Professional Documents
Culture Documents
ثشكا :ئامار
قوناغا :ئيَكيَ
ثيشةكى 3 ......................................................................................................
2
ثيشةكى
طةلةك كيم راثورت لسة ظى بابةتى هايى كرن كو ئة بابةتة ئيَك ذ وان بابةتانة كو دظيت ثشتطرى ىلَ بيتة كرن ضونكى ئةظ
بابةتة باس لسة ر ذناظ ضونا 5هزار سظيال دكةت و ئةظ بابةتيَ من ظة يكولني لسة كري بشيوةكي طشتى باس ل وان كاراستا دكةت
ييَن جينوسايدتا حةلةبضة دا رويداين طةلةك هةلويستيَن جودا سةبارة ظي بابةتى هاتنة طوتن ذ ذ خراب ترين هةلويستا هاتية
طون ئةو ذيك يىَ بةرثرسيَ ليوا 42موشات (عةىل حةسةن ئةجمليد ) كو طوت (ب ضةكى كيمياوى دىَ هةمى (كوردان)
كوذم .كىَ دظيَت ئاخفتنةكي بيذيت هةر ض بيت بال بيَذيت ! ) و جظاتا نيظ دةولةتى طوهىَ خو دا وان ئاخنتنا .ئةم دى
بةحسا طوفتوطوا نةتوين ئيَطرتى و هةلويسى يرانىَ بو بةرذة وةنديىّ خوة
3
جوطرافى حةلةلبضة
ثاريزطةها حةلةبضة ئيَكة ذ باذيَريت هةرة طرنطيَت هةريَما كوردستانا باشور ,كو دكةفيتة ناظةراستا باكورىَ عرياقىَ و باشورىَ
هةريَما كوردستانىَ كو دكةفيتة لسةر دريَذيا هيَال ثلة 46ل اليىَ روذهةالتى و ل سةر هةر دوو هيَليَن بازنة ثانى ب ثلةيا 36-35ل
باكورى هةروةسا 83كيلو مةتر ل باشورىَ روذهةالتىَ باذيَرىً سليَمانيىَ كو روبةرىَ وىَ 1599كيلومرتيَن ضارطوشة ية ,ل دةمىَ كو
ثاريَزطةها حةلةبضة بةشةك بو ذ ثاريَزطةها سليَمانيىَ 39.9ذ سةدىَ يا وىَ ثاريَزطةهىَ ثيَك دئينات ,هةروةسا ب دريذيا 75
كيلومةترا هة ظ سنورة دطةل ئريانىَ و هةروةسا دةشتا شارةزوور كو ئيك ذ دةشتيَن هة رة ناظداريَت جيهانىَ دهيَتة نياسني ,كو
بةشك هةرة مةزن ذ ظىَ ثاريزطةهىَ ثيَك دهيَنت ,دةشتا شارةزوو ل روذئاظايىَ باذيَرَ حةلةبضة دةستثيَدكةت و ل روذهةالتىَ ناحيا
سورداش دووماهيك دهيَت ,و هةروةسا دريَذيا وىَ نيَزيكى 100كيلومةترا دبيت ,و ياطرنطة بهيَت زانني كو ذيَدةرىَ ذيانا
طةلةك ذ خةلكني ظىَ دةظةرىَ ب داهاتىَ ذ ظىَ دةشتيَظة طريداية,
ل ديظ فةرمانطةها ئامارا ثاريَزطةها حةلةبضة ل ساال 1977ز ذ ضوار طةرةكيَن سةرةكى ثيك دهات ئةو ذي (باموَك ,ثاشا ,
سةراى ,ثري مةحةمد) سةرمجىَ دانيشتويَن وىَ نيزيكى ()2411كةس بوون ذمارا وان خيَزانا ين ل وان طةرةكا ذ
( ) 3850خيَزانا ثيَك دهات ,ئانكو %37ذ دانشتويَن سنورىَ ئيدارةيا ظىَ دةظةرىَ ثيَك دهيَنات
ذمارا وان خانيَن اهلى و ين طريداى ب دةولةتىَ ظة ( )3628خانى بوون ل ديف خزمةتطوزاريت طشتى ذ ( )17قوتاخبانا و ()2
نةخوشخانا ثيَك دهات بةىلَ ئاماريَت ساال ( )1987سةرجةم دانشتويَن سنورىَ ئيدارةيا ظىَ ثاريَزطةهىَ ()115299كةس بني و
