You are on page 1of 27

‫بث ‪2018 ،77-52‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬

‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫كاريطةرييا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى (‪ )social media‬ل سةر زمانىَ كوردى‬


‫(طوظةرا بادينان وةك منوونة)‬

‫ضيمةن نيزامةددين مةمحوود‬


‫ثشكا زمانىَ كوردى‪ ،‬كوليذا ثةروةردا بنيات‪ ،‬زانكؤيا دهؤك‪ ،‬هةريَما كوردستانيَ – عرياق‬

‫((ميَذوويا وةرطرتنا ظةكولينى‪ 9 :‬طوالن‪ ،8102 ،‬ميَذوويا رةزامةنديا بةالظكرنىَ‪ 0 :‬تةباخىَ‪))8102 ،‬‬

‫ثوختة‬
‫بةرزترين سيما و تايبةمتةندييَن ئةظى سةردةمى ثةيدابوونا تؤرِ و ثةجييَن طةهاندنا جظاكيية ل سةرانسةرى جيهانىَ‪ ،‬كو‬
‫ئةظ تؤرة بؤينة ئيَك ذ ثيَداويستييَن جظاكييَن روذانةييَن مرؤظى‪ ،‬ذ ئةجنامىَ ئةوىَ كارتيَكرنا ل سةر سروشت و رةفتاريَن‬
‫بكارهيَنةران دكةت ض (فريَكةر يان وةرطر)بيت‪ .‬زيَدةبارى دابينكرنا ئازادييةكا بىَ سنوور بوَ بكارهيَنةران دةربارةى‬
‫َاظةكرن‪ .‬ب ظىَ ضةندىَ هةمى سنووريَن زانينىَ شكاندينة‬
‫ئةوان بابةتيَن ل دويظ حةز و ئارةزوويا وان دهيَنة نظيَسني و بةل‬
‫و ئاستةنطيَن دةمى و جهى بةزاندينة تا وى رِادةى كو دشيانداية هةر كةسةك ل هةر جهةكى ل جيهانىَ ب سانةهى بضيتة‬
‫دناظ ئةظان تؤرِاندا و هةر زانيارييةكا ثيَدظى ب دةستظة بينيت‪ .‬ئةظ ظةكولينة ل سةر كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل‬
‫َوَجى‪ ،‬رستةسازى) هاتينة‬
‫سةر زمانىَ كوردى (شيَوةزارىَ بادينى) هاتيية ئةجنامدان‪ .‬تيَدا ئاستيَن زمانى (دةنطسازى‪ ،‬مؤرفؤل‬
‫وةرطرتن و ل دويظ ريَبازا (وةسفى ‪ -‬بةراوردكارى) ل ناظ سنوورىَ (زمانظانييا جظاكى) ظةكولني ل سةر هاتيية كرن‪.‬‬
‫كةرةستىَ ظةكولينىَ ذ منوونيَن زمانى(نامة‪ ،‬بابةت‪ ،‬رِةخنة‪ ،‬ثرسيار و بةرسظ‪...‬هتد) ئةويَن دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى‬
‫(فةيسبووك‪ ،‬ئينستطرام‪ ،‬يوتيوب‪ ،‬سناث ضات‪ ،‬ظايبةر‪ ،‬ماسنجةر)دا دهيَنة بكارئينان‪ ،‬هاتينة وةرطرتن‪ .‬ئارماجنا سةرةكييا‬
‫ظةكولينىَ دةسنيشانكرنا ئةوان ئاريشيَن توشى زمانىَ كوردى دبن دناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكيدا‪ .‬زيَدةبارى دياركرنا روىلَ‬
‫ئةظان تؤرِان د ثةيدابوونا ئاريشيَن زمانيدا و دةستنيشانكرنا ئةوان ئاستةطيَن دبنة رِيَطر بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كورديىَ‬
‫دروست دناظ تؤريَن جظاكيدا‪ .‬هةروةسا ظةديتنا ريَكيَن ضارةسةريىَ ييَن طوجنايى بوَ نةهيَالنا ئةوان ئاريشان‪ .‬ظةكولني دوو‬
‫ثشكان ب خوظة دطريت‪ .‬ثشكا ئيَكىَ تيوريية‪ ،‬كو ب شيَوةيةكىَ طشتى ل سةر (تؤرِا ئينتةرنيَتىَ‪ ،‬تيَطةه و ثيناسيَن تؤرِيَن‬
‫طةهاندنا جظاكى‪ ،‬تايبةمتةندييَن وان‪ ،‬باشى و خرابييَن وان‪ ،‬جوريَن وان) هاتيية نظيَسني‪ .‬ثشكا دووىَ ثراكتيكيية‪ ،‬كو ل‬
‫َجى و رستةسازييا زمانىَ كوردى – شيوةزارىَ بادينى)‬
‫َجي و مؤفؤل‬
‫سةر ( كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر فؤنؤل‬
‫هاتيية نظيَسني‪ .‬ل دوماهيىَ طرنطرتين ئةجنام ل طةل كورتييا ظةكولينىَ ب زمانىَ (كوردى‪ ،‬عةرةبى‪ ،‬ئنطليَزى) هاتينة‬
‫دياركرن‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫بث ‪2018 ،77-52‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫ب‪ -‬توَريَن طةهاندنا جظاكى رِوَلةك هةية د‬ ‫ثيَشةكى‬


‫تيَكدانا ياساييَن زمانىَ كوردى(شيَوةزارىَ بادينى)‬ ‫‪ -0‬ناظ و نيشانيَن ظةكولينىَ‪ :‬ئةظ ظةكولينة ل ذيَر‬
‫دا‪ ،‬يان نة؟‬ ‫ناظىَ (كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى –‬
‫ت‪ -‬ئةو ض ئاستةنطن دبنة رِيَطر بةرامبةر‬ ‫‪ -social media‬ل سةر زمانىَ كوردى – طوظةرا‬
‫بكارئينانا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ دروست‬ ‫بادينان وةك منوونة) هاتيية ئةجنامدان‪.‬‬
‫دناظ توَريَن طةهاندنا جظاكيدا؟‬ ‫‪ -8‬كةرةستىَ ظةكولينى‪ :‬كةرةستىَ ظةكولينىَ ذ‬
‫ث‪ -‬دشياندا هةية ئةظ ئاستةنط و ئاريشة بهيَنة‬ ‫منوونيَن زمانى(نامة‪ ،‬بابةت‪ ،‬رِةخنة‪ ،‬دةنط و باس‪،‬‬
‫ضارةسةركرن؟ ريَكيَن ضارةسةريىَ ضنة؟‬ ‫زانيارى‪ ،‬ثرسيار و بةرسظ‪...،‬هتد)ئةويَن دناظ‬
‫‪ -5‬طرنطييا ظةكولينىَ‪ :‬هةبوونا تؤرِيَن طةهاندنا‬ ‫تؤرِيَن طةهاندنا جظاكيدا(فةيسبووك‪ ،‬ئينستطرام‪،‬‬
‫جظاكى‪ ،‬طرنطييةكا زور ذاليىَ بكارهيَنةرانظة ب‬ ‫واتس ئاث‪ ،‬سناث ضات‪ ،‬ماسنجةر‪ ،‬ظايبةر) دهيَنة‬
‫دةست خوظة ئيناية‪ ،‬ذئةجنامىَ ئةوىَ كارتيَكرنا ل‬ ‫بكارئينان‪ ،‬هاتينة وةرطرتن‪ .‬واتة ئةظ جوريَن تؤرِيَن‬
‫سةر جظاكى كرى دبوَارىَ طةهاندن و‬ ‫جظاكى ب شيَوةيةكىَ زور و بةرضاظ دناظ جظاكىَ‬
‫بةرفرةهكرنا روشنبرييىَ و زانينا رويدان و‪...‬هتد‬ ‫كورديدا دهيَنة بكارئينان‪.‬‬
‫دا‪ .‬تيَكدانا ياسا و دةستوريَن زمانى دبيتة ئيَك ذ‬ ‫‪ -3‬سنوورىَ ظةكولينىَ‪ :‬ب شيَوةيةكىَ طشتى ئةظ‬
‫ديارديَن بةرضاظ دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظاكيدا‪،‬‬ ‫َؤجى‪،‬‬
‫ظةكولينة ئاستيَن زمانى (دةنطسازى‪ ،‬مؤرفؤل‬
‫ضونكى ئاخظتنا رؤذانة تيَدا دهيَتة بكارئينان‪.‬‬ ‫رستةسازى)يا زمانىَ كوردى (شيَوةزارىَ بادينى)‬
‫َبةت ئاخظنت ثيَطرييىَ ب ياسا و دةستوران‬
‫هةل‬ ‫دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظاكيدا ب خوظة دطريت‪ ،‬و‬
‫ناكةت‪ ،‬ذبةر ظى ئةطةرى ذمارةكا زورا شاشييَن‬ ‫دناظ سنوورىَ زمانظانييا جظاكيدا ظةكولني ل سةر‬
‫زمانى دناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكيدا دهيَنة دينت‪ .‬مة‬ ‫هاتيية كرن‪.‬‬
‫ب فةر زانى ئةو شاشى بهيَنة بةرضاظكرن‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئارماجنيَن ظةكولينىَ‪ :‬ئةظ ظةكولينة هاتيية‬
‫زيَدةبارى ئةظىَ ضةندىَ بابةتىَ ظةكولينىَ يىَ نويية‪،‬‬ ‫ئةجنامدان ذبوَ بةرسظدانا ضةند ثرسيارةكان ذوانا‪:‬‬
‫كةسةكىَ ظةكولني ل سةر نةكرية‪ ،‬ل هيظييا ئةوىَ‬ ‫أ‪ -‬زمانىَ كوردى(شيَوةزارىَ بادينى) توَشى ذ‬
‫ضةندىَ كو ئةظ ظةكولينة ببيتة ذيَدةرةكىَ باش و‬ ‫ئاريشة دبيت دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا؟ ئةظ‬
‫مفا ذىَ بهيَتة وةرطرتن بوَ هةر كةسةكى يان‬ ‫ئاريشة ب تنىَ ئاستةكىَ زمانى ب خوظة دطريت‪،‬‬
‫ظةكولةرةكىَ د ئةظى بواريدا ظةكولينان ئةجنام‬ ‫زمانى(دةنطسازى‪،‬‬ ‫ئاستيَن‬ ‫هةرسىَ‬ ‫يانذى‬
‫بدةت‪.‬‬ ‫َوَجى‪ ،‬سينتاكس)‪.‬‬
‫موَرفوَل‬

‫‪53‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫َجييا زمانىَ كوردى‪،‬‬


‫جظاكى ل سةر مؤرفؤل‬ ‫‪ -6‬ريَبازا ظةكولينىَ‪ :‬ئةظ ظةكولينة ل دويظ ريَبازا‬
‫كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر‬ ‫(وةسفى – شروظةكارى) هاتيية ئةجنامدان‪ .‬ئانكو‬
‫رستةسازييا زارىَ بادينى)‪.‬‬ ‫وةسفا منوونيَن زمانى ب شيَوة و رِامانيَن وان ل ناظ‬
‫ل دوماهيىَ ئةجنام ب ريَكا ضةند خالةكان هاتينة‬ ‫تؤرِيَن طةهاندنا جظاكي و شروظةركرنا وان هاتيية‬
‫دةستنيشانكرن و ثوختة ب زمانىَ كوردى و‬ ‫كرن‪.‬‬
‫عةرةبى و ئنطليَزى هاتيية نظيَسني كو ل طةل ليستا‬ ‫َبةت هيض كارةك يان‬
‫‪ -7‬ئاريشيَن ظةكولينىَ‪ :‬هةل‬
‫ذيَدةران ل دوماهييا ظةكولينىَ دهيَن‪.‬‬ ‫ظةكولينةك نينة بيَى ئاستةنط بهيَتة ئةجنامدان‪.‬‬
‫طرنطرتين ئاريشيَن بوَينة رِيَطر ل دةمىَ ئةجنامدانا‬
‫* ثشكا ئيَكىَ‬ ‫ظةكولينىَ نةبوونا ذيَدةرانبوو‪ ،‬نةخامسة ذيَدةريَن‬
‫‪ -‬دةستثيَكةك دةربارةى توَرِا ئينتةرنيَتىَ ‪:‬‬ ‫كوردى‪ ،‬ضونكى بابةتةكىَ نويية و كةسةكىَ ل‬
‫ئينتةرنيَت ثيَك دهيَت ذ توَرِةكا كومثيوتةريَن‬ ‫سةر نةنظيَسية‪ ،‬ئةظجا ثرت مفا ذ ذيَدةريَن عةرةبى و‬
‫مةزن كو ل طةل ئيَك ثيَكظة هاتينة طريَدان و د ظى‬ ‫ئنطليَزى دظىَ ظةكولينيَدا هاتيية وةرطرتن‪ ،‬ئةوذى‬
‫سةردةميدا خزمةتا ثرت ذ دوو مليار كةسان ب‬ ‫ب ريَكا وةرطيَرانا وان بوَ سةر زمانىَ كوردى‪.‬‬
‫َانة‬
‫ريَذةييا ‪ %03‬ذ ئاكنجييَن جيهانىَ دكةت‪ .‬سال‬ ‫‪ -2‬ناظةرِوكا ظةكولينىَ ‪ :‬ئةظ ظةكولينة ذ دوو‬
‫طوهورينيَن ب لةز و بةردةوام ب سةردا دهيَن كو‬ ‫ثشكان ثيَك دهيَت‪ .‬ثشكا ئيَكىَ تيوريية‪،‬‬
‫ريَذةييا وىَ دطةهيتة ‪( .%033‬حممد صاحب‬ ‫بابةتيَن(دةستثيَكةك دةربارةى تؤرِا ئينتةرنيَتىَ‪،‬‬
‫سلتان‪ .)03 :2302 :‬زارِاظىَ ئينتةرنيَت ثةيظةكا‬ ‫تيَطةه و ثيَناسيَن تؤرِا طةهاندنا جظاكى – ‪Social‬‬

‫ئنطليَزيية ذ دوو بةشان ثيَك دهيَت ئةوذى‬ ‫‪ ،Media Network‬ميَذوويا ثةيدابوونا تؤرِيَن‬
‫ثةيظا(‪ )inter‬كو د زمانىَ ئنطليزيدا ب رِامانا‬ ‫طةهاندنا جظاكى‪ ،‬تايبةمتةندييَن تؤرِيَن طةهاندنا‬
‫(دناظبةرا ‪ -‬ناظبةينا)دهيَت‪ ،‬و ثةيظا (‪ )net‬ب رِامانا‬ ‫جظاكى‪ ،‬اليةنيَن ثوزةتيظ و نيَطةتيظ دناظ تؤرِيَن‬
‫(تورِة ‪ -‬شبكة) دهيَت (حسيَن سةديق‪:2302 :‬‬ ‫طةهاندنا جظاكيدا‪ ،‬طرنطييا تؤرِيَن طةهاندنا‬
‫‪ .)232‬واتة ئةظ ثةيظة ب رِامانا (توَرِا دناظبةرا ئيَكدا‬ ‫جظاكى‪ ،‬جوريَن تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى) ب خوظة‬
‫‪ -‬دناظيَكدا)دهيَت كو ب زمانىَ عةرةبى دبيَذنىَ‬ ‫دطريت‪.‬‬
‫(الشبكة البينية) و ئةظ ناظة بوَ بنياتىَ ئينتةرنيَتىَ ب‬ ‫ثشكا دووىَ ثراكتيكيية‪ ،‬بابةتيَن(دةستثيَك‪،‬‬
‫خو دزظريت كو ثيَك دهيَت ذ توَرِةكىَ دناظبةرا‬ ‫كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر‬
‫َةكا توَرِاندا‪ ،‬يانذى توَرِةكة ذ توَرِان‪ .‬هةر‬
‫كومةل‬ ‫َجييا زارىَ بادينى‪ ،‬كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا‬
‫فؤنؤل‬

