You are on page 1of 248

‫كوردستانى ‪ -‬عرياق‬

‫َ‬ ‫حكومةتا مَ‬


‫هةريا‬
‫َ‬
‫ثةروةردى‬ ‫وةزارةتا‬
‫ِرَيظةبةريا طشتى يا ثر َوطرام و ضاثةمةنييا‬

‫ئةدةبى كوردى‬
‫َ‬ ‫زمان و‬
‫ب َو‬
‫هةشتى بنة ِرةت‬
‫َ‬ ‫ث َوال‬

‫دانانا‬
‫ليذنةكىَ ذ وةزارةتا ثةروةردىَ‬

‫بذارةكرن و ثيَداضوون و دا ِرشتنا هةردوو ثشكيَن ِريَزمان و ئةدةبىَ‬


‫شيَركو ئةحمةد حةويَز‬ ‫ياسين عوسمان حةسةن‬
‫محةمةد ئةحمةد محةمةد‬
‫ئة َلةمان ئةحمةد سةليم‬ ‫وراتيكس موَسيس سركيسان‬

‫ليذنةكىَ ذ ِريَظةبةريا طشتى يا ثةروةردا دهؤكىَ ذ زارىَ كرمانجييا خوارىَ ئيناية سةر زارىَ كرمانجييا ذوورى‬

‫‪ 1436‬مشةختى‬ ‫‪ 2015‬زايينى‬ ‫‪ 2715‬كوردى‬ ‫شةشى‬


‫َ‬ ‫ضاثا‬

‫‪1‬‬
‫سةرثةرشتيَ زانستي ييَ ضاثيَ ‪ :‬طه ياسين طه‬

‫سةرثةرشتيَ هونةريَ ييَ ضاثيَ‪ :‬عثمان ثيرداود كواز ‪ -‬سعد محمد شريف صالح‬

‫تايثست‪ :‬هالل عابد رمضان‬

‫ديزاين ‪ :‬هالل عابد رمضان‬

‫‪2‬‬
‫ث َيشةكى‬
‫هةريا كوردستان َى ‪ ،‬ب مةرةما بذارةكرن و ثيَداضوونا‬ ‫مَ‬ ‫وةزارةتا ثةروةردا‬
‫ثةرتووكا زمان و ئةدةب َى كوردى يا ثوَال هةشت َى بنة ِرةتى ‪ ،‬ليذنةك دانا ‪.‬‬
‫نَ‬
‫ثشكي ريَزمان و‬ ‫كارى خوَكر ‪ ،‬دةستكارى د هةردوو‬ ‫َ‬ ‫ليذنةي َى ذى دةست ب‬
‫نَ‬
‫منوونةيي زوَر ذ هةردوو‬ ‫ئةدةب َى كر ب تايبةت ثشكا ريَزمان َى ‪ .‬كو ِرستة و‬
‫يي زمان َى كوردى بكار ئيناينة ‪ .‬ثرتيا ِراهيَنانا طوَهو ِرينة ‪.‬‬ ‫زاريَن سةرةكى نَ‬
‫بزا كرينة كو هةردوو زارا وةك زمانةك َى ئيكطرتى بيَخيتة بةردةست ‪.‬‬
‫ستايي بةريَز ئةوة كو خوَ ماندى‬ ‫نَ‬ ‫هندى ئةرك َى مةزن لسةر مل َى ماموَ‬ ‫َ‬ ‫ذ بةر‬
‫بكةن و ب شيَوازةك َى تازة بابةتان بةرضا بكةن ‪ .‬دا قوتابى مفايى َ‬
‫ذى‬
‫نَ‬
‫اليةني ريَزمانا زمان َى خوَدا‪.‬‬ ‫وةرطرن و شارةزا بن د هةمى‬
‫دثشكا ئةدةب َى ذيدا طوهوَ ِرينةك ب سةر دير ِوكا ذيانا شاعريان و نظيسةران‬
‫وى ذيان َى ب جوَرةك َى وةسا‬ ‫يي َ‬ ‫اليةني طرنط نَ‬ ‫نَ‬ ‫هاتينة ‪ .‬بزا كرينة كو‬
‫يي طرنط نيشا بدةن ‪ ،‬هةر وةسا‬ ‫بةرضا كةن ‪ ،‬هوَكاريَن كارتيكرن َى نَ‬
‫هندةك شعر هاتينة طوهو ِرين و ييَت نوى ل شوينا وان هاتينة دانان ‪.‬‬
‫دةستكاريي وةسا تيَدا نةهاتينة كرن ‪ ،‬بتن َى هندةك بابةت‬ ‫نَ‬ ‫ثشكا خواندن َى ض‬
‫هندةكي نوى هاتينة دناظدا‪.‬‬ ‫نَ‬ ‫هاتينة الدان و‬
‫ستايي بةريَز دكةين كوَ مة ئاطةهدار بكةن‬ ‫نَ‬ ‫َ‬
‫داخوازى ذ ماموَ‬ ‫ل دوماهي َى‬
‫ب ريَكا ريَظةبةريا طشتى يا ثةروةرديَن خوَ بو هةر كيَماسيةك َى كو ل‬
‫ضاثي داهاتيدا ِراست‬ ‫نَ‬ ‫دةم َى وانة طوتنيَدا هةست ث َى دكةن ‪ ،‬دا بشيَني د‬
‫بكةين ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫زارى كرماجنييا ذوورى ِريَظةبةريا‬
‫ذ بوَ وةرطيرَ انا ظ َى ثةرتووك َى بوَ سةر َ‬
‫طشتى يا ثةروةردا دهوك َى لذنةكا تايبةت ذ ماموَستا و سةرثةرشتياريَن‬
‫ئةوى ليذن َى هةر ذ هةيظا‬
‫زمان َى كوردى ل ثاريَزطةها دهوك َى ثيَك ئينا ‪َ .‬‬
‫كارى خو كر و ب دلسوَزانة ئة ثةرتووكة‬‫َ‬ ‫ضريا ئيَك َى سالاَ ‪ 2009‬دةست ب‬
‫ىل هندةك بابةت وةك خو ماينة ب‬ ‫زارى كرماجنييا ذوورى‪َ .‬‬‫ئيناية سةر َ‬
‫زارى وى كةسى يان شاعرى خبو هاتينة طوتن يان‬ ‫تايبةت ئةويَن لسةر َ‬
‫بابةتي ريَزمان َى دكرماجنييا خواريَدا هةنة و دكرماجنييا ذووريدا‬
‫نَ‬ ‫هندةك‬
‫نينن ‪.‬‬

‫خودى ثشتةظان َى مة هةميان بيت ‪...........................‬‬


‫َ‬

‫َداضوونى‬
‫َ‬ ‫ليذنا بذارةكرن و ثي‬

‫‪4‬‬
‫‪‬ثشكا ِريَزمانىَ‪‬‬
‫‪ -1‬ناظ ذ اليىَ ِرةطةزيظة ‪.‬‬
‫‪ -2‬نيشانيَن تايبةتييَن نيَر و مىَ ‪.‬‬
‫ى ناسيار ‪.‬‬‫‪ -3‬ناظىَ نةناسيار و ناظ َ‬
‫‪ -4‬ناظىَ تاك و ناظىَ كوَ ‪.‬‬
‫‪ -5‬ناظىَ بضووككرى ‪.‬‬
‫‪ -6‬جهناظىَ كةسيَيىَ لكاو( د كرمانجييا ذووريدا )‬
‫‪ - 7‬جهناظىَ كةسيَيىَ لكاو (د كرمانجييا خواريَدا ) (‪)1‬‬
‫‪ - 8‬جهناظىَ كةسيَيىَ لكاو (د كرمانجييا خواريَدا ) (‪)2‬‬
‫‪ -9‬هةظا َلناظ ‪.‬‬
‫ى ضةوايى‪.‬‬ ‫‪ -10‬هةظا َلناظ َ‬
‫ى ضةوايى ‪.‬‬ ‫‪ – 11‬جوَريَن هةظا َلناظ َ‬
‫ى ضةوايى ‪.‬‬ ‫‪ -12‬ثلةييَن هةظا َلناظ َ‬
‫‪ -13‬هةظا َلناظىَ نيشانة ‪.‬‬
‫ى نيشانة‬ ‫‪ -14‬جهناظ َ‬
‫‪ -15‬جياوازييا هةظا َلناظىَ نيشانة و جهناظىَ نيشانة ‪.‬‬
‫‪ -16‬هةظالَكار‪.‬‬
‫‪ -17‬جوريَن هةظالَكارى ‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ -18‬طريَيا ناظى ‪.‬‬
‫‪ -19‬طريَيا هةظالَكارى ‪.‬‬
‫‪ -20‬طريَيا هةظا َلناظى‪.‬‬
‫‪ -21‬كارىَ تيَثة ِر و كار َى تيَنةثة ِر ‪.‬‬
‫‪ -22‬بةركار ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫( وانةيا ئ َي َ‬
‫كى )‬
‫اليى رةطةزيظة‬
‫نا ذ َ‬

‫ى وانةيا جوطرافيا دبةحسىَ ( سامانىَ طيانةوةر) يدا طوَت ‪-:‬‬


‫ماموَستاي َ‬
‫ى سامانىَ ضاندنىَ ‪ ،‬بةرىَ بنياتىَ ئابوورىَ وةلاَ تى‬
‫(( سامانىَ طيانةوةرى مل ب مل َ‬
‫ل كوردستانىَ ثيَك دئينن‪ ،‬دوو جوَريَن سامانىَ طيانةوةرى هةنة ‪ ،‬ئيَك ذ وان‬
‫ئةو طيانةوةرن كو مروَظ ب خودان دكةت و مفاى ذىَ وةردطريت ‪ ،‬يىَ دووىَ ئةو‬
‫طيانةوةرن ل دةشت و بيابان و ضيا دذين و مروَظ خودانىَ وان نينة ‪ ،‬ئةو ذى‬
‫دبيَذنىَ طيانةوةرىَ كويظى ‪.‬‬
‫جؤرىَ ئيَكىَ طيانةوةريَن كةهينة وةك ‪:‬‬
‫كاظر ‪ ،‬بةرخ ‪ ،‬بةران ‪ ،‬نيَرى ‪،‬‬
‫ِ‬ ‫(بزن ‪ ،‬ميه ‪ ،‬ثةز ‪ ،‬توشتير ‪ ،‬بةلندير ‪ ،‬طيسك ‪،‬‬
‫طا ‪ ،‬ضيَل ‪ ،‬طوَ َلك ‪ ،‬هةسث ‪ ،‬ماهين ‪ ،‬هيَستر‪ )..‬هةر وةسا با َلنديَن وةك‪( :‬مريشك‬
‫و ديكل و قاز و وةردةك و عةلوَك و طةلةكيَن دى) جوَرىَ ئيَكىَ ظةدطريت ‪ .‬شظان و‬
‫طاظان هندةك ذ وان طيانةوةران ب خودان دكةن‪ .‬مام ئاظدةل و خالىَ سيامةند ذى‬
‫طاظانيَن طوندىَ مةنة نازدارا دايكا هوَطرى بيَريظان و شيردوَشة ‪.‬‬
‫جوَرىَ دووىَ ‪ ،‬طيانةوةرىَ كويظيية وةك‪( :‬ئاسك و مامز ‪ ،‬هرض ‪ ،‬رويظى ‪ ،‬طورط ‪،‬‬
‫بةراز ‪ ،‬ثةزكويظى ‪ ،‬كيَظريشك ‪ ،‬كةو ‪ ،‬ثوَر و سويسك و طةلةكيَن دى) ‪.‬‬
‫ثيَدظيية طرنطى ب سامانىَ طيانةوةرى بهيَتة دان ‪ ،‬ضنكو طةشةكرنا وى سامانى‬
‫ئةطةرىَ ثيَشظةضوونا بارىَ ئابووريىَ وةالتى ية )) ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫بةرى‬
‫ئةو نظيسينا ل سةرى ‪ ،‬ذمارةكا ناظان تيَداية ‪ ،‬هةكة ب هويرى َ‬
‫اليى رةطةزيظة ذيَك جودانة ‪.‬‬
‫دى بينني ‪ ،‬كو ذ َ‬
‫َبدةينى َ‬
‫َ‬ ‫خو‬
‫رةطةزى نيرَ دهيَنة بكارئينان و ب ض رةنطان‬
‫َ‬ ‫تنى ب َو‬
‫هندك ذ وان ناظان َ‬
‫رةطةزى دى بكار بينني ‪ ،‬وةك ناظينَ ( طا ‪ ،‬بةران ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ئةم نةشيَني ب َو‬
‫هةسث‪ ،‬ديكل ‪ ،‬ئاظدةل ‪ ،‬سيامةند ‪ ،‬شظان ‪ ،‬طاظان ‪ ،‬باب ‪ ،‬خال ‪......‬‬
‫َذنى ( ناظينَ نيرَ ) ‪.‬‬
‫َرى ناظان دبي َ‬
‫هتد ) ئة جو َ‬
‫مى دهيَنة بكارئينان و تايبةتن ب‬
‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫هندةكينَ دى ذ وان ناظان ب َو‬
‫وى رةطةزيظة وةك ( بزن ‪ ،‬ميه ‪ ،‬توشتري ‪ ،‬بةلندير ‪ ،‬ضيَل ‪ ،‬نازدار‪،‬دايك‪،‬‬
‫مى ) ‪.‬‬
‫َذنى ( ناظينَ َ‬
‫َرى ناظان دبي َ‬
‫بيرَ يظان ‪ ،‬مريشك ) ئة جو َ‬
‫دى هندةك ناظان بينني كو د ئيَك دةمدا دشيَني ب َو‬
‫وى نظيسيندا َ‬
‫هةر د َ‬
‫هندى‬
‫خودانى دوو رةطةزانة ‪ ،‬ذبةر َ‬
‫َ‬ ‫مى بكاربينني ‪ ،‬ئانكو ئةو نا‬
‫نيرَ و َ‬
‫ناظى دوواليةن وةك ( مروَ – وةردةك – بةرخ – كاظ ِر –‬
‫َذنى َ‬
‫دبي َ‬
‫ئاسك – هرض – رويظى – طيسك – هيَسرت – كةو ‪ ...‬هتد ) ‪.‬‬
‫دى هندةك ناظينَ دى بينني كو ب بةر ض ذ وان ناظينَ بةرى نوكة‬
‫ىل َ‬
‫بة َ‬
‫بى اليةن ) وةك‬‫ناظى َ‬
‫َذنى ( َ‬
‫هندى دبي َ‬
‫َ‬ ‫ناكةظن و رةطةز نينة ‪ ،‬ذ بةر‬
‫دزارى كرماجنييا‬
‫َ‬ ‫( بةر – دةشت – ضيا – وةلاَ ت) و طةلةكينَ دى ‪ .‬ئةظة‬
‫مى‬
‫ناظى نيرَ يان َ‬
‫ىل دكرماجنييا ذووريدا ئةو نا ب بةر َ‬
‫خواريَدا ‪ .‬بة َ‬
‫دكةظن‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫هاريكاريياثةيظةكى‬
‫َ‬ ‫طةلةك جاران َ‬
‫دى شيَني هندةك ذوان ناظينَ دوو اليةن ب‬
‫َ‬
‫ضةندى دهيَنة ب كارئينان‬ ‫مى ‪ ،‬ئةو ثةيظينَ بؤ َ‬
‫ظى‬ ‫ناظى نيرَ يان َ‬
‫بكةينة َ‬
‫مى ‪ -‬ما ‪ -‬د َيهل (د َيل) ‪َ -‬‬
‫طؤل) وةك‪:‬‬ ‫ئةظةنة (نيرَ ‪َ -‬‬
‫بوَ مىَ‬ ‫بوَ نيَر‬ ‫ناظىَ دوو اليةن‬
‫مى كةو ‪ ،‬ماكةو‬
‫َ‬ ‫نيةكةو‬ ‫رَ‬ ‫كةو‬
‫َ‬
‫مى ‪ ،‬ديَهلة هرض ( ديَلة هرض )‬
‫هرضا َ‬ ‫نية هرض‬ ‫رَ‬ ‫هرض‬
‫مى‬
‫مى ‪ ،‬طيسكة َ‬ ‫طيسكا َ‬ ‫طيسكى ني‬
‫َ‬ ‫طيسك‬
‫مى‬
‫ثلنطى َ‬
‫َ‬ ‫مى ‪،‬‬
‫ثلنطا َ‬ ‫ني‬ ‫ثلنطى رَ‬
‫َ‬ ‫ثلنط‬
‫ديَهل ( ديَلة سةط )‬ ‫طةمبولة(طو ََلة سةط )‬
‫َ‬ ‫سةيى‬
‫َ‬ ‫سة (سةط )‬

‫دةستوور‪:‬‬
‫اليى رةطةزيظة دبيتة ضوار جَور ‪:‬‬ ‫نا ذ َ‬
‫ني دهَيتة بكارئينان ‪ .‬ئة‬
‫رةطةزى رَ‬
‫َ‬ ‫ناظى رَ‬
‫ني ‪ -:‬ئةو ناظة كو دبنياتدا بَو‬ ‫‪َ -1‬‬
‫َ‬
‫خوارى دطريت ‪:‬‬ ‫رى ناظى ‪ ،‬نَ‬
‫ئةظي‬ ‫جَو َ‬
‫نيينة وةك ‪ -:‬زةلاَ م ‪ ،‬كوِر ‪ ،‬مام ‪ ،‬خال ‪ ،‬باب ‪ ،‬برا ‪ ،‬ثسمام‪.‬‬ ‫نَ‬
‫كةسي رَ‬ ‫ناظى‬
‫أ‪َ -‬‬
‫شيكو ‪ ،‬لةزطني ‪ ،‬سيامةند ‪ ،‬نةوزاد‪.‬‬ ‫تايبةتى كوِران ‪ ،‬وةك ‪ -:‬رَ‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫ب‪َ -‬‬
‫ني ‪ ،‬وةك ‪ -:‬هةسث ‪ ،‬ديكل ‪ ،‬رَ‬
‫نيى ‪ ،‬بةران ‪.‬‬ ‫طيانةوةرى رَ‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫ج‪َ -‬‬
‫نَ‬
‫ثيشةيي زةلاَ مان وةك ‪ -:‬نانثَيذ ‪ ،‬شظان ‪ ،‬طاظان ‪ ،‬رةزظان‪.‬‬ ‫ناظى هندةك‬
‫د‪َ -‬‬

‫‪9‬‬
‫مى دهيَتة بكارئينان ‪ .‬ئة‬
‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫مى ‪ -:‬ئةو ناظة كو دبنياتدا بَو‬
‫ناظى َ‬
‫‪َ -2‬‬
‫خوارى دطريت ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ئةظي‬
‫َرى ناظى ‪ ،‬نَ‬
‫جو َ‬
‫كةسي ميَينة ‪ ،‬وةك ‪ -:‬دايك ‪ ،‬خويشك ‪ ،‬كض‪ ،‬دوَتةمام ‪ ،‬مةت‪.‬‬
‫نَ‬ ‫ناظي‬
‫أ‪ -‬نَ‬
‫هي َو ‪ ،‬ثةروين ‪.‬‬
‫تايبةتى كضان ‪ ،‬وةك ‪ -:‬نازدار ‪ ،‬شريين ‪ ،‬رَ‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫ب‪َ -‬‬
‫مى ‪ ،‬وةك ‪ -:‬ماهني ‪ ،‬بةلةندير ‪ ،‬بزن ‪.‬‬
‫طيانةوةرى َ‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫ج‪َ -‬‬
‫بييظان ‪ ،‬تةشى ريَس ‪ ،‬داثريك‪،‬‬
‫ثيشةيي ذنان ‪ ،‬وةك ‪ -:‬نانكةر ‪ ،‬رَ‬
‫نَ‬ ‫ناظى هندك‬
‫د‪َ -‬‬
‫بةربويك ‪.‬‬

‫مى دهيَتة بكارئينان وةك ‪ :‬قوتابى ‪،‬‬


‫ني و َ‬
‫ناظى دوواليةن ‪ :‬ئةو ناظة كو بَو رَ‬
‫‪َ -3‬‬
‫ماموَستا ‪ ،‬مروَ ‪ ،‬كوَتر ‪ ،‬كةو ‪ ،‬رَ‬
‫شي‬
‫مى ‪،‬‬
‫ني ‪َ ،‬‬
‫ثةيظي ( رَ‬
‫نَ‬ ‫ناظي دوواليةن ب هاريكارييا‬
‫ئةم دشيَني هندةك ذ وان نَ‬
‫مى ‪.‬‬
‫ني يان َ‬
‫رةطةزى رَ‬
‫َ‬ ‫ما ‪ ،‬ديَهل ‪ ،‬طو َ‬
‫َل ) بكةينة‬

‫بى اليةن ‪ -:‬ئةو ناظن كو سةر ب ض ذ وان هةر دوو رةطةزان ظة نينة و‬
‫ناظى َ‬
‫‪َ -4‬‬
‫دزارى‬
‫دبنياتدا رةطةز نينة وةك ‪( -:‬ضيا ‪ ،‬بةر ‪ ،‬دار ‪ ،‬هةنار ) هةر ضةندة َ‬
‫ني يان‬
‫رةطةزى رَ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫دانةثالدا ب بةر ئيَك ذ‬ ‫كرماجنييا ذووريدا ‪ .‬ئة جوَرة د‬
‫مى دكةظيت ‪.‬‬
‫َ‬

‫‪10‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫خوارى ديار بكة و بةرامبةر هةر ئيَكى‬
‫َ‬ ‫مى ذ ظان ناظينَ ل‬
‫ناظى نيرَ و َ‬
‫َ‬
‫بنظيَسة‪:‬‬
‫( هةسث – مريشك – نيرَ ى – ضيَل – برا – ماهني – خويشك–‬
‫بزن – ديكل – داثري – خالةت ‪ -‬باثري)‬

‫رِاهيَنان (‪) 2‬‬


‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬
‫‪ -1‬كةو ‪( :‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪ -2‬سةط ‪( :‬دوواليةنة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة )‪.‬‬
‫‪ -3‬هرض ‪( :‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-4‬رِويظى ‪( :‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-5‬شيرَ ‪ ( :‬دوواليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬مييَة )‪.‬‬
‫‪-6‬ميَش هنطظني ‪ ( :‬بيَاليةنة ‪ ،‬ميَية ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-7‬ضيَل ‪ ( :‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-8‬ئاسك ‪( :‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-9‬ضيا ‪ ( :‬دوواليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬مييَة )‪.‬‬
‫‪-10‬كاظ ِر ‪ ( :‬بيَاليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬دوواليةنة ‪ ،‬مييَة )‪.‬‬
‫‪-11‬ئيَكانة ‪ ( :‬مييَة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬دوواليةنة )‪.‬‬
‫‪-12‬بةر ‪( :‬دوواليةنة ‪ ،‬بيَاليةنة ‪ ،‬نيرَ ة ‪ ،‬مييَة )‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫(وانةيادووىَ )‬
‫مى‬
‫ني و َ‬
‫تايبةتي رَ‬
‫نَ‬ ‫نيشاني‬
‫نَ‬
‫رِستة ‪:‬‬
‫بابى ئازادى ئةندازيارة ‪.‬‬
‫‪َ -1‬‬
‫َندنطةهى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬خويشكا سةردارى ضوو خوي‬
‫خانييى من طةلةك مةزن و تازةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫‪ -4‬زةظييا بةرماال بةراظة ‪.‬‬
‫َكى هات ‪.‬‬
‫َستى تة ذ دهو َ‬
‫‪ -5‬دو َ‬
‫‪ -6‬دوَستا من طةلةك رِندو جوانة ‪.‬‬
‫‪ -7‬كو ِر َو ‪ ،‬خبوينن دا سةركةظن ‪.‬‬
‫َلى بدوَشة ‪.‬‬
‫خويشكى ‪ ،‬ضي َ‬
‫َ‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ -9‬كورة ‪ ،‬ئةم كارة مةكة ‪.‬‬
‫كضى ‪ ،‬وانةكانت ضاك خبويَنة ‪.‬‬
‫َ‬
‫‪ -10‬كورِينة ( كضينة ) ئةم كارة مةكةن ‪.‬‬
‫‪ -11‬ظى قةلةمى ب َو من بكرِة ‪.‬‬
‫دةفتةرى ب َو من بينة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫َ‬
‫وى كورِى كةوةك طرت ‪.‬‬
‫كضى كراسةك دورى ‪.‬‬
‫وى َ‬‫َ‬
‫‪ -12‬كارزانى شيظ خوار ‪.‬‬
‫نازدارى تةشى ريَست ‪.‬‬
‫َ‬

‫‪12‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني كو هندك ناظان نيشانةك‬
‫هةكة سةحا وان رِستةيان بكةين ‪َ ،‬‬
‫رةطةزى ناظى بزانني ‪:‬‬
‫َ‬ ‫دى شيَني ب وان نيشانا‬
‫ثيَظةية ‪ ،‬و َ‬
‫دبارى‬
‫َ‬ ‫ناظى ( باب ) هاتيية بةردان‬
‫(ى ) بسةر َ‬
‫‪ -1‬د رِستةيا ئيَكيَدا نيشانا َ‬
‫دى‬
‫رةطةزى ( باب ) نيرَ ة و دوى باريدا َ‬
‫َ‬ ‫دانةثالدا ( خستنة سةر ) ‪ ،‬ضنكو‬
‫( َى ) بسةرظة هيَتة بةردان ‪.‬‬
‫ىل د رِستةيا دوويَدا نيشانا ( ا ) بسةر ثةيظا (خويشك ) هاتيية‬
‫‪ -2‬بة َ‬
‫دى نيشانا ( ا )‬
‫(مى ) ية و د وى باريدا َ‬
‫ثةيظى َ‬
‫َ‬ ‫رةطةزى‬
‫َ‬ ‫بةردان ‪ ،‬ضنكو‬
‫بسةرظة هيَتة بةردان ‪.‬‬
‫‪ -3‬هةر وةسا د رِستةيا سيَييَدا ‪ ،‬ثةيظا (خانى) ‪،‬ضنكو ذ رةطةزيظة نيرَ ة‬
‫(خانييى من ) ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دبارى دانةثالدا ( َى ) وةرطرتيية و بووية‬
‫َ‬ ‫هندى‬
‫ذبةر َ‬
‫‪ -4‬د رِستةيا ضواريَدا ‪ ،‬ضنكو ثةيظا ( زةظى) ذ رةطةزيظة ميَية ‪ ،‬ذ بةر‬
‫دبارى دانةثالدا ( ا ) ثيَظة هاتيية نظيسني و بووية ( زةظييا بةر‬
‫َ‬ ‫هندى‬
‫َ‬
‫ماال)‪.‬‬
‫دى بينني كو ثةيظا‬
‫شةشى بكةين َ‬
‫َ‬ ‫َنضى و‬
‫‪ -5‬هةكة سةحا رِستةيا ثي َ‬
‫ىل ب َو دةست‬
‫مى دهيَتة بكار ئينان ‪ ،‬بة َ‬
‫( دوَست ) دوواليةنة ‪ ،‬ئانكو ب َو نيرَ و َ‬
‫دى ( َى ) بسةرظة هيَتة بةردان ‪،‬‬
‫دبارى دانةثالدا َ‬
‫َ‬ ‫وى ‪،‬‬
‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫نيشانكرنا‬
‫رةطةزى ثةيظا ( دوَست) نيرَ ة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دوستى سةردارى ) ئانكو‬
‫َ‬ ‫دى بيتة (‬
‫و َ‬

‫‪13‬‬
‫دى بيتة (دوَستا من ) ئانكو‬
‫دى نيشانا ( ا ) بسةرظة بةردةين و َ‬
‫مى ) َ‬
‫ب َو ( َ‬
‫رةطةزى ثةيظا (دوَست) لظيرَ َى ميَية ‪.‬‬
‫َ‬
‫‪ -6‬د رِستةيا حةفتيَدا نيشانا ( َو ) بسةر ثةيظا ( كو ِر ) هاتيية بةردان د‬
‫رةطةزى ( كو ِر ) نيرَ ة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫بارى بانطكرنيَدا (طازيكرن ) ‪ ،‬ضنكو‬
‫َ‬
‫هندى د‬
‫رةطةزى ( كض ) ميَية ‪،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫ىل درِستةيا هةشتيَدا ‪ ،‬ضنكو‬
‫‪ -7‬بة َ‬
‫بارى بانطكرنيَدا(طازيكرن ) نيشانا ( َى ) بسةرظة هاتيية بةردان ‪.‬‬
‫َ‬
‫بارى بانطكرنيَدا(طازيكرن )‬
‫‪ -8‬درِستةيا نةهيَدا هةر ثةيظا ( كورِ) د َ‬
‫نيشانا ( ة ) بسةرظة هاتيية بةردان و بووية ( كورِة ) و ثةيظا ( كض ) ذى‬
‫كضى ) ‪ .‬ئة‬
‫هةر د وى باريدا ( َى ) ثيَظة هاتيية نظيسني و بووية ( َ‬
‫ناظى‬
‫زارى كرماجنييا خواريَدا دهينة بكارئينان ‪ ،‬هةكة َ‬
‫هةر دوو نيشانة د َ‬
‫دى بيتة ( ينة )‬
‫بانطكرى ( ك َو ) بيت ‪ ،‬ئةو نيشان بو هةر دوو رةطةزا َ‬
‫وةك ‪:‬‬
‫دةهى ( كورِينة – كضينة‪ -‬ئةم كارة مةكةن )‬
‫‪ -9‬رِستةيا َ‬
‫رةطةزى‬
‫َ‬ ‫‪ -10‬د رِستةيينَ ذمارة يازدةدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ظى ‪ -‬ى ) ب َو‬
‫تاكى نيرَ َى نيَزيك هاتيية بكارئينان ‪ ،‬درِستةيا ( ظى قةلةمى ب َو من بكرِة)‪،‬‬
‫َ‬
‫َيى نيزيك‬
‫تاكى مي َ‬
‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫ظى ‪َ -‬ى ) هاتيية بكارئينان ب َو‬
‫ثاشى ( َ‬
‫رةطةزى (دةفتةر) ميَية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دةفتةرى ب َو من بينة) ‪ ،‬ضنكو‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫درِستةيا ( َ‬
‫تاكى نيرَ َى دوير ذى هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة( وى ‪ -‬ى ) د‬ ‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -11‬ب َو‬
‫رِستةيا ( وى كورِى كةوةك طرت ) هاتيية بكارئينان و هةظالَ َ‬
‫ناظى‬

‫‪14‬‬
‫كضى‬
‫وى َ‬ ‫يى دوير ‪ ،‬د رِستةيا ( َ‬ ‫مى َ‬ ‫تاكى َ‬‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫وى ‪َ -‬ى ) بو‬ ‫( َ‬
‫كراسةك دورى ) هاتيية بكارئينان ‪.‬‬
‫َريى‬
‫ِستى بو َ‬‫كارى ر َ‬‫َ‬ ‫‪ -12‬د رِستةيا ( كارزانى شيظ خوار ) ‪ ،‬ضنكو‬
‫رةطةزى نيرَ هاتيية بةردان و‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫هندى نيشانا (ى) بسةر َ‬ ‫تيَثةرِة‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫مى‬
‫رةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫ناظى‬
‫نازدارى تةشى ريَست ) بسةر َ‬ ‫َ‬ ‫نيشانا ( َى ) د رِستةيا (‬
‫َريى تيَثةرِة ‪ .‬دظيَت‬
‫كارى (ريَست ) بو َ‬
‫وى رِستةييَدا َ‬ ‫هاتيية بةردان ‪ .‬كو د َ‬
‫مى وةرناطريت ‪.‬‬ ‫ناظى (ك َو ) نيشانا نيرَ و َ‬
‫وى ذى بزانني كو َ‬ ‫َ‬
‫دةستوور‪:‬‬
‫زارى كرماجنييا ذووريدا ‪ ،‬ضةند نيشانةك هةنة بسةر ناظانظة دهيَنة‬ ‫د َ‬
‫مى ‪ .‬ئةو نيشان ب ظى رةنطى‬ ‫ناظى َ‬
‫ني و َ‬ ‫ناظى رَ‬
‫بةردان‪ ،‬بَو ذيَك جوداكرنا َ‬
‫دهيَنة بكارئينان ‪:‬‬
‫َ‬
‫دانةثالدا يان خستنة سةر ‪:‬‬ ‫بارى‬
‫‪ -1‬د َ‬
‫ىل تة)‪.‬‬
‫بابى من ) ‪ ( ،‬هةظا َ‬
‫ني دهيَتة بكار ئينان ‪ ،‬وةك ( َ‬ ‫أ‪ -‬نيشانا ( َى ) بَو رَ‬
‫مى دهيَتة بكار ئينان ‪ ،‬وةك ( كضا سةربةستى ) ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬نيشانا ( ا ) بَو َ‬

‫بارى بانطكرنيَدا (طازيكرن ) ‪ :‬بَو ( ني ) نيشانا ( َو ) دهيَتة بكار‬ ‫‪-2‬د َ‬


‫مى ) نيشانا ( َى ) دهيَتة بكار ئينان وةك‪:‬‬ ‫ئينان وةك ‪ :‬كوِر َو ‪ -‬بابَو ‪ .‬بَو ( َ‬
‫زارى كرماجنييا خواريَدا ‪ ،‬نيشانا ( ة ) بَو ( ني) دهيَتة‬
‫ىل د َ‬ ‫ىل ‪ .‬بة َ‬‫كضى ‪ -‬دةال َ‬
‫َ‬
‫مى دهيَتة بكارئينان وةك (‬ ‫بكار ئينان‪ ،‬وةك (كورِة ) و نيشانا ( َى ) بَو َ‬
‫مى نيشانا ( ينة ) دهيَتة بكارئينان وةك ‪:‬‬ ‫ني و َ‬ ‫يى رَ‬
‫ناظى كَو َ‬ ‫كضى ) ‪ .‬بَو َ‬
‫َ‬
‫كورِينة ‪ ،‬كضينة ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫دزارى كرماجنييا ذووريدا ئةظةنة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫مى‬ ‫‪ -3‬هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ب َو نيرَ و َ‬
‫تاكى نيرَ َى نيَزيك ‪.‬‬
‫( ظى ‪ -‬ى ) ب َو َ‬
‫َيى نيَزيك ‪.‬‬
‫تاكى مي َ‬
‫ظى ‪َ -‬ى ) ب َو َ‬
‫( َ‬
‫تاكى نيرَ َى دوير ‪.‬‬
‫( وى ‪ -‬ى ) ب َو َ‬
‫َيى دوير ‪.‬‬
‫تاكى مي َ‬
‫وى ‪َ -‬ى ) ب َو َ‬
‫( َ‬
‫َيى‬
‫مى بـ ( وان ‪ -‬ان ) ب َو كو َ‬
‫َزيكى نيرَ و َ‬
‫َيى ني َ‬
‫‪ -4‬ئـ ( ئةظان ‪ -‬ان ) ب َو كو َ‬
‫مى دهيَنة بكارئينان ‪.‬‬
‫دويريى نيرَ و َ‬
‫َ‬
‫ناظى تايبةت نيشانةيا‪:‬‬
‫‪َ -5‬‬
‫دى هيَنة بكارئينان وةك ‪:‬‬
‫مى َ‬
‫( ى ) ب َو نيرَ و ( َى ) ب َو َ‬
‫‪ -‬ب َو نيرَ ‪ :‬لةزطينى وانة نظيسى ‪.‬‬
‫شرينى ثةز دوَشى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫مى ‪:‬‬
‫‪ -‬ب َو َ‬

‫‪16‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫بارى دانةثالَدا ( خستنة سةر ) دا ‪ ،‬د رِستةياندا بكاربينة ‪،‬‬
‫ئةظان ناظان د َ‬
‫رةطةزى وانة بنظيسة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ثاشى‬
‫ئا ‪ -‬رِةز ‪ -‬ضا ‪ -‬رِووبار ‪َ -‬‬
‫مال‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫بارى بانطكرنيَدا د رِستةياندا بكار بينة ‪:‬‬
‫ئةظان ناظان د َ‬
‫الوان ‪ -‬ذن ‪ -‬كيذ ‪ -‬قوتابييان ‪ -‬خال‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫نيشانى‬
‫َ‬ ‫مى ض‬
‫ِةطةزى َ‬
‫َ‬ ‫دبارى دانةثالَدا ( خستنة سةر ) دا ‪َ ،‬‬
‫ناظى ر‬ ‫َ‬ ‫‪-1‬‬
‫وةردطريت ؟‬
‫نيشانى‬
‫َ‬ ‫ِةطةزى نيرَ ض‬
‫َ‬ ‫دبارى دانةثالَدا ( خستنة سةر ) دا ‪َ ،‬‬
‫ناظى ر‬ ‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫وةردطريت ؟‬
‫دزارى كرماجنييا‬
‫َ‬ ‫تاكى نيرَ بوو ‪،‬‬
‫‪-3‬دبارى بانطكرنيَدا ‪ ،‬هةكة نا َ‬
‫َ‬
‫دى كيشكى‬
‫نيشانى وةرطريت و د كرماجنييا خواريَدا َ‬
‫َ‬ ‫دى كيش‬
‫ذووريدا‪َ ،‬‬
‫وةرطريت؟‬
‫‪ -4‬هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ئةظان ‪ -‬ان ) و ( وان ‪ -‬ان ) ب َو ض دهيَنة‬
‫بكارئينان؟‬

‫‪17‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫تاكى نيَزيك و دوير دطةل ظان ناظان درِستةيةكيَدا‬
‫يى َ‬ ‫هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة َ‬
‫رةطةزى ناظان بنظيسة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫بكاربينة ‪ ،‬ثاشى‬
‫دةرطةه ‪ -‬كض ‪ -‬جاميرَ ‪ -‬ماهني ‪ -‬طوند‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬
‫‪ -1‬د دانةثالَدا (خستنة سةر ) دا ‪ ،‬نيشانا نيرَ و َ‬
‫مى ضيية ؟ منوونان ب رِستةظة‬
‫ب َو بينة ‪.‬‬
‫مى كيشكن ؟ منوونان ب‬
‫َريى تيَثةرِدا نيشانينَ نيرَ و َ‬
‫كارى بو َ‬
‫‪ -2‬درِستةيا َ‬
‫رِستةظة ب َو بينة ‪.‬‬
‫َيى نيَزيك ضيية ؟ منوونة ب رِستةظة ب َو بينة‬
‫تاكى مي َ‬ ‫‪ -3‬هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ب َو َ‬
‫‪.‬‬
‫تاكى نيرَ َى دوير ضيية ؟ منوونة ب رِستةظة ب َو بينة‪.‬‬ ‫‪ -4‬هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ب َو َ‬

‫‪18‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 6‬‬
‫شروَظةكرن ‪:‬‬
‫شظانى ثةز ضةراند ‪.‬‬
‫شظان ‪ -:‬ناظة ‪ ،‬تاكة ‪ ،‬بكةرة‪.‬‬
‫رةطةزى نيرَ ة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ى ‪ -:‬نيشانا‬
‫ثةز ‪ -:‬ناظة ‪ ،‬تاكة ‪ ،‬طشتيية ‪ ،‬بةركارة ‪.‬‬
‫َريى تيَثةرِة ‪.‬‬
‫‪-:‬كارى بو َ‬
‫َ‬ ‫ضةراند‬

‫ظان رِستةيان شروَظةبكة ‪-:‬‬


‫كضى نان خوار ‪.‬‬
‫‪-1‬ظى َ‬
‫َ‬
‫‪-2‬كضينة ‪ ،‬خبويَنن ‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫َيى)‬
‫(وانةياسي َ‬
‫ناظىَ نةناسيار _ ناظىَ ناسيار‬
‫تاكى نةناسيار‬
‫ناظى َ‬
‫أ‪َ -‬‬
‫دةرطةهى ماال مة ظةكر و هاتة ذوورظة‪.‬‬
‫َ‬ ‫كضى )‬
‫كضةكى ( كضيَك ‪َ -‬‬ ‫َ‬ ‫‪-1‬‬
‫كضيَك دةرطاى مالىَ ئيَمةى كردةوة و هاتة ذوورةوة ‪.‬‬
‫دةريايى )‬
‫َ‬ ‫ضاظى من ظيَكةفتى ‪ ،‬ئةز تووشى دةريايةكا ( دةريايَيك ‪،‬‬
‫دةمى َ‬
‫‪َ -2‬‬
‫خةم و كوَظانا بووم ‪.‬‬
‫ضيايى قةنديلى ‪.‬‬
‫بنارى َ‬
‫طوندى ) ل َ‬
‫َ‬ ‫‪ -‬ضووينة طوندةكى ( طونديَك ‪،‬‬
‫طوندى مة هةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كانيى ) خوَش ل‬
‫َ‬ ‫‪ -‬كانييةكا ( كانييةكى ‪،‬‬
‫َيى ) ل ئامسانى نيَضريةك طرتبوو ‪.‬‬ ‫هةلَويَيك ‪َ ،‬‬
‫هةلو َ‬ ‫‪ -‬ئةهلوَيةكى ( َ‬
‫ثةجنةرةيى ) ل ذوورا سةرى شكةستبوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -‬ثةجنةرةك ( ثةجنةرةييَك ‪،‬‬
‫ِستانى هشك بووية ‪.‬‬
‫وى دار َ‬
‫ِووى ) ل َ‬
‫‪ -3‬دار بةرِووةك (دار بةرِوويَك ‪ ،‬دار بةر َ‬
‫َذانى ) مروَ دشكةفتانظة د ذيا ‪.‬‬
‫َذانةكى ( روَذانيَك ‪ ،‬رو َ‬
‫َ‬ ‫‪-4‬رو‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى ب َو مة ديار بيت كو ‪:‬‬
‫هةكة رِستةيينَ ل سةرى ب هويرى خبوينني ‪َ ،‬‬
‫كضى ) د ئينني ‪،‬‬
‫ناظى ( كضةك ‪ -‬كضيَك ‪َ -‬‬
‫دةمى َ‬
‫‪ -1‬درِستةيا ئيَكيَدا َ‬
‫بتنى ية ‪ ،‬و ئةو كض ذى نةناسيارة ‪ ،‬و تاكة ذى ‪.‬‬
‫مةرةما مة كضةك َ‬

‫‪20‬‬
‫دةريايى )‬
‫َ‬ ‫دةمى دبيَذين ( دةريايةك ‪ -‬دةرياييَك ‪-‬‬
‫‪ -2‬درِستةيا دوويَدا َ‬
‫مةرةم دةرياية ‪ ،‬كو تاكة نةناسيارة ذى ئانكو هةردوونيشانة يان هةر دوو‬
‫نةناسياريى ثيَظةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫سيفةت تاكايةتى و‬
‫دى ضةند ناظةكينَ دى بينني كو‬
‫‪ -3‬هةر ب ظى رةنطى درِستةيينَ ديدا ‪َ ،‬‬
‫ب ريَز ثيَكهاتينة ذ ‪-:‬‬
‫طوندى‬
‫َ‬ ‫طوندةك ‪ ،‬طونديَك ‪،‬‬
‫كانيى‬
‫َ‬ ‫كانييةك ‪ ،‬كانيييَك ‪،‬‬
‫ئةهلوَيةك ‪ ،‬هةلَوَييَك ‪ ،‬هةلَو َ‬
‫َيى‬
‫ثةجنةرةيى‬
‫َ‬ ‫ثةجنةرةك ‪ ،‬ثةجنةرةييَك ‪،‬‬
‫نةناسياريى نيشا‬
‫َ‬ ‫تاكاتيى و هةم‬
‫َ‬ ‫بةراهيى هةمى هةم‬
‫َ‬ ‫ئة ناظة وةكى ئةويَن‬
‫نيشانةكى ثةيدابووية ‪ ،‬كو ثيَكهاتيية‬
‫َ‬ ‫د دةن ‪ .‬ئةو نيشادان ب هاريكارييا‬
‫ذ ( ة ك ‪ ،‬يَك ‪َ ،‬ى ) ‪.‬‬
‫ناظى ( داربةرِوو ‪ ،‬داربةرِووةك ‪ ،‬داربةرِوويَك‪،‬‬
‫‪-4‬درِستةيا ذمارة ( ‪ ) 3‬دا ‪َ ،‬‬
‫تاكايةتيى د دةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫نةناسياريى و‬
‫َ‬ ‫ِووى ) كو هةر مةرةما‬
‫داربةر َ‬
‫َذانى ) ناظةكة‬
‫ناظى ( روَذانةك ‪ ،‬روَذانيَك ‪ ،‬رو َ‬
‫‪ -5‬درِستةيا ذمارة ( ‪ ) 5‬دا ‪َ ،‬‬
‫ىل تاك نينة ‪ ،‬بةلكى ب هاريكارييا نيشانا‬
‫نةناسياريى نيشا د دةت ‪ .‬بة َ‬
‫َ‬
‫(ان) هاتيية كوَمكرن ‪ ،‬و نيشان كةفتيية دوماهيا ناظى ‪ ،‬و بةرى هاريكاريا‬
‫نةناسياريى هاتيية بكارئينان ‪ .‬ئانكو ئة نيشانة‬
‫َ‬ ‫نيشانا ( ة ك ) كو ب َو‬
‫ناظى تاك ‪.‬‬
‫ناظى ( ك َو ) ذيظة دهيَتة بةردان وةكى َ‬
‫بسةر َ‬

‫‪21‬‬
‫دةستوور‪:‬‬
‫نةناسياريى ‪،‬‬
‫َ‬ ‫زمانى كورديدا ‪ ،‬ذ بلى نيشادانا‬ ‫َ‬ ‫نةناسياريى د‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬نيشانا‬
‫ناظى ( ك َو ) ذى‬
‫تاكايةتيى ذى نيشا د دةت ‪ ،‬هةر ضةندة جارو بارا بسةر َ‬ ‫َ‬
‫دهيَتة بةردان ‪.‬‬
‫دى ئيَك ذ ئةظان وةرطريت ‪:‬‬ ‫نةناسياريى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬نيشانا‬
‫ناظةكى‬
‫َ‬ ‫‪،‬ى ) كو بسةر ناظيظة دهيَنة بةردان ‪ ،‬و دكةتة‬ ‫( ة ك ‪ ،‬يَك َ‬
‫نةناسيار و ب ظى رةنطى ‪:‬‬
‫دى نيشانا‬
‫أ ‪ -‬هةكة نا ب ثيتةكا نةبزويَن ب دوماهى هات ‪ .‬ئيَكسةر َ‬
‫( ة ك ‪ ،‬يَك ‪ ،‬ى َ ) بسةرظة هيَتة بةردان وةك ‪-:‬‬
‫ثياوى‬
‫َ‬ ‫ثياو = ثياوةك ‪ ،‬ثياويَك ‪،‬‬
‫دارى‬
‫دار = دارةك ‪ ،‬داريَك ‪َ ،‬‬
‫ب – هةكة نا ب ئيَك ذ ثيتينَ بزويَن ( ا ‪َ ،‬ى ‪ ،‬ى ‪َ ،‬و ‪ ،‬ة ) بدوماهى‬
‫هات ‪:‬‬
‫دى ناظبةندا ( ى ) دانينة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا وةك ‪:‬‬ ‫َ‬
‫ضيايى‬
‫َ‬ ‫ضيا ‪ +‬ى ‪ +‬نيشان = ضيايةك ‪ ،‬ضياييَك ‪،‬‬
‫يى‬
‫زى َ‬ ‫زى ييَك ‪َ ،‬‬ ‫زى يةك ‪َ ،‬‬ ‫زى ‪ +‬ى ‪ +‬نيشان = َ‬ ‫َ‬
‫يى‬
‫ماسى ‪ +‬ى ‪ +‬نيشان = ماسى يةك ‪ ،‬ماسى ييَك ‪ ،‬ماسى َ‬
‫يى‬
‫ثة ِر َو ‪ +‬ى ‪ +‬نيشان = ثة ِر َو يةك ‪ ،‬ثة ِر َو ييَك ‪ ،‬ثة ِر َو َ‬
‫شةيى‬
‫شة ‪ +‬ى ‪ +‬نيشان = شةيةك ‪ ،‬شةييَك ‪َ ،‬‬
‫ج – هةكة نا ب ثيتا بزويَن ( وو ) ب دوماهى هات ‪َ ،‬‬
‫دى ناظبةندا (و)‬
‫سى ( و ) لدويظ ئيَك بهينَ ‪،‬‬
‫ىل نابيت َ‬
‫دانينة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا‪ ،‬بة َ‬
‫يى الدةين وةك ‪:‬‬ ‫وى ( و ) َ‬ ‫دى َ‬‫ئةظجا َ‬

‫‪22‬‬
‫(‪)1‬‬
‫ِووى‬
‫بةرِوو ‪ +‬و ‪ +‬نيشان = بةرِووةك ‪ ،‬بةرِوويَك ‪ ،‬بةر َ‬
‫دى‬
‫ناظى نةناسيار‪،‬نيشانا (ان) يا كوَمكرنا ناظى وةردطريت و ئةو نيشان َ‬
‫‪َ -3‬‬
‫كةفتة دناظبةرا ناظى و نيشانا نةناسيارييَدا‪.‬وةك ‪:‬‬
‫كةسانى‬
‫َ‬ ‫كةس ‪ +‬ان ‪ +‬نيشان = كةسانةك ‪ ،‬كةسانيَك ‪،‬‬
‫نةناسياريى بسةر هةظالَناظيظة دهيَتة بةردان ‪ .‬وةك‪:‬‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬هندةك جارا نيشانا‬
‫درِستةيا ( جوانةك هاتة ذوور ) لظيرَ َى ثةيظا ( جوان ) هةظالَناظة و نيشانا‬
‫نةناسياريى ثيَظةية ‪.‬‬
‫َ‬

‫نظيسينى‬
‫َ‬ ‫سى (و)يا ثيَكظة يا جوان و يا ثةسةند نينة ‪ ،‬لةوا ب َو‬
‫ىل ضونكة نظيسينا َ‬
‫سى (و)يا هاتبا نظيسني ‪ ،‬بة َ‬
‫(‪ )1‬دظيا ب َ‬
‫(و)يةك دهيَتة الدان ‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫ناظى ناسيار‬
‫ب‪َ -‬‬
‫((دارةكة زوَر بلند بوو ‪ ،‬كةس ذ مة نةشيا بضيتة سةرى ‪ ،‬باخةوانةكة‬
‫ىل كردةوة ‪ ،‬هةر وةسا ل دار هةرميَكة‬ ‫خوَى هةنارة شريينةكةى بَو مة َ‬
‫ىل كردينةوة ‪.‬‬ ‫هةلووذةكة هةنديَكى بَو َ‬ ‫( دار هةرميَيةكة ) و لة َ‬
‫َرى رِونشتني و دةستمان كرد‬‫ميوةكامنان بردو ضووينة سةر كانييةكة ‪ ،‬ل وي َ‬
‫بة ميوة خواردن ‪ ،‬ئاوى كانييةكة طةليَك سارد بوو ‪ ،‬تةنانةت باديية دوَكةى‬
‫( دوَيةكةى ) كة لة ناو ئاوةكة دانرا بوو سارد و تةزى ببوو ‪.‬‬
‫ثال كةوتبوو بةرامبةر‬ ‫جوَتيارى براى باخةوانةكة لة ذيَر داربةرِووةكةدا َ‬
‫ضياكة ( ضيايةكة ) و تةماشاى ئيَمةى دةكرد و خوَزى ئةوةى دةخواست كة لةو‬
‫ىل دةركةوت ‪ ،‬ويستمان بيكوذين‪،‬‬ ‫رِوينشتنة لة مَ‬
‫طةلان بوواية ‪ ،‬ل ثِر ماريَكمان َ‬
‫مارة بوَى دةرضوو ‪ ،‬لة دةستمان رِزطارى بوو ))‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني كو هذمارةكا‬
‫دةقى هاتيية نظيسني ل سةرى ‪َ ،‬‬
‫دخواندنا وى َ‬
‫ناظان خيضةك ل بن هاتيية كيَشان ‪ ،‬بوَضى خيضةك ل بن وان ناظان هاتيية‬
‫كيَشان؟ ضنكو هةر ئيَك ذ وان نيشانةكا تايبةتى بسةرظة هاتيية بةردان ‪،‬‬
‫مةبةستةكى دةربربِيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دا‬
‫ب َو منوونة هةكة سةحا ناظينَ ‪:‬‬
‫َوى (‬
‫( دارةكة ‪ ،‬باخةوانةكة ) بكةين د بنياتدا ئة هةر دوو ناظة د شي َ‬
‫دار‪ ،‬باخةوان ) دا بوون ‪ ،‬و ل دوماهيا هةر دوو ناظان ثيتةكا نةبزويَن‬
‫هندى دا بكةينة ( دارةكة‪،‬‬
‫هةية‪ ،‬مة ذى نيشانا ( ةكة ) بسةرظة بةردا ‪ ،‬ب َو َ‬
‫باخةوانةكة ) ‪.‬‬
‫ديارة جياوازيةك د ناظبةرا ( دار ‪ ،‬دارةكة ) و ( باخةوان ‪،‬باخةوانةكة ) دا‬
‫َرى داران‬
‫ناظةكى طشتيية ‪ ،‬و ذ هةمى جو َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى ( دار )‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫هةية ‪ ،‬ب َ‬
‫َرى دارةكا ديار و ئاشكةرا و ناسيار دةست نيشان ناكةت‪،‬‬
‫دطريت و جو َ‬
‫دارةكى دةست نيشان دكةت كو بةرى نوكة لنك مة يا‬
‫َ‬ ‫ىل ( دارةكة )‬
‫بة َ‬
‫ئاشكةرا و ديار و ناسيار بوو ‪.‬‬
‫دارةكى ضيت كو بةرى‬
‫َ‬ ‫دى هزرا مة ب َو‬
‫دةمى دبيَذين ( دارةكة ) ئيَكسةر َ‬
‫َ‬
‫نوكةمة نياسية و دزانني كيشكة ‪ ،‬ئةظجا نيشانا ( ة كة ) ئةو نا ب َو مة‬
‫ناظةكى ناسيار ‪ ،‬هةر وةسا ( باخةوان ‪ ،‬باخةوانةكة ) ذى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كرة‬
‫هةرمى ) ب ثيتا‬
‫َ‬ ‫ناظى ( دارهةرميَكة ‪ -‬دار هةرميَيةكة ) كو دبنياتدا ( دار‬
‫َ‬
‫ناظةكى ناسيار ‪،‬‬
‫َ‬ ‫بزويَن ( َى ) بدوماهيى هاتيية و ب نيشانا ( ة كة ) مة كرة‬

‫‪25‬‬
‫ىل ضنكو ئةو نا وةكى مة طوَتى ب ثيتةكا بزويَن ب دوماهى هاتيية ‪،‬‬ ‫بة َ‬
‫نيشانى تيَدضيت و دبيتة ( هةرميَكة )‪ .‬يانذى‬
‫َ‬ ‫هندى ( ة ) يا دةسثيَكا‬
‫ذ بةر َ‬
‫دى بيتة‬
‫نيشانى و َ‬
‫َ‬ ‫ثيتا ( ى ‪َ ) y -‬‬
‫دى بيتة ناظبةند و كةظيتة دناظبةرا ناظى و‬
‫( دارهةرميَيةكة ) هةر ب ظى رةنطى ناظينَ ‪:‬‬
‫باديية دوَكة يان باديية دوَيةكة‬
‫ضياكة يان ضيايةكة‬
‫ىل ضنكو ئةو‬ ‫ناظى ناسيار ‪ ،‬بة َ‬
‫هةر ئيَك ذ وان ب نيشانا ( ة كة ) بووينة َ‬
‫ضةندى ( ة )‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫نا د بنياتدا ب ثيتةكا بزويَن ب دوماهى هاتينة ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫دى ثيتا ( ى ) وةك‬ ‫دى هيَتة الدان يانذى َ‬ ‫يا دةسثيَكا نيشانا ( ة كة ) يان َ‬
‫ناظبةند كةفتة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا ‪.‬‬
‫دةمى د‬
‫ناظةكى ب ثيتا بزويَن ( ى ) بدوماهى هاتبيت ‪ ،‬وةك ( كانى ) َ‬ ‫َ‬ ‫هةر‬
‫دى ثيتا ( ى )‬
‫دى نيشانا ( ة كة ) بسةر ظة بةردةين و َ‬ ‫ناظةكى ناسيار َ‬
‫َ‬ ‫كةينة‬
‫وةك ناظبةند دانينة د ناظبةرا ناظى و نيشانيَدا ‪ ،‬ئانكو ثيَدظيية ناظبةندا ( ى )‬
‫بكةظيتة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا وةك ‪:‬‬
‫دى بيتة كانييةكة‬‫كانى َ‬
‫دى بيتة ماسييةكة‬‫ماسى َ‬
‫ناظى ( هةلَووذةكة ) كو دبنياتدا ( هةلَووذة ) ية و ب ثيتا بزويَن ( ة ) ب‬ ‫َ‬
‫ناظةكى ناسيار ب هاريكاريا نيشانا ( ة كة)‪،‬‬
‫َ‬ ‫دةمى د كةينة‬
‫دوماهى هاتيية ‪َ ،‬‬
‫َكى ذ هةردوو بزو َينينَ ( ة ) ال دةين ‪.‬‬‫دى ئي َ‬
‫َ‬
‫ناظى ( دار بةرِووةكة ) ئة ناظة د بنياتدا ب بزويَنا ( وو ) ب‬ ‫هةر وةسا َ‬
‫ناسياريى بسةرظة بةردةين ‪،‬‬
‫َ‬ ‫دةمى نيشانا ( ة كة ) يا‬
‫دوماهى دهيَت ‪َ ،‬‬