ئةظة زى % 11.12ذ سةرجةمىَ دانشتويَن ثاريَزطةها سيَمانىَ ثيَك دهينات ,ئانكو ل ناظبةرا ساال 1988-1977ريَذا دانشتويَن
ظىَ دةظةرىَ طةشة يةكا باش يا كرى ب ريَذا % 3.3هةر وسا ل ديظ هةمان ئامار ل وىَ ساليَدا كو ذمارا خانني هاتينة دورستكرن ين
اهلى و دةولةتىَ ين دناظ باذيَريدا نيَزيكى ()6008خانى بوون ,و ( ) 5506خانى ذاليىَ خزمةت طوزاريَن طشتى نة و ذ ()61
قوتاخبانا و (( )2نةخوشخانا) و ( )1بنطةهىَ تةندرستى ثيَك دهات ,ل ديظ دوماهيك ئامارا سةر ذميَرياريىَ كو دناظبةرا ساال
2013-1998دا هاتية كرن ذمارا دانشتويَن ظلى باذيَرى طةهشتية ( ) 186000كةسان و هةروةسان ذمارا مزطةفتا ل ظى
باذيَرى دطةهيتة ( )12مزطةفتا ل ديف دماهيك ئامارا سةر ذميَرياريىَ يا ل ساال .2013
4
خةلكىَ دانشتويَن ثاريَزطةها حةلةبضة ذيانا وان ب كاروباريت دوكانداريىَ و بازرطانيىَ و كشتوكاليىَ و كارمنديَن حكومةتيَ و
خودا نكرنا تةرشو تةواىل و كاروباريَت سة ر ثيان وهاتو ضو ل سةر سنوريَت ئريانىَ و طرتنا ماسيان ريظة دبن و هةردوو ئاينيَت
(كاكى) و (ئسالمىَ)سةرجةم دانشتو ثيَك ئيناية .ل ديظ ئامارا ذمارة ( ) 27يا روذناما ثيَشكفنت بةالفكرى كو ل سةر ( )6509كة
سان كرى بو ذيَك جوداكرنا رةطةزىَ وان كو ذ وان ()2249زةالم بون و هةروةسا ( )2103ذن بون و ( )1051كض بون و
( ) 1106كور بون كو زورينةيا خةليَكىَ ثاريزطةها حةلةلبضة ذ رةطةزىَ نيَر ثيَك هاتبون)1( .
ل روذا 1988/3/15ل دةمذميَر 8ي ئيَظاري هيَرشيَن ئريانيَ دةست ثيَكرن ,د ظي شةريَ دناظبةرا عيَراق و يرانيَ دا هيًزين
كوردستاني بةشداري نةكر ,تينَ هيزيَن عرياقي بةشداري دظي شةريدا كرن و هةر ذ دةست ثيكيًَ اليةنيَ كوردي نة رازي بوونا خو ل
سةر ظيَ شةري ديار كر ,بةليَ يرانيَ هةمي الين ئاطةدار كرن خو ئةطةر هيَزين كوردي بةشدار بن يان بةشدار نةبن ديَ هيَرشيَن
خو ئةجنام دةت ,بةليَ ئةطةر روليَ ئةظان اليةنان ثاراسنت و رزطاركرنا خةلكيَ بيت ,باشرتة ذ هنديَ خةلكيَ بيَ دةست هةالت
بكةظنة بنظيَ هيَرشا هةردوو وة التيَن درندة و زل هيَز يَن دووذمنيَت كورد ,ب تايبةتي ثارستنا خةلكيَ ئةظيَ دةظةريَ ذ هةر دةست
دريَذيةكا كوشتينَ ذ اليَ هيَزيَن ئرياني ظة ,هةرضةندة ل ويَ دةمي كوردستان ل وةرزيَ ئاداريَ بي ,ئةظة بي ئةطةريَ هنديَ هيَزيَن
خو دابهش بكت ل سةر دةظةريَن (هةورةمان) و (خورمال) و (سريوان) و (حةلةجبة) و (هاوار) ,ئةوهيًزيَن هيًرذ بهربني ل سنوريَن
(مةريوان ,ثاوة ,خوارويً ,دةربةدخيان ) بةرةف حةلةبضة ضوون و ئةو هيَزة طةهشنت خورمال و بةرةف ئةو ريَكا سرتاتيجي يا
دناظبةرا سليَماني و حةلةبضة دا ئةوا ثيكظة طريَدةت كو ئةو ذيك ثرا (زةلَمة ) ل سريوان بو .
