Professional Documents
Culture Documents
Pythonlanguage
Pythonlanguage
:دانا
صدرالدين
ئه م كتێبه تايبه ته به فيربوونى زمانى پڕۆگرام سازى به تايبه ت بۆ ئه و زانست خوازانه ى كه سه ره تان له م جيهانه
واته تازه ئه يانه وێت بێنه ناو جيهانى پڕۆگرامسازيه وه چونكه ئه و كه سه ى كه سه ره تا بێت ده بێت سه ره تا له و
شتانه تێبگات وه به ئاسانى بۆ يان شيبكرێته وه دواتر وورده ورده زمانى ئاڵۆزتر ئه توانێت فێرى بێت بۆ يه من ئه م
زمانه م هه ڵبژاردووه چونكه دارشتنى كۆده كانى سادده ن ئه توانرێت به ئاسانى لێيان تێبگات وه ئه گه ر له و فرمانانه
گه يشتيت كه له م زمانه دا بوونيان هه يه ئه وا هه ر زمانێكى ترى پڕۆگرامسازى به كاربهێنيت هه مان فكره يان هه يه
وه هه ما ن كار ئه كه ن به اڵم شێوازى به كارهێنانين جياوازه به اڵم شێوازى به كارهێنان بۆ ئێمه گرنگ نيه به ڵكو
تێگه يشتن له چۆنيه تى فێربوونى پڕۆگرامسازى وه له م كتێبه دا له گه ڵ باسكردنى هه ر بابه تێك ئه وا راهێنانى له
گه ڵه بۆ هه ڵسه نگاندنى خۆت .
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
1
دانا صدرالدين: نووسه ر [PYTHON LANGUAGE]
ناوه رۆك
پێشه كى............................................................................................................................................................ 3
ناساندن............................................................................................................................................................. 4
دابه زاندنى به رنامه............................................................................................................................................. 5
Print ............................................................................................................................................................. 10
string ........................................................................................................................................................... 11
integer ......................................................................................................................................................... 11
variable........................................................................................................................................................ 12
Math operation ........................................................................................................................................... 14
Input ............................................................................................................................................................ 20
If .................................................................................................................................................................. 24
If ___ else .................................................................................................................................................... 30
And .............................................................................................................................................................. 35
Or ................................................................................................................................................................ 37
While ........................................................................................................................................................... 39
For ............................................................................................................................................................... 46
Function ...................................................................................................................................................... 50
Tuple ........................................................................................................................................................... 58
كۆتاى............................................................................................................................................................. 61
2
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پێشه كي
سه ره تا به ناوى خوداى گه وره و ميهره بان
سه ره تا خۆم به خۆشحال ده زانم كه جارێكى تر بتوانم به رهه مێكى نوێتان بخه مه به رده ست كه به
هۆيه وه بتوانن زانيارى لێوه وه ر بگرن و بتوانن لێيه وه فێرببن بۆ ئه وه ى هه موو ئه و كه سانه ى كه
ئاره زويانه له بوارى كۆمپيوته ر به ره و پێشه وه هه نگاو بنێن بتوانن زانياريان ده ست بكه وێت به
زمانى شرينى كوردى يان ئه و كه سانه ى ياخود ئه و زانست خوازانه ى كه ناتوانن له زانكو يان له
3
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
شوێنى ئه كاديمى بخوێنن جا له به ر هه ر هۆكارێك بێت بتوانن سوود له م زانستانه وه ر بگرن چونكه له
يادمان نه چێت زانست موڵكى ئێمه نيه .
ئه م كتێبه تايبه ته به زمانى پڕۆگرامسازى كه من له م كتێبه دا زمانێكى سوكتان بۆ باس ده كه م بۆ ئه وه
ى ئه و كه سانه ى كه ده يانه وێت بێنه ناو جيهانى پڕۆگرامسازى بتوانن به ئاسانى له شته كان تێبگه ن
وه هه روه ها هه موومان ئه گه ر بمانه وێت ده ست به شتێك بكه ين ئه وه ده بێت له نزمترين پله وه ده
ست به كاره كانمان بكه ين دواتر ورده ورده به ره و به رترين هه تاكو به ره و لوتكه .
ناساندن
زمانى Pythonيه كێكه له و زمانانه ى كه تايبه ته به بوارى پڕۆگرامسازى كه زمانێكى به سووده بۆ
ئه و كه سانه ى كه تازه ده يانه وێت ده ست بكه ن به فێربوونى پڕۆگرامسازى ئه م زمانه زۆربه ى ئه و
فرمانانه ياخود بڵێم زۆربه ى ئه و شتومه كانه ى هه يه كه پێويستن بۆ ئه و كه سه ى كه بيه وێت ببێت به
پڕۆگرامساز كه ئه و فرمانانه ى كه له م زمانه دا هه يه له زۆربه ى زمانه كانى تردا بوونى هه يه به اڵم
به پشتيوانى خودا له م كتێبه دا هه و ڵ ده ده م هه موو ئه و شتانه تان بۆ روون بكه مه وه كه له م زمانه
دا بوونى هه يه بۆ ئه وه ى به ته واوى به جيهانى پڕۆگرامسازى ئاشنا ببن وه ئه گه ر هه ر كه م و
كوريه كمان هه بێت ئه وا بمان بوورن چونكه هه موومان ئه گه رى هه ڵه كردنمان هه يه
4
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
Blue.dana2292@yahoo.com
بۆ ئه وه ى بتوانين ئه نجامى كاره كانمان ببينين ياخود بزانين ئايا هه له مان هه يه له و كاته ى كه
پڕۆگرام ئه نووسين ئه وا پێويستمان به به رنامه يه ك ده بێت بۆ ئه م مه به سته بۆ يه ده بێت ئه م به
رنامه يه داببه زێنين بۆ سه ر كۆ مپيوته ره كه مان كه تايبه ته به زمانى pythonكه به هۆيه وه
ده توانين ئه نجامى كاره كانمان ببينين بۆ دابه زاندنى به رنامه كه سه ره تا ئه م مالپه ره بكه ره وه :
www.python.org
5
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
دواتر داوات لێده كات كه به رنامه كه دابه زێنيت تۆش به رنامه كه دابه زێنه
دواى ئه وه ى كه به رنامه كه به ته واوى دابه زى ئێستا به رنامه كه داده به زێنين بۆ سه ر كۆمپيوته ره
كه مان ده بل كليك له سه ر به رنامه كه بكه و ئه م هه نگاوانه ئه نجام بده :
6
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
هه نگاوى يه كه م
BLUE.DANA2292@YAHOO.COM
7
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
8
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا به رنامه كه به سه ركه وتو ىى دابه زى بۆيه ده توانين كار به به رنامه كه بكه ين .