‫‪26‬‬
‫سى‬ ‫دى ناظبةندا ( و ‪ ) w -‬دانينة دناظبةرا نا و نيشانيَدا ‪ ،‬بة َ‬
‫ىل نابيت َ‬ ‫َ‬
‫يى الدةين ‪.‬‬
‫وى ( و ) َ‬
‫دى َ‬
‫( و ) لدويظ ئيَك بهينَ ئةظجا َ‬
‫ىل دةركةوت‪،‬‬
‫هةر د دةقيدا رِستةيةك ب ظى رةنطى هاتيية ( لة ثرِماريَكمان َ‬
‫بوى دةرضوو ) ‪.‬‬
‫ويستمان بيكوذين ‪ ،‬مارة َ‬
‫ناظةكى ناسيارة ‪ ،‬كو ب نيشانا ( ة ) بووية‬
‫َ‬ ‫ناظى ( مارة )‬
‫ظى رِستةييَدا َ‬
‫د َ‬
‫ناسيار ‪ ،‬ئة (ة ) ية ذى نيشانا ناسياريا ناظيية‪ ،‬و ضيَدبيت كورتكرنا‬
‫نيشانا ( ة كة ) بيت ‪.‬‬
‫ناظةكى ناسيار ب نيشانا‬
‫َ‬ ‫ناظى ناسيار هةر تاك نةبيت‪ ،‬بةلكى هةر‬
‫ضيَدبيت َ‬
‫دى كةفتة دوماهيا ( ة كة ) و ئةو نا‬
‫(ان ) بهيَتة كوَمكرن و ئة نيشانة َ‬
‫ناسيارى ك َو ‪ ،‬وةك درِستةيا ( ميوةكامنان بردو ضووينة‬
‫َ‬ ‫ناظةكى‬
‫َ‬ ‫دى بيتة‬
‫َ‬
‫سةر كانييةكة ) دةركةفتيية ‪.‬‬
‫ناسياريى دكةفتة سةر هةظالَناظى ‪ ،‬ل ظيرَ ى ئةو‬
‫َ‬ ‫طةلةك جاران نيشانا‬
‫ناظةكى ناسيار هيَتة دانان‬
‫َ‬ ‫ناظى دطةل هةظالَناظى دهيَت ‪ ،‬هةر َ‬
‫دى ب‬ ‫َ‬
‫ىل كردةوة )‬
‫وةك د رِستةيا (باخةوانةكة خوَى هةنارة شريينةكةى ب َو مة َ‬
‫ناسياريى كةفتيية سةر هةظالَ َ‬
‫ناظى‬ ‫َ‬ ‫دةركةفتيية ‪ ،‬لظيرَ ى نيشانا ( ة كة ) يا‬
‫ناظةكى‬
‫َ‬ ‫دى بيتة‬
‫ناظى ( هةنار ) ذى َ‬ ‫ناظى ( هةنار ) ئةظجا َ‬
‫( شريين ) نة َ‬
‫ناسياريى يا ب هةظالَناظيظة ‪ .‬ب َو زانني نيشانا‬
‫َ‬ ‫ناسيار‪ ،‬هةر ضةندة نيشانا‬
‫( ة كة ) دكرماجنييا خواريَدا دهيَتة بكار ئينان ب َو ناسياركرنا ناظان ‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫دةستوور‪:‬‬
‫ناظى ناسيار ناظةكة رامان و مةرةما تشتةكى دةردئيَخيت و ب ناسيارى د‬
‫َ‬
‫ناظةكى‬
‫َ‬ ‫دةتة دياركرن ‪ ،‬ب ساناهى ذ هةظجوَريَن خَو جودا دكةت ‪ ،‬ضنكو‬
‫دياركريى ناسيار دةردئيَخيت ‪.‬‬
‫َ‬
‫(‪)1‬‬
‫ناسياريى دكرماجنييا خواريَدا ( ة كة ) ية و ب ظى رةنطى‬
‫َ‬ ‫نيشانا سةرةكى يا‬
‫دهيَتة بكار ئينان ‪.‬‬
‫‪ -1‬هةكة نا ب ثيتةكا نة بزويَن بدوماهى هات ‪،‬ئيكسةر َ‬
‫دى نيشانا‬
‫( ة كة ) بسةرظة بةردةين ‪.‬‬
‫دى ( ة ) يا دةسثيَكا‬
‫‪ -2‬هةكة ل دوماهيا ناظى بزويَنا ( ا ‪َ ،‬و ‪َ ،‬ى ) هةبيت يان َ‬
‫دى ثيتا ( ى ‪ ) y -‬وةك ناظبةند دانينة دناظبةرا ناظى‬
‫( ة كة ) الدةين ‪ ،‬يان َ‬
‫و نيشانيَدا ‪.‬‬
‫دى دناظبةرا ناظى و‬
‫‪ -3‬هةكة ناظةك ب بزويَنا ( ى ) بدوماهى هات َ‬
‫نيشانيَدا ثيتا ( ى ‪ ) y -‬وةك ناظبةند هيَتة دانان ‪.‬‬
‫‪ -4‬هةكة ل دوماهيا ناظى ثيتا بزويَن ( وو ) هةبيت ‪ ،‬دى ثيتا (و ‪)w -‬‬
‫وةك ناظبةند دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا هيَتة دانان ‪.‬‬

‫(‪ -1 ) 1‬هةمى ناظينَ تايبةتى ناسيارن وةك ‪ :‬كةركوك ‪ ،‬ئازاد ‪ ،‬ثةروين ‪.‬‬
‫‪ -2‬هةر وةسا نا ب ضةند رةنطينَ دى دبيتة ناسيار ‪:‬‬
‫دى بيتة ناسيار وةك ‪:‬‬ ‫ناظى نيشانة هات َ‬ ‫أ ‪ -‬هةر ناظةك هةكة دطةل هةظالَ َ‬
‫ذنى تةشى ريَستيية ‪.‬‬
‫ظى َ‬ ‫كارى خ َو كريية ‪َ ،‬‬ ‫لاَ‬
‫كضى دةرس نةخوانديية ‪ ،‬ظى زة مى َ‬ ‫ظى َ‬ ‫َ‬
‫ل ظيرَ ى ناظينَ (كض ‪ ،‬زةالم ‪ ،‬ذن ) ناظينَ ناسيارن ‪.‬‬
‫ناظى‬
‫دى ب َ‬
‫جهناظةكى كةسى سةربةخ َو َ‬
‫َ‬ ‫ناظةكى تايبةتى يان‬
‫َ‬ ‫بارى دانة ثالَدا بوو ( خستنة سةر ) ب َو‬
‫ب ‪ -‬هةكة نا د َ‬

‫ناسيار هيَتة دانان وةك‬

‫‪28‬‬
‫ناسياريى‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬هةكة ل دوماهيا ناظى ثيتا بزويَن ( ة ) هةبيت ‪ ،‬دى نيشانا‬
‫نيشانى‬
‫َ‬ ‫دى ئيَك ذ بزويَنا ( ة ) يا ناظى يان يا‬
‫بسةرظة بةردةين و َ‬
‫الدةين‪.‬‬
‫ناسياريى دهيَتة بكارئينان كو ضيَدبيت‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬طةلةك جارا نيشانا ( ة ) ب َو‬
‫كورتكرنا ( ة كة ) بيت ‪ ،‬وةك ‪:‬كورِة هات ‪ ،‬كضة شووى كرد ‪.‬‬
‫ناظى ناسيار ب نيشانا ( ان ) دهيَتة كوَمكرن ‪ ،‬كو دكةفتية دوماهيا‬
‫‪َ -7‬‬
‫نيشانى ‪.‬‬
‫َ‬
‫‪ -8‬هةكة هةظالَناظةك لدويظ ناظةكى هات ‪َ ،‬‬
‫دى نيشانا ( ة كة ) كةظيتة‬
‫يى ناسياربيت ‪ ،‬ئة ضةندة د كرماجنييا‬ ‫سةر هةظالَناظى و ئةو نا ذى َ‬
‫دى َ‬
‫خواريَداية ‪.‬‬
‫ناظى تايبةتى ‪.‬‬
‫ناسياريى ناضيتة سةر َ‬
‫َ‬ ‫‪ -9‬نيشانا‬

‫‪29‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫دظان رِستةياندا ناظينَ نةناسيار بطوه َورِة ب َو ناظينَ ناسيار ‪:‬‬
‫‪ -1‬ئازاد دةرطايةكى كردةوة ‪.‬‬
‫‪ -2‬كتيَبيَكم ب َو بكرِة ‪.‬‬
‫َنى ماموَستاييَك ضريوَكيَكى ب َو خويَندكاران خويَندةوة‬
‫‪ -3‬دوي َ‬
‫‪ -4‬ثةريزاد سيَويَكى خوارد ‪.‬‬
‫‪ -5‬نةوزاد وانة دةخويَنيَت ‪.‬‬
‫‪ -6‬كوريَكم ديت ‪.‬‬
‫‪ -7‬قةليَك سةلكة ثةنرييَكى بة دةنووك هةلطرتبوو ‪.‬‬
‫‪ -8‬ثار كضةك بة يةكةم دةرضوو ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫يى ناسيار ‪ ،‬هةر طوه َورِينةكا‬
‫تاكى نةناسيار بكة ك َو َ‬
‫دظان رِستةياندا ناظان ذ َ‬
‫دكةفتة رِستةيان ضيَكة ‪-:‬‬
‫‪ -1‬كراسيَكى جوامن كرِى ‪.‬‬
‫‪ -2‬برادةريَكم هات و سةرى ليَدام ‪.‬‬
‫‪ -3‬ديَييَك ئاوةدان دةكةنةوة ‪.‬‬
‫‪ -4‬كابرايةك رةزيَكى كيَال ‪.‬‬
‫‪ -5‬رِاوكةريَك كةويَكى طرت ‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬

‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬


‫تاكى نةناسيارة )‪.‬‬
‫كؤيى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(تاكى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬رستةيةك ‪:‬‬
‫كؤيى نةناسيارة )‪.‬‬
‫تاكى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(تاكى نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-2‬كورِةك ‪:‬‬
‫تاكى ناسيارة )‪.‬‬
‫كؤيى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(كؤيى نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-3‬روبارةكان ‪:‬‬
‫كؤيى ناسيارة )‪.‬‬
‫تاكى نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(تاكى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-4‬هةلةجبة ‪:‬‬
‫تاكى نةناسيارة )‪.‬‬
‫كؤيى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(تاكى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-5‬طوند ‪:‬‬
‫تاكى ناسيارة )‪.‬‬
‫كؤيى نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(كؤيى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-6‬الوان ‪:‬‬
‫تاكى نةناسيارة )‪.‬‬
‫تاكى ناسيارة ‪َ ،‬‬
‫(كؤيى نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫‪-7‬مةتني ‪:‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫ناظةكى نةناسيار ورِستةيان‬
‫َ‬ ‫ناظةكى ناسيار هةبيت بكة‬
‫َ‬ ‫دظان رِستةياندا هةر‬
‫بنظيسة ظة ‪-:‬‬
‫‪ -1‬جانتاكةم دؤزييةوة ‪.‬‬
‫‪ -2‬ثةثوولةكة لة سةر طولَةكة نيشتةوة ‪.‬‬
‫‪ -3‬ضاوم بة ثياوةكة كةوت ‪.‬‬
‫‪ -4‬ريَيةكةمان قريتاو كرد ‪.‬‬
‫‪ -5‬دارستانةكة سووتا ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬
‫منوونة ‪:‬‬
‫ضيَل ‪ ،‬ضيَلةك ‪ ،‬ضيَليَك ‪ ،‬ضيَلةكة ‪ ،‬ضيَلةكان‬
‫خوارى وةك منوونا ل سةرى بنظيسة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ئةظان ناظينَ‬
‫ضرا ‪،‬مانط ‪ ،‬ماسى ‪ ،‬زانك َو ‪ ،‬ئاطر ‪ ،‬ثيَل ‪ ،‬كوتر‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 6‬‬
‫شرؤظةكرن ‪:‬‬
‫‪ -1‬بيرَ يظانةكة مةرِةكانى دؤشى ‪.‬‬
‫ِينطةهى دادا‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِؤكةكى ل فر‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬فر‬

‫‪32‬‬
‫ِراظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬ثةرداخ ‪ ،‬ترار ‪.‬‬ ‫بادى‬
‫‪ :‬ذ نشكيَظة ‪.‬‬ ‫لةث ِر‬
‫‪:‬ثرتةكا ثةنريى ‪.‬‬ ‫سةلكة ثةنري‬
‫لةياليى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬وةك‬ ‫لةيل ئاسا‬
‫‪ :‬وةرة ‪.‬‬ ‫بويةر‬
‫‪ :‬لنك ‪.‬‬ ‫وةالى‬
‫‪ :‬مةى ‪ ،‬شةراب ‪.‬‬ ‫سةهبا‬
‫‪ :‬ديتنا وى ‪.‬‬ ‫دياى‬
‫َزى وةربوو ‪.‬‬
‫‪ :‬د تو َ‬ ‫ئالوودةى غوبار‬
‫‪ :‬ثيَالظا تة ‪.‬‬ ‫ثالاَ كةت‬
‫‪ :‬تو ‪.‬‬ ‫ويَت‬
‫‪ :‬بدة من ‪.‬‬ ‫ثيَم دةرةوة‬
‫لةشى الواز و الغةر ‪.‬‬
‫جةستةى ثةذمووردةم ‪َ :‬‬
‫‪ :‬كل ‪.‬‬ ‫سورمة‬
‫‪ :‬ضا ‪.‬‬ ‫ديدةكان‬

‫‪33‬‬
‫(وانةياضوارىَ )‬
‫ناظى ك َو‬
‫ناظى تاك و َ‬
‫َ‬
‫سةردةمى نوكةدا كورِان و كضان قةستا قوتاخبانان دكةن ‪ ،‬ذن و زةلاَ م‬
‫َ‬ ‫(( د‬
‫َظى خويندةوار ثرت خزمةتا وةالتى دكةت ‪.‬‬
‫خويندةوارن ‪ ،‬مرو َ‬
‫ىل هيَت ‪ ،‬هةر‬
‫جوتياريَن كورد هةكة خويندةظان بانة ‪ ،‬دا بةرهةم ثرت َ‬
‫اليى ئةندازيارانظة دهيَنة‬
‫يى تايبةت هةية ‪ ،‬ريَك ذ َ‬
‫كارى خَو َ‬
‫َ‬ ‫كةسةكى‬
‫ضيَكرن ‪ .‬جوتيار داريَن هرميكان ‪ ،‬داريَن سيَظان دضينن ‪ ،‬دار بةرِووان ناضينن‪،‬‬
‫ضنكو ئةو ب خَو ل دارستانان شني دبن ‪ ،‬راوكةر (نيَضرظان ) ل رووباران‬
‫كي و ضةقوَيان‬
‫نييان دكةن ‪ ،‬ب رَ‬
‫ماسييان دطرن ‪ ،‬ل ضيايان نيَضريا بزن و رَ‬
‫ذى دكةن ‪ ،‬ماسييَت دةريايان د مةزنن ‪ ،‬داريَن ضيايان د بلندن ‪ ،‬ئةم‬
‫وان سةر َ‬
‫ىل ل‬
‫دةظةرى طةلةك د خوَشن ‪ .‬بة َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫ل دةظةرا بةرواريان د ذين ‪ ،‬طونديَن َ‬
‫َرى ثةجنةران بطرن و‬
‫هندى ثيَدظيية خويندكاريَن وي َ‬
‫زظستانى دسارن ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬
‫دةظةرى ل‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫كانييي َ‬
‫نَ‬ ‫دةرطةهان ثيَظةدةن ‪ ،‬دا سةرما ل وان نة دةت ‪ .‬ئاظا‬
‫وى طةلةك‬
‫دميةنى طونديَت َ‬
‫َ‬ ‫وى ثِرى فيَقينة و‬
‫زةظييي َ‬
‫نَ‬ ‫هاظينى دتةزى و سارن ‪.‬‬
‫َ‬
‫خةلكى‬
‫َ‬ ‫جهي دى جوانرتة‪.‬‬
‫دميةنى طونديَن هندةك نَ‬
‫َ‬ ‫جوانة ‪ ،‬سةدةها جار ذ‬
‫ظى‬
‫ظان طوندا ثةز و تةرش و كةواىل و طارةشى خبودان دكةن ‪ ،‬كوريَد َ‬
‫وةالتى خَو )) ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دةظةرى‪ ،‬هةمى د دلسوَزن بَو‬
‫َ‬

‫‪34‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني كو هذمارةكا‬
‫نظيسينى ب هويرى خبوينني ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫ظى ثارضة‬
‫‪ -1‬هةكة َ‬
‫ناظان تيَداية ‪ .‬ئة ناظة ثرت ذ ئيَكى نيشا د دةن وةك ناظينَ ( كورِان ‪،‬‬
‫هذمارةكى نيشا د دةت‬ ‫َ‬ ‫كضان ‪ ،‬ئةندازياران ) ‪ .‬كو هةر ئيَك ذ وان‬
‫دةمى تو دبيَذى ( كورِان ) ديارة داخازا تة ذ ئيَك‬ ‫كو ثرت بيت ذ ئيَكى ‪َ ،‬‬
‫دةمى دبيَذى ( كضان ) ديسان داخازا تة ذ ئيَك كض ثرتة‪.‬‬ ‫كورِى ثرتة يان َ‬
‫َرى ناظان ( ان ) ة ‪ .‬كو بسةر وى‬ ‫وةسا ديارة كو نيشانا كوَمكرنا وان جو َ‬
‫هندى‬
‫َ‬ ‫ئةوى ب ثيتةكا نةبزويَن ب دوماهى دهيَت ب َو‬‫ناظيظة دهيَتة بةردان َ‬
‫دا ذ تاكى بكة تة ك َو ‪ ،‬ئة نيشانةية د هةردوو زاريَن كوردى (كرماجنييا)‬
‫خوارى و كرماجنييا ذوورى نيشانا سةرةكييا كوَمكرنا ناظيية ‪.‬‬
‫َ‬
‫تاكى وان ب بزوينينَ وةك‬ ‫‪ -2‬هةر د نا دةقيدا هندةك نا هةنة كو َ‬
‫( ا ‪َ -‬ى ‪ -‬ى ‪َ -‬و ) بدوماهى دهيَت ‪ .‬ئة جوَرة ناظة هةكة بهيَنة‬
‫دى ناظبةندا ( ى ‪ ) y -‬دانينة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا‪ .‬ب َو‬ ‫كؤمكرن َ‬
‫هندى ‪ ،‬دا وةك ديوارةكى بكةفتة د ناظبةرا دوو بزويَناندا ‪ .‬ب َو منوونة هةر‬
‫َ‬
‫وى ثارضا نظيسينيَدا طةلةك ناظينَ تاك ب وى شيَوةى هاتينة كؤمكرن‬ ‫د َ‬
‫وةك ‪- :‬‬
‫داريَن هرميكان‬ ‫بووية‬ ‫دار هرميك‬
‫ضيايان‬ ‫بووية‬ ‫ضيا‬
‫ماسييان‬ ‫بووية‬ ‫ماسى‬
‫ضةقؤيان‬ ‫بووية‬ ‫ضةقؤ‬
‫و طةلةكينَ دى ‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫دى هندةك نا كةظنة بةرضاظينَ‬ ‫نظيسينى خبوينني‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫‪ -3‬ديسان هةكة باش َ‬
‫تاكى وان ب بزويَنا ( وو ) ب دوماهى هاتيية ‪ ،‬د كؤمكرنا ظى ناظى‬ ‫مة كو َ‬
‫َنى هاتيية بكارئينان ‪ ،‬د خواندنيَدا ذى‬ ‫دا‪ ( ،‬و ‪ ) w -‬د ناظبةرا ناظى و بزوي َ‬
‫دى كورترت هيَتة طوَتن وةك ‪:‬‬ ‫بارى ئاسايى َ‬
‫بيضةكى ذ َ‬
‫َ‬ ‫دةنطى بزويَنا ( وو )‬
‫َ‬
‫(‪)1‬‬
‫دى بتة ( دار بةرِووان )‬
‫دةمى دهيَتة كؤمكرن َ‬ ‫دار بةرِوو َ‬
‫‪،‬دةمى دهيَنة كؤمكرن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -4‬ئةو ناظينَ تاك كو ب بزويَنا ( ة ) بدوماهى دهينَ‬
‫دى بزويَنا ( ة ) هيَتة الدان ‪.‬‬ ‫دى نيشانا ( ان ) بسةرظة هيَتة بةردان و َ‬ ‫َ‬
‫وةك‪:‬‬
‫ثةجنةران‬ ‫بووية‬ ‫ثةجنةرة‬
‫قوتاخبانان‬ ‫بووية‬ ‫قوتاخبانة‬
‫‪ -5‬هندك ناظينَ دى د دةقيدا دكةظنة بةرضاظينَ مة و ب نيشانا ( ان ) نةهاتينة‬
‫هندى‬
‫كوَمكرن و نيشانينَ ( يَن ‪ -‬يَت ‪ -‬يَد ) بسةرظة هاتيية بةردان ب َو َ‬
‫وى‬
‫َوى ناظى كؤ نيشا بدةن ‪ ،‬طةلةك ذ ظان ثةيظان د َ‬ ‫بارى دانةثالَدا شي َ‬
‫كو د َ‬
‫نظيسينيَدا دبينني وةك ‪:‬‬
‫داريَن ضيايان‬
‫ماسييَت دةريايان‬
‫دةظةرى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫كو ِريَد َ‬
‫بارى دانةثالَدا‬
‫يى وى ناظى نيشا د دةت د َ‬ ‫َوى ك َو َ‬‫كو هةر ئيَك شي َ‬
‫زارى كرماجنييا ذووريدا هةنة ‪.‬‬
‫( خستنة سةر ) دا ‪ .‬ئة نيشانة د َ‬

‫‪.‬‬ ‫سى ( و ) لدويظ ئيَك بهينَ‬


‫َيى ناهيَتة نظيسني ضنكو دنظيسينيَدا نابيت َ‬
‫( ‪( ) 1‬و) يا سي َ‬

‫‪36‬‬
‫ناظى ب نيشانا ( ان )‬
‫سظككرنى ‪ ،‬ئةو َ‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬هندةك جاران و ب مةرةما‬
‫هاتيية كؤمكرن ‪ ،‬ثيتا ( ن ) د ئاخظتنيَدا ناهيَتة طوَتن و نظيسينيَدا ذى‬
‫خةلكى ظان طوندا‬
‫َ‬ ‫ِستةيى ئةوا د دةقيدا هاتى (‬
‫وى ر َ‬ ‫ناهيَتة نظيسني وةك َ‬
‫ثةز و تةرشى و كةواىل و طارةشى خبودان دكةن ) كو ظيابا ( طوندان )‬
‫بهيَتة نظيسني نةك ( طوندا ) ‪.‬‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫ناظى كؤ ‪ ،‬ناظةكة ثرت ذ كةسةكى يان تشتةكى نيشا د دةت ‪ ،‬نيشانا‬
‫‪َ -1‬‬
‫ناظي تاك‬
‫زمانى كورديدا ( ان ) ة ‪ ،‬و بسةر وان نَ‬
‫سةرةكييا كؤمكرنا ناظى د َ‬
‫دهي ‪.‬‬
‫دهيَتة بةردان ئةويَن ب ثيتةكا نةبزويَن ب دوماهى نَ‬
‫بزويني ( ا ‪ -‬ؤ ‪َ -‬ى ‪ -‬ى ) ب دوماهى هاتبوو ‪ ،‬بو كؤمكرنا‬
‫نَ‬ ‫ناظى تاك ب‬
‫‪ -2‬هةكة َ‬
‫دى ثيتا ( ى ‪ ) y -‬يا نةبزويَن دانينة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا‬
‫وان ب نيشانا (ان) َ‬
‫وةك ناظبةندةك دناظبةرا هةردوو بزويَناندا ‪.‬‬
‫دهي ‪ ،‬د كوَمكرنا واندا ب‬
‫يي ب بزوينا ( وو ) ب دوماهى نَ‬
‫ناظي تاك نَ‬
‫‪ -3‬ئةو نَ‬
‫دى نةبزويَنا ( و ‪ ) w -‬دانينة دناظبةرا ناظى و نيشانيَدا ‪.‬‬
‫نيشانا ( ان ) َ‬
‫ئةوى ب بزويَنا ( ة ) ب دوماهى دهيَت و ب نيشانا ( ان ) دهيَتة‬
‫ناظى تاك َ‬
‫‪َ -4‬‬
‫دى بزويَنا ( ة ) الدةين ‪.‬‬
‫كؤمكرن ‪َ ،‬‬
‫نيشاني ( يَن ‪ -‬يَت‪-‬‬
‫نَ‬ ‫ناظى كؤ‬ ‫َ‬
‫دانةثالدا بَو َ‬ ‫دبارى‬
‫زارى كرماجنييا ذووريدا و َ‬
‫‪ -5‬د َ‬
‫يَد ) دهيَنة بكارئينان ‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫ئةظان رِستةيان ذ تاك بطوَه َورِة ب َو ك َو ‪-:‬‬
‫كةوى من باش دخوينيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-1‬‬
‫َديى ديت ‪.‬‬
‫َرى ئامي َ‬
‫برايى من ل باذي َ‬
‫‪ -2‬تة َ‬
‫ددانى خ َو جوان بش َو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫‪ -4‬دارظانى دار برِى ‪.‬‬
‫‪ -5‬ظى كورِى داوةت كر ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫ظان ناظينَ تاك بكة ناظينَ ك َو ‪:‬‬
‫زى ‪ -‬مازى‬
‫هرض ‪ -‬دةرزى ‪ -‬دوَتةمام ‪ -‬طةزؤ ‪ -‬باخ ‪ -‬ضا ‪َ -‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫تاكى‬
‫ناظى كؤ دياربكة و َ‬
‫ظان رِستةيان خبوينة ‪ ،‬ثاشى د هةر رِستةيةكيَدا َ‬
‫وى ذى بةرامبةر بنظيسة ‪.‬‬
‫نيسانى ببنة كةر ‪ ،‬دظيَت ذ نا دةخال نةكةنةدةر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬ئةطةر بارانيَت‬
‫ىل دكةن طيرَ ا ‪.‬‬
‫‪ -2‬ل شوينا شيرَ ا ‪ ،‬رِويظى َ‬
‫‪ -3‬ظان خويَندكاران ئاهةنطةك طيرَِا ‪.‬‬
‫كوردستانى دخؤشن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬طونديَن‬
‫‪ -5‬داوةتا مريا ط ِر ل فةقريا ‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫رستةيةكى ذ ئةظينَ‬
‫َ‬ ‫نيشانةيا (راست) يان نيشانةيا (خةلةت) بةرامبةر هةر‬
‫خوارى دانة‪.‬‬
‫َ‬
‫كؤمكرنى هةية‪.‬‬
‫َ‬ ‫زمانى كورديدا مة ئيَك نيشانةيا‬
‫‪ -1‬د َ‬
‫دةمى نيشانةيا‬
‫َ‬ ‫‪-2‬ئةطةر ناظةك ب ثيتا بزؤينا (ة) دوماهى هاتبيت‪،‬‬
‫ناظبةندى (يـ) بيت‪.‬‬
‫َ‬ ‫دى ثيَدظى ب‬
‫كؤمكرنى وةردطريت َ‬
‫َ‬
‫‪-3‬ناظى تايبةنى ناهيَتة كؤمكرن‪.‬‬
‫َ‬
‫دةى نيشانةيا‬
‫‪-4‬ئةطةر ناظةك ب ثيتا بزويَنا (وو) دوماهى هاتبيت‪َ ،‬‬
‫ناظبةندى (و‪)w-‬‬
‫َ‬ ‫دى هيَتة كورتكرن بؤ (و‪ )u -‬و‬
‫كؤمكرنى وةردطريت َ‬
‫َ‬
‫وةردطريت‪.‬‬
‫كؤمكرنى (يَن‪-‬يَت‪-‬يَد) ب‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬دكرماجنييا سةريدا هةمى دةما نيشانةيا‬
‫كاردهيَت‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬

‫دبارى دانةثالَدا ب شي َ‬
‫َوى ( كؤ ) درِستةياندا بكار بينة‪،‬‬ ‫خوارى َ‬
‫َ‬ ‫ئةظان ناظينَ ل‬
‫نيشانينَ ( يَن _ يَت _ يَد ) بكار بينة ‪.‬‬
‫ضا‪ -‬دار ‪ -‬رِووبار ‪ -‬ضيا ‪ -‬كض‬

‫‪39‬‬
‫َنجى)‬
‫(وانةياثي َ‬
‫ناظى بضووككرى‬
‫َ‬

‫ناظى بضووككرى‬
‫َ‬ ‫ثاشطر‬ ‫ناظ‬
‫كةثروَكة ‪ ،‬بزنوَكة‬ ‫وَكة‬ ‫كةثر ‪ ،‬بزن‬
‫َزةلة ‪َ ،‬‬
‫ديزةلة‬ ‫طو َ‬ ‫َلة‬ ‫طوَزة ‪ ،‬ديزة‬
‫كيذوََلة ‪ ،‬ضنطوََلة‬ ‫وََلة‬ ‫كيذ ‪ ،‬ضنط‬
‫َل ‪ ،‬كرمو َ‬
‫َل‬ ‫ئاسكو َ‬ ‫وَ‬
‫َل‬ ‫ئاسك ‪ ،‬كرم‬
‫كاريلة‬ ‫يلة‬ ‫كار‬
‫بةرخوََلة‬ ‫وََلة‬ ‫بةرخ‬
‫ميَشوولة‬ ‫وولة‬ ‫ميَش‬
‫داسوولكة‬ ‫وولكة‬ ‫داس‬
‫باخضة ‪ ،‬دةرياضة‬ ‫ضة‬ ‫باخ ‪ ،‬دةريا‬
‫ريَضكة ‪ ،‬ثيَضكة‬ ‫ضكة‬ ‫ثى‬
‫رى ‪َ ،‬‬
‫َ‬
‫مندالوَضكة‬‫َ‬ ‫وَضكة‬ ‫َ‬
‫مندال‬
‫كورِك ‪ ،‬كضك‬ ‫ك‬ ‫كوِر ‪ ،‬كض‬
‫طردوَلكة‬ ‫وَلكة‬ ‫طرد‬
‫َ‬
‫مةجنةلوَك‬ ‫طوندوَك ‪،‬‬ ‫طوند ‪ ،‬مةجنةل وَك‬
‫زةالموَشك ‪ ،‬كةنطروَشك‬ ‫زةالم ‪ ،‬كةنطر وَشك‬
‫برالة‬ ‫لة‬ ‫برا‬

‫‪40‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى ب‬ ‫ناظى طشتى يان تايبةتى ‪ ،‬د ئاخظنت و نظيسينيَدا ‪َ ،‬‬ ‫طةلةك جاران َ‬
‫ناظى بضووككرى بكار ئينني ‪ ،‬ذ بةر ‪:‬‬‫رةنطةكى َ‬
‫َ‬
‫‪ -1‬يان ئةو ب خ َو ناظينَ بضووكن ‪.‬‬
‫َشتظيى ‪.‬‬
‫‪ -2‬يان ذ بةر نازاندن و خو َ‬
‫‪ -3‬يان ب َو شكاندنا وان و كيَم دانانا وان ‪.‬‬
‫دى ب ئيَك ذ‬ ‫دةمى مة بظيَت ظان ناظان ذ ناظينَ وان يينَ مةزن جودا بكةين ‪َ ،‬‬‫َ‬
‫ثاشطريَن مة ل سةرى دياركرين بضووك كةين ‪.‬‬
‫ئةو ثاشطريَن ظان ناظينَ طشتى بضووك دكةن ثيَكهاتينة ذ وان ثيتينَ د ثةيظا‬
‫‪،‬ل ‪ ،‬ة )‪.‬ب َو بضووك كرنا ناظةكى‪،‬‬‫( ضكوَلَة ) دا دبينني ‪ ،‬ئةوذى ( ض ‪،‬ك ‪َ ،‬و َ‬
‫دى‬
‫ثةيظى دطةل بزويَنةكى كو دطةلدا بطوجنيت َ‬ ‫وى َ‬ ‫ثيتةكى يان ثرت يا َ‬
‫َ‬
‫بكارئينني ‪ ،‬جاروبارا ذى بزويَن ل دويظ ثةيظا نوى دهيَنة طوه َورِين ‪ .‬ئة‬
‫هندى ثيَدظى‬
‫بنواشةكى تايبةتى نينة ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫بضووك كرنة ذى ‪ ،‬دةستوور و‬
‫روونكرنى نينة ‪.‬‬
‫َ‬
‫هندةك جارا ثيتا ( ض ) دبيتة ( ذ ) وةك د ثةيظا ( مذة ‪ -‬موذة ) دا ‪ ،‬كو‬
‫مويى بضووك ‪.‬‬
‫دبنياتدا ( مووضة ) ية ‪ .‬ئانكو َ‬

‫‪41‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫ناظى بضووككرى ‪ ،‬ناظةكة كو بضووكيا هوير يا تشتةكى رادطةهينيت‬
‫َ‬
‫وةك ‪:‬‬
‫ناظى طشتى ب ظان ثاشطران دهيَنة بضووككرن ( وَكة ‪ ،‬لَة ‪ ،‬وَلَة ‪ ،‬و َ‬
‫َل‪،‬‬ ‫‪َ -1‬‬
‫يلة ‪ ،‬وَلة ‪ ،‬وولة ‪ ،‬وولكة ‪ ،‬ضة ‪ ،‬ضكة ‪ ،‬وَضكة ‪ ،‬ك ‪ ،‬وَلكة ‪ ،‬وَشك ‪ ،‬لة‪،‬‬
‫يلكة ‪. ) .....‬‬
‫ناظةكى طشتى بهيَتة بضووككرن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫مةرج نينة كو هةر‬
‫ثى‬
‫بنواشةكى بنةجه نينة كو نا َ‬
‫َ‬ ‫ناظى تايبةتى ض دةستوور و‬
‫‪ -2‬ب َو َ‬
‫َوى زمانى دهيَتة‬
‫بهيَتة بضووككرن ‪ ،‬ئة بضووككرنة لدويظ دةظةرو شي َ‬
‫طوهورِين‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫‪ -1‬مةبةست ذ بضووككرنا ناظى ضيية ؟‬
‫ناظى تايبةتى دةستوور و بنواشة هةية ؟‬
‫ئةرى ب َو بضووككرنا َ‬
‫‪َ -2‬‬
‫سى ناظينَ طشتى بينة‪ ،‬و ب ئيَك ذ ثاشطران بضووك بكة ؟‬
‫‪َ -3‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫ناظى طشتى دهيَنة بكارئينان ‪ ،‬ب َو‬
‫خوارى ب َو بضووككرنا َ‬
‫َ‬ ‫ئة ثاشطريَن ل‬
‫ثى بضووك بكة ‪:‬‬
‫هةر ئيَكى دووناظينَ طشتى بينة و َ‬
‫( ضة ‪ ،‬وَكة ‪ ،‬وَلَة ‪ ،‬وَشك ‪ ،‬ك )‬

‫‪42‬‬
‫شةشى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫يي لكاو‬
‫جهناظي كةسى نَ‬
‫نَ‬
‫‪ -‬د كرماجنييا سةريدا ‪( -‬ذووريدا)‬
‫ضةند منوونةيةك ‪:‬‬
‫(أ)‬
‫‪ -1‬ئةز شظيَدى ل سةر بانى نظستم ‪.‬‬
‫هاظينى ل سةر بانان دنظني ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬ئةم‬
‫كورديى دخوينى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬تَو ريَزمانا‬
‫َرداريى هةرِفت ‪.‬‬
‫‪ -4‬هوين رِابوون و كةهلا زو َ‬
‫ظي َى ‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةو دوهى هاتنة رَ‬

‫(ب)‬
‫‪ -1‬تة ئةز ديتم ‪.‬‬
‫‪ -2‬من تَو ديتى ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئةوى ئةو ديت ‪.‬‬
‫‪ -4‬تة ئةم ديتني ‪.‬‬
‫‪ -5‬من هوين دينت ‪.‬‬
‫‪ -6‬ئةوى ئةو دينت ‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى دكوَما رِستةيينَ (ئـ) دا‬
‫ئةطةر سةحكةينة رِستةيينَ ل سةرى ديار‪َ .‬‬
‫جهناظينَ كةسى يينَ سةربةخ َو بينني ( ئةز‪.‬ئةم ‪ .‬ت َو ‪ ....‬هتد ) كو مة هةمى‬
‫َيى‬
‫جهناظةكى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫ئةركى بكةرى بكارئيناينة ‪ ،‬و هةر ئيَك ذ وان‬
‫َ‬ ‫ب‬
‫لكاو ذى دطةل دا بكارهاتيية ‪ ،‬و هةمان ئةرك وةرطرتينة ‪ ،‬ئانكو ب َو‬
‫بكةرى ظةدطة ِريينَ ‪.‬‬
‫َريى تيَنةثةر‬
‫كارى بو َ‬
‫َيى لكاو ( م ) ب َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا ئيَكيَدا‬
‫يى بكةر د رِستةييَدا طرتيية ‪ ،‬كو‬
‫جهى ( ئةز ) َ‬
‫( نظست ) ظة نسياية ‪ ،‬و َ‬
‫يى تاكة ‪.‬‬
‫َكى َ‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫ب َو‬
‫َريى تيَنةثة ِر (دنظني)‬
‫كارى نةبو َ‬
‫جهناظى ( ين ) ب َ‬
‫َ‬ ‫دووى ذيدا‬
‫َ‬ ‫درِستةيا‬
‫َكى ك َو ية‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫يى بكةر طرتيية كو ب َو‬
‫جهى ( ئةم ) َ‬
‫ظة نسياية ‪ .‬و َ‬
‫َريى تيَثة ِر‬
‫كارى نةبو َ‬
‫َيى لكاو ( ى ) ب َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا سييَدا‬
‫كةسى‬
‫َ‬ ‫يى بكةر طرتيية كو ب َو‬
‫جهى ( ت َو ) َ‬
‫( دخوينى ) ظة نسياية ‪ ،‬و َ‬
‫دووى تاكة ‪.‬‬
‫َ‬
‫َريى تيَنةثة ِر‬
‫كارى بو َ‬
‫َيى لكاو ( ن ) ب َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا ضواريَدا‬
‫كةسى‬
‫َ‬ ‫يى بكةر طرتيية كو ب َو‬
‫جهى ( هوين ) َ‬
‫(رِابوو ) ظة نسياية ‪ .‬و َ‬
‫دووى ك َو ية ‪.‬‬
‫َ‬

‫‪44‬‬
‫َريى تيَثة ِر (دنظيَسيت) ظة‬
‫كارى نةبو َ‬
‫جهناظى ( يت ) ب َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا ثيَنجيَدا‬
‫َيى تاكة‪ .‬دهندةك‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫يى بكةر طرتيية كو ب َو‬
‫جهى ( ئةو ) َ‬
‫نسياية ‪ .‬و َ‬
‫َيى لكاو ( ة ) ذى بكاردهيَت ‪.‬‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫زاراظينَ كرماجنييا ذووريدا‬
‫دكارى ( دنظيسة ) دا ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةكو ديار‬
‫َريى تيَنةثة ِر‬
‫كارى بو َ‬
‫َيى لكاو ( ن ) ب َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا شةشيَدا‬
‫َيى ك َو‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫ِستةيى ‪ .‬كو ب َو‬
‫بكةرى ر َ‬
‫َ‬ ‫( هات ) ظة نسياية ‪ ،‬و بووية‬
‫ية ‪.‬‬
‫دكوَما رِستةيينَ ( ب ) دا دوو دةستةيينَ جهناظينَ كةسى يينَ سةربةخ َو‬
‫َكى هاتني بكةرن ‪ ..‬و ئةويَن دويظدا هاتني‬
‫بكارهاتينة ‪ .‬جهناظينَ ل دةسثي َ‬
‫بةركارن ‪ ،‬و ل دوماهييا كارى ذى جهناظينَ كةس يينَ لكاو هاتينة بكارئينان‬
‫كو هةمان جهناظينَ لكاويَن بةرى نهوَنة ‪.‬‬
‫َيى سةربةخ َو ( تة ) بكةرة‪،‬‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا ( تة ئةز ديتم ) دا ‪،‬‬
‫َيى لكاو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫َيى سةربةخ َو ( ئةز ) بةركارة ‪ ،‬و‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫و‬
‫َريى تيَثة ِر ( ديت ) ظة هاتيية طريَدان ئةو‬
‫كارى بو َ‬
‫ئةوى ل دوماهييا َ‬
‫ذى َ‬
‫ذى بةركارة ‪ ،‬ئانكو ب َو بةركارى ظةدطرِييَت ‪.‬‬
‫َكى جهناظينَ‬
‫هةر ب هةمان رةنط درِستةيينَ دى ذيدا ئيَك ل دويظ ئي َ‬
‫كةسى يينَ لكاو ( ى ‪ .‬ين ‪ .‬ن ‪ .‬ن )بةركارن ‪ ،‬ئانكو ب َو بةركارى‬
‫ظةدطة ِريينَ ‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫دهي ‪-:‬‬
‫دزارى كرماجنييا ذووريدا د دوو دوَخان دا بكار نَ‬
‫َ‬ ‫جهناظي لكاو‬
‫نَ‬
‫دهي ‪.‬‬
‫نةبوريى تيَثةِر و تيَنةثةِر بكار نَ‬
‫َ‬ ‫َريى تيَنةثةِر ‪ ..‬و‬
‫كارى بو َ‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬دطةل‬
‫و دبنة ( بكةر ) ‪.‬‬
‫دهي ‪ .‬و دبنة ( بةركار )‬
‫َريى تيَثةِر بكار نَ‬
‫كارى بو َ‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬دطةل‬

‫جهناظي لكاو‬
‫َ‬ ‫بوريي‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاو‬
‫َ‬ ‫كةسى‬ ‫ذمارة‬
‫نةبوري‬ ‫تيَنةثةر‬
‫م‬ ‫م‬ ‫َكى‬
‫ئي َ‬
‫ى‬ ‫ى‬ ‫دووى‬
‫َ‬ ‫تاك‬
‫يت ‪ /‬ت‬ ‫‪-‬‬ ‫َيى‬
‫سي َ‬
‫ين‬ ‫ين‬ ‫َكى‬
‫ئي َ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫دووى‬
‫َ‬ ‫كَو‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫َيى‬
‫سي َ‬

‫‪46‬‬
‫يي لكاو‬‫جهناظي كةسى نَ‬
‫نَ‬
‫‪ -‬د كرماجنييا خواريَدا ‪-‬‬
‫(‪)1‬‬
‫ضةند منوونةيةك ‪:‬‬
‫‪ -1‬عةزيزم بوَضى ت َورِاوى(‪ )1‬لة خ َورِا(‪ )2‬؟‬
‫ض قةوماوة ؟ دلىَ ت َو بوَضى ط َورِا ؟‬
‫ئةت َو وا زوو لةبريت كردم ئةمما‬
‫فةراموَشت نةكةم (‪ ) 2‬شةرتة لة ط َورِا ‪.‬‬
‫دارى لة ِروَذى ئينتيقام و توَلَةدا‬ ‫‪ -2‬دةضيَتة سةر َ‬
‫ئةو كةسةى كوشتى بة ناهةق ثيَشةواو سةردارى كورد‬
‫نايةلَن ئادار بةسةر ثادارى(‪ ) 4‬ئةو دةربارةوة‬
‫نايةل ئادارى كورد ‪ ،‬ثادارى كورد‬ ‫ضونكة دةيطوت مَ‬
‫‪ -3‬قةت واتيَنةطةن ضاومان شكاوة‬
‫كوشنت و برِين دائيم ب َو ثياوة ؟‬
‫لةناو دوَشةكا كةى هةق سةنراوة ؟‬
‫‪ -4‬خبويَنن ضونكة خويَندن ب َو ديفاعى تيغى دوذمنتان‬
‫زةمانى عةينى قةلغان و سوثةرتانة‬ ‫َ‬ ‫هةموو ئان و‬
‫‪ -5‬هاتن شةهيدةكان بة جلى سوورى خويَنةوة‬
‫دايكى وةتةن دة هةلَسة سلاَ ويان بسيَنةوة‬
‫ثةراويَز ‪:‬‬
‫(‪ )1‬ت َو رِاوى ‪ :‬زيزبووى ‪.‬‬
‫(‪ )2‬لة خ َورِا ‪ :‬بيَى هيض هوَيةك ‪.‬‬
‫(‪ )3‬فةراموَشت نةكةن ‪ :‬تة ذبري نةكةم ‪.‬‬
‫بيناسازيى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫(‪ )4‬ئادار و ثادار ‪ :‬كةرةستة يينَ‬

‫‪47‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫َرةكى‬
‫دى بينني د هةمياندا جو َ‬
‫ئةطةر سةحكةينة ئةظان ديَريَن هوَزانان َ‬
‫جهناظان هاتينة بكارئينان كو ئيَكسةر ب سةر هندةك ثةيظانظة هاتينة بةردان‪.‬‬
‫جهى وان‬
‫جهى جهناظينَ كةسى يينَ سةربةخ َو طرتينة ‪ .‬و ل َ‬
‫ئةظان جهناظان َ‬
‫بكارهاتينة ‪.‬‬
‫َكى يا هوَزانيَدا هةردوو جهناظينَ كةسيينَ لكاو ( م – ت )‬
‫‪ )1‬دكوَثال ئي َ‬
‫يى‬
‫َيى سةربةخ َو ( من ) َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫َكى ذ وان ل َ‬
‫يى ئي َ‬
‫بكارهاتينة ‪َ .‬‬
‫يى‬
‫كةسى سةربةخ َو ( ت َو ) َ‬
‫َ‬ ‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫دووى ذى ل َ‬
‫يى َ‬ ‫َكى تاك و َ‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬
‫دةمى دبيَذيت ( لة بريت كردم)‬
‫كةسى دووى تاك بكار هاتينة ‪ .‬هوَزانظان َ‬
‫َ‬
‫مةبةستا وى ئةظةية بيَذيت ( ت َو منت لة بريكرد ) ئانكو ( تة ئةز ذ بريكرم )‬
‫جهى ( ت َو ) بكار هاتيية‪.‬‬
‫َيى لكاو ( ت ) ل َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫رِامان ئةظةية‬
‫جهى ( من – ئةز ) طرتيية ‪ .‬و‬
‫َ‬ ‫َيى لكاو ( م )‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫و هةر وةسان‬
‫َريى تيَثة ِر ( لة بريكرد ) بكارهاتينة ‪.‬‬
‫كارى بو َ‬
‫هةردووك دطةل َ‬
‫َيى لكاو ( ى ) كو ب هةردوو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫دووى يا هوَزانيَدا‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬دكوَثال‬
‫َريى تيَثة ِر ( كوشتى – دةيطوَت ) ظة هاتينة ‪َ ،‬‬
‫جهى وى كةسى‬ ‫كاريَن بو َ‬
‫كارى ( طوَتن ) َى ئةجنام داى‪.‬‬
‫كارى ( كوشنت ) َى كرى ‪ ،‬و َ‬
‫يى ك َو َ‬
‫طرتيية َ‬
‫كةسى‬
‫َ‬ ‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫َيى تاك ‪ ،‬كو‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫َذنى‬
‫و ئةو كةس ذى ديار نينة ‪ ،‬دبي َ‬
‫سةربةخ َو ( ئةو ) ب َو دهيَتة دةست نيشانكرن ‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫جهى‬
‫َيى لكاو ( مان ) ل َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫سيسى يا هوَزانيَدا‬
‫َ‬ ‫‪ )3‬دكوَثال‬
‫ناظى (ضاو)‪،‬‬
‫َيى سةربةخ َو ( ئيَمة ) بكار هاتيية ‪ ،‬و داناية سةر َ‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬
‫ذى ئةظةية (‬
‫ثى ( ضاوى ئيَمة ) ية ‪ ،‬رِامان َ‬
‫و بووية ( ضاومان ) كو مةبةست َ‬
‫َكى ك َو بكار هاتيية ‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫َيى لكاو ب َو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫مان )‬
‫َيى لكاو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫‪ )4‬د ديَرا هوَزانا هذمارة ( ‪ ) 4‬دا ‪ ،‬دوو جاران‬
‫( تان ) بكارهاتيية ‪ .‬هةر دوو جاران ذى ب ناظةكيظة لكاية ( دوَذمنتان‪،‬‬
‫جهى‬
‫دووى ك َو ظةدطةرِييَت كو ل َ‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫سوثةرتانة ) ‪ ،‬ئة جهناظة ب َو‬
‫كةسى سةربةخ َو ( ئيوة ‪ ،‬هوين ‪ ،‬هنط َو ) بكارهاتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫جهناظى‬
‫َ‬
‫َيى لكاو ( يان )‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫‪ )5‬هةر وةسان د ديَرا هوَزانا دوماهييَدا‬
‫ثى ( سلاَ وى‬
‫ناظى ( سلاَ و ) ‪ ،‬و بووية ( سلاَ ويان ) ‪ .‬مةبةست َ‬
‫كةظتية سةر َ‬
‫كةسيى سةبةخ َو ( ئةوان ) مة‬
‫َ‬ ‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫ذى ئةظةية ل َ‬
‫ئةوان ) ة ‪ .‬رِامان َ‬
‫َيى كوَية ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫بكار ئيناية كو‬

‫‪49‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫يي سةربةخَو‬
‫جهناظي كةسى نَ‬
‫نَ‬ ‫جهى‬
‫يي كو َ‬
‫يي لكاو ئةون نَ‬
‫جهناظي كةسى نَ‬
‫نَ‬
‫بتنى هيض مةبةست و رِامان نينة‬
‫د ئاخفنت و نظيسينيَدا دطرن ‪ ،‬ئةوان جهناظان َ‬
‫ثةيظةكى هاتنة بكارئينان‬
‫َ‬ ‫دةمى دطةل‬
‫ىل َ‬ ‫نة د ئاخفتنيَدا و نة د نظيَسينيَدا ‪َ ،‬‬
‫ذى دروست دبيت ‪.‬‬
‫مةبةست و رِامان َ‬
‫َريى تيَثةرِدا دهيَنة‬
‫كارى بو َ‬
‫َ‬ ‫جهناظي لكاون كو دطةل‬
‫نَ‬ ‫خوارى ئةو‬
‫َ‬ ‫ئةظي‬
‫نَ‬
‫بكارئينان‪-:‬‬

‫َكى تاكة ‪.‬‬


‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) من ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -1‬م ( َ‬
‫َكى كوَية ‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) ئيَمة ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -2‬مان ( َ‬
‫دووى تاكة ‪.‬‬
‫كةسى َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) تَو ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -3‬ت ( َ‬
‫دووى كوَية ‪.‬‬
‫كةسى َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) ئيَوة ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -4‬تان ( َ‬
‫َيى تاكة ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) ئةو ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -5‬ى ( َ‬
‫َيى كوَية ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫جهى ) ئةوان ( دطريت ‪ ،‬بَو‬
‫‪ -6‬يان ( َ‬

‫‪50‬‬
‫يي لكاو‬
‫جهناظي كةسي َ‬
‫َ‬
‫(‪)2‬‬
‫ئةظى دةقى خبوينة ‪-:‬‬
‫(( ذمارةيةك هةظال و دوَست ضوون بَو راوةماسى من يةكةم جار بوو دةضووم بَو‬
‫هةظاليَكم ثيَى طومت ‪ :‬تَو مةلة دةزانيت ؟ ئةو كةسةى مةلة كردن‬‫ئةو رِاوة ‪َ ،‬‬
‫ناكةوى ‪ ،‬كة ماسى دةطرن ئاطةدارى‬
‫َ‬ ‫دةزانيَـت لةو جوَرة رِاوةدا ثةكى‬
‫خوَتان بن ‪ ،‬ضونكة رِووبار ئاوى زوَرة ‪ .‬جاريَكيان لة َ‬
‫طةل دةستةييَك برادةرو‬
‫َ‬
‫هةظال لة رِاوة ماسيدا بةذداريم كرد ئةوان هةموو َ‬
‫ساليَك دةهاتن بَو ئةو‬
‫شويَنةى ئيَستا ئيَوة بوَى دةضن هةمووشيان مةلةوانى ضاك بوون بةتايبةتى‬
‫مَ‬
‫هةظال كة مةلة باسكة ضاك دةكا ( ات ) ‪ ،‬ئةو لةطةل هةظالاَ نى‬ ‫ئاراسى‬
‫ضوو رِاوةكة ‪ ،‬هيوام واية ئةنطوَش لةو رِاوةدا سةركةوتووبن )) ‪.‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دةقى ل سةريدا ‪ ،‬ديار دبيت كو‬
‫َ‬ ‫د خواندنا ئةظان ضةند رِستةيينَ سادةيينَ‬
‫َ‬
‫هةظال و دوَستان راظة ماسيان‬ ‫بتنى بةلكو دطةل كوَمةلَةكا‬ ‫ئاخظتنكةر نة َ‬
‫َرةكى وةرزشيية و يا مفادارة ‪ ،‬و ثيَدظى ب شيان و طرنطيدان‬
‫دكر‪ ،‬كو جو َ‬
‫َكيى ية ‪ ،‬د ئةظان رِستةياندا هذمارةكا جهناظان هةنة دطةل‬
‫و ريَك و ثي َ‬
‫هذمارةيةكا كاريَن جوَراو جوَر بكار هاتينة ‪-:‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫هةظال و دوَستيَك ضووين ب َو رِاوةماسى ‪ ) .‬دا‬ ‫‪ )1‬درِستةيا ( ذمارة‬
‫يى‬
‫َريى تيَنةثةرِة َ‬
‫كارةكى بو َ‬
‫َ‬ ‫كارى ( ضوو ) كو‬
‫َيى لكاو ( ين ) دطةل َ‬
‫كةسي َ‬
‫َكى كوَية ‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهى ( ئيَمة ) طرتيية ‪ ،‬كو ب َو‬
‫هاتية بكارئينان ‪ ،‬و َ‬

‫‪51‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬د رِستةيا ( من يةكةم جار بوو دةضووم ب َو رِاوةماسى ‪ ) .‬دا‬
‫َكى تاك بكارهاتيية ‪ ،‬و كةظتية دوماهيا‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫َيى لكاو ) م ( ب َو‬
‫كةسي َ‬
‫َريى تيَنةثة ِر ( ضوو ) ‪.‬‬
‫كارى بو َ‬
‫َ‬
‫دى‬
‫ثرسيارى ( ت َو مةلة دةزانيت ؟ ) َ‬
‫َ‬ ‫ىل ئةطةر سةحكةينة رِستةيا‬
‫‪َ )3‬‬
‫َريى تيَثة ِر‬ ‫َيى لكاو ) يت – ى ( دطةل َ‬
‫كارى نةبو َ‬ ‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫بينني‬
‫دووى تاك طرتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫جهى كةسى َ‬
‫( دةزانيت ) بكارهاتيية ‪ ،‬و َ‬
‫‪ )4‬هةروةسان درِستةيا ( ئةو كةسةى مةلةكردن دةزانيَت لةو جوَرة رِاوةدا‬
‫يَت ‪َ -‬ى‬ ‫دى بينني جهناظينَ كةسى يينَ لكاو )‬
‫ناكةوى ‪ ) .‬دا َ‬
‫َ‬ ‫ثةكى‬
‫َريى تيَثة ِر ( دةزانيت ) و (ثةكى‬
‫( كةظتينة سةر هةردوو كاريَن نة بو َ‬
‫َيى تاك طرتيية ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫ناكةوى) ‪ ،‬و َ‬
‫َ‬
‫‪ )5‬د سةرجندانا رِستةيا (ئةوان هةموو سالَيَك دةهاتن ب َو ئةو شويَنةى ئيَستا‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫دى بينني دوو جاران دطةل دوو كاران‬
‫ئيَوة بوَى دةضن ‪ ) .‬دا ‪َ ،‬‬
‫َيى لكاو ) ن ( بكارهاتيية ‪،‬‬
‫كةسي َ‬
‫كارى‬
‫َريى تيَنةثة ِر ( دةهاتن ) جارا دى ذى دطةل َ‬
‫كارى بو َ‬
‫جارةكى دطةل َ‬
‫َ‬
‫نةبوَريى تيَنةثة ِر ( دةضن ) ‪.‬‬
‫َيى‬
‫جهناظةكى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫كارى ( دةهاتن ) وةكو‬
‫د جارا ئيَكيَدا ( ن ) دطةل َ‬
‫َيى ك َو دطريت كو ( ئةوان ) ة ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫لكاو َ‬
‫َيى لكاو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫كارى ( دةضن ) هةر وى‬
‫َ‬ ‫د جارا دوويَدا دطةل‬
‫دووى ك َو طرتيية كو ( ئيَوة ) ية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫َ‬

‫‪52‬‬
‫بةرى خ َو بدةينة رِستةيا ( هةمووشيان‬
‫‪ )6‬هةر ب ظى رةنطى ئةطةر َ‬
‫مةلةوانى ضاك بوون ‪ ،‬بة تايبةتى ئاراسى مَ‬
‫هةظال ‪ .‬كة مةلةباسكة ضاك دةكا (‬
‫كارى‬ ‫دةكات ) ‪ ،‬ئةو لة طةل هةظالاَ نى ضوو ب َو رِاوةكة ‪َ ) .‬‬
‫دى بينني دطةل َ‬
‫َيى لكاو ) ا – ات (‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫َريى تيَثة ِر ( دةكا – دةكات ) دا‬
‫نةبو َ‬
‫هندى‬
‫ئاماذى ب َ‬
‫َ‬ ‫َيى تاك دطريت ‪ ،‬ل ظيرَ َى‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫بكارهاتيية كو َ‬
‫رةطى وى ب ثيتا بزويَنا (ة ) يان (وَ)‬
‫َ‬ ‫كارى نةبوَرى ئةطةر‬
‫َ‬ ‫دكةين كو‬
‫جهناظى ) ات – ا ( وةرطريت ‪ ،‬وةك ‪:‬‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫دوماهى هات بيت َ‬
‫دةخوات ‪ .‬دةكات ‪ .‬دةروات ‪ .‬دةبات ‪.‬‬
‫سظكرنى ثيتا ( ت ) ناهيَتة بكارئينان ‪- :‬‬
‫َ‬ ‫و ب َو‬
‫دةخوا ‪ .‬دةكا ‪ .‬دةرِوا ‪ .‬دةبا ‪.‬‬

‫َريى‬
‫كارى بو َ‬
‫َيى تاك دطةل َ‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫َيى لكاو ب َو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫تيَبينى ‪:‬‬
‫تيَنةثة ِر دةرناكةظيَت وةكو ‪- :‬‬
‫ضوو ‪ .‬هات ‪ .‬دةركةوت ‪ .‬سةركةوت ‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫َيى‬
‫كؤمةال سي َ‬ ‫دووى‬
‫كؤمةال َ‬ ‫َكى‬
‫كؤمةال ئي َ‬ ‫يي‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬
‫جودا‬
‫م‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫من‬
‫ين‬ ‫ين‬ ‫مان‬ ‫ئ َيمة‬
‫يت‬ ‫يت‬ ‫ت‬ ‫تؤ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫تان‬ ‫ئ َيوة‬
‫(‪)1‬‬ ‫َ‬
‫(يت‪-‬ات)‬ ‫‪Ɵ‬‬ ‫ي‬ ‫ئةو‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫يان‬ ‫ئةوان‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫جهى جهناظينَ كةسى يينَ سةر بةخ َو‬
‫جهناظينَ كةسى يينَ لكاو ئةون يينَ كو َ‬
‫َريى تيَثة ِر‬
‫كارى نةبو َ‬
‫د ئاخظنت و نظيسينيَدا دطرن ‪ ،‬و ئة دةستةية دطةل َ‬
‫َريى تيَنةثة ِر بكار دهينَ ‪ ،‬كو ئةظةنة ‪:‬‬
‫و تيَنةثة ِر و بو َ‬
‫َكى تاك ‪.‬‬‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬م ‪ :‬ب َو‬
‫َكى ك َو ‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬‫َ‬ ‫‪ )2‬ين ‪ :‬ب َو‬
‫دووى تاك ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫يت(ى) ‪ :‬ب َو‬ ‫‪)3‬‬
‫دووى ك َو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫ن ‪ :‬ب َو‬ ‫‪)4‬‬
‫َيى تاك ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫يَت ‪ ،‬ات ( َى ‪ ،‬ا ) ‪ :‬ب َو‬ ‫‪)5‬‬
‫َيى ك َو ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫ن ‪ :‬ب َو‬ ‫‪)6‬‬

‫َيى تاك‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫َيى لكاو ب َو‬
‫جهناظى كةسي َ‬
‫َ‬ ‫تيَبينى ‪َ :‬‬
‫كارى بوَريى تيَنةثة ِر‬
‫وةرناطريت ‪.‬‬

‫‪54‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫جهناظى كةسيينَ لكاويَن كرماجنييا ذوورى بكاربينة‪-:‬‬
‫َ‬ ‫ئةظان كاران دطةل‬
‫( هات ‪ ،‬طرت )‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫ئةظان جهناظينَ كةسى يينَ سةربةخ َو ب جهناظينَ كةسى يينَ لكاو بطوه َورِة‬
‫وةكى منوونةيا ( ب ) ‪.‬‬
‫قوتاخبانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫أ ‪ -‬ت َو ( هاتن ) ب َو‬
‫قوتاخبانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ب ‪ -‬هاتى ب َو‬

‫‪ )1‬ئةز ( ضوون ) ب َو هةظليرَ َى ‪.‬‬


‫تاقيكرنى ( سةركةفنت ) ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬ئةم ل‬
‫‪ )3‬هوين دوهى ل سةربانى ( نظستني ) ‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬
‫دووى كؤ)‪.‬‬
‫َ‬ ‫دووى تاك‪،‬‬
‫َ‬ ‫َكى تاك‪،‬‬
‫كةسى ‪( :‬ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(تان)‬
‫دووى كؤ)‪.‬‬
‫َ‬ ‫َيى تاك‪،‬‬
‫(دووى كؤ‪ ،‬سي َ‬
‫َ‬ ‫كةسى ‪:‬‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(يت)‬
‫دووى تاك)‪.‬‬
‫َ‬ ‫َيى تاك‪،‬‬
‫(دووى كؤ‪ ،‬سي َ‬
‫َ‬ ‫كةسى ‪:‬‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(ين)‬
‫َيى كؤ)‪.‬‬
‫َكى كؤ‪ ،‬دووىَكؤ‪ ،‬سي َ‬
‫كةسى ‪( :‬ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(يان)‬
‫َيى كؤ)‪.‬‬
‫َكى كؤ‪ ،‬سي َ‬
‫(دووى كو‪ ،‬ئي َ‬
‫َ‬ ‫كةسى ‪:‬‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(ن)‬
‫َيى كؤ)‪.‬‬
‫َيى تاك‪ ،‬سي َ‬
‫(دووى تاك‪ ،‬سي َ‬
‫َ‬ ‫كةسى ‪:‬‬
‫َ‬ ‫جهناظى لكاوة بؤ‬
‫َ‬ ‫(يَت)‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬

‫(( من زوَر بة خيرَِايى بارى ذيامن دةط َورِم ))‬


‫ِستى بط َورِة دطةل طوه َورِينا جهناظينَ كةسى يينَ لكاو ب َو ‪:‬‬
‫ئةظى ر َ‬
‫َ‬
‫َكى ك َو ‪.‬‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫‪)1‬‬
‫دووى تاك ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫‪)2‬‬
‫َيى تاك ‪.‬‬
‫كةسى سي َ‬
‫َ‬ ‫‪)3‬‬
‫دووى ك َو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫‪)4‬‬

‫‪56‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬
‫جهناظينَ ظان رستةيان ب جهناظينَ د كظاناندا بطوهؤرِة ‪- :‬‬
‫اليى ثيشةسازى ظة ثيَش بيَخيت ( مة )‬
‫عرياقى ذ َ‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬ئةوى دظيَت‬
‫‪ )2‬تة طةلةك تشتينَ سةير و ب مفا داهيَناينة ‪ ( .‬هةوة )‬
‫ثى خوَشة ب منرةكا باش دةربضم ‪ ( .‬ئةوان )‬
‫‪ )3‬من طةلةك َ‬
‫ئاهةنطى ئامادةنةبوو ‪ ( .‬ت َو )‬
‫َ‬ ‫‪ )4‬ئةو ل‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 6‬‬
‫ئةظان رِستةيان شروَظة بكة ‪- :‬‬
‫‪ )1‬ئةو سيَظا دخوَن ‪.‬‬
‫دةستى وى طرت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬من‬
‫‪ )3‬ضووين ب َو سةيران ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫حةفتى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫هةظالَناظ‬
‫ئاشتييى ية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬كوَترا سثى نيشانا‬
‫دى سةركةظيت ‪.‬‬
‫يي خةباتكةر َ‬
‫‪ )2‬كوردستان ب هةوة نَ‬
‫‪ )3‬سةيرانا مة خوَش بوو ‪.‬‬
‫بةرانى باش زةنطل نةظيَت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪)4‬‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني ‪- :‬‬
‫ئةطةر سةحكةينة ئةظان رِستةيينَ ل سةرى َ‬
‫ناظى ( كوَتر ) كريية ‪ ،‬و ب‬
‫‪ )1‬درِستةيا ئيَكيَدا ثةيظا ( سثى ) وةسفا َ‬
‫ناظى ( كوَتر) ‪،‬ب َو‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫سةرى ( ا ) يا بووية‬
‫َ‬ ‫ئامرازى خستنة‬
‫َ‬ ‫ِريَكا‬
‫هندى دبيَذنة ثةيظا (سثى)‬
‫ثى ض كوَترة ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫مة رِوونكريية كا مةبةست َ‬
‫هةظالَنا‪.‬‬
‫جهناظى ( هةوة ) كريية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬درِستةيا دوويَدا ثةيظا ( خةباتكةر ) وةسفا‬
‫دياركةرى جهناظى ‪ ،‬ب َو‬
‫َ‬ ‫سةرى ( يَن ) يا بووية‬
‫َ‬ ‫ئامرازى خستنة‬
‫َ‬ ‫و ب ريَكا‬
‫هندى دبيَذنة‬
‫دى سةركةظيت ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫كى َ‬
‫مة رِوونكريية كا كوردستان ب َ‬
‫ثةيظا ( خةباتكةر ) هةظالَنا‪.‬‬
‫بى هيَز ( بوو ) تةمامكريية‪،‬‬
‫كارى َ‬
‫‪ )3‬درِستةيا سيَييَدا ثةيظا ( خوَش ) واتايا َ‬
‫ئامرازى خستنةسةر ‪ ،‬ذ‬
‫َ‬ ‫بى هيَز بيَى هاريكاريا‬
‫كارى َ‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫يا بووية‬
‫هندى دبيَذنة ثةيظا ( خوَش ) هةظالَنا‪.‬‬
‫بةر َ‬

‫‪58‬‬
‫ناظى ( بةران ) كريية ‪ ،‬و ب‬
‫‪ )4‬د رِستةيا ضواريَدا ثةيظا ( باش ) وةسفا َ‬
‫ناظى ( بةران ) ‪،‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫ئامرازى خستنة سةر ( َى ) يا بووية‬
‫َ‬ ‫ريَكا‬
‫هندى دبيَذنة ثةيظا‬
‫ب َو مة رِوونكريية كا كيذ بةرانى زةنطل نةظيَت ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫( باش ) هةظالَنا‪.‬‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫هةظالنا ثةيظةكة بَو وةسفا ناظةكى يان جهناظةكى بكاردهيَت ‪ ،‬و دبيتة‬
‫َ‬
‫كارى‬
‫َ‬ ‫تةمامكةرى‬
‫َ‬ ‫هةظالنا دبيتة‬
‫دياركةرى ناظى يان جهناظى ‪ ،‬هةر وةسان َ‬
‫َ‬
‫بى هيَز ‪.‬‬
‫َ‬

‫‪59‬‬
‫هةشتى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫ناظى ضةوايى‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬

‫دى سةركةظيت ‪.‬‬


‫َظى باش َ‬
‫‪ )1‬مرو َ‬
‫تريى رةش بكرِة ‪.‬‬
‫‪َ )2‬‬
‫ماسييي مةزن درووباريدا هةنة ‪.‬‬
‫نَ‬ ‫‪)3‬‬
‫‪ )4‬شرين كضةكا نازدارة ‪.‬‬
‫‪ )5‬خانى كةظن بوو ‪.‬‬
‫يى سةرفةرازة ‪.‬‬
‫َظى نيشتيمان ثةروةر َ‬
‫‪ )6‬مرو َ‬
‫دى طةهنة ئارماجنان ‪.‬‬
‫هويني زيرةك َ‬
‫‪ )7‬نَ‬
‫‪ )8‬طوَتنا خوَش بهارا دالنة ‪.‬‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫ئةطةر بنيرَِينة رِستةيينَ ل سةرى ئةو ثةيظينَ خيض دبندا ) باش ‪ ،‬رِةش ‪،‬‬
‫مةزن ‪ ،‬نازدار ‪ ،‬كةظن ‪ ،‬نيشتيمان ثةروةر ‪ ،‬سةرفةراز ‪ ،‬زيرةك ‪ ،‬خوَش (‬
‫هةمى هةظالَناظينَ ضةوايى نة ‪ ،‬ضونكو هةر ئيَك ذ وان وةسفا ناظةكى يان‬
‫جهناظةكى كريية ‪ ،‬و بووينة دياركةريَن وان نا و جهناظان يان ذى بووينة‬
‫بى هيَزن ‪ ،‬وةكو ‪:‬‬
‫كارى َ‬
‫تةمامكةريَن َ‬
‫ناظى ( مروَ )‬ ‫‪ )1‬درِستةيا ئيَكيَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( باش ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫كريية ‪ ،‬و َ‬

‫‪60‬‬
‫ناظى ( ترى )‬ ‫‪ )2‬درِستةيا دوويَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( رةش ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬ ‫كريية‪ ،‬و َ‬
‫ناظى ( ماسى )‬ ‫‪ )3‬درِستةيا س َييَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( مةزن ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫كريية‪ ،‬و َ‬
‫ناظى ( كض )‬ ‫‪ )4‬درِستةيا ضواريَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( نازدار ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫كريية ‪ ،‬و َ‬
‫تةمامكةرى‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬ ‫‪ )5‬درِستةيا ثيَنجيَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( كةظن ) َ‬
‫بى هيَز ( بوو ) و وةسفا ناظى كريية ‪.‬‬
‫كارى َ‬
‫َ‬
‫ناظى (‬ ‫‪ )6‬درِستةيا شةشيَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( نيشتمان ثةروةر ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬هةر وةسان هةظالَ َ‬
‫ناظى‬ ‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫مروَ ) كريية ‪ ،‬و َ‬
‫بى هيَز ( ة ) و وةسفا‬
‫كارى َ‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫ضةوايى ( سةرفةراز ) َ‬
‫ناظى كريية‪.‬‬
‫‪ )7‬درِستةيا حةفتيَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫(‪)1‬‬
‫جهناظى ( هوين)‬
‫َ‬ ‫ناظى ضةوايى ( زيرةك ) وةسفا‬
‫دياركةرى وى جهناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫كريية و َ‬
‫ناظى ( طوَتن )‬ ‫‪ )8‬درِستةيا هةشتيَدا ‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى ( خوَش ) وةسفا َ‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫كريية ‪ ،‬و َ‬

‫ذى دروست دبن ‪.‬‬


‫نوونى ) ذ نوى كار َ‬
‫(‪( )1‬طوَتن ) ضاوطة ‪ ،‬و هةمى ضاوط ناظن ‪ .‬و ب الدانا ( َ‬

‫‪61‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫يى كو درِستيَدا وةسفا ناظةكى يان‬ ‫َ‬
‫هةظالناظة َ‬ ‫ناظى ضةوايى ‪ :‬ئةو‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬
‫دياركةرى ناظى يان جهناظى ‪ ،‬هةر وةسان دبيتة‬
‫َ‬ ‫جهناظةكى دكةت ‪ ،‬و دبيتة‬
‫ئامرازى‬
‫َ‬ ‫دياركةرى ناظى يا جهناظى‬
‫َ‬ ‫دةمى دبيتة‬
‫بى هيَز ‪َ ،‬‬
‫كارى َ‬
‫َ‬ ‫تةمامكةرى‬
‫َ‬
‫دانةثال ) دكةظيتة دنا بةرا واندا ‪ .‬كو ئةظةنة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خستنةسةر (‬
‫ني ‪.‬‬
‫تاكى رَ‬
‫ئامرازى خستنةسةر ( َى ) بَو َ‬
‫َ‬ ‫‪)1‬‬
‫مى ‪.‬‬
‫تاكى َ‬
‫ئامرازى خستنةسةر ( ا ) بَو َ‬
‫َ‬ ‫‪)2‬‬
‫مى ) ‪.‬‬
‫ني و َ‬
‫ئامرازى خستنةسةر ( يَن ‪ ،‬يَت ‪ ،‬يَد ) بَو كَو ( رَ‬
‫َ‬ ‫‪)3‬‬

‫ىل ئةطةر ل‬
‫ناظى ضةوايى ل ثشتى ناظى يان جهناظى هات ‪َ ،‬‬ ‫ئةظة ئةطةر َ‬
‫هةظال َ‬
‫ئامرازى خستنةسةر نينة وةكو ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َشيى هات ثيَدظى ب‬
‫ثي َ‬
‫ناظةكى ليَكداى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫(( سوَرطول ‪ .‬خوَش مروَ)) و دبنة‬

‫ئامرازى خستنةسةر دكرماجنييا خواريَدا ( ى ) ية ‪ ،‬ب َو تاك و‬


‫َ‬ ‫تيَبينى ‪- :‬‬
‫مى ) ‪.‬‬
‫ك َو ( نيرَ و َ‬

‫‪62‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫دةرى ‪ ،‬و‬
‫َ‬ ‫ناظةكى ضةوايى هةبيت بينة‬
‫َ‬ ‫دظان رِستةيينَ خواريَدا هةر هةظالَ‬

‫ئةركى وى دياربكة ‪:‬‬


‫َ‬
‫‪ )1‬مة ضاظينَ بةلةك دينت ‪.‬‬
‫َقيةكى خوَشة ‪.‬‬
‫‪ )2‬هنار في َ‬
‫َظى هةذار بكةن ‪.‬‬
‫‪ )3‬هاريكارييا مرو َ‬
‫بةفرينى يا زةرة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )4‬ثرضا‬
‫َظى مةزن بطرن ‪.‬‬
‫َزى ل مرو َ‬
‫‪ِ )5‬ري َ‬
‫ِةكى زيرةكة ‪.‬‬
‫‪ )6‬شيرَ ك َو كور َ‬
‫كوردستانى بلندن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )7‬ضيايينَ‬
‫دى سةركةظن ‪.‬‬
‫‪ )8‬هوينينَ خةباتكةر َ‬
‫‪ )9‬ياريكةرى زيرةك خةالت دةكةين ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫سى ذ وان‬ ‫شةش رِستةيان بنظيسة كو هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى تيَدابيت ‪َ ،‬‬
‫دياركةريَن ناظى بن ‪ ،‬و دوو ذ وانان دياركةريَن جهناظى بن ‪ ،‬و ئيَك ذ‬
‫بى هيَز بيت‬
‫كارى َ‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫وان‬

‫‪63‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة‪:‬‬
‫(هةظالناظى ضةوايى‪ ،‬ناظ‪،‬‬
‫َ‬ ‫طوندى مة هةية‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬دارستانةكا تارى ل نيَزيكى‬
‫جهناظ)ة‪.‬‬
‫هةظالناظى ضةوايى)ة‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-2‬جوانى ثيَشانطةه خةمالند ‪( :‬ناظ ‪ ،‬جهناظ ‪،‬‬
‫َ‬
‫هةظالناظى ضةوايى ‪ ،‬ناظ)ة‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬ماسيينَ مةزن د رويباريدا نينن‪ ( .‬جهناظ ‪،‬‬
‫هةظالناظى ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِؤذى نة‪( .‬ناظ ‪ ،‬جهناظ ‪،‬‬
‫‪-4‬هوين هيظيا ثاشةر َ‬
‫هةظالناظى ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫َرى مة طةلةك جوانة‪( .‬ناظ ‪ ،‬جهناظ ‪،‬‬
‫‪-5‬باذي َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬

‫خوارى شروَظة بكة ‪.‬‬


‫َ‬ ‫ئةظان رِستةيينَ ل‬
‫دراظى سثى ب َو ِروَذا رِةشة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪)1‬‬
‫‪ )2‬سيَوى باش بكرِة ‪.‬‬
‫ديالنى جوانة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كراسى‬
‫َ‬ ‫‪)3‬‬

‫‪64‬‬
‫نةهى)‬
‫(وانةيا َ‬
‫ناظى ضةوايى‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫جوَريَن‬
‫اليى دروست كرنيَظة –‬
‫_ذ َ‬
‫أ‪/‬‬
‫طولي جوان بضينة ‪.‬‬ ‫‪ )1‬نَ‬
‫‪ )2‬هناريَن ترش نةكرِة ‪.‬‬
‫كانيى يا ثاكة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )3‬ئاظا‬
‫يى زيرةك بووى ‪.‬‬ ‫‪ )4‬تو َ‬
‫نهال كوير دبن ‪.‬‬ ‫‪ )5‬ضةند ضيا بلند بن ‪َ ،‬‬
‫‪ )6‬دارا كةسك يا جوانة ‪.‬‬
‫‪ )7‬سيال هاظينطةهةكا خوَشة ‪.‬‬
‫‪ )8‬من بةذنا زرا ديتيية ‪.‬‬
‫ب‪/‬‬
‫كوردستانى طةلةكا رِةنطينة ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )1‬بهارا‬
‫ثةرتووكي ب مفا خبوينة ‪.‬‬
‫نَ‬ ‫‪)2‬‬
‫يى ب بها ية ‪.‬‬ ‫َظى خويَندةوار َ‬ ‫‪ )3‬مرو َ‬
‫بى بةخت سةرناكةظيت ‪.‬‬ ‫زةالمى َ‬
‫َ‬ ‫‪)4‬‬
‫طةلي هشيار ثيَش دكةظن ‪.‬‬ ‫نَ‬ ‫‪)5‬‬
‫ج‪/‬‬
‫كةسى دلسوَتى بكةن ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )1‬هاريكارييا‬
‫َظى زك رةش و دلرِةق دوير بكةظة ‪.‬‬ ‫‪ )2‬ل مرو َ‬
‫‪ )3‬ديالن كضةكا رِووخوَشة ‪.‬‬
‫هونةرمةندةكى مةزن بوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫عارفى سرتانبيَذ‬
‫‪ )4‬حمةمةد َ‬
‫زةالمى دةست كورت يا ئالوَزة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )5‬ذيارا‬

‫‪65‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫أ‪/‬‬
‫دى بينني ثةيظينَ ( جوان ‪ .‬ترش ‪.‬‬ ‫ئةطةر سةحكةينة رِستةيينَ ثشكا ( ئـ ) َ‬
‫ثاك‪ .‬زيرةك ‪ .‬بلند ‪ .‬كوير ‪ .‬كةسك ‪ .‬جوان ‪ .‬خوَش ‪ .‬زراظ) هةمى هةظالَناظينَ‬
‫بى‬
‫كارى َ‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫ضةوايى نة ‪ ،‬و يينَ بووينة دياركةريَن ناظةكى يان ذى‬
‫بتنى ذ ئيَك ثةيظا واتا دار‬
‫هيَزن ‪ .‬هةر ئيَك ذ وان َ‬
‫َذنى هةظالَ َ‬
‫ناظى سادة ‪.‬‬ ‫هندى دبي َ‬
‫ثيَكهاتيية ‪ ،‬و ذ بةر َ‬
‫ب‪/‬‬
‫دى بينني ثةيظينَ ( رِةنطني ‪،‬ب‬
‫بةرى خ َو بدةينة رِستةيني ثشكا ( بـ ) َ‬
‫ئةطةر َ‬
‫بى بةخت ‪ ،‬هشيار ) هةمى هةظالَناظينَ ضةوايى‬‫مفا ‪ ،‬خويَندةوار ‪ ،‬ب بها ‪َ ،‬‬
‫ىل ذ‬
‫بى هيَز ‪َ ،‬‬
‫كارى َ‬
‫نة ‪ ،‬و يينَ بووينة دياركةريَن ناظةكى يان تةمامكةريَن َ‬
‫اليى دروست بوونيَظة هةر ئيَك ذ وان ذ ثةيظةكا واتادار دطةل ثيَشطرةكى‬
‫َ‬
‫َذنى هةظالَ َ‬
‫ناظى داريَذتى ‪.‬‬ ‫ضةندى دبي َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫ثاشطرةكى ثيَكهاتيية ‪ ،‬و ذبةر َ‬
‫َ‬ ‫يان‬
‫ب َو ثرت روونكرن ‪- :‬‬
‫يى داريَذتى ( رِةنطني ) ذ ثةيظا‬ ‫‪ )1‬درِستةيا ئيَكيَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثاشطرى ( ين ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫( رةنط ) دطةل‬
‫َشطرى‬
‫َ‬ ‫يى داريَذتى ( ب مفا ) ذ ثي‬
‫ناظى ضةوايى َ‬‫‪ )2‬درِستةيا دوويَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫( ب ) و ثةيظا ( مفا ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫يى داريَذتى ( خويَندةوار ) ذ ثةيظا‬ ‫‪ )3‬رِستةيا س َييَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثاشطرى ( ة وار ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫( خويَند ) و‬

‫‪66‬‬
‫بى بةخت ) ذ‬
‫يى داريَذتى ( َ‬ ‫‪ )4‬درِستةيا ضوار يَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫بى ) دطةل ثةيظا ( بةخت ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬‫َشطرى ( َ‬
‫َ‬ ‫ثي‬
‫يى داريَذتى (هشيار _ هوَشيار ) ذ‬ ‫‪ )2‬درِستةيا ثيَنجيَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثاشطرى ( يار ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ثةيظا ( هش _ هوَش ) دطةل‬
‫ج‪/‬‬
‫(‬ ‫دى بينني ثةيظينَ‬
‫ديسان ئةطةر رِستةيينَ ثشكا ( ث ) باش خبوينني َ‬
‫دلسوَتى ‪ .‬زك رةش ‪ .‬دلرِةق ‪ .‬رووخوَش ‪ .‬سرتانبيَذ ‪ .‬دةست كورت ) هةمى‬
‫اليى دروست بوونيَظة هةر ئيَك ذ وان ذ دوو ثةيظينَ واتادار‬ ‫هةظالَناظن ‪َ ،‬‬
‫ىل ذ َ‬
‫َذنى هةظالَ َ‬
‫ناظى ليَكداى ‪.‬‬ ‫ضةندى دبي َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫ثيَكهاتيية ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫ب َو ثرت رِوونكرن ‪-:‬‬
‫يى ليَكداى ( دلسوَتى ) ذ دوو‬ ‫‪ )1‬درِستةيا ئيَكيَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثاشطرى ) ى ( ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ثةيظينَ واتادار ) دل (و ) سوَت ( دطةل‬
‫يى ليَكداى ( زك رِةش ) ذ‬ ‫‪ )2‬درِستةيا دوويَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫دوو ثةيظينَ واتادار ( زك ) و ( رِةش ) ثيَكهاتيية‪ .‬هةروةسان هةظالَ َ‬
‫ناظى‬
‫يى ليَكداى ( دلرِةق ) ذ دوو ثةيظينَ واتادار ( دل ) و ( رِةق )‬
‫ضةوايى َ‬
‫ثيَكهاتيية‪.‬‬
‫يى ليَكداى ( رِووخوَش ) ذ دوو‬ ‫‪ )3‬درِستةيا سيَييَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثةيظينَ واتادار ( رِوو ) و ( خوَش ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫يى ليَكداى ( سرتانبيَذ ) ذ دوو‬ ‫‪ )4‬درِستةيا ضواريَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫ثةيظينَ واتادار ( سرتان ) و ( بيَذ ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬

‫‪67‬‬
‫يى ليَكداى ( دةست كورت) ذ‬ ‫‪ )5‬درِستةيا ثيَنجيَدا ‪ .‬هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى َ‬
‫دوو ثةيظينَ واتادار ( دةست ) و ( كورت ) ثيَكهاتيية ‪.‬‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫سى جوَرة‪- :‬‬‫اليى دروست بوون و دروست كرنيَظة َ‬
‫ناظى ضةوايى ذ َ‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬
‫ناظى سادة ‪ :‬ئةوة كو ذ ثةيظةكا واتادار ثيَكهاتيية ‪.‬‬ ‫أ‪َ -‬‬
‫هةظال َ‬
‫ناظى داريَذتى ‪ :‬ئةوة كو ذ ثةيظةكا سادة يا واتادار دطةل ثيَشطرةكى‬ ‫ب‪َ -‬‬
‫هةظال َ‬
‫يان ثاشطرةكى ثيَكهاتيية ‪.‬‬
‫يي واتادار يان ثرت‬ ‫ثةيظي سادة نَ‬
‫نَ‬ ‫ناظى ليَكداى ‪ :‬ئةوة كو ذ دوو‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫ج‪-‬‬
‫ثيَكهاتيية ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫دئةظان رِستةيينَ خواريَدا هةظالَناظينَ ضةوايى بينة َ‬
‫دةرى ‪ ،‬و جوَريَن وان‬
‫ديار بكة ‪.‬‬
‫يى جوانة ‪.‬‬ ‫باخى مة َ‬
‫‪َ )1‬‬
‫‪ )2‬مر َوظينَ دةست كورت هةنة ‪.‬‬
‫كانيى يا زةلاَ لَة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )3‬ئاظا‬
‫يى دلتةنطة ‪.‬‬ ‫َظى خراث هةردةم َ‬ ‫‪ )4‬مرو َ‬
‫‪ )5‬طوليزار كضةكا بةذن زراظة ‪.‬‬
‫كارى نة باش سةرناطريت ‪.‬‬ ‫‪َ )6‬‬
‫زةالمةكى بةذن بلند ديت ‪.‬‬‫َ‬ ‫‪ )7‬من‬
‫يى دوورة ‪.‬‬ ‫طوندى وان َ‬
‫َ‬ ‫‪)8‬‬

‫‪68‬‬
‫رِاهيَنان (‪) 2‬‬
‫يى ليَكدايدا ضيية ؟ ب منوونةظة‬ ‫جوداهى دنا بةرا هةظالَ َ‬
‫ناظى داريَذتى و َ‬
‫ديار بكة ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬
‫‪ -1‬فرؤكةظان ‪( :‬سادةية‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -2‬خويندةوار ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -3‬دوو دل ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -4‬نةمر ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -5‬سوير ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -6‬ضني ضني ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬
‫‪ -7‬هوير ‪( :‬سادة‪ -‬داريَذتى ‪ -‬ليَكداية)‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫شروَظةكرن‬

‫خوارى شروَظةبكة ‪- :‬‬


‫َ‬ ‫ئةظان رِستةيينَ‬
‫خةباتى دكةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ىل ذيَر دةست‬
‫‪ )1‬طة َ‬
‫‪ )2‬مة زجنريا ستوير شكاند ‪.‬‬

‫‪69‬‬
‫دةهى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫ناظى ضةوايى‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫ثلةيي‬
‫نَ‬
‫أ‪/‬‬
‫‪ )1‬جلكينَ جوان بكرِة ‪.‬‬
‫كانيى يا سار بوو ‪.‬‬‫َ‬ ‫‪ )2‬ئاظا‬
‫‪ )3‬طولينَ مة طةش بوون ‪.‬‬
‫دى سةركةظن ‪.‬‬‫‪ )4‬هوينينَ تيَطةهشتى َ‬
‫‪ )5‬ئاظا ثاقذ ظةخ َو ‪.‬‬
‫ب‪/‬‬
‫نةرمينى زيرةكرتة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬شيالن ذ‬
‫‪ )2‬ئازاد ذ نةوزادى باشرتة ‪.‬‬
‫‪ )3‬ئة طولة ذ طوالدى سوَرترة ‪.‬‬
‫سولينى جوانرت بوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫زينى ذ‬
‫‪َ )4‬‬
‫‪ )5‬ثةرتووكا من ذ ثةرتووكا تة كةظنرت بوو ‪.‬‬
‫ج‪/‬‬
‫دظى ثوَليَدا ‪.‬‬
‫‪ )1‬نذيار زيرةكرتين قوتابيية َ‬
‫‪ )2‬هةلطورد بلند ترين ضياية ل كوردستانا باشوور ‪.‬‬
‫ظى قوتاخبانيَية ‪.‬‬
‫زيرةكى َ‬
‫َ‬ ‫قوتابيى هةرة‬
‫َ‬ ‫‪ )3‬سالاَ ر‬
‫‪ )4‬دلوَظان ذ هةميان مزنرتة ‪.‬‬
‫‪ )5‬ئازاد ذ طشت قوتابييان باشرتة ‪.‬‬
‫‪ )6‬نةرمني ذ هةمى خويندكاران هيَمنرتة ‪.‬‬

‫‪70‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫أ‪/‬‬
‫دى بينني كو ثةيظينَ خيض ل‬‫دةمى سةحا رِستةيينَ ثشكا (ئـ ) دكةين ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫بندا( جوان ‪ ،‬سار ‪ ،‬طةش ‪ ،‬تيَطةهشتى ‪ ،‬ثاقذ ) هةمى هةظالَناظينَ ضةوايى‬
‫نة ‪ ،‬و هةر ئيَك ذ وان ئيَكسةر ب َو وةسفا ناظةكى يا جهناظةكى بكارهاتيية‪.‬‬
‫بى هيَز ‪،‬‬
‫كارى َ‬
‫و بووينة دياركةريَن وان ‪ ..‬يان ذى بووينة تةمامكةريَن َ‬
‫دظيرَ يَدا ئة هةظالَناظة دثلةيةكا ضةسثايدانة ‪.‬‬
‫ب‪/‬‬
‫دى بينني ثةيظينَ خيض ل بندا‬‫ئةطةر سةحا رِستةيينَ ثشكا ( بـ ) بكةين ‪َ ،‬‬
‫(زيرةكرت ‪ .‬باشرت ‪ .‬سوَرتر ‪ .‬جوانرت ‪ .‬كةظنرت ) هةمى هةظالَناظينَ ضةوايى نة‪.‬‬
‫بةراوردكرنى دنا‬
‫َ‬ ‫و يينَ د ثلةيا بةراورد دا ضونكو هةر ئيَك ذ وان ب َو‬
‫بةرا دوو ناظينَ وةسف كرى دا هاتيية بكارئينان و هةردوو نا دهةظثشكن‬
‫يى دى ثرت ‪ .‬و ب دانانا نيشانا ( تر ) ل دوماهيا‬‫ىل ئيَك ذ َ‬‫دسيفةتيدا ‪َ .‬‬
‫ئامرازى ثةيوةندى ( ذ ) دكةظيتة‬
‫َ‬ ‫ناظى ضةوايى هاتيية دروستكرن ‪ .‬و‬ ‫هةظالَ َ‬
‫دنيظا هةردوو ناظاندا ‪.‬‬
‫ث‪/‬‬
‫دى بينني ثةيظينَ خيض ل‬ ‫دةمى سةدحكةينة ‪ ،‬رِستةيينَ ثشكا ( ث ) َ‬ ‫َ‬
‫بندا( زيرةكرتين ‪ .‬بلندترين ‪ .‬هةرةزيرةك ‪ .‬ذ هةميان مةزنرت ‪ .‬ذ طشت‬
‫قوتابييان باشرت ‪ .‬ذ هةمى خويَندكاران هيَمنرت ) هةمى هةظالَناظينَ ضةوايى‬
‫يى ناظةكى نيشا‬ ‫ئاستى بالاَ َ‬
‫َ‬ ‫نة ‪ .‬دثلةيا بالاَ دانة ‪ ،‬ضنكو هةر ئيَك ذ وان‬
‫ددةت ‪ ،‬و دنا بةرا ئةوان ناظينَ كو هةمى دهةظثشكن دسيفةتةكيَدا ‪.‬‬
‫ىل ثلةيا ئيَك ذ وان ذ هةميان ثرت و بلندترة ‪ ،‬ب دانانا نيشانا ( ترين )‬
‫َ‬

‫‪71‬‬
‫ل دوماهى هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى دهيَتة دروستكرن ‪ ،‬و هةر ديسان ئةم دشيينَ‬
‫ب ريَكا ثةيظا ( هةرة ) يان ( ذ هةميان ) يان ( ذ طشت ) يان ( ذ هةمى)‬
‫ناظى ثلةيا بالاَ دروست بكةين كو دكةظيتة ثيَشيا هةظالَ َ‬
‫ناظى ثلةيا بةراورد‬ ‫هةظالَ َ‬
‫يى ضةسثاى ‪.‬‬ ‫يان َ‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫سى ثلة هةنة ‪:‬‬ ‫ناظى ضةوايى َ‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬
‫هةظالناظة كو بَو وةسفا ناظةكى يان جهناظةكى‬‫ناظى ثلةيا ضةسثاى ‪ :‬ئةو َ‬ ‫أ‪َ -‬‬
‫هةظال َ‬
‫ناظي دى ‪.‬‬
‫دهيَتة بكارئينان ‪ ،‬و ناهيَتة هةظبةركرن دطةل ض نَ‬
‫يى كو بَو هةظبةركرنا دنا بةرا دوو‬ ‫ناظى بةراورد ‪ :‬ئةو َ‬
‫هةظالناظة َ‬ ‫ب‪َ -‬‬
‫هةظال َ‬
‫ىل‬
‫ناظي وةسف كريدا دهيَتة بكارئينان ‪ .‬كو هةردوو دهةظثشكن د سيفةتيَدا َ‬ ‫نَ‬
‫ثلةيا ئيَك ذ وان يادى ثرت و بلندترة ‪.‬‬
‫ئامرازى ثةيوةندى ( ذ)‬
‫َ‬ ‫ناظى ضةوايى ‪.‬و‬ ‫نيشانا ( تر ) دكةظيتة دوماهى َ‬
‫هةظال َ‬
‫ناظي هةظبةركريدا‪.‬‬ ‫دكةظيتة دنا بةرا هةر دوو نَ‬
‫يى ناظةكى نيشا‬ ‫ئاستى بالاَ َ‬
‫هةظالناظة ية كو َ‬ ‫َ‬ ‫ناظى ثلةيا بالاَ ‪ :‬ئةو‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫ج‪-‬‬
‫ىل ثلةيا ئيَك ذ‬
‫ناظي هةظثشك دسيفةتةكيدا َ‬ ‫ددةت دنا بةرا كوَمةكا نَ‬
‫ناظى‬ ‫وان ذ هةميان ثرت و بلندترة ‪ .‬ب دانانا نيشانا ( ترين ) ل سةر دوماهيا َ‬
‫هةظال َ‬
‫ضةوايى دهيَتة دروستكرن ‪ ،‬هةر وةسان ب ريَكا ثةيظا ( هةرة ) كو دكةظيَتة‬
‫ضةواييى ضةسثاى دهيَتة دروستكرن يان ذى ب هاريكارييا‬ ‫َ‬ ‫ناظى‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫ثيَشييا‬
‫ناظى‬ ‫ثةيظي( ذ هةميان ‪ .‬ذ طشت ‪ .‬ذ هةمى ‪ .‬ذ تة) كو دكةظنة ثيَشييا َ‬
‫هةظال َ‬ ‫نَ‬
‫ثلةيا بةراورد دهيَتة دروست كرن ‪.‬‬
‫زارى كرماجنييا خواريَدا‬
‫ئامرازى ثةيوةندى ( ذ ) د َ‬ ‫َ‬ ‫تيَبينى ‪ -:‬ل بةرامبةر‬
‫ئامرازى ثةيوةندى ( لة ) ( ية ) ‪.‬‬ ‫َ‬

‫‪72‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة‪:‬‬
‫‪-1‬جةه ذ طةمنى ئةرزانرتة‪ .‬ثلةيا (باال ‪ ،‬بةراورد ‪ ،‬ضةسثاى)ية‪.‬‬
‫‪-2‬نيرَ طز جوانرتين طوال بهاريَية‪ .‬ثلةيا (باال ‪ ،‬بةراورد ‪ ،‬ضةسثاى)ية‪.‬‬
‫كانيى يا ساربوو‪ .‬ثلةيا (باال ‪ ،‬بةراورد ‪ ،‬ضةسثاى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-3‬ئاظا‬
‫ضيايى سةفني بلندترة‪ .‬ثلةيا (باال ‪ ،‬ضةسثاى ‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪-4‬ضيايى هةلطورد ذ‬
‫َ‬
‫بةراورد)ية‪.‬‬
‫يى بهيَزة‪ .‬ثلةيا ( بةراورد ‪ ،‬باال ‪ ،‬ضةسثاى)ية‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةظ هةسثة َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫ناظى ثلةيا بةراورد ذ هةظالَ َ‬
‫ناظى ثلةيا بالاَ َ‬
‫دى جودا كةى ؟ ب‬ ‫ضةوا هةظالَ َ‬
‫منوونةظة رِوون بكة ‪.‬‬

‫رِاهيَنان (‪) 3‬‬


‫دةرى و ثلةيا وان ديار‬
‫َ‬ ‫َزانى هةظالَ َ‬
‫ناظى ضةوايى بينة‬ ‫ذ ئةظان ديَريَن هو َ‬
‫بكة‪-:‬‬
‫‪ )1‬سوبة دايى َ‬
‫ثيَالظا من ذ تاجا مريى بلندترة‬

‫‪73‬‬
‫داوةتا من ذ هةمى طوظةندا خوَشرتة‬
‫بوهارى ب خةملرتة‬
‫َ‬ ‫بةذن و بالاَ من ذ‬
‫( موئةيد تةيب )‬
‫‪ )2‬مةلىََ برذانطت تيذة وةك َ‬
‫ضقل‬
‫يى ناسكرت لة َ‬
‫طول‬ ‫ئةضةقيَتة َ‬
‫( بيَسارانى )‬
‫جووتى ضاوة‬
‫َ‬ ‫‪ )3‬جوانرت لة ذين‬
‫هةر وةك طوَمى مةنط وةستاوة‬
‫( كامةران موكرى )‬
‫‪ )4‬طةليَك شريينرت لة خونضةى بةهار‬
‫ناسكرت جوانرت لة شةوبوَى بةهار‬
‫طةشرت لة ديدةى وةنةوشةى نزار‬
‫طولَيَكة ناوى طولىَ سةربةستى‬
‫مةردة ئةو طةلةى بطاتة دةستى‬
‫( بةختيار زيَوةر )‬

‫‪74‬‬
‫(وانةيايازدىَ )‬
‫ناظى نيشانة‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬
‫أ‪-‬‬
‫‪ -1‬ئة كورِة َ‬
‫يى زيرةكة ‪.‬‬
‫سةرى مة بلندكر ‪.‬‬
‫‪ -2‬ظى خورتى َ‬
‫كضى هوَزانةك ظةهاند ‪.‬‬
‫ظى َ‬‫‪َ -3‬‬
‫جاميى هاريكارييا مة كر ‪.‬‬
‫‪ -4‬وى رَ‬
‫ىل مة خوَشكر ‪.‬‬
‫َتنى د َ‬
‫وى طو َ‬
‫‪َ -5‬‬
‫‪ -6‬ئةظان مروَظان نان خوار ‪.‬‬
‫زةظيي خَو كيَالن‬
‫‪ -7‬وان جوَتياران نَ‬
‫ِى هة ضوو ‪.‬‬
‫‪ -8‬ئةو كور َ‬
‫‪ -9‬ئةو كضا هة ضوو ‪.‬‬
‫‪ -10‬ئةو كوريَن هة ضوون ‪.‬‬
‫كضي هة ضوون ‪.‬‬
‫‪ -11‬ئةو نَ‬
‫ب–‬
‫‪ -1‬ئة خانيية َ‬
‫يى جوانة ‪.‬‬
‫‪ -2‬ئةم ديَية طةورةية ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئةم ديَيانة طةورةن ‪.‬‬
‫‪ -4‬ئةم خانووة جوانة ‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةو خانووانة جوانن‬

‫‪75‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني ثةيظينَ ( ئة – ة‪،‬‬
‫أ – ئةطةر تةماشةى رِستةيينَ سةرى بكةين َ‬
‫وى – َى ‪ ،‬ئةظان – ان ‪ ،‬وان – ان ‪ ،‬ئةو – يَهة ‪،‬‬ ‫ظى‪-‬ى ‪ ،‬وى ‪ -‬ى ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫ئةو – اهة ‪ ،‬ئةو – يَنهة ) هةمى هةظالَناظينَ نيشانة نة ‪ ،‬ضنكى هةر ئيَك ذ‬
‫وان وةسفا ناظةكى كريية ‪ ،‬و هاتينة دةستنيشانكرن ‪ ،‬و ذ هة تومخينَ خ َو‬
‫جودا كرينة ‪.‬‬
‫‪ -1‬درِستةيا ئيَكيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة( ئة – ة ) ب َو نيَزيك بكار دهيَت ‪،‬‬
‫سيفةتةكى شياية ذ نا هةظتومخينَ‬
‫َ‬ ‫ثةيظا ( كو ِر ) دةستنيشانكريية و وةكى‬
‫ناظى ( كو ِر ) ى ‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫خ َو جودا بكةت ‪ ،‬و َ‬
‫تاكى نيَزيك‬
‫ناظى نيرَ َى َ‬ ‫‪ -2‬درِستةيا دوويَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ظى – ى ) ب َو َ‬
‫سيفةتةكى شياية ذ‬
‫َ‬ ‫بكار دهيَت و ثةيظا ( خورت ) دةستنيشانكريية وةكى‬
‫ناظى ( خورت ) ‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫تاكى نيَزيك‬
‫يى َ‬ ‫مى َ‬ ‫ظى – َى ) ب َو َ‬
‫ناظى َ‬ ‫‪ -3‬درِستةيا سيَييَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( َ‬
‫سيفةتةتةكى شياية ذ‬
‫َ‬ ‫بكار دهيَت ‪ .‬ثةيظا (كض) دةستنيشانكريية و وةكى‬
‫ناظى (كض)‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫تاكى دوور‬
‫ناظى نيرَ َى َ‬ ‫‪ -4‬د رِستةيا ضواريَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( وى – ى ) ب َو َ‬
‫سيفةتةكى شياية ذ‬
‫َ‬ ‫بكار دهيَت ‪،‬ثةيظا ( جاميرَ ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫ناظى (جاميرَ ) ‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬

‫‪76‬‬
‫تاكى‬
‫مى يى َ‬ ‫وى – ى َ) ب َو َ‬
‫ناظى َ‬ ‫‪ -5‬د رِستةيا ثيَنجيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( َ‬
‫سيفةتةكى شياية‬
‫َ‬ ‫دوور بكار دهيَت ‪،‬ثةيظا ( طوَتن ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫ناظى (طوَتن)‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫يى‬
‫مى َ‬
‫ناظى نيرَ و َ‬ ‫‪ -6‬د رِستةيا شةشيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ظان – ان ) ب َو َ‬
‫َمى نيَزيك بكار دهيَت ‪ ،‬ثةيظا ( مروَظان ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫كو َ‬
‫دياركةرى‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫سيفةتةكى شياية ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫َ‬
‫ناظى ( مروَظان ) ‪.‬‬
‫َ‬
‫يى‬
‫مى َ‬
‫ناظى نيرَ و َ‬ ‫‪ -7‬د رِستةيا حةفتيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( وان – ان ) ب َو َ‬
‫َمى دوور بكار دهيَت ‪،‬ثةيظا ( جوتياران ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫كو َ‬
‫دياركةرى‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫سيفةتةكى شياية ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫َ‬
‫ناظى ( جوتياران ) ‪.‬‬
‫َ‬
‫تاكى‬
‫ناظى نيرَ َى َ‬ ‫‪ -8‬د رِستةيا هةشتيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ئةو – َى هة ) ب َو َ‬
‫سيفةتةكى شياية‬
‫َ‬ ‫دوور بكار دهيَت و ثةيظا ( كو ِر ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫ناظى (كورِ)‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫تاكى‬
‫يى َ‬ ‫مى َ‬‫ناظى َ‬ ‫‪ -9‬د رِستةيا نةهيَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ئةو – اهة ) ب َو َ‬
‫سيفةتةكى شياية‬
‫َ‬ ‫دوور بكار دهيَت ثةيظا ( كض ) دةستنيشانكريية ‪ ،‬وةكى‬
‫ناظى ( كض ) ‪.‬‬
‫دياركةرى َ‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬

‫‪77‬‬
‫ناظى نيرَ و‬ ‫دةهى و يازديَدا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ( ئةو – يَنهة ) ب َو َ‬ ‫‪ -‬د رِستةيا َ‬
‫َمى دوور بكار دهيَت ثةيظا ( كو ِر ‪ -‬كض ) دةستنيشانكريية‪،‬‬ ‫يى كو َ‬
‫مى َ‬
‫َ‬
‫يى بووية‬
‫سيفةتةكى شياية ذ نا هةظتومخينَ خ َو جودا بكةت و َ‬
‫َ‬ ‫وةكى‬
‫ناظى ( كو ِر ) و (كض ) (‪)1‬‬ ‫دياركةرى َ‬
‫َ‬
‫‪ -1‬دكرماجنييا خواريَدا ئة هةظالَناظينَ نيشانة هةنة ‪:‬‬
‫َمى نيَزيك‪:‬‬‫ناظى كت و كو َ‬ ‫ئةم ‪ ---‬ة ‪ :‬ب َو َ‬
‫ئةم طولَة جوانة ‪.‬‬
‫ئةم طولاَ نة جوانن ‪.‬‬
‫َمى دوور ‪:‬‬ ‫ناظى كت و كو َ‬‫ئةو‪---‬ة ‪ :‬ب َو َ‬
‫ئةو دارة بةرزة ‪.‬‬
‫ئةو دارانة بةرزن ‪.‬‬
‫سى ناظن ‪ ،‬ب ثيتا‬ ‫دى – خانوو ) َ‬ ‫ب – درِستةيينَ ( ب )دا ثةيظا ( خانى – َ‬
‫بزويَن ( ى – َى – وو ) ب دوماهى هاتينة ‪،‬هةر وةسا‬
‫هةظالَناظينَ نيشانة ( ئة – ة ) و ( ئةم – ة ) و ئةو – ة ) ب ثيتا بزويَنا (ة)‬
‫هندى دوو ثيتينَ بزويَن لديظ ئيَكدا نةهينَ ‪ ،‬ثيتةكا‬ ‫ب دوماهى هاتينة ‪ ،‬ب َو َ‬
‫دى‬
‫مةبةستى َ‬
‫َ‬ ‫دى دانينة دناظبةرا واندا ‪ ،‬ثيتا ناظبةند لدويظ‬ ‫ناظبةندا طوجناى َ‬
‫بكار ئينني ‪.‬‬
‫( ئة ‪ +‬خانى ‪ +‬ناظبةندا (يـ ) ‪ +‬ة ) = ئة خانيية‬
‫دى ‪ +‬ناظبةندا (يـ ) ‪ +‬ة ) = ئةم ديَية‬
‫( ئةم ‪َ +‬‬
‫( ئةو ‪ +‬خانوو ‪ +‬ناظبةندا (و ) ‪ +‬ة ) = ئةو خانوووة = خانووة ‪ ،‬ثيتا (و)‬
‫دى بيتة ( خانو )‬
‫دى الدةين َ‬ ‫ناظى ( خانوو ) َ‬
‫يا َ‬

‫‪78‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫ناظى نيشانة ‪ :‬ئةو َ‬
‫هةظالناظة كو وةسفا ناظةكى دكةت ‪ ،‬و ب ساناهى ذ‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬
‫ناظى دةستنيشانكرى دكةظيتة دناظبةرا‬
‫هةظتومخي خَو جودا دكةت ‪ ،‬و هةردةم َ‬
‫نَ‬
‫بةشي َ‬
‫هةظالناظيدا ‪.‬‬ ‫هةر دوو نَ‬
‫زمانى كورديدا ‪.‬‬
‫ناظي نيشانة د َ‬ ‫ذ َ‬
‫هةظال نَ‬
‫‪ -4‬وى – ى ‪.‬‬ ‫ظى – َى ‪.‬‬
‫‪َ -3‬‬ ‫‪ – 2‬ظى – ى ‪.‬‬ ‫‪ -1‬ئة– ة ‪.‬‬
‫وى – ىَ ‪ -6 .‬ئةظان – ان ‪ -7 .‬وان – ان ‪ -8 .‬ئةو ‪ -‬يَهة‪.‬‬
‫‪َ -5‬‬
‫‪ -9‬ئةو – اهة‪ -10 .‬ئةو – يَنهة‪ -11 .‬ئةم – ة ‪ -12 .‬ئةو – ة ‪.‬‬

‫هةظالناظ‬

‫نيشانة‬ ‫ضةوايي‬

‫دوور‬ ‫ن َيزيك‬ ‫باال‬ ‫بةراورد‬ ‫ضةسثاي‬

‫‪79‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫منوونة‪:‬‬
‫‪ -1‬زاروَك ( هةذار ) ‪:‬‬
‫يى هةذارة ‪.‬‬
‫ئة زاروَكة َ‬
‫‪ -2‬ترى ( شرين ) ‪:‬‬
‫طةلةكى شرينة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ئة تريية‬
‫خوارى دطةل هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة درِستةياندا بكار بهيَنة ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةظينَ ل‬
‫ثةنري ( جوان ) ‪ ،‬دةرطةه ( ثان ) ‪ ،‬ئا ( سار ) ‪.‬‬
‫دةريا ( كوير ) ‪ ،‬ئاطر ( خوَش ) ‪ ،‬دار ( بلند ) ‪ ،‬بةرِى ( شرين ) ‪.‬‬
‫زةالم ( ئازا ) ‪ ،‬كةو ( طةردةن ب خال ) ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬

‫دظان رِستةيينَ خواريَدا هةظالَ َ‬


‫ناظى نيشانة بينةدةر‪-:‬‬
‫‪ -1‬ئةظان راثوَرتان خبوينة ‪.‬‬
‫دةفتةرى بكرِة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫‪َ -2‬‬
‫‪ -3‬ئةم نةمامة بضيَنة ‪.‬‬
‫ىل هة فراظني خوار ‪.‬‬
‫‪ -4‬وى هةظا َ‬
‫جوتيارى هة زةظيا خ َو كيَال ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬وى‬

‫‪80‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬

‫خوارى درِستةييَدا بكار بهيَنة ‪:‬‬


‫َ‬ ‫ظان هةظالَناظينَ نيشانةيينَ‬
‫وى – َى ) ‪ ،‬ئةم – ة ) ‪ ( ،‬ئةو – يَنهة)‬
‫( وان – ان ) ‪ ( ،‬ئةظان – ان ) ‪َ ،‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬

‫خوارى شروَظة بكة ‪:‬‬


‫َ‬ ‫ئةظان رِستةيينَ‬
‫َكى خبوينة ‪.‬‬
‫ظى ضريو َ‬
‫‪َ -1‬‬
‫‪ -2‬ئةو خانووة خوَشة ‪.‬‬
‫كابانيى مالةكا مةزن ب ِريَظة بر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫‪َ -3‬‬
‫‪ -4‬ئةم مةرِانة دةفروَشم ‪.‬‬

‫‪81‬‬
‫(وانةيادوازدىَ )‬
‫جهناظى نيشانة‬
‫َ‬
‫‪ -1‬ئةظة هةظالىََ منة ‪.‬‬
‫‪ -2‬ظى نان خواريية ‪.‬‬
‫ظى نان خواريية ‪.‬‬
‫‪َ -3‬‬
‫‪ -4‬وى ضريوَك طوَت ‪.‬‬
‫وى ضريوَك طوَت ‪.‬‬
‫‪َ -5‬‬
‫‪ -6‬ئةظان ( ظان ) ط َو ظةندةكا خوَش طريَدا ‪.‬‬
‫‪ -7‬وان ( ئةوان ) رةشبةلةك طريَدا ‪.‬‬
‫كارى خ َو كر ‪.‬‬
‫‪ -8‬ئةويَهة ( ويَهة ) َ‬
‫‪ -9‬ئةواهة ( واهة ) طازى كر ‪.‬‬
‫‪ -10‬ئةويَنهة ( ويَنهة ) هةمى كريَكارن ‪.‬‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫ظى –‬
‫دى بينني ثةيظينَ ‪( :‬ئةظة – ظى – َ‬
‫دةمى ئةم بنيرَ ينة رِستةيينَ سةرى َ‬
‫َ‬
‫وى – ئةظان(ظان) – ئةوان(وان) – ئةويَهة – ئةواهة – ئةويَنهة ) (‪)1‬‬
‫وى – َ‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و ل‬
‫هةمى جهناظينَ نيشانة نة ‪ ،‬ضونكى هةر ئيَك ذ وان َ‬
‫شوينا وى ناظى بكار هاتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫تاكى نيَزيك بكار هاتيية‪،‬‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةظة ) ب َو َ‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬درِستةيا ئيَكيَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية‬
‫َ‬
‫تاكى نيَزيك بكار‬
‫جهناظى نيشانة ( ظى ) ب َو نيرَ َى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬درِستةيا دوويَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫هاتيية‪َ ،‬‬
‫تاكى نيَزيك بكار‬
‫ظى ) ب َو ميَيا َ‬
‫جهناظى نيشانة ( َ‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬درِستةيا سيَييَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫هاتيية‪َ ،‬‬
‫تاكى دوور بكار‬
‫جهناظى نيشانة ( وى ) ب َو نيرَ َى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬درِستةيا ضواريَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫هاتيية ‪َ ،‬‬
‫تاكى دوور بكار‬
‫وى ) ب َو ميَيا َ‬
‫جهناظى نيشانة ( َ‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬درِستةيا ثيَنجيَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫هاتيية‪َ ،‬‬
‫(‪)2‬‬
‫َمى‬
‫مى يينَ كو َ‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةظان ‪ -‬ظان ) ب َو نيرَ و َ‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬درِستةيا شةشيَدا‬
‫جهى ضةند ناظان طرتيية و دةستنيشانكرينة‪.‬‬
‫نيَزيك بكار هاتيية ‪َ ،‬‬
‫َمى‬
‫مى يينَ كو َ‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةوان ‪ -‬وان ) ب َو نيرَ و َ‬
‫َ‬ ‫‪ -7‬درِستةيا حةفتيَدا‬
‫جهى ضةند ناظان طرتيية و دةستنيشانكرينة‪.‬‬
‫دوور بكار هاتيية ‪َ ،‬‬
‫تاكى‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةويَهة ‪ -‬ويَهة ) ب َو نيرَ َى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -8‬درِستةيا هةشتيَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫دوور بكار هاتيية ‪َ ،‬‬
‫تاكى دوور‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةواهة ‪ -‬واهة ) ب َو ميَيا َ‬
‫َ‬ ‫‪ -9‬درِستةيا نةهيَدا‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و دةستنيشانكريية ‪.‬‬
‫بكار هاتيية ‪َ ،‬‬

