır.
A.3.2 Boy/çap oranı

Boy/çap oranı, ölçülen karot dayanımını etkiler. Dayanım, l/d > 1 olan karotlarda azalır ve l/d < 1 olan
karotlarda ise yükselir. Bu durum, esas olarak deney makinası yükleme plakalarından kaynaklanan kısıtlama
sebebiyledir.
16
A.3.3 Uç yüzeylerinin düzlüğü

Düzlükten sapma, ölçülen dayanımı azaltır. Düzlükten sapma toleransları, standard numuneler için EN
12390-1’de belirtildiği gibi olmalıdır.
A.3.4 Uç yüzeylerinin başlıklanması

Düşük dayanımlı başlıklar, karot dayanımını düşürür. Yüksek dayanımlı harç ve yüksek dayanımlı kükürt
kullanılarak yapılan ince başlık, dayanımı önemli derecede etkilemez. Uç yüzeylerinin aşındırılarak
düzeltilmesi önerilir.
A.3.5 Delme etkisi

Delme etkileri, olgunlaşmamış veya yapısı itibariyle zayıf betonda hasar oluşturabilir ve normal şartlarda bu
hasarın kesilmiş yüzeyde görülmesi mümkün değildir.
Bir karot, beton yapısı bakımından, standard silindire göre daha zayıf olabilir. Bunun sebebi, karot
yüzeyinde, sadece matriks tarafından oluşturulan adezyonla tutulan, kesilmiş agrega tanelerinin
bulunmasıdır. Bu tür agrega tanelerinin karot dayanımındaki katkısı oldukça az olacaktır.
A.3.6 Donatı
Dayanım tayininde kullanılan karotların donatı çubuğu ihtiva etmemesi önerilir. Bunun sağlanamaması
hâlinde, donatı çubuğu (boyuna ekseni dışında) ihtiva eden karotlarda ölçülen dayanım düşer. Boyuna
ekseninde veya bu eksene yakın konumda donatı çubuğu ihtiva eden karotlar dayanım deneyi için uygun
değildir.
17
Ek B
(Bilgi için)
Dolaylı deney sonuçlarını etkileyen faktörler

B.1 Geri sıçramalı çekiç deneyi
Beton dayanımı ve geri sıçrama değeri arasındaki bağıntı, beton özellikleri ve deney şartlarından etkilenir.
B.2 Ultrases geçiş hızı ölçümleri

Beton dayanımı ve ölçülen ultrases geçiş hızı arasındaki bağıntı, beton özellikleri ve deney şartlarından
etkilenir. Bu faktörler, EN 12504-4’te açıklanmıştır ve deney sonuçlarının değerlendirilmesinde dikkate
alınmalıdır. Dayanım ve ultrases geçiş hızı arasındaki bağıntının tesisi için kullanılacak diğer bilgiler de EN
12504-4’te verilmiştir.
B.3 Çekip koparma deneyleri

Beton dayanımı ve ölçülen çekip koparma kuvveti arasındaki bağıntı, beton özellikleri ve deney şartlarından
etkilenir.
Olası bazı etkiler aşağıda verilmiştir:
− Agrega tipi,
− Sıkışma,
− Kür,
− Deney esnasındaki rutubet şartları,
− Deney ucunun gömülme derinliği,
− Yüzey bozuklukları,
− Donatı mevcudiyeti.
Özellikle, deney bölgesine çok yakın donatı çeliği bulunması da deney sonuçlarını etkileyebilir.
Dayanım ve çekip koparma kuvveti arasındaki bağıntının tesisi için kullanılacak diğer bilgiler de EN 12504-
3’te verilmiştir.
18
Ek C
(Bilgi için)
Yapıdaki dayanım ve standard deney numunelerinden elde edilen

