Professional Documents
Culture Documents
6102
ئـــهز و تـــو
تهحسین دۆسكى
2214
5
6
پێشگۆتن
7
ل دووماهییا ڤێ پێش ۆتنێ من دڤێت بێژم :تشتێ ئاهز پتار پالارایم كاو بااهر
ب خوانرنا بهرههمێ رۆمى ڤه بچم ،و هنرهكێ ژێ وهرگێڕم ،شعرا محهماهد ئقباالێ
الهۆرى بوو ،دهمێ من دیوانا وى (أرمغاان حاااز) وهرگێڕایاه ساهر زماانێ كاوردی،
من دیت ئاهو ل پتار ژ جهاهكى (وهحیاا خاۆ یاا شاعرى) ژ ڤاى شااعرى وهردگارت ،و
ئاشكهرا دكهت كاو خوانارنا باهیتێن وى جیهاناهكا بهرررههاا ل باهر مرۆڤاى ڤهدكاهت،
وهكى -بۆ نموونه -دهمێ دبێژت:
8
جهاللهددینێ رۆمى
9
پشااتى بااابێ خااۆ ل ساااال 628و حااهتا ساااال 642ئااهو ب دانااا دهرسااان ڤااه
مژوی بوو ،و ناو و دهن ێن وى ب زانینێن وى سهر دهمى بهالڤبوون ،ب تایباهتى
زانینااا رقهااێ حهنااهرى ،و ل وى دهمااى هااهمییێ ئااهو بااۆ وهرگرتنااا رااهتوایێ جهااێ
لێزڤڕینا خهلكى بوو ،و ل ساال 642گوهۆڕینهكا مهزن د ژیانا وى دا چێبوو پشتى
وى چاو شێخ شهمسهددینێ تهبریزى كهرتین ،ئهوێ بهرێ وى ژ (الیێ علمى) دایه
(الیێ تهصهوورێ).
شێ ێ وى یێ تهبریزى كارهكێ زێره لێ كر ،و ئێكا هنر ژێ چێ كار كااو ئاهو
ژ زانا و مورتى و رهقیههكێ مهزن ببته عاشق و شهیرایهكێ مهست ..ل شوینا ئاهو
ل حهلهقا راهقییان ڕوینات ،و دهرساێ برهتاه وان ،و راهتوایان باهالو بكاهت ،ئاهوى
قهستا حهلهقێن سهماعێ كر ،و خۆشییا خۆ د سهمایێ و گوهرانا نایێ دا دیات ..و
پشتى سهرهاتییهكا دویر و درێژ و ههڤڕكییهكا دژوار د گهل خویانى و بیانییان ،ئاهو
ل سهر ڤێ ڕێكا خۆ یا نوى ما و مار بوو ،حهتا طهریقهتهكا نوى یا صاووریاتییێ
دامهزرانرى ،ئهو طهریقهتا ب نااڤێ (مهولاهوى) هاتییاه نیاساین ،وهك پالاران باۆ
ناسااناڤێ (مااهوالنا) ئااهوێ جهاللااهددینێ رۆمااى ژ الیااێ دویكااهرتییێن وى ڤااه پااێ
دهاته نیاسین.
مرنا رۆمى ل باژێڕێ قوونیایێ بوو ل ساال 672مشهختى 1273زاییناى .و
(مهثنهوى) ههر وهسا دیوانا وى ،ئهوا وى ب ناڤێ شێ ێ خۆ (شهمسێ تاهبریازى)
ب ناو كرى ،ناڤرارترین بهرههمێ وى یێ شعرییه ب زمانێ رارسى.
12
()1
شااهڤا كااهیفێ وهره هااهردهم ب خۆشااى
درێااژ باات تااا قیامااهت بااۆ تااه ئااهو ژى
ژ شااه كلێ دۆسااتى ئاااگر ماان ل بیااره
وهره گهر بستهیى ئهى غوصصهنۆشى!
ئاهى شااهڤا كااهیف و شاادییێ ،هااهردهم ب خێاار و خۆشااى تاو بااۆ مااه وهره ،ئااهز
هیڤى دكاهم كاو عاهمار و ژییاێ تاه حاهتا ڕۆژا قیاماهتێ درێاژ ببات ،ژ باهر شاهك و
صوورهتێ دۆستى یێ دهالل ئاگرهكێ هلكرى د بیردانكا من دا ههیه ،ڤێاا ئهى ئاهو
رااڕا ل دهمااێ ڤااهخوارنێ د گااهروویا مرۆڤااى دا دمیناات( ،مهبهساات پااێ نهخۆشااییه)
ئهگهر تو بسته دكهى كانێ وهره ،دا ببینى چاوا ئهز ب خۆشییا شاهڤا گههشاتنێ دێ
ته سوژم!
()2
وهغااهرڤانۆ! ژ بااۆ كیڤااه تااو دێ چااى
بچااى كیڤااه دلااێ ماان بااۆ تهیااه جااى!
وه كاااى وێ ماساااییا دوورى ژ باااهحرێ
دوڕا بهحرێ ب لێڤ هشكى دبه چى
ئهى وهغهرڤان! ته ل بهره كیڤه بچى ،و ساهرهرێ باۆ كیاژ جهاى بكاهى هاهما
ههڕه ،تو كیڤه دچى ههڕه ..جهێ ته یاێ دورسات هاهر د دلاێ مان دا دێ مینات ،و
تو ژێ دهرناكهڤى ،و بزانه دهمێ تو ژ مان دویار دكاهڤى تاو وهكاى وێ ماساییێ یاى
ئااهوا ژ ئاڤااا دهریااایێ دویاار دكااهڤت ،و نهشااێت ئێاارى بژیاات ،چااونكى لێااڤ دێ لااێ
هشك و زوها بن ،و هن ى بال ههر وێ دوڕ و مرارییێن دهریایێ ههبن ،ماا دوڕێان
گرانبها دێ چ مفایى گههیننه وێ ماسییێ یا لێڤین وێ دهشك بن !
11
()3
ماااه دانایاااه ل ڤاااى وارى ب مهساااتى
ل بهنرا یارى چاو و پاێ ماه بهساتى
ب مهقصوودێ كو ئیلال دێ گههم یاان
مه سهر ژى وهك دلى دێ چت ژ دهستى
ل ڤێرێ ..ل بهر دهرێ یارێ خۆ ،ماه ب مهساتى دانایاه ،ل هیڤییاا دیتناا وى
چاااو و پیااێن مااه دگرێراینااه ،یااان ئااهز دێ گههمااه مهخسااهدا خااۆ ،و ماارادا خااۆ دێ
حاس كهم كو دیتنا دۆستییه ،یان ژى د ڕێكا وى دا سهرێ من دێ چت كانێ چاوا
دلێ من چوویه.
()4
ته ئاواز بێ ل طاهبعێ ڤاى دلاێ مان
ب خۆشى ئهو شهو و ڕۆژێ ته بێاتن
ئهگهر ئاواز ته كاز باوو خهساتهمه ئاهز
ته ئاواز وهك نهى و نهیشهككهرێ بن
هیڤااى و دوعایااا ماان ژ خااودایێ مااهزن ئااهوه دهنااگ و ئاااوازێن تااه -ئااهى یااار-
ههمى گاڤان وهسا بێن وهكى دلێ من دخوازت ،و ئهو ب شاهو و ڕۆژان ب خۆشاى
و شادى بێن و ژ ته ب ههنه مه ،چونكى باش بزانه ههر جارهكا ئاوازێ ته یێ شرین
كز و كێم و الواز بوو ،هن ى ئهز ژ قههران دا دێ نهخۆش و خهسته بم ،هیڤییا مان
ئهوه ئاوازێن تاه هاهر دهم دخاۆش و شارین بان ،وهكاى دهن اێ ناایێ و تاماا لهڤاهنێ
شهكرێ.
12
()5
ههمیشه مهست و رسوا بات ئهڤینارار
ههمیشااه دیاان و شااهیرا باات ئااو بێاازار
ب هشیارى ههمى تشت غوصصاهنه ماه
ب مهستى لاێ چ بێاتن باۆ مهیاه یاار
()6
ئهگهر عهمرێ ته چوو عهمرهك دى یێ ههى
باااهقا ناچااات راااهنائێ گاااهر بكاااهن طاااهى
عشاااااق ئاڤاااااا حهیاتێیاااااه باااااره نااااااو
ب ههر قهطرێ تو دێ عهمرهك جودا بهى
13
()7
ب تهنها یین م ابن چوو مه رورصهت
د دهریایااا كااو ساااح نااا خویااا كااهت
شهڤه و كهشتى ل بن عهوره و دچاین ئاهم
خودایه رهض و تهوریقا ماه دێ دهت
حهیف و م ابن رورصهت ژ دهساتێ ماه دهركاهرت ،و دهلیڤاه چاوو و ناهما ،و
ئااهم شااهیاارادل ب تنێ یێن ماینه د دهریایهكا وهسا بهرررههاا دا كاو لێاڤ و باهرئاو
ژ چو جهان ڤه ل باهر چااڤێن ماه ئاشاكهرا ناابن (مهخساهد پاێ دهریایاا ئهڤینێیاه)،
شااهڤا ڕهشااه و دنیااا عااهوره و ئااهم د نیڤااا ڤااێ دهریااایێ دا ل سااهر پشااتا كهشااتییێ
دچین ،و هیڤییا مه ب تنێ ب خودێ ههیه كو ئهو ب قهناى و چاكییاا خاۆ د گاهل
مه بكهت ،و مه ب سالمهتى دهرباس بكهت.
()8
د خاااهونێ دا م دى ئاااهو سااااقى زیباااا
ب ده سااتێ خااۆ دگێااڕا جااامێ صااههبا
م گااۆتێ چااونكى بااۆ وى تااو خااوالمى
تاااو هێژایاااى ژ باااۆ ماااه ببیاااه ساااهیرا
من د خهونا خۆ دا ساقى و مهی ێڕێ جوان دیت ،پهرداغێ مهیێ د دهساتى دا
بوو ،من گۆته خهیاال وى :مادهم تو خوالم و مهی ێڕێ دلبهرێ یاى ،تو یێ ژ هاهژى
هنرێ یى كو بۆ مه ببیه سهیرا ..یهعنى :ئهم ل وێ ڕێزێینه كو خوالمینییا خاوالمێ
وێ بكهین!
14
()9
ئاااهڤى ناااارێ ئاااهڤینێ دل ژ ماااه پاااات
لهوا ههر شهو دكهین قهستا خهرابات
د گااااهل ئااااههلێ خااااهراباتێ دڕوونااااین
تنێ ئاهو ماه دناسان هاهر دهم و كاات
ئهڤى ئاگرێ عشقێ ئهم سۆتین و دلێ مه پات ،و ئێكا هنر ژ مه چێ كار كاو
ئهم ههر شهو قهستا مهی انهیا عشقێ بكهین ،و ل وێرێ تێكهلی مهستێن ئاهڤینێ
ببین ،حهتا مهسهله گههشتییه وى حهددى كو ههما بهس ئهو ماه بنیاسان ،و ژ بلاى
وان كهسێ دى مه نهنیاست.
()12
ژ باااۆ مااان بێاااژه ئاااهى باااایێ ساااحارا
تااه دى ئااهو سااۆتییێ شااهیرا ل وارا
دلاااێ پاااڕ ئااااگر و ساااهودا تاااه دیتاااه
شاااههیرێ ئااااگرێ باااهر ساااۆژێ جاااارا
ئهى بایێ ل سهرێ سحارا دئێت ،بۆ من بێژه كاانێ دهماێ تاو ب ناك ماه ڤاه
هاتى ته ئهو سۆتییێ شهیرا د ڕێكا خۆ دا دیت یان نه ئهوێ دلێ وى تاژى ئااگر و
سهودا باووى ژ عشاقێ ب ڕاساتى عشاق ئاهو ئااگرێ دژواره یاێ كاو خاۆ باهران ژى
دسۆژت ،ڤێاا پاا تاو چ دبێاژى باۆ دالن چااوا ئاهو دێ خاۆ ل باهر وى گارن ،و پاێ
شههیر نابن !
15
()11
تااو سااهیرا گااهر د خااهو دا مااه نااهبینى
حهتا ساالهك دى ماا دێ ماه ببیناى
شهڤێ! ههر جارهكا تو ساهح كهیاه ماه
د گااهل طاڤااا مااههێ تااو مااه دبینااى
سهیرایێ من! ئاهم ژێاك دویار بوویناه ،و ئهگاهر ئێارى تاو ماه د خاهونا خاۆ دا
نهبینى ،حااهتاا سالهكا دى قهت تو مه نابینى .و ئاهى شاهڤا ڕهش! هاهر دهماهكا تاو
ب نك ماه ڤااه ساهح بكهى ،تو بێى طاڤه هاهیڤێ ماه ناابینى ،و هاهر جاار تاو دێ
مه د ناو ڕۆناهییا ههیڤێ دا بینى.
()12
ئاااهوێ مه هاااا ناااابتن باااۆ تاااه بهراباااهر
ژ ماهااا خااۆ ددهى توحفااا بااۆ شااهڤ هر
شهرهق گهر چ ب ڕوویێ سۆره لێ تاو
دكهى شههماته ههمیا ب وى ڕوویێ زهر
ئهى ئهوێ مهها گهشا شهڤێ بۆ دێمی ته نابته بهرابهر! تو ب ماهها دێماێ خاۆ
گهلهك تشتێن پڕ بها و عنتیكه ددهیه شهڤ هرێن خاۆ ،ئاهوێن د گاهل دێماێ تاه یاێ
گهش شهڤبێرییێ دكهن ،و هاهر چهناره ئاهو شاهرهقا ل ڕهخ و ڕویاێن عهسامانى دیاار
دكهت ڕویێن وێ دسۆرن ژى ،بهلێ تو ب ڕویێ خۆ یێ زهر ڤاه هاهمى خوشاكۆكى و
دهاللییان شههمات دكهى .یهعنى :تاو وان دكاوژى ،و چاویێ ژێ نااهێلى ،كاا چااوا
دهمێ مهلك د یارییاا شاهترناێ دا دمارت ،هاهر بهركاهكێ دى یاێ هاهبت دمارت و
نامینت.
16
()13
عهمر بۆرى و نهدى مه ب چاڤى یهك جاار
نه چاڤێن تهى خومارى ،ئو نه گاولزار
د ناو خهلكى نهماى تاو وهك وهراایێ
دهمااهك دووره ل مااه ونرایااه روخسااار
()14
تااویى دۆساات و ژ بااۆ تااه ئااهز قااهرینم
جهاااێ پاااێ خاااۆ بااارانى باااۆ زهمیااانم
د دینااااااێ عاشااااااقى دا مااااااا رهوایااااااه
ب تاااه خاااهلكى ببیااانم ..تاااه ناااهبینم!
17
()15
ب تهقلیاارێ م نهرسااا خااۆ بااۆ خااۆ باار
نهدى ئهو مه ئاو گوهارارى ماه باۆ كار
نه هێژاى وێ دبووم ،ئو پێڤه مهشغوول
وهكى ئهز ژێ ڕهڤیم من نوو خۆ ناسكر
من ژى -وهكى ههر كهسهكى -ب تهقلیر و چاڤلێكرن نهرسا خاۆ باۆ خاۆ بار ،و
ماان ئااهو بااۆ خااۆ هلبااژارت ،ڕاسااته ماان ئااهو ب چاااو ن اهددیت ،بااهلێ هااهردهم ماان
گوهرارییا وێ دكر ،و من دهن ێ وێ دبهیست ،ههر چهنره ئهز و ئهو هێژایاى ئێاك
و دو نااهبووین ژى ،بااهلێ ئااهز یااێ پێڤااه موژوی ا بااووم ،و ماان خزمااهتا وێ دكاار ،و
دهمێ ئهز ژێ ڕهڤیم و من دهستێن خۆ ژێ شویشتین ،ژ نوى ئهز رحهت بووم و مان
ب دورستى خۆ نیاسى.
()16
گااههێ ماان گااۆت ژ نهرسااێ ڕا ئااهمیرم
گاااههێ نالیناااه ماااه باااۆ وێ ئهسااایرم
ئااه وا چااووى چااوو ژ ئااهڤرۆ وێڤااهتر وێ
قاااهبوی ناكاااهم ،نهرسااانزم و راااهقیرم
هنرهك جاران من مهدحێن خۆ دكرن و دگۆت :ئهز ئهمیرێ نهرسا خۆماه ،ئاااهز
دشێمه وێ و ئهو نهشێته من .و هنرهك جاران ژى نالناال من بوو كو ئهز د دهساتێ
نهرسااێ دا ئێ ساایر و بهلااهن ازم ،ئااهڤا چااووى چااوو ..ژ ئااهڤرۆ پێاارا ئااهز ئێكاااار
نهرسااێ قااهبوی ناكااهم ،نااه ب ئااهمیرى و نااه ب ئێ ساایرى ،ئااهز دێ بمااه مرۆڤااهكێ
نهرسنزم (موتهواضع) و ههژار ،و دێ دهستان ژ نهرساێ شاۆم ،دا باهرێ خاۆ بارهمێ
كانێ مهسهله دێ چ لێ ئێت!
18
()17
م دل دانااااااا ل سااااااهر ڕێیااااااا بااااااهالیێ
ڤااهكر بااهس بااۆ تااه دل حااهتتا حااهتایێ
وهكاااى بێناااا تاااه باااۆ مااان باااایى ئیناااا
مه دل بهخشیش و ههم شوكرانه دایاێ
ئهى خۆشتڤییێ من! پێ همهت ئهڤینا ته من دلێ خاۆ داناا ساهر ڕێكاا باهال و
نهخۆشییان ،و من بۆ ته ب تناێ دلاێ خاۆ هاهر و هاهر ڤاهكر .و دهماێ باایێ ساهرێ
سحاران بێهنا ته یا خۆش د گهل خۆ بۆ من ئیناى ،مان ژ كاهیفان دا دلاێ خاۆ وهك
بهخشیش و شاباش دایێ.
()18
ئااهوێ خااهو هااهر ژ چاااڤێ مااه بارى هااهر
دڤێاات محااراب ب ڕۆنااركان بباات تااهڕ
ب باااێ ده ن اااى د نااااو ئااااڤێ هالنااارم
ئااهوا زێااره دكااه ل ئاڤااا مااه شااهككهر
ئااهو كهسااێ خااهوا شااهڤان ژ چاااڤێن مااه ڕهڤاناارى ،كااو خۆشااتڤییێ مهیااه ئااهوێ
دهردێ هیارانێ دایه مه ،دیاره داخوازا وى ب ڤاێ هیاراناێ ئاهوه محراباا ماه ،كاو
ئهو جهێ پیرۆزه یێ ئهم ب تنێ بۆ پهڕستنێ لێ دمینینه ،ههردهم ژ ڕۆنركێن چاڤێن
مه یا تهڕ بت ،ئهوى ئهز ب بێ دهن ى گرتم و هاڤێتمه د نااو وێ ئااڤێ دا یاا كاو
شرینییهكا زێرهتر ددهته ئاڤا مه!
19
()19
وهكى باهحرێ كاو زڤاڕى ل دۆر ماه ئاهو ذات
ل مه ڕهوشهن دكر وى هاهر چ ذهررات
وه كاااى ماااۆمێ ل ڕێیاااا عشاااقێ ساااۆتم
ژ بۆنا بۆ مه یهك بن جوملاه ئاهوقات
دهمێ ئهو ذاتێ حهق وهكى دهریایێ ژ ههمى الیاان ڤاه دۆر ل ماه گرتاى ،هاهر
دنركهكا ل دهور و بهرێن ماه هاهبت ،وى ژ باهر جوانییاا خاۆ ئاهو ل باهر ماه گاهش و
روهن دكر .ئهز ل سهر ڕێكا عشقێ وهكى شهمالكێ ساۆتم ،باۆ هنارێ دا هاهمى دهم
بۆ مه و ل بهر مه وهكى دهمهكێ ب تنێ لێ بێن.
()22
ب ئااااااهل اران ل ئااااااهووهل دهلالناااااارم
ب غوصصاان ئاااخرى وى ئاهز حهالناارم
دبێااااااژى مۆرییااااااا ڤینااااااا ئااااااهویمااااااه
وهكى تهو بوومه ئهو وى شاهممرانرم
22
()21
م ده سات لێاران ژ داساتانا یاهكى خاۆش
ب بێ حشمهت و ههم بێ رووح و بێ هۆش
دلااااێ وى دل ژ مااااه حاصاااا گوهااااۆڕا
چ شهكلێ حهز كرى سهر مه كره پاۆش
ژ بهر داساتان و ساهرهاتییا كهساهكى ماه دهساتێن خاۆ خاۆش لێاران ،و وهكاى
مرۆڤهكێ خۆ ڕانهگرت و رح و هشێن وى د سهرى دا نهبن كهیفا ماه گهلاهك هاات،
و د حاس و ئهناامێ وێ چهنرێ دا دلێ وى شیا دلێ ماه ب وهاۆڕت ،و چ ڕهناگ
و شهكلێ وى حهز كرى وى ئهم پێ گوهاڕتین ،و ئهو ڕهنگ ب سهر ماه دا پۆشاى و
ئینا خوار!
()22
م گۆ :كى دێ ژ مه رووحێ بلنر كهت
ئهوه یاێ كاو ل دهساپێكێ رحاێ ددهت
گااههێ چاڤااان ل مااه تااارى دكااهت ئااهو
گههێ وهك بازى بۆ نێچیارێ ڤهدكاهت
من گۆت :ئهرێ ئهو كییه دێ شێت رحاا مان بلنار كاهت بهرساڤ :ئاهوێ ڤاێ
چهنرێ دكهت ههر ئهوه یێ ل سهرى رح دایاه مان ،ئاهو هنارهك جااران چاڤاان ل ماه
تارى دكهت ،و ڕێكێ ل بهر مه بهرزه دكاهت ،و هنارهك جااران ژى ئاهو چااڤێن ماه
بۆ نێچیرێ وهكى یێن بازى خۆش و ڕوهان دكاهت ..یاهعنى :هیرایاهت و ضاهاللهت
ههر د دهستێ وى دایه.
21
()23
ژ بااا عشاااقێ ماااه نیناااه یاااار و هاااۆگر
نه دهسپێكێ ..ناه ئاهووهل و ناه ئااخر
د دل دا بانااگ دكااهت جااانێ مااه ئاااواز
د ڕێیااا عشااقێ كسااالنى تااه بااۆ كاار
()24
خااهمێ دهرمانااه (ال حهولااه وه ال) هااهر
ژ دێااوى كااو دهمااا هاتااه مااه یهكسااهر
ئااهوێ (ال حهولااه ال) غااهم ین بكااهت وى
پتر (ال حهوله) دێ قههرێ كهته ساهر
دهرمانێ خهم و كۆڤانان یێ ههردهم ئاهوه مارۆو بێاژت( :ال حاول و ال قاو ال
بالله) ،هاااهر دهمهكا خااهم ژ شهی انى هات و هێڕش كهره سهر ماه ،و ئاهو كهساێ
ژ ڤێ گۆتنێ خهم ین ببت ،و پێ نهخۆش بت ،ئهو گۆتنه قاههر و كااۆڤاااانان پااتااار
ل وى زێره دكهت.
22
()25
دلااۆ هشاایار بااه حااهتتا كااو نااهئێت خااهم
نهكاااه دۆساااتینییا یاااێ كاااو نهماااهحرهم
ببااااااه قااااااانع ب گژنیااااااژ و ب نااااااانى
تو نانێ خۆ نهده ب ههر تشتێ عالهم
()26
حهتا خۆ باهرزه كاهت عاشاق ل خاهلوهت
گهلااهك ڕێیااا دداناات ئااهو ب حكمااهت
ژ باااهر وى تشاااتێ عالاااهم لاااێ دبینااات
شهڤا وهصلێ ل وانا تاێ ب زهحماهت
23
()27
ئاااااهزم ذهرره ژ باااااۆ مااااان ڕۆژ لقاااااائى
برینااااارارێ خاااااهمم عاااااهینى دهوائاااااى
رڕینااه ماان ل پااهى تااه بااێ پااهڕ و ریااش
ئاااهزم كاااا ئاااو ژ باااۆ مااان كاااههروبائى
ئهز ئاهو دناركم یاا ل باهر ڕۆناهییاا ڕۆژێ ئاشاكهرا دكاهت ،و تاو باۆ مان ڕۆژا
لیقائێ یى .ئهز برینرارێ خهم و كۆڤانامه و تاو باۆ مان دهرماان ب خاۆیى .مان باێ
چهنگ و پهڕ رڕینه ل دویڤ ته ،ئهز قرش و كامه و تاو ئاهو ساتركى (لصاقهیى) یاا
قارشاان ب نك خۆ ڤه دكێشت ژ بهر وێ هێزا كارهبێ یا تێرا ههى.