ثشيت طشتنا وان ئةو ثرة ثةقاندن و ريَك ل هيَزيَن عيَراقي طرتن ,ئةظة بي ئةطةر برةظن و هاريكاري نةطةهينَ ,ئةظي بارو
دووخي نة جاركرن سانةهي خو ب دةست ظة بةردن ,ريَذاوان زيَدةتر بي ذ ثيَنج هزار سةربازا ,ب ظيَ ثيَنطاظيً باذيَريَ حةلةجبة
هةتة ثاراسنت .بيَ كو هيض ئةطةرةك هة بيت ريَكيَ ل (علي حسيَن عبيد ) بةرثرسيَ ليوا 42موشات ,كو سةر ثةرشتيا
5
دامةزراندنا راثةرينا مةزن يا ساال 1987ىَ دكر ل روذا 3/16هيَمن و ئارامي و دل خوشيَ ئةمسانيَ ئةظي باذيَرىَ ديَرين و شورةش
طيَر طرت ,بةس ذ بةر ئةزمونيت دانيشتويَت وىَ باذيَ ري يًت كةظن دزانني ديَ عيَراق توال خو ظةكت .
بةليَ د وىَ باوةريً دا بني ديَ ب ريَكا توث يان راجيمة يان فروكيَن توث هاظيَذ يان ذي ب موشةكيَن مةزن يَن دير هاظيَذ توث باران بكن
دةم طةهشتة 10:40سةرىَ سحارىَ و هةر ئارمىَ بةردةوامة وةك هةر روذةكا دي يا ئاساىَ خةلك دضوون بازاري ,بةلي ئةظ
ئازادية طةلةك نة ظةكيشا ثشيت ضةند دمذمريةكان فروروكيت رذميا عرياقي ئاطر ب سةر ئةمساني ظي باذيري دا باراند و باذي
ردا بةر موشةكني ويران كةر دةسثيَكيً توث باران كرنا طةرةكا (سةرا)كر ضونكي دامودةزطاييَ ظي باذيَري ل ظي طةرةكيَ بون .
مةبةست تا وان ئةو بو كو هةمي بةلطان ذناظ ب بن ثشتى دوماهيك هاتنا ظي ئةركى ثاشي هيَرش كرن سةر هةمي دةظةرين دي
ب شيوةكي درندانة توث باران كرنا وان دة ظةرا كرن ,فروكني هريش بةر ريك نة دا خةلك خو رزطار بكت ,ئانكو خاني خاني توث
باران كرن هةتا هةرفيبان و ثاشي دا سوذن ,ئةظ هريشة كرن بي كو هيض ريطريةك لظان هريشان بهيت طرتن ,طةل ظان هيَرشان
هندةك جاران هيَرش كرنة سة ر وان كةسان ئةوين كةلو ثةل د ظةطوهاسنت و ئةو كةس خةلكيَ يرانيَ و هندةك ماليت يراني و
ئة هريشني درندة هةتا دةمذمري 2ثشتى نيظرو بةردةوام بوون بيَ راوستيان و كوشيت و بريندار هةبوون ,ئةو كةسني شيان برةظن
بو ذدةرظةي باذيَري ضوون و ئةوين بيَ دةست هةالت و بي ترومبيل نة بوون و نةشيان ذ وان تونيال دةر كةن ئةوين هاتينة دروست كرن
ذ بو خو ثار اسنت ذ هيَرشيَن فروكاين يراني ئةو تونيلة بو وانا بينة جهيَ ثاراستينَ خةلكي باذيَري د ويَ باوةرييَ دابوون ديَ باذيَر
هيمن بيت راستة باذيَر هيمن بو بةلي تينَ بو ماوي دةمذمريةكي ئانكو رودانا دل تةزين ل دةم ذمري 3ثشتى نيظرو فروكني كيميا
هاظيذ ئةمسانيَ حةل ةبضة ب طازين كوذةك رةشاندن هةواييَ باذيري رةش و تاري و ديكالوي كر ,بيَهنا سريا و خيار و كةسكاتى و
فيقي بةالظ ر ئةو خةلكي ذ ئةطةريَ توث باراني ماين ض سوتنب يان ريندار بنب يان خو فةشارتنب ثشيت هافيتنا طازين كيمياي
طةلةك دةم نة ضوو ئةو ئةوان كةسان هةست ب به يَن تةنطييَ و سوتانا لةشي و سوربونا ضاظا كورة بوون و بيَهوش بون .