dayanım arasındaki bağıntıya dair kavramlar
Karotlar ve yapıdan elde edilen basınç dayanımı, aynı beton harmanından alınan standard deney
numunelerinden elde edilen dayanımdan genellikle daha düşüktür. Bunun çok sayıda nedeni arasında,
betonun sıkışma derecesi ve şantiyedeki kür uygulama şartları sayılabilir ve dayanımlar arasındaki bu fark,
yapı elemanındaki dayanımın tayin edildiği yere bağlıdır. Yapıdaki betonda, yerinde yapılan deneylerden
aşağıda verilenler elde edilmiştir:
1. Yapıdaki dayanım, bir yapısal eleman bünyesinde rasgele ve genellikle düzenli tarzda değişkenlik
gösterebilir.
2. Yapıdaki dayanımın, yapısal elemanların bünyesindeki değişkenlik büyüklüğü, bir elemandan diğerine
farklılık gösterebilir.
3. Betonun kalıba dökülme yüksekliğine bağlı olarak, yapıdaki betonun dayanımı, döşemeler de dâhil
olmak üzere, betonun döküldüğü yüzeye yaklaştıkça azalır. Bu azalma yüzeyde, beton kütleye göre %
25’e kadar yükselebilir. Yüzeydeki düşük dayanımlı bölgenin kalınlığı genellikle, en üstteki 300 mm veya
beton tabaka kalınlığının % 20’sinden küçük olanı kadardır.
Betonarme ve ön gerilmeli beton yapıların tasarımında, betonun rasgele dağılım gösteren malzeme olarak
kabul edilebileceği şeklindeki genel kabul görmüş prensip esas alınır. Bu prensibe göre, deney sonuçları
normal dağılım gösterir. Yapıdaki beton dayanımı ile standard numune dayanımları arasında fark olması
kaçınılmaz bir durumdur. Diğer faktörlerle birlikte bu dayanım farklılığı da, beton dayanımı için tasarımda
kısmi güvenlik katsayısı, γc , uygulanması yoluyla dikkate alınır.
19
Ek D
(Bilgi için)
Yapıdaki dayanımın değerlendirilmesinde, planlama, numune alma ve

deney sonuçlarının değerlendirilmesi için kılavuz
D.1 Planlama
Yapıdaki veya öndökümlü beton bileşenlerdeki basınç dayanımının tayin edilme amacı, deney bölgelerinin
planlanmasını etkiler. Bir veya daha fazla sayıda deney bölgesi tanımlanır ve her deney bölgesinde bir grup
deney alanı seçilir. Deney alanlarının büyüklüğünün seçimi, kullanılan deney yöntemine bağlıdır. Bir deney
bölgesinden elde edilen deney sonucu adedi, değerlendirmenin güvenilirliğini etkiler.
Bir binadaki beton kısmın tamamına ait basınç dayanımı sınıfının yerinde tayin edileceği durumda, yapı
betonu deney bölgelerine ayrılır. Deney bölgelerinin belirlenmesinde, bir bölgedeki betonun, bir tipik değere
sahip, aynı gruba dahil olduğu ve genel kaliteyi temsil ettiği kabul edilir. Karot verileri, tek tipik değerli (mod)
dağılımı kabulünün gerçekçi olup olmadığının kontrolü bakımından incelenmelidir.
Yapıdaki basınç dayanımının değerlendirilmesinde, yapısal eleman veya eleman bölümünün yüzeyine yakın
bölgesindeki beton dayanımının en düşük olduğu, derine doğru inildikçe daha yüksek dayanım değerlerinin
elde edileceğine dikkat edilmelidir.
Mevcut yapının yük taşıma kapasitesinin tayin edileceği durumlarda, deneyler, yapının en fazla gerilmeye
maruz kalacak bölümünü temsil eden beton kısmında yoğunlaştırılmalıdır. Numune alınması esnasında,
alınan numunelerin oluşturduğu boşluklar, yapının yük taşıma kapasitesini olumsuz etkilememelidir.
Hasar tipi veya etki alanının belirleneceği hâllerde, deney bölgeleri, zararlı etkilerin olduğu bilinen veya
meydana geldiği tahmin edilen kısımlarda yoğunlaştırılmalıdır. Bu gibi durumlarda, hasarlı bölgelerden alınan
numunelerden elde edilen sonuçların, hasarsız bölgelerden alınan sonuçlarla kıyaslanması yararlı olabilir.
D.2 Numune alma

Temsili veri elde etme amacıyla, her deney bölgesindeki her bir deney alanından, rasgele numune
alınmalıdır.
Alınan karot adedi veya yapılan dolaylı ölçüm adedi, yapıdaki beton dayanımının tayini için kullanılan
yönteme bağlıdır.
Genellikle numune alma işlemi, yapısal eleman veya öndökümlü beton bileşenlerden, tüm gruptaki beton
özelliklerindeki dağılım temsil edilecek tarzda, rasgele numune alma sağlanacak şekilde planlanmalıdır.
D.3 Deney programı