()28
ژ یااااارى ڕا تااااو بێااااژه ڕۆنااااركا تااااهڕ
كاااو گاااولزار و بهاااارا مااان ئاااهوه هاااهر
شاااهڤا شاااهڤبێرییا ماااه تاااه ل بیااار باااێ
نهسهحكه باێ ئاهدهبیا باێ ساهر و باهر
ئهى ڕۆنركا تهڕ ،ی اكو تو خۆش ژ چاڤێن مه دوهریێى! تو بێژه یارێ مه ،یێ
كو ئهوه ئهو گولزار و بهارا ئهم هاهردهم لاێ تهماشاه دكاهین ،بێاژێ :ئهگاهر شاهڤهكێ
شهڤێن مه یێن وهصلهتێ هاتناه بیارا تاه ،دهماێ ماه پێكڤاه شاهڤبێرى دكارن ،هیڤاى
دكهم تو هزرا خۆ د وێ بێ ئهدهبى و بێ سهروبهرییێ دا نهكه یاا كااو ماه د گاهل تااه
دكر!
24
()29
ل ناڤ ۆیااا خااۆ سااهحكێ تااه ههیااه جااان
ل كاااۆهێ خاااۆ ب اااهڕیێ تاااه ههیاااه كاااان
حهزا ڤان -صووریۆ -گاهر تاه هاهبیتن
د خۆ دا نه ل جههك دى دێ گههى وان
باارا! د ناڤ ۆیااا تااه دا رحااهك ههیااه تااو سااهح بكاای و لااێ ب ااهڕیێ ،و د ناااو
چیایێ ته دا (یهعنى :لهشێ ته دا) كانهكا تژى زێڕ و مهعرهن ههیه ،وێ ل بهر خاۆ
بهرزه نهكه ،ڤێاا ئهى صوورییێ ڕهڤهنر ،ئهگهر تو حهز بكهى ڤێ رحێ و ڤاێ كاانێ
ب دهست خۆ بێ ى ،تو سهح بكه د خۆ ب خۆ دا ناه كاو جهاهكێ دى یاێ دویار ،تاو
دێ وان بینى.
()32
ژ حالێ باێ نهصایبان باێ خهباهر باووى
ئهوێ ئاگر ژ دوور ژى ڤاه ناهدى تاووى
چ دهوعوایاااه دكاااهى كاااو عاشاااقى تاااو
عشق كانێ و كا یێ ناو و دهنگ چووى
تو ئهوى یێ ته چو خهبهر ژ حالێ بهختڕهشێن عشقێ نههاهى ،و تاو ئاهوى یاێ
ته خۆ ژ دویر ژى ڤه ئاگرێ عشقێ نهدیتى ،بهلكى تو تهنا و رحهت یێ ڕوینشاتى،
ڤێاااا ئهڤااه چ دهعوایااا ژ قهسااتایه تااو دكااهى دهمااێ تااو دبێااژى :ئااهز عاشااقم ! كااانێ
عشق ..و كانێ ئهو كهسێ ناو و دهن ێن وى چووین و ناڤرار بووى عشق ب باێ
دهن ى خودانى دكوژت ،نه كو وى ناڤرار دكهت!
25
()31
ب چااااڤێ خاااۆ ببیااانن چااااڤێ ماااهرتوون
قهسا وهكههو نهههى بۆ گوها دهنێ هوون
چ خوونااااااا نێرگاااااازان ڕشااااااتى باااااازانن
ژ چاڤێ من رهواناا ڕشاتى ئاهو خاوون
هوین ب چاڤێن خۆ بهرێ خۆ بره چاڤێن ئهوى عاشقێ ماهرتوون باووى ،دا كاو
هوین عشقا دورست بزانن و بنیاسن ،و هوین گوها برهنه وێ نوكته و قهسا بێ وێناه
و چو وهكههو باۆ نههاهین ،ئاهوا دبێاژت :چ خویناا ژ وان چااڤێن نێرگاز ڕشاتى ،ئاهو
خۆش و رههوان یا ژ چاڤێن من ڕشتى.
()32
چییاااه خاااه م كاااو ل بیااارا خاااۆ بئیناااین
ل دل ناكااهین ،ل ئاااخێ دێ ڕهشااینین
وهكاااااى باهیڤاااااهكا باااااێ كاكلاااااه ئاااااهو
نااهدانت سااهر ،ئااهوێ دێ ژێ دهرینااین
ما خهم چییه حهتا كو ئاهم وێ ل بیارا خاۆ بیناین ئاهم خاهمێ ب دلاێ خاۆ دا
ناكهین ،و دلێ خۆ ژێ تژى ناكهین ،بهلكى ئهم دێ وێ ل ئااخێ كاهین و ڕهشاینین،
دا زهعێ ببت ،خهم وهكى باهیڤهكا بێ كالكله ،یاا ڕزییاه ،ئهگاهر ئاهو ساهرى ل باهر
مااه نااهدانت ،و تهساالیم نااهبت ،ئااهم دێ كااالكال وێ (ئهصاالێ و بناخااهیێ وێ) ژێ
دهرێ ین!
26
()33
گهلااهك ماان تهجروبااه كاار دلبااهرێ خااۆ
نه شێلى كر چو سهی و لههیهكێ جاۆ
ئاااهنى جاااارهك گااارێ مااان ژێ نهدیتاااه
ل ژین و مرنێ سهرمالێ مه ئاهو باوو
ئهو خۆشتڤییێ من دلێ خۆ دایێ ،من گهلاهك جااران جهڕبانارن ،باهلێ ژ باهر
دلااێ وى یااێ ررههااا ئااهو قااهت تێااك نااهچوو ،وهكااى وێ جۆیااا زهالل یااا چااو لااههى و
لێمشێن دژوار ژى نهشێن وێ شێلى بكهن ،و من قهت نهدیت ئاهو جارهكاا ب تناێ
ژى ژ كهرباان دا ئهنییا خااۆ بكاهتاه گرێ ،لاهو ماه بڕیاار دا ساهرمالێ ماه ل ژیان و
مرنێ ههر ئهو بت.
()34
زهمان بێ دهنگ دكاهت ڤاێ دهناگ و دۆرێ
پاااهزى ،گاااورگێ راااهنائێ تێ تاااه تاااۆرێ
غااوروورا هااهى د قااارێ هااهر كهسااێ دا
ئهجهل لێ وا دبهت یهك یهك ب دۆرێ
ئهو قهرهبالغ و دهنگ و دۆرێ تو د ناو خاهلكى دا دبیناى ،ڕۆژهك دێ ئێات
زهمان وی ههمیێ ناهێلت ،و دێ وێ ههمییێ بێ دهنگ كهت ،دهماێ خاودانێن وى
دهنگ و دۆرى دمرینت ،و دهمێ گورگێ رهنائێ باهرددهتاه ساهر كاهرێ پاهزى ،و ئاهو
وان دئێ ته تۆڕا خۆ! سهح كه خهلكى چهوا هاهمى دغاارلن ،و غاوروور یاا كهرتییاه
سهرێ ههمییان ،بهلێ ئاهو غاورووره چاو مفاایى ناگههینتاه وان ،ژ باهر كاو نێزیكاه
لههییا ئهجهلێ ب دویڤ وان دا بێت ،و ئێك ئێكاه دۆرا برناا هاهر كهساهكى ژ وان
بینت ،و هن ى غوروورا وان وان خالص ناكهت.
27
()35
ساااه رێ گۆپاااالێ مووساااایێ پاااهزێ ماااه
چ تشااتێ هااهى ژ بااۆ وى دبتااه لوقمااه
نااه ساافرا دهعااوهتێ هااێال نااه یااا شااهڕ
نه ههر عهقلهك دكهت ڤێ نوكتێ رههماه
ئهو مووسایێ پهزێ مه دهااژۆت ،و لاێ بوویاه شاڤان ،گۆپالاهكێ د دهساتى دا
ههى عاهجێبتر ژ گۆپاالێ مووساایێ ئسارائیلییان ،چاونكى ئهگاهر گۆپاالێ مووساایێ
ئساارائیلییان بااهس مااار داعااویرا باان ،گۆپااالێ مووسااایێ ئوممااهتا مااه هااهر تشااتهكێ
بكهرته بهر دادعویرت و ناهێلت! نه ئهو سفرا كهیف و شاهییێ دهێلات ،و ناه سافرا
شهڕ و جهن ى ..بهلێ نه ههر عهقلهكێ ههبت د ڤێ گۆتنا من دگههت!
()36
ئااااهڤینا تااااه نااااه هێال تاااارك و تااااازى
ئااهزم باااهنیێ ئااهوى شاااههیر و غاااازى
ئااااهڤینا تااااه دبێااااژت :كااااهس نااااههێلم!
دبێتێ حهق :بهسه ئهو لهعب و بازى
عشااق و ئااهڤینا تااه كهرتااه د هااهمى دالن دا ،و وێ نااه دلااێ تركااهكى نااه یااێ
عهرهبهكى نههێال ئهگهر نهچووبته تێرا ،و ئهز خوالم و بهنییێ شههیرێ عشقا تهمه،
و یێ وى غازى ژى یێ غهزایێ بۆ عشقا ته دكهت ،ئاهڤینا تاه ب شاانازى دبێاژت:
ئهز دلێ كهسهكى ناهێلم ئهگهر وى نهئێ مه بان دهساتێ خاۆ ،و حاهقی دبێاژت :ئاهى
دل بال ته بهس بت ئهو یارى و تڕانه!
28
()37
ب دوڕڕا باااااوهرێ هااااهچیێ كااااڕى نااااان
ب تشتێ قهلپ ئهوى دا مهناهم و كان
وهكااااى نااااهمروودى دل نااااهدا خااااهلیلى
ئاااهوى الرهیباااه دا باااوو پێشاااییێ جاااان
هااهچى كهسااێ ب دوڕ و گهوهااهرا باااوهرییێ نااان كااڕى ،یااهعنى :دنیااا ب دینااى
كڕى ،ئهو وهكى وییه یێ كان و مهناهما خۆ دایه ب تشاتهكێ قاهلپ و بێ ێار ،تاو
سااهح بكااه نااهمروودى دا ڤااێ چهنااری بزانااى ،دهمااێ وى دلااێ خااۆ نهدایااه ئیبااراهیم
پێغهمبهرى ،وی ئێكا هنر ژ خۆ چێكر كو خودێ پێشییهكێ ل سهر وى زال بكاهت،
حهتا وێ پێشییێ ئهو كوشتى.
()38
دوكێااا نیشاااانه كاااو دل بوویاااه ساااهودا
تو سهحكێ ئهو چهوا یاا بوویاه پهیارا
چ پااااێال هااااه ى ژ خااااوینێ یااااا د دل دا
عهجهب ما ئهو دله ،یان بوویه دهریا
ئهو دوكێال ژ دلێ مه بلنر دبت نیشانهكا ئاشكهرایه هنرێ دگاههینت كاو دلاێ
مه ژ بهر عشقێ سهودا بوویه ،تو بهرێ خۆ باره دوكێلاێ چاهوا یاا ژ دلاێ ماه پهیارا
بووى ،چ پێلهكا ههبت ژ خوینێ شلقا خۆ یاا ل دلاێ ماه ددهت ،لاهو دلاێ ماه قاهت
دهمااهكى رحااهت و تااهنا ناباات ،ت او دێ بێااژى ئهڤااه نااه دلااه مااه هااهى ،بااهلكى ئااهو
دهریایهكا تژى پێله.
29
()39
خاااه یاال دۆساااتى هنااارى بێتاااه باااا ماااه
تهماشااه دێ ژ عااهماارى باات مهرامااه
ماااارادا دل وهكااااى مااااه هاتااااه دهسااااتى
ل نك مه ستریه هن ى شوبهى خورمه
()42
چ یااێ قورچااهك ڤااهخوارى ژ مهشاارهبێ مااه
دبت مهسات و ل باهر ڕۆژه شاهبێ ماه
ئااه وێ چااووى و ژ ڕێیااا مااه ڕهڤااى ژى
ب گوهكێشااى دزڤااڕت مهزهااهبێ مااه!
ههچى كهسێ رڕهكا ب تنێ ژى ژ كانیكا مه یا شارین ڤاهخوارى ،و تاام كربتاه
وێ مهیا عشقێ یاا ماه تاامكرییێ ،ژ باهر خۆشاییا وێ ئێكساهر ئاهو دێ مهسات و
سااهرخۆش باات .و شااهڤا مااه ل بااهر وى دێ وهكااى ڕۆژێ گااهش و روهاان باات .و ئااهو
كهسێ نههاتییه سااهر ڕێكا مه ،و ژێ ڕهڤى بت ژى ،هاهر ڕۆژهك دێ ئێات ئاهو دێ
ژ گوهى ڤه ئێته كێشان ،و ئێته ئینان بۆ سهر مهزههبێ مه.
32
()41
ژ عااهدهم مهركااهبێ مااه عشااقه هااهڤال
مه شهو یا ڕهوشهنه ههردهم ژ ویصال
دهو و لێڤێ ماه حاهتا صاوبحێ عاهدهم
ناااه زوهاناااه ژ ماااهیا باااۆ ماااه حاااهالل
هێشتا ژ زهمانێ عهدهمێ وهره ،بهرى ئهم بێیناه د هاهبوونێ دا ،ئاهو مهركاهب
و پێڕهها ئهم لێ سویاربووین و مهپێ دایه ڕێ ،ئهى ههڤال! ههر عشق و ئهڤینارارى
بوو .لهو تو دبینى شاهڤا ماه هاهردهم یاا گهشاه ،ژ باهر وێ خۆشاییا ئاهم ژ ویصاالێ
دبینین و سهح دكهین .و ژ وێ مهیا كو د مهزههبێ مه دا حاهالل لێڤاێن ماه دتاهڕن
ههر ژ نوكه و حهتا ئهم دگههینه سپێرهیا عهدهمێ ،یهعنى :حهتا ئهم دمرین.
()42
چ زوى تااالع مااه بااوو دوورى و ررقااهت
ژ بهر چ مه دكر ئهو جهنگ و وهحشهت
ئهگااهر ئااهز یااێ خاارابم دێ رحااهت بااى
وه گهر باشم ژ بیر ناكهى تو صوحبهت
تااالع و ئێغباااال مااه یااا ڕهش چ زوى ژێكڤااهبوون و ریااراق بااۆ مااه نڤیسااى ،و
حوكم پێ ل سهر مه دا ،و دهمێ ئهم ژێكڤهبووین ژ نوى مه زاناى كاو ئاهو جاهنگ و
كویڤیبوونا د ناڤبهرا مه دا ههى تشتهكێ زێره بوو ،ئهگهر ئاهز یاێ خاراب بام پشاتى
ئهز چوویم تو دێ ژ من رحهت بى ،ژ خۆ ئهگهر ئاهز یاێ بااش بام تاو ب خۆشاى دێ
بیرهاتنێن ههڤالینییا مه ئینییه بیرا خۆ.
31
()43
ئاااهڤین و عشااااقه ڕێیااااا قاصاااارێ مااااه
عشاااااقزادهینه عشاااااقه والااااارێ ماااااه
د ناڤااااا چااااادرا مااااه خااااۆ ڤهشااااار وێ
شااهرم كاار وێ ژ طااهبعێ كاااررێ مااه
عشق ڕێك و ڕێبازا قاصرێ مهیه (د بناخه دا پێغهمبهرێ مه) ،ئهم زارۆكاێن
عشقێینه و عشق بۆ مه وهكى دهیبابانه ،عشقێ ئهوا بۆ مه وهكى دهیكێ خۆ د ناو
چادرا مه دا ڤهشارت ،خۆ ڤهشارت چونكى ئهو ژ بهر تیبعهتێ مه یێ كارر شاهرم ژ
خۆ دكهت.
()44
هااااه چى گاڤااااا ماااارن هاتااااه ڕێیااااا ماااان
جاااهنازێ مااان ل باااهر یاااارێ م دانااان
ئهگاااه ر لێڤاااا مناااا پۆسااایره وى گااارت
كرم زێنرى نهبێن :وهى ئاهو چ كاارن!
ههچى گاڤا مرن هاته د ڕێكا من دا و ئهز مارم ،هاوین جاهنازێ مان هل ارن و
بیاانن و براننااه بااهر مااهحبووبێ ماان ،ئااهگااهر وى لێڤااێن ماان یااێن پۆساایره و هشااك
ماچیكرن ،و ژ بهر ماچیكرنا وى ئهز جارهكا دى زێنرى بووم و رح هاته سهر لهشێ
ماان ،هااوین عااهجێب رتى نااهبن ،و نااهبێژت :ئهڤااه چ كااارهكێ عهجێبااه پهیاارا بااووى!
چونكى نهرهسا وى وهكى رحێیه بۆ من ،و دهمێ ئهو ب سهر كهلهخێ مان دا دئێات
دبت ئهز پێ زینرى ببم!
32
()45
حااهتا كااهن ى ژ دوور دێ سااهحكهیه مااه
ددهم چااارێ و عشااق بااێ چارهیااه مااه
كیااه جااان كێمتاارین طفلااێ مهیااه ئااهو
كیاااه دل ئاااهو غاااهریب ئاوارهیاااه ماااه
حاهتاا كهن ى تو دێ ب ڤى ڕهن ى سهرهدهرییێ د گهل مه كهى ،و دێ ژ دویر
ڤه بهرێ خۆ دهیه مه ،و تو نائێیه نك مه ئهز ئهوم یاێ چارهیاان باۆ هاهر تشاتهكى
دبینم ،بهلێ عشقا ته ئهز حێبهتى كریمه لهو ئاهز چاو چارهیاان باۆ وێ ناابینم ،كییاه
رح ئهو كێمترین زارۆكێ ماهیااه ل باهر ماه ..و كییاه دل ئاهو غاهریب و ئااوارهیێ
مهیه.
()46
لهشااێ ئاااخى ژ مااه نااوورا رهلااهك بااوو
بزاڤاااا وى حهسهدكێشاااا مهلاااهك باااوو
ررشاااته گههاااا حهساااووده ژ پاكییاااا ماااه
ل بهر دێوى مه پیسى گهها گهلهك بوو
لهشێ مه یێ كو ژ ئاخێ چێبووى نوورا رهلهكێ ههمییێ بوو ،لاهو دهماێ ئاهو
ب باازاو كااهرتى ،و چاااالكى ژێ پهیاارا بااووین ،ئااهو چهنااره بااۆ ئهگااهرا هناارێ كااو
ملیاكهت حهسهدێ پێ ببهن ،و هنرى هنر ئهم ئهو مرۆڤه دعهجێبین ،هنرهك جااران
ملیاكهت حهسویریایاێ ب پاقاژیایاا مااه دبهن ،و هنرهك جااران ژى دێاو و شاهی ان
ژ پیساتییا مه دحێبهتینه ،و ئهو وێ دبینن تشتهكێ گهلهك مهزن.
33
()47
ئااهوێ دایااه تااه نهخشااێ تااه ب تااهنها
تاااه ناهێلااات ب تاااهنها نیڤاااى ساااهودا
د ماااااال نهخشااااهیێ دا كااااو دلااااه ئااااهو
دداناااات ئااااهو دوسااااهد یااااارێ د زیبااااا
ئاهو خودایێ كووى ب تنێ ئهو نهخاشاێ تاه هاهى دایاه تاه ،كاو قاالبێ لهشاێ
تهیه ،ئهوێ دل دكهرتاه نیڤاێ ،و باۆ دبتاه ساهنتهر ،ئاهو تاه ناهێلتاه ب تناێ د نیڤاا
سهودا و عشقێ دا ،ئهو د خانییێ ڤى نهخش و نی ارێ ته دا ،كو دله ،دوساهد یاار
و ههڤالێن جوان و خوشكۆك دێ دانت ،و ل بهر ته شرین كهت.
()48
حاااهبیبێ كاااو ساااهرێ زولفاااێ پهریشاااان
ئو لێڤا شوبهى لهعلێ شهككهرهرشاان
ئااهوى گااۆ :مااا په شااێمانى ژ ریراقااێ
پهشااێمانى چییااه سااهد جااا پهشااێمان
ئهو خۆشتڤییێ من ،ئهوێ سهرێ زولفاا وى پاهریشاان ،و داو داو ،و لێڤاێن
وى سۆر وهكى لهعلێ ،یێن ب گۆتنێن شرین قهنر و شهكرێ بهالو دكاهن ،وى گۆتاه
من :ئهرێ ما تو ژ وێ ریراقێ یێ پهشێمانى یا مه دایه ته ئهز دبێاژم :پهشاێمانى
چییه ! نه جارهكێ بهلكى سهد جاران ئهز یێ ژێ پهشێمانم!
34
()49
ژ مهینۆش اى سااهرێ ماان بااوو پهریشااان
دكهت لێڤا ته یا قهنر شهككهرهرشاان
وهكاااى سااااقییێ ماااهخفى دا ماااهیا خاااۆ
هااهمى سااڕ بوونااه رسااوا بوونااه نیشااان
سااهرێ ماان ژ بااهر ڤااهخوارنا مااهیێ مهساات و پهریشااانه ،و لێڤااا تااه یااا وهكااى
قهنرێ -ئهى خۆشتڤى -شهكرێ باهالو دكاهت ،دهماێ مهی اێااڕێ ڤااهشارتى هااتى و
ب نهێنى مهیا خۆ دایه مه ،ههمى سڕ و نهێنییێن ڤهشاارتى ل باهر ماه ئاشاكهرا و
رسوا بوون ،و وهكى نیشانێ كهرتنه بهر چاڤان.
()52
وهره تاااو راااهردى وهك ڕۆژا موناااهووهر
وهره بهرگ و گولستان بێ ته مان زهر
جهاااان باااێ تاااه هاااهمى تاااۆز و غوبااااره
مه بێ ته ژین و بهزماه سااره كاا وهر
ئهى خۆشتڤى! وهره ،تو وهكى ڕۆژا گهش یێ ئێكانه و رهردى ،وهره پشتى تاو
چووى بهرگێن گوالن و گولستانا ماه هاهمى زهربوویاه ،و پاائییزا ب ساهر دا هااتى،
ئهو جیهانه ئهگهر تو تێرا نهبى ،ههمى یا تژى تۆز و غوبااره ،یاا تارییاه ،بێاى تاه
ژیان و بهزمه و مهجلسێن مه ههمى دسار و بێ تامن ..كانێ زوى وهره!
35
()51
ل باااااژێڕى دگااااهڕیێم ئااااهز وهكااااى بااااا
ژ گااهڕڕێ خااهو چااهوا دێ ئێتااه چاڤااا
جهاااێ هاااهر تشاااتهكى عهقلاااه دبینااات
ژ سهرخۆشى ئهدهب ..تهمییز ،ئهرێ كا
ئهز ل باژێڕى وهكى باى دگهڕیێم؛ دا ته ببینم ،ژ باهر هااتن و چووناا باهردهوام
ئهرێ چاوا خهو دێ ئێته چاڤێن مه عهقله ههر تشتهكى دبینت و جهاێ وى دزانات
و ڤێ دكهڤت ،و چونكى ئهم دسهرخۆشین ماه عاهق نهمایاه ،ڤێااا چااوا دێ جهاێ
تااه زانااین و ڤااێ كااهڤین و تااو چ هاازر دكااهى مرۆڤااێ سااهرخۆش باات مااا ئااهدهب و
ڤاڤارتنا جها و تشتان دێ ل نك ههبت !
()52
ژ ڤینااااا تااااه دلااااێ ماااان وهك رهبابااااه
دلاااێ ساااۆتى چ پارچاااا هاااهى كهباباااه
ژ دهردێ مااه ئهگااهر بااێ دهن ااه دلاارار
د صاااهمتێ دا ههناااه دوساااهد جهواباااه
ژ بهر عشق و ئهڤینا ته ههردهم دلێ من دنالت ،تو دبێژى ئاهو رهباباه ئااوازان
دهاڤێاات ،و دلااێ ماان یااێ سااۆتى هااهچى پارچااهیا تێاارا هااهى یااا براژتییااه ،و ئهگااهر
دلرارێ مه د دهر حهقا ڤى دهردێ مه دا یێ بێ دهنگ بات ،د وێ باێ دهن ییاا وى
دا دوسهد مهعنا و جهواب ههنه.
