You are on page 1of 135

‫‪-1-‬‬

‫مدخل إلى‪:‬‬
‫تاريـخ أدب اللغـة‬
‫اآلراميةالسريانية‬

‫أستاذ دكتور‪ /‬أحمــد الجمــل‬


‫كلية اللغات والترجمة ـ جامعة األزهر‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-2-‬‬

‫القاهرة ‪8102‬م‬
‫حقوق الطبع محفوظة للمؤلف‬
‫الطبعة الثانية‬
‫القاهرة‬
‫‪4114‬هـ ‪0441 -‬م‬

‫رقم اإليداع‬
‫‪0442 / 01512‬‬

‫‪Email‬‬
‫‪Algamal63@yahoo.com‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-3-‬‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-4-‬‬

‫مد د‬ ‫نحم ددال هم و ددع نن ددنتوكل ع ننن‪ ،‬دده و ددل ع نن ددوا‬


‫نت نحال شريل مل ع نن وا محماهً بال نرس‪،‬مل ع نبتا‪...‬‬
‫فو د ه نددي ف د دديريخ د هم غددا هارهموددا هم دريينواع ينكددينل موتددي‬
‫هارهمو دداع ن د هد د ل هم غ ددا تب دده هنن ددير همم ددوحواع نيق ددام نم‪ ً،‬د ديً مد د هد د ه‬
‫هألد هممنمثدده فددم حأددع ن مثدديل حوقدديرع نهمنددم يددر بتددش همبدديحثو ند ي ددب‬
‫ًُ ر فم همقرآ همأريع ‪.‬‬ ‫مقمي همحأوع هم‬
‫همرهديع دل هممايكدا همند‬
‫مي ينكينل باهيا ظو‪،‬ر همم وحوا فد مايكدا ُ‬
‫هع مره ز هم غا هم ريينواع نهمندم دخ نودي همم دوحوا فد م دنوه همقدر همثدين ع‬ ‫تا م‬
‫نمكد د ًم ددل هم‪،‬ت ددت ه ن ددبت هد د ل هم غ ددا نب دد‪ً،‬ه س ددمي بو ددي م ددم يُكق دده موو ددي همأن ددي‬
‫هممقد ددا ع ن ينخ د د هي همم د ددوحو‪ ،‬مغد ددا مود ددعع ن صد ددبو هم‪،‬سد ددو ا هممتبد ددر د د همثقيفد ددا‬
‫هم دريينوا تددا هسددنبيد ثو درهً م د ه خدديً‬ ‫همم ددوحواع نمددون م د شد ل‬
‫دل ف د‬
‫همم وحوا موي مغا دبوا ع فيزدهر هم ريينوا مع هنن ير همم ووحوا شدوايً ف دوايً‬
‫ع ننصدده همن د مول بيم دريينوا نهمنر مددا مووددي مددع باهيددا همقددر همثيمددا هممددو د‬
‫مم م ن‪ ،‬رفوع ‪.‬‬
‫ث ددع يب ددا هألد هم ددريين همم ددوح ي دداخه ص ددرل همد د هب مكد د‬
‫تيمددت هممكيز ددي بددو همم ددوحوو حدد‪،‬ل يبوتددا همم ددوو نظودد‪،‬ر دد‪،‬د مددي رفد‬
‫ينددت مكن ددر فد هم ددر ع‬ ‫هم دريي فد آدهبوددعع نظودد‪،‬ر مدداهر هم دريي همند‬
‫ينت م نقم ‪،‬م هألنهئه يمبر نهمو‪،‬ني ‪.‬‬ ‫نهمن‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-5-‬‬

‫ثدر هممداهر هم دريينوا د مارسدا نصدوبو نهمرهدي‬ ‫مدي ينكدينل همأندي‬


‫ددم همحرددير همتربوددا‬ ‫د همنددم هنن ددر فددم هم ددر‬ ‫ن كاي دديب‪،‬ر نديرتك دري‬
‫دد‪،‬ر ب ددر ف‪،‬تو ددي همت دد‪،‬م مد د حر دديره‬ ‫هإلسد د مواع نهمن ددم ين ددت بمثيب ددا‬
‫أ دد‪ ،‬مر د دزهً‬ ‫مخن ب دداع منكنو ددم همم ددور همت مو ددا ف ددم بغ دداهد همن ددم تًددار مو ددي‬
‫حريرييً م تيمع مع‪.‬‬
‫دت ووددي همأنددي ع ن د د‬ ‫ددل هد همتكيصددر هألسيسددوا همند بكود ُ‬
‫ه د ه همأنددي بحددا م د منأيمدده ي د رخ دده مددي دديد ف د د هم غددا هارهموددا‬
‫هم ريينوا ع م ه ه نبرل ماخ ً مب طي مارهسا د ه ل هم غا ‪.‬‬

‫يكبتكي بو ه همتمه هممن‪،‬هضدع ع ن يأد‪ ،‬خيمصدي م‪ ،‬ود‬ ‫نههلل س ل‬


‫همأريع‪.‬‬

‫أ‪.‬د‪ /‬أمحد اجلمل‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-6-‬‬

‫تقديم ‪:‬‬
‫مم آرهم ب سيم ب ند‪،‬ع ود‬ ‫يكن ب هارهمو‪ ،‬ف همأني هممقا‬
‫ددمم فد همندد‪،‬ره "آرهم" نهد مترنفددا‬ ‫هم د مع ن ددين‪،‬ه يتو دد‪ ،‬فد همددب د همند‬
‫ها بب د هم يم نهمتره ع نتدا ظودر هارهمود‪ ،‬مكد هألمدل همثيمدا تبده هممدو د‬
‫ايدا مدع ب دو فد أد‪،‬ي مبرهي‪،‬ريدا ت‪،‬يدا‬ ‫قبيئه ُرحه ع ثدع شدأ ‪،‬ه دنيد‬
‫تدوى دم هدديمى‬ ‫شد هإلمبرهي‪،‬ريدا هاشد‪،‬ريا ن همبيرسدواع بده ظ دت دنيد‬
‫همانل همأبر نحيمل ير مع بتروي ني‪،‬ره مع هألمع هممتينر مصدا همتدانه‬
‫كوي‪.‬‬

‫شد ددب همتزيد ددر همتربود ددا ه د د هممود ددا هألص د د‬ ‫ثد ددر همبد دديحثو‬ ‫نيد ددر‬
‫م دديموو ع نمكوددي ددافق‪،‬ه بددر همندديريخ مددم هممكددييق همزره وددا بددر بد د همرهفدداي‬
‫نس‪،‬ريا نف طو نهمحب داع ن تدا هموتدر هارهمودا مد تدام هموتدره هم ديموا‬
‫زير همتر ع نحدا ًمدل فد فندره مد همقحدة بيمغدا همخطد‪،‬ر ت دنوع‬ ‫م‬
‫يكافت‪ ،‬نح‪ ،‬هم ميل‪.‬‬

‫ن مث ددت هموتددر هارهموددا فد مي ددي منتدداد ُتددر بود ه ه سددعع‬


‫ن ين‪،‬ه ف نل مرهع تبيئده ُرحد ً يكنق د‪ ،‬فد همبيديدا د ديمتبريو د بدو نتدا فد‬
‫همتك‪ ،‬ع نحاند هم ديم فد هم دميلع ننودر همبدره فد هم در ع نخ دو همتقبدا‬
‫ف همغر ع ن ظرن همصحرهد ينت رطرهع مم ه منتديد مدم همحردر فد‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-7-‬‬

‫يصد ‪،‬ه‬ ‫بتددش هألحوددي فواخ ‪،‬ند مغودري ع نتددا هسددنطي ‪،‬ه فد حددا أدديره وع‬
‫آرهموددا صددغور بددو ح ددب نيدد‪،‬رن ف د‬ ‫مددم شددميل هم دديمع ن ‪،‬ندد‪،‬ه دني د‬
‫ر وي‪.‬‬
‫ددم دم ددق‬ ‫نفد نهخددر همقددر همتيشددر تبدده هممددو د هسددن‪،‬مم هارهمودد‪،‬‬
‫ن س دد‪،‬ه فووددي مم أددا ددي موددي دنره مومددي ف د دديريخ ًمددل همحددو ع نتددا رفددت‬
‫ددم مم أددا دم ددق فد‬ ‫هد ل هممم أددا بيسددع "آرهم"ع ن كددامي هسددن‪،‬مم همبدديب و‪،‬‬
‫همقددر همثدديم تبدده هممددو د نق دد‪،‬ه مددم ب دهددع دداده بو دره م د موددر هارهموددو‬
‫م سنتينا بوع (نه‪ ،‬مي يتر ف همنيريخ بيم ب همبيب ) نتدا هسدنقر هارهمود‪،‬‬
‫ف مم أا بيبه نن رنه مغنوع حنم أ بت م هم غا همبيب وا نهاش‪،‬ريا‪.‬‬

‫نفد د نويي ددا همق ددر هم دديد تب دده همم ددو د ددع م ب ددر ه س ددنو د ددم‬
‫هم در نسدقطت فد يدايوع مايكدا بيبده ‪. 825‬مع ن يندت هارهمودا شديئتا فد‬
‫د حنددم بددو يبقددا همحددي مو مد فددير فيسددنتم ‪،‬هي مغددا م نبدديهع بددو‬ ‫هم ددر‬
‫زهد هإلمبرهي‪،‬ريا ف صبحت مغا هممأي بي همرسموا ‪.‬‬

‫يند ثرنه د ثوره م م‪،‬سددي بيمثقيفددا همو‪،‬نينودداع نًمددل‬ ‫مددي ددوو م دريي‬
‫قددي أددزن ه سددأكار هأل بددر ممكطقددا هم ددر هألدنددم ‪. 212‬مع ً ددي‬ ‫فد‬
‫دخ‪،‬مد مددم هم ددر نمددي د ل مد أد‪،‬ي مبرهي‪،‬ريددا فد هم ددر بمثيب دا نقطددا حدد‪،‬ل‬
‫نهمبأدر بو ديع نبديمرأع مد سدق‪،‬إل هإلمبرهي‪،‬ريدا‬ ‫ف همنيريخ هم ويس نه نمي‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-8-‬‬

‫همو‪،‬نينوا ف نوييا همقدر هألنل تبده هممدو د نباهيدا ودا هإلمبرهي‪،‬ريدا همرنمينودا‬
‫م ه ل همب د‪.‬‬ ‫همثقيفا همو‪،‬نينوا ظ ت م وطر‬

‫نيق‪،‬م همكدزهع بو همبر همرنم ف همقدر همثيمدا هممدو د ن أد‪ ،‬بد د‬


‫هارهموو م رحي م ع فو حوكي ف يا همبر نحوكي فد يدا همدرنمع نبد مل‬
‫يصبو هارهمو‪ ،‬نرثا همحرير هاش‪،‬ريا نهمبيب وا نهمبوكوقوا نهمبيرسوا نهمو‪،‬نينوا‪.‬‬

‫مددي مغددنوع هارهموددا فأينددت بددرى نب ددوي ددم سدديئر هم غددي هأل يديددا‬
‫ببر ووددي همبدديب نهاشدد‪،‬ر نهمأكتينوددا ببرن وددي هألن يرينوددا نهمبوكوقو دا نهمم هبوددا‬
‫نهمتبرياع ن ينت ت‪ ،‬وي يمكا ف ب ييا بتاينوي نسو‪،‬ما نح‪،‬هدي نصدرفويع نتدا‬
‫‪،‬مددا موتددي‬ ‫د هنن ددير هارهموددا نه صدديل صددحيبوي بغوددرهع مد هألتدد‪،‬هم‬
‫همزمي نهممأي ‪.‬‬ ‫نموز بوكوي بتي خن‬ ‫ا يمأ‬

‫نهم غا هارهموا ه حدا هم غدي هممترنفدا بيم غدي هم ديموا ع نهم غدا‬
‫ددل هم غددي هممك دد‪،‬با مددم سدديم ب د ندد‪،‬ع وومددي هم د م ع نتبدده‬ ‫هم دديموا ه د‬
‫ند مد هممكيسدب هسدنترهى هألسدر هم غ‪،‬يدا‬ ‫همحايا د هم غدا هارهمودا ن دا‬
‫همن كنم مووي ه ل هم غا نمي برع م ه ل هألسر مد مغدي ع نهد ل هم غدي‬
‫يمأ ق وموي مم شميم ن ك‪،‬ب ‪:‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪-9-‬‬

‫تقسيم اللغات السامية‬

‫أوال‪ :‬القسم الشمالي‪:‬‬


‫وينقسم إلى شعبتين‪ :‬شرقية وغربية‪ ،‬وهي‪:‬‬
‫‪ -1‬السااية ا الق ا ا ‪ :‬نه د هم غددا هأل يديددا ببر ووددي همبدديب نهاشدد‪،‬ر ع‬
‫دم مغدنوع‬ ‫نيمأ همق‪،‬ل بد هم غدا هأل يديدا هسدع ديمع ي قد همبديب و‪،‬‬
‫همبيب واع نمغا خ‪،‬هنوع هاش‪،‬ريو متيع نم‪،‬ي ه ل هممتم‪ ،‬دا بد د مديبو‬
‫همكوري ‪.‬‬
‫‪ -2‬السية ا الغ ب ا‪ :‬ن مه هم غنو همأكتينوا نهارهموا‪.‬‬
‫‪ -‬هم غددا همأكتينوددا نينبددرع مكوددي ربددع مغددي ه د ‪ :‬هألن يرينوددا نهمبكوقوددا‬
‫نهمم هبوا نهمتبرياع نم‪،‬يكوي س‪،‬ريا نف طو ‪.‬‬
‫‪ -‬هم غا هارهموا‪ :‬ن كق ع مم ا موتي سنرد بصو ‪.‬‬
‫ثانيا‪ :‬القسم الجنوبي‬
‫ويضم اللغة العربية واللغة الحبشية‪:‬‬

‫‪ -1‬هم غا همتربوا‪ :‬هم دميموا نهد مغدا نسدة نشدميل شدب همتزيدر نمد موتي ودي‬
‫همصد ددب‪،‬يا نهم حوينود ددا نهمثم‪،‬ديد ددا – نهم غد ددا همتربود ددا همتك‪،‬بود ددا نم د د موتي ود ددي‬
‫هم باوا نهمحموريا نهمحررموا‪.‬‬
‫‪ -2‬هم غددا همحب ددوا‪ :‬نهد هألثو‪،‬بوددا ن همتتزيددا همند طدد‪،‬ر ن بددرع كوددي هم غددا‬
‫هألدبوا هألموريا‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 11 -‬‬

‫اآلرامية القديمة‬
‫هم غ ددا هارهمو ددا ت ددا هر بط ددت فد د بت ددش مرهح و ددي همنيريخو ددا‬ ‫ً رن ددي س دديبقي‬
‫بإمبرهي‪،‬ري ددي هم ددر هألدنددم همق ددايعع نه ددع هنن دديرهي ددم هدد ه همكحدد‪ ،‬نت ددا‬
‫موددا ددم هم وتددي هارهموددا بددر همندديريخع نًمددل أل‬ ‫ددموي‬ ‫ي قددت ددا‬
‫هم وتي هارهموا همقايما أيد أ‪ ،‬منقيربدا‪ .‬نمد هم وتدي هارهمودا همقايمدا‬
‫همن نص ت موكي‪:‬‬

‫‪ -1‬آرامية النقوش‪:‬‬
‫ودرهنوع همأكتددينوو فد همأنيبددا هألبتايددا ثددع صددير هد ه‬ ‫ت ددع هارهمودد‪ ،‬مد‬
‫همخددة مصدداره ممتلددع همأنيبددي همحيموددا‪ .‬ن تددام مصدديدرني ف د ه د ل هم غدداع نددو نرد‬
‫يصدما مم أدا سدم ل تدايميع نهد ها تريدا فد سد‪،‬ريي شدميل‬ ‫موكي مد زنتورمد نهد‬
‫ح ددبع نت ددا ددر هد د ه هم ددكقى ب د د "نق ددى زنتورمد د " نه دد‪ ،‬ب ددير د د نيب ددا مم أو ددي‬
‫" مدد‪ "،‬محبدد‪،‬ره ددم حتددر بوددرع نير ددع همددكقى مددم ح د‪،‬هم همقددر همنيسددع تبدده‬
‫هممددو دع نيلوددر ف د همددكقى باهيددا همنطدد‪،‬ر م د هم غددا همأكتينوددا مقيرنددا بددكقى مو ددع‬
‫يبان ن ي متيصره م ع ثدع د هد ه همدكقى نقد‪،‬خ خدر ألمدرهد سدم ل‬ ‫همم هب هم‬
‫ُن ددا فد نبددن هممأددي همم ددمم همودد‪،‬م " دده زنتورمد " نمد هد ل همكقدد‪،‬خ "نقددى بددر‬
‫ر ب"نهم ير ع مم همقر همثيم تبه هممو د‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 11 -‬‬

‫‪ -2‬اآلرامية الدولية ‪:‬‬


‫نهد د هارهمو ددا همند د هس ددنتم وي همب ددر فد د دنهني ددكوعع نت ددا ُس ددموت هد د ل‬
‫همأنيبددي بيسددع آرهموددا همانمدداع أل دنمددا همبددر هألخموكوددو ه نرفددت بيارهموددا مغددا‬
‫رسددموا ف د همانمدداع نأيمبددي مددي ينددت نهمددر همم ددل همبيرس د مر د م د ي دره مددم‬
‫ص ددر دهره هألنل مد د ح دداند هموك ددا حن ددم‬ ‫هإلمبرهي‪،‬ري ددا همتاي ددا همند د همن ددا فد د‬
‫كدد‪ ،‬مصددر بيم غددا هارهمودداع مددي ددور همأنيبددي همأثوددر همند نصد ت موكددي ‪ -‬مد‬
‫همقددر هم دديد حنددم همقددر همرهبددع تبدده هممددو د م د يدره نهمتدره نهم دديم نمصددر‪-‬‬
‫هم غا هارهموا صبحت مغا هإلدهر نهماب ‪،‬ميسدوا فد دنمدا همبدر هألخموكودو ع‬ ‫مم‬
‫حوا ُ نب بوي هم‪،‬ثيئق نهمتقد‪،‬د نهمرسديئه فد ده نحديد هإلمبرهي‪،‬ريدا همبيرسدواع حندم‬
‫بدير د‬ ‫زيدر "فو دا" ب سد‪،‬ه نهد‬ ‫نكي نتثر م متم‪ ،‬دا مد هدع همكصد‪ ،‬فد‬
‫م رسيئه منبيدما بو م‪،‬ظب همانما همبيرسوا ف مصر‪.‬‬ ‫حن‪،‬‬ ‫برديي‬

‫‪ -3‬آرامية العهد القديم ‪:‬‬


‫نه هارهموا همن ُ نب بوي زهد م سبير دزره ندهنوديلع نهد دال دم‬
‫مددا هنن ددير هارهمو دا بددو هموودد‪،‬د ف د همتصددر همبيرس د حن د صددبحت كدداهع مغددا‬
‫ديكوا مقاساع نه ل همبقدره هد مدي ديد فد سدبر دزره (‪ 5:8‬مدم ‪ 15:1‬ن د مل‬
‫‪ )21-12:1‬نمددي يقددير م د نصددل سددبر دهنودديل (‪ 8:2‬مددم ‪ )25:1‬نيل د بتددش‬
‫همكقدديد هممتيص دري ن د نددب بأيم د بيارهموددا ثددع ُر مددت باهين د ننويين د مددم همتبري دا‬
‫من ووه دمت ف متم‪ ،‬ا سبير همتوا همقايع‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 12 -‬‬

‫لهجـــات اآلرامـــية‬
‫نط دق‬ ‫تا هألمث ا هم يبقا م تام همأنيبي هارهموداع نهمند يمأد‬
‫وودي همطدد‪،‬ر هألنل م غددا هارهمودا نهد هارهموددا همقايمدداع نتدا هننوددم هد ه همطدد‪،‬ر‬
‫بيسددنو د ه سددأكار هأل بددر ددم ب د د هم ددر نهنن ددير نب د‪ ً،‬همو‪،‬نددي نمغددنوعع‬
‫نمد د مل م ددع نتث ددر فد د ًم ددل هم‪،‬ت ددت م غ ددا هارهمو ددا فد د ًم ددل هم‪،‬ت ددت ددم‬
‫نيبددي ع أل هم غددا هارهموددا ينددت مغددا همتدد‪،‬همع نبتددا هنح د ل همانمددا همو‪،‬نينوددا‬
‫نموددز بترددوي د بتددشع نن ددنطوع‬ ‫ينددت هم وتددي هارهموددا تددا خ د‬
‫نق ع موتي هارهموا بتا ه ل همبنر مم شرتوا نأربوا‪.‬‬

‫أوال‪ :‬الشعبة الغربية‪ :‬ن هع موتي ويع ه ‪:‬‬


‫‪ -1‬اآلرامية النبطية‪:‬‬
‫نهد د موت ددا آرهمو ددا ن ددب بو ددي هألنب دديإل نق‪،‬ش ددوع حن ددم همق ددر همثيم ددا‬
‫يشدد‪،‬ه فد د تصددم ش ددميل همتزيددر همتربو ددا‬ ‫هممددو د ع نهددع تبيئ دده م د همت ددر‬
‫كدد‪ ،‬همتزيددر همموددا هألصد مودعع‬ ‫هددي رنه مد‬ ‫ن كدد‪ ،‬بد د هم دديمع بتددا‬
‫ن ينت لع فنره هزدهيرهع ه همبنر همممنا مد همقدر هألنل تبده هممدو د‬
‫ديريخوع ير دع مددم‬ ‫حندم نوييدا همقدر هألنل هممدو د ع هد ه دم همدرأع مد‬
‫بتدا مد ًمددلع مدي ه خد نه همبندرهد (فد هألرد ) يصددما مودع فد همقدر همرهبددع‬
‫ي ا نب‪ ً،‬هألنبيإل هم ويس شمي حنم شدمه دم دقع‬ ‫تبه هممو د هألمر هم‬
‫ينددت يصددما ثينوددا‬ ‫ن ك‪،‬بددي حنددم شددمه مدداهئ صدديمو (شددميل هم ددت‪،‬ديا) همن د‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 13 -‬‬

‫همرنمددي تردد‪،‬ه ددم هسددنق ل هألنبدديإل دديم ‪101‬مع نظ دد‪،‬ه دديبتو‬ ‫موددعع‬
‫مرنمي ا ترن ‪.‬‬
‫‪ -2‬اآلرامية التدمرية‪:‬‬
‫نه د موتددا ددامرع نه د نهحددا ف د صددحرهد هم دديم بددو دم ددق ننوددر همب دره ع‬
‫ن ين ددت مر د دزه تيري ددي هيم دديع نت ددا د د ثر همنامري ددا ب دديم غنو همو‪،‬نينو ددا نهم وكو ددا‬
‫مدي هدي و هم غندو ع ً تد‪،‬د تدام همأنيبدي همنامريدا مدم‬ ‫فاخ نوي ثودر مد‬
‫همقددر هألنل تبدده هممددو د ع نيمنددا يريخوددي مددم همقددر همثيمددا هممددو د حددو‬
‫همندامريو‬ ‫دم‬ ‫سقطت " امر" فد يدا همرنمدي ع نتدا مدع متلدع همبديحثو‬
‫ي‪،‬رنه همأنيبا هارهموا ن كوع هننق ت مم هم ريي ف همرهي‪.‬‬
‫‪ -3‬اللهجة اآلرامية السامرية‪:‬‬
‫نه د مغددا هم دديمريو م د سددأي ف ددطو هم د ي ددين‪،‬ه ي ددأك‪ ،‬ب ددا‬
‫"هم دديمر " ن ددمم ها "ن دديب ن" نهمحد ددرن هألبتاي ددا م غ ددا هم دديمريا د ددب‬
‫همحددرن همبوكوقودداع نهد مغددا همنر دد‪،‬م هم دديمر ع هسددنخاموي هم دديمري‪ – ،‬نهددع‬
‫ييئب د ددا تايم د ددا مد د د هموو د دد‪،‬د – ك د ددامي ش د دديع هس د ددنخاهم هم وت د ددا هارهمو د ددا ب د ددو‬
‫هم يمريو ع ن ينت هكيل ضرنر منر ما آرهموا م ن‪،‬ره هم ديمرياع نبتدش همأندب‬
‫همايكوددا هألخددر ع مددوبوع بوددي هم دديمري‪ ،‬نص‪،‬صددوع همايكودداع نربمددي ددي ًمددل فد‬
‫سددبير‬ ‫همقددر همرهبددع هممددو د ع نمددع يقبدده هم دديمري‪ ،‬م د همأنددي هممقددا‬
‫م‪،‬سددم همخم ددا ن ينددت كدداهع بدديمخة همتبددر همقددايعع ف مددي دخ ددت هارهموددا‬
‫ف طو ر ع هم يمري‪ ،‬مووي سبير م‪،‬سم همخم ا‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 14 -‬‬

‫‪ -4‬اللهجة اآلرامية الفلسطينية‪:‬‬


‫نه د موتددا هدده ف ددطو ف د زم د همم ددوو و د هم د مع ن ينددت‬
‫همتيمددا ف د ف ددطو تددا ن ددوت همتبريددا نح ددت هارهموددا همغربوددا مح ودديع ن ددي‬
‫بيمتبريدا ثدع ينر م‪،‬نودي‬ ‫هألحبير – ف ًمل هم‪،‬تت – يقر ن همند‪،‬ره فد همصد‬
‫كا هموود‪،‬دع نتدا ظ دت‬ ‫بيارهمواع حنم صبحت ه ل همنر ما زده م همص‬
‫همنر مددا شددب‪،‬يا ممددا ي‪،‬ي ددا حنددم أدد‪ ،‬مكيف ددي م أنددي هممقددا هألص د ع‬
‫كداهع بيسدع‬ ‫نمأ همحرج ته بمر هم‪،‬تت فاننت هد ل همنر مدي ع ن تدر‬
‫همنر د دد‪،‬م*ع مد ددي ند ددب حبد ددير هموود دد‪،‬د نص‪،‬صد ددي خد ددر بيارهمود ددا ُرفد ددت بيسد ددع‬
‫"هممددارهخ" نهدد‪ ،‬متم‪ ،‬ددا بيسددور آرهموددا ددم سددبير همتوددا همقددايعع نهكدديل‬
‫ي ددمم‬ ‫همن مدد‪،‬د هألنرشد وم ( ن همن مدد‪،‬د همغربد ) نهدد‪ ،‬هم ددرع هارهمد – همد‬
‫همتمدديره – ددم همم ددكيع نه د متم‪ ،‬ددا م د هم ددرهئع هموو‪،‬ديددا هممرنيددا ددم‬
‫هألم كا بيم غا همتبريا‪.‬‬

‫ن ددي همم ددوو يخييددب مو د ل بو د ل هم وتددا (هارهموددا همغربوددا) نتددا‬


‫هإلنتو دده مند د ت ددا ُ ن ددب فد د ب دديدا هألم ددر بيم وت ددا هارهمو ددا‬ ‫ثب ددت همبح ددا‬
‫همغربواع ثع نقه بتا ًمدل مدم همو‪،‬نينوداع نمأد هد ل همك دخ مدع صده موكديع نمدع‬
‫يصه موكي س‪ ،‬همك خا همو‪،‬نينواع ن كوي ر ع ثينوا مم هارهموا‪.‬‬

‫* الرتجوم‪ :‬هو العهد القدمي املرتجم من اللغة العربية إىل اللغة اآلرامية‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 15 -‬‬

‫ثانيا‪ :‬الشعبة الشرقية‪:‬ن هع موتي ويع ه ‪:‬‬


‫‪ -1‬آرامية التلمود البابلي‪:‬‬
‫ددم دده نددو‬ ‫همن مدد‪،‬د همبدديب ( ن همن مدد‪،‬د هم ددرت ) هدد‪ ،‬شددرع آرهم د‬
‫همم دكي ب ت ديموي هم ددنا فد بيبددهع ن دي شدرهع همم دكي ي ددرح‪،‬نوي ب وتدا آرهموددا‬
‫تريبا م هم ريينواع ن ي شرحوع ي مم "همتميره" بمتكم همنأم ا نمد‪،‬ي هد ل‬
‫هم وتددا شددميل همتدره فد بيبددهع نتددا هسددنخاموي يودد‪،‬د همتدره فد بيبدده مددي بددو‬
‫حنم همبنو هإلس م ‪.‬‬ ‫همقر همثين نهم يبع هممو د‬
‫‪ -2‬اللهجة المنداعية‪:‬‬
‫ه موتا آرهموا شرتوا هر بطت بتمي ا ديكوا ُرفت بيسدع همصديباا (مد همبتده‬
‫صددب بمتكددم هر ددا) نهسددموي م ددنق م د همأ مددا هارهموددا مَددُا " ددع – مترفددا" نيُ ددمم‬
‫صددحيبوي بيممك دداه وو ن همص دديباو نه ددع ييئب ددا م د همقبيئ دده ين ددت ددأ مكطق ددا نو ددر‬
‫هألرد ثددع هددي ر مددم همت دره ع نتددا همنددا هسددنخاهموع مو د ل هم وتددا هارهموددا ف د رى‬
‫همرهفدداي م د همقددر همثيمددا مددم همقددر همثدديم هممددو د ع نهمصدديبا‪ ،‬يز مدد‪ ،‬نوددع ددم‬
‫كدداهع مترفددا خيصددا د هألشددويد همايكوددا‬ ‫ديد ندد‪،‬ع ود هم د مع ن نوددع هدده مترفدا ن‬
‫ددم همكصددير نهموودد‪،‬دع فحدديربنوع همأكو دداع مددي حدديربوع‬ ‫نهمرنحينودداع ن ددين‪،‬ه يتنرضدد‪،‬‬
‫و د هس ددع "همأك د دز" نت ددا مت د‪،‬ه ف د هد د ه‬ ‫هموو دد‪،‬دع نم مك ددا وو ن ددي مق ددا يط ق دد‪،‬‬
‫رهثوع همايك ع ن صبح‪،‬ه بتا همبنو هإلسد م مد هده همأندي ع نبد مل وحدت‬ ‫همأني‬
‫موع ف يير همانما هإلس موا حق‪ ،‬هه همأني ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 16 -‬‬

‫همصديباو مد‬ ‫تيل تيمم‪ َّ " :‬همَّد ي آمكُد‪،‬ه نهمَّد ي ه ُ‬


‫ديدنه نهمكَّصدير ن َّ‬
‫آم بيم َّ نهمود‪،‬م هاخر ن مه صيمحيً فد ُوع ُرُهع كا ربوع" (همبقر ‪)12‬‬
‫ن ي دزهل م مكددا وو بقوددا بيتوددا حنددم همودد‪،‬م ني ددأك‪ ،‬بطدديئو همبصددر ع‬
‫نيقوع بتروع ف بغاهد نيتمه ثرهع ف نقى همبردا بيمصد‪،‬ر نهمرسد‪،‬مع نهدع‬
‫منم أ‪ ،‬بايكوع‪.‬‬

‫‪ -3‬لهجة الرها ‪:‬‬


‫نه هم وتا همن ي م‪،‬يكوي همتزد هم ميم همغربد مد ت دوع مدي بدو‬
‫كد‪ ،‬شدر ر وديع ثدع هنن در منصدبو مغدا‬ ‫همكوري ع نه مايكدا م‪ ،‬د‪،‬د ها‬
‫مي ددا بوددر ف د شددميل همت دره نهم دديمع ن ر ددع هموددا همرهددي مددم فنددر مددي بددو‬
‫همقددر همثددين تبدده هممددو د نهمقددر همثيمددا هممددو د ع ن كددامي ظوددر همم ددوحوا‬
‫همم دوحوا هم غدا همند حدا بودي همم دوو‬ ‫نهنن ر فد هد ه هإلت دوعع ه خد‬
‫ثود دره مد د ه خ دديً‬ ‫هم د دريينوا ت ددا هس ددنبيد‬ ‫مغ ددا مو دديع نم ددون مد د ش ددل فد د‬
‫همم وحوا موي مغا دبواع نهزدهر هم ريينوا مع هنن دير همم دوحوا شدواي ف دوايع‬
‫مدم‬ ‫ننصه همن مول بيم ريينوا نهمنر ما موودي مدع باهيدا همقدر همثيمدا هممدو د‬
‫م ن‪ ،‬رفوع‪.‬‬

‫هسدنمر مد‬ ‫نم هكي با هألد هم ريين ياخه صدر ه زدهدير نهمد‬
‫مددم همقددر هم دديبع هممددو د نتددا دن هم دريي نددبوع‬ ‫همقددر همثيمددا هممددو د‬
‫بتددا ندد‪،‬هع م د همخطدد‪،‬إلع ن ددي تدداموي مددانني بدديمخة ه سددطرنتو ع نيب ددر‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 17 -‬‬

‫بتروع متكيل بخة هإلنتودهع نممدي هنق دع هم دريي مدم ن ديير نيتيتبدا هبنداع‬
‫ه فريدق مدكوع مكب د خطديع نظ دت هم دريينوا مزدهدر حندم فدنو همتدر بد د‬
‫هم دريينوا رددمحه ن حدده مح وددي هم غددا‬ ‫هم دريي ع نمك د ًمددل همحددو خ د‬
‫ك ددا بت ددش هممثقب ددو همد د ي ث دديبرنه ددم‬ ‫همتربو دداع نم ددع يب ددق م د دريينوا ث ددر‬
‫هسنتميل ه ل هم غا ف آموبوع نخيصا ف همأكو ا‪.‬‬
‫ددر‬ ‫ددر نهمثيمددا‬ ‫ثددع صددحت صددح‪ ،‬هممدد‪ ،‬ف د همق درنو همثددين‬
‫م مو د دم يدا داد مد همأندي همم دو‪،‬ري ديب همصد وب نموخيئوده همأبودر‬
‫يندت همأندب ندر ع مد هم دريينوا مدم همتربودا فد صدار‬ ‫نهب همتبر ع فبتا‬
‫هإلس مع صبحت همأنب نر ع م همتربوا مم هم ريينوا ف ه ل همبندر فكتدا‬
‫هب د همتبددر نمتيص دري ينر مدد‪ ،‬نددب هب د سددوكي نهمبخددر هم درهز ن مثيمومددي م د‬
‫ف سبا همم مو م همتربوا مم هم ريينوا‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 18 -‬‬