‫‪83‬‬
‫(‪)3‬‬
‫مى يينَ‬
‫جهناظى نيشانة ( ئةويَنهة ‪ -‬ويَنهة) ب َو نيرَ و َ‬
‫َ‬ ‫‪ -10‬درِستةيا دةهيَدا‬
‫جهى ضةند ناظان طرتيية و دةستنيشانكرينة‪.‬‬
‫َمى دوور بكار هاتيية ‪َ ،‬‬
‫كو َ‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫جهى ناظةكى دطريت ‪ ،‬و ل شوينا وى ناظى بكار‬
‫جهناظى نيشانة ثةيظةكة َ‬
‫َ‬
‫دهيَت و دةستنيشان دكةت ‪.‬‬
‫وى ‪ (،‬ئةظان – ظان ) ‪ ( ،‬ئةوان – وان ) ‪،‬ئةويَهة ‪ ،‬ئةواهة‪،‬‬
‫ظى ‪ ،‬وى ‪َ ،‬‬
‫( ئةظة ‪ ،‬ظى ‪َ ،‬‬
‫ئةويَنهة ‪ ،‬ئةمة ‪ ،‬ئةوة ‪ ،‬ئةمانة ‪ ،‬ئةوانة )‬
‫جهناظ‬

‫نيشانة‬ ‫كةسيي‬

‫دوور‬ ‫ن َيزيك‬ ‫لكاو‬ ‫جودا‬

‫(‪ - )1‬دكرماجنييا خواريَدا جهناظينَ نيشانة ئةظةنة ‪:‬‬


‫كتى نيَزيك بكار دهيَت ‪.‬‬‫يى َ‬ ‫مى َ‬
‫‪ -1‬ئةمة ‪ :‬ب َو نيرَ و َ‬
‫ئةمة بنووسةوة ‪.‬‬
‫كتى دوور بكار دهيَت ‪.‬‬‫يى َ‬ ‫مى َ‬
‫‪ -2‬ئةوة ‪ :‬ب َو نيرَ و َ‬
‫ئةوة زيرةكة ‪.‬‬
‫مى ) نيَزيك بكار دهيَت ‪.‬‬‫َمى ( نيرَ و َ‬
‫‪ -3‬ئةمانة ‪ :‬ب َو كو َ‬
‫ئةمانة دلَسوزانة كار دةكةن ‪.‬‬
‫مى ) دوور بكار دهيَت ‪.‬‬ ‫َمى ( نيرَ و َ‬
‫‪ -4‬ئةوانة ‪ :‬ب َو كو َ‬
‫ئةوانة دةناسم ‪.‬‬
‫(‪ )2‬هندةك ( ئةظانة – ئةظانا ) بكار دهيَنن ‪.‬‬
‫(‪ )3‬هندةك ( ئةوانيَنهة – وانيَنهة ) بكار دهيَنن ‪.‬‬

‫‪84‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫د ظان رِستةيينَ خواريَدا جهناظينَ نيشانة بينةدةر ‪:‬‬
‫َستايى مةية ‪.‬‬
‫‪ -1‬ئةظة مامو َ‬
‫‪ -2‬ظى نظيسيية ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئةوة هةلدة بذيَرم ‪.‬‬
‫‪ -4‬ظان زةظيينَ خ َو كيَالن ‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةويَهة هات ‪.‬‬
‫‪ -6‬ئةوانة زيرةكن ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة‪:‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظى نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬ئةظ زةظيية ببةرهةمة‪( .‬جهناظىَ نيشانةية ‪،‬‬
‫جوداية)‪.‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظى نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ضيايى طارةية‪( .‬جهناظىَ نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬ئةظة‬
‫جوداية)‪.‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظىنيشانةية‪،‬‬
‫َ‬ ‫(جهناظى نيشانةية‪،‬‬
‫َ‬ ‫ِةظانيى ذ ئاخا خؤ دكةت‪.‬‬
‫‪-3‬ئةوبةر َ‬
‫جوداية)‪.‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظى نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫(جهناظى نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬ئةظة بةرةبايينَ ثاشةرِؤذيَنة ‪.‬‬
‫جوداية)‪.‬‬
‫جهناظى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظى نيشانةية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫يى ضةلةنطة‪( .‬جهناظىَ نيشانةية ‪،‬‬ ‫‪ -5‬ئةظـ خورتة َ‬
‫جوداية)‪.‬‬

‫‪85‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫سى ب َو‬
‫سى ب َو نيَزيك و َ‬
‫جهناظى نيشانة تيَدابيت ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫شةش رِستةيان بينة كو‬
‫دوور بن ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫خوارى شروَظةبكة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ئةظان رِستةيينَ‬
‫‪ -1‬ظى طةمن ضانديية ‪.‬‬
‫‪ -2‬ئةظان سرتان طوَتن ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئةمة هات ب َو قوتاخبانة ‪.‬‬

‫‪86‬‬
‫(وانةياسيَزدىَ )‬
‫جياوازييا‬
‫جهناظى نيشانة‬
‫َ‬ ‫ناظى نيشانة و‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬

‫أ–‬
‫‪ -1‬ئة رةزة َ‬
‫يى مةية ‪.‬‬
‫‪ -2‬ئةم طوندة خوَشة ‪.‬‬
‫بةرهةمةكى باش ذيَهات ‪.‬‬
‫َ‬ ‫زةظيى‬
‫ظى َ‬ ‫‪َ -3‬‬
‫‪ -4‬ئةظان طوالن بضينة ‪.‬‬
‫رةزى خَو فروَشت ‪.‬‬
‫‪ -5‬وى رةزظانى َ‬
‫‪ -6‬ظى شظانى ثةز باش ضةراند‬
‫وى ثةرتووكا هة بينة ‪.‬‬
‫‪َ -7‬‬
‫ب–‬
‫‪ -1‬ئةظة شظيَدى هاتبوو مالاَ مة ‪.‬‬
‫‪ -2‬ئةمة ثةرتووكةكةى هيَنا ‪.‬‬
‫‪ -3‬ظى طول ضاندن ‪.‬‬
‫ظى كراسةك كرِى ‪.‬‬
‫‪َ -4‬‬
‫‪ -5‬ويَهة طةلةك خةباتا كرى ‪.‬‬
‫‪ -6‬ئةظان ثارة وةرطرتن ‪.‬‬
‫‪ -7‬وان فراظني خوار بوو ‪.‬‬

‫‪87‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫أ‪ -‬بةرى نه َو مةزانى هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ثةيظةكة ناظةكى دةستنيشان دكةت ‪،‬‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫سيفةتةكى دبيتة‬
‫َ‬ ‫و وةكى‬
‫دى بينني هةظالَناظينَ نيشانة ( ئة‬
‫بةرى خ َو بدينة رِستةيينَ ثشكا ( أ ) َ‬
‫ئةطةر َ‬
‫وى – هة )‬
‫ظى – َى ‪ ،‬ئةظان – ان ‪ ،‬وى – ى ‪ ،‬ظى – ى ‪َ ،‬‬
‫– ة ‪ ،‬ئةم – ة ‪َ ،‬‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬
‫ناظةكى دةستنيشانكرى و َ‬
‫َ‬ ‫هةر ئيَك ذ وان‬
‫ناظى دياركرى (دةستنيشانكرى ) كةتيية د ناظبةرا هةردوو ثارضينَ‬‫َ‬
‫هةظالَناظيدا‪.‬‬
‫جهى ناظةكى دطريت و‬
‫جهناظى نيشانة ‪ ،‬ثةيظةكة َ‬
‫َ‬ ‫ب ‪ -‬بةرى نه َو مةزانى‬
‫وى ناظى دةستنيشان دكةت ظيَجا ئةطةر سةحكةينة رِستةيينَ ثشكا ( ب )‬
‫ظى – ويَهة – ئةظان – وان)‬
‫دى بينني جهناظينَ نيشانة ( ئةظة – ئةمة – ظى – َ‬
‫َ‬
‫يى‬
‫جهى ناظةكى طرتيية و ل شوينا وى ناظى بكار هاتيية و َ‬
‫هةر ئيَك ذ وان َ‬
‫دةستنيشان كرى ‪.‬‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫دى بظى شيَوةى بيت ‪:‬‬
‫جهناظى نيشانة َ‬
‫َ‬ ‫ناظى نيشانة و‬ ‫ذيَك جوداكرنا َ‬
‫هةظال َ‬
‫ناظى نيشانة ثةيظةكة دوو ثارضةية ‪ ،‬ناظةك دكةظيتة دناظبةرا وان‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫‪-1‬‬
‫جهى ناظى‬
‫جهناظى نيشانة ثةيظةكة و ئيَك ثارضةية و َ‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫هةردوو ثارضاندا ‪ ،‬بة َ‬
‫دطريت ‪.‬‬

‫‪88‬‬
‫ناظى نيشانة دهيَتة بةحسكرن ‪ ،‬و دكةظيتة‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫ناظى دةستنيشانكرى ل‬
‫‪َ -2‬‬
‫ناظى دةستنيشانكرى‬
‫ىل د جهناظى نيشانةدا َ‬
‫ثارضي ويدا ‪ ،‬بة َ‬
‫دناظبةرا هةردوو نَ‬
‫ناهيَتة بةحسكرن ‪.‬‬
‫ىل‬
‫دياركةرى وى ناظى ‪ ،‬بة َ‬
‫َ‬ ‫ناظى نيشانة ل رةخ ناظةكى دهيَت ‪ ،‬و دبيتة‬ ‫‪َ -3‬‬
‫هةظال َ‬
‫جهى ناظةكى دطريت ‪ ،‬و ل شوينا وى بكار دهيَت ‪.‬‬
‫جهناظى نيشانة َ‬
‫َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫دظان رِستةيينَ خواريَدا ثةيظينَ نيشانة هةنة ‪ ،‬كيذ وان هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانةية و‬
‫جهناظى نيشانة ية ؟ بينةدةر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كيذ وان‬
‫وارى مةية ‪.‬‬
‫‪ -1‬ئةظة َ‬
‫‪ -2‬ئةم طوظارة خبويَنةوة ‪.‬‬
‫‪ -3‬ظى خةباتكةرى خةالت بكة ‪.‬‬
‫‪ -4‬كةنطى ئةويَهة هات ؟‬
‫ثةزى خ َو ئاظدا ‪.‬‬
‫‪ -5‬ظان شظانان َ‬
‫‪ -6‬كوليلكينَ نا وان رةزان ‪ ،‬جوانن ‪.‬‬
‫‪ -7‬ظى زةظى فروَشتيية ‪.‬‬
‫كارى خ َو تةمامكر ‪.‬‬
‫‪ -8‬ئةويَنهة َ‬

‫‪89‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫جارةكى (هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة) و‬ ‫َ‬ ‫ئةظان ثةيظان درِستةييَدا بكاربينة ب مةرجةكى‬
‫(جهناظى نيشانة ) بن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫جارةكى‬
‫َ‬
‫وى – ظى )‬
‫( وى – وان – ظان – َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫خوارى شروَظةبكة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ئةظان رِستةيني‬
‫نامةيى بنظيسة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫‪َ -1‬‬
‫‪ -2‬ئةظان ضريوَكنظيسان ضريوَك نظيسني ‪.‬‬
‫طوندى مةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬ئةظة‬
‫‪ -4‬ئةوانة ب َو من بينة ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫جهناظى نيشانة جوداكةين ؟ ب منوونة روون‬
‫َ‬ ‫دى ضةوا هةظالَ َ‬
‫ناظى نيشانة ذ‬ ‫َ‬
‫بكة ‪.‬‬

‫‪90‬‬
‫(وانةياضواردىَ )‬
‫َ‬
‫هةظالكار‬
‫‪ -1‬دوهى بةفر بارى ‪.‬‬
‫‪ -2‬رامان بلةز ضوو ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئازادى كةو دنا هيَلينيَدا طرت ‪.‬‬
‫َزى سووتا ‪.‬‬
‫‪ -4‬ثووشةكة تو َ‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫بةريوَبدةينة رِستةيينَ سةرى و باش هزرا خ َو د كاريَن واندا بكةين‬
‫ئةطةر خَ‬
‫دى بينني ‪:‬‬
‫َ‬
‫هندى‬
‫َ‬ ‫ىل ب َو‬
‫‪ -1‬درِستةيا ئيَكيدا ئةم دشياين ببيَذين ( بةفر بارى ) ‪َ ،‬‬
‫ِستةيى دانيَني ‪ ،‬مة‬
‫كارى ر َ‬
‫َ‬ ‫دةمى روودانا‬
‫سنوورةكى ( توخيبةكى ) ب َو َ‬
‫دةمى‬
‫وى ئةم شياين َ‬
‫هةظالكارى ( دوهى ) بكارئيناية ‪ ،‬و ب هاريكارييا َ‬
‫َ‬
‫رِوودانا وى كارى و رِامانا وى ذى ب تةمامى ئاشكرا بكةين ‪.‬‬
‫هندى مة‬
‫تةمامبوونى دةربيَخني ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬درِستةيا دوويَدا مةظيا ضةواييا‬
‫كارى (ضوو) داناية‪.‬‬
‫هةظالكارى (بلةز) بكارهيَنا‪ ،‬ومة سنوَرةك ب َو ضةوانييا واتا َ‬
‫َ‬
‫جهى روودانا كارى كو ( طرت )ة نيشان بدةين‪،‬‬
‫‪ -3‬درِستةيا سيَييَدا مة ظيا َ‬
‫َلينى ) دا بكار هيَناية ‪ ،‬بهاريكارييا‬ ‫هندى مة هةظالَ َ‬
‫كارى ( دنا هي َ‬ ‫ذ بةر َ‬
‫هةظالكارى مة سنوورةك ب َو واتا كارى دانا ‪ ،‬و مةزانى كو ئازادى كةو‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫دنا هيَلينيَدا طرتيية ‪.‬‬

‫‪91‬‬
‫كارى (سووتا) نيشا‬
‫‪ -4‬درِستةيا ضواريَدا ثةيظا مة ظيا ضةندايةتيا رِوودانا َ‬
‫ئةندازى سووتنا وى ثيشى ب َو مة‬
‫َ‬ ‫كارى ضةنديية ‪ ،‬ضونكة‬‫بدةين‪ ،‬هةظالَ َ‬
‫درئيَخستيية ‪ ،‬ئةطةر ئة ثةيظة درِستةييَدا نةبوواية ‪ ،‬مة نةدزانى ئةو ثيش‬
‫َزى ) هةظالَ َ‬
‫كارى ضةندى‪.‬‬ ‫ثةيظى ( تو َ‬
‫ظى َ‬ ‫هندى دبيَذنة َ‬
‫ضةند سووتيية‪ ،‬ذ بةر َ‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫وى‬
‫دةمى َ‬
‫دةربارى ( َ‬
‫َ‬ ‫ِستةيى‬
‫كارى ر َ‬
‫َ‬ ‫ِوويةكى روودانا‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫هةظالكار ‪ :‬ثةيظةكة ر‬
‫ضةنديى ) دةردئيَخيت‪ ،‬و ذ ظى‬
‫َ‬ ‫روودانى يان‬
‫َ‬ ‫روودانى يان ضةواييا‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫روودانى ‪ ،‬يان َ‬
‫َ‬
‫ِاماناوى ) دادنيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى ( ر‬
‫اليظة سنوورةكى بَو تةمامكرنا واتا َ‬

‫‪92‬‬
‫(وانةياثازدىَ )‬
‫َ‬
‫هةظالكارى‬ ‫جوَريَن‬
‫كارى دةمى‬ ‫َ‬
‫‪/1‬هةظال َ‬
‫ئةزمووني مة بدوماهى هاتن ‪.‬‬‫نَ‬ ‫‪ -1‬دوهى‬
‫يى ‪.‬‬
‫دى ضيتة زانكَو َ‬ ‫سالةكا دى ظينوار َ‬ ‫‪َ -2‬‬
‫‪ -3‬ئةمشةو نامةيةك بَو رزطار دةنووسم ‪.‬‬
‫خةباتى دكةن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ئاشتيى‬
‫َ‬ ‫جيهانى بَو‬
‫َ‬ ‫طةلي‬
‫نَ‬ ‫‪ -4‬ئةظر َو‬
‫‪ -5‬ئةوان ئيَستا نانةكةيان دةخوَن ‪.‬‬
‫‪ -6‬بةرى نهَو ئةز ل طوندى بووم ‪.‬‬
‫سةيرانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دى ضينة‬‫‪ -7‬روَذا ئةينى َ‬
‫‪ -8‬نيوار درةنط طةهشت ‪.‬‬
‫كارى جهى‬ ‫َ‬
‫‪ /2‬هةظال َ‬
‫دارى دخوينيت ‪.‬‬‫‪ -1‬كاوة ل بن َ‬
‫مندالةكة لة سةربان نوست ‪.‬‬ ‫‪َ -2‬‬
‫‪ -3‬ئازاد ل تةنشت من راوةستابوو ‪.‬‬
‫‪ -4‬مةلةظان دناظــ ئاظيَدا بوو ‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةم ذ دوور هاتبووين ‪.‬‬
‫كارى ضةوايى‬ ‫َ‬
‫‪ /3‬هةظال َ‬
‫وى ضريوَك خوَش طوَت ‪.‬‬ ‫‪َ -1‬‬
‫َ‬
‫‪ -2‬نازدار بلةز ضوو مال ‪.‬‬
‫‪ -3‬ماموَستا بةثيَكةنينةوة هاتة ذوورةوة ‪.‬‬
‫فراظينى ب طةرمى خبَو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-4‬‬
‫كوردستانى طةلةك دباريت ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -5‬بةفر ل‬
‫فيقيى خَو ب ئةرزانى فروَشت ‪.‬‬ ‫‪ -6‬جوتيارى َ‬
‫شيانة بةرطرى لة كوردستان دةكةن ‪.‬‬ ‫‪ -7‬ثيَشمةرطةكان رَ‬

‫‪93‬‬
‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫‪ -1‬درِستةيينَ ثشكا ( ‪ ) 1‬دا هةظالَكاريَن ( دوهى ‪ ،‬سالَةكادى ‪ ،‬ئةمشةوة ‪،‬‬
‫ئةظر َو ‪ ،‬ئيَستا ‪ ،‬بةرى نه َو ‪ ،‬روَذا ئةينى ‪ ،‬درةنط ) هةر ئيَك ذ وان سنوورةكى‬
‫تةمامكةرى وان‬
‫َ‬ ‫كارى خ َو دادنيت‪ ،‬و ذ ظى اليظة دبنة‬
‫َ‬ ‫دةمى رِوودانا‬
‫ب َو َ‬
‫ِستةيى دةردئيَخيت و‬
‫كارى ر َ‬‫دةمى روودانا َ‬
‫وى ثةيظا كو َ‬
‫كاران‪ .‬ظيجا ب َ‬
‫َذنى ( هةظالَ َ‬
‫كارى دةمى ) ‪.‬‬ ‫وى ذى تةمام دكةت دبي َ‬
‫واتايا َ‬

‫‪ -2‬درِستةيينَ ثشكا ( ‪ ) 2‬دا هةظالَكاريَن ( ل بن َ‬


‫دارى ‪ ،‬لة سةربان ‪،‬ل‬
‫جهى رِوودانا‬
‫تةنشت‪ ،‬دنا ئاظيَدا ‪ ،‬ذ دوور ) هةر ئيَك ذ وان سنوورةكى ب َو َ‬
‫تةمامكةرى وان كاران ظيَجا ئةو‬
‫َ‬ ‫واتايا كارى دادنيت و ذ ظى اليظة دبنة‬
‫وى ذى تةمام دكةت‬
‫ِستةيى دةر دئيَخيت و واتايا َ‬
‫كارى ر َ‬
‫جهى روودانا َ‬
‫ثةيظا َ‬
‫َذنى ( هةظالَ َ‬
‫كارى جهى ) ‪.‬‬ ‫دبي َ‬

‫‪ -3‬درِستةيينَ ثشكا ( ‪ ) 3‬دا هةظالَكاريَن ( خوَش ‪ ،‬بلةز ‪ ،‬بة ثيَكةنينةوة‪،‬‬


‫ب طةرمى ‪ ،‬طةلةك ‪ ،‬ب ئةرزانى ‪ ،‬شيرَ انة ) هةر ئيَك ذ وان سنوورةكى‬
‫تةمامكةرى وان‬
‫َ‬ ‫ب َو ضةواييا رِوودانا واتايا كارى دادنيت و ذ ظى اليظة دبنة‬
‫ِستةيى دةردئيَخيت ‪ ،‬و‬
‫كارى ر َ‬
‫كاران ‪ ،‬ظيَجا ئةو ثةيظا ضةواييا روودانا َ‬
‫َذنى ( هةظالَ َ‬
‫كارى ضةوايى ) ‪.‬‬ ‫وى ذى تةمام دكةت ‪ ،‬دبي َ‬
‫واتايا َ‬

‫‪94‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫كارى‬
‫َ‬ ‫دةمى روودانا‬
‫كارى دةمى ‪ :‬ثةيظةكة يان ضةند ثةيظةكن ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫‪-1‬‬
‫تةمامكةرى وى كارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِستةيى دةردئيَخيت ‪ ،‬و دبيتة‬
‫ر َ‬
‫ثي ‪ ،‬روَذى هةينى ‪ ،‬هةيظا‬ ‫َ‬
‫هةظالكاريَن كاتينة ‪ ( :‬دوهى ‪ ،‬رَ‬ ‫بَو منوونة ‪ ،‬ئةظة‬
‫َ‬
‫ئةظسالة ‪)......‬‬ ‫طوالنى ‪ ،‬نهَو ‪،‬‬
‫َ‬
‫كارى‬
‫َ‬ ‫جهى روودانا‬
‫كارى جهى ‪ :‬ثةيظةكة يان ضةند ثةيظةكن ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫هةظال َ‬ ‫‪-2‬‬
‫تةمامكةرى وى كارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِستةيى دةردئيَخيت ‪ ،‬و دبيتة‬
‫ر َ‬
‫بَو منوونة ‪ ،‬ئةظة َ‬
‫هةظالكاريَن جهينة ‪ ( :‬تةنشت ‪ ،‬لذيَر ‪ ،‬بةردةم ‪ ،‬راست ‪ ،‬ضةث‬
‫‪ ،‬لسةر ‪)..........‬‬
‫كارى‬
‫كارى ضةوايى ‪ :‬ثةيظةكة يان ضةند ثةيظةكن ضةواييا روودانا َ‬ ‫‪َ -3‬‬
‫هةظال َ‬
‫تةمامكةرى وى كارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِستةيى دةردئيَخيت ‪ ،‬و دبيتة‬
‫ر َ‬
‫خيا ‪ ،‬بلةز ‪ ،‬هيَدى ‪ ،‬توند ‪ ،‬ل سةر خَو‬ ‫بَو منوونة ‪ .‬ئةظة َ‬
‫هةظالكاريَن ضةوايينة ‪ ( :‬رَ‬
‫‪ ،‬بـ باشى ‪ ،‬بـ طةرمى ‪)........‬‬

‫‪95‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫درِستةيينَ خواريَدا هةظالَ َ‬
‫كارى ( دةمى ‪ ،‬جهى ‪ ،‬ضةوايى ) ديار بكة ‪:‬‬
‫مللةتى كورد دذى داطري كةرى راوةستاية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬ذميَذة‬
‫ئةزموونى دةرباز بوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬خونا ب سةرفةرازى ذ‬
‫هاظينى ثرتيا خةلكى ل سةربانى دنظن ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -3‬ل‬
‫‪ -4‬روَذانى هةينى دةضن ب َو سةيران ‪.‬‬
‫مال نةبووى ‪.‬‬ ‫‪ -5‬دوهى هامتة مالاَ هةوة ‪ ،‬توَل َ‬
‫‪ -6‬ئةظر َو دظيَت كوردستان ذ هةمى اليانظة ثيَش بكةظيَت ‪.‬‬
‫‪ -7‬باران زوَر بارى ‪.‬‬
‫‪ -8‬ثةرتووكةكةم لة ناو جانتاكةدا دانا ‪.‬‬
‫‪ -9‬ثار ضووبووم ب َو هةظليرَ َى ‪.‬‬
‫‪ -10‬ئيستا دةضم ب َو بازا ِر ‪.‬‬
‫ئادارى شيرَ انة راثةرِى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ل ثيَنجى‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫‪ -11‬طة َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫خوارى ب هةظالَكارةكى ث ِر بكة ‪:‬‬‫َ‬ ‫ئةظان ظالاَ يينَ‬
‫سةعةتى ريَك‬
‫َ‬ ‫شارى بةغدا ب ‪.................‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -1‬ل ‪...............‬‬
‫ِى ثيَنج هةزار سالاَ‬
‫ِى بابل ‪ ،‬ئةو باذ َير َ‬ ‫دى طةهينة باذ َير َ‬‫َلى َ‬ ‫ب ترومبي َ‬
‫ثاشايى وى باذ َيرِى ‪................‬‬
‫َ‬ ‫‪ ..............‬هاتيية دروستكرن ‪،‬‬
‫ثةيرةوةكى ريَك و ثيَك داناية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ذ دايكبوونا عيساى ب هةظدة ضةرخا‬
‫دةسهةالتةكى مةزن بووية‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ ...............‬حةموَرابيدا ‪ ،‬بابل خودان هيَز و‬

‫‪96‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬
‫َزين‪.‬هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ذ دل ثاري‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫‪َ -1‬‬
‫هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫سةرى طرى بوو‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬طوند ل‬
‫ددةت‪.‬هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬‬
‫َ‬ ‫َدى ديكل بانط‬
‫بةرى سثي َ‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫ضةوايى)ية‪.‬‬
‫هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬‬
‫َ‬ ‫كارى خراث ناكةين‪.‬‬
‫َ‬ ‫ذ نهؤ ثيَظة‬ ‫‪-4‬‬
‫ضةوايى)ية‪.‬‬
‫هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫بةرسظى بدة‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬ب جوانى‬
‫َظةدضيت‪.‬هةظالكارى (جهى‪-‬دةمى‪-‬ضةوايى)ية‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬كيسةلة هيَدى ب ري‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫‪ -1‬من ر َوذِنامة بلةز خواند‬
‫يى تاك – بكةرة‬
‫َكى َ‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهناظى كةسى سةربةخويَة ب َو‬
‫َ‬ ‫من ‪:‬‬
‫ر َوذِنامة ‪ :‬ناظة – تاكة – طشتيية – نةناسيارة – بةركارة ‪.‬‬
‫ِستةيى ية ‪.‬‬
‫كارى ر َ‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫بلةز ‪ :‬هةظالَ َ‬
‫كارى ضةوايية ‪،‬‬
‫َزيكى تيَثةرِة ‪.‬‬
‫َريى ني َ‬
‫كارى بو َ‬
‫خواند ‪َ :‬‬

‫خوارى شروَظة بكة ‪:‬‬


‫َ‬ ‫‪ -2‬ئةظان رِستةيينَ‬
‫ئادارى شيرَ انة راثةرِى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َنجى‬
‫كوردستانى ل ثي َ‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫أ‪ -‬طة َ‬
‫َنى ضووم ب َو مالىَ ئازاد ‪.‬‬
‫ب – دوي َ‬

‫‪97‬‬
‫شازدى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫طريَيا ناظى‬
‫ظان رِستةيان خبوينة ‪:‬‬
‫( بةركارة )‬ ‫ضرايى ذوورا خَو ظةمراند ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬من‬
‫(نيهادة )‬ ‫يى طةشة ‪.‬‬
‫ضرايى ذوورامة َ‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫(بكةرة )‬ ‫يى هةلبووى ‪.‬‬
‫ذوورى َ‬
‫ضرايى َ‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫(تةمامكةرى بةياريدةية )‬
‫َ‬ ‫ضرايى ذووريَظة دهيَت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬رِووناهييا مة ذ‬
‫ضرايى ذوورا ئازادى ئة جهة روونكرييةظة ‪ ( .‬بناظى هاتيية تةمامكرن)‬
‫َ‬ ‫‪-5‬‬
‫كارى بيَهيَزة)‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫(‬ ‫ضرايى ذووريَية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬ئةظة رِوناهييا‬
‫( نيهادة )‬ ‫يى دةنط خوَشة ‪.‬‬
‫كةوى رباد َ‬
‫َ‬ ‫‪-7‬‬
‫( بكةرة )‬ ‫طويزى زوَر ئا دظيَت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -8‬دارا‬
‫تةمامكةرى بةياريدةية )‬
‫َ‬ ‫‪ -9‬ئاطر ذ دةهمةنا مروَظى بةر دبيتة مروَظى ‪( .‬‬
‫تةمامكةرى ناظيية )‬
‫َ‬ ‫(‬ ‫ىل مريزاى دطورجن ‪.‬‬
‫دةلنطي شة َ‬
‫نَ‬ ‫‪-10‬‬
‫كارى بيَهيَزة )‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫(‬ ‫‪ -11‬لومةكرن دةرازينكا دةرى ية ‪.‬‬
‫تةمامكةرى ناظيية )‬
‫َ‬ ‫(‬ ‫ذوورى كيَم بوو ‪.‬‬
‫ضرايى َ‬
‫َ‬ ‫‪ِ -12‬روَناهييا‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دخواندنا سالينَ بوَريدا مة زانيية كو هةر كوَمةلَة ثةيظةك ‪ ،‬ئةطةر ب سةر‬
‫ئيَكظة بن و كار دطةلدا نةبيت ‪ ،‬مةبةست و رِامانةكا تةمام نةدةتة دةست‪،‬‬
‫دى بينني ‪:‬‬
‫طرى ) ‪ ،‬ئةظجا ئةطةر بنيرَِينة رِستةيينَ سةرى َ‬
‫َذنى ( َ‬
‫دبي َ‬

‫‪98‬‬
‫(ضرايى ذوورا خوَ) كةفتية بةر كاريطةريا‬
‫َ‬ ‫أ ‪ -‬درِستةيا ئيَكيَدا طريَيا تةمامكرى‬
‫ناظةكى ئاسايى‬
‫َ‬ ‫طرى وةكى‬
‫كارى تيَثة ِر ( ظةمراند ) و بووية بةركار ‪ ،‬ئةو َ‬
‫َ‬
‫هندى ذ كوَمةكا ثةيظان ب‬
‫َذنى ( طريَيا ناظى ) ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫كاردكةت ‪ ،‬لةوا دبي َ‬
‫سةرئيَكظة ثيَكهاتيية و ئيَك ذ ئةركينَ ناظى ديتيية كو ( بةركار )ة ‪.‬‬
‫(ضرايى‬
‫َ‬ ‫ب – هةر ب وى شيَوةى درِستةيا دوويَدا هةر ئةو طريَيا تةمامكرى‬
‫كارى خ َو درِستةييَدا‬
‫ناظةكى ئاسايى َ‬
‫َ‬ ‫دايى وةكى‬
‫يى َ‬ ‫ئةركةكى دى َ‬
‫َ‬ ‫ذوورا مة )‬
‫كةوى‬
‫َ‬ ‫ديتيية كو ( نيهاد ) ة ‪ .‬هةر ب ظى ئاوايى درِستةيا حةفتيَدا طريَيا (‬
‫ئةركى ( نيهاد ) ى ديتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫رباد ) ذى‬
‫طويزى)‬
‫َ‬ ‫ذوورى ) و درِستةيا هةشتيَدا (دارا‬
‫َ‬ ‫ضرايى‬
‫َ‬ ‫ج – درِستةيا سيَييَدا (‬
‫ئةركى ( بكةر ) ديتيية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ناظةكى ئاسايى‬
‫َ‬ ‫طريَيةكا تةمامكريية ‪ ،‬وةكى هةر‬
‫َذنى (( طريَيا ناظى )) ‪.‬‬
‫لةورا دبي َ‬
‫شةشى ) دا طريَيا‬
‫َ‬ ‫َنجى و‬
‫ضوارى و ثي َ‬
‫َ‬ ‫د ‪ -‬هةر بظى ئاوايى درِستةيينَ (‬
‫ئةركةكى جودا‬
‫َ‬ ‫ِستةيةكى ذ ظان رِستةيان‬
‫َ‬ ‫ذوورى ) دهةر ر‬
‫َ‬ ‫ضرايى‬
‫َ‬ ‫تةمامكرى (‬
‫تةمامكةرى بةياريدة و درِستةيا‬
‫َ‬ ‫ب خوظة ديتيية ‪ .‬درِستةيا ضواريَدا بووية‬
‫ثيَنجيَدا ذى هاتيية تةمامكرن ب ناظةكى ‪ ،‬و درِستةيا شةشيَدا ذى بووية‬
‫ئةركى ناظينة‬
‫َ‬ ‫هةرسى ئةركةذى ‪ ،‬هةر‬
‫َ‬ ‫كارى نةتةمام ‪ ،‬ديارة ئة‬
‫تةمامكرى َ‬
‫َ‬
‫لةوا دبنة ( طريَيا ناظى ) ‪.‬‬
‫هةر بظى ئاوايى طر َييينَ ‪( :‬دةهمةنا مروَظى) تةمامكةرى بةياريدةية و (دةلنطينَ‬
‫شةىل) هاتيية تةمامكرن بناظةكى و (دةرازينكا دةرى )‬

‫‪99‬‬
‫ذوورى )‬
‫َ‬ ‫ضرايى‬
‫َ‬ ‫كارى بهيَزة ‪ ،‬درِستةيا دوازديَدا ذى طريَيا (‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬
‫ناظى ( رِووناهى ) ‪.‬‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫دبيتة‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫طريَيا ناظى ‪ :‬كو َ‬
‫َمةلةكا ثةيظانة ب سةر ئيَكظة ثةيوةندييةكا بهيَز دطةل‬
‫َذنى‬
‫ضةندى دبي َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫ئةركي ناظى دبينيت ‪ .‬هةر ذ بةر َ‬
‫نَ‬ ‫ئيَكدا هةية ‪ ،‬و هةمى‬
‫( طريَيا ناظى ) ‪.‬‬
‫اليى دروستبوونيَظة ذى ‪ ،‬تةمامكرى و ليَكدايى هةية كو بظى شيَوةى دروست‬
‫ذ َ‬
‫دبن ‪:‬‬
‫ئامرازى‬
‫َ‬ ‫ناظي ( سادة و نةسادة ) كو دكةظنة ثال ئيَك ب هاريكارييا‬
‫‪ -1‬ذ دوو نَ‬
‫ناظى تةمامكرى ‪ ،‬وةكى ‪:‬‬ ‫َ‬
‫دانةثال دبنة طريَيا َ‬
‫ِى طوندى ‪ ،‬طوَثالىَ َ طاظانى) ‪.‬‬
‫هنارى ‪ ،‬طور َ‬
‫(طوال باخى ‪ ،‬دارا َ‬
‫ئامرازى‬
‫َ‬ ‫ناظةكى سادة يان نةسادة كو ب هاريكارييا‬‫َ‬ ‫َ‬
‫هةظال‬ ‫‪ -2‬ذ ناظةكى و‬
‫دانةثال دكةظنة َ‬
‫ثال ئيَك و دبنة طريَيا ناظى يا ليَكداى وةكى ‪:‬‬ ‫َ‬
‫ضيايى بلند ‪ ،‬ئاظا رِةنط شيَلى ) ‪.‬‬
‫َكى كةظن ‪ ،‬سيَظا تام خوَش ‪َ ،‬‬
‫( ثةِرو َ‬
‫ئامرازى‬
‫َ‬ ‫ئامرازى دانة َ‬
‫ثال و‬ ‫َ‬ ‫ثةيظي واتا دار كو ب هاريكارييا‬
‫نَ‬ ‫‪ -3‬ذ دوو‬
‫بى ) بهيَنة ليَكدان ؟‪،‬دوى دةميدا دبنة طريَيا ناظى يا ليَكداى ‪،‬‬
‫(ب)و( َ‬
‫بى بةر)‪.‬‬
‫َشمةرطةيى ب جةرط ‪ ،‬تيَشتا ب تام ‪ ،‬دارا َ‬
‫َ‬ ‫َظى ب هيَز ‪ ،‬ثي‬
‫وةكى ‪ ( :‬مرو َ‬

‫‪100‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫دظى ثارضةييَدا طر َييينَ ناظى بينة دةر ‪:‬‬
‫َ‬
‫َكةكى‬
‫ظى دايكا هةذار ‪ ،‬ئةو و زا ِرو َ‬
‫زظستانى نةخوَشرتين دةم بوو لنك َ‬‫َ‬ ‫شةظا‬
‫َدى ‪،‬‬
‫بةرى سثي َ‬
‫شةظى هةتا َ‬
‫ساظا د هةمبيَزا شةظةكا ب تنيَدا ‪ ،‬ل دةستثيَكا َ‬
‫طوندى‬
‫َ‬ ‫وى ‪ ،‬دا خةونا ب‬‫دةمةكى كيَم ذى خةو ضووبا ضاظينَ َ‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر ب َو‬
‫ويَرانكرى يان ب ضيايينَ بلند و بةفرا زوَزانان و طولينَ باخضةيظة بينيت ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫دظان رِستةياندا طر َييينَ ناظى دةست نيشان بكة ‪- :‬‬
‫يى خوَشتظيية ‪.‬‬
‫قوتابيى زيرةك َ‬
‫َ‬ ‫‪-1‬‬
‫تةختى رِةش دةستينَ مة ثيس دكةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫يى خوَش فروَشت ‪.‬‬‫خانيى خ َو َ‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬ئةوان‬
‫يى نةخوَشة ‪.‬‬
‫تريى هشك َ‬ ‫‪َ -4‬‬
‫كةوى زوَزانان دنا بةفريَذيدا دذيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-5‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫ظان ظااليان ب طريَيةكا ناظى ثرِبكة ‪- :‬‬
‫‪ ...............-1‬يا ب ترسة ‪.‬‬
‫‪ ..............-2‬نةخوار يةظة ‪.‬‬
‫‪ -3‬من نامةك ب َو ‪ ...............‬رِةوانةكر ‪.‬‬
‫‪ ............... -4‬ذ ض ت َورِة نابينة ظة ‪.‬‬
‫َكى ية ‪.‬‬
‫دةرضوويى ئي َ‬
‫َ‬ ‫‪.............. -5‬‬

‫‪101‬‬
‫(وانةياهةظديَ )‬
‫َ‬
‫هةظالناظى‬ ‫طريَيا‬
‫ظان رِستةيان خبوينة ‪:‬‬
‫َنةيةكى رِةنطا و رِةنط ضيَكر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫برايى من وي‬
‫‪َ -1‬‬
‫ثسمامى لزطينيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬ئة كور َ‬
‫ِى دار بدةست‬
‫يى نازكة ‪.‬‬
‫خيارى كوليلك ثيَظة َ‬
‫‪َ -3‬‬
‫طةجنى نوى ثيَطةهشتى هةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ثيَدظى ب‬
‫َ‬ ‫‪-4‬‬
‫ميللةتى خوَية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دوذمنى‬
‫َ‬ ‫َظى خوَفروَش‬
‫‪ -5‬مرو َ‬
‫َكى دةست دريَذ كاريَن خراث دكةت ‪.‬‬
‫‪ -6‬زاِرو َ‬
‫كابرايى دلسوَز خوَشتظيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪-7‬‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني ‪- :‬‬
‫ثشتى خواندنا رِستةيينَ سةرى َ‬
‫ناظى ( ويَنةيةك ) كوَمةلَة ثةيظةك بكار هاتينة كو‬
‫‪ -1‬درِستةيا ئيَكيَدا ثشتى َ‬
‫ثيَكظة وةسفا ناظةكى دكةن ‪ ،‬ئةو ذى ثةيظينَ ( رِةنطا و رِةنط ) ن ‪ ،‬كو وةكى‬
‫طريَيا هةظالَناظى بكارهاتيية ‪ ،‬ئة ثةيظة طريَية ‪ ،‬ضونكى ذ كوَمةلَة ثةيظةكا‬
‫ثيَكهاتيية و هةظالَناظة ذى ‪ ،‬ضونكى وةسفا ناظةكى دكةت ‪ ،‬لةورا دبي َ‬
‫َذنى‬
‫( طريَيا هةظالَناظى ) ‪.‬‬

‫‪102‬‬
‫ناظى ( كو ِر ) كوَمةلَة ثةيظينَ ( دار‬
‫‪ -2‬هةر وةسا درِستةيا دوويَدا ‪ ،‬ثشتى َ‬
‫ناظى ( كو ِر ) دكةت ‪ ،‬لةورا‬
‫َيةكى وةسفا َ‬
‫بدةست ) دهيَت كو وةكى طري َ‬
‫ئةوذى دبيتة ( طريَيا هةظالَناظى ) ‪.‬‬
‫ناظى ( خيار ) بكوَمةلَة ثةيظينَ ( كوليلك ثيَظة ) هاتيية‬
‫‪ -3‬درِستةيا سيَييَدا َ‬
‫وةسفكرن و ئة كوَمةلَة ثةيظة بووية ( طريَيا هةظالَناظى ) ‪.‬‬
‫ضوارى ذيدا ‪ ،‬هةر بظى ئاواى طريَيا ( نوى ثيَطةهشتى )‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬درِستةيا‬
‫تةمامكةرى وى ذى ‪ ،‬كو طرييةكا‬
‫َ‬ ‫ناظى ( طةنج ) دكةت و دبيتة‬
‫وةسفا َ‬
‫هةظالَناظيية‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةظجا هةر بظى ئاواى درِستةيا ثيَنجيَدا ‪ ،‬كوَمةلَة ثةيظينَ ( خ َو فروَش)‪،‬‬
‫حةفتى ذيدا ثةيظينَ ( دلسوَز)‪،‬‬
‫َ‬ ‫درِستةيا شةشيَدا ثةيظينَ ( دةست دريَذ ) و ديا‬
‫هندى دا ب ريَيا وان وةسفا ناظةكى‬
‫هةر ئيَك ذ وانا ثشتى ناظةكى هاتينة ‪ ،‬ب َو َ‬
‫ب َو بهيَتة كرن ب َو وان ببنة تةمامكةر ‪ ،‬هةمى ذى وةكى طريَيةكا هةظالَناظى‬
‫دجهى خوَدا بكار هاتينة‪ .‬هةذى طوَتنيَية ‪ ،‬دهةمى رِستةياندا طر َييينَ هةظالَناظى‬
‫َ‬
‫ئةركى خ َو‬
‫َ‬ ‫ثال ( ى ‪َ ،‬ى ‪ ،‬ا ‪ ،‬يَن ‪ ،‬يَت ‪ ،‬يَد )‬ ‫ئامرازى دانة َ‬
‫َ‬ ‫ب هاريكارييا‬
‫ئةجنامداينة ‪ ،‬كو دكةظنة دناظبةرا ناظى و طريَييَدا ‪.‬‬

‫‪103‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫ئةركى‬
‫َ‬ ‫هةظالناظى كو َ‬
‫َمةلة ثةيظةكن ب سةرئيَكظة د رِستةييَدا‬ ‫َ‬ ‫طريَيا‬
‫َ‬
‫هةظالناظى دبينيت ‪ ،‬و وةسفا ناظةكى يان جهناظةكى دكةت ‪ ،‬ب هاريكارييا‬
‫َ‬
‫هةظالناظى ب طةلةك شيَوةيان دهيَنة‬ ‫دانةثال ‪ ،‬ئة طري نَ‬
‫َيي‬ ‫َ‬ ‫ئامرازى‬
‫َ‬
‫دروستكرن ‪.‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫خوارى ب طريَيةكا هةظالَناظى ثرِبكة ‪-:‬‬
‫َ‬ ‫ظان ظالاَ يينَ‬
‫َظى ‪ ..............‬ناطةهيتة هيظيينَ خ َو ‪.‬‬
‫‪ -1‬مرو َ‬
‫سولةميانيى‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫‪....................‬ى باذي َ‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬خالَة رةجةب مرو َ‬
‫َظةكى‬
‫بوو‪.‬‬
‫ىل ‪ .................‬كارنةكة ‪.‬‬
‫‪ -3‬دطةل هةظا َ‬
‫‪ -4‬خاتوون ميتيرَ ان ب دايكا ‪ ...................‬كوردان دهيَتة دانان ‪.‬‬
‫َقيى ‪ ..............‬نةخوَ‪.‬‬
‫‪ -5‬في َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫وى ذى بنظيسة‪-:‬‬
‫َرى َ‬‫ظان ظالاَ ييان ب طريَيةكا طوجناى ثرِبكة وجو َ‬
‫‪ ............... -1‬نةخوَشة‪.‬‬
‫ثسمامى منة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِى ‪................‬‬
‫‪ -2‬كور َ‬
‫دى كرِم ‪.‬‬
‫‪َ ................ -3‬‬
‫‪ -4‬كاغةز ‪ ..............‬دهيَتة دروست كرن ‪.‬‬
‫قوتابيى ‪ ................‬خوش بظيَت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬دظيَت تة‬
‫‪ ................ -6‬نظيسى ‪.‬‬
‫‪ -7‬مروَ ‪ ..............‬دذيت ‪.‬‬

‫‪104‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫شةش رِستةيان بينة ب مةرجةكى د دوو رِستةياندا طريَيا ناظى هةبيت‬
‫و درِستةيةكا ديدا طريَيا هةظالَكارى هةبيت و َ‬
‫سى رِستةيينَ ديدا طريَيا‬
‫هةظالَناظى هةبيت ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫دى ضةوا طريَيا ناظى و هةظالَناظى و هةظالَكارى ذيَك جودا كةى ؟ ب‬
‫َ‬
‫منوونةظة روون بكة ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬
‫َيى دياربكة و درِستةياندا بكاربئينة ‪:‬‬
‫َرى طري َ‬
‫خوارى‪ ،‬جو َ‬
‫َ‬ ‫ذظان طر َييينَ‬
‫دل خبةم ‪ ،‬دوهى بشة ‪ ،‬كانييا ضيايى ‪ ،‬دوو دوو ‪ ،‬دار سيَظ ‪،‬‬ ‫( َ‬

‫شةظى ) ‪.‬‬
‫نيظا َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 6‬‬
‫خوارى ش ِروَظةبكة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ظان رِستةيينَ‬
‫‪ -1‬كريَكار ثشتى نيظر َو ذ كارطةها جطاران ظةطةرِياية ‪.‬‬
‫َظةندى ئامادةكر ‪.‬‬
‫‪ -2‬كضا دخلوَش خ َو ب َو طو َ‬

‫‪105‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 7‬‬

‫خوارى دياربكة ‪-:‬‬


‫َ‬ ‫جوداهيى دناظبةرا ئةظينَ‬
‫َ‬
‫تةختى رةش دةستينَ مة ثيس دكةت ‪.‬‬
‫ب‪َ .‬‬ ‫تةختى رِةش ذيَرب ‪.‬‬
‫‪-1‬أ‪ .‬من َ‬
‫َرى ثوَليَية ‪.‬‬
‫َكى زيرةك ‪ ،‬ضاظدي َ‬
‫ب ‪ .‬زاِرو َ‬ ‫َكى زيرةكة ‪.‬‬
‫‪-2‬أ ‪ .‬زاِرو َ‬

‫‪106‬‬
‫(وانةياهةذديَ )‬
‫َ‬
‫هةظالكارى‬ ‫طريَيا‬
‫نظيسينى خبوينة ‪- :‬‬
‫َ‬ ‫ظى ثارضة‬
‫َ‬
‫برادةرى‬
‫َ‬ ‫ئاريى‬
‫ِروَذا ئةينى ئةز و هةظالينَ خ َو ضووينة شةهيان و طوظةندا َ‬
‫ئةندازيارى بيناسازى ل‬
‫َ‬ ‫مة ‪ ،‬ئارى ثار نة ثيرَ ار زانك َو تةمامكريية و بووية‬
‫ئيشى‬
‫سةرطةرمى كار و َ‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ‪ ،‬نهوَذى‬
‫َ‬ ‫هةريا‬
‫ئاظةدانكرنى يا مَ‬
‫َ‬ ‫وةزارةتا‬
‫بوارى ثسثوَريا خوَدا كاردكةت ‪.‬‬
‫خ َو ية و ب دلسوَزى ل َ‬
‫ضيايى سةفني هاتبوو‬
‫َ‬ ‫بنارى‬
‫طوظةند ل ِروَذةكا خوَش و ل سةيرانطةهةكا َ‬
‫َرى هةمى‬
‫سازكرن ‪ .‬داوةتى دةست دةستة بةرة وى جهى دضوون ل وي َ‬
‫اليى ئارى ظةدهاتنة ثيَشوازيكرن ‪ .‬جهينَ تايبةت‬
‫ب دخلوَشى و ب طةرمى ذ َ‬
‫ئاهةنطى‬
‫َ‬ ‫سةيرانطةهى هاتبوونة ضيَكرن ‪ ،‬ثشتى‬
‫َ‬ ‫ب َو وان ل بن دار و دةرختينَ‬
‫داوةتى دةست‬
‫َ‬ ‫دةسثيَكرى هةمى خرِظةبوون ‪ ،‬ئةظجا شاهى و طوظةند و‬
‫سى دةمذميرَ ان ظةكيَشا ‪ ،‬ثشتى كو شةهيان و طوَظةند ب‬
‫ماوى َ‬
‫ثيَكر‪ ،‬كو ب َو َ‬
‫جهى خ َو ‪.‬‬
‫شةهيانى ظةطةرِيا ب َو َ‬
‫َ‬ ‫دوماهى هاتى ‪ ،‬هةر ئيَك ذ خواستيينَ‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫بةحسى شاهييا ئارى دكةت ‪ ،‬كو‬
‫َ‬ ‫َوةكى كورت‬
‫ثارضة نظيسينا سةرى ب شي َ‬
‫هندى دا وةسفا‬
‫تيَدا مة هندةك دةستةواذة بكارئيناينة وةكى ( طريَيان) ‪ ،‬ب َو َ‬
‫ثى بكةين ب َو منوونة ‪- :‬‬
‫كارى َ‬

‫‪107‬‬
‫ئةندازيارى‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬درِستةيا ( ئارى ثار نةثيرَ ار زانك َو تةمامكريية و بووية‬
‫ِستةيى‬
‫كارى ر َ‬
‫َ‬ ‫بيناسازى) دا دةستةواذةيا ( ثار نة ثيرَ ار ) ب َو وةسفكرنا‬
‫ِستةيى‬
‫كارى ر َ‬
‫بكارهاتيية ‪ ،‬ئةو دةستةواذةية سنوورةك ب َو روهنكرنا رِامانا َ‬
‫َذنى ( طريَيا‬
‫تةمامكرنى ب َو مة دياركريية ‪ ،‬لةوا دبي َ‬
‫َ‬ ‫دةمى‬
‫داناية ‪ ،‬ضونكى َ‬
‫هةظالَكارى ) ‪.‬‬
‫‪ -2‬هةروةسا درِستةيا ( داوةتى دةستة دةستة بةرةف وى جهى دضوون )‬
‫بوونى دروست بووية‪،‬‬
‫دا‪ ،‬دةستةواذةيا ( دةستة دةستة ) ‪ ،‬ب ريَكا دووبارة َ‬
‫وى دادنيت‪،‬‬
‫ِستةيى دكةت و سنوورةكى ب َو روهنكرنا رِامانا َ‬
‫كارى ر َ‬
‫وةسفا َ‬
‫ئةطةرى مةزانى ‪ ،‬كا داوةتى ب ض رِةنط بةرةف وى جهى‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫هةر ذ بةر َ‬
‫دضوو ‪ ،‬لةوا ئةوذى دبيتة ( طريَيا هةظالَكارى ) ‪.‬‬
‫اليى ئارى‬
‫َرى هةمى ب دخلوَشى و ب طةرمى ذ َ‬
‫‪ -3‬ديسان درِستةيا ( ل وي َ‬
‫ظة هاتنة ثيَشوازيكرن ) دا ‪ ،‬هةردوو دةستةواذةيينَ ( ب دخلوَشى ) و ( ب‬
‫كارةكى ليَكدايية‪،‬‬
‫َ‬ ‫كارى (هاتنة ثيَشوازيكرن ) دكةن كو‬
‫طةرمى ) وةسفا َ‬
‫وى داناية ‪ ،‬ضونكى ذ بةر وان ئةطةران ئةم‬
‫سنوورةك ب َو روهنكرنا رِامانا َ‬
‫اليى ئارى ظة ب َو هاتيية كرن ‪ .‬لةورا ئةوذى دبنة‬
‫دزانني كا ضةوا ثيَشوازى ذ َ‬
‫( طر َييينَ هةظالَكارى ) ‪.‬‬
‫‪ -4‬هةر ديسان درِستةيا ( جهينَ تايبةت ب َو وان ل بن دار و درةختينَ‬
‫سةيرانطةهى هاتبوونة ضيَكرن ) دا ‪ ،‬دةستةواذةيا (ل بن دار و درةختينَ )‬
‫َ‬
‫وى دادنيت و لةورا‬
‫ِستةيى دكةت و سنوورةكى ب َو رِامانا َ‬
‫كارى ر َ‬ ‫وةسفا َ‬
‫ئةوذى بيتة ( طريَيا هةظالَكارى ) ‪.‬‬

‫‪108‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫تنى رِامانةكا‬
‫ثةيظي ب سةر ئيَكظةنة ‪ ،‬ب َ‬
‫نَ‬ ‫هةظالكارى كو َ‬
‫َمةلةكا‬ ‫طريَيا َ‬
‫ِستةيى دكةن ‪ ،‬و سنوورةكى بَو‬
‫كارى ر َ‬
‫َ‬ ‫ِستةيى ذى دا وةسفا‬
‫تةمام نادةن ‪ ،‬و در َ‬
‫ئةركى َ‬
‫هةظالكارى دبينن و‬ ‫َ‬ ‫وى دادنن ‪ ،‬ذ ظى اليظة ب تةمامى‬
‫روهنكرنا رِامانا َ‬
‫دهي ‪.‬‬
‫ضةواييى ) ب كار نَ‬
‫َ‬ ‫درِستةييَدا بَو روهنكرنا ( دةم و جه و هذمار و‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫خيضةكى ل ذيَر طريَيا هةظالَكاريدا بكيَشة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫دظان رِستةياندا‬
‫َلى دبن ‪.‬‬
‫‪ -1‬سثيَدى زوو ب هينكاتى سيارى ترومبي َ‬
‫َضريى دضن ‪.‬‬
‫‪ -2‬د دوَليَدا دوو دوو ب َو رِا و ني َ‬
‫ثى دكةن ‪.‬‬
‫‪ -3‬دمةها طوالنيَدا تاقيكرن دةست َ‬
‫قوتاخبانةيى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬ئةم هةمى ب ثيَيان ضووينة‬
‫دى طةهيية‬
‫َلى َ‬
‫سولةميانيى ب ترومبي َ‬
‫َ‬ ‫‪ -5‬ب دةمذميرَ ةك و نيظا ذ‬
‫كةركووكى‪.‬‬
‫َ‬
‫كورسيى رِونشتيية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -6‬زا ِروَك ل سةر‬

‫‪109‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬

‫ظان ظاالييان ب طريَيةكا هةظالَكارى ثرِبكة ‪:‬‬


‫سةفةرى نةكة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪............. -1‬‬
‫‪ -2‬نذيار ‪ ..............‬نظستيية ‪.‬‬
‫‪ -3‬ف ِروَكة ‪ ..............‬ل ئةمسانى دفرِن ‪.‬‬
‫‪ -4‬من ئة هةسثة ‪ ...........‬كرِى ‪.‬‬
‫َكى دةرضوو ‪.‬‬
‫يى ئي َ‬
‫‪ -5‬كاروان ‪َ ...............‬‬
‫دى هيَت ‪.‬‬
‫‪ .............. -6‬ضةذن َ‬
‫‪.............. -7‬نةرِوينة ‪.‬‬

‫رِاهيَنان (‪) 3‬‬

‫هةظالناظى و هةظالكارى ذ ئيَك و دوو جودا دبن‪.‬‬


‫َ‬ ‫ناظى و‬
‫ضةوا طرييَا َ‬

‫رِاهيَنان (‪) 4‬‬


‫جؤرى وان دياربكة‪.‬‬
‫َ‬ ‫خوارى د رِستةيةكيَدا بكاربينة و‬
‫َ‬ ‫ئةظان طريينَ ل‬
‫َظى ‪ ،‬طةلةك زوى)‪.‬‬
‫(طةلةك خؤش ‪ ،‬داريَن ضياى ‪ ،‬دارا سي َ‬

‫‪110‬‬
‫رِاهيَنان (‪) 5‬‬
‫ظان رِستةيان ش ِروَظةبكة ‪:‬‬
‫‪ -1‬ئةهلوَى ل سةر بةرى دادا ‪.‬‬
‫‪ -2‬باران هيَدى هيَدى دباريت ‪.‬‬
‫‪ -3‬هةفتيا بوَرى مة ِروَمانا خ َو ضاثكر ‪.‬‬

