Professional Documents
Culture Documents
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
((ميَذوويا وةرطرتنا ظةكولينى 9 :طوالن ،8102 ،ميَذوويا رةزامةنديا بةالظكرنىَ 0 :تةباخىَ))8102 ،
ثوختة
بةرزترين سيما و تايبةمتةندييَن ئةظى سةردةمى ثةيدابوونا تؤرِ و ثةجييَن طةهاندنا جظاكيية ل سةرانسةرى جيهانىَ ،كو
ئةظ تؤرة بؤينة ئيَك ذ ثيَداويستييَن جظاكييَن روذانةييَن مرؤظى ،ذ ئةجنامىَ ئةوىَ كارتيَكرنا ل سةر سروشت و رةفتاريَن
بكارهيَنةران دكةت ض (فريَكةر يان وةرطر)بيت .زيَدةبارى دابينكرنا ئازادييةكا بىَ سنوور بوَ بكارهيَنةران دةربارةى
َاظةكرن .ب ظىَ ضةندىَ هةمى سنووريَن زانينىَ شكاندينة
ئةوان بابةتيَن ل دويظ حةز و ئارةزوويا وان دهيَنة نظيَسني و بةل
و ئاستةنطيَن دةمى و جهى بةزاندينة تا وى رِادةى كو دشيانداية هةر كةسةك ل هةر جهةكى ل جيهانىَ ب سانةهى بضيتة
دناظ ئةظان تؤرِاندا و هةر زانيارييةكا ثيَدظى ب دةستظة بينيت .ئةظ ظةكولينة ل سةر كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل
َوَجى ،رستةسازى) هاتينة
سةر زمانىَ كوردى (شيَوةزارىَ بادينى) هاتيية ئةجنامدان .تيَدا ئاستيَن زمانى (دةنطسازى ،مؤرفؤل
وةرطرتن و ل دويظ ريَبازا (وةسفى -بةراوردكارى) ل ناظ سنوورىَ (زمانظانييا جظاكى) ظةكولني ل سةر هاتيية كرن.
كةرةستىَ ظةكولينىَ ذ منوونيَن زمانى(نامة ،بابةت ،رِةخنة ،ثرسيار و بةرسظ...هتد) ئةويَن دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى
(فةيسبووك ،ئينستطرام ،يوتيوب ،سناث ضات ،ظايبةر ،ماسنجةر)دا دهيَنة بكارئينان ،هاتينة وةرطرتن .ئارماجنا سةرةكييا
ظةكولينىَ دةسنيشانكرنا ئةوان ئاريشيَن توشى زمانىَ كوردى دبن دناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكيدا .زيَدةبارى دياركرنا روىلَ
ئةظان تؤرِان د ثةيدابوونا ئاريشيَن زمانيدا و دةستنيشانكرنا ئةوان ئاستةطيَن دبنة رِيَطر بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كورديىَ
دروست دناظ تؤريَن جظاكيدا .هةروةسا ظةديتنا ريَكيَن ضارةسةريىَ ييَن طوجنايى بوَ نةهيَالنا ئةوان ئاريشان .ظةكولني دوو
ثشكان ب خوظة دطريت .ثشكا ئيَكىَ تيوريية ،كو ب شيَوةيةكىَ طشتى ل سةر (تؤرِا ئينتةرنيَتىَ ،تيَطةه و ثيناسيَن تؤرِيَن
طةهاندنا جظاكى ،تايبةمتةندييَن وان ،باشى و خرابييَن وان ،جوريَن وان) هاتيية نظيَسني .ثشكا دووىَ ثراكتيكيية ،كو ل
َجى و رستةسازييا زمانىَ كوردى – شيوةزارىَ بادينى)
َجي و مؤفؤل
سةر ( كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر فؤنؤل
هاتيية نظيَسني .ل دوماهيىَ طرنطرتين ئةجنام ل طةل كورتييا ظةكولينىَ ب زمانىَ (كوردى ،عةرةبى ،ئنطليَزى) هاتينة
دياركرن.
52
بث 2018 ،77-52 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
53
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
ئنطليَزيية ذ دوو بةشان ثيَك دهيَت ئةوذى ،Media Networkميَذوويا ثةيدابوونا تؤرِيَن
ثةيظا( )interكو د زمانىَ ئنطليزيدا ب رِامانا طةهاندنا جظاكى ،تايبةمتةندييَن تؤرِيَن طةهاندنا
(دناظبةرا -ناظبةينا)دهيَت ،و ثةيظا ( )netب رِامانا جظاكى ،اليةنيَن ثوزةتيظ و نيَطةتيظ دناظ تؤرِيَن
(تورِة -شبكة) دهيَت (حسيَن سةديق:2302 : طةهاندنا جظاكيدا ،طرنطييا تؤرِيَن طةهاندنا
.)232واتة ئةظ ثةيظة ب رِامانا (توَرِا دناظبةرا ئيَكدا جظاكى ،جوريَن تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى) ب خوظة
-دناظيَكدا)دهيَت كو ب زمانىَ عةرةبى دبيَذنىَ دطريت.
(الشبكة البينية) و ئةظ ناظة بوَ بنياتىَ ئينتةرنيَتىَ ب ثشكا دووىَ ثراكتيكيية ،بابةتيَن(دةستثيَك،
خو دزظريت كو ثيَك دهيَت ذ توَرِةكىَ دناظبةرا كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر
َةكا توَرِاندا ،يانذى توَرِةكة ذ توَرِان .هةر
كومةل َجييا زارىَ بادينى ،كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا
فؤنؤل
54
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
جيهانيَدا ثةيداكر .ل ظيَرىَ ئيَك ذ توَرِيَن هةرة كةسةك دشيَت ئةظىَ توَرِىَ بكاربينيت ئةطةر
طرنط و ناظدار د ظى سةردةميدا كو ب ناظىَ (توَرِا ئامريةكىَ كومثيوتةرى و مودةم و هيَلةكا
طةهاندنا جظاكى – )Social Media Network ثةيوةنديكرنىَ (تةلةفون) بهيَنة دابينكرن داكو
دىَ وةرطرين كو بابةتىَ مةيىَ سةرةكيية د ظىَ ذمارةكا بىَ سنور ذ زانيارييان ب دةستظة بهيَت.
ظةكولينيَدا. (منال هالل املزاهرة .)283-272 :2303 :هزرا
طةهاندنا توَرِا ثيَناسيَن و -تيَطةه داهيَنانا ئينتةرنيَتىَ بوَ ساليَن شيَستان ذ ضةرخىَ
جظاكى(:)Social Media Network بيستىَ دزظريت" .لة كوتايييةكانى سةدةى
بةرزترين سيما و تايبةمتةندييَن ظى سةردةمى شةستةدا لة لوتكةى سةردةمى شةرِى سارددا
ثةيدابوونا توَرِ و ثةجييَن طةهاندنا جظاكيية ل بةرثرسانى ئةو كاتى ئاسايشى ئةمريكا ،توَرِى
سةرانسةرى جيهانىَ ب ريَكا توَرِا ئينتةرنيَتىَ ،كو كومثيوتةرى ( )Arpanetيان بة مةبةستى ثاراستنى
ئةظىَ توَرِىَ ثيَلةكا نوى ذ ثيَليَن سةرهلدانا زانيارى لة كاتى شةرِى ناوكيدا دامةزراند".