36
()53
دزاناااى كاااا چ گاااۆت دهن اااێ ڕهباااابێ
ل پااه ى ماان یااێ دخااوازت ڕێ بااال بااێ
ژ بااۆ ڕێیااا دورساات دێ چااى ب شاشااى
ب پسااایارێ تاااو دێ بیناااى جاااهوابێ
ئهرێ تو دزانى دهمێ ئاواز ژ رهبابێ ڤهدپهشایان ،وێ ب ڕێكاا وان چ دگاۆت
و چ دگههانر وێ دگۆت :ئهوێ چوونا ل ڕێكا دورسات ب اوازت باال ب دویاڤ مان
بكهڤت ،چونكى ئهگهر تو ل دویڤ سهرێ خۆ قهساتا ڕێكاێ بكاهى دێ خهلاهت باى،
پسیارێ بۆ خۆ بكه دا بهرسڤا دورست بزانى.
()54
37
()55
وهره لاااهز كاااه ب باااێ كاااارى نهڕویناااه
خااهو و خااوارن ئااهوێ ئااهناام دمینااه
رهبابێ دهناگ ژ نااو ئاههلێ ساهماع تاێ
ژ حاااااه لقا واصاااااالن تاااااو ڤهنهمیناااااه
تو وهره هۆسا بێ كاار نهڕویناه خاوارێ ،ژ باهر كاو دهماێ تاو دمینییاه باێ كاار
ئهناامێ وێ دێ ئهو بت تو بهر ب خهو و خوارنێ ڤاه بچاى ،و ئاهو تشاتهكێ بااش
نینه ،هنرى ئههلێ سهماعێنه ،كو ئههلێ حهلاهقا زكریناه ،دهن اێ رهباابێ (مهخساهد
پێ دهن ێ ڤیانا حهقیقییه) ژ نك وان ڤه دئێت ،ڤێاا تو وهره و خۆ ژ حهلهقا وان
واصالن دویر نهكه و ژێ ڤهنهمینه.
()56
ئاااهوێ كاااو تاااو درهناااگ هااااتى كوتاااابێ
وهكااى وان زارویااان لااهز بااۆ تااه نااابێ
ئهگاااهر خاااه لكى ماااراد حاسااا ناااهكربت
ئهڤااه ب دهسااتێ تهیااه ..ب ااره رهبااابێ
ئهى مریرێ تو درهنگ هاتییه سهر ڕێكاا ماه و ژ ناوى تاه قهساتا كوتتاباا ماه
(خوانرن هها مه) كرى ،ئهگهر زارۆكێن خوانرن ههێ لاهز كار تاو چااو ل وان نهكاه،
چونكى ئهوا بۆ وان چاێ دباات بااۆ ته چێ نابت ،پاهروهردهیا وان هاهر ژ ساهرى وهره
ل ڤێرێ بوویه ،لهو یا ئهو زارۆ دزانن تو نزانى! و ئهگهر خهلك چووبن و مارادا خاۆ
ژ ڤاێ ژیااانێ حاسا نااهكربت ..ئهڤااه تشااتهكه ب دهساتێ تهیااه ،ئهگااهر تااه بڤێاات تااو
دشێى وهكى وان نهكهى ،تو دهست بهاڤیژه رهبابێ ،دێ مرادێ حاس كهى.
38
()57
خااهم و هاازران چااو نینااه هێااز و تابااهك
ههبت هنرى نهى و گۆشت و شهرابهك
ژیانااااا هااااه ر بمینااااات هااااوین بنۆشااااان
وهكى گول ههر باال تاهڕ بات عهناباهك
چاو هێااز و طاقااهت باۆ خااهم و هاازر و خیااالن ناباات هناارى كاو ناااى و گۆشااتێ
براشتى (كاهباب) و شاهراب هاهبت ،ڤێااا هاوین وهرن ژیاناا ئهباهدى و هاهر بمینات
ب وازن و شهرابا وێ ڤهخۆن ،و بال لێڤاا عاهنابا (ساۆرا) هاهوه هاهمى گاڤاان وهكاى
گولێ ژ وێ شهرابێ یا تهڕ بت .یهعنى :كانێ چاوا لێڤا گولێ دڤێات هاهمى گاڤاان
ب ئاڤێ یا تهڕ بت دا گاهش بمینات ،دڤێات لێڤاا هاهوه ژى هاهمى گاڤاا ب شاهرابا
ژیانا ئهبهدى یا تهڕ بت؛ دا بمینت گهش.
()58
م دل ئیاااارۆ وهكااااى هااااهر ڕۆژ خهرابااااه
نهكه هازرێ ..تاو دهسات پااڤێ رهباباه
ههنه سهد ڕهناگ نڤێاژ و ساهجره باۆ یاێ
د محرابااااا جااااهماال دۆسااااتى دا بااااه
ئهڤرۆكه وهكى ههر ڕۆژهكا دى یا ژییێ خۆ ،ئاهزێ د حالاهكێ خاراب ڕا دباۆرم،
و تو د ڤێ چهنرێ دا نهكهڤه چو هزر و گومانان ،تو دهست بره رهبابێ ..و تاو بزاناه
كو ئهو كهسێ ههردهم د محرابا ئهڤینا یاارێ خاۆ دا بات ،ب ساهدان ڕهن اێن نڤێاژ و
روكووع و سوجوودان دێ وى ههبن.
39
()59
ژ بااۆ مهسااتێ مااه حاجااهت نااه شااهرابه
طهرهب یا ههى مه بێ چهنگ و رهبابه
ب بێ ساقى ،و یار و موطرب و ناهى
ئااهزێ مهسااتم ،وهكااى مهسااتێ خهرابااه
ژ بۆنا كو ئهز مهسات بابم ،مان چاو ههوجاهیى ب شاهرابێ نیناه ،سهرخۆشاى و
طهرهبا من ژ ئهڤینا ههوه ،بێى كو چهنگ و رهباب ل نك مه بێنه ژهناین ،ئاهز باێ
مهی ێڕ و یار و دهن بێژ و نایێ ئهزێ مهست و سهكرانم ،وهكاى مهسات و ساهكرانێ
خهراباتێ (مهی انهیێ).
()62
قاااهدهح نیناااه ل ڤێااارێ ..لاااێ شاااهرابه
ل ڤااى ساان ى دوكێ ا نینااه و كهبابااه!
ره باباااااا عشاااااقێ راااااهریاده ژ عشاااااقێ
نااااهبێژه ئااااهو هااااهما دهن ااااێ رهبابااااه
ل ڤێرێ ..د ڤێ حهلهقهیێ دا ،شهرابا ههى بهلێ جاام و قاهدهح نائێناه گێاڕان،
یهعنى :بێى ڤهخوارن مهستى پهیرا دبت ،و دوكێ ژ ڤى سن ێ من دا بلنر نابات،
بااهلێ سااۆتنى تێاارا ههیااه ،و ئااهو یااێ هاتییااه براشااتن ،رهبابااا عشااقێ ژ زهحمااهت و
دژوارییا عشقێ ههوار و راهریاده ،باهلێ هشایار باى ،هازر نهكاهى هاهما ئاهو ناالین
دهن ێ رهبابێیه! نهخێر ،ئهو ههوارا عشقێ ب خۆیه.
42
()61
خاااودایێ ماااه هاااهرێ پیااارۆز باااتن ،یاااار
موخالف بووین د ههر تشتى ده ههر جار
ئاااهزم باااهختێ تاااه یاااێ خاااهو نااااگریتن
تاااویى باااهختێ مناااێ نابیتاااه هشااایار
ئهى خۆشتڤییێ من ،مهزنى و پیرۆزیى بۆ خودایێ مه بات یاێ ب ڤاى ڕهن اى
ئهم داین ،كاو د هاهمى تشاتان دا ئاهم وهكاى ئاێ ناهبین ،ئاهز ئاهو باهختێ تهماه یاێ
ههمى گاڤاان ژ باهر نالیناا عشاقێ خاهو نائێتاه چاڤاان ،و تاو ئاهو باهختێ مناى یاێ
ههمى گاڤان د خهو!
()62
كو خهو هااتى ل ناك ماه جهاا ناهدیبوو
ژ ئااااو و ئااااگرى چااااڤێ تاااژى باااوو
ڤیاااااا بچتاااااه دلاااااى دى زیبهقاااااه ئاااااهو
ژ خۆ لهش ..خربهیێ وهك كاڤلى بوو
دهمێ خهو هااتى دا جهاهكى باۆ خاۆ ل ناك ماه ببینات ،وێ چاو جهاا ناهدیتن،
چونكى دهمێ وێ قهستا چاڤێن ماه كارى ،وێ دیات ئاهو ژ ئاڤاا ڕۆنارك و ساۆتنییا
عشقێ دتژینه ،و گاڤا ئهو چووى دا قهستا دلى بكهت ،وێ دیات دل وهكاى زیباهقێ
خۆ ناگرت و هاهر نازم و بلنار دبات ،ژ خاۆ گاڤاا ئاهو چوویاه لهشاى ،وێ دیات لاهش
وهكى كاڤلى خرابهیه.
41
()63
خااهوێ! داخااواز تااه گااهر ئاڤااا حهیاتااه
ل نك مه كار ته ئیشهو هات و باته
ئهگااهر هناارى مویااا سااهر تااه هااهبن ژى
دزڤاااڕى بێاااى بمینااات یاااهك ل باااا تاااه
ئهى خهوێ ،ئهگهر ته ژیان بڤێت و تو حاهز بكاهى ب ههییاه ئاڤاا حاهیاتێ ،تاو
خۆ نێزیكاى مه نهكه ،چونكى ئهو كار و داخوازا تاه ئاهو شاهڤه ل ناك ماه ب جهاا
نائێت ،و ئهگهر هنرى مویێن ساهرى ساهر ب تاه ڤاه هاهبن ،تاو دێ زڤڕییاه ڤاه بێاى
سهرهكێ ب تنێ ژى ژ وان سهران بمینته ب تهڤه.
()64
باااره سااااقى ژ باااۆ وهصااا و صاااهوابێ
ئاااهوێ ماااهیا ناااه دیتى ئااااخ و ئااااابێ
ئااهزێ لااهش خهسااته نیاانم دل نهساااخم
چییااه شااهربهت بااره مااه تااو شااهرابێ
ئهى ساقى ،ژ بۆ كو ئهم د ڕێكا دورست ڕا ب ههینه ئارماناێ ،تاو وێ ماهیێ
بره مه یا كو چو مرۆڤان (ئهوێن ژ ئاخ و ئاڤێ چێبووین) نهدیتى ،ئهز نه مرۆڤاهكێ
لهش نهساخ و دهردهمهنرم دا تو شهربهت و دهرمانان برهیه من ،دلێ مان ژ عشاقێ
یی نهساخه لهو دڤێت تو شهرابێ برهیه من.
42
()65
شهڤه ..سن ى عهجاهب ساۆژ و كهلیناه
م گاااۆ :ڕۆژه ..ساااهره هێاااژ ئهووهلیناااه
وهكى ئێكن ل نك عشقێ شهو و ڕۆژ
چاااو جاااارا چااااڤێ عشاااقێ نهدڤهبیناااه
شهو یاا گههشاتییه ماه ،و سان ێ ماه ب ڕهن اهكێ عاهجێب یاێ دساۆژت ،و
كهلینا دئێتێ ،و ژ بهر ساۆتنا سان ێ مان یاا ژ مان ڤاه هێشاتا ساهرێ ڕۆژێیاه ،و
ئهڤه تشاتهكێ عاهجێب نیناه ،چاونكى شاهو و ڕۆژ ل باهر عشاقێ وهكاى ئێكاه ،چاو
جاران تو نابینى چاڤێن عشقێ دڤهكری بن ،ههمى گاڤان ئهو دگرتینه.
()66
د گااهل تااه رهلااهكێ سااهحكێ طااهرهب دا
عهجااهب نینااه مرۆڤااهك ببتااه سااهودا
حااااه تا ساااااخم دباااام بهنااااره ژ بااااۆ تااااه
ژ تااه داخااواز هااهبت یااان نهبتااه پهیاارا
تو سهحكهیێ كو عهسمان و رهلاهك ژ باهر عشاقا تاه ب كاهیف و خۆشاینه ،و
طهرهبا گههشاتییێ ،ڤێااا یاا عاهجێب نیناه مرۆڤاهكێ وهكاى مان ب تاه سهوداساهر
ببت ،هنرى ئهزێ ساخ بم ئهز دێ بهنرهیێ تهبم ،چ تو ڤێ داخوازێ ژ من بكهى یان
نهكهى!
43
()67
تااو ئیشااهو پااهردهیێ یااهكاار ههلینااه
حااهتا یااهك مااوى ژ دو كااهونا نهمینااه
دوهااى بهحسااێ دل و جااانى تااه كربااوو
ئااهون كوشااتى ل بااهر تااه ..هااا ببینااه
ئهو شهڤه دهمێ ئهم دگههینه ئێاك هاهر پاهرده و حیااباهكێ د ناڤباهرا ماه دا
ههبت تو ڕاكهڤه و ههلینه ،و خااۆ ل بااهر ماه ئاشكهرا بكه ،حهتا موییاهكێ ب تناێ
ژ ههردو گهردوونان ل بهر مه نهمینت ڤهشارتى ،و تهجهللییا ته بۆ مه یا تمام بت،
دوهى دهمێ مه بهحسێ عشقا خۆ دكار تاه بهحساێ دلاێ مان و رحاا مان دكار ،هاهر
وهكى ته دخواست كو تو وان بۆ خۆ ببهى ،ئهڤه ئهو ههردو كوشتییێن تهناه ،و كاهرهم
كه ئهو یێن ل بهر دهستێ ته و ته چهوا دڤێت وان وهسا لێ بكه!
()68
ئاهوێ سااڕ زانااى تااێن مهسااتانه ئیشااهو
د گااهل یااارى د خااهلوێ دانااه ئیشااهو
ژ ڤاااێ ڕێكاااێ تاااو ڕاباااه ئاااهى بیاااانى
ل ڤێ ارێ یااێن غااهریب ئیزانااه ئیشااهو
ئااهو كهسااێن سااڕ زانااى و ئاشااكهراكرى ئااهو شااهڤه ب ڕهن اێ مهسااتان هاتن اه
حوضوورێ ،و ئهو ب تنێ د گهل یارێ خۆ یێن كهرتینه خاهلوێ ،ڤێااا تاو ئاهى ئاهو
كهسێ غهریب ژ ڤێ چهنرێ ،ڕابه ژ ڤێرێ هااهڕه ،یااێان وهكاى ته بیاانى ئاهو شاهڤه
ل ڤێرێ جهێ نهخۆشییێنه.
44
()69
تااو ئیشااهو هااهر ژ بۆنااا هااهڤڕیێ خااۆ
شهڤێ حهى بینه حهتتا سهحكهیێ چوو
دبااێن :رتنااه د خااهو باات چێتااره ..لااێ
تااااویى رتنااااه و باشااااه نااااهنڤى تااااو!
ئهى یار! بۆ دلێ ههڤالێن خۆ ئهو شهڤه تو نهنڤه و بمینه هشایار ،دا كاو ئاهو
ب صوحبهتا ته كهیف ۆش ببن ،تو د گهل وان شهڤێ ساخ كه ،و بمینه حاهتا كاو تاو
هنر ببینى شهو چوو و بوو ڕۆژ ،دئێته گۆتن كو هنرى رتنه (ئهو تشتێ مارۆو پاێ
دئێتااه جهڕباناارن) یااا نڤسااتى باات و ژ خااهو ڕانااهبت باشااتره ،بااهلێ هااهر چهنااره تااو
رتنهیى لێ یا باشتر و چێتر ئهوه ههردهم تو یا هشیار بى و چو جاران نهنڤى!
()72
تاااه گولناااار خاااادمێ ڕوویاااه ..ناااهڕازێ
بهااار تااه رهونااهق و بوویااه ..نااهڕازێ
خوماااار و نێرگااازا خوین اااوار هلاااۆ تاااو
مه ئیشهو عشرهت و هۆیه ..ناهڕازێ
گولهنار ل بهر ڕویێ ته یێ ساۆر وهكاى خاوالم و پهپویكاناه ،نهنڤاه .بهاار ئاهو
رهونهق و بێهنه یا ژ نك ته ڤه دئێت ،نهنڤاه .ئاهى دلباهرا چااو مهسات و نێرگاز و
خوین وار ،ئهو شهڤه مه پێكڤه عشرهت و هاى و هۆیه ،ڕابهڤه تو نهنڤه!
45
()71
تاااه مه هاااا ڕۆنااااهى و خێااازه ..ناااهڕازێ
وهكاااى چاااهرخێ وهره ڕێااازه ..ناااهڕازێ
ماااه هشااایارى چرایاااێ عالهماااه تاااهو
چاااااراى ئیشاااااهو بپاااااارێزه ناااااهڕازێ
مهها گهش ڕۆناهى و خهم و خێزا تهیه ،نهنڤاه .وهره وهكاى چاهخ و رهلاهكێ
بكهڤااه ڕێاازێ و دهورانااان ڤااهده ،نهنڤااه .هشاایارییا مااه بااۆ عالااهمێ هااهمییێ چاارا و
ڕۆناهییه ،ڤێاا ئهو شهڤه تو چرایى نهڤهمرینه و بپارێزه و نهنڤه.
()72
خااهوێ ئااه ى دل تااو سیهااا ڕۆژا نهبینااه
وهكاااى هاااه یڤا ژ ڕۆژێ دوور دمیناااه
خۆ پااڤێ تاارییێ وهك ساهت و دهلاوێ
ب ئااهڤرازێ ڤااه بااهلكى بێااى ههلینااه
ئهى دلێ من ،ئهگهر تو د ڤیانا خۆ دا یێ ڕاست ۆ بى ،سیهاا ڕۆژان دڤێات تاو
خهوێ نهبینى ،وهكى كا چاوا ههیڤ ژ بهر ریراق و دویركهرتنا ژ ڕۆژێ سیها شاهڤان
دمینته هشیار و نانڤت ،و ئهگهر ته بڤێت تو د ناو خاهلكى دا بلنار بباى ،و باهرى
ژ خۆ برهى تو وهكى سهتلێ خۆ بهاڤێژه بناێ بیارێ ،باهلكى پشاتى هن اى دهساتهك
بێت و ته سهرئهڤراز بلنر بكهت.
46
()73
بااااهرى ،ناگههااااا ددهت تااااایێ نااااهباتێ
بااهلێ ..ناگه هااا دزێاات ئاڤااا حااهیاتێ
شههنشاهاااااا ناگاااااه هێ خێااااارێ دئینااااات
بااره سااهر مصاا هرایى تااو صااهالتێ
چهقێ دار و بارى ب خارلهتى ڤاه تاه هنار دیات شاین باوو و باهر ژ خاۆ دا ،و
ئاڤا حهیاتێ ژى ته هنر دیت ب خارلاهتى ڤاه باۆ ئێكاى ژ جهاهكى زا ،و شاهنشاهاا
ژى ب خارلااهتى ڤااه خێاار و بهرهكااهتێ ددهت .ڤێاااا تااو صاالوهتان بااره سااهر رحااا
پێغهمبهرى!
()74
ئاااهمین عاشاااق ..ئاااهوه ڕێكاااا ناااهجاتێ
رحاااه خضااار و عشاااق ئاڤاااا حاااهیاتێ
هاااهوار باااۆ یاااێ باااهرات یاااارى ناااهدایێ
خهبااهر حااه یوانى كااا ژ كانااا نااهباتێ
ئهم عاشقین ،و عشق ڕێكاه باۆ ڕزگااربوونێ ،رحاا ماه وهكاى خاررى هاهرمانێ
دخوازت ،و عشق ئاڤا حهیاتێیه یا زێنریبوونا ههر و ههر ددهته خودانى ،و ههوار باۆ
وى كهسى یێ عشق نهنیاسى و یارێ وى بهراتهك نهدایێ ،مهتهال وى وهكى مهتهال
حهیوانییااه مااا ئااهو چ دزاناات د ناااو نااهباتى ژى دا كااان و مهناهمااهك ههیااه ،كااو
نهیشهككهره (لهڤهنێ شهكرێیه).
47
()75
ژ ناااااووحى گهمیاااااه میراتاااااا ناااااهجاتێ
دگااااهڕیێتن ل ناااااو بااااهحرا حااااهیاتێ
ژ وێ باااااهحرێ ناااااهباتێ شاااااینه دهر دل
بهلێ وهك دل جها و ڕهنگ ما ل وا تێ
ژ نووحى گهمى مایه وهك میرات بۆ ڕزگاربوونا ژ توورانا ڤێ دنیاایێ ،و ئاهو
گهمى یا نووحى بۆ مه هێالى ل ناو بهحرا ژیانێ دچت ،ژ وێ بهحرا ژیاانێ ناهبات
و شینكاتى د دلى دا شین بووینه ،بهلێ ئهو شینكاتى وهكى دلاى ڕهن اى و جهاا و
جیههتان نانیاسن.
()76
ماااه كااار ریغاااان ژ باااهر ریغاااانێ ساااۆتم
نااااه ئاااااخفتم ئااااه وى دیسااااانێ سااااۆتم
ژ ڤاااان دۆر و رهخاااا هاااهمیا كااارم ئاااهز
ئاه چااووم نیڤاێ ل نیااڤ دیاوانێ سااۆتم
مه ژ بهر عشقا ته ههوار و ریغان ڕاهێالن و ئهز سۆتم ،مه خۆ بێ دهناگ كار
ژى ههر ئهز سۆتم ،من خاۆ ژ ڕهخ و دۆران دا پااش و ئاهز چووماه نیڤاێ ،ماه گاۆت
بهلكى ل وێرێ بێمه پاراستن ،بهلێ ل نیڤێ ژى ئهز ههر سۆتم!
48
()77
دلى هاڤێتمه غهوغایێ ..ڕهڤاى و چاوو
وهكى رح هات ،ژ سهودایێ ڕهڤى و چوو
ژ مااااه ئاااااگر دهمااااا كااااو زوهرهیااااێ دى
بهرێ وێ قهت نهما ل نایێ ،ڕهڤى و چوو
دلى ئهز هاڤێتمه د ناو قهرهبالغ و دهنگ و دۆران دا (یهعنى :د ناو ئااگرێ
عشااقێ دا) و ئااهو ڕهڤااى و چااوو ،و گاڤااا رح د هااهوارا ماان هاااتى ،ئااهو ژى ژ بااهر
سۆتنییێن عشقێ دا ڕهڤى و چوو و ئهز هێالمه ب تنێ ،و ستێرا زوهاره یاا گاهڕۆك
(ئااهوا ژ بااهر جااوانى و گهشاااتییا وێ د ئااهدهبێ رارسااى دا بوویااه نیشااانا كااهیف و
خۆشییێ) دهما هاتى و ئهو ئاگر دیتى یێ ژ بهر عشقێ بهربوویه مه ،ناى و چهنگ
هاڤیتن و بهرێ وێ نهما ل كهیفێ ..و ئهو ژى ڕهڤى و چوو.
()78
صاااه با هاااات گاااول دداناااه مهیڤاااهخوارا
ئهڤینرار هات و مهى كار جاامێ یاارا
كهسااااادهك دا عااااه تارا سااااونبوال تااااهڕ
ڕژاناااار وێ نێرگاااازێ خوینااااا شاااایارا
بایێ صهبایێ یێ رحهت دهما هاتى گهلهك ڕهن ێن گوالن ب ساهر ساهرێ وان
كهسان دا كرن یێن مهیێ دنۆشان ،و خۆشاتڤى دهماێ هااتى جاامێن ئهڤیناراران تاژى
مهى كرن ،و سونبولێن دلبهرێ یاێن تاهڕ (كینایهتاه باۆ كاهزى و بساكان) ئاهوێن باۆ
دلااى دبنااه دهرمااان ،باازارا عااهتاران ئااهوێن دهرمانكااان دررۆشاان هااێال بااێ رهواج ،و
چاڤێن دلبهرێ یێن نیرگزى و مهست خوینا هشیار و عهقلراران ڕژانر.
49
()79
ل دل اااااهرمى ده ماااااا بااااااران دباااااارى
ل خااااااانى وى پهنایااااااه خۆڤهشااااااارى
ب خۆشااى وهردهكااێ چااهن ێ خااۆ دا بااهر
ژ ئاااااڤێ كااااو رحااااا وێ دایااااه بااااارى
دهمێ ل مرۆڤێ دل هرم (مهخسهد پێ ئهوه یاێ ب دنیاایێ ڤاه مژویا ) بااران
دبارى ،ئهو ژ بهر دڕهڤى و دچوو د خاانى ڤاه و خاۆ ڤهدشاارت ،یاهعنى :یاێ ئامااده
نهبوو وێ كهرهمێ وهرگارت ،باهلێ ئاهو وهردهكاا قاهدر و بهاایێ ئااڤێ دزانات هن اى
چهن ێن خۆ ڤهدكرن و دچوو خاۆ ددا باهر باارانێ ،ژ باهر كاو خاودی رحاا وێ ژ ئااڤێ
دایه.