9
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
زانكۆی سۆران
Blue.dana2292@yahoo.com
Print
ئه م فرمانه يه كێكه له فرمانه هه ره به سووده كان كه به هۆى ئه م فرمانه وه ده توانين نوسين بنوسين
ياخود ئه نجامى كاره كانمان به ديار بێخين ياخود پيشانيان بده ين بۆ به كارهێنانى ئه م فرمانه سه ره تا
فرمانه كه ده نووسينه وه :
نموونه :
ئيستا ده مانه وێت ئه م نووسينه به ديار بخه ين به هۆی فرمانى Printكه ده بێت ئه م فرمانه به كار
10
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :
راهێنان :
؟ ئه م رسته يه م بۆ به ده ربێخه واته بيشان بده I try to learn python
string
يه كێك له و شتانه ى كه له هه موو زمانێكى پڕۆگرام سازى بوونى هه يه بريتيه له م فرمانه ئه م فرمانه
بريتيه له نووسين واته مه به ستمان ئه وه يه هه ر رسته يه ك كه بنوسرێته وه ياخود هه ر ووشه يه ك ئه
وا پێی ئه ڵێن .string
نموونه :
integer
ئه م ده سته واژه يه ش يه كێكه له و ده سته واژانه ى كه له جيهانى پڕۆگرامسازى كارى زۆرى پێ ده
كرێت ئه ويش به ماناى ژماره ى ته واو دێت كه زور به كارى ده هێنين له ژيانى رۆژانه مان بۆنموونه
345
بريتيه له integer
105
11
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
variable
يه كێك له و شته گرنگانه ى كه پێويستيه كى زۆرمان پێی ده بێت بريتيه له گۆڕاوه كان واته Variable
كه ده توانين ووشه يه ك بكه ين به گۆڕاو وه نرخێكى پێبده ين به اڵم به هيچ شێووه يه ك ناتوانين ژماره
بكه ين به گۆراو چونكه ژماره بۆ خۆی نرخێكه له به ر ئه وه ده بێت ته نها ووشه بكه ين به گۆڕاو له
زمانى pythonگۆڕاوه كان به م شێوه يه ديارى ده كرێن ياخود دروست ئه كرێن:
=x
وه ك له نموونه ى سه ره وه به ديار ده كه ويت ناوى گۆڕاوه كه مان ديارى كردووه كه بريتيه له x
دواى ئه وه ى كه ناوى گۆڕاوه كه مان ديارى كرد ئێستا ده بێت نرخێك بده ين به گۆڕاوه كه مان كه ده
بێت ئێمه بزانين ئه و نرخه ى ده يده ين به گۆڕاوه كه مان بريتيه له ووشه ياخود بريتيه له ژماره ئه گه ر
ئێمه ژماره بكه ين به نرخ بۆ گۆڕاوه كه مان ئه وا راسته و خۆ ژماره كه ئه نووسين نمونه :
;x=33
وه ك ده بينين ئه وه نرخى گۆڕاوه كه مان ديارى كرد كه بريتيه له ٣٣واته گۆڕاوه كه مان ژماره يه له
به ر ئه وه راسته وخۆ نرخه كه مان بۆ ديارى كرد دواى ئه وه ى نرخه كه مان دا به گۆڕاوه كه مان ده
بێت له كۆتاى ئه مه ; دابنێين
12
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
به اڵم ئه گه ر ويستمان گۆڕاوه كه مان بكه ين به نووسين واته نرخى گۆڕاوه كه مان بريتى بێت له ووشه
يا نوسين ئه وه ده بێت به م شێوازه نرخى پێی بده ين :
دواى ئه وه ى نرخمان بۆ گۆڕاوه كه مان ديارى كرد ئێستا ئه گه ر بمانه وێت گۆڕاوه كه مان پڕێنت بكه
ين واته نرخى گۆڕاوه كه مان ببينين بۆ ئه م كاره ئێمه ته نها ناوى گۆڕاوه كه مان ده نووسين :
;)print(x
وه ك له نمونه كه دا به ديار ئه كه وێت ته نها بانگی گۆڕاوه كه مان كردووه وه هه روه ها له و كاته ى
ده مانه وێت گۆڕاوه كه مان پڕێنت بكه ين راسته و خۆ ناوى گۆڕاوه كه مان ئه نووسين وه كو خۆی وه
هه روه ها ئه گه ر ناوى گۆڕاوه كه مان كه بيتال بوو ده بێت به كه بيتال بانگی بكه ين واته پێويسته
ناوى گۆڕاوه كه مان وه كو خۆی بانگی بكه ين سه يرى ئه نجامه كه ى بكه ن :
13
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پرسيار :
-1ئه م نووسينه م بۆ پڕێنت بكه به الم به هۆى گۆڕاو ?We want learn programming
Math operation
كرداره بيركاريه كان يه كێكن له و شته به سوود و پێويستانه ى كه له هه موو زمانێكى كۆمپيوته ر
بوونى هه يه و وه هه روه ها ده توانين به كاريان بهێنين بۆ ئه نجامدانى كۆكردنه وه و كه م كردن و جه
ندين كردارى ترى بيركارى بێگومان بۆ ئه م كاره پێويستمان به گٶڕاوه كان ده بێت بۆ ئه نجامدانيان .
بۆ ئه وه ى بتوانين كردارى كۆكردنه وه يان هه ر كردارێكى ترى بيركاريانه ئه نجام بده ين پێويستمان به
گۆڕاوه كان ده بێت بۆ ئه وه ى بتوانين ئه م كاره ئه نجام بده ين بۆ نموونه من ده مه وێت دوو ژماره
كۆبكه ينه وه ئه وا بێويستمان به سێ گۆڕاو ده بێت بۆ ئه م كاره يه كێكيان بۆ ژماره ى يه كه م بۆ نموونه
ده مانه وێت ژماره ى يه كه ممان بريتى بێت له : ١
وه هه روه ها ده مانه وێت ژماره ى دووه ممان بريتى بێت له ٣بۆيه بێويسته گۆڕاوێكى تر دروست بكه
ين بۆ ژماره ى دووه م كه بريتيه له ٣
14
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
وه ك ده بينين دوو گۆڕاومان دروست كرد هه ر گۆڕاوه و نرخى خۆی هه يه وه هه ر گۆراوه و ناوى
تايبه ت به خۆی هه يه وه بۆ ئه وه ى بتوانين ئه م دوو ژمارانه كۆ بكه ينه وه ئه وا ده بێت گۆڕاوێكى تر
به كاربهێنين بۆ ئه وه ى ئه م دوو ژماره يه مان بۆ كۆ بكاته وه :
ئيستا وه ك له نموونه كه دياره ده مانه و ێت ئه نجامى كاره كه مان ببينين واته ئه نجامى كۆكردنه وه ى
هه ردوو ژماره كه ببينين ئه وا ده بێت بانگی ئه و گۆڕاوه بكه ين كه تايبه ته به ئه نجامدانى كاره كه يان
كۆ كردنه وه كه :
;Num1 = 2
;Num2 = 3
;Ko = Num1+Num2
;)Print(ko
ئيستا ئه گه ر سه يرى ئه نجامه كه بكه ين ئه وا ده بينين ئه نجامه كه مان بۆ نيشان ئه دات كه بريتيه له
٥
وه هه روه ها به هه مان شێوه نموونه له سه ركرداره كاى ترى بيركارى :
نموونه :3
15
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
دواتر
كه م كردنى دوو ژماره سه ره تا بۆ ئه وه ى دوو ژماره مان هه بێت ده بێت دوو گۆڕاو دروست بكه ين
كه گۆڕاوى يه كه م بريتى بێت له ژماره 7وه هه روه ها گۆڕاوى دووه م بريتى بێت له ژماره 5وه هه
روه ها گۆڕاوێكى تريشمان پێويسته بۆ ئه وه هه ردوو ژماره كه كه مى يه كترى بكه ين :
;Num1 = 5
16
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
;Num2 = 3
;Kam = Num1-Num2
دواتر ده بێت ئه و گۆراوه نيشان بده ين كه تايبه ته به كه م كردنى هه ردوو ژماره كه به م شێوازه :
;Num1 = 5
;Num2 = 3
;Kam = Num1 – Num2
;)Print(kam
سه يرى ئه نجامه كه ى بكه ن :
تێبينى :بۆ ئه وه ى بتواينن ئه نجامى كاره كه مان ببينين واته به رنامه كه مان ره ن بكه ين ئه وا ده بێت
ئه م كاره بكه ين سه ره تا ده بێت ئه و فايله خه زن بكه يت له ناو كۆمپيوته ره كه ت به پاشگرى py
دواتر
17
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
دواتر
ئه مه ش ئه نجامه كه ى
18
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :4جارانكردن
19
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
Input
له م جيهانى پڕۆگرام سازى شتێك هه يه كه رێگه ئه دات به كارهێنه ر به هۆى كيبورد نرخ بدات به