زانيارييان ل سةرانسةرى جيهانىَ بةالظكر .واتة (حسيَن يةعقووبى .)000 :2337 :ئةظ توَرِة ذ
ئينتةرنيَت و توَرِيَن طةهاندنا جظاكى د ئةظى اليىَ هندةك بنطةه و دةزطةهيَن طرنط و كاريطةر
سةردةميدا ب ئةركىَ جظاكيى زمانى رِادبن ،ئةوىَ هاتة دروستكرن وةكو بنطةهىَ ثروذيَن ظةكولينيَن
ثيَك دهيَت ذ ثالندانان و ئاموذطاريكرن و ثيَشكةفتييَن بةرطريىَ( Advaced Research
سالظكرن و ستايشكرن و طازندة و رازيكرن و دهيَتة )Projects Agencyكو ب ()ARPA
...هتد(.شحدة فارغ و ييَن دى.)00-02 :2338 : ئاماذةثيَكرن ،و دةزطةهىَ ظةديتنيَن زانستييَن
كو ئةظ ئةركة دبنة خاليَن سةرةكى دناظ ظةكولينيَن نشتمانى ()National Science Foundation
زمانظانييا جظاكيدا()sociallinguisticsئةوا دهيَتة كو ب ()NSFئاماذة ثىَ دهيَتة كرن ،و زارِاظىَ
نياسني ب ظةكولينيَن زمانى ذاليىَ ثةيوةندييَن وى ( )NSFNETل سةر توَرِا وىَ دهيَتة دانان كو ئةظ
ب جظاكيظة .)john lyons:1981:267(.يانذى توَرِة بوَ وةزارةتا بةرطريييا ئةمريكى (بنتاطون)ىَ
َايةتى
ئةو زانستة "كة باس لة ماناى كومةل دزظريت( .حممد فلحى.)002 - 008 :2332 :
سيستةمى زمان و بةكارهيَنانى و ئةو مةرجةى ثاشى توَرِا ئينتةرنيَتىَ هيَدى هيَدى ثيَشكةظت و ل
هاوبةشانةيى دةكات ،كة لة نيوان بونيادى َاظةبوو ،كو د ظى
سةرانسةرى جيهانىَ بةل
َايةتيدا هةية"( .حمةممةد
زمانةوانى و بونيادى كوَمةل سةردةميدا ببيتة ئامرازةكىَ طةهاندنيَ يىَ هةرة
حمةممةد يونس عةىل .)20 :2303 :ئةظةذى وىَ ثيَشكةفتى و طوهورين و ثيَشظةضوون د روشنبريييا
55
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
56
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
تيَركرن ئةطةر طةهاندنىَ ل طةل دةوربةرىَ خويىَ دةستنيشانكرى مينا ثةيوةندييَن هةظالينيىَ يان
جظاكى نةكةت و ئةظ ضةندةية توَرِيَن طةهاندنا كاريَن هاوبةش ،يان ظةطوهاستنا زانيارييان و...هتد
جظاكى دناظ ذينطةهةكا دروستكريدا بوَ مروَظى طةهاندنىَ دناظبةرا ئيَك و دوودا دكةن .هةبوونا
دابني دكةت .دةستثيَكا داهيَنانا توَرِيَن طةهاندنا ئةظان توَرِيَن جظاكى ب رِيَكا بةردةوامييا ضاالكى و
جظاكى بوَ ناظةراستا ضةرخىَ بورى دزظريت، كاريطةريىَ و طةهاندنا دناظبةرا ئةنداميَن ويَدا
َا (0222ز) توَرِا
نةخامسة د ساَليَن نوتاندا كو ل سال دهيَتة ثاراسنت و بةردةوام دبيت د كارىَ خودا.
جظاكى ( )Clasmates . comدةركةفت داكو ()Amy Y.chou.David c.chou:2009:336
.ب ظى شيَوةى دشيانداية بيَذين كو توَريَن
قوتابييَن دناظبةرا طةهاندنىَ ئامرازىَ ببيتة
َةكا
طةهاندنا جظاكى ( )Social Mediaذ كومةل
َا (0227ز) توَرِا
قوتانبخانيَن ئةمريكيدا .ل سال
توَرِ و ثةجييَن جظاكى ثيَك دهيَن كو ذبلى كريارا
جظاكى ( )Six Degrees. comدةركةفت كو
طةهاندن و ثةيوةنديكرنىَ ،ضةندين كةس ب تةمةن
ذاليىَ (ئاندرو فاينرايش) هاتيية دروستكرن .ئةظىَ
و رةطةزيَن جياواز ل سةرانسةرى جيهانىَ كو
توَرِىَ ثشتطرييىَ ل سةر طةهاندنا رِاستةوخوييا
َاكى هةين سةرةراى
هةمان طرنطيثيَدان و ضال
دناظبةرا تاكة كةساندا دكر زيَدةبارى دةركةفتنا
جياوازييا هزروبري و روشنبرييَن وان دناظ ظان
دوسييَن تايبةت و فريَكرنا ناميَن تايبةت بوَ
توَرِاندا دهيَنة خرظةكرن .ئانكو ئةظ توَرِة وةكو
َان .هةروةسا دناظبةرا ساَليَن
َةكا هةظال
كومةل
ئامرازةكىَ دةربرِينيَية كو ب دةنط و رةنط
(0222ز) و (2330ز) كومةلةكا توَرِيَن طةهاندنىَ
دةربرِينىَ ذ هزر و بريان وان دكةن ،يانذى
َا (2332ز) توَرِةكا
دةركةفنت .ل طةل دةستثيَكا سال
دةربرِينىَ ذ خوشى و نةخوشييَن وان دكةن.
جظاكى دةركةفت كو ذمارا بينةريَن وىَ ذ ذمارا
بينةريَن توَرِا ( )Googleدةربازكر ،ئةوذى توَرِا -ميَذوويا ثةيدابوونا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى
( )My Spaceة كو توَرِةكا جظاكييا ئةمريكييا (:)Social Media
ناظدارة و دبيتة ئيَك ذ توَرِيَن دةستثيَكىَ و مةزنرتين ئةو ظةكولينيَن تا ظى سةردةمى دةربارةى مروَظى
توَرِا جظاكى ل سةر ئاستىَ جيهانىَ ثشتى توَرا و سروشتىَ وى هاتينة كرن سةثاندينة كو مروَظ
()Facebookىَ دهيَتة دانان .هةروةسا توَرِا بوَنةوةرةكىَ جظاكيية" .زمان رِيَطةيةكة بوَ
َا(2337ز) كو ذ
()Facebookى ثشتى سال َايةتى ،مرؤظ هةميشة
ثتةوكردنى ثةيوةندى كومةل
ئةجنامىَ ضةندين طةشة و طوهورينان دظىَ توَرِيَدا، بةكارئةهيَنى بوَ بةهيَزكردنى و ثيَش خستنى بة يةك
ثرت بكارئينانيَن وىَ زيَدةبوَين و ريَكيَن طةهاندن و طةيشتنى ئادةميزاد"( .غازى فاتح وةيسى:0287 :
.)20ئانكو ثيَداويستييَن مرؤظى ييَن جظاكى ناهيَنة
57
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
و زانيارى و فيَبوونا خةلكى بكاردئينيت ،و نظيَسةر ثةيوةنديكرنىَ ل بةر بكارهيَنةران خوشرت ليَهات ،د
ذبوَ طةهاندنىَ ل طةل خواندةظانان بكاردئينيت ئةجنامدا بةشداربوَييَن وىَ ب شيَوةيةكىَ بةرضاظ
و......هتد. زيَدةبوون تا وى رِادةى كو دظى سةردةميدا ذمارا
-4ئاسانييا بكارئينانىَ :توَرِيَن طةهاندنا جظاكى وان ذ ( )833مليون بكارهيَنةران ل سةر ئاستىَ
ذبلى بكارئينانا ثيتا و زمانىَ روذانةيىَ ئاسان ،هيَما جيهانىَ دةربازكريية(.صاحل العلى-022 :2302 :
و ويَنانذى بكاردئينيت ،ئةويَن ئاسانكارييةكىَ .)021
َاكى و كاريطةرييا
ددةنة بكارهيَنةران داكو ثرت ضال
وى دياربيت و مةبةستا وى بطةهيت.
جظاكى( Social -تايبةمتةندييَن توَرِيَن طةهاندنا
-5كيَم مةزاخنت و ئابوريناسى :ئانكو كيَم مةزاخنت
:)Media
د كارى و دةمى و ثارةيدا ،نةخامسة ئةطةر
زورِبةييا ظةكولينان ديار دكةن كو توَرِيَن
بةشداربوون و توماركرن دناظ توَرِاندا يا بىَ ثارة
طةهاندنا جظاكى ضةندين تايبةمتةندييَن هةين ذ
بيت .واتة هةر كةسةك دشيَت جهىَ خو دناظ
وانا-:
توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا بكةت بيىَ كو ببيتة
-0جيهانيبوون -:ئانكو هةمى ئاستةنطيَن جهى و
بارطرانييةك ل سةر بازرطانان يان طروثةكىَ ديىَ
َاتان دهيَنة
جوطرافى دهيَنة ذناظربن ،و سنوريَن وةل
مروَظان(.امحد زاهر. )20-02 :0227 :
شكاندن ب وى شيَوةى كو كةسةكىَ روذهةالت
-اليةنيَن ثوزةتيظ و نيَطةتيظ دناظ توَرِيَن
دشيَت ب سانةهى طةهاندنىَ و ثةيوةنديكرنىَ ل
طةهاندنا جظاكيدا:
طةل كةسةكىَ روذئاظا بكةت.
