UNIVERZITET U TUZLI

FILOZOFSKI FAKULTET

SUECKA KRIZA (1956-1957)

Referat

Predmet: Opća historija savremenog doba II

Mentor: mr. Semir Hadžimusić, doktorant, stručnjak iz prakse, asistent.
Student: Eldar Haračić
Indeks br. 8-22/16

Tuzla, mart. 2020. godine

 Suceka kriza: ili u historiografiji poznata još pod imenom Suecki rat 1956 godine, u
arapskom svijetu poznat je kao Tripartitna agresija. Bio je vojni rat vođen na teritoriji
Egipatske države. Oružane vojne snage koje su se sukobile bile su između Egipta i udruženih
snaga Izraela, Velike Britanije i Francuske, potpomognute zajedno i sa tajnim Američkim
operacijama, okje su podupirale Izralesku državu. To je bio tajni savez sila protiv Egipatskog
lidera Nasera, čije su namjere bile da nacionalizira suecki kanal. S ozbirom i na činjenicu koju
Suceki kanal posjeduje, u pogledu međunarodne trgovine i spajanja Sredozemnog dijela
Evropskog kontinenta sa sa Crvenim morem i putem ka Indiji i dijelovima Azije, ali i kopnenim
dijelovima Istočne i Južne Afrike. Evropske snage su potpuno odbacile taj prijedlog, koji je za
njihovu eknomsku snagu bio u potpunosti neprhivatljiv. Najžustirji protivnik tom prijedlogu bila
je upravo država Izrael, koji je u toj međuraodnoj krizi nastojao ostvariti uticaj kroz otvorene
kanale za svoje brodove. Historijat Sueckog kanala seže daleko u prošlost. 1869 godine otvoren
je za međunarodne poslove, projekat izuzetno velike važnosti finansiran je od strane Francuske i
Egipatske vlade. Kanal je bio izuzetno važan i za Britansku trgovinu koja je preko njega gradila
pomorske veze sa Istokom. Tokom drugog svjetkog rata, važnost kanal apostala je još značajnija
i grčevito je branjen od strane sjevernoafričke kampanje.

Cijelo XX stoljeće obilježeno je Arapsko- Izraelskim sukobima (Izraelsko-Arapskim).

Kada je 1950 godine u Jerusalemu propala mogućnost sklapanja primirja nakon prvog izraelsko-
arapskog sukoba između Jordanskog kralja Abdullaha kojeg su ubili palestinski ekstremisti.
Nedugo zatim dogodilo se i rušenje monarhije u Egiptu 1952 godine. To je veoma važna
prekretnica u odnosu snaga na „Bliskom istoku“ 1 čija kulminacija se događa 1948 i zbacivanjem
sa prijestolja kralja Faruka, kralja Egipta, koji je zbačen vojnim udarom. 1948 godina bila je
ključna godina za Egipatske vojne snage, velika vojna premoć iskorištena je te su komandosi
Egipatske vojske upadali na Izraelsku teritoriju. Vlada u Izraelu težila je ka uspostavljanju

1
Termin Bliski Istok je političko- geografski naziv za područje sjeveroistočne Afrike I Jugozapadne Azije . S obzirom
da je Identičan Britanskom nazivu Srednji istok. Njegovo značenje je upitno. Šta u suštini znači Bliski istok I zašto je
on bliži u odnosu na ostale zemlje Azije koje graniče sa Evropskim kontinentom a ne ubrajaju se u teritoriju Bliskog
Istoka ? Bliskom istoku pripadaju (Turska, Sirija, Libanon, Cipar, Izrael, Jordan, Egipat, Irak, Bahrein, Saudijska
Arabija, Jemen, Katar Kuvajt itd.) Dok se u njegovu teritoriju ne ubrajaju Maroko, Alžir, Libija, Tunis … itd. Osim
toga, Još jedno metaforičko značenje moglo bi se koristiti u historijskoj zloupotrebi. Danas je neosporna činjenica
da u političkom riječniku zapadnih sila termin Bliski istok označava područje nestabilnh odnosa I označava teritoriju
vječitih sukoba. Što bi se moglo usporediti sa terminom Balkan I balkanizacija. Enciklopedija svijeta, Leksilografski
zavod- Miroslav Krleža, Zagreb 2000.
države Izrael kao regionalne vojne velesile. Što su zdušno pomagale i SAD . Zbog toga je
izraelska obajveštajna služba izvela niz antiameričkih terorističkih akcija na teritoriji Egipta
(Poznatija kao „Afera Lavon“). U to momentu SAD nastojale su posredovati medijatorskim
putem između Egipta i Izraela. Tako su pomogli Egiptu gradnju Asuanske brane na rijeci Nil.
Međutim dolaskom na vlast Gamal Abdel Nasera, ti odnosi se mijenjaju. Egipatska vlada se
počela približavati SSSR-u pa je to bio jedan od osnovnih izgovora Američkog predsjednika
Ajzenhauera da otkaže finansijku pomoć Egiptu u gradnji brane. Već 1956 godine dolazi do
zaoštravanja odnosa kada Egipat nastoji dati prijedlog nacionaliziranja Sueckog kanala, što se
pravdalo činjenicom da je Egiptu bio potreban izvor finansiranja Asuanske brane. Iste godine
doalzi i do sastanka premijera tri države (Francuske, Velike Britanije, i Izraela).