گۆڕاوه كان وه له م زمانه شدائه م كرداره بوونى هه يه كه ده تواين هه م نووسين هه م ژماره به هۆى
كيبۆرد داخل بكه ين بۆ نمونه سه ره تا باس له وه ئه كه ين كه چۆن نووسين داخل بكه ين به هۆى
كيبۆرد
بۆ ئه م كاره سه ره تا ده بێت گۆراوێك دروست بكه ين به هه رناوێك بێت بۆنموونه من گۆڕاوێك
دروست ئه كه م به م شێوازه
=X
ئيستا گۆڕاوه كه مان دروستكرد بۆ ئه وه ى وا بكه ين كه هه ر وشه يه كمان داخلكرد له سه ر كيبورد ئه
وه يه كسه ر ببێت به نرخى ئه م گۆڕاوه ى كه دروستمان كردووه بۆ ئه و مه به سته ئه م كاره ئه كه ين
;)”“(X= input
باشه كاتێك كه سێك دێت به رنامه كه مان كارپێ ئه كات نازانێت هيچ كارێك ئه نجام بدات چونكه نازانێت
بۆ يه ده بێت نووسينێك پيشان بده ين بۆ ئه و كه سه ى كه به رنامه كه به كار ئه هێنێت بۆ نمونه ده
نووسين " تكايه ووشه يه ك داخل بكه "
20
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ئيستا هه ر ووشه يه ك داخل بكه ين ئه بێت به نرخى گۆڕاوه كه مان ده مانه وێت هه رشتێكمان
داخلكرد راسته و خۆ پيشانمان بدات ئه نجامه كه ى ئه وا ئو گۆڕاوه پڕێنت ئه كه ين كه دروستمان كرد
وه يه كسانمان كرد به وه ى هه ر شتێك داخل بكه يت له سه ر كيبورد ببيت به نرخه كه ى
دوگمه ى ئينته ر دابگره سه يرى ئه نجامه كه ى بكه هه مان ئه و ووشه يه مان پيشان ئه دات كه به
كيبورد داخلمان كردووه :
نموونه يه كى تر:
21
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ئيستا له وه گه يشتين كه چۆن نووسين يان ووشه له سه ر كيبورد داخل ئه كه ين وه ئه يكه ين به
نرخى گۆڕاوێك وه ئيستا هه مان كار ئه نجام ئه ده ين بۆ داخلكردنى ژماره سه ره تا بۆ ئه م كاره
گۆراوێك دروست ئه كه ين :
=Number
ئيستا گۆڕاوه كه مان زيادكرد وه ئيستا ده مانه وێت وابكه ين كه هه رژماره يه ك داخل بكه ي له سه ر
كيبورد راسته وخۆ ببێت به نرخى ئه م گۆڕاوه
نموونه :
دوو ژماره داخل ئه كه ين به كيبورد وه ده مانه وێت هه ردوو ژماره كه كۆ بكه ينه وه ؟
22
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنان 3
-٢پڕۆگرامێك بنووسه كه دوو ژماره داخل بكه يت كه ژماره ى يه كه م كه م ژماره ى دووه م
بكرێت بۆ نموونه 7كه م 5يه كسان بێت به 4؟
-١پڕۆگرامێك بنووسه كه ژماره يه كمان هه بێت بريتى بێت له 5وه ژماره يه كى تر به كيبورد
داخل بكه ين ئه و ژماره ى داخلى ئه كه ين به كيبورد جاران بكات له گه ڵ ژماره 5يه كه ؟
23
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
If
واته له چ كاتێك ئه و كاره بۆ من ئه نجام ئه دات له و كاته ى كه گۆڕاوه كه يه كسان بێت به ژماره 5ئه
و كات ئه و كاره ئه نجام ئه دات به اڵم ئه گه ر گۆڕاوه كه م بريتى بوو له ژماره 4ئه وا كاره كه م بۆ
ئه نجام نادات چونكه مه رجه كه م دروست نابێت
نموونه :
ده مانه وێت پڕۆگرامێك بنووسين كه ئه گه ر ژماره كه ما ن بريتى بوو له 4ئه وا بنووسيت مه رجه كه
ت ته واوه وه
;X=2
دواتر مه رجێك داده نێين مه رجه كه مان وا لێده كه ين ئه گه ر گۆڕاوه كه مان يه كسان بوو به ژماره
4ئه وا بنووسرێت مه رجه كه ت ته واوه سه ره تا ئه و فرمانه ئه نووسين
;X=2
if
دواتر ناوى گۆڕاوه كه مان ئه نووسين ئه و گۆڕاوه كه ى كه مه رجه كه ى له سه رداده نێين
;X=2
If X
دواتر مه رجه كه كه مه رجه كه مان واداده نێين كه يه كسان بێت به ژماره 4
;X=2
If X==2:
دواتر ئه و نووسينه ئه نووسين كه ده مانه وێت بنوسرێت مه رجه كه ت ته واوه
24
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا سه يركه ن ئه و مه رجه ى دامان ناوه ته واوه چونكه گۆڕاوه كه مان بريتيه له 4كه واته ئه و
نوسينه مان پيشان ئه دات كه نووسراوه " مه رجه كه ت ته واوه "
به اڵم ئه گه ر نرخى گۆڕاوه كه مان بگۆڕين بيكه ين به ژماره 3ئه وا هيچ شتێكمان بۆ ناكات چونكه مه
رجه كه مان دروست نيه گۆڕاوه كه مان ژماره ١نيه به ڵكو ژماره ٢ه كه واته ئه و نووسينه مان بۆ
پڕێنت ناكات
نموونه :
سه ره تا وه كوو هه موو كاره كان ده بێت بزانيت چ كارێك ئه نجام ئه ده ين گۆڕاو دروست ئه كه ين
دواتر مه رجێك داده نێين ئه گه ر گۆڕاوه كه مان گه وره تر بوو له 7ئه وا بنوسرێت ته واوه
25
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
بو نموونه من ئيستا ژماره 7داخل ئه كه م ئه وا ئه نووسرێت ته واوه چونكه مه رجه كه م ته واوه ژماره
كه له 7گه وره تره :
به اڵم ئه گه ر مه رجه كه م ته واو نه بوو ئه وا هيچ كارێك ناكات بو نمووه ئه گه ر ژماره 4داخل بكه
م ئه وا مه رجه كه م دروست نيه چونكه ژماره كه م له 7گه وره تر نيه !
نموونه :
بۆ نمونه دوو ژماره داخل ئه كه ين كام ژماره گه وره تر بوو ئه وا پيشانمان بدات بڵێت ژماره ى
يه كه م گه و ره تره له ژماره ى دووه م وه يان بڵێت ژماره ى دووه م گه وره تره له ژماره ى يه
كه م
شيكار :
سه ره تا دوو گۆڕاو دروست ئه كه ين وه هه ردوو گۆڕاوه كه ش ده بێت وايان لێبكه ين كه به
كيبورد ژماره داخل بكرێت
;))”Num3 = int(input(“zhmaraya yakam :
;))”Num4 = int(input(“zhmaray dwam :
26
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه سه ره تا مه رجێك دائه نێين وا داده نێين كه ئه گه ر نرخى گۆڕاوى يه كه م گه وره تر بوو
واته ئه گه ر ژماره ى يه كه م گه وره تر بوو له ژماره ى دووه م ئه وا پێمان بڵێت كه ژماره ى
يه كه م گه وره تره له ژماره ى دووه م
;))”Num3 = int(input(“zhmaraya yakam :
;))”Num4 = int(input(“zhmaray dwam :
If Num1>Num2:
;)” Print(“zhmaray yakam gawratra la dwam
باشه ئيستا ته نها مه رجمان داناوه ئه گه ر ژماره ى يه كه م له ژماره ى دووه م گه وره تر بوو
به اڵم ئه گه ر ژماره ى دووه م له ژماره يه كه م گه وره تر بوو ! بۆ يه پێيويسته مه رجێكى
تريش دابنێنين واته مه رجى دووه م بريتى بێت له وه ى ئه گه ر ژماره ى دووه م گه وره تر بوو
له ژماره ى يه كه م ئه وا پێمان بڵێت ژماره ى دووه م گه وره تره له ژماره ى يه كه م
باشه ئيستا پڕۆگرامه كه مان نووسى ئه گه ر بمانه وێت يه كه م جار ژماره 6داخل بكه ين بۆ
ژماره ى يه كه م وه هه روه ها بۆ ژماره ى دووه م 4داخل بكه ين ئه وا كامه مه رجمان
دروست ئه بێت ؟
ئه و مه رجه دروست ئه بێت كه مه رجه كه ما واداناوه " ئه گه ر ژماره ى يه كه م گه وره تر
بوو له ژماره ى دووه م " باشه ؟ ئه گه ر ئه و مه رجه دروست بوو چ كارێك ئه نجام ئه دات ئه
27
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
وا ئه و كاره مان بۆ ئه نجام ئه دات پێمان ئه ڵێت ژماره ى يه كه م گه وره تره له ژماره ى دووه
م
سه يرى ئه نجامه كه ى بكه ن :
به اڵم ئه گه ر مه رجى دووه مان ده ست كه وت واته ژماره ى يه كه م 5داخل بكه ين وه ژماره
ى دووه م 7داخل بكه ين ئه وا پێمان ئه ڵێت كه ژماره ى دووه م گه وره تره له ژماره ى يه كه
م!