()82
چ ڕۆژه ئاااااااه ڤرۆ كاااااااو ڕۆژا دوتایااااااااه
ل مااااه ئیاااارۆ ژ ڕۆژێاااان دى جودایااااه
ژ بااۆ خااهلكى ژ چااهرخێ گازییااهك تااێ
ددهت مااااژده ..كااااو ڕۆژ ڕۆژا ئهوایااااه
ئهڤارۆ چ ڕۆژهكاا عاهجاێاباه ،كااو ڕۆژ تاێارا ل بااهر چاڤێن مااه دوناه :ئاهو ڕۆژا
ل عهس امانى و ڕۆژا دێمااێ خۆشااتڤییێ مااه ،ئهڤرۆكااه ژ بااهر ڤااى كااارێ عااهجێب كااو
خۆشتڤى دێمێ خۆ نیشا مه داى ،ڕۆژهكا جودایه ژ ههر ڕۆژهكا دى یا ههبت ،دهناگ
و گازییااهك ژ چااهرخا رهلاااهكێ بااۆ خااهلكێ عاااهردى دئێاات ،و دبێژتااێ :مزگینییاااا
خۆشییێ ل ههوه بت ،ئهڤرۆ ڕۆژا ههوهیه ،یا عهرد تێرا بۆ ههوه روهنتر لێ هاتى.
52
()81
م كاار تهوبااه كااو هناارى جااان هااهبت ماان
نااهچم كااهچڕه و چااو جااا بااۆ ڕێیااهكا دن
بهلێ ههر جارهكاا زڤاڕیم چاهپ و ڕاسات
چهپ و ڕاست یار ل بهر چاڤێ م تێتن
من تهوبه كر و گۆت :هنرى رح د لهشێ من دا بمینت ،ئهز ژ سهر ڤێ ڕێكاێ
النادهم ،و خوار ناچمه چو ڕێكهكا دى ،بهلێ ههر جارهكا ئهز ل ڕاست و چاهپێن خاۆ
زڤڕیم ،ئهز دبینم ئهو تشت لێ ههنه یاێن مان ب ناك خاۆ ڤاه دكێشان ،كاانێ چااوا
خۆشتڤى یارێ خۆ دكیشت.
()82
شهماال كاو ل ڤاى خاانى ماه هاهى كاا
ل بهر چاو بوو ،نهاا ئاهو یاا د دل دا
خااه یاال وێ چ خااۆش ڕوونشااته ناااو دل
نهچوویه ئهو ژ دل ،نه ..ههر ل دل ما
كانێ ئهو شهمالكا د ڤى خانى دا ههى ،یا كو بۆ مه هاتییه داناان دا شاهڤێن
مه روهن بكهت ئهو بهرى نوكه ل بهر چاڤێن مه بوو ،بهلێ نوكه پشتى ئهو چاووى
ئهو یا د دلێ مه دا ئاكناى بووى ،خهیال و صاوورهتێ وێ چهنار خاۆش د دلاێ ماه
دا ڕوینشتییه و ژێ دهرناكهڤت ،و ئااهگااهر ئاااهو ب لااهشێ خاۆ ڤاه چووبات ژى ئاهو
ب ڕامان و خهیاال خۆ ڤه نهچوویه و ههر یا د دلێ مه دا.
51
()83
مهها نه ل ژێار و ناه ل ژۆره ئاهرێ كاا
رحا نه ل نك مه نه ل دووره ئهرێ كا
نااااهبێژه یااااا ل ڤێاااارێ یااااان ل وێاااارێ
جهانه ..و یێ ناهبت كاۆره ئاهرێ كاا
ئهرێ ئهو ههیڤا گهش یا كو نه ل نزمییێ و نه ل بلنرییێیه كانێیه ئهورێ ئهو
رحا نه ل نك مه و نه دوور ژ مه كاااناێایه ل كیڤهیه نهبێژه من :ئهو ل ڤێرێ یاان
ل وێرا ههیه ،نه ..ئهو جیهاان ههمییاه ،باهلێ پاا كاا ئاهو كهساێ كاۆره ناهبت و ڤاێ
چهنرێ ئاشكهرا ببینت
()84
چااهوا خااهم تااێ ههنااه خااهم ین ناازانن
ههنااه دلشاااد ،و هااهم دوورى خااودانن
ههنااه پااڕ بێ هبااهر دێ چاان چااهپ و ڕاساات
ههنه دێ بێن (من) و (مه) و نهزانن!
هنرهك كهس ههنه دخاهم ینن ،باهلێ نازانن كاانێ باۆچى و چااوا خاهم دگههتاه
وان ،و هنرهك كهس هاهنه ددلشاد و كهیف ۆشن ،و ئهو ددویرن ژ ژێارهرێ خۆشاییێ
و كهیفێ كو خودێیه ،و گهلهك كاهس ههناه باۆ الیاێ ڕاساتێ دچان ،و گهلاهك كاهس
ههنه بۆ الیێ چهپێ دچن ،و ئهو ژ چهپ و ڕاستێ دبێ هبهرن ،و هنرهك هاهنااه یاێن
د ئاااخفتنێن خااۆ دا گهلااهك جاااران دبێااژن( :ماان) و (مااه) ،و ئااهو ب خااۆ (ماان) و
(مه) ژێك جودا ناكهن!
52
()85
هلااۆن ڕابااوو خااودان عاازز و سااهعادهت
هلۆن ڕاباوو ژ ساهر عشاقێ غهراماهت
هلاااۆن ڕاباااوو خاااودانێ باااهژن و باااالێ
هلاااۆن ئاااهڤرۆ ل ماااه ڕاباااوو قیاماااهت
گهلى دۆسات و هاهڤاالن! هلاۆن خاودانێ ساهررهرازى و كهیف ۆشاییێ ڕاباوو ڤاه
(كو خۆشتڤییێ مهیه) ،هلۆن ژ سهر عشقێ خهراماهت ناهما ،یاهعنى :عاشاق هاتناه
ئازادكرن ژ داناا بااجێ ،هلاۆن خاودانێ باهژن و باالێ ڕاباوو و هاتاه باهر چااڤێن ماه،
هلۆن ئهڤرۆكه ژ بهر ڕابوون و هاتنا وى عهرد هژیا دێ بێژى قیامهت ل مه ڕابوو!
()86
سااااویارێ غااااه یبێ بااااۆرى و دا غوباااااره
غوباااااره هێااااژ وهلااااهو بااااۆرى سااااواره
نهسهحكه ڕاست و چاهپ ساهحكه باهرا خاۆ
زهالمااێ چااووى بااهقائێ و تااۆز ل واره
سویارێ غهیبێ ،ئهو مرۆڤێ خودایێ یێ باۆ ماه هاتییاه هناارتن ،باۆرى و چاوو
بااهلێ ئااهو غوبااارا وى ل دویااڤ خااۆ ڕاكاارى هێشااتا نهچوویااه ،غوبااارا وى هێشااتا یااا
مااای ،هااهر چهنااره ئااهو ب خااۆ یااێ چااووى ژى ،یااهعنى :كارلێكرنااا وى پشااتى وى
مایااه ،تااو سااهح نهكااه الیااێ ڕاسااتێ و الیااێ چااهپێ ،نااه ..سااهحكه بااهراهییا خااۆ ،دا
ڕاسااتییێ ببینااى ،ئااهو زهالم یااێ چوویااه جیهانااا هااهرمان و نااهمرییێ بااهلێ تااۆزا وى
(شوینوارێن وى) ل ڤێرێ مایه.
53
()87
دگاااۆتن شاااهش جهاااهت ناااوورا خودایاااه
هااهواره خااهلكى ئااهو نااوورا چهوایااه
بیااانى ڕاساات و چااهپ سااهحكر ل وێاارێ
دگاااۆتن :ئاااهو نهظاااهر هاااۆ نارهوایاااه
دگااۆتن :هااهر شااهش جیهااهتێن دنیااایێ ژ نااوورا خااودێ گهشاابووینه ،و خااهلكى
ههوار و گازییه :ئهرێ ئهو نوور ب خۆ چییه كهساێ بیاانى و ناهزان ب ڤای گاۆتنێ
ڕاست و چهپ بهرێ خۆ ددا مهسهلێ ،بهلێ وان (یێن زانا) گۆتێ :ئهو باهرێ ۆدانا
هۆسااا و یااا ب ڤااى ڕهن ااى ل ڕاساات و چااهپێ یااا دورساات و رهوا نینااه ،دڤیاات تااو
بهرانبهر خۆ و بێ الدان بهرێ خۆ برهى.
()88
خاااراب و باشاااى وهك ڕۆژێناااه هاااهردو
ساااوبه دێ ئێااات خرابییاااێ نهكاااه تاااو
رهوا نیناااااااه د عشاااااااقێ دا خیاناااااااهت
ل ڕێكێ ڕاست ئه دێ چم خوار نهچه تو
خرابى و باشى ههردو وهكى ڕۆژێ دروهان و ئاشاكهرانه و كاهس تێارا ناكهرتاه
گومانێ ،و مادهم سوباهى دێ ئێات ،و جزایاێ هاهر تشاتهكى تێارا دێ ئێتاهدان ،تاو
خرابییێ نهكه ،د مهزههبێ عشقێ دا خیانهت تشتهكێ رهوا نینه و یێ خرابه ،و ئهز
ل سهر ڤێ ڕێكێ ڕاست دێ چم ،ڤێاا تو ژى وهكى من بكه ،و خۆ خوار نهكه.
54
()89
چماااا عشاااقا تهیاااه حاااهكیم و ئوساااتاد
ئااهڤینا تااه لهطیفااه ئهص ا و بنیاااد
ئهگااااهر عشااااقا نهخۆشااااه بااااۆ دسااااۆژم
ئهگااهر یااا خۆشااه ئااهو بۆچییااه رریاااد
بۆچى عشاقا تاه هناره عاهقلى و شاارهزاییێ ددهت ،دێ بێاژى ئاهو ساهیرایهكێ
حهكیم و شارهزایه بۆچى بناخه و بنیااتێ ئاهڤینا تاه هناره یاێ نازكاه ئهگاهر عشاق
تشااتهكێ نهخۆشااه پااا بااۆچى ئااهز ژ بااهر خۆشااییا وێ دسااوژم و ئهگااهر ئااهو تشااتهكێ
خۆشه پا بۆچى ژ بهر وێ هنره قێژى و ههوار ژ من دهردكهڤن
()92
چ دۆكیلاااه دلاااى ساااۆتن ناااهبت گاااهر
چ بێهنه گهر نهسۆژت عوود سهراسهر
چ بااوون و هااهم نهبوونااه عاشااقى هااهى
چما پهروانه سۆت و كهیفاه وێ هاهر
ئهگهر چو سۆتن د دلى دا نهبن ،پا ئهڤه چ دۆكێله ژ سن ى دهردكهڤت ئهگاهر
داركاااێ ب وورێ نهئێته سۆتن پا ئهڤه چ بێهنه دئێت عاشاقهكێ وهكاى مان ئااهڤااااه
چ بوون و نهبوونه وى ههى و بااۆچااى بهالتینك ب شاهمالێ دساوژت و وێ كاهیف
ب ڤێ چهنرێ دئێت
55
()91
ئاااه زێ دیااانم ،ژ دیناااى خاااهو خهطایاااه
ئااه وێ دیاان مااا چ زاناات خااهو چهوایااه
خااودا قااه ت نانڤاات یااێ پاكااه ئااهو ژێ
ئه وێ دین بت ژ باۆ وى خاهو نهمایاه!
ئهز ژ بهر عشقا حهقیقى یێ دین و شهیرامه ،و ئهوێ وهكى مان بات خاهو باۆ
وى چێ نابت و خهلهتییه ،چونكى دینێ عشقێ نزانات كاانێ خاهو چییاه و چاوایاه،
خودا كو مهحبووبێ مه یێ حهقیقییه چو جااران نانڤات ،و ئاهوێ ئهڤینارارێ وى بات
دڤێت ئهو ژى نهنڤت ،چونكى خهو بۆ وى نابت.
()92
ل هناراو شااهككرێ ماێش تااێن ب غااهوغا
ب واناااا شاااهككرێ نیناااه چاااو پاااهروا
ئاااهوى طاااهیرێ كاااو دادا ساااهر چیاااایى
ژ بااۆ وى زێااره هى یااا كێمااى مااا دا
جههكى ئهگهر شهكر لێ ههبت ،ماێش ب بڤاێن و قاهرهبالغ ڤاه تاێن و داددهناه
سااهر ،بااهلێ شااهكرێ چااو منااهت ب وان نینااه ،و ئااهو چااویێ ژ شاارینییا شااهكرێ كااێم
ناكااهن ،و بااهرێ خااۆ بااره وى طااهیرى ئااهوێ دئێاات و داددهتااه سااهر چیایااهكی بلناار و
مهزن ،دهمی ئهو دئێت و دچت ئهرێ ئهو تشتهكى ژ مهزنییا چیاایى كاێم یاان زێاره
دكهت
56
()93
جهێ لاێ باى خاهم و جاهنگ و جهرایاه
نقاااۆ باااى باااۆ ماااه دهریاااا ماااه وهرایاااه
ئهگااهر ڕاسااتبێژى بااۆ تهینااه ..ئهگااهر نااه
چهپێ ته ڕاست ل بهر چاڤێ مه مایاه
ئهى خۆشتڤییێ مه ،ژ بهر دلڕهقییاا تاه د دهر حاهقێ ماه دا ،هاهر جهاهكێ تاو
لێ بى خهم و جهنگ و جهرا ل وێرێ دێ ههبن ،بهلێ ئهگاهر تاو بێاى د دهریایاا ماه
دا نقۆ ببى ژى ،دێ بینى دهریایا مه هاهمى وهرایاه ،ئهگاهر تاو د گاهل ماه كهساهكێ
ڕاست ۆ بى ئهم ب ههمى ڤه دێ بۆ ته بین ،و ئهگهر تو یێ ڕاست ۆ نهبى ژى چهپێ
ته (خوارییا ته) دێ ل بهر مه ڕاستى بت.
()94
ئااهوى نااارێ كااو ساااده یااێ تااو خااوارى
دهاللتاار بااوو ژ سااهد نااهخش و ن ااارى
ژ نااارێ شااههوه تێ كااو صاااس و ساااده
تو سهحكێ چهنر ن ار دێ كهڤنه كارى
ئهو ئاگرێ ساده (مهخسهد پێ عشقا حهقیقییه ئهوا بێ وێنه) یاێ تاو خاوارى،
تاااازهتر و دهاللتاااره ژ ساااهد ناااهخش و نی اااارێن جاااوان و دهالل ،و ئااااگرێ خۆشاااى و
شههوهتێ ئهوێ صارى و ساده تو باش ساهحكێ چهنار ناهخش و نی اارێن جاوان ژێ
دهردكهڤن !
57
()95
جهااێ دل لاااێ هاااهبت ماااه دلباااهره ئاااهو
جهااێ بااهرقێ ڤااهدا مااه گهوهااهره ئااهو
ههچى زێڕێ (ئهلهساتو) ئاو (باهال) لاێ
ل كیڤاااه بااات ل ماااه زێاااڕێ زهره ئاااهو
ههچى جهێ دل لێ ههبت ،ئهو جها ل بهر ماه یاێ خۆشاتڤییه ،و هاهچاى جهاێ
بهرقا جوانییا لێ ڤهدا ،ئاهو جهاا ل باهر ماه گهوهاهرهكا ب قاهدر و بهایاه ،و هاهچى
زێڕێ مۆرا (ألسات) و (بلى)یاێ ل ساهر هاهبات ،ئاهو زێاڕ ل باهر ماه زێڕهكاێ زهر و
صارییه ..و مهخسهد ب مۆرا (ألست و بلى)یێ ڤیاناا ئهزهلییاه ل وێ ڕۆژا خاودێ
گۆتییه مرۆڤان( :ألست بربكم قالوا بلى) دهمێ مرۆڤان مهحبووبێ خۆ یێ حاهقیقى
تێرا نیاسى.
()96
ب ئهناارازى عشااق نااه هااات سااهرێ مااه
عهجهب كو بار مهزنتر بوو ژ كهرێ مه
جهااااێ حوساااانا جااااهماال دلبااااهرى لااااێ
نااه ئااهم ..هێژایااه بااۆ مااه دلبااهرێ مااه
ئهو عشقا كهرتییه سهرێ ماه ژ قایارا ماه ناهبوو ،ژ ماه ماهزنتر باوو لاهو ئاهم
سهوداسهر كرین ،و ئهڤه چهنر تشتهكێ عهجێبه كو ئهو بارێ ل كهرێ ماه هاتییاهكرن
ژ تاقهتا وى زێرهتر بوو! و ههر جههكێ حوسنا جهماال مهحبووبێ مه لاێ هاهبت ئاهم
قهساات دكااهینێ نااه چااونكى ئااهم هێااژاى وێ حوساانێینه ،بااهلكى چااونكى ئااهو هێااژاى
مهیه!
58
()97
ئهوێ باۆ مهجلساا ماه حوسان و زیناهت
ژ ڤێرێ چوو ..نزانم كیڤاه دویار كاهت
بااااااهژن سااااااهرۆ بلنااااااره قامااااااهتا وى
كو ئه و ڕابوو ..ل مان ڕاباوو قیاماهت
ئهو مهحبووبێ ههمى گاڤان ماهجلس و دیواناا ماه ب هاهبوونا وى یاا خاۆش و
ب ڕهوش ،ژ ڤێارێ چااوو و ژ دهسااتێ مااه دهركااهرت ..ئاهز ناازانم ئااهو كیڤااه چوویااه و
بۆچى ژ مه دویر كهرتییه ،باهژنا وى وهكاى دارا كااژێ یاا ڕاسات و بلنار باوو ،گاڤاا
ئهو ڕابووى و ژ بهر چاڤێن مه چووى ،قیامهت ل مه ڕابوو!
()98
دلاااێ وه داباااوو تاااهممووزێ حاااهرارهت
ژ سااهرما وه زڤسااتان سااارییێ ددهت
ب ساااهد چاااهن ا گاااهرم ساااڕ ناگاااههیتن
غوبااارا وێ جهانااا تااۆز وه لااێ كااهت
دلااێ هااهوه یااێ ژ ئااهڤینێ گااهرم حااهرارهت و گااهرمى دابااوو مااهها تیرمااههێ یااا
شاریاى ،و ئهو سهرمایا دژوار یاا زڤساتان ددهت ژ ساهرمایا هاهوهیاه ،دهماێ هاوین
سارییێ د دهر حهقا مه دا ب كاردئینن ،گهرم و سهرمایێ ئهگهر ساهد چاهنگ و پاهڕ
پێڤه ههبن ژى و پێ بفڕن ،ئهو نهشێن ب ههنه تۆزا وێ جیهانا گهرم و سار یاا تاۆزا
ههوه لێ كهرتى!
59
()99
ژ مااه چاڤااا رهلااهك چهناار كریااه بینااا
د دهسااتێ حااهق ده ئااهو گۆپالااه مینااا
چ ذهررا هاااهى ئهگاااهر ببتاااه نههن اااهك
دبااان وهك ماسااااییا كهرتییااااه دهریااااا
ئااهو رهلهكا هنره بهرررهها یا كااو چاڤێن مه دبینت و قهتره دكهت ،ب هاهمى
مهزنى و بهرررههییا خۆ ڤه ئهو د دهستێ خودایێ حهق دا وهكاى گۆپالهكییاه ،و هاهر
دنركهكا ل ڤێ عالهمێ ههى یا كاو ب چااو نهئێتاه دیاتن ،ئهگاهر هنارى نههن اهكى
مااهزن بباات ژى ،ئااهو دێ وهكااى ماسااییهكا بچویااك لااێ ئێاات دهمااێ دكهرتااه ناااو
دهریایهكا مهزن.
()122
نااهبیتن دهس مااه نهیشااهككهر دباات دهس
شااه رابا عاشااقى ئاااخر مااه تااێ كااهس
قوبااادێ صهرشااكێن تێتااه صااهرا ماان
ساالێمان دێ ژ بااۆ مااه بیتااه ئاصااهس
ئهگااهر دهس مااه نااهبت ژى ،نهیشااهككهر دێ بااۆ مااه بتااه دهس ،و دووماااهییێ
شهرابا عاشقى ههر دێ ئێتاه د لاهپێ ماه دا ،قههرهماناهكێ وهكاى قوباادى یاێ ڕێازا
نااهیار و دوژمنااان دشااكێنت دێ ئێتااه صااهرا مااه و خااۆ دهتااه باان چااهن ێ مااه ،و
مهلكهكێ وهكى سولهیمانى مهزن ،دێ بۆ مه بته وهزیرهكێ وهكى ئاصفى!
62
()121
سااااها تااااه جهنشااااین و خانهیااااه ماااان
زولاااف بهنااارا دلاااێ دیواناااهیاااه مااان
ههنه پاهروان و ماۆم ل هاهر جهاى باهس
ناااه وهك وێ مۆماااهیا پهروانهیاااه مااان
ئهى خۆشتڤى! ل بهر سیبهرا تاه خاانى و جهاێ ڕوینشاتنا مناه ،زولفاا تاه ئاهو
قهیره یا دلێ منێ شهیرا پێ دئێته گارتن ،پهرواناه و شاهمال ل هاهر جهاهكى ههناه،
بهلێ ئهو نه وهكى وێ مۆمێنه یا كو باۆ مان پهرواناه ب خۆیاه .و ماۆم كینایهتاه باۆ
مهعشووقى ،و پهروانه بۆ عاشقى .مهعنا :من مهعشووق و عاشق ههردو ئێكن ،و
نه دژێكاودانه!
()122
چ ڕۆژا تاااااااه ببیااااااانم ئهینییاااااااه ماااااااه
ل بهر ظللێ تاه هاهر ڕۆ خۆشاییه ماه
ل ماه چاه رخ و هازارێن دى ب كاین بااێن
كو عشقا یار د دل بت خهم چییه مه
ههر ڕۆژهكا ئهز ته تێرا ببینم ،ئهو ڕۆژ ل بهر مه دێ ڕۆژهكا پیارۆز بات وهكاى
ڕۆژا ئهینییێ ،و ل باهر سایبهرا تاه هاهر ڕۆژ ڕۆژێان خۆشاییێنه ل باهر ماه ،و ئهگاهر
چهرخ و رهلهك و هاازار چااهرخاێان دى یێن وهكى وێ د گهل ماه ب كاین باێن و تاه
ژ بهر چاڤێان مه ببهن ژى ،ئهو بۆ مه خهم نینه هنرى عشاقا تاه -ئاهى یاار -د دلاێ
مه دا بت.
61
()123
باهلێ ،ده ساات و پای و چاااڤێن تهنااه دو
ئااهما یااار تااه د دل دو باان ئهڤااه نااۆ!
خاااودا ماااهعبووده ئهلحاااهق یاااار بههاناااه
نهكااه دو دا نااهبى رهللااه و جااوهى تااو
بااهلێ ..ڕاسااته تااه دو دهساات و دو پااێ و دو چاااو ههنااه ،بااهلێ ئهڤااه هناارێ
ناگههینت كو دڤێت د دلێ ته دا دو یار ژى ههبن ،نه ..ته دلاهكێ هاهى دڤێات یاار
ژى ته ئێك بت ،و خودایێ مهزن مهعبوود و مهحبووبێ حهققه و ئهو ئێكه ،و ئهو
یار و مهحبووبێن مهجازى ههمى هێاهتن ئهم باۆ خاۆ دگارین ،ڤێااا هشایار باى ،وه
نهبت ته دو یار ههبن ،ئهگهر ناه ..تاو دێ وهكاى رهللاه و جوهییاان لاێ ئێاى ئاهوێن
عیسا و عوزهیر كرینه شریك بۆ خودێ د ڤیانێ دا.
()124
شااااهڤا ئیشااااه و رح و جااااانێ شااااهڤایه
جهااااێ هیڤااااى و مااااراد و حاجهتایااااه
شاااهڤا ئینعاااام و بهخشاااین و عاااهطایێ
شاااهڤا باااه س یاااێ موناجااااتێ خودایاااه
ئهو شهڤه كو شهڤا ویصالێیه ،رح و جانه باۆ هاهمى شاهڤێن ساالێ ،شاهڤهكه
جهێ هنرێیه كو هیڤى و مراد و ههوجاهیى تێارا باۆ ماه بقاهتییێن ،شاهڤا قاهناى و
دان و كهرهمێیه ،ئهو شهڤه یا كو دڤێت باهس مارۆو موناجاتاا خاودێ تێارا بكاهت،
چونكى خۆشتڤییێ عهطابهخش ههر ئهوه.