‫‪54‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫جيهانيَدا ثةيداكر‪ .‬ل ظيَرىَ ئيَك ذ توَرِيَن هةرة‬ ‫كةسةك دشيَت ئةظىَ توَرِىَ بكاربينيت ئةطةر‬
‫طرنط و ناظدار د ظى سةردةميدا كو ب ناظىَ (توَرِا‬ ‫ئامريةكىَ كومثيوتةرى و مودةم و هيَلةكا‬
‫طةهاندنا جظاكى – ‪)Social Media Network‬‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ (تةلةفون) بهيَنة دابينكرن داكو‬
‫دىَ وةرطرين كو بابةتىَ مةيىَ سةرةكيية د ظىَ‬ ‫ذمارةكا بىَ سنور ذ زانيارييان ب دةستظة بهيَت‪.‬‬
‫ظةكولينيَدا‪.‬‬ ‫(منال هالل املزاهرة‪ .)283-272 :2303 :‬هزرا‬
‫طةهاندنا‬ ‫توَرِا‬ ‫ثيَناسيَن‬ ‫و‬ ‫‪ -‬تيَطةه‬ ‫داهيَنانا ئينتةرنيَتىَ بوَ ساليَن شيَستان ذ ضةرخىَ‬
‫جظاكى(‪:)Social Media Network‬‬ ‫بيستىَ دزظريت‪" .‬لة كوتايييةكانى سةدةى‬
‫بةرزترين سيما و تايبةمتةندييَن ظى سةردةمى‬ ‫شةستةدا لة لوتكةى سةردةمى شةرِى سارددا‬
‫ثةيدابوونا توَرِ و ثةجييَن طةهاندنا جظاكيية ل‬ ‫بةرثرسانى ئةو كاتى ئاسايشى ئةمريكا‪ ،‬توَرِى‬
‫سةرانسةرى جيهانىَ ب ريَكا توَرِا ئينتةرنيَتىَ‪ ،‬كو‬ ‫كومثيوتةرى (‪ )Arpanet‬يان بة مةبةستى ثاراستنى‬
‫ئةظىَ توَرِىَ ثيَلةكا نوى ذ ثيَليَن سةرهلدانا‬ ‫زانيارى لة كاتى شةرِى ناوكيدا دامةزراند"‪.‬‬
‫زانيارييان ل سةرانسةرى جيهانىَ بةالظكر‪ .‬واتة‬ ‫(حسيَن يةعقووبى‪ .)000 :2337 :‬ئةظ توَرِة ذ‬
‫ئينتةرنيَت و توَرِيَن طةهاندنا جظاكى د ئةظى‬ ‫اليىَ هندةك بنطةه و دةزطةهيَن طرنط و كاريطةر‬
‫سةردةميدا ب ئةركىَ جظاكيى زمانى رِادبن‪ ،‬ئةوىَ‬ ‫هاتة دروستكرن وةكو بنطةهىَ ثروذيَن ظةكولينيَن‬
‫ثيَك دهيَت ذ ثالندانان و ئاموذطاريكرن و‬ ‫ثيَشكةفتييَن بةرطريىَ( ‪Advaced Research‬‬
‫سالظكرن و ستايشكرن و طازندة و رازيكرن و‬ ‫دهيَتة‬ ‫‪ )Projects Agency‬كو ب (‪)ARPA‬‬
‫‪...‬هتد‪(.‬شحدة فارغ و ييَن دى‪.)00-02 :2338 :‬‬ ‫ئاماذةثيَكرن‪ ،‬و دةزطةهىَ ظةديتنيَن زانستييَن‬
‫كو ئةظ ئةركة دبنة خاليَن سةرةكى دناظ ظةكولينيَن‬ ‫نشتمانى (‪)National Science Foundation‬‬
‫زمانظانييا جظاكيدا(‪)sociallinguistics‬ئةوا دهيَتة‬ ‫كو ب (‪)NSF‬ئاماذة ثىَ دهيَتة كرن‪ ،‬و زارِاظىَ‬
‫نياسني ب ظةكولينيَن زمانى ذاليىَ ثةيوةندييَن وى‬ ‫(‪ )NSFNET‬ل سةر توَرِا وىَ دهيَتة دانان كو ئةظ‬
‫ب جظاكيظة‪ .)john lyons:1981:267(.‬يانذى‬ ‫توَرِة بوَ وةزارةتا بةرطريييا ئةمريكى (بنتاطون)ىَ‬
‫َايةتى‬
‫ئةو زانستة "كة باس لة ماناى كومةل‬ ‫دزظريت‪( .‬حممد فلحى‪.)002 - 008 :2332 :‬‬
‫سيستةمى زمان و بةكارهيَنانى و ئةو مةرجةى‬ ‫ثاشى توَرِا ئينتةرنيَتىَ هيَدى هيَدى ثيَشكةظت و ل‬
‫هاوبةشانةيى دةكات‪ ،‬كة لة نيوان بونيادى‬ ‫َاظةبوو‪ ،‬كو د ظى‬
‫سةرانسةرى جيهانىَ بةل‬
‫َايةتيدا هةية"‪( .‬حمةممةد‬
‫زمانةوانى و بونيادى كوَمةل‬ ‫سةردةميدا ببيتة ئامرازةكىَ طةهاندنيَ يىَ هةرة‬
‫حمةممةد يونس عةىل‪ .)20 :2303 :‬ئةظةذى وىَ‬ ‫ثيَشكةفتى و طوهورين و ثيَشظةضوون د روشنبريييا‬

‫‪55‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫ظةكولةريَن جظاكى وةرطرين و بوضوونيَن وان‬ ‫ضةندىَ دطةهينيت كو "ضةمكى زمان –‬


‫دةربارةى تيَطةهىَ توَرِيَن طةهاندنا جظاكى بةرضاظ‬ ‫‪ language‬و كوَمةلَ‪ society -‬بوَ يةكرت‬
‫كةين‪ .‬ب ديتنا (تود كيلسي –‪،) Todd Keisey‬‬ ‫يةكيَكيان‬ ‫هةر‬ ‫ئامادةنوبوونى‬ ‫داهيَنراون‪.‬‬
‫توَرِيَن جظاكى ئامرازةكىَ ئةلكرتونييَ نويية بوَ‬ ‫ئامادةبوونى ئةوةى تريان بىَ بةها دةكات"‪( .‬سةالم‬
‫طةهاندنا جظاكى‪ ،‬كو ذينطةهةكا جظاكييا‬ ‫ناوخوش و نةرميان خوشناو‪ .)07 :2332 :‬ب ظىَ‬
‫دروستكرى ثيَك دئينيت‪ ،‬تيَدا ضةندين كةس يان‬ ‫ضةندىَ زمان ديادةيةكا جظاكيية و ذاليىَ جظاكيظة‬
‫طروث ئةويَن خاليَن هاوبةش د ثةيوةندييَن‬ ‫دهيَتة سةثاندن‪ ،‬كو هيض زمانةك نينة ل دةرظةى‬
‫جظاكيدا هةين‪ ،‬خرظةدكةت‪ .‬دبيت بةشداربوَييَن‬ ‫جظاكى بهيَتة دينت و هيض جظاكةكذى نينة بيىَ زمان‬
‫َينيىَ‪ ،‬يان ليَك نيَزيكبوونىَ‪،‬‬
‫تيَدا ثةيوةندييَن هةظال‬ ‫بهيَتة دينت‪ .‬ل طةل ئةظىَ ضةندىَ دشيانداية هندةك‬
‫يان بةرذةوةندييَن هاوبةش‪ ،‬يان ريَككةفنت د هةمان‬ ‫جوداهى دناظبةرا زمانى و جظاكيدا بهيَنة دينت‪،‬‬
‫ئارةزوو و هزر و بريدا‪ ،‬يان حةزكرن د‬ ‫ئةويَن ذاليىَ تيوريظة د زور هةلويستاندا دهيَنة‬
‫ظةطوهاستنا زانياريياندا‪ ،‬يان ثةيوةنديييَن ئاينى و‬ ‫بةرضاظكرن‪ .‬ذ وانا‪:‬‬
‫داب و نةريت و ‪....‬هتد ئةوان ثيَكظة طريَددةت‪.‬‬ ‫‪ -0‬زمانة‪ ،‬جظاكى دةستنيشان دكةت‪( .‬وورف‬
‫كوليذا‬ ‫‪.)Todd‬‬ ‫(‪Kelsey:2010:397‬‬ ‫وةك منوونة)‪.‬‬
‫َوجى دةربارةى‬
‫شريدان(‪ )Sheridan‬يا تةكنول‬ ‫‪ -8‬بنةماييَن جظاكى‪ ،‬زمانى دةستنيشان دكةت‪.‬‬
‫طةهاندنا جظاكى دبيَذيت‪ :‬ئةو جورىَ طةهاندنيَية‬ ‫هوكارىَ‬ ‫جظاكى‪،‬‬ ‫بنةماييَن‬ ‫و‬ ‫‪ -3‬زمان‬
‫َاكى دهيَتة‬
‫كو ب شيَوىَ ذمارة و ضال‬ ‫َوَجى يىَ زكماكى ل دةظ‬
‫سيَيىَ(كوَئةندامىَ بايوَل‬
‫ثيَشكيَشكرن‪ ،‬ثشتبةستنىَ ل سةر ثيَكظةطريَدانا‬ ‫مروَظى)دةستنيشان دكةت‪.‬‬
‫تيَكستى و ويَنةى و ظيديو و دةنطى دكةت‬ ‫ثةيوةندييةكا‬ ‫جظاكى‬ ‫بنةماييَن‬ ‫و‬ ‫‪ -4‬زمان‬
‫زيَدةبارى بكارئينانا كومثيوتةرى وةك ئامريةكىَ‬ ‫َوطوركرى دناظبةرا ئةواندا دةستنيشان دكةت‪.‬‬
‫ئال‬
‫سةرةكى د ثروسيَسا بةرهةمئينان و ئاراستةكرنيَدا‪.‬‬ ‫(جرهارد هلبش‪ .)023-082 :2330 :‬ب ظىَ‬
‫هةروةسا ضاالكى و كاريطةرى دبيتة خالةكا هةرة‬ ‫ضةندىَ زمانى ثةيوةندييةكا موكم ب جظاكى و‬
‫سةرةكى تيَدا و ذ طرنطرتين سيمايىَ وىَ دهيَتة‬ ‫ثةيوةندييَن جظاكيظة هةية‪ ،‬كو د ئةظى سةردةميدا‬
‫هذمارتن‪( .‬عباس مصتةفا صادق‪. )2 :2300 :‬‬ ‫توَرَيَن طةهاندنا جظاكى رِولةكىَ هةرة سةرةكى و‬
‫َةكا‬
‫توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ثيَك دهيَن ذ كومةل‬ ‫بةرضاظ د طةهاندن و ثةيوةنديكرنا زمانى دناظ‬
‫َاك ئةويَن ب رِيَكا هندةك ثةيوةندييَن‬
‫كةسيَن ضال‬ ‫جظاكيدا دبينيت‪ .‬ل ظيَرىَ دىَ ديتنا ضةند زانا و‬

‫‪56‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫تيَركرن ئةطةر طةهاندنىَ ل طةل دةوربةرىَ خويىَ‬ ‫دةستنيشانكرى مينا ثةيوةندييَن هةظالينيىَ يان‬
‫جظاكى نةكةت و ئةظ ضةندةية توَرِيَن طةهاندنا‬ ‫كاريَن هاوبةش‪ ،‬يان ظةطوهاستنا زانيارييان و‪...‬هتد‬
‫جظاكى دناظ ذينطةهةكا دروستكريدا بوَ مروَظى‬ ‫طةهاندنىَ دناظبةرا ئيَك و دوودا دكةن‪ .‬هةبوونا‬
‫دابني دكةت‪ .‬دةستثيَكا داهيَنانا توَرِيَن طةهاندنا‬ ‫ئةظان توَرِيَن جظاكى ب رِيَكا بةردةوامييا ضاالكى و‬
‫جظاكى بوَ ناظةراستا ضةرخىَ بورى دزظريت‪،‬‬ ‫كاريطةريىَ و طةهاندنا دناظبةرا ئةنداميَن ويَدا‬
‫َا (‪0222‬ز) توَرِا‬
‫نةخامسة د ساَليَن نوتاندا كو ل سال‬ ‫دهيَتة ثاراسنت و بةردةوام دبيت د كارىَ خودا‪.‬‬
‫جظاكى (‪ )Clasmates . com‬دةركةفت داكو‬ ‫(‪)Amy Y.chou.David c.chou:2009:336‬‬
‫‪ .‬ب ظى شيَوةى دشيانداية بيَذين كو توَريَن‬
‫قوتابييَن‬ ‫دناظبةرا‬ ‫طةهاندنىَ‬ ‫ئامرازىَ‬ ‫ببيتة‬
‫َةكا‬
‫طةهاندنا جظاكى (‪ )Social Media‬ذ كومةل‬
‫َا (‪0227‬ز) توَرِا‬
‫قوتانبخانيَن ئةمريكيدا‪ .‬ل سال‬
‫توَرِ و ثةجييَن جظاكى ثيَك دهيَن كو ذبلى كريارا‬
‫جظاكى (‪ )Six Degrees. com‬دةركةفت كو‬
‫طةهاندن و ثةيوةنديكرنىَ‪ ،‬ضةندين كةس ب تةمةن‬
‫ذاليىَ (ئاندرو فاينرايش) هاتيية دروستكرن‪ .‬ئةظىَ‬
‫و رةطةزيَن جياواز ل سةرانسةرى جيهانىَ كو‬
‫توَرِىَ ثشتطرييىَ ل سةر طةهاندنا رِاستةوخوييا‬
‫َاكى هةين سةرةراى‬
‫هةمان طرنطيثيَدان و ضال‬
‫دناظبةرا تاكة كةساندا دكر زيَدةبارى دةركةفتنا‬
‫جياوازييا هزروبري و روشنبرييَن وان دناظ ظان‬
‫دوسييَن تايبةت و فريَكرنا ناميَن تايبةت بوَ‬
‫توَرِاندا دهيَنة خرظةكرن‪ .‬ئانكو ئةظ توَرِة وةكو‬
‫َان‪ .‬هةروةسا دناظبةرا ساَليَن‬
‫َةكا هةظال‬
‫كومةل‬
‫ئامرازةكىَ دةربرِينيَية كو ب دةنط و رةنط‬
‫(‪0222‬ز) و (‪2330‬ز) كومةلةكا توَرِيَن طةهاندنىَ‬
‫دةربرِينىَ ذ هزر و بريان وان دكةن‪ ،‬يانذى‬
‫َا (‪2332‬ز) توَرِةكا‬
‫دةركةفنت‪ .‬ل طةل دةستثيَكا سال‬
‫دةربرِينىَ ذ خوشى و نةخوشييَن وان دكةن‪.‬‬
‫جظاكى دةركةفت كو ذمارا بينةريَن وىَ ذ ذمارا‬
‫بينةريَن توَرِا (‪ )Google‬دةربازكر‪ ،‬ئةوذى توَرِا‬ ‫‪ -‬ميَذوويا ثةيدابوونا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى‬
‫(‪ )My Space‬ة كو توَرِةكا جظاكييا ئةمريكييا‬ ‫(‪:)Social Media‬‬
‫ناظدارة و دبيتة ئيَك ذ توَرِيَن دةستثيَكىَ و مةزنرتين‬ ‫ئةو ظةكولينيَن تا ظى سةردةمى دةربارةى مروَظى‬
‫توَرِا جظاكى ل سةر ئاستىَ جيهانىَ ثشتى توَرا‬ ‫و سروشتىَ وى هاتينة كرن سةثاندينة كو مروَظ‬
‫(‪)Facebook‬ىَ دهيَتة دانان‪ .‬هةروةسا توَرِا‬ ‫بوَنةوةرةكىَ جظاكيية‪" .‬زمان رِيَطةيةكة بوَ‬
‫َا(‪2337‬ز) كو ذ‬
‫(‪)Facebook‬ى ثشتى سال‬ ‫َايةتى‪ ،‬مرؤظ هةميشة‬
‫ثتةوكردنى ثةيوةندى كومةل‬
‫ئةجنامىَ ضةندين طةشة و طوهورينان دظىَ توَرِيَدا‪،‬‬ ‫بةكارئةهيَنى بوَ بةهيَزكردنى و ثيَش خستنى بة يةك‬
‫ثرت بكارئينانيَن وىَ زيَدةبوَين و ريَكيَن طةهاندن و‬ ‫طةيشتنى ئادةميزاد"‪( .‬غازى فاتح وةيسى‪:0287 :‬‬
‫‪ .)20‬ئانكو ثيَداويستييَن مرؤظى ييَن جظاكى ناهيَنة‬

‫‪57‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫و زانيارى و فيَبوونا خةلكى بكاردئينيت‪ ،‬و نظيَسةر‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ ل بةر بكارهيَنةران خوشرت ليَهات‪ ،‬د‬
‫ذبوَ طةهاندنىَ ل طةل خواندةظانان بكاردئينيت‬ ‫ئةجنامدا بةشداربوَييَن وىَ ب شيَوةيةكىَ بةرضاظ‬
‫و‪......‬هتد‪.‬‬ ‫زيَدةبوون تا وى رِادةى كو دظى سةردةميدا ذمارا‬
‫‪ -4‬ئاسانييا بكارئينانىَ‪ :‬توَرِيَن طةهاندنا جظاكى‬ ‫وان ذ (‪ )833‬مليون بكارهيَنةران ل سةر ئاستىَ‬
‫ذبلى بكارئينانا ثيتا و زمانىَ روذانةيىَ ئاسان‪ ،‬هيَما‬ ‫جيهانىَ دةربازكريية‪(.‬صاحل العلى‪-022 :2302 :‬‬
‫و ويَنانذى بكاردئينيت‪ ،‬ئةويَن ئاسانكارييةكىَ‬ ‫‪.)021‬‬

‫َاكى و كاريطةرييا‬
‫ددةنة بكارهيَنةران داكو ثرت ضال‬
‫وى دياربيت و مةبةستا وى بطةهيت‪.‬‬
‫جظاكى( ‪Social‬‬ ‫‪ -‬تايبةمتةندييَن توَرِيَن طةهاندنا‬
‫‪ -5‬كيَم مةزاخنت و ئابوريناسى‪ :‬ئانكو كيَم مةزاخنت‬
‫‪:)Media‬‬
‫د كارى و دةمى و ثارةيدا‪ ،‬نةخامسة ئةطةر‬
‫زورِبةييا ظةكولينان ديار دكةن كو توَرِيَن‬
‫بةشداربوون و توماركرن دناظ توَرِاندا يا بىَ ثارة‬
‫طةهاندنا جظاكى ضةندين تايبةمتةندييَن هةين ذ‬
‫بيت‪ .‬واتة هةر كةسةك دشيَت جهىَ خو دناظ‬
‫وانا‪-:‬‬
‫توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا بكةت بيىَ كو ببيتة‬
‫‪ -0‬جيهانيبوون‪ -:‬ئانكو هةمى ئاستةنطيَن جهى و‬
‫بارطرانييةك ل سةر بازرطانان يان طروثةكىَ ديىَ‬
‫َاتان دهيَنة‬
‫جوطرافى دهيَنة ذناظربن‪ ،‬و سنوريَن وةل‬
‫مروَظان‪(.‬امحد زاهر‪. )20-02 :0227 :‬‬
‫شكاندن ب وى شيَوةى كو كةسةكىَ روذهةالت‬
‫‪-‬اليةنيَن ثوزةتيظ و نيَطةتيظ دناظ توَرِيَن‬
‫دشيَت ب سانةهى طةهاندنىَ و ثةيوةنديكرنىَ ل‬
‫طةهاندنا جظاكيدا‪:‬‬
‫طةل كةسةكىَ روذئاظا بكةت‪.‬‬
‫هةر تشتةكى دناظ جيهانيَدا باشى و خرابييَن‬
‫َاكى‪ :‬ئانكو هةر كةسةك ذ‬
‫‪ -8‬كاريطةرى و ضال‬
‫خوييَن هةين‪ ،‬ب هةمان شيَوة توَرِيَن طةهاندنا‬
‫بكارهيَنةران دشيَت ببيتة وةرطر و خواندةظان‬
‫جظاكى بىَ بةهر نينة ذ خاليَن باش و خراب‪ .‬ذ‬
‫سةرةرِاى هةبوونا وى وةك فرِيَكةر و نظيَسةر و‬
‫طرنطرتين خاليَن باش دناظ توَريَن طةهاندنا‬
‫بةشداربوَى‪ .‬ب ظى شيَوةى دشيَت خو ذ نةريَنييا‬
‫جظاكيدا‪-:‬‬
‫رِاطةهاندنا كةظن – تلةظزيون و روذنامة و‬
‫‪-‬اليةنيَن ثوزةتيظ دناظ توَرِيَن طةهاندنا‬ ‫طوظاريَن كاغةزى – دوير بيَخيت و ببيتة‬
‫جظاكيدا‪:‬‬ ‫بةشداربوَيةكىَ كاريطةر ذ بينةر و خواندةظانان‪.‬‬
‫‪-0‬طوهورينا زانست و زانيارييان‪ :‬توَرِيَن طةهاندنا‬ ‫‪ -3‬هةمةجورى و بكارئينانيَن زورِ‪ :‬ئانكو قوتابى بوَ‬
‫جظاكى كارتيَكرنىَ ل سةر ئاستىَ زانستيىَ مروَظى‬ ‫َاظةكرنا زانست‬
‫فيَبوونىَ بكاردئينيت‪ ،‬و زانا بوَ بةل‬