واته به هۆ ى ئه م فرمانه وه ئه توانين كاره كان روبده ن به هۆى مه رجێك واته به مه رج كاره
كا رووبده له كاتێكدا ئه گه ر مه رجه كه دروست بوو ئه گه ر نا كاره كه روونادات ئه گه ر مه
رجه كه ما ن هه ڵه بوو !
28
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنان 4
-٢من 42دۆالرم پێيه ئه مه وێت بزانم ئه و 42دۆالره به دينارى ئيراقى ئه كات به چه ند وه
ئه گه ر ئه و 42دۆالرا كاتێك ئه يكه م به دينارى ئيراقى له 42222دينار زياتر بوو ئه وا پێم
بڵێت ئه و بره پاره يه ت له 42222دينار زياتره ؟
-١كه سێك ناوه كه ى بريتيه له " سۆران " وا دابنى كاك سۆران له فه رمانگه يه ك خۆى تۆ
ماركردووه ئه گه ر كه سێكى تر بێت ناوه كه ى تۆ مار بكات ئه گه ر ناوه كه ى بريتى بێت له
"سۆران " ئه وا بڵێت " ئه و ناوه پێشتر به كارهاتووه "؟
29
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پێشتر فيرى ئه وه بووين كه چۆن بتوانين مه رج دابنێين بۆ روودانى كارێك واته به مه رج كارێك ئه نجام
بده ين ئه و كاره كه مان ئه نجام ئه درا له و كاته ى كه مه رجه كه ته وا و بوو واته دروست ئه بوو به
اڵم ئه گه ر مه رجه كه مان هه ڵه بووايه ئه وا هيچ شتێكمان بۆ ئه نجام نه ئه درا به اڵم له جيهانى
پڕۆگرامسازيدا ئه گه ر مه رجه كه شمان هه ڵه بێت ئه توانين كارێك ئه نجام بده ين واته ئه گه ر مه
رجه كه مان هه ڵه ده ربچێت ئه وا ئه توانين كارێك ئه نجام بده ين ته نها له و كاته ى كه مه رجه كه مان
دروست نابێت
نمونه ده مانه وێت ژماره يه ك داخل بكه ين ئه گه ر ژماره كه گه وره تر بوو له 4ئه وا بنوسرێت "مه
رجه كه ت دروسته " به اڵم ئه گه ر مه رجه كه مان دروست نه بوو واته ئه و ژماره ى كه داخلمان كرد
بچوكتر بوو له 4ئه وا بنوسرێت " مه رجه كه ت هه ڵه يه "
سه ره تا ى هه موو شتێك پێويسته گۆراوێك دروست بكه ين كه ژماره به هۆى كيبورد داخل بكه ين
30
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ئيستا ئه گه ر ژماره 5داخل بكه ين ئه وا ده نووسرێت مه رجه كه ت دروسته چونكه ئه و ژماره
به يه ى داخلمان كردووه گه وره تره له 4كه واته مه رجه كه ته واوه به اڵم ئه گه ر ژماره 3مان داخل
كرد ئه و خۆ ئه و كات مه رجه كه مان دروست نابێت ! ئه وا فرمانى elseبه كارده هێنين
ئه و فرمانه ئه و كاته كاره كه ى خۆى ئه كات ئه گه ر مه رجه كه مان دروست نه بوو واته ئه
گه ر ئه و ژماره يه ى داخلى ئه كه ين بريتى بوو له 3ئه و كات وا ده كه ين كه بنوسرێت كه مه
رجه كه ت هه ڵه يه
به اڵم ئه گه ر ژماره 3داخل بكه م ئه وا ئه نووسرێت " مه رجه كه ت دروست نيه " چونكه ئه
و مه رجه جێبه جێ نه بووه كه م دامناوه بۆ روودانى كاره كه بۆ يه راسته و خۆ ئه و شته ده كه
وێته كار كه له ناو else
31
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه
ده مانه وێت به هۆى كيبورد ووشه داخل بكه ين ئه گه ر ئه و ووشه يه ى كه داخلى ئه كه ين
بريتى بوو له " دانا " ئه وا كارێكمان بۆ ئه نجام بدات كاره كه ش ئه وه بێت بنوسرێت " ئه و
ناوه به كار مه هێنه " به اڵم ئه گه ر هه ر ناوێكى تر بێت ئه و بنوسرێت " ئه توانيت ئه و ناوه
به كاربهێنيت "
ئه وا ئه گه ر مه رجه كه مان دروست بوو به اڵم ئه گه ر مه رجه كه مان دروست نه بوو ئه وا
پێمان بڵێت " ئه توانيت ئه و ناوه به كار بهێنيت "
32
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :
ئه مانه وێت دا هاتى كۆمپانياكه مان تاقى بكه ينه وه به رنامه يه ك دروست ئه كه ين ئه گه ر
داهاتى كۆمپانياكه مان له 5222زياتر بوو ئه وا بنوسريت " داهاتمان ته واوه " به اڵم ئه گه ر
كه م تر بوو له و داهاته ئه وا بنوسرێت " داهاته كه شكستى خواردووه "
33
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنان 5
-٢وا دابنێ كه تۆ ٢٥٠٠٠٠دينارت پێيه ئه ته وێت ئه و پاره يه بكه يت به دۆالر كه پاره كه
ت كرد به دۆالر ئه وا ئه گه ر له و پاره يه ماوه مايه وه واته ئه گه ر ئه نجامه كه ى كرد به
44.55ئه وا ئه و كات ئاگادارمان بكاته وه كه " ماوه ماوه ته وه " ئه گه ر نا " ماوه نه ماوه ته
وه " واته ئه گه ر ماوه نه مايه وه ؟
تيبينى ٢١٠٠ :دينار به رامبه ره به ٢دۆالر
-١دوو ژماره داخل بكه ين ئه گه ر ژماره ى دووه م بريتى بوو له 2ئه وا كردارى كۆ كردنه وه
ئه نجام نه دات له گه ڵ ژماره ى يه كه م ئه گه ر 2نه بوو ئه وا كردارى كۆ كردنه وه ئه نجام
بدات ؟
-٣به رنامه يه ك بنووسه كه كاتێك ژماره داخل بكه يت ئه گه ر ژماره كه تاك بوو پێت بڵێت
"تاكه " ئه گه ر ژماره كه جووت بوو پێت بڵێت كه " جووته " ؟
نموونه 44 :جووته 43 ,,,,,تاكه
34
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
And
كاتێك كه ئێمه مه رج دائه نێين بۆ روودانى كارێك ئه وا له پێشوو ته نها يه ك مه رجمان دائه نا به اڵم به
هۆى ئه م فرمانه وه ئه توانين زياتر له يه ك فرمان دابنێين به اڵم ئه گه ر ئه م فرمانه به كاربهێنين ئه وا
ئه و كات ئه بێت هه ردوو مه رجه كانمان دروست بن ئه و كات كاره كه مان بۆ ئه نجام ئه دات ئه گه ر
مه رجێكمان دروست بێت به اڵم ئه وى تريان هه ڵه بێت ئه وا كاره كه مان بۆ ئه نجام نادات بۆ يه
پێويسته هه ردوو مه رجه كه دروست بن ئه و كات كاره كه رووئه دات
نموونه :
من ژماره يه ك داخل ئه كه م ئه گه ر ژماره كه له نێوان ٢و ٥بوو ئه و بڵێت مه رجه كه ت درووسته
بۆ يه بۆ ئه م كاره ده بێت دوو مه رج دابنێم به يه كه وه وه پێويسته هه ردوو كيان دروست بن ئه و كات
كاره كه م بۆ ئه نجام بدات
سه يركه ن مه رجى يه كه ممان دانا كه ده بێت ژماره كه له 3گه وره تر بێت وه هه روه ها مه
رجى دووه ميش له گه ڵ مه رجى يه كه م دا ئه نێين به اڵم ده بێت ئه و فرمانه به كاربهێنين and
چونكه ده بێت هه ردوو مه رجه كه مان دروست بن ئه و كات كاره كه مان بۆ ئه نجام بدات واته
ژماره كه له به ينى 3و 7دا بێت
35
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا ئه گه ر ژماره 5داخل بكه ين ئه وا مه رجى يه كه م دروست ئه بێت چونكه ژماره 5گه
وره تره له 3وه مه رجى دووه ميش دروست ئه بێت چونكه ژماره 5بچوكتره له 7كه واته هه
ردوو مه رجه كه مان دروستن وه ژماره كه كه مان له به ينى 3و 7دايه بۆ يه كاره كه مان بۆ
ئه نجام ئه دات چونكه هه ردوو مه رجه كه مان دروستن
به اڵم ئه گه ر ژماره 7داخل بكه ين ئه وا مه رجى يه كه ممان دروسته به اڵم مه رجى دووه م
دروست نيه له به ر ئه وه كاره كه مان بۆ ئه نجام نادت .