62
()125
حااهتا عهرشااى ژ عشااقێ ئاهااه واصاا
ژ شهوقا ڕوى د سان ى دایاه غولغاول
رحێ جهوزێ ماهیا وى دایاه دهسات خاۆ
زولااااف زنایااااره كهتیااااه گااااهردهنا دل
ژ بهر عشقێ ئاها و نالین هنر بلنربووینه حهتا كاو گههشاتینه باهر عهرشاى ،و
ژ بهر شهوقا ڕوییێ گهش دهنگ و دۆرهكێ مهزن د سان ى دا ههیاه .رحاێ جاهوزه و
گۆسكێ مهیا عشقێ یێ دایه دهستێ خۆ و ڕاكرى و ئهو وى بهالو دكهت ،و زولفاا
مهحبووبى یا بوویه ئهو زنایر یا كو دلى دئێ ته قهیرێن خۆ.
()126
وهكااى هااهیڤێ دلااى ئیشااهو طهلااهب بااوو
شااهبیهى زوهرهیااێ یااارێ طااهرهب بااوو
ژ بااااهر لێڤااااا ئااااهوى رح هاتااااه لێڤااااێ
تو هش به! بهس خودێ زانى چ شهب بوو
ئهو شهڤه ،دهمێ ئهم گههشتینه یارێ خۆ ،دلێ مه وهكى ههیڤێ ڕاناوهساتت،
و خۆ دهالڤێت و ب نك وى ڤه دچت ،و ئهو وهكى ستێرا زوهرهیێ لێ هاتییه ،كاو
نیشاانا كهیفێیااه ،و بااهرى رحااا مااه ب ههتااه لێڤااا وى ،نێزیااك بااۆ رحااا مااه ب ههتااه
لێڤێن مه (حهركا مه) و دهركاهڤت ..ڤێااا هاهما هاش باه و خاۆ باێ دهناگ بكاه،
بهس خودێ دزانت كانێ ئهو چ شهو بوو!
63
()127
مرن كا ئهى لهشێ كاو هاهى تاه ئاهو جاان
كااورر نینااه هااهبت ئااهو ڕهن ااه ئیمااان
وهلااهو خهسااته كاارى ڤااان ژن صاافاتان
بااهلێ هیممااهت بلناارى وهك زهالمااان
ئهى لهشێ ته ئهو ڕهن ه رحه ههى ،ته كانێ مرن تو ناامرى ..و ئاهو كاوررا
ب ڤى ڕهن ى ئیمان و باوهرى تێرا ههبت ،ئهو نه كورره ،و ههر چهنره ڤاان كهساێن
صفهت ژن ب ڤى كارێ خۆ تو ناهخۆش و خهساته كارى ژى ،باهلێ خاهم ناكاهت ،تاو
خودان هیممهتهكا بلنرى ،و سالۆخهتێن ته یێن زهالمانه.
()128
نهكااه هاازرێ كااو كوشااتم دهور و دهوران
ئهزم كوشتى ب چهشمێ ئاابێ حاهیوان
عهجاااهب نیناااه ناااهیار جاااانى ناااههێلت
عهجهب ئهو بوو كو كوشتم جانێ جانان
تو قهت هزرێ نهكه كو زهماانى و دهور و دهواناێ ئاهز كوشاتیمه ،ناهخێر ..ئاهز
ب وى چاڤى یێ هاتیمه كوشتن یێ كو ئاڤا حهیاتێ تێرا ،كاو چااڤێ یاارێ مناه ،و
ئهگهر نهیارهك بێت و رحا مرۆڤى بكوژت و نههێلت ،ئهڤاه تشاتهكێ عاهجێب نیناه،
بهلێ یا عهجێب ئهوه ئهو چهنره د گهل من چێبوو ،دهمێ جانێ جانان (كو دلبهره)
ئهز كوشتیم و رح ژ من ستانرى.
64
()129
ژ چاااڤێ خااوین و خااهم بااۆ وى قهرینااه
خهوێ داخواز نهكاه وى خاهم چاو نیناه
ناااهزانێ عشاااقێ هاااازره كاااو نیهایااااهت
ئهوێ یا هاهى ئاو ئاهو گاۆتن وه نیناه!
تو خهوێ ژ وى چاڤى نهخوازه یێ ههمى گاڤان خوین و خهم (ڕۆنارك) باۆ وى
ههڤال بت؛ چونكى ئهوى خهو و نڤستن چو جاران نابت .نهزانێ عشاقێ هازر دكاهت
ئهڤێ چهنرێ (نهنڤستنا عاشقى) دویمااهى باۆ ههیاه ،باهلێ ئاهو ژ ناهزانینا خاۆ ڤاێ
هزرێ دكهت ،چونكى ئهو گۆتنه وه نینه.
()112
خاااهیاال دلباااهرێ ئیشاااهو وهكاااو هاااات
ڤیاااا باااۆ دل د لاااهش دا داناااه بنیاااات
دهما دل دیت چ زوى خهنااهر كشاانرێ
ته زهنر و بازۆ خۆش بن ههردهم و كات
ئااهو شااهڤه دهمااێ خااهیال و صااوورهتێ دلبااهرێ هاتییااه نااك مااه ،وى حااهزكر
جههكى بۆ دلى د لهشێ من دا برانت ،دهمێ ئهو گههشتییه دلاێ ماه هاهر زوى وى
خهناهرهك ل دلى دا ،ههر وهكى وى گۆتییێ :تو ب كێر مه نائێى! ئیناا ژ باهر وى
كارێ وى كرى من گۆتێ :وهى زهنر و باسكێن ته دخۆش بن!
65
()111
وهكى دیاتم ئاهوى لێكاران ڤاه دو دهسات
دگۆ :تهوباه شاكانر و زڤاڕى باوو مهسات
وهكااااى شیشااااێیه تااااهوبا مااااه ههمیشااااه
ب زهحمهت چێ دبت ئو زوى ته دى شكهست
دهمێ دلبهرێ دیتاى جارهكاا دى ئاهز بووماه مهسات و سهرخۆشاێ عشاقێ ،وێ
ههردو دهستێن خۆ لێكرانه ڤه ،و گۆت :دیسا تهوبا خۆ شاكانر و ل ماهیێ زڤاڕى و
مهسهتبوو! من گۆت :تهوبا ماه هاهمى گاڤاان وهكاى شیشاێیه ،گهلاهك ب زهحماهت
ئهو دئێته چێكرن ،بهلێ ب ساناهى و زوى دئێته شكانرن!
()112
چ راااێال باااۆ ئاااهڤینا تاااه م كااار ..چاااوو
خهما بێ ته كو خوارى من ژ خاۆ باوو
ژ بااۆ دهردێ تااه دهرمانااهك نااهدى ماان
كییاااه دێ دهت بریناااێ چارهیاااا خاااۆ
ههچى رهنر و رێال من پێ همهت ئهڤینا ته كرى چوو و چو رایره نهدا مان ،و
ههچى خهم و نهخۆشییا دویر ژ ته گههشتییه من یا ژ خۆ بوو ،چو مفا تێارا ناهبوو.
و هنرى ئهز ل دهرمانهكى گهڕیام بۆ وى دهردى یێ ته دایه من ،مان ئاهو ناهدیت ،و
وهسا دیاره كو ئهو برینه یا بێ چاره و دهرمانه ،لهو كهسهك نینه بشێت چارهیاهكێ
برهتێ.
66
()113
ئااااهوێ تااااهوبا دلااااێ وى كریااااه ئاساااان
ل وى چاو گهشكرن ئهز دامه كوشتن
شكهساااتیمه وهكاااى زولفاااا تاااه گاااهر چ
ئه دێ كاهم یاا كارى تاهوبێ ژ باۆ مان
ئااهوێ تااهوبا دلااێ وى -د دهر حااهقا مااه دا -وهكااى ئاساانى ڕهقكاارى ،هااهر وێ
(تهوبێ) چااڤێن وى گاهش و روهنكارن ،حاهتا ئاهز ب دهساتێ وى دایماه كوشاتن! و
ئهگهر چ ئهز وهكى زولفا ته یا پهریشان یێ شكهستیمه ژى ،باهلێ ئاهز دێ وێ كاهم
یا تاهوبااێ د گااهل ماان كرى ،دهمێ ئهز ب دهساتێ تاه دایماه كوشاتن .یاهعنى :ئاهز
ب خۆ دێ خۆ كوژم!
()114
رحااااا ماااان ڕوو كااااره جااااانێ جهااااانێ
وهكى قیبلێ باهر و ڕوویاێ خاوه داناێ
خودانێ عهرشى هۆ طبعاهت ب مان دا
كااو وى ئااهو چهنااره حهزكریااه لااهوانێ
رحا من بهرێ خۆ دا جانێ جیهاانێ ،كاو خۆشاتڤییێ مهیاه ،وهكاى قیبلاێ رحاا
مه ئهو بۆ خۆ كره ڕووگهها و بهر و ڕوویێ خۆ داناه وى .خاودانێ عهرشاێ بلنار ئاهو
طبعهته یێ دایه من ،وى ئهو چهناره حهزكرییاه و ڤیاناا وى ئێ ساتییه دلاێ مان،
لهو من ئهو كر یا من كرى .مهعنا :ئهز د ڤیانا خۆ داب ۆ وى یاێ ب خاۆ ناهبووم،
و ئهو تشتهك بوو ل سهر من هاتییه نڤیسین.
67
()115
كااو جااانى شااهربهتا ڤااى الى ڤااهخوارى
ژ دۆباااا باااااغێ ڕووزیبااااى ڤااااهخوارى
دگاااۆتى بااااغى :خویناااا وى ڤاااهخۆ تاااو
وهكى خویناا ماه وى هاێالى ڤاهخوارى
دهما كاو جاانێ ماه شاهربهتا ئاهڤینى ژ ڤاى الیاى ڤاه (كاو الیاێ مهحبووبییاه)
ڤهخوارى ،و پێ مهستبووى ،و ژ دۆبا باغێ وى یارى ڤهخوارى یێ ڕوویهكێ تاازه و
جااوان هااهى ،وى باااغى گۆتااه ڕوویااێ وى :تااو ژى خوینااا وى ڤااهخۆ كااانێ چاااوا وى
خوینا مه (مهیا مه یا سۆر) ڤهخوارییه.
()116
بیاااانى باااوو ژ ماااه یاااارێ رح و جاااان
نهما دین بوو مه ئهو عهقلێ كو دهرمان
ئااااهمیر گااااه ناا دداناااان كاااااڤال ..لااااێ
ژ بهر گاهناێ ماه كاڤا بوویاه وێاران
یارێ مااه ئاااهوێ وهكى رح و جانى بۆ مه ههڤال ،وهكى كهساهكێ بیاانى نوكاه
ژ مه دویر كهرت ،لهو ئهو عهقلێ مه ههى یێ كو وهكى دختاۆر و دهرماانى باۆ ماه،
نوكه دین بوو و بۆ مه نهما .عهدهت ئهوه میر و مهزن گهناینهیێن خۆ دباهن د نااو
كاڤالن دا ڤهدشێرن ،بهلێ كاڤلێ مه (مهخسهد پێ دله) هن ى وێران بوو دهمێ ماه
گهناینهیا خۆ (ڤیانا یارێ خۆ) تێرا هل رتى!
68
()117
ژ باااۆ ساااررا شاااهڤه ڕێباااهر ،هاااهڕێ تاااو
كو ونرایه و چو غهیرا چاو نه لێ بوو
خااهوێ چاااو گرتنااه و عشااقه پااڕى دل
حهتا صاوبحێ خاوهیێ راهرمانى یاارۆ!
ژ بۆ دیتنا سرر و نهێنییان شهڤه بۆ ته ڕێباهر ،لاهو تاو قهسات بكاه شاهڤێ ،و
وێ وهك ههڤال بۆ خۆ بزانه ،ژ بهر كو ئهو یا ونرایه و چاڤێ ئهغیاران ڤێ ناكهڤان،
ل شهڤێ چاڤێن خاهلكى ژ خاهوێ تاژى دبان و دئێناه گارتن ،و دلاێ ماه تاژى عشاق
دبت ،لهو ئهم قهستا یارى دكهین ،و دبێژینێ :ئهى یار ،حهتا ساپێره دهاهلێت ئاهمر
و رهمان یێن تهنه!
()118
69
()119
ئااااهزم كۆهااااا و صااااهدایێ گۆتنااااا یااااار
ئاااهزم ناااهقش و نهقشااابهنره م دلااارار
وهكاااى قفاااال كاااو دهن اااێ وێ ژ مفتاااێ
تااه هاازره قااهى ژ ماان هاتییااه گۆتااار
ئهز وهكى وى چیاییمه یێ دهنگ لێ دئێته ڤاهدان ،و ئاهو دهن اێ ل ناك مان
ڤهددهت گۆتنا خۆشتڤییه ،یهعنى :ئهو گۆتنا ئاهز دبێاژم هاهر ئاهو گۆتناه یاا خۆشاتڤى
دبێژت .ئهز نهقشم و نهقشبهنرێ من (ئهوێ ئهز نهقشكریم) دلرار ب خۆیه ،مهتاهال
من وهكى مهتهال وێ قفلێیه یا دهن ێ كلیلێ ژێ دئێت ،تاو هزر دكاهى ئاهو دهن اێ
ژ من دئێت دهن اێ مناه ناهخێر! ئاهو دهن اێ خۆشاتڤییه كاانێ چااوا دهن اێ قفلاێ
دهن ێ كلیلێیه.
()122
مااهها عیااره و خااهلك زیاار و زبااهر بااوو
كو دا سهحكهت چ یێ صاحب نهظهر بوو
چ دهن ااه تااێ ژ طااهبال ب شااهڕ و شااۆر
طهب لێرا ،كو ئهو سهیرا یێ كهڕ باوو
ئهو مههه مهها جهژنێیه ،و خاهلك هاهمى ناحاهویێن ،ئاهو ل ژێار و ژۆرن ،و
دئااێن و دچاان ،دا كااو هااهچیێ خااودان دیااتن باات سااهح بكااهت ،ئهڤااه چ دهن ااه ژ وێ
دهۆلێ دئێت یا كو قهرهبالغ و شهڕ و شۆڕ ژێ دپهشات ئاهوا دهاۆل لێارا و دهن اێ
وێ بلنر كر؛ چونكى سهیرا یێ كهڕه و دهنگ ناچنێ!
72
()121
خرابتار باوو ژ گاۆتێ خاهم تاه ئاهى جااان
جهگهر سۆت و لهش ،و ڕهنم بۆ دلى دان
چ تشتێ ههى ب خوارنێ كێم دبت ..لاێ
ژ ته خهم چهنر مه خوارن زێرهتر ماان
ئهى رح و جانێ من! خهما تاه خرابتار باوو ژ وێ گاۆتنێ یاا ماه گاۆتى ،ئاهوێ
خهمێ جهگهر و لهشێ ماه ساۆت ،و ڕهنام و زهحماهت دا دلاى ،هاهچى تشاتێ هاهى
دهمێ مرۆو ژێ دخۆت كێم دبت ،ب تنێ خهمێن ته نهبن ،چهنار ئاهز ژ وان ب اۆم،
ئهو زێرهتر لێ دئێن!
()122
ئااهوى هێژایااێ بااار قهناار و شااهكهر بااوو
ژ قهنرا خاۆ ژ مهساتێى بێ هباهر باوو
م گااۆتێ :بااارهكێ ژ قهناارێ ..دگااۆ :نااه
نهزانى وى كو ئهو (نه) نهیشهكهر بوو
ئااهوى خۆشااتڤییێ هێااژا بااارێ وى یااێ تااژى قهناار و شااهكر بااوو ،بااهلێ ژ بااهر
مهستییێ وى ئاگهها ژ شرینییا خۆ نهبوو ،و یێ ژێ بێ هبهر بوو ،من گاۆتێ :كاانێ
بارهكێ ژ وێ شرینییا خۆ بره من ،وى گۆت :نه ..و وى نااهدزانااى كااو ئهو (ناهیا)
ژ دهڤى دهركهتى ل بهر من وهكى شهكرێ بوو.
71
()123
خااااهما تااااه دل ژ ماااان بهتاااار كااااره ژار
دلێ تاهى ڕهق ژ مان باوو زێاره بێازار
ته ئاهز هاێالم ..خاهما تاه ئاهز ناههێالم
ژ تااه بهتااار خاااهما تااه باااوو وهراااادار!
دلێ من چهنر یێ ژار و رهبهن بوو ،خهما ته ئاهو پتار ژار كار ،و دلاێ تاه یاێ
ڕهق و بێ رهحم پتر ژ من بێزار بوو و خۆ ژ من دا پاش ،ته ئهز هێالم و تو چووى،
بهلێ خهما ته ما و ئهز نههێالم ،ب ڕاساتى خاهما تاه وهراادارتر باوو ژ تاه چاونكى
وێ ئهز نههێالم!
()124
ڕهشااه ڕۆژه ئ او عااهورى چاااو كاارن تااهڕ
ئاااهوى گریاااه ژ باااۆ كاااو ب ڕناااژن پاااهڕ
كاااااه نین و یاااااارى و لاااااهعبا طفااااااالن
ژ گریاااا ده یاااك و ئێشاااا بابییاااه هاااهر
ڕۆژ یا ڕهش و تژى تهن اڤییاه ،و عاهور یاێ شاۆڕ بوویاه هناراڤى ماه ،و وى
چاڤێن خاۆ ب ڕۆناركان یاێن تاهڕكرین ،بااران یاا ژێ دباارت ،ئاهو عاهور ڤاێ گرییاێ
دكهت بۆ هنرێ دا پهڕێن گول و كولیلكان گهش بابن و ب ڕناژن ،و كاهنین و یاارى و
لهییزتنا زارۆكان ئاهناامێ گرییاا دهیكاا واناه ،و بهرهاهمێ وێ زهحمهتێیاه یاا باابێ
وان ههر دبینت.
72
()125
ژ چهرخێ چااو گهلاهك خاوینڕێژترن تاه
ژ رمحاااان تیااارێ چاڤاااان تیژتااارن تاااه
ساااڕا باااۆ ماااه تاااه گاااۆتى بێاااژه ڤاااه كاااا
گااارانن گوهاااا ماااه و ئاااهو راااهرترن تاااه
چاڤێن ته گهلهك ژ چهرخا شهو و ڕۆژان پتر خوینێ دڕێاژن ،و ئاهو تیارێن كاو
ژ موژویالنكێن چاڤێن ته دئێنه مه ژ ڕمێن ڕمبازان تیژترن ،ئهو ساڕ و نهێنییاا كاو
ته د گوهێ مه دا گۆتى ،كانێ جارهكا دى ب دهن هكێ بلنر بۆ مه بێژه ڤه ،چاونكى
ئهو رهرترن تو بۆ مه بێژى.
()126
شاااه هێ ئاخاااا پییاااان تاجاااا ساااهره وى
ریراقاااا وى ژ مرناااێ زێاااره ماااان دى
ئهڤااه ڕوویااێ زهره ماان ..گااۆ :هااهڕه تااو
وهكااى زێااڕێ زهره ،گللااه چییااه چااى !
ئهو شاهێ ئاخا ل بن پیێن وى تاجا سااهر ساهرانه! ریاراق و دویركاهرتنا ژ وى
ل بهر من ژ مرنێ زێرهتر و نهخاۆشتره ،بۆ دیاركرنا نهخۆشییا خۆ ژ بهر ریراقێ ،من
گۆتێ :بهرێ خۆ برێ ئهڤه ڕویێ من ژ بهر ڤیانا ته زهربوویه ..وى گۆته مان :كاانێ
ههڕه ،ڕویێ ته وهكى زێڕى ههمى گاڤان یاێ زهره ،و ئاهو ژ ناوى زهرنهبوویاه ،ڤێااا
ئهڤه چ گلله و گازنرهنه تو دكهى !
73
()127
چیااێ ظاااهر و باااطن خێااره یااان شااهڕ
ئهوه حاوكمێ حاهق و كاارێ موقاهددهر
دبێاااژت مااان قاااهدهر گاڤاااا دكاااهم كاااار:
ب ته قهت نینه ئاهو كاارێ دبات هاهر
چ تشتێ ههى ،یێ ئاشكهرا بات یاان یاێ ڤهشاارتى ،خێار بات یاان شاهڕ ،ئاهو
حوكمێ خودایێ حهقه ،و كارهكێ موقهددهره ژ الیێ وى ڤه ،و هاهر جارهكاا ئاهز كاار
و تهدبیرهكێ دكااهم ،قااهدهر دبێژته ماان :خاااۆ زهحمهت ناااهده ،ئاهو تشاتێ چاێ دبات
ب منه نه ب تهیه!
()128
ژ بااااه زما عشااااقێ تااااێ بڕیارهكااااا دى
ئااااهڤێ بااااادێ ههیااااه خااااهممارهكا دى
چ علماااێ وان كااارى حاصااا ژ دهرساااێ
دبااات كاااارهك ..عشاااق كریارهكاااا دى
74
()129
ههوهساارارن ب وهصااال تااه هاازار كااهس
حهتا وهصلێ بارهى تاو چاڤناهرم ئاهس
چیااێ بااوو واصاالێ تااه ئااهو رحااهت بااوو
چیێ نه ..حالێ ئهو تێرا بهساه باهس
ب هاازاران خااهلك سهوداسااهرێن وهصااال تهنااه ،و ماارادا وان گههشااتنا تهیااه ،و
حااهتا تااو بڕیااارێ ددهى و ئێااك ژ وان ب ههینییااه خااۆ ئااهز وهكااى هااهر ئێكااێ دى
چاڤهڕیێ بڕیارا تهمه ،و ههچییێ ته ب وهصلێ كهرهم د گهل كر ئهو گههشته مارادێ
و رحهت بوو ،و ههچییێ ته ژ خۆ دویار كاار ،ئاهو حالێ نهخۆشێ ئاهو تێارا ،كاو یاێ
ژ ته دویره ،ئهو بهسى وییه.
()132
دلااى كااو ل بااه زمێ بیاارا خااۆ ل تااه ئینااا
ژ دهسااتێ ساااقى ج اام هاڤێاات شااكێنا
ژ وێرێ ئهو نه هشیار و نه مهست چوو
به لێ نااو دا كاو بوویاه ئێاك ژ دیناا
دهماااا دلێ ماه ل مااهجالااس و بهزما طهرهبێ بیرا خۆ ل تاه ئینایهڤاه ،ئاااهوى
ژ خهم و قاههران دا جاماا ماهیێ ژ دهساتێ سااقى كێشاا و ل عاهردى دا و شاكانر،
پاشى ژ وێ مهجلسێ دهركهڤت و چوو نه یێ هشیار و نه یێ مهست ..بهلێ تشتێ
چێبووى ئهو بوو ناو و دهن ێن وى د ناو خهلكى دا ب دیناتییێ چوون!
75
()131
كاااو یاااارێ تاااه د گاااهل دوژمااان بمیناااه
د گااه ل وى یااارى ئێاارى تااو نهڕوینااه
ناااااه خۆ وى هن ڤیناااااێ كاااااو ب ژههاااااره
بكااه ژ مێشااا ل نااك مااارى ڕهڤینااه
ههچى گاڤا كو ته دیت یارێ ته ههڤالینییا دوژمنێ ته كار ،و د گاهل وى ماا،
ئێرى تو د گهل وى یاارى نهڕویناه خاوارێ؛ چاونكى چاو خێار د وى دا نابات ،و ئاهو
هن ڤینێ ژههر د نااو دا هاهبت ،باال یاێ شارین ژى بات وى ناهخۆ؛ چاونكى دێ تاه
كوژت ،و ئهو مێشا هن ڤینى یا دچته نك مارى ژێ بڕهڤاه و هن ڤیناێ وێ ناهخۆ،
چونكى تو نزانى بهلكى هنرهك ژههر ژ مارى گههشتبتێ!
()132
پییاااێ چوویاااه گولساااتانێ ب مهساااتى
ئهوى دهستێ چنین گول ژێ ب دهستى
ل باااهر وان مرناااێ داڤاااا خاااۆ كاااو داناااا
بڕى ئهو ده ست و پاێ هاێال شكهساتى
ئهو پییێ ب مهستى چووى و قهستا گولساتانا جاهمالێ كارى ،و ئاهو دهساتێ
ب نااك گااولێن وێ گولسااتانێ ڤااه درێااژ بااووى و ئااهو چنااین ،گاڤااا ڕۆژا ئهجااهال وان
هات و مرنێ داڤێن خۆ ل بهر ڤهدان ،ئهو ههمى رایرێ وان ناكهت ،ئاهو دهسات دێ
ئێته بڕین ،و ئهو پێ دێ ئێته شكهستن.