-1طازى خنكينةر (فوزوجني) ....طازيكى بيَ رةنط و بوني طيا و سةوزةي تازة ىلَ ديت كارتيكردني زور بة زووي (
دةبيت لةطةل بوني ئةم نيشانانة كوكة حاليت رشانوة و ذانة سةر هةناسةي كورت سوتانةوةي بوريةكانى هةناسة
-2طازي خويَن (سيانيك -اتروذين -كلورايت -سيانوذين )بوني بادةمي تالي ليَديَتو نيشانةكاني (ذانة سةر -
طيَذبون -زياد بوني هةناسة -سوربوني ليَيوورمةت)
6
-3ثورك هينةر (خةردةل -ئةرسينطةكان -طازة كانى ثيوة دةر ) طازةكى وشكة و بونى سريي ليًديت كارتيكردني
دريش خايةن دواي دوو سعت ثيسيت لةش سور دة بيت دواي دوو روذ ثيست ثوك هةل ئة هينى ثاشان دةبيت برين
-4ئةعساب (سارين و سومال )طازةكى ئاوة طري بوني شيوةي ميَوةية ئةطةر خاليس بيت بوني نية كارتيكر دني
دريذ خايةنة نيشانةكانى ,هاتنة وةي خاري ئاو دةم و لوت و ضاو ,ضاولةوربون ئةضيت و ميز كردني ال يرادي و ذانة
()2 سةر حالةتي رشانةوة )
حةلةبضة و هةلويستسَن دولةتيَن جيهانىَ.
سياسةت و بةرنامىَ دةولةتان سةبارت ريدانان و ريدانةكا سياسى و كومةالتى ,و سروشتى ل هة ر طوشة يكا
جيهانيَدا ل ديظ بةرذةوةنديَت ئة وان دةولةتان ريددةت ,كارةساتا بومبةبارانا حةلةبضة دكةظيتة هةمان بازنةدا
(-1هةلويستىَ ئيَكىَ ,زوربةيا دةولةتيَن جيهانىَ راستةخو بةحسىَ بومبة بارانا باذيَرىَ حةلةبضة دكر و دةولةتا
عيَراقىَ تاوانبار دكر.
-5هةلويستىَ ثيَنجىَ ,هيَرشيَن سياسى ل سةر دولةتا عيَراقىَ و خةمباربون بو هةلةبضة و دةولةتا ئسرايلىَ و
ئريانىَل سةر ظ َى ضةندىَ طةلةك رذد بوون).
بكورتى بةحسىَ هةلويستىَ دةولةتا ئريانىَ ,كو ئةو ب خو ذي ئيَكة ذ وان دةولةتا يَن كوردستان داطري كرين ,و ب
هرياتى دابزانني بوضى ئة ظ هةلويستة بةرامبةر دةولةتا عيَراقىَ هةبو)3(.
7
سياسةتا كومارا ئريانىَ سةبارةت كوردستانىَ و تايبةتى حةلةبضة.