36
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
Or
به هۆى ئه م فرمانه شه وه ئه توانين زياتر له يه ك مه رج دابنێين بۆ روودانى كاره كه مان به اڵم ئه م
فرمانه ته وا و پێچه وانه ى ئه وه ى تريانه ئه گه ر ئه م فرمانه به كاربهێنين بۆ ئه وه ى دوو مه رج
دابنێين بۆ روودانى كاره كه مان ئه وا هه ر كام له مه رجه كان دروست بن ئه وا كاره كه مان روو ئه
دات واته ئه گه ر مه رجى يه كه م دروست بێت وه مه رجى دووه م دروستيش نه بێت ئه و كات كاره كه
مان هه ر روو ئه دات چونكه ئێمه orبه كار ئه هێنين .
بۆ نموونه ئه گه ر من ژماره يه ك داخل بكه م ئه وا بمه وێت ئه گه ر 2م داخل كرد بڵێت ئه م
ژماره يه به كارمه هێنه وه ئه گه ر 3-و 4-و 5-هتد م داخل كرد ئه وا پێم بڵێت ئه و ژماره يه
به كار مه هێنه واته ئيستا دوو مه رج دا ئه نێم بۆ روودانى كاره كه م مه رجى يه كه م ئه گه ر
ژماره كه يه كسان بوو به , 2وه مه رجى دووه م ئه گه ر ژماره كه بچوكتر بوو له 2واته ژاره
كان بريتى بوون له 3-و 4-و 5-هتد .
به اڵم من ئه گه ر هه ر كام له مه رجه كان دروست بن ئه وا كاره كه م بۆ ئه نجام بدات واته ئه
گه ر ژمار ه كه م يه كسان بوو به 2كاره كه م بۆ ئه نجام بدات يان ئه گه ر ژماره كه بچوكتر
بوو له 2
ئيستا ئه و وێنه ى سه ره وه شيكارى ئه و نموونه يه كه باسمان كرد ئيستا ژماره 2داخل بكه
كاره كه روو ئه دات
وه ك ئه بينين ته نها يه ك مه رجمان دروست بوو به اڵم كاره كه ى ئه نجام دا وه ئه گه ر 3-
داخل بكه ين هه مان كار روو ئه دات چونكه مه رجى دووه م دروسته
37
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنان ٤
-٢به رنامه يه ك بنووسه كه من چوار ژماره داخل بكه م وه كه ژماره كانم داخل كرد ژماره كان له گه
وره وه بۆ بچووك ريزبه ند بكات واته بۆ نموونه من ئه و چوار ژماره يه داخل ئه كه م "
" ١١،٣٣،٤٤،٢٢باشه ئيستا كه ئه و ژمارانه داخل ئه كه م له گه وره ترين ژماره م بۆ ريزبه ند بكات
به م شێوازه :
٤٤
٣٣
١١
٢٢
-١به رنامه يه كم بۆ بنووسه كه من ٣ژماره داخل بكه م راسته و خۆ به رنامه كه پێم بڵێت كه كام ژماره
له كامه گه وره تره وه كاميان يه كسانه به يه كترى واته ئه گه ر من ئه م ٣ژماره يه داخل بكه م "
" ١١،١١،٣٣ئه وا ئه نجامه كه ى به م شێوازه بێت :
38
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
While
ئه گه ر بمانه وێت كارێك چه ند جارێك دووباره بكه ينه وه ئه توانين كارێك چه نده ها جار دووباره بكه
ينه وه واته به ئاره زووى خۆمان وه ده بێت مه رج دابنێين بۆ راوه ستانى كاره كه مان واته هه ر كاتێك
مه رجه كه مان دروست بوو واته هه تا ئه و كاته ى كه مه رجه كه مان دروست ئه بێت ئه وا كاره كه
مان بۆ ئه نجام ئه دات كاتێك كه مه رجه كه مان دروست نه بوو واته مه رجه كه مان هه ڵه بوو ئه وا
راسته وخۆ كاره كه مان ئه وه ستێت
بۆ ئه وه ى ئه م فرمانه به كاربهێنين ئه وا هه موو كات پێويستمان به گۆڕاوێك هه يه واته ده بێت سه ره
تا گۆڕاوێك دروست بكه ين بۆ ئه وه ى مه رجه كه ى پێ دابنێين وه ئه و گۆ ڕاوه ش پێويسته زياد بكات
!
باشه با بزانين ئه م فرمانه چۆن كار ئه كات كاتێك ئه م فرمانه به كاردێنين ئه وا يه كه م جار ئه چێت مه
رجه كه ئه پشكنێت ئه گه ر مه رجه كه دروست بوو ئه وا كاره كه ئه نجام ئه دات كه كاره كه ى ئه
نجامدا دوو باره دێته وه مه رجه كه ئه پشكنێت ئه گه ر مه رجه كه ديسانه وه دروست بوو ئه وا دووباره
هه مان كار ئه نجام ئه دات دواتر ديسان دێته وه مه رجه كه ئه پشكنێت به به رده وامى ئه م كاره ئه كات
هه تا ئه و كاته مه رجه كه مان دروست نابێت واته هه ڵه ده بێت كه مه رجه كه مان دروست نه بوو كۆ
تاى به كاره كه دێت
نموونه :ئه مانه وێت ووشه يه ك ٢٠جار دووباره ببێته وه باشه بۆ ئه م كاره سه ره تا گۆڕاوێك
دروست ئه كه ين وه نرخى ٢پێ ئه ده ين
باشه ئێستا گۆڕاوێكمان دروست كرد كه نرخه كه ى بريتيه له ٢وه ك باسم كرد بۆ ئه وه ى بتوانين
كارێك چه ند جارێك دووباره بكه ينه وه ئه وا فرمانى while
39
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
دواى ئه وه ى ئه و فرمانه مان نووسى ئيستا ده مانه وێت مه رج دابنێين بۆ راوه ستانى ئه و كاره ى كه
برياره رووبدات واته ئه و ووشه يه ى كه ٢٠جار دووباره ببێته وه بۆ ئه وه ى كارێك ده جار ئه نجام
بدرێت پێويسته مه رجه كه وا دابنێين " هه تا وه كوو ئه و گۆڕاوه بچوكترو يه كسان بێت به ده " كاره كه
مان بۆ دووباره بكاته وه !
باشه ئێستا مه رجه كه شمان ديارى كرد ئيستا ئه وه ى ماوه ته وه ئه وه يه كه ئه و كاره ديارى بكه ين كه
ده مانه وێت ٢٠جار دووباره ببێته وه !