76
()133
مااااااه ڕۆژا دایااااااه دهر دۆرا تااااااه دۆران
د گهل ساقى و شهراب و جام و دهوران
دهمااااا هاااااتى تهجااااهلالیێ ب ئحسااااان
م جان دا ههر وهكى مووسه بنى عمران
ل وی ڕۆژا ماه قهسااتا تااه كارى ،و مااه ل درهو و بااهرێن تاه دۆر گرتااى ،و ئااهم
ماینه د گهل ساقى و شهراب و جام و دهورانێ ،هن ى تو هاتى و ژ قهناییا خۆ ته
تهجللى كر ،و دهما مه تو دیتى ئێكسهر مه جانێ خۆ ژ دهست دا و ئاهم كاهرتین و
دل رتى بووین ،كا چاوا مووسایێ كوڕێ عیمرانى ل طوورێ دل رتى بوو دهماێ تاه
خودێ بۆ چیایى تهجهلال كرى.
()134
ل نااك تااه ئااهز نهڕوونشااتم چااو گاڤااان
و بێ ته كاو باژیم قاهت نیناه ئیمكاان
ژ ڤاااى كاااارێ هاااه ساااهرگهردانهمه ئاااهز
نااه كاااره ..دهردهكااه بااۆ نینااه دهرمااان
ژ ئێغباال من یا ڕهش ئهز گاڤهكا ب تناێ ژى ل ناك تاه نهڕوینشاتیمه ،و كاو
ئهز بشێم بێى ته بژیم ،ئهڤه قهت نابت ،ناێ ژ ڤاى كاارێ عاهجێب ئاهزێ حێباهتى و
سهرگهردانم ،و ئهڤه نه ههما كارهكێ ب ساناهییه ..ئهو دهردهكێ بێ دهرمانه.
77
()135
شهڤێ گهر ته ههیه ب ههیڤا خۆ ئیماان
ته ئهو چوونا ب لهز دێ بیته نوقصان
شهڤێ ڕوى دا من و هۆسا عوزر خواست
چ كهم ئهز گهر نهبت عشقێ چو پایان
من گۆته شهڤێ :ئهگهر تاااه باوهرى ب عشقا مههێ ههبت ،یاهعنى :ئهگاهر تاو
د عشقا دلبهرا خۆ دا یا ڕاست ۆ باى ،ئاهو چووناا تاه یاا ب لاهز ئاهوا دبتاه ئهگاهرا
ونرابوونا مههێ ،نیشانا كێماسییا تهیه ..شهڤێ بهرێ خۆ دا مان و ب ڤاى ڕهن اى
عوزرا خۆ ڤهخواست و گۆت :ئهگهر عشقێ چو دووماهى بۆ نهبن ماا ئاهز چ بكاهم و
گونهها من چییه
()136
وهلاااهو باااێ داوییاااه ڕێ پااااڤێ گاڤاااان
ژ دوورێ سااااهحكرن كاااااره نهمااااهردان
بكااااه حاصاااا حااااهیاتا دل ژ ڤااااێ ڕێ
دخااااوازیتن حااااهیاتا جساااامى حااااهیوان
ههر چهنره ئهو ڕێیا مه ،كو ڕێیا عشقێیه ،یاا باێ دووماهییاه ژى ،باهلێ تاو
گاڤێن خۆ ب ناك ڤاه بهااڤێژه ،چاونكى ڕاوهساتانا د جهاا دا ،و ساهحكرنا ڕێكاێ ژ
دویر ڤه كارێ مرۆڤێن نهمهرد و ب كێرنههاتییه ،وهره قهساتا ڤاێ ڕێكاێ بكاه و تاو
ژیانا دلێ خۆ پێ ب دهست خۆ بێ ه ،و باال خاهما تاه ژیاناا لهشاى ناهبت ،چاونكى
حهیاتا لهشى داخوازا حهیوانانه.
78
()137
دبێااااژن :داوییااااا عشااااقێیه تهسااااكین
شهڕ و شاۆڕا ئاهول دێ بیتاه تاهمكین
باااه رێ دساااتارى یاااێ ژێاااره رحاااا ماااه
بهرێ ژۆر بێ قهرار ڤى صوورهتى ببین
دبێژن :ههر چهنره دهسپێكا عشاقێ یاا تاژى نهخۆشاییه ،باهلێ دووماهییاا وێ
رحااهتى و تهناهییااه ،دهسااپێكا وێ خااودان ناحااهویێت و قااهرار ڤااێ ناكااهڤت ،بااهلێ
دووماهییا وێ خۆجهى و موكمییه ..بهلێ ئهو چهنره یا وهساا نیناه ،چاونكى دلاێ
عاشقى وهكى بهرێ بنى یێ دستارییه ،و وێنه و دیماهنێ ماهحبووبى باهرێ ساهرییه،
ههردهم قهرار ڤێ ناكهڤت و وى دهێرت!
()138
ب تاااه خۆشاااه جهاااان جاااان و جهاااانى
بااارین خۆشاااه كاااو درباااى تاااو بااارانى
ژ خاااااۆ ئاخاااااا كاااااهرا تاااااه كیمییایاااااه
نهخۆشااااى خۆشااااییه گاڤااااا تااااه ئااااانى
ئهو جیهانه ب ته یا خۆشه ،چونكى تو رحاى و تاو جیهاان هاهمیى ،و ئهگاهر
ئهو برینا د لهشێ مه دا چێ دبت ژ ئهناامێ وێ دربێ بت یێ تو ددانى ،ئهو بارین
ل بهر دێ یا خۆش بت ،ژ خۆ ئهو تشتێ حهكیمان دگۆتێ :مهعارهنێ كیمیاایێ ،یاێ
تشت پێ دئێنه گوهاڕتن ،ههر ئهو ئاخه یا د دهستێ دا ،گاڤاا تاو دهساتێ خاۆ دكهیاه
ئاخێ ،ئهو دبته كیمیا ..و ههر نهخۆشییهكا ههبت ،ئهگهر تاو ب ههینییاه ماه دی یاا
خۆش بت.
79
()139
نهكاااه هااازرێ كاااو عاااهردى نیناااه هۆشاااه
وهكااى كێڤریشااكێ ئااهو چاڤااان دپۆشااه
كاااهرێ تاڤێااات وهكاااى دیااازا كهالنااارى
خااهلك دا كااو بزاناات ئااهو ب جۆشااه
تو قهت هزر نهكه ئهو عهردێ ئهم ل سهر پشتێ دژین یاێ مارى و ئاهو یاێ باێ
ههست و هۆشه ،ناه ..باهلێ ئاهو وهكاى كێڤریشاكێیه چااڤێن خاۆ دگارت و ئاهو ناهیا
نڤستییه ،ئهو عهرده وهكى وێ قازانێیاه ئاهوا ئااگر ل بان كاهل دئێتاێ ،و جاار جاار
كهرتێ ژ خۆ دهاڤێت دا خهلك بزانن كو ئهو یا ب كاهلین و جۆشاه ،و ناهیا ساار و
مرییه.
()142
هاااهچى دهروێشاااه خۆشاااكانرن ل بالاااه
ناااااهبێژه وى هااااازر وههااااام و خهیالاااااه
بلناااارتر دێ باااات ژ كااااهون و مااااهكانى
جهاااێ باااۆ تاااازهڕوى كاااو بوویاااه مالاااه
هنرى مرۆڤێ دهروێشه ئهو ههرگاو خۆشكانرن و تهواضاوع یاا ل ساهر هازرێ،
لهوا ئهو خۆ مهزن ناكهت ،ڤێااا تاو هازر نهكاه ئاهو تشاتێ ئاهو هازرێ تێارا دكاهت
وههم و خهیال و تشتهكێ بێ بناخهیه ،نه ..ئهو مرۆڤێ ڕویێ وى تازه و خوشكۆك
ماال ئهو بۆ خۆ ددانت ،ئهگهر چ د چاڤێن خهلكى دا یا نزم و بی بها ژى بت ،بهلێ
ب ڕاستى ئهو ژ گهردوون و جهى ژى بلنرتره ،چونكى ئارمانم ژێ ئاخرهته.
82
()141
كییه یێ بۆ ساهماعێ ئاهو شاهرهس باوو
كییه یێ كو ئهگهر چوو جها تهلهس بوو
نهێنااااى هاااااات و چاااااوو دا كاااااو بااااازانن
كو ئهو زهوق و سهماع نه ژ ناى و دهس بوو
ئهو كییه یێ بۆ دیوان و ئاههن ا سهماعێ بوویه شاهرهس و بلنارى ئاهو كییاه
یااێ كااو ئهگااهر ژ ناااو دیااوانێ دهركااهرت دیااوان خااراب و بااێ بهااا دمیناات ئااهو ئ اهو
مهحبووب باوو یاێ ب نهێناى ڤاه هااتى پاشاى ب نهێناى ڤاه چاووى ،دا كاو خاهلك
باازانن كااو زهوق و بهااایێ ڤ اێ سااهماعێ نااه ژ دهن ااێ وێ ناااى و دهرااێ بااوو ی اا ژێ
دهات ،بهلكى ژ وى خۆشتڤى بوو یێ لێ ئاماده بووى.
()142
ئهوى سهركێشێ كو جان پێشى صهس بوو
دزانت بهحرى ،عالهم شوبهى كاهس باوو
ئهڤینااارارێ تاااه باااێ دهس چاااوو ساااهمایێ
چ كهت ئیشهو ههمى جها ناى و دهس بوو
81
()143
ئهزم مهستێ كو نهقشێ جامه وى عشاق
سااویارێ پێرههااێ لیاامااه وى عشااق
ماااهزن كااااره ئاااهڤینا مااااهێ مااان ،لاااێ
ئااهزم بهناارێ ئااهوێ غوالمااه وى عشااق
ئااهزم ئااهو مهساات و سهرخۆشاام یااێ كااو عشااق نهخشااهیااێ پااهرداغێ وى یااێ
ڤهخوارنێیه ،یهعنى :ئاهز مهساتێ ماهیا عشاقێمه ،و ئاهزم ساویارێ وى ههساپى یاێ
لیاام و لغاڤێ وى عشاق ،ئاهڤینا ماهحبووبێ مان یاێ وهكاى ماههێ گاهش كاارهكێ
مهزنه ،بهلێ ئهز بهنییێ وى سهییریمه یێ عشق خوالم و خزمهتكارێ وى.
()144
عشق هات تهوبه شوبهى شیشهیێ شكهسات
كییه وێ چێكهتن گاڤا كهت ژ دهسات
جااهبارهك هااهر هااهبت وێ دێ عشااق باات
عاایالج نینااه ڤااهبت ئااهو ئاو بباات بهساات
گاڤا عشق هاتى و گههشتییه ماه ،ئێكاا هنار ژ ماه چێكار كاو ئاهم تاهوبا خاۆ
وهكى شیشێ بشكێنین ،و شیشه گاڤا ژ دهستێ مرۆڤاى كاهڤت ،و شكهسات ،كییاه
دێ شێت جارهكا دێ وێ چێكهتهڤه ئهگهر جاهبارهك باۆ شكهساتنا شیشاهیێ هاهبت
ههر دێ عشق بت یێ كو ئهو شكانرى! و چو عیالجاێن دى باۆ تاهوبێ نیانن ،دڤێات
كو ئهو ههر ڤهببت (بشكێت) و جارهكا دى بێته بهستن (جهبركرن)!
82
()145
دهما هات بهر دهرێ من دلباهرێ مهسات
ئاااهوى دا جاماااهیا لاااهعال ماااهیێ دهسااات
حااااه تا زولفااااێ ببیاااانم ئااااهز ..و ب اااارم
مه ڕوى تهو چاڤن و چاو ژى ههمى دهست
دهمااا مااهحبووبێ ماان یااێ مهساات و سااهكران هاتییااه بااهر دهرێ ماان ،ئااهوى
ئێكسهر دهستێ خۆ هاڤێته جاما ماهیا ساۆر یاا وهكاى لاهعلێ ،ڤێااا حاهتا كاو ئاهز
زولفا وى ببینم و دهستێ خۆ بهاڤێژمێ ،ڕوییاێ مان هاهمى بووناه چااو ،و چااڤێن
مه ههمى بوونه دهست!
()146
تااه بااان ێ خااۆش ژ كااهیوانێ منااه تااێ
تااه بێهنااا خااۆش ژ بوسااتانێ منااه تااێ
بهێلااه كااو بچاات ..لااێ كیڤااه دێ چاات
ئااهوه یااێ كااو ژ دل و جااانێ منااه تااێ
ئهو دهن ێ خۆشێ ته ئهوه یێ ژ بورجا كهیوانا (زوحاهال) مان دئێات ،و ئاهو
بێهنا ته یا خۆش ئهوه یا ژ باغ و بیستانێ من دئێت ،بهێله ئهو بچات ..باهلێ ماا
ئهو دێ كیڤه چت ،و چاوا دێ شێت ژ من دویركهڤت ئاخرى ئاهو ئاهوه یاێ ژ نااو
دل و رحا من دئێت.
83
()147
ئااااهزێ حااااوررم نااااهبێژه كااااانێ پااااهیمان
وهكى زولفا تاه ساۆزا باووى پهریشاان
نهكااه بهحسااێ شااهكرلێڤا خااۆ یااا تااهنگ
وه یااا وى ئاااگرێ هااهى تااه د لێڤااان
ئهز یێ ئاازادم هاهچییا مان بڤێات ئاهز بكاهم ،و تاو ناهبێژه :كاانێ ئاهو ساۆز و
پااهیمانێن تااه داینااه مااه ،چااونكى سااۆز و پااهیمانێن مااه ژى وهكااى سااهرێ زولفااا تااه
پااهریشااان و پرتپاارت بووینااه ،و تااو قااهت بهحسااێ وێ لێڤااا خااۆ یااا تااهنگ و وهكااى
شهكرێ نهكاه ،هاهر وهساا بهحساێ وى ئااگرى (ساۆراتییێ ،یاان كاهربێ) یاێ ل ساهر
لێڤێن ته ههى نهكه.
()148
م گۆتااه دل :دلااه جااهیحوون ژ بااهر وى
د گهل ته یار گوهاۆڕى ترشاه وى ڕوى
دلاااێ مااان گڕناااژى و گاااۆتى :وه نیناااه!
شهكر كهن ى تاه دى كاو بوویاه ترشاى
من گۆته دلێ خۆ :ژ بهر ریراقێ دل وهكى ڕویبارێ جهیحوونێ لێهات ،هاهمى
گاڤا یێ هاره ..و مهحبووبێ ته د گهل ته یێ هاتییه گوهاڕتن ،و ترش باووى ،دلاێ
من گڕنژى و گۆته من :نهخێر ،وه نینه وهكاى تاو دبێاژى ،یاارێ مان شاهكره و شاهكر
چو جاران ترش نابت!
84
()149
حااااهبیبێ وى وه صااااف ناباااات جااااوانى
ژ دل پڕساااى دهماااا كاااو هاتاااه خاااانى
كراسااێ خااۆ ئااه وى هلاارا ..دلااى گااۆت:
ژ باااهر خویناااا م دههماااهن تاااه هالناااى
()152
چ ذهررا هاااهى ل نااااو بااااى و هاااهوایى
تو باش سهحكێ وهكى مه بوو ههوایى
هاااهمى سهرگهشاااتهنه باااۆ چااااڤێ ڕۆژێ
چ ئهو ذهرره ب خهم بن یان ب شاایى
چ ذهررهكا د ناو باى دا ل هاهوا دئێتاه دیاتن ،ئهگاهر تاو بااش ساهحكهیێ دێ
بینى ئهو ژى وهكى مه یا بوویه ههوایى (عاشق و ئهڤینارار) ،ئاهو ذهرره چ ب خاهم
بن یان ب كهیف و شاهى بن ،سهرگهشته و حێبهتیێن چاڤێ ڕۆژێنه ،لهوا ئهو ل بهر
تاڤا وێ دئێنه دیتن ،و ههردهم دئێن و دچن.
85
()151
چ دلاارارهك ظهریفااه ..و گوننههااه ئااهو
چ زیبااا و لهطیفااه ..و گوننههااه ئااهو
چ عااهیبا وى ههیااه كااو ژێ دكااهن ڕهو
ژ عهیبا یێ عهریفه ..و گوننههاه ئاهو
خۆشااتڤییێ ماان چ دلاارارهكێ دهاللااه ،هااهمى عااهیبا وى هااهى -ل نااك وان-
ئهڤهیه! و چ یارهكێ تاازه و نازكاه ،و هاهمى عاهیبا وى ئهڤهیاه! ئاهرێ چ عاهیب وى
ههیه حهتا ئهو هنره ژێ بڕهڤن و كهربا خۆ بهاڤێنێ ئاخرى ئهو ژ عهیبان یێ دویره،
و ههمى عهیبا وى ئهڤهیه!
()152
دهمااااا تێتااااه ویصااااالێ ،باغااااه ڤێاااارێ
دهماااا چوویاااه ریراقاااێ ،داغاااه ڤێااارێ
عشاااق كهڤناااه ل جیهاااانێ و ب پۆشاااه
ڤهشااارتى بێتااه بااهرچاو ،الغااه ڤێاارێ
ههر جارهكا خۆشتڤى بێت و ب ههته مه ،ئهو جهه ههمى ل بهر ماه دبتاه بااغ
و بهحهشاات ،و گاڤااا ئااهو ژ مااه دویاار كااهڤت و هااهجرهتا مااه كاار ،ڤێاارێ جهااێ داخ و
ساااۆتنێیه باااۆ ماااه .عشاااق تشاااتهكێ كهڤناااه د ڤاااێ دنیاااایێ دا ،و ئاااهو هاااهردهم یاااێ
پهردهپۆشكرى و ڤهشارتییه ،و ههر جارهكا تشتێ ڤهشارتى هاته بهرچاو سااوحاباهت
-ل ڤێرێ -دێ بته تشتهكێ بێ مفا و لهغو.
86
()153
باازان ئااهى بهنااره ئااهو شاااهێ ل شااهرقه
ئااهزهل عااهورێ تااژى دوڕ دایااه بهرقااه
ئاااااه وى تشاااااتێ دبێاااااژى تاااااو قیاساااااه
عاااهیانى ئاااهو دبێاااژت ..ڤایاااه رهرقاااه
ئااهى عهباارێ غار ا و نااهزان! تااو بزانااه كااو مااهحبووبێ مااه شاهااا و سااول انێ
ڕۆژههالتێیه ،و ئهو عهردێ تژى دوڕ و گهوههر بت (یێ تژى بااران بات) د كاهڤن دا
برویسی لێ ڤهددهت ،و باران ژێ دبارت ..ئهو تشتێ تو دبێژى ،و ئهو دهلیلاێن تاو
بۆ خۆ دئینى ،ل سهر قیاسێ دئاڤاكرینه ،بهلێ ئهو تشتێ ئهو دبێژت ،یاێ ئاڤاكرییاه
ل سهر دیتنێ ،یا ته قیاسه و یا وى نهصصاه ،و ئهڤهیاه راهرق و جاودایى د ناڤباهرا
ته و وى دا.
()154
ئاااهوه هنااارى باااژیم مااان ئااایش و كااااره
د داڤاااان دا م ئاااهو صاااهیر و شاااكاره
ئااااهوه ڕۆژا ماااان و ماااان ئااااهو ژیانااااه
ئااهوه ماان راحااهت و ماان ئااهو قااهراره
هنرى ئهز د ڤێ ژیانێ دا بم ،ئیش و كارێ من ئهوه (ڤیاناا وییاه) و ئاهز دێ
كارى بۆ هنرێ كهم كو ئهز وى نێچیر بكهم و بێ مه داڤێن خۆ ،چونكى ڕۆژا مان و
ژیانا من ئهوه ،و راحهت و قهرارا من ژى ههر ئهوه.
87
()155
دلااااۆ دهردێ ئااااهوى دهرمانااااه بااااۆ تااااه
ب ااۆى تااو وێ خااهمێ رهرمانااه بااۆ تااه
تااو چهناار پێشااڤه بچااى بااۆ ئااارهزوویێ
صاهیێ نهرساێ بارهى ،قورباناه باۆ تاه
ئهى دلێ من ،دهردێ خۆشتڤییێ ته دهرمانه بۆ ته ،و كو تو وێ خهمێ ب اۆى
یا ژ وى دگههتاه تاه ،ئهڤاه رهرماناه باۆ تاه ،الزماه وێ چهنارێ بكاهى ،و هنارى تاو
پێشااڤه بچااى دا ب ههییااه هیڤااى و ئااارهزوویێ ،بااۆ تااه باشااه ،و هناارى تااو صااهیێ
ناهراساێ یاێ هااار بكوژى ..ئهو وهكى دانا قوربانییه بۆ تاه دێ تاه ژ گونناههێ پااقژ
كهت.
()156
ژ تااه دووره نهظااهر ..ئ او ئااهو بههانااه
ته صوورهت ڤى دهمى د چاڤێ مه دانه
نااه ئههلااه ئااهو كااو ڕوویااێ تااه ببیناات
چااهوا دوور باات ژ تااه و شااێرینه جانااه
دیتنا ماه یاا ژ تاه دویاره ،یاهعنى :تاو ب ههیكاهلێ خاۆ ڤاه ناه ل باهر چااڤێن
مهیى نوكه ،و ئهڤه ب تنێ هێاهتاه! چاونكى ب ڕاساتى تاو یاێ ژ ماه دویار نیناى،
بهلكى صوورهتێ ته ههمى گاڤان یێ د چاڤێن مه دا ،بهلێ چاونكى چااڤێن ماه ناه
ههژى هنرێانه تاه ببینن تو یێ ژێ دویركهرتى! و ماا چااوا چااڤێن ماه دێ ژ خاهیاال
ته دویركهڤن و ئهو جانێ مهیه و جان یێ شرینه ل بهر مرۆڤى
88
()157
ماااارن ژینااااه بااااۆ ئااااه هلێ دادى و ژیاااان
رحا پاك دێ ب مرناێ ئێتاه تاهمكین
خااهما زێناارى ئااهوه ئااهو دێ ماارت هااهر
لیقایااه ئااهو ماارن ،نااه زڤاارى و كااین
مرن بۆ وان كهسێن خودان دادى و دین بن ژیانه ،چونكى رحێن وان دپااكن ،و
ئهو رحا پاك بت ب مرنێ ل جهێ وێ یێ دورست دئێتهدانان ،خهما مرۆڤێ زێنارى
ئهوه كو ئهو ههر دێ مرت ،بهلێ پا مارن دیاراره (لیقائاه) دبتاه ئهگاهرا هنارێ مارن
ب ههته مرادا مهزن ،و ئهو نه زڤراتى و كهرب و كینه.
()158
ئهگااااهر زێااااڕه ئهگااااهر زێڕینااااه هشاااایار
ئااهوه هه سااپێ بهااا وى هاتییااه خااوار
چ یاااااێ نااااااهچوو خاااااهراباتێ نااااااهمێره
ئااهوه مێاار یااێ ل وێاارێ روونتااه خااار
مرۆڤێ هشیار و عاق چ زێڕ ب خۆ بت ،یاان ژى یاێ ب زێاڕى تاماراى بات،
ئهوه ههسپهكێ باشه ،بهلێ پا بهایێ وى یێ هاتییه خوارێ ،و ههر كهساهكێ نهچتاه
مهی انهیا عشقێ ئاهو ناهمێره ،و مێارێ دورسات ئاهوه یاێ بچات و ل وێارێ ڕوینتاه
خارێ.
89
()159
ساااتێر و ڕۆژ ئاااهوه باااهدرا مهیاااه ئاااهو
ئاااهوه بااااغ و سهراصاااهدرا مهیاااه ئاااهو
ئاهوه ماه ڕووگههاا و صاهبر و مااه ڕۆژى
رهماااهزان و شاااهڤا قاااهدرا مهیاااه ئاااهو
ستێر و ڕۆژا مه ئهوه ،و ههیڤا چاردهشهڤییا مه ژى ههر ئهوه ،باغ و بیساتان
و ساان ێ كۆچااك و سااهرایا مااه ئااهوه ،ئااهوه ڕووگههااا و صااهبرا مااه ،ئااهوه ڕۆژى و
رهمهزان و شهڤا مه یا ب قهدر.