Deney yöntemi, deney bölgeleri ve her deney alanında uygulanacak dolaylı deney adedi ile birlikte tarif
edilmelidir.
D.4 Değerlendirme
Yapıdaki basınç dayanımının değerlendirilmesinde, betonun deney esnasındaki yaşı ve betonun rutubet
durumu ile ilgili hususlar dikkate alınmalıdır. Dayanım, herhangi bir yaşta tayin edilebilir, ancak dayanımın
tayin edildiği beton yaşı kayda geçirilmeli ve gerekliyse dikkate alınmalıdır.
Örneğin, yük taşıma kapasitesinin tayin edileceği gibi durumlarda, esas olarak deney anındaki basınç
dayanımı (yapıdaki gerçek dayanım) gereklidir.
Yapının rutubet durumu dikkate alınmalıdır. Yapı veya öndökümlü beton bileşenin ıslak durumda olduğu
hâllerde, alınan karot da benzer şartlara sahip olarak doygun durumda, yapı veya öndökümlü beton bileşenin
kuru durumda olduğu hâllerde, alınan karot da benzer şartlara sahip olarak kuru durumda deneye tabi
tutulmalıdır. Aksi bir şartın belirtilmediği genel durumda karotlar, Madde 7.1’e göre kuru olarak deneye tabi
tutulmalıdır.
20
Kaynaklar
[1] EN 1992-1-1, Eurocode 2: Design of concrete structures Part-1-1: General rules and rules for
buildings
[2] ENV 13670-1, Execution of concrete structures – Part 1: Common rules and rules for buildings
[3] EN 13369 Common rules for precast concrete products
21

Ts 13791 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ts 13791 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

BASINÇ DAYANIMININ YAPILAR VE ÖNDÖKÜMLÜ

Assessment of in-situ compressive strength in structures and

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

− Bu standardın kabulü ile TS 10465: 1992 iptal edilmiştir.

− Bu standardın kabulü ile TS 3260: 1978 iptal edilmiştir.

Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde

Aşağıda, beton dayanımının yerinde tayinine gerek duyulabilecek haller gösterilmiştir:

EN 13791’in tasarlanan kullanımı

Yeni beton yapıdaki,

Karot sayısının Karot sayısının 15

Bu standard, aşağıdaki hususları kapsamaz:

− Dolaylı yöntemlerin, karot dayanımı ile korelasyon sağlanmaksızın kullanılmasını,

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

EN 12390-1 Testing hardened concrete - Part 1: TS EN 12390-1 Beton - Sertleşmiş beton

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

3.1 Standard basınç dayanımı

3.2 Karot basınç dayanımı

3.3 Yapıda (yerinde) basınç dayanımı

3.4 Yapıda (yerinde) karakteristik basınç dayanımı

3.5 Deney alanı

3.6 Deney bölgesi

4 Semboller ve kısa gösterişler

δfm(n) n adet δf değerinin ortalaması

F Çekip koparma deney sonucu

fis Yapıdaki basınç dayanımı deney sonuçları

fis, en düşük Yapıdaki basınç dayanımlarından en düşüğü

fm(n), is n adet yerinde basınç dayanımının ortalaması

fck Standard numune karakteristik basınç dayanımı

fck,is Yapıdaki karakteristik basınç dayanımı

γc Beton için kısmi güvenlik katsayısı

k Az sayıda deney sonucu ile ilgili sınır

k1 Çiftli deney adedine bağlı katsayı

n Deney sonucu adedi

R Geri sıçramalı çekiç deney sonucu

ν Ultrases geçiş hızının tayini deney sonucu

6 Basınç dayanım sınıflarına bağlı olarak, yapıdaki karakteristik

EN 206-1’e göre basınç Yapıdaki karakteristik Yapıdaki asgari karakteristik dayanım

Not 2 - Kısmi güvenlik katsayısı γc = 0,85, EN 1992-1-1: 2004’ten alınmıştır.

7 Yapıdaki karakteristik basınç dayanımının, karot deneyleri

Not 1 - Karot dayanımını etkileyen faktörler için Ek A’ya başvurulmalıdır.

7.2 Deney numunelerinin adedi

fck,is = fm(n),is - k2 x s (1)

fck,is = fis,en düşük + 4 (2)

fck,is = fm(n),is - k (3)

fck,is = fis,en düşük + 4 (4)

Çizelge 2 - Az sayıdaki deney sonuçlarına bağlı k değeri

8 Yapıdaki karakteristik beton dayanımının dolaylı yöntemlerle tayini

8.1.2 Alternatif 1 - Karotlarla doğrudan korelasyon

8.2 Yapıda basınç dayanımı ile bağıntılandırılan dolaylı deneyler (Alternatif 1)

8.2.2 Deney işlemleri

8.2.4 Yapıdaki beton dayanımının tayini

fck,is = fm(n),is – 1,48 x s (5)

fck,is = fis,en düşük + 4 (6)

s deney sonuçlarının standart sapmasıdır.

a) En az 9 deney alanı ihtiva eden deney bölgesi seçilir.

R EN 12504-2’ye göre geri sıçrama değeri

Şekil 2 - Geri sıçramalı çekiç deneyi için temel eğri