باشه ئێستا با ئه و پڕۆگرامه تاقى بكه ينه وه بزانين چه ند جار ئه و نووسينه مان بۆ دووباره ئه كاته وه
تۆ ش تاقى كه ره وه :
40
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئايا نووسينه كه ٢٠جار دووباره بويه وه ؟ بێگومان نه خێر له به رچى ئه گه ر سه يرى مه رجه كه مان
بكه ين وتمان هه تا ئه و كاته ى گۆراوه كه مان بچوكتر ئه بێت له ٢٠ئه وا كاره كه مان هه ر بۆ
دووباره بكاته وه باشه ئا يا گۆڕاوه كه مان له ٢زياد ئه كات ؟ بێگومان نه خێر له به ر ئه وه گۆڕاوه كه
مان هه ر نرخه كه ى ٢ئه بێت كه واته مه رجه كه مان بۆ هه ميشه راسته چونكه نرخى گۆڕاوه كه مان
بچوكتره له ! ٢٠
باشه ئێستا كه كێشه كه مان دۆزيه وه ئه م جاره كاتى ئه وه هاتووه كه چاره سه رى بكه ين بۆ ئه وه ى
هه ر جاره و كه مه رجه كه مان ئه پشكنێت كه مه رجه كه مان دروست بوو ئه وا كاره كه مان بۆ ئه
نجام ئه دات وه هه روه ها كه كاره كه مان بۆ ئه نجام ئه دات واته هه ر جاره وه كه كاره كه مان بۆ ئه
نجام ئه دات گۆڕاوه كه مان يه ك يه ك زياد بكات !
واته سه ره تا كه گۆڕاوه كه مان ٢بوو ئه وا كه كاره كه ئه نجام ئه دات ئه بێت به ١ديسان مه رجه كه
مان دروست بوو چونكه ١بچوكتره له ٢٠ديسان ووشه كه مان بۆ پيشان ئه دات وه هه روه ها گۆڕاوه
كه مان له ١ه وه ئه بێت به ٣كه چى ديسان مه رجه كه مان دروست بوو چونكه ٣بچوكتره له ٢٠
ديسان كاره كه ئه نجام ئه دات واته ئه م كاره به رده وام ئه بێت هه تا ئه و كاته ى نرخى گۆڕاوه كه مان
ئه بێت به ٢٢كه نرخى گۆڕاوه كه مان بوو به ٢٢ئه و كات مه رجه كه مان هه ڵه يه ! چونكه ٢٢
بچوكتر نيه له ٢٠به ڵكو گه وره تره كه گه وره تر بوو ئيتر كاره كه هيچى تر دووباره نابێته وه چونكه
مه رجه كه كۆتاىى پێهات !
وه ئه بينين هه ر جاره وه كه كاره كه ئه نجام ئه دات نرخى گۆڕاوه كه مان كۆ ده كرێته وه له گه ڵ يه ك
واته نرخى ئه و گۆڕاوه ى كه دروستمان كردووه بۆ راوه ستانى كاره كه مان هه ر جاره و يه ك يه ك
زياد ئه كات !
41
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
وه بۆ ئه وه ى ببينين كه چۆن نرخى گۆڕاوه كه مان له ٢يه وه يه ك يه ك زياد ئه كات هه تا ئه بێت به
٢٠ئه وه ئه و گۆڕاوه پڕێنت ئه كه ين :
ئيستا ئه گه ر سه يرى ئه نجامه كه بكه ين ئه وا ده بينين گۆڕاوه كه مان چۆن يه ك يه ك زياد ئه كات هه
ر جاره ى كه ووشه كه مان بۆ پيشان ئه دات :
42
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :بۆ ئه وه ى زياتر له بابه ته كه بگه ن ئه وا نموونه يه كى ترتان بۆ شيكار ئه كه م ،باشه ئيستا
ده مانه وێت ژماره يه ك داخل بكه ين به كيبورد ئه و ژماره يه دوو دوو زياد بكات به مه رجێك ژماره
كه له ١٠زيار نه بێت ،باشه سه ره تا گۆڕاوێك دروست ئه كه ين كه گۆڕاوه كه وا بكات ژماره به
هۆى كيبورد داخل بكه ين : ,
باشه ده مانه وێت هه تا كوى ئه و ژماره يه ى كه داخلى ئه كه ين ز ياد بكات ,باشه وادا ئه نێين كه
ژماره كه گه يشت به ١٠راسته و خۆ كاره كه كۆتاى پێبێت ,كه واته ده بێت مه رجێك دابنێين مه رجه
كه به و شێوازه ئه بێت " هه تا ئه و كاته ى كه گۆڕاوه كه بچوكتر و يه كسانه به " ١٠ئه وه ئه و
ژماره يه ى كه داخلمان كردووه هه ر دوو دوو زياد بكات ئه وه بريتى بوو له مه رجى دوو باره بوونه
وه ى كاره كه مان !
باشه ئيستا مه رجه كه شمان دانا به اڵم ده بێت وابكه ين گۆڕاوه كه مان دوو دوو زياد بكات واته ئه و
ژماره يه ى كه داخلى ئه كه ين دوو دوو زياد ئه كات هه تا ئه و كاته ى ئه گات به ١٢ئه و كات كاره
كه مان كۆتاى پێدێت چونكه مه رجه كه مان دروست نابێت گۆڕاوه كه مان گه وره تر ئه بێت له : ١٠
43
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا ئه گه ر ژماره ٨داخل بكه ين سه يركه چۆن ئه و ژماره يه دوو دوو زياد ئه كات هه تا وه كو ئه
گات به ! ١٠
;X 2= X1 + 2
ئه م كاره چۆن ئه نجام ئه درێت سه ره تا كه ئێمه ژماره ٨داخل ئه كه ين بۆ نمونه ئه وا نرخى
X1 = 8
X2 = 10
وه
X1 = 10
" "
قۆناغى دووه م
44
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنان ٥
-٢پڕۆگرامێك بنووسه كه من ژماره ٧داخل بكه م ئه وا جارانى ژماره ٧م پێبدات هه تا كو ٢٠واته به
م شێوازه وه هه روه ها ئه نجامه كه شى وه ك ئه مه ى خواره وه بێت :
7X1=7
7X2 = 14
………..
7X10 = 70
-١به رنامه يه كم بۆ بنووسه كه ئه م كاره م بۆ ئه نجام بدات واته كاتێك من ژماره ٦داخل بكه م ئه وا به
م شێوازه كار بكات :
1X2X3X4X5X6 = 720
واته هه ر ژماره يه ك داخل بكه م هه مان كارم بۆ ئه نجام بدات وه ئه نجامه كه شم پيشان بدات ؟
45
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
For
ئه م فرمانه ش وه كو فرمانه كه ى پێشوو هه مان كارى دووباره بوونه وه ى كردارێك ئه نجام ئه دات
واته بۆ ڕودانى كارێك كه بمانه وێت كاره كه مان دووباره ببێته وه ئه وا مه رج ده بێت دابنێين بۆ وه
ستانى كاره كه مان تاوه كو بزانين كاره كه مان له كوێ له دووباره بوونه وه ئه وه ستێت ئه توانين ئه م
فرمانه به كاربهێنين .