‫‪111‬‬
‫(وانةيان َوزدىَ )‬
‫كارى تيَثة ِر‬
‫كارى تيَنةثة ِر و َ‬
‫َ‬

‫دلي نظست ‪.‬‬‫أ – ‪ . 1‬رَ‬


‫‪ .2‬كوَتر فِرى ‪.‬‬
‫ب – ‪ . 1‬ثيَشمةرطة وةلاَ تى دثاريَزيت ‪.‬‬
‫َكى دنظيَسيت ‪.‬‬
‫ريو َ‬ ‫‪ . 2‬نةوزاد ض ِ‬

‫بةرضاظكرن ‪:‬‬
‫دى بينني ‪:‬‬
‫‪ -1‬ئةطةر بنيرَِينة رِستةيينَ ثشكا ( ئـ ) َ‬
‫كارى ( نظست – فرِى ) هةر ئيَك ذ وان كةفتية َ‬
‫ثال كةسةكى يان‬ ‫َ‬ ‫*‬
‫تشتةكى ‪ ،‬ئانكو هةر ئيَكى ذ وان كارةك هةية ‪.‬‬
‫تنى شياية رِامانا‬
‫كارةكى بوَريية و ب َ‬
‫َ‬ ‫كارى ( نظست )‬
‫* درِستةيا ئيَكيَدا َ‬
‫وى ذى ديار بكةت ‪.‬‬
‫ِستةيى تةمام بكةت ‪ ،‬و مةبةستا َ‬
‫ظى ر َ‬ ‫َ‬
‫كارى ( نظست ) ذ ( بكةر ) ى كو (‬
‫ئةركى َ‬
‫َ‬ ‫دى بينني‬
‫اليةكى ديظة َ‬
‫َ‬ ‫*ذ‬
‫تشتةكى دى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دليرَ ) ة دةرباز نابيتة سةر كةسةكى يان‬

‫‪112‬‬
‫ِستةيى دةربازنابيتة‬
‫بكةرى ر َ‬
‫َ‬ ‫كارى ( فرِى ) ذ‬
‫ئةركى َ‬
‫َ‬ ‫دووي ذيدا‬
‫َ‬ ‫* درِستةيا‬
‫تشتةكى دى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫سةركةسةكى يان‬
‫ئةركى وى ذ‬
‫َ‬ ‫ِستةيى تةمام بكةت و‬
‫تنى رِامانا ر َ‬
‫كارةكى ب َ‬
‫َ‬ ‫ئةظجا هةر‬
‫َذنى‬
‫تشتةكى دى ‪ ،‬دبي َ‬
‫َ‬ ‫وى دةربازنةبيتة سةركةسةكى يان‬
‫كارى َ‬
‫( بكةر ) َى َ‬
‫كارى ( تيَنةثة ِر ) ‪.‬‬
‫َ‬

‫دى بينني ‪:‬‬


‫‪ -2‬ئةطةر بنيرَِينة رِستةيينَ ثشكا ( ب ) َ‬
‫وى ذى ( ثيَشمةرطة )‬ ‫بكةرى َ‬
‫َ‬ ‫درِستةيا ئيَكيَدا ثةيظا ( دثاريَزيت ) كارة و‬
‫ية‪ .‬ئةطةر مة طوتبا ( ثيَشمةرطة دثاريَزيت ) مة نةدزانى كا ض دثاريَزيت ؟‬
‫ِستةيى ‪ ،‬ظى كارى ثيَدظى ب تةمامكةرةكى هةية ‪،‬‬
‫ظيَجا ب َو تةمامكرنا راِمانا ر َ‬
‫دى بيَذينة‬
‫ِستةيى تةمام و ئاشكرا بكةت ‪،‬كو ذ نهو ثيَظة َ‬
‫هندى دا رِامانا ر َ‬‫ب َو َ‬
‫ظى تةمامكةرى ( بةركار ) ‪.‬‬
‫كارى ( دنظيَسيت ) ثيَدظى ب ثةيظةكا دى هةية‬
‫هةر وةسا درِستةيا دوويَدا َ‬
‫ِستةيى تةمام و ئاشكرا بكةت ‪ ،‬ضونكى ئةطةر مة طوتبا ( نةوزاد‬
‫هةتا رِامانا ر َ‬
‫دنظيَسيت ) مة نةدزانى كا ض دنظيَسيت ؟‬
‫هندى ثةيظينَ ( وةلاَ ت – ضريوَك ) دبنة ( بةركار ) ‪.‬‬
‫ذ بةر َ‬
‫ثى رِادبيت ذ وى‬
‫كارى ‪ ،‬كو ( بكةر ) َ‬ ‫ئةركى َ‬
‫َ‬ ‫دى بينني‬
‫اليةكى ديظة َ‬
‫َ‬ ‫*ذ‬
‫دةرباز نابيت و دكةظيَتة سةر ( بةركار ) ى ‪.‬‬
‫ِستةيةكى تةمام‬
‫َ‬ ‫بكةرى خ َو نةشيَت رِامانا ر‬
‫َ‬ ‫تنى لطةل‬
‫كارةكى ب َ‬
‫َ‬ ‫* ظيَجا هةر‬
‫َذنى‬
‫تةمامكرنى دبي َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫و ئاشكرا بكةت و ثيَدظى ب ثةيظةكا دى هةبيت ‪ ،‬ب َو َ‬
‫كارى ( تيَثةر ) ‪.‬‬
‫َ‬

‫‪113‬‬
‫دةستوور ‪:‬‬
‫ِستةيةكى تةمام بكةت ‪،‬‬
‫َ‬ ‫تنى دشيَت رِامانا ر‬
‫كارى تيَنةثةر ‪ :‬ئةو كارة كو ب َ‬
‫‪َ -1‬‬
‫تشتةكى‬
‫َ‬ ‫بكةرى كارى دةرباز نابيتة سةر كةسةكى يان‬
‫َ‬ ‫ئةركى وى ذ‬
‫َ‬ ‫و‬
‫دى ‪.‬‬
‫ىل دشيَت‬
‫كارى تيَنةثةِر ب هيض رةنطةكى ( بةركار ) ى وةرناطريت بة َ‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫تةمامكةرى بةياريدة ) وةرطريت وةكو ‪:‬‬
‫َ‬ ‫(‬
‫هةظلي َى ‪.‬‬
‫نيوار ضوو بَو رَ‬
‫بكةرى خَو نةشيَت رِامانا‬
‫َ‬ ‫تنى لطةل‬
‫كارى تيَثةر ‪ :‬ئةو كارة كو ب َ‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫ِستةيى تةمام و ئاشكرا بكةت ‪ ،‬بةلكو ثيَدظى ب ثةيظةكا دى هةية ‪ ،‬بَو‬
‫ر َ‬
‫دى بيتة‬
‫ئةركى كارى د كةظيتة سةر و َ‬
‫َ‬ ‫تةمامكرنى ‪ ،‬ئة ثةيظة ذى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫َ‬
‫(بةركار) ‪ ،‬يان ذى ‪.‬‬
‫كارى وى دةربازدبيتة‬
‫ئةركى وى ذ ( بكةر ) َى َ‬
‫َ‬ ‫كارى تيَثةر ‪ :‬ئةو كارة كو‬
‫َ‬
‫َذنى‬
‫تةمامكةرى كارى و دبي َ‬
‫َ‬ ‫تشتةكى دى و دبيتة‬
‫َ‬ ‫سةر كةسةكى يان‬
‫( بةركار ) ‪.‬‬
‫و(تةمامكةرى بةياريدة)‬
‫َ‬ ‫كارى تيَثةر ‪ :‬ئة كارة دشيَت ( بةركار ) ى‬
‫َ‬ ‫‪-4‬‬
‫دظى رِستةييَدا ثةيظا‬
‫زةظيى ب هةظجارِى(‪)1‬دكيَليت ‪َ .‬‬
‫وةربطريت وةكو ‪ :‬جوتيار َ‬
‫كارى(دكيَليت)‪.‬‬
‫تةمامكةرى بةياريدةية بَو َ‬
‫َ‬ ‫( زةظى) بةركارة و ( هةظجار )‬

‫جهى ( هةظجار ) ( هنجار ) بكار دئينن ‪.‬‬


‫(‪ )1‬هندك دةظةرا ل َ‬

‫‪114‬‬
‫كار‬
‫اليي دروستكرن َيظة‬
‫ذ َ‬

‫نة سادة‬ ‫سادة‬

‫ل َيكداي‬ ‫دار َيذتي‬

‫ه َيز‬

‫ت َينةثةر‬ ‫ت َيثةر‬

‫ِرامان‬

‫نةتةمام‬ ‫تةمام‬

‫دةم‬

‫نة بوري‬ ‫بوري‬

‫‪115‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫كارةكى تيَثة ِر ث ِر بكة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ظان ظالاَ ييان ب‬
‫‪ -1‬من سيَظ ‪. ................‬‬
‫‪ -2‬زةلاَ َ‬
‫مى هة خانى ‪. ..............‬‬
‫‪ -3‬تة ضةند كةو ‪ .............‬؟‬
‫‪ -4‬ئاظان يا جلكان ‪. ..............‬‬
‫‪ -5‬دارا ى طوندوَر ‪ .................‬؟‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬
‫كارةكى تيَنةثة ِر ث ِر بكة ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ظان ظالاَ ييان ب‬
‫خواندنى ‪. ................‬‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬مللةت ب‬
‫‪ -2‬طيا لة سةر رِةهينَ خ َو ‪. ...............‬‬
‫‪ -3‬كوَترا شيرَ دىل ‪. .....................‬‬
‫‪ -4‬ذ هةمى عةوران باران ‪. .................‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫بةرسظا دروست هةلبذيَرة ‪:‬‬
‫كارى (تيَثةر ‪ ،‬تيَنةثةر)ة‪.‬‬
‫دى كرِين‪َ .‬‬
‫‪َ -1‬‬
‫كارى (تيَثةر ‪ ،‬تيَنةثةر)ة‪.‬‬
‫‪ -2‬هات‪َ .‬‬
‫كارى (تيَثةر ‪ ،‬تيَنةثةر)ة‪.‬‬
‫دى تةمامكةم ‪َ .‬‬
‫‪َ -3‬‬
‫كارى (تيَثةر ‪ ،‬تيَنةثةر)ة‪.‬‬
‫دى هةالويسيت‪َ .‬‬
‫‪َ -4‬‬
‫كارى (تيَثةر ‪ ،‬تيَنةثةر)ة‪.‬‬
‫‪ -5‬نظست ‪َ .‬‬

‫‪116‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 4‬‬
‫ظان كاران ب دروستى دظالاَ يياندا دابنة ‪:‬‬
‫دى بينني ‪ ،‬نينة ) ‪.‬‬
‫( ب دةستظةبينيت ‪ ،‬بووية ‪ ،‬ئاشكراية ‪ ،‬نةشيَت ‪َ ،‬‬
‫بارى ئابوورى ل تاخينَ باذيَران وةك يينَ طوندان ‪ ............‬ضونكى‬
‫َ‬
‫ذيان ب زةمحةت ‪ ............‬تشتينَ ثيَدظني و داخوازى زوَر بووينة لةورِا‬
‫رذيا ضينايةتى ل باذيَران ‪ ............‬و كةس ذى ‪............‬‬
‫‪ ............‬مَ‬
‫تنى هةمى ثيَدظيينَ خ َو ‪. ............‬‬
‫ب َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 5‬‬
‫ش ِروَظةكرن‬
‫‪ -1‬مة ثةرتووك ضاثكر ‪-:‬‬
‫يى ك َو ‪ ،‬بكةرة ‪.‬‬
‫َكى َ‬
‫كةسى ئي َ‬
‫َ‬ ‫جهناظى سةربةخوَية ب َو‬
‫َ‬ ‫مة ‪:‬‬
‫كارى‬
‫بى اليةنة ‪ ،‬بةركارة ب َو َ‬
‫ثةرتووك ‪ :‬ناظة ‪ ،‬تاكة ‪ ،‬طشتيية ‪ ،‬نةناسيارة ‪َ ،‬‬
‫( ضاثكر ) ‪.‬‬
‫كارى بوَريية ‪ ،‬نزيكة ‪ ،‬ليَكداية ‪ ،‬تيَثةرة ‪.‬‬
‫ضاثكر ‪َ :‬‬
‫‪ -2‬ظان رِستةيان ش ِروَظةبكة ‪:‬‬
‫أ ‪ -‬شووشة شكةست ‪.‬‬
‫ب – شظانى ثةز ضةراند ‪.‬‬

‫‪117‬‬
‫ِراظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬دةرباز بووى ‪.‬‬ ‫تيَثةر‬
‫‪ :‬دةربازنةبووى ‪.‬‬ ‫تيَنةثة ِر‬
‫بةريو بدةينة ‪ ،‬تةماشة بكةين ‪.‬‬
‫‪ :‬خَ‬ ‫بنيرَِينة‬
‫‪ :‬رةخ ‪ ،‬تةنشت ‪.‬‬ ‫َ‬
‫ثال‬
‫‪ :‬ئيَخستة سةر ‪.‬‬ ‫َ‬
‫دانةثال‬
‫‪ :‬ضوويى ‪ ،‬رابوردوو ‪.‬‬ ‫بوَرى‬
‫مةبةست ‪ :‬رامان ‪ ،‬واتا ‪.‬‬
‫‪ :‬ظيَجا ‪ ،‬جا ‪.‬‬ ‫ئةظجا‬
‫‪ :‬دكاريَت ‪ ،‬دتوانيَت ‪.‬‬ ‫دشيَت‬
‫‪ :‬هنجا ِر ‪ ،‬هةوجا ِر ‪.‬‬ ‫هةظجا ِر‬
‫‪ :‬بوَشايى ‪.‬‬ ‫ظالاَ هى‬
‫بةرهندى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬ذ‬ ‫لةورِا‬
‫‪ :‬تةخة ‪.‬‬ ‫ضني‬

‫‪118‬‬
‫بيستى)‬
‫َ‬ ‫(وانةيا‬
‫بةركار‬
‫‪ -1‬ثشيك طوَشتى دخوَت ‪.‬‬
‫‪ -2‬كاروان داران دبرِيت ‪.‬‬
‫‪ -3‬فةرهادى نظيَسينا خَو خواند ‪.‬‬
‫‪ -4‬نازدار طولاَ ن ئاظددةت ‪.‬‬

‫بةضاظكرن ‪:‬‬
‫رِستة ذ دوو بنضينةيينَ سةرةكى ثيَكدهيَت كو ئيَك ذ وان بكةرة و يادى‬
‫َذنى ( تةمامكةر ) ‪،‬‬
‫كارة ‪ ،‬هةر ض ثةيظةكادى ذ وان زيَدةتربيت ‪ ،‬دبي َ‬
‫تةمامكةرى ذى يان ثشكا بكةرى تةمام دكةت ‪ ،‬يان ثشكا كارى ‪ ،‬ئةطةر‬
‫دى بينني ثةيظينَ ( ثشيك ‪ ،‬كاروان ‪ ،‬فةرهاد ‪ ،‬نازدار)‬
‫بنيرَ ينة رِستةيينَ سةرى َ‬
‫جهى خ َو بكةرة ‪ ،‬هةر وةسا ثةيظينَ ( دخوَت ‪ ،‬دبرِيت ‪،‬خواند ‪،‬‬
‫هةر ئيَك ل َ‬
‫ئاظددةت ) هةمى كارن ‪.‬‬
‫دظان رِستةياندا هندةك ثةيظينَ دى دميننة ظة كو نة بكةرن و نةكارن ‪ ،‬بةلَكو‬
‫َذنى‬
‫ئةركى كاريَن وان ذى كةفتينة سةر و دبي َ‬‫َ‬ ‫رِامانا كاريَن خ َو تةمامكرينة و‬
‫( بةركار ) ئةو ثةيظ ذى لثةى رِستةيينَ سةرى دظان خالاَ ندا دةركةفتينة ‪:‬‬
‫ئةركى كارى‬
‫َ‬ ‫ثى هاتيية تةمامكرن و‬
‫‪ -1‬ثةيظا ( طوَشت ) رِامانا ( دخوَت ) َ‬
‫َذنى ( بةركار ) ‪.‬‬
‫ذى كةفتيية سةر دبي َ‬

‫‪119‬‬
‫ئةركى كارى‬
‫َ‬ ‫ثى هاتيية تةمامكرن و‬
‫‪ -2‬ثةيظا ( داران ) رِامانا ( دبرِيت ) َ‬
‫َذنى ( بةركار ) ‪.‬‬
‫ذى كةفتيية سةر دبي َ‬
‫ئةركى كارى‬
‫َ‬ ‫ثى هاتيية تةمامكرن و‬
‫‪ -3‬ثةيظا ( نظيَسني ) رِامانا ( خواند ) َ‬
‫َذنى ( بةركار ) ‪.‬‬
‫ذى كةفتيية سةر ‪،‬و دبي َ‬
‫ئةركى كارى‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬ثةيظا ( طولاَ ن ) رِامانا ( ئاظددةت ) َ‬
‫ثى هاتيية تةمامكرن و‬
‫َذنى ( بةركار ) ‪.‬‬
‫ذى كةفتيية سةر دبي َ‬

‫دةستوور ‪:‬‬
‫ئةركى كارى ذى‬
‫َ‬ ‫بةركار ‪ :‬ثةيظةكة درِستةييَدا ثشكا كارى تةمام دكةت و‬
‫وى تيَثةرِبيت ‪.‬‬
‫كارى َ‬
‫وى رِستةييَدا هةية يا َ‬
‫دكةظيتة سةر و هةردةم د َ‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 1‬‬
‫بةركارى ذ ظان رِستةيينَ خواريَدا بينةدةر ‪- :‬‬
‫‪ -1‬من طولةك ضاند ‪.‬‬
‫ئاظى ظةدخوَت ‪.‬‬
‫‪ -2‬زةظى َ‬
‫‪ -3‬تة كوَتر بةردا ‪.‬‬
‫‪ -4‬مة هسث ب َو وى هنارت ‪.‬‬
‫‪ -5‬وان خانى ب َو ئازادى نيذةنكر بوو ‪.‬‬
‫‪ -6‬هةوة طورط كوَشت ؟‬

‫‪120‬‬
‫رِاهيَنان ( ‪) 2‬‬

‫خوارى وةكى ( بةركار ) درِستةييَدا بكاربينة ‪- :‬‬


‫َ‬ ‫ظان ثةيظينَ‬
‫( زةظى ‪ ،‬جلك ‪ ،‬ثةز ‪ ،‬هةوة ‪ ،‬سيَظ ‪ ،‬ثووش ‪ ،‬ثةالتينك ‪ ،‬شري ) ‪.‬‬

‫رِاهيَنان ( ‪) 3‬‬
‫ش ِروَظةكرن ‪:‬‬

‫أ ‪ -‬ميَشا هنطظينى شرياظا طوالن دميَذيت ‪.‬‬


‫ميَشا هنطظينى ‪ :‬ناظة ‪ ،‬بكةرة ‪.‬ليَكدراوة‬
‫شريا ‪ :‬ناظة ‪ ،‬بةركارة ‪.‬‬
‫ئامرازى دانةثالَة ( خستنة سةرة ) ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ا‪:‬‬
‫ناظى ( شريا ) ة ‪.‬‬
‫تةمامكةرى َ‬
‫َ‬ ‫طوالن ‪ :‬ناظة‬
‫َريى تيَثةرِة ‪.‬‬
‫كارى نة بو َ‬
‫دميَذيت ‪َ :‬‬
‫جهناظى لكاوة ‪ ،‬ب َو بكةرى ظةدطرييَت ب َو ( ميَشا هنطظينى ) كو‬
‫َ‬ ‫يت ‪:‬‬
‫بكةرة‪.‬‬

‫ب – ظان رِستةيان ش ِروَظة بكة ‪:‬‬


‫‪ -1‬ثةريزاد بةنيشتى دجويت ‪.‬‬
‫‪ -2‬مة شيرَ دنا دارستانيَدا ديت ‪.‬‬
‫دى هةوة هنيرَ ين ‪.‬‬
‫‪ -3‬ئةم َ‬

‫‪121‬‬
‫‪‬ثشكا ئةدةب‪‬‬

‫‪ -1‬موفتى ثيَنجوينى ‪.‬‬


‫‪ -2‬مارف بةرزنجى ‪.‬‬
‫‪ -3‬قةدرى جان ‪.‬‬
‫‪ -4‬بيَكةس ‪.‬‬
‫‪ -5‬ئةمين زةكى بةط ‪.‬‬
‫‪ -6‬ئةسيرى ‪.‬‬
‫‪ -7‬دلَدار ‪.‬‬
‫‪ -8‬سالح يوسفى ‪.‬‬
‫‪ -9‬ثروَفيسوَرىَ كورد ( د ‪ .‬كاميران بةدرخان ) ‪.‬‬
‫‪ -10‬كاردوَخى ‪.‬‬
‫‪ -11‬سادق بةهائةدين ‪.‬‬
‫‪ -12‬سوارةى ئاليخانى زادة ‪.‬‬
‫‪ -13‬ئةحمةد دلَزار‬

‫‪122‬‬
‫موفتى ثيَنجوينى‬
‫ِى مةال كةرمية‪،‬‬‫يى كور َ‬ ‫ناظى وى مةال عةبدولَلاَ َ‬ ‫َ‬
‫طوندى بيَستانة ل دةظةرا‬‫َ‬ ‫ل سالاَ ‪ 1881‬ز ل‬
‫ذيى زا ِروَكييَدا ضووية‬
‫ثيَنجوين ذ دايك بووية ‪ ،‬د َ‬
‫بابى‬
‫َكى لنك َ‬ ‫خواندنى ل حوجرةيان ‪ ،‬ل دةستثي َ‬ ‫َ‬ ‫بةر‬
‫خواندنى ل طةلةك باذيَريَن‬
‫َ‬ ‫خ َو خواندية‪ ،‬ثاشى ذ ب َو‬
‫كوردستانى طةرِياية ‪ ،‬وةكى ( ثيَنجوين ‪ ،‬مةريوان‪،‬‬‫َ‬
‫بانة ‪ ،‬سةقز‪ ،‬بوَكان ‪ ،‬مهاباد ‪ ،‬سةراو ‪ ،‬سةرضاوة ‪،‬‬
‫بيارة ) ‪.‬‬
‫ئةطةرى زيرةكى‬
‫َ‬ ‫خواندنى بوو ‪،‬ل بيارة ‪ ،‬ذ‬
‫َ‬ ‫ددةمةكيدا ك َو دوماهيك قوناغا‬
‫مةزنى وى سةردةمى ل بيارة‬
‫َ‬ ‫مةاليى‬
‫َ‬ ‫و ئاخفنت و ثةيظينَ وى يينَ رةوان ‪،‬‬
‫ناسناظى ( موفتى ) ثيَداية ‪ ،‬ضونكى هةر دوى دةميدا‬
‫َ‬ ‫ماموَستا مةال عةبدولقادر‬
‫ناظى وى مةال عةبدولَلاَ موفتى بوو ‪ ،‬ئةظةذى هةر ب‬ ‫َرى سنة َ‬ ‫موفتيى باذي َ‬
‫َ‬
‫مةاليةتيى‬
‫َ‬ ‫بريهاتنى ب ظى ناسناظى هاتية ناظكرن ‪ ،‬د ذيانا خوَدا حةز ل‬ ‫َ‬ ‫وى‬
‫َ‬
‫خواندنى بةرداى دوكاندارى و جطارة فروَشنت‬
‫َ‬ ‫دةمى دةست ذ‬ ‫نةكريية ‪َ .‬‬
‫َيى روَذانة ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪) 1946‬ز َ‬
‫دةمى كوَمارا كوردستان‬ ‫كارى خو َ‬
‫كرية َ‬
‫يى نةساخ و ثةككةفتى بوو ‪،‬‬ ‫مةهابادى هاتية دامةزراندن ‪ ،‬هةر ضةندة َ‬ ‫َ‬ ‫ل‬
‫ظى سةربةخوَيا كوَمارا كوردستان وةليَكر كو بطةهيتة نا‬ ‫ىل خوشتظيا َ‬ ‫بة َ‬
‫َمارى ‪ ،‬هةتا ب ضاظينَ خ َو هيظيينَ ضةند سالاَ ن ببينيت ‪،‬‬
‫ظى كو َ‬ ‫جةرطى َ‬
‫َ‬
‫َرى ضةند ثارضة هوَزان ب َو كوَمارا كوردستان ظةهاندينة و دطوَظارا‬
‫ل وي َ‬
‫خودى‬
‫َ‬ ‫هةلاَ لَة دا بةلاَ ظةكرينة‪ ،‬ل روَذا ‪ 1952/6/15‬ز ضووية بةر دلوظانيا‬

‫‪123‬‬
‫يى ثريوَز دهيَتة ظةشارتن‪،‬‬
‫تةرمى وى َ‬
‫ل طوَرستانا ( حاجى شيَخ ) ل ثيَنجوين َ‬
‫كوردستانى ديتينة و دنا طول و‬
‫َ‬ ‫موفتى ددةمةكيدا ئةو دميةنينَ جوانينَ‬
‫َشكى وى طرتيية و ( سروشت)ى‬ ‫َزانى مي َ‬
‫بايى هو َ‬‫طولستاناندا طةرِياية و َ‬
‫دايى ‪ ،‬هوَزانينَ موفتى زادةى هزرةكا خوَمالىَ و طشت ئيَش و‬
‫َزانى َ‬
‫ئيلهاما هو َ‬
‫َيى رزطاريا كورد و‬
‫مللةتى وى خبوَظة طرتبوون ‪ .‬ضاظينَ وى ل ئاسو َ‬
‫َ‬ ‫ئازاريَن‬
‫كوردستانى بووينة‪،‬‬
‫َ‬ ‫جظاكى‬
‫َ‬ ‫دبياظى ذيان و كاودانينَ‬
‫َ‬ ‫كوردستانى و ثيَشكةفتنا‬
‫َ‬
‫ىل خ َو‬
‫وةكو هةر نيشتمان ثةروةرةكى باوةرى ب راِثةرِينا سةركةفتنا طة َ‬
‫هةبووية ‪.‬‬
‫ثشتةظانى تةخا جوتيار و‬
‫َ‬ ‫كاركرنى كريية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دهوَزانينَ خوَدا هاندان و ثالَثشتيا‬
‫ريَنجبةريَن كورد بووية ‪ ،‬طةلةك هاظيَتية زوَرداران ‪ ،‬و تةخا دةربةط و ئاغا‬
‫وى ل‬
‫ئافرةتى و دوَزا َ‬
‫َ‬ ‫باوةريى ب سةربةستى و شيانينَ‬
‫َ‬ ‫دبياظى‬
‫َ‬ ‫رِيسوا كرينة ‪،‬‬
‫ئافرةتى ‪ ،‬هةمى طاظا‬
‫َ‬ ‫سياسةتى و ثشت بةسنت ب شيانينَ‬
‫َ‬ ‫كاركرنى و‬
‫َ‬ ‫مةيدانا‬
‫ئافرةتى‬
‫َ‬ ‫بوونى ‪ .‬سةربةستيا‬
‫كاركرنى و باوةرى خب َو َ‬
‫َ‬ ‫ئافرةتى كريية ذ ب َو‬
‫َ‬ ‫هاندانا‬
‫اليى رِوخساريَظة د‬
‫بنياتى طوه َورِينا جظاكى داناية ‪ .‬هوَزانينَ وى ذ َ‬
‫بةرى َ‬ ‫ب َ‬
‫تى دطةهن ‪،‬‬
‫بى طريَنة ‪ ،‬مر َوظينَ خويَندةوار و نةخويَندةوار َ‬
‫سادة و رِةوان و َ‬
‫ل سالاَ ( ‪) 1959‬ز هندةك هوَزانينَ وى هاتينة ضاثكرن ‪ ،‬ذي َ‬
‫َرناظى ( سوَزى‬
‫نيشتمان ) ل سالاَ ( ‪ ) 1990‬ز هوَزانينَ وى ذيَر َ‬
‫ناظى ( ديوانى موفتى‬
‫ثيَنجوينى ) هاتينة ضاثكرن و ئةظة ذى منوونةكة ذ هوَزانينَ وى ‪:‬‬

‫‪124‬‬
‫طةورةيةك‬

‫نةبى سيَبةرى‬
‫طةورةيةك بَو كةس َ‬
‫رَِم لة دةورى ســةرى ؟‬
‫خوَم بَو بطي‬
‫بة وشــــكى بوَضى ببـمة مةيتــةرى‬
‫دةركةوى هةستم لةبةرى‬
‫َ‬ ‫وةختى‬
‫َ‬
‫هــةر خوَى دايــما هةولىَ ذيـــانى َ‬
‫بى‬
‫بى‬
‫يا خوا ئةو طةورة بةشى نةمان َ‬
‫نةبى‬
‫طــةورةيةك ضــاوى لة فةقري َ‬
‫نةبى‬
‫دةربةســت ذيانى جوان و ثري َ‬
‫بى‬ ‫ميَمـل بة َ‬
‫مــال و دوذمــن بة جــان َ‬
‫بى‬
‫يا خوا ئةو طةورة بةشى نةمان َ‬
‫ساتى لةذيَر دةسـتى ئةو‬
‫طةورةيةك َ‬
‫بى خوَراك و خــةو‬
‫نـةبى َ‬
‫ئــارامم َ‬
‫ثـاســةوانى مب بة ِروَذو بــة شــةو‬
‫بى بةراتةكةى ئةو‬ ‫جويَن و شةقيش َ‬
‫بى‬
‫ئةطـةر شــوَرةتى وةك ســليَمان َ‬
‫بى‬
‫يا خوا ئةو طةورة بةشـى نةمان َ‬

‫سي ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬


‫( َ‬

‫‪125‬‬
‫ِراظةكرنا ثةيظان‬
‫دةوارى مةزن ب خودان دكةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كةسى‬
‫َ‬ ‫‪ :‬ئةو‬ ‫مةيتةر‬
‫‪ :‬بنا و دةنط ‪.‬‬ ‫شوَرةت‬
‫دوذمنى هةر تشتةكى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫ميَمل‬
‫‪ :‬طيان ‪.‬‬ ‫جان‬
‫كاتى ‪ ،‬طاظةكى ‪.‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫ساتى‬
‫َ‬
‫خةالتى وى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫بةراتةكةى ئةو ‪ :‬ضاكيينَ وى ‪.‬‬
‫‪ :‬مةرةما وى سليَمان ثيَغةمبةرة ‪.‬‬ ‫سليَمان‬
‫طوهى خ َو ثيَنةدةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫نةبى ‪:‬‬
‫دةربةست َ‬
‫‪ :‬الو ‪ .‬جحيَل ‪ .‬طةنج ‪.‬‬ ‫جوان‬
‫‪ :‬من سةبر نةبيت ‪.‬‬ ‫نةبى‬
‫ئارامم َ‬

‫‪126‬‬
‫مارف بةرزةجنى‬
‫ِى ( شيَخ‬ ‫ناظى وى ( مارف ) ة كور َ‬ ‫َ‬
‫حةسةنى‬
‫َ‬ ‫عةبدولكةرمية) ‪ ،‬ذ بنةمالاَ شيَخ‬
‫شواتى ( ‪)1921‬‬‫َ‬ ‫( قةرةضيَوارين ) ة ‪ ،‬ل هةيظا‬
‫طوندى (قادر كةرةم) ذ دايك بووية ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫زل‬
‫قوتاخبانى ‪ ،‬ثوَال‬
‫َ‬ ‫هيَشتا بضووك بوو‪ ،‬ضووية‬
‫ضوارى سةرةتايى ل قادر كةرةم تةمامكريية ‪،‬‬ ‫َ‬
‫كةركووكى خويَندنا سةرةتايى و‬
‫َ‬ ‫ثاشى هاتيية‬
‫كةركووكى ب دوماهى‬
‫َ‬ ‫ناظنجى و ئامادةيى ل‬
‫خواندنى (‪) 1945 – 1944‬‬ ‫َ‬ ‫ئيناية ‪ ،‬ل سالاَ‬
‫حقوقى ) هاتة وةرطرتن ‪ ،‬و ل سالاَ ( ‪ ) 1948‬تةمامكريية‬‫َ‬ ‫ل كوليجا ماف (‬
‫و بووية ثاريَزةر ‪.‬‬
‫َكوشةرةكى ئازا و فيداكار بوو ‪ ،‬د زوَربةى راثةرِين و خوَنيشاندانينَ‬
‫َ‬ ‫تي‬
‫ماوى ذيانا‬‫سالينَ ( ‪ ) 1956 – 1952 - 1948‬ثشكدارى كريية ‪،‬د َ‬
‫طرتنى بووية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دةربةدةريى و‬
‫َ‬ ‫َظةشارتنى و‬
‫َ‬ ‫دةردةسةريى و خو‬
‫َ‬ ‫خوَدا تووشى‬
‫ثشتى شوَرةشا ضواردةى تةمووزا ( ‪ ) 1958‬ز هاتة هةلبذاردن و بووية‬
‫كةركووكى ‪ ،‬ل سةر داخوازييا جةماوةرى‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫سكرتيرَ َى ئاشتى خوازيَن باذي َ‬
‫كةركووكى هاتة دامةزراندن ‪ .‬ثشتى هةيظ‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫َكى شارةوانييا باذي َ‬
‫ب سةرو َ‬
‫كةركووكى ل سالاَ ( ‪)1959‬‬
‫َ‬ ‫ئةطةرى فتنة و شة ِر و ثيَكدادانان ل‬
‫َ‬ ‫و نيظا ب‬
‫َزى رووداى‪،‬‬
‫َكى يا ش َورِةشا ضواردةى تةمو َ‬
‫ز كو ل روَذا ئاهةنطا بريهاتنا ئي َ‬
‫َدارةدانى ل سةردا‪،‬‬
‫َ‬ ‫حوكمى سي‬
‫َ‬ ‫هاتة طرتن و رةوانةى دادطةها عورفى كر و‬

‫‪127‬‬
‫َدارةدانى هاتة ب‬
‫َ‬ ‫حوكمى سي‬
‫َ‬ ‫شواتى (‪ ) 1963‬ز‬‫َ‬ ‫ثشتى (ك َو دةتا ) هةشتى‬
‫طيانى وى بوو‬
‫َ‬ ‫َدارى دا ‪ ،‬و‬
‫جه ئينان و ل روَذا ( ‪ ) 1963/6/23‬ل سي َ‬
‫كوردستانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ئامسانى‬
‫َ‬ ‫ستيرَ ةكا طةش ل‬
‫مارفى هوَزانظان و نظيَسةر و روَذنامة نظيس‬
‫َ‬ ‫بةرهةمينَ ئةدةبى يينَ شيَخ‬
‫ئةظةنة‪:‬‬
‫سةردةمى دةركةفتنا طوَظارا (‬
‫َ‬ ‫‪ -1‬هوَزان ‪ :‬وةكى هو‬
‫َزانةظانةكى بةرنياس ل‬
‫َ‬
‫هيوا – شةفةق – روَناهى ) و ثشتى هنطى روَذناما ( ئازادى ) دةركةفتيية و‬
‫هوَزانينَ خ َو بةالظكرينة ‪.‬‬
‫‪ -2‬طوَتار ‪ :‬دوو جوَريَن طوَتاران نظيسينة ‪-:‬‬
‫ئاشتيى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دميكراسيى و‬
‫َ‬ ‫ئـ ‪ :‬طوَتاريَن طشتى ل سةر‬
‫رةخنةطرةكى ذيَهاتى بوو ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ب ‪ :‬طوَتاريَن رةخنةيى و ظةك َولَينينَ ئةدةبى ‪،‬‬
‫طةلةك طوَتاريَن رةخنةيى و ظةكوَلينا ئةدةبى نظيسينة و د روَذنامة و طوَظاريَن‬
‫كورديدا بةلاَ ظكرينة ‪.‬‬
‫‪-3‬ضريوَك ‪ :‬شيَخ مارف ضريو‬
‫َكنظيسةكى ب شيان بوو ‪ ،‬ضةند كورتة ضريوَك‬
‫َ‬
‫شةتل – جةذنيَكى شادى –‬
‫نظيسينة وةك ( ئاواز و كةباب – طاى ثريوَز – َ‬
‫نامةى سةرسنوور – سةر لة بةيانى نةوروَزيَك ) ‪.‬‬
‫زمانى (‬
‫سةردةمى خ َو بوو ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫زيرةكى‬
‫َ‬ ‫رووناكبريةكى ضاالك و‬
‫َ‬ ‫شيَخ مارف‬
‫عةرةبى و توركى و ئينطليزى ) دزانى ‪ .‬طةلةك بابةتينَ ئةدةبى و كوَمةلاَ يةتى‬
‫زمانى كوردى ‪.‬‬
‫( جظاكى ) و راميارى وةرطيرَِاينة سةر َ‬

‫‪128‬‬
‫ئةندامى دةستةيا‬
‫َ‬ ‫َذنامةنظيسةكى شارةزا بوو و‬
‫َ‬ ‫دقادا روَذنامةطةرييَدا رو‬
‫نظيسةريَن طوَظارا شةفةق بوو ‪.‬‬
‫ناظى ( ثشك َو ) يان ( شوان ) بةال كرينة ‪.‬‬
‫شيَخ مارفى بةرهةمينَ خ َو ب َ‬
‫ل سالاَ ( ‪ ) 1993‬ز بةرهةمينَ وى هاتنة كوَمكرن و د ثةرتووكةكيَدا هاتنة‬
‫ناظى ( سةرجةمى بةرهةمةكانى مارف بةرزةجنى شةهيد )‪.‬‬
‫ضاثكرن ب َ‬

‫‪129‬‬
‫بى )‬
‫( ئةلف و َ‬

‫ذى ثيَكدهينَ ‪ ،‬مة نةظيَت هةر ب‬


‫يى ) ‪ ،‬هةمى تشت َ‬
‫ئةليفى) هةتا ( َ‬
‫َ‬ ‫ذ(‬
‫دى طري و طرفتينَ‬
‫طوَتن بيت بةلكى مة كريار دظيَت ‪ ،‬ذ ظى دةرطةهى َ‬
‫دذورارييا ذيانا خ َو ئاخظني ‪:‬‬
‫ئةبى بةهوَى زيان ‪ ،‬وةك الفاو ‪ ،‬ئةلَينَ‬ ‫ئا ‪ -‬ئاو ‪ :‬كةمايةى ذيانة طة َ‬
‫ىل جار َ‬
‫دةريا دةست كردمان ب َو دروست ئةكةن ‪ ،‬يةك لة دةربةندخيان ‪ ،‬ئةوى تر‬
‫لة دوكان ‪ .‬ولاَ تةكةمان ئةمةى كةم بوو ب َو سةيران و رِابواردن بةلاَ م بةراوة‬
‫بى ضوون‬
‫خواكردةكانى شارةزوورو بتوَين و رِانيةمان ِر َو ‪ .‬ديارة بوون َ‬
‫بضى ‪ .‬جا برِوانة ئاوى ضاوى خاوةن‬
‫ئةبى بةراومان َ‬
‫بوى َ‬‫نابى ‪ .‬كة دةريامان َ‬
‫َ‬
‫بةراوةكان كة رِوويان ئةكا بة بةراو ‪ ،‬داخةكةم ئاوةكة سويَرة ‪ ،‬ئةترسم‬
‫بكةوى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ثى نةكراوةكةى شارةزووريش بةر ئاو‬
‫شةكرى كارخانة دةس َ‬

‫ئاطر ‪ :‬كة ئاومان وت َ‬


‫ئةبى ئاطريش بلَيَني ‪ ،‬يادى بةخيرَ ئاطرى خةلَووزو طرِى‬
‫ئةكةوى ‪ ،‬بةلاَ م ئيَستا عةالدينمان‬
‫َ‬ ‫دار بةرِوو بةهةرزان و بة ئاسان دةستمان‬
‫بى ئةطينا ضةقةى ددان وةك‬
‫ىل بووة بة ضراى عةالدين ‪ ،‬رِووى بةفر سثى َ‬
‫َ‬
‫تةقةى دةنووكى لةقلةقى بةهار وا ئةبوو ‪ .‬وابزامن بةفر هةر بةشى كوردستانى‬
‫بووبى بة كفنى كةس و كارة لة ناو ضووةكامنان بةدةس‬
‫َ‬ ‫ئيرَ امنان ئةكا ‪ .‬وةك‬
‫بوومةلةرزةو سةرماوة ‪.‬‬

‫‪130‬‬
‫ئةبى‬
‫بى ئةم ‪ ،‬ئاطر َ‬ ‫ئاسايش ‪ :‬كة ئاوو ئاطر هةبوو ثيَويستى ئاسايشني ‪َ ،‬‬
‫بة ئاطرى ذيان ‪ ،‬ئاويش بةروبوومى رِةنج و كردارى هةمووان ئابا ‪ .‬لة‬
‫خوَرهةلاَ تةوة تا خوَر ئاوا ئةلَينَ ئاسايش ‪.‬‬
‫بى داواش دامةنيشن ) ‪.‬‬ ‫ىل ‪ ( :‬شة ِر مةكةن و َ‬ ‫كورديش ئة َ‬
‫بى ‪ ،‬يا بوَم بهاتاية وانة ئةبووم ‪ ،‬زوَر كةس وا ئةلىََ ‪ ،‬بابا‬‫بى ‪ :‬ئةطةر بوَم َ‬ ‫ب‪َ -‬‬
‫بى ‪ ،‬نةوتةكةى خويَنى طةشى ذيامنانة‬ ‫بى و طورِةى َ‬ ‫طو ِر طو ِر ياخوا هةر ط ِر َ‬
‫بى ئةو دنيامان تاريك و مالمَان ويَرانة ‪.‬‬ ‫بينايى ضاوةمانة ‪َ ،‬‬
‫برادةر ‪ :‬زوَرترين برادةرى ئةم ِر َو هةر زمانيية ‪ ،‬تا لةرِووبن برادةرن ‪ ،‬ثامشلةى‬
‫بى دروَو دوو رِوويى‬ ‫يةكرتى شتى ترن ‪ ،‬يا هةر برادةرى ثوَكةرن ‪ ،‬خوَزطة َ‬
‫لةسةر بناغةيةكى رِاستى و ثاك برادةرايةتيمان ثيَك ئةهيَنا ‪ ،‬ئةوسا ئةماندى‬
‫برادةر لة برا باشرتة ‪.‬‬
‫ت – خةريك بووم بنووسم ترس باش نيية ‪ ،‬بةلاَ م ضاك بوو زوو دةستم طرتةوةو‬
‫بريم كةوةتةوة كة دةردى ئيَمة نةترسانة ترسان نيية ‪.‬خوانة خواستة نالَيَم‬
‫نةترسانةكةمان لة سةرضاوةيةكى ئازايةتييةوة هاتووة ‪ ،‬بةلَكو نةترسانةكةمان‬
‫ىل جار ئةطاتة رِادةيةك لة وانةيةك ناوونيشان و شويَن و‬ ‫منالاَ نةية ‪ ،‬طة َ‬
‫ثى ضاكة ‪.‬‬ ‫ثى نةزانني َ‬‫شيَوةمان لة ناو بضيَت و بس ِريَتةوةو طةليَمان لة بةر َ‬
‫كةلكى هةية ‪ .‬ئةطةر‬‫َ‬ ‫بوَية ئةمةويَت بلَيَم ‪ :‬برا طةل برتسن و ترسان زوَر‬
‫سةرناكةوى ‪ ،‬هةر وةها لة‬
‫َ‬ ‫نةبى قوتابى كوَشش ناكاو لة تاقيكردنةوةدا‬ ‫ترس َ‬
‫نةبى كةس فرمان ناكا ‪ ،‬ميللةتيَكيش لة نةمان‬ ‫َ‬ ‫ترسى برسيَتى‬
‫ىل خ َو ثارسنت و‬ ‫نةترسى ‪ ،‬ناكةو يَتة هةو َ‬‫َ‬ ‫و لة ناوضوونى خ َو ى‬
‫بةهيَزبوون ثيَشكةوتن ‪ ،‬لة هةموو كةس ز َو رتر كورد‬

‫‪131‬‬
‫برتسى ثيَويستة لة هةموو خشةيةك رِاضلَةكيَت ‪ ،‬ضونكة ماران طازة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ئةبى‬
‫َ‬
‫ح – حكوومةت ‪ :‬وةكو ( ذان ذاك روَس َو ) ئة َ‬
‫ىل ‪ :‬ئةو دةسطايةية كة دةلَينَ‬
‫مال‬
‫لة سةرتادا خةلَك بة ئارةزووى خوَيان ب َو ثاريَزطارى كردنى ذيان و َ‬
‫و سةربةستييان دايان مةزراندووة ‪ ،‬كةضى لة ثاشاندا ئةو بة ئارةزووى‬
‫ئةبى هةموو ئامانج و‬
‫ِى لة رِاستيدا َ‬
‫ىل ئةخور َ‬
‫ىل شويَندا خةلَك َ‬
‫خوَى لة طة َ‬
‫بى و بةيةك‬
‫تيَكوَشانى حكوومةت ب َو كامةرانى و خوَش طوزةرانيى خةلَك َ‬
‫ضاو سةيرى هةمووان بكا ‪ .‬كة ئةو ئاماجنةى لةبري كردوو بوو بة بةردى سةر‬
‫ضينى‬
‫ريَطاى ثيَشكةوتنى خةلَك و درِك و ئازار ب َو ذيانيان ‪ ،‬وةيا ضينيَك ب َو َ‬
‫بدرى بة‬
‫ىل بستيَنريَتةوة و َ‬
‫ضةوسانةوة ‪ ،‬ئةوسا شايانى ئةوةية ئةو دةسةلاَ تةى َ‬
‫دةستةيةكى رِاست و دلَسوَزتر ب َو خةلَك ‪.‬‬
‫د – دةردو دةرمان و دةستى بيَطانة ‪ :‬خةوالَووى وامان هةن هيَشتا خةو بةوةوة‬
‫ىل ‪( :‬‬
‫بى دةردى طةورةمان تيمابكا ‪ ،‬كورد ئة َ‬
‫ئةبينن كة لة ناكاوا بيَطانة َ‬
‫دةستى بيَطا نة هةر ب َو مارطرتن باشة )‪ .‬وة هةر كةسيك دةستى ب َو دةمى‬
‫بةبى شيَو‬
‫بى ‪َ ،‬‬
‫هاوسى َ‬
‫َ‬ ‫مال‬
‫خوَى نةباو هةر كةسيَكيَش بة هيواى كاسةى َ‬
‫ئةبى بة هيواى دةستى خوَمان لة رزوَكة تا لة‬
‫سةر ئةنيَتةوة ‪ .‬كةوابوو هةر َ‬
‫دةستة طوَج لة رزوَك و ضةثةلَةكان رِزطارمان كا ؟‬
‫ر – ريَكا ‪ :‬هةموو شتيَك ِريَطاى هةية ‪ ،‬كةون ‪،‬ئامسان ‪،‬ذيان ‪،‬زانستى ‪،‬‬
‫سياسةت ‪ ،‬جةنط ‪ ،‬ئاشتى ‪ِ ،‬روَذنامةضيَتى ‪ ،‬رِزطارى‪ ،‬ئةمانة هةموو لةسةر‬

‫‪132‬‬
‫ىل طةيشنت و ثيَطةيشتنى ِريَطاى‬
‫دةستوورى تايبةتيى بةندةو ب َو دوَزينةوةو َ‬
‫تايبةتيى خوَى هةية ‪.‬‬
‫لةطةل شويَن و كات و ثلةى‬
‫َ‬ ‫ئادةميزاد بة ثيَى ثيَويستى و داماوى خوَى‬
‫ثيَشكةوتنيا ئةم ِريَطايانة يةك لة دواى يةك ئةدوَزيَتةوة ب َو كامةرانى خوَى‪،‬‬
‫بةالم ئةو ِريَطايةى ئادةميزاد برِيويةتى لة ثيَناوى ِريَطا دوَزينةوة دا زوَر‬
‫دوورو سةختة ‪ ،‬بةناو الفاوى خويَن و عارةقا بة سةر بةردةبازى مليوَنةها‬
‫كةللةى مروَظى لة ثيَناو ضوودا ‪ ،‬طةيشتوَتة ئةم ِروَمان ‪ .‬ب َو دوَزينةوةى ِريَطا‬
‫‪ِ ،‬ريَطاى هةر شتيَك ‪ ،‬يا بليَني ئاشتى ‪ ،‬يا ئازادى ‪ ،‬يا نزيك كردنةوةى‬
‫ئةبى ذيامنان طةيشتبيَتة رِادةيةك‪،‬‬
‫هاتوو ضوو ‪ ،‬ثيَويستى ضةند مةرجةكينَ ‪َ ،‬‬
‫داماوى دوَزينةوةى ئةو ِريَطةية بني ‪ ،‬وةك طوتوويانة داماوى و ثيَويستى‬
‫داية دوَزينةوةن ‪ ،‬تا زوَرترين خةلَك نةكةونة ئاخ و ئوَف و خوَزطة خواستى‬
‫ب َو شتيَك بري ناكةويَتة ب َو دةس خستنى ‪.‬‬
‫(شيَخ مارف بةرزجني)‬
‫ين بؤ خواندنيَية)‬
‫( بت َ‬

‫‪133‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬مةنةظيَت ‪ ،‬ئةم ناخوازين ‪.‬‬ ‫نامانةوى‬
‫َ‬
‫‪ :‬دظيَت ‪.‬‬ ‫ئةوى‬
‫َ‬
‫‪ :‬قاثى – دةر – دةرطةه ‪.‬‬ ‫دةرطا‬
‫‪ :‬تةنطو ضةلةمة ‪ ،‬تةنطاظى ‪.‬‬ ‫طريوطرفت‬
‫‪ :‬ه َو ‪ ،‬سةرضاوة ‪ ،‬ئةطةر‪.‬‬ ‫ماية‬
‫‪ :‬دةريا‪ ،‬بةحر ‪.‬‬ ‫زةريا‬
‫‪ :‬كيَم ‪.‬‬ ‫كةم‬
‫‪ :‬بةرئا ‪.‬‬ ‫بةراو‬
‫خودى كرى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫خواكرد‬
‫‪ :‬خودان ‪.‬‬ ‫خاوةن‬
‫‪ :‬شوَر ‪.‬‬ ‫سوير‬
‫‪ :‬رِةذوو ‪ ،‬رةذى ‪.‬‬ ‫خةلَووز‬
‫‪ :‬نكل ‪.‬‬ ‫دةنووك‬
‫‪ :‬بيظةلةرز ‪.‬‬ ‫بوومةلةرزة‬
‫‪ :‬بةرهةم ‪ ،‬متا ‪.‬‬ ‫بةروبووم‬
‫‪ :‬هةميان ‪.‬‬ ‫هةمووان‬
‫‪ :‬نةكامى ( غةيبةت ) ‪.‬‬ ‫ثاش ملة‬
‫‪ :‬خوَزى ‪.‬‬ ‫خوزطة‬
‫‪ :‬بنضينة ‪ ،‬بنواشة ‪.‬‬ ‫بناغة‬

‫‪134‬‬
‫‪ :‬نابيَذم ‪.‬‬ ‫نالَيَم‬
‫‪ :‬ذيَببةت‪ ،‬نةهيَليت ‪.‬‬ ‫بس ِريَتةوة‬
‫مندال ‪ ،‬بضوك ‪ ،‬بضيك ‪ ،‬زاروَك ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫َ‬
‫منال‬
‫تاقى كردنةوة ‪ :‬ئيمتحان ‪ ،‬ئةزموون ‪.‬‬
‫‪ :‬مارطةستى ‪.‬‬ ‫ماران طاز‬
‫‪ :‬ل بريامنة ‪.‬‬ ‫لة بريمة‬
‫‪ :‬دةزطةه ‪.‬‬ ‫دةسطا‬
‫‪ :‬حةز ‪.‬‬ ‫ئارةزوو‬
‫‪ :‬ذ نيشكيَظة ‪.‬‬ ‫ناكاو‬
‫‪ :‬شيَت ‪.‬‬ ‫شيَو‬
‫‪ :‬هةظسوى ‪.‬‬ ‫هاوسى‬
‫َ‬

‫‪135‬‬
‫قةدرى جان‬
‫‪ 1911‬ز – ‪ 1972‬ز‬
‫ناظى وى ( عةبدولقادر عةزيز جان ) ة ل سالاَ‬
‫َ‬
‫طوندى‬
‫َ‬ ‫( ‪َ ) 1911‬ى ل كوردستانا باكوور ل‬
‫َرى ( ماردين ) ظة ذ دايك‬
‫( ديَريك ) ب رِةخ باذي َ‬
‫خواندنى كرية‬
‫َ‬ ‫بووية‪ .‬ل هةمان طوند دةست ب‬
‫َرى‬
‫هةتا طةهشتيية قوَناغا ( دار املعلمني ) ل باذي َ‬
‫( ئةزمري ) َى ب دوماهى ئيناية و بووية ماموَستا‬
‫ئةنتاكيى دا ‪ .‬ل سالاَ‬
‫َ‬ ‫دناظبةرا ئةسكةندةرونة و‬
‫َرى‬
‫جزيرى ضةندةك ذ ذيانا خ َو ل وي َ‬
‫َ‬ ‫‪َ 1931‬ى ذبةر رِةوشا سيايى ضووية‬
‫دميةشقى و ئامودة و قاميشل َو ‪ ،‬ل قاميشل َو بووية‬
‫َ‬ ‫برة سةر ثاشى ضووية‬
‫دميةشقى وةكو‬
‫َ‬ ‫ثةروةردى ل‬
‫َ‬ ‫ماموَستا و ثاشى هاتيية ظةطوهاسنت ب َو وةزارةتا‬
‫َناغى دا دطةل‬
‫دظى قو َ‬
‫دوماهيى بووية سةرثةرشت ‪ .‬هةر َ‬
‫َ‬ ‫فةرمانبةر و ل‬
‫نظيسةر و ِروَذنامة نظيسينَ ناظدار د ‪ .‬كامريان بةدرخان و نورةدين زازاو‬
‫جطةر خويَن و ئومسان سةبرى كةفتييةكارى و دةست ب بةالظةكرنا كوَظارا‬
‫( هاوار ) كريية ‪ ،‬د سالاَ ‪َ 1936‬ى دا هوَزانظان قةدرى جان ئيَكةمني‬
‫َشى‬
‫ضةندى دبيتة سةركي َ‬
‫َ‬ ‫هةلبةستا سةربةستى نظيسيية و بةالظةكرية و بظى‬
‫كاروانى هةلبةستا هةظضةرخا كوردى ‪ ،‬ئيَك بووية ذوان هوَزانظانينَ هةردةم‬
‫َ‬
‫كارى‬
‫َ‬ ‫ِى كوردى دا كرى ‪ ،‬ل سالاَ ‪َ 1955‬ى دةست ذ‬ ‫نويكرن دت َور َ‬

‫‪136‬‬
‫ثةروةردى بةرداية ‪ ،‬ذيانا وى ث ِر نةخوَشى بووية و ضةندين جارا‬
‫َ‬ ‫وةزارةتا‬
‫سوريى‬
‫َ‬ ‫شاندى الويَن كورد ذ‬
‫َ‬ ‫كةفتيية زيندانان ‪ .‬ل سالاَ ‪1957‬ز دطةل‬
‫شةشى يا الويَن جيهانيَدا‪،‬‬
‫َ‬ ‫كرنى د ظيستةظاال‬
‫ضووية موسك َو ذ ب َو ثشكدارى َ‬
‫بارزانيى نةمر ذى ديت ‪.‬‬
‫َ‬
‫سةركارى مريى و ل سالاَ ‪1971‬ز هاتة خانةنشني‬
‫َ‬ ‫جارةكا دى ظةطةرِيا‬
‫دذيى ( ‪ ) 61‬سالَييَدا ضووية بةر دلوظانيا‬
‫كردن ل روَذا ‪َ 1972/8/9‬ى َ‬
‫دميةشقى دهيَتة ظةشارتن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خودى و ل طورِستانا ( خالد نةقشبةندى ) ل‬
‫َ‬
‫سةردارى‬
‫َ‬ ‫ناظى (‬
‫بارزانيى نةمر طوتينة لذيَر َ‬
‫َ‬ ‫( قةدرى جان ) ى دوو سروود ب‬
‫كوردان بارزانى ) و ( شيرَ َى وةالت ‪ ....‬بارزانى هات ) ‪.‬‬
‫( قةدرى جان ) ى دزوَر كوَظار و ِروَذناماندا هةلَبةست بةالظةكرينة و‬
‫ثشكدارى ددانا ضةندين ثةرتووكينَ فيرَ طةهادا كريية و زوَر هوَزانينَ نة ضاث‬
‫زمانى توركى و عةرةبى و فرةنسيدا هةبوو زيَدةبارى‬
‫كرى هةنة شارةزايى د َ‬
‫زمانى كوردى ب هةردوو زاراظانظة ‪.‬‬
‫َ‬

‫بةرهةمي قةدرى جان ‪:‬‬


‫نَ‬
‫‪ . 1‬داستانةك ب هوَزان ( ملحمة شعرية ) ‪.‬‬
‫بى يا كوردى ‪.‬‬
‫‪ . 2‬ئةلف و َ‬
‫‪ . 3‬ديوانا هةلبةستا – ‪1957‬ز ‪.‬‬
‫زمانى‬
‫عةرةبى شةم َو ذ فرِةنسى وةرطيرَِاية سةر َ‬
‫َ‬ ‫شظانى كورد) يا‬
‫‪ِ . 4‬روَمانا ( َ‬
‫بةيروتى ضاثكريية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كوردى ل سالاَ ‪1947‬ز ب تيثينَ التينى ل‬