Velika Britanija je već od ranije imala izuzetno velika i kapitalna ulaganja na toj teritoriji,
pa je nastojala zaštiti svoje ekonomske interese, Francuska je pored ekonmoskih imala i
političke interese. Nastojala je sruštii vlast Nasera koji je podupirao protivfrancuske ustanke u
Alžiru, Maroku i Tunisu, dok je Izraelska strana nastojala potisnuti uticaj Egipta kao regionalne
dominirajuće sile te je nastojala uspostaviti svoju kontrolu i doominaciju. Svemu tome, SAD
nastojale su suzbiti uticaj SSSR-a pa su se stavile na stranu Izraela i zapadnih saveznika. Osim
toga Izrael je nastojao oslabiti i Palestinski uticaj na svojoj teritoriji, pa je pokušao kroz ove
sukobe neutralizirati vojne palestinske baze Fedajina u pojasu Gaze. Kada je postignut dogovor o
vojnoj akciji protiv Egipta u sve to uključila se i CIA, koja je već bila duboko umješana u
političke odnose Arapskih zemalja, što se posebno očitovalo zbacivanjem Iranaskog
predsjednika Mosadega. Razlog za to bilo je nacionaliziranje naftnih kompanija na teritoriji
Irana. Pa bismo na temelju toga mogli kazati da je u pozadina svega želja za moći nad
ekonomijom i privredom Aarapskih zemalja. Još jedan argument ovoj tezi može se pronaći i u
činjenici da je ovo period kada na eknomsku scenu stupa i otkrivanje sve većih količina nafte,
širom zemalja Arapskog svijeta (Od Saudijske Arabije, prkoe Kuvajta, Katara, Ujedinjenih
Arapskih Emirata ...) Skovan je i plan pod nazivom „Operacija Teleskop“ – koja je predivđala
Izraelski napaad na Sinajsko poluostrvo, a pod izgovorom zaštite stranih borodova u Sueckom
kanalu . Uz pomoć Britanije i Francuske dogodio se početni Izraelski udar koji je iznenadnim
upadom Francuskih i Britanskih desanta i motorizovanih jedinica krenuo na Egipat i područje
Sueckog kanala.
 Izraelskim napadom rukovodio je general Moše Dajan koji je u vojnoj saradnji sa
Velikom Britanijom i Francuskom 30.10. diplomatskim putem zatražio izvlačenje Egipatskih i
Izraelskih jedinica iz Sueckog kanala, prijeteći vojnom intervencijom. Egipat je odbio ultimatum
pa su već sljedeći dan izvršeni vojni udrai i zračni napaadi na Egipat. Izvedeni su 5.11 zapadno
od Port Saida i Port Fuada. Napadi su izavali Sovjestku diplomatsku intervenciju. Međutim
Ajzenhauer po diplomatskim tvrdnjama nije bio obavješten da je izvršen vojni napad, tako da je
on Lično insistirao na smirivanje situacije putem OUN (Organizacije Ujedinjenih Naroda)
Velika Britanija i Francuska su nakon Ajzenhauerovog pritiska povukle svoje snage i dogodio se
prekid vatre 22 .12. 1956 godine, dok Izraelska vojska sa Sinajskog poluostrva odlazi tek u martu
1957 godine.

Važne posljedice su: - Vojno stradanje Egipta ( uništenje vazduhoplovstva i ratne

mornarice)

- Zatvaranje Sueckog kanala i prtoka roba do 1957.

- Smanjivanje isporuka nafte zapadnom svijetu. Što je nagovjestilo naftnu krizu 1973
godine.
- Izrael je dobio pravo prolaska brodova kroz Tiranski tjesnac.
- Započela je gradnja nukelarnog reaktora na teritoriji Izraela u području Dimoni.
- Sa druge strane Naser je ojačao kao Egipatski lider i na političkoj sceni je psotao
dominantan kao „SVEARAPSKI LIDER“ – politika Naserovog Panarabizma
ujedinjenjem Egipta i Sirije u jednu zemlju., što je vodilo ka uspostavljanju
Ujedinjene Arapske Republike koja je rapuštena 1961 godine nakon vojnog udara u
Siriji. 2

2
Grupa Autora: Istorija Afrike.
Laker: Istorija Evropa 1945-1992, Beograd 1999
Engdahal: Stoljeće rata (knjiga I) – Anglo- Američka naftna politika I novi svjetski poredak London 1993.
Calvoceressi :Svjetska politika nakon 1945 godine. Zagreb 2003
Enciklopedija – Leksilografski zavod – Miroslav Krleža, Zagreb 2000.