‫‪58‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫جظاكى بكاردئينن ذبوَ رِاطةهاندنا هةوليَن‬ ‫دكةت ب ريَكا ليَطةريان و ديظضوونىَ دناظ ثةجييَن‬
‫هةوارهاتنىَ ييَن تايبةت ب كوضبةرانظة و‬ ‫ويَدا ذبوَ ب دةستظةئينانا ذيَدةريَن زانستييَن‬
‫خرظةكرنا هاريكارييَن ثيَدظى وةكو ثارة و‬ ‫باوةرثيَكرى‪ ،‬كومظا ذىَ دهيَتة وةرطرتن و د‬
‫جلوبةرط و خوارن و ظةخوارن بو ئةوان‬ ‫ئةجنامدا ئاستىَ زانستيىَ مروَظى ثيَش دكةظيت و‬
‫رِيَكخراوان ب ريَكا بكارهيَنةريَن توَرِيَن جظاكى‪.‬‬ ‫دهيَتة طوهورين‪.‬‬
‫ب‪ -‬جيهانا ئابورى و بازرطانى‪ :‬كرِين و فروتن ب‬ ‫َويستان‪ :‬توَرِيَن طةهاندنا جظاكى‬
‫‪-8‬طوهورينا هةل‬
‫رِيَكا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ذبوَ زيَدةبوونا‬ ‫َاظوكيَن نظيَسى‪ ،‬يان ئةو بابةتيَن‬
‫ب رِيَكا بةل‬
‫بةرهةميَن فروتى د جيهانا كار و كومثانى و‬ ‫َويست و‬
‫ثيَشكيَش دكةت‪ ،‬دشيَت دينت و هةل‬
‫َاك بوَ‬
‫بازطانييا جظاكيدا دبيتة ئامرازةكىَ ضال‬ ‫ئاراستيَن جةماوةرى بوَ جيهانىَ ب طوهوريت ض ل‬
‫كومثانييان ب ريَكا دانان ثالنةكىَ ل سةر توَرِيَن‬ ‫سةر ئاستىَ كةسان‪ ،‬يان كيَشة‪ ،‬يانذى ل سةر‬
‫جظاكى كو ذاليةكيظة ب بكرِانظة بهيَتة طريَدان و‬ ‫ئاستىَ رِةفتار و شةنطستان‪.‬‬
‫ذ اليةكىَ ديظة ب فةرمانبةريَن كومثانييَظة بهيَتة‬ ‫‪-3‬ب دةستظةئينانا رِايا طشتى(دةربرِينا بريو‬
‫طريَدان‪ ،‬داكو هةر كيَم و كاسييةك د بةرهةمان‬ ‫بوضوونيَن جةماوةرى)‪ :‬ئةظ اليةنة وةك باشرتين‬
‫يان كرِين و فروتنيَدا هةبيت ئيَكسةر بكرِ بشيَت‬ ‫تايبةمتةندييا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى دهيَتة دانان‪،‬‬
‫ثةيوةنديىَ ب كومثانيىَ بكةت و هةر ئاريشةيةك‬ ‫ضونكى دشيانداية كارتيَكرنىَ ل سةر خةلكى‬
‫هةبيت ضارةسةر بكةت‪( .‬حسن عماد مكاوى و‬ ‫بكةت و ظةلظينان ل دةظ وان ثةيداكةت و هةست‬
‫ليلى حسني السيد‪)037 :2331 :‬‬ ‫و سوزيَن وان بةرامبةر كيَشةيةكا ئاراستةكرى ب‬
‫‪ -‬اليةنيَن نيَطةتيظ دناظ توَرِيَن طةهاندنا‬ ‫دةستظةبينيت‪.‬‬
‫جظاكيدا‪:‬‬ ‫‪-4‬ثيَطةهاندنا جظاكى‪ :‬هةر تشتةكىَ بهيَتة خواندن‪،‬‬
‫‪ -0‬رِاهاتنا(ادمان) روينشتنىَ ل سةر دهيَتة كرن كو‬ ‫َةكا‬
‫يان دينت دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا ذ كومةل‬
‫ئةظ ضةندة دبيتة ئةطةرىَ ذ دةسدانا كاريَن روذانة‪.‬‬ ‫رِفتار و شةنطستان ثيَك دهيَت‪ .‬ئةظةذى دبيتة‬
‫َاظبوونا هزريَن تارى و خراب وةكو‬
‫‪ -8‬بةل‬ ‫َةكا زانيارييان ل سةر‬
‫ئةطةر كو وةرطر كومةل‬
‫َاظةكرنا توندوتيذيىَ و بةشداريكرنا تيَدا‪ ،‬يانذى‬
‫بةل‬ ‫ثيَطةهاندنا ناسناما خويا رِوشنبريى وةرطريت‪.‬‬
‫توَرِيَن سيَكسى و توشبوونا خرابييَن وان‪.‬‬ ‫‪-5‬ثيَشكيَشكرنا خزمةتطوزارييَن نوى‪:‬‬
‫‪ -3‬توشبوونا تاوانيَن ئةلكرتونى‪.‬‬ ‫ا‪-‬ثارةثيَدان بوَ رِيَكخراويَن هةوارهاتنىَ‪ :‬طةلةك ذ‬
‫تيميَن خوبةخشيَن هةوارهاتنىَ توَرِيَن طةهاندنا‬

‫‪59‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو طرنطرتين توَرِيَن‬ ‫‪ -4‬توشبوونا فيَلبازى و سةردابرنىَ‪ .‬بوَ منوونة ئةو‬
‫جظاكى‪ ،‬ئةويَن ذمارةكا هةرة مةزنا بكارهيَنةران ب‬ ‫كةسيَن كرِين و فروتنىَ دكةن ب ريَكا توَريَن‬
‫خوظة دطريت و كارطةرييةكا هةرة بةرضاظ دناظ‬ ‫جظاكى زورِ جاران خةلكى سةردادبن ب‬
‫جيهانيَدا ب دةستظةئينايى ثيَك دهيَن ذ‪-:‬‬ ‫ثيَشكيَشكرنا تشتيَن خراب كو نة ل دويظ ئةوان‬
‫‪ -0‬فةيسبووك (‪:)Facebook‬‬ ‫سالوخةتيَن دناظ توَرِاندا دهيَنة ثيَشكيَشكرن‪.‬‬
‫ئةظ تورِة وةك طرنطرتين توَرِا طةهاندنا جظاكى ل‬ ‫(‪ .)Shrry Turkle: 2011: 281-282‬د ظى‬
‫َا‬
‫سةرانسةرى جيهانىَ دهيَتة دانان‪ ،‬كو ل سال‬ ‫‪-‬‬ ‫(سةردابرن‬ ‫فرتوفيَلى‬ ‫ئةركىَ‬ ‫بواريدا‬
‫َى ب ناظىَ‬
‫(‪2333‬ز) ذاليىَ كةسةكىَ نوزدة سال‬ ‫‪ )prevarication‬يا زمانى دةردكةظيت‪ ،‬ئةوىَ‬
‫(مارك زوكربيَرط) كو قوتابيبوو ل زانكويا‬ ‫ثيَك دهيَت ذ بكارئينانا زمانى بوَ فيَلبازي‪ ،‬يان‬
‫(هارفارد) هاتيية دروستكرن‪ .‬د ظى سةردةميدا‬ ‫بةرزةكرن‪ ،‬يان درةو و سةردابرنىَ‪( .‬حمى الدين‬
‫نيَزيكى (‪)883‬مليون كةس بةشداريىَ تيَدا دكةن‪.‬‬ ‫حمسب‪)22 :2338 :‬‬
‫ئانكو ذ كوما هةر سيَزدة كةسان ل سةر رويىَ‬ ‫‪ -5‬تيَكدانا بنياتىَ رِةوشتى و الوازكرنا هةست و‬
‫توَرِا‬ ‫بكارهيَنةرىَ‬ ‫وان‬ ‫ذ‬ ‫ئيَك‬ ‫ئةردى‪،‬‬ ‫سوزيَن مروَظان‪ .‬هةر وةكى ئةوىَ ظةكولينا زانكويا‬
‫(فةيسبووكى)ية‪ ،‬كو ب (‪)57‬زمانان دهيَتة‬ ‫(ساوترن كاليفورنيا) ل وياليةتيَن ئيَكطرتييَن‬
‫بكارئينان‪ .‬بكارهيَنةريَن (فةيسبووكى) هةيظانة‬ ‫َاظةكرى كو تيَدا ديار دكةت كو ذ‬
‫ئةمريكى بةل‬
‫نيَزيكى(‪ )733‬بليون خولةكان ل سةر ئةظىَ توَرِىَ‬ ‫ئةجنامىَ كومةكا هةرة مةزنا زانيارييان ل سةر‬
‫دبورينن‪ .‬دامةزريَنةرىَ ئةظىَ توَرِىَ دبيَذيت‪:‬‬ ‫ذناظضوون و توندو تيذيىَ و ثيظةلةز و كرياريَن‬
‫‪Social‬‬ ‫جظاكيية(‬ ‫ظةلظينةكا‬ ‫فةيسبووك‬ ‫خراب كو خةلكى بةردةوام تةماشةى ئةوان‬
‫‪ ،)Movment‬نة ب تنىَ ئامرازةكىَ طةهاندنيَية‪،‬‬ ‫نةخوشى و ئيَش و ئازارايَن ب سةر خةلكيدا دهيَن‬
‫بةلكو ريَخوشكةرةكة بوَ جيهانىَ هةميىَ‪ ،‬هةر‬ ‫كريية‪ ،‬لةوما بوَية تشتةكىَ ئاسايى ل دةظ وان وثىَ‬
‫تشتةكىَ مروَظى بظيَت ب ريَكا فةيسبووكى دشيَت‬ ‫كاريطةر نابن‪.‬‬
‫ب دةستظةبينيت‪ .‬ئةظ توَرِة دةرفةتىَ ددةتة تاكة‬ ‫‪ -6‬دةركةفتنا زمانةكىَ نوى ل دةظ طةجنان كو‬
‫كةسان كو كيانةكىَ طشتى بوَ خو دروست بكةن‬ ‫طةلةك ثيتيَن زمانى بوَ هيَما و ذماران هاتيينة‬
‫ب رِيَكا دةستنيشانكرن و بةشداريكرنا زانيارييَن‬ ‫طوهورين‪.)Shrry Turkle: 2011: 282(.‬‬
‫تايبةت ب وانظة زيَدةبارى طرنطيثيَدان و دةربرِينا‬ ‫‪ -‬جورِيَن توَرِيَن طةهاندنا جظاكى‪:‬‬
‫هةست و بريوبوضوون و ويَنيَن وان ييَن كةسى و‬

‫‪60‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫َاظةكرن هةر ذ دروستبوونا وىَ تا‬


‫ويَنان هاتينة بةل‬ ‫ثارضة ظيديوييَن تايبةت‪( .‬حمسن بن جابر الزهرانى‪:‬‬
‫َا (‪2302‬ز) ذمارا‬
‫َا(‪2302‬ز)‪ .‬ل دوماهييا سال‬
‫سال‬ ‫‪.)00-2 :2300‬‬
‫بةشداربوَيان طةهشتة(‪)333‬مليون كةسان‪( .‬عزير‬ ‫‪ -8‬تويتةر(‪:)Twitter.com‬‬
‫رشيد‪)1-2 :2302 :‬‬ ‫ئةظةذى توَرِةكا طةهاندنا جظاكيية كو ركابةريىَ‬
‫‪ -4‬يوتيوب(‪:)You Tube‬‬ ‫ل طةل توَرِا (فةيسبووك)ى دكةت بوَ طرنطى و‬
‫توَرِةكا طةهاندنا جظاكيية‪ ،‬دةرفةتىَ ددةتة‬ ‫كاريطةريىَ‪ .‬ئةظ توَرِة خزمةتةكا بضويك ثيَشكيَشى‬
‫بكارهيَنةريَن كو ثارضة ظيديويان و توماركرنيَن‬ ‫بكارهيَنةران دكةت‪ ،‬كو بةشداربوَى دشيَت‬
‫َاظة بكةن‪ ،‬و بةشداربوونا وان ل طةل‬
‫ديتنىَ تيَدا بةل‬ ‫نامةيةكىَ فرِيَكةت‪ ،‬بةىلَ ذ (‪ )033‬ثيتيَن زمانى‬
‫َان و كوميَنت و بةرسظ ل سةر دهيَنة دان‪.‬‬
‫هةظال‬ ‫نةبوريت بوَ هةر نامةيةكىَ و كةسانيَن دى دشيَن‬
‫َا (‪2332‬ز) ذاليىَ سىَ‬
‫ئةظ توَرِا جظاكى ل سال‬ ‫ئةوىَ نامىَ خبوينن و بةرسظ و كوميَنتان ل سةر‬
‫بالَ)‬ ‫(باى‬ ‫كومثانييا‬ ‫ثيَشييَن‬ ‫فةرمانبةريَن‬ ‫َا (‪2331‬ز)‬
‫بدةن‪ .‬ئةظ توَرِا جظاكى ل سال‬
‫ئةوذى(تشاد هريىل‪ ،‬و ستيظ تشني و جاود كريم)‬ ‫دةركةفتيية‪ ،‬و ل ظان ساَليَن دوماهيىَ روَلةكىَ‬
‫ل باذيَرىَ (سان برونو) ل وياليةتا (كاليفورنيا) يا‬ ‫هةرة بةرضاظ د ثيَشظةضوونيَن سياسى و جظاكيني‬
‫ئةمريكى هاتة دروستكرن‪ ،‬كو نيَزيكى (‪)17‬‬ ‫َاتان طيَراية‪ ،‬ضونكى ذ تايبةمتةندييَن وىَ‬
‫زور وةل‬
‫فةرمانبةر تيَدا كار دكةن‪ ،‬و ب (‪ )23‬زمانان هاتيية‬ ‫ناميَن هنارتىَ ذ تيَكستةكىَ كورتىَ ثرِى رِامان و‬
‫َاظكرن‪ .‬ل دويظ ئةوان ظةكولينيَن هاتينة كرن‪،‬‬
‫بةل‬ ‫هويركاتى ثيَك دهيَت‪ ،‬زيَدةبارى طةهاندنا‬
‫ديار دكةن كو توَرِا (يوتيوب) ل ثال سىَ دهيَت ل‬ ‫زانيارييان ب شيَوةيةكىَ بلةز ب تايبةت دةنط و‬
‫سةر ئاستىَ جيهانىَ ثشتى (فةيسبووك) و‬ ‫باسان‪(.‬غازى املدنى‪)333 :2302 :‬‬
‫(طوطل)ى ذاليىَ كاريطةرييا وىَ ل سةر خةلكى‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئينستطرام(‪:)INSTAGRAM‬‬
‫(عباس مستةفا صادق‪.)201 :2338 :‬‬ ‫توَرةِكا جظاكيية ذبوَ ظةطوهاستنا ويَنان دهيَتة‬
‫‪ -5‬ماى سثيَس(‪:)My Space‬‬ ‫َا (‪2303‬ز) هاتيية دروستكرن‪ .‬ئةظ‬
‫بكارئينان‪ .‬ل سال‬
‫ئةظ توَرِا جظاكى ل سةر دةستىَ (كريس دى‬ ‫توَرِة دةرفةتىَ ددةتة بكارهيَنةران كو ويَنان بطرن ل‬
‫وولف) و (اندرسون توم ماى) هاتيية دروستكرن‪،‬‬ ‫طةل زيَدةكرنا فوتوشوثى‪ ،‬يان فلتةريَن ذمارةيى‪،‬‬
‫َا(‪2330‬ز) تا‬
‫كو هةر ذ دةستثيَكا وىَ ل سال‬ ‫يان هةر هيَمايةكىَ دى ثاشى بةشداريكرنا ئةوان‬
‫َاظةترين توَرِا طةهاندنا جظاكى ل‬
‫(‪2331‬ز) وةك بةل‬ ‫َةكا خزمةتطوزارييَن توَرِيَن‬
‫ويَنان دناظ كومةل‬
‫سةرانسةرى جيهانىَ دهاتة دانان‪ .‬ئةظ توَرِةذى‬ ‫طةهاندنا جظاكيدا‪ .‬دناظ ظىَ توَرِيَدا ثرت ذ مليار‬