‫‪137‬‬
‫بةطى ئاخر زةمان‬
‫َ‬
‫(قةدرىجان)‬
‫َستى من‬
‫‪ . 1‬دو َ‬
‫دوذمنى ثوَستى من‬‫َ‬
‫بةطى ئاخر زةمان‬ ‫َ‬
‫ئة زةمبال َ‬
‫تةثى هات‬
‫داتى ذ ئامسان‬
‫نةمة َ‬
‫وى رِزييا‬‫بةنى َ‬
‫َ‬
‫ِى قةتييا‬ ‫ل ناظا ر َ‬
‫ئو ‪ ...‬كةت‬
‫كةتة نا دةريا سوَر‬
‫دةريا سوَر ذ َيرِا بوو طَوِر‬
‫دةريا سوَر ذ فريعةون و‬
‫خودى بضووكرِا بووكةفةن‬ ‫ضةند َ‬
‫** **‬ ‫**‬
‫‪ . 2‬مووسا و موريديَن وى‬
‫هةمى‬
‫بى طةمى‬ ‫بى ثرو َ‬ ‫َ‬
‫دةريايى دةرباز بوون‬
‫َ‬ ‫ذوى‬
‫َ‬
‫جةفايى خةالس بوون‬‫َ‬ ‫ذ جةورو‬
‫فريعةون ل ور فةتسى‬
‫مووسا ل سةر رِةقسى‬
‫نةمروودى بضووك‬
‫َ‬

‫‪138‬‬
‫مةب ئاطر دترسينة‬
‫ثظ مةشكا ظاال‬
‫كةظنارةيى سالاَ‬
‫َ‬ ‫ئةى‬
‫ىل مة‬
‫باوةرِيا د َ‬
‫ملى مة‬
‫تاقةتا َ‬
‫ذ ئيمانا ئيرباهيم‬
‫ثيَرتة ‪ .‬نةكيَم ترة‬
‫ظيا بزان‬
‫َغمبةرى دزان‬
‫َ‬ ‫ئةى ثي‬
‫َستى من‬
‫دو َ‬
‫َستى من‬
‫دوذمنى ثو َ‬
‫َ‬
‫بةطى ئاخر زةمان‬
‫َ‬
‫ثى هات‬ ‫ئة زةمبيال تة َ‬
‫داتى ذ ئامسان‬
‫نةمة َ‬
‫** ** **‬
‫‪ . 3‬مةزنا تى‬
‫نةب ثارة و مالة‬
‫نةب طَورِينا كالة‬
‫مةزنا تى‬
‫جةوهةرى ئينسانة‬
‫َ‬ ‫ب‬
‫ب عيلم و عريفانة‬

‫‪139‬‬
‫بةلىَ َ ‪ ...‬ئةم خةزانى مالن‬
‫زةنطينى كةمالن‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫َ‬
‫زةنطينى ئيديالني‬
‫َ‬
‫َستى من‬
‫دو َ‬
‫َستى من‬
‫دوذمنى ثو َ‬
‫َ‬
‫بةطى ئاخر زةمان‬
‫َ‬
‫ئة زةمبيال تة َ‬
‫ثى هات‬
‫داتى ذ ئامسان‬
‫نةمة َ‬
‫** ** **‬
‫‪ . 4‬كوَشكا تةية هيم ظاال‬
‫يا ب نينوَكا ثاال‬
‫ئني ب خوون‬
‫ئني برين‬
‫طةلةك رِةبةن ذ بر ضيتيا كوشت‬
‫تة ئاظا كر دبندا رِوونشت‬
‫ئةوى ل سةر سةرى تة هةلوةشة‬ ‫َ‬
‫ىل مة ب تة نائيَشة‬‫طةر ضى د َ‬
‫ىل ئةم دخازن‬ ‫َ‬
‫ب دل دبازن‬
‫بى طونةه‬ ‫تةئى َ‬
‫َيي َ‬ ‫زاِرو نَ‬
‫كو ب هيَذمار هةنة نةه دةه‬

‫‪140‬‬
‫تالووكى خةالس بكةن‬‫َ‬ ‫ذوى‬
‫ب ريَيا رِاست دا دةرباس بكةن‬
‫ِريَيا رِاست ‪ ،‬ريَيامة‬
‫ئةوة باوةرِيا مة‬
‫زجنري شكاندن‬
‫ئارمانج طهاندن‬
‫** ** **‬
‫‪ . 5‬با بليسكا بيستان‬
‫ديروَكا رِاستان‬
‫دبيَذة‬
‫ببيَذة‬
‫ئةفسانةيى ديَوان‬
‫َ‬ ‫طوه مةدة‬
‫ب شوَندا نةمينة ذ كاروان‬
‫كاروانى مةدةنيةت‬
‫َ‬
‫طروهى بةشةرييةت‬‫َ‬
‫خوالسة‬
‫َشيى و ثاشييا فةلسةفة‬ ‫ثي َ‬
‫فةلسةفة يامة‬
‫ئةظة‬
‫دين ‪ ،‬مةزهةب ئيمان‬
‫ببة ئينسان ببة ئينسان‬
‫َكى بؤ ذ بةر كرنيَية )‬
‫( كوثلةيا ئي َ‬

‫‪141‬‬
‫ِراظةكرنا ثةيظان‬

‫ِرامان‬ ‫ثةيظ‬
‫‪ :‬ثيَست ‪ .‬ثيست ‪.‬‬ ‫ثوَست‬
‫‪ :‬زمبيلة ’ سةبةت ( سةلك ) ‪.‬‬ ‫زةمبيل‬
‫‪ :‬ب َو ( وى ) ‪.‬‬ ‫ذ َيرِا‬
‫‪ :‬بةلةم ‪ ،‬كةشتى ‪.‬‬ ‫طةمى‬
‫َرى ‪.‬‬
‫‪ :‬ل وي َ‬ ‫لةور‬
‫ئةظى بزانة ‪.‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫ظيا بزان‬
‫‪ :‬طوهورِين ‪.‬‬ ‫ط َورِين‬
‫‪ :‬قةبريَن وان ‪.‬‬ ‫ط َو ِريَن‬
‫‪ :‬ثري ‪.‬‬ ‫كال‬
‫‪ :‬هةذار ‪.‬‬ ‫خةزان‬
‫‪ :‬بري ‪ ،‬هزر ‪.‬‬ ‫ئيديال‬
‫‪ :‬بناغة ‪.‬‬ ‫هيَم‬
‫‪َ :‬‬
‫بةتال ‪.‬‬ ‫ظاال‬
‫‪ :‬كريَكار ‪.‬‬ ‫ثاال‬
‫‪ :‬ئةوان ‪.‬‬ ‫ئني‬
‫‪ :‬برسيَتى ‪.‬‬ ‫برضيَتى‬

‫‪142‬‬
‫‪ :‬دانيشت ‪.‬‬ ‫رِوونشت‬
‫‪ :‬ئارةزوويا مةية ‪.‬‬ ‫دبازن‬
‫‪َ :‬‬
‫مندال ‪.‬‬ ‫زار َو‬
‫‪ :‬مةترسى ‪.‬‬ ‫تالووكى‬
‫َ‬
‫‪ :‬ئامانج ‪.‬‬ ‫ئارمانج‬
‫بابليسك بيستان ‪ :‬سةدةى بيستةم ‪.‬‬
‫‪ :‬ميَذوو ‪.‬‬ ‫ديروَك‬
‫‪ :‬ل دويظ نةضة ‪.‬‬ ‫بة شوَندانةمينة‬
‫‪ :‬بار ‪ ،‬كاودان ‪ ،‬بارةدوَخ ‪.‬‬ ‫طروه‬
‫‪ :‬كيَشة ‪.‬‬ ‫دوَز‬

‫ذ َيدةر ‪:‬‬
‫‪ -1‬هةفتةنامةيا ثةميان ذمارة (‪.)151‬‬
‫دووى بنة ِرةتى ضاثا س َي َ‬
‫زدى ساال‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ئةدةبى كوردى بؤ ثؤال‬ ‫‪-2‬كت َيبا زمان و‬
‫‪.1996‬‬

‫‪143‬‬
‫بيَكةس‬
‫‪ 1905‬ز ‪ 1948 -‬ز‬
‫ذيانا وى ثرِى دةردةسةرى و كول و كوَظان و‬
‫هندى‬
‫مشةختبوون و دةر بةدةرى بووية ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫ناسناظى‬
‫َ‬ ‫ِى ( عةبدولَلاَ بةط )‬
‫( فايق ) َى كور َ‬
‫( بيَكةس) ب َو خ َو هةلبذارد و خةلك ذى ب‬
‫وى ناظى دنياسن ( فايق ) ل سالاَ ‪ 1905‬ز‬
‫باكورى روَذ‬
‫َ‬ ‫طوندى ( سيتةك )كو دكةظيتة‬
‫َ‬ ‫ل‬
‫سولةميانيى ذ دايك بووية ‪ ،‬ذ زا ِروَكينى‬
‫َ‬ ‫هةالتى‬
‫َ‬
‫ماوى ضةند سالَةكا ل بةغدا ذياية ‪ ،‬ثاش‬‫ل حوجرةيا فةقيان خوانديية ‪ ،‬ب َو َ‬
‫هنطى ل بةغدا دضيتة‬
‫بابى وى بةرةف توركيا دضيت ‪ ،‬دايكا وى ذى ثشتى َ‬ ‫َ‬
‫سولةميانيى لنك‬
‫َ‬ ‫خودى ‪ ،‬لةورا فايق ل سالاَ ‪ 1918‬ز دهيَتة‬ ‫َ‬ ‫بةر دلوظانيا‬
‫خواندنى‪ .‬جارةكادى ل سالاَ ‪ 1924‬ز‬‫َ‬ ‫َرى دكةظيتة بةر‬
‫مامى خ َو ‪ ،‬ل وي َ‬
‫َ‬
‫دضيتةظة بةغدا و ثشتى سالَةك دووسالاَ ن دظةطرِيتةظة ‪ ،‬ماوةيةكى ل ( ئةشغال‬
‫) َى كاردكةت ‪ ،‬ثاشى دبيتة ماموَستا ل قوتاخبانينَ سةرةتايى‬
‫شاعرةكى كورد ثةروةر و وةالت ثاريَز بووية ‪ ،‬بو ضةندين جارا ذ‬
‫َ‬ ‫بيَكةس‬
‫َظةكى‬
‫بةر بزاظا وى يا رِاميارى تووشى طرتن و ذكار دةرئيَخسنت بووية مرو َ‬
‫ضا نةترس و ئازا بوو ‪ ،‬ثشكدارى د رِاثةرينا (‪ ) 6‬ى ئةيلوال ‪1930‬ز ل‬
‫سولةميانيى كريية و تيَدا برِيندار بووية‪ ،‬ض جارا ضا ل‬
‫َ‬ ‫دةطةهى سةرايا‬
‫َ‬ ‫بةر‬
‫يى نيَزيكى بزاظينَ راميارى يينَ وى دةمى‬
‫ثلة و ثاية و ثارا نةبووية‪ .‬هةردةم َ‬

‫‪144‬‬
‫بوو وةكى بزاظا (ذ ‪ .‬ك) و ثاشى ( ثارتى دميوكراتى كوردستان)‪ .‬هوَزانينَ خ َو‬
‫نيشتمانى خ َو تةرخان كرينة‪ ،‬ثشكا ز َو را ه َو زا نينَ‬
‫َ‬ ‫ذ ب َو خزمةتكرنا طةل و‬
‫هندى‬
‫َ‬ ‫ثةروةريى دكةن ذ بلى‬
‫َ‬ ‫كوردايةتيى و نيشتمان‬
‫َ‬ ‫بةحسى‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫بياظةكى بةرفرةه د ديوانا وى دا داطري دكةت و‬ ‫َ‬ ‫بابةتينَ وى يينَ جظاكى‬
‫دةمةكى دريَذ‬ ‫َ‬ ‫كوَمةكا سرووديَن زوَر خوَش ب َو زاروَكان داناينة ‪ ،‬كو ب َو‬
‫قوتابيينَ قوناغا سةرةتايى ب ئاوازيَن خوش ‪ ،‬هةمى سثيَدةهى يان ل قوتاخبانينَ‬
‫خ َو دطوتن ذ وان ‪:‬‬

‫‪ -2‬شاخى رِةنطا و رِةنط طوَيذة ‪.‬‬ ‫‪ -1‬خواية وةتةن ئاواكةى ‪.‬‬


‫شيان‪ .......‬و طةليَكى تر ‪.‬‬
‫دليان بيَضووة رَ‬
‫‪ -3‬ئةى رَ‬

‫خودى و ل طورِستانا‬
‫َ‬ ‫ل روَذا ‪ 1948/12/18‬ل هةلةجبة دضيتة بةر دلوظانيا‬
‫سولةميانيى دهيَتة ظةشارتن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫طرى ( سةيوان ) َى ل‬‫َ‬
‫ل روَذا ‪ 19‬ى خزيرانا ‪ 1947‬ز كار بةدةست و دةستهةالتداريَن حكومةتا‬
‫اقى ضوار ئةفسةريَن كورد ثةروةر سيَدارةدان ‪ .‬ئةويَن ثشكدارى د‬ ‫عيرَ َ‬
‫مةهابادى دا كرين ‪ ،‬ئةو هةر ضوار ئةفسةريَن شةهيد و‬‫َ‬ ‫دامةزراندنا كوَمارا‬
‫جوانةمةرط ئةظة بوون ‪:‬‬
‫( عزةت عةبدولعةزيز ) ‪ ( ،‬مةحةمةد مةمحود قودسى ) ‪ ( ،‬مستةفا خوَشناو )‪،‬‬
‫( خةيرولَلاَ عةبدولكةريم ) بيَكةس ئة ثارضة هوَزانا ب سوَز ل ثيَشوازيا‬
‫سولةميانيى‬
‫َ‬ ‫تةرمى دووان ذ وانا ذ بةغدا بو‬
‫َ‬ ‫وان شةهيدان طوتية ‪ ،‬و كو‬
‫برينة‪:‬‬

‫‪145‬‬
‫‪ . 1‬قةومى كورد ئيسثاتى كرد بَو عالةمى سةر رِووى زةمني‬
‫ئةبى ســةربةســت بذين‬ ‫ميللةتيَكى قـارةمـانن هـةر َ‬
‫ميللةتى الوى لة ريَطـةى ســةربةخــوَيى نيشــــتمان‬‫َ‬ ‫‪.2‬‬
‫بى ترس ‪ ،‬دةم بةخةندة و ثيَكةنني‬ ‫بيَتة بةر سيَدارة ‪َ ،‬‬
‫بةرى‬
‫نـامرى ‪ ،‬ئةذى ‪ ،‬با دوذمنى هةر شةق َ‬ ‫َ‬ ‫‪ . 3‬قــةومى وانــا‬
‫ســـاحيبى ِروََلةى نةبةردة ‪ ،‬خــاوةنى عـــةزمى مــةتني‬
‫‪ . 4‬ئةو كةسةى طيانى لة ِريَطةى نيشتمانا بةخت ئةكــا‬
‫مــةل نَي مــردوو ‪ ،‬شـةهيدة ‪ ،‬وا لة فريدةوسـى بةرين‬ ‫ثيَى َ‬
‫‪ . 5‬الوى كــورد مــةردة ‪ ،‬لة مــردن قـةتعييةن باكى نيية‬
‫ني بَو سةبرِين )‬ ‫ثةنــدى ثيَشينــانة ‪ ،‬رِاســتة ( بـةرخى رَ‬
‫ــى ‪ :‬ئةى الوةكـان‬ ‫ئةل َ‬‫‪ . 6‬وا وةتةن ديســان بة مةحزوونى َ‬
‫بوَضى وا مات و مةلوولن ‪ ،‬بةســــيةتى شـــني و طرين !‬
‫هيممةتى تــاكــو زووة‬
‫َ‬ ‫‪ِ . 7‬روَذى تيَكوشـــانة ‪ ،‬ســــادةى‬
‫بى و لــة ديـلى دةربضني !‬ ‫بةشكو لةم حــالة نةجامتــان َ‬
‫هةندى كةس خةريكن ورط و طريفان ثِر ئةكةن‬ ‫َ‬ ‫‪ . 8‬طةرضى‬
‫بةبى خةم سةر ئةنيَنة سةر سةرين ‪ ،‬هةر سةرسةرين‬ ‫شةو َ‬
‫هــةبى‬
‫َ‬ ‫ئةبى دائيم خـــةمى قــةوم و ولاَ تى خوَى‬
‫‪ . 9‬ثيـــاو َ‬
‫بى خةمن حاشا نةوةى ئةم خاكةنني‬ ‫ئةو كةســــانةى َ‬
‫**‬ ‫**‬ ‫**‬
‫سى ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬
‫( َ‬ ‫ ‬

‫‪146‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان ‪:‬‬

‫خودانى كو ِريَن ئازاية ‪.‬‬


‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫ساحيبى ِروَلةى نةبةردة‬
‫خو فيدا دكةت ‪ ،‬دبةخشيت ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫بةخت ئةكا‬
‫بيَدط و خةفةتبارن ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫مات و مةلوون‬
‫باليفى‬
‫َ‬ ‫سةر دئيَخيتة سةر‬ ‫‪:‬‬ ‫سةر ئةنيَتة سةرسةرين‬
‫هةر دثوووض و بةد رِةوشنت ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫هةر سةرسةرين‬

‫‪147‬‬
‫ئةمني زةكى بةط‬
‫‪ 1948-1880‬ز‬
‫ميَذوو نظيس و رووناكبري و ئةديب و طةورة‬
‫ناظى وى ( حممةد ئةمني زةكى بةط‬ ‫ثياوى كورد ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫ِى مةمحوود ) ة ‪ ،‬ل سالاَ‬ ‫عةبدلرةمحانى كور َ‬
‫َ‬ ‫ِى‬
‫كور َ‬
‫سولةميانيى ذ دايك‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫( ‪ ) 1880‬ز ل باذي َ‬
‫بووية ‪ ،‬ل سالاَ (‪ ) 1892‬ز ضووية قوتاخبانةيا‬
‫َةكى ضووية ثوَال‬ ‫سةرةتايى و ثاشى ثشتى سال َ‬
‫دووى يا قوتاخبانةيا ئامادةييا سةربازى ل بةغدا‬ ‫َ‬
‫ثايتةختى دةولةتا ئومسانى تةمام‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫‪ ،‬ثاشى خويَندنا سةربازى ل ئةستةنب َو َ‬
‫شةشى ل سالاَ (‪ )1902‬ز دا ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةشكةرى‬
‫َ‬ ‫دكةت و دبيتة ئةفسةر د‬
‫ثى هاتينة دان ‪.‬‬ ‫سوثايى ئومسانيدا طةلةك ثاية و ثلةيني جوَرا و جوَر َ‬ ‫َ‬ ‫د‬
‫فةلستينى‬
‫َ‬ ‫عرياقى و‬
‫َ‬ ‫جةنطى ل‬
‫َ‬ ‫َكى ل بةرةيينَ‬‫مةزنى ئي َ‬
‫ِى َ‬ ‫ثشكدارى كريية د شةر َ‬
‫و قةفقاسيا‪ ،‬ئةندام بوو د كوَمةلَةيا دةستنيشانكرنا سنوورى ل ناظبةرا دةولةتا‬
‫عرياقى بووية‬
‫َ‬ ‫ئومسانى ل طةل رووسيا و بولطاريا ‪ ،‬ل سالاَ ‪ 1924‬ز هات ب َو‬
‫َستى وةزارةتينَ جوَرا و جوَر‬‫َستايى قوتاخبانةيا سةربازى ‪ ،‬ضةند جارةكا ثو َ‬ ‫مامو َ‬
‫ثةرلةمانى عرياقيَدا ‪ .‬ل‬
‫َ‬ ‫سولةميانيى د‬
‫َ‬ ‫نوينةرى‬
‫َ‬ ‫يى بووية‬‫ثى هاتينة دان هةر وةسا َ‬ ‫َ‬
‫ئةجنومةنى‬
‫َ‬ ‫وةزارةتى كيَشاية و ب ئةندامةتييا‬ ‫َ‬ ‫دةستى خ َو ذ‬
‫َ‬ ‫سالاَ ( ‪ ) 1942‬ز‬
‫تةمووزى سالاَ ‪ 1948‬ز‬ ‫َ‬ ‫َيى ل ( ‪َ ) 10‬ى‬ ‫ذيى ( ‪ ) 68‬سال َ‬ ‫ثريان ماية حةتا َ‬
‫سولةميانيى هاتة ظةشارتن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خودى و ل ( طردى سةيوان ) ل‬ ‫َ‬ ‫دضيتة بةر دلوَظانييا‬
‫َذوويى و شينوار يَن كةظن‬ ‫َ‬ ‫بضووكاتيى حةزا مي‬
‫َ‬ ‫ئةمني زةكى بةط هةر ذ‬

‫‪148‬‬
‫هةبوو ‪ ،‬بةهرةيةكا ز وَر ذ زانستينَ عةرةبى و تور كى و فار سى‬
‫وةرطرتبوو ‪ ،‬شارةزايةكا باش د زمانينَ ئينطليزى فةرنسى دا هةبوو ‪ ،‬ب‬
‫زمانى توركى ل سةر كاروباريَن سةربازى داناينة ‪ ،‬ب‬
‫دةهان ثةرتووك ب َ‬
‫زمانى كوردى ذى كوَمةلَةك ثةرتووكينَ ميَذوويى داناينة وةك ‪:‬‬
‫َ‬
‫‪ -1‬خوالصةيةكى تارخيى كوردو و كوردستان ‪.‬‬
‫زمانى كوردى د دوو بةرطا دا‬
‫‪ -2‬ناودارانى كورد ( مشاهري الكورد ) ب َ‬
‫داناية ‪.‬‬
‫‪ ( -3‬تارخيى ليواى سولةميانى ) ب كوردى ل سالاَ ‪ 1937‬ل بةغدا‬
‫ضاثكريية‪.‬‬
‫(( ئةظةذى منوونةيةكة ذ نظيَسينينَ وى ))‬
‫(زمانى كوردى)‬
‫َ‬
‫نةك زوَرى خةلَك بةلَكو بةشى زوَرى عولةماو موتةفةكريش لة خوسوسى‬
‫بى خةبةرن وةيان زوَر‬‫كونهو ماهيةتى زمانى كوردييةوة يان بة تةواوى َ‬
‫ىل ئةكةى‬‫تى طةيشتوون ‪ .‬كة لة بابةت ئةم زمانةوة ثرسياريان َ‬ ‫خراث َ‬
‫َكةل و ثيَكةلىَ فارسيية و ئةسل و‬
‫ئةلَينَ ‪ :‬ئةم زمانة كورديية لةهجةيةكى تي َ‬
‫ئةساسيَكى سةربةخوَو ِريَك و ثيَكى نيية ! ‪ .‬زاهر واية سةبةبى جيَطريبوونى‬
‫مشابةهةت لة بةينى بةعزى كةملات و ئةلفازى كوردى و فارسيدا ‪ ،‬وة‬
‫بةعزى كةملاتى فارسى لة كورديدا ‪ ،‬ئةطةر باش‬
‫َ‬ ‫دووةميش ئيستعمال كردنى‬
‫َندى كةملةى كوردى لة فارسى‬‫ىل بدةين ئةبينني كة لةيةك ضوونى هي َ‬ ‫سةرجنى َ‬
‫نةتيجةى خزمايةتى يةكى بة قووةتى ئةم دوو زمانةيةو ئةم‬
‫نة و عة مشا بهة تة ل بة ينى زمانة خز مةكا نى تريشدا هةية ‪،‬‬

‫‪149‬‬
‫ئينطليزى و جةرمةنى و التينى ضونكة هةموويان لة ئةسليَك – زمانى ئارى‬
‫قةديم ) هاتوونةتة خوارةوة ‪ ،‬ئةبينني كة زوَر لةفز كةليمةيان لةيةك ئةضن‬
‫و ئةم ليَكضوونة هيض ساحب ميَشكيَكى شارةزاى تووشى غةلةتيَكى وا‬
‫َى ئةسلَى ئينطليزى جةرمانيية وةيا التينيية بةلَكو ئةلىََ ‪:‬‬
‫نةكردووة كة بل َ‬
‫سةبةبى ئةم مشابهةتة دةاللةت لةوة ئةكا كة هةموو ئةم زمانانة لة ئةسليَك‬
‫– كة زمانى ئارى ية – هاتوونة خوارةوةو كةليماتى متشابهة يان كةليماتى‬
‫ئةسليةن وة لة هةموويان ماوتةوةو كةميَك زوَريَك تةلةفوزةكةيان ك َورِاوة‪.‬‬
‫نازامن بوَضى ( متفكرين ) لة باسى زمانى كوردى و فارسيدا لةم حةقيقةتة‬
‫الئةدةن و كوردييةكةمان ئةكةن بيَضوويةكى لة رِو الوازى زمانى‬
‫فارسى ؟ ! ‪.‬‬
‫ئةطةر بة ئينساف ليَكى بدةينةوة ئةبينني كة بةشى زوَر زوَر كةليماتى‬
‫كوردى لة شكل و تةلفوزدا لة فارسى ناكاو سةربةخوَية ‪ ( ،‬برذانط ‪ ،‬سك ‪،‬‬
‫دايك ‪ ،‬باوك ‪ ،‬كض ) واقعا لة بةينى (تووك ‪ ،‬لووت ‪ ،‬ضةناطة ‪ ،‬كورِى ) ى‬
‫كوردى و ( موو – بينى ) (زنخ – زخندان ) ‪ ( ،‬مذة ) ‪ ( ،‬شكم ) ‪ ( ،‬مادر )‪،‬‬
‫نابينرى‪،‬‬
‫َ‬ ‫( ثدر ) ‪ ( ،‬دخرت ) ‪ ( ،‬ثسر ) ى فارسيدا هيض مشابهةتيَكى لةفزى‬
‫جوى بوونةوةى قةومى كورد و‬
‫ئةبى لة دواى َ‬
‫جا كةوا بوو ئةم كةليماتانة َ‬
‫فارس رِةنطة ئةم حادسةية لة عةسرى نوَهةم وةيا دةهةمى ثيَش ميالد دا‬
‫كرابى ئةو ثيَنج مشابهةتةى ( تةلفوزى ‪ ،‬ئةساسى ‪ ،‬شكلى‬
‫َ‬ ‫واقع بوو– ئيجاد‬
‫ئةبينرى‬
‫َ‬ ‫‪ ،‬تةسريفى و نةحوى ) كة لة بةينى كوردى و فارسيدا‬
‫دةليلى ئةو ة ية كة ئة م د و و ز ما نة لة ئة سليَكى مة علو م ‪،‬‬

‫‪150‬‬
‫كة لة ثيَش هجرةتيانا ب َو تةرةفى غةرب زمانيَكى موشتةرةك بووة ‪ ،‬هاتووتة‬
‫خوارةوةو هةر وةك زمانى ئةقوامى ئارى تر بةرة بةرة فةرقيَكى كةم و زوَرى‬
‫تى كةوتووة ‪.‬‬
‫َ‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬زانايان ‪.‬‬ ‫عولةما‬
‫‪ :‬خاوةن بريان ‪ ،‬خودانيَت هزرو بريا ‪.‬‬ ‫متفكرين‬
‫لة خسوسوسى ‪ :‬دةر بارةى ‪.‬‬
‫‪ :‬كاكل ‪ ،‬جةوهر ‪ ،‬بنةرِةت ‪.‬‬ ‫ماهيةت‬
‫‪ :‬وشة ‪ ،‬ثةيظ ‪.‬‬ ‫كةليمة‬
‫‪ :‬رِةطةز ‪ ،‬بنضينة ‪.‬‬ ‫ئةسليَك‬
‫‪ :‬هةلَة ‪ ،‬ضةوتى ‪.‬‬ ‫غةلةت‬
‫‪ :‬رِاستى ‪.‬‬ ‫حةقيقةت‬
‫‪ :‬موو ‪ ،‬مى ‪.‬‬ ‫تووك‬
‫‪ :‬دفن ‪ ،‬كةثوو‪.‬‬ ‫لووت‬
‫‪ :‬ضةه ‪ ،‬ئةرزينط ‪.‬‬ ‫ضةناطة‬
‫‪ :‬مذيالنط ‪.‬‬ ‫برذانط‬
‫‪ :‬رويدان ‪.‬‬ ‫حاديسة‬
‫‪ :‬سةردةم ‪ ،‬ضةرخ ‪ ،‬ضاخ ‪.‬‬ ‫عةسر‬

‫‪151‬‬
‫دى هيَتة ذ بةركرن ‪:‬‬
‫ئة نظيسينة ب ظى رةنطى َ‬
‫‪ -1‬يان ذ ( نةك زوَرى خةلَك ) حةتا ( ضونكة هةموويان لة ئةسليَك زمانى‬
‫ئارى قةديم هاتوونةتة خوارةوة )‬
‫‪ -2‬يان ذ ( نازامن بوَضى ( متفكرين ) لة باسى زمانى كوردى و فارسيدا)‬
‫تى‬
‫حةتا ( وةك زمانى ئةقوامى ئارى تر بةرة بةرة فةرقيَكى كةم و زوَرى َ‬
‫كةوتووة ) ‪.‬‬

‫‪152‬‬
‫ئةسريى‬
‫‪ 1962-1890‬ز‬
‫حوسينى‬
‫َ‬ ‫ِى شيَخ‬ ‫ناظىوى ( عةبدوخلالق ) ة كور َ‬ ‫َ‬
‫َزانى ( ئةثريى‬‫يى هو َ‬ ‫نازناظى وى َ‬
‫َ‬ ‫نةقشةبةنديية ‪،‬‬
‫– ئةسريى ) ية ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪َ ) 1890‬ى ز ل‬
‫تاخى ( ئةخى حوسينَ )‬ ‫كةركووكى ل َ‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫باذي َ‬
‫ذ دايك بووية ‪ ،‬و ضاظينَ وى ب دميةنينَ جوانينَ‬
‫كوردستانى هاتينة ظةكرن ‪ ،‬و دنا طولزاريَن‬ ‫َ‬
‫زانياريى و ئةدةبيدا ثشكوَذا ذيانا‬ ‫َ‬ ‫خواندن و‬
‫وى طةش بووية ‪ ،‬هةر ل دةسثيَكا زاروَكينيا‬
‫خواندنى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خ َو دضيتة حوجرة و مزطةفتان ب َو‬
‫كوردستانى طةرِياية ب دويظ‬ ‫َ‬ ‫ل طةلةك جهينَ‬
‫سولةيانى ‪ .‬بانة ‪ .‬سةقز ‪ .‬سنة ‪ .‬كرمانشان‬ ‫مَ‬ ‫زانست و فيرَ بوونيَدا ‪ .‬وةكو (‬
‫ماوى‬
‫كةركووكى ‪ ،‬و دظى َ‬‫َ‬ ‫َرى‬
‫دومياهيى ظةطةرِيا باذي َ‬
‫َ‬ ‫‪ .‬هةمةدان ) و ل‬
‫عةرةبيى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خواندنيَدا فيرَ ى طةلك جوَريَن زانستى بوو ‪ .‬وةكو ( ريَزمانا‬
‫رِةوانبيَذى ‪ ،‬مةنتق ‪ ،‬ئوسولاَ كةالمى ) ئيجازا زانستى ذ مةال عةىل حيكمةت‬
‫سيامةنسورى وةرطرتيية ‪.‬‬
‫نةمجةدينى ئةفةندى ‪ ،‬خ َو طةهاندة‬
‫َ‬ ‫برايى خ َو‬
‫َ‬ ‫ئةسريى ب مةرةما ديتنا‬
‫عوبةيدلالهى‬
‫َ‬ ‫عةبدلقادرى شيَخ‬
‫َ‬ ‫ضاظى وى ب شيَخ‬ ‫َرى َ‬ ‫ىل ‪ .‬ل وي َ‬ ‫ئةستةنبوو َ‬
‫ىل كورد دينت ‪،‬‬ ‫نةهرى كةفت و لظني و ضاالكيينَ بزاظا رزطارى خوازيا طة َ‬
‫اليى كوَمةكا رةوشةنبرييَن خوين طةرمينَ كورد ل وى باذيَرى دهاتنة‬ ‫كو ذ َ‬
‫ضةندى كارتيَكرنةكا مةزن ل سةر ئةسريى هةبووية ‪ .‬و‬ ‫َ‬ ‫ئةظى‬
‫ئةجنامدان ‪َ .‬‬
‫ثةروةريى د دليدا ثةيدابوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫عةشقا نيشتمان‬

‫‪153‬‬
‫بابى خ َو و دطةل ب دوماهى هاتنا‬ ‫باسى وةغةركرنا َ‬
‫ب بيستنا دةنط و َ‬
‫كةركووكى ظة ب َو‬
‫َ‬ ‫جيهانى ل سالاَ ( ‪َ ) 1918‬ى ز ظةطةرِيا‬
‫َ‬ ‫يى‬
‫َكى َ‬
‫شةرى ئي َ‬
‫َ‬
‫تةكيايى و َ‬
‫مال و خيَزانا خ َو ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سةرثةرشتى و ب ريَظةبرنا كاروباريَن‬
‫َكى هاتيية‬
‫َسةرى ئي َ‬
‫كةركووكى ب ثلةيا نظي َ‬
‫َ‬ ‫‪ -‬ماوةيةكى ل دادطةها شةرعيا‬
‫دامةزراندن ‪.‬‬
‫‪ -‬ل ‪ 1958/11/1‬هاتة خانةنشني كرن ‪.‬‬
‫‪ -‬ل ِروَذا ‪ 1962/6/18‬وةغةركريية ‪ ،‬و ل ط َورِستانا شيَخ ( حميةددين) ى‬
‫َزانظانةكى زانست ثةروةر بوو‪،‬‬
‫َ‬ ‫ل كةركووكى هاتيية ظةشارتن ‪ .‬ئةسريى هو‬
‫هندى كو بضنة قوتاخبانةيان و فيرَ ى زانستى بنب ‪.‬‬ ‫خةلك َ‬
‫ثال دان ب َو َ‬
‫د هةلَبةستينَ خوَدا داخوازا هاريكارى و ئيَك طرتنا ريَزا نةتةوا كورد‬
‫كاروانى‬
‫َ‬ ‫كريية‪ ،‬ضونكو دزانى كو مللةت بيَى هاريكارى و ئيَك طرتن د‬
‫خةبات و تيَكوشانيَدا ناطةهيتة ئارماجنينَ خ َويينَ رِةوا ‪.‬‬
‫ئةدةبى كوردى د نا بةرا سالينَ‬
‫َ‬ ‫زيرةكى مةيدانا‬
‫َ‬ ‫سيارةكى‬
‫َ‬ ‫ئةسريى وةك‬
‫هةسثى هوَزانا ش َورِةشطيرَ ى راكرية‬
‫َ‬ ‫( ‪ ) 1934 – 1921‬ز ب زيرةكى‬
‫كوردستانى‬
‫َ‬ ‫مةشخةلةكى دوَل و نهالينَ تاريينَ‬
‫َ‬ ‫طاظى و هوزانينَ وى وةك‬
‫ضوار َ‬
‫يى قوَناغا ثشتى‬
‫َزانظانى ش َورِةشطيرَ َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى ب هو‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫رِوونكرينة ‪ .‬و ذ بةر َ‬
‫قادرى كوَيى دهيَتة دانان ‪.‬‬
‫َ‬ ‫حاجى‬
‫نيطارى‬
‫َ‬ ‫كوردستانى بووية ‪ ،‬ويَنة و نةقش و‬
‫َ‬ ‫داغبارى دميةنينَ جوانينَ‬
‫َ‬ ‫ئةسريى‬
‫كوردستانا رِةنطني ب شارةزايى د نا تابل َويينَ هوَزانا خوَدا دكيَشيت وةكو‬
‫دظى ثارضيَدا ديار‬
‫َ‬

‫‪154‬‬
‫بية كوردستان )‬
‫( رَ‬

‫دةوى‬
‫بية كــوردستان عةزيزم طةر تَو ســـةيرانت َ‬ ‫رَ‬
‫دةوى‬
‫طولزارى كويَستانت َ‬ ‫بت بةمة قةنديل ئةطةر َ‬
‫سةيرى ئةو خيـ َـالَنةكــة نيشــتونــة داويَنى ضيــا‬
‫دةوى‬
‫ىل كوردى طــةر تَو خَويَشــانت َ‬ ‫با بضني بَو مــا َ‬
‫بت مة ثاى تاقى الى ســةر ثيل و ســةر ميل و كرند‬
‫دةوى‬
‫ثيَت نيشان دةم سـةد هةزار ئاســارى سـاســانـت َ‬
‫ئاوى ســاف و ِروَشــنى داويَنى ضةشــمةكــانى ضيــا‬
‫دةوى‬
‫ىلَى بنوَشـة دةم بة دةم طــةر ئـاوى حـةيوانت َ‬
‫الوى كـوردى من ‪ ،‬لة بةركــة شالىَ زاخو و ئــاميَدى‬
‫طةر تَو سةد ضاتر لة رِةنطى شــالىَ كرمـانت َ‬
‫دةوى‬
‫طولزارى كوردستان بكة‬ ‫هةلسة طةشتى ضيمةن و َ‬ ‫َ‬
‫دةوى‬
‫طــةر لــة بـَو دةردى دةروونت داو و دةرمــانت َ‬
‫مالت ســةرفى ِريَطةى ميللةتت كة رِوحةكةم‬ ‫رِوح و َ‬
‫دةوى‬
‫طــةر لــة خــوا لوتفى عةميم وجودو ئيحسانت َ‬
‫ئةى ئةســريى هيَندة عةشقى ميللةتى كوردت هةية‬
‫دةوى‬
‫بشــمرى الم واية قــةبرى طـردى ســةيوانت َ‬

‫سى ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬


‫( َ‬

‫‪155‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬وةرة ‪.‬‬ ‫بيرَ ة‬
‫‪ :‬سةحكة ئةو عةشريةتينَ هة ‪.‬‬ ‫سةيرى ئةو خيَالنةكة‬
‫‪ :‬ل دومياهيا ضياى خيظةتينَ خ َو داناينة ‪.‬‬ ‫نيشتونة داويَنى ضيا‬
‫‪ :‬تة خزم دظيَت ‪.‬‬ ‫دةوى‬
‫خ َويَشانت َ‬
‫خ َويَش = خزم ئانك َو كةس و كار ‪.‬‬
‫ناظى جهةكى ية ‪.‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫ثاى تاقى‬
‫سى جهانة ‪.‬‬
‫ناظى َ‬
‫سةرثيل و سةرميل و كرند ‪َ :‬‬
‫‪ :‬كانى (ضا ) ‪.‬‬ ‫ضةمشةكان‬
‫ذى ظةخ َو ‪.‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫ليَى بنوَشة‬
‫ذيانى ‪.‬‬
‫‪ :‬ئاظا َ‬ ‫ئاوى حةيوان‬
‫‪ :‬بكةبةرخ َو ‪.‬‬ ‫لة بةركة‬
‫‪ :‬ضيَرت ‪ ،‬ضاكرت ‪ ،‬باشرت ‪.‬‬ ‫ضاتر‬
‫‪ :‬طةريان ‪ ،‬سةيران ‪.‬‬ ‫طةشت‬

‫‪156‬‬
‫دلدار‬
‫‪ 1948 - 1918‬ز‬
‫يونسى مةلاَ رِةئووف ل ( ‪َ ) 20‬ى شواتا‬
‫َ‬
‫سالاَ (‪َ ) 1918‬ى ز ل ( كوَية ) ذ دايك‬
‫قوتاخبانى‬
‫َ‬ ‫َكى ل رِانية دضيتة‬
‫بووية ‪ ،‬ب َو جارا ئي َ‬
‫خواندنى ‪ ،‬هةتا ل سالاَ‬
‫َ‬ ‫بةردةواميى ددةتة‬
‫َ‬ ‫و‬
‫( ‪َ ) 1945‬ى كوَليذا ماف ( حقوق ) ل بةغدا‬
‫تةمام دكةت ‪ ،‬و دبيتة ثاريَزةر ‪.‬‬
‫تى‬
‫جوانى وةلاَ َ‬
‫َ‬ ‫َشتى‬
‫شةيدايى سرو َ‬
‫َ‬ ‫َزانظانةكى نيشتمانثةروةر بوو ‪،‬‬
‫َ‬ ‫دلدار هو‬
‫قادرى كوَيى و نالىَ و عةونى و وةفايى و كوردى‬
‫َ‬ ‫خ َو بوو ‪ ،‬هةلَبةستينَ حاجى‬
‫و بيَكةسى و ثيرَ ةميرَ دى ذيَدةريَن ئيلهاما هوَزانينَ دلدارينة ‪ ،‬هةروةسان‬
‫َكارةكى سةرةكى بوو د بةهرا‬
‫َ‬ ‫كوردستانى هو‬
‫َ‬ ‫ِةنطينى‬
‫َ‬ ‫َشتى جوان و ر‬
‫سرو َ‬
‫َشى ذيانا وى‬
‫بارى نةخو َ‬
‫ضةندى ذى َ‬
‫َ‬ ‫ئةظى‬
‫شيعرييا دلداريدا ‪ ،‬زيَدةبارى َ‬
‫َنى هوَزانينَ دلدارى بوون ‪ ،‬ئةطةر ذيانا وى ب دوماهى نةهاتبا‬
‫ب خ َو هيَظي َ‬
‫ئةم دثشت رِاستبووين ذ دلدارى دا طةهتة طوثيتكا هةرة بلندا ئةدةبياتينَ‬
‫كوردى‪.‬‬
‫ئيَكةمني ثارضة هةلَبةست ل سالاَ ( ‪َ ) 1935‬ى ل ذمارة ( ‪ ) 2‬يا طوَظارا‬
‫( ِروَناكى ) بةلاَ ظةكريية ‪.‬‬
‫دلدار دهةلبةستينَ خوَدا شيان و بةهرةيةكا مةزن نيشا ددةت ‪ .‬و‬
‫داغبارى بريو باوةريَن كوردايةتى بووية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫خودان فةلسفةكا بلند بووية ‪،‬‬

‫‪157‬‬
‫ذى ل دوور‬ ‫هةلَبةستينَ وى دسادة و رِةوانن ‪ ،‬و دثرِى سوَزن ‪ ،‬ثشكا ثرت َ‬
‫ناظى‬
‫بابةتينَ نيشتمانثةروةرى و كوَمةلاَ يةتى دزظرِن ‪ ،‬ديوانةكا ضاثكرى ب َ‬
‫(ديوانى دلَدار) دطةل دةهان طوَتاريَن ب نرخينَ ئةدةبى و رِامياى و‬
‫َرى هةظليرَ َى‬
‫ئابوورى ل ثشت خ َو هيَالينة ‪ .‬ل ‪ 1948/11/12‬ل باذي َ‬
‫ذيى كورت لنب ئاخ كرن ‪.‬‬
‫وةغةركريية ‪ ،‬و هةمى هيظيينَ خ َو ب وى َ‬
‫منوونةيةك ذ هةلَبةستينَ وى ‪- :‬‬
‫‪ . 1‬كوردستانى خوَش ‪ ،‬نيشتمانى جوان‬
‫تو قيبلةطاهى منى بيَطومان‬
‫‪ . 2‬ضاوم ثشكوتووى شاخاكانتة‬
‫فيى ذيانى باخةكانتة‬ ‫رَ‬
‫‪ . 3‬دةنطى مششالىَ شوانةكانت‬
‫زريق و باقى جوانةكانت‬
‫‪ . 4‬قاسثةى كةوانى قةد كيَوةكانت‬
‫خورِةى ئاوةكةى نشيَوةكانت‬
‫‪ . 5‬ئةمانة هةموو طويَيان طردمةوة‬
‫هةويَنى شيعرى دلَيان طرمتةوة‬
‫نةونةمامى بووم لةم خاكة رِووام‬
‫َ‬ ‫‪.6‬‬
‫بة خوَشةويستى وةلاَ ت ئاودارم‬
‫‪ . 7‬بةلىَ َ كوردستان تَو منت خولَقان‬
‫تَو منت خولَقان ثيَت بةخشيم ذيان‬
‫‪ . 8‬خوَشى ذيامن خوَشى ذينتة‬
‫ئيَشى ذينى من ِروَذى شينتة‬

‫‪158‬‬
‫‪ . 9‬ضونكة كوردستان ‪ ،‬نيشتمانى جوان‬
‫تَو قيبلةطاهى ‪ ،‬دلىَ بيَطومان (‪. )1‬‬
‫سي ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬
‫( َ‬

‫ِراظةكرنا ثةيظان‬

‫‪ :‬عاشق ‪ ،‬ئةظيندار ‪.‬‬ ‫شةيدا‬


‫‪ :‬ه َيظينَ ‪.‬‬ ‫هةويَن‬
‫‪ :‬ظةكرى ‪.‬‬ ‫ثشكو توون‬
‫كرنى ‪.‬‬
‫دةنطى يارى َ‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫زريق و باقى‬
‫طويَيان كردمةوة ‪ :‬طوهينَ من ظةكرن ‪.‬‬
‫‪ :‬شتال تازة ‪.‬‬ ‫نةونةمام‬
‫‪ :‬تة داية من ‪.‬‬ ‫ثيَت بةخشيم‬

‫ِينى ذ فةلسةفة و بري و باوةريَن هوَزانظانى خب َو دكةت ‪.‬‬


‫(‪ )1‬ئة هةلَبةستة دةربر َ‬

‫‪159‬‬
‫سالَح يوسفى‬
‫‪ 1981 - 1918‬ز‬
‫عةبدلاليى‬
‫َ‬ ‫ِى (‬
‫ناظى وى ( ساحل ) ة كور َ‬ ‫َ‬
‫يوسفى ) ية ‪ ،‬ئيَك بوو ذ رِووناكبري و‬
‫مللةتى مة ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪) 1918‬‬ ‫َ‬ ‫خةباتكةريَن‬
‫بامةرنى ) سةر ب قةزا‬
‫َ‬ ‫طوندى (‬
‫َ‬ ‫َى ز ل‬
‫َكى ذ دايك‬‫َديى ) ل ثاريَزطةها دهو َ‬ ‫( ئامي َ‬
‫طوندى‬
‫َ‬ ‫بووية‪.‬خواندنا خ َو يا سةرةتايى ل‬
‫بامةرنى و دواناظنجى ل بةغدا تةمامكريية ‪ ،‬ل‬ ‫َ‬
‫سالاَ ( ‪َ ) 1943‬ى ز ذ كوليذا ( شةريعة ) ل‬
‫ىل‬
‫َلةكى مةزن د بزاظا رِزطارى خوازيا طة َ‬‫بةغدا دةرضووية ‪.‬سالحَ يوسفى ِرو َ‬
‫ضاالكى ثارتا( هيوا ) و ثاشى (ثارتى دميوكراتى‬
‫َ‬ ‫ئةندامةكى‬
‫َ‬ ‫كورددا طيرَِاية ‪،‬‬
‫كوردستان) و ثاشى ( حيزبى سوَشياليستى كوردستان ) بوو ‪ ،‬هةر ديسان‬
‫بارى رِةوشةنبرييدا خزمةتةكا زوَر هةية ‪،‬‬ ‫َذنامةظانةكى ذيَهاتى بوو ‪ ،‬د َ‬
‫َ‬ ‫ِرو‬
‫َسةرى طوَظارا ( ئةستيرَ ة ) و ( ِروَذى كوردستان ) بوو ‪ .‬ثرتيا هوَزانينَ‬
‫سةرنظي َ‬
‫كوردايةتيى دكةن ‪ ،‬و دهيَنة هذمارتن ب هوَزانا رِاميارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى باسى‬
‫هةر وةسان داخوازى دكر كو بريا ئازاد سةر هةلدةت و بةرة ثيَش‬
‫بضيت‪.‬‬
‫ل سالاَ ( ‪َ ) 1981‬ى ز ب ثيالنةكا رِةش ل بةغدا دهيَتة شةهيد كرن ‪.‬‬
‫ئةظة ذى منوونةيةكة ذ هوَزانينَ وى ‪- :‬‬

‫‪160‬‬
‫هةوارى تة ‪ ،‬وةالت‬
‫َ‬ ‫هاتن ذ‬ ‫ميو خورتا هةالت‬ ‫ِروَذا رَ‬
‫جانى خَو دكةينة قةالت‬
‫َ‬ ‫ذيى الوةتى ية خةالت‬ ‫َ‬
‫هةوىل خورت و عةطيدانة‬ ‫ميانة‬‫ئةظر َو ِروَذا مة رَ‬
‫د ريَكا وةالتيدا قوربانة‬ ‫طوَرى كرن خوَش سةيرانة‬
‫شييَت وةالتى مةزنني‬ ‫رَ‬ ‫ئةم ثلنطى زةند ئاسنني‬
‫بى بنني‬
‫ِى َ‬‫نةهنطيَت شةر َ‬ ‫سنط ضياينة عةرد د رِةنني‬
‫دا بسةربةستى و هونةر بذين‬ ‫دى سوذين‬ ‫نةيارا هةميا َ‬

‫سي ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬


‫( َ‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫طةجنينيى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ذيى‬
‫ذيى الوةتى ‪َ :‬‬
‫َ‬
‫طيانى خ َو ‪ ،‬رِحا خ َو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫جانى خ َو‬
‫َ‬
‫‪ :‬زيرةك و خورت ‪.‬‬ ‫عةطيد‬
‫‪ :‬طورى كرن ‪.‬‬ ‫قوربان‬

‫‪161‬‬
‫َرى كورد‬
‫ثروَفيسو َ‬
‫(د ‪ .‬كامريان ئةمني عاىل بةدرخان )‬
‫‪ 1978-1895‬ز‬
‫د ‪ .‬كامريان ئةمني عاىل بةدرخان ل سالاَ ( ‪) 1895‬‬
‫ىل ذ دايك بووية ‪ .‬ذ بنةمالاَ بةدرخانيانة‬ ‫ز ل ئةستةنب َو َ‬
‫ىل ب دوماهى هيَناية ‪ ،‬ثشتى‬ ‫‪ ،‬خواندنا خ َو ل ئةستةنب َو َ‬
‫سةركةفتنا شوَرةشا ( كةمالستان ) و حاشاكرنا وان‬
‫ذ هةمى مافينَ كوردان ‪ ،‬سةر َوكينَ كوردان ذ وةلاَ تى‬
‫كورى‬
‫َ‬ ‫هاتنة دوور ئيَخسنت ‪ ،‬ئةمني عاىل بةدرخان و‬
‫تى (ميسر) َى ئاكنجى بوون ‪ ،‬كامريان‬ ‫وى ( ئةمحةد سورةيا) ضوون ل وةلاَ َ‬
‫و جةالدةت ذى ضوونة ئةملانيا و دةست ب خواندنا بلند كر ل كوليجا‬
‫حقوقى و باوةرنامةيا ( دكتوَرا ) وةرطرت ‪ ،‬ثاشى ل زانكوَيا ( سوَربوَن‬ ‫َ‬
‫ئادابى وةرطرت ‪ .‬ل ئةوروثا‬ ‫َ‬ ‫) يا فةرةنسى باوةرنامةيا بلندا فةلسةفة و‬
‫تيَكةىل دطةل طةلةك ذ ئةديب و نظيَسةريَن ناظدار كر وةكى ( لوسى ثوَل‬
‫زمانى كوردى و زمانينَ‬
‫َ‬ ‫مارطريَت ‪ ،‬مارطريَت روَدينك َو ) ‪ .‬طوَتار ب‬
‫دى د كوَظاريَن ( هاوار و روَناهى ) دا بةلاَ ظةكرينة ‪ ،‬هةر وةسا هةلبةستينَ‬
‫ناظى ( طة ِروَك ) بةال كرينة ‪.‬‬
‫نيشتمانى ذى ل ذيَر َ‬
‫ل دةسثيَكا سالاَ ( ‪ ) 1943‬ز دا ل ( بةيروَت ) َى حةفتةنامةيا ( ِروَذا‬
‫نوو) وةشانديية ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪ ) 1943‬ز دا طوَظارا ( ستيرَ ) دةرئيَخستيية‪ .‬ل‬
‫َنى ياكوردى)‬ ‫َرى ( سازطةها ليَكوَلي َ‬
‫سالاَ ‪ 1947‬ز ضووية فةرنسا و ل وي َ‬
‫َنى يا كوردى) دةر‬ ‫ناظى ( بولتة نامةركةزا ليَكوَلي َ‬
‫دانا و كوظارةك ب َ‬
‫ئيَخست ‪.‬‬

‫‪162‬‬
‫زمانى كوردى ل ثةميانطةها زمانينَ زيندوو وانة‬ ‫َ‬ ‫بى ثارة‬
‫دوازدة سالاَ ن َ‬
‫زمانى كوردى كريية ‪ .‬د ‪ .‬كامريانى طةلةك‬ ‫َ‬ ‫طوتينة و خزمةتةكا زوَر يا‬
‫مللةتى كورد كريية ‪ .‬ل سالاَ ‪ 1971‬ز‬ ‫َ‬ ‫خزمةتا زمان و ئةدةب و دوَزا‬
‫زانياريى كوردى ل بةغدا ‪.‬ل سالاَ‬ ‫َ‬ ‫ِى‬
‫يى ك َور َ‬‫ئةندامى كارا َ‬
‫َ‬ ‫بووية‬
‫خودى و‬‫َ‬ ‫ثايتةختى فةرةنسا دضيتة بةر دلوظانييا‬
‫َ‬ ‫‪ 1978‬ز ل ثاريس‬
‫دامةزراندنادةزطايةكى‬
‫َ‬ ‫ل سةر وةسيةتا وى مالىََ وى هاتة تةرخانكرن ب َو‬
‫ناظى ( بةدرخان – كوردستان ) ‪،‬ثشتى مرنا وى‬ ‫روَشنبريى و زانستى ب َ‬
‫ثةرتووكخانا وى ثيَشكيشى ( ئةنستيتوَيا كوردى ) ل ثاريس هاتةكرن ‪.‬‬
‫روناكبريةكى ذيَهاتى و مةزن‬
‫َ‬ ‫َكوشةرةكى سياسى و‬
‫َ‬ ‫د ‪ .‬كامريان بةدرخان تي‬
‫كورديى ‪ ،‬توركى و عةرةبى و ئةملانى و فةرةنسى و يوَنانى و‬ ‫َ‬ ‫بوو ‪ ،‬ذ بلى‬
‫ئينطليزى و ثوَلوَنى دزانى ‪ ،‬طةلةك بةرهةمينَ هةين ل سةر ( ريَزمان –‬
‫ئةلفوبى ‪ ......‬هتد ) هةر وةسا فةرهةنطةكا ( كوردى – فةرةنسى)‬ ‫َ‬ ‫ضريوَك –‬
‫و ( ئةملَانى – كوردى ) داناية ‪.‬‬
‫الوكى من‬
‫َ‬
‫شةظةكى‬
‫َ‬ ‫طاظا كَو فةرمانا كوردان رِابوو ئةم هيَذ نوو زةوجى بوون ‪.‬‬
‫ددةستي تة دة تظةنطةكة‬ ‫نَ‬ ‫تَو ثِر درةنط ماى و طاظا تَو هاتى مال ‪،‬‬
‫ىل من ترسيا و رِةجفى ‪ ،‬من ذ تةرِة ب‬
‫نوو و ضةند سةد بةرك هةبوون ‪ .‬د َ‬
‫دةنطةكى لةرزى دطوَت‬
‫‪ -‬طورطني ‪ ....‬ديسان ض هةية ؟‬
‫تة ل من هيظينا ضاظان و ب كةسةرا دالن ميَزةكر ‪ ،‬ثاشى ب دةنطةكى‬
‫خورت ل من ظةطةرِاند ‪.‬‬
‫ثى دكة ‪.‬‬‫‪ -‬داوةت دةست َ‬