ىل ل اليىَ ئايدلوذى و جيَوازى هةية دطةل سيستةمىَ ثاشايةتى
دولةتا ئريان َى دولةتةكا كومارى و ئيسالميية بة َ
سةبارة ت ب سياسةتا ل ناظا ئريانىَ و ب طشتى ئة نةتةويَن ل ناظا دةولةتا ئريانيدا كوردان ذي هةمان سياسةت
وريَبازا ثاشايةتيىَ هةية و ئة ظ دةولةتة ذ بلى كو هيَزا ويىَ يا سةربازى ضةك و تانك و توث و فروكة ل دذى خةلكىَ
كوردستانىَ و شورةشا كورستانىَ بكارئيناية و دةست هةالتا ئاينى و ضةك َى ئاينى ذي بكارئيناية ,ئةو سياسة و توندو
تيذيا دةولةتا ئريانىَ سةبارةت ب بومبة بارانا حةلةبضة و بةرامبةر دةولةتا عرياقىَ بكار ئيناية ذ اليىَ ئازادي
خوازي َى و دوستيني َى و خوشتظيياتيا كوردا و خةلك َى حةلةبضة نة بوون ,ئةظ دةولةتة بو ماوىَ 8ساالن د شةرةكىَ خوين
ريذيدا بوو دطةل عيَراقيدا دظى شةريدا بارىَ سةربازى كوشتى و برينداريَن زور هةبون هةروةسا ضةندين باذيَر و
هةروسا سةدان طوندين ئريانىَ ويَران كرن و ذ اليىَ ئابوريظة زيانةكا مةزن ب دةولةتا ئريانىَ كةفت و ذ اليىَ
سياسيفة ذ بلى شكةستن َى ض تشتيَن دى ب دةست نةكةفت ,ئايتوال خومينى ل دةم َى ئيمزاكرنا ثةياما دوماهيكا شةرى
اين جام زهر را مينوشم! دةولةتا ئريان َى دظيا بومبةبارانا حةلةبضة و كو ضةكةك بةرامبةر عيَراقىَ ب كار بينيت
وةكو ضةكةك سياسى و مةرةميَت خو ين تايبة دفيا بكار بينيت و هةروةسا دظيا ب ظى كارى كاريَ خو يىَ درندانة ل
كورستان َى ظةشرييت و هة روة سا خو وةك مروظ دوست و ئازادى خاست خو ب جيهانىَ بدة ت نياسني)3(.
ل 24ئادارىَ ل ساال 1988طوتةبيَذىَ نةتةويَن ئيَكطرتى راطةهاند كو سكرتيَرىَ نةتةويَن ئيَكطرتى دىَ تيمةكىَ بو ظةكولينىَ
دةربارةى بكارئينانا ضةكىَ كيمياى ل دذي سظيالن ريَكةت ئريانىَ ,ذمارةكا وةالتان ئةندام د ئةجنومةنا ئاسايشا نسف دةولةتى ذ وان
ذي ئةمريكا طةلةك هةولدان داكو سكيَرتيَرىَ نةتةويَن ئيَكطرتى رازيكة كو وىَ تيمىَ ريَنةكةت بو ئريانىَ و وى ذ بريارا وى
ثةشيَمان بكةن و ئةوان جةخت ل سة ر هندىَ كر ئةطةر وان تيمان بنهيَريت ئريانىَ طوفتوطويَن ئاشتيىَ ين دناظبةرا هردوو
وةالتاندا تيَك بدة تكو بريارة ل هةيظا بيهيَت دةستثىَ هيَت كرن ,هةر د هةمان روذ (ثريَز ديكوئيار) راطةهاند بةلطةيَن دورست
ل بةر دستني ئريانىَ يت هةين كو عيَراقىَ ضةكىَ كيمياى بة رامبة ذمارة كا زورا خةلكىَ بكار ئيناية و ذ وان ذي بارا ثرت خةلكيَن
8
سفيلن بةىلَ ئريانىَ ئة ك وتنيَت سكيَرتيَرىَ طشتى بةس نسنة و دظيَت ثيَنطاظةكىَ ب كريار باظيَذيت ثشتى راطةهاندنا سكيَرتيَرىَ
طشتى يىَ نةتةويَن ئيَكطرتى هةر ذ زو نةرازيبونا عيَراقىَ ل ديف خو دا ئينات و نامةكا توند بو سكيَرتيَرىَ طشتى يىَ نةتةويَن
ئيَكطرتى هنارت و د وىَ ناميَدا رةتكر كو باذيَرىَ حةلةبضة هاتبيت كيميا بارانكرن ض اليىَ عيَراقىَ ظة ,و طوت ئةم دوثات دكةين