نموونه ده مانه وێت ووشه يه ك ٢٠جار دووباره ببێته وه بۆ نموونه سه ره تا گۆڕاوێك دروست ئه كه ين
For x
ئيستا گۆڕاوێكمان دروست كرد دواتر ئه م فرمانه ئه نووسين
For x in range
واته گۆڕاوه كه مان له و مه ودايه دا بێت دواى ئه وه سه ره تا نرخى گۆڕاوه كه مان ئه نووسين
دواى ئه وه ى مه رجه كه شمان ديارى كرد ده بێت وابكه ين كه نرخى گۆڕاوه كه مان يه ك يه ك زياد
بكات بۆيه له دواى مه رجه كه مان ژماره ٢ئه نووسين واته گۆڕاوه كه مان يه ك يه ك زياد ئه كات هه
تاوه كو ئه گات به ٢٢كه گه شت به ٢٢ئه و كات كاره كه مان ده وه ستێت چونكه مه رجه كه مان هه
ڵه ده رده چێت
ئيستا ئه گه ر ئه و كاره ديارى بكه ين كه ده مانه وێت رووبدات ئه وا ده ينوسين بۆ نموونه ده مانه وێت
بۆ مان بنووسێت " خۆشمه وێيت "
46
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئييستا ئه گه ر سه يرى ئع نجامه كه ى بكه ين ده بينين ٢٠جار ئه م ووشه يه دووباره بۆته وه
بۆ نمونه ئه گه ر بمانه وێت گۆڕاوه كه مان ببينين كه چۆن نرخه كه ى زياد ئه كات يه ك يه ك ئه وا ئه
م كاره ئه كه ين
47
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
وه هه روه ها به م شێوازه ئه توانين مه رج دابنێين بۆ دووباره بوونه وه ى كاره كه مان سه ره تا ناو
گۆڕاوه كه ئه نووسين دواتر نرخ ئه ده ين به گۆڕاوه كه دواتر مه رجه كه ى بۆ دائه نێين دواتريش
گۆڕاوه كه مان زياد ئه كه ين جا چ يه ك يه ك چ دوو دوو ....هتد به ئاره زووى خۆته
نموونه يه كى تر :
ده مانه وێت ژماره يه ك داخل بكه ين دواتر ئه و ژماره يه ى داخل بكه ين ببێت به مه رجى دووباره
بونه وه ى كاره كه مان سه ره تا گۆراوێك دروست ئه كه ين ئه وگۆڕاوه رێ به وه بدات كه به هۆى
كيبورد ژماره داخل بكه ين
;))’X = int(input(‘enter:
ئيستا نرخه كه مان دا به گۆڕاوى دووه م كه تايبه ته به وه ستانى كاره كه مان كه نرخه كه ى بريتيه له ٢
باشه ئيستا مه وه ته وه مه رج دابنێين به اڵم ئێمه ووتمان مه رجه كه به كيبورد داخل ئه كه ين بۆيه ته
نها ناوى ئه و گۆڕاوه ئه نووسين كه تايبه ته به داخل كردنى ژماره
;))’X = int(input(‘enter:
For y in range (1,X):
دواتر گۆڕاوى دووه مان چه ند چه ند زياد بكات بۆنموونه با گۆڕاوه كه مان دوو دوو زياد بكات
;))’X = int(input(‘enter:
For y in range (1,X,2):
48
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ده مانه وێت ئه و ووشه يه مان بۆ دووباره بكاته وه " كوردستان "
باشه ئێستا سه يرى ئه نجامه كه ى بكه به اڵم ووتمان به كيبورد مه رجه كه مان ديارى ئه كه ين بۆ
نموونه به كيبورد ديارى ئه كه ين كه گۆڕاوه كه مان له چه ند بچوكتر بێت بۆ دووباره بوونه وه ى كاره
كه مان باشه ئيستا ژماره ٢٤داخل بكه :
راهێنان ٦
-٢به رنامه يه ك بنووسه كه ژماره ٢٠داخل بكه م هه موو ژماره جووته كانم بۆ ريز بكات واته به م
شێوازه " " ١،٤،٦،٨،٢٠به م شێوازه ؟
49
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
Function
ئه كێك له و فرمانه به سوودانه ى كه له زۆربه ى زمانه كانى پڕۆگرامسازيدا بوونيان هه يه ئه م فرمانه
ى سه ره وه كه به ماناى نه خشه دێت ,به هۆى ئه م فرمانه وه ئه توانين كارێك ئه نجام بده ين واته نه
خشه يه ك دروست ئه كه ين ئه و نه خشه يه كارێكى پێ ئه سپێرين به اڵم ئه و نه خشه يه كاره كه ى
خۆى ئه نجام نادات هه تا ئه و كاته ى ئێمه بانگى ئه كه ين واته به ئاره زوى خۆمانه ئه توانين نه خشه
كه مان به كاربهێنين يان به كارى بهێنين ره نگه بڵێت باشه سوودى چيه ؟
بۆ نموونه كاتێك تۆ به رنامه يه ك دا ئه ڕێژيت واته به رنامه يه ك ئه نووسيت له وانه يه له ناو به رنامه
كه كارێك چه ند جارێك دووباره ببێته وه جا له به ر ئه وه تۆ هه م بۆ ئه وه ى ئه و كاته ت بۆ بگه رێته
وه كه به هۆى ئه وه ى چه ند جارێك هه مان كار دووباره ئه نووسيته وه وه هه م بۆ ئه وه ش كه پێويست
ناكات ئه و كاره هه ر دووباره بكه بته وه وه هه روه ها شوێنى كه متر ئه گرێت ئه گه ر تۆ يه ك جار نه
خشه يه ك دروست بكه يت ئه و كاره ى پێبسپێريت له هه ر كاتێك ويستت به كارى بێنيت ئه وا ئه توانيت
بانگى نه خشه كه ت بكه يت بۆ ئه وه ى كاره كه ى ئه نجام بدات .
def
دواى ئه مه ده بێت ناوێك بۆ نه خشه كه مان ديارى بكه ين بۆ ئه وه ى ئه گه ر ويستمان كار به نه خشه
كه مان بكه ين يان بانگى بكه ين ئه وا ده بێت ناوێك هه بێت بۆ ئه وه ى بيناسينه وه !
Def SoranU():
ئيستا وه ك ئه بينين ناوێكمان ديارى كرد بۆ نه خشه كه مان دواى ئه وه ى كه نه خشه يه كمان دروستكرد
ئيستا ده مانه وێت كارێك بده ين به و نه خشه يه ى كه دروستمان كردووه واته هه ر كاتێك ئه و نه خشه
يه مان بانگكرد ئه وه ئه و كاره مان بۆ ئه نجام بدات كه بۆى ديارى كراووه
بۆ نموونه ده مانه وێت نووسينێكمان (رسته ) بۆ ده ربخات به م شێوازه ى خواره وه :
50
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ئيستا نه خشه كه مان ديارى كرد وه كارێكمان پێى سپاردووه به اڵم ئه گه ر ئه مه كار پێبكه ين وه
سه يرى ئه نجامه كه ى بكه ين هيچ كارێكمان بۆ ئه نجام نادات چونكه ئه وه نه خشه يه وه سيفه تى نه
خشه ئه وه يه كاره كه ى ئه نجام نادات هه تاوه كو بانگى نه كه ين !!!
بۆ نمونه من ده مه وێت بانگى نه خشه كه م بكه م بۆ ئه وه ى ئه و كاره ى كه پێی سپێردراووه ئه نجامى
بدات تاوه كو ئه نجامى كاره كه م ببينم به م شێوازه بانگى نه خشه كه مان ئه كه ين كه ناوى ئه و نه خشه
يه ئه نووسين كه ده مانه وێت بانگى بكه ين چوونكه له وانه يه تۆ چه ند نه خشه يه كت هه بێت له ناو به
رنامه كه ت :
51
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :
بۆ نموونه ده مه وێت دوو نه خشه دروست بكه م دواى ئه وه ى هه ردوو نه خشه كه مان دروستكرد ئه م
جاره ده مه وێت كاريان پێبسپێرم وه هه روه ها مه رج دابنێم بۆ ئه وه ى كام نه خشه بانگبكرێت
باشه ئيستا نه خشه ى يه كه مان دروستكرد وه كارێكمان پێی سپاردووه به اڵم جارى هيچ كارێك ئه نجام
نادات چونكه بانگمان نه كردووه
-١ئه م جاره هه ڵده ستين به دروستكردنى نه خشه ى دووه م وه ناوێكى جياواز له ناوى نه خشه ى يه كه
مى بۆ دائه نێين بۆ ئه وه ى جياواز بن له گه ڵ يه كتر دواى ئه وه كارێكى پێ ئه سپێرين به م شێوازه :
-٣ئيستا ده مانه وێت به كارهێنه ر ژماره داخل بكات به هۆى كيبۆرد دواتر مه رجى بۆ دائه نێين ئه گه
ر ژماره كه يه كسان بوو به 3ئه وا نه خشه ى يه كه م بانگبكرێت وه ئه گه ر نا واته ئه گه ر ژماره كه
واته ئه و ژماره ى كه داخلى ئه كه ين يه كسان نه بوو به 3ئه وا نه خشه ى دووه م بانگبكرێت كاره كه
ى ئه نجام بدات :
52
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
باشه ئيستا ده مانه وێت ئه نجامى كاره كه مان ببينين كاتێك كار به ئه و به رنامه يه ئه كه ين راسته وخۆ
داوات لێئه كات كه ژماره يه ك داخل بكه يت ئيمه ئه گه ر ژماره ٢داخل بكه ين ئه وا نه خشه ى يه كه
م بانگ ئه كرێت چونكه مه رجه كه مان دروست ئه بێت :
به اڵم ئه گه ر هه ر ژماره يه كى تر جگه له ژماره ٢داخل بكه يت ئه وا نه خشه ى دووه م كار ده كات
53
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا فيرى ئه وه بووين وه له وه گه يشتين كه چۆن نه خشه دروست بكه ين وه هه روه ها بانگى بكه ين
به اڵم ئه توانين له ناو نه خشه دا گۆڕاوه به كاربهێنين واته كاتێك نه خشه يه ك دروست ئه كه ين
گۆڕاوێكى پێ ئه ده ين دواى ئه وه ى كه بانگى نه خشه كه مان كرد له كاتى بانگكردنى نه خشه كه
نرخى گۆڕاوه كه ديارى ئه كه ين !!!