‫‪163‬‬
‫دوةالتى دة شةش مةه شةرِةكى زوَر ضيَبو ‪ ،‬ذن بى بوون ‪ ،‬زاروَك سيَوى‬
‫بى بةختى هاتنة‬ ‫ىل ثاشى ب َ‬‫َكى دة دوذمن شكاند ‪َ ،‬‬ ‫مان ‪ ،‬كورد دةسثي َ‬
‫شكةسنت ‪.‬‬
‫َظاركى ‪ ،‬ئةز‬
‫َ‬ ‫طاظا تو دشةِر دةبوويى ‪ ،‬من ذ تةرِة كورِكةك ئانى ئي‬
‫ِى بوون ‪ .‬من ديت تَو هاتى‪،‬‬
‫ىل ر َ‬
‫ضاظي من َ‬
‫ىل سةكنى بووم ‪ ،‬نَ‬ ‫دةريى ما َ‬
‫لبةر َ‬
‫دةستي تة خبوين بوون ‪ ،‬دسةر سينطاتة دة برينةكة كوور و‬ ‫نَ‬ ‫هةردوو‬
‫ظةكرى هةبوو ‪ ،‬تة ‪ ..‬ئةز هميَز كرم و نةكوَت عةسكةريَن دوذمن‬
‫بي و من بطرن ‪ ،‬مةطرى !!!‬ ‫ئةوى نَ‬
‫دسةر شوَثا من دة نة ‪ ،‬باورِكة نهَو َ‬
‫طاظي لةز ضويى سةر دةرطوَشا‬ ‫تنى ظى دةمى ذ بريا مةكة ‪ .‬ثاش تو ب نَ‬ ‫َ‬
‫ئى ثيَنج مةهى ( تاجني ) و تة ئةو هالنى و ذيرا طوَت ‪.‬‬ ‫ِى خوة َ‬ ‫كور َ‬
‫ىل تة ذ بوو نا ئاريكارييا كوردستانيَية ‪ .‬خويناتة ذ بوونا‬ ‫‪ -‬تاجني !! د َ‬
‫َشى و عةسكةريَن‬ ‫ِى خوة دكر نا دةرطو َ‬ ‫شةرِو رِذاندنيَية ‪ .‬تة كور َ‬
‫ىل ‪...‬‬
‫هندرى ما َ‬
‫َ‬ ‫دوذمنان دكةتن‬
‫الوكى من ! ئري َو ثيَنج سال قةدياينة كَو ئةم ذ هة دوور هاتنة ئيَخسنت‬ ‫َ‬
‫جامييَن كورد رِا دكةظى ‪.‬‬‫تالكى دة ب سةد رَ‬ ‫َ‬ ‫‪ .‬تَو نهَو دكوَر‬
‫ىل‬
‫الشى تةرِزيياية ‪َ .‬‬
‫ضةرمى رِوو وسنطاتة ثر ضفى و َ‬ ‫َ‬ ‫خوة دزانة ‪...‬‬
‫طورطني ‪ .‬بزانة كَو هةر شة بةرى هةرِة رِاكةظة كو ر َ‬
‫ِى‬
‫َيى من و‬ ‫ئي تةِر داظيَذة سةر ستو َ‬ ‫دةستي خوة نَ‬
‫نَ‬ ‫تة تاجني زةند و‬
‫ئى زةلوول و ب كةسةر ل من ميَزة دكة‪ ،‬من ماض‬ ‫ضاظي خوة َ‬‫ب نَ‬
‫دكة ذ من رِة دبيَذة‪:‬‬

‫‪164‬‬
‫ىل من ذ‬‫باظى من رِة بنظيسينة كَو مةزن بوومة ‪ .‬د َ‬
‫دايى ! ‪ ....‬دايكا من َ‬ ‫‪َ -‬‬
‫بَو هةذكرنا كوردستانيَية ‪ .‬خورتييا ذ بوونا ئاريكارييا كوردستانيَية ‪،‬‬
‫خوينا من ذ بَو شةرِو رِذاندنيَية !!!‬
‫دةكرى تا (‬
‫َ‬ ‫لة ( د وةالتى دة شةش مةه شةرِةكى زوَر ضيَبوو ) لةبةر‬
‫َشى و عةسكةريَن دوذمنان دكةتن‬ ‫ِى خوة دكر نا دةر طو َ‬ ‫تةكور َ‬
‫ىل )‬
‫هندرى ما َ‬
‫َ‬

‫د‪ .‬كامريان عاىل بةدرخان‬


‫هاوار ذمارة ( ‪ ) 4‬بةرثةِر ‪6‬‬
‫تريمةهى – ئيَك شةمب – ‪1932‬‬
‫َ‬ ‫‪3‬ى‬
‫َ‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫ثى ‪.‬‬
‫‪ :‬دةوس ‪ ،‬شوين َ‬ ‫شوَث‬
‫‪ :‬همبيَز ‪ ،‬باوةش كرن ‪ ،‬ئاميَز ‪.‬‬ ‫هميَز‬
‫‪ :‬الندك ‪ ،‬النك ‪.‬‬ ‫دةرطوَش‬
‫‪ :‬نظست (ضرمسى ) ‪.‬‬ ‫ثرضظى‬
‫ىل ‪ :‬هاتنة ذوورظة ‪.‬‬
‫هندرى ما َ‬
‫َ‬ ‫كةتن‬
‫‪ :‬دنا دا‪.‬‬ ‫هندر ‪:‬‬

‫‪165‬‬
‫ذن بى بوون ‪ :‬بوونة‪ ،‬بى ذن‪.‬‬
‫‪ :‬نةكة طرى ‪.‬‬ ‫مةطرى‬
‫كوَرتالك ‪ :‬ضال ‪.‬‬
‫‪ :‬رِاكر‪ ،‬هةلَطرت ‪.‬‬ ‫هالنى‬
‫ئاريكارى ‪ :‬هاريكارى ‪.‬‬
‫‪ :‬بوَرينة ‪ /‬قةتياينة ‪.‬‬ ‫قةدياينة‬
‫‪ :‬طوَظارةك وةرزيى ‪.‬‬ ‫بولتةنةك‬
‫سةحدكةتى‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬دنيرَ يَت ‪،‬‬ ‫ميَزدةكة‬
‫‪ :‬مل كةض ‪.‬‬ ‫زةلوول‬
‫‪ :‬ئاظيَتة ‪ :‬دهاظيَتة ‪.‬‬ ‫داظيَذة‬
‫‪ :‬باب ‪.‬‬ ‫با‬
‫ذى كرن‪.‬‬
‫‪ :‬حةز َ‬ ‫هةذكرن‬
‫ثى شةرِة ) ‪.‬‬
‫‪ :‬شايى ية ( ليرَ ة مةبةست َ‬ ‫داوةت‬

‫‪166‬‬
‫كاردوَخى‬
‫‪ 1982 - 1916‬ز‬
‫ِى كاكة‬ ‫يى دروست ( حمةمةد ئةمني كور َ‬ ‫وى َ‬ ‫ناظى َ‬
‫َ‬
‫َخى تةو َيلَةيى ) ية‪ ،‬كو هةر ل ( تةو َيلَة ) ل دةظةرا‬
‫شي َ‬
‫( هةورامان ) ل سالاَ ( ‪َ ) 1916‬ى ز ذ دايك بووية‬
‫بابى خ َو وةرطرتيية‬
‫َكى خواندنا خ َو ل نك َ‬ ‫‪ .‬دةستثي َ‬
‫قوتاخبانى ‪ .‬و بةردةوام بووية ل‬
‫َ‬ ‫‪ ،‬و ثاشى ضووية‬
‫خواندنى هةتا ل سالاَ (‪َ )1939‬ى ز بووية‬ ‫َ‬ ‫سةر‬
‫َستايى سةرةتايى ‪.‬‬
‫مامو َ‬
‫كاردوَخى ب خ َو خودان بةهرة و شيانينَ باش بووية ب َو ظةهاندن و نظيسينا‬
‫َزاظانةكى دى كةفتية بن كارتيَكرنا‬
‫َ‬ ‫ىل ديارة ئةو ذى وةكو هةر هو‬ ‫َزانى ‪َ ،‬‬
‫هو َ‬
‫ىل بهينَ ‪ ،‬ذ بلى‬
‫ضةند هوَكارةكان كو بةهرة و شيانينَ وى بهيَزتر و بةرفرةهرت َ‬
‫يى بةهرة و ئيلهاما وى‬ ‫َدةرةكى دى َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى حةزذيَكرن و ئةظينى ذى ذي‬ ‫َ‬ ‫ظى‬
‫َ‬
‫َكارةكى‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ذى هو‬
‫َ‬ ‫َشتى‬
‫يا شيعرى بوون ‪ .‬و هةر وةسان جوانيا سرو َ‬
‫مةزنى ئيلهاما وى بوو ‪.‬‬
‫َ‬
‫كاردوَخى دهةلَبةستينَ خوَدا ريَكا نيشتمانثةروةرى و دلَدارى طرتيية ‪ ،‬ب‬
‫خوارى و ب هةورامى ‪.‬‬‫َ‬ ‫دوو شيَوةيينَ زمانى هةلَبةست هةنة ‪ ،‬ب كرماجنييا‬
‫ناظى ( ديوانى كاردوَخى ) ‪ .‬ل سالاَ ( ‪) 1982‬‬ ‫ديوانةكا ضاثكرى هةية ب َ‬
‫سولةميانيى هوَزانةك‬
‫َ‬ ‫دةمى لةشينَ شةهيدان ديتني ل حاميا‬ ‫َى ز وةغةركريية ‪َ ،‬‬
‫زارى ( هةورامى و كرماجنييا‬ ‫ناظى ( ثرييَكى زانا ) ‪ ،‬كو ب َ‬ ‫دانةية ب َ‬
‫خواروو) د ديوانا ويدا بةرضا دكةظيت ‪.‬‬

‫‪167‬‬
‫ثرييَوى زانا‬

‫ثرييَو ريــش ضةرمــة ‪ ،‬دونيــا ديدةو رِاس‬


‫زانا و فاميدة تةمـــام ثيــا خاس‬
‫ئاماو ‪ ،‬ديش وةضةم ‪ ،‬كةش و كوَو ســـارا‬
‫قةبر َو شةهيدا ‪ ،‬جةدةطاو و شارا‬
‫ديــم ‪ ،‬هــةرِةش ثيمــا ‪ ،‬تــا واضى فــرى‬
‫طرةوى و نالىَ َ دةنطى بةرز ضرِى‬
‫نةيــاوى ضــى كـوردســتـانة‬
‫َ‬ ‫بة كــام‬
‫يةكجار فريَنى ضى طَورِستـــانة‬
‫خــةفــةتــى فــــرةم ثةى ئانيشــــانة‬
‫بة دةست و ويمَ ا ‪ ،‬نريةى نيشــانة‬
‫ئـــازاو طــةجنيَما ‪ ،‬زيــاد جةســـةدى‬
‫كريى دارةرة ‪ ،‬بة دةســت و بةدى‬
‫َ‬
‫طــــرةوى‬
‫َ‬ ‫وانـــى و‬
‫َ‬ ‫ثيـــرة شـــيعرا‬
‫تاسوَش بيوة ‪ ،‬ضاطة مةرد شــةوى‬

‫سي ديَر بَو ذ بةركرنيَنة )‬


‫َكى َ‬
‫( ذ دةسثي َ‬
‫َكى ‪ 1978‬بةغدا‬
‫ديوانا كاردوَخى ‪ :‬ضاثا ئي َ‬

‫‪168‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬زوَر ‪ ،‬ثرت ‪.‬‬ ‫فرى‬
‫َ‬
‫‪ :‬دطريا ‪.‬‬ ‫طرةوى‬
‫‪ :‬هةوار كرن ‪.‬‬ ‫ضرِى‬
‫‪ :‬نةطةهشتى ‪.‬‬ ‫نةياوى‬
‫َ‬
‫‪ :‬ب َو وى‬ ‫ثةى‬
‫ئا نيشانة ‪ :‬ب َو ئةوانة ‪.‬‬
‫‪ :‬خوَمان ‪.‬‬ ‫ويا‬
‫مَ‬
‫‪ :‬هاتة دانان ‪.‬‬ ‫نريةى‬
‫‪ :‬الوى ‪ ،‬طةجنى ‪.‬‬ ‫طةجنيَما‬
‫‪ :‬خراثى ‪.‬‬ ‫بةدى‬
‫‪ :‬ئاطةه ذ خ َو نةما ‪.‬‬ ‫ئاسوَش‬
‫َرى ‪.‬‬
‫‪ :‬ل وي َ‬ ‫ضاطة‬
‫‪ :‬مر ‪.‬‬ ‫مةرد‬

‫‪169‬‬
‫سادق بةهائةدين‬
‫‪ 1982 - 1918‬ز‬
‫َديى ذ دايك‬
‫َرى ئامي َ‬
‫ل سالاَ ‪ 1918‬ز ل باذي َ‬
‫بةراهيى ب خواندنا ئايينى دةست ثيَكريية‪،‬‬
‫َ‬ ‫بووية‪ ،‬ل‬
‫قوتاخبانى ‪ ،‬قوَناغينَ خواندنا سةرةتايى و‬
‫َ‬ ‫ثاشى ضووية‬
‫ناظنجى و ئامادةيى سةركةفتيانة بوَراندينة ‪ ،‬ل خانةيا‬
‫بلند يا ماموَستايان ل بةغدا هاتة وةرطرتن ‪ ،‬و ل سالاَ‬
‫‪1944‬ز دةرضووية ‪ ،‬و بووية ماموَستا ل قوتاخبانينَ‬
‫اقى ماموَستا بووية‪.‬‬
‫دةمةكى زوَر ل طةلةك باذيَريَن عيرَ َ‬
‫َ‬ ‫ناظنجى و ئامادةيى ‪،‬‬
‫ظى نظيَسةرى هةر د كةظندا خ َو ب خواندنا طوَظاريَن ( هةوار ) و‬
‫( طةالويَذ ) مذويل دكر ‪ ،‬ظان طوَظاران كارتيَكرنةكا زوَر كرنة سةر رةوشا‬
‫نظيسينى ‪ .‬طةلةك طوتار‬
‫َ‬ ‫َدةرى هاندانا وى بوون بو‬
‫وى يا رووناكبريى و ذي َ‬
‫ِى‬
‫و نظيسني د طوَظار و روَذنامينَ كورديدا بةالظةكرينة ‪ ،‬ئةندام بوو ل ك َور َ‬
‫ئادابى‬
‫زانياريى كورد و دةمةكى ذى وانةبيَذ بوو ل ثشكا كوردى ل كوَليَذا َ‬
‫َ‬
‫بةرهةمةكى‬
‫َ‬ ‫خودى ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ل زانكوَيا بةغدا ‪ .‬ل سالاَ ‪ 1982‬ز ضوو بةر دلوظانيا‬
‫زوَر لدويظ خ َو هيَالية ‪ ،‬يينَ طرنط ئةظة بوون ‪- :‬‬
‫‪. 1973‬‬ ‫‪ -1‬ئيديةميَت كوردى‬
‫مةاليى جزيرى ‪. 1977‬‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬ديوانا‬
‫ثرتةوى هةكارى ‪. 1978‬‬
‫َ‬ ‫‪ -3‬ديوانا‬

‫‪170‬‬
‫ئةمحدى خانى ‪. 1979‬‬
‫َ‬ ‫سةيدايى مةزن‬
‫َ‬ ‫‪ -4‬نةو بةهارا‬
‫‪ -5‬هوَزانظانيَت كورد ‪. 1980‬‬
‫‪ -6‬خان و مان ‪. 1981‬‬
‫مةاليى باتةيى ‪. 1982‬‬
‫َ‬ ‫‪ -7‬مةوليدا‬
‫‪ -8‬ريَزمانا كوردى ‪.‬‬

‫نظيسيني وى ‪.‬‬
‫نَ‬ ‫ئةظة ذى منوونةكة ذ‬
‫بازرطانةكى مةزن بوو ‪ ،‬طةلةك ب راهاظيَذ بوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫((سيامةند‬
‫ذى‬
‫َدظيي خَو َ‬
‫تى دكر ‪ ،‬هةمى ثي نَ‬ ‫جارةكى سةر َ‬
‫َ‬ ‫خةلكى باذيَرى ب‬
‫َ‬
‫َظةكى راستطَو ‪ ،‬ضا ظةكرى ‪ ،‬ئاخفنت خوَش‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دكرِين ذ بةر كو مرو‬
‫كةسى نةد هيَال دةست طرتن‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫جامي بوو ‪ ،‬د َ‬
‫خي خازو رَ‬ ‫دةستطر ‪ ،‬رَ‬
‫جهى‬
‫طةلةكى ذ َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫دطةل ذارو دةست كورتان دكر ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫خودى ذ‬
‫جاميى و خوَش مروَظييا وى ذى رِا ‪َ ،‬‬
‫ىل لسةر رَ‬ ‫خوَدا ناظدار بوو ‪ ،‬بة َ‬
‫رةنط نةديتبوو ضو بضوويك نةبوون )) ‪.‬‬

‫تنى بؤ خواندن و رِاظةكرنيَية )‬


‫( َ‬

‫‪171‬‬
‫سوارةى ئيلخانى زادة‬
‫‪1976 - 1937‬‬
‫ناظى وى‬
‫كوردستانى َ‬
‫َ‬ ‫نوخيازى روَذ هةالتا‬
‫َ‬ ‫شاعرى‬
‫َ‬ ‫ئة‬
‫ئاغايى ئيلخانى ) ية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ِى ئةمحةد‬
‫( سوارة ) ية و ( كور َ‬
‫دونيايى ‪ ،‬خواندنا سةرةتايى‬
‫َ‬ ‫َرى بوَكان هاتيية‬
‫ل باذي َ‬
‫و ناظنجى ل سةقز و بوَكان و تةهران تةمامكريية ‪ ،‬و‬
‫تةهرانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ثاشى ضووية كوليذا ماف ل زانكوَيا‬
‫ذيى زاروَكينييَدا خوَشى بريية ‪،‬‬ ‫تنى د َ‬ ‫( سوارة ) َ‬
‫وى و ذ بةر نةخوَشى و بن دةستيا نةتةوةيا وى طةلةك ب خةم و كوَظان‬ ‫ثشتى َ‬
‫دكةظيت ‪ .‬ل سالاَ ( ‪ ) 1961‬بووية ئةندام ل ئيَكةتيا خويَندكاريَن كورد‬
‫ئريانى ‪.‬‬
‫ل زانكوَيا َ‬
‫َنالنى يا ثوليسينَ ( شاه ) ى ‪ ( ،‬سوارة ) ذى‬‫د هيرَ شةكا مةزنا طرتن و راهي َ‬
‫هاتة زيندانكرن ل ثشكا طرتيخانا سياسى ل ئريانى ‪.‬‬
‫نيشتمانيى‬
‫َ‬ ‫بةحسى دلدارى ‪ ،‬كوَمةلاَ يةتى ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ثرتيا هوَزانينَ ( سوارة ) ى‬
‫يى كةظن و نوى هوَزان ظةهاندينة ‪ ،‬ب راستى‬ ‫دكةن ‪ ،‬و ب دوو شيَوا َ‬
‫هوَزانينَ وى طةلةك تة ِر و شرين و رةهوانن و ب ثةيظينَ جوانينَ كوردى‬
‫َزانى (سوارة ) ى ضةند ضريوَك‬ ‫هوَزانينَ خو ظةهاندينة ‪ ،‬ذ بلى ثةخشان و هو َ‬
‫نظيسينة وةك ‪ :‬الس و غةزال و ئافرةت و سةيدةوان و قاسثةى كةو ‪.‬‬
‫تةهرانى‬
‫َ‬ ‫ساليى و ل سالاَ ‪ 1976‬ل‬ ‫َ‬ ‫ذيى سيه و نةه‬ ‫( سوارة ) ى ئيلخانى ل َ‬
‫َرى دهيَتة‬
‫تةرمى وى دبةنة بوَكان ‪ ،‬و ل وي َ‬ ‫َ‬ ‫خودى و‬
‫َ‬ ‫دضيتة بةر دلوَظانيا‬
‫ظةشارتن ‪.‬‬

‫‪172‬‬
‫شـــــــــار‬
‫دل ثرِة ل دةرد و كو َل‬
‫طول ‪ .‬مَ‬
‫مَ‬
‫ئةليَم بِروَم لة شارةكةت‬
‫ئةليَم بة جامى ئاوى كانياوى ديَيةكةم‬
‫عيالجى كةم كولىَ دلىَ ثرِم لة دةردى ئينتيزارة كةت‬
‫وةرِز بوو طيانى من لة شار و هارِة هارِى ئةو‬
‫لة ِروَذى ضلَكنى نةخوَش و تاو يادى شةو‬
‫ئةليَم بِروَم لة شارةكةت‬
‫لة شارى ضاو لة بةر ضراى نيئوَن شةوارةكةت‬
‫دى كة مانطة شةو بزيَتة ناو بزةم‬ ‫بِروَمة َ‬
‫ضوَن بذيم لة شارةكةت‬
‫كةثِر بة د َل دذى طزةم‬
‫لة شارةكةت ‪ ،‬كة رِةمزى ئاسن و منارةية‬
‫مةىل ئةوين غةوارةية‬
‫ئةَليَى ل دةورى دةست و ثيَم‬
‫ئةوةى كة تيَل و تان و رِاية لَة ‪ ،‬كةلةثضةية‬
‫ئةوةى كة ثةيكةرة ميساىل داوةلَة‬
‫لة شارةكةت كةمةندى دووكةلَة‬
‫كة ديَتة دةر لة مالىَ دةولَةمةند‬
‫بة دارة تةرمى كووضة تةنطةكانى شارةكةت‬

‫‪173‬‬
‫رانةهاتووة لةشم‬
‫دى‬
‫بنارى ثِر بةهارى َ‬
‫رِةنطى سوور و شني ئةدا‬
‫لة شيعر و عاتيفةى طةشم‬
‫طول‬
‫ئةَليَم بِروَم لة شارةكةت مَ‬
‫َكي بؤ زبةركرنيَنة)‬
‫سى ديَريَن ئي َ‬
‫(بتنى َ‬
‫َ‬

‫راظةكرنا ثةيظان‬
‫طول ‪ :‬خوشتظيا من ‪.‬‬ ‫مَ‬
‫ريَبازا نوى ‪.‬‬ ‫نوخياز ‪:‬‬
‫ئيَش و ئازار ‪.‬‬ ‫كول ‪:‬‬
‫تاوولةرز ‪.‬‬ ‫تاوياد ‪:‬‬
‫نيونى ‪.‬‬
‫طلوثا َ‬ ‫نيئوَن ‪:‬‬
‫روناهيةكا دذوار كو ضا ذ بةر ظةنابن ‪.‬‬ ‫شةوارة ‪:‬‬
‫ب زيَت ‪ ،‬دةركةظيَت ‪.‬‬ ‫بزيَتة ‪:‬‬
‫خوشى و شادى ‪.‬‬ ‫طزة ‪:‬‬
‫ئةظني ‪.‬‬ ‫ئةوين ‪:‬‬
‫بيانى ‪ ،‬نةنياس ‪.‬‬ ‫غةوارة ‪:‬‬
‫َ‬
‫كالكةكا مةزن ‪ ،‬ثيَالظةكا مةزن ‪.‬‬ ‫داوةل ‪:‬‬
‫ثى دهيَنة طرتن ‪.‬‬
‫زجنري ‪ ،‬وةريس كو خةلك َ‬ ‫كةمةند ‪:‬‬
‫هةست ‪.‬‬ ‫عاتيفة ‪:‬‬

‫‪174‬‬
‫ئةمحةد دلَزار‬
‫ئاغايى‬
‫َ‬ ‫ِى موستةفا حةمة‬
‫ناظى وى ( ئةمحةد كور َ‬
‫َ‬
‫َرى كوَية‬
‫حةويَزى ) ية ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪ ) 1920‬ل باذي َ‬
‫ذ دايك بووية ‪ ،‬هةر ل دةسثيَكا ذيانا خ َو حةز ذ‬
‫دذيى الوينيا خوَدا كةفتة خةباتا‬
‫خواندنى كريية ‪َ ،‬‬
‫َ‬
‫َكى زيندان و ئيَش‬
‫ظى ري َ‬
‫نيشتمانثةروةريى ‪ ،‬ب َ‬
‫َ‬
‫شاعرى‬
‫َ‬ ‫و ئازار و ئةشكةجنةدانةكا زوَر ديتيية ‪،‬‬
‫وى طةهشتيية كو‬
‫ذيانى طةلةك باش د َ‬
‫خةبات و َ‬
‫دى بينني كو شعريَن خ َو‬
‫هندى َ‬
‫َ‬ ‫دظيَت خةبات ب َو مللةتى بيت ‪ ،‬ذ بةر‬
‫شعرى كو ثرتيا زةمحةتكيَشان تيَبطةهن ‪ ،‬و‬
‫َ‬ ‫وةسايى‬
‫َ‬ ‫دئيَختة ضارضوَظةكى‬
‫بكةنة سرتان‪ ،‬و سروودا كاروانا خةباتا خوَ‪ ،‬وةك دبيَذيت ‪:‬‬
‫رِةنج بةرين تيَكوَشةرين‬ ‫كاركةرين جةنطاوةرين‬

‫بةحسى ميَذوويةكا خويناوى يا ريَكخراوا تةخا كريَكاريَن‬


‫َ‬ ‫شعريَن وى‬
‫وى ذيانا‬
‫اقى ب طشتى و كوردان ب تايبةتى دكةت ‪ ،‬ضنكو دلَزار دنا َ‬
‫عيرَ َ‬
‫دةستةكى بالاَ هةبوو د وةرطيرَ انيَدا‪،‬‬
‫َ‬ ‫دذوار دا ثةروةردة بووية ‪ ،‬دلَزارى‬
‫ئةدةبى‬
‫َ‬ ‫ئةجنامى زيرةكى و شارةزايا شاعرية د زاريَن كوردى و‬
‫َ‬ ‫ئةظةذى ذ‬
‫ضةندى ‪- :‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫َظى مة ذى ب َو َ‬
‫بيانيدا ‪ ،‬طرو َ‬
‫َوى لورِى كريية‬
‫‪ -1‬طةجنينة ‪ -:‬كوَمةلَةكا ضوارينينَ بابة تاهرية كو ذ شي َ‬
‫خوارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫زارى كرماجنييا‬
‫َ‬

‫‪175‬‬
‫دةنطى‬
‫َ‬ ‫شاعرى بنا و‬
‫َ‬ ‫‪ -2‬ثيَكةنينى بةهار ‪ -:‬ثشكةكة ذ وةرطيرَ انا شعرا‬
‫وى‬
‫زمانى كوردى كو دةسثيَكا َ‬
‫َ‬ ‫فةرِةنسى ( ظيكتوَر هيط َو ) ب َو سةر‬
‫دبيَذيت‪:‬‬
‫بةجوَش و خوَشى رِووناكى ثةخشان‬ ‫واطةرِانةوة ِروَذة دريَذةكان‬
‫هاتن ثيَكةوة رِوو خوَش خةندان‬ ‫ئةمةية بةهار ئازار و نيسان‬
‫ناظى ( ئاوازى ئاشتى ) و‬ ‫دوو بةرهةمينَ ئةمحةد دلَزارى هاتينة ضاثكرن ب َ‬
‫( خةبات و ذيان ) ‪ .‬دلَزار هةر ئةو شاعر نينة كو شعريَن وى هةر ب َو مةرةما‬
‫سياسى هاتبنة تةرخانكرن ‪ ،‬بةلكى شاعرى سروشت و بةهار و دميةنينَ جوانينَ‬
‫هةستى نازك و سوَزا بةرزا‬
‫َ‬ ‫َنى شعريَن خ َو ‪ ،‬ئة‬
‫كوردستانى ذى كرينة هيَظي َ‬
‫َ‬
‫شاعرى ‪ ،‬د شيعرا ( مانطى طولاَ ن ) دا دةردكةظيت ‪:‬‬
‫مانطى طولاَ ن‬

‫مــــانطى طـــــولاَ نة طـورِةى بةهــــار‬


‫َ‬
‫كــــولزارة‬ ‫زةميـــن ســـــةراثا بـــاخ و‬
‫طول َ‬
‫طولة‬ ‫مــــافوورى ســـةوزى هـةردان َ‬
‫بةجـــارى ثِر لة بــولبولة‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫طــــولشــــةن‬
‫َل و دةشت‬ ‫ســةراثـا شــــاخ و بـــــاخ و دو َ‬
‫ضـــاو ئةنـــدازيَكن لة باخضةى بةهةشت‬
‫دلداران‬ ‫ىل كــــــةنيشــك و دةســتةى َ‬ ‫ثَو َ‬
‫َ‬
‫طــــولزاران‬ ‫هـــــــاتو ضوَيــــانة لة نيَو‬
‫منــــــدالىَ ورد ويَنـــــةى كــــــارذ َولاَ ن‬
‫ميطــــولاَ ن‬ ‫ثةرت و ثةخشـــانن لة نـــاو رَ‬

‫‪176‬‬
‫طةلةى طاكيَوى و كةرويَشك و ئاسكان‬
‫هـةلديَر و باسـكان‬‫ثةرتـــانن بةدةم َ‬
‫ئاوى كانيــــا وى ســارد و سازطـــار‬
‫لــة ذيَر و قةدى كـيَوان ديَتة خـــوار‬
‫َل شلَة شلَث ئةكــا‬ ‫اليـى شــةثو َ‬
‫لـــة َ‬
‫اليى ئـــاطـر كلَثة كلَث ئةكـا‬ ‫لة َ‬
‫اليةكــــيش طــــردو هـةورازو رِازة‬
‫داميَنى جيَطـــةى يــاريى ســـيَبازة‬
‫ورد و درشــــــت و كـــض و ذن و َ‬
‫ذال‬
‫مندال و طـــــةورة ‪ ،‬ثياو و كوِر و َ‬
‫كال‬ ‫َ‬
‫طشتى سةرخوَشى جوانيى ســــروشنت‬
‫بةرانبةر نةغمــــةى بــولبوالن وشـــنت‬

‫سي ديَر بَو ذبةركرنيَنة )‬


‫( َ‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫نيسانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫مانطى طولاَ ن ‪ :‬هةيظا‬
‫بةهارى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫طورِةى بةهار ‪ :‬طةشبوونا‬
‫دميةنكى دلظةكةر‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫ضاو ئةندازة‬
‫ىل كةنيشك ‪ :‬كوَمةلةكا كضان ‪.‬‬ ‫ث َو َ‬
‫ثةرت و ثةخشان ‪ :‬بةال بووينة ‪.‬‬
‫‪ :‬ئاسك ‪ ،‬غةزال ‪.‬‬ ‫ئاسكان‬
‫باسكى ضيا ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬باسك ‪،‬‬ ‫باسكان‬

‫‪177‬‬
‫‪ :‬طوريا ئاطرى ‪.‬‬ ‫كلَثة ئاطر‬
‫سيَطا ( ياريةكا كوردةوارية )‬ ‫‪:‬‬ ‫سيَبازة‬
‫هةستيارن ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫وشنت‬
‫ئةرد ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫هةردان‬
‫طولَزار ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫طولَشةن‬
‫‪ :‬طة لة ك‬ ‫طةلة‬
‫‪ :‬بةالظن‬ ‫ثةرتانن‬

‫ب َو زانني ‪-:‬‬
‫َوةزارى كرماجنييا ذوورى ‪- :‬‬
‫يي شي َ‬ ‫مةهي كوردى نَ‬
‫ناظي نَ‬
‫نَ‬
‫بةهارى ‪ - :‬نةوروز ‪ ،‬نيسان ‪ ،‬طولاَ ن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫َ‬ ‫‪-1‬‬
‫هاظينى ‪ - :‬خيَظة ‪ ،‬تريمةه ‪ ،‬طةالظيَذ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫دووى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ثاييزى ‪ - :‬كةوضةرين ‪ ،‬ضريا ئي َ‬
‫َكى ‪ ،‬ضريا‬ ‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫َ‬ ‫‪-3‬‬
‫ِةشةمى ‪.‬‬
‫دووى ‪ ،‬ر َ‬
‫َ‬ ‫زظستانى ‪ - :‬بةفر بارانا ئي َ‬
‫َكى ‪ ،‬بةفر بارانا‬ ‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫َ‬ ‫‪-4‬‬

‫خوارى‪- :‬‬
‫َوةزارى كرماجنييا َ‬
‫يي شي َ‬ ‫مةهي كوردى نَ‬
‫ناظي نَ‬
‫نَ‬
‫بةهارى ‪ - :‬نةوروَز ‪ ،‬طولاَ ن ‪ ،‬جوزةردان ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫‪َ -1‬‬
‫هاظينى ‪ - :‬ثووشثةر ‪ ،‬خةرمانان ‪ ،‬طةالظيَذ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫ثاييزى ‪ - :‬رِةزبةر ‪ ،‬طةال ريَزان ‪ ،‬سةرماوةز ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫‪َ -3‬‬
‫زظستانى ‪ - :‬بةفرانبار‪ ،‬ريَبةندان ‪ ،‬ر َ‬
‫ِةشةمى ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وةرزى‬
‫‪َ -4‬‬

‫‪178‬‬
‫ئةو ذيَدةريَن ب َو نظيسينا هةر دوو بابةتي‬
‫ذى هاتية وةرطرتن ‪:‬‬
‫ئةدةبى مفا َ‬
‫َ‬ ‫ريَزمان و‬
‫‪ -1‬ريَزمانى كوردى ‪ -‬ناو ‪ ،‬د ‪ .‬ئاورةمحانى حاجى مارف‬
‫زمانى كوردى ‪ ،‬جطةرخويَن‬ ‫‪ -2‬ئاواو دةستوورا َ‬
‫‪ -3‬ريَزمانى ئاخاوتنى كوردى ‪ ،‬كَورِى زانيارى كورد‬
‫‪ -4‬ريَزمانى كوردى ‪ ،‬صادق بهاالدين‬
‫‪ -5‬ريَزمانى كوردى ‪ ،‬ث ‪ ،‬كوردوَييف ‪ ،‬د ‪ .‬كوردستان موكريان ذ روسى‬
‫كرية كوردى ‪.‬‬
‫‪ -6‬ريَزمانى كوردى ‪ ،‬نورى عةىل ئةمني‬
‫‪ -7‬ديوانى ثيَنضوين ‪ ،‬كوَمكرن و ئامةدكرنا ‪ ،‬ئوميَد ئاشناو عبدالكريم‬
‫موفتى‬
‫‪ -8‬يادى موفتى ‪ ،‬كوَمكرنا بورهان قانيع‬
‫ِشطيى ‪ ،‬قوناغى دواى حاجى قادرى كوَيية‬ ‫‪ -9‬ئةسريى شاعرييَكى شَور رَ‬
‫‪ ،‬جةبار جةبارى ‪.‬‬
‫‪ - 10‬سةرجةمى بةرهةمةكانى ‪ :‬شةهيد مارف بةرزجنى ‪ ،‬كومكرن و‬
‫ريَكخستنا سامان مارف بةرزجنى و عمر معروف بةرزجنى ‪.‬‬
‫‪ -11‬ديوان دلَدار ‪.‬‬
‫‪ -12‬ديوانى كاردوَخى ‪.‬‬
‫و كةلةك ذيَدةريَن دى ذى ‪........‬‬

‫‪179‬‬
‫خواندنى‪‬‬
‫َ‬ ‫‪‬ثشكا‬

‫‪ - 1‬شيَخ مةحموودىَ نةمر ‪.‬‬


‫‪ - 2‬هةردةم ب ذيانى ثيَبكةنة ‪.‬‬
‫‪ -3‬زانست تشتىَ سةير ظةدبينيت ‪.‬‬
‫‪ -4‬موَسيقا ‪.‬‬
‫‪ - 5‬ضةوا دىَ خوينى و دىَ ض خوينى ؟ ‪.‬‬
‫‪ -6‬شكةفتا شانةدةر ‪.‬‬
‫‪ -7‬ئةديسوَن ‪.‬‬
‫‪ -8‬ئيَكىَ ئةيارىَ ‪.‬‬
‫‪ -9‬هةلةبجةيا شةهيد ‪.‬‬
‫‪ - 10‬شوَرِةشا مةزنا ئةيلوال ‪ 1961‬ز ‪.‬‬
‫‪ - 11‬خيَزانةكا ئاوارة ‪.‬‬
‫‪ -12‬بةردة قارةمان ‪.‬‬
‫‪ -13‬دهوَك ‪.‬‬
‫‪ -14‬ئافرةتا كورد ‪.‬‬
‫‪ -15‬ميديا ‪.‬‬

‫‪180‬‬
‫مةمحوودى نةمر‬
‫َ‬ ‫شيَخ‬
‫ذ طوَتارةكا ( مةمحود ئةمحةد )‬
‫ب دةستكارى‬
‫نامةوى ذينى ئةسـارةت ‪ ،‬بةمسة عومرى طومرةهى‬
‫َ‬
‫ناى كةمة سةرخوَم بةدةستى مودةعى تاجى شةهى‬
‫نامةوى فةرمــاندةهى‬
‫َ‬ ‫قةت بة ئةمرى دوذمنـــامن‬

‫نوربةخشى‬
‫(‪)1‬‬

‫(( ‪ ...‬لة ناوضةى ثيالن و ثروَذةى ضةثةلىَ بيَطانةدا ‪ ،‬كة وةك دوومةلىَ‬
‫ىل دةتكا ‪ ،‬ئةو وولاَ تةى كة‬
‫تةقيو لةم سةر ب َو ئةو سةرى وولاَ ت زووخاويان َ‬
‫بةبى ئاسوودةطى‬
‫شةرِو ضاوضنوَكيى ئةوان لة ثةل و ثوَى خستبوو ‪ ،‬هةميشة َ‬
‫بةبى ك َولَدان‬
‫بى ووضان ب َو ثيَشةوةتر و َ‬
‫تى دةكوَشاو َ‬
‫و حةسانةوة و ضةمانةوة َ‬
‫بةرةو ئاماجنى ثيرَ وزى خوَى و طةلةكةى كة ئازادكردنى كوردستان ئازيز بوو‬
‫بى ئةوةى بسلَةميتةوة ‪ ،‬هةر بةو ئايينةوة‬
‫هةنطاوى دةناو ثةىل دةهاويشت ‪َ ،‬‬
‫حةفتا سالىَ بردة سةر‪ ،‬كة ميَذوو شاهيدى الو ضاكى و هونةرمةندى و‬
‫قارةمانيى ئةو سالاَ نةى خوَى و طةلةكةيةتى ‪.‬‬
‫بثرسة لة سو ثيرَ ةكانى ( نالَةشكيَنى ) لة بوَكان و ئيَسك و ثوَستى‬
‫سوَلداتى قةيسةرى رووس ‪ ،‬بثرسة لة ه َو رِاوو دةشتةكانى شوعةيبة و‬

‫مةمحودى نةمر بوو ‪ ،‬ب كوردى و فارسى شيعر هةية ‪.‬‬


‫َ‬ ‫نازناظى شاعريانةيى شيَخ‬
‫َ‬ ‫(‪( )1‬نوربةخشى )‬

‫‪181‬‬
‫الكى بوَطةنى توَثيوى ئينطلسى نةطريسى نامةرد ‪ .‬بثرسة لة ثريان و‬
‫مةريوان ‪ .‬بثرسة لة سورداش ‪ ،‬ئةشكةوتى جاسةنةو ف ِروَكة رِةشةكة ‪.‬بثرسة‬
‫كةناروى و ئاو باريك ‪ .‬بثرسة‬
‫َ‬ ‫تال و طريَزة و‬
‫لة دةربةندى بازيان و دةشتة َ‬
‫َل و شار‬
‫لةو بوَمبة هةرة طةورانةى ئةو زةمانة ‪ .‬بثرسة لة شاخ و كيَوو دو َ‬
‫و دارستان و ئةشكةوتةكانى كوردستان و ميَذووى دوذمنانى خويَن ريَذ‬
‫وةلاَ مت ئةدةنةوة ‪ .‬بوَتى دةرئةخةن كة ض ثالَةوانيَك بوو ‪ ،‬ض ِروَلةيةكى‬
‫كورد بوو‪ ،‬كة كوردستان شانازيى ثيَوة بكا ‪ ،‬تاكو ماوة ناحةق نيية ‪ ،‬ئةطةر‬
‫وةلاَ مت وةرنةطرتةوة بثرسة لة ( بةردةقارةمان ) ‪ ،‬لة هيندستان و كويَت و‬
‫بةغدا و ناسرية و رومادى و داريكةىل ‪ ،‬كة تا ض رِادةيةك توانادارو ل َيربِاوو‬
‫خوَراطرِو نةضةماوةبوو ‪ .‬بثرسة لة سالىَ ‪ ،1918‬قارةمانى سوَظيَتى مارشال‬
‫( بوَديوَنى ) وةلاَ ت ئةداتةوة ‪،‬كةوا بوَضى ثةناو هاناى بردة بةر ش َورِشطيرَِانى‬
‫ىل كردن ‪ ،‬ثيَت دةلَيَت‪ ،‬ب َو‬
‫ئوَكتوَبةرى مةزن كة داواى يارمةتى و كوَمةكى َ‬
‫ئازادكردنى كوردستان بووة ‪.‬‬
‫مووسل ‪ ،‬بوَت دةطيرَِيَتةوة كة ئةو خويَنة ثاكانة ضوَن لة‬
‫َ‬ ‫بثرسة لة كارةساتى‬
‫ِريَى ئازاديى كوردستان و سةربةخوَيى و وةلاَ ت ثةرستى دا بةدةست دوذمنى‬
‫نارِةزا بةو ئايينة بة ناحةق رِذيَنرا ‪.‬‬
‫بثرسة لة سةروَكى دادطاى سوثاى ئينطليز لة ‪25‬ى تةمووزى ‪ 1919‬دا‬
‫ب َو ت دة طيرَ يَتةوة ب َو ض فةرمانى بة خنكاندنى ئةو قارةمانة نةمرة‬
‫دا ثيَت دة لَيَت لة بةر ئةوةى داواى ئازادى كوردستانى دةكردو‬

‫‪182‬‬
‫ريَطةى نة ئةدا سوثاى ئينطليز و خويَن مذةكانى دةم بنيَنة سامانى وولاَ ت‬
‫جةرطى طةىل كوردةوة ‪.‬‬
‫بثرسة لة مةيدان و بانة و دوَزةخ دةرةوة نةلَينَ و كوَنة شار و خوَى و سةملاس‬
‫مال و مندالىَ‬
‫و ضارية و دةشتى مةرطةوة ِر و تةر طةوةرِو الجان ‪ ،‬بةلىََ بوَضى َ‬
‫شيخ مةمحوودى ثيَوة بةسرتاوانيان طةيشتنة الى ئيَوة ؟ وةلاَ مت ئةدةينةوة‪،‬‬
‫ئةطةر هةر نةبوو زيَوةرى شاعريى كورد ئامادةية وةلاَ مت بداتةوة ‪،‬‬
‫ضونكة لة طةلَيان بوو ‪.‬‬
‫ثيَت دةلَيَت لةبةر داواكردنى ئازادى و سةربةخوَيى خواسنت و رازى‬
‫نةبوونى داطريكةرانى ئينطليز بوو وامان بةسةر هات ‪.‬‬
‫َى ‪ :‬بوضى ئةو قارةمانةتان بة ثريى و‬
‫بثرسة لة نةخوَشخانةى بةغداو بل َ‬
‫ضوونة سالىَ عومرةوة كوشت ؟‬
‫ساول كة ب َو ض تةرمى نازدارى ئةو رابةرةتان‬
‫( بثرسة لة رذيَم نوَكةرو يا َ‬
‫طوللة باران كردو بة مردوويى بريندارتانكرد ؟ ) بوَت دةطيرَِنةوة‬
‫كةوا ( لة ذيان و مردندا ) ترسيَكى طةورة كوَسثيَكى سةخت بوو لة‬
‫بى نةوايانى كوردا ‪ ،‬كةوايان دةزانى‬
‫ِريَى ئازاردان و ضةوساندنةوةى َ‬
‫بةوة ريَيان ب َو بةرلَلاَ دةبيَت‪ ،‬دةتوانن بكةونة جليت بازى‪ .‬بة برييانا‬
‫نةدةهات كة ئةو زجنرية دةثضريَت و ئةلقةكانى لة يةك دةترازيَن و‬
‫ش َورِشى ضواردةى تةمووزى ديَتة بةرةوة تةخت و تارجيان تيَك ئةدات‪.‬‬
‫بةلىََ قارةمانى نةمر‪ِ ،‬ر َولَةى نةتةوةى كوردى نةبةزو ضقلَى ضاوى‬
‫ثى‬
‫دوذمنان‪ ،‬بة ئاويَكى رِشتى كة تا وةلاَ تيَكى ئازاد و طةليَكى شادى َ‬

‫‪183‬‬
‫دةطات وشك نةبيَتةوة ‪ ،‬ميَذووى كوردى سةربلَند و خاويَن كردةوة و‬
‫هيواو ئايينى طةىل تازة كردةوة ‪.‬‬
‫زول و زوورداريى داطريكةران و ناتةواوو خ َو ثةرِستةكانى‬
‫ئةطةر بةهوَى مَ‬
‫ناوخوَى نوَكةرو هةلَكةوتى جوطرافيى وةلاَ تةيةوة سةرنةكةوتبيَت و‬
‫ىل كراو سةرى نابيَتةوة ‪ .‬هةر طيز غةدر ناتوانيَت‬
‫نةطةيشتبيَتة ئامانج و غةدر َ‬
‫َنى ‪.‬‬
‫لة شةخسيةتى ئةو كةم بكاتةوة و ئالاَ يةك كة هةلىَ كردووة بينةوي َ‬
‫ئةو ئالاَ ية هةميشةو بة دريَذايى ذيان و ميَذووى كوردستان بة بةرزييةوة‬
‫دةشينيَتةوةو بة شانازى و يةر بلَندى بةهيواو سروودى خوَشنوودى كورد‬
‫دةلةريَتةوة ‪.‬‬
‫تا كورديش ما بيَت ‪ ،‬يادى ( شيَخ ) ى نةمر و قارةمان لة دلَيدا دةميَنيَت و‬
‫كة سةيرى شارى هةلمَةت و قوربانى دةكات ‪ ،‬د َيرِة شيعرةكةى ( حةمدى)‬
‫دةلَيَتةوة ‪:‬‬

‫بى عةىل‬
‫بى َ‬
‫بى ‪ ،‬يا نةجةف َ‬
‫نةبى َ‬
‫بى َ‬ ‫وةك مةدينة َ‬
‫بى مةمحوودة وةك داريكةىل‬
‫شارى ( غةزنة ) ش ئيَستة َ‬

‫‪184‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬هةريَم ‪ ،‬دةظةر ‪.‬‬ ‫ناوضة‬
‫‪ :‬ثيس ‪ ،‬قريَذى ‪.‬‬ ‫َ‬
‫ضةثةل‬
‫‪ :‬بيانى ‪.‬‬ ‫بيَطانة‬
‫‪ :‬ثةقى ‪.‬‬ ‫تةقيو‬
‫‪ :‬رةزيل ‪ ،‬ضا برسى ‪.‬‬ ‫ضاوضنوَكى‬
‫‪ :‬تةناهى ‪.‬‬ ‫ئاسودةطى‬
‫بى بيَنظةدان ‪.‬‬
‫بى وةستيان ‪َ ،‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫بيَووضان‬
‫‪ :‬ثيَشظةتر ‪.‬‬ ‫ب َو ثيَشةوةتر‬
‫‪ :‬ئارمانج ‪.‬‬ ‫ئامانج‬
‫‪ :‬ثيَنطا ‪.‬‬ ‫هةنطاو‬
‫‪ :‬ظةضنقى ‪.‬‬ ‫بسلةميَتةوة‬
‫‪ :‬ثيَظة طريَداى ‪.‬‬ ‫ثيَوة بةسرتاو‬
‫‪ِ :‬ريَطة ‪ ،‬رةوشت ‪.‬‬ ‫ئاين‬
‫‪ :‬سةنطةر ‪.‬‬ ‫سوثيرَ‬
‫‪ :‬ئيَسقان هيَسك ‪ ،‬هةستى ‪.‬‬ ‫ئيَسك‬
‫‪ :‬ثيَست ‪ ،‬ضةرم ‪.‬‬ ‫ثوَست‬
‫سولَدات ( ب رِووسى ) ‪ :‬سةرباز‪.‬‬
‫‪ :‬كةلةخ ‪.‬‬ ‫الك‬

‫‪185‬‬
‫‪ :‬فةتسى ‪ ،‬مرار بوو ‪.‬‬ ‫توَثيو‬
‫تةيرةكى مةزنة وةك بازى ية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪:‬‬ ‫واشة‬
‫‪ :‬ضيا ‪.‬‬ ‫شاخ‬
‫‪ :‬نهال ‪.‬‬ ‫دو َ‬
‫َل‬
‫‪ :‬باذار ‪ ،‬باذيَر ‪.‬‬ ‫شار‬
‫‪ :‬شكةفت ‪.‬‬ ‫ئةشكةوت‬
‫‪ :‬خوَراطرتى ‪.‬‬ ‫خ َورِاكر‬
‫‪ :‬يارمةتى ‪ ،‬هاريكارى ‪.‬‬ ‫كوَمةك‬
‫‪ :‬بيذة ‪.‬‬ ‫بلَ َى‬
‫‪ :‬بةرهةظة‪.‬‬ ‫ئامادةية‬
‫‪ :‬بةلةنطازان ‪.‬‬ ‫بى نةوايان‬
‫َ‬
‫‪ :‬بار ‪ ،‬وةزع ‪.‬‬ ‫هةلَكةوت‬
‫لظينى ئيَخست بوو ‪.‬‬
‫لة ثةل و ثوَى خستبوو ‪ :‬ذ بزا و َ‬
‫‪ :‬بوَتة ئاشكرادكةن ‪.‬‬ ‫بوَتى دةرئةخةن‬
‫سةرى مة هات ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬هوسا ب‬ ‫وامان بةسةر هات‬
‫‪ :‬جوَرة يارييةكة ‪.‬‬ ‫جليت بازى‬

‫‪186‬‬
‫دان و ستاندن ‪:‬‬
‫ناظى طةلةك جهان هاتيية ‪ ،‬هندةك ذ وان ل كوردستانا‬
‫دظى نظيَسينيَدا َ‬
‫‪َ )1‬‬
‫عرياقى ‪ ،‬و هندةكينَ دى ل كوردستانا‬
‫َ‬ ‫باشورى‬
‫َ‬ ‫عرياقى نة ‪ ،‬و هندةكينَ دى ل‬
‫َ‬
‫ئريانى و هندةك جهينَ دى ‪ .‬ئةظان ناظان ض ثةيوةندى ب ميَذوو و خةباتا‬
‫َ‬
‫َستايى خ َو بثرسة ‪.‬‬
‫َخى مةزن ظة هةية ؟ ذ مامو َ‬
‫شي َ‬
‫مةمحوودى نةمر بكةت؟‬
‫َ‬ ‫‪ )2‬هوَزانا كيذ هوَزانظانى تة ذ بةرة كو باسى شيَخ‬
‫بطةرى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫َرى خوَدا َ‬
‫د ثةرتووكخانا باذي َ‬
‫ِستى ‪،‬ددةمةكيدا‬
‫كارى ( بثرسة ) دادنيتة ثيَشييا ر َ‬
‫‪ ) 3‬نظيَسةر د ئةظى دةقيدا َ‬
‫زمانى كوردى دا ‪،‬ت َو دزانى ب َو‬
‫ِستى د رِستةيا َ‬
‫ثيَدظى ية كار بكةظيتة ثاشيا ر َ‬
‫ضى ؟‬
‫َستايى خ َو‬
‫ثسيارى ‪ ،‬ظيجا ت َو ذ مامو َ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫طرنطيى بدةتة َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى ية دا‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫ب َو َ‬
‫ثاشيى باخظيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ظى ثيَشى و‬
‫خبوازة كو ثرت ل سةر َ‬

‫‪187‬‬
‫ذيانى ثيَبكةنة‬
‫هةردةم ب َ‬
‫يى‬
‫ذيانى بكةية كةنى ‪ ،‬و هةردةم َ‬‫يى رووخوَش بى ‪ ،‬و ل بةرامبةرى َ‬ ‫ئةطةر َ‬
‫دى ثةيداكةى ‪ ،‬و‬ ‫رووناك و طةش بني بى ‪ ،‬هيظيا ب دةسظةئينانا ئارماجنان َ‬
‫سةركةظتنى موكم بيت ‪ ،‬و ب َو خيرَ و خوَشيا خ َو و يا خةلكى‬
‫َ‬ ‫دى ثشتاتة ب‬ ‫َ‬
‫طرى و ثوسيدة بى‪،‬‬‫يى رِوو نةخوَش و ئةنى َ‬ ‫ىل ئةطةر َ‬ ‫هزرى كةى ‪َ ،‬‬‫دى َ‬ ‫باشرت َ‬
‫يى تارى و رةش بني‬ ‫و هوسا بزانى كو دنيا يا ب سةرتةدا كةظتى ‪ ،‬هةردةم َ‬
‫دى مرن ‪ ،‬و هةردةم‬ ‫َكى َ‬
‫بى‪ ،‬ئارةزوو و هيظى و ئارماجنينَ تة ئيَك ل دويظ ئي َ‬
‫يى تيَك شيَالى بيت ‪ .‬و‬ ‫سةرى تة َ‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫يى لةنط و كيَم بزا بى ‪ ،‬و َ‬ ‫دى َ‬‫َ‬
‫َشيى ب خ َو دبةى و نة خةلك ذى سوود و مفاى‬ ‫ب ظى رةنطى نة ت َو خيرَ و خو َ‬
‫ذيانى دطرنذن كاريَن هةرةمةزن‬‫ىل ئةو كةسينَ هةردةم ب َو َ‬ ‫ذ تة وةردطرن ‪ ،‬بة َ‬
‫ب دةستظةدهينَ ‪ ،‬ضونكة نة تةنطاظى و ئالَوزى ئةوان سست دكةن ‪ ،‬و نة‬
‫طرى ددةن ‪.‬‬
‫طرانى ذيارا روَذانة دةست و ثيَت وان َ‬ ‫َ‬ ‫بارى‬
‫َ‬
‫دنيايى دظيَت ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫َطاظى ذمن بثرسن ‪ :‬تة ثارة و ما َ‬‫باوةربكةن ئةطةر ظي َ‬
‫دةظةكى‬
‫َ‬ ‫روويةكى طةش و‬
‫َ‬ ‫دةروونةكى ب كةيف و‬
‫َ‬ ‫يان دلنيايى و دل و‬
‫دى بيَذم دلَنيايى و رووطةشى ‪ .‬ضونكة‬ ‫بطرنذين ‪ ،‬ئيَكسةر بيَى طريوبوون َ‬
‫دلتةنطيى ب َو ضى ية ؟ ض ل ثلةيينَ بلند بكةم‬
‫َ‬ ‫دنيايى دطةل خةم و‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫ثارة و ما َ‬
‫ىل من هاتبيتة طظاشنت ‪ ،‬و وةكو‬ ‫دلتةنطيى ئةز داطريكرمب ‪ ،‬و د َ‬
‫َ‬ ‫ئةطةر هةردةم‬
‫َرةكى ل بن ئا بيت ‪.‬‬ ‫ثاثو َ‬
‫َةكى‬
‫هوين سةحكةنة دةيكةكا ب خةم و كوَظان و نا ضا طرتى دمال َ‬
‫ىل ئةطةر ئة دةيكة يا رِووخوَش و طةش‬ ‫وى مالىََ كةتة دوَزةخ ‪َ ،‬‬ ‫دى َ‬ ‫دا ‪َ ،‬‬
‫وى‬
‫دى َ‬‫دةظةكى بطرنذين بيت ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫بيت ‪ ،‬سنط فرةه و دلظةكرى بيت ‪ ،‬ب‬
‫باخضةكى جوان دا ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دى بيتة طولةك دنا‬ ‫مالىََ كةتة بةهةشت ‪ ،‬و َ‬

‫‪188‬‬
‫هوين سةحكةنة طول و طولزار و كارك و بةرخ و ضيضك و سويسك و‬
‫بولبول و زار َويينَ هةستى سظك و جوان و سةحكةنة سيال و ضيا و دةريا‬
‫و شةثولينَ طوليينَ طةمنى ‪ ،‬ئةطةر سةكرنا هةوة ب روويةكى طةش بيت و ب‬
‫دلةكى تةنط‬
‫َ‬ ‫ىل ئةطةر ب‬‫دى جوانى هيَتة بةرضا‪َ ،‬‬ ‫سةروضاظينَ ظةكرى بيت َ‬
‫و بنا ضا طرتى بيت ض جوانى ناكةظتة بةر ضاظينَ هةوة ‪.‬‬
‫دةظةكى ث ِر طرنذين بذى ‪ ،‬ثيَدظى ية هةردةم‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر تة بظيَت ب رووطةشى و‬
‫دةمى‬
‫وى ذى بزانة َ‬ ‫بينيى بكةى ‪ ،‬و َ‬‫َشيى و رةش َ‬ ‫دلتةنطيى و نةخو َ‬
‫َ‬ ‫بةرنطاريا‬
‫دلةكى ظةكرى‬ ‫َ‬ ‫دكةظية كاركرن و ب جبه ئينانا كاروباريَن خ َو ثيَدظى ية ب‬
‫دةليظى بدةية‬
‫َ‬ ‫ثى بكةى ‪ ،‬و‬‫سةركةظتنى دةست َ‬
‫َ‬ ‫و ب طةش بينى و ب ئوميَدا‬
‫دةروونى تة دا‬
‫َ‬ ‫خ َو و بيَهن فرةه بى دا كو ثشكوذا هيظى و ئوميَدان د دل و‬
‫كارى باش بى نةك‬ ‫ِيى َ‬ ‫شني ببيت ‪..‬و طةش بيت ‪ ،‬و ثيدظى هةردةم ضاظةر َ‬
‫يى خراث ‪.‬‬‫َ‬
‫ئةطةر هوسا هزركةى كو ت َو ض نينى و تة ض شيان نينن ‪ ،‬و ض ب دةست‬
‫نةشيى ض ثيَنطاظينَ بةرة ثيَش‬ ‫َ‬ ‫دى ثاشكةظى ‪ ،‬و‬ ‫هينطى َ‬
‫َ‬ ‫تةظة ناهيَت ‪،‬‬
‫ثى ضيَدبن ‪ ،‬و تو ذ ض‬ ‫ىل ئةطةر هوسا هزركةى كو تة طةلةك تشت َ‬ ‫بهاظيَذى ‪َ ،‬‬
‫كةسةكى‬
‫َ‬ ‫دى هةست كةى كو ت َو‬ ‫هينطى ت َو ب خ َو َ‬
‫َ‬ ‫كةسينَ دى كيَمرت نينى ‪،‬‬
‫دبياظةكى رِةوادا‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫كاراى و خوَدان شيان و هةبوونى ‪ ،‬و هةمى كاريَن تة َ‬
‫دى دةرباز بى ‪ .‬ت َو‬ ‫ضاظى تة ذ كارى ناترسيت ‪ ،‬و ذ هةمى ئاستةنطان َ‬ ‫ضن ‪ ،‬و َ‬
‫مةبةست و ئارماجنينَ خ َو دةست نيشان بكة ‪ ،‬ظيَجا بال د دوور و طران ذى‬
‫سةركةظتنى‬
‫َ‬ ‫َنطاظةكى بةر ب‬
‫َ‬ ‫دى ثي‬
‫طةهيى ‪ ،‬ضونكة هةر ِروَذ َ‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫بن ‪ ،‬هةر َ‬
‫هاظيَذى ‪.‬‬