كو ئريانىَ ضةند جاران ضةكىَ كيمياى ل بةروكيَن شةيدا بكارئيناية و هةروةسا هةتا نوكة ذي ل ناظ شةرو هيَرشني خودا بكار دئينيت و
(تارق عزيز ) دوماهيكا ناميَدا جةخت ل وىَ ضةند ىَ دكة ت كو طةىلَ مة بريار يا داىهةمى هيَز و شيانيت خو ل دذى داطريكةران و
هةروةسار تاوان كارا بكار بينيت ,ب هةر شيَوةكىَ عيَراقىَ بةرثرسايةتيا كيميا بارانا حةلةبضة ئيَخستة ستويىَ ئريانىَ سكيَرتيَ{ىَ
طشتى تيمةك ريَكرة ئريانىَ ل وىَ تيمىَ نةشيا سةرةدانا حةلةبضة بكةت ل 4نيسانىَ (تارق عزيز ) نةتةويَن ئيَكطرتى
ئاطةهدار كر كو ئريانىَ ل 30ئادارىَ ضةكيَن كيمياى ل دذى حةلةبضة بكار ئيناية ,و تيما نةتةويَن ئيكطرى دةمىَ ذ تارانىَ زفرين
ئيك سةر هاتنة ريَكرن بو ثايتةختىَ عيَراقىَ بةقداد ل ( )8تا ( )11بو بةري خودانا برينداريَت عيَراقى ,ل ( )25نيسانىَ راثورتا
وىَ تيمىَ هاتة ثيَشكيَشكرن بو ئةجنومةنىَ ئاسايشىَ كو تيَدا سكيَرتيَ رىَ طشتى هةستيَن خو دةربرى سةبارة ت بكارئينانا ضةكىَ
كيمياى ل شةرىَ ناظبةرا ئريانىَ و عيَراقيَدا كو تيَدا جةخت ل وىَ ضةندىَ كر كو روذ بو روذىَ ذمارةكا زورتر يا خةلكىَ مةدةنى دبنة
قوربانييَت ضةكيَن كيمياى ,ثزيشكيَن بسثور طةهشتنة وى ئةجنامى كو هيَزين ئريانىَ و هةروةسا خةلكىَ ئريانىَ ذ ئةطةرىَ طازا
(خةردةل ) و (دةمارةوة) بريندار بوينة و بوينة قوربانيَت وىَ طازىَ ,ئةظ طازة سكاال هندىَ ل سة ر هةية ل باذيَرىَ حةلةبضة و ل
( ) 31ئادارىَ ل بةرامبة خةلكىَ سظيل بكار هاتية .
ثشتى بورينا دوو حةفتيان ئةجنومةنىَ ئاسايش بريار دا كود وماهيك بو ضونا خو بةرامبةر يف بابةتى بدةت دياركرن,
ثشتى بورينا دوو حةفتيان ذ هيَرشا حةلةبضة ل ( ) 9طوالنىَ ئةجنومةنىَ ئاسايش ب زورينةيا دةنطا بريارةك ثةسةندكر و
ثيَداطرى ل سةر وىَ ضةندىَ كر كو ضةكىَ كيمياى هاتية كارئينان د جةنطا عيَراقىَ و ئريانيَدا ,بكارئينانا ضةكىَ كيمياى ذ اليىَ هةر
دوو وةالتان ظة شةهمزار كر ,بريارا ئةجنومةنىَ ئاسايش هند الواز و درةنط هاتة دان كو ئيَدى ض كاريطةريا خو نةبيت ثشتى ()3
حفتيا دةمىَ عرياقىَ هيَرشكرى سةر ئريانىَ دوبرة ضةكىَ كيمياى بكار ئينات و هةروسا طونديَن كوردان ذي كيميا باران كرن و ل
هةيظا تةموزىَ ل ساال (( ) 1988تارق عزيز ) ب ئاشكرى دانثيَداكر كو عيَراقىَ ضةكىَ كيمياى ل دذى ئريانىَ ب كار ئيناية و
هةروةس ا عيَراقىَ خةت ل وىَ ضةندىَ كؤ كو ئةو مافىَ رةواىَ عرياقىَ ية ,ضونكى ئريان ذي ضة كىَ كيمياى بكارئيناية و بانطةشةيا
وىَ ضةندىَ دكر كو ئريانىَ دةستثيَكىَ بكار ئيناية)4(.
9
( )1ب ض شيوا هةست ب هاتنو جونا هيزا مةزنا ئرياني نة هاتة كرن لسة رى هزراواندا نةبو كو ئةطةر حكومةتاى بظيت د
دةمى 24دةم ذميارا دا مةزنرتين هيز كومبكةت و رىَ بيخةت .