‫‪61‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫ريَظةبةرىَ كومثانيا وىَ دياركر كو ذمارا‬ ‫طةلةك خزمةتطوزارييان ثيَشكيَشى بكارهيَنةران‬


‫َاك هةيظانة دطةهيتة ثرت ذ‬
‫بكارهيَنةريَن وىَ ييَن ضال‬ ‫دكةت وةكو ثةيوةنديكرن و طةهاندنا دناظبةرا‬
‫(‪ )733‬مليون كةسان‪( .‬عزير رشيد‪.)2 :2302:‬‬ ‫َاظةكرنا ويَنة و‬
‫َاندا‪ ،‬و تيَكستيَن نظيَسى و بةل‬
‫هةظال‬
‫ذبلى ئةظان جوريَن ئاماذةثيَكرى‪ ،‬ضةندين جوريَن‬ ‫ثارضة موزيك و ظيديويان‪،‬و‪......‬هتد‪( .‬اسامة‬
‫توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ييَن ديذى د جيهانيَدا دهيَنة‬ ‫غازى‪)333 :2302 :‬‬
‫دينت‪ ،‬وةكو(‪. )Linkd In, Googl+,Digg….‬‬ ‫‪ -6‬سناث ضات (‪:)Snapchat‬‬
‫َاظكرنا ناميَن‬
‫ئةظ توَرِا جظاكى يا طريَدايية ب بةل‬
‫ثشكا دووىَ‪ :‬كاريطةرييا تورِيَن طةهاندنا‬ ‫ويَنةيى‪ ،‬كو ذاليىَ (ئيظان شبيطلَ) و (روبرت‬

‫جظاكى ل سةر ثيَكهاتىَ زمانىَ‬ ‫مورفى) هاتيية دروستكرن‪ .‬دشيانداية بكارهيَنةر ب‬


‫ريَكا ئةظىَ توَرِىَ ويَنان بطريت‪ ،‬و ظيديويان تومار‬
‫كوردى(شيَوةزارىَ بادينى)‬
‫بكةت‪ ،‬و تيَكست و ويَنان ل سةر زيَدةكةت و بوَ‬
‫ليستا بةشداربوَييَن توَرِىَ فريَكةت‪ .‬ويَنيَن وىَ ذ‬
‫دةستثيَك‪:‬‬
‫ضركةيةكىَ تا دةه ضركان دهيَنة طرتن ثاشى دهيَنة‬
‫هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو توَرِيَن طةهاندنا جظاكى‬
‫فرِيَكرن‪ ،‬كو بوَ ماوىَ (‪ )23‬دةمذميَران ب تنىَ‬
‫كاريطةرييةكا هةرة مةزن ل سةر ذيانا مروَظى يا‬
‫دمينيت ثاشى دهيَتة ذيَربن و نامينيتة د ئامريىَ‬
‫روَذانة كريية نةخامسة جظاكىَ كوردى تا وى‬
‫ثةيوةنديكرنيَدا‪( .‬مركز احملتسب‪.)08 :2307 :‬‬
‫رِادةى كو بوَية ثشكةك ذ ثيَداويستييَن جظاكييَن‬
‫‪ -7‬واتس ئاث(‪:)Whats App‬‬
‫روذانةييَن ب خةلكيظة دهيَنة طريَدان‪ .‬ئانكو‬
‫توَرِةكا جظاكيية بوَ ناميَن رِاستةوخو دهيَتة‬
‫طرنطييةكا زور و هوشدارييا بةرز ذاليىَ‬
‫بكارئينان‪ .‬هةروةسا دشيانداية ويَنة و نامةيَن‬
‫بكارهيَنةرانظة ب دةستظة ئيناية ذ ئةجنامىَ ئةوىَ‬
‫دةنطى و ثارضة ظيديو و‪....‬هتد‪ .‬ل سةر ناميَن‬
‫كارتيَكرنا ل سةر سروشت و رِةفتاريَن بكارهيَنةران‬
‫َا‬
‫سةرةكى بهيَنة زيَدةكرن‪ .‬ئةظ توَرِة ل سال‬
‫دكةت ض (فريَكةر يان وةرطر) بيت‪ .‬ب ديتنا‬
‫(‪2332‬ز) ذاليىَ كةسةكىَ ئةمريكى ب ناظىَ (بريان‬
‫(ساثري)ى زمان بةرزترين رِيَكة كو دةربرِينى ذ‬
‫اكتون) و ئوكرانى (جان كوم) كو هةردوو‬
‫كارىَ ثةيوةنديكرنىَ بكةت‪ ،‬بةىلَ ل طةل ئةظىَ‬
‫فةرمانبةريَن ثيَشييَن توَرِا (ياهو) بوون‪ ،‬هاتيية‬
‫ضةندىَ بهايةك داية رِيَكيَن دييَن ثةيوةنديكرنىَ و‬
‫دروستكرن‪ .‬بنطةهىَ وىَ يىَ سةرةكى دكةظيتة‬
‫ثةيوةندييا وان ب ثروسيَسيَن دركاندنيَظة‬
‫َا (‪2302‬ز)‬
‫(سانتا كالرا ‪ -‬كاليفورنيا)‪ .‬ل سال‬
‫بةرضاظكرية‪(.‬رومان ياكوبسون‪ .)13 :2332 :‬ل‬

‫‪62‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫شيَوةزارىَ تيَدا دهيَتة بكارئينان ثوست دهيَنة‬ ‫ظيَرىَ زمانىَ ئينتةرنيَتىَ رِوَلةكىَ بةرضاظ د ثروسيَسا‬
‫َاظةكرن‪ .‬زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ زورِ جاران‬
‫بةل‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ و طةهاندنيَدا دبينيت‪ ،‬كو زمانةكىَ‬
‫دةربرِين ذ هزرو بري و هةست و سوزان ب رِيَكا‬ ‫نويية و ب ديتنا بكارهيَنةران زمانةكىَ ب سانةهيية‬
‫هندةك ويَنيَن سادة(ئيموجى) و هيَماييَن وان دهيَتة‬ ‫بوَ بكارهينانىَ و هةر زوى دهيَتة وةرطرتن‪ .‬ئانكو‬
‫كرن‪.‬‬ ‫د ئةظان توَرِيَن جظاكيدا زمان نةبوَية ئاستةنط‬
‫‪ -0‬كاريطةرييا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر‬ ‫دناظبةرا بكارهيَنةراندا‪ ،‬ب تايبةت ثشتى دةركةظتنا‬
‫َوَجييا شيَوةزارىَ بادينى‪:‬‬
‫فوَنوَل‬ ‫زمانةكىَ تيَكةىلَ نوى‪ ،‬ئةوىَ دناظبةرا هيَما و ذمارا‬
‫َوَجى لقةكىَ زمانظانييَية كو ظةكولينىَ ل‬
‫فوَنوَل‬ ‫و ثيتاندا هاتيية دروستكرن‪ .‬دةستثيَكا دةركةظتنا‬
‫سةر ضةوانييا كاركرنا دةنطيَن زمانىَ مروَظى‬ ‫ئامرييَن‬ ‫ناميَن‬ ‫بوَ‬ ‫زمانى‬ ‫ئةظى‬
‫دكةت دناظ ضارضووظىَ زمانةكىَ تايبةتدا‪.‬‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ(موبايلَ)ىَ دزظريت‪ ،‬بةىلَ ثشتى دناظ‬
‫(‪ .)Adrian Akmajian: 2001: 109‬د ئاستىَ‬ ‫َاظةبوَى ثرت هاتة نياسني‬
‫تؤرِيَن طةهاندنا جظاكيدا بةل‬
‫فونولوجيدا ( دةنط و ثيت و فونيم و برِطة) ل‬ ‫و تايبةمتةندييَن وى دياربوون‪ .‬ئانكو تةكنولوجيا ظى‬
‫بةرضاظ دهيَنة وةرطرتن‪ .‬هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو‬ ‫سةردةمى ل سةر هندةكان سةثانديية كو هيَما و‬
‫(‪ )08‬فونيم د ناظ زمانىَ كورديدا دهيَنة دينت‪ .‬زارىَ‬ ‫ذمارا و ويَنان ض بوَ مةبةستةكا رِاستوخو‪ ،‬يانذى‬
‫بادينيذى ئةظان فونيمان ب خوظة دطريت‪ .‬ئةوذى‬ ‫نةرِاستةوخو(جمازى) دناظ زمانى و توَرِيَن طةهاندنا‬
‫ثيَك دهيَن ذ دةنطيَن ظاولَ كو(‪ ،i‬ة‪ ،‬ا‪ ،‬ى‪ ،‬ىَ‪ ،‬و‪،‬‬ ‫َبةت زمانىَ كورديذى بىَ‬
‫جظاكيدا بكاربينن‪ .‬هةل‬
‫وو‪ ،‬وَ) ب خوظة دطريت‪ .‬د نظيَسينا التينيدا ثيتيَن‬ ‫بةهر نينة ذ ظىَ دياردىَ‪ ،‬كو زور جاران ثيتيَن زمانىَ‬
‫(‪)i,e,a,î,ê,u,û,o‬ب خوظةدطريت‪ .‬دةنطيَن‬ ‫كوردى ل طةل ذمارة و هيَما و ثيتيَن زمانىَ عةرةبى‬
‫كونسونانت ثيَك دهيَن ذ (ب ‪ ،b -‬ث – ‪ ،p‬ت‬ ‫و ئنطليَزى هاتينة تيَكةلكرن دناظ ثوست و ثةجييَن‬
‫– ‪ ،t‬ج‪ ، c-‬ض‪ ، ς-‬خ‪ ،x-‬د‪ ،d-‬ر‪ ،r-‬ز‪،z-‬‬ ‫جظاكيدا بوَ طةهاندنا نامةيةكىَ‪ ،‬يان ئارماجنةكا‬
‫س‪ ،s-‬ش‪ ،Ş-‬ذ‪ ،j -‬ف‪ ،f -‬ظ‪ ،v -‬ك‪، k-‬‬ ‫دياركرى‪ .‬هةروةسا ذبلى ثةجييَن فةرمييَن تايبةت‬
‫ط‪ ، g-‬ل‪ ،l-‬م‪ ، m-‬ن‪ ، n-‬ه‪... h-‬هتد)‪.‬‬ ‫ب رِاطةهاندنيَظة‪ ،‬زوربةييا ثةجييَن طروث و‬
‫دةربارةى ئاستىَ فونولوجى طوهورينيَن زوَر ب‬ ‫تاكةسان و جهىَ فروتنا كةل و ثةالن و ‪....‬هتد‬
‫سةر دةنطيَن زمانىَ كورديدا هاتينة‪ ،‬كو هندةك‬ ‫زمانةكىَ رةمةكى (ئاخفتنا رِوَذانة) دناظدا‬
‫جاران ل جهىَ ثيتان ذمارة دهيَنة بكارئينان‪ .‬بوَ‬ ‫رِةنطظةددةت‪ ،‬ئانكو طرنطى ب ياسا و دةستوريَن‬
‫منوونة‪ :‬بةرامبةرى ثيتا {ع} ذمارا ئنطليَزى‬ ‫زمانى ناهيَتة دان و ل دويظ دةظوكان و ئةو‬

‫‪63‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫خواريَدا ديار‪:‬‬ ‫سىَ{‪}3‬دهيَتة دانان‪ .‬هةروةكى د ئةظان منوونيَن ل‬

‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توريَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬

‫‪Ma3zom‬‬ ‫مةعزوم‬ ‫‪3afo kat‬‬ ‫عةفو كةت‬ ‫‪-1‬‬

‫‪3lk‬‬ ‫علك‬ ‫‪3tle‬‬ ‫عتلة‬ ‫‪-2‬‬

‫‪Teb3en‬‬ ‫تةبعةن‬ ‫‪3esman‬‬ ‫عةمسان‬ ‫‪-3‬‬

‫‪Mz3j‬‬ ‫مزعج‬ ‫‪3erd‬‬ ‫عةرد‬ ‫‪-4‬‬

‫‪Esbo3‬‬ ‫ئسبوع‬ ‫‪3aql‬‬ ‫عاقل‬ ‫‪-2‬‬

‫‪Wa3ad‬‬ ‫وةعةد‬ ‫‪3enik‬‬ ‫عيَنيك‬ ‫‪-6‬‬

‫‪3lm nefs‬‬ ‫علم النفس‬ ‫‪Do3a‬‬ ‫دوعا‬ ‫‪-7‬‬

‫‪3nter‬‬ ‫عنتةر‬ ‫‪3isa‬‬ ‫عيسا‬ ‫‪-8‬‬

‫‪Jema3et‬‬ ‫جةماعةت‬ ‫‪3emo‬‬ ‫عةمو‬ ‫‪-9‬‬

‫‪2is3ac‬‬ ‫ئيزعاج‬ ‫‪3azizi‬‬ ‫عةزيزى‬ ‫‪-11‬‬

‫*دبيت زوربةييا ئةظان ثةيظان ذ زمانىَ عةرةبى ب شيَوةيةكىَ رِاستةوخو هاتبنة وةرطرتن بوَ ناظ زمانىَ كوردى‪ .‬هةلبةت‬
‫ئةظ ضةندةذى دياردةكا ئاسايية د زارىَ بادينيدا‪ ،‬ضونكى ئاخظتنا روذانة زور ثةيظيَن عةرةبى دناظدا دهيَنة بكارئينان‪.‬‬
‫زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ دناظ توَرِيَن جظاكيدا ثرت دةربرِينا هةست و سوز و بريو بوضوونان دهيَنة وةرطرتن‪ ،‬ئانكو طرنطى ب‬
‫زمانىَ رِةسةن‪ ،‬يانذى زمانىَ فةرمى ناهيَتة دان‪ ،‬ذبةر ظى ئةطةرى ضةوا ثةيظ دهينة طوتن دناظ ئاخظتنيَدا ب هةمان شيَوة‬
‫َاظةكرن‪.‬‬
‫دهيَنة نظيَسني و بةل‬

‫‪ -‬هةروةسا بةرامبةرى ثيتا {ح}ذمارا ئنطليَزى حةفت{‪}7‬دهيَتة بكارئينان‪ .‬وةكو د ظان منوونيَن ل خواريَدا ديار‪:‬‬
‫دناظ توريَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توريَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪S7bete‬‬ ‫سحبةتة‬ ‫‪7eta‬‬ ‫حةتا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪7eq nine‬‬ ‫حةق نينة‬ ‫‪7aci - baba‬‬ ‫حاجى بابا‬ ‫‪-2‬‬
‫‪Te7eml‬‬ ‫تةحةمل‬ ‫‪Le7im‬‬ ‫لةحيم‬ ‫‪-3‬‬
‫‪70be‬‬ ‫حوبى‬ ‫‪7eyat‬‬ ‫حةيات‬ ‫‪-4‬‬
‫‪7ebibty‬‬ ‫حةبيتى‬ ‫‪S7et xosh‬‬ ‫سحةت خوش‬ ‫‪-2‬‬
‫‪Se7ke‬‬ ‫سةحكىَ‬ ‫‪Be7se we‬‬ ‫بةحسىَ وىَ‬ ‫‪-6‬‬
‫‪7eland‬‬ ‫حةالند‬ ‫‪Me7ko‬‬ ‫حمكو‬ ‫‪-7‬‬
‫‪7ejekr‬‬ ‫حةذيَكر‬ ‫‪7emko‬‬ ‫حةمكو‬ ‫‪-8‬‬

‫‪64‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫‪Te7l‬‬ ‫تةحل‬ ‫‪R7ee‬‬ ‫رِحىَ‬ ‫‪-9‬‬


‫‪Se7keme‬‬ ‫سةحكةمة‬ ‫‪Ra7matiii‬‬ ‫رِةمحةتى‬ ‫‪-11‬‬
‫‪7nee‬‬ ‫حنىَ‬ ‫‪R7amn‬‬ ‫رحا من‬ ‫‪-11‬‬
‫‪A7la‬‬ ‫ئةحال‬ ‫‪7apo‬‬ ‫حةثو‬ ‫‪-12‬‬

‫‪ -‬بةرامبةرى ثيتا {‪}a - e‬د ناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليَزى {‪ }4‬دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَتة بكارئينان‪ .‬وةكى ئةظان‬
‫منوونيَن ل خوارىَ ديار‪:‬‬
‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪J4br‬‬ ‫جابر‬ ‫‪K4m1r4n‬‬ ‫كامريان‬ ‫‪-1‬‬
‫‪Shil4ni‬‬ ‫شيالنى‬ ‫‪Niw4r‬‬ ‫نيوار‬ ‫‪-2‬‬
‫‪K4r4m‬‬ ‫كةرةم‬ ‫‪4rrez‬‬ ‫ئاريَز‬ ‫‪-3‬‬
‫‪Sh4kro0k‬‬ ‫شةكروك‬ ‫‪Sol4v‬‬ ‫سوالظ‬ ‫‪-4‬‬
‫‪D4nko0‬‬ ‫دانكو‬ ‫‪Jih4n‬‬ ‫جيهان‬ ‫‪-2‬‬
‫‪K4asar‬‬ ‫قةيسةر‬ ‫‪B4ro0‬‬ ‫بارو‬ ‫‪-6‬‬

‫دروست بزانن‪ ،‬داكو كةسةك ئةوان نةنياسيت‪ ،‬يانذى‬ ‫** هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو ئةظ ثةيظة بارا ثرت ناظيَن ثةجييَن‬
‫ثيَشيَلبوونةكىَ ددانة بةر سنطىَ كةسانيَن دى بوَ هةر‬ ‫كةسييَن تايبةتن‪ ،‬كو زور جاران ناظ ب دروستى ناهيَتة‬
‫مةبةستةكا تايبةت ب كةسايةتيا وانظة‪ ،‬يانذى ئارامكرنا‬ ‫نظيَسني‪ ،‬يانذى ناظىَ هوزىَ يان طوندى ب تنىَ ديار دكةن‪،‬‬
‫دكةت‪.‬‬ ‫ثةيدا‬ ‫وان‬ ‫دةظ‬ ‫ل‬ ‫دةروونى‬ ‫دبيت خودانيَن وان نةظيَن كةسانيَن دى ناظيَن وان ييَن‬