()162
ژ ساااان ى شااااوعلهیا عشااااقێ دچیااااتن
ژ گااااه رما وى بریناااارار تێتااااه دیااااتن
چ یااااا دختااااۆرى گااااۆتى ژێ بكااااه ڕهو
ماااهى و شاااهكرا د لێڤاااان دا ناااهبیتن
ئاگرێ چرا و شوعلهیا عشقێ ژ سان ێ ماه دچات ،و ژ باهر گاهرما وى چرایاى
سن ێ مه دبته برینرار ،ههر تشتهكێ دختۆر بێژتاه تاه گوهاا ناهدێ ،وهساا تاێ ناهبت
ئهو بێژته ته :دهرمانێ ته ئهوه تو مهى و شهكرا د لێڤاێن ماهحبووبێ خاۆ دا ڤاهخۆى
و ب ۆى ،هن ى تو گوهێ خۆ برێ ،و ب گۆتنا وى بكه!
92
()161
سهرى دانام چ جهاا ،مهسااووده مان ئاهو
ل ههر شهش جیههتان مهعبووده من ئاهو
گاااول و بلبااا ساااه ماع و بااااغ و شااااهر
بههانه ئاهو هاهمى مهقصاووده مان ئاهو
هااهر جههكێ ئاااهز سهرێ خۆ لێ برانم یێ ئهز بۆ دچماه ساوجرێ هاهر ئاهوه ،و
ل ههر شهش الیان مهعبوودێ من ههر ئهوه ،گول و بلب و سهماع و باغ و شاهر..
ئااهو هااهمى مااهحبووبێن مااهجازى ب تنااێ هێاااهتن ،ئهگااهر نااه ..مهخسااهدا مااه یااا
حهقیقى ههر ئهوه.
()162
د دل دا ماااان ئااااهوه باااااطن و ظاااااهر
د لهش دا جان و خوین ئهو بوو م ئاخر
ل ڤێاارێ نینااه جهااا بااۆ كااورر و ئیمااان
مه بێ وى قهت وجوودهك نیناه حاازر
یێ ڤهشارتى و یێ ئاشكهرا د دلاێ مان دا هاهر ئاهوه ،و ئااخرى د لهشاێ مان
ژى دا جان و خوین ههر ئهوه ،ل ڤێرێ چ جها نهمایه بۆ كورر و ئیماانێ ،ئاهز و ئاهو
یێن بووینه ئێك! و بێى وى ههما مه چو ههبوون نینه.
91
()163
ئهگاااهر دلااارار ژ ماااه چاااهرمى گاااورێتن
ئاااه ناااابێژم ژ وى ئاااهو دهرده تێاااتن
ههمى كهس دوژمنن تهنها ئهوه دۆسات
گلااااه بااااۆ دوژمنااااى چاااااوا دبیااااتن
ئهگاهر خۆشااتڤى چاهرمى ژ لهشااێ ماه ڤهكااهت و ب اورێتن ،ئااهز گازناارهیان ژێ
ناكهم ،و ئهز نابێژم ئهو دهرده ژ وى گههشته من ،چونكى بهس ئهو دۆساتێ مناه و
ژ بلى وى ههر كهسهكێ دى دوژمنێ منه ،و ما چااوا دێ چاێ بات مارۆو گازنارهیا
یارێ خۆ بۆ دوژمنێ خۆ بكهت !
()164
ل نااك عشااقێ بڕوینااه عشااقه گهوهااهر
ب وازه وى كهسێ دێ بۆ تاه بات هاهر
نااهبێژه جانااه یااێ بااۆ جااانى خااهم باات
حهرام كه وى ل سهر خۆ نان بتن گاهر
تااو ل نااك عشااقێ ڕوینااه خااوارێ ،و بااال عشااق هااهردهم ههمنشااینێ تااه باات،
چونكى عشقه گهوههر بۆ رحا ته ،و تو وى كهسى ب وازه یێ كو هاهر و هاهر دێ باۆ
ته بت ،یێ عشقا وى بهردهوام بت ،نه كو دهم دهمى بت ،و ئهو كهسێ بۆ جاانێ تاه
خهم و كۆڤان بت ،تو نهبێژه وى ئهو جانه ،و تو وى ل سهر خۆ حهرام بكه ئهگهر خۆ
ئهو بۆ ته وهكى نانى ژى بت.
92
()165
جهانااه نیااڤ جه هااا و تااو شااوبهى كااانى
ب تااه جیهااان نوییااه ئهصاالێ جهااانى
ئهگااهر عالااهم تااژى شااوعله و چاارا باات
دڤااااهمرن بااااێ تااااه ئه ساااابابێ چرانااااى
جیهان ههمى بێ ته وهكى نیڤ دنركا جههییه ،و تاو وهكاى كاناا مهعارهنایی،
جیهان ههردهم ب ته یا نوییه ،و تو ئهص و بناخهیێ جیهانێ یى ،ئهگهر عالاهم یاا
تژى شوعله و چرا ژى بت ،تو نهبى رایره ناكهت ،چاونكى ئهگاهرا گهشابوونا چرایاان
تویى ،مهعنا :بێى ته ئهو گهشاتییێ نادهن.
()166
دهرێ وهصاالێ ل ماان مااهحبووبى بهسااته
ب زۆرێ وى دلااێ ماان كاار شكهسااته
ئاااهز و ئاااهو دل ل بهنااارێ دێ بمیناااین
ژ بهر كو یار دلێ شكهستى دخوهساته
مهحبووبێ ماان دهرگااههااێ وهصلێ ل بهر مان یاێ دائێ ساتى و گرتاى ،و وى
ب زۆر و تهعراییا خۆ دلێ من شكانر ،ڤاێااااا ئااااهز و ئاااااهو دلاااێ شكهساتى دێ
ل هیڤى و بهنرا وى مینین ،چونكى ئهو دلێ شكهستى دخوازت.
93
()167
ئاااهوێ زكااارێ تاااه ماااانع باااۆ تهماشاااا
تاااه باااه رقا ڕوو نیقاباااا دێااام و سااایما
ب بهحسااێ لێڤااێ مااهحروومم ژ لێڤااێ
حیاابه ئهو بهحس مه ل پێشاى لێڤاا
ئهى ئهو خۆشتڤییێ زكرێ مه بۆ ته دبته مانع و ئاستهنگ كاو ئاهم تهماشاایى
ته بكهین ،و ئهى ئهو خۆشتڤییێ بهرق و ڕۆناهییا دێم و سیمایێ ته بوویه پهرده كو
ئهم ژ بهر وى نهشێین دێم و سیمایێ ته ببینین ،هنرى ئهم بهحساێ شارینییا لێڤاێن
ته دكهین ،و پێڤه مژوی دبین ئهم بێبار بووین ژ وان لێڤان ،و ئهو باهحااساااێ ئاااهم
ژ وان لاێاڤاان دكهین یێ بوویه حیااب و پهرده ل پێشییا مه كو ب ههینه وان.
()168
ئهگااااهر كهشاااافا حااااهبیبى تااااه مااااراده
هاااهڕه نااااو كااااكلێ قاااهلپى تاااو الده
ئهوه ذاتاێ حیاااب و پاهرده وى ل باهر
د خااااۆ دا غهرقااااه دو عالااااهم د وا ده
ئهگااهر مااراد و هیڤییااا تااه ئااهو باات تااو حۆشااتڤى ببینااى و كهش اف بكااهى ،تااو
ئێكسهر قهستا نیڤا كاكلێ بكه و قهلپى ژ بهر چاڤێن خۆ الده ،خۆشاتڤى ئاهو ذاتاه
یێ گهلهك پهرده و حیااب ل بهر ههى وى ژ چاڤان دپارێزت ،ئاهو د خاۆ ب خاۆ دا
نقۆ بوویه ،و ههردو عالهم د وى دا نقۆ بووینه.
94
()169
مه دى مهستهك ژ ڕێ هات و گاهها ماه
ژ ڤااى دهسااتى كهتااه دهسااتێ دى جامااه
ژ ناگهها ئهو ژ دهستێ مه كهت و شكهست
دبێت :چ بكهم د ناو مهستا ده مامه!
مه هنر دیت عاشقهكێ مهست ژ ڕێكێ هات و خۆ ب مه ڕا گههانر ،و كاهتااه
بهزما ماه ،ئااهو بهزما جام تێرا د ناڤبهرا مه دا دهاته گێڕانارن ،و ئاهو ژ دهساتهكى
د چوو د دهستهكێ دى دا ،پاشى مه هنر دیت ب خارلهتى ڤه ئهو جام ژ دهستێ مه
كهرت و شكهست ،و گاڤا ئهو شكهستى وێ گۆت :چ بكهم ئهز ،چو ب مان نیناه..
ئهز یا كهرتیمه دهستێن هنرهك مهستێن بێ هۆش ،لهو حالێ من دێ ئهڤه بت!
()172
دلێ من بۆ دلاێ تاه -جاان -ههیاه راهاا
ژ بهحسااا وێ ههیااه د دل دا م ئاگاهااا
ماااه دل وهك ئاڤاااهكا صاااارى و زهاللاااه
وه گهر صارى بتن ئاو عهكسه بۆ ماها
ئهى رح و جان! ڕێكاهك ژ دلاێ ماه باۆ دلاێ تاه ههیاه ،و مان د دل دا هاهمى
گاڤان ئاگههى ژ بهحس و لێ هڕیانا وێ ڕێكێ ههیه ،دلێ من وهكاى ئاڤاهكا صاارى
و زهاللااه ،و ئهگااهر ئاااو یااا صااارى و زهالل باات ئااهو دێ بتااه عااهكس و ئایینااه بااۆ
ڤهگوهاستنا دێمێ ههیڤا عهسمانى ،ئهو دێ تێڕا ئاشكهرا كهت.
95
()171
چ جااانێ كااو نیاسااێ ڕێااك و ڕههااا بااوو
دزاناات هااهر چ هااات ژ بارهگههااا بااوو
چ تاوانااااه ددهى چااااهرخ و كااااوڕێ وێ
ژ دهورا خۆ چهرخ یاا باێ گونههاا باوو!
هااهر رحااهكا ڕێااك ب باااش نیاسااى ،و ب دورسااتى د مهسااهلێ گاههشاات ،دێ
زانت كو ههر چ تشتێ بێت ئاهو ژ بارهگاهها بلنار دئێات ،لاهو ئاهو گوناههێ نائێ تاه
ستویێ كهسێ دى ،و ئهڤه چ تاوانه تو بۆ چهرخا رهلهكێ و كاوڕێ وێ (كاو مرۆڤاه)
پال ددهى ،ما تااو ناازانااى كاااو چهرخ یا بهرپڕس نینه خاۆ ژ وێ زڤڕیناێ ژى یاا ئاهو
د چهرخا خۆ دا پێ دزڤڕت !
()172
چ وێناااااێ ئێكااااا ێ باشاااااتر ژێ بئیناااااى
ئهوى مهعشووق ژ بۆ خاۆ تاو ناهبینى!
دلااى ڤاااال بكااه ژ هااهر صااوورهتێ هااهى
حااهتا صااوورهتێ بااێ صااوورهت ببینااى
ئهگهر ته ڤیا وێنهیهكى (صوورهتهكى) بۆ خاۆ بیناى یاان باۆ خاۆ بكهیاه دلباهر،
یااهعنى :ئهگااهر تااو بااۆ خااۆ ل دلبااهرهكى گااهڕیاى دا دلااێ خااۆ باارهیێ ،ڤێاااا تااه دیاات
وێنهیهكی باشتر ژ وى ههیه یێ تاه باۆ خاۆ ئینااى ،تاو ئاهوى (یاێ ئێكاێ باشاتر ژێ
ههى) بۆ خۆ نهكه مهعشووق ،ب یێ كێم رازى نهبه! تو دلێ خۆ ژ ههر صاوورهتهكێ
هااهبت ڤاااال بكااه ،عشااقا خااۆ نااهدێ ،حااهتا تااو وى صااوورهتێ باێ صااوورهت ببینااى،
یهعنى :وى خۆشتڤییێ باهرى ژ صاوورهت و دیتناێ (كاو خودێیاه) ،وى باۆ خاۆ بكاه
خۆشتڤى ،چونكى چو خۆشتڤییێن باشتر ژ وى تو نابینى.
96
()173
تااه گااۆتى :حااال چییااه كااا ماان ببینااه
سهرێ ل سهر دهستى من سهر یێ ب ئهڤینه
مااه تشااتهك یااێ دگااهڕیێت د سااهرى دا
چ یاااێ خۆشاااه ،باااهلێ نااااڤێ وى نیناااه!
()174
چ هژماااارا خاااهطایێ باااۆ ماااه دێ دهى
خرابنااااڤى ،ئاااهڤینى ،مهساااتییا ماااهى
تو ئهى دۆستێ مه مهقصوودێ زهماانى
گله چوو ..تو ههبى ههر تشتهكێ ههى
هااهچى رهقااهم و هژمااارا گونااهها هااهبت تااو بااۆ مااه پااال ددهى ،خرابناااڤى باات،
ئهڤینرارى بت ،مهستییا ب مهیێ بت ..ئهڤێ ههمیێ تو دئێ ییه ستویێ مه ،ئاهى
دۆستێ كاو ماه تاویى مهقصاوود ژ زهماانى ،دهماێ گللاه و گازنارهیان چاوو و ناهما،
ههما مه تو ههبى ههر تشتهكێ ههبت یێ مهیاه ،ئێارى ماه ههوجاهیى ب گازنارهیان
نینه.
97
()175
ژ باااۆ چ رتناااه كاااه ت نیڤاااا دلاااێ تاااهنگ
ژ بۆ چ عشقێ قهد خوار كر وهكى چهنگ
دلااێ ماان هااهى د قالااب دا شااهو و ڕۆژ
ژ بهر وى ئهو د گهل من ههر دكهت جهنگ
بۆچى و ژ بهر چ رتناه كهتاه دلاێ تاهنگ و تاژى خاهم و باۆچى عشاقێ باهژنا
زراو و بلنر وهكاى ئاامیرهتێ چاهن ێ خاوار كار ئاهو دلاێ مان د قاالبێ لهشاى دا
ههى ،شهو و ڕۆژان ژ بهر وى شهڕ و جهن ان د گهل من دكهت.
()176
حااهبیبى گااۆ :رااالن ژى زێنرییااه مااا !
دژیاات بااێ جااان و جااانێ ویمااه چاااوا
دهمااا كااو ئااهز گااریم گااۆ :یااا عااهجێبتر
ئااه زم وى چاااو و وى گریااه ژ چاڤااا!
خۆشتڤییێ من بهحسێ من كر و گۆت :ئهرێ ماا خوناه ئاهو ژیاناا راالن كاهس
ژى پێ دژیت ژیانه نه ،ئهو نه ژیانه ،چونكى ئهز رحاا وى ،و ئاهز یاێ ژێ دویارم،
ڤێاا چاوا ئهو بێ رح دژیت و گاڤا من ژ بهر ڤێ گۆتنا وى كریه گرى ،وى گۆت:
تشتێ ژ ڤێ ژى عهجێبتر ئهوه چاوا ئهو دكهته گرى ،و ئهزم چاڤێن وى و ئاهزێ ژێ
دویرم ،ڤێاا چاوا ئهو دشێت بكهته گرى !
98
()177
بزانااه كااو دهروون تااه شااكهرته ئااو غااار
ههیه ل پشت وێ عهجایب سووك و بازار
هااهرێكى كااارهك و یااارهك بااۆ خااۆ گاارت
نهااانى یاااره مااه ،ئااهو چ عهجااهب یااار
تو بازانه كو جههكێ كااویااار و تااارى وهكى شكهرتێ د هناڤا تاه دا هااهیااااه ،و
ل پشت وێ شاكهرتێ ساووك و بازارهكاا عاهجێب ههیاه ،ل وێ ساووكێ هاهر ئێكاى
یااارهك و كااارهك بااۆ خااۆ گرتییااه ،بااهلێ ئااهو یااارێ مااه بااۆ خااۆ گرتااى یااێ نهێنااى و
ڤهشارتییه ،ئهم نهشێین وى ببینین ،وهى پا ئهو یارهكێ عهجێبه!
()178
ژ ته خۆشتر هاهبت -حاشاا -ماه یاارهك
وه یاااا باشاااتر ژ دیااارارا تاااه كاااارهك
د هاااهردو عالاااهما یاااار ماااه بهساااى تاااو
ژ وێ ناااوورا تهیاااه هاااهر گولعاااوزارهك
كو یارهكێ خۆشتر ژ ته مه ههبت ،حاشا! ههر وهسا كو كارهكێ باشاتر ژ دیتناا
وهجهێ ته و دیرارا ته ل بهر مه ههبت ،ههما بهسى مهیه كو ل سهر دنیایێ و ل بن
دنیاایێ تاو یاار و خۆشاتڤییێ ماه باى ،و هاهر گولعاوزارهك (یاارهكێ ماهجازى) یااێ
ههبت ئهو ژ نوورا تهیه ..یهعنى :تویى ئارماناا ڤهشارتى د پشت ڕا.
99
()179
د دل دا هنااارى صاااوورهت وى ههبیتاااه
گااااهلۆ دلشااااادهكێ وهك ماااان دبیتااااه
نهشااێم وه لالهااى بااێ شااادى بااژیم ئااهز
بهیست من خهم ههیه لێ مان نهدیتاه
()182
ژ ڕۆژا چاااو ب ڕوویااێ تااه كااهتى ماان
خهمێ یهك دهم ناهكر ئاهو بێتاه گارتن
ژههاار باات بادهیااا بااێ تااه ڤااهخوم ئااهز
ناااهمینم گاااهر م ژیااان باااێ تاااه بڤێاااتن
ئهڤااه ژ وێ ڕۆژێ وهره یااا چاااڤێن ماان تێاارا ب ڕویااێ تااه كااهرتین ،خااهمێ
نههێالیه جارهكا ب تنێ ئهو بێنه گارتان ،خاهمێ خاهو ژێ ڕهڤانرییاه ،و ئاهو هاهردهم
ب گرینه ،ڤێاا ئهو مهیا ئاهز باێ تاه ڤاهخوم ژههار بات باۆ مان ،و ئاهز ناهمینم هاهر
جارهكا من بڤێت بێ ته بژیم!
122
()181
وجاااوودا ڤاااین ناااه رح بااات باااۆ نهژیناااه
ئااااااهڤینا نااااااازك و چهناااااارا شاااااارینه
د ناڤا لاهش دهیاه ،یاا ژ دهرڤهیاه ،یاان
ل پێشى شهمسێ حاهق تاهبریز دمیناه
ئهو ههبوون و وجوودا عشق باۆ وێ رح ناهبت ئاهو ناه قاهت ژی نیناه؛ چاونكى
عشق و ئهڤایان گاهلهك یا نازك و شرینه ،ئهرێ ئهو د ناو لهشى ب خۆ دایه ،یاان
ئهو ژ دهرڤاهى لهشاییه ،یاان ژى ئاهو ل باهر سان ێ شهمساێ تاهبرێزى ،كاو شهمساا
حهققه ،دئێته دانان
()182
ئهگهر پشكهكا بچویك ژى ژ ههبوونا ته د دلاێ تاه دا بمینات ،نهرساا تاه دێ
ڕهن هكێ بوتپهڕێسییێ ل باهر تاه شارین كاهت ،مان گرتاى تاو شایاى خاۆ ژ پهرساتنا
صهنهمێ وههمێ بپارێزى ژى ،پهڕستنا صهنهمێ ڕزگارییا ژ وههمێ ئهوا دێ ل ناك
ته پهیرا بت دێ مینت.
121
()183
م گاااۆ كاااى باااوو ساااتهم دایاااه تاااه ناااایێ
كو بێ ئهزمان بكهى ڤێ ئاهاا و ئاایێ
ئاااهوێ گاااۆتى :ژ لێڤاااا دووركاااهتم ئاااهز
نهشێم لهو ئاه ز باژیم باێ ناال و وایاێ
ماان گۆتااه نااایێ :ئااهرێ ئااهو كااى بااوو زولاام و سااتهم ل تااه كاارى ،حااهتا ب ڤااى
ڕهن اااى ئاهاااا و ئااااى باااێ ئاااهزمان ژ تاااه دهركاااهڤن وێ گۆتاااه مااان :ئاااهز ژ لێڤاااێن
خۆشتڤییێ خۆ یێن وهكى شهكرێ دویركهرتم ،لهوا تو دبینى ئهز نهشاێم باێ ناالین و
ئاى و واى بژیم.
()184
ئهو یارێ دیتنا وى بۆ تشتان یا خهلهت و ڤاژى بت ،وهكى كاو گاول و ساترى
ل نك وى یاهكسان بن ،یان ژى ل نك وى زننار (ئهو كهمهرا قهشه ل ناڤتهن ا خۆ
گرێردهن ،و ئهڤه ئیشارهته بۆ دینێ رهالن) و قورئاان وهكاى ئێاك بان ،الزم نیناه تاو
خهما وى یارى ب ۆى ،یهعنى :ڤیانا وى بهاڤێژه ،چونكى ل نك وى كاهرێ لاهنگ
و لهغهر وهكى ههسپێ خۆش و رههوانه.
122
()185
دلاااااێ خهساااااته ،دهماااااێ مێرانییێیاااااه
ژ عشاااقێ جهاااا ناااه یاااێ بییانییێیاااه
چ تشااتێ عااهقلى تێاارا كاار تهصااهرروس
بهێلااااااااه دهم ده مااااااااێ دیناتییێیااااااااه
ئهى دلاێ نسااخ! نوكاه دهم دهماێ مێرانییێیاه ،ناه یاێ الوازى و خۆباهردانێ و
سستییێیه ،و ژ بهر ههبوونا عشقێ ل ڤێرێ چو جها بۆ بیانییان نهمایه ،ڤێااا هاهر
تشتهكێ بكهرته بن حوكم و تهصاهررورا عاهقلى ،تاو وى بهێلاه ،چاونكى دهم دهماێ
دیناتییا عشقێیه.
()186
هااااهڕه عااااهقلۆ ل ڤێاااارێ عاااااقلى كااااا
مویااهك بااى جهااا ژ بااۆ تااه نینااه ئیاااا
هاااااه الت ڕۆژ و چرایاااااێ مابتاااااه هااااا
ل بااه ر تاااڤێ دمیناات ڕویااس و رسااوا
ئهى عهق ! تو ههڕه و نهمینه ل ڤێرێ ،چونكى عاقلرارى ل ڤێرێ نینه ،ئهگاهر
تو مویهكێ زراو ژى بى ،ڤێ جارێ جهێ ته ل ڤێرێ ناكاهت ،هاهڕه ..ڕۆژ هاهالت،
و پشتى هاهالتنا ڕۆژێ هاهر چرایاهكێ بمینتاه ها ،ل باهر تااو و ڕۆناهییاا وێ دێ
شهرمزار و رسوا بت.
123
()187
شههه ئهو عشاقه وى رایاهت ناه پهیارا
كیتابااا حهققااه وێ ئایااهت نااه پهیاارا
چ یێ تیرهك ژ ڤى صهییادى ڤێ كاهت
ژ وى خوین دێ چت و جهرحهت نه پهیرا
ئهو عشقه شاههكه بهلێ ئاال و رایهتا وى یا ئاشاكهرا نیناه ،و ئاهو كیتاباهكا
حهققاااه باااهلێ ئایاااهتا وێ یاااا ئاشاااكهرا نیناااه ،و هااااهچى عاشاااقهكێ تیااارهك ژ ڤاااى
نێچیرڤانى ڤێ كهت ،خوین دێ ژێ ڕژت بهلێ چو برین ل وى پهیرا نابن.
()188
نه شهیرایێ ههوهس بت كهس ههیه ما
ههیه یێ كاو د ساهر دا مایاه ساهودا
سااهرێ داڤااا ئااهوێ زهوقااا ددهت شااهوق
هاااهبوونا وێ ههیاااه و نابیتاااه پهیااارا
ئهرێ ما كهسهك ههیه شهیرایێ ههوهس و ڤینێ نهبت ئهرێ ما كهسهك ههیه
كو عشق و سهودا د سهرى دا نهبت نهخێر ،كهس نینه سهرێ وى یان دلاێ وى یاێ
ڤاال بت ژ عشقێ ،و سهرێ وێ زهوقێ یا شاهوق ژی پهیارا دبات هاهبوون باۆ ههیاه،
بهلێ ههبوونهكا نه بهرچاو ،چونكى ئهو ب خۆ ل بهرچاو پهیرا نابت.