( )2طةلةك جارا حكومةتا ئريانىَ بو خابث ندنا هيزين عرياقىَ هيز كوم دكرن لسةر سنوةرةكى بةلي طةلةك و ل جهةكىَ
ديرت هريش دهاتة كرن سةر كو طةلةك ديربوو ل وى جهىَ هيز هاتنة كومكرن و دةنط و باسىَ بالظ بونا هيني
كومكرين .
( )3زظستان بو سارمايةكا طةلةك دذواربوو و ياا ساناهى نةبو وان هةمى بارةطاين ظة طوهيَزين .و ب وي جةستةى باوةرى
نةبو ن كو ئريان لظينى بكةت ل وان ناوضةين ضياى ين سار .
( )4وةكو بيَشرتمة طوتى كو 500 :ثيَشمةرطا شةر دكرن ب باشرتين ضةك ل وان سنورا دا بون ,ذ بلى وان هيزين
بةرطريى و بليطرين حيزبى و نيَزيكى 300 - 250كةسني ضةكدار هةبون .هةمى ضياين بلند دةورو بةرو بشتني خو
مكوم كربون ,زاتا باوةري ب خو هةبو كو ئةطةر ئريان هريشسةر وان دي هيَرشا وان شكينت ,ذ بلي هندىَ باوةر ب هندى
هةبوو كو هيزا (ينك) هاريكاريا هيَزىَ يرانيَ ناكن د شةري دا
( )5يا دياربوو كو ئةو طوت طوتك و ئةو ئاخفنت هاتينة طوتن كةتبني بةر كوهني حكومةتا عرياقىَ ئةوان ذي ئةو همي
تشت ب درةو قةمل دان الىَ دميوكراتا و ريك ب وان ندا كو هوسا ساناهي وان سنورا ظاال بكةن ضونكي لدةف عرياقى بتنىَ
ئةو طوت طوتكني ئريانىَ نة بو شاشكرنا هيزين عرياقىَ نة كو مذيلى شةرى سةركردايةتى بوو ,كارةساتا كيميا باران
كرنا هةلةبضة بةهارا - 1988شةوكةت حاجى مشري ل )5(. 108
ئةجنام
د ئةجنامىَ ظىَ جينو سايدىَ دا ثشتى بكار ينانا ضةكى كيمياوى ذ اليىّ سوثايىَ عرياقىَ يا بر نياس ب رذميا (بةعس) 5000هزار
سظـيل ذ ئةطةرىَ كيميا بارانى طيانىَ خو ذ دةست دان و نيزيكى 10000هزار كةسان برين دار بني ذ ئةطةرىَ ظىَ كيميا باراني و
برينىَ وان ذيك بشيوىَ جودا بني ئةظة ذيك ئيك ذ جينوسايدىَ هةرة مةزنىَ ب سةرىَ طةىلَ كود هتني بةىل ب خمابين ظة ئةظ
جينو سايدة نة هاتية ذاليىَ نةتةوين ئيطرتى نة هاتية نا س كرن ب جينو سايد ذ بةر ثةيوةنديىَ دناظ بةرا هةردوو وةالتني عرياق و
يرانىَ و هةتا نوكة ذيك ئةظ جينو سايدة ذ اليىَ نةتةوىً ئيك طرتى نة هاتية نيا سن ,و كاريطةريا ظي ضةكى كيمياى هيشتا لسة
خةلكى هةلةبضة هةي و هةر وةسا ئاخا وىَ بيهيز كرة بو ضاندنىَ ,بةىلَ نوكة دا حةلةبضة ئيكة ذ ثاريزطةهني هةرميا كوردستانىً
10
ذيَدةر
( )2ثةرتوك ,هةلَةبضة كارةساتى كيميابارانى ساىل , 1988ضاثا ئيَكىَ 2000هةولري ,نفيسةر :هةورةمان عةىل توفيق
,بةر ثةر 19-18-17
( )3ثةرتوك ,لةيادى هةلةبضة تا هةلواسنى سةدام ,ضاثا ئيَكىَ 2010/10/10نظيسة ,سةعى سةقزى قايشى ,بةرثةر
68-67-59
( )4ثةرتوك,هةلةبضة و ئةنفال لة بةلطة نامة نهينية كاني ئةمريكا ئامادةكرنا بةلطا و وةرطريان ,وريا
رمحاني,بةرثةر40-39-38-37
https://pmnews.se/?p=44410 ()5
( )6ثةرتوكا قوتا بييَن ثوال دةهىَ بنةرةت
11