‫‪ -‬بةرامبةرى ثيتا {ى ‪ }î -‬دناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليزى{‪}1‬دهيَتة بكارئينان‪ .‬بو منوونة‪:‬‬
‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪He1dar‬‬ ‫حةيدةر‬ ‫‪Kav1in‬‬ ‫كاظني‬ ‫‪-1‬‬
‫‪M1rnaaa‬‬ ‫مرينا‬ ‫‪Kurd1sh‬‬ ‫كوردش‬ ‫‪-2‬‬
‫‪D1do‬‬ ‫ديدو‬ ‫‪S1nd1‬‬ ‫سندى‬ ‫‪-3‬‬
‫‪Sp1ko‬‬ ‫سثيكو‬ ‫‪1bo‬‬ ‫ئيبو‬ ‫‪-4‬‬

‫‪ -‬بةرامبةر ثيتا {‪}i‬دناظ زمانىَ كورديدا ذمارا ئنطليَزى {‪}2‬دهيَتة بكارئينان دناظ توَرِيَن جظاكيدا‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬
‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَريَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪2is3ac‬‬ ‫ئيزعاج‬ ‫‪2ez‬‬ ‫ئةز‬ ‫‪-1‬‬
‫‪2mti7an‬‬ ‫ئمتيحان‬ ‫‪2eyne‬‬ ‫ئةينى‬ ‫‪-2‬‬
‫‪2is3af‬‬ ‫ئيسعاف‬ ‫‪2exlaq‬‬ ‫ئةخالق‬ ‫‪-3‬‬

‫‪ -‬بةرامبةر ثيتا {‪ -o‬ؤ}د زمانىَ كورديدا ذمارا ضنة{‪}0‬يا ئنطليَزى دناظ تؤرِيَن جظاكيدا بكاردئينن‪ .‬بوَ منوونة‪:‬‬
‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪0mk0o‬‬ ‫ئوَمكوَ‬ ‫‪K0ochar‬‬ ‫كوَضةر‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ŞLk0oo‬‬ ‫شلكوَ‬ ‫‪Sn0r‬‬ ‫سنوَر‬ ‫‪-2‬‬
‫‪A7m0oo‬‬ ‫ئةمحوَ‬ ‫‪0rhan‬‬ ‫ئورهان‬ ‫‪-3‬‬

‫‪65‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫‪Ven0o‬‬ ‫ظينوَ‬ ‫‪Ser0o‬‬ ‫سةروَ‬ ‫‪-4‬‬


‫‪L0le‬‬ ‫لوىلَ‬ ‫‪Pr0messa‬‬ ‫ثروَميسا‬ ‫‪-2‬‬
‫‪Miink0oo‬‬ ‫مينكوَ‬ ‫‪Hshk0o‬‬ ‫هشكوَ‬ ‫‪-6‬‬
‫‪Sr0d‬‬ ‫سروَد‬ ‫‪Zerk0oo‬‬ ‫زةركوَ‬ ‫‪-7‬‬

‫‪ -‬زور جاران ل دةمىَ نظيَسينىَ ل جهىَ ذمارة بهيَتة نظيَسني‪ ،‬ب تنىَ هيَمايىَ وان دنظيَسن‪ .‬ئانكو ئةظةذى كورتكرنا‬
‫نظيَسينيَنة و داكو د ماوةيةكىَ كورتدا مةبةست بهيَتة طةهاندن وةكى بكارهيَنةر دبيَذن (سةردةمىَ لةزاتييَية)‪ .‬ب منوونة‪-:‬‬
‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫‪2dli‬‬ ‫دوو دىل‬ ‫‪1Shemb‬‬ ‫ئيَك شةمب‬ ‫‪-1‬‬
‫‪2 haval‬‬ ‫دوو هةظالَ‬ ‫‪1ke‬‬ ‫ئيَكىَ‬ ‫‪-2‬‬
‫‪3 hezar jaar‬‬ ‫سىَ هزار جار‬ ‫‪2shemb‬‬ ‫دوو شةمب‬ ‫‪-3‬‬
‫‪2 chia‬‬ ‫دوو ضييا‬ ‫‪2ye‬‬ ‫دووىَ‬ ‫‪-4‬‬
‫هةيظا ‪12‬‬ ‫هةيظا دوازدة‬ ‫‪3shemb‬‬ ‫سىَ شةمب‬ ‫‪-2‬‬

‫‪3‬وةزارةت‬ ‫سىَ وةزارةت‬ ‫‪3ye‬‬ ‫سيىَ‬ ‫‪-6‬‬


‫‪1ek‬‬ ‫ئيَك‬ ‫‪4shemb‬‬ ‫ضار شةمب‬ ‫‪-7‬‬
‫‪4‬مليون‬ ‫ضار مليون‬ ‫‪4re‬‬ ‫ضارىَ‬ ‫‪-8‬‬
‫‪1‬و‪ 2‬دطةرن‬ ‫ئيَك و دوو دطةرن‬ ‫‪5shemb‬‬ ‫ثيَنج شةمب‬ ‫‪-9‬‬
‫‪ 2‬ربع راتب‬ ‫دوو ضاريَك راتب‬ ‫‪5e‬‬ ‫ثيَنجىَ‬ ‫‪-11‬‬

‫َاظة‪.‬‬
‫*** هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو ئةظ دياردا بكارئينانا ذماران‪ ،‬هيَمايان ل جهىَ ثيتيَن زمانى ثرت دناظ تةخا طةجناندا يا بةربةل‬
‫دبيت زور جاران بوَ تةخيَن دييَن جظاكى طةلةكا طرانبيت بوَ تيَطةهشتنىَ‪ ،‬بةىلَ طةنج و جحيَل ئةظى جورىَ زمانى دناظبةرا‬
‫ئيَكدا بكاردئينن و زور ب سانةهى دهيَتة وةرطرتن و تيَطةهشنت‪.‬‬

‫ناهيَنة بكارئينان‪ ،‬ئةوذى دزظريت بوَ ئاستىَ زانستيىَ‬ ‫‪ -‬طوهورينا دةنطان‪-:‬‬


‫بكارهيَنةران‪ ،‬كو زور شارةزايى د ثيَكهاتىَ زمانىَ‬ ‫مةبةست ذ دياردا طوهورينا دةنطان ئةوة كو‬
‫كورديدا نينة‪ ،‬يانذى ئاخظتنا روذانة(دةظوك‪ ،‬طوند‪،‬‬ ‫دوو دةنط يان دوو برطة جهىَ ئيَك و دوو بطرن‪،‬‬
‫زمانىَ‬ ‫سةر‬ ‫ل‬ ‫كارتيَكرنىَ‬ ‫هوز‪....،‬هتد)‬ ‫هندةك جاران ئةو وشة ب هةردوو شيَويَن ويَظة د‬
‫بكارهيَنةران دكةت‪ ،‬د ئةجنامدا ئةو ئاخظتنا ل سةر‬ ‫ئيَك زاردا دهيَنة دينت و هندةك جارانذى دناظبةرا‬
‫دةظى دهيَتة طوتن‪ ،‬ب هةمان شيَوة دهيَتة نظيَسني‪.‬‬ ‫دوو زاراندا دهيَنة دينت‪(.‬ئةورةمحان حاجى مارف‪:‬‬
‫بوَ منوونة طوهورينا دةنطىَ {ظ}بوَ دةنطىَ {ف}‪.‬‬ ‫‪ .)027 :2333‬زور جارن دناظ تؤرِيَن طةهاندنا‬
‫جظاكيدا‪ ،‬هندةك دةنط ب شيَوىَ وان يىَ دروست‬

‫دناظ توَرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫دفيَت‬ ‫دظيَت‬ ‫فىَ ذمارىَ‬ ‫ظىَ ذمارىَ‬ ‫بةرةفان‬ ‫بةرةِظان‬ ‫‪1‬‬

‫‪66‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫دةركةفيت‬ ‫دةركةظيت‬ ‫بةالف دكى‬ ‫َاظ دكةى‬


‫بةل‬ ‫باخفت‬ ‫باخظيت‬ ‫‪2‬‬
‫هيفيدارين‬ ‫هيظيدارين‬ ‫جافديَرى‬ ‫ضاظديَرى‬ ‫ئةفروكة‬ ‫ئةظروكة‬ ‫‪3‬‬
‫دةفىَ وان‬ ‫دةظىَ وان‬ ‫هةمى طافا‬ ‫هةمى طاظا‬ ‫سالف‬ ‫َاظ‬
‫سل‬ ‫‪4‬‬
‫دنافبةرا‬ ‫دناظبةرا‬ ‫ديفضوون‬ ‫ديظضوون‬ ‫فيان‬ ‫ظيان‬ ‫‪2‬‬
‫ذفان‬ ‫ذظان‬ ‫نافةروكا وى‬ ‫ناظةرِوكا وىَ‬ ‫هةفاالن‬ ‫َان‬
‫هةظال‬ ‫‪6‬‬
‫دةفةر‬ ‫دةظةر‬ ‫ب خارنىَ فة‬ ‫ب خوارنيَظة‬ ‫هةفذين‬ ‫هةظذين‬ ‫‪7‬‬
‫ئافاكرن‬ ‫ئاظاكرن‬ ‫مروف‬ ‫مرؤظ‬ ‫فةكرى‬ ‫ظةكرى‬ ‫‪8‬‬
‫فيال و بارا‬ ‫ظيَال و ثارا‬ ‫ثشتةفان‬ ‫ثشتةظان‬ ‫ل ناف‬ ‫ل ناظ‬ ‫‪9‬‬
‫فان طةندةال‬ ‫َا‬
‫ظان طةندةل‬ ‫بىَ جاف‬ ‫بىَ ضاظ‬ ‫خوشتفى‬ ‫‪ 11‬خوشتظى‬
‫هةلبذارتنةفة‬ ‫هةلبذارتنةظة‬ ‫فيديو‬ ‫ظيديو‬ ‫ئةفينى‬ ‫‪ 11‬ئةظينى‬
‫{ك}‪ .‬وةكى ئةظان منوونان‪-:‬‬ ‫‪ -‬طوهورينا دةنطىَ {ط}بوَ دةنطىَ {ك}‪{ ،‬ط}‬
‫دناظ تؤراندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ تؤرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ تورِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫دكةل‬ ‫دطةل‬ ‫كةندةل‬ ‫طةندةلَ‬ ‫كريَدان‬ ‫طريَدان‬ ‫‪1‬‬
‫كرنذين‬ ‫طرنذين‬ ‫كوران‬ ‫طوَرِان‬ ‫ناكةهيت‬ ‫ناطةهيت‬ ‫‪2‬‬
‫كورك‬ ‫طورط‬ ‫راكةهاند‬ ‫رِاطةهاند‬ ‫كرتن‬ ‫طرتن‬ ‫‪3‬‬
‫داكرت‬ ‫داطرت‬ ‫مزكةفت‬ ‫مزطةفت‬ ‫كةلةك‬ ‫طةلةك‬ ‫‪4‬‬
‫كةنج‬ ‫طةنج‬ ‫كةشت‬ ‫طةشت‬ ‫كرنك‬ ‫طرنط‬ ‫‪2‬‬
‫بكةهن‬ ‫بطةهن‬ ‫كةهشت‬ ‫طةهشت‬ ‫ئةكةر‬ ‫ئةطةر‬ ‫‪6‬‬

‫{ش}‪ ،‬وةكى د ئةظان منوونيَن ل خواريَدا ديار‪-:‬‬ ‫‪ -‬طوهورينا دةنطىَ {ذ}بوَ دةنطىَ {ش}‪{ ،‬ذ}‬
‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫ذ‬
‫حةشيَكةر‬ ‫حةذيَكةر‬ ‫سةرىَ مةشى هات‬ ‫ب سةرىَ مةذى هات‬ ‫‪1‬‬
‫ئافرةتشى‬ ‫ئافرةتذى‬ ‫ييَن شبريكرين‬ ‫ييَن ذبريكرين‬ ‫‪2‬‬
‫مةشيمة‬ ‫مةذييَمة‬ ‫دةنكدانيَشى‬ ‫دةنطدانيَذى‬ ‫‪3‬‬
‫ئةوشي‬ ‫ئةوذى‬ ‫نوكةشى‬ ‫نوكةذى‬ ‫‪4‬‬
‫لةعبىَ ش وان بةت‬ ‫لةعبىَ ذ وان بةت‬ ‫هايش قةيرانىَ نينة‬ ‫ئاطةه ذ قةيرانىَ نينة‬ ‫‪2‬‬
‫حةش كىَ دكةى؟‬ ‫حةذ كىَ دكةى؟‬ ‫يئيش تة ستاندين‬ ‫ييَن ذ تة ستاندين‬ ‫‪6‬‬
‫ئةوان شيَرب‬ ‫ئةوان ذيَرب‬ ‫هاش من فة‬ ‫يا ذ منظة‬ ‫‪7‬‬
‫دسوشيت‬ ‫دسوذيت‬ ‫قوتابيشى شي ترسن‬ ‫قوتابيذى ذىَ دترسن‬ ‫‪8‬‬
‫شناف بةت‬ ‫ذناظ بةت‬ ‫حةقى ش وان جيَكةت‬ ‫حةقى ذ وان ضيَكةت‬ ‫‪9‬‬

‫{ز}‪ .‬وةكى ئةظان منوونان‪-:‬‬ ‫‪ -‬طوهورينا دةنطىَ {ذ}بوَ دةنطىَ {ز}‪{ ،‬ذ}‬
‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫سوزيت‬ ‫سوذيت‬ ‫دوزمن‬ ‫دوذمن‬ ‫‪-1‬‬
‫نوكةزى‬ ‫نوكةذى‬ ‫زيان‬ ‫ذيان‬ ‫‪-2‬‬
‫زناف‬ ‫ذناظ‬ ‫روزىَ‬ ‫روذىَ‬ ‫‪-3‬‬
‫زيَطرتن‬ ‫ذيَطرتن‬ ‫دبيَزم‬ ‫دبيَذم‬ ‫‪-4‬‬
‫منزى‬ ‫منذى‬ ‫هزمارتن‬ ‫هذمارتن‬ ‫‪-2‬‬

‫‪67‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫{ى}‪ .‬وةكى ظان منوونيَن ل خوارىَ‪-:‬‬ ‫‪ -‬طوهورينا دةنطىَ {ىَ}بوَ دةنطىَ {ى}‪{ ،‬ىَ}‬
‫دتؤرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫دتوَراندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫د توَرِاندا‬ ‫ثةيظ‬ ‫ذ‬
‫دى ضينب‬ ‫دىَ ضيَنب‬ ‫حيشرت‬ ‫حيَشرت‬ ‫ريز‬ ‫ريَز‬ ‫‪1‬‬
‫ئةوى دهيت‬ ‫ئةوىَ دهيَت‬ ‫ل ثيشيا‬ ‫ل ثيَشييا‬ ‫دشى‬ ‫دشيَى‬ ‫‪2‬‬
‫ثى ناكةن‬ ‫ثىَ ناكةن‬ ‫وةدبيذن‬ ‫وةدبيَذن‬ ‫نظيسني‬ ‫نظيَسني‬ ‫‪3‬‬
‫اخفتنني‬ ‫ئاخظتنيَن‬ ‫هةظاىل وى‬ ‫هةظاىلَ وى‬ ‫دةستيت‬ ‫دةستيَت‬ ‫‪4‬‬
‫ب خريا خو‬ ‫ب خيَرا خو‬ ‫طوتى‬ ‫طوتىَ‬ ‫دليمن‬ ‫دىلَ من‬ ‫‪2‬‬
‫دةستثيكى‬ ‫دةستثيَكىَ‬ ‫ئةوى وةكرى‬ ‫ئةوىَ وةكرى‬ ‫طريدا‬ ‫طريَدا‬ ‫‪6‬‬
‫كيكا‬ ‫كيَكا‬ ‫بو كى دبيذى‬ ‫بوَ كىَ دبيَذى‬ ‫دظيت‬ ‫دظيَت‬ ‫‪7‬‬

‫‪ -‬هةروةسا زور جاران ل جهىَ دةنطىَ {د} دةنطىَ {ت}دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَتة بكارئينان‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬
‫ثةيظ يان رِستة دناظ توريَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫ذ‬
‫ثيَتظى‬ ‫ثيَدظى‬ ‫‪-1‬‬
‫داخازا مافىَ خوت كةن‬ ‫داخوازا مافىَ خو دكةن‬ ‫‪-2‬‬
‫ئةم بى تفى سةرهلدانة كىَ نة‬ ‫ئةم ثيَدظى ب سةرهلدانةكيَنة‬ ‫‪-3‬‬
‫ما كيت ويرت‬ ‫ما كى دويَريت‬ ‫‪-4‬‬

‫‪ -‬زور جاران ل جهىَ دةنطىَ {ث} دةنطىَ {ب}دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيتَتة بكارئينان‪ .‬بوَ منوونة‪( -:‬ثرت – برت‪ ،‬ثشتى –‬
‫بشتى‪ ،‬بةرثرس – بةربرس‪ ،‬ثالن – بيالن‪ ،‬ثوستةك – بوستةك‪ ،‬ثسمام – بسىَ‪...... ،‬هتد) ‪.‬‬

‫بكارئينان ب هةمان شيَوىَ ئاخظتنا روذانة دهيَنة‬ ‫‪ -‬ذناظضوونا دةنطان‪ -:‬ئانكو طةلةك جاران دناظ‬
‫َاظةكرن‪ ،‬ئانكو طرنطى ب ريَنظيسىَ و‬
‫نظيَسني و بةل‬ ‫ئاخظتنيَدا هندةك دةنط دهيَنة ذناظربرن‪ ،‬بةىلَ وةكى‬
‫ثةيظيَن ستاندةريَن زمانى ناهيَتة كرن‪ ،‬ذبةر ظى‬ ‫مة دياركرى كو زوربةييا ثوست و كوميَنت و‬
‫ئةطةرى زور شاشييَن زمانى دناظدا دهيَنة دينت‪.‬‬ ‫ثرسيار و بةرسظيَن دناظ تورِيَن جظاكيدا دهيَنة‬