124
()189
نه مهستێ وێ مهیێ مه یاا كاو حاهمرا
مااهیا مااه یااا د ناااو پااهرداغێ سااهودا
تاااو یاااێ هااااتى ماااهیا مااان دا بڕێاااژى
ئهزم ئهو مهستێ كو وى مهى نه پهیرا
ئهز مهست و سهرخۆشێ وێ ماهیێ نیانم یاا كاو ڕهن اێ وێ یاێ ساۆر ،باهلكى
ماهیا ماه یاا ئاهم پاێ ساهرخۆش باووین ئاهو مهیاه یاا كاو د نااو پاهرداغێ سااهودایێ
(ئهڤینێ) دا ههى ،تو یێ هاتى دا كو وێ مهیێ بڕێاژی یاا كاو ماه مهسات دكاهت..
بهلێ تو نهشێى وێ چهنرێ بكهى ،چونكى ئهز ژ وێ مهیێ مهست بوویمه یا پهیارا
نابت ،و ب دهست نائێتهگرتن.
()192
ئهو شهڤه ،مودام (مهى) شهراب و ڤهخوارنا رحا مهیه ،ئاهو شاهڤه سااقى و
ماهی ێڕێ مااه پادشاهااا ب خۆیاه ،و مااهیا مااه بااهژن و باالیاا خۆشااتڤییه .ژ بااهر ڤااێ
چهنرێ كهیف و خۆشى (طهرهب) ههمى یا ل نك مه كۆمبووى ،ڤێااا ئاهو شاهڤه
گهلى عاشق و ئاههلێ دالن! هشایار بمیانن و ناهنڤن؛ چاونكى خاهو ل ساهر هاهوه یاا
حهرامه!
125
()191
مه گۆ :ڕۆژا مه نینن -ئهى شهڤێ -شاهب
د عشااقێ دا و عشااقێ نینااه مهزهااهب
عشااق بااهحره نااه لێڤااه وێ نااه ساااح
غااه ریقێ وێ پااڕن بااێ نااال و یااارهب
مه گۆته شهڤا تارى :د مهزههبێ عشاق و ئاهڤینێ دا ،و عشاقێ چاو مهزهاهب
نینن! ڕۆژا مه ههر یا گهشه ،و چو شهو بۆ وێ نیانن ..یاهعنى :چاو رهسااد نهشاێن
خۆشییا ئهڤینا مه تێك برهن ،و عشق بهحرهكا بێ بنه ،چو لێڤ و ساح بۆ نیانن،
د ڤێ بهحرێ دا گهلهك كهس ههنه نقۆ دبن ،بێى نالیناهك ژ وان بێات یاان ژى ئاهو
ههوار بكهن و بێژن :یا رهب!
()192
ب ڤاااااێ ئاهاااااا م قاااااانع ناااااابتن ئاهاااااا
وهلااهو ئاااخ باام نااه قااانع نااابتن شاهااا
ژ بااۆ هااهر الیااى ساااجر باام وهكااى سهااا
ڤهشاااارتن هیچاااه قاااانع ناااابتن ماهاااا
ئاها و نالین ب ڤێ ئاها من قانع نابت ،و خۆ ئهگهر ئهز خۆ بكهماه ئاخاا بان
پییان ژى ،شاهێ مه یێ خۆشتڤى قانع نابت ،و ئهگهر ئهز وهكى سیبهرێ سارێ بۆ
ههر الیهكى ببهم ژى ،خۆڤهشارتن پێ نهڤێت ،چونكى مهها شهڤا مه ب ڤێ چهنرێ
قانع نابت.
126
()193
كچكبااااوون بااااۆ مااااه زنیێ كێمااااى نابااااه
ئاااو زارۆكاااى ژ كاااهمالێ تاااێ حساااابه
ئهگااهر بااابى وهكااى زارۆى قهسااه گااۆت
كهسااااێ عاقاااا دزانیااااتن كااااو بابااااه
()194
تااااه بااااۆ الو و جوانااااان حهساااارهته ڕوو
ژ بۆنااااااا زاهرانااااااه قیبلااااااه ئااااااهبروو
م خااۆ عوریااان كااره ژ جوملااه صاافاتان
نقۆڤااانێ تاااه دا ئاااه ز باام ل نااااو جاااۆ
ڕوییێ ته یێ زیبا حهسرهت و كوال دلێ الو و جوانێن دهالله ،و ئهبروویێن تاه
یێن وهكى محرابان قیبله و ڕووگههن بۆ زاهر و خوداپهڕێسان ،من خۆ ژ وان هاهمى
سااالۆخهتان ڕویااس كرییااه یااێن كااو مرۆڤااى ب عااهردى ڤااه گرێااردهن ،دا ئااهز بشااێم
نقۆڤانییێ د ناو جۆ و ڕویبارێ ته یێ شرین و زهالل دا بكهم.
127
()195
ریاااا و شاااههوهتێ گاااهر تاااو بااارى دوو
بزاناااه كاااو ب ڤاااێ بێااازار دكاااى خاااۆ
ئهگهر نه ..ههر تو دێ بینى ب عهیانى
ژ كیڤااه هاااتى ئااو دێ كیڤااه چااى تااو
ئهگهر هاهردهم تاو برهیاه ب دویاڤ ریماهتى و خۆشای و شاههوهتێن خاۆ ڤاه ،تاو
بازانااه كااو تاو دێ ب ڤى كارى خۆ الواز و بێازار كاهى ،و تاو نهشاێى ئارمانااا خاۆ
ب تمااامى ب دهساات خااۆ ڤااه بینااى ،و ئهگااهر تااو خااۆ ژ ڕیمااهتییێ برهیااه پاااش ،و
شههوهتێن ئهرزان ب پشت گوهاا ڤاه بهااڤێژى ،تاو ب ڕهن اهكێ ئاشاكهرا و باهرچاو
دێ بینااى و زانااى كااانێ تااو ژ كیڤااه هاااتى و دێ كیڤااه چااى ،و ئارماناااا تااه ژ ڤااێ
ژیانێ چییه.
()196
دهما كهرتییه ناو لهش گهوههرێ جاان
ئهوى چار طهبعێ راسر بووناه جیاران
تااارى ڕهن اااێ ئاااهڤێ تلیاااێ ددهت ڤاااێ
خااودا ،پااارێزه مااه ژ ههڤسااوى خرابااان
دهما گهوههرا رحێ یا ب بها ژ بلنریێ هاتى و كهرتییه د نااو قاالبێ لهشاى
دا ئاهوێ ژ ئااخااێ چاێابااووى ،ئهو بوو جیرانا چار طهبعێن خاراب و راسار یاێن كااو
د لهشى دا ههین ،ئهو ژى( :ئاو و ئاخ و ئااگر و با)نااه ،ڤێااا وان كاار ل پاكییاا
رحااێ كاار .و د ئیشااییێ تاارى دا ئهگااهر تلییااهك یااا خااولیكى و خااراب باات پشااتى
دهمهكى ڕهن ێ خۆ یێ كرێت ددهته وێ تلییێ یا ب ڕهخ خۆ ڤه ،ڤێاا ئهى خودا تو
مه ژ جیران و ههڤسوییێ خراب بپارێزه.
128
()197
ههیااه ژ دهرڤااهیى كااورر و دینااى صااهحرا
ئهمێ ل وێ ناڤهڕاستێ بووینه ساهودا
ل وێاارێ كااورر و ئیسااالمێ نااهما جهااا
وهكااى عااارس گههشااتێ سااهر ئااهوى دا
ژ دهرڤهیى كوررێ و دینى جههكێ بهرررهها وهكى صهحرایێ ههیاه ،ل وى جهاى
ئهم یێن بووینه عاشق و سهودا ،ل وى جهاى چاو جهاا باۆ ئیساالمێ و كاوررێ نیناه،
لااهوا هااهر عاررااهكێ گههشااته وى جهااى ،و ئاشااكهرا ژ وى مااهقامى خهبااهر دا ،دێ
ئێته كوشتن..
و ئهڤه ئیشارهته بۆ مهقامێ (وحر الوجود)ێ ئاهوێ حاهلالجى ب پاهیڤا (أناا
الحق) خهبهر ژێ داى ،و خۆ پێ هێژایى كوشتنێ كرى.
()198
قهسااێ دێ بااۆ تااه بااێ ئااهزمان ڤااهگێڕم
ژ هاااهر گوهااارارهكى دێ وێ ڤهشاااێرم
تناااێ تاااو دێ بهیساااى وێ قهساااا مااان
د ناااو خااهلكى ده گااهر چ وێ دگێااڕم
ئاخفتنێ ئهز بێ ئهزمان دێ بۆ تاه بێاژم ،و ئاهز دێ وێ گاۆتنێ ڤهشاێرم دا چاو
گوهراران گوها لێ نهبت ،ب تنێ تو دێ ڤێ گۆتنا من بهیسى ،هاهر چهناره ئاهز دێ
وێ ئاخفتنێ ئاشكهرا د ناو خهلكى دا ئینم و بهم ،یهعنى :خهلكى دێ گوها ل وێ
ئاخفتنا من بت یا ئهز بۆ ته دبێژم ،بهلێ ئهو تێ ناگههن و چویێ ژێ نزانن.
129
()199
كییه دبێاژت :ئاه وێ زێنارى مار و چاوو
وه یااا ڕۆژا ئومێاارا مااه باار و چااوو
ناااااهیارێ (ڕۆژ)ه لاااااه ورا وى ل باااااانى
دو چاو گرتن ،و گۆتى :ڕۆژ مر و چوو
ئهو كییه دبێژت :ئهو مرۆڤێ پاك یێ ههر و ههر د دلێ ماه دا زێنارى ،مار و
چوو و نهما ئێرى وى ژ بیرا خۆ ببه ئهو كییه دبێژت :بێ هیڤى به چاونكى د گاهل
چوونا خاۆ وى ڕۆژا هیڤاى و ئومێارێن تاه بار ،و ئاهو ناهما ئاهو كهساێ ڤاێ گاۆتنێ
بێژت ،ئهو نهیارێ ڕۆژێیه لهوا ئهو دچته سهر بانى و ل بهرانبهر ڕۆژێ ڕادوهساتت و
ههردو چاڤێن خۆ دگرت ،و دبێژت :ڕۆژ یا مرى و چووى و نهمایه ،و دنیا تارییه!
ئهڤااه ئیشااارهته ژ شاااعرى بااۆ شااێ ێ وى شهمسااێ تااهبرێزى ،دهمااێ هناارهك
كهسان پیالنهك دژى وى گێڕاى ،و ئهو بێ ساهر و شاوین كارى ،و گۆتییاه شااعرى:
ئهو چوو و نهما ئێرى وى ژ بیر بكه.
()222
ئهو مهیا كو ژ بۆ خهلكى حاهرام ،باۆ دهروێشاێ قهلهنارهر یاا حهاللاه؛ چاونكى
ئهو بۆ وى رح و جانهكێ بهردهوامه ،ڤێاا تو ئهى ساقى و مهی ێڕێ مه (مهخساهد
بێ مهحبووبه) نهبێژه :بهسه ،كار تمام بوو و چاو ژێ ناهما! ناه ..هێشاتا ماه باهزما
طهرهبێ دهست پێ نهكرییه ،ڤێاا كهن ى ته بڕیارا ب دووماهى هاتنا وێ دا
112
پاشبهند
()41
غهزهلێن
جهاللهددینێ رۆمى
111
112
() 4
شههێ من هات
113
() 0
ته دیتییه عاشقێ قانع
114
تهعالهلالها تهعالهلالها د چهرخێ چهنار هاهییڤ هااتن
تااژى ئااهیوانێ حااوورن لااێ نااه بااۆ هااهر چاڤااهكێ ئااهعما
خنێكا هاهر چ طاهیرێ كاو ل نااو عشاقێ ماهقام داناا
ل سااهر قااارى مااهقامێ كااێ ههیااه لااێ پااا ژ با عااهنقا
خنێكااا طااهیرێ رهببااانى شههنشههااا شهمسااێ تااهبریزى
كو شهمسه ئهو بهلێ نه ل وا جهێ كاو ل ماهغرب و شاهرقا
115
() 3
تو دزانى چ دبێژیتن رهباب
116
تاااو ب ساااهختى وهكاااى وى وى ب اااره
ئاااااااهووهل و ئااااااااخره ،بكاااااااه ئنت ااااااااب
خااۆش كڤااان كێشااا و هاڤێتااه مااه تیاار
كهرتاااه قاااهلبێ عاشاااقا و كااار ئضااا راب
تاارك و رۆمااى و عااهرهب گااهر عاشااقن
هاااهڤزمانن ئاااهو ب ڤاااى باااان ێ صاااهواب
با ددهت نال و ئهنینا و دبێاژت تاه وهره
دا بچاااین حااااهتتا ئااااهوێ جۆیااااا ب ئاااااب
بااهرێ ئاااو بااووم و نوكااه بوومااه هااهوا
دا كهسااااێ تێهنااااى رههاكااااهم ژ سااااهراب
ئهو نوطوق بایاه كاو ئااو بوویاه باهرێ
لاااێ دبااات ئااااو چاااى دهماااا داناااا نقااااب
ئااهو ژ دهرڤااهى جهااهتان بااان ى ددهت:
جهااااهتى پێلااااه بكااااه بااااۆ مااااه مااااهتاب
عاشااااقۆ! كێمتاااار نهبااااه ژ پهروانااااهیێ
مااااااا ژ ئاااااااگر دكااااااهتن ئااااااهو ئاتناااااااب
شاهاااا ل بااااژێڕه ژ باااهر كونااارى چاااهوا
وى بكااااهم كاڤاااا و ئااااهز پااااێلم خااااهراب
چااى كااهرێ دیناااتى هاااتێ لااێ ده تااو
دارێ گااااااااااایى دا بزڤڕیتااااااااااه لوباااااااااااب
ل دلاااێ وى كاااو ب اااهڕیێم كاااا بهاااا !
()1
حااهق ژ كااارر ڕا دبااێ( :ضاارب الرقاااب)
ااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا
( )1مهخسهد ژ ڤاان هاهر ساێ ماالكێن دویمااهییێ ئهڤهیاه :یاارێ ماه ل باژێڕییاه ڤێااا
چاوا ئهز ژ بهر وان كونرێن ل باژێڕى دخوینن (ئهو رهسادێن دبێژن :یارێ ته نهمایاه)
117
باژێڕى بهێلم دا كاڤ ببت نه ،ئاهز وه ناكاهم ،و مهتاهال ڤاان كوناران وهكاى مهتاهال
وى كهرییه یێ دین دبت ،و ههر كهرهكێ ته دیت دین بوو ،تو وى دارى لاێ باره یاێ
بۆ لێرانا گایان دئێته ب كارئینان ،دا ئهو ل عهقلێ خۆ بزڤڕت ،و ئهگاهر ئاهز ل دلاێ
وى ب هڕیێم دا وى قانع بكهم كو یارێ مان یاێ مایاه ل بااژێڕى ،ئهڤاه تشاتهكێ باێ
بهایه ،خودێ دهمێ بهحسێ كارران دكهت ،دبێژت :هاوین ل ساتویێ وان بارهن ..لاهو
دڤێت ئهز ل ستویێ وى رهسادى ب هڕیێم ،دا لێ برهم ،ناه ل دلاێ وى ،دا وى قاانع
بكهم!
118
() 1
نهكهڤه ..ڕێیا ب خوونه
119
ژ هااهمى ذهررهیااێ ئاااخێ و ژ بااهر دهردێ سااهرى
ئاها و رهریاد و ههوار تێن تاه باهلێ گوهاا یاێ كاهڕه
ل ڕوییێ خاۆ تاو باهالو كاه ساهحهرێ خووناا دلاى
زادهڕێ خوونااااا دلااااه بااااۆ تااااه ئااااو ئاهااااا سااااهحهره
ژ ئومێااارێ دلاااى پاااڕ كاااه ب صاااهرایێ باهلیناااه
كااااو دلااااێ پاااااكێ تااااه ئایینهیااااه ڕۆژ و قهمااااهره
موئنساااێ ئهحماااهدێ مورساااهل ل دناااێ كییاااه ببێاااژ
شهمسااێ تااهبریزه شههنشاااهه كااو ( حاارى الكباار)ه!
122
() 5
زڤڕى مهها ڕۆژییێ
121
وهریسااااى ئااااهو هلكشااااانر زووكااااااا ژ چاااااااال لهشااااااى
یووساااافێ كااااهنعانى هااااات ل ساااهر دهڤاااێ بیااارێ گاااۆ:
قهبوولاااااه عیساااااێ دوعاااااا كااااو ژ كااااهرێ خااااۆ ڕهڤااااى
مائیاااااره و خاااااوانى هاااااات دهسااتى بشااۆ تااو ژ رهلااهك
تااااو چااااو نااااهبێژه و نااااهخۆ دهساااات و دهڤااااا تااااو بشااااۆ
بااااۆ كااااهڕ و الالنااااى هااااات سااااهحكه قهسااااه و پااااارییێ
122
() 6
دهما كو ئهز مرم
123
() 7
..ئو ئهو درهو بوو
124
دبێااااژن :ئارتابااااا حااااهق ژ بااااۆ باااااش و خرابااااا
ل سهر كارى جزا ناادهت ئاهوا ،ئاو ئاهو درهو باوو!
خۆ كهڕ كه تو نهكاه ئااخفتنێ گاڤاا یاهكى گاۆت:
قهسه بێ حهرس و دهنگ نابت ئهدا ،ئو ئهو درهو بوو!
125
() 8
من دهیك بهختهوهره
126
() 9
ئهى دلێ صافى نهفهس
127
هاااهر وهكاااى تاااهقنا تاااو پاقێژییاااه ئااااو
كااو خهلااهك چێاابن ل سااهر وێ دهم ب دهم
هااهر وهكااى شااهو عااهورێ كااو ڕۆژا صااوبێ
سااهرههلینت ناگههااا ژ ناااو چااالێ خااهم
وهك شااهرابا یااێ عااهرهب ڤااهخوار و گااۆت
(صااااااا علاااااااى دنتهاااااااا و ارتسااااااام)
ژ طااهرهبا سااانا تااژى خااوارى و نااهقص
وى بااااهرێ خااااۆ دا رهلااااهكا موحتهشااااهم
بااۆ دهڤااێ ماان ئااهى عااهق نهبااه حهسااویر
(قاااااار شااااااهر اللااااااه وعاااااار الاااااانعم)
گاااااهر چ دار ئاڤااااااا نهاااااانى ڤااااااهدخۆت
(بااااااان علااااااى شااااااعبته مااااااا كااااااتم)
هااااهر چییااااا عااااهردى ژ عهساااامانى دزى
ئاااااااهو دزڤڕینااااااات بهااااااااران دهم ب دهم
گاااهر شاااوپهى تاااو بااارزى یاااان گهوهاااهرێ
وهر عهلااهم هلاارهى تااو یااان ڕاكااهى قهلااهم
چوو شهو و هات ڕۆژ و صوبحا تاه گههشات
(سااااوس یاااارى النااااائم ماااااذا احااااتلم)
128
()42
نهكهى وه بكهى!
129
مااه لێااڤ هشااكن دهمااا كااو تااه ب لێڤااا ئااهم نااهئاخفتین
ته چاڤێن مه ب رۆنكاا كرناه تاهر ئاهمما نهكاهى وه بكاهى
وهكااااى تااااه طاقااااهتا قهیاااارا ئهڤینااااراران نااااهبت بااااۆچى
دكهى بۆ دههشاهتێ عاهقلى مهقاهر ئاهمما نهكاهى وه بكاهى
تااو حاااهلوایێ ناااهده وى یاااێ ب تاااایێ دهردهمهنااار باااوویى
ب وێ ئێشااێ پتاار دێ دهیااه بااهر ئااهمما نهكااهى وه بكااهى
ژ ڤااێ حوساان و جااهماال تااه مااه دیااره یااێ حااهرام خااواره
ددهى -جانااا -جزایااێ دز بهصااهر ئااهمما نهكااهى وه بكااهى
ڤهكێشااه خااۆ تااو ئااهى دۆسااتۆ نااه گاڤااا گوراات و گۆیانااه
چما تاڤێى گهڕا عشاقێ تاو ساهر ئاهمما نهكاهى وه بكاهى
132
()44
گوهـ بدهن نوكتا نهئێته زاركرن
131
()40
خوزیكا وى دهم و چاخى
132
()43
گۆ ئهو كییه ل بهر دهرى
134
()41
د گهل نایا جهاللهددینێ رۆمی
135
ئاااااگره بااااان ێ نااااهیااااێ بااااا نینااااه ئااااهو
یااێ نااهبت ئااهو ڕهنااگ ئاااگر ،نینااه ئااهو
ئااااااااگرێ عشاااااااقێیه هلبوویاااااااه ناااااااهیاااااااێ
كااااااهلییا عشااااااقێیه بهربوویااااااه مااااااهیااااااێ
بۆ كهساێ دوور باووی ژ یااری یااره ناهی
بااۆ مااه هااهر پاااهرده هالناارن كاااره ناااهی
كااااێ وهكاااای وێ ژههاااار و تریاااااق دیتییااااه
كاااێ وهكااای وێ یاااار و موشاااتاق دیتییاااه
بۆ مه نهی بهحسێ ڕییا پڕ خاوون دكاهت
بهحسێ عشق و قصصهتا مهجنوون دكهت
نینه ئاهو هاۆش باۆ كهساێ باێ هاۆش ناهبت
بااااۆ زمااااانی كااااا بكااااڕ گااااهر گااااۆش نااااهبت
ب اۆ خااهما مااه كااار دكااهن ڕۆژ ب اێ دهم ای
هاااهڤڕییاااا ڕۆژاناااه ئاااهو دهرد و خاااهمی
دهم كاااو باااۆری بێاااژه وی باااێ تااارس :هاااهڕه
باااۆ ماااه تاااو ئێكاناااهیاااێ هاااهر پااااك :وهره
یااێ ژ ئاااڤێ تێ اره هااهچیێ حااووت نااهبی
یااا درێاااژه ڕۆژ ل باااهر یاااێ قاااووت ناااهبی
حاااالێ كامااا قاااهت نزانااات پیساااێ خااااو
دێ كوتااا كااهیان گۆتنااا خاۆ ..ئاو ..سااالو
بهنااااارێ بشاااااكێنه حاااااهتا ئاااااازاد باااااژی
مااا ب اۆ مااالی هااهر تااو دێ مین ای بااهنی
136
تاااااو ئهگاااااهر باااااهحرێ بكاااااهیاااااه طاساااااهكێ
ماااا دێ كاااهت تێااارا تاااه غاااهیاااری ڕۆژهكاااێ
ماااا تااارارێ چااااو حهریصاااان پاااوڕ دبااات
گهر صاهدهس قاانع ناهبت تاێ دوڕ دبات
هااهر كهس اێ جلكااهك دڕانااری ب عشااقهكێ
ئااهو بااهری بااوو ،پااك بااوو ژ هااهر عااهیبااهكێ
خۆش بی ئهی عشاقا پاڕی ساهودایێ ماه
ئااهی طااهبیبااا جوملااه دهرد و دایااێ مااه
ئااااهی دهوایااااێ نااااهخوهت و نامووسااااێ مااااه
تااااو یاااای ئااااهرالطوون و جالینووسااااێ مااااه
لهش ژ بهر عشقێ ژ ئاخێ چاوو رهلاهك
بهر ب رهقصێ چوو چیا چوست و چهلهك
عشااااق د جااااانێ طااااووره لااااهورا عاشااااقا
طاوورێ مهسااته و ( ..خاار موسای صااعقا)
گااهر د گااهل ی اارێ خ اۆ مابامااه ب تن اێ
دا وهكااااااای ناااااااایێ ڤاااااااهگێڕم گاااااااۆتنێ
یاااێ ژ هاااهڤااازارێ خاااۆ جاااارهك باااوو جاااودا
بااااێ زمانااااه گااااهر هااااهبن وی سااااهد نااااهوا
گول ئهگهر چوو ئو گولستان هشك و مار
مااا ژ گااولالبێ تااه بێهنااهك سااهح دكاار
جوملاااااه مهعشاااااوقن و عاشاااااق پاااااهردهیاااااه
عاشاااااقێ مریاااااه و مهعشاااااووق زنااااارهیاااااه
137
گهر نه عشق با ل عاشاقی چاڤاران كاری
دابتاااه وهك طاااهیرێ چاااهن ێ وی باااڕی
پااااێش و پاشاااای دێ چااااهوا باااام هۆشاااارار
گهر ل پاێش و پااش ناهبات مان ناوورێ یاار
عشاااق دخاااوازت گۆتناااا مااان ئاااهو ببااات
بااااێ خهبااااهر ئایینااااه بێااااژه دێ چ باااات
ئاییناااااا تاااااه زانااااای باااااۆ ناااااادهت خهباااااهر
چاااونكی دێماااێ وێ تاااژی ژهن اااا ل ساااهر!
138