هةر تشتةكى دناظ جيهانيَدا باشى و خرابييَن
َاكى :ئانكو هةر كةسةك ذ
-8كاريطةرى و ضال
خوييَن هةين ،ب هةمان شيَوة توَرِيَن طةهاندنا
بكارهيَنةران دشيَت ببيتة وةرطر و خواندةظان
جظاكى بىَ بةهر نينة ذ خاليَن باش و خراب .ذ
سةرةرِاى هةبوونا وى وةك فرِيَكةر و نظيَسةر و
طرنطرتين خاليَن باش دناظ توَريَن طةهاندنا
بةشداربوَى .ب ظى شيَوةى دشيَت خو ذ نةريَنييا
جظاكيدا-:
رِاطةهاندنا كةظن – تلةظزيون و روذنامة و
-اليةنيَن ثوزةتيظ دناظ توَرِيَن طةهاندنا طوظاريَن كاغةزى – دوير بيَخيت و ببيتة
جظاكيدا: بةشداربوَيةكىَ كاريطةر ذ بينةر و خواندةظانان.
-0طوهورينا زانست و زانيارييان :توَرِيَن طةهاندنا -3هةمةجورى و بكارئينانيَن زورِ :ئانكو قوتابى بوَ
جظاكى كارتيَكرنىَ ل سةر ئاستىَ زانستيىَ مروَظى َاظةكرنا زانست
فيَبوونىَ بكاردئينيت ،و زانا بوَ بةل
58
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
جظاكى بكاردئينن ذبوَ رِاطةهاندنا هةوليَن دكةت ب ريَكا ليَطةريان و ديظضوونىَ دناظ ثةجييَن
هةوارهاتنىَ ييَن تايبةت ب كوضبةرانظة و ويَدا ذبوَ ب دةستظةئينانا ذيَدةريَن زانستييَن
خرظةكرنا هاريكارييَن ثيَدظى وةكو ثارة و باوةرثيَكرى ،كومظا ذىَ دهيَتة وةرطرتن و د
جلوبةرط و خوارن و ظةخوارن بو ئةوان ئةجنامدا ئاستىَ زانستيىَ مروَظى ثيَش دكةظيت و
رِيَكخراوان ب ريَكا بكارهيَنةريَن توَرِيَن جظاكى. دهيَتة طوهورين.
ب -جيهانا ئابورى و بازرطانى :كرِين و فروتن ب َويستان :توَرِيَن طةهاندنا جظاكى
-8طوهورينا هةل
رِيَكا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ذبوَ زيَدةبوونا َاظوكيَن نظيَسى ،يان ئةو بابةتيَن
ب رِيَكا بةل
بةرهةميَن فروتى د جيهانا كار و كومثانى و َويست و
ثيَشكيَش دكةت ،دشيَت دينت و هةل
َاك بوَ
بازطانييا جظاكيدا دبيتة ئامرازةكىَ ضال ئاراستيَن جةماوةرى بوَ جيهانىَ ب طوهوريت ض ل
كومثانييان ب ريَكا دانان ثالنةكىَ ل سةر توَرِيَن سةر ئاستىَ كةسان ،يان كيَشة ،يانذى ل سةر
جظاكى كو ذاليةكيظة ب بكرِانظة بهيَتة طريَدان و ئاستىَ رِةفتار و شةنطستان.
ذ اليةكىَ ديظة ب فةرمانبةريَن كومثانييَظة بهيَتة -3ب دةستظةئينانا رِايا طشتى(دةربرِينا بريو
طريَدان ،داكو هةر كيَم و كاسييةك د بةرهةمان بوضوونيَن جةماوةرى) :ئةظ اليةنة وةك باشرتين
يان كرِين و فروتنيَدا هةبيت ئيَكسةر بكرِ بشيَت تايبةمتةندييا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى دهيَتة دانان،
ثةيوةنديىَ ب كومثانيىَ بكةت و هةر ئاريشةيةك ضونكى دشيانداية كارتيَكرنىَ ل سةر خةلكى
هةبيت ضارةسةر بكةت( .حسن عماد مكاوى و بكةت و ظةلظينان ل دةظ وان ثةيداكةت و هةست
ليلى حسني السيد)037 :2331 : و سوزيَن وان بةرامبةر كيَشةيةكا ئاراستةكرى ب
-اليةنيَن نيَطةتيظ دناظ توَرِيَن طةهاندنا دةستظةبينيت.
جظاكيدا: -4ثيَطةهاندنا جظاكى :هةر تشتةكىَ بهيَتة خواندن،
-0رِاهاتنا(ادمان) روينشتنىَ ل سةر دهيَتة كرن كو َةكا
يان دينت دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا ذ كومةل
ئةظ ضةندة دبيتة ئةطةرىَ ذ دةسدانا كاريَن روذانة. رِفتار و شةنطستان ثيَك دهيَت .ئةظةذى دبيتة
َاظبوونا هزريَن تارى و خراب وةكو
-8بةل َةكا زانيارييان ل سةر
ئةطةر كو وةرطر كومةل
َاظةكرنا توندوتيذيىَ و بةشداريكرنا تيَدا ،يانذى
بةل ثيَطةهاندنا ناسناما خويا رِوشنبريى وةرطريت.
توَرِيَن سيَكسى و توشبوونا خرابييَن وان. -5ثيَشكيَشكرنا خزمةتطوزارييَن نوى:
-3توشبوونا تاوانيَن ئةلكرتونى. ا-ثارةثيَدان بوَ رِيَكخراويَن هةوارهاتنىَ :طةلةك ذ
تيميَن خوبةخشيَن هةوارهاتنىَ توَرِيَن طةهاندنا
59
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو طرنطرتين توَرِيَن -4توشبوونا فيَلبازى و سةردابرنىَ .بوَ منوونة ئةو
جظاكى ،ئةويَن ذمارةكا هةرة مةزنا بكارهيَنةران ب كةسيَن كرِين و فروتنىَ دكةن ب ريَكا توَريَن
خوظة دطريت و كارطةرييةكا هةرة بةرضاظ دناظ جظاكى زورِ جاران خةلكى سةردادبن ب
جيهانيَدا ب دةستظةئينايى ثيَك دهيَن ذ-: ثيَشكيَشكرنا تشتيَن خراب كو نة ل دويظ ئةوان
-0فةيسبووك (:)Facebook سالوخةتيَن دناظ توَرِاندا دهيَنة ثيَشكيَشكرن.
ئةظ تورِة وةك طرنطرتين توَرِا طةهاندنا جظاكى ل ( .)Shrry Turkle: 2011: 281-282د ظى
َا
سةرانسةرى جيهانىَ دهيَتة دانان ،كو ل سال - (سةردابرن فرتوفيَلى ئةركىَ بواريدا
َى ب ناظىَ
(2333ز) ذاليىَ كةسةكىَ نوزدة سال )prevaricationيا زمانى دةردكةظيت ،ئةوىَ
(مارك زوكربيَرط) كو قوتابيبوو ل زانكويا ثيَك دهيَت ذ بكارئينانا زمانى بوَ فيَلبازي ،يان
(هارفارد) هاتيية دروستكرن .د ظى سةردةميدا بةرزةكرن ،يان درةو و سةردابرنىَ( .حمى الدين
نيَزيكى ()883مليون كةس بةشداريىَ تيَدا دكةن. حمسب)22 :2338 :
ئانكو ذ كوما هةر سيَزدة كةسان ل سةر رويىَ -5تيَكدانا بنياتىَ رِةوشتى و الوازكرنا هةست و
توَرِا بكارهيَنةرىَ وان ذ ئيَك ئةردى، سوزيَن مروَظان .هةر وةكى ئةوىَ ظةكولينا زانكويا
(فةيسبووكى)ية ،كو ب ()57زمانان دهيَتة (ساوترن كاليفورنيا) ل وياليةتيَن ئيَكطرتييَن
بكارئينان .بكارهيَنةريَن (فةيسبووكى) هةيظانة َاظةكرى كو تيَدا ديار دكةت كو ذ
ئةمريكى بةل
نيَزيكى( )733بليون خولةكان ل سةر ئةظىَ توَرِىَ ئةجنامىَ كومةكا هةرة مةزنا زانيارييان ل سةر
دبورينن .دامةزريَنةرىَ ئةظىَ توَرِىَ دبيَذيت: ذناظضوون و توندو تيذيىَ و ثيظةلةز و كرياريَن
Social جظاكيية( ظةلظينةكا فةيسبووك خراب كو خةلكى بةردةوام تةماشةى ئةوان
،)Movmentنة ب تنىَ ئامرازةكىَ طةهاندنيَية، نةخوشى و ئيَش و ئازارايَن ب سةر خةلكيدا دهيَن
بةلكو ريَخوشكةرةكة بوَ جيهانىَ هةميىَ ،هةر كريية ،لةوما بوَية تشتةكىَ ئاسايى ل دةظ وان وثىَ
تشتةكىَ مروَظى بظيَت ب ريَكا فةيسبووكى دشيَت كاريطةر نابن.