‫‪ ‬ذناظضوونا دةنطىَ {د}‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬


‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫دناظ توَرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫ذ‬
‫هةر خوشيادا بذين‬ ‫هةر د خوشيادا بذين‬ ‫ذىَ ترسن‬ ‫ذىَ د ترسن‬ ‫‪-1‬‬
‫كوميَنتا نظيسن‬ ‫كوميَنتا د نظيَسن‬ ‫ئةز بيَذم‬ ‫ئةز دبيَذم‬ ‫‪-2‬‬
‫خةونيَ داية‬ ‫د خةونيَداية‬ ‫دوعا كةت‬ ‫دوعا دكةت‬ ‫‪-3‬‬
‫تىَ با‬ ‫تيَدابا‬ ‫ضةوا زانن‬ ‫ضةوا دزانن‬ ‫‪-4‬‬

‫‪68‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫دةستيَت وان خوشنب‬ ‫دةستيَت وان دخوشنب‬ ‫خةياىلَ دا‬ ‫د خةياليَدا‬ ‫‪-2‬‬
‫خشيمن‬ ‫د خشيمن‬ ‫بكة دةظىَ خودا‬ ‫بكة د دةظىَ خودا‬ ‫‪-6‬‬
‫دةمىَ ضيتة سيكىَ‬ ‫دةمىَ دضيتة سيكىَ‬ ‫بو تة بيَذيت‬ ‫بوَ تة دبيَذيت‬ ‫‪-7‬‬

‫‪ ‬ذناظضوونا دةنطىَ {ب}‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬


‫دناظ يؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‬ ‫ثةيظ يان رِستة‬ ‫ذ‬
‫فريَكة‬ ‫فريَ بكة‬ ‫باوةركة‬ ‫باوةربكة‬ ‫‪-1‬‬
‫دةستةسةركةن‬ ‫دةستةسةر بكةن‬ ‫تو خو دزانى‬ ‫تو ب خو دزانى‬ ‫‪-2‬‬
‫ئاظ خةلكى دا دكر‬ ‫ئاظ ب خةلكيدا دكر‬ ‫سةردا بةت‬ ‫سةردا ب بةت‬ ‫‪-3‬‬
‫خوىل سةر‬ ‫خوىل ب سةر‬ ‫ئةز خو نة‬ ‫ئةز ب خو نة‬ ‫‪-4‬‬
‫وةرطريت‬ ‫وةربطريت‬ ‫خوشيا بةن‬ ‫خوشييا ب بةن‬ ‫‪-2‬‬
‫دةنة فةقريةكى ضيَرتة‬ ‫بدةنة فةقريةكى ضيَرتة‬ ‫رِادةست كةن‬ ‫رِادةست بكةن‬ ‫‪-6‬‬

‫‪ .)232‬هةروةسا ئاخظتنا رِوذانةييا شيَوةزارىَ بادينى‬ ‫‪ -8‬كاريطةرييا توَرِيَن طةهاندنا جظاكى ل سةر‬
‫زور ثةيظيَن عةرةبى دناظدا دهيَنة بكارئينان‪ ،‬ذبةر‬ ‫َوَجى)يا شيَوةزارىَ بادينى‪-:‬‬
‫ثةيظسازييا(موَرِفوَل‬
‫هةظسنورييا دةظةرا (دهوكىَ) ل طةل باذيَرىَ‬
‫َوَجى ئةو زانستة ئةوىَ ظةكولينى ل سةر‬ ‫موَرفول‬
‫(ميسل)‪ ،‬كو ثةيوةندييَن بازرطانى و ثيشةسازى و‬
‫ثيَكهاتىَ ثةيظان دكةت‪Ralf fasold and jeff ( .‬‬
‫جظاكى و ‪...‬هتد دناظبةرا واندا دهيَنة دينت‪ ،‬و زور‬
‫‪ .)connor: 2006: 467‬د ظى بواريدا " (اليرب)‬
‫ذ خةلكىَ دةظةرا بادينان زمانىَ عةرةبى دزانن و‬
‫دبيَذيت‪ :‬وشةسازى ظةكولينىَ ل دروستكرنا ثةيظان‬
‫تيَدطةهن و ثةيظيَن وى تيَكةىل زمانىَ خويىَ رِوذانة‬
‫دكةت‪ ،‬ديسان ل دويظ ريَكيَن نوييَن دروستكرنا‬
‫دكةن و ب هةمان شيَوة دناظ تؤرِيَن جظاكيذيدا‬
‫ثةيظان د زمانيَن جيهانيدا دطةريت"‪( .‬شيَرزاد‬
‫بكاردينن‪ .‬ئةو ثةيظيَن عةرةبييَن دناظ ثةجييَن تؤرِيَن‬
‫سةبرى و ئاراز مونيب‪ .)20 :2301 :‬دةربارةى‬
‫جظاكيدا دهيَنة دينت وةكى (عاجز‪ ،‬فاشل‪ ،‬زومل‪،‬‬
‫ثةيظسازييا زمانىَ كوردى دناظ تؤرِيَن جظاكيدا‪،‬‬
‫غريةت‪ ،‬ازعاج‪ ،‬مزعج‪ ،‬مةوعد‪ ،‬قةوى‪ ،‬سةفرة‪،‬‬
‫زوربةييا ثةيظيَن دهيَنة بكارئينان ذ زمانيَن بيانى‬
‫جةو‪ ،‬زروف‪ ،‬قةوم‪ ،‬جرعةت‪ ،‬عيناد‪ ،‬مشكيلة‪،‬‬
‫هاتينة وةرطرتن‪ ،‬ب تايبةت ذ زمانىَ عةرةبى و‬
‫دةعماند‪ ،‬تةعبان‪ ،‬شةباب‪ ،‬ئةمانةت‪ ،‬كةئابة‪،‬‬
‫زمانىَ ئنطليَزى‪ .‬هةبوونا ثةيظيَن عةرةبى دناظ زمانىَ‬
‫مستةحةق‪ ،‬قةمشةر‪ ،‬تةماع‪ ،‬حةيات‪ ،‬قةلبى‪،‬‬
‫كورديدا دزظريت بوَ"هاموشوَى ئاشتيانة و دوستانة‪،‬‬
‫حةبيبى‪ ،‬حوبى‪ ،‬ساقت‪ ،‬جريان‪ ،‬قاتع‪ ،‬حوكمةت‪،‬‬
‫َى زوَرةكى و هيَرشى سةربازى و‬ ‫يا تيَكةل‬
‫منافق‪ ،‬تةيسوير‪ ،‬رزق‪ ،‬نةعةلةت‪ ،‬بةتاىل‪ ،‬فةرق‪،‬‬
‫داطريكردن‪ ،‬يان لة ريَطةى ئايينةوة و ضةندين‬
‫شةعب‪ ،‬مةالق‪ ، ،‬مةسئؤل‪ ،‬مةخلوق‪ ،‬وةزارةت‪،‬‬
‫َايةتى و بازرطانى و‬ ‫ريَطةى ترى كوَمةل‬
‫جاهل‪ ،‬جيل‪...،‬هتد)‪ .‬هةروةسا دةربارةى بكارئينانا‬
‫َال حوسيَن رةسوول‪:2302 :‬‬ ‫رِاميارى"‪(.‬عةبول‬

‫‪69‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫ئينستطرام‪ ،‬سناث ضات‪ ،‬ظايبةر‪...،‬هتد) يان ئةو‬ ‫زمانىَ ئنطليَزى دناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكيدا‪ ،‬يا‬
‫ثيَكهاتة و زانيارييَن دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت‬ ‫ديارة كو زمانىَ ئنطليَزى زمانةكىَ جيهانيية ل‬
‫وةكى‪ :‬مةسج‪ ،‬فولو‪ ،‬هاككةر‪ ،‬ئةكاونت‪،‬‬ ‫سةرانسةرى جيهانىَ دهيَتة بكارئينان‪ .‬ئةو ثيَكهاتة‬
‫َاين‪ ،‬موديَل‪،‬‬‫دايريَكت‪ ،‬بلوك‪ ،‬تاط‪ ،‬ثريَنتةر‪ ،‬ئونل‬ ‫و زانيارييَن دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت هةمى‬
‫كامرية‪ ،‬ظيديو‪ ،‬ئةكتيظ‪ ،‬ئةدميَن‪ ،‬سينطل‪ ،‬كاثلَ‪،‬‬ ‫ب زمانىَ ئنطليَزى هاتينة دروستكرن‪ ،‬ضونكى‬
‫ثوست‪ ،‬ثةيج‪ ،‬اليك‪ ،‬فول‪ ،‬كوميَنت‪ ،‬بلوتوس‪،‬‬ ‫بةرهةمىَ ئةوانة‪ .‬ئانكو دبيت تا نوكة دشياندا‬
‫فلم‪ ،‬كليث‪ ،‬ظايروس‪ ،‬ئايفون‪ ،‬موبايلَ ‪....‬هتد)‪.‬‬ ‫نةبيت ئةو ثيَكهاتة و زانيارى بهيَنة ظةطوهاسنت بوَ‬
‫زيَدةبارى ظىَ ضةندىَ طةلةك جاران ثةيظيَن‬ ‫سةر زمانىَ كوردى‪ ،‬لةوما ئةو زانيارى و ثيَكهاتة‬
‫نةسادةييَن نوى بوَ وةسفكرنىَ دهيَنة داريَنت و‬ ‫ب شيوةيةكىَ راِستةوخو و بيىَ دةستكارى هاتينة‬
‫منوونة‪:‬‬ ‫بوَ‬ ‫دروستكرن‪.‬‬ ‫دناظ زمانىَ كورديدا‪ .‬منوونة ل سةر ظىَ ضةنديَذى‬
‫دزورن‪ .‬وةكى ناظيَن تؤرِيَن جظاكى(فةيسبووك‪،‬‬

‫رِامانا وان‬ ‫ثةيظيَن نةسادة‬ ‫رِامانا وان‬ ‫ثةيظيَن نةسادة‬ ‫ذ‬


‫ضوكيَن وان درِيايى‬ ‫ابو ضوكو‬ ‫سودانى‬ ‫َام رِةشك‬
‫زةل‬ ‫‪-1‬‬
‫هةمى دةستكردة‬ ‫فوتوشوثة‬ ‫ريَظةبةرىَ ثةجيى‬ ‫كةظنة ئةدميَن‬ ‫‪-2‬‬
‫ئامريىَ ذميَريارى‬ ‫مسرت حاسيبة‬ ‫ثيَضةوانةى داشكاندنىَ‬ ‫ثشت شكاندن‬ ‫‪-3‬‬
‫دار طران‬ ‫مام رصاص‬ ‫سناثيَن باهيظ تةركا‬ ‫باهيظ ضات‬ ‫‪-4‬‬
‫كضكا جان‬ ‫فستةقة بابو‬ ‫وةسفا سنيَالن‬ ‫بابىَ مستقبةىل‬ ‫‪-2‬‬
‫زوطورد‬ ‫سينطلي‬ ‫َا‬
‫كورتة بال‬ ‫بةذن فص فصك‬ ‫‪-6‬‬

‫‪ -‬هةروةسا دةربارةى بريوبوضوونيَن سياسى و ناظخويى‪ ،‬ضةندين ثةيظيَن نةسادة دناظ توَرِيَن جظاكيدا دهيَنة‬
‫دينت‪ .‬هندةك جاران وةسفا ثارتيَن سياسى و بةرثرسان دهيَتة كرن ل دويظ سةرو سيمايى و درويشميَن وان‪،‬‬
‫و هندةك جاران ل دويظ كرياريَن ثارت و دةستهةالتىَ رِةخنة ىلَ دهيَتة طرتن و ناظان ددانة سةر‪ .‬بوَ منوونة‪:‬‬
‫رِامانا وان‬ ‫ثةيظيَن نةسادة‬ ‫رِامانا وان‬ ‫ثةيظيَن نةسادة‬ ‫ذ‬

‫كوردستان‬ ‫طورِستان‬ ‫كويَلةييَن ثارتان‬ ‫مةسني هةلطر‬ ‫‪-1‬‬

‫=‬ ‫َستان‬
‫طةندةل‬ ‫باظل تالةبانى‬ ‫باقل تةلةبانى‬ ‫‪-2‬‬

‫مةاليىَ درةوين‬ ‫مةال طركةن‬ ‫بةرهةم صاحل‬ ‫دةرهةم صاحل‬ ‫‪-3‬‬

‫مةال بةختيار‬ ‫مةال حةفتيار‬ ‫سةروك كومار‬ ‫سةروك ظاليوم‬ ‫‪-4‬‬

‫=‬ ‫فةلة بةختيار‬ ‫=‬ ‫اطرش بالزفة‬ ‫‪-2‬‬

‫بةرثرسةكة‬ ‫ضاظ بلوق‬ ‫شاسوار‬ ‫جةحش سوار‬ ‫‪-6‬‬

‫‪70‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫‪ -‬دةربارةى ناظيَن ثةجيان‪ ،‬زور جاران ثةيظيَن ليَكدايى ب هاريكارييا ئامرازىَ (و) دهيَنة داريَنت و ل سةر ثةجيان دهيَنة‬
‫دانان‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬
‫ثةيظيَن ليَكدايى‬ ‫ثةيظيَن ليَكدايى‬ ‫ثةيَظيَن ليَكدايى‬ ‫ذ‬
‫‪Jen-o-jiyan‬‬ ‫‪Xoshk-o-bra‬‬ ‫‪Shav.o.roj‬‬ ‫‪1-‬‬
‫‪Party-o-barzani‬‬ ‫‪Kaifo.xoshi.gram‬‬ ‫‪Avin-o-kani‬‬ ‫‪2-‬‬
‫‪Piso-o-pise‬‬ ‫‪Qjoo.o.qjee‬‬ ‫‪Mam-o-zeen‬‬ ‫‪3-‬‬
‫‪Pshoo.-0.pshee‬‬ ‫‪Gutin-o-pezanin‬‬ ‫‪Can-o-cane‬‬ ‫‪4-‬‬
‫‪Pave-u-wena‬‬ ‫‪Xam-u-dam‬‬ ‫‪Jane-o-jano‬‬ ‫‪5-‬‬
‫‪Xoshi-u-avini‬‬ ‫‪Bik-u-zava‬‬ ‫‪Hara-u-wara‬‬ ‫‪6-‬‬

‫رِستةسازى" زانستيَكة لة رِستة و فريَز و وشة‬ ‫‪ ‬هةذى ئاماذةثيَكرنيَية كو هندةك جاران كاريَن‬
‫خوشناو‪:‬‬ ‫عةبدولال‬ ‫(نةرميان‬ ‫دةكوليَتةوة"‪.‬‬ ‫ليَكدايى ذ تيَكةلكرنا دوو زمانان (كوردى و‬
‫‪ .)2302:03‬هةروةسا زوَر جاران " رِستة بة دانةى‬ ‫ئنطليَزى) يان (كوردى و عةرةبى) دهيَنة‬
‫سةرةكى واتا دادةنريَت‪ ،‬واتاى فةرهةنطى وشةكان‬ ‫دروستكرن و دناظ تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة‬
‫بةشيَك لة واتاى رِستة ثيَكديَنيَت و بةشةكةى ترى‬ ‫–‬ ‫(داونلودكرن‬ ‫منوونة‬ ‫بو‬ ‫َاظةكرن‪.‬‬
‫بةل‬
‫لة رِيَزكردن وةردةطرىَ"‪( .‬عةبدولواحيد موشري‬ ‫ئينانةخوارىَ‪ ،‬ئاددكرن – زيَدةكرن‪ ،‬تاط كرن –‬
‫دزةيى‪ . )002 :2303 :‬دةربارةى رستةسازييا‬ ‫فريَكرن‪ ،‬بلوك كرن – قةدةغةكرن‪ ،‬فورماتكرن –‬
‫كوردى‪ ،‬طرىَ و رستيَن كوردييَن جوراوجور دناظ‬ ‫ثاقذكرن‪ ،‬فولوكرن – ديظضوون‪ ،‬ثريَنتكرن –‬
‫تؤرِيَن جظاكيدا دهيَنة دينت‪ .‬دبيت هندةك جاران‬ ‫ضاثكرن‪ ،‬تاخريكرن‪ ،‬تاجيل كرن‪... ،‬هتد )‪.‬‬
‫طريَييَن نوى بوَ مةبةستا وةسفكرنىَ بهيَنة داريَنت و‬ ‫‪-3‬كاريطةرييا توريَن طةهاندنا جظاكى ل سةر‬
‫وةكى‪:‬‬ ‫دروستكرن‬ ‫رستةسازيي(سينتاكس)ا شيَوةزارىَ بادينى‪:‬‬