‫السريانية المعاصرة‬
‫ر هنقرى هسنتميل هم غا هم دريينواع نمدع دنتمه هم غدا‬ ‫بكوييا همقر همثيما‬
‫فددم ربددع تددر ‪ :‬تريددا يدد‪،‬ر يبدداي فددم كدد‪ ،‬شددر ر ودديع‬ ‫هم دريينوا ها‬
‫تر س‪،‬ريا مكتزماع نه ‪ :‬مت ‪ ،‬ن بتاي نبختا‪.‬‬ ‫نف ث‬
‫د مت د‪ ،‬ن بتداي نبختدا ن همصدرخا د فدم شدميل‬ ‫ن قدع همقدر همدث‬
‫سدد‪،‬رياع ددم همحدداند همنر ودداع ن بتددا تريددا بختددا ن همصددرخا د مت دد‪ ،‬حدد‪،‬همم‬
‫د مت د‪ ،‬حد‪،‬همم ‪ 8‬دع نحد‪،‬‬ ‫‪ 1‬ع نح‪ ،‬هم ميل هم رتمع ن بتا تريا بتاي‬
‫همتكدد‪ ،‬همغرب ددمع نيب ددن دداد سددأي مت دد‪ ،‬فددم نويي ددا هألمبوددا همثينو ددا ح دد‪،‬همم‬
‫‪ 8281‬ن د ددماع ن بت د دداي ح د دد‪،‬همم ‪ 1182‬ن د ددماع نبخت د ددا ‪ 2813‬ن د ددماع‬
‫بيمزره ا ن ربوا همميشوا ‪.‬‬ ‫نيتمه أ ب سأي ه ل همقر همث‬
‫نينأ ع سدأي مت د‪ ،‬هم وتدا هم دريينوا ( هارهمودا همغربودا ) مدم يندب‬
‫سد ددأي‬ ‫سد ددأي تريند ددم بتد دداي نبختد ددا هممتد ددينر و دن نيبنود دديع نيُد د ر‬
‫موع سدأي همقريدا م د م‪ ،‬ع‬ ‫بتاي ميزهم‪،‬ه ينأ م‪ ،‬هم غا هم ريينوا رأع‬
‫تا يوبا مع بكيد مغنوع ن ودرهنوع سدأي تريدا مت د‪ ،‬نهمندم ي‪ ،‬دا‬ ‫نهع م‬
‫بوي ن با بور م همم وحوو ‪.‬‬
‫مي تريا ي‪،‬ر يباي طور ابدًُن " به همتبوا" فنقع فم ك‪ ،‬شدر‬
‫ر ويع دم همحداند هم د‪،‬رياع نسدأي هد ل همقريدا ينأ مد‪ ،‬هم غدا هم دريينوا فدم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 19 -‬‬

‫حوي وع همو‪،‬موا ع نيُط ق دم هد ل هم غدا هسدع "ي‪،‬رنيد‪ "،‬ن دبا مدم هسدع همقريدا‬
‫ي‪،‬ر يباي ‪.‬‬
‫د دداد م د د همت مد دديد نهمبد دديحثو همتد ددر‬ ‫نتد ددا ‪،‬هفد ددا د ددم ه د د ل همقد ددر‬
‫نص ت مو همو‪،‬م ‪.‬‬ ‫نهأل ينب مارهسا ه ل هم غاع ن توه همنط‪،‬ر هم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 21 -‬‬

‫اآلرامية والسريانية‬
‫مدر همحددايا هم دريينوا هد هحددا موتددي هارهمودداع نهد مغددا مايكددا همرهدديع‬
‫نت ددا هر ب ددع شد د هد د ل هم وت ددا يمو ددي ن س ددومي بت ددا ه خد د وي همم ددوحوا مغ ددا هم دداي‬
‫نهألد موي‪.‬‬
‫ت دده هم غ ددا هم د دريينوا ح ددا هم وت ددي‬ ‫ني ددر بت ددش همب دديحثو هم ددرتوو‬
‫هارهموددا بتددي م م ن ددرتو مددون صددحوحيع أل هم دريينوا هد ددو هارهموددا هممترنفددا فد‬
‫مي م غا نهحا ع فوق‪،‬مد‪" ،‬هم غدا هارهمودا هم دريينوا"‬ ‫همنيريخع ن ثوره مي ي‪،‬ردن همأ منو‬
‫ن همتأن‪.‬‬
‫دم ه نبدير هم دريينوا يندت شدور موتدي‬ ‫ننح نموده مدم هألخد بديمر يو‬
‫هارهموددا تبدده همم ددوحواع ن ددي يبوموددي دده هممنحدداثو بيارهمودداع نتددا هنن ددر هنن دديره‬
‫حدد‪،‬ل م ددمم هارهموددا مددم هم دريينوا‬ ‫نهسددتي بتددا ه خدديً همم ددوحوا مغددا مودديع نهمثيبددت‬
‫هارهموو هم ي ه نكق‪،‬ه همم وحوا ره‪،‬ه يط دق دووع هسدموع همقدايع كدم‬ ‫ب بب‬
‫"هارهموددو " ن يط ددق ددم مغددنوع هسددع هم غددا هارهمودداع نر نه ه د ل همن ددموا مرهدفددا‬
‫م ‪،‬ثكوددا نهإلمحدديدع ف ددير ‪،‬ه بيألخ د بأ مددا س دريي ع ددل همن ددموا همن د ي قوددي ددووع‬
‫همو‪،‬نددينو‪ ،‬ع مددي سددم‪،‬ه مغددنوع بيم دريينواع ن ت دد‪،‬ه هسددع هارهموددو م ددأي همقددر هم‪،‬ثكودداع‬
‫مددا آرهم د ط ددق ددم همدد‪،‬ثك ع ن مددا س دريين ط ددق ددم همكص درهن ع ن ددم‬ ‫نصددير‬
‫ًمل يمأ همق‪،‬ل ب هم ريينوا ه همناهد م غا هارهموا ف همتصر همم وح ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 21 -‬‬

‫األدب اآلرامي‬
‫قبـل انتشـــار المسيحيــة‬

‫ينددت فومددي‬ ‫دديخ هارهمودد‪ ،‬تبدده هنن ددير همم ددوحوا ف د هممكددييق همن د‬
‫ددم‬ ‫بتددا مدد‪،‬ي همم ددوحوا هم دريينواع نمددي نصدده موكددي م د ددرهثوع مدداموه ددي‬
‫‪،‬موع نأزهر متيرفوع نرفتا دبوعع نهم بب ف نار ه ل هأل مديل هد‪،‬‬ ‫نفر‬
‫ن ممدي ه نكدق هم دريي همم دوحوا خد نه يكلدرن نلدر هحنقدير ن درل مدم ده مدي‬
‫كبتددا مك د رهئح ددا هم‪،‬ثكودداع نب ددبب ت قوددع بيمم ددوحوا بدديدنه دده مددي يخ ددو‬
‫دداندهع هألت ددامو ع فحطم دد‪،‬ه همنميثو ددهع ن ددرنه همكص ددب همن يري دداع نمحق دد‪،‬ه‬
‫موع همأنيبي ع نمع يبق مكي س‪ ،‬آثير منبرتاع مكوي ‪:‬‬

‫‪ -1‬رسالة مارا بن سيرابيون‪:‬‬

‫دم‬ ‫مقا هخن ة همو‪،‬نينو‪ ،‬بيم ريي هخن يي بوره ن ثر ثقيفا همو‪،‬ني‬
‫هم غدا همو‪،‬نينودا مدع أد مغدا همنخييدب‬ ‫ثوره ظيهرهع ن م همرأع مد‬ ‫هم ريي‬
‫ن نمددي ددي ت وموددي تيصدره ددم يبقددا هممثقبددو مد هألأكودديدع نمأد ددي بتددش‬
‫هم ّأني م هم ريي ي مبد‪ ،‬بيم غدا همو‪،‬نينودا ثدع كقده ندبوع مدم هم غدا هم دريينوا‬
‫مأد يبوموددي سدديئر همكددي ع نتددا ظ ددت هم غددا همو‪،‬نينوددا مددم ينددب هم دريينوا مغددا‬
‫نط ددق ووددي مغددا‬ ‫ددا تددرن بتددا همم ددووع نيمأد‬ ‫ددل همتوددي‬ ‫دبوددا فد‬
‫همثقيفا‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 22 -‬‬

‫نيلور ب‪،‬ضد‪،‬ع د ثور همو‪،‬نينودا دم هم دريينوا فد رسديما مديره بد سدورهبو‪ ،‬مدم‬


‫هبك سورهبو‪ ،‬ع نهسنخاهم همأي دب بتدش هممصدط حي همو‪،‬نينودا فد رسديمن ع نيلودر مد‬
‫ه ل همرسيما ميره ب سورهبو‪ ،‬ي سوره ما همرنمدي فرأدب بد‪،‬ل ي‪ ،‬د مدم نمدال‬
‫هد ل همرسدديما ع نهمند يكصددح فووددي يم ددل تودديد نب د ع ن يط ددب همحأمددا نهممترفددا‬
‫يأد‪ ،‬من‪،‬هضدتي نمطودل هممت در مدع همكدي ع ن دنما‬ ‫نيتمه بوميع مي ي ب مد هبكد‬
‫ه د ل همرسدديما همحأمددا همتم وددا م د هممبدديدا همب ددبوا هألخ توددا همن د در ددت ف د ًمددل‬
‫همحو ‪.‬‬
‫مد‬ ‫ريخ بيمربةع ألن خطي خدي‬ ‫مي يريخ ه ل همرسيما يمأ‬
‫د د همح دد‪،‬هد همنيريخو ددا همند د نرد فد د هد د ل‬ ‫و دداع نم ددون م ددايكي مت ‪،‬م ددي‬
‫صدبا همم دوحوا دم هد ل‬ ‫ودا خدر ع نمأد مد همصدت‪،‬با يد‬ ‫همرسيما مد‬
‫همرسيماع نيموده بتدش همبديحثو مدم ه نقديد نودي رسديما شخصدواع فد حدو‬
‫بيحثو آخري يتاننوي م مبي دبوي م شأه رسيما خ توا‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 23 -‬‬

‫‪ -2‬تسجيل فيضان نهر ديصان‪:‬‬

‫ينت همرهي يصما همتزد هم ميم م ب د مي بدو همكودري ع ن دي يحأدع هد ه‬


‫ه ت ددوع مددي بددو ‪. 122‬م – ‪ 211‬مو ديددا سددر م د صدده رب د ع نمأكوددي هصددطبغت‬
‫ددتوه ه ددع همح د‪،‬هد همن د ق ددع‬ ‫بيمحر ددير هارهمو ددا همند د ح ددوة بو دديع ن ين ددت همت دديد‬
‫م د‪،‬ل همرهدي د هد ل همتديد ع فقدا دين‪،‬ه يدانن‪،‬‬ ‫نحبلوي ف دهر م محب‪،‬ظي ع نمع ي‬
‫مي يقع ثكيد حأموع م ح‪،‬هد ‪.‬‬

‫ه نديع مايكدا همرهدي‬ ‫توه فوري نور ديصدي همد‬ ‫نم هع ه ل همح‪،‬هد‬
‫ف د ‪201‬م ف د وددا بتددر همنيسددعع ن د ًمددل مددم صدداع ثوددر م د مبددين همرهددي نم د‬
‫ايددا ع‬ ‫بوكوددي كو ددا همم ددوحوو ع نتدديم همم ددل بنددرموع ثوددر م د هممبددين ن ددووا مبددي‬
‫ف مي مت ميل هإلص ع مر همم ل بن توه ه ل همأيرثا سكا ‪201‬م‪.‬‬

‫نمود ه همددكو هموددا خيصددا كددا همم د رخو هممند خري ألند يددال ددم همم ددوحوا‬
‫فد مكنصددل همقددر همثددين هممددو د ع نمد د مل‬ ‫تددا دخ ددت همرهددي فد وددا بتددر همنيسددع‬
‫هموا ف يريخ هألد ألن يتا تام همكص‪ ،‬هم ريينوا همم رخا‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 24 -‬‬

‫ةَشعيٍةُا دشفعوٌة مَين دَنؤَر دًَأُن‬


‫‪1.‬بَشدةَة مَشمشددش ُا َُةعُةَام دلكا ةَؤ دوٌةمو دومدوكرُة َُةَؤ دوٌةمو‬
‫جب ددل مَؤ ُد د َب ددل مَعة ددو مَؤ ُد د ٍبد د ًلَو مةش ددل ًٍ ام ددل ا مشد د وُا‬
‫دَا َ‬
‫مَبوٌا دمَين دنفمق مم اُفَُن رَب داجبَل مَؤ ُ رَب ‪.‬‬

‫نبد ٍي‬
‫‪َُ2.‬اشم َُوؤم ق اًَد ا دديد دُمو َددُمي َُمد ُْ وُا َُشدفَل ع ًَدي نَ‬
‫ُشَلًٍو وَُُ دإةُا ُكاوطوكا ُبنةما دمَؤ وٌةُا دنمةمؤوٌن مَين ‪.‬‬

‫‪ُ3.‬كَ د ددُ م د ددجبا م د دلَن اَجبَ د ددل مَؤ ُ د د ‪ .‬و د دؤمق وُا عم د ددؤ ع د دةَدة دط د دوٌرا‬
‫دَععمد ددي مم د د اُفَد ددُن دًٍؤمد ددؤ اًَ ُد د دًد ددةبيٍ ُاشد ددلًٍ اب د دَُن ابد ددُا‬
‫دًٍؤُ د ددك دمَؤ د دوٌةُا ُكَ د ددُ مَ يٍنش د د ممةمَش د ددبيٍ وَُُ ‪ .‬دمة د د نمعب د ددٌُُن‬
‫عؤٌُن ملَين ًَةًٍلكا دماةةَُوَفو وَُُ ‪.‬‬

‫‪4.‬ندَُو َُوُا ممطددلا رَبد ُاَشديٍة بؤمؤيد ‪ُ .‬كاةُا دًَدأُ ن د ُ بيَوممددؤ‬


‫َُد ُ بيَلممد ددؤ ‪ُ .‬كاةَُ مَين د د نوٌكلًم د د ُكاش د د َ و امن د دوٌن ع َطَلَدطم د د كَد ددُ‬
‫اَميًٍٍُ بفَلز م إَُربم دَدلًٍشيٍ وَُُ َُةنوٌكْم دفَلز م دَمشَلرًٍ وَُُ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 25 -‬‬

‫‪َُ5.‬د ُ امشةكَ و عؤٌُن مَعؤُة ملَين ‪ .‬وُا عمؤ ًَش رَب عبَل ممد‬
‫ش د ددوإكًك دَمًٍُة د دةُا ‪ُ .‬شَ د ددلًٍو وَُُ مَين د د ن د ددةًٍ مم د د بمي د ددة ًنعي د دةُا‬
‫دش دوٌرا عَشًٍُة دةُا ‪َُ .‬اجبَ ددل مَؤ ُ د كَ ددُ دُ د ما وُا بفوٌرك د رَب د‬
‫دممةدلكا دفُلويم مجبا وُا بؤَشنفٍ دما دنوٌرا ملَين ‪.‬‬

‫‪َُ6.‬ف َد د ددُ وُا ُكاشد د ددةدمؤو وَُُ ةَإام د د د ُدَطَلَدطم د د د ةمةي د د د دش د د دوٌرا‬
‫مَعلبي د دَمًٍُة دةُا مم د اًَ ُ د دنفم ددق نَ ددؤرا ‪ُ .‬ب ددك بش ددعةُا ةَرا دوٌو‬
‫َد د ددو مًٍُةد د دةُا‬ ‫وَُُ مَيند د د ع د د دوٌرا مَعلبيد د د دَمًٍُةد د دةُا ُاَؤد د ددو‬
‫َُا َلُ ُفَُن رَب ُفَ ً دملَن مَؤ ُ ‪.‬‬

‫‪َُ7.‬ش َؤو وَُُ كًَدي ممدُما دماشدةكَْ وُا ددُمَيؤٌُن بمةينةمد إنيٍ مد‬
‫ُفَ ًن د د دَمًٍُة د دةُا ‪ .‬كًَد ددي مم د دُما دَدلًٍ د د وُا عةَد ددؤرا مم د د ةَ ةيد ددك‬
‫ُنَلبييك َُولَمو وَُُ ةٌُب بؤًَ ُْ دامُةُا دَكلكوطيةم ‪.‬‬

‫‪ُ 8.‬ميٍةُ وَُُ بؤن ابُا ًَدةًٍل ممد اَعفديٍن دَبةَينةشد ‪ .‬وَد نيٍ ما دمًد‬
‫ممة ددؤٌُن كَ ددُ دَم ديمن وَُُ بؤمؤي د ‪ .‬اَؤ ددو اؤَي ددؤٌُن مَين د مم د شم ددؤي‬
‫ُكاةمةم و وَُُ كَُ مَؤي وُة مًٍُةةُا دُُْ دًَنؤؤُةُا ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 26 -‬‬

‫‪ُ9.‬كَد د ددُ مد د ددجبا اَجبَد د ددل مَؤ ُد د د و د د دوٌرمة وند د د دَوُا وُا ‪ .‬ف َد د ددُ وُا ‪.‬‬
‫دكًَؤددؤٌُن اُنٌمةمد دَمًٍُةدةُا نَلم دوٌن وَُُ مةددونةوٌُن ممد عددوة نَددؤرا‬
‫ُانش عوة نَؤرا ُ نمبةم عمؤ مةوٌةُا ‪َُ .‬حبم شةُا دمشونمم ًُُُنام‬
‫امةةويٍم مةونةُا دَكطُ نمؤُكا فةًُ دنَؤرا ‪.‬‬

‫َُاُومد ددفو وَُُ اَد ددي مَونش د د ةمو دَُمين د دةُا ‪.‬اُفم د د نيمد ددل مَين د د‬ ‫‪.‬‬ ‫‪11‬‬
‫وَد يٍن ًٍ وَُُ ُاَشديٍةيٍ ام ُ اُو وٌُ فدةًُمؤ دنَددؤرا زادوٌر وُا ‪ .‬دمَيند‬
‫دإكنؤُ دةُا ام ددلًٍ ُمَشم ددش م َبم ددي وُا بَ ةيٍش دوٌةوًم دمم د كًَ ددي‬
‫نَبينٍ ‪.‬‬

‫َُف َددُ وُا اَجبَددل مَؤ ُ د دكًَؤددؤٌُن وكن دوٌن دًددةبيٍ بم و ددطوا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪11‬‬
‫ُفُؤ د ديٍ عوٌدبَ ددي نَ ددؤرا ‪ .‬دممد د ةمش ددلً دد دُما َُاد دَُم عةيٍ د د ُ‬
‫وَُُ بيةًٍ حبُةنوةوٌُن ام ُ نجبًٍلًم ‪.‬‬

‫دنطدلًٍ مًٍُةدةُا مَششد ممةددؤٌُن وَُُ بيدةًٍ بشدوٌرا ععمددي‬ ‫‪.‬‬ ‫‪12‬‬
‫ممد دٌُكدةُا داؤديٍ بددك مَيند عَشًٍُةدةُا كًَؤمددؤ زَبةد دوَددةُا ‪ُ .‬مد‬
‫دَاإنمش د ددو بؤمؤي د د َََُع د ددو دُ د دُْ دمَين د د نوٌكلًم د د دشَ د ددلًٍو دنمعؤ د دوٌن‬
‫عَشًٍُةةُا ‪. . . .‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 27 -‬‬

‫ُكًَي مَ دششَل دُُْ ُمَؤمم ُ ُ نفمق وا مَين ةُبعيٍن ممةمؤ‬ ‫‪.‬‬ ‫‪13‬‬
‫بم ددية دش ددد فوٌد ددُنمؤ دمَؤ ُ د ‪ُ .‬كاةةو ديٍم وُا ون د فوٌد ددُن مم د‬
‫ون زَبة دَوُا بمؤ وكَة اَُم عيَنومة اؤشنم ‪.‬‬

‫م د د دلَن دًم د د د اَجبَ د د ددل مَؤ ُ د د د ف َ د د ددُ وُا ُكاةب د د د عم د د ددؤ بمةية د د د‬ ‫‪.‬‬ ‫‪14‬‬
‫ملَعش ددلا دمَؤ د دوٌةمو بمي ددة وَ ددةُا بمي ددة ةب ددلا ‪ُ .‬ةَمد د اشَ ددل وُا‬
‫كًَؤمدؤ زَبةد دوَددةُا َُب َيطُد ُمددة وُا كًَؤمددؤ ُفَددُن مَددُةُا دماةبد‬
‫وُا عمؤ اَي رًش مَبوٌا ‪.‬‬

‫ُاو وكن د دوٌن مم د د إكا دًٍؤم د ددؤ بةَ د ددو ع د ددؤٌُن بمةينةم د د ملَعشَ د ددلوٌُن‬ ‫‪.‬‬ ‫‪15‬‬
‫بَش ددببوٌةُا دوُكا بد ددك مَؤ ُد د بشد دوٌدُ رمد د دممد ددةدلكا بمي ددة وَد د ل يم‬
‫ُممطًَي دنمةدَيَم وُا شَيةك دَمًٍُةةُا دَُمي ‪.‬‬

‫ف َ د ددُ وُا اَجبَ د ددل مَؤ ُ د د ُكاش د ددةبمق منَوب د دةُا دَةبَع د دةُا مم د د‬ ‫‪.‬‬ ‫‪16‬‬
‫نَوًنم د د ‪ُ .‬مم د د اًَؤمد ددب داش د ددلً ب وٌإً د د ُبَ نوإوم د د ُكاةكَؤيَ د ددة‬
‫ةبَع د دةُا ممة د ددؤٌُن مَشم د ددش ش د ددةيٍن ا د دَُم دام د ددةرَة مًٍُة د دةُا ب نش د دوٌةُا‬
‫ُكاةكَؤؤَة ببمةينةميك ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 28 -‬‬

‫د ْيصان‬
‫قصة فيضان نهر َ‬
‫ددر نخم ددميئا يدديم ُم ددل سدد‪،‬ير نفددم وددا بتددر‬ ‫‪ -1‬فددم سددكا ث د‬
‫همم ل هب مت همم ل فم شور ري همثدينم (ند‪،‬فمبر) هشدنا نبدع همموديل‬
‫يم أ بتر همم ل همأبور ‪.‬‬ ‫هممنافق م همقصر همأبور هم‬

‫دده همت‪،‬هنددب ع ن ينددت هممودديل‬ ‫‪ -2‬هشددنا نهر بددع تيد د هألنمددم نفدديى نم د‬
‫خر همانر نهألرنتا نهمبو‪ ،‬همم أوا همنم من مد بوي ‪.‬‬

‫‪ -2‬ف مددي ر سددواني بتددر همم ددل صددتا مددم همورددبا همنددم ت دد‪ ،‬د تصددرل‬
‫حوددا يقددوع مدديل هممم أددا ني ددأك‪ ،‬ع نبوكمددي ددي همحأمدديد يبأددرن ‪:‬‬
‫ميًه يصكت‪ ،‬بو ل هممويل همغزير همنم ره مت ‪.‬‬

‫هطه مطر أزير تد‪ ،‬بيم وده ع نفديى ديصدي فدم أودر م‪ ،‬دالع‬ ‫‪ -8‬حا‬
‫ن د دديد هممود دديل همغري د ددبا ف‪ ،‬د ددا همقكد دديير مقب د ددا بحايد ددا بود ددر مصد ددبو‬
‫نبمصيرع حايايا مثبنا ‪.‬‬

‫‪ -8‬ف مددي مددع تددا هممودديل موددي مدداخ أدد‪ ،‬بحددر بوددر خدديرج سدد‪،‬هر هممايكدداع‬
‫نبوكمددي ددي بتددر همم ددل تيئمددي بدديمبرج همأبوددر همم ددمم بددرج همبددر ر‬
‫هممويل م ض‪،‬د م ي ه همكير ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 29 -‬‬

‫‪ -1‬ف مر فرفتت هألب‪،‬ه نهمقكيير همثمينوا م د‪،‬ر همغربدم م مايكدا مد حودا‬


‫يكبددع همكوددرع نفددم ددل هم حلددا هنددافتت هممودديل مددم سدد‪،‬ر هممايكددا همغربددم‬
‫ندخ ت مم هممايكا نهامت همقصر همأبور تصر سواني همم ل ‪.‬‬

‫‪ -1‬نه نيحددت دده مين ا د ميموددي م د مبددينم هممايكددا همرتوقددا همتمو ددا ن دده‬
‫مي ددي تريب ددي م كو ددر مد د ش ددميم ن ك‪،‬بد د ع ن ب ددت د د مل هوأ دده كو ددا‬
‫همم وحوو ‪.‬‬

‫دي ثودر مدكوع نديئمو‬ ‫ثر م مبو م همكدي‬ ‫‪ -5‬نه ل فم ه ه همحيد‬


‫هممايكددا‬ ‫بيم ودده فطغددت ددووع هممودديل فتد نمددي ‪،‬ه خكقدديع ن كائد همددن‬
‫ب ص‪،‬ه همت‪،‬يه ‪.‬‬

‫يبتددا موددع‬ ‫بتددر همم ددل ددل همخ ددير همنددم نتتددتع مددر‬ ‫‪ -3‬ف مددي ر‬
‫يبكم حا ‪،‬خي كدا همكودر‬ ‫كا همكورع ن‬ ‫ميل هممايكا ‪،‬هخوع م‬
‫ننضتت هأل ‪،‬هخ بحأما همموكاسو نهمت ميد مي ي مو رى همكور ‪.‬‬

‫هممودديل ينددت ثوددر نت‪،‬يددا‬ ‫‪ -10‬نزهدنه ددم م دديحن همقايمدداع نمددع‬


‫ددرى همكوددر ددي صددغوره فيند ين قددم مودديل خم ددا ن دري فر ددي بتم نوددي‬
‫موع همك‪،‬هحم ‪.‬‬ ‫م‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 31 -‬‬

‫موددع هم د ي يقومدد‪ ،‬فددم هألرنتددا نيتم د‪ ،‬مدديم‬ ‫‪ -11‬ن مددر هبتددر همم ددل‬
‫همكو ددر يبون دد‪ ،‬ف ددم دد‪،‬هخوع مد د ش ددور د دري هألنل ( ن دد‪،‬بر) حن ددم‬
‫ر يل هم ريا ‪.‬‬ ‫نو ي ( بريه)‬

‫‪ -12‬هم د ي يحرسدد‪ ،‬هممايكددا فددي خم ددا مددكوع يبوندد‪ ،‬بيم دد‪،‬ر فدد‪ ،‬هممأددي‬
‫دخ ددت مك د هممودديل مددم هممايكددا يو ددا نتددت هم ددنيد مأددم يح دد‪،‬ه‬ ‫هم د‬
‫ني دمت‪،‬ه فددم هم ودده صد‪ ،‬هممودديل همغربوددا همندم تددا خد فدم همدداخ‪،‬ل مددم‬
‫هممايكا ‪.....‬‬

‫‪ -12‬ن دده م د ي ددمع همصدد‪ ،‬نيومدده فددم همخددرنج فددإ هممودديل كددنقع مك د ألن د‬
‫صدار‬ ‫همه مر همم لع ننضع هد ه هألمدر هأد ه مد ًمدل هم‪،‬تدت همد‬
‫فو مم با هاباي ‪.‬‬

‫‪ -18‬ن كائد مددر بتددر همم ددل فبكددم مد بكدديد ممقددر م أد فددم هم ددنيد هدد‪"،‬بوددت‬
‫بيره" ن ي ي أ هكيل ي‪،‬هل فصه هم نيدع ن دي يكدزل فدم همصدول مدم‬
‫همكبع‪.‬‬ ‫مر‬ ‫بُكم م‬ ‫همقصر همتايا هم‬

‫‪ -18‬ن مل بكدم شدرهف مبدينم تديمنوع مدم د‪،‬هر همم دل فدم هم د‪ ،‬همأبودر‬
‫م هألنل فم هممايكا ‪.‬‬ ‫همم مم "بوت سحرهيي" نمأم ي نقر هم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 31 -‬‬

‫فرفتت بديد همردرهئب د همد ي فدم دهخده هممايكداع‬ ‫‪ -11‬مر بتر همم ل ُ‬
‫ن د هم د ي ي ددأك‪ ،‬همقددر نهمم دزهرعع نرفتددت همر درهئب ددكوع خمددن‬
‫سك‪،‬ه حنم غكم هممايكا بيمر يل ن زده بمبينووي ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 32 -‬‬

‫‪ -3‬قصة أحيقار‪:‬‬
‫هألسدميع مووديع نهد تصدا تد‪،‬د‬ ‫تصا حوقير همحأوع م همقصو همن ت‬
‫همقصدا هارهمودا مقنب دا‬ ‫مم ترن تبه هممو دع نمأينودي بد د آشد‪،‬رع نيبدانه‬
‫رنهيا شدبووا آشد‪،‬ريا دانر حد‪،‬ل ر ده حأدوع يصد‪،‬ل هألمثديل نهمحأدع نبتدا‬
‫زمد د تص ددور د دربت هد د ل همقص ددا م ددم هممنأ م ددو بيارهمو ددا ف ددانن‪،‬هي ب دديمخة‬
‫هارهم همقريب م همخة همأكتين (همبوكوق – همم هب )‪.‬‬
‫نتددا ثددر همبتثددا هألممينوددا (‪1305 -1301‬م) ددم نره برديددا ن ددا ددم بترددوي‬
‫زيدر فو دا يمودا يو‪،‬ديدا‬ ‫زير فو ا بتكد‪ ،‬مصدرع نيلودر ند دي فد‬ ‫تصا حوقير ف‬
‫يندت ددأ هد ل همتزيددر نمت د‪،‬م هموودد‪،‬د فد فنددر مد دديريخوع تدا ه خد نه هارهموددا‬
‫موع هألنحيد‪.‬‬ ‫مغا موعع ألنوي ينت هم غا همرسموا ف‬
‫مي م‪،‬ض‪،‬ع همقصا فو‪ ،‬رب‪ ،‬خ ت ب وةع م خص ‪:‬‬
‫حوقددير ددي م ن دديره م ددكحيريب م ددل آشدد‪،‬ر ننوك دد‪– 108( ،‬‬
‫‪. 111‬م)ث ددع بد د همم ددل س ددرحان ع ن ددي حأوم ددي ماه دديع نمأكد د ب ددان‬
‫يبديل رأدع تداد زن ي د ع نمود بكدم حوقدير هبد خند نديده نهد‪ ،‬نمدا رضددوع‬
‫ودداع نخ بددي مد فد نظوبند همأبودر مددا همددب إل هاشدد‪،‬ر‬ ‫موأدد‪ ،‬نريثددي مد مد‬
‫وا خر ‪.‬‬ ‫م‬

‫ن خ حوقير يرب هب خن (نديده ) ربودا ح دكاع بديً همكصدو همأثودر‬


‫مط تي ييل م موع سرهرل ن ميم ع نمأ نيده مدع يأد نفودي مكصديئو خيمد‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 33 -‬‬

‫يريق مأوا دبرهي م ع ً نب رسديما‬ ‫همحأوماع فتمه م هإليقيع بخيم‬


‫رمزيد ددا ب س د د ‪ ،‬خيم د د م‪ ،‬ود ددا مد ددم فر د دد‪ ،‬مصد ددر مق د ددب نلد دديم همحأد ددع ف د د‬
‫هإلمبرهي‪،‬ري ددا هاش دد‪،‬رياع نر ددب هألم ددر بحو ددا ق ددع هد د ل همرس دديما همخطو ددر بو ددا‬
‫ددم حوقددير بنومددا‬ ‫همم دل هاشدد‪،‬ر عن ً ًهل يحأددع همم ددل هاشد‪،‬ر بدديمم‪،‬‬
‫كأ ل همحقوقدا يكتد‪ ،‬حوقدير مد هممد‪ ،‬ع نيُ دت‬ ‫همخوينا همتلممع نبتا‬
‫نيده همتي ‪.‬‬
‫حوقددير همحأددوع ي ددب مقمددي همحأددوع هم د‬ ‫ني در بتددش همبدديحثو‬
‫ًُ ر ف همقرآ همأريعع نهسنام‪،‬ه بد مقمدي دي يت دع هبكد همحأمدا ميمدي مدي‬
‫هممنبكددمع فيايددا رتددع ‪ 13‬ب دد‪،‬ر مقمددي نبددق مددع فقددر‬
‫فتدده حوقددير بكدديده هبكد ُ‬
‫تيموع حوقير‪.‬‬
‫رش م ص‪ ،‬ل َّ نأر هألص‪،‬ه‬
‫تيل تيمم‪ " :‬نهتصا ف م ول نهأ ُ‬
‫مص‪ ُ ،‬همحمور "‬
‫ننرد فد تصددا حوقددير‪ :‬يدديبك هنلددر بتوكدل مددم سددبه نهخبددش صدد‪ ،‬ل‬
‫يبك د بونددي بيمصدد‪ ،‬همتدديم‬ ‫ن ط ددع مددم حددتع فإن د مدد‪ ،‬ددي هممددرد ي ددنطوع‬
‫يبك دهري ف ي‪،‬م نهحا‪.‬‬ ‫هممر بع مأي همحمير ي نطوع‬
‫ن د‪،‬د دديب فد هممتكددم بددو فقددر مد همددكو بيايددا همأريمددا‬ ‫ننددر‬
‫ًُ در فد همقددرآ همأدريعع أل نصددييي مقمددي‬ ‫حوقددير هدد‪ ،‬مقمددي همد‬ ‫يتكد‬
‫ينددت ددا ‪ ،‬مددم ددام هم ددرل بدديهللع ن ‪،‬صد ببددر هم‪،‬همدداي ع نهألمددر بدديممترن ع‬
‫هممكأرع نهمصبر ف هم ا ع نمع نتا ًمل ف تصا حوقير‪.‬‬ ‫نهمكو‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 34 -‬‬

‫نتا هخن ل همت ميد هم ي درس‪،‬ه تصا حوقير ح‪،‬ل ترونو سيسونو ‪:‬‬
‫هم غا هألص وا همن ُمبت همقصا بوي‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ُ نبت فو همقصا‪.‬‬ ‫همزم هم‬ ‫‪-2‬‬

‫مددي بيمك ددبا مددم هم غددا هألصد وا همن د ُمبددت همقصددا بودديع فدديمبتش يقدد‪،‬ل‬
‫نوددي ُ نبددت بيمتبريددا ثددع ُر مددت مددم سدديئر هم غددي ع نهمددبتش يقدد‪،‬ل نوددي ي‪،‬نينوداع‬
‫نهمددبتش يقدد‪،‬ل نوددي آرهمودداع نهمددبتش يقدد‪،‬ل نوددي فيرسددوا ُ نبددت مددم هدده زيددر‬
‫همبو ددا م نت ددوع نهمدد‪ ،‬ع ننمودده مددم همددر همقيئدده نوددي آشدد‪،‬ريا ثددع نق ددت مددم‬
‫هارهمواع فرنع همقصا نم رع حداهثوي ن سد ‪ ،‬سدردهي نهألسدميد همد‪،‬هرد فوودي‬
‫موع ه ل هألم‪،‬ر ال م نوي آش‪،‬ريا هممك د نهم غداع ن د هاشد‪،‬ريا – همند‬
‫ربمددي بقوددت شدديئتا حنددم همقددر هم دديد تبدده هممددو د – خ د هي بتددش هموودد‪،‬د‬
‫دين‪،‬ه ينأ مدد‪ ،‬هارهمودا ن د هارهموددا نق دت مدم همتبريددا فيمو‪،‬نينودا ف دديئر‬ ‫همد ي‬
‫هاده همن يرد فووي ً ر حوقير نحأم ن مثيم ‪.‬‬

‫م ددي بيمك ددبا م ددم زمد د همقص ددا فإنو ددي ت دد‪،‬د م ددم ص دد‪،‬ر س دديبقا ملو دد‪،‬ر‬
‫صددر سدديبق م م ددوحوا‬ ‫همم ددوحوا فد مر منبددق ود ع نمأد هم د هل هدد‪ ،‬فد‬
‫دنن ددت همقص ددا فود د د ي ددر ن‪،‬ما د د نو ددي ُمب ددت بت ددا ُم ددل س ددرحان (‪– 111‬‬
‫‪. 115‬م) نيتدزز ر يد بد هألسددميد همدد‪،‬هرد فد همقصددا صد وي آشدد‪،‬ر ن د مل‬
‫زيددر همبو ددا تدد‪،‬د مددم همقددر همخدديمن تبدده‬ ‫هم‪،‬ثدديئق هارهموددا همن د ن ددا ف د‬
‫هممو د‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 35 -‬‬

‫مم ًش دةُا ُمَنةع د م د دَاميٍ د د َل‬


‫‪ ََ1.‬ددل ب ددل نَ دَُن ُةُا عةَراٍي ددة َُوًَُ ددة ا دؤكد ملمؤَ دان اًَ د ممؤَ دان‬
‫اَعُ د ددؤا ‪ .‬بم د ددل نَد د دَُن اُن ََع د ددة ممؤد د دةُا ةمٌ د ددوة بؤمبد د د َُ ن د ددش ُ‬
‫ةمنؤمي‪،‬ؤ دَملُ ةموُكا مجًَورةُا بفًَوم ُةمكًَوً ُمٌوم ةويٍم‬
‫بةَفش ُاَي اَعُؤا ةمةرَاَم ‪.‬‬
‫‪ 2‬بمل كًَي دششَل اَنة ُ ةٍآمَل ُكدمجبا ُ ةمنْم ‪.‬‬
‫‪ 3‬بمل امولا دَمةًٍم ُ ةمشلكا ُدَشلا ُ ةممةًَُا ‪.‬‬
‫‪ 4‬بم ددل ُ ةَرً ددم اَيةَي د ُةمم دجبكا اَن دةةُا دَو د ٍيؤُ َُك ٍيؤُ د ُ ةمرنٍي دك‬
‫عُ د دك كًَؤشم د دُما دٍاً د ددة بٍ ًن د دًَُ مم د دُما‬ ‫بؤمب د د ممطًَ د ددي دمان ةمةم‬
‫ًٌوةرن بك ُ ممش َْ اَنة َُمطُؤا َعُؤا ةمٌوب ‪ .‬بمل ُ ةنٌدور‬
‫بَ نةَة مَربك ددَملُ جنًَورٌُن آملننم بَ نةةُك ‪.‬‬
‫‪ 5‬بم ددل ُ ةموُكا م َ ددلوب اًَ د عَ دوزا دعًَود دَُا افم د ََُِ ددلةا امبم ددؤ‬
‫ي ام ُ وُ ش د د د دوكا ُطَعش د د د د اًَ د د د د ةًَُةُا دََِ د د د ددلةُا افم د د د د‬
‫مم د د د دةماكم ‪.‬‬
‫ُعًَودَُا امبمؤ ممةاكم ‪.‬‬
‫ي‬
‫عددو‬
‫طدي دما ًَ‬
‫ا ني َةيد م ًَ‬
‫ؤد ُ ٌمدور ة مميدة َ‬
‫ا ني َةيد َُا ممد ُد ُ‬
‫‪ 6‬مبدل اَر مبد َ‬
‫ب ُ دُْ رم د مم ددةبةم وُا بَي دةُا ُُ ددلا ركً د ةركً د ب دةًٍ بةم د وُا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 36 -‬‬

‫حبَددُ ًَوم د ‪ُ .‬كاعًَددو حبَيؤُ د ةَدٍيفُ د مم ددةدَبلا وُة فَ دُن ‪ .‬مَلب ددؤ‬
‫مم شم ةمو دنَشؤُ ُ ممشةَرً ‪.‬‬
‫‪ 7‬بم ددل طُ د عَشَؤفُ ًَ ددو كٍ فًم د اَ ددم نَ ددربا مَبٍيش د مم د دَملمش دةُا‬
‫مَشلا اَم نَربا وَ ُْ ‪.‬‬
‫‪ 8‬بم ددل اَشٌ ددود مَش ددلك اَ ددي دَ دربكنا دزَدًٍن م د ُ ُ ةمش دةمًوو اَ ددم اُننش د‬
‫اَون م ‪.‬‬
‫‪ 9‬بمل اَم مَبٍيش ُ ةموٌلُو َُام ولٌُم ُ ةمةَمَ َم ‪.‬‬
‫َد د ددربا مَ يشد د د ُةمةمَ َد د ددم اَكد د دوةمو ُ ُ ةمةعَد د ددوا‬ ‫‪ 11‬بمد د ددل امةعَد د ددوا‬
‫َربا فَ ُة ُعمشةة د ُ ةمةمةم اَشمؤ ‪.‬‬
‫‪ 11‬بمل اَُ اًٍة م دةنم بلكنؤَيد دٌُو دَإدركا‪َُ .‬ابمدُ اًَُرمد عَبةَيند‬
‫ُعَبةَان بةَين ‪.‬‬
‫‪ 12‬بمددل بَددل اَددةًلنما امكَدي مموًد ُامدلً َوديٌوةُا اَكؤمددؤ ‪َُ .‬اكؤمددؤ‬
‫بَل مم ٍةنم ُاملً دَع َفةمؤ اَكؤمؤ ‪.‬‬
‫مةةُك ُاَي مَبلًَ ُ ةبَ َل ‪.‬‬ ‫‪ 13‬بمل اَكًَو‬
‫‪ 14‬بمل اَم مَ د ُ ممةمَشَأ اُفُْ عَ ش ملم كَي ‪.‬‬
‫‪ 15‬بمل بطُبنةمو دوة ك ةمدأَو ُاو ببٍينشةمو ةممُما ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 37 -‬‬

‫ةمةدَلَب َنةةُا ًَِوشةُنٍيةُا ُ ًَُا درا دُؤُك ‪.‬‬ ‫‪ 16‬بمل‬


‫ُ ُ ةمرنٍيدك بؤمب د ممطًَددي‬ ‫‪ 17‬بمددل ب دةَر شٌددوفلا دَان دةةُا ُ ةٍآزَ‬
‫دشٌوفلا دَانةةُا طَعشؤ ُممؤَة فوٌمك وكردذ‬
‫‪18‬بمل امن اَرا وة ك ببٍيشةُا اَرٌُايؤ اَنة حبم شةُا ‪.‬‬
‫‪ 19‬بم ددل نفم ددي اَ ددو ُ ُ ُ دُ د ما ُكٍ ن د ُ مم ددةةزًٍي ممطًَ ددي دَاعُ ددؤا‬
‫اَشمؤ ‪.‬‬
‫‪ 21‬بمد ددل بد ددلك مم د د مَ ند ددون ُ ةمكد دْم ممطًَد ددي دمَ ند ددوةُا عطَؤيد د اًَد د‬
‫زكبد دُْ عفَلدً د د ‪َُ .‬اًد د امو ددلا عَ ش ددلا ‪ .‬اَُ ع ًَ ددي مَيٌ ددوة ‪ُ.‬ا َُاًد د‬
‫مَبُْ بلكنؤمؤ دَُُلا ‪.‬‬
‫‪ 21‬بمد ددل كبٌ د ددوو بد ددلك اَ د ددُ وٌُ طَؤي د د ‪ .‬اَ د ددُ ُ نمعشَ د د ممة د د ُنمش د دلَد‬
‫اَؤي ‪َُ .‬ب ًَي وٌوإمةَوو ةمةنَ َف ‪.‬‬
‫‪ 22‬بمل دةٍا ةَُرا دمَلبَل َُُُلا دفُلَوةُن ُ ُ ةمدةمد اَبدُا الٌُدُد‬
‫َُامةُا نَةبةُا اَي د ُ كًَؤشمُما دَدةَية مَوبًٍُ عمؤ ممة ‪.‬‬
‫مف دلنما اشَد دشٍينة ُمَ د دعَي ددة عم ددؤ‬ ‫‪ 23‬بم ددل ممؤَ دان انش د دَنؤُد د اًَ د‬
‫‪ 24‬بم د ددل عَونطُد د دةُا دَابٌ د ددوك ُدمامد د د‬ ‫عمبد د د اُكم د ددي عد د دؤكً ‪.‬‬
‫اؤَي عُ ةًَةما دَملُ بطُبنةُا دَبنةَي ُ ةممُما ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 38 -‬‬

‫ممطًَ ددي د ُ ًد دَُن اَن دة اممَ ددة‬ ‫‪25‬بم ددل بٌ ُرمد د د ُ زًَة د عُد د ةٍآزَ‬
‫اُرَن عُ بعمؤُبب ‪.‬‬
‫‪26‬بمد ددل اَكش د د دَودًٍ د دل اًٍؤُة د د ب َ د دونكَوو ُبم د د بمؤ ُطًَد ددورا دَو د دعٍ‬
‫بٍ ًنؤُةمد وكَد ودًٍددل نَددربا بَ ندةةمو ُبَبةَدونو ‪ُ .‬نَددربا داَمنمد‬
‫َُاندةةُا َُبنةَيد عَيددة عمددؤ ‪.‬شٍدديد َُب ٍد دددُا بعمؤددُببَوو ‪.‬‬
‫ُدمم ًٍؤُة داَي ًَُ اًَُرمد دكًَدي دابَدل ممةمدؤ ن مد ‪ُ .‬كًَؤدك‬
‫مَيٌوةُا ددَبلا طَلفَوو مَةرا‪.‬‬
‫‪27‬بم د د د ددل ُ ةٍآمَ د د د ددل دم د د د ددل و د د د د مي ُكآن د د د د مَ ٍ د د د دديم ‪ .‬ام ُ عبٌوكُي د د د ددؤ‬
‫ةٌونمَوو ُةمةرممم ‪.‬‬
‫‪ 28‬بمل عُ ةممشٌوب نَفش مَ ٍيش كَُ آملنم ُ مشبٍب عُ مَ ٍيش ‪.‬‬
‫‪ 29‬عُ ةدَنمي ةكؤَين دُا ملك دَملُ ةمةب َدل ُنٍد مَل عُد دزك‬
‫مم دُا اَينةَا ‪.‬‬
‫‪ 31‬بمل نمؤُنً شَلًلن ممؤَين ُنٍ مَل عُ ملك دلٌُب عوة ُةٍمم ‪.‬‬
‫‪ 31‬بم ددل بيٌ ددوا بٍيش دةُك ُ ة َمم د اَعُ ددؤا دَملُ د كَ دُ نمش ددشع نملنَ دجب‬
‫اؤَي ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 39 -‬‬

‫‪ 32‬بم دل ععَب دُك طُ د مم د مَ دربكو ُ ةَط د مب ممطًَ دي د ُ ً دَُن اَن دة‬


‫اًَة ممةؤٌُن ممةبعم عُ َِلةُا ‪.‬‬
‫‪ 33‬بمل كَؤب دشبمق ملكو ُاةما بةرك بن ٍ فم حمٍيوو ‪.‬‬
‫‪ 34‬بمل نجبرا دوَ ٍيدن د د د د د ن اًَُإمةمو مةةُا ددٍابنم وُكا ‪.‬‬
‫‪ 35‬بمل دٌُن دًٍة ةرًأُا بطَؤيٌوةُك دَب َيبٌوةُك اًٍ ُلا نمؤُكا عُ ‪.‬‬
‫‪ 36‬بم د ددل اَمؤُ د د عمش د ددة َُاطعم د ددم ممف د دةَو فًَوم د د ممطًَ د ددي ددٌُنبم د ددؤ‬
‫دكَؤب ًؤكب عمؤ عَ ش ُفًَونممؤ حمَنون ‪.‬‬
‫‪ 37‬بم د ددل ُ ةمش د دبٌوك َِ د ددربك ددركك اَ د ددي ركنؤُ د د ددَملُ د د نم د ددُرٌُا‬
‫اَي َُرك ‪.‬‬
‫َدربا ةكؤدةُا مَ ٍيشدةُا دةموُكا بؤمبمددؤ اًَد امشدةُا‬ ‫‪ 38‬بمدل حمٍددا‬
‫دَب َيطُ ‪ .‬دمان ةمحمم ع َ ؤُ مٌوطلً وَ يٍ ً ُ ًَُن‪.‬‬
‫‪ 39‬بمد ددل شَد دَُر مَ ٍيشد د ُ ُ ةفَ د دًٍُوو ‪ُ .‬كان وَد د ؤُ مشَد دَُر اَند دة زك‬
‫اَنة ُ ُ ةشَُرًوو ‪.‬‬
‫‪ 41‬بمد ددل نَ د د بد ددلك بؤَ ش د د َُةَني د د ُوً د دُمً ةمش د دبٌوك بٍ ًن د دَُُو‬
‫دمةيةَين ُنم َين ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 41 -‬‬

‫‪ 41‬بمددل مم د ممش دةًَُةُا دَ دُمي فطَددل ُ ُ ةكَ دةَر ملمش د د ند د دةم بَ ٍ دينشم‬
‫ًَُعفً د د د د دةُا بلًش ‪.‬‬ ‫دَملُ نمؤًُ عُ‬
‫‪ 42‬بم د ددل مَ د د دٍاً د دُمو مَؤي د د مم د ددةدلكا مَ ٍيش د د َُميَ د ددلا ُمَ د د دٍاً د دُمو‬
‫مَ يٍلا ممةدلا مَ ؤُة ُشَفؤُ ‪.‬‬
‫‪ 43‬بمددل طمعةمددة ممؤ د ُوَف مددة اَبددلا ُ ُ مجبًددة دًَ يٍدل مد مٌوبدةُا‬
‫دنمفلٌُن انش كَُ ُ ًجبك ‪.‬‬
‫و‬
‫‪ 44‬بم ددل طمعةم ددة فَ ددلز ُ ُوَف م ددة كٍ فمند د ُ ُ ًٍ َ ددلُ اؤَ ددا اًَد د نَد ددربا‬
‫دًةمب بمية ًَُوو ‪.‬‬
‫‪ 45‬بمل طُ اوًل بعَينةَوو مم وَُ دَاوًل بؤمبمدؤ ‪ .‬ادوًل اَينةمد‬
‫بد دك ‪َُ .‬اد ددوًل عمب د د ش د دبمق‬ ‫دمًد د بَع َد ددي ًؤمد ددف اًَُرم د د ُازك‬
‫بةَُش ‪.‬‬ ‫اًَُرم ةرًأةُا ُازك‬
‫‪ 46‬بمددل طُد رُُد ددَلًٍد ممد اَمد درَميٍدق ‪ُ .‬طُد َُد طُبد مد‬
‫شٌ ددوفلا وَ ٍيند د د ُا ممطًَ ددي دََُد د طُبد د دُد د ما ععؤَ ددم ُشٌ ددوفلا‬
‫بؤم ُممةَمبَي‪.‬‬
‫‪ 47‬بمل اَعمف كَفة ُ َوً عَربك دَاً دمجبً د د د اَيةمؤ نَُبَل بَيةمو‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 41 -‬‬

‫َدربا دَنيد د عَيدة عمدؤ‪ُ :‬طُبٌدو‬ ‫‪ 48‬بمل طُبٌو مَوةُا مم مَ د دن ديم ‪:‬‬
‫دُُْ دٌاُعٍيةُا بمد د دن دنَا وَ ُْ مم زملا َُمٌُُةُا ‪.‬‬
‫‪ 49‬بمددل طُبد كلاد دبٍ ًددُك مد زكفدةُا ب مددُرا دَاملنمد ‪ُ .‬طُبد نم ي د د د‬
‫ددَلًٍبد مم د ةًَُرةُا دَرميٍ ُد ‪ُ .‬طُب د مددُا مفددلا دبٍ ًددُك مم د اُعمددف‬
‫دفُ دلم ‪ُ . .‬طُب د مم د ٍةٌوةُا دم َةش د مم د اٌ ددوةرا دَمبَ دَُر‪ُ . .‬طُ د‬
‫م ن داَشلا دَاؤَي مم بوٌ ُا ُشٍ إًم دَاملن ‪.‬‬
‫‪51‬بمل كبٌوو ممؤةُا بؤمب ُنمطَ ب عُ ممطًَدي دمد دمَؤمفدة‬
‫ممؤةُك اَُبمُة رُُ ‪.‬‬
‫‪ 51‬بم د ددل عُ د د ةمفًَ د ددوك ممؤ د دةُا مم د د فًَوم د د اَ د دُم دةمةمؤم د د جبَ د ددو‬
‫َ د د ددربا دمم د د ددةةدمي بؤمبم د د ددؤ ُعُ د د د‬ ‫عمب د د د ‪ :‬ممطًَ د د ددي دطُبٌ د د ددو‬
‫ممةةدمي بؤمشةمؤ‬
‫‪ 52‬بمل امن ةمََل ممؤةُا بٍيشةُا اَامؤيمؤ بَ را شبَل اَمٍين ‪. .‬‬
‫ًٍُ مأًَُةا ُ ةَبةَر ممطًَي دمم ةَكةًَُش وُكا دمطؤُ ‪.‬‬ ‫‪ 53‬بمل‬
‫‪ 54‬بمل كًَي د ُ دامن دًٍة ةرًٍأةُا مَلنمجب َعُؤا ‪.‬‬
‫‪ 55‬بمل امةرَمق مم رُمؤ دَابٌوك دَملُ رُُ ُ مطم عُ ‪.‬‬
‫ةمةدَلَب ‪.‬‬ ‫ةممٌوة ُعَبةة رَُإبةم‬ ‫َةَة رَُإبةم‬ ‫‪ 56‬بمل‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 42 -‬‬

‫‪ 57‬بمل اََُر رُُ دُا شَؤيٍطُ دةمش َْ ةاَُرًٍؤ مم اَرً ‪.‬‬


‫‪ 58‬بمل ُ ةممُما عمؤ عَبعمؤُبب كَُ منًَوة ‪.‬‬
‫‪ 59‬بمل كَُ ةممجبكا نَربا ددَشيٍش ممة دًَوا مم دُمَوو ‪.‬‬
‫‪ 61‬بمل امن ن ًَومٌون مَ دندي د ُ اَرا ‪ُ :‬نمفلَو مفلا د ُ نم ندفم ‪ُ :‬نم وَر‬
‫ُ د د ‪ُ :‬نم د دْم مَلً د ددلا اًَ د د دمبش د د وً د دُمً نم د ددةمَ َم‬ ‫نَعب د د اًَ د د ةَ‬
‫وَ ؤُ ‪.‬‬
‫‪ 61‬بم د ددل امن كًَوم د ددلا اَن د دة دَاعُ د ددؤا وًَُ د ددة زوً د ددل ممةم د ددؤ‪َُ :‬ب د دَُكيٌوةُا‬
‫ةماةَُ ‪.‬‬ ‫دُُمَوو ‪ُ .‬مم دُُمَوو‬ ‫اٌو‬
‫‪ 62‬بمل مَ دَاعُؤا اَطم ب عمؤ‪ُ :‬او اَنة ًَ َلًؤ ‪.‬‬
‫‪ 63‬بم ددل ُ ةدٌُن اَ ددم ان ددش بيَومم ددؤ‪ُ :‬عُ د ةدًَ ددوا عًَودبَ ددي نَ ددؤرا‬
‫بَشْمو ‪.‬‬
‫‪ 64‬بمل اَيةمؤ دبَلنش اًَد د د مَبٌواد دَم نددي ‪ ُ ُ :‬ودبع نم ن د م ادَُم‬
‫دمؤي اَفلا‪.‬‬
‫‪ 65‬بم د ددل امن ُبم د د اَن د دة دةموُكا مَ ٍ د دديم كؤٍ د ددا فًَوم د د مم د د دَنؤًَ د ددوةُا‬
‫ُاًُك مم نَةبوٌةُا ُةموُكا مَ ٍيش ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 43 -‬‬

‫‪ 66‬بم د د ددل ة وٌرًد د د د دَاند د د دةةُا ُ ةموُكا ممطًَ د د ددي دمان نمبَد د د د و عُد د د دك‬
‫ةعًَوطُ ُكان نمطَ ب عُك ُ ةمةدكلك‪.‬‬
‫‪ 67‬بمل دودًٍ ددل بَؤبوٌشمؤ ودًٍل اُو ةكؤةمو‪َُ :‬دشٍيد بَؤبٌوشمدؤ‬
‫شٍيد اُو ةكؤةمو ‪.‬‬
‫‪ 68‬بمل امن ةمش َْ ش ُ ةُا دُا َملُ مةةمو دَلكب عؤ ‪.‬‬
‫اًٍ د ددُا دوَ د ددبع وُة ُكمفةَ د ددة‪ ُ ُ :‬و دكَفة د د وُة‬ ‫‪ 69‬بم د ددل ُ ةمةم‬
‫ُومبعَة ‪.‬‬
‫‪ 71‬بم ددل بَ ند دةةُا دشَ ددف ا ُ ًَُ ددوإن اَيةَيند د ُ ُ ةمةبَ مد د بشٌ ددوفلا د ُ‬
‫دًٍؤُ ‪ :‬مطًَي دَو ٍي ند ما امبَُُ بشٌوفلا دَاندةةُا‪ُ :‬ركُدةُو اًَد‬
‫نٌورا دً ُا ‪.‬‬
‫وَ د ُْ ممش د‬ ‫‪ 71‬بم ددل من م د مَ ٍيش د مٌوط دلًٍ وَ ٍيد ن د د ما ُ ُ منش د‬
‫مبَ ش ‪.‬‬
‫‪ 72‬بمل ُ ةمروَط ركنؤُ ع د ددوة رُُ ُ ُ نم بَل ممة ُنم ةمي ‪.‬‬
‫د ًَون‬ ‫‪ 73‬بمل ُ ةوٍيم اجبَدةُا ددَوب بٍ ًُك كَدُ عَيدة عُد د ُ نم‬
‫ب وَ ًْم ‪.‬‬
‫ون ًوعفُة دَاعمف اَمٍي َل عةََُن بَل مةمو‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 44 -‬‬

‫حكم وأمثال أحيقار‬


‫نوي نصديئو مووداع‬ ‫م نه نبر نصيئح‬ ‫‪ -1‬هسمع يي هبك نيده ‪ :‬نهفوع‬
‫سمتت ما في ر وي م‪ ،‬بق بل ن بو بوي إلن دي‬ ‫يي هبك نيده ‪:‬‬
‫ما صبو مر ف فمل فنأ‪،‬يلع ن صع نب ل نيغرب ههلل ول‪.‬‬
‫بو بأه مي يصه م متلع ن قه شواي مي رهل‪.‬‬ ‫يي بك ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬
‫حه قا ربطت ن تقا قا ُح ت‪.‬‬ ‫يي بك ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬
‫دنوووي بق بدل‪.‬‬ ‫رفدع وكودل مدم همدر منبر دا منأح داع ن‬ ‫‪ -8‬يي بك ‪:‬‬
‫ثمدي‬ ‫طونوي ه مدي م أدت يدايل مد تدا فوودي خودرهع ن قندر‬ ‫فإنل‬
‫ز بيمر صيحبل ما يز آخرن بيمر ل‪.‬‬ ‫ميم ههلل‪ .‬يي بك‬
‫ت‪ ،‬من ر ي فإنل ً ًهل ب شتر هم ‪،‬ز همن زهدر‬ ‫أ‬ ‫‪ -8‬يي بك ‪:‬‬
‫دتر‬ ‫تبده ده هألشدتيرع ني ده ثمرهدي بتدا أورهديع بده د سد‪،‬يي ديت‬
‫همن‪ ،‬همن زهر آخر هألشتير نمأ ثمرهي ي بق ه همثمير‪.‬‬
‫‪ -1‬يي بك ‪ :‬هنلر بتوكودل مدم سدبه نهخبدش صد‪ ،‬ل ن ط دع مدم حدت‪ .‬فإند‬
‫يبك بوني بيمص‪ ،‬همتيم هممر بدع مأدي همحمدير‬ ‫م‪ ،‬ي هممرد ي نطوع‬
‫همقدد‪ ،‬هم ددايا (نحدداهي)‬ ‫يبكد دهريد فد يدد‪،‬م نهحددا‪ .‬نمدد‪،‬‬ ‫ي ددنطوع‬
‫ه همن تر هممحره مأي همكور يبير نل همتمه‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 45 -‬‬

‫يكقدده همحتددير مددع ر دده حأددوع م د‬ ‫‪ -1‬يددي بك د ‪ :‬ن د ألفردده م مددرد‬


‫ي ر خمره مع يهه‪.‬‬
‫‪ -5‬يددي بك د ‪ :‬هسددأب خمددرل ددم تبدد‪،‬ر همصدديمحو ع فددإ ه د ه فردده م د‬
‫رب مع همخطي ‪.‬‬
‫‪ -3‬ي ددي بكد د ‪ :‬ن ددل مد د ر دده ًه يش ددر حأوم دديع نم ددع همر دديل مد د ددنت ع‬
‫همحأما‪.‬‬
‫‪-10‬يددي بك د ‪ :‬يشددر همحأددوع فإنددل صددبو حأومدديع ن تيشددر ي‪،‬يدده هم ددي‬
‫نهممو هر فإنل تا نهحا متومي‪.‬‬
‫‪-11‬يددي بك د ‪ً :‬ه كددت مكددنت د هم دد‪،‬ل بر وددل نموددا سددبو مبكوددل نبك د‬
‫بكول‪.‬‬
‫وي‪ .‬ني ودي همبقودر‬ ‫‪-12‬يي بك ‪ :‬ي ه هب همغك حوا فوق‪،‬ل همكي ‪ :‬م بيد‬
‫وي‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫فوق‪،‬ل همكي ‪ :‬م‬
‫‪-12‬يي بك ‪ :‬ه نصوبلع ن وز بتيرل‪.‬‬
‫مع ت وه همحويد‪.‬‬ ‫‪-18‬يي بك ‪ :‬حنم همخبز‬
‫حز مخور يكيم مبغرلع ن برع م ر يصوب ‪.‬‬ ‫‪-18‬يي بك ‪:‬‬
‫قر همر نش‪،‬هشاع ن همر صخيبا‪.‬‬ ‫‪-11‬يي بك ‪:‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 46 -‬‬

‫مديل هممدر‬ ‫دنوووي بق بدلع أل‬ ‫‪-11‬يي بك ‪ :‬يغرندل مديل هممدر ع ن‬


‫موي‪.‬‬ ‫موي نزيكنوي ح ن‬
‫‪-15‬يي بك ‪ً :‬ه يبول انل بيم ر يبوا نت بيمحأما‪.‬‬
‫همردديل يقددع ف د يددكوشع مددي همم ددنقوع ف د ينز ددزعع أل ههلل‬ ‫‪-13‬يددي بك د ‪:‬‬
‫مت ‪.‬‬
‫‪-20‬يي بك ‪ :‬ر َّ م هبكدل بيمن ديدب (بيمردر ) أل ضدر هم‪،‬مدا يمزبده‬
‫م حايق دداع ن يمرسد د م حم دديرع ن أل حو دد‪،‬ه آخ ددرع ن يمقو ددا فد د ر دده‬
‫همحمير‪.‬‬
‫يب‪،‬تددل تدد‪ ،‬نشددا ع فونمددرد‬ ‫‪-21‬يددي بكد ‪ :‬هخرددع هبكددل نهدد‪ ،‬بتددا يبدده تبدده‬
‫ه ميل هم ‪،‬د همن يتم وي‪.‬‬ ‫ول ن خته م‬
‫بداه هيربدي ن مدا‬ ‫‪-22‬يي بك ‪ :‬هتدن ثد‪،‬ره يدربشع نحمديره ًه حد‪،‬هفر‪ .‬ن قدن‬
‫يروتي ول مي م أ ف يال‪.‬‬ ‫سرهتا‬
‫َّ‬
‫يمتصدديفور هم ددموكاع نم د مددون فو د حأمددا‬ ‫د م همأ د هبو‬ ‫‪-22‬يددي بك د ‪:‬‬
‫ي وي‪.‬‬
‫ت ددب وددل متكددا بوددل ن مددل ن فإنددل م د بددرع بكتمددا‬ ‫‪-28‬يددي بك د ‪:‬‬
‫بكول‪.‬‬
‫ددر فد همطريددق بددان سد ع فإنددل م ددت ددار منددم ي قدديل‬ ‫‪-28‬يددي بكد ‪:‬‬
‫انل‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 47 -‬‬

‫هم ددتر زه د‪ ،‬ب أصددينوي نبثمرهدديع ن مددي يزهدد‪ ،‬همتبدده‬ ‫‪-21‬يددي بك د ‪ :‬مددي‬
‫بغيبي ع هأ ه يزه‪ ،‬همر ه بزن ن ن ن دل‪ .‬نم مون م زن دا ن خد‪،‬‬
‫ددم ين ددب‬ ‫ن بك دد‪ ،‬محنق ددر نم ددرًنل ك ددا اهئد د ‪ .‬ند د ي ددب ش ددتر‬
‫همطريقع ه يبر يقنطل مكويع ن ه حو‪،‬ه همبر ي ه م نرتوي‪.‬‬
‫يهه ن ني حأوع‪ .‬به م دأ من ب دي ب خطيئد كده‬ ‫قه سوا‬ ‫‪-21‬يي بك ‪:‬‬
‫رحما نرضي (مك )‪.‬‬
‫ح ب نب ل حأومي ًه مع يح بل همكي حأومي‪.‬‬ ‫‪-25‬يي بك ‪:‬‬
‫حنقر نيق‪،‬ل مول ك ‪.‬‬ ‫ميم سوال‬ ‫أ‬ ‫‪-23‬يي بك ‪:‬‬
‫مل صيدتي موق‪،‬ل مل سوال‪ :‬هتنر مك فنحوي‪.‬‬ ‫‪-20‬يي بك ‪ :‬موأ‬
‫دنع ربدل فإند ًه سدمتل يغردب‬ ‫‪-21‬يي بك ‪ :‬ف يد‪،‬م مصدوبنل نب سدل‬
‫ول‪.‬‬
‫بوددال ح د م د متيم نددل مصدديحب ع فإنددل‬ ‫تيمدده بدداه مد‬ ‫‪-22‬يددي بكد ‪:‬‬
‫م ت ار يومي سنحنيج مو آخر هألمر‪.‬‬
‫ينرل صيحب نيتر خ بل‪.‬‬ ‫م همأ ب هم‬ ‫‪-22‬يي بك ‪ :‬هرم حتير‬
‫ي د ل م دديمل ايددا يصددبو فرسددا (نصددوب)‬ ‫همقطوددع هم د‬ ‫‪-28‬يددي بك د ‪:‬‬
‫هم ئي ‪.‬‬
‫كيل نتيره ف شوبنل‪.‬‬ ‫‪-28‬يي بك ‪ :‬هتش ف شبيبل تريد يد‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 48 -‬‬

‫ب فمل يتمي ح ‪،‬هع فدإ ًندب همأ دب يُطتمد‬ ‫‪-21‬يي بك ‪ :‬حه سكل ن‬
‫خبزه ن(فنو) فم يُأ ب ر مي‪.‬‬
‫م ر لع ما يان رتبنل‪.‬‬ ‫‪-21‬يي بك ‪ :‬اع صيحبل يان‬
‫‪-25‬يي بك ‪ :‬هصبع (همتيته) بأ مدا حأومدا فإنودي أد‪ ،‬فد ت بد ديمحمم فد‬
‫يبوع‪.‬‬ ‫ثور فإن‬ ‫همصولع ن صبتت همتيهه صبتي‬
‫كد ددت منرسد دده د دديه‬ ‫‪-23‬يد ددي بك د د ‪ :‬رسد دده (رسد دد‪ ) ،‬حأومد ددي ن ُ‪،‬ص د د ع ن‬
‫هب نت بكب ل‪.‬‬ ‫فيألفره‬
‫‪-80‬يي بك ‪ :‬همنح هبكل بديمخبز نهممديدع ن كداهي ضدع بدو يايد ( نسد ع مود )‬
‫ممن أي ل نثرن ل‪.‬‬
‫دنمر منكدينل همداهيئ هم يد‬ ‫نل مد يقد‪،‬م د هم‪،‬مومدا ن‬ ‫‪-81‬يي بك ‪:‬‬
‫صي بترهع ف ر سل‪.‬‬ ‫نمر ف شر هم هئ هم يخكا‬ ‫ن‬
‫يندت يدال‬ ‫سميل همكي حأومي ننتد‪،‬رهع نمد‬ ‫ينت يال مم‬ ‫‪-82‬يي بك ‪ :‬م‬
‫فيرأا سميل همكي م نبي نسيف ‪.‬‬
‫‪-82‬يي بك ‪ :‬مقا حم ت همم و ننق ت همرصي ع نمأكد مدع ر ثقده مد نفديد‬
‫هممرد ماي م نحق مع يقنرض ‪.‬‬
‫‪-88‬يددي بكد ‪ :‬حم ددت همحايددا ننق ددت همصددخ‪،‬ر ف ددع دداهي ثقو ددا ثقدده همر دده‬
‫ي أ ف بوت حمو ‪.‬‬ ‫هم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 49 -‬‬

‫م ددم‬ ‫م ددم همق ددبع أل‬ ‫‪-88‬ي ددي بكد د ‪( :‬ر ي ددت) مد دم همتوك ددو فر دده مد د‬
‫همتوكو ينت ع سريتي يريق فو أ ع ن مي مم همق ب فإند يندرل همطريدق‬
‫همم نقوع نيووع ف همصحرهد فوره‪.‬‬
‫صدديحبل همقريددب خوددر م د خوددل همبتودداع نهمصددوت همح د‬ ‫‪-81‬يددي بك د ‪:‬‬
‫خو ددر مد د همتم دديل هم دد‪،‬هفرع أل همص ددوت همح د د ي ددانم م ددم هألب ددا ن م ددي‬
‫همتميل فوب م نيزنل‪.‬‬
‫وكيل‪.‬‬ ‫‪-81‬يي بك ‪ :‬ع هبكل همت‪،‬ع نهمتطى حنم يابر بون مي ر‬
‫رهح ددا م د خو ددر مد د همحو ددي ع نص دد‪ ،‬همت‪،‬ي دده‬ ‫همم دد‪ ،‬ممد د‬ ‫‪-85‬يددي بكد د ‪:‬‬
‫نهمكا ف ًن همتيهه خور م ص‪ ،‬هممزمير ن هيزي همبرع‪.‬‬
‫همأ درهع ف د يددال ألفردده م د همبخ د ف د تددار أوددرل‪ .‬نشددي‬ ‫‪-83‬يددي بك د ‪:‬‬
‫تريبا خور مد ثد‪،‬ر بتوداع ن صدب‪،‬ر نهحدا فد يدال خودر مد مدل صدب‪،‬ر‬
‫ب د‬ ‫ييئرع نفقر مرف‪ ،‬بن‪،‬فور فره م أكدم يبد رع نثد‪ ،‬مد صد‪،‬‬
‫فره م همأني نهمحرير م هاخري ‪.‬‬
‫‪-80‬يي بكد ‪:‬هحبد همأد م فد ت بدل فرده مدل‪ .‬فإندل كدامي برد بمدي فد‬
‫صارل خ ر صايقل‪.‬‬
‫ن دور ق دل (حرفودي ت بدل)‬ ‫خدرج مدا مد فمدل تبده‬ ‫‪-81‬يي بكد ‪:‬‬
‫يتثر ب ين ‪.‬‬ ‫يتثر ف ت ب م‬ ‫فإن خور م ر ه‬
‫سمتت ما س‪،‬د فيدفكوي ف هألرى م مق سبتا ًرع‪.‬‬ ‫‪-82‬يي بك ‪:‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 51 -‬‬

‫مم تنه‪.‬‬ ‫‪-82‬يي بك ‪ :‬ينب ت‪،‬مي ينخيصم‪ ،‬فإ همخصيم تا ي د‬


‫يقر تريد يد يغرب همر ‪.‬‬ ‫‪-88‬يي بك ‪ :‬ه م‬
‫صايق بول حنم يصه مول صايقل ‪.‬‬ ‫‪-88‬يي بك ‪ :‬هبنتا‬
‫اخه مم حايقا همتلميد‪ .‬ن قنر م بكي همتلميد‪.‬‬ ‫‪-81‬يي بك ‪:‬‬
‫توك ضا هألسا‪.‬‬ ‫صيحبل ضا هم طي مننمأ م‬ ‫‪-81‬يي بك ‪ :‬ه‬
‫انل‪.‬‬ ‫برع مم‪،‬‬ ‫‪-85‬يي بك ‪:‬‬
‫شا مكل بط ي تع م ميم ن و ‪.‬‬ ‫‪-83‬يي بك ‪ :‬كامي ر ر‬
‫‪-10‬يي بك ‪ :‬كامي يقدل هممديد دن رى ( دكال) ن كدامي يطودر همطديئر بدان‬
‫كيعع ن كامي يبوش همغره ع ن كامي يح ‪ ،‬هممر يمت ه ( كامي حدا‬
‫ه ل هألم‪،‬ر موتوي) يصبو هألحمق حأومي‪.‬‬
‫يهكي هلل فيحنر ‪ .‬هدخه مم حرر بطودير ننقديد ن‬ ‫‪-11‬يي بك ‪ً :‬ه صر‬
‫كصر م ميم ن و ‪.‬‬
‫مو ‪.‬‬ ‫بير همر ن ح‬ ‫‪-12‬يي بك ‪ :‬هحنرم همر ه هم‬
‫خيصددع ر د ف د نج ددزل (حرفوددي‪ :‬ف د ي‪،‬مد ) ن قددل ضددا‬ ‫‪-12‬يددي بك د ‪:‬‬
‫نور ف يغوين ‪.‬‬
‫بع م همميل حنم من ئ رهبي‪.‬‬ ‫و هإلن ي كبع ميدع‬ ‫‪-18‬يي بك ‪:‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 51 -‬‬

‫نيددال‬ ‫أدد‪ ،‬حأومددي فددي بل م ددينل د همأد‬ ‫‪-18‬يددي بكد ‪ً :‬ه رد‬
‫هم رتاع أ حأومي‪.‬‬
‫ن دداخه ف د م ددر زنهج هم ددر فإن د ًه هبن س ددت (فد د زنه و ددي)‬ ‫‪-11‬يددي بكد د ‪:‬‬
‫رل‪.‬‬
‫نسر فإنوي‬‫متكنلع ن ًه نتحت ّ‬
‫‪-11‬يددي بك د ‪ :‬همر دده هم د يوددنع بم ب د يوددنع بحايث د ع نهمر دده هم د‬
‫يونع بحايث ‪.‬‬ ‫يونع بم ب‬
‫‪-15‬يي بك ‪ً :‬ه ن ا مقوا ميم صكع فقام م صكع نصوبي م مقونل‪.‬‬
‫ينت شبتينا ثع ي ت ع ن مل همند شدبتت‬ ‫تط هموا همن‬ ‫‪-13‬يي بك ‪:‬‬
‫بتا ‪،‬ع ‪.‬‬
‫مو داع ن دز مدم مديل مدون مدلع‬ ‫ر بدع وكديل مدم همدر‬ ‫‪-10‬يدي بكد ‪:‬‬
‫أل ثوري ه أوع ميل هممر نحبوي كير منقا ‪.‬‬
‫يتطددر‬ ‫ايددا م د‬ ‫ير دربل همتيتدده ضددربي‬ ‫‪-11‬يددي بك د ‪ :‬ن د خوددر مددل‬
‫مل همتيهه بيمتطر‪.‬‬
‫ر ش ر ل نرهد صيحبلع ن ا ي بع مكل فوبغرل‪.‬‬ ‫‪-12‬يي بك ‪:‬‬
‫رددع سدد‪،‬هره ًهبوددي ف د يددال ن نددت متددام مددا ي دخر مكددل‬ ‫‪-12‬يددي بك د ‪:‬‬
‫همتويل‪.‬‬
‫ّم حوقير ب خن نيده ‪.‬‬ ‫ه ه ه‪ ،‬همنت وع هم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 52 -‬‬

‫األدب السرياني المسيحي‬


‫ين ثرنه د ثره م م‪،‬سدي بيمثقيفدا همو‪،‬نينوداع نًمدل فد‬ ‫مقا وو م ريي‬
‫قدي أدزن ه سددأكار هأل بدر ممكطقدا هم ددر هألدندم سدكا ‪. 212‬مع ً ددي‬
‫دخ‪،‬مد م ددر نمدي د ل مد أدد‪،‬ي مبرهي‪،‬ريدا ي‪،‬نينوددا فد هم ددر بمثيبدا حدد‪،‬ل‬
‫نهمبأر بوي‪ .‬ن ي هد ه همند ثور ننوتدا يبوتودا‬ ‫ف همنيريخ هم ويس نه نمي‬
‫م ددم ننيئتد د ع نت ددا هخ ددن ة همو‪،‬ن ددي بيم د دريي‬ ‫م ت‪،‬هم دده همند د مو ددا مد د ع ن د‬
‫هخن ي ددي بود درهع د د مل هنن ددر هألدي ددر نهمم دداهر همند د هض ددط تت بيمك دديإل‬
‫كينل همت ‪،‬م هم ريينوا نهمو‪،‬نينوا م حا س‪،‬هد‪.‬‬ ‫همت م هم‬

‫تدده‬ ‫ن د هد ه ه منحدديم هممبيشددر بددو هم دريي ن دد‪،‬م همو‪،‬نددي مددم‬


‫و ددي هد د د همق دد‪،‬مع مم ددي ت و ددع ينمأك دد‪ ،‬مكو دديع‬ ‫همثقيف ددا همو‪،‬نينو ددا ت ددوى فد د‬
‫ثدر فومدي‬ ‫هألسيموب همو‪،‬نينوا يندت ًه‬ ‫نيصبح‪ ،‬مت مو مويع نم همم ا‬
‫نص د ت مو د هم غددا هم دريينواع فقددا حددي م هم دريي هألبكوددا همو‪،‬نينوددا ف د بتددش‬
‫نيبي وع نت انهع ف يريقا هسنتميل همأ مي به نوع نق ‪،‬ه مدم مغدنوع ثودره‬
‫ت ددع هم غددا همو‪،‬نينوددا ددي مقصدد‪،‬ره ددم‬ ‫مد همأ مددي همو‪،‬نينودداع نبدديمرأع مد‬
‫بك دديد هألأكو دديدع ف ددإ بت ددش هألدب دديد ددي ي م ددل بو ددي ث ددع ُكق دده نبد د م ددم هم غ ددا‬
‫هم ريينوا مأ يبومي همكي ع نم مل ي م هم وه ووع نقه همت د‪،‬م همو‪،‬نينودا‬
‫مم هم ريينوا‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 53 -‬‬

‫نمع أ همثقيفا هإلأريقوا نهفا م ثوكي به يندت ب ر ودي مارسدا هإلسدأكاريا‬


‫فد مصددرع نمددع أد ثقيفددا ه وكوددا نمأكوددي ينددت ددانر فد ف ددل همو وكوددا‪‬ع ن شددل‬
‫ثقيفددا ه سددأكاريا تنبددر طدد‪،‬ره يبوتوددي نضددرنريي مثقيفددا هإلأريددق همقدداميدع نبصددبا خيصددا‬
‫و‪،‬دهددي مد بتددا فد همطددب نهمب ددل نهمرييضددوي نتددا ينددت مارسددا‬ ‫همب ددبا ثددع ر ددز‬
‫ه سأكاريا م نقم هم ر نهمغر دع فوودي همندزهج تودب بدو همداي هموود‪،‬د نهمب دبا‬
‫همو‪،‬نينواع ن مت همنر ما همو‪،‬نينوا م توا همقايع ف هد ه هممأدي ع نبتدا دخد‪،‬ل همم دوحوا‬
‫ي يدانه‬ ‫تام ثور م آبيد همأكو ا م همب با يناهرسد‪،‬نوي ألنودع ر نه مد همردرنر‬
‫نب وع ن قيئاهع ميم هم‪،‬ثكوو ‪.‬‬

‫ن كامي ظور همم وحوا مع أ مايكدا نطي ودا‪ ‬تده مأيندا مد هإلسدأكاريا‬
‫در – همد‬ ‫همن نفا ووي هممب رن هألنهئه نمكوع بطر – حدا همحد‪،‬هريو ه ثكدم‬
‫س ددن كو ددنوي دديم ‪28‬م ف ص ددبحت ح ددا هممره ددز همرئو ددوا مك ددر هم ددا ‪ ،‬همم ددوحوا‬
‫نألنطي وددا ف د دديريخ هم ددر هألدنددم هموددا لومددا ببردده مارسددنوي هم ه‪ ،‬وددا همن د ددي‬
‫‪‬‬
‫للحض ا رل اليوي ييااة ا "هيليااي" و ا "هيلينسااي" األول ا ارض ا رل اليوي ييااة ت ير ا و وره ا‬
‫ويضجه ومستعم ا بوجه ا م‪ ،‬وحاول ثيينا بوجاه ا ‪ ،‬ثما الع ا الينا ب أ ادث ناد ار ا ندر‪ ،‬وامتاد‬
‫دل ق ون بعده‪ ،‬وامت ز ب يتر ر ارض رل "اهللينية" ذا ‪ ،‬ر ت بالد اليوي ن ومستعم ا أحسب‪ ،‬وإمنا ت‬
‫حوض ال ح املتو ط بني م وإي لي ‪ ،‬وت الر ق األدىن من آ ي ‪ ،‬وت ش قه األق ى ثيض ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫بعااد واااو ار ا ندر ململ ااة أا ر ‪333‬ق‪.‬م ومو ااه ت ‪323‬ق‪.‬م مت قساايم اململ ااة بااني املتن أسااني ماان‬
‫ق اواده‪ ،‬وقااد ح ااو اايليوقو ت هاالا التقساايم لااى القساام األ اايود والاالد ب ا أيااه اامته ا دياادل‬
‫ثي كية ت و ب وري حوايل م ‪333‬ق‪.‬م‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 54 -‬‬

‫ميؤهددي ير ددزن درهسددنوع ددم همنب ددور همحرف د م أنددي هممقددا ع نيبددان ههنميمددي‬
‫بوره إلن دينوا همم دوو همأيم داع نير دع همبرده فد سدون مارسدا نطي ودا مدم ديه‬
‫يدا م م‪،‬سدوي نًمدل فد ديم ‪230‬مع ن مود ير ددع همبرده فد هممأيندا همند ب غنودي هد ل‬
‫ت وي كيفن مارسا ه سأكاريا خد ل همقدر همرهبدع نهمكصدل هألنل مد‬ ‫هممارسا نهمن‬
‫همقر همخيمن هممو د ‪.‬‬

‫نبت ددا ن دديد مارس ددا نطي و ددا نهمند د ًهع ص ددونوي فد د هم ددر ع ن د د هم د دريي‬
‫مدداهر تريبددا م د متنمتددي وع ن كيئ ددوع ُددار فووددي مبدديدا همدداي مددع مبدديدا همب ددبا‬
‫نهمت دد‪،‬م هألخددر ع نيق دد‪،‬ل هألسددنيً حم ددا مددو ‪ :‬ددي م دريي فومددي ب ددو همكو دري نح دد‪،‬‬
‫خم ددو مارسددا ت ددع فووددي همت دد‪،‬م هم دريينوا نهمو‪،‬نينوددا ع ن ينددت ه د ل هممدداهر نبتوددي‬
‫شورهي مارسا نصوبو هألنمم نهمثينوا نهمرهي نتك ري ن كاي يب‪،‬ر‪.‬‬ ‫مأنبي‬

‫دد‪،‬ر ب ددر ف‪،‬تو ددي دد‪،‬م هألنهئ دده دديمبر‬ ‫ن ين ددت هد د ل همم دداهر بمثيب ددا‬
‫د ثور فتدديل نمبيشددر ددم همكورددا همت موددا همند‬ ‫نهمو‪،‬نددي نهمند ينددت فد متم‪ ،‬وددي ًه‬
‫شواهي همتيمع همترب نهإلس م ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 55 -‬‬

‫المدارس السريانية‬
‫مدرسة نصيبين‪ ‬األولى‪:‬‬
‫ير ع همبره ف سون مارسدا نصدوبو هألنمدم مدم هألسدقل يتقد‪ ،‬فرههديإل‬
‫هسددنو‪ ،‬شددور مارسددا نطي وددا همن د ينددت ددب مارسددا هإلسددأكاريا ف د ًمددل‬ ‫هم د‬
‫هم‪،‬ت ددتع ف س ددن مارس ددا مميث ددا فد د نص ددوبو ‪228‬م ن ددي ه ددافوي ه دد‪ ،‬ن ددر هم ه دد‪،‬‬
‫همو‪،‬ندين بدو همم ددوحو همد ي ينأ مدد‪ ،‬هم دريينواع نبتددا نفدي هألسددقل يتقد‪ ،‬فرههدديإل‬
‫بدا ل م سدن هممارسدا نسدير دم نود سدنيًل حندم ب غدت‬ ‫نهصه مير هفريع همانر همد‬
‫هممارسا ف وال مب غي لومي م هم ور ‪.‬‬

‫همنر م ددا ن ب ددور‬ ‫نت ددا ف ددي م ددير فد دريع س ددنيًل ‪،‬س ددتي نهنن دديره فد د مت ددي‬
‫نن ديإل حندم ديم ‪212‬م ع حودا‬ ‫همأني هممقا نشرح ع نظه ياير هممارسدا بدا‬
‫دم مايكدا نصدوبو ع فيضدطر مدير فدريع مدم همرحوده‬ ‫ُأ قت هممارسا بتا سوطر همبدر‬
‫هممايكا تيصاه همرهي ع نهأ ه دي خدرنج مدير فدريع مد نصدوبو بمثيبدا نقطدا همكوييدا‬
‫ف حوي مارسا نصوبو هألنمم‪.‬‬

‫ن ينددت همارهسددا فد مارسددا نصددوبو بيم غددا هم دريينوا ن ينددت ددار فووددي هم غددا‬
‫همو‪،‬نينوا يريع ن ي يغ دب وودي همطديبع همدايك حودا دي ههنمديم هممارسدا مكصدبي دم‬

‫‪ ) ‬مدينة ي ي ني يسميه اليوي ن ثي كية مي دويي ‪ ،‬وك يت حتتو موقع ه م ت املن قة الاي مامت إىل روما‬
‫‪272‬م‪ ،‬وبااللص ث ا حت إحاادو ماادن اراادود ب اني اململ تااني ال وم ييااة وال ر ااية‪ ،‬و قااص ي ااي ني اليااوم لااى‬
‫اردود الرتكية السورية ت ثق ى مش ل ورية‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 56 -‬‬

‫ددال مددير فريعع نف د هم‪،‬تددت نب د‬ ‫درهسددا همأنددي هممقددا ف د ضدد‪،‬د همنب ددور هم د‬
‫ههنمت هممارسا بيمنر مدا ن م دت دم نضدع دره ع سدريينوا م أندب همايكودا هممأن‪،‬بدا‬
‫بيم غا همو‪،‬نينوا نهمن ار ف مارسا نطي وا‪.‬‬

‫مدرسة الرها ‪:‬‬


‫ينددت همرهددي‪ ‬هددع مره ددز هم غددا هم دريينواع نممددي دخ نوددي همم ددوحوا فد م ددنوه‬
‫همقر همثين ه ن بت ه ل هم غا نب‪ً،‬ه سمي بوي مم يُكقده موودي همأندي هممقدا ع ن‬
‫ينخ د هي همم ددوحو‪ ،‬مغددا موددعع ن صددبو هم‪،‬سددو ا هممتبددر د همثقيفددا همم ددوحواع نيقدد‪،‬ل‬
‫فو وددب حنددم فد ًمددل‪ :‬همنر مددي همرئو ددوا م ندد‪،‬ره هم دريينوا هكدديل فد نهخددر همقددر‬
‫همثين ‪.‬‬

‫سددي نص ددوبو هم د ي هترنه ددي س ددكا‬ ‫نتددا تيم ددت مارسددا همره ددي ددم ن ددي‬
‫‪212‬م بتددا س ددق‪،‬يوي ف د ي ددا همب ددر ع ن ددي همق دداين ف دريع هم دريين هممن دد‪،‬فم س ددكا‬
‫مارسا همرهدي يندت تيئمدا تبده مدير‬ ‫‪218‬م حا ه د هألسي نير بتش همم رخو‬
‫نوي هزدهر نًهع صونوي بتا ديم ‪212‬م حدت ر ييدا مدير فدريعع ن دم ًمدل‬ ‫فريع‬

‫‪ ) ‬قااص مدينااة ال ها ت القساام الراام يل الغا ا ماان إقلاايم ما بني النها ين‪ ،‬وقااد بن ها االوق اانة ‪333‬ق‪.‬م‪،‬‬
‫وثطلق ليه العديد من األمس ء أ ن امسها ب لسا ي يية "ثورها د" يسا ة ألحاد ملاوآل اآلرامياني القادم ء‪ ،‬وثمس ها‬
‫اليوي ا ييون "ال وهااة" ود ه ا الساالوقيون "إديس ا " و ع ا ع نااد الع ا ب "ال ه ا " وح أه ا األ ا اآل إىل "ثوره ا " وهااو‬
‫امسه ار يل‪ ،‬وقد لعب ال ا ا ال ر اا ال وما ب دورا ه ما ت رهها السي اا حيان ك يات لاى الادوام اط‬
‫ثيظ رهم وثطم هم حىت أتحه الع ب املسلمون نة ‪737‬م م ‪37‬ه ا‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 57 -‬‬

‫يمأ همق‪،‬ل ب دهر مدير فدريع ممارسدا همرهدي (‪212‬م‪212 -‬م) يندت بمثيبدا باهيدا‬
‫حقبددا ايددا ف د دديريخ دل هممارسددا ع ن ددي مددير ف دريع بحددق حددا م دديهور نددي‬
‫هم دريي ف د همددكلع نهمكثددرع نتددا نضددع همتايددا م د همقصدديئا نهألنيشددوا همن د ددي بترددوي‬
‫ي نخام ف همطق‪ ،‬همايكوا ف همأكو وا‪.‬‬

‫نيتددا يووبددي ( ‪881‬م) م د بددرز شخصددوي مارسددا همرهددي ن بتدداهي ث دره ددم‬
‫طدد‪،‬ر فأ ددر ه د ل هممارسددا نن ددييوي ع نت ددا ن ددطت حر ددا همنر م ددا خ د ل فن ددر دهر د‬
‫م مارسددا ع حوددا ه نكددم بنر مددا هممكطددق هألرسددط نشددرنح مددم هم غددا هم دريينوا ع ن مود‬
‫ير ددع همبردده ف د نقدده همارهسددي همب ددبوا نهمايكوددا هإلأريقوددا مددم هم دريي ع نتددا ظدده‬
‫ق ددي نف ددي‬ ‫يووب ددي م ددايره م مارس ددا حن ددم هخنو ددر دديم ‪828‬م س ددقبي ممايك ددا همره ددي ف د‬
‫يووبد ددي هخند ددير مو د د ل "برصد دد‪،‬مي" (‪– 818‬‬ ‫سد ددقبوي هم د دديبق ربد دد‪ ،‬ع نيد ددر همد ددبتش‬
‫‪831‬م) موحه مح ف رئيسا هممارسا ن دابور شدا‪،‬نوي بتدا تووكد سدقبي ع نيأديد يأد‪،‬‬
‫يووب ددي هخن ددير‬ ‫ددل همبن ددر‬ ‫هك دديل م دديع مد د متل ددع هممص دديدر همند د كينم ددت ح دداه‬
‫مو د ل همت مددا نرسددي (‪802 – 233‬م) موأدد‪ ،‬مددايره م مارسددا نتددا ظدده ف د مكصددب‬
‫همرهي‪.‬‬ ‫حنم رحو‬
‫نتددا نهصدده نرسددي مددي بددا ل سددنيًل يووبددي م د ر مددا مدديل مبأددر مارسددا‬
‫نطي ودداع مددي نضددع شددرنحي أل دزهد م د همتوددا همقددايعع نتددا ه ددمت فنددر دهر نرسددي‬
‫م مارسددا بينن ددير همنتدديموع همك ددط‪،‬ريا ددم نطددي نهسددعع مم دي د مددم تددرى هممارسددا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 58 -‬‬

‫مأثوددر م د همصددت‪،‬بي ع نهمن د هننوددت بإصدداهر ت درهر م د هإلمبرهيدد‪،‬ر "زيكدد‪ " ،‬بددإأ‬
‫هممارسا يم ‪853‬م ب بب ييبتوي همك ط‪،‬ر ‪.‬‬

‫مدرسة نصيبين الثانية‪:‬‬


‫د مارسددا همرهددي بتددا‬ ‫ن د مارسددا نصددوبو همثينوددا منأدد‪ ،‬بدداي‬
‫ت ددرى نص ددير همنت دديموع همك ددط‪،‬ريا‪ ‬فد د مارس ددا همره ددي ألش ددأيل مخن ب ددا مد د‬
‫نتددع ف د هممارسددا ب ددبب فأددير‬ ‫همم د هب هم د‬ ‫ه ضددطويد ب ددبب همخ د‬
‫ن د ددط‪،‬ري‪ ،‬ع فود ددي ر مد ددم نصد ددوبو مت مد دد‪ ،‬مارسد ددا همرهد ددي نتد ددا ن د ددا ه د د د‬
‫همموددي رن ف د مايكددا نصددوبو م ت د نم ددنقرهً موددعع ً ينددت هممايكددا آن د هل‬
‫حددت سددوطر همانمددا همبيرسددوا نهمن د رحبددت بيم‪،‬هفدداي م د همرهددي نتددامت موددع‬
‫ددوطر ددم‬ ‫همتدد‪ ،‬منرددم ن دهددع موددي فد صدره وي مددع همانمددا همرنمينوددا همند‬
‫مايكا همرهي ف ًمل هم‪،‬تت‪.‬‬

‫ددم ددا مرهحدده ع مرح ددا هددي ر فووددي بتددش‬ ‫نتددا مددت هموتددر مددم نصددوبو‬
‫هممت مددو نمددكوع برصدد‪،‬مي دديم ‪881‬م ع ثددع هددر نرسددي م د همرهددي ف د نتددت‬
‫مو د هممارسددا نحل د برصدد‪،‬مي‬ ‫حددق دديم ‪811‬م ع ثددع بت د دداد بوددر م د‬

‫‪ ‬التع ليم النس ورية – والي د مه يس وريو ال اهب األي كا – وها ثن ت املسيح شخ ايتني إحادا‬
‫ا نت‬ ‫إهلا واآل إيس ب وري مالزمني ب لض ورل ثحاد لخ ا ‪ ،‬أ ملسايح نادم ولاد كا ن إيسا ي ضا‬
‫أيه اإللوهية ورزمته إىل حني ل ه حينئل أ رقته ألم ي ن لى ال اليب اوو إيسا ن متا م‪ ،‬وهلالا كا ن ث ا‬
‫هلا امللهب يسمون العلراء م مي "والدل املسيح" ولي "والدل اهلل"‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 59 -‬‬

‫بمأينا رفوتا ف نصوبو ع فصير مطرهني مكصوبو نب دويع ن كدامي تدام نرسدي‬
‫‪،‬ضدي د مارسدا‬ ‫يبنو مارسدا فد نصدوبو‬ ‫مم نصوبو ي ب برص‪،‬مي مك‬
‫ووددي هممت مدد‪،‬‬ ‫همرهدديع ننلددع برصدد‪،‬مي ئحددا بمدد‪،‬هد همددارن نهمبددرنى موتددر‬
‫نهمن مو ‪.‬‬

‫نتا ه نما هممارسا دم مود مارسدا همرهدي نمت موودي ممد هربد‪،‬ه‬
‫همت دع فد هممكدييق‬ ‫داد مد يد‬ ‫مدم نصدوبو ع نفد أرد‪ ،‬فندر ن ودز دي‬
‫هممحوطا بكصوبو تا ‪،‬هفانه م مارسنوي نلره م ور مدايرهي همت مدا نرسدي‬
‫وال – ثر م مل مو ‪.‬‬ ‫حنم نصه اد مو هممارسا – ف‬

‫وا ه‪ ،‬وا م همار دا‬ ‫ينت ب‬ ‫نمتمه همق‪،‬ل ب مارسا نصوبو‬


‫هألنمم رأع نوي خصصت فد هم هد‪ ،‬همتقودا ع نمأد ن دا هكديل د‪،‬م‬
‫خددر مأم ددا يمب ددبا نهممكطددق نهم غددا نهمخددة نهمم‪،‬سددوقم نهمطقدد‪ ،‬نبتددش‬
‫همت ‪،‬م همن خام همارهسي هم ه‪ ،‬واع نتا هسنمر مزدهر بتدا همبدنو همتربد‬
‫فنر م هم‪،‬تتع ثدع ضدتبت ف أ قدت نربمدي دي ًمدل ألنودي يندت ه‪ ،‬ودا فد‬
‫هممقيم هألنل‪.‬‬
‫مدرسة دير قنسرين‪:‬‬
‫تيمددت مارسددا ديددر تك دري ف د همقددر هم دديد ع نبقوددت مزدهددر حنددم‬
‫همقر همنيسع هممو د ع نًه ت شدور وي فد همقدر هم ديبع ب‪،‬صدبوي مر دزه هيمدي‬
‫م ارهسددي همو‪،‬نينودداع ن دي همنت ددوع فووددي بدديم غنو همو‪،‬نينوددا نهم دريينواع ن ينددت‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 61 -‬‬

‫ددار فووددي آده هم غددا همو‪،‬نينوددا ب ددأه خددي ع ن ت ددع فووددي همت دد‪،‬م هم غ‪،‬يددا‬
‫نهألدبوددا نهمأنيبوددا نهممكطقوددا نهمب ددبوا نهمطبوتوددا نهم ه‪ ،‬وددا نهمبقووددا ع نم د‬
‫مددع بددو‬ ‫بددرز مدديد ه د ل هممارسددا "سددينيره سدديب‪،‬خت" ( ‪111‬م) هم د‬
‫ه هنمدديم بيمارهسددي همايكوددا نهمنبحددر ف د درهسددا همب ددبا نهمرييضددوي ن ددع‬
‫همب ددلع نتددا ن مد "م ددينيره" دداد بوددر مد همن مود فد مارسددا ديددر تك دري‬
‫يت ددا ظ دديهر فد د ب ددو‬ ‫ب ددرزهع همت م ددا يتق دد‪ ،‬همره ددين ( ‪105‬م) نهمد د‬
‫هممبأري هم ريي حوا مووز ب تا متيرفد همت مودا ن ك‪ ،‬ودي نهشدنم ت م مبي د‬
‫ددم درهسددي ديكوددا نف ددبوا نمغ‪،‬يددا ن يريخوددا ن دبوددا نهدد‪ ،‬صدديحب نل م مددل‬
‫م د د خ م د د نضد ددتت همق‪،‬ه د ددا نهمرد دد‪،‬هبة م غد ددا‬ ‫م كحد دد‪ ،‬كد ددا هم د دريي نهم د د‬
‫هم ريينواع ن مو ك ب همحر ي همخمن هممتبر كوي بص‪،‬ر حر ي‪،‬نينوا صغور ‪.‬‬

‫مدرسة جنديسابور‪: ‬‬


‫سددن ددر هألنل ن‪،‬شددرنه (‪815 – 821‬م) مارسددا كاي دديب‪،‬ر‬
‫ن ينددت بدداهينوي م ن ددبم ممتيمتددا هممرضددم ن ت ددوع همطددبع ن ددي همرنمددي نل‬
‫ع همطب بويع ن ي ن‪،‬شرنه شايا هإل تي بيمثقيفا هإلأريقوا همرنمينوداع‬ ‫م‬
‫فرحب بيمب سبا هم ي شنن‪،‬ه كامي أ ق سنوكوي ثوكي‪.‬‬

‫‪ ) ‬ثيرا ا بور باان ثردشااري (‪272- 233‬م) مدينااة جنديسا بور لت ااون معسا ا لو ا و ال وما ن الاالين كا يوا‬
‫يقعون ت ث الدولة ال ر ية االل ارا وب املتوا الة بينها وباني الدولاة ال وم يياة‪ ،‬وقاد وماو ها رء الساجن ء‬
‫مع ملة ك مية ألهنام كا يوا لاى يق أاة لياة‪ ،‬وقاد حاح ا بور ت ا اتغالل مواهاب األ ا و وا اتينم ر مها را م ت‬
‫ن يل كينري من املر و ت اهلند ية حىت حتولت جنديس بور إىل مكا لما ويق ت‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 61 -‬‬

‫نت د ددا رس د ددمت مارس د ددا كاي د دديب‪،‬ر خط د دد‪،‬ه مارس د ددا هإلس د ددأكاريا‬
‫نهسددن ومت خططوددي نمكيهتودديع بدده نهسددنتير وي مكودديع ن ف ددحت موددي هممتدديل‬
‫ود فد هإلسددأكاريا‬ ‫فد درهسددنويع فأددي برندديم همارهسددا فووددي صدد‪،‬ر ممددي ددي‬
‫نكي سدي وي هممد هب‬ ‫ن كامي أ ق هإلمبرهي‪،‬ر زيك‪ ،‬مارسا همرهي ‪853‬م‬
‫همك ط‪،‬ر ع فر مم كاي يب‪،‬ر مع مد همب سدبا نآبديئوع فيحنردكوع يسدر‬
‫كاي دديب‪،‬ر وددا م ب ددلع ُمحددق بوددي مرصددا ُن ددئ‬ ‫بك د سيسددي ع ن تومددت ف د‬
‫ددم أ درهر مددي ن ددا ف د هإلسددأكاريا ع مددي درهسددا همرييض دوي فقددا ينددت يبتددا‬
‫مارهسا همب ل‪.‬‬
‫نن ا همثقيفي هألخر مأيني موي نسة ه ل همارهسي همتيد ممدي‬
‫س ددي همنت ددوع فد د مارس ددا كاي دديب‪،‬ر م ددع يأد د مقص دد‪،‬ره ددم‬ ‫ي ددور م ددم‬
‫همم مبددي همو‪،‬نينوددا نهم دريينواعبه ضددول مددم ًمددل تدديموع م د ف ددبا هموكددا‬
‫كاي دديب‪،‬ر همحأم ددا هموكاي ددا نهمبيرس ددوا‬ ‫نآدهبو ددي ن ‪،‬مو ددي نهأد د ه همنق ددت فد د‬
‫هشدنور فد بد د فدير هشدنوير‬ ‫نهمو‪،‬نينوا منقديد خصدبي د بمارسدنوي مدم‬
‫مارسا هإلسأكاريا ف مصر‪.‬‬
‫نمد ددع أ د د مغد ددا هد دده كاي د دديب‪،‬ر نهحد ددا ع ن نمد ددي د ددي فد ددووع م د د يد ددنأ ع‬
‫هإلأريقودداع نم د يددنأ ع هم دريينواع نتددا أدد‪ ،‬هملددرن تددا هضددطر هم ددأي مددم‬
‫هم دريينوا صددبحت مغددا همارهسددا ف د همطددب نف د همت دد‪،‬م‬ ‫هسددنتميل همبيرسددواع أوددر‬
‫همطبوتوددا ف د مدداهر همبددر حددت حأددع هم يسددينوو ع ن ددي ًمددل ددم همخصدد‪،‬‬
‫ف مارسا كاي يب‪،‬ر‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 62 -‬‬

‫كاي دديب‪،‬ر فد يدديم همخ وبددا مددر بد همخطددي‬ ‫فددنو همم د م‪،‬‬ ‫نبتددا‬
‫كيينوي م ارهسي هإلأريقوا ن سومي مي ينت ق بيمطب‪.‬‬ ‫ظ ت هممارسا ‪،‬م‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 63 -‬‬

‫ترجمة الكتاب المقدس‬


‫هألد همم دوح هم دريين تديم فد‬ ‫ا موع هممصيدر هم دريينوا‬
‫مكطقددا حد يب شددر نوددر د دداع نفد مكطقددا همرهددي هم‪،‬هتتددا فد همتددزد هم ددميم‬
‫همغرب م ت وع مي بو همكوري ع نهمدي هممكطقندي هم ندي يندت دوطر وومدي‬
‫هم دريينوا يندت مغددا‬ ‫همانمدا همرنمينوداع نيتدا ت ومدي م وتدره هموو‪،‬ديداع نمدع‬
‫دخ ددت‬ ‫مك د‬ ‫هموددا هألد هم دريين مددع لوددر‬ ‫هدده ه د ل همددب د‬
‫تام ثر م د هم ريين همم وح هد‪،‬‬ ‫همم وحوا ف رضويع ن شل ف‬
‫همأني هممقا ‪.‬‬

‫ترجمة العهد القديم (الترجمة البسيطة)‪:‬‬


‫مددع يأد مددايكي مت ‪،‬مددي نثوقددا د هملددرن همند مددت فووددي همنر مددا ع نمأككددي‬
‫ن ددنطوع ننبددو متدديمع هد ه همم‪،‬ضدد‪،‬ع مد بتددش هارهد همند بكددت ر يوددي ددم مددينرد فد‬
‫ينددت مددايوع ر مددا بيم وت ددا‬ ‫يو دد‪،‬د بوددت هممقددا‬ ‫نددب همندديريخ‪ .‬فوكدديل م د يددر‬
‫هارهمو ددا ألس ددبير م‪،‬س ددم همخم ددا نهد د هممترنف ددا بيس ددع "همنر دد‪،‬م"ع نهمد دره و ير ددي‬
‫ن ددخا م د ه د ل همنر مددا ن ددا يريقوددي مددم ح د يب نتدديم بأنيبنوددي بيم وتددا هم ددريينوا‬
‫مي ا م هموو‪،‬د هم ي هي رنه م ف طو مم حد يب نهسدنقرنه فوودي سدك‪،‬ه ع نهكديل‬
‫ر مددا همتوددا همقددايع دديد ننوتددا مدده تدديم بد هموودد‪،‬د همد ي ددين‪،‬ه يقومدد‪،‬‬ ‫مد يددر‬
‫همر هألنل تر مم همص‪،‬ه ‪.‬‬ ‫ف همرهي ف باهيا همتصر همم وح ع ننر‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 64 -‬‬

‫نمع ينع نقه ر ما همتودا همقدايع بتمده نهحدا منصدهع فيألسدبير همند‬
‫ند د مل مكو ددي ت ددا ر م ددت فد د زمك ددا مخن ب دداع نهد د ل همنر م ددي ت ددا خد د وي‬
‫مد هد ه همدكو همم‪،‬سدع‬ ‫همأكو ا همم وحوا ف منوي نه بت س ‪،‬بويع نه خد‬
‫ثد ددر مخط‪،‬يد ددي همتود ددا همقد ددايع نه د د هممترنفد ددا‬ ‫نم‪ ً،‬د ددي مثيمود ددي نق د ددت ك د د‬
‫بيمنر ما همب وطا‪.‬‬

‫همنر مددا همب ددوطا مدد خ‪ ً،‬م د همتبريدداع ن تأددن‬ ‫ن ددم همددرأع م د‬
‫ثور همنر ما هم بتوكوا‪ ‬فوودي م مد‪ ،‬ع نندر ًمدل فد‬ ‫همنق وا همنر ‪،‬م‬
‫ثد ددر ف د د سد ددبر هممزهمود ددرع نًمد ددل ير د ددع‬ ‫سد ددبير همند دد‪،‬ره همخم د دداع نن م د د‬
‫نهض ددت همنر م ددا همب ددوطا ددين‪،‬ه فد د نب ددن هم‪،‬ت ددت‬ ‫حنم دديمو ع هألنل‪ :‬م ددي‬
‫منمأكددو م د همتبريددا نهارهموددا نهمو‪،‬نينوددا ن ددين‪،‬ه ي ددنتم ‪ ،‬همنر دد‪،‬م نهمنر مددا‬
‫كقوح ددي م نر م ددا همب ددوطا ددي مبكو ددي ددم‬ ‫هم ددبتوكوا م قو دديم بن ددر منوعع ن م ددي‬
‫همنر ما هم بتوكوا حا ف نتت حق‪.‬‬

‫‪ ) ‬الرتمجة الس عينية ها مجة العهد القدمي إىل اللغة اليوي يياة‪ ،‬ومسيات ب لسا عينية بنا ء لاى التقلياد املتاوا ب ياه‬
‫قد ق م هب عون ثو اينا ن و ا عون ك هنا يهوديا ت مديناة اإل ا ندرية‪ ،‬وك يات اإل ا ندرية مقا ا لعادد ماخم‬
‫ماان يهااود الراات ت‪ ،‬وكا ن يهااود ار ا ندرية يتحااديون اليوي ييااة‪ ،‬وماان هنا ك ياات ار جااة امل ااة إىل مجااة العهااد‬
‫القدمي إىل لغتهم الين يية‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 65 -‬‬

‫نفد نوييددا همقددر همخدديمن هممددو د ع حددو هنبصدده هم دريي هم ددرتو‪ ،‬همد ي‬
‫صددبح‪،‬ه ن دديير د هم ددريي همغدربوو ع ددي نددو همنر مددا همب ددوطا تددا ثبددت‬
‫ر ف همنر مي هممناهنما ما همبريقو ‪.‬‬ ‫نويئوي ً ن ح خ في‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 66 -‬‬

‫الترجمات القديمة للعهد الجديد‬

‫لألناجيل ثالث ترجمات قديمة‪:‬‬


‫دال يييودي ن سدميل "دييي درن " (‬ ‫‪ -1‬اإلنجيل المجمع ‪ :‬نهمد‬
‫مر د ددم‪ ،‬هألني و د دده هألربت د ددا) نت د ددا ي د ددق ود د د‬
‫هم ريي حويني هسع اوجنليون دَحمَلطُا‪.‬‬
‫‪ -2‬األناجيل المنفصلة ‪ :‬اوجنليون دَ مفَإشِا‪.‬‬
‫‪ -3‬الترجمة البسيطـة‪ :‬للعهد الجديد فشٍيطةُا‪.‬‬

‫أوال‪ :‬اإلنجيل المجمع (الدياطسرون)‪:‬‬


‫هماييي رن ه‪ ،‬ه سع همو‪،‬نين مأني مرم‪ ،‬هألني وه هألربتاع نمتكيل " دم‬
‫هألربتد ددا" ن د ددي هم د ددريي ي د ددم‪،‬ن يرد ددي ‪ :‬اوجنليو ووون دَ حمَلطُو ووا "هإلنتود دده‬
‫هممخ ددن ة" موود دزه مد د د د هألني و دده هممنبرت دداع نس ددم فد د همنر م ددا همتربو ددا "‬
‫همربددي " نتددا مددع ي بد سددور همم ددوو ن ميمد مد هألني ودده همو‪،‬نينودداع ف خد‬
‫م د هممأددرر م د هألني ودده صدد‪،‬ر نهحددا ع نسددته مددي هنبددرد ب د دده نتودده م د‬
‫هألني وه هألربتا مره وي همكو هألص مي هسنطيع‪.‬‬
‫نيت ددا هماييي ددرن ت ددام ص ددوغا مينتو دده هم ددريين ع نت ددا نض ددع فد د‬
‫يأ‪ ،‬تا حا ًمدل فد رنمدي ثدع نقده مدم‬ ‫همباهيا بيم غا همو‪،‬نينواع نيحنمه‬
‫هم ريينواع نتا بق هماييي رن م نتم رأع تويم ره ع سريينوا يم دا خدر‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 67 -‬‬

‫نبد مددير فدريع‬ ‫حندم همقددر همنيسددع‪ .‬نمأكد ضدديع بتددا ًمدلع مددي ب ددورل همد‬
‫فو دد‪ ،‬محب دد‪،‬ر فد د ر م ددا ن ددرهي م‪،‬س ددكتر بيم وكو ددا دديم ‪1511‬مع نهك دديل‬
‫ر ما ربوا م اييي رن مك ‪،‬با م ب همبرج ب همطوب ن ر ن ر مدت مدم‬
‫هم وكوددا تدديم بوددي شويسددأيع نهكدديل ر مددا نت وزيددا نُق ددت د همتربوددا م‪ ،‬دد‪،‬د‬
‫نددي د‪/‬هدديم و هودده " تددام تصددا د حوددي همم ددوو م نخ صددا م د‬ ‫ها ف د‬
‫هألني وه هارهموا"‪.‬‬
‫مي ي ب هماييي رن فو‪ ،‬يييوي م ب د آش‪،‬ر نهد همدب د هم‪،‬هتتدا‬
‫ب د د ددا ن بدديل رموكودديع ُنمددا يييوددي (‪150-120‬م) ف د ح د يب هم‪،‬هتتددا‬
‫شددر نوددر د ددا فد حرددي سددر نبو ددا أكودداع ن ينددت مغددا مد هم دريينوا نهد‬
‫ددي ينأ موددي هدده آشدد‪،‬ر فد ًمددل همحددو ع ن قددم درهسددا يموددا فد‬ ‫هم غدا همند‬
‫م‪،‬ه‪،‬بيع ف رهد همنبحدر فد همت دعع فرحده مدم بد د‬ ‫هاده نهمب باع ن ي ر‬
‫همغد ددر ندر حرد ددير همو‪،‬ند ددي ع ن قد ددب ‪،‬د د د مد ددم هم د ددر بد ددا ف د د نضد ددع‬
‫هماييي رن ‪.‬‬
‫ثانيا‪ :‬األناجيل المنفصلة‪:‬‬
‫د نددي "هألد هم ددريين " (بدديرين ‪1301‬م)‬ ‫يددر دنفدديل نقد‬
‫نل ر ما سريينوا م ني وده هألربتدا مد همو‪،‬نينودا رتدم قريبدي مدم ديم ‪200‬مع‬
‫بكد ددم ف د د همغيمد ددب س د د ‪،‬ب‬ ‫ن د ددي هممند ددر ع منتد دد‪،‬ده د ددم هماييي د ددرن هم د د‬
‫همنتبور ع ن تنبر هألني وه هممكبص ا ًن توما حقوقوا بور ألنوي ر ما مبيشدر‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 68 -‬‬

‫دي ي دنتمه فد نطي ودا فد نوييدا همقدر‬ ‫م همو‪،‬نينوا ‪،‬ضو مكدي همدكو همد‬
‫همثين هممو د ‪.‬‬
‫رب د دد‪ ،‬س د ددقل همره د ددي (‪828‬م) مك د ددع هس د ددنخاهم‬ ‫ن د د د ر هممص د دديدر‬
‫يحرصدد‪،‬ه ددم‬ ‫هماييي ددرن فد همأكدديئن نهألديددر ن مددر همأوكددا نهم ميم ددا‬
‫ه كيئ وع‪.‬‬ ‫‪،‬فور ن خا م هألني وه هممكبص ا ف‬

‫ثالثا‪ :‬الترجمة البسيطة للعهد الجديد فشٍيطةُا ‪:‬‬


‫همنر مددا همب ددوطا م توددا همتايددا يتنقددا نوددي ريددت خ د ل همقددر‬
‫همرهبع ن همخيمنع ن ينت رع ن هألني وه هألربتا ثع شم ت مديل همرسده‬
‫ريددت‬ ‫نهمرسدديئهع نيمأككددي همقدد‪،‬ل ب د همنر مددا همب ددوطا مو ددت ر مددا ايددا‬
‫نطي وا به ه مره تا م كص‪ ،‬همقايما‪.‬‬ ‫م نو ي‪،‬نين صيدر‬
‫نتددا ددي نددو همنر مددا همب ددوطا م توددا همتايدداع ميمددي مثدده همنر مددا‬
‫همب ددوطا م توددا همقددايعع حوددا ثبددت نويئوددي فد نوييددا همقددر همخدديمن هممددو د‬
‫نتع بدو هم دريي همغدربوو نهم دريي هم درتوو ع ننحد‬ ‫ف فنر ه ن قي هم‬
‫هممقب‪،‬ما ما همتمي نو ‪.‬‬ ‫نتا فرتي بو همكص‪،‬‬
‫نً د ددر د‪ /‬ي‪،‬سد ددل ت د د‪،‬ز ف د د مقيمن د د "همنر مد ددي هم د دريينوا م أند ددي‬
‫دداد ‪ 11‬م ددكا ‪1351‬م) مددي فومددي‬ ‫هممقددا " (مت ددا هممتمددع همت مد همترهتد‬
‫ينت ددق بيم غددا همن د ُ نددب بوددي همتوددا همتايددا فكقدد‪،‬ل مددي ي د ‪ :‬كددي نت ددع‬
‫سددبير همتوددا همتايددا هممقب‪،‬مددا ف د همأكو ددا تُب ددت موتوددي بكصددوي همو‪،‬نددين ع‬
‫مدي آرهمودا‬ ‫نمأ هألني وه هألربتا نأورهي م سدبير همتودا همتايدا نردم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 69 -‬‬

‫دداهع ًمددل أل همم ددوو نرسد‬ ‫ت و ددا ن تدديبور آرهموددا ثوددر ع نهد ه مددر يبوتد‬
‫م ددوتوع هم غ ددا‬ ‫ن مود د ل همد د ي دنن دد‪،‬ه س ددبير همتو ددا همتاي ددا ددين‪،‬ه يكطق دد‪،‬‬
‫يأ‪،‬ندد‪،‬ه تددا نب‪،‬هددي ب غددا ي‪،‬نينودداع كد مغددا هألتدد‪،‬هم‬ ‫تددب ً‬ ‫هارهمودداع فد‬
‫ددين‪،‬ه حددت نبدد‪ ً،‬همو‪،‬نددينو ن ددين‪،‬ه من د ثري بثقدديفنوع ني ددنتم ‪ ،‬ي‪،‬نينوددا‬ ‫هم د ي‬
‫سو ا نمب طا يبوموي هم تب هموو‪،‬د ن هارهم ‪.‬‬
‫نتودده منددم ددي ف د هألصدده مأن‪،‬بددي‬ ‫وددا‬ ‫مددي نكددي نت ددع نبصدد‪،‬ر‬
‫نبددا‬ ‫شددئع ن‬ ‫بيارهموددا ب ددأ همبدداهئ ع نمأكد مددع يصد كي مد هد ه هألصدده‬
‫تب نودي‬ ‫هألني وه ه نمانه ف اني ني و وع همو‪،‬نينوا همند نصد ت موكدي بتدا‬
‫همأكو اع م مخنصره آرهموا يندت بدير د متم‪ ،‬دا آرهمودا ألهدع تد‪،‬هل‬
‫ددوه ددووع‬ ‫همم ددوو نخطب د مث مددي سددمتوي مك د همرسدده ن نب‪،‬هددي بإيتدديز مأ د‬
‫هد د ل هممتم‪ ،‬ددا هارهمو ددا (نهد د همك دد‪،‬ه‬ ‫موم ددا همنب ددور بنت ومد د نديكد د ع م ددي‬
‫هألنمددم نهألص د وا م ني ودده) ينددت نرددم هددع مددي حددا م م ددوو خ د ل مددي‬
‫سكو م حوي ‪.‬‬ ‫يقر م ث‬
‫هألنمد‬
‫نمأ نبأه سل (بقصا ن بان تصا) ضيع همدكو هارهمد ّ‬
‫مينتوددهع ن زمكددي نتنمددا ددم ر مددي همددكو همو‪،‬نددين ألسددبير همتوددا همتايددا‬
‫ُبرمنويع مأ هألبحي همتايا فد هد ه هممتديل موده مدم ظودير دنر هألرهمودا‬
‫سددي ن صدده مك د نل نتودده ُ نددب نمد ثددع فُقدداع نمد يددي ر ي ددنطوع‬
‫يأن ب ف همم نقبه‪..... .‬‬
‫علم ذلك عند ربي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 71 -‬‬

‫تاريخ انقسام الكنيسة‬


‫ظور همم وحوا بتدا م‪،‬مدا هإلمبرهي‪،‬ريدا همرنمينودا ع فد همتدزد هألخودر‬
‫‪ .‬م‪ .‬ن ي يُتا ظو‪،‬رهي م خطر حاه همنديريخ ع ن ثرهدي‬ ‫م همقر هألنل‬
‫د د ثوره ف د د سد ددور هألحد دداه نهمحود ددي ع بأد دده مليهرهد ددي هممخن بد ددا ع نتد ددا مقود ددت‬
‫ا م ه ضدطويده نهمنكأوده‬ ‫صرهي هألنل كنيً شاياهً ع نس‬ ‫همم وحوا ف‬
‫ينددت موددع هم ددوطر همايكوددا ع ن د مل م د همرنمددي‬ ‫ددم يددا هموودد‪،‬د هم د ي‬
‫ينت موع هم وطر نهمحأع ‪.‬‬ ‫هم ي‬

‫همم دوحوو رفرد‪،‬ه مود‬ ‫سدبي ه ضدطويد ع فندن خو فد‬ ‫مي‬


‫مي رفر‪،‬ه همخاما فد همتدوى همرنمدين ع نمد مل‬ ‫هإلمبرهي‪،‬ر همرنمين ن بيد‬
‫دم نودع فرتدا هاهمدا وداد نضديع‬ ‫نلر همحأ‪،‬ما همرنمينودا مدم همم دوحوو‬
‫هإلمبرهي‪،‬ريا ن وينوي ع به نس منوي‪.‬‬

‫تنودي همم دوحوا بدي حأدع همرنمدي‬ ‫نفومي ي نترى هع ه ضدطويده همند‬
‫‪:‬‬

‫اضــطهاد نيــرون (‪ 15 – 18‬م) ‪ :‬نيتنبددر هضددطويد نوددرن هدد‪،‬‬ ‫‪-1‬‬


‫نل هض ددطويده هإلمبرهي‪،‬ري ددا همرنمينو ددا م م ددوحوو ع ن تنب ددر ب ددع حر ددي‬
‫ينيهدي همم دوحو‪ ،‬فد همقدر هألنل ع فقدا مقدم نودرن بتردوع‬ ‫ه ضطويد همن‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 71 -‬‬

‫ديم همدبتش هاخدر بيمقدير‬ ‫ديموع ع مدي يُ ودت‬ ‫م ‪،‬حد‪،‬خ همرديربا دكوى‬
‫ددي يقوموددي نوددرن ف د‬ ‫همن د‬ ‫نُشددت ت منأدد‪ ،‬مصدديبوو دداد م د ه حنبددي‬
‫حره رنمي نمدع يتدة‬ ‫حاهئق تصرل ع نم همنوع همن هر أبوي نورن ه حيد‬
‫همنيريخ سبيبي نهضحا ع مو ه همنيريخ ‪.‬‬

‫اضــطهاد تراجــان (‪ 111 – 35‬م) فقددا ددي ره ددي هدد‪ ،‬نل‬ ‫‪-2‬‬
‫همم د ددوحوا ديين د ددا محرم د ددا ع نمأد د د ير د ددع ح د دداه نن د ددير‬ ‫دد د‬ ‫مبرهيد دد‪،‬ر‬
‫همم د ددوحوا ع حأد ددع د ددم ثو د دري مد ددكوع بد دديمم‪ ،‬ع ن رسد دده بترد ددي آخد ددر مد ددم‬
‫هممحأما هإلمبرهي‪،‬ريا برنمي‪.‬‬

‫اضطهاد دقلديانوس (‪ 208 – 258‬م) ع فقدا شدوا همقدر‬ ‫‪-2‬‬


‫همثيما ص‪،‬ره خر م ب دع مد‪،‬ه همنتد يب نه ضدطويد م م دوحوو ع نًمدل‬
‫م ددر بو ددام همأك دديئن ن دداهم نبو ددي‬ ‫و ددا هإلمبرهي دد‪،‬ر دت ددايين‪ ،‬ع همد د‬ ‫فد د‬
‫هممقاسددا ع ن مددر بإمقدديد همقددبش ددم همأوددي ع نسدديئر ر دديل همداي ع فدديمن‬
‫دديدهع بيم ددويإل‬ ‫هم ددت‪ ،‬بيمم ددوحوو ع نهسن ددوا همأثو دري بتددا م مزتددت‬
‫نهممخيمددب همحاياي ددا ع نهمك ددر بيممكيش ددور ع نهمنم ددوة ب ددو هم حددع نهمتل ددع ع‬
‫صرل بيسع " صر هم واهد "‪.‬‬ ‫نهإلحره بيمكير ع نتا سم‬

‫مددي فد همقددر همرهبدع فقددا غوددر هألحدد‪،‬هل ع نًمددل بلودد‪،‬ر هإلمبرهيدد‪،‬ر‬


‫صار مرس‪،‬مي ه نر فو رسموي بيماييندا‬ ‫ت طكطو ( ‪ 221 – 201‬م) هم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 72 -‬‬

‫همم وحوا ع نمكحوع همحريا ف همدا ‪ ،‬ن تيمدا همأكديئن ع نبد مل تدا هننودت‬
‫سدد‪ ،‬مرهحدده همندديريخ همكص درهن ع مكدداخه مرح ددا ايددا م د ه نق دديم دهخدده‬
‫م ددم همم ددوحوو مد د‬ ‫ن ددر‬ ‫همأكو ددا ح دد‪،‬ل يبوت ددا همم ددوو ع نهمند د ب ددا‬
‫يندت سديئا فد‬ ‫خدر‬ ‫ف بي تايما ن حويني م رنهسب دييني نمتنقاه‬
‫همب د همن هنن ر فووي همم وحوا ف ًمل هم‪،‬تت ‪.‬‬

‫نن ددطت همددا ‪ ،‬مددم همم ددوحوا ع ندخدده ثوددر م د همدد‪،‬ثكوو صددحي‬
‫همب ددبي همكصددرهنوا ع ممددي ددي م د ثددرل همبدديمن ف د ظودد‪،‬ر همأثوددر م د همتقيئددا‬
‫نهارهد هممنردديربا ع ن ينددت م ددأ ا حايددا همت تددا بددو همم ددوو ه ب د نهإلم د‬
‫همأبددر همند ت ددمت همم ددوحوو ع نبيمندديم همتدديمع‬ ‫هأل مد هددع همم ددأ‬
‫همرنمددين مددم ف دريقو ع ن ثددير همبغردديد همايكوددا نهم ويسددوا بوكومددي ممددا ت درنو‬
‫م همزمي ‪.‬‬

‫قيئد ددا بد ددو هثك ددو م د د ر دديل همأكو د ددا ع ف د د‬ ‫فقد دا حد ددا خد د‬
‫هإلسأكاريا ع حد‪،‬ل حايدا همت تدا بدو هأل نه بد ع حداهمي ي دمم آريد‪،‬‬
‫نهاخر ي مم ثكيسو‪. ،‬‬

‫همم ددوو‬ ‫ظوددر آريدد‪ ،‬فد نتددت ينددت ثددر همم ددوحوو فود تنقددا‬
‫ههلل خ دق‬ ‫هب ههلل م ينيي ميم ها ع ف ع يقبه آري‪ ،‬ه ه همر ع نتيل ‪:‬‬
‫يأدد‪ ،‬موددي ن شخصددي‬ ‫شد دع ن همم ددوو ن ددي ع ن نأددر‬ ‫همم ددوو مد‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 73 -‬‬

‫ن ددم مد د " نهم ددا ههلل" ن بتد د فد د ًم ددل‬ ‫موو دديع نت دديل ‪ :‬يت دد‪،‬ز بد د مل‬
‫مي ا م همم وحوو ‪.‬‬

‫مددي " ثكيسددو‪ " ،‬فقدديل ‪ :‬بد فأددر همثدديم‪ ،‬هممقددا ُحددنع بد يأدد‪،‬‬
‫ه ش د ع بحأع نومي كصر نهحا بتوك ع هد ه‬ ‫ميمي ف‬ ‫ه ب م ينيي مآل‬
‫يني شخصو منموزي ‪.‬‬ ‫ن‬

‫ن اير بيم ر همم هب هاري‪،‬س هم يُتا بي مد همم‪،‬حداي ع‬


‫ي ينبق مع مكطق هممثقبو ع ألن رهد يقوع همتقيئا همم وحوا م سدي‬
‫ي همم هب هألثكيسو‪،‬س ن بي د مد همثديم‪،‬ثوو‬ ‫م هممكطق نهمتقه ع ف حو‬
‫ع ددي ي ددنقوع ن بأوددر يمددا همكددي هم د ي يحأمدد‪ ،‬دد‪،‬هيبوع تبدده قدد‪،‬موع ع‬
‫يمد ددا د ددين‪،‬ه‬ ‫متلد ددع هممبأ د دري نهمب سد ددبا نهألدبد دديد نهممثقبد ددو‬ ‫دد‬ ‫فر د د‬
‫ينت متلع همطبقي هم‪،‬سطم نهمدانوي همند هننمدم‬ ‫آري‪،‬سو م‪،‬حاي ع ف حو‬
‫مووي ر يل هماي م هألثكيسو‪،‬سو ‪.‬‬

‫ن م خ بوا هد ل همخ فدي بدو همبدر هممخن بدا ع فقدا مدر مبرهيد‪،‬ر‬
‫موددع همأكدديئن‬ ‫همرنمددي ت ددطكطو ع بنأدد‪،‬ي متمددع ديك د يرددع ممث ددو م د‬
‫بدو آريد‪ ،‬نمتيرضدو ن قريدر‬ ‫همم وحوا بيمتيمع مع م بدت فد شد همخد‬
‫مب ددا نم ددكو ي ددور ود د همم ددوحو‪ ،‬بت ددا ًم ددل بأ دده ي دد‪،‬هئبوع ع نيب ددانه‬
‫ت طكطو ميل م ر همقيئه ب م‪،‬هوا همم وو ع نمد مل هخندير نحد‪ ،‬ميئدا نثمينودا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 74 -‬‬

‫ددر سددقبي م د شددا نصددير ه د ه همم د هب ن مددل مددكوع مت ددي خيصددي ف د‬


‫ددي مد هموددي همقدرهر همخددي‬ ‫مايكددا نوقوددا ‪228‬مع نهننودد‪،‬ه مددم دا تدرهره‬
‫م‪،‬هوا همم وو ن أبور آريد‪ ،‬نيدردل ع ن أبودر ده مد يد هب مدم‬ ‫بإثبي‬
‫همم وو ن ي ‪.‬‬

‫نهأ د ه صددير هألسددي هدد‪ ،‬دد‪ ،‬همم ددوو م د ن صددبحت ددل همتقوددا‬
‫يتنكقوددي دده م ددوح ع نيحأددع بنأبوددر مد يكدديد بغوددر‬ ‫همرسددموا همند يتددب‬
‫قد‪،‬ل بيمنث ودا ع ن م‪،‬هودا همم دوو ع‬ ‫ًملع ن نتا ها يا كو ا م دوحوا‬
‫د ددين‪،‬ه موتد ددي ي د ددوان هلل بيم‪،‬حاهنود ددا ع نف د د نب د دن هم‪،‬تد ددت بيمنث ود ددا ع‬ ‫ن‬
‫فوق‪،‬م‪ " ،‬ث وا ف نحاهنوا" ن " نحاهنوا ف ث وا"‪.‬‬

‫ايد ددا و همد ددي ‪:‬‬ ‫مد ددم ن د دد‪ ،‬فد ددرتنو‬ ‫آخد ددر د‬ ‫ثد ددع د دديد هخد ددن‬
‫هألرث‪ ً،‬وا نهمأيث‪،‬موأواع حوا هخن بي م م ما هه م م دوو يبوتدا نهحدا‬
‫دم مددي‬ ‫ألند مد د م هثكددو ألند مد مدريع نهد ب ددرد فأددي هد ه هدد‪ ،‬همخد‬
‫ي مم بيم ه‪ ،‬نهمكيس‪ ،‬ع بيمك با م وا همم دوو ع نتدا هنتقدا هممتديمع‬
‫ع ن ددي م د هددع ه د ل هممتدديمع متمددع ف دد‪،‬‬ ‫همايكوددا مبددش ه د ه همخ د‬
‫‪821‬م نمتمع خ قواننوا ‪881‬م‪.‬‬

‫همم دوو مد‬ ‫مي هممتمدع هألنل فقدا هننودم مدم قريدر فأدر م دههدي‬
‫مودي ن دا م مد مل م هإلمد ع نتدا سدير دم‬ ‫يبوتا نهحا ع ن همتد رهد نمدا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 75 -‬‬

‫كدديئنع نه د ‪ :‬همأكو ددا هألرث‪ ً،‬ددوا بمصددر نهمحب ددا ع‬ ‫ه د ه همددكو ث د‬


‫صدحي هد ه هممد هب ب صدحي همطبوتدا‬ ‫نهألرث‪ ً،‬وا هم ريينواع نتا ر‬
‫هم‪،‬هحا ع ثدع ي دق دووع بتدا ًمدل هسدع هموتيتبدا ع ن دبا مدم يتقد‪ ،‬همبرد د‬
‫يا ننيصر ه ه همم هب‪.‬‬ ‫هم‬
‫يمدهع ن ه‪ ،‬د‬ ‫يمه ننيس‪،‬‬ ‫م م وو ه‪،‬‬ ‫نهع ب مل يتنقان‬
‫غوو ددرع نهد د ه ه ح دديد دهئ ددع‬ ‫منح ددا بكيس دد‪ ،‬بغو ددر هخ ددن إل ن همند دزهج ن‬
‫يكبص دده مط ق دديع ن بي ح دديد همطبوتن ددو هإلموو ددا ن همب د دريا دهخ دده رح ددع هم ددوا‬
‫همت د رهد أ‪،‬نددت مكومددي يبوتددا نهحددا ع ن ددم ًمددل فتبددير يبوتددا نهحددا ع مددون‬
‫مقص‪،‬د بودي همطبوتدا هم ه‪ ،‬ودا نحداهي ن همطبوتدا همب دريا نحداهيع نمدي ه حديد‬
‫همطبوتنو ف يبوتا نهحا ‪.‬‬

‫م ددي هممتم ددع همث ددين ع فق ددا ه خد د متنمت دد‪،‬ل تد درهره يق دد‪،‬ل ب دديمطبوتنو (‬
‫هإلم ه نمع ف همكيس‪ ،‬فأي همم وو ‪.‬‬ ‫هم ه‪ ،‬نهمكيس‪) ،‬‬

‫موع همبر هألخدر ع ن رفد‪،‬ه بيسدع همك ديير ن دبا مدم‬ ‫نتا ه نكقن‬
‫ه ه همم هب بق‪،‬م ‪:‬‬ ‫دهفع‬ ‫ن ط‪،‬ري‪ ،‬هم‬
‫هدد‪ ،‬همم ددوو مددبن‬ ‫ف د همم ددوو يبوتنددو ب ددخو نهحددا ن‬ ‫"‬
‫همكيس‪ ،‬ع ن همكيس‪ ،‬صير هوأ م ه‪ ،‬نم أكي مد ع ن مدريع يتد‪،‬ز‬
‫ُا م م ههلل به م همم ووع ألنوي مع ا هم ه‪. ،‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 76 -‬‬

‫من الكتاب السريان قبل االنقسام‬


‫ابــــن ديصـــــان‪:‬‬
‫دمون ومكدي بكودر‬ ‫نما هب ديصدي فد همرهدي سدكا ‪188‬مع نتدا أد‪،‬‬
‫ددي يمددر ف د همرهدديع ن ت ددع ف د همددب إل همم أ د مددع بتددر هب د‬ ‫ديصددي هم د‬
‫همم ددل متد ت ومددي رهتوددي بدديم غنو هم دريينوا نهمو‪،‬نينودداع نترددوي متددي وددا همصددبيع‬
‫نبق د هب د ديصددي ف د همرهددي حنددم سددكا ‪112‬مع ثددع خددرج مددع ب‪،‬ي د مددم مايكددا‬
‫دم‬ ‫مكب ع ن ينت ف ًمل همحو مر زه متبيد همأ‪،‬ه بع ن ن مد هبد ديصدي‬
‫همأد دديه هأل بد ددر ممتبد ددا مكد ددب نمك د د ت د ددع هم‪،‬ثكود ددا هممنص د د ا بتبد دديد همأ‪،‬ه د ددب‬
‫نهمكت‪،‬م‪.‬‬

‫ن كامي ‪،‬مم بتر همنيسع –رفوق همصبي‪ -‬رخ همرهي سدكا ‪113‬م ديد‬
‫مم همرهي نفووي مق بتش م ه نكق‪،‬ه همم دوحواع ف درح‪،‬ه مد سدرهر هد ه همداي‬
‫همتاياع في نكق همم وحوا نمأك مع ير فد ه نكيتد همداي همتايدا سدببي يصدرف‬
‫د همتكييددا بارهسددا همب ددل نهمت دد‪،‬م همايكوددا حنددم صددير رئو ددي ممارسددا همره دديع‬
‫دع نمترفداع نمأد ر ديل‬ ‫يطبق م همم دوحوا ده مدي هسدنبيدل مد‬ ‫نحينل‬
‫تيم ب ه ه همر ه بتا نفي ‪.‬‬ ‫همأكو ا هم ريينوا ش‪،‬ه‪،‬ه ميل همتمه هم‬

‫ن نددر ف د ت‪،‬هم د مددي يتتدده خ ص د متقوا د همم ددوحوا م‪،‬ضددع شددل فددكح‬
‫نتددا فد نيبي د ند يتنقددا فد مد نهحددا ن هإلن ددي حددر ي ددنطوع يبتدده همخوددر ن‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 77 -‬‬

‫ن يتيتددب بتددي أل ميم د ع نسدد‪ ،‬يأدد‪ ،‬هكدديل‬ ‫ينتكددب هم ددرع نهدد‪ ،‬فددي ع نسدد‪ ،‬يثددي‬
‫ح ي ف هاخر عنمأ ر يل همأكو دا مدع يقب د‪،‬ه نيبدي هبد ديصدي ننصدب‪،‬هي ب نودي‬
‫ندد‪،‬ع مد هموريقدداع ن م دد‪،‬ه ددم صددا همم ددوحوو كودديع نيقدديل ند رحدده فد نهخددر ييمد‬
‫مم بيل رموكوي نهسنقر فووي حنم ‪،‬ف سكا ‪222‬م ن ي مرل ‪ 15‬يم‪.‬‬

‫ن ن د هب د ديصددي فرتددا بيسددع همايصددينوا ن ددبا مو د ع نتددا م دد‪،‬ه ددم ن ددر‬


‫بدديع هب د ديصددي ظ د‪،‬ه حنددم‬ ‫تيموم د ن نيشددوال بتددا م‪ ،‬د ع ني د ر يتقدد‪ ،‬همرهددين ب د‬
‫ينددت همتيمددا‬ ‫همقددر همثدديم ع نممددي ددي هب د ديصددي م د ثره ددم همم ددوحوو ب ددترل همد‬
‫فريع نب مرطره مم متيرضدن بيم دترع فبد ل متود‪،‬ده بودره‬ ‫حب ن نغكم ب ع فقا ر‬
‫مول نيشوا يقر بوي م نيشوا هب ديصي هم تبواع نمع يأد مدير فدريع نحدال‬ ‫ف‬
‫حددا مد تدديموع ن شددتير هبد ديصددي بدده نتددو فد ًمددل يرديً ربدد‪ ،‬بتددا صددر‬ ‫هدد‪ ،‬همد‬
‫فريع‪.‬‬
‫كتــابـاتــه‪:‬‬
‫نض ددع هب د ديص ددي نب ددي ش ددنم نم ددع يب ددق مكو ددي أو ددر ن ددي نهح ددا نه دد‪" ،‬ش درهئع‬
‫همب اه " نفو نقيخ ح‪،‬ل تروا همقرديد نهمقدارع نهد‪ ،‬تدام ندو بيارهمودا همحايثدا در‬
‫دم فأدير‬ ‫حنم ها بتا همأني هممقدا ع ن د ر هممصديدر شدرهئع همب داه يحند‪،‬‬
‫سيسددوا نهد ‪ :‬هإلن ددي حددت د ثور ث ثددا كيصددر هد همطبوتددا نهمقردديد نهإلرهد ع مددي‬
‫نغوددر ن مددي همقردديد فودد‪ ،‬هم د طا همند خ‪،‬موددي ههلل هم‪،‬هحددا‬ ‫همطبوتددا فود خيضددتا م درهئع‬
‫نهمخ دديمق م أ‪،‬ه ددب مأد د نغو ددر نض دديع همحو ددي همب درياع م ددي هإلرهد فو د همحري ددا همند د‬
‫مو بتمه همخور نهم ر ف ه مي مون محانده بيمطبوتا نهمقريد‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 78 -‬‬

‫مم كةُب دنشوٌونم دَاةإَُةُا دويٍم عبَل دًَأُن‬


‫‪ 1.‬ممد د دد دُما ًَونمد دةُا اؤَ ددب وًُمد د ملم د دعَل عَششمشد د لَا اَمد دوٌن ‪.‬‬
‫ُكاةُا امشد د َ ةَمد د بَد ددل دًَد دأُن ‪ُ .‬كَد ددُ نَشمد ددؤ َُمد ددجبا دشَد ددفيٍل شمد د عَ‬
‫دمة ممَؤؤيٍ وًَُةٌُن ‪.‬‬
‫اند ‪ .‬معددُ وُا نيمددل‬ ‫‪ 2.‬شمددشعمة نيمددل دُؤ دوٌن ممد عبَددل كَددُ اد م‬
‫دمامَ ددة دممش د َْ وُا عَ د دَممَؤؤ ديٍ وًَُ د مم دُما مم د د ددُمَوو ‪.‬‬
‫دنمش عَ مة اُملًٍ وًَُةٌُن ‪ .‬دَاؤَوو منَؤمي اَشَ ‪.‬‬
‫‪ 3.‬مةَ دًم اُملًٍ عمؤ اَوًُا عَدم وند دامَدل وُا عَد ‪ .‬دمان مَدُ وٌُ‬
‫اَعُ ددؤا اًَ َة د دام ددلًٍ اَن ددةٌُن ‪ُ .‬وٌُ اَك ديٍ عَبةَينةش د ُ ُبم د بؤن د‬
‫ممُما دَمفَ ًٍُ اَنةٌُن دةمابٌُُن ‪.‬‬
‫طد د ددي مة د د د ُ َاك د د د ٍي مان د د دوٌن عَب َة د د د نا انش د د د اًَ َة د د د د ُ منش د د د وٌن‬
‫‪ 4.‬مم ًَ‬
‫ملَ د د د ُؤوٌ ‪ .‬ام ُ دَب ًَؤ د د ددجببَ دطُ د د د وَُُ اب د د ددًٍُ ب د د ددؤدما نيم د د ددل‬
‫ممةمْم وُا مبيةمؤ ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 79 -‬‬

‫‪ 5.‬اممَل عمؤ بَل دًَأُن اممَل عدا اَوًدُا ‪ .‬مةد وديٍم بلكايةد د ُ وُا‬
‫مَ ددُ وٌُ اَعُ ددؤا دكًَ ددي ‪ .‬اَُ دمَ ددُ وٌُ ُ ُ ُبم د دكٍ ن ًٍ ددة ُةَرًٍأُاًٍ ددة‬
‫نمةدَبلٌُن بةَينةش ‪.‬‬
‫‪ 6.‬اوً ددُا اممَ ددل امند د م ددل عد ددؤعيم وٌُ بةَد دان شد ددةيٍن شمد د عَة دوكند دوٌن‬
‫نددةًٍبوٌن فمددةنشنم ‪ .‬اممَددل عمددؤ بَددل دًَدأُن امن ةٍاعَددف وُ ب د َددية‬
‫مم مَ ددَشيٍش وٌُ ممةؤٌُن ‪.‬‬
‫ب دوٌةُا دةٍاعَ ددف ‪ ُ .‬مم ددةبَعي ب دوٌةُا دَان ددة ةمشَد د‬ ‫‪ 7.‬ام ددُرا عُد د‬
‫امنوٌن ام ُ دةمفَس عؤٌُن ‪ .‬دوكنوٌن نمش عوٌن ممُما د ُبيم ‪ .‬مَؤفُةنمد‬
‫نيمل ممشةُاعوٌ وَُ ممشةاعيٍ ُ وُا مشَ ُعوٌ مشَ عيٍ ‪.‬‬
‫‪ُ 8.‬كامَ د د ددة دَمشَد د د د عيٍ دنم د د ددةر ٌُن وَُ ركايةد د د د دَمشَد د د د عُة دشَ د د ددفيٍل‬
‫‪ُ .‬نم ددُاوٌن ممةد دوٌ مبيةم ددؤ ‪ .‬اب ددُا وَُ نيم ددل شَ ددفيٍلا وند د‬ ‫نمشَد د‬
‫‪.‬‬ ‫دنمَُن انش اًَ َة نمشَ‬
‫‪ 9.‬اوً ددُا اممَ ددل امند د ملمد د عَف وَُ ُبمد د اند د ‪ .‬شَ ددلًٍة دًمد د عوٌدد دَُا‬
‫عَششَ د ُعوٌ عؤعيم اَمَان ممطًَي دممة ن مف ان ‪.‬‬
‫‪11‬بَددل دًَدأُن اممَددل ‪ .‬امود ٍشةُن ًٍة ممَؤمددي اَنددة ‪ .‬بدلَا دًمد دَن دممد‬
‫‪.‬‬
‫‪َُ .‬ملمةطَفُ ٌد د ددو ُبم د د د َُد ُ مملًة د د د ‪ .‬ممد د ددةدلكب‬ ‫دشَد د ددفيٍل مشَ د د د م‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 81 -‬‬

‫ٌُرم د دَش ددلرا ُ مم ددةن مف ‪ .‬ممطًَ ددي دَمبَ دشٌو مبَ م ددم ب ددؤعيم‬
‫دمامَلة عؤٌُ ‪.‬‬

‫من كتاب شرائع البلدان‬


‫البن ديصان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ -1‬مد د تب دده ي دديم ك ددي ف ددم زي ددير خوك ددي شم ددترمع ن ددم هبد د ديص ددي‬
‫ند د بخو ددر سد د مكي ‪ :‬د َّدع ك ددنع‬ ‫د د نر‬ ‫ف‪ ،‬دداني هك دديلع ن ك ددامي‬
‫نحاث‪ ،‬د‬

‫‪ -2‬ألنكدم سددمتت صدد‪ ،‬أع مد همخدديرج كددا دخدد‪،‬ممع ن ددي تددا تدد‪،‬د ند‬
‫ي د د مكي ‪ :‬م دديًه كد دنع‬ ‫من ددم ن دداني ننح ددا ف ددم ش ددمد مد د تب د د‬
‫ق‪،‬م‪ ،‬مأم ينأ ع ك متكي ‪.‬‬

‫‪،‬يد ه هد ه يقدد‪،‬ل مكددي ‪ً :‬ه ددي ههلل‬ ‫‪ -2‬فق كددي مد كائد ‪:‬حقديً مقددا ددي‬
‫بت ‪،‬ه مي مرن ‪.‬‬ ‫نهحاهً مي ق‪،‬م‪ ،‬ن ن خ ق همكي ن ن يريا‬

‫‪ -8‬ف مدديًه مددع يخ ددق همكددي بحوددا ي ددنطوت‪ ،‬همخطدد ع بدده يتم دد‪،‬‬
‫همخور فم ه نتتع نب مل نع رهد ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 81 -‬‬

‫‪ -8‬فقيل م هب ديصي تده مدم يي ‪،‬يد ه ع ممديًه م‪ ،‬د‪،‬د فدم فأدرل‬


‫ينخ ددق همك ددي‬ ‫مد د همأ دده م ددون نهح دداهًع ن ند د نهح ددا ن يري ددا‬
‫بيمتال نه سنقيما ‪.‬‬
‫مت هد د همد ي مد سدكم مأدم يتطد‪،‬نم‬
‫‪ -1‬تيل ‪،‬ي ه ‪ :‬ني ييسوا س ُ‬
‫نت ع فم هممبودا مدل‬ ‫‪،‬هبيً ع فقيل م هب ديصي ‪ً :‬ه رد‬
‫نت ع شوايً مم ه‪ ،‬بر مكوع ‪.‬‬

‫دنت عع نمدون مد هممط د‪،‬‬ ‫‪ -1‬خودر مدل ( يأد‪ ،‬كدال) همرأبدا‬


‫د موعع نمأ د خوّددرهع فددم‬ ‫( يأدد‪ ،‬كددال) همرأبددا فددم‬
‫ه مييرأب‪ ،‬ع أل هممت مو يُ م‪ ،‬ن ي م‪. ،‬‬ ‫ي م‪،‬ل‬

‫ي د ل وداهً ع نيترفد‪،‬‬ ‫‪ -5‬نمنم س م‪،‬ه ف و‪ ،‬ود‪،‬ه ًهد هم ديئه مدم‬


‫يتر هإلن ي ول ي ل ‪.‬‬ ‫ميهم رأبن ع ألن م همتموه‬

‫‪ -3‬فق دديل ‪،‬ي د د ه ‪ :‬ن ددي ريد ددا ت ددعع نم د د مل هبن ددا ُ ن ً ب د د هل‬
‫خ‪،‬هنم ه د ألنم خته مكل ‪.‬‬

‫‪ -10‬نتيل هب ديصي ‪ :‬ندل دنأ ع بمودير ع نمأد ه دع ند مد ي د ل‬


‫دداهلع يقنددر مد يريددق‬ ‫يقنكددع بددان‬ ‫( سددا ا) صددحوحاع نيريددا‬
‫همحق ن يختهع أل ًمل ي تال ستيد ( بور ) بمي ت ت م ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 82 -‬‬

‫أفــريــم ‪:‬‬
‫نمددا ف د نصددوبو سددكا ‪201‬مع ن ددي بدد‪،‬ل دديه صددكع ي ددمم بوددزل‬
‫ن ينددت م د م ددوحواع نتددا دديد ف د مصدديدر خددر ن د نمددا ألبدد‪،‬ي م ددوحوو ع‬
‫بديل ممدي ر‬ ‫سقل نصوبو ع ن ق‪،‬ل بتش هممصديدر‬ ‫م يتق‪،‬‬ ‫نن ن م‬
‫ه صدديل هبك د بيمم ددوحوو يددردل فمرددم مددم همأكو ددا نه نمددا ف د س د همثيمكددا‬
‫ر ن همثيمكا نهمت ري ع نهألر و ن ما ف همثيمكا نهمت دري ع نهندنلع بتدا‬
‫ًمل ف س ل همرهبكا‪.‬‬
‫‪،‬فوي سكا ‪282‬م ه بيتدي مدع همبدر‬ ‫نحوكمي نتَّع هإلمبرهي‪،‬ر همرنمين‬
‫نصوبو ع رل فريع نصوبو منتوي مم مايكا آمدا ف تديم‬ ‫يقر بيمنكيزل موع‬
‫فووي بتش هم‪،‬تت نمأك مع نطه تيمن بوي فكدزع كويع ن خوره رحه مم مايكدا‬
‫همرهدي نرهفقد مووددي مودع مت مد مارسددا نصددوبو نمتلدع شدرهفويع نهكدديل مدده‬
‫رفدت فومدي بتدا بيسدع مارسدا همبدر ع ن قد‪،‬ل بتدش‬ ‫سنيًه فد مارسدنوي نهمند‬
‫ن د هي نتددا س ددوي خصوصددي م دريي همقدديدمو م د‬ ‫هممصدديدر ن د هدد‪ ،‬هم د‬
‫حت حأع همبر ن ي يكبق ووي ه‪ ،‬نم خرج مت م نصوبو ‪.‬‬
‫كيين د‬ ‫نتددار همتدديمع همم ددوح فردده ه د ه همأي ددب بتددا نفي د ف دزهد‬
‫بآثيرل حنم صير مبتش نيبي مر زه خيصي ف همطق‪ ،‬نهمص ‪،‬ه ع نتدا مُقدب‬
‫هممت ددع ع ننب د هم دريي ع نشددمن هم دريي ع نصدديحب همحأددع ع‬ ‫بيمم بددي‬
‫نتوثير همرنع ع نه‪ ،‬بحق حا م يهور ني هم ريي ف همدكلع نههنثدرع ن قد‪،‬ل‬
‫همد‬ ‫هممصيدر ن بدا يقدرى هم دتر فد نصدوبو فد سد مبأدر ع نهمدره و‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 83 -‬‬

‫ددي شدديئتي ف د ًمددل‬ ‫دفت د مددم نيبددا هم ددتر ترهد د م ددتر هب د ديصددي هم د‬
‫همتصددرع نم ددترل ف د نصددوبو تومددا يريخوددا فودد‪ ،‬يددامكي ددم مقدداهر مددي ينن د‬
‫نبوددي ف د‬ ‫ههممايكددا م د آ م يدديم حددرن همبددر ع نتددا بددا دداد همقصدديئا همن د‬
‫نصددوبو حددا ن دري تصددوا ع زهدهددي ف د همرهددي مددم سددت نخم ددو ع ثددع‬
‫يندت ودي د نصدوبو ع ن ي دق وودي موتدي‬ ‫زهدهي حنم ب غت سدبتي نسدبتو‬
‫هسع "نصوبوكوي "‪.‬‬
‫وتنقسم آثار أفريم األدبية إلى قسمين‪:‬‬
‫األول‪ :‬كتابات منثورة‪.‬‬
‫الثاني‪ :‬كتابات منظومة‪.‬‬
‫مددي نيبي د هممكثدد‪،‬ر ف د شددرنع ددم دداد مد سددبير همأنددي هممقددا‬
‫نهماييي ددرن مددع صد كي كد مبيشددر بدده ددم يددا مند خر ع نتددا نصدده موكددي مكد‬
‫ف مغن هم ريينوا شرع م بر همنأ‪،‬ي ن زد بور م سبر همخرنج محب‪،‬ر فد‬
‫مخط‪،‬ي ددا فد د مأنب ددا همبي وأ ددي ع نمخنص ددر ش ددرع همتو ددا همق ددايع ح دداهمي فد د‬
‫همبي وأي نهاخر ف هممنحل همبريطدين ع نشدرنع مرسديئه بد‪،‬من مدع هألني ودهع‬
‫وددال ه نرفددت همأكو ددا هم دريينوا برسدديئه بدد‪،‬من ددم نوددي م د نيبددي‬ ‫نف د‬
‫همتوددا همتايدداع نمود ه شددرع فدريع ه د ل همرسدديئه مددع هألني وددهع ننصد كي بيم غددا‬
‫همص‪،‬م نح ‪،‬ل همرنع همقدا‬ ‫همو‪،‬نينوا شرنع م سبر همنأ‪،‬ي نهمخرنج ن‬
‫نهمن‪،‬باع ننص كي بيمتربوا شرع م سبير م‪،‬سم همخم ا‪.‬‬
‫مددي نيبي د هممكل‪،‬مددا فود همق ددع هأل بددر مد آثدديرل هألدبودداع نشخصددوا‬
‫فريع هم دي ر شدور ن تد‪ ،‬بأثودر مد شخصدوا فدريع همكديثرع ن نيبي د هممكل‪،‬مدا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 84 -‬‬

‫يندت‬ ‫مودع هألنزه هم دريينوا همند‬ ‫نيبي د همكثريداع نتدا خردع مبكد‬ ‫ثر م‬
‫صددرلع فددكلع ددم هممقددييع همخم ددا نهم ددنا نهم ددبتا نهمثمينوددا‬ ‫مترنفددا ف د‬
‫نهمن تا نهمت ر ع بوكمي نلع هم ترهد هممن خرن تصيئاهع م نز ن هثكو ‪.‬‬
‫نتا فر فريع بو ن‪ ،‬و م هم تر‪ :‬هممارهخ نهممومر‪.‬‬
‫ددا‬ ‫مددي هممددارهخ فودد‪ ،‬هممكل‪،‬مددا همن د ك دداع نينأدد‪ ،‬هممددارهخ م د‬
‫داد هممقدييع فد حودي‬ ‫اد مقييتوي حوينيع ن خن ل فد‬ ‫ن ين ف‬ ‫بوي‬
‫أد‪،‬‬ ‫نمون م همررنر‬ ‫خر ع ن ه بوت م بوي هممارهخ تيئع بكب‬
‫م صد ا بيمبودت هم ديبق ن هم حدقع نهد ل هألبودي ير ودي فدردع ن درد ود فرتدا‬
‫بتا ه بوتع نم ماهريى نزه شنمع نيتا فريع مد خودر نديظم هممداهريىع‬
‫دم ر ودب همحدرن‬ ‫دير‬ ‫نتا ح ه فووي ح ن دهنند فد مزهمودرلع فدكلع بودي‬
‫ر م)‪.‬‬ ‫هألبتايا ني‪،‬ره م ر وب حرن هسع ي ‪،‬ع ن حرن هسم (‬
‫أدد‪ ،‬هد ل‬ ‫مددي هممومددر فودد‪ ،‬هممكل‪،‬مددا همند قددر ن ك دداع نيمأد‬
‫هألبوددي ع ن بوي وددي من ددينيا هممقددييع أيمبدديع‬ ‫هممودديمر ي‪،‬ي ددا بحوددا ب ددن آ‬
‫دديد مد ًه د دديمنو نأدد‪ ،‬هألنمددم‬ ‫نهد م د ًه هممقددييع هم ددبتاع نه د‬
‫ك ددا أو ددرل مد د‬ ‫ك ددا ف ددريع ن‬ ‫مد د ث ث ددا مق ددييع نهمثينو ددا مد د ربت ددا‪.‬نم ددع يأد د‬
‫ف نتت مند خر بتدا فدنو‬ ‫همأني همقاميد تيفوا مقص‪،‬د ع نمع لور همقيفوا‬
‫همتر مب د هم ريي ع ننوتا من ثور هألدبيد بيم تر همترب هممقبم‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 85 -‬‬

‫م م ملا دمؤفة مل افلًم وورًة‬


‫داي عوةا‬

‫اًَ د د د دةُا كًَد د د د دؤُ عَ دأعًَوةُاأل‬ ‫‪ 1‬اُُ عُ د د د د رمم د د د د د دم ً د د د د دٌوةرننم د د د د د د د د‬


‫بؤن اؤش ُبؤَُ دَاةًٍُ‬ ‫‪ 2‬دَ عًَ د د د د د د د د د د دوةُا و عوً عُ د د د‬
‫ع د د د دعمُن دَمد د د د د د دأَعمد د د د اَنة‬ ‫‪ 3‬عُ ةمم د د د د دشٌوبي د د د د د دؤ بمطؤُةد‬
‫وٍيشةُا بلَُم و مم اَنة‬ ‫‪ 4‬دكًَ د د د د د دي ام د د د د دُن دَمد د د دأَعد دي دة‬
‫عُ د د بؤ عؤا‬ ‫ُاٌ دو‬ ‫‪ 5‬نةٌوب عُ شَعةُا مم ًٌوم‬
‫َُبعٌ د د دوةُك عُ ممد د د دةمَؤد دأُا‬ ‫‪ 6‬دَ عًَوةك عُد د مم د د د د دةطَ د د دؤ د دش‬
‫اًَ دَمد د د د د ََُمٍب ععَبُا‬ ‫‪ 7‬عُ م ََُمٍ د د د ددب انش عَأعًَوةُا‬
‫اًَ منمد د د د د دؤم د د د فد د د د د د د دنٍيؤةُا‬ ‫‪ُ 8‬عُ رٍُب منم د د د دؤم د د دَكً د دةُبم‬
‫دو معُرا عةَفش ُفَ لا‬ ‫‪ 9‬شب د د د د ٍب عًَد د د د ددتوةُا ُبدعٌوةُا‬
‫ُنف ٍب فؤً بمية شوندم‬
‫بطد د د دؤُ مم ُا ةًَ دبٌوةوٌُن‬ ‫‪ُ 11‬كان نمُشَد د د د د د دة ُكاةُا مٌد د د د د دوةُا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 86 -‬‬

‫من ميامر المعلم مار أفريم السرياني‬


‫عن الصالة‬

‫دحدب همدمأيسب تدبده دل د م همص‬ ‫‪ -1‬يدي مد‬


‫ل هاخر‬ ‫هد همدرفودق مل ف هد ه همتديمع نف‬ ‫‪ -2‬أل همصد‬
‫فو‬ ‫صد‬ ‫همدزمد همد‬ ‫دح دبدكد بديي د‬ ‫‪-2‬‬
‫مل‬ ‫ردع ف هم دميد م‬ ‫‪ -8‬أل ده زمد ص دوت فدو‬
‫فودوي مم ههلل‬ ‫‪ -8‬هس در مل سدي دا م همو‪،‬م نهدخده صد‬
‫نر ديؤل مد يدردودع‬ ‫‪ -1‬أل ص دل مد درفدش‬
‫مدي يدبدأدرن م دتدمه‬ ‫همبد ر يبددأرن م ص‬ ‫‪-1‬‬
‫مثده (حبوع) م أ مدي همنيفوا‬ ‫همأنب هممقاسا‬ ‫مي‬ ‫‪ -5‬ن يحب‪،‬‬
‫دي ا همكبدن نهمت دا‬ ‫همن‬ ‫نهما ‪،‬ه‬ ‫‪ -3‬يندر د‪ ،‬همصد‬
‫نيدخر د‪ ،‬م س د‪،‬ه‬
‫بدطده فد‪،‬ره ‪،‬بدندودع‬ ‫‪ -10‬فإًه حد دا ن دم همم‪،‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 87 -‬‬

‫مم مَُرنشم دمل اَفلكًم داَي مَيؤُ دَاعُؤا‬

‫‪ 1‬اَعُؤا دَُمة اَي طًَور وٍيةَا‪.‬‬


‫‪ 2‬حبَيؤُ وَُ دممةمؤ طَعةمؤ طًَورا‪.‬‬
‫‪ 3‬امةفشَل وُّا عمؤ طًَورا دُمَوو ‪.‬‬
‫‪ 4‬مَيؤُ دبلًٌُمؤ وًٌٌُو مَجبدمؤ‪.‬‬
‫‪ 5‬وٌُ نم بلًٌُ حبَيؤُ دممةمؤ‪.‬‬
‫‪ 6‬مأًن بَجبنًةُا دَنشَششةيؤ ‪.‬‬
‫‪ََ 7‬ي حبَيؤمؤ وٌُ ش ٍ ديؤٍب شٌوحبمؤ‪.‬‬
‫‪ 8‬وًٌٌُو طُعم عؤٌُن ُطعٍيةٍب عمؤ‪.‬‬
‫‪ُ 9‬وًٌٌُو ًَؤب مَيؤُ اُو عَ لٌُبم ‪.‬‬
‫‪ 11‬طعمةةمو مَلكَبةُا دًَؤب عُؤ اٌوشة ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 88 -‬‬

‫‪ 11‬شلا ةًَُب بمية دًَودش دَ بَو إَُو ‪.‬‬


‫‪12‬دةَم نمةَُاَُ عَُ بعم عمؤ‪13.‬‬
‫‪ 13‬دعُ نم نمفؤكا عمؤ وٌُ بعٌوًمؤ‪.‬‬
‫‪ 14‬شُا عمؤ بمية دودش كَُ وٌُ ب ًَي‪.‬‬
‫‪ 15‬اةة دَشلا بؤ ممةمؤ نم بَة‪.‬‬
‫‪ 16‬مَيؤُ دبمؤ ةموفَق ةموُكا نةٌونمؤ‪.‬‬
‫‪ 17‬شؤٍين م ًَنُما مم وَشنشةَوو ‪.‬‬
‫‪ 18‬امش َ و دَنأًَُرٌُن ةَفةٍي اإزَُو ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 89 -‬‬

‫من مداريش مار أفريم عن قوة هللا‬


‫ندزل د م بده سودكديد‪.‬‬ ‫‪ -1‬ههلل همد‬
‫‪ -2‬نحدمد د همدتدبه بدقد‪ ،‬مدكد ‪.‬‬
‫مديم ‪.‬‬ ‫ًه‬ ‫‪ً -2‬مدل همدتدبده همد‬
‫‪ -8‬ت د‪ ،‬خديمدق هد همدن شدا د ‪.‬‬
‫‪ -8‬أل همدخديمدق بديم دقد‪ ،‬همن مك ‪.‬‬
‫بح ‪.‬‬ ‫‪ -1‬دندطدودع همدمخ ‪،‬تي‬
‫‪ -1‬هم مد‪،‬ه بدقد‪ ،‬د درفع مدتال‪.‬‬
‫يحم وي (هم م‪،‬ه ) م ه فو حم ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ه‪ ،‬هم‬
‫نهب همقد‪ ،‬م أرنبوع يري‪.‬‬ ‫‪ -3‬هد‪،‬همد‬
‫‪ -10‬حدم ن همدمر دبا همدن نهبوي همق‪. ،‬‬
‫ًه شيد رحمن ‪.‬‬ ‫‪ -11‬حه ثينوا ف يبت هممقا‬
‫‪ -12‬هدكديل يد دندقد بدم يط دب ‪.‬‬
‫يدرده يديمدب م د ‪.‬‬ ‫‪ -12‬ألن د‬
‫‪ -18‬حه ببدوت همدمقا بوكمي ه‪ ،‬ف همأه‪.‬‬
‫هم دحديبا همن حه بوي صيبت مك ‪.‬‬ ‫‪-18‬‬
‫ريأن ‪.‬‬ ‫أ‪،‬‬ ‫‪ -11‬همقد‪ ،‬همدن أدب‬
‫همدرسه همصوديديد مد زي‪. ،‬‬ ‫‪-11‬‬
‫يدرسم‪،‬ه شأه سرهرل‪.‬‬ ‫‪ -15‬هسندطي د‪،‬ه‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 91 -‬‬

‫أثر انقسام الكنيسة على األدب‬


‫السرياني‬

‫يبددا همتصددر هم د هبم م د د هم دريينم فددم همقددر همخدديمن هممددو د ع‬


‫تيمددت هممكيز ددي بددو همم ددوحوو حدد‪،‬ل يبوتددا همم ددووع ن ددي مد ثددر‬ ‫مكد‬
‫ه ل هممكيز دي ظود‪،‬ر مدي نو ع ك دب هحداههمي مدم همم دوو يبوتدا نهحدا ع‬
‫نهد ددع همغربود دد‪ ،‬ن هموتيتبد دداع ن ك د ددب هألخد ددر مد ددم همم د ددوو يبوتند ددو ع نهد ددع‬
‫هم رتو‪ ،‬ن همك يير ‪.‬‬
‫نمددع باهيددا ه د ه ه نق دديم فددم همتقوددا ع هنق ددع همأنَّددي هم دريي مددم‬
‫دده‬ ‫مدي نو ع مأده مي ددا مكومدي ماهرسدوي همنددم كيصدر هد ه همبأددرع نه خد‬
‫مي ددا مكومدي موتددا خن ددل د موتددا همتمي ددا هألخددر ع نمد هممحنمدده‬
‫يأ‪ً ،‬مل ننوتا همم‪،‬تع همتغرهف ع ن مل هسنتمه ه مدكوع حرنفدي مخن بدا‬
‫ف همأنيبا ننليمي منبييكي م حر ي ‪.‬‬
‫ثددرل همتموددق فددم د هم غددا هارهموددا‬ ‫همتقيئددا‬ ‫ن ددي مو د ه ه خددن‬
‫هم دريينواع فرهحددت دده فاددا كيضدده فددم سددبوه د ددع متنقدداهي ن تبددر د آرهئوددي‬
‫همب بوا نهمتاموا بنتيبور كيسب متنقاهي ‪.‬‬

‫ه ييئبا ننم‪ ً،‬ي مأه ي ب ‪.‬‬ ‫نتا ر يكي ه نقام هع نّي‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 91 -‬‬

‫ومن الكتاب السريان أصحاب الطبيعة الواحدة‬


‫"اليعـاقبـة"‬
‫‪ - 1‬إسحاق االنطاكي ‪:‬‬
‫نم ددا س ددحي فد د همره ددي فد د همرب ددع هألنل مد د همميئ ددا همخيم ددا ن ددي‬
‫سددحي م د ندت د د‪،‬م هألد هم دريين ع ن ددي يُتددر بيس ددع " لددوع نطي و ددا" ع‬
‫"ن سحي همأبور" ع "همكيسل"‪.‬‬

‫نتا ًهب مم همرهدي فد حيدثند حودا قدم همت دع دم يدا "زن‪،‬بود‪" ،‬‬
‫مو فريع ع ثع ننقه سدحي مد همرهدي مدم نطي ودا ع نهملديهر هند تدا يد‪،‬‬
‫ف حاهثن مم بتا ممي ًهب مود ثودر مد هممد‪،‬هيكو ع ً يدرن ند زهر رنمدي‬
‫م ن همنحايا ‪.‬‬ ‫يريخ نفي‬ ‫نماني خر ع ن يتر‬

‫نزه هم د ددتر تد ددا‬ ‫ن د ددي سد ددحي شد ددي ره منمو د دزه ع نبد دديمرأع م د د‬
‫متدب بديألنزه هم دتريا‬ ‫ود فدريع همد‬ ‫هسنتصت و ‪ -‬م أن مي دي‬
‫ددم هم غ دداع نمحي ي د د‬ ‫س ددحي ت ددا ف ددي فد دريع فد د س ددوطر‬ ‫و ددي –‬
‫ألس د ‪ ،‬همأنددي هممقددا نيرفددا تبوره د همن د مددع ي ددبق مووددي حدداع نمددع‬
‫نثددرل ددي ت ددو نإلسددحي بتددش همقصدديئا ًه‬ ‫ددي ثو دره‬ ‫نلددع سددحي‬
‫همقوما همتيموا مثه همص‪،‬م ع نمحبا همت ع‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 92 -‬‬

‫م م ملا دمل اً دق دانطي دوك‬


‫داي رُة ًوعفة‬
‫‪ 1‬مَ د دةٌ دو دَرمم د د د د دم ًٌ د د د دوعف د د د د د د دة‬
‫ُعُ د د د وُا دمٍيش مم كًَؤةش‬
‫‪ 2‬مَ د د د د د د د دةَو ٍ ب د د د دشَد د دؤفُةٌوةمو‬
‫ُعُد د د ٍ اَ د د دؤش ب ًَدو عُ و‬
‫‪ 3‬مَد د د د د د د بَد د م مم ًٌوعفُة‬
‫دطَد د د د د د دؤشمد د د د د دؤ اَنلا ددمد د د دلًةمؤ‬
‫‪ 4‬مَ د د د د د رَم د د دشم دؤ ُعُ امةًَدةَر‬
‫مم د د د د د د د د د د ام د د د د دةيد د د د د د دةمؤ شَ د د د د دفٍ ا‬
‫‪ 5‬ملَةَو نؤَجب مم امؤ دنؤُةُا‬
‫ُعُ مؤُ ًَُؤب عمؤ نَ ُةُا‬
‫‪ 6‬اًَ د دة ةَمل د د د ديُا وُا ع د د دؤ‬
‫ُع د د د د مَ دؤً م وَُُن ةَمل د دٍي د د دُُ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 93 -‬‬

‫‪ 7‬مَ د د د د دةٌ د د د د د دو دَامم د د د د ددت امةيةمؤ‬


‫ُع د د د د وُا بعَؤد د دش فُ ًَودا‬
‫‪ 8‬مَ اَرمٍا م دؤًَواُا مادَُو‬
‫ُعُد د د د اَ د د د دف ُةَعمة ًََونمؤ‬
‫‪ 9‬مم د د د د د د اَُنَل اَ دم ًٌوعفُة‬
‫َُانلا بَ د د د دأًٍد د د دلا ن د َ ممةمؤ‬
‫‪ 11‬اًَ ُ د د د د د وُا عمدؤ طُؤًَوم‬
‫دنمع دلٌُك اند د د د د دش م د فًَوُِةمؤ‬
‫‪ 11‬بَ د د د ًة زَبة شةممعَة‬
‫دع د د د د امةُا زَرام د د د د دؤ مَد د د د د دُ بدش ا‬
‫‪ 12‬وا مم د د د اممَة امةمَجبًَة‬
‫دعُ د د د اد د د د دةَرُ ممةمؤ ةَملٍيُُ‬
‫‪ 13‬ع نشيم ًؤكب عَ دش‬
‫كد د د دش عَف د د د د دةًٍن م دنمُْن بمؤ‬
‫‪ 14‬عَأرنًٍ م بعٌوةرا مشَ دلةَو‬
‫مَ د د د د د د دةَو داَد د د د د د دشمدؤ نمفؤًَوو‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 94 -‬‬

‫‪ 15‬ةُمٌونبم ب د د دلًش مَد د دوةمب‬


‫نم د د د د دشؤَر اَد دي ةَرامؤ‬ ‫ُمَ د د د د‬
‫‪ُُُِ 16‬إكا دَرنم مَ د د د دومم د د دُ‬
‫رمٍي د د د دم اَي وَ ًؤم‬ ‫َُاً َ‬
‫‪ُ 17‬كان مَ ةد د د د د دنْ ابؤ‬
‫علًش د د د د د د دةٌوةُا مد د د دشَطم ع د د د دؤ‬
‫‪ 18‬اَعًَو ٍ بم د دؤ اَ د دةًٍلا‬
‫كش د د د د د د ًَ د د د د د دةً د د د د دلا ًٍدلكب وُا‬
‫‪ 19‬م دَمطَد دف بَل م دٌُُإا‬
‫دَرشمد د د د د د د د د دؤ ُاَد د د د دبُمو فُ د د د د د ًَدودا‬
‫‪ 21‬دًؤيةُا ب د دعٌوةرا ش دُا‬
‫دوٌُ فُد د د د د د د مُ بم د د د دي د د دة اَ د د دةًٍلكا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 95 -‬‬

‫من ميامر مار إسحاق األنطاكي‬


‫عن محبة العلم‬

‫حدب همت ع‬ ‫‪ -1‬مد ًه همد‬


‫نمع يأ محب‪،‬بي م ه همكي د‬
‫دا فد تد وم‬ ‫‪ -2‬م ًه همد‬
‫نمدع يأا همتيمع ف مايح د‬
‫د مر مد همتد دع‬ ‫‪ -2‬م ًه هم‬
‫ر ترهد د‬ ‫ألند حرم‬
‫حب نمدع يكدنبدع‬ ‫‪ -8‬م ًه هم‬
‫در د همتدمو ا د‬ ‫م‬
‫حرم (همت ع) هألمد‪،‬هل‬ ‫‪ -8‬م ًه هم‬
‫نمع يوب ضتي همخوره د‬
‫صير م مو ه‬ ‫‪ -1‬م ًه هم‬
‫نمدع يدصر مد هممد ‪،‬ل مو د‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 96 -‬‬

‫در‬ ‫حدب‬ ‫‪ -1‬م ًه همد‬


‫نمدع يصبدو ف همتيمع موره د‬
‫ندع ماي مب غي‬ ‫‪ -5‬م ًه هم‬
‫نمع يرتل نيث ددا درهدم د‬
‫مه كا همت ع وره‬ ‫‪ -3‬م ًه هم‬
‫ر زهودا د‬ ‫فنقيضم مك‬
‫‪ -10‬ر منم ( ي ) ي همت ع يئره‬
‫مد د‬ ‫حنم يبنتا هممرد م‬
‫صر سمع‬ ‫‪ -11‬ر ف‬
‫زر د مع يدتة همد‪،‬هحدا مدا د‬
‫‪ -12‬ر مك منم ظدور‬
‫د مو د ل مدع يثدرنه مكد د‬
‫‪ -12‬ن يوب همتمم خبزه‬
‫فأع بيمحر همبصرهد هم ي يأان ف ثرل د‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 97 -‬‬

‫‪ -18‬ن يغمر هممتد‪،‬زيد بيمثدرهد‬


‫يتمه مت د‬ ‫فم ًه هم‬
‫‪ -18‬ن يُت ن هألً د م رس همرئيسا‬
‫ي ور كا بيب د‬ ‫فم ًه هم‬
‫‪ -11‬ن ي كا هممكيصب مم هممن ‪،‬مو‬
‫فأول يأ‪ ،‬محب‪،‬بي ما همتويل د‬
‫‪ -11‬فإًه نصده مدم همرئديسدا‬
‫يأا ف ثرل‪.‬‬ ‫همدم أدو همد‬
‫‪ -15‬فدأدع در يتدلد دع شد‬
‫همغدك مد‪ ،‬ا ف سبو د‬
‫‪ -13‬ند د ًه خط دل مدي هبد همدمن ‪،‬مو‬
‫درب ن ت موره‪.‬‬
‫‪ -20‬نهد‪ ،‬ي دخدر م د همغد دك‬
‫ً هد‪ ،‬آمدر ف هألأكويد‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 98 -‬‬

‫م م ملا دمل داً د د د ددق داند ددطي د ددوك‬


‫دا ددي ُم د د دزاف د د‬

‫‪ )1‬اَن امشةَام اَي َُم‬


‫اًَة د ُ ينٍ دَن د د ندؤم‬
‫َ نُمَيؤٌُن‬ ‫‪ )2‬دَكش مَ ؤ مين‬
‫َُ عَونةوٌُن َعُؤا‬
‫‪ ُ )3‬نيٍ ُاكؤ نيٍ ركبٍيةُا‬
‫مأَعيم ُشةًم دَدًأُ ما‬
‫‪ )4‬مم رَمش علَمش ُ يٍ‬
‫ُاكؤيٍ بم لا دمم ن ٍةم‬
‫‪ )5‬ف ٍ عُ اَمٌوك بًٌَُوةُا‬
‫مة عبٍيش اَنة اًَُنكُشم‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪- 99 -‬‬

‫‪ )6‬كفٍيف عُ مَأمو بَشن َؤم‬


‫َُكفٍيف َُرك بَأعًَوةُا‬
‫‪ )7‬ش َفةًُؤ نَونمؤ بَ ًأُ ما‬
‫َُم‬ ‫ُش ٍيف نَون مم‬
‫‪ )8‬ماكَؤة مب لكو بلكبيٍةُا‬
‫ُاكؤَة اَفلا اًَ مموً‬
‫ط نلما‬
‫‪ )9‬اَويٍلًٍ انش بم ش ُ‬
‫َُاً َ كَبنْم ُ نمطعَ‬
‫ش َْم‬
‫‪ )11‬دبٍ نن شَنؤُما بَ ن‬
‫َُاً َ شَؤُا ةمةاَفم‬
‫‪ )11‬دأُ ُا ماكَي مم ٍة‬
‫َُاً َ مَلب عُ ةماكؤَ‬
‫‪ )12‬ركبٍيةُا زَبةَة مٍ إكا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪111 -‬‬
‫‪-‬‬

‫َُاً َ اَبنُما ُ نمؤُكا‬


‫مَع لكا‬ ‫‪ )13‬بأَُم نمةم‬
‫د ُ نعَ لُنَ نٌوكلًم‬
‫‪ )14‬بأَُم نمشلكا عَ نبٍيشم‬
‫د ُ نمجببةونَ ةَند د د دلكا‬
‫‪ )15‬بأَُم ن َبَل عَُكَفةٍين‬
‫دطَ ا ممةَ عُ ةموبَل‬
‫‪ )16‬بأَُم نمش م عد دأَونًم‬
‫دَارا بَُمَ عُ ةمرُكا‬
‫‪ )17‬بأَُم نَؤبمش عَشؤ نٍي د م‬
‫د ُ ةشَؤَْ عَ فُلَمةُا‬
‫‪ )18‬بأَُم ن َعفم مم ن ٍةم‬
‫د ُ نعَشأُنَ نٌوكلًم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪111 -‬‬
‫‪-‬‬

‫من أقوال مار إسحاق األنطاكي‬


‫عن الصوم المزيف‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ )1‬إذا تحدثت عن الصوم‬


‫الذي يصومه الكاذبون(لقلت)‬
‫‪ )2‬ما أشد حرمة صومهم‬
‫وصـــلــواتـــــهم لـلـــــــــــه‬
‫‪ )3‬يصومون ويأكلون الربا‬
‫يصلون ويشربون الفوائد‬
‫‪ )4‬يصومون من المساء إلى المساء‬
‫ويأكلون لحم المســــاكين‬
‫‪ )5‬كبلت أخاك بالمداد‬
‫فلماذا تلبس األسود‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪112 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ )6‬أحنيت ظهره بالوثائق‬


‫وعنقك محني في الصالة‬
‫‪ )7‬شحبت لونه بالفوائد‬
‫وشحب لونك من الصوم‬
‫‪ )8‬أكلت لحمه بالربا‬
‫وتأكل التراب كالحية‬
‫‪ )9‬يقيدون الناس بالصكوك‬
‫فكيف ال نحمل القيود‬
‫‪ )11‬يدفنون الجثث في الوثائق‬
‫فكيف ُتدفن الجثة‬
‫‪ )11‬لقد أكل المسكين الفائدة‬
‫فكيف ال تأكلنا الحربة‬
‫‪ )12‬لقد باع الربا األحرار‬
‫فكيف ال نصير عبيدا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪113 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ )13‬لنعط العُشر في الصوم‬


‫لئال يدفعنا الغرباء العشر‬
‫‪ )14‬لنطلق األسرى في الصوم‬
‫لئال يشترينا التجـــار‬
‫‪ )15‬لنشبع الجائعين في الصوم‬
‫لئــال يشبع منا الطير‬
‫‪ )16‬لنسق العطاش في الصوم‬
‫لئال ترتوي األرض بدمنا‬
‫‪ )17‬لنكس العراة في الصوم‬
‫لئال تعرينــــــا الطيور‬
‫‪ )18‬لندفن المساكين في الصوم‬
‫لئال يغمضـــنا الغرباء‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪114 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ -2‬يعقوب السروجي‪:‬‬
‫نمددا ف د دد‪،‬ر ع ددم همب دره سددكا ‪881‬م م د حددا تددر سددرنج ع‬
‫ع ن ي ي قب يري بقوثير رنع همقا ‪.‬‬ ‫نم مل م ّقب بيم رن‬
‫ددم ترهن د‬ ‫همت ددع ف د مارسددا همرهدديع ن بدد‪،‬‬ ‫ق د يتقدد‪ ،‬هم ددرن‬
‫يبدد‪،‬ز ب ددور نهسددتا مت م د نفصدديحن ع ن ددي‬ ‫حنددم مأ د بتددا فنددر تصددور‬
‫هسددنمر فد هم ددر فد‬ ‫يمودده مددم همودداند نمد مل مدع ي ددنرل فد همتددال همد‬
‫ييم ح‪،‬ل يبوتا همم وو ع نمد مل تدا تديم هم دل حد‪،‬ل يبوتدا هد ه همم مدل ع‬
‫خطيبد مددم بدد‪،‬من همرهددين مددع يدداع متددي م ددل ند ددي مد صددحي‬
‫همطبوتا هم‪،‬هحا ‪.‬‬
‫تددا هشددنور بأنيبي د ن شددتيرل‬ ‫يتقدد‪ ،‬هم ددرن‬ ‫نمد همتدداير بيمد ر‬
‫همند د نلمو ددي بإحأ دديم ن دديدر هممثو دده ع م ددي نيبي د د همكثري ددا فود د ت و ددا ع همو ددي‬
‫يت د فوودي ه نصديم بمد هب همطبوتدا هم‪،‬هحدا‬ ‫همم‪ ،‬وا مب‪،‬من همرهين ع هم‬
‫وره متمع خ قواننوا ‪ .‬نم رسيما خر م‪ ،‬وا مم رهبدي ديدر رزن‬ ‫ع نيكب‬
‫ع نفووي يوي ع تيموع ن ط‪،‬ري‪ ،‬همخيصا بيمنت ا‪.‬‬

‫ن قيبده ت ددا نيبددي يتقدد‪ ،‬همكثريددا ثددر هيئ ددا مد همأنيبددي هممكل‪،‬مددا‬
‫ددر ع نهدد‪ ،‬همم ددمم بدديمبحر‬ ‫ددم نزه مخن بددا ع أ بوددي ددم همبحددر ه ثكددم‬
‫ع نيتنبددر شددتر يتقدد‪ ،‬مد ر هألشددتير هم دريينوا ع منموددزل بيمب ددييا‬ ‫هم ددرن‬
‫ن نب ددا مبيظ ددا ع نمد د تص دديئال هممترنف ددا ع تص ددوا رحم ددا ههلل‬ ‫فد د سد د ‪،‬ب‬
‫ننتمن ع ن مل ين همب ر‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪115 -‬‬
‫‪-‬‬

‫م م ملا دمل ًع وب دولُج‬


‫دا د د د د د ددي ش د ددوً د ددوة بلً د د د د د د د ددةا دانش د د د د د د د د د د د د د د‬

‫‪ 1‬مَُ وٌُ كية دمَؤ ًم ُمَ ًم ُدَاجبًنجبكا‪.‬‬


‫‪.‬‬
‫‪ُ 2‬شوكا ممُرا َُدمَ ٍينشم َُدوكدًنٌوطم ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 3‬بفَ لكو دمَؤ ُ عَو وَدم اًٍة ًَةًٍلا‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪َُ 4‬دوكدًٌوطُ عَو رٌُكُبمؤ بأًٍُ مم انش ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 5‬وٌُ اًَُمة دَنبَي ًٌودًةم جبَو كَلوةُا‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 6‬بَ ُا ًَُرةُا ع ًَؤؤٌُن مَ مق مَ ٍيش ًٍة‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 7‬وٌُ اَردًٍ ؤُ دَبة نٌوشنشم بعبٌودٌُةمو‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 8‬مَُ شٌوكؤُؤُ ع ًَؤؤٌُن ابَُ بَشؤًلٌُةمو‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 9‬رَب ًَلكا دَرشَم اٌونعم جبَو ممشٌوكُ ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪116 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ 11‬عُ مةًَُا اَبُمو عبَل اَةًٍلا دَةعُة اًًٍٍُ ‪.‬‬


‫‪.‬‬
‫‪ُ 11‬عُ َِ ٍيش ابَُ عمؤ بفًَوممؤ ةركً عشةٍب‬
‫‪.‬‬
‫‪ 12‬عُ ُاَر عمؤ عبَُ مَ ٍية بأًٍل وَدم ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ُ 13‬عُ مَوومف عمؤ ملُلا دَوب ًَةًٍل مبع ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 14‬مَةٌو مجبا عمؤ بَةعُة اَينةم ممطًَي دَوبمؤ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ 15‬مَةو وةٍي ُ نفَق مم كَلو د عمشة ‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫عَو ةَُومفةُا اًٍة عمؤ ملَؤ ُ بَلنش وٌُ نم ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪ 17‬ةُنمؤ ًَ ٍ كَُ بَ يةمؤ بَل مٌُُإكا وُا‪.‬‬


‫‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪117 -‬‬
‫‪-‬‬

‫من ميامر السيد يعقوب السروجي‬


‫عن تساوي البشر في الخلقة‬
‫‪ -1‬نهحا ه يبوتا همم ‪،‬ل نهم‪،‬ضدتيد نهأل زهد‪.‬‬
‫‪ -2‬نين ين مار (مكبت) همدحأدميد نهمتو د ‪.‬‬
‫د ا همدم ل رد‪،‬ه زهئاه‪.‬‬ ‫‪ -2‬ف ون فد‬
‫‪ -8‬نهمتيهه مع يأ در ودب تده مد همكي ‪.‬‬
‫خ ق همص‪،‬ر دهخده هألرحيم‪.‬‬ ‫‪ -8‬ه‪ ،‬همصينع هم‬
‫‪ -1‬بدحأما يص‪،‬ر همدتموع بدص‪،‬ر نهحدا ‪.‬‬
‫يم بتم ‪.‬‬ ‫بكم هأل‬ ‫‪ -1‬ه‪ ،‬همدمودكا همد‬
‫‪ -5‬خ ق بدمودير د هودأ ً نهحاهً م تموع‪.‬‬
‫رسع هأل كا دهخه همل م‪.‬‬ ‫‪ -3‬ر هممص‪،‬ري هم‬
‫يا ‪.‬‬ ‫‪-10‬مع يدخد ق تدة هبد أدك بث‬
‫‪-11‬نمدع يدخ ق حأودع ب يندو ف فم ‪.‬‬
‫‪ -12‬يص‪،‬ر هبد همدم أو نيتو هأل ريد‪.‬‬
‫‪-12‬ن يدزيا صيحب هم هب صبتيً نهحاهً‪.‬‬
‫دو ب بدب ميم ‪.‬‬ ‫‪-18‬م ظودر بثد‬
‫محنيج خرج م همبط بان م ي ‪.‬‬ ‫‪ -18‬ن‬
‫‪-11‬مع دأ هكديل زييد م م ل ألن ن ي ‪.‬‬
‫ثمو ف حو ن بطبوتن هب هممن ‪،‬مو ‪.‬‬ ‫‪ -11‬ي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪118 -‬‬
‫‪-‬‬

‫م م ملا دمل ًع وب دولُج‬


‫دا د د د د د د د د ددي رُ د د د د د د د د ُطيب د د د د د ددوةا داع د د د د د د ددؤا‬

‫بلَُم دُ ا كًَؤمؤ اؤش مم عُ ممُما‪.‬‬ ‫‪1.‬‬


‫دنمؤُكا ممُما دَمجبًل شٌوحبُ عوة بلًٌمؤ‪.‬‬ ‫‪2.‬‬
‫طَيبوةُا نمد امم درَنُم بةةمو ععؤش ‪.‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ُو طُعة عمؤ ُكاعًَو شبَ ةمو نفمي وُا عمؤ‪.‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ةَرن ٌوعةا فُلو نمفم دنيؤ اَي فَلٌُنييم‪.‬ؤ‬ ‫‪5.‬‬
‫َُم َةش عؤٌةُن ُحمَبب عؤٌُن َُزوًلا بؤٌُ‪.‬ن‬ ‫‪6.‬‬
‫دَاعؤٌُةا دفمشطَة رَنُميددؤ‪.‬‬ ‫ُ ًُلا طًَوف‬ ‫‪7.‬‬
‫بَلمٌوة نم ندفميؤ اَي بملًةُا ُوَةرَة امنيم ‪.‬‬ ‫‪8.‬‬
‫ُ ُرَة نمبؤمة مَببَة رَبيَة طمعةَة ومش َة‪.‬‬ ‫‪9.‬‬
‫ُوا زوًلا ب ددؤ بعؤش بَلُ اً د دَجبمدندف ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪11‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪119 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ 11‬امعًَو ندم د وعيم رَنُ اًٍددة عَ عُؤا‪.‬‬


‫‪.‬‬
‫بلكا وُا ُ طُعم وُا بلً ددةا دَطعٍي د ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪12‬‬
‫دَُمييٍن انون رنََُ دمام ملَبيةيٍ ‪.‬‬
‫ةا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪13‬‬
‫ععٌو دًؤ ددُا ُاعم بلَُ عُ ممةَربم ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪14‬‬
‫اُو اَعُؤا بؤعمب رنَُ دٍاًة ًٍةًَُةو‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪15‬‬
‫طعٍب عمؤ ععؤش داو عمؤ ععد دؤش دَدُمدي د ديٍ ان د د د د ‪.‬‬
‫ون‬ ‫‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫ُدَبمي اؤََوو ًٌودلو داؤش اَُ نمربكًوو ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪17‬‬


‫‪ُ 18‬كم وُ بلًؤ وُا بَلُم ُطَعةمؤ ممطًَي دَبلًؤ ‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪111 -‬‬
‫‪-‬‬

‫من ميامر مار يعقوب السروجي‬


‫عن رحمة هللا ونعمته‬

‫شئ‪.‬‬ ‫‪ -1‬بديم درحدمدا تديم همتديمدع د مد‬

‫‪ -2‬مودأد‪ ،‬شدودايً يدثدور همدحمدا مدخديمدقد ‪.‬‬

‫همتيمع‪.‬‬ ‫همكدتدما م همدرحمدا هد همن شوا‬ ‫‪ً -2‬مل‬

‫‪ -8‬نه د همدن دحمد ‪ .‬فد ‪ ،‬در ند ً م قة‪.‬‬

‫هما دي دا دك در كديحودوي د م فدرهخوي‪.‬‬ ‫‪-8‬‬

‫دودوي‪.‬‬ ‫‪ -1‬ن دتدمدتوي ن دحندركدوي ن دحدر‬

‫‪ -1‬فندمدثده بد مل هألمد‪،‬هوا همدن ب دطت رحمنوي‪.‬‬

‫‪ -5‬تدكديحودويع م هم دأيئدكي نسندر دو دي‪.‬‬

‫‪ -3‬نصد‪،‬ر ن بد ت نهحنركت نربّت نحم ت نسكا ‪.‬‬

‫مي بيمتكيحو ‪.‬‬ ‫حر بيمرحما م همتيمع‬ ‫‪ -10‬نهي ه ً‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪111 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ -11‬فد د‪ ،‬ن د د‪،‬د ه د د ل همدرحدمدا هلل‪.‬‬

‫‪ -12‬مدمدي خد ق نمدمي حمه همخ وقا همن ه‪ ،‬حيمه ييهي‪.‬‬

‫رح دم دا هألم هم دمربّدواع سديبدق دا‪.‬‬ ‫‪-12‬‬

‫بيمرحما‬ ‫ينربّم‬ ‫د ال نهم‬ ‫‪ -18‬م دتدكدو همد‬

‫‪ -18‬نههلل يدر دي بدرحد دمن هد ل هألزم دودا‪.‬‬

‫‪ -11‬يد دحدمه همدتديمدع ً هد سديبقدا م تيمع‪.‬‬

‫يخ ق ‪.‬‬ ‫‪ -11‬نتد دا دأد ّبه بث دقه همدتديمع تبه‬

‫‪ -15‬ث دع خ دق بديمدرح دما نحم ألند خ ق ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪112 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ومن الكتاب السريان أصحاب الطبيعتين‬


‫( النساطرة)‬
‫نرساي ‪:‬‬

‫نمددا ف د تريددا ددو هماهموددا بدديمقر م د همم‪،‬صدده سددكا ‪233‬م ع ن قددم‬


‫مددرل ع نفد سد همنيسددتا ًهددب‬ ‫همت ددع فد مارسددا همقريددا نهدد‪ ،‬فد هم دديبتا مد‬
‫دري سددكا ع نتددا قددم‬ ‫مددم همرهددي ع نهمنحددق بيممارسددا همبيرسددوا ع نبقددم بوددي‬
‫يووبددي‬ ‫همت ددع ددم يددا رئددون مارسددا همرهددي نهدد‪ " ،‬يووبددي" ع ن تمددع هممصدديدر‬
‫دري سدكا ع‬ ‫هخنير نرسي موأد‪ ،‬مدايره ممارسدا همرهدي ع نتدا ظده فد مكصدب‬
‫مدم مارسدا‬ ‫نتا فنو نرسي همبي نهستي ميم همنتيموع همك ط‪،‬ريا مأد ن در‬
‫همرهددي ع فد هم‪،‬تددت ًه د ددي ألصدحي مد هب همطبوتددا هم‪،‬هحددا مكيصددرن فد‬
‫‪.‬‬ ‫نهمط‬ ‫بو هألسي‬ ‫ه ل هممارسا ع نسر ي مي حت ب‪،‬هدر همخ‬

‫نرسددي تددا أدديدر همرهددي تيصدداه "نصددوبو " ع‬ ‫نم د همتدداير بيم د ر‬
‫صددبو‬ ‫حوددا هسددن‪،‬تب "برصدد‪،‬مي" صددايق حددا همموددي ري م د همرهددي ع نهم د‬
‫يبدنو مارسدا فد "نصدوبو " ‪،‬ضدي‬ ‫سقبي مو ل هممايكا ع ني دب مد نرسدي‬
‫د مارسددا همرهددي ع ف‪،‬هفددق ددم ًمددل نتدديم بددإدهر هممارسددا ممددا صدده مددم‬
‫يمي‪.‬‬ ‫ربتو سكا قريبي ع نتوه خم و‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪113 -‬‬
‫‪-‬‬

‫وتنقسم أعمال نرساي إلى قسمين‪:‬‬

‫وي مقدب‬ ‫نمه م تصيئا ت وموا هسنحق م‬ ‫نيبي مكل‪،‬ما ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬
‫"توثير رنع همقا " ع نيقيل هن نلع مدي يقده د ث ثميئدا نسدنو تصدوا ع‬
‫ددر ددزده ع نيكق ددع دده ددزد مكوددي مددم‬ ‫ر بوددي ددم شددور هم ددكا ع ف د هثكددي‬
‫ددر تصددوا ع ن ددي شددترل أكدديئ‬ ‫ت ددمو ع ني ددنمه دده ت ددع ددم خمددن‬
‫نتصص ن ه م‪،‬ض‪ ،‬ي ديكوا‪.‬‬

‫هموي شرنع همأني هممقا ع نهمند مدع يبدق مكودي‬ ‫نيبي نثريا ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬
‫نرسي تا هسدنتمه همنب دور همحرفد ع نمكد دي يندارج‬ ‫همق وهع نمكوي يلور‬
‫مم همنب ور هممتك‪ ،‬ع نم نيبي ف هم ه‪ ،‬ينبكم فوودي مد هب همك ديير ع‬
‫نيتنر بطبوتنو م م وو ع نم ت‪،‬هم همكيس‪ ،‬نهم ه‪ ،‬شخو نهحدا فود‪،‬‬
‫يبوتني ف شخو‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪114 -‬‬
‫‪-‬‬

‫جهود السريان‬
‫في الحضارة العربية اإلسالمية‬
‫مم مي كا هألمع فم همت د‪،‬م‬ ‫يع دنما هإلس مع نحي ا همتر‬ ‫ي‬
‫ت‪ ،‬همب‪،‬ه ا م ي ب همب با نهمت ‪،‬مع ننقه نب همت ع مم هم غدا همتربوداع‬
‫موز همانما هإلس موا فم وا هألمد‪،‬يو ‪– 81‬‬ ‫همطيبع همترب ه‪ ،‬هم‬ ‫نبمي‬
‫‪ 122‬هد ‪183 – 111 /‬م مو ه بقودت همانمدا هألم‪،‬يدا ربودا همملودرع مدي مدع‬
‫همنم دفتدنوع هملدرن‬ ‫فم هممتي‬ ‫ه ه همطيبع‬ ‫يبتا همخ بيد هألم‪،‬ي‪،‬‬
‫مووي دفتيًع مقا ين‪،‬ه بصاد رسيد سن ايا مانما نيشاا م نو مع يأد‬
‫همتر ب وا م تبهع ن ي ب‪،‬دهع ي نأم ‪،‬ه موي ه مق‪،‬مي وي ‪.‬‬

‫ننوتدا ممدي يميرسد‪ ،‬مد‬ ‫د‪،‬ه ووع م دأ‬ ‫نمع يأ بدا ً مد‬
‫ن دديإل ايدداع دده ًمددل ت وددع ي تد ن مددم ًن همخبددر فومددي ددا مد مدد‪،‬رع‬
‫فوددع مددع يكيتردد‪،‬ه نب ددوع حددو هسددنمانه همتدد‪ ،‬م د دده تدديدر و د م د هدده‬
‫قددو ب قدديع م د‬ ‫همثقيفددي همو‪،‬نينوددا نهم دريينواع ممددي دديع م تق وددا همتربوددا‬
‫م ن همنحايا‪.‬‬ ‫ايا حم مووي هم ريي‬

‫ن ددي م كددييقو بيم دريينوا همبردده فددم يقلددا همتددر همتيمددا ننورددنوع‬
‫همبأريددا فددم بغدداهد زم د همتبيسددوو ع مدديمع يأد مث د ألمددا نهحددا سدد‪،‬ههعع ددل‬
‫همكورددا همنددم أددا ن دزهل مبخددر همتصددر همتبيس د همقددايعع فقددا ددي همتدديمع‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪115 -‬‬
‫‪-‬‬

‫همترب د د هإلسد د د م م د ددي بد ددو ‪ 221 – 122‬ه د د د ‪ 580 – 180 /‬م م د ددرحيً‬
‫محر ا م برز همحر ي ن خطرهي فم يريخ همبأرع نمقا موز هد ل همحر دا‬
‫همترب د مددع يحمدده‬ ‫بيمكقدده مددم همتربوددا د همبيرسددوا نهمو‪،‬نينوددا نهم دريينواع ً‬
‫مد ديً ن ف ددباع ن نم ددي رهفقند د رأب ددا م ح ددا ف ددم‬ ‫متد د مد د همص ددحرهد فكد ديً ن‬
‫هإلي ع نفوع شايا م ت ع نشئ ثور م همم‪،‬ههب همبأريا همأيفوا ‪.‬‬

‫يصددبو هم‪،‬ريددا همبأددر‬ ‫نمقددا سددكو م ترب د فددم همود د ل همخصددوب‬


‫مرم دم سدون مايكدا بغداهد ‪188‬‬ ‫مت ‪،‬م همو‪،‬ني نمتيمع حرير وعع فمي‬
‫ه د ‪112 -‬م قدد‪،‬د ت و ددا حنددم ن ددا همتمودد‪،‬ر همكددييق بيمتربوددا فددم منكينمد هددع‬
‫رسط‪ ،‬نشرنع ف ‪،‬يو ن لع م مبدي بقدرهإل ن ديموك‪ ،‬همطبودا ن بدرز‬ ‫م مبي‬
‫نب ت وا همرييضوا ن رنع آثير بط وم‪ ،‬همتغرهفوا‪.‬‬

‫ووددي هد ل همت دد‪،‬م منصدده مددم‬ ‫ن ددي هم دريي هددع همقكطددر همنددم بددر‬
‫همتر ع نمقا ر ه ه همنزهنج فم همبواي همنم تبق بيمرنع همو وكوا باهفع مد‬
‫م ددينه هإلسد م بددو متنكقودداع ً مددع يأد ثمددا تصددب ن هنحودديزع ن نمددي ينددت‬
‫ود هإلسد م متيم ند ألهده هألديدي هم دمينيا‬ ‫بكد‬ ‫همم ينه هم هألسي هم‬
‫هألخ ددر ع نت ددا د ددي مد د مل ثد ددرل ف ددم هسد ددنثيرل هممو ددع ن حريد ددل رأب ددنوع فد ددم‬
‫همم ير ا فم همك ييي هممخن با همنم انر ح‪،‬موع‪.‬‬
‫شددغل بتددش همخ بدديد بدديمت ع ن ت قوددع بيممترفددا ددي‬ ‫نهمحددق يقدديلع‬
‫مومددي همبردده فددم بددرنز ه د ل همكيحودداع نمقددا ن ددا ه د د هممثقبدد‪ ،‬م د همخ بدديد‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪116 -‬‬
‫‪-‬‬

‫همددب إل سددكيد هد ل هممومددا هم دديموا نهمرددرنريا مددم مدديد هم دريي‬ ‫نر ددي‬
‫موأ‪،‬ن‪،‬ه نهسطا همتقا فم حر ا همنر ما نهمكقه همنم ن طت م يايوع ثدر‬
‫م سيئر هألمعع يمينيً مكوع بقار ه د م همقويم بو ل هممومدا هم ديتاع نتدا‬
‫سددي اهع فددم ًمددل مرننددا مغددنوع – هم دريينوا – ن حدديينوع هم دديم ا فددم همت دد‪،‬م‬
‫همن ددم ر م‪،‬ه ددي م ددع رد د توع همتمو ددق فوو دديع بيإلض دديفا م ددم تمقو ددع ف ددم آد‬
‫هم غنو همتربوا نهمو‪،‬نينوا‪.‬‬

‫نتا مر همنر ما فم همتديمع همتربد هإلسد م – بدر ربتدا تدرن مد‬


‫داهد مد همقددر هألنل هموتددر حنددم‬
‫يريخوددي – بمرهحدده مخن بددا مد همنطدد‪،‬رع هبند ً‬
‫نصد ت مدم تمنودي فدم بغداهد فدم همقددر همرهبدعع نيمأد ق دوع هد ل همبندر مددم‬
‫ربتا مرهحه رئو واع نه ‪:‬‬

‫‪ ‬هممرح ا هألنم ‪ :‬همنر ما فم همتصر هألم‪( ،‬همقدر هألنل هموتدر‬


‫– هم يبع هممو د )‪.‬‬

‫‪ ‬هممرح ددا همثينوددا‪ :‬همنر مددا فددم باهيددا همتصددر همتبيس د (همقددر همثددين‬
‫هموتر – همثيم هممو د )‬
‫ن كق ع مم دنري ‪:‬‬
‫تبر هممكص‪،‬ر‪.‬‬ ‫هألنل‪ :‬زم ب‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪117 -‬‬
‫‪-‬‬

‫همثين ‪ :‬زم هيرن همرشوا‪.‬‬

‫‪ ‬هممرح ا همثيمثا‪ :‬همنر ما فم ودا هممد م‪( ،‬همقدر همثيمدا هموتدر‬


‫– همنيسع هممو د )‪.‬‬

‫‪ ‬هممرح ددا همرهبت ددا‪ :‬همنر م ددا ف ددم همق ددر همرهب ددع هموت ددر – همتيش ددر‬
‫هممو د ‪.‬‬

‫هكدديل حدداندهً فيص د ا بددو دده مرح دداع أل‬ ‫نه د ه همنق ددوع يتك د‬
‫هملدد‪،‬ههر همبكوددا نهمحر ددي هألدبوددا مناهخ ددا نمن دديبأاع فر د ً د ًمددل فددإ‬
‫همأثور مم تيم‪،‬ه بيمنر ما تا يصرنه ثر م مرح دا فو‪،‬ح ددكي بد ميسد‪،‬يا (‬
‫‪282‬هد د د ‪581 -‬م) مد ددث ًع تد ددا خد ددام هألمد ددو نهمم د د م‪ ،‬نهممتنصد ددع نهم‪،‬هثد ددق‬
‫نهممن‪ ،‬ه‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪118 -‬‬
‫‪-‬‬

‫المرحلـــة األولـــــي‬
‫العصر األموي‬
‫مق ددا ددي هننق دديل همخ ف ددا مد د همحت دديز م ددم س دد‪،‬ريي مد د همت‪،‬هم دده همند د‬
‫ميم هم ريي مو دوم‪،‬ه بتود‪،‬دهع فدم بكديد همانمدا هإلسد مواع مدي‬ ‫فنحت همبي‬
‫ددي مود ه ه ننقدديل ثددرل فددم طدد‪،‬ر همحرددير ف قددا ن ددا همتددر نب ددوع حأيمديً‬
‫ممكطقدا ينددت ن يددا رنمينوددا خيضددتا مقددين‪ ،‬رنمددين يمدده همنطدد‪،‬ر ن دهر مكلمددا‬
‫اهًع نتا هبق‪ ،‬ه ه ه مي ي ‪.‬‬

‫ن خد متينيددا نخ بدديؤل مد بتددال فدم دم ددق بيمتدديده همو‪،‬نينودداع فحدد‪،‬ل‬


‫مو‪،‬ريا هممايكا همايكوا همتربوا مم همبرهي‪،‬ريدا حقوقدا سد‪،‬رياع‬ ‫همخ بيد هألم‪،‬ي‪،‬‬
‫فرددرب‪،‬ه همددانينور هم هبوددا ددم ن ددق همددارههع همبوزنطودداع ن ت دد‪،‬ه همخ فددا نرهثوددا‬
‫ينت هننخيبواع نهسنخام‪،‬ه مي ً ثوري م همو‪،‬ني نهم ريي ‪.‬‬ ‫بتا‬

‫همخ بيد هألمد‪،‬يو مدع يبرأد‪،‬ه م دا‪ ،‬همت مودا بقدار مدي‬ ‫نحقوقا هألمر‬
‫نكي نصيد م بوكوع م مدع يداخر نسدتيً فدم سدبوه‬ ‫فرأ‪،‬ه م م‪،‬ر هم ويسوا‬
‫لودر‬ ‫و‪،‬دهع‬ ‫توع همحر ا هألدبوا نهمنقام همت م ع ن ًه مع يقار مكنيئ‬
‫بت د فإ هد ه ير دع متدام هسدنقرهر هألمد‪،‬ر يد‪،‬هل يديموع نتدر همتودا بيمتصدر‬
‫هصديبن همحودي همت مودا‬ ‫همتيه ع ن م ًمدل يمأككدي همقد‪،‬ل بد ه زدهدير همد‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪119 -‬‬
‫‪-‬‬

‫دم يديم هألمد‪،‬يو ع ًمدل أل هملد‪،‬ههر‬ ‫فم همتصر همتبيس تا نضدتت نموي د‬
‫همحريريا دهئميً فم حي ا مم ف حا م هم‪،‬تت مأ خرج ثميرهي‪.‬‬

‫نيمثد دده همتصد ددر هألمد دد‪ ،‬فد ددم حقوقد ددا هألمد ددر نل دنر م د د دنهر حر د ددا‬
‫همنر مددا فددم ه د ه همتصددر ينددت باهئوددا نضددتوبا‬ ‫همنر مددا ن ددم همددرأع م د‬
‫هد ه‬ ‫همم ددن‪ً ،‬ه مددي ت‪،‬رنددت بيمنر مددي هألخددر فددم هممرهحدده همنيمودداع‬
‫همتصر ي بحق حتر هألسي مبكيد ه ل همحر ا م‪،‬ميًع مي ند دي هممكط دق‬
‫هألنل موي فم نحيد همتيمع هإلس م م رتا نمغربا ‪.‬‬

‫ددم بتددش همت دد‪،‬م همطبوتوددا‬ ‫ن ينددت همنر مددا فددم ددل همبنددر مقصدد‪،‬ر‬
‫ينت ددا ًم ددل م ددم همت دد‪،‬م همتق و ددا دديممكطق ن ددع‬ ‫يمأومو دديد نهمط ددب دن‬
‫ههنمدديم همكددي‬ ‫همددكبن نمددي نرهد همطبوتدداع نمتدده هم ددبب فددم ًمددل ير ددع مددم‬
‫ي م‪ ،‬ويً بأ ون مم همت ‪،‬م همايكوا هإلس مواع ن ين‪،‬ه يكلرن مم همت د‪،‬م همندم‬
‫ددار فددم هممره ددز همثقيفوددا همقايمددا ددم نوددي دد‪،‬م أوددر همم د مو ع ممددي د‬
‫مم هنصرهفوع كوي‪.‬‬
‫مدديد هم دريي‬ ‫ن ددي خيمددا ب د يزيددا هم خصددوا هألنم د همنددم م ددت بم دد‪،‬ر‬
‫ف تام م ه شدنغيل بيمأوموديدع نهمتكييدا بدإخرهج ندب همقداميد فووديع نن دنطوع‬
‫همخ فاع ف قا دي رهأبديً فوودي‬ ‫ن ر مم ينب محبن م ت ‪،‬م مر بتيدل‬
‫ددم ًمددلع فدرهع‬ ‫بتددا نفددي خود متينيددا همثددين ع نمأد مددرنه بد همحأددع أ بد‬
‫‪.‬‬
‫يحينل ه ن ي همت بيمت ع‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪121 -‬‬
‫‪-‬‬