ب دةستظةبينيت .ئةظ توَرِة دةرفةتىَ ددةتة تاكة -6دةركةفتنا زمانةكىَ نوى ل دةظ طةجنان كو
كةسان كو كيانةكىَ طشتى بوَ خو دروست بكةن طةلةك ثيتيَن زمانى بوَ هيَما و ذماران هاتيينة
ب رِيَكا دةستنيشانكرن و بةشداريكرنا زانيارييَن طوهورين.)Shrry Turkle: 2011: 282(.
تايبةت ب وانظة زيَدةبارى طرنطيثيَدان و دةربرِينا -جورِيَن توَرِيَن طةهاندنا جظاكى:
هةست و بريوبوضوون و ويَنيَن وان ييَن كةسى و
60
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
61
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
62
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
شيَوةزارىَ تيَدا دهيَتة بكارئينان ثوست دهيَنة ظيَرىَ زمانىَ ئينتةرنيَتىَ رِوَلةكىَ بةرضاظ د ثروسيَسا
َاظةكرن .زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ زورِ جاران
بةل ثةيوةنديكرنىَ و طةهاندنيَدا دبينيت ،كو زمانةكىَ
دةربرِين ذ هزرو بري و هةست و سوزان ب رِيَكا نويية و ب ديتنا بكارهيَنةران زمانةكىَ ب سانةهيية
هندةك ويَنيَن سادة(ئيموجى) و هيَماييَن وان دهيَتة بوَ بكارهينانىَ و هةر زوى دهيَتة وةرطرتن .ئانكو
كرن. د ئةظان توَرِيَن جظاكيدا زمان نةبوَية ئاستةنط
-0كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر دناظبةرا بكارهيَنةراندا ،ب تايبةت ثشتى دةركةظتنا
َوَجييا شيَوةزارىَ بادينى:
فوَنوَل زمانةكىَ تيَكةىلَ نوى ،ئةوىَ دناظبةرا هيَما و ذمارا
َوَجى لقةكىَ زمانظانييَية كو ظةكولينىَ ل
فوَنوَل و ثيتاندا هاتيية دروستكرن .دةستثيَكا دةركةظتنا
سةر ضةوانييا كاركرنا دةنطيَن زمانىَ مروَظى ئامرييَن ناميَن بوَ زمانى ئةظى
دكةت دناظ ضارضووظىَ زمانةكىَ تايبةتدا. ثةيوةنديكرنىَ(موبايلَ)ىَ دزظريت ،بةىلَ ثشتى دناظ
( .)Adrian Akmajian: 2001: 109د ئاستىَ َاظةبوَى ثرت هاتة نياسني
تؤرِيَن طةهاندنا جظاكيدا بةل
فونولوجيدا ( دةنط و ثيت و فونيم و برِطة) ل و تايبةمتةندييَن وى دياربوون .ئانكو تةكنولوجيا ظى
بةرضاظ دهيَنة وةرطرتن .هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو سةردةمى ل سةر هندةكان سةثانديية كو هيَما و
( )08فونيم د ناظ زمانىَ كورديدا دهيَنة دينت .زارىَ ذمارا و ويَنان ض بوَ مةبةستةكا رِاستوخو ،يانذى
بادينيذى ئةظان فونيمان ب خوظة دطريت .ئةوذى نةرِاستةوخو(جمازى) دناظ زمانى و توَرِيَن طةهاندنا
ثيَك دهيَن ذ دةنطيَن ظاولَ كو( ،iة ،ا ،ى ،ىَ ،و، َبةت زمانىَ كورديذى بىَ
جظاكيدا بكاربينن .هةل
وو ،وَ) ب خوظة دطريت .د نظيَسينا التينيدا ثيتيَن بةهر نينة ذ ظىَ دياردىَ ،كو زور جاران ثيتيَن زمانىَ
()i,e,a,î,ê,u,û,oب خوظةدطريت .دةنطيَن كوردى ل طةل ذمارة و هيَما و ثيتيَن زمانىَ عةرةبى
كونسونانت ثيَك دهيَن ذ (ب ،b -ث – ،pت و ئنطليَزى هاتينة تيَكةلكرن دناظ ثوست و ثةجييَن
– ،tج ، c-ض ، ς-خ ،x-د ،d-ر ،r-ز،z- جظاكيدا بوَ طةهاندنا نامةيةكىَ ،يان ئارماجنةكا
س ،s-ش ،Ş-ذ ،j -ف ،f -ظ ،v -ك، k- دياركرى .هةروةسا ذبلى ثةجييَن فةرمييَن تايبةت
ط ، g-ل ،l-م ، m-ن ، n-ه... h-هتد). ب رِاطةهاندنيَظة ،زوربةييا ثةجييَن طروث و
دةربارةى ئاستىَ فونولوجى طوهورينيَن زوَر ب تاكةسان و جهىَ فروتنا كةل و ثةالن و ....هتد
سةر دةنطيَن زمانىَ كورديدا هاتينة ،كو هندةك زمانةكىَ رةمةكى (ئاخفتنا رِوَذانة) دناظدا
جاران ل جهىَ ثيتان ذمارة دهيَنة بكارئينان .بوَ رِةنطظةددةت ،ئانكو طرنطى ب ياسا و دةستوريَن
منوونة :بةرامبةرى ثيتا {ع} ذمارا ئنطليَزى زمانى ناهيَتة دان و ل دويظ دةظوكان و ئةو
63
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
*دبيت زوربةييا ئةظان ثةيظان ذ زمانىَ عةرةبى ب شيَوةيةكىَ رِاستةوخو هاتبنة وةرطرتن بوَ ناظ زمانىَ كوردى .هةلبةت
ئةظ ضةندةذى دياردةكا ئاسايية د زارىَ بادينيدا ،ضونكى ئاخظتنا روذانة زور ثةيظيَن عةرةبى دناظدا دهيَنة بكارئينان.
زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثرت دةربرِينا هةست و سوز و بريو بوضوونان دهيَنة وةرطرتن ،ئانكو طرنطى ب
زمانىَ رِةسةن ،يانذى زمانىَ فةرمى ناهيَتة دان ،ذبةر ظى ئةطةرى ضةوا ثةيظ دهينة طوتن دناظ ئاخظتنيَدا ب هةمان شيَوة
َاظةكرن.
دهيَنة نظيَسني و بةل
-هةروةسا بةرامبةرى ثيتا {ح}ذمارا ئنطليَزى حةفت{}7دهيَتة بكارئينان .وةكو د ظان منوونيَن ل خواريَدا ديار:
دناظ توريَن جظاكيدا ثةيظ دناظ توريَن جظاكيدا ثةيظ ذ
S7bete سحبةتة 7eta حةتا -1
7eq nine حةق نينة 7aci - baba حاجى بابا -2
Te7eml تةحةمل Le7im لةحيم -3
70be حوبى 7eyat حةيات -4
7ebibty حةبيتى S7et xosh سحةت خوش -2
Se7ke سةحكىَ Be7se we بةحسىَ وىَ -6
7eland حةالند Me7ko حمكو -7
7ejekr حةذيَكر 7emko حةمكو -8
64
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
-بةرامبةرى ثيتا {}a - eد ناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليَزى { }4دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَتة بكارئينان .وةكى ئةظان
منوونيَن ل خوارىَ ديار:
دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ ذ
J4br جابر K4m1r4n كامريان -1
Shil4ni شيالنى Niw4r نيوار -2
K4r4m كةرةم 4rrez ئاريَز -3
Sh4kro0k شةكروك Sol4v سوالظ -4
D4nko0 دانكو Jih4n جيهان -2
K4asar قةيسةر B4ro0 بارو -6
دروست بزانن ،داكو كةسةك ئةوان نةنياسيت ،يانذى ** هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو ئةظ ثةيظة بارا ثرت ناظيَن ثةجييَن
ثيَشيَلبوونةكىَ ددانة بةر سنطىَ كةسانيَن دى بوَ هةر كةسييَن تايبةتن ،كو زور جاران ناظ ب دروستى ناهيَتة
مةبةستةكا تايبةت ب كةسايةتيا وانظة ،يانذى ئارامكرنا نظيَسني ،يانذى ناظىَ هوزىَ يان طوندى ب تنىَ ديار دكةن،
دكةت. ثةيدا وان دةظ ل دةروونى دبيت خودانيَن وان نةظيَن كةسانيَن دى ناظيَن وان ييَن
-بةرامبةرى ثيتا {ى }î -دناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليزى{}1دهيَتة بكارئينان .بو منوونة:
دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ ذ
He1dar حةيدةر Kav1in كاظني -1
M1rnaaa مرينا Kurd1sh كوردش -2
D1do ديدو S1nd1 سندى -3
Sp1ko سثيكو 1bo ئيبو -4
-بةرامبةر ثيتا {}iدناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليَزى {}2دهيَتة بكارئينان دناظ توَرِيَن جظاكيدا .بوَ منوونة-:
دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ توَريَن جظاكيدا ثةيظ ذ
2is3ac ئيزعاج 2ez ئةز -1
2mti7an ئمتيحان 2eyne ئةينى -2
2is3af ئيسعاف 2exlaq ئةخالق -3
-بةرامبةر ثيتا { -oؤ}د زمانىَ كورديدا ذمارا ضنة{}0يا ئنطليَزى دناظ تؤرِيَن جظاكيدا بكاردئينن .بوَ منوونة:
دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ ذ
0mk0o ئوَمكوَ K0ochar كوَضةر -1
ŞLk0oo شلكوَ Sn0r سنوَر -2
A7m0oo ئةمحوَ 0rhan ئورهان -3
65
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
-زور جاران ل دةمىَ نظيَسينىَ ل جهىَ ذمارة بهيَتة نظيَسني ،ب تنىَ هيَمايىَ وان دنظيَسن .ئانكو ئةظةذى كورتكرنا
نظيَسينيَنة و داكو د ماوةيةكىَ كورتدا مةبةست بهيَتة طةهاندن وةكى بكارهيَنةر دبيَذن (سةردةمىَ لةزاتييَية) .ب منوونة-:
دناظ تؤرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ ذ
2dli دوو دىل 1Shemb ئيَك شةمب -1
2 haval دوو هةظالَ 1ke ئيَكىَ -2
3 hezar jaar سىَ هزار جار 2shemb دوو شةمب -3
2 chia دوو ضييا 2ye دووىَ -4
هةيظا 12 هةيظا دوازدة 3shemb سىَ شةمب -2
َاظة.
*** هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو ئةظ دياردا بكارئينانا ذماران ،هيَمايان ل جهىَ ثيتيَن زمانى ثرت دناظ تةخا طةجناندا يا بةربةل
دبيت زور جاران بوَ تةخيَن دييَن جظاكى طةلةكا طرانبيت بوَ تيَطةهشتنىَ ،بةىلَ طةنج و جحيَل ئةظى جورىَ زمانى دناظبةرا
ئيَكدا بكاردئينن و زور ب سانةهى دهيَتة وةرطرتن و تيَطةهشنت.
دناظ توَرِاندا ثةيظ دناظ توَرِاندا ثةيظ دناظ توَرِاندا ثةيظ ذ
دفيَت دظيَت فىَ ذمارىَ ظىَ ذمارىَ بةرةفان بةرةِظان 1
66
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
{ش} ،وةكى د ئةظان منوونيَن ل خواريَدا ديار-: -طوهورينا دةنطىَ {ذ}بوَ دةنطىَ {ش}{ ،ذ}
دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ يان رِستة دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ يان رِستة ذ
حةشيَكةر حةذيَكةر سةرىَ مةشى هات ب سةرىَ مةذى هات 1
ئافرةتشى ئافرةتذى ييَن شبريكرين ييَن ذبريكرين 2
مةشيمة مةذييَمة دةنكدانيَشى دةنطدانيَذى 3
ئةوشي ئةوذى نوكةشى نوكةذى 4
لةعبىَ ش وان بةت لةعبىَ ذ وان بةت هايش قةيرانىَ نينة ئاطةه ذ قةيرانىَ نينة 2
حةش كىَ دكةى؟ حةذ كىَ دكةى؟ يئيش تة ستاندين ييَن ذ تة ستاندين 6
ئةوان شيَرب ئةوان ذيَرب هاش من فة يا ذ منظة 7
دسوشيت دسوذيت قوتابيشى شي ترسن قوتابيذى ذىَ دترسن 8
شناف بةت ذناظ بةت حةقى ش وان جيَكةت حةقى ذ وان ضيَكةت 9
{ز} .وةكى ئةظان منوونان-: -طوهورينا دةنطىَ {ذ}بوَ دةنطىَ {ز}{ ،ذ}
دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثةيظ ذ
سوزيت سوذيت دوزمن دوذمن -1
نوكةزى نوكةذى زيان ذيان -2
زناف ذناظ روزىَ روذىَ -3
زيَطرتن ذيَطرتن دبيَزم دبيَذم -4
منزى منذى هزمارتن هذمارتن -2
67
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
{ى} .وةكى ظان منوونيَن ل خوارىَ-: -طوهورينا دةنطىَ {ىَ}بوَ دةنطىَ {ى}{ ،ىَ}
دتؤرِاندا ثةيظ دتوَراندا ثةيظ د توَرِاندا ثةيظ ذ
دى ضينب دىَ ضيَنب حيشرت حيَشرت ريز ريَز 1
ئةوى دهيت ئةوىَ دهيَت ل ثيشيا ل ثيَشييا دشى دشيَى 2
ثى ناكةن ثىَ ناكةن وةدبيذن وةدبيَذن نظيسني نظيَسني 3
اخفتنني ئاخظتنيَن هةظاىل وى هةظاىلَ وى دةستيت دةستيَت 4
ب خريا خو ب خيَرا خو طوتى طوتىَ دليمن دىلَ من 2
دةستثيكى دةستثيَكىَ ئةوى وةكرى ئةوىَ وةكرى طريدا طريَدا 6
كيكا كيَكا بو كى دبيذى بوَ كىَ دبيَذى دظيت دظيَت 7
-هةروةسا زور جاران ل جهىَ دةنطىَ {د} دةنطىَ {ت}دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَتة بكارئينان .بوَ منوونة-:
ثةيظ يان رِستة دناظ توريَن جظاكيدا ثةيظ يان رِستة ذ
ثيَتظى ثيَدظى -1
داخازا مافىَ خوت كةن داخوازا مافىَ خو دكةن -2
ئةم بى تفى سةرهلدانة كىَ نة ئةم ثيَدظى ب سةرهلدانةكيَنة -3
ما كيت ويرت ما كى دويَريت -4
-زور جاران ل جهىَ دةنطىَ {ث} دةنطىَ {ب}دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيتَتة بكارئينان .بوَ منوونة( -:ثرت – برت ،ثشتى –
بشتى ،بةرثرس – بةربرس ،ثالن – بيالن ،ثوستةك – بوستةك ،ثسمام – بسىَ...... ،هتد) .
بكارئينان ب هةمان شيَوىَ ئاخظتنا روذانة دهيَنة -ذناظضوونا دةنطان -:ئانكو طةلةك جاران دناظ
َاظةكرن ،ئانكو طرنطى ب ريَنظيسىَ و
نظيَسني و بةل ئاخظتنيَدا هندةك دةنط دهيَنة ذناظربرن ،بةىلَ وةكى
ثةيظيَن ستاندةريَن زمانى ناهيَتة كرن ،ذبةر ظى مة دياركرى كو زوربةييا ثوست و كوميَنت و
ئةطةرى زور شاشييَن زمانى دناظدا دهيَنة دينت. ثرسيار و بةرسظيَن دناظ تورِيَن جظاكيدا دهيَنة
68
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
دةستيَت وان خوشنب دةستيَت وان دخوشنب خةياىلَ دا د خةياليَدا -2
خشيمن د خشيمن بكة دةظىَ خودا بكة د دةظىَ خودا -6
دةمىَ ضيتة سيكىَ دةمىَ دضيتة سيكىَ بو تة بيَذيت بوَ تة دبيَذيت -7
.)232هةروةسا ئاخظتنا رِوذانةييا شيَوةزارىَ بادينى -8كاريطةرييا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر
زور ثةيظيَن عةرةبى دناظدا دهيَنة بكارئينان ،ذبةر َوَجى)يا شيَوةزارىَ بادينى-:
ثةيظسازييا(موَرِفوَل
هةظسنورييا دةظةرا (دهوكىَ) ل طةل باذيَرىَ
َوَجى ئةو زانستة ئةوىَ ظةكولينى ل سةر موَرفول
(ميسل) ،كو ثةيوةندييَن بازرطانى و ثيشةسازى و
ثيَكهاتىَ ثةيظان دكةتRalf fasold and jeff ( .
جظاكى و ...هتد دناظبةرا واندا دهيَنة دينت ،و زور
.)connor: 2006: 467د ظى بواريدا " (اليرب)
ذ خةلكىَ دةظةرا بادينان زمانىَ عةرةبى دزانن و
دبيَذيت :وشةسازى ظةكولينىَ ل دروستكرنا ثةيظان
تيَدطةهن و ثةيظيَن وى تيَكةىل زمانىَ خويىَ رِوذانة
دكةت ،ديسان ل دويظ ريَكيَن نوييَن دروستكرنا
دكةن و ب هةمان شيَوة دناظ تؤرِيَن جظاكيذيدا
ثةيظان د زمانيَن جيهانيدا دطةريت"( .شيَرزاد
بكاردينن .ئةو ثةيظيَن عةرةبييَن دناظ ثةجييَن تؤرِيَن
سةبرى و ئاراز مونيب .)20 :2301 :دةربارةى
جظاكيدا دهيَنة دينت وةكى (عاجز ،فاشل ،زومل،
ثةيظسازييا زمانىَ كوردى دناظ تؤرِيَن جظاكيدا،
غريةت ،ازعاج ،مزعج ،مةوعد ،قةوى ،سةفرة،
زوربةييا ثةيظيَن دهيَنة بكارئينان ذ زمانيَن بيانى
جةو ،زروف ،قةوم ،جرعةت ،عيناد ،مشكيلة،
هاتينة وةرطرتن ،ب تايبةت ذ زمانىَ عةرةبى و
دةعماند ،تةعبان ،شةباب ،ئةمانةت ،كةئابة،
زمانىَ ئنطليَزى .هةبوونا ثةيظيَن عةرةبى دناظ زمانىَ
مستةحةق ،قةمشةر ،تةماع ،حةيات ،قةلبى،
كورديدا دزظريت بوَ"هاموشوَى ئاشتيانة و دوستانة،
حةبيبى ،حوبى ،ساقت ،جريان ،قاتع ،حوكمةت،
َى زوَرةكى و هيَرشى سةربازى و يا تيَكةل
منافق ،تةيسوير ،رزق ،نةعةلةت ،بةتاىل ،فةرق،
داطريكردن ،يان لة ريَطةى ئايينةوة و ضةندين
شةعب ،مةالق ، ،مةسئؤل ،مةخلوق ،وةزارةت،
َايةتى و بازرطانى و ريَطةى ترى كوَمةل
جاهل ،جيل...،هتد) .هةروةسا دةربارةى بكارئينانا
َال حوسيَن رةسوول:2302 : رِاميارى"(.عةبول
69
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
ئينستطرام ،سناث ضات ،ظايبةر...،هتد) يان ئةو زمانىَ ئنطليَزى دناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكيدا ،يا
ثيَكهاتة و زانيارييَن دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت ديارة كو زمانىَ ئنطليَزى زمانةكىَ جيهانيية ل
وةكى :مةسج ،فولو ،هاككةر ،ئةكاونت، سةرانسةرى جيهانىَ دهيَتة بكارئينان .ئةو ثيَكهاتة
َاين ،موديَل،دايريَكت ،بلوك ،تاط ،ثريَنتةر ،ئونل و زانيارييَن دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت هةمى
كامرية ،ظيديو ،ئةكتيظ ،ئةدميَن ،سينطل ،كاثلَ، ب زمانىَ ئنطليَزى هاتينة دروستكرن ،ضونكى
ثوست ،ثةيج ،اليك ،فول ،كوميَنت ،بلوتوس، بةرهةمىَ ئةوانة .ئانكو دبيت تا نوكة دشياندا
فلم ،كليث ،ظايروس ،ئايفون ،موبايلَ ....هتد). نةبيت ئةو ثيَكهاتة و زانيارى بهيَنة ظةطوهاسنت بوَ
زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ طةلةك جاران ثةيظيَن سةر زمانىَ كوردى ،لةوما ئةو زانيارى و ثيَكهاتة
نةسادةييَن نوى بوَ وةسفكرنىَ دهيَنة داريَنت و ب شيوةيةكىَ راِستةوخو و بيىَ دةستكارى هاتينة
منوونة: بوَ دروستكرن. دناظ زمانىَ كورديدا .منوونة ل سةر ظىَ ضةنديَذى
دزورن .وةكى ناظيَن تؤرِيَن جظاكى(فةيسبووك،
-هةروةسا دةربارةى بريوبوضوونيَن سياسى و ناظخويى ،ضةندين ثةيظيَن نةسادة دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَنة
دينت .هندةك جاران وةسفا ثارتيَن سياسى و بةرثرسان دهيَتة كرن ل دويظ سةرو سيمايى و درويشميَن وان،
و هندةك جاران ل دويظ كرياريَن ثارت و دةستهةالتىَ رِةخنة ىلَ دهيَتة طرتن و ناظان ددانة سةر .بوَ منوونة:
رِامانا وان ثةيظيَن نةسادة رِامانا وان ثةيظيَن نةسادة ذ
= َستان
طةندةل باظل تالةبانى باقل تةلةبانى -2
70
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
-دةربارةى ناظيَن ثةجيان ،زور جاران ثةيظيَن ليَكدايى ب هاريكارييا ئامرازىَ (و) دهيَنة داريَنت و ل سةر ثةجيان دهيَنة
دانان .بوَ منوونة-:
ثةيظيَن ليَكدايى ثةيظيَن ليَكدايى ثةيَظيَن ليَكدايى ذ
Jen-o-jiyan Xoshk-o-bra Shav.o.roj 1-
Party-o-barzani Kaifo.xoshi.gram Avin-o-kani 2-
Piso-o-pise Qjoo.o.qjee Mam-o-zeen 3-
Pshoo.-0.pshee Gutin-o-pezanin Can-o-cane 4-
Pave-u-wena Xam-u-dam Jane-o-jano 5-
Xoshi-u-avini Bik-u-zava Hara-u-wara 6-
رِستةسازى" زانستيَكة لة رِستة و فريَز و وشة هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو هندةك جاران كاريَن
خوشناو: عةبدولال (نةرميان دةكوليَتةوة". ليَكدايى ذ تيَكةلكرنا دوو زمانان (كوردى و
.)2302:03هةروةسا زوَر جاران " رِستة بة دانةى ئنطليَزى) يان (كوردى و عةرةبى) دهيَنة
سةرةكى واتا دادةنريَت ،واتاى فةرهةنطى وشةكان دروستكرن و دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة
بةشيَك لة واتاى رِستة ثيَكديَنيَت و بةشةكةى ترى – (داونلودكرن منوونة بو َاظةكرن.
بةل
لة رِيَزكردن وةردةطرىَ"( .عةبدولواحيد موشري ئينانةخوارىَ ،ئاددكرن – زيَدةكرن ،تاط كرن –
دزةيى . )002 :2303 :دةربارةى رستةسازييا فريَكرن ،بلوك كرن – قةدةغةكرن ،فورماتكرن –
كوردى ،طرىَ و رستيَن كوردييَن جوراوجور دناظ ثاقذكرن ،فولوكرن – ديظضوون ،ثريَنتكرن –
تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت .دبيت هندةك جاران ضاثكرن ،تاخريكرن ،تاجيل كرن... ،هتد ).