‫رِامانا وان‬ ‫طرىَ‬ ‫رِامانا وان‬ ‫طرىَ‬ ‫ذ‬


‫ئةظينا ئيَك ال‬ ‫ئةظيندارىَ بةرزة‬ ‫وةسفا كوردانة(نةزانن)‬ ‫قةومىَ جاهل‬ ‫‪-1‬‬
‫ب كيَر ض ناهيَت‬ ‫َازىَ بىَ مةعنة‬
‫تول‬ ‫نةفت تيَدا دهيَتة دزين‬ ‫جادا دزيكةران‬ ‫‪-2‬‬
‫وةسفا كوردان‬ ‫قةومىَ بىَ راتب‬ ‫ض مفا تيَدا نينة‬ ‫كةال نيسكيَ‬ ‫‪-3‬‬
‫سنيَلة‬ ‫جيلىَ ثاتةى‬ ‫جهىَ خةبةرا دهيَت‬ ‫كورىَ فاخوى‬ ‫‪-4‬‬
‫َوثا دبةر ئاخظتنيَرا د بةردةت‬
‫دل‬ ‫كورِىَ ضيمةنتوى‬ ‫طةلةك داخوازيا دكةت‬ ‫كضا ترمزى‬ ‫‪-2‬‬
‫سنيَلة‬ ‫جيلىَ سثونج بوبى‬ ‫َا وى‬
‫هةظال‬ ‫زخنا من‬ ‫‪-6‬‬
‫دياردةكا ضاظليَكرى‬ ‫َاظ‬
‫ظايروسىَ بةربةل‬ ‫بةرهةمىَ ثزيشكيَن نوكة‬ ‫دختوريَت‬ ‫‪-7‬‬
‫بلوتوسى‬
‫سنيَلة‬ ‫ضيضكيَت نوكة‬ ‫ناظةراستا تةمةنى‬ ‫جيلىَ زيَرين‬ ‫‪-8‬‬
‫درويشمةكىَ ثةجييية‬ ‫كارطةها بةرهةمئينانا كةنيىَ‬ ‫كضا كةرىَ من‬ ‫كضا كةةةةةرميى‬ ‫‪-9‬‬

‫‪71‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫ض نزانيت‬ ‫خةبريىَ كولندى‬ ‫نازناظ‬ ‫شاهىَ شةظىَ‬ ‫‪-11‬‬


‫هار‬ ‫كضكيَت نيَر‬ ‫وةسفا كضكىَ‬ ‫شرينوكا بىَ دةزطر‬ ‫‪-11‬‬
‫سةردابرنة‬ ‫فلمىَ هندية‬ ‫بةرهةظكرية بوَ كضةكا‬ ‫خوبةخشىَ كضكا‬ ‫‪-12‬‬

‫** هةروةسا زور جاران دةربارةى ثارتيَن سياسى و بةرثرس و كاروباريَن ناظخويى هندةك طريَييَن نوى ذاليىَ بةشداربوَيَن‬
‫َاظةكرن‪ .‬بوَ منوونة‪:‬‬
‫ثةجيان دهيَنة دروستكرن و بةل‬

‫رِامانا وان‬ ‫طرىَ‬ ‫رِامانا وان‬ ‫طرىَ‬ ‫ذ‬


‫كوردستان‬ ‫َاتىَ بةريكىَ‬
‫وةل‬ ‫نةوةى نوىَ‬ ‫ظةلظينا نويا دزيكةران‬ ‫‪-1‬‬
‫سةروك كومار‬ ‫دولكىَ كورسى‬ ‫=‬ ‫نةوةى كون‬ ‫‪-2‬‬
‫=‬ ‫مامىَ نظستى‬ ‫=‬ ‫نةوةى طرين‬ ‫‪-3‬‬
‫=‬ ‫هةلةمشىَ خةوىَ‬ ‫شاسوار‬ ‫سةروكىَ سادة‬ ‫‪-4‬‬
‫=‬ ‫ذ نيسكىَ كةفة‬ ‫سةروك‬ ‫مةرجةعىَ طةىلَ كورد‬ ‫‪-2‬‬
‫كورد‬ ‫قةومىَ نظستى‬ ‫=‬ ‫كاريزما و مةواليىَ كوردان‬ ‫‪-6‬‬
‫=‬ ‫شةعبىَ برضى‬ ‫كويَلةييَن ثارتان‬ ‫مةالقيَت مفلس‬ ‫‪-7‬‬
‫بةرثرسةكة‬ ‫مرتاح دهوكى‬ ‫بةرثرسةكة‬ ‫مرتاح ئةفةندى‬ ‫‪-8‬‬
‫ثاركا نوييا سيكىَ‬ ‫ثاركا صةبىَ‬ ‫=‬ ‫ثاريَزطارىَ نظستى‬ ‫‪-9‬‬

‫*** زور جاران طرىَ و رِستةيَن ل سةر ناظيَن ثةجيان دهيَنة دانان ذ ئةجنامىَ هةست دةربرِينىَ هاتينة دروستكرن‪ .‬ئانكو‬
‫بوَ(بيَزاريىَ‪ ،‬خوشيىَ‪ ،‬هيظيبوونىَ‪)... ،‬دهيَنة دروستكرن‪ .‬بوَ منوونة‪-:‬‬
‫رِستة‬ ‫طرىَ‬ ‫رِستة‬ ‫ذ‬

‫‪To-ch-7eyati‬‬ ‫‪Barav - hiveyan‬‬ ‫‪ax-omko-ax‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪To-ch-rsasi‬‬ ‫‪Xoshe-na-xoshe‬‬ ‫‪Ax-zko-ax‬‬ ‫‪2-‬‬

‫‪To-ch-3laty‬‬ ‫‪Shrinoke-jan‬‬ ‫‪Ax-niko-ax‬‬ ‫‪3-‬‬


‫‪To - shakroke‬‬ ‫‪Nama-ta‬‬ ‫‪Na-babo-na‬‬ ‫‪4-‬‬

‫‪To - haboni‬‬ ‫‪Rondken-te‬‬ ‫‪De-babo-de‬‬ ‫‪5-‬‬

‫‪To-chen-dalali‬‬ ‫‪Soza-havalla‬‬ ‫‪Hanasa.-.mni‬‬ ‫‪6-‬‬

‫رِةنطةكى كو د هةظ نةطةهن‪ -‬زمانةكىَ نوو‬ ‫*** طرنطرترين ديارديَن رستةسازييا زمانىَ كوردى‬
‫دروستبيت‪ .‬ل ظيَرىَ زمانةك دهيَتة وةرطرتن‪،‬‬ ‫دناظ تؤرِيَن طةهاندنا جظايدا‪ ،‬هةبوونا دياردا (ثيجني‬
‫سادةكرن‪ ،‬كورتكرن و ذاليىَ ريَزمانى و‬ ‫‪)pidgin -‬ة‪ .‬مةبةست ذ دياردا (ثيجني)‪ " :‬ئةو‬
‫َؤيظة دهيَتة دةستكارين‪ ،‬واتة ذ زمانةكى يان‬
‫مؤرفؤل‬ ‫دياردةية ئةوا ذ ئةجنامىَ ثةيوةندى و هةظسوياتييا‬
‫ضةندين زمانيَن دن ثةيظ و ياساييَن ريَزمانى ل سةر‬ ‫دناظبةرا ئاخظتنكةريَن زمانيَن هةظ جودا‪ -‬ب‬

‫‪72‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫بوَ هةر كةسةكى دبيت يا ئالوز و طران بيت بوَ‬ ‫دهيَنة زيَدةكرن"‪( .‬شيَرزاد سةبرى و عةبدولسةالم‬
‫تيَطةهشتنىَ‪ ،‬بةىلَ بوَ تةخا طةجنان و ئةو‬ ‫نةمجةدين‪ .)22 :2300 :‬يانذى (ثيجني)‬
‫بكارهيَنةريَن طةلةك تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى‬ ‫بةرهةمةكة ذ بةرهةميَن تيَكةلبوونىَ دناظبةرا‬
‫بكاردئينن زور ئاسانة‪ .‬بوَ منوونة‪ - :‬هاكةريَت‬ ‫ئاخفتنكةريَن زمانيَن جياوازدا‪ .‬ب رامانةكا دى‬
‫ئوروثى(‪)0 ،2 ،0‬هاك بوى‪.‬‬ ‫زمانةكىَ تيَكةلة كو ئاخفتنكةريَن زمانيَن جودا ل‬
‫(دزيكةريَن ئةلكرتونى)‬ ‫طةل ئيَك بكاردئينن ل دةمىَ ثيَدظى ب طةهاندن و‬
‫هاكةريَت كورد‪ :‬برا زةمحةت نةبيت دىَ شيَى ظى‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ دبن‪( .‬لويس جان كالفى‪:2338 :‬‬
‫لينكى ظةكةى‪.‬‬ ‫‪ .)027‬زور جاران زمانىَ كوردى و ئنطليَزى‬
‫تيَكةىل ئيَك دبن دناظ ئاخظتنيَدا‪ ،‬و دياردا‬
‫ثيجني(‪)pidgin‬يا كوردى ل سةر بنةمايىَ زمانىَ‬
‫َبةت هةبوونا ظىَ دياردىَ‬
‫ئنطليَزى ثةيدادبيت‪ .‬هةل‬
‫(ديظضوونا ثةجيىَ‬ ‫ثةجيىَ مة فولو بكة‪.‬‬ ‫(بوَ زوطوردةكى‬ ‫سينطلةكى تاط بكة ‪.‬‬
‫مة بكة ‪ -‬وةرطرة)‬ ‫فريَكة)‬
‫‪ ‬منوونة بوَ ثيجينا كوردى كو ل سةر بنةمايىَ‬ ‫َةكىَ‬
‫(بوَ هةظال‬ ‫بيَست فريَندةكى تاط بكة‪.‬‬
‫زمانىَ عةرةبى هاتيية دروستكرن‪:‬‬ ‫خوشتظى فريَكة)‬
‫‪-‬دعاييَت كضكيَت نوكة‪ :‬ربنا اتينا دةزطر‬ ‫‪-‬سالف هةظاالن ئينستطرامى ئةم ييَت بلوك‬
‫مجيل و بةذن طويل و ثارة كثري‪.‬‬ ‫كرين‪ ،‬يا وةل ئينستايىَ مة هاتى كةس زيب‬
‫واتة ل ظيَرىَ دةستكاريكرن د ياسا و‬ ‫زى ثوستيَن مةنابينن ظيَجا وةك هاريكارى ‪1‬‬
‫دةستوريَن رِستةسازييا زمانىَ كورديدا دهيَتة‬ ‫اليك و ‪ 7‬كوميَنتا جيَكةن دطةل ‪ 2‬كةسا‬
‫كرن‪ ،‬ضونكى رِستة ذ ئةجنامىَ تيَكةلكرنا‬ ‫تاط بكةن‪.‬‬
‫ئنطليَزى)‪،‬‬ ‫و‬ ‫زمانان(كوردى‬ ‫دوو‬ ‫‪-‬ئوفةرةكىَ تايبةت بو كضكا‪ ،‬بيَنج كوميَنتا‬
‫يان(كوردى و عةرةبى)دهيَنة دروستكرن‪،‬‬ ‫جيَكة‪ ،‬سىَ دايريَكتا ديارى وةربطرة‪.‬‬
‫كو هةر ئيَك ذ وان ياسا و دةستوريَن تايبةت‬ ‫‪-‬ديف ياسا فيساطورسى‪ ،‬اليك و كوميَنت‬
‫ب خوظة هةنة‪ ،‬د ئةجنامدا زمانةىَ تيَكةل‬ ‫كرنا كضكىَ بو ثوستىَ كوركى يةكسانة‬
‫دروست دبيت و هندةك ياساييَن نوى تيَدا‬ ‫فريَكرنا دايريَكتىَ ذ كوركى بو كضكىَ‪.‬‬
‫زمانىَ‬ ‫ذ‬ ‫ثةيظ‬ ‫واتة‬ ‫سةرهلددةن‪.‬‬

‫‪73‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫رِيَنظيسا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ دروست‪ .‬ئةظ‬ ‫(ئنطليَزى)و (عةرةبى) دهيَنة وةرطرتن و ل‬
‫ضةندةية رِوَىلَ توَريَن طةهاندنا جظاكى د تيَكدانا‬ ‫ديظ ياساييَن رِستةسازييا كوردى دهيَنة‬
‫ياساييَن زمانىَ كورديدا دبينيت‪.‬‬ ‫ليَكدان‪.‬‬
‫‪ -8‬هةمى بكارهيَنةران شارةزايي و ثسثورى د‬
‫زمانىَ كورديدا نينة‪ ،‬تاكو بشيَن ل دويظ ياساييَن‬ ‫ئةجنام‬
‫زمانى بابةتان بنظيَسن‪ ،‬سةرةرِاى دابينكرنا ثيتيَن‬
‫‪ -0‬د جظاكىَ كورديدا تؤرِيَن طةهاندنا جظاكى‬
‫كوردى دناظ ئامرييَن واندا‪ .‬ئةظةذى ئاستةنطةكة‬
‫كاريطةرييةكا مةزن ل سةر زمانىَ كوردى كريية‬
‫بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ‬
‫د هةمى ئاستاندا‪ .‬واتة‪-:‬‬
‫دروست دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا‬
‫َجييَدا‪ ،‬زور ثيَتيَن زمانىَ كوردى‬
‫أ‪ -‬د ئاستىَ فؤنؤل‬
‫‪ -3‬ئةو ثوست و بابةتيَن دناظ ثةجييَن توريَن طةهاندنا‬
‫وةك ذماريَن ئنطليَزى دهيَنة نظيَسني ئةطةر‬
‫َاظكرن‪ ،‬ب هةمان شيَوىَ ئاخظتنا‬
‫جظاكيدا دهيَنة بةل‬
‫بكارهيَنةر رِيَنظيسا التينى بكاربينيت‪ ،‬نةخامسة دناظ‬
‫رؤذانة دهيَنة نظيَسني‪ .‬ئانكو ضةوا د ئاخظتنيَدا‬
‫ثوست و ثةجييَن تةخا طةجناندا‪ .‬ئةظةذى دزظيت بوَ‬
‫طرنطى ب ياسا و دةستوران ناهيَتة دان‪ ،‬ب هةما‬
‫ئةوىَ ضةندىَ كو هندةك ثيتيَن زمانىَ عةرةبى ويَنة‬
‫شيَوة دناظ تؤرِيَن جظاكيذيدا ناهيَتة دان‪ ،‬ضونكى‬
‫يان هيَما دناظ زمانىَ ئنطليَزى و التينيدا نينة‪ ،‬ئةظجا‬
‫مةبةستا سةرةكى ذ ظان ثوست و بابةتان ب تنىَ‬
‫بكارهيَنةر نةضار دبيت دناظ التينييَدا ويَنةيةكى ذ‬
‫طةهاندنا نامةيةكيَية بوَ كةسيَن بةشداربوَى‪ ،‬بيَى‬
‫(ذماريَن ئنطليَزى) بو ئةوان ثيتان ببينيت‪ ،‬كو‬
‫بةرضاظ وةرطرتنا ضةوانييا طةهاندنىَ‪ ،‬يان شاشييَن‬
‫هةظشيَوة يان نيَزيكى شيَوىَ ئةوىَ ثيتىَ بيت‪.‬‬
‫زمانى و ياسا و دةستوريَن وى‪ .‬ئانكو ئةظ ضةندةذى‬
‫ب‪ -‬ل ناظ تةخيَن دييَن جظاكى (ذبلى طةجنان)‬
‫دبيتة ئاستةنط بةرامبةر بكارئينانا زمانىَ كوردى‬
‫ياساييَن (طوهورينا دةنطان‪ ،‬ذناظضوونا دةنطان)‬
‫ب شيَوةيةكىَ دروست د توَرِيَن جظاكيدا‪.‬‬
‫زيَدةبارى شاشييَن ريَنظيسىَ ب شيَوةيةكىَ زؤر دناظ‬
‫َجييَدا‪ ،‬ذمارةيةكا زور ذ‬
‫ت‪ -‬د ئاستىَ مؤرفؤل‬
‫َاظكرنا زانياريياندا دهيَنة دينت‪.‬‬
‫بابةت و رةخنة و بةل‬
‫ثةيظيَن بيانى (عةرةبى و ئنطليَزى) ل ناظ بابةت و‬
‫ئةوذى بوَ ضةند ئةطةرةكان دزظريت‪-:‬‬
‫ثوستيَن توريَن طةهاندنا جظاكييا كورديدا‬
‫يان‬ ‫ثةيوةنديكرنىَ‪،‬‬ ‫ئامرييَن‬ ‫كيبورديَن‬ ‫‪-0‬‬
‫دهيَنةدينت‪ .‬زيَدةبارى ئةظىَ ضةندىَ داريَتنا ثةيظيَن‬
‫كومثيوتةران ب تيثيَن ئنطليَزى و عةرةبى هاتينة‬
‫ليَكداييَن نوى ( دبوارىَ وةسفكرنيَدا) و ثةيظيَن‬
‫دروستكرن‪ .‬واتة نةبوونا ثيتيَن كوردى دناظ ئامرييَن‬
‫ليَكداييَن تيَكةل (تيَكةلكرنا دوو زمانان) ذ ديارديَن‬
‫ثةيوةنديكرنيَدا دبيتة ريَطر بةرامبةر بكارئينانا‬

‫‪74‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫كريية سةر ئاستىَ نظيَسني و رِيَنظيَسا كوردى ب‬ ‫َؤجييا زمانىَ كورديدا‬