‫‪189‬‬
‫دةمى‬
‫ذيانى دطرنذن ‪َ ،‬‬
‫خوَدان دل و دةروونينَ طةش و ظةكرى ئةويَن ب َو َ‬
‫ثى دكةنن ‪ ،‬و دةست ب كارى دكةن ‪ ،‬و ب‬
‫كارةكى طران و ئالوَز دبينن َ‬
‫َ‬
‫ضاظةكى روون و ب روويةكى طةش و ب ئوميَدةكا مةزن ثيَنطاظان دهاظيَذن‪،‬‬
‫َ‬
‫ىل خوَدان دل‬
‫سينطى وان سظك دبيت ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫ضةندى ئةو كار ل بةر‬
‫َ‬ ‫ئةظى‬
‫وب َ‬
‫تى نامينيت ‪ ،‬و‬
‫كارةكى ببينن هيَز َ‬
‫َ‬ ‫و دةروونينَ رةش بني و بيَهن تةنط هةر‬
‫ثشتا وان دشكيَت ‪.‬‬
‫ىل ب‬
‫ب رِاستى هندةكينَ زوَر سةير هةنة ‪ ،‬حةز دكةن سةربكةظن ‪َ ،‬‬
‫تشتةكى‬
‫َ‬ ‫وةستيانى نةبينن و هةر‬
‫َ‬ ‫نةمةزين ‪ ،‬و هيض‬
‫خَ‬ ‫مةرجةكى هيض شيانان‬
‫خارى ‪ ،‬يان ذ بن ئةردى دةربكةظيت ‪ ،‬و‬
‫وان بظيَت هةما ذ ئةمسانى ب َو بيَتة َ‬
‫وبى‬
‫بى بزا دمينني ‪َ ،‬‬
‫ئةطةر ئةظة ب دةست وان نةكةظن دل تةنط دبن ‪ ،‬و َ‬
‫سةركةظتنى د دويرن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫طوَمان طةلةك ذ‬
‫زاروكى دالندكيَدا و ل بةرامبةر‬
‫َ‬ ‫بةرامبةرى‬
‫َ‬ ‫قوتابيى خوَشتظى ‪ ،‬هةر دةم ل‬
‫َ‬
‫كريَكار و ثالَة و جوتيار و ثري و الو و طةنج و كةس و كار و خوشك و برا و‬
‫ناسياريَن خ َو بكة كةنى و ب هةميان بطرنذة ئةطةر طريوطرفتةك و ئاريشةك‬
‫سنطى خ َو ل بةر نةدانة ‪ ،‬هةردةم‬
‫َ‬ ‫سةرى خ َو ب َو نةضةمينة ‪ ،‬و‬
‫َ‬ ‫هاتة ريَكاتة‬
‫سةركةظتنى ‪ ،‬و ل هةر ضوار اليينَ خ َو بطرنذة ‪ ،‬و وةكو‬
‫َ‬ ‫ب طرنذين سةحكة‬
‫سةركةظتنى(‪. )1‬‬
‫َ‬ ‫َكارى‬
‫طولةكى بكة دنا واندا ‪ ،‬ضونكة ئةظة دبيتة هو َ‬
‫َ‬

‫دووى ناظنجى هاتيية وةرطيرَ ان ب دةستكارى ‪.‬‬


‫َ‬ ‫عةرةبيى يا ثوَال‬
‫َ‬ ‫(‪ )1‬ذ ثةرتووكا خويَندنا‬

‫‪190‬‬
‫دان و ستاندن ‪:‬‬
‫بينيى دمرن ؟‬
‫طرتيى وةرش َ‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬بوَضى ئارةزوو ئارماجنينَ مروَظى ب نا ضا‬
‫َتةكى ذ كةنى و‬
‫ترانةكى و طال َ‬
‫َ‬ ‫شيى كةنى و طرنذينا ب‬
‫دى َ‬‫ئةرى َ‬
‫‪َ )2‬‬
‫َشيى جوَدا كةى يان نة ؟‬
‫َشتظيى و دخلو َ‬
‫طرنذينا خو َ‬
‫يى دلنيا و ب طرنذين‬
‫دةمى د كارةكيدا سةرنةكةظى ذى هةر َ‬
‫‪ )3‬دبيَذن َ‬
‫طرنذينى مفا هةية ؟‬
‫َ‬ ‫ئةوى‬
‫ئةرى َ‬
‫بة‪َ .‬‬
‫سةرةدةريى دطةل كاريَن طران و ب ئاستةنط‬
‫َ‬ ‫‪ )4‬ثيَدظى ية ب ض رةنط‬
‫بكةين ؟‬

‫‪191‬‬
‫تشتي سةير ظةدبينيت‬
‫زانست نَ‬
‫ثشكينينى‬
‫َ‬ ‫َلينى و‬
‫تشتةكى نوى ظةدبينيت ‪ ،‬ظةكو َ‬
‫َ‬ ‫َذةكى‬
‫زانست هةمى ِرو َ‬
‫ثى سةرسورِمان‬‫تشتى هوسا نيشامة ددةت كو ئةم َ‬
‫ووردكاريى دكةت و َ‬
‫َ‬
‫طوهلى نةبووى ‪ ،‬يان ذى مة ب هةلَة دزانى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫تشتى هوسا كو مة‬
‫دبني ‪َ ،‬‬
‫دى ئيَخينة بةرضا‪.‬‬ ‫ئة تشتة طةلةكن ‪ .‬طةلةك جوَرن ‪ ،‬ئةم هندةكان َ‬

‫دى هةلثةرِيت‬
‫ىل بدةى َ‬
‫َسيقايى ب َو َ‬
‫َ‬ ‫شينكاتى هةية مو‬
‫دوو زانايينَ هندى دكتوَر (سنط ) و دكتوَر ( ثايناها ) ‪ ،‬ئةظة يا ظةديتى‪،‬‬
‫ماوى بيست و ثيَنج خوَلةكان موَسيقا ب َو هندةك‬ ‫هةمى سثيَدةهيان ب َو َ‬
‫َدانى ذى سةحدكرنة‬ ‫ظى موَسيقةلي َ‬ ‫جوَريَن شينكاتى ليَددان و دطةل َ‬
‫دةمى موَسيقا دهيَتة‬
‫َثالزمى نا خانةيينَ وان شينكاتيان ‪ ،‬دينت كو َ‬‫َ‬ ‫ثروَتو‬
‫َسيقى رِادوةستينن‬
‫دةمى مو َ‬
‫لظينى دكةن ‪ ،‬و َ‬ ‫ليَدان ئةو ثروَتوَثالزمة بلةزتر َ‬
‫ىل دهيَتةظة ‪ ،‬و ليَظينا ئاسايى دكةت ‪.‬‬
‫ئةو ثروَتوَثالزمة وةكى خ َو َ‬
‫َذنى ( موموزا )‪.‬‬
‫شينكاتيى تاقيكرن ل سةر هاتينة ئةجنامدان دبي َ‬
‫َ‬ ‫ئة‬
‫دوو ذ وان دئيَك ِروَذدا ضاندن ‪ ،‬و ئاخا هةردووان وةك ئيَك بوو ‪ .‬وةك‬
‫دةمى‬
‫ىل هوسا د ذيَك دوور بوون َ‬ ‫ئيَك ذى خزمةتا وان دهاتةكرن ‪َ ،‬‬
‫م َو سيقا ب َو ئيَك ذ وان دهاتةليَدان دةنط نةدطةهشتة يادى ‪،‬‬
‫سةحكرنى كو ئةوا م َو سيقا‬
‫َ‬ ‫دةمى مةزن بووين‪،‬‬‫َ‬ ‫دوماهيى‬
‫َ‬ ‫ل‬
‫ب َو دهاتة ليَدان جارونيظا تةمةت يادى يا در يَذ بووى‪.‬‬
‫َذنى‬
‫ئاخى هةية ‪ ،‬دبي َ‬ ‫َ‬ ‫ب شينكاتى ئةم دزانني ض كانزا ل بن‬
‫( ئةفسنتني ) ‪ .‬ئةظة ئةوة كو ( ئيبنول بةيتار ) ناظ كريية‬

‫‪192‬‬
‫ذى ئةو بوو‬
‫دةظةرةكى هاتبا ضاندن ‪ ،‬رِامان َ‬
‫َ‬ ‫ب ( دةمةسيسة ) ‪ ،‬ئةظة ل هةر‬
‫دةظةرى ( مةنطةنيز ) تيَدا هةية ‪ .‬هندك شينكاتى ذى هةنة ل هةر جهةكى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫َ‬
‫دةظةرى ئاسن هةية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫ذى ئةظةية كو ل َ‬
‫بيَنة ضاندن ‪ ،‬رامان َ‬
‫تى سوَظيَت ‪ ،‬جهةك ظةديت ‪،‬‬
‫كازاخستانى ل وةلاَ َ‬
‫َ‬ ‫دةستةيةك ذ جيوَلوَجيينَ‬
‫دى طاز هةبيت ‪ ،‬ثشتى‬
‫ثرِى طولينَ بنةفشوك بوو ‪ ،‬هزركرن ل وى جهى َ‬
‫دةست ب ليَطةرِيان و كوَلينان كرين ب َو وان دياربوو كو هزر و بوَضوونا‬
‫وان يا دروستة ‪ ،‬و طاز دينت ‪.‬‬
‫راستيى دنا‬
‫َ‬ ‫تشتةكى ريَكةفتى بوو ‪ .‬ضونكة ئةطةر بيَينة‬
‫َ‬ ‫ئة ظةديتنة نة‬
‫ذى‬
‫بةرا شينكاتى و كانزاى ئةو ئاخة ئةوا شينكاتى هيَزو وزة و خوارنا خ َو َ‬
‫وةردطريت ثةيوةنديةكا موكم هةية ‪ ،‬ذ بةركو شينكاتى ب َو وةرارا خ َو ثيَدظى‬
‫ئاخى دا هةبيت داكو شينكاتى باش بيَتة بةرهةمى‬
‫وى َ‬ ‫ب كانزاى هةية دنا َ‬
‫و جوان و سةرنج راكيَش بيَت ‪.‬‬

‫زيَندةوةر هاريكاريا ئيَك دكةن ‪:‬‬


‫ِكيى دطةل‬
‫ئةوا هةتا ئةظر َو سةرجنا مة راكيَشاى ئةظةية كو زيندةوةر هةظر َ‬
‫ىل ئةوا زانايان‬
‫ئيَك دكةن ‪ ،‬و هندك جاران ئيَك و دوو ذيَك ذيَك دكةن ‪َ .‬‬
‫سةرجنى ية ‪ .‬و مةرج نينة هةمى زيندةوةر د وةسابن‪،‬‬
‫َ‬ ‫ئةظى‬
‫ظةديتى بةروَظاذى َ‬
‫ئةو زانايانة دبيَذن هندةك زيندةوةر هةنة دذيانا خوَدا هاريكاريا ئيَك دكةن‬
‫ئاظى‬
‫سةرى خ َو ذ َ‬
‫َ‬ ‫دةمى نةهةنط‬
‫ب َو منوونة دبيَذن ضيضكةكا بضووك يا هةى َ‬

‫‪193‬‬
‫دمى خ َو‬
‫دةظى خ َو تةمام ظةدكةت ‪ ،‬ئة ضيضكة دهيَت ب َ‬
‫دةرى و َ‬
‫دئينتة َ‬
‫وى خوارنا ماية دنا ددانيَت نةهةنطيدا و دخوَت ‪ ،‬ب ظى كارى‬
‫دكةظيتة َ‬
‫خ َو تيرَ دكةت ‪ ،‬و ددانيَت نةهةنطى ذى ثاقذ و بذين دكةت ‪ ،‬ئة ضيضكة‬
‫دةظى خ َو‬
‫هندى َ‬
‫يى رِازى ية ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫ب ظى كارى يا خوَشة ‪ ،‬و نةهةنط ذى َ‬
‫كارى خ َو ب دوماهى دئينيت ‪.‬‬
‫ب َو ظةدكةت هةتا كو ضيضك َ‬
‫َرةكى ثيَكظة ذيانا ب خوَش و ئاشتيانة دنا بةرا‬
‫دوماهيى جو َ‬
‫َ‬ ‫ئةظى‬
‫زانايان ل َ‬
‫دوو جوَريَن زيَندةوةريَن ذيَك جوَدا دا ظةديتية ‪ ،‬ئيَك ذ وان ميرَ ى يةكو‬
‫هيرَ ش دكةتة سةر ئادويينَ ئةمريكا ناظةرِاست ‪ ،‬هةر ض ب دةست دكةظيت‬
‫َرى ميرَ يا‬
‫َرى دى بالندةيةكة كو بةرى وى جو َ‬
‫دخوَت و دمالَيت ‪ ،‬و جو َ‬
‫دةستى‬
‫َ‬ ‫تشتى سةير ئةوة كو‬
‫ىل َ‬ ‫دةظةرى دكةت ‪ ،‬ئادويان دخوَت َ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫هيرَ شا َ‬
‫َرى ميرَ يا ‪ .‬هةر ضةندة هندى بيذى خوارنةكا بذارةية‬
‫خ َو دريَذ ناكةتة وى جو َ‬
‫اليى وى بالندةى ناضيت ‪ ،‬هةر‬
‫ب َو وى بالندةى هةر وةسان ئةو ميرَ ى ب َو َ‬
‫شى دكةتة سةر هةمى زيَندةوةران و هةميان ثةريشان دكةت ‪.‬‬
‫ضةندة هيرَ َ‬

‫ضاظةك ل ئةمسانى ‪:‬‬


‫هةيظينَ دةست كرد ضاظكينَ دةست كرديَن هةستيار ثيَظةنة ‪ ،‬ئة هةيظينَ‬
‫دةست كرد ب ريَكا ئةوان ضاظكان دشيَت ويَنةيينَ هةمى تشتان ل سةر‬
‫رويى عةردى ذ سوثا و‬
‫َ‬ ‫رويى عةردى بطرن ‪ .‬هةر ض هةبيت ل سةر‬
‫َ‬
‫َذتنى و جهينَ كارطةهينَ نةوةوى ويَنةيينَ‬
‫ف ِروَكخانة و جهينَ صاروخ هاظي َ‬
‫هةميان دطريت‪.‬‬

‫‪194‬‬
‫تشتةكى ئاشكةراية كو عةرد ل دوَر خ َو دزظرِيت ‪ ،‬هةروةسان هةيظينَ‬
‫َ‬ ‫ئةظة‬
‫بةرهندى ئة هةيظينَ هة ل ئيَك‬
‫َ‬ ‫دةست كرد ذى ل دوَر عةردى دزظرِن ‪ .‬ذ‬
‫جه نينن ‪ .‬و ذ هةمى جهينَ عةردى دةرباز دبن و ب ئةوان ضاظكينَ ثيَظة‬
‫بتنى ئةظة بةلكو ئةوان ويَنةيان‬
‫ويَنةيينَ هةمى جهان و هةمى تشتان دطرن ‪ ،‬نة َ‬
‫َريى‬
‫َلينى ل سةر دكةن ‪ ،‬و ضاظدي َ‬
‫دهنيرَ نة سةر عةردى ب َو وان زانايينَ ظةكو َ‬
‫ىل دكةن ‪.‬‬
‫َ‬
‫ذ ثةرتووكا خويَندنا عةرةبى‬
‫رَِان‬
‫دووى ناظنجى هاتيية وةرطي‬
‫ثوَال َ‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫ىل طةرِيان ‪.‬‬
‫‪َ :‬‬ ‫ثشكنني‬
‫‪ :‬مةعدةن ‪.‬‬ ‫كانزا‬
‫‪ :‬حويت ‪ ( ،‬حووت ) ‪.‬‬ ‫نةهةنط‬

‫‪195‬‬
‫دان و ستاندن ‪:‬‬
‫َسيقايى‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬ب ض تاقيكرن هندةك زانايان زانى هندةك جوَريَن شينكاتى ب مو‬
‫وةرارى دكةن ؟‬
‫َ‬
‫‪ )2‬ضةوا ب هندةك شينكاتيان ئةو ب َو مة دةردةكةظيت ‪ ،‬كو ئةو ئاخا تيَدا‬
‫شني دبيت ض جوَرة كانزا تيَدا هةية ؟‬
‫دى شيَى منوونةك دووا بينى كو تيَدا هاريكارو ثيَكظةذيانا‬
‫ئةرى َ‬
‫‪َ )3‬‬
‫زيندةوةران تيَدا ديار ببيت ؟‬
‫‪ )4‬هندةك سوود و مفايينَ هةيظا دةست كرد ب َو مة بةحس بكة ‪.‬‬

‫‪196‬‬
‫موَسيقا‬
‫ئةرى موَسيقا تو نابيَذية من تو ضى ؟ تو سروودا سروشتى يان بةستةيا‬
‫َ‬
‫طوهى من و‬
‫َ‬ ‫طةردوونى ؟ ئةز نزامن تو ضى ؟ هةر هند دزامن كو ئاوازةك دهيَتة‬
‫سةرى‬
‫َ‬ ‫لةشى من دطةرييَت ‪ ،‬هةر ذ كلوظانكا‬
‫َ‬ ‫ئيَكسةر دناف هةمى ئةندامينَ‬
‫ثى من دةردكةظيت ‪ ،‬ئاوازةكى دئيَخية‬
‫من دةست ثيَدكةت و ذ تبال مةزن يا َ‬
‫هةستةكى‬
‫َ‬ ‫َشيى مت دكةت و من دئيَختة ثيَال‬
‫طوهى مندا دةماريَن من ذ خو َ‬
‫َ‬ ‫د‬
‫مةحفريةكى د ضنم‬
‫َ‬ ‫خوَش خوَش ‪ .‬د خةياال خوَدا ذ داظينَ نازكينَ وى ئاوازى‬
‫دى‬
‫ىل َ‬
‫وى هةمى سوَز و هذيان بيت ‪ ،‬ئةظجا هةر ب خةيا َ‬
‫و دا و ت َيلينَ َ‬
‫دى من بةت ‪.........‬‬
‫دى من بةت و َ‬
‫مةحفريى مب و َ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫سيارى َ‬
‫خوينى دميَذيت(‪ )1‬يان‬
‫َ‬ ‫ئةى موَسيقا تو ويج وجيا بلبلى كو طيانى دمسيت و‬
‫بشةظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫هاوار و مشيَنا ئاظا رووبارى كو اليةاليا خةمة(‪)2‬ب َو يى َ‬
‫بتنى‬

‫(‪ )1‬طوَران بو ( بلبلى ) دبيَذيت ‪-:‬‬


‫ضوَن تو خوا ضوَن ئةى بولبول‬
‫ئةى بالَدارى بةهرة زل‬
‫ئةو طةروو بضوَلاَ نة‬
‫ئةو نةغمة بةرز و جوانة‬
‫ئةرذى‬
‫َ‬ ‫ضوَن ديَتةدةر ‪ ،‬ضوَن‬
‫ئةمذى‬
‫َ‬ ‫ئةمسى ‪ ،‬خويَن‬
‫وا طيان َ‬
‫(‪ )2‬طوَران د طةشتا هةوراماندا دبيَذيت ‪- :‬‬

‫بو تةنيايى شةو ‪ ،‬الية الية خةم‬ ‫هاوار هاذةى كةف ضورِينى ضةم‬

‫‪197‬‬
‫يى ساظا‬
‫بضويكى خو َ‬
‫َ‬ ‫ئةرى موَسيقا ‪ :‬تو ئةوالية اليةى يا دايك بو‬
‫َ‬
‫يى كوشتى ؟ تو ئةو‬
‫كاكى خو َ‬
‫ِى َ‬ ‫دكةت يان ثيَطوتنا كضةكيَى لة سةر ط َور َ‬
‫سنطى مروَظى‬
‫َ‬ ‫ئاظى بلند دبيت يان ئةو دةنطة كو ذ‬
‫دةنطى ئةوا ذ دلوَثةكا َ‬
‫دةرى ؟ تو سرتانى يان الوك و‬
‫َ‬ ‫رحى تيَدا ما بيت بهيَتة‬
‫هندى ثيضةكا َ‬
‫حةيرانى؟ ت َو هيَزا بةستا حةسةن زيرةكى يان سوَزا خالقى ؟ تو لةط لةطى‬
‫يان قةب قةبا كةوى ؟ تو دةهوَل و زورِنايا روَذا نةوروَزيَي يان سوَزا بليال‬
‫دةرويَش عةبدولالى ؟ تو طرنذينا زاروَكةكى يان تريقيَنا ثيَكةنينا خيَزانةكا‬
‫دى‬
‫جوتيارى دةشتانى ؟ َ‬
‫َ‬ ‫بةختةوةرى؟ تو ضق(‪)1‬ضقا دارا ضيايانى يان ه َو هوَيا‬
‫ئةرى موَسيقا تو ضى ؟ تو ضى ؟‬
‫بيَذة من َ‬
‫ىل بو‬
‫ضةرينى ‪ ،‬ل وى دةمى َ‬
‫َ‬ ‫ثةزى خو برة‬
‫كةرى َ‬
‫َذةكى شظانةكى َ‬
‫دبيَذن رو َ‬
‫ئاظةكى‬
‫َ‬ ‫درةنط و شة ب سةردا هات ‪ ،‬نةضار بوو دنهالةكيَدا لنك جوَك و‬
‫ثةزى خو مةخةل كةت و ئةوى ذى ثالظةدا‪ ،‬طوهيَت‬
‫ىل بوو َ‬
‫كو ل بندا لةظةن َ‬
‫خو ظةكرن ‪ ،‬دونيايةكا مت و بيَدةنط هاتة بةرضاظا ‪ ،‬طةلةك ثيَظة نةضوو‬
‫ئاوازةكى‬
‫َ‬ ‫بايةكى هني و خوَش هات و دنا نهاليَدا بورى و ل لةظةنا داو‬
‫َ‬
‫ذى بلند بوو‪.‬‬
‫سةير َ‬

‫ثى طوتيية دبيَذيت ‪- :‬‬


‫َرانى شاعري شيعرةك َ‬
‫بليلظانةكى ذيهاتى بوو ‪ ،‬طو َ‬
‫َ‬ ‫(‪ )1‬دةرويَش عةبدولَال‬
‫بةرةنطى زةردو شيَوةى دةست و كزا ‪ ،‬دةرويَش‬
‫بى‬
‫حةزم كرد بةستةيةك ببةم سةراسةر حوزن و ماتةم َ‬
‫لة سيماتا بةديم كرد هةيكةىل عومريَكى حةسرت كيَش‬

‫بى ‪........‬‬
‫وةها ديارة كة بةختت ئاشيانى بولبوىل خةم َ‬

‫‪198‬‬
‫َدى رابوو لةظةنةك‬
‫هندى سثي َ‬
‫ىل بيت ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫شظانى ذ دل حةزدكر طوه َ‬
‫َسيقايى‬
‫َ‬ ‫ئامريى مو‬
‫َ‬ ‫كرى ‪ ،‬ئةظة ئيَكةمني‬
‫برِى و ضةند كونةك ليَكرن و ثف َ‬
‫بوو‪ .‬ئةى موَسيقا تو دىل رِةق نةرم دكةى ‪ ،‬درِةندةى كةهى دكةى و بضويكا‬
‫سةرى خو بلند دكةت و خو‬
‫َ‬ ‫دةنطى تة بيت‬
‫َ‬ ‫دةمى طول‬
‫درةقسينى ‪ ،‬مارى َ‬
‫بايى شةظينَ بارانينَ بوش يينَ‬
‫د هةذينيت ‪ ،‬ئةى موَسيقا ت َو ضى ؟ تو طظ طظا َ‬
‫بايى هاظينا طةرميانى ‪ ،‬تو فزا فيشةكا ئازادى‬
‫زظستانا ضيايانى ‪ ،‬يان كزة َ‬
‫خوازانى ‪ ،‬يان ذى ثيَذنا كرِوكاالنى ‪ ،‬ئةى موَسيقا ئةظة هةمى توى و ذظان‬
‫ذى طةلةك زيَدةترى ‪.‬‬

‫دان و ستاندن ‪:‬‬


‫َسيقايى كارتيَكرن ل تة كرية ؟‬
‫َ‬ ‫(‪ - )1‬ض دةم مو‬
‫ئاوةزيكى خوَش بووية لنك‬
‫َ‬ ‫(‪ - )2‬ض دةنط د ذيانا تةدا وةك موَسيقا و‬
‫تة ؟‬
‫َسيقايى ضةوا هاتة ضيَكرن ؟‬
‫َ‬ ‫ئامريى مو‬
‫َ‬ ‫(‪ - )3‬ئيَكةمني‬
‫ئامريى موَسيقا خو ل سةر ديوارا‬
‫َ‬ ‫نةخشى‬
‫َ‬ ‫(‪ - )4‬بو ضى مسريا‬
‫هةلكوالية؟‬

‫‪199‬‬
‫دى ض خوينى‬
‫دى ضةوا خوينى و َ‬
‫َ‬
‫هندى بووى كو بيَدةنط خبوينى و‬
‫هيظيدارين نوكة تو ب دروستى فيرَ ى َ‬
‫ديسان هيظيدارين تو فيرَ ى وى رةوشتى نةبووية كو ليَظيَت خو د خواندنيَدا‬
‫رةوشتةكى خرابة و هةر ض‬
‫َ‬ ‫همةكى بو بكةى ضنكو ب راستى‬
‫َ‬ ‫بلظينى و هم‬
‫دى بيتة ئاستةنطةك د ريَكا‬
‫دياربوون هةية تيَدا نينة ‪ ،‬نة هةر ئةو بةلكى َ‬
‫دى تةطريو كةت ‪ ،‬ئةظجا نوكة هةر تو ب ضا دخوينى ‪،‬‬
‫خواندنا بلةزدا و َ‬
‫مانديبوونى‬
‫َ‬ ‫ثةيظى ناخوينى بةلكى برِطة ب برِطةى دخوينى و ض‬
‫ثةيظ ب َ‬
‫خواندنى‬
‫َ‬ ‫ِةنطى‬
‫نابينى ‪ ،‬هةكة د برِطةكيَدا نةبيت كو باش تيَناطةهى ‪ .‬ئة ر َ‬
‫ب راستى خواندنا خويندةظان و تيَطةهشتيانة ‪ ،‬ضنكو هةكة وةنةكةن ذ بةر‬
‫وى راناطةهن ئةوا وان دظيَت خبوينن‪.‬‬
‫يى زوَر ‪ ،‬ب َ‬
‫كارى وان َ‬
‫شول و َ‬
‫دةرطةهى‬
‫َ‬ ‫خواندنى دزوَرن ‪ ،‬ضنكو خواندن‬
‫َ‬ ‫ب راستى تام و خوَشيينَ‬
‫ىل نةكرية بةلكى‬
‫نةتنى مة بري َ‬
‫شارةزايةكا وةسا بو مة ظةدكةت كو بةرى نوكة َ‬
‫نةهاتية د هزرا مة ذيدا ‪ .‬خواندن ئيَك جوَر نينة ‪ ،‬هةية ضريوَك و ضيظانوَك ‪،‬‬
‫بةحسى بريوباوةرا دكةت ‪ ،‬هةية‬
‫َ‬ ‫هةية شيعرا خةمالندنى و كاريطةر ‪ ،‬هةية‬
‫جيهانى‬
‫َ‬ ‫بةحسى مللةتينَ‬
‫َ‬ ‫ديروكى دكةت ‪ .‬ديسان ثةرتووك هةنة‬
‫َ‬ ‫بةحسى‬
‫َ‬
‫جيهانى هةر ئةم نينني ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دةمى مة خواندين ئةم تيَطةهشتني كو ل‬
‫دكةن ‪َ ،‬‬
‫بةلكى طةلةك مللةت هةنة و هةر ئيَكى وةك مة هيظى و ئارماجنينَ خ َو هةنة ‪.‬‬
‫بى سنوورة ‪ .‬د خواندنيَدا‬
‫جيهانا خواندن و ثةرتووكان جيهانةكا بةرفرةه و َ‬
‫هندى دا ثةرتووكينَ ‪.‬‬
‫تة ثيَدظى هاريكاريا هةظالَني خو هةية ‪ .‬ب َو َ‬

‫‪200‬‬
‫ثى خوشة كو ذ ظى‬
‫خواندنى ‪ ،‬هةظالينَ تة طةلةك َ‬
‫َ‬ ‫باش بو تة ب هةلبذيَرن بو‬
‫ثى خوَشة كو هاريكاريا وان بكةى‪.‬‬
‫اليظة هاريكاريا تة بكةن ‪ ،‬ديارة تة ذى َ‬
‫دى بينى‬
‫ىل ثشتى ثيض ثيضة د خواندنيَدا ثيَش دكةظى ئيَدى هةر لنك خو َ‬
‫بة َ‬
‫خواندنى ضنكو‬
‫َ‬ ‫كةسةكى نينى ‪ ،‬دا ثةرتووكان بو تة هةلبذيَرن بو‬
‫َ‬ ‫كو تو ثيَدظى‬
‫ىل تة‪.‬‬
‫تو خبو وان نظيسةران دنياسى ئةويَن نظيسينينَ وان ب د َ‬
‫َظى خويندةظان هةمى جوَريَن ثةرتووكان دخوينيت ‪ .‬هةتا وان ذى‬
‫مرو َ‬
‫بى رامان و دثويض بن ‪ ،‬هةكة تة طوت يا باشة تة ض‬
‫ئةويَن ناظةر َوكينَ وان َ‬
‫دى‬
‫وى ثويض ؟ ئيَكسةر َ‬
‫ثةرتووكى يا ناظةروَكا َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫مفا وةرطرت ذ خواندنا َ‬
‫ضةندى وةرطرت ‪ ،‬كو ئةز‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫مفايى َ‬
‫َ‬ ‫دى بيَذيت من‬
‫بةرسظا تة دةت و َ‬
‫دةنى بو‬
‫بى رامان و ثويضة ؟ ئةويَن كو ثةرتووكينَ هةلبذاتى د َ‬
‫تيَطةهشتم يا َ‬
‫دةنى ‪ ،‬ضنكو طةدا‬
‫وى طةدا نةخوَشة ئةوا خوارنينَ هةلبذاتى د َ‬
‫خواندنى وةك َ‬
‫َ‬
‫خوارنى دهيرَ يت و هةرس دكةت و تشتينَ‬
‫َ‬ ‫ساخلةم و دروست هةمى جوَريَن‬
‫مةذيى رووناك ذى‬
‫َ‬ ‫خودانى‬
‫َ‬ ‫ذى وةردطريت ‪ ،‬هةر وةسا‬
‫مفادار بو لةشى َ‬
‫تشتى مفادار بيت وةردطريت ‪.‬‬
‫هةمى جوَريَن ثةرتووكان د خوينيت و هةر َ‬
‫دةنطى‬
‫َ‬ ‫نظيسةرى بنا و‬
‫َ‬ ‫الوةكى تازة ثيَطةهشتى ذ ( مازن ) ى‬
‫َ‬ ‫َذةكى‬
‫رو َ‬
‫نظيسةرةكى مةزن‬
‫َ‬ ‫هندى دا ببيتة‬
‫َكى نيشا بدةت بو َ‬
‫عةرةبى ثرسيار كر كو ري َ‬
‫بتنى دزامن ‪ ،‬ئةوذى‬
‫َكةكى َ‬
‫وةك وى ‪ ( .‬مازن ) ى د بةرسظدانيَدا طوت ‪ ( :‬ري َ‬
‫ئةوة كو هةردةم خبوينى ) ‪.‬‬

‫‪201‬‬
‫ئةويَن هةردةم بةردةوام نةبن دخواندنيَدا ‪ .‬ثيض ثيضة ريَزو قةدرطرتنا وان‬
‫لنك خةلكى كيَم دبيت ‪ ،‬ضنكو جيهان و زانست و ويَذة و بريوباوة ِر هةردةم‬
‫دطوهورِين و نويبوونيَدانة ‪ ،‬ئةوا نوكة ب راستى دزانى ضةند سالينَ دى وةسا‬
‫كاروانى ثيَشكةفنت‬
‫َ‬ ‫ِينى نةضى و ذ‬
‫ظى طوهور َ‬
‫ملى َ‬
‫دةرناكةظيت ‪ .‬هةكة مل ب َ‬
‫يى هشكة و‬
‫مةذيى ظى َ‬
‫َ‬ ‫دى بيَذن‬
‫دى ترانا ب تةكةن و َ‬
‫نويبوونى طريوبى ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫و‬
‫َشكةفتنى ناضيت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ملى ثي‬
‫تشتةكى وةرناطريت و مل ب َ‬
‫هندى كو مل ب‬
‫ديارة خواندنا ثةرتووك و طوظاريَن نوى باشرتين ريَكة بو َ‬
‫َشكةفتنى بضى و طريو نةبى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ملى ثي‬
‫َ‬
‫هةشتى بنةرِةتى و ب منظة ناهيَت هةر‬
‫َ‬ ‫يى ل ثوَال‬
‫رةنطة تو بيَذى نوكة ئةز َ‬
‫دى بيَذينة تة هةكة‬
‫ىل ب راستى َ‬
‫ذ نوكة ثةرتووك و كوَظاريَن نوى خبوينم ‪ .‬بة َ‬
‫تو نوكة دةست ثيَنةكةى و نةشيَى ‪ ،‬هةكة مةزن بووى و ب سالظة ضووى‬
‫هةر نةشيَى ‪.‬‬

‫ذ ثةرتووكا خاندنا عةرةبى ‪،‬‬


‫دووى ناظنجى‬
‫ثوَال َ‬
‫وةرطيان‬
‫رَ‬ ‫هاتيية‬

‫‪202‬‬
‫دان و ستاندن ‪:‬‬
‫خواندنى وةردطرين ؟‬
‫َ‬ ‫تامةكى ذ‬
‫َ‬ ‫‪ )1‬بو ضى‬
‫الوى تازة ثيَطةهشتى ؟‬
‫‪ ( )2‬مازن ) ى ض كوتة َ‬
‫‪ )3‬بوضى ئةويَن نةخوينن ‪ ،‬قةدر و ريَز لنك خةلكى نينة ؟‬
‫نويبوونى بضني؟‬
‫َ‬ ‫َشكةفتنى و طوهورِين و‬
‫َ‬ ‫ملى ثي‬
‫دى شيَني مل ب َ‬
‫‪ )4‬ضةوا َ‬
‫‪ )5‬بوضى وةسا باشة كو ب ضا خبوينني و نة ب ليَظا ؟‬

‫‪203‬‬
‫شكةفتا شانةدةر‬
‫وى ذى طةلةك كون و‬
‫وةالتةكى ضيايى و سةختة و ضيايينَ َ‬
‫َ‬ ‫كوردستان‬
‫ضةندى ية كو هةر‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫كةلةبةر و طةىل و شكةفت تيَداية و هةر ئيَك نيشانا َ‬
‫ذ كةظن وةرة مروَ ل ظى وةالتى ذياية و ثةنا بو وان شكةفت و كةلةبةران‬
‫سولةميانيى و شكةفتا شانةدةر‬
‫َ‬ ‫برية ‪ ،‬ذ وان شكةفتا ( هةزار ميرَ د ) نيَزيكى‬
‫يان شانيدةر ل برادوَست و طةلةكينَ دى ‪.‬‬
‫طوندى شانةدةر ل دةشتةكا بةرتةنط داية و ( ‪ ) 26‬كم ذ ثرا خةالنى سةر‬
‫َ‬
‫طوندى خةليفان دوورة‪.‬‬
‫َ‬ ‫زيَى خةالن كو لقةكة ذ زيَى مةزن و ‪ ) 43 ( ،‬كم ذ‬
‫ضيايى ( برادوَست ) كو ( ‪)2100‬‬
‫َ‬ ‫شكةفتا بنا و دةنط شانةدةر ليَية و ذ‬
‫يى نةخوَش هةتا نوكة ريَكا‬
‫جهى وى َ‬
‫دةريايى بلندة ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫رويى‬
‫ثيَية ذ َ‬
‫ىل مروَ ب ثيَيا يان ب دةوارى ب ( ‪ ) 40‬دةقيقا ذ‬
‫ىل نينة ‪ ،‬بة َ‬
‫َلى َ‬
‫ترومبي َ‬
‫شكةفتى كو ( ‪ ) 900‬ثيَيا بلندة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫بنى ضياى دطةهتة‬
‫َ‬
‫هندى هةتا ليَدةت ب تايبةتى ل‬
‫شكةفتى بةرةف باشوورة ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫دةرى‬
‫َ‬
‫ىل‬
‫رويبارى زيَوة وة َ‬
‫َ‬ ‫ئاظى تيَدا و نيَزيكيا وى ذ‬
‫وى و هةبوونا َ‬
‫جهى َ‬
‫زظستانى ‪َ ،‬‬
‫َ‬
‫َظى كةظن بيت و تيَدا ذيابيت‪.‬‬
‫جهى مرو َ‬
‫كرية كو ذ ضاخينَ بةرينينَ كةظن َ‬
‫سى‬
‫َوةكى َ‬
‫شكةفتى شي َ‬
‫َ‬ ‫ئة شكةفتة مةزنرتين شكةفتة ل ذووريا وةالتى ‪.‬‬
‫دةرى ‪.‬‬
‫كوذى هةية ثانيا َ‬

‫‪204‬‬
‫وى دطةهتة‬
‫وى ذى ( ‪ ) 26‬ثيَية ‪ ،‬ذ ناظدا ثانيا َ‬
‫وى ( ‪ ) 82‬ثيَية و بلنديا َ‬
‫َ‬
‫وى دطةهتة ( ‪ ) 45‬ثيَيا و نيَزيكى‬
‫ناظةراستى ‪ ،‬بلنديا َ‬
‫َ‬ ‫( ‪ ) 175‬ثيَيا ‪ ،‬ذ‬
‫دوماهيى و ل سالاَ ‪ 1960‬زاينى دياربوو‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫( ‪ ) 130‬ثيَيا كويرة ‪ ،‬ل َ‬
‫ىل هيَشتا لدور‬
‫دةرطةهةكى طرتى هةية ‪ ،‬بة َ‬
‫َ‬ ‫جهى كوير‬
‫كو ل دوماهيا وى َ‬
‫ظى‬
‫ضةندى ض ل َينيرَ ين نةهاتينة كرن ‪ ،‬دةسثيَكا ل َينيرَ ين و طةريان ل َ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫َ‬
‫اليى ريَظةبةريا طشتى‬
‫دةمةكى كيَم ذ َ‬
‫َ‬ ‫شكةفتى ل ساال ‪ 1951‬زاينى بو‬
‫َ‬
‫ظى ( ثةميانطةها ئةمريكى ) ب سةروكاتيا‬
‫يا شينوارا دةست ثيَكر ‪ .‬ثشتى َ‬
‫ينى دكر و ذ‬
‫( رالف سةليكى ) كو هةيام هةيام دةست ب طةريان و ل َينيرَ َ‬
‫شكةفتى ‪ ،‬بو وان ديار بوو كو طةلةك ذ كةظن‬
‫َ‬ ‫ظةكولينى لسةر ئاخا‬
‫َ‬ ‫ئةجنامى‬
‫َ‬
‫دظى شكةفتيَدا ذياية ‪ ،‬ضنكو ئةو بةر و كةل و ثةل و هةستى‬
‫وةرة مروَ َ‬
‫ئاخى كو كرنة‬
‫َرى هاتينة دينت و لديف تةخا َ‬
‫و ثامشايينَ مروَظان ئةويَن ل وي َ‬
‫ضوار ثشك ‪ ،‬دياربوو كو ئةو ثامشايينَ د ثشكا ئيَكيَدا هاتينة دينت بو (‬
‫‪ ) 7000‬سالاَ بةرى نوكة ظةدطةريَن و ل ثشكا دوويَدا بو( ‪) 12000‬‬
‫سالاَ ن و ل ذيَر تةخا دوويَدا ( ‪ ) 17000‬سالاَ ن كو د ويَريَدا مروَ نة‬
‫َيى ية ‪،‬‬
‫ذياية و ذ ( ‪ ) 29000‬سالاَ هةتا ( ‪ ) 34000‬سالاَ كو تةخا سي َ‬
‫بةرينى طةلةك كةظن وةساية‬
‫َ‬ ‫دةورى‬
‫َ‬ ‫ىل بةرين وةك ييَت‬
‫خوىل و كةل و ثة َ‬
‫ضوارى بو ( ‪ 45000‬هةتا ‪) 70000‬‬
‫َ‬ ‫كو دبيَذنى (ئ َورِكينشى) و تةخا‬
‫نياندرتال ) بنا و دةنط‬
‫َ‬ ‫َظى (‬
‫هةستيى مروَظى كو ب مرو َ‬
‫َ‬ ‫ثةيكةرى‬
‫َ‬ ‫سال‬
‫َ‬
‫نياندرتال ‪ ،‬ئة‬
‫َ‬ ‫يى‬
‫كةكى كو َ‬
‫هةستيى زار َو َ‬
‫َ‬ ‫ثةيكةرى‬
‫َ‬ ‫هاتة دينت دطةل‬
‫َنةيى‬
‫ظى ضا خينَ نيَزيك و و ي َ‬
‫رى مر َو ظى طةلةك جوداية ذ مر َو َ‬
‫ج َو َ‬

‫‪205‬‬
‫عرياقى هةتا نوكة هاتية دينت ‪ .‬ذ بلى ظى طةلةك‬
‫َ‬ ‫كةظنرتين مر َو ظة كو ل‬
‫طذ و طيا و رووةك و طولينَ وان سةردةما تيَدا هاتة دينت ‪ ،‬كو ثرتيا وان‬
‫كوردستانى هةنة و شني دبن ‪ .‬ئةظجا دظيَت‬
‫َ‬ ‫هةتا نوكة ل ضيايينَ زاطروس ل‬
‫ثةيكةرى كةظنرتين‬
‫َ‬ ‫ثامشايى ية و‬
‫َ‬ ‫جهى ثاراستنا‬
‫بزانني كو شكةفتا شانةدةر َ‬
‫كوردستانى‬
‫َ‬ ‫وةالتى‬
‫َ‬ ‫وى ديار دكةت كو هةر ذ كةظن وةرة‬
‫مروَظة ‪ ،‬ئةظةذى َ‬
‫ذيان و مروَ تيَدا بووينة و ثةنا بو ضيا و شكةفتان برية ‪ ،‬ئةظجا تو ذى ب‬
‫ريَزطرتنظة تةماشة بكة ‪.‬‬

‫دان وستاندن ‪:‬‬


‫َظى كةظن ضوو د شكةفتانظة ؟‬
‫‪ )1‬بوضى مرو َ‬
‫‪ )2‬شكةفتا شانةدةر دكةفتة كريى ؟‬
‫‪ )3‬ئةو تشتينَ ل شانةدةر هاتينة دينت ضنة ؟ ض ديار دكةن ؟‬
‫كريى هاتية دينت ؟‬
‫َرى مروَظى بوو ؟ ل َ‬
‫نياندرتال ) ض جو َ‬
‫َ‬ ‫َظى (‬
‫‪ )4‬مرو َ‬
‫كوردستانى هةنة ؟‬
‫َ‬ ‫ناظى ضةند شكةفتا بيَذة كو ل‬
‫‪َ )5‬‬

‫‪206‬‬
‫ئةديسوَن‬
‫‪1931 - 1847‬‬
‫َرى (‬
‫تى ئةمريكا ل باذي َ‬
‫ئة ناظدارة ل سالاَ ‪ 1931 - 1847‬ل وةلاَ َ‬
‫دونيايى و دايك و بابينَ وى د هةذاربوون ‪ ،‬ئةو ذى‬
‫َ‬ ‫ميالن ئوَهاي َو ) هاتية‬
‫يى الواز و مةذى هشك‬
‫بى خيرَ بوو ‪ ،‬د خواندنيَدا طةلةك َ‬
‫َظةكى الواز و َ‬
‫مرو َ‬
‫طوتى (( نزامن دايك و بابينَ تة ض ذ تة دبينن‬
‫َستايى وى َ‬
‫َذةكى مامو َ‬
‫بوو ‪ ،‬رو َ‬
‫وى‬
‫خواندنى و تشتةكى ذى فيرَ نابى )) ‪ .‬ئةديسوَن طةلةك ب َ‬
‫َ‬ ‫و تو داناية بةر‬
‫ئاخظتنى بو دايكا خو دبيَذيت ‪ ،‬دايكا‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫ئاخظتنى هةرشى و د ضيتة مال و َ‬
‫َ‬
‫دةستى خو د دانيتة‬
‫َ‬ ‫ىل وى د دةت و ثشت راست دكةت و‬
‫وى ذى ل دلة د َ‬
‫جيهانى‬
‫َ‬ ‫ناظى ئةديسونى ل هةمى‬
‫ِى خو ‪ ،‬لبةر سيبةرا دايكا خ َو َ‬
‫ملى كور َ‬
‫سةر َ‬
‫ضةندى هةردةم دطوت ( دايكا من ئةز ثيَطةهاندم ) ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫دةنطظةدا ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫طةريى ‪ .‬د وى سةردةميدا دةست‬
‫َ‬ ‫ذيى يازدة سالَييَدا دةست هاظيَتة كيميا‬
‫د َ‬
‫بدةنى دا كار بكةت ‪.‬‬
‫رى َ‬ ‫بابى خو كو َ‬
‫كورتى تةنطا كربوو ‪ .‬طوتة دايك و َ‬
‫دايى ‪ .‬ئةظجا دةست ثيَكر و روَذنامة و فيَقى فروَشنت ‪ .‬لظيرَ َى‬
‫رى َ‬ ‫ئةوان ذى َ‬
‫ثيضةكى رزطار بوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫هةذاريى‬
‫َ‬ ‫دةستى‬
‫َ‬ ‫ثيضةكى ظةذيا و ذ‬
‫َ‬
‫شةمةندةفةرى ئةوبوو دا كةفتة بن‬
‫َ‬ ‫خزمةتكارى‬
‫َ‬ ‫ِةكى‬
‫جارةكى كور َ‬
‫َ‬
‫خةالتى ظى‬
‫َ‬ ‫بابى وى كورِى بو‬
‫ىل ئةديسوَنى رزطار كر ‪َ ،‬‬
‫شةمةندةفةرى‪ .‬بة َ‬
‫َ‬
‫تةلطرافى كر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كارى ‪ ،‬ئةديسون فيرَ ى‬

‫‪207‬‬
‫طةريى دبيت ‪ .‬شيشةكا‬
‫َ‬ ‫ئةديسوَن د ذوورةكا شةمةندةفةريدا مذويلى كيميا‬
‫زللةهكى‬
‫َ‬ ‫شةمةندةفةرى‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫فسفورى دكةظيت و ئةو ذوور د سوذيت ‪ .‬ضاظدي َ‬
‫يى كة ِر‬
‫وى ضةند ئةديسوَن هندى ماى هةر َ‬
‫طوهى وى د دةت ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫ل بن‬
‫بوو ‪.‬‬
‫د شازدة سالَييَدا ل تةلطرافخانا ( سرتارتفوَرد ) هاتة دامةزراندن ب‬
‫طةريى مذويل دكر‬
‫َ‬ ‫َذى خو ب كيميا‬
‫هةيظانةكا كيَم ذ ظيرَ َى ثيَظة ب رو َ‬
‫دكارى تةلطرافخانيَدا هةر ضةندة‬
‫َ‬ ‫ىل‬
‫تةلطرافى دكر ‪ .‬بة َ‬
‫َ‬ ‫كارى‬
‫شةظى َ‬
‫وب َ‬
‫كارى وى‬
‫هندى نةهيَالنة لسةر َ‬
‫طةلةك خزمةتةكا ذ هةذى نيشادا ‪ .‬دطةل َ‬
‫ذيى بيست و ئيَك سالَييَدا داهيَنانةكا دى ثةيداكر ‪ .‬د‬
‫و دةرئيَخسنت ‪ .‬د َ‬
‫كورتيى ب دروستى‬
‫َ‬ ‫َرى ( نيويوَرك ) دةست‬
‫بيست و دوو سالَييَدا ل باذي َ‬
‫ثاريى نانى ‪،‬‬
‫شةثرزةكر ‪ ،‬ب نةضارى ضوو نك ( ميستةرلو ) بو ثةيداكرنا َ‬
‫هةظثشكيى بوو ‪ ،‬ئةوا دةنط و باسينَ بهايى‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫َكى َ‬
‫ئة ميستةرلوة سةرو َ‬
‫وى ضاكييَدا‪،‬‬
‫هةظثيشكيى د ثاداشتا َ‬
‫َ‬ ‫بسةر بازرطان و مةزناندا بةالظةدكر ‪،‬‬
‫َرى ثيَظة ‪ ،‬ئةديسوَن ذ بةر‬
‫هةيظانة شيست ليرَ ة بو تةرخانكرن ‪ ،‬ئيَدى ذ وي َ‬
‫ئةركى‬
‫َ‬ ‫ىل هاتن ‪ ،‬ئةظجا كةظتة ذيَر‬
‫كاروبارى وى باشرت َ‬
‫َ‬ ‫ضةندى كو‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫َ‬
‫ضرايى‬
‫َ‬ ‫ىل ذ هةميان مفاداتر (‬
‫َنانى ‪ .‬داهيَنانينَ ئةديسوَنى زوَر زوَرن ‪ .‬بة َ‬
‫داهي َ‬
‫مى‬
‫َنةرى ئةلةكرتيك ‪ ،‬سينةما و طرامافوَن ) ن ‪ ،‬ئة زةلاَ َ‬
‫ئةلةكرتيك‪ ،‬بزوي َ‬
‫ثاية بةرز د ( ‪ ) 84‬سالينَ ذيانا خودا طةلةك خزمةتينَ بةرز ثيَشكيَشى‬
‫ئةطةرى‬
‫َ‬ ‫سةردةمى خ َو و ثشتى خ َو ب‬
‫َ‬ ‫َظى‬
‫َظايةتيى كرينة ‪ .‬ذيانا مرو َ‬
‫َ‬ ‫مرو‬
‫تاريى‪.‬‬
‫داهيَنانينَ وى ذ َ‬

‫‪208‬‬
‫يى جوان و داهيَنانينَ وى‬‫رةوشتى وى َ‬
‫َ‬ ‫ئةطةرى‬
‫َ‬ ‫رووناهيى ‪ .‬ب‬
‫َ‬ ‫طةهاندة‬
‫سةردةمى خ َو و ثشتى خو ‪ .‬ضةند خوَش‬
‫َ‬ ‫يينَ جوان بو ئيَك ذ مةزنة زةلاَ مينَ‬
‫سى سةد كةس‬ ‫سال ‪َ .‬‬ ‫هةشتى َ‬
‫َ‬ ‫ذيى ئةديسوَنى‬‫سةردةمى َ‬‫َ‬ ‫جيهانى ئةو‬
‫َ‬ ‫بوو بو‬
‫ذ زانا و داهيَنةريَن ئةوروثا و ئةمريكا ل ماال وى كوَم دبن بو ئاهةنطا جةذنا‬
‫َكةكى ساظا دةست‬‫ىل هةر ل وى دةمى وةك زارو َ‬ ‫ذ دايك بوونا وى ‪ ،‬بة َ‬
‫ىل وى‬‫كةنيى كر و ميَظان جبه هيَالن و قةستا كارطةها خو كر ‪ .‬د َ‬ ‫َ‬ ‫ب‬
‫دةمى‬
‫نامى خوَش بوو ئةوا ( توَلستوَى ) ب َو هنارتى ‪َ ،‬‬ ‫وى سوَثاس َ‬ ‫طةلةك ب َ‬
‫طرامافوَن داهيَناى و دانةيةك وةك ديارى ب َو توَلستوَى هنارت ‪ ،‬سةيرتر ئةو‬
‫تشتى دى لنك‬‫زيرةكيى و ئازايةتييَدا ثارة و َ‬
‫َ‬ ‫ظى هةمى‬ ‫بوو ئةديسوَن دطةل َ‬
‫وى ض نةبوو‪............‬‬
‫هندى و كو‬
‫يى سست و خا و خةمسار بوو ‪ .‬دطةل َ‬ ‫د ذيار و بوراندنيَدا َ‬
‫ىل طةلةك جارا ضةند روَذ و ضةند‬‫خانيى وى برةخ ئيَكظة بوون ‪ ،‬بة َ‬ ‫َ‬ ‫كارطةه و‬
‫وةالتى ئةمريكا‬
‫َ‬ ‫دةمى مال ئاظايى كرى ‪ .‬ل سةرانسةرى‬ ‫شةظا نةد ضوو مال ؟ َ‬
‫ئةلةكرتيكى هاتنة ظةمراندن ‪ .‬ئةظةذى ذ بةر نةمريا‬
‫َ‬ ‫ضةندةكى هةمى ضرايينَ‬
‫َ‬ ‫بو‬
‫ناظى خ َو روونكر ‪.‬‬
‫ضرايى َ‬
‫َ‬ ‫ئةطةرى داهيَنانينَ خو‬
‫َ‬ ‫ئةديسوَنى بوو ‪ ،‬ب‬

‫دان و ستاندن ‪:‬‬


‫‪ )1‬تو ض ذ ذيانا ( ئةديسوَن ) ى فيرَ بووى ؟‬
‫ناظى ضةند داهيَنان و داهيَنةريَن دى بنظيسة ؟‬
‫‪َ )2‬‬
‫ذى وةرطرت ؟‬
‫‪ )3‬تو ض ذ ضريوَكا ئةديسوَنى فيرَ بووى و تة ض بو خو َ‬
‫ئةلةكرتيكى ( كارةبا ) ض داهيَنانا دى ل دويظدا‬
‫َ‬ ‫‪ )4‬ثةيداكرنا هيَزا‬
‫هات؟‬

‫‪209‬‬
‫ئةيارى‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫ئي َ‬
‫سرتانةكا كوردى هةية دةبيَذيت ( بهار مانطى نيسانة ) هةر ئةو سرتانا‬
‫بةحسى‬
‫َ‬ ‫بةحسى ميرَ ط و طول و طولزاران دكةت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫نيسانى‬
‫َ‬ ‫كوردى ل بهار و‬
‫نيسانى هةمى‬
‫َ‬ ‫َشيى و طول و سةيرانا دهيَتة كرن ‪ ،‬ل روَذيَن دوماهييا‬
‫خو َ‬
‫ئةيارى بةرهة دكةن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫باذ َي ِريَن ل سةر ظى عةردى خ َو ب َو روَذا ئي َ‬
‫جيهانى جةذنة ‪ ،‬شاهيية ‪ ،‬خوَشيية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫سةرانسةرى‬
‫َ‬ ‫ئةيارى ل‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫نه َو ئي َ‬
‫كةرنةظالةكا هةمةرةنطة ‪ ،‬جةذنا كريَكاريَن جيهانيَية ‪ ،‬جةذنا هةمى كةس‬
‫وى‬
‫و دةستة و تةخينَ طوَمةليَيةيينَ باوةرى ب تةخةيا كريَكاران هةى ‪َ .‬‬
‫كاروانى‬
‫َ‬ ‫رابةرى طةالن دزانن ‪،‬‬
‫َ‬ ‫تةخةيا ب شيان و زةند و باسك هلداى ب‬
‫ذيانى و بنيات دانانا دوا روَذا ث ِر شادى و بةختيارى و ثيَشكةفنت‬
‫خةبات و َ‬
‫شارستانييةتى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫و‬
‫جيهانى ؟‬
‫َ‬ ‫ئةيارى بووية جةذنا كريَكاريَن‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫ىل ضةوا ئي َ‬
‫َ‬
‫دةمى دهيَية سةر ظى بةحسى دظيَت ضريوَكةكا ديروَكى يا ث ِر خوينا تةخةيا‬
‫َ‬
‫كارةساتى بوو شادى ‪ ،‬ئةو شينى و بةهى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫كريَكاران ظةطيرَِين ؟ ضريوَكا َ‬
‫ئازاديى‬
‫َ‬ ‫زول و زوَردارى و خوين رشنت تريوَذكةكا نوييا‬
‫بوونة جةذن ‪ ،‬ئةو مَ‬
‫ذى هات ‪.‬‬
‫خةباتى َ‬
‫َ‬ ‫سةركةفتنى و‬
‫َ‬ ‫و‬
‫َرى ( شيكاغ َو ) ل ئةمريكا كريَكاريَن‬
‫ل سالاَ ( ‪َ ) 1886‬ى ز ل باذي َ‬
‫َكى‬
‫ظى ري َ‬
‫كارنةكرنى دا ‪ ،‬و ب َ‬
‫َ‬ ‫مانطرتنى و‬
‫َ‬ ‫كارطةