Professional Documents
Culture Documents
Β τάξη, 2η ενότητα, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Β τάξη, 2η ενότητα, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Στη γ΄ κλίση ανήκουν ουσιαστικά και των τριών γενών. Διακρίνονται στις εξής
κατηγορίες:
φωνηεντόληκτα
(χαρακτήρας φωνήεν)
συμφω
πόλις, πόλεως
(χαρακ
αφωνόληκτα ημ
(χαρακτήρας άφωνο (χ
σύμφωνο)
μονόθεμα διπλόθεμα
(ένα θέμα σε όλες τις (δύο θέματα κατά την
πτώσεις) κλίση)
Ἕλλην, Ἕλληνος πόλις, πόλεως
καταληκτικά ακατάληκτα
(ονομαστική ενικού σε -ς) (ονομαστική ενικού σε -α, -η, -ι, -υ,
πόλις, πόλεως -ω, -ν, -ρ)
καῦμα, καύματος
ονομ. -ς ή – -ες – -α
γεν. -ος ή -ως -ων -ος ή -ως -ων
δοτ. -ι -σι(ν) -ι -σι(ν)
αιτ. -α ή -ν -ας ή -ς – -α
κλητ. -ς ή – -ες – -α
ἡ δύναμι-ς πόλι-ς
τῆς δυνάμε-ως πόλε-ως
τῇ δυνάμει πόλει
τὴν δύναμι-ν πόλι-ν
ὦ δύναμι πόλι
Πληθυντικός αριθμός
αἱ δυνάμεις πόλεις
τῶν δυνάμε-ων πόλε-ων
ταῖς δυνάμε-σι(ν) πόλε-σι(ν)
τὰς δυνάμεις πόλεις
ὦ δυνάμεις πόλεις
Παρατηρήσεις
1. Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού
και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι
μακρά. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αρχικός τύπος γενικής ενικού είχε θέμα
σε -η- (δυνάμηος). Αργότερα με αντιμεταχώρηση προέκυψε ο τύπος
δυνάμεως. Αυτό δεν επηρέασε τον τονισμό της λέξης.
2. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε έναν τύπο ουσιαστικού αυτής της
κατηγορίας, βασιλέως.
Στη νέα ελληνική τα ουσιαστικά αυτά έχουν κατάληξη -ας και γενική
ενικού σε -α. Ωστόσο, κάποιες φορές χρησιμοποιείται και η γενική σε
-έως
(π.χ. ο γραφέας → του γραφέα / του γραφέως).
ὁ βασιλεὺ-ς
τοῦ βασιλέ-ως
τῷ βασιλεῖ
τὸν βασιλέ-α
ὦ βασιλεῦ
Πληθυντικός αριθμός
οἱ βασιλεῖς
τῶν βασιλέ-ων
τοῖς βασιλεῦ-σι(ν)
τοὺς βασιλέ-ας
ὦ βασιλεῖς
Παρατηρήσεις
• To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη.
• Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης
σε -ει.
• Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
1. α. Αφωνόληκτα, οδοντικόληκτα
ἡ πατρίς (δ-ς)
τῆς πατρίδ-ος
τῇ πατρίδ-ι
τὴν πατρίδ-α
ὦ πατρίς (δ-ς)
Πληθυντικός αριθμός
αἱ πατρίδ-ες
τῶν πατρίδ-ων
ταῖς πατρίσι (δ-σι)
τὰς πατρίδ-ας
ὦ πατρίδ-ες
Ουρανικόληκτα Χειλικόληκτα
ὁ κόραξ (κ- ὄνυξ (χ- ἡ πτέρυξ (γ- ὁ γὺψ (π- Ἄραψ (β-
users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria arxaia/metafraseis b gym/b02xm.htm 5/10
28/5/2020 Β τάξη, 2η ενότητα, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Πληθυντικός αριθμός
Παρατήρηση
Κατά την κλίση των αφωνόληκτων ουσιαστικών της γ΄κλίσης, όπου ο
χαρακτήρας συναντά -σ- ή -ς (στην ονομ. και κλητ. ενικού και στη δοτ.
πληθυντικού), όπως γνωρίζετε και από τον σχηματισμό του μέλλοντα των
αντίστοιχων ρημάτων, παρατηρείται συγχώνευση σε ξ (ουρανικόληκτα:
-κ-, -γ-, -χ-) και ψ (χειλικόληκτα: -π-, -β-, -φ-) ή αποβολή του χαρακτήρα
(οδοντικόληκτα: -τ-, -δ-, -θ-), π.χ. κόρακ-σι > κό-ραξι, Ἄραβ-σι > Ἄραψι.
2. Ημιφωνόληκτα
Μονόθεμα - Διπλόθεμα
Μονόθεμα Διπλόθεμα
Πληθυντικός αριθμός
Παρατήρηση
Τα οξύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -όνος σχηματίζουν την
κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική σε -ων, π.χ. (ὦ) ἡγεμών, (ὦ)
χελιδών.
Τα βαρύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -ονος σχηματίζουν την
κλητική ενικού σε -ον, π.χ. (ὦ) πνεῦμον
Στη μέση φωνή το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα (όπως και
στη ν.ε.) και του μέλλοντα λήγουν σε -μαι. Οι καταλήξεις της οριστικής
ενεστώτα της μ.φ. στην α.ε. είναι περίπου οι ίδιες με τη ν.ε. (εκτός από το β΄
ενικό πρόσωπο).
βουλεύ-ομαι βουλεύ-σ-ομαι
βουλεύ-ῃ (ή -ει) βουλεύ-σ-ῃ (ή -ει)
βουλεύ-εται βουλεύ-σ-εται
βουλευ-όμεθα βουλευ-σ-όμεθα
βουλεύ-εσθε βουλεύ-σ-εσθε
βουλεύ-ονται βουλεύ-σ-ονται
Παρατηρήσεις
1. Η μέση φωνή του ενεστώτα και του μέλλοντα στην α.ε. δηλώνουν τόσο
τη μέση όσο και τηνπαθητική διάθεση. Στην α.ε. η μέση διάθεση δε
δηλώνει απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί και ότι η ενέργεια γυρίζει στον
εαυτό του (όπως στη ν.ε., π.χ. ντύνομαι), αλλά και ότι το
υποκείμενο ενεργεί με αυξημένη προσωπική συμμετοχή ή ιδιαίτερο
ενδιαφέρον για την ενέργειά του αυτή. Έτσι, πολλές φορές τύποι μέσης
φωνής ενεστώτα και μέλλοντα αποδίδονται στη ν.ε. ενεργητικά, π.χ.
• Ὁ παῖς λούεται.
Ο μέλλοντας του ρ. εἰμὶ στην οριστική είναι ἔσομαι και παρουσιάζει τις ίδιες
καταλήξεις με τον ενεστώτα και τον μέλλοντα μ.φ. των βαρύτονων ρημάτων.
ἔσ-ομαι
ἔσ-ῃ (ή ἔσ-ει)
ἔσται
ἐσ-όμεθα
ἔσ-εσθε
ἔσ-ονται
ἐ-βουλευ-όμην
ἐ-βουλεύ-ου
ἐ-βουλεύ-ετο
ἐ-βουλευ-όμεθα
ἐ-βουλεύ-εσθε
ἐ-βουλεύ-οντο