‫بةرضاظة دناظ مؤرفؤل‬
‫شيَوةيةكىَ طشتى‪ ،‬ضونكىَ بوَية ئةطةرىَ ئةوىَ‬ ‫(شيَوةزارىَ بادينى)‪.‬‬
‫ضةندىَ كو قوتابى ب تنىَ ب خواندنيَظة بهيَتة‬ ‫ث‪ -‬د ئاستىَ رستةسازيدا‪ ،‬ثةيدابوونا زمانةكىَ‬
‫طريَدان بيىَ بةرضاظ وةرطرتنا نظيَسني و شيَوازيَن‬ ‫تيَكةل(كوردى ئنطليَزى) يان (كوردى عةرةبى)‬
‫دةبرينا نظيَسينىَ‪ .‬ئانكو ثيَدظيية طوهورينيَن بنةرِةتى‬ ‫دناظ رستةسازييَا كورديدا (شيَوةزارىَ بادينى) ذ‬
‫د سيستةمىَ خواندنيَدا بهيَنة كرن ذاليىَ وةزارةتا‬ ‫ديارديَن بةربةالظة‪ ،‬نةخامسة ل ناظ تةخا طةجناندا‬
‫ثةروةرديَظة‪ ،‬داكو ئاستىَ زمان و نظيَسني و شيَوازيَن‬ ‫زور دهيَتة دينت‪ .‬زيَدةبارى ئةظىَ ضةندىَ زوربةييا‬
‫دةربرِينا زمانىَ كوردى ل دةظ قوتابييان بهيَز كةظيت‬ ‫طرىَ و رستيَن ل ناظ تؤريَن طةهاندنا جظاكي بوَ‬
‫و بةرز بيت‪.‬‬ ‫هةست دةربرِينىَ و دياركرنا بارودوخىَ دةرونيىَ‬
‫‪ -4‬ضاندنا حةز و ظيانا زمان و ناسناما كوردى دناظ‬ ‫مرؤظى هاتينة دروستكرن ئةطةر بةراوردييا وان‬
‫ناخىَ طةجنيَن كورددا ب ريَكا ظةكرنا خوليَن‬ ‫بكةين ل طةل ئةوان رستيَن راطةهاندنىَ‪ ،‬يان بوَ‬
‫تايبةت ب طرنطيدانا زمانىَ كوردى د ذيانا تاكىَ‬ ‫طةهاندنا زانيارييان هاتينة دروستكرن‪.‬‬
‫كورددا و تةرخانكرنا هندةك طوظاريَن تايبةت ب‬ ‫‪ -‬دشيانداية ئةو ئاستةنطيَن توَشى زمانىَ كوردى‬
‫وةرطيَران و كورديكرنيَظة‪ ،‬داكو طةنج و رِوَشنبري‬ ‫دبن دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا بهيَنة‬
‫هةردةم بشيَن مفايى ذىَ وةربطرن‪.‬‬ ‫ضارةسةركرن ب ريَكا‪-:‬‬
‫َاككرنا رِوَىلَ ئامرازيَن رِاطةهاندنىَ د‬
‫‪ -5‬ضال‬ ‫‪ -0‬دابينكرنا كيبورديَن تايبةت ب زمانىَ كورديظة‬
‫كةسيَن‬ ‫تاكة‬ ‫ريَنيشاندانا‬ ‫و‬ ‫هشياركرن‬ ‫(ئةطةر نةبن) دناظ ئاميَريَن ثةيوةنديكرنيدا ب ريَكا‬
‫جظاكى(خيَزان و قوتابى‪ ،‬يان هةر تاكةك بيت)‬ ‫هندةك ثروطراميَن تايبةت د كومثيوتةريدا‪.‬‬
‫دةربارةى بكارئينانا زمانىَ كوردى ب شيَوةيةكىَ‬ ‫‪ -8‬جةختكرن ل سةر رِوَىلَ ماموستايىَ زمان و‬
‫دروست‪ ،‬ئةوذى ب رِيَكا ظةديتنا ريَكيَن‬ ‫ئةدةبىَ كوردى ل قوتاخبانة و زانكو و ‪..‬هتد و‬
‫ضارةسةريىَ و راستظةكرنا شاشييَن زمانى ذاليىَ‬ ‫بكارئينانا شيَوازيَن وانةطوتنىَ ييَن جورِاوجورِ ذبوَ‬
‫ثسثوور و شارةزاييَن تايبةت‪ .‬ئةطةر هندةك ثةجييَن‬ ‫َدانا قوتابييان بوَ دةربرِينيَن نظيَسييَن دروست د‬
‫ثال‬
‫ئةلكرتونى بوَ راستظةكرنا زمانى بهيَنة دروستكرن‬ ‫واناندا‪ ،‬كو د ئةجنامدا زمان و رِيَنظيسا كوردى ل‬
‫دناظ توَرِيَن طةهاندنا جظاكيدا دىَ ثرت مفا ذىَ هيَتة‬ ‫دةظ ئةوان بهيَز كةظيت‪.‬‬
‫وةرطرتن و دبيت ئةظ شاشيني زمانى نةمينن‪.‬‬ ‫‪ -3‬سيستةمىَ هةلبذارتنان ئةوىَ ذاليىَ وةزارةتا‬
‫ثةروةرديَظة هاتيية دانان‪ ،‬كارتيَكرنةكا نيَطةتيظ‬

‫‪75‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫السعودية‪ -‬جامعة ام القرى نموذجا‪ .‬مجلة االدب و‬


‫العلوم االجتماعية‪ ،‬جامعة السلطان قابوس‪.4002 ،‬‬ ‫ژێدەر‬

‫‪ ‬جرهارد هلبش‪ :‬تاريخ علم اللغة الحديث‪ ،‬ت‪ .‬سعيد‬ ‫‪-‬ژێدەرێن كوردی‬

‫حسن بحيري‪ ،‬طبعة االولى‪،‬مكتبة زهراء الشرق‪ ،‬قاهرة‪،‬‬ ‫‪ ‬ئەورەحمانی حاجی مارف‪ :‬فەرهەنگی زاراوەی‬

‫‪.4001‬‬ ‫زمانناسی‪ ،‬كوردی – عەرەبی – ئنگلیزی‪ ،‬لە گەل دوو‬

‫‪ ‬حسن عماد مكاوي و ليلى حين السيد‪ :‬االتصال و‬ ‫پاشكو‪ ،‬سلێمانی‪.4002 ،‬‬

‫نظرياتە المعاصرة‪ ،‬دار المصرية اللبنانية‪ ،‬قاهرة‪ ،‬ط‪،2‬‬ ‫‪ ‬حسێن سەدیق‪ :‬پەیوەندی و گەهاندن د ڕاگەهاندنێ‬

‫‪.4002‬‬ ‫دا‪ ،‬چاپخانا هەوار‪ ،‬دهوك‪.4004 ،‬‬

‫‪ ‬رومان ياكوبسون‪ :‬االتجاهات االساسية في علم‬ ‫‪ ‬حسێن یەعقووبی‪ :‬زمان و وەرگێران و پەیوەندی‬

‫اللغة‪ ،‬ت‪ .‬علي حاكم صالح و حسن ناظم‪ ،‬ط‪،0‬دار‬ ‫كەلتوورەكان‪ ،‬چاپخانەی ئارس‪ ،‬هەولێر‪.4002 ،‬‬

‫البيضاء‪ ،‬المغرب‪.4004 ،‬‬ ‫‪ ‬سەالم ناوخوش و نەریمان خوشناو‪ :‬زمانەوانی‪:‬‬

‫‪ ‬شحدة فارغ وجهاد حمدان و اخرون‪ :‬مقدمة في‬ ‫بەرگەكانی(‪ ،)0،4،1‬چاپخانەی منارە‪ ،‬هەولێر‪.4002 ،‬‬

‫اللغويات المعاصرة‪ ،‬ط‪ ،2‬دار وائل‪ ،‬عمان‪.4009 ،‬‬ ‫نەجمەدین‪:‬‬ ‫عەبدولسەالم‬ ‫و‬ ‫سەبری‬ ‫‪ ‬شێرزاد‬

‫‪ ‬صالح العلي‪ :‬مهارات التواصل االجتماعي‪ -‬اسس‪،‬‬ ‫زمانڤانییا كارەكی‪:‬دەزگەهێ سپیرێز‪ ،‬چاپا ئێكێ‪،‬‬

‫مفاهيم و قيم‪ ،‬مكتبة الحامد للنشر و التوزيع‪ ،‬ط‪،0‬‬ ‫دهوك‪.4000 ،‬‬

‫عمان – االردن‪.4002 ،‬‬ ‫‪ ‬شێرزاد سەبری و ئاراز مونیب‪ :‬وشەسازی‪ ،‬دەزگەهێ‬

‫‪ ‬عزير رشيد هندي‪ :‬وسائل التواصل االجتماعي و‬ ‫ناڵبەند‪ ،‬دهوك‪.4002 ،‬‬

‫اثرها على الفرد وامجتمع‪ ،‬كلية اللغة العربية‪ ،‬جامعة‬ ‫‪ ‬عەبدواڵ حوسێن رەسوول‪ :‬چەند باسێكی وردی‬

‫االمام‪ ،‬الرياض‪.4002 ،‬‬ ‫زمانەوانی‪ -‬كوردی‪ ،‬بەرگی یەكەم ‪ ،‬چاپخانەی هێڤی‪،‬‬

‫‪ ‬عباس مصطفى صادق‪ :‬االعالم الجديد ‪ ،‬الوسائل و‬ ‫هەولێر‪.4002 ،‬‬

‫المفاهيم والتطبيقات‪ ،‬ط‪ ،0‬دار الشروق للنشر والتزيع‪،‬‬ ‫‪ ‬عەبولواحید موشیر دزەیی‪ :‬واتاسازی وشە و ڕستە‪،‬‬

‫عمان‪.4009 ،‬‬ ‫چااپی یەكەم‪ ،‬چاپخانەی روژهەالت‪ ،‬هەولێر‪.4000 ،‬‬

‫‪ ‬لويس جان كالفي‪ :‬حرب اللغات والسياسات اللغوية‪،‬‬ ‫‪ ‬غازی فاتح وەیسی‪ :‬زمان و ئەدەبی كوردی‪ ،‬مەتبەعە‬

‫ت‪ .‬حسن حمزة‪ ،‬ط‪ ،0‬الحمراء‪ ،‬بيروت‪.4009 ،‬‬ ‫جامعە صالح الدین‪.0292 ،‬‬

‫‪ ‬محي الدين محسب‪ :‬انفتاح النسق اللساني‪ ،‬دار‬ ‫بۆ‬ ‫دەروازەیەك‬ ‫یونس‪:‬‬ ‫محەممەد‬ ‫‪ ‬محەممەد‬

‫الكتب الجديد‪ ،‬لبنان‪.4009 ،‬‬ ‫زمانەوانی‪ ،‬و‪ .‬نەریمان عەبدولال خوشناو‪ ،‬چاپخانەی‬

‫‪ ‬منال هالل المزاهرة‪ :‬تكنولوجيا االتصال والمعلومات‪،‬‬ ‫روژهەالت‪ ،‬هەولێر‪.4000 ،‬‬

‫دار المسيرة للنشر‪ ،‬ط‪ ،0‬االردن‪.4002 ،‬‬ ‫‪ ‬نەریمان عەبدولال خوشناو‪ :‬رستەسازی‪ ،‬چاپی‬

‫‪ ‬محسن بن جابر بن عواض الزهراني‪ :‬دور مواقع‬ ‫یەكەم‪ ،‬چاپخانەی روژهەالت‪ ،‬هەولێر‪.4004 ،‬‬

‫التواصل االجتماعي في حل المشكالت التي تواجە‬ ‫‪ -‬ژێدەرێن عەرەبی‪-:‬‬

‫طالب التربية العملية و اتجاهاتهم نحوها‪ ،‬تخصص‬ ‫‪ ‬اسامة غازي المدني‪ :‬دور شبكات التواصل‬
‫تقنيات التعليم‪.4001 ،‬‬ ‫االجتماعي في تشكيل الراي العام لدى طلبة الجامعات‬

‫‪76‬‬
‫بث ‪2018 ،77-22‬‬ ‫طوظارا زانكويا دهوك‪ ،‬ثةربةندا‪ ،21:‬ذمارة‪( ،2:‬زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى)‪،‬‬
‫‪https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4‬‬

‫‪ Adrian Akmajian,Richard A. Demers(2001):‬‬ ‫‪ ‬محمد فلحي‪:‬صناعة العقل في عصر الشاشة‪ ،‬دور‬
‫‪Linguitics(An Introduction to Language and‬‬
‫‪Communication),Fifth Edition,The MIT Press,‬‬ ‫المجتمع‬ ‫في‬ ‫االلكتروني‬ ‫االتصال‬ ‫وسائل‬
‫‪Cambridge,England.‬‬ ‫المعاصر(التلفزيون‪ -‬االنترنت‪ -‬الحاسبات االلكترونية)‪،‬‬
‫‪ Amy y.Chou,David‬‬
‫‪C.Chou.(2009):Information SystemChracteristics‬‬ ‫دار الثقافة للنشر والتوزيع‪ ،‬عمان – االردن‪.4004 ،‬‬
‫‪and Social Network Software,Swdsi,2009.‬‬
‫‪ ‬محمد صاحب سلطان‪ :‬وسائل االعالم واالتصال‪-‬‬
‫‪ John Lyons(1981): Language and‬‬
‫‪Linguistics(An Introduction), Cambridge‬‬ ‫دراسة في النشاة والتطور‪،‬دار المسيرة للنشر والتوزيع‪،‬‬
‫‪University Press.‬‬
‫‪ Ralf Fasold and Jeff Connor-Linton(2006): An‬‬ ‫عمان‪ -‬االردن‪.4004 ،‬‬
‫‪Introduction to Language and Linguistics,‬‬ ‫‪ ‬مركز المحتسب‪ :‬دور مواقع التواصل االجتماعي في‬
‫‪Cambridge University Press.‬‬
‫‪ Sherry Turkle, Alone Together: Why We‬‬ ‫االحتساب‪ -‬تويتر نموذجا‪ ،‬سلسلة اصدارات مركز‬
‫‪Expect More from Technology and Less from‬‬
‫المحتسب‪ ،‬عدد ‪ ،41‬دار المحتسب للنشر والتوزيع‪،‬‬
‫‪Each Other,Basis Books, New York, 2011.‬‬
‫‪ Tood Kelsey, Social Networking Spase: from‬‬ ‫الرياض‪.4002 ،‬‬
‫‪Facebook to Twitter and Everything in Between,‬‬
‫‪Apress, New York, 2010.s‬‬
‫‪ ‬ج‪ -‬ژێدەرێن ئنگلێزی ‪:‬‬

‫الخالصة‬
‫ابرز ما يميز عصرنا الحاضر من الرقي و الخصوصية هو ظهور شبكات التواصل االجتماعي في كافة انحاء‬
‫العالم‪ ،‬الذي بدا كثورة لتبادل و نقل العلوم والمعرفة‪ ،‬فاصبح سهال على كل شعوب العالم التواصل و تبادل‬
‫المعلومات من خالل هذه الشبكات التي كسرت كل الحدود والمسافات والمكان والزمان‪ .‬لقد اصبحت مواقع‬
‫التواصل االجتماعي و المواقع االلكترونية من الحاجات المهمة لالنسان‪ ،‬واثرت بشكل كبير على سلوك‬
‫المستخدمين (المرسل والمتلقي) لما فيها من حرية في طرح ومناقشة ونشر المواضيع التي يختارونها حسب‬
‫رغباتهم و هواياتهم‪ .‬ففي هذا البحث تناولنا فيە(تاثير شبكات التواصل االجتماعي على اللغة الكوردية – اللهجة‬
‫البادينية) حسب مستويات اللغة (الفونولوجي‪ ،‬المورفولوجي‪ ،‬النحو) ضمن المنهج الوصفي التحليلي في علم‬
‫اللغة االجتماعي‪ .‬تضمنت ادوات البحث(الرسائل االكترونية في مواقع التواصل االجتماعي كالفيس بوك‬
‫واالنستكرام واليوتيوب وسناب جات والماسنجر‪ ،‬والمواضيع التي تطرح ونقدها‪ ،‬وكذلك االسئلة التي يطرحها‬
‫المرسل واالجوبة عليها من قبل المتلقين)‪.‬ان الهدف الرئيسي من هذا البحث هو تحديد االشكاليات التي تواجە‬
‫اللغة الكوردية في شبكات التواصل االجتماعي‪ .‬اضافة الى مساهمة هذه الشبكات في تدهور اللغة الكوردية و‬
‫التعرف على العقبات التي تحول دون انتشار اللغة الكوردية السليمة في مواقع التواصل االجتماعي وايجاد‬
‫السبل المناسبة لحلها‪ .‬يتالف البحث من فصلين‪ ،‬االول يتناول الجانب النظري للموضوع بشكل عام كالتعريف‬
‫ب (شبكة االنترنيت‪ ،‬وشبكة التواصل الجتماعي‪ ،‬ومميزات تلك الشبكات وانواعها‪ ،‬والجوانب االيجابية و‬

‫‪77‬‬
2018 ،77-22 ‫بث‬ ،)‫ (زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى‬،2:‫ ذمارة‬،21:‫ ثةربةندا‬،‫طوظارا زانكويا دهوك‬
https://doi.org/10.26682/hjuod.2019.21.2.4

‫ حيث يتضمن‬،‫ الفصل الثاني تناولنا فيە الجانب التطبيقي للبحث‬.)‫السلبية في مواقع التواصل االجتماعي‬
‫(تاثير شبكات التواصل االجتماعي على المستوى الصوتي(الفونولوجي) والصرفي(المورفولوجي) و النحو في‬
‫ و في خاتمة البحث عرضنا اهم النتائج التي توصلنا اليها مع ذكر خالصة‬.)‫اللغة الكوردية – اللهجة البادينية‬
.‫البحث باللغة الكوردية و العربية واالنكليزية‬

ABSTRACT
The most important feature of our present time of advancement and privacy is the emerge of
social networks all over the world, which began to spread the exchange of science and knowledge, it
became very easy for people all over the world to communicate and exchange information through
these networks that broke all borders,distance,space and time.Social networking sites and websites
have become important needs of humans and have greatly influenced the behavior of “sender and
receiver” users because they are free to discuss and publish the topics they choose according to
their wishes and hobbies. In this paper, we discussed the influence of the social networks on the
Kurdish language – the badin dialect, according to the levels of language “phonology, morphology
and grammer” within the analytical. descriptive approach in social linguistics. The research tools
have included “emails in social networking sites such as facebook, instagram, you tube, snap chat
and messenger, besides the topics that are presented and criticized, as well as the questions posed
by the sender and the answers to them by the receivers. The main objective of this research is to
identify the problems faced the Kurdish language and the obstacles that prevent the spread of
correct and the original language in social networking sites. The research consists of two chapters.
The first deals with the theoretical aspect of the subject in general, such as the definition of “ the
internet, the social network, the characteristics and types of these networks, and the positive and
negative aspects of social networking sites. The second chapter dealt with the practical aspect,
which includes the influence of social networks on phonological, morphological, and grammer in
the Kurdish language. In conclusion, the must important findings with a summary of the research
in Kurdish, Arabic and English will be presented.

78

You might also like