‫همت د‪،‬م همطبودا همندم هحنأدت بودي همتق ودا همتربودا تدا‬ ‫نيمأ همقد‪،‬ل‪:‬‬
‫ص د ددحيبويع ننتكد د د بو د ددع همو‪،‬ن د ددي ع ن قبو د ددي هماهرس د دد‪،‬‬ ‫خر د ددت مد د د ي د ددا‬
‫نهم يرح‪ ،‬هم ي يترف‪ ،‬همو‪،‬نينوا نهم ريينواع نشيرل هأليبيد هم دريي فدم هد ل‬
‫همارهسا بكصوب نهفرع ن ي موع دنرهع فم همكقه نهمنر ما‪.‬‬
‫نمد د ش ددور همكق ددا ف ددم همتص ددر هألمد دد‪" ،‬م ددي س ددر ‪،‬يا" ني ددم يرد د ديً‬
‫"ميسددر ون" نهدد‪ ،‬سددريين هم غددا يودد‪،‬د هممد هبع نتددا نقدده مد هم دريينوا مددم‬
‫ددو همقددنع نتددا ر مد فددم‬ ‫همتربوددا " ُ كدديخ فددم همطددب" مد د مول هددرن بد‬
‫بددا همتزيددز‬ ‫خ فددا مددرنه ب د همحأددع ( ‪ 18‬هد د ‪158 -‬م) نن ددا مددر ب د‬
‫هد د ه هممص ددكل بت ددا ر مند د ف ددم خ ددزهئ همأن ددبع فد د مر بإخره د د ننض ددت ف ددم‬
‫مم همم مو موكبع ب ع ف مي ع مد فدم ًمدل‬ ‫مص لع نهسنخير ههلل فم خره‬
‫مم همكي نبث فم يايوع‪.‬‬
‫ربت‪ ،‬ي‪،‬ميً خر‬
‫نتددا هشددنور فددم همتصددر هألمدد‪ ،‬ير ديً "هب د آثدديل" تدديل ك د هب د ب د‬
‫صوبتا " ي مد هأليبديد هممنمودزي فدم دم دقع نصدرهن هممد هبع نممدي م دل‬
‫متينيا ب ب سبوي دم ق هصطبيل مكب د ع ن ح د مود ع ن دي ثودر ه فنقديد‬
‫م ع نه نقيد فو ع نهممحيدثا مت مو ً ننويرهً‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪121 -‬‬
‫‪-‬‬

‫المرحلة الثانية‬
‫الترجمة فى بداية العصر العباسي‬
‫أبو جعفر المنصور ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ينددت د دديئع هإلسد م تددا ثبنددت ن ‪،‬يددا ع‬ ‫دديد همتصددر همتبيسد‬ ‫حددو‬
‫كدديل مكو ددي آرهد أريب ددا ددم‬ ‫وو ددي مد د‬ ‫يخ د‬ ‫ن صددبحت قيئ ددا همك ددي‬
‫بواددنوعع فنغوددر هممأينددا همنددم ددي يرددع فووددي همم د م‪ ،‬همب ددباع بدده دد‪،‬م‬
‫هألنهئه ويع نتدا ن دانه نودع فدم حي دا مدم همبحدا فوودي ندرهسدنويع نهمندزند‬
‫بمي نوح م نسيئه فم همتدال نهممكيت دا مونمأكد‪،‬ه مد رد هم دبوي نمقير دا‬
‫هإلس م‪.‬‬ ‫همخر‪،‬مع نهمافيع‬
‫نيتنبددر بدد‪ ،‬تبددر هممكصدد‪،‬ر نل خ وبددا بيسد يقدد‪،‬م ددم ر ييددا حر ددا‬
‫همنر مددا – نه د همنددم بددا مرهددي مددي ر يكددي فددم همتصددر هألمدد‪ – ،‬نيتمدده ددم‬
‫توتوي ن ك دوطوي بمخن دل هم‪،‬سديئه نهم دبهع فنر مدت فدم ودال همم مبدي‬
‫كد م د‬ ‫هممخن بدا مد مصدديدر ددا ‪ :‬ي‪،‬نينودا نفيرسددوا نهكايدداع نًمددل ممدي ددر‬
‫محبن م ت ع ن قريب م ت مديدع نتدا در ع فدم زمد هممكصد‪،‬ر بتدش ندب همب دلع‬
‫نم د بددو ه د ل همأنددب‪ :‬همأنددي هموكددا فددم همكتدد‪،‬م هممتددرن بيسددع "هم ددكا‬
‫هك ددا" م ددي ن د د نل خ وب ددا ر م ددت م د د ن ددب رس ددط‪ ،‬يد دديمون ف ددم همب د ددبا‬
‫نهممكطقع نم همم مبي همنم ر مت فدم ودال يرديً ندي "هممت دط " فدم‬
‫همب ل مبط وم‪ ،‬ن ني " ص‪،‬ل هموكاسا" ألت وا ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪122 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ي موع دنر يتيب فم هزدهدير حر دا همنر مدا‬ ‫نم هع همكق ا هم ي‬


‫ً ددرل همقبطددم بق‪،‬مد ‪ :‬ددي‬ ‫فددم بغدداهد يدديم هممكصدد‪،‬ر ي‪،‬حكددي بد همبطريددق نهمد‬
‫موكددي ددم همنر مدداع ح د همن ديددا م متددين ع ن ينددت همب ددبا أ ددب و د م د‬
‫همطبع نتا ‪،‬م ر ما نب هرسدط‪،‬ييمون خيصداع ن ندب ألبقدرهإل فدم همطدب‬
‫برهئودده بد يخنو دد‪،‬ع"‬ ‫نمد هددع همكق ددا فددم هد ه همتصددر يرديً " ‪،‬ر ودد‪ ،‬بد‬
‫يق‪،‬ل ك هب ب صوبتا‪ :‬ن نل م هبنا فم نقه همأنب همطبوا مدم هم دي‬
‫كددامي هسددنا يل هممكصدد‪،‬ر موتيمتد ع ن ددي مد موددر يبدديد زميند نًه ددت‬ ‫همتربد‬
‫شور ع ن ي رئون يبيد كاي يب‪،‬ر‪.‬‬
‫هارون الرشيد‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫كامي ‪،‬م هيرن همرشوا همخ فا ينت بغاهد فم وال مر دزهً محر دا‬
‫مم ر ما همم مبي همت موا همو‪،‬نينودا مدم همتربوداع نتدا يندت هممد ثره‬ ‫وا‬
‫سددون بغدداهد ن دد‪،‬م هدديرن‬ ‫فددم هم ددك‪،‬ه هألربددع نهمت دري همنددم مددر بددو‬
‫همرشددوا همخ فدداع بتدده فت وددي إلً دديد ه د ل همحر دداع نبددرز م د ه د ل همم د ثره‬
‫ح دداهمي ي ددع مد د "م ددرن" ‪ -‬نهد د بتو ددا ف ددم خرهس ددي ع نهد د مايك ددا‬ ‫يم د د‬
‫كاي يب‪،‬ر‪.‬‬ ‫فم "مرن" ‪ -‬نهاخر م‬ ‫هيرن همرشوا نب‬ ‫فيرسواع نتا ن‬
‫ن ين ددت كاي دديب‪،‬ر ق ددع ب دديمقر مد د بغ دداهدع ن ددي هأليب دديد همك دديبو‪،‬‬
‫ي نا ‪ ،‬مكوي مدم همدب إل فدم ودا همخ بديد همتبيسدوو ع ف مدي نفدق هأليبديد فدم‬
‫ميمودع هسنقرنه فم بغاهد موأ‪،‬ن‪،‬ه يبيد همب إل ن صبح‪،‬ه ًن همثرهد نهمكبد‪ً،‬ع‬
‫نتا ‪ ،‬ه د مدع همت مديد همقديدمو مد "مدرن" مي دا م دم‪،‬ما بر ييدا همدب إل‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪123 -‬‬
‫‪-‬‬

‫مددم همتمتوددا همت موددا مكوددي مددم‬ ‫شددبا مددي أدد‪ ،‬بيمتيمتددا نمأكوددي تدر‬ ‫صدير‬
‫ددم درهسددا همت دد‪،‬م همو‪،‬نينوددا‬ ‫مدديد كاي دديب‪،‬ر متندديدي‬ ‫هواددا همنددارينع ن ددي‬
‫فد ددم همنر مد ددي هم د دريينواع نتد ددا يند ددت همنر مد ددي همتربود ددا أمد دده همنر مد ددي‬
‫ح دت محده همنر مدي‬ ‫هم ريينوا شدوايً ف دوايًع ثدع ميمبثدت همنر مدي همتربودا‬
‫هم ريينوا آخر هألمر‪.‬‬
‫ميل همنر ما فم ودا هديرن همرشدوا بن دتوع مد همد‪،‬زير‬ ‫نتا با‬
‫تب ددر همبرمأد د ع ن ين ددت همنر م ددا تيص ددر ف ددم نل هألم ددر ددم ن ددب همرييض ددا‬
‫نهمب ددل ‪ ...‬نت ددا نق ددت همأن ددب همطبو ددا ن ً د د يري ددق همنر م ددي هم د دريينواع‬
‫ن د مل ددي هألمددر فددم بتددش همأنددب همرييضددوا نهمب أوددا ددم هألتددهع نمأ د‬
‫همر ‪،‬ع مم هألص‪،‬ل همو‪،‬نينودا ر سديً دي سدبق فدم هد ي همبدر و ع نهم دبب فدم‬
‫ًمل ه‪ ،‬هماتا هم ايا فدم هممصدط حي همرييضدوا فدم أييدا هألهموداع نتدا‬
‫ين ددت هم غ ددا همتربو ددا بنق ددر م ددم هممص ددط حي همبكو ددا همن ددم يص ددطكتوي همت م دديد‬
‫ربوا‪.‬‬ ‫همو‪،‬نينو‪ ،‬ع فأينت أنب حوينيً مي ه بحرن‬
‫تددام م د‬ ‫نم د شددور همكق ددا فددم ًمددل هم‪،‬تددت ي‪،‬حكددي ب د ميسدد‪،‬ي هم د‬
‫كاي يب‪،‬رع نتا ن ل همرشوا ر ما همأنب همطبوا همقايمدا همندم ن دا بد نقرل‬
‫ن م‪،‬ريد ددا نسد دديئر ب د د د همد ددرنم حد ددو هفننحود ددي همم د د م‪ ،‬ع ننضد ددت موكد ددي د ددم‬
‫همنر مدداع نر ددب م د نيب ديً ح د هتيً يأنبدد‪ ،‬بددو ياي د ع نتددا مددل ي‪،‬حكددي نب ديً ثوددر‬
‫ب غددت ثمينوددا ن دري نيبديً مكوددي نددي دديمع همطددبع نددي همن دريوع ن نددي‬
‫و حكو هب هسحي فنر م همزم ‪.‬‬ ‫وي نتا ن م‬ ‫هم م‪،‬م ن‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪124 -‬‬
‫‪-‬‬

‫المرحلة الثالثة‬
‫الترجمة فى عهد المأمون‬
‫ينددت حر ددا همنر مددا فددم وددا همم د م‪ ،‬تددا ب غددت ًرن وددي م د حوددا‬
‫همك يإل نهماتاع نه ل هممرح ا شوا تيما بوت همحأما نُدر ع خ مودي داد‬
‫بوددر مد نددب بقددرهإل ن دديموك‪ ،‬ن رسددط‪ ،‬نبتددش نددب ف يدد‪ ،‬ع هألمددر همد‬
‫يط ددق ددم هد د ه همق ددر هس ددع (ت ددر همنر م ددا) نًم ددل ب ددبب‬ ‫يمأد د متد د‬
‫همت ريا همنم شواهي فم ه ه همموداه بصدبا خيصداع نمدي رهفدق ًمدل‬ ‫همنح‪،‬‬
‫م ننيئ بصبا يما‪.‬‬

‫همحصد‪،‬ل دم‬ ‫نمته هدع مدي يمودز دل هممرح دا مد ديريخ همنر مدا‬
‫نددب هألنهئدده ب ن‪،‬ه وددي صددبو مط ب ديً ثقيفو ديً يم ديًع ن همبحددا كوددي فددم ب د د‬
‫همددرنم نهسددنا يد همنره مددا مودديع ن دزهل همتطدديد موددعع ددي ضددرنرييع نفددم ه د ه‬
‫همانر قيير مم بغداهد هممنر مد‪ ،‬مد نحديد همتدره نهم ديم نفدير ع ن ثدر فدم‬
‫بغداهد هم‪،‬رهتد‪ ،‬نبي دا همأندبع ن تدداد متديمن همت دع نهممكديظر ع ن صدبو هددع‬
‫همكي همبحا نهمار ع نظ ت ل همكورا بتا همم م‪ ،‬حن نق ت هع ندب‬
‫همقاميد مم هم غا همتربوا‪.‬‬

‫ن مي ي همم م‪ ،‬نأورل م همخ بيد فم همقر همثيما هموتر يكبقد‪،‬‬


‫م همنر مدا مد مد‪،‬هموعع دي همكدي بدانرهع يبد م‪ ،‬مد أكديهع ع فود ر هبد‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪125 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ي ب يتر بيألزر يك خ مد نبد‬ ‫ب صوبتا ن ي ما حكو ب هسحي‬


‫بخة م‪،‬مَّا ‪،‬ف – نه حدرن بدير بخدة دو فدم سدطر منبرتداع ننرتودي‬
‫نرتدي‬ ‫ه نرتا مكودي بغ د مدي يأد‪ ،‬مد هد ل هألنره هممصدك‪ ،‬ا ي‪،‬ماد ثد‬
‫ن ربددع – ن ددي تصددا حكددو ب د سددحي ب د مل تلددوع حتددع همأنددي ن أثوددر‬
‫نزن أل ه مي يقيبه ب م نزن درههع‪.‬‬

‫ن تدا و در مودع‬ ‫م همتر‬ ‫نمع يمش نتت ي‪،‬يه حنم ن ا همط‬


‫د دديموك‪ ،‬ن بق د درهإل‬ ‫ه ي د د ع فد ددم همتربود ددا د ددم هم د ددطر هأل بد ددر م د د م مبد ددي‬
‫نبط ومدد‪ ،‬ن ت وددا ن رسددط‪ ،‬نأوددرهع م د فطيحدده همم د مبو همو‪،‬نددينوو ع ن ددي‬
‫مدده همنر مددا م د شددقو ع فقددا ينددت ‪،‬ضددع همنر مددي فددم همتربوددا نهم دريينوا‬
‫م هم ‪،‬هد‪.‬‬

‫نتددا در حكددو هب د هسددحي همطددب فددم مارسددا كاي دديب‪،‬رع نحرددر‬


‫يوددنع بكقدده‬‫متدديمن ي‪،‬حكددي ب د ميسدد‪،‬يا فددم بغدداهد ممددي ددي م د دهفت ديً ددم‬
‫همأنب همطبوا نخص‪،‬صيً نب يموك‪ ،‬حنم ن فم أ ب همل مع ي‪ ،‬دا شدئ‬
‫بكقه حكو مل نقه حكو ادهً بورهً م نب بقدرهإل‬ ‫م نب يموك‪،‬‬
‫ن رسددط‪،‬ع نم د همم مبددي همنددم نق وددي مددم همتربوددا صدد‪،‬ل هموكاسددا إلت وددا ع‬
‫يريًع ثدع ندي‬ ‫ن ص ح فومي بتا ثيبت ب ُ َر ع ن ني هممتطوي إلت وا‬
‫هممت ط فم همب ل مبط وم‪. ،‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪126 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ينددت مد‬ ‫نمد بددرز مدديد بغدداهد فدم ددل همبنددر ثيبددت بد تُددر همد‬
‫شددور فددم دد‪،‬م منتدداد يمب ددل نهمطددب نهمرييضددوي نهمب ددباع ن ددر ع نب ديً‬
‫ددم دديد هم غ ددي همث ث ددا‪ :‬همو‪،‬نينو ددا‬ ‫اي ددا ف ددم دده هد د ل همت د دد‪،‬م ممقار د د‬
‫نهم د دريينوا نهمتربود دداع ن مد ددل فد ددم همتربود ددا ميئد ددا نخم د ددو نيب د ديً فد ددم هممكطد ددق‬
‫نهمرييضوي نهمب ل نهمطب‪.‬‬

‫نخو ددر ش دديها ددم هد د ه همتص ددر ه دد‪" ،‬بو ددت همحأم ددا" ح ددا ح ق ددي‬
‫هن د د ل ه دد‪ ،‬همخ وب ددا‬ ‫همد د‬ ‫ه ص دديل ب ددو همت د ددر نهم د دريي ع ني ددر هم ددبتش‬
‫مددر‬ ‫همخ وبددا همم د م‪ ،‬هدد‪ ،‬هم د‬ ‫هدديرن همرشددواع نبوكمددي يددر همددبتش هاخددر‬
‫هممد د م‪ ،‬ن د د دهر‬ ‫بإن دديئ ع فت د د س ددبوه هممث دديل‪ :‬يد د ر د‪ /‬دد‪،‬رج تك دد‪،‬هن ‪:‬‬
‫همحأم د ددا ن بو د ددت همحأم د ددا ف د ددم بغ د دداهد ن د ددي ف د ددم ًم د ددل مق د دداهً أل يديمو د ددا‬
‫كاي يب‪،‬ر همقايما‪.‬‬

‫نضددع سددي ه د ل همدداهر ثددع‬ ‫همرشددوا هدد‪ ،‬هم د‬ ‫نيددر حمددا مددو ‪:‬‬
‫نميهددي همم د م‪ ،‬نت‪،‬ههدديع ننم د ي‪،‬حكددي بد ميسدد‪،‬يا ر مددا همأنددب همطبوددا همقايمددا‬
‫ننضت موكيً م همنر ما‪.‬‬

‫منددر مو يتوددان هم غددي‬ ‫ن ينددت دهر همحأمددا رددع شدرهحيً ننق ددا‬
‫همتربواع ن دي هممد م‪ ،‬يرسده نفد‪،‬دهً مد‬
‫همو‪،‬نينوا نهم ريينوا نهمبيرسوا فر ً‬
‫ز ميد حيشون مم همق دطكطوكوا م حصد‪،‬ل دم مخط‪،‬يدي مد هكديلع مدي ند‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪127 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ددي ي‪ ،‬ددا ت ددع م نت وددا ثددع دد‪،‬زع همأنددب ح ددب مغنوددي ن مودديع ن ددي دده‬
‫ت ع حت رئيسا م ا‪،‬ل‪.‬‬

‫نمد د ه ددع هم خص ددوي همن ددم ح دداثت نقط ددا ح دد‪،‬ل ف ددم دديريخ بو ددت‬
‫دداهل "حكو ب هسحي " فود‪ ،‬مد شدور نق دا همت د‪،‬م همو‪،‬نينودا‬ ‫همحأما ه‪ ،‬ب‬
‫يمميً بيم غي همو‪،‬نينوا نهم ريينوا نهمبيرسدوا نهمتربوداع ننضدت‬ ‫مم همتربواع ن ي‬
‫هممد د م‪ ،‬ددم ر بو ددت همحأم دداع نمد د ًم ددل همن دديريخ س ددير همنر م ددا ت دداميً‬
‫نيُد ر ثيبددت بد تددر تددا صد و ددادهً بودرهً مد ر مددي هسددحي بد حكددو‬
‫همب بوا نهمرييضواع نم همنر مي همنم ص حويع همك خا همندم نق ودي هسدحي‬
‫مدم همتربوداع ثدع ند نقده هد ه همأندي نقد ً‬ ‫ب حكو م هممت دط مبط ومد‪،‬‬
‫واهً ن ص ح ن نضح ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪128 -‬‬
‫‪-‬‬

‫المرحلة الرابعة‬
‫الترجمة فى القرن الرابع الهجري‬
‫العاشر الميالدي‬

‫مي همتصر هم هب م نر ما همتربوا فقدا دي فدم همقدر همرهبدع هموتدر‬


‫همو‪،‬نينوددا نهم ددرنع ووددي‬ ‫– همتيشددر هممددو د – حوددا ينددت متلددع همكصدد‪،‬‬
‫ينددت‬ ‫مندد‪،‬فر بيم غددا هم دريينواع نم د ثددع نحددت همنر مددا مكحك د آخددرع فبتددا‬
‫هأل ميل ُنر ع م همو‪،‬نينودا مدم هم دريينواع صدبحت متلدع همنر مدي فدم هد ه‬
‫همتصر ُكقه م هم ريينوا مم همتربوداع نير دع ًمدل مدم ندار هممندر مو همد ي‬
‫ث ددر همم مب ددي همو‪،‬نينو ددا همب ددبوا ت ددا‬ ‫يتو ددان همو‪،‬نينو دداع بيإلض دديفا م ددم‬
‫ر موددي ر دديل هممرح ددا هم دديبقا ب نب ددوع مددم هم دريينوا موودداهً منر منوددي بت دا‬
‫ًمل مم همتربوا‪.‬‬

‫نم هممنر مو هم ي ر م‪،‬ه د هم دريينوا مبيشدر فدم هد ل هممرح دا‬


‫ددر ع ندديب همبرهددي نهم ددتر ألرسددط‪،‬ع نشددرع‬ ‫بدد‪ ،‬ب ددر مند بد يدد‪،‬نن نهمد‬
‫دم همأندي‬ ‫م همأد‪ ،‬نهمب ديدع نشدرع ثيم دطو‪،‬‬ ‫هإلسأكار هألفرندي‬
‫همث ثددو م د هممونيفوزيقدديع نم د هممنددر مو هم د ي ر مدد‪،‬ه د هم دريينوا ير ديً‬
‫ددا‬ ‫يح د بد د ددا همنأريند د – ن ددي مود د هً محكو ددو بد د هس ددحي – همد د‬
‫ر مدي ايدا م مقد‪ ،‬نهم ب ددطا نهم دتر نهممونيفوزيقدي ألرسدط‪،‬ع ن د مل‬
‫نقد دده همكد دد‪،‬همون نيومد ددين ألف يد دد‪ ،‬ع ن ت ود ددق هإلسد ددأكار هألفرندي د ددم د ددم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪129 -‬‬
‫‪-‬‬

‫ع مي ر ع ب‪ ،‬م ون بد‬ ‫ع نشرع ثو‪،‬فرهسطن مأني هألخ‬ ‫هممق‪،‬‬


‫ن ني همنيريخ همطبوت ن ني همحو‪،‬ه ألرسط‪.،‬‬ ‫زر ا ني هممق‪،‬‬

‫بدر هألثددر فدم همبأددر‬ ‫ود‪،‬د هم دريي دي مد‬ ‫نممدي سددبق ينردو مكددي‬
‫يم دريينوا نهمو‪،‬نينوددا‬ ‫همترب د هإلس د م ع نسددي اهع فددم ًمددل‪ :‬دديد وع م غددي‬
‫نهمبيرسوا نهمتربواع مي نوع تطت‪،‬ه ش‪،‬ييً بورهً فم متيل ر ما همنره همقدايع‬
‫تبه همبنو همترب هإلس م ع نًمدل مد خد ل ماهرسدوع هم دوور ع مثده مارسدا‬
‫د‪،‬ر‬ ‫نصدوبو نهمرهدي ن كاي ديب‪،‬ر نديرتك دري ع فأيندت هد ل هممداهر بمثيبدا‬
‫بد ددر ف‪،‬تود ددي همت د دد‪،‬م م د د حرد دديره مخن بد دداع فيمنز د ددت د دد‪،‬م هإلسد ددأكاريا‬
‫نهمو‪،‬ني نهموكا نهمبر مرنرهً بو ل همماهر منكنو همم ور همت مودا فدم بغداهد‬
‫يصدما همدانوي دا تدرن نمر دزهً حرديرييً‬ ‫أد‪،‬‬ ‫دل هممايكدا همندم تُدار مودي‬
‫م تيمع مع‪.‬‬

‫ن ينددت سددميحا هإلس د م دهفت ديً ت‪،‬ي ديً م دريي ف د ب د ل همتوددا حوددا‬
‫رضد هإلسد م يلدده هدده هألديددي هألخددر ددم ديددينوعع مددي همبن‪،‬حددي‬
‫هإلسد د موا م ددع ‪،‬ت ددل س ددور همحو ددي همتق و ددا ف ددم هم ددب د هممبن‪،‬ح دداع م ددي ش ددتع‬
‫همخ بدديد هدده همت ددع ن زمدد‪،‬ه موددع همتطدديد حوددا ددي همخ وبددا همم د م‪ ،‬يددز مددي‬
‫يُنر ع ًهبيً نفرا نيمكح م منر عع ه ًمل ي م ثدرل فدم هسدنثيرل هممودعع‬
‫ن حريل رأبنوع فم همم ير ا فم ه مي يانر ح‪،‬موع‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪131 -‬‬
‫‪-‬‬

‫المصادر والمراجع‬
‫‪ -1‬حوقير حأوع م هم ر هألدنم همقايعع نون فريحاع بورن ‪1312‬م‪.‬‬
‫ددم ب د يد دد‪،‬سل همقبط د‬ ‫‪ -2‬خبددير همت مدديد ب خبددير همحأمدديد ع بدد‪ ،‬همح د‬
‫( ‪ 181‬هد ‪1285 -‬م) مأنبا هممنكب ع همقيهر (بان يريخ) ‪.‬‬

‫‪ -2‬د هم غا هارهموا ع مبور ب‪،‬ني ع بورن ‪1310‬م ‪.‬‬

‫نبو دده دهنند د ع ر م ددا ‪ :‬هبد درههوع نص ددح ع دهر‬ ‫‪ -8‬نطي و ددا همقايم ددا ع‬
‫نورا مصر م طبي ا نهمك ر ع همقيهر ‪1311‬م ‪.‬‬

‫‪ -8‬بوت همحأما هحدا ح قي ه صديل بدو همتدر نهم دريي ع د‪ .‬مي دا‬
‫ن‪،‬ر ع مت ا همارهسي هم رتوا ع همتاد ‪ 28‬م كا ‪2000‬م ‪.‬‬

‫‪ -1‬يري د ددخ آده هم غ د ددا همتربو ددا ع ر د د زي دداه ع دهر همود د ل ع همقد دديهر ع‬
‫بان يريخ ‪.‬‬

‫مدم همتصدر همحيضدر ع د‪ .‬مدرهد يمده ع‬ ‫‪ -1‬يريخ هألد هم دريين مد ن د‬


‫د‪ .‬محمد ددا حمد ددا همبأ د ددر ع د‪ .‬زه ود ددا رشد ددا ع دهر همثقيفد ددا م طبي د ددا‬
‫نهمك ر ع همقيهر ‪1313‬م ‪.‬‬

‫‪ .‬بير ‪،‬ما ع ر ما ‪ :‬د‪ .‬حمدزل يديهرع دهر‬ ‫‪ -5‬يريخ همحرير هإلسد موا ع‬
‫هممتير ع همقيهر ‪1352‬م ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪131 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ -3‬يريخ همب با ف هإلس م ع د ب‪،‬ر ع ر مدا ‪ :‬د‪ .‬محمدا بدا هموديد‬


‫ب‪ ،‬ريا ع مأنبا همكورا هممصريا ع همقيهر ‪1385‬م ‪.‬‬
‫‪ -10‬د دديريخ س د دد‪،‬ريا نمبك د ددي نف د ددطو ع فو و د ددب حند د د ع ر م د ددا ‪ :‬م د دديل‬
‫همويز ع دهر همثقيفا ع بورن ‪1358‬م ‪.‬‬

‫‪ -11‬يريخ ان نآث‪،‬ر ع د شور ع بورن ‪1318‬م ‪.‬‬

‫‪ -12‬مووددا مندديريخ مارسددا هإلسددأكاريا نف ددبنوي ع د‪ .‬نتوددب ب ددا ع دهر‬


‫هممتير بمصر ع ‪1312‬م ‪.‬‬

‫‪ -12‬ثقيفددا هم دريي ف د همقددرن هم‪،‬سددطم ع نوكددي بوغ‪،‬موب أ د دديييع ر مددا ‪ :‬د‪.‬‬


‫خ ل همترهد – س‪،‬ريا ‪1330‬م ‪.‬‬

‫‪ -18‬حر ا همنر ما نهمكقه ف همتصر همتبيس ع م‪،‬سد ي‪،‬ندي مدرهدع بودرن‬


‫‪1312‬م ‪.‬‬

‫‪ -18‬همحرير هإلس موا ع د‪ .‬ي با هممقص‪،‬د ع همقيهر ‪2002‬م ‪.‬‬

‫‪ -11‬همحرددير هإلس د موا س ددوي نمبيدئوددي ع ب دد‪ ،‬هأل د همم دد‪،‬دند ع دهر‬
‫همخ فا م طبي ا ع بان يريخ ‪.‬‬

‫‪ -11‬رنع همحرير همتربوا ع هينز شوار ع ر ما ‪ :‬د‪ .‬با همرحم بدان ع‬


‫بورن ع دهر همت ع م م يو ‪1383‬م ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪132 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪ -15‬هم دريي تدايميً نحدايثيً ع سدمور بدال ع دهر هم درن م ك در نهمن‪،‬زيدعع‬


‫مي ع هألرد ‪1331‬م ‪.‬‬
‫‪ -13‬هم د دريي نهمحرد ددير هإلس د د موا ع هم د ددحي هم د ددوا زأ د دد‪،‬ل ع هموواد ددا‬
‫هممصريا همتيما م أني ع هإلسأكاريا ‪1318‬م ‪.‬‬

‫‪ -20‬هم دريينوا نح‪،‬هددي نصددرفوي – د‪ .‬زه و ددا رشددا – دهر همثقيفددا م طبي ددا‬
‫نهمك ر ع همطبتا همثينوا ع همقيهر ‪1315‬م ‪.‬‬

‫‪ -21‬هم د د دريينوا ن تنود ددي بيمتربود ددا ع د‪ .‬زه ود ددا رشد ددا ع مت د ددا همارهسد ددي‬
‫هم رتوا ع همتاد همثيما ع همقيهر ‪1358‬م ‪.‬‬

‫‪ -22‬ضددح ه س د م ع حمددا مددو ع مأنبددا همكورددا هممص دريا ع همقدديهر ع‬


‫بان يريخ ‪.‬‬

‫دد‪ ،‬ع مطبتددا رنيدديل ع‬ ‫و د م د حردديره ع ح د‬ ‫‪ -22‬همتد دره نمددي دد‪،‬هم‬


‫هإلسأكاريا ‪1382‬م ‪.‬‬

‫و‪ ،‬هألنبيد فم يبقي هأليبيد ع هب ب صدوبتا ع هممطبتدا هم‪،‬هبودا ع‬ ‫‪-28‬‬


‫همقيهر ( بان يريخ ) ج ‪. 1‬‬

‫‪ -28‬فتد ددر هإلس د د م ع حمد ددا مد ددو ع مأنبد ددا همكورد ددا هممص د دريا ع همقد دديهر‬
‫‪1325‬م‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪133 -‬‬
‫‪-‬‬

‫هنمود ددر ع ر مد ددا ‪:‬‬ ‫‪ -21‬همبأد ددر همترب د د نمر د ددزل فد ددم همند دديريخ ع د‬
‫هسمي وه همبوطير ع بورن ‪1312‬م ‪.‬‬

‫‪ -21‬ف ددبا همحرددير ع مبددر شب ددنر ع ر مددا ‪ :‬د‪ .‬بددا همددرحم بددان ع‬
‫دهر هألنامن ع ‪1350‬م ‪.‬‬

‫‪ -25‬هم م د د هممكثد دد‪،‬ر ف د د د دديريخ همت د دد‪،‬م نهاده ع هف د درهم برصد دد‪،‬م ع بغد دداهد‬
‫‪1311‬م ‪.‬‬

‫‪ -23‬هممدداهر هم دريينوا ف د هم ددر هألدنددم همقددايع ع مي ددا هندد‪،‬ر ع رسدديما‬


‫نور أور مك ‪،‬ر ع يمتا همقيهر ‪1355‬م ‪.‬‬ ‫مي‬

‫‪ -20‬هممره ددز همثقيفوددا هم دريينوا ع أريغ‪،‬ريدد‪ ،‬ي‪،‬حكددي هب درههوع ع دهر م دديردي‬


‫م ك ر ع ح ب ع س‪،‬ريا ‪1331‬م ‪.‬‬

‫‪ -21‬همم ددوحوا نهمحر ددير همتربو ددا ع د‪ .‬دد‪،‬رج تك دد‪،‬ه ع همم س ددا همتربو ددا‬
‫م ارهسي نهمك ر ع بورن ع بان يريخ ‪.‬‬

‫نند ددا ع دهر‬ ‫‪ -22‬هممتتد ددز همتد د دربوا ع مد ددي ن فينند ددي ‪ ،‬ع ر مد ددا ‪ :‬رمرد ددي‬
‫همأ ي ع بورن ‪1388‬م ‪.‬‬

‫‪ -22‬م دديمل همثقيف ددا هإلأريقو ددا م ددم همت ددر ع نمو ددر ع ر م ددا ‪ :‬د‪ .‬م دديم‬
‫ح ي ع مأنبا هألنت ‪ ،‬هممصريا ع همقيهر ع بان يريخ ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪134 -‬‬
‫‪-‬‬

‫الفهرست‬
‫الصفحة‬ ‫املوضـــــــوع‬

‫تقديم‬

‫‪11 - 7‬‬ ‫* األسرة اللغوية التي تنتمي إليها اآلرامية‬


‫‪ -‬هارهموا همقايما‬
‫‪ -‬موتي هارهموا‬
‫‪ -‬هارهموا نهم ريينوا‬

‫‪41- 11‬‬ ‫* األدب اآلرامي قبل انتشار المسيحية‬


‫‪ -‬رسيما مير ب سورهبو‪،‬‬
‫‪ -‬توه فوري نور ديصي‬
‫‪ -‬تصا حوقير همحأوع‬

‫‪77 - 05‬‬ ‫* األدب السرياني المسيحي‬


‫‪ -‬همماهر هم ريينوا‬
‫‪ -‬ر ما همتوا همقايع‬
‫‪ -‬همنر مي همقايما م توا همتايا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬
‫‪135 -‬‬
‫‪-‬‬

‫‪17 - 71‬‬ ‫* تاريخ انقسام الكنيسة‬


‫‪ -‬م همأني هم ريي تبه هنق يم همأكو ا ‪:‬‬
‫‪ -1‬هب ديصي‬
‫‪ -2‬مير فدريع‬
‫* أثــــر انقســــام الكنيســـــة على األدب‬
‫‪111 - 11‬‬ ‫السرياني‬
‫‪-‬م همأني هم ريي صحي همطبوتا هم‪،‬هحا (هموتيتبا)‬
‫‪ -1‬سحي هألنطي‬
‫‪ -2‬يتق‪ ،‬هم رن‬
‫‪ -‬م همأني هم ريي صحي همطبوتنو (همك يير ) ‪:‬‬
‫‪ -1‬نرسي‬

‫* جهـود الـسـريان في الحضـارة العربية‬


‫‪127 - 112‬‬ ‫اإلسالمية‬
‫‪ -‬هممرح ا هألنمم – همنر ما ف همتصر هألم‪،‬‬
‫‪ -‬هممرح ا همثينوا – همنر ما ف باهيا همتصر همتبيس‬
‫وا همم م‪،‬‬ ‫‪ -‬هممرح ا همثيمثا ‪ -‬همنر ما ف‬
‫‪ -‬هممرح ا همرهبتا – همنر ما ف همقر همتيشر هممو د‬

‫‪131 - 121‬‬ ‫* المصادر والمراجع‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫مدخل إلى تاريخ أدب اللغة اآلرامية السريانية ‪ ...............‬د‪ /‬أحمد الجمل‬

You might also like