طريَييَن نوى بوَ مةبةستا وةسفكرنىَ بهيَنة داريَنت و -3كاريطةرييا توريَن طةهاندنا جظاكى ل سةر
وةكى: دروستكرن رستةسازيي(سينتاكس)ا شيَوةزارىَ بادينى:
71
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
** هةروةسا زور جاران دةربارةى ثارتيَن سياسى و بةرثرس و كاروباريَن ناظخويى هندةك طريَييَن نوى ذاليىَ بةشداربوَيَن
َاظةكرن .بوَ منوونة:
ثةجيان دهيَنة دروستكرن و بةل
*** زور جاران طرىَ و رِستةيَن ل سةر ناظيَن ثةجيان دهيَنة دانان ذ ئةجنامىَ هةست دةربرِينىَ هاتينة دروستكرن .ئانكو
بوَ(بيَزاريىَ ،خوشيىَ ،هيظيبوونىَ)... ،دهيَنة دروستكرن .بوَ منوونة-:
رِستة طرىَ رِستة ذ
رِةنطةكى كو د هةظ نةطةهن -زمانةكىَ نوو *** طرنطرترين ديارديَن رستةسازييا زمانىَ كوردى
دروستبيت .ل ظيَرىَ زمانةك دهيَتة وةرطرتن، دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظايدا ،هةبوونا دياردا (ثيجني
سادةكرن ،كورتكرن و ذاليىَ ريَزمانى و )pidgin -ة .مةبةست ذ دياردا (ثيجني) " :ئةو
َؤيظة دهيَتة دةستكارين ،واتة ذ زمانةكى يان
مؤرفؤل دياردةية ئةوا ذ ئةجنامىَ ثةيوةندى و هةظسوياتييا
ضةندين زمانيَن دن ثةيظ و ياساييَن ريَزمانى ل سةر دناظبةرا ئاخظتنكةريَن زمانيَن هةظ جودا -ب
72
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
بوَ هةر كةسةكى دبيت يا ئالوز و طران بيت بوَ دهيَنة زيَدةكرن"( .شيَرزاد سةبرى و عةبدولسةالم
تيَطةهشتنىَ ،بةىلَ بوَ تةخا طةجنان و ئةو نةمجةدين .)22 :2300 :يانذى (ثيجني)
بكارهيَنةريَن طةلةك تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى بةرهةمةكة ذ بةرهةميَن تيَكةلبوونىَ دناظبةرا
بكاردئينن زور ئاسانة .بوَ منوونة - :هاكةريَت ئاخفتنكةريَن زمانيَن جياوازدا .ب رامانةكا دى
ئوروثى()0 ،2 ،0هاك بوى. زمانةكىَ تيَكةلة كو ئاخفتنكةريَن زمانيَن جودا ل
(دزيكةريَن ئةلكرتونى) طةل ئيَك بكاردئينن ل دةمىَ ثيَدظى ب طةهاندن و
هاكةريَت كورد :برا زةمحةت نةبيت دىَ شيَى ظى ثةيوةنديكرنىَ دبن( .لويس جان كالفى:2338 :
لينكى ظةكةى. .)027زور جاران زمانىَ كوردى و ئنطليَزى
تيَكةىل ئيَك دبن دناظ ئاخظتنيَدا ،و دياردا
ثيجني()pidginيا كوردى ل سةر بنةمايىَ زمانىَ
َبةت هةبوونا ظىَ دياردىَ
ئنطليَزى ثةيدادبيت .هةل
(ديظضوونا ثةجيىَ ثةجيىَ مة فولو بكة. (بوَ زوطوردةكى سينطلةكى تاط بكة .
مة بكة -وةرطرة) فريَكة)
منوونة بوَ ثيجينا كوردى كو ل سةر بنةمايىَ َةكىَ
(بوَ هةظال بيَست فريَندةكى تاط بكة.
زمانىَ عةرةبى هاتيية دروستكرن: خوشتظى فريَكة)
-دعاييَت كضكيَت نوكة :ربنا اتينا دةزطر -سالف هةظاالن ئينستطرامى ئةم ييَت بلوك
مجيل و بةذن طويل و ثارة كثري. كرين ،يا وةل ئينستايىَ مة هاتى كةس زيب
واتة ل ظيَرىَ دةستكاريكرن د ياسا و زى ثوستيَن مةنابينن ظيَجا وةك هاريكارى 1
دةستوريَن رِستةسازييا زمانىَ كورديدا دهيَتة اليك و 7كوميَنتا جيَكةن دطةل 2كةسا
كرن ،ضونكى رِستة ذ ئةجنامىَ تيَكةلكرنا تاط بكةن.
ئنطليَزى)، و زمانان(كوردى دوو -ئوفةرةكىَ تايبةت بو كضكا ،بيَنج كوميَنتا
يان(كوردى و عةرةبى)دهيَنة دروستكرن، جيَكة ،سىَ دايريَكتا ديارى وةربطرة.
كو هةر ئيَك ذ وان ياسا و دةستوريَن تايبةت -ديف ياسا فيساطورسى ،اليك و كوميَنت
ب خوظة هةنة ،د ئةجنامدا زمانةىَ تيَكةل كرنا كضكىَ بو ثوستىَ كوركى يةكسانة
دروست دبيت و هندةك ياساييَن نوى تيَدا فريَكرنا دايريَكتىَ ذ كوركى بو كضكىَ.
زمانىَ ذ ثةيظ واتة سةرهلددةن.
73
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
رِيَنظيسا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ دروست .ئةظ (ئنطليَزى)و (عةرةبى) دهيَنة وةرطرتن و ل
ضةندةية رِوَىلَ توَريَن طةهاندنا جظاكى د تيَكدانا ديظ ياساييَن رِستةسازييا كوردى دهيَنة
ياساييَن زمانىَ كورديدا دبينيت. ليَكدان.
-8هةمى بكارهيَنةران شارةزايي و ثسثورى د
زمانىَ كورديدا نينة ،تاكو بشيَن ل دويظ ياساييَن ئةجنام
زمانى بابةتان بنظيَسن ،سةرةرِاى دابينكرنا ثيتيَن
-0د جظاكىَ كورديدا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى
كوردى دناظ ئامرييَن واندا .ئةظةذى ئاستةنطةكة
كاريطةرييةكا مةزن ل سةر زمانىَ كوردى كريية
بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ
د هةمى ئاستاندا .واتة-:
دروست دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا
َجييَدا ،زور ثيَتيَن زمانىَ كوردى
أ -د ئاستىَ فؤنؤل
-3ئةو ثوست و بابةتيَن دناظ ثةجييَن توريَن طةهاندنا
وةك ذماريَن ئنطليَزى دهيَنة نظيَسني ئةطةر
َاظكرن ،ب هةمان شيَوىَ ئاخظتنا
جظاكيدا دهيَنة بةل
بكارهيَنةر رِيَنظيسا التينى بكاربينيت ،نةخامسة دناظ
رؤذانة دهيَنة نظيَسني .ئانكو ضةوا د ئاخظتنيَدا
ثوست و ثةجييَن تةخا طةجناندا .ئةظةذى دزظيت بوَ
طرنطى ب ياسا و دةستوران ناهيَتة دان ،ب هةما
ئةوىَ ضةندىَ كو هندةك ثيتيَن زمانىَ عةرةبى ويَنة
شيَوة دناظ تؤرِيَن جظاكيذيدا ناهيَتة دان ،ضونكى
يان هيَما دناظ زمانىَ ئنطليَزى و التينيدا نينة ،ئةظجا
مةبةستا سةرةكى ذ ظان ثوست و بابةتان ب تنىَ
بكارهيَنةر نةضار دبيت دناظ التينييَدا ويَنةيةكى ذ
طةهاندنا نامةيةكيَية بوَ كةسيَن بةشداربوَى ،بيَى
(ذماريَن ئنطليَزى) بو ئةوان ثيتان ببينيت ،كو
بةرضاظ وةرطرتنا ضةوانييا طةهاندنىَ ،يان شاشييَن
هةظشيَوة يان نيَزيكى شيَوىَ ئةوىَ ثيتىَ بيت.
زمانى و ياسا و دةستوريَن وى .ئانكو ئةظ ضةندةذى
ب -ل ناظ تةخيَن دييَن جظاكى (ذبلى طةجنان)
دبيتة ئاستةنط بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كوردى
ياساييَن (طوهورينا دةنطان ،ذناظضوونا دةنطان)
ب شيَوةيةكىَ دروست د توَرِيَن جظاكيدا.
زيَدةبارى شاشييَن ريَنظيسىَ ب شيَوةيةكىَ زؤر دناظ
َجييَدا ،ذمارةيةكا زور ذ
ت -د ئاستىَ مؤرفؤل
َاظكرنا زانياريياندا دهيَنة دينت.