وه ئه بينين نه خشه يه كمان دروست كرد وه دواتر گۆڕاوێكمان به كارهێنا له ناو له نه خشه كه مان كه
دواى ئه وه ى بانگى نه خشه كه ئه كه ين نرخ ئه ده ين به گۆڕاوه كه مان بۆ نمونه ده مانه وێت نرخى
گۆڕاوه كه مان له گه ڵ ژماره ١كۆ بكه ينه وه وه ئه نجامه كه مان له گۆڕاوێكى نوێ پيشان بدات
سه يركه ن نه خشه يه كمان دروست كرد وه گۆڕاوێكمان ديارى كرد بۆ نه خشه كه مان دواتر ئه و
گۆڕاوه ى كه له ناو نه خشه كه دا هه يه كۆمان كرده وه له گه ل ژماره ٣به اڵم ئيستا گۆڕاوه گۆڕاوه كه
مان هيچ نرخێكى نيه
54
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
سه يركه ن له و كاته ى بانگى نه خشه كه مان كرد ئه وا ده بينين نرخێكمان پێدا كه نرخه كه بو به ٣
دواتر له ناو نه خشه كه نرخى ئه و گۆڕاوه ى كه په يوه سته به نه خشه كه مان له گه ڵ ژماره ٣كۆده
بێته وه نرخه كه ى بوو به ٦
55
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
نموونه :
ده مانه وێت نه خشه يه ك دروست بكه ين دواتر دوو گۆڕاو له گه ڵ نه خشه كه دا هه بن دواتر له ناو نه
خشه كه هه ردوو گۆڕاوه كه كۆ بكرێنه وه دواتر نرخى هه ردوو نه خشه كه به هۆى كيبۆرد داخل بكه
ين.
نه خشه كه مان دروست كرد وه نه خشه كه مان دوو گۆڕاوى هه يه وه نرخى هه ردوو گۆڕاوه كه ش به
هۆى كيبۆرد داخل ئه كه ين به م شێوازه :
باشه ئيستا سه يرى ئه نجامه كه ى بكه داوات لێئه كات ژماره ى يه كه م داخل بكه يت دواتر ژماره ى
دووه م دواى ئه وه هه ردوو ژماره كه كۆئه كرێته وه :
56
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
57
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
Tuple
ئێمه فێرى ئه وه بووين كه ئه توانين گۆڕاو دروست بكه ين وه ئه توانين نرخيشيان پێبده ين به اڵم
ناتوانين له يه ك نرخ زياتر تايبه ت بكه ين به گۆڕاوێك ! به اڵم به هۆى ئه م فرمانه وه ئه توانين زياتر
له يه ك نرخ ته رخان بكه ين ياخود بيده ين به گۆڕاوێك
١١،٣٣،٤٤،٥٥،٧٧
;)X = (22,33,44,55,77
وه ك ووتم هه ر يه ك له و نرخانه ى كه دامان ناون ئه وا شوێنيان هه يه وه شوێنه كانيش له سفره وه ده
ست پێ ئه كه ن واته ئيستا شوێنى ئه و نرخانه به م شێوازه يه :
ئيستا ئه گه ر شوێنى 4وه ربگرين نرخه كه ى واته ئه و نرخه ى كه له و شوێنه هه يه بريتيه له 66
واته هه ركاتێك ويستمان ژماره 66به كاربهێنين ئه وا پێويسته بانگى شوێنى 4بكه ين !
ئيستا چۆن بتوانين بانگى ئه و نرخانه بكه ين واته ئه گه ر بمانه وێت يه ك له و نرخانه به كاربهێنين ئه
وا چۆن ئه و كاره ئه كه ين سه ره تا ناوى گۆڕاوه كه ئه نووسين ,دواتر شوێنى ئه و گۆڕاوه ى كه ئه
ته وێت به كارى بهێنيت بۆ نموونه من ده مه وێت ژماره ٧٧به كاربهێنم ده بێت بزانم ئه و ژماره ى كه
ده مه وێت به كارى بهێنم شوێنه كه ى چه نده ,ئيستا شوێنى ئه و ژماره يه بريتيه له ٤كه واته شوێنى
ژماره 6بانگ ئه كه م :
;]X [4
58
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئيستا ئه گه ر سه يرى ئه نجامه كه ى بكه ين ده بينين ژماره ٧٧پيشان ئه دات چونكه ئه و شوێنه ى كه
بريتيه له 6نرخه كه ى بريتيه له ٧٧سه يركه ن :
نموونه :ئه گه ر بمانه وێت هه ر له نمونه ى سه ره وه ئه و دوو ژماره يه كۆ بكه ينه وه كه له خانه ى
واته شوێنه كه يان بريتيه له ٤ ، ١كه واته به م شێوازه ئه م كاره ئه كه ين :
59
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
60
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
كۆتاى
خوێنه رى خۆشه ويست ئه مه ى كه له م كتێبه دا باس كراوه دڵۆپێكى زور زور بچوكه له ده رياى مه
زنى پڕۆگرامسازىدا ,ليره دا كۆتاى به باسكردنى ئه و بابه ته ئه هينم هيوام وايه بابه ته كه م به جوانى
روون كردبێته وه وه به جوانى سه ره تايه ك فيرببن له جيهانى به رنامه دارێژىدا .
وه هه ر هه ڵه يه ك كه له بابه ته كه دا بوونى هه بێت يان له هه ر شتێكدا ئه وا هيوام وايه بم به خشن وه
هيوام وايه ئاگادارم بكه نه وه بۆ ئه وه ى له بابه ته كانى تردا ئه م هه اڵنه دووباره نه كه مه وه وه له
كۆته يدا هيوام وايه به رده وام بم بۆ باڵوكردنه وه ى زانيارى ده رباره ى كۆمپيوته ر به زمانى شرينى
كوردى له هه موو بواره كانى كۆمپيوته ردا بۆ ئه وه ى گه نجى كورد شاره زاى هه بێت ده رباره ى بابه
ته كانى كۆ مپيوته ر و بواره جيا جيكانيدا .
Blue.dana2292@yahoo.com
Facebook.com/2292.dana
61
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
62
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئه نجامه كه ى
پرسيارى دووه م
ئه نجامه كه ى
63
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنانى دووه م
پرسيارى يه كه م
ئه نجامه كه ى
پرسيارى دووه م
ئه نجامه كه ى
64
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پرسيارى سێيه م
ئه نجامه كه ى
پرسيارى چواره م
65
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
راهێنانى سێيه م
پرسيارى يه كه م
ئه نجامه كه ى
66
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پرسيارى دووه م
پرسيارى سێيه م
67
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پرسيارى چواره م
ئه نجام
68
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
پرسيارى پێنجه م
ئه نجام
69
نووسه ر :دانا صدرالدين ][PYTHON LANGUAGE
ئه مانه بريتى بوون له شيكارى كۆمه ڵێك له پرسياره كانى راهێنان جا ئه وانه ى تر خۆت
شيكارى بكه !!
70