بابةت و رةخنة و بةل
ثةيظيَن بيانى (عةرةبى و ئنطليَزى) ل ناظ بابةت و
ئةوذى بوَ ضةند ئةطةرةكان دزظريت-:
ثوستيَن توريَن طةهاندنا جظاكييا كورديدا
يان ثةيوةنديكرنىَ، ئامرييَن كيبورديَن -0
دهيَنةدينت .زيَدةبارى ئةظىَ ضةندىَ داريَتنا ثةيظيَن
كومثيوتةران ب تيثيَن ئنطليَزى و عةرةبى هاتينة
ليَكداييَن نوى ( دبوارىَ وةسفكرنيَدا) و ثةيظيَن
دروستكرن .واتة نةبوونا ثيتيَن كوردى دناظ ئامرييَن
ليَكداييَن تيَكةل (تيَكةلكرنا دوو زمانان) ذ ديارديَن
ثةيوةنديكرنيَدا دبيتة ريَطر بةرامبةر بكارئينانا
74
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
75
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
جرهارد هلبش :تاريخ علم اللغة الحديث ،ت .سعيد -ژێدەرێن كوردی
حسن بحيري ،طبعة االولى،مكتبة زهراء الشرق ،قاهرة، ئەورەحمانی حاجی مارف :فەرهەنگی زاراوەی
حسن عماد مكاوي و ليلى حين السيد :االتصال و پاشكو ،سلێمانی.4002 ،
نظرياتە المعاصرة ،دار المصرية اللبنانية ،قاهرة ،ط،2 حسێن سەدیق :پەیوەندی و گەهاندن د ڕاگەهاندنێ
رومان ياكوبسون :االتجاهات االساسية في علم حسێن یەعقووبی :زمان و وەرگێران و پەیوەندی
اللغة ،ت .علي حاكم صالح و حسن ناظم ،ط،0دار كەلتوورەكان ،چاپخانەی ئارس ،هەولێر.4002 ،
شحدة فارغ وجهاد حمدان و اخرون :مقدمة في بەرگەكانی( ،)0،4،1چاپخانەی منارە ،هەولێر.4002 ،
اللغويات المعاصرة ،ط ،2دار وائل ،عمان.4009 ، نەجمەدین: عەبدولسەالم و سەبری شێرزاد
صالح العلي :مهارات التواصل االجتماعي -اسس، زمانڤانییا كارەكی:دەزگەهێ سپیرێز ،چاپا ئێكێ،
اثرها على الفرد وامجتمع ،كلية اللغة العربية ،جامعة عەبدواڵ حوسێن رەسوول :چەند باسێكی وردی
المفاهيم والتطبيقات ،ط ،0دار الشروق للنشر والتزيع، عەبولواحید موشیر دزەیی :واتاسازی وشە و ڕستە،
لويس جان كالفي :حرب اللغات والسياسات اللغوية، غازی فاتح وەیسی :زمان و ئەدەبی كوردی ،مەتبەعە
ت .حسن حمزة ،ط ،0الحمراء ،بيروت.4009 ، جامعە صالح الدین.0292 ،
محي الدين محسب :انفتاح النسق اللساني ،دار بۆ دەروازەیەك یونس: محەممەد محەممەد
الكتب الجديد ،لبنان.4009 ، زمانەوانی ،و .نەریمان عەبدولال خوشناو ،چاپخانەی
دار المسيرة للنشر ،ط ،0االردن.4002 ، نەریمان عەبدولال خوشناو :رستەسازی ،چاپی
محسن بن جابر بن عواض الزهراني :دور مواقع یەكەم ،چاپخانەی روژهەالت ،هەولێر.4004 ،
طالب التربية العملية و اتجاهاتهم نحوها ،تخصص اسامة غازي المدني :دور شبكات التواصل
تقنيات التعليم.4001 ، االجتماعي في تشكيل الراي العام لدى طلبة الجامعات
76
بث 2018 ،77-22 طوظارا زانكويا دهوك ،ثةربةندا ،21:ذمارة( ،2:زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)،
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
Adrian Akmajian,Richard A. Demers(2001): محمد فلحي:صناعة العقل في عصر الشاشة ،دور
Linguitics(An Introduction to Language and
Communication),Fifth Edition,The MIT Press, المجتمع في االلكتروني االتصال وسائل
Cambridge,England. المعاصر(التلفزيون -االنترنت -الحاسبات االلكترونية)،
Amy y.Chou,David
C.Chou.(2009):Information SystemChracteristics دار الثقافة للنشر والتوزيع ،عمان – االردن.4004 ،
and Social Network Software,Swdsi,2009.
محمد صاحب سلطان :وسائل االعالم واالتصال-
John Lyons(1981): Language and
Linguistics(An Introduction), Cambridge دراسة في النشاة والتطور،دار المسيرة للنشر والتوزيع،
University Press.
Ralf Fasold and Jeff Connor-Linton(2006): An عمان -االردن.4004 ،
Introduction to Language and Linguistics, مركز المحتسب :دور مواقع التواصل االجتماعي في
Cambridge University Press.
Sherry Turkle, Alone Together: Why We االحتساب -تويتر نموذجا ،سلسلة اصدارات مركز
Expect More from Technology and Less from
المحتسب ،عدد ،41دار المحتسب للنشر والتوزيع،
Each Other,Basis Books, New York, 2011.
Tood Kelsey, Social Networking Spase: from الرياض.4002 ،
Facebook to Twitter and Everything in Between,
Apress, New York, 2010.s
ج -ژێدەرێن ئنگلێزی :
الخالصة
ابرز ما يميز عصرنا الحاضر من الرقي و الخصوصية هو ظهور شبكات التواصل االجتماعي في كافة انحاء
العالم ،الذي بدا كثورة لتبادل و نقل العلوم والمعرفة ،فاصبح سهال على كل شعوب العالم التواصل و تبادل
المعلومات من خالل هذه الشبكات التي كسرت كل الحدود والمسافات والمكان والزمان .لقد اصبحت مواقع
التواصل االجتماعي و المواقع االلكترونية من الحاجات المهمة لالنسان ،واثرت بشكل كبير على سلوك
المستخدمين (المرسل والمتلقي) لما فيها من حرية في طرح ومناقشة ونشر المواضيع التي يختارونها حسب
رغباتهم و هواياتهم .ففي هذا البحث تناولنا فيە(تاثير شبكات التواصل االجتماعي على اللغة الكوردية – اللهجة
البادينية) حسب مستويات اللغة (الفونولوجي ،المورفولوجي ،النحو) ضمن المنهج الوصفي التحليلي في علم
اللغة االجتماعي .تضمنت ادوات البحث(الرسائل االكترونية في مواقع التواصل االجتماعي كالفيس بوك
واالنستكرام واليوتيوب وسناب جات والماسنجر ،والمواضيع التي تطرح ونقدها ،وكذلك االسئلة التي يطرحها
المرسل واالجوبة عليها من قبل المتلقين).ان الهدف الرئيسي من هذا البحث هو تحديد االشكاليات التي تواجە
اللغة الكوردية في شبكات التواصل االجتماعي .اضافة الى مساهمة هذه الشبكات في تدهور اللغة الكوردية و
التعرف على العقبات التي تحول دون انتشار اللغة الكوردية السليمة في مواقع التواصل االجتماعي وايجاد
السبل المناسبة لحلها .يتالف البحث من فصلين ،االول يتناول الجانب النظري للموضوع بشكل عام كالتعريف
ب (شبكة االنترنيت ،وشبكة التواصل الجتماعي ،ومميزات تلك الشبكات وانواعها ،والجوانب االيجابية و
77
2018 ،77-22 بث ،) (زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى،2: ذمارة،21: ثةربةندا،طوظارا زانكويا دهوك
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4
حيث يتضمن، الفصل الثاني تناولنا فيە الجانب التطبيقي للبحث.)السلبية في مواقع التواصل االجتماعي
(تاثير شبكات التواصل االجتماعي على المستوى الصوتي(الفونولوجي) والصرفي(المورفولوجي) و النحو في
و في خاتمة البحث عرضنا اهم النتائج التي توصلنا اليها مع ذكر خالصة.)اللغة الكوردية – اللهجة البادينية
.البحث باللغة الكوردية و العربية واالنكليزية
ABSTRACT
The most important feature of our present time of advancement and privacy is the emerge of
social networks all over the world, which began to spread the exchange of science and knowledge, it
became very easy for people all over the world to communicate and exchange information through
these networks that broke all borders,distance,space and time.Social networking sites and websites
have become important needs of humans and have greatly influenced the behavior of “sender and
receiver” users because they are free to discuss and publish the topics they choose according to
their wishes and hobbies. In this paper, we discussed the influence of the social networks on the
Kurdish language – the badin dialect, according to the levels of language “phonology, morphology
and grammer” within the analytical. descriptive approach in social linguistics. The research tools
have included “emails in social networking sites such as facebook, instagram, you tube, snap chat
and messenger, besides the topics that are presented and criticized, as well as the questions posed
by the sender and the answers to them by the receivers. The main objective of this research is to
identify the problems faced the Kurdish language and the obstacles that prevent the spread of
correct and the original language in social networking sites. The research consists of two chapters.
The first deals with the theoretical aspect of the subject in general, such as the definition of “ the
internet, the social network, the characteristics and types of these networks, and the positive and
negative aspects of social networking sites. The second chapter dealt with the practical aspect,
which includes the influence of social networks on phonological, morphological, and grammer in
the Kurdish language. In conclusion, the must important findings with a summary of the research
in Kurdish, Arabic and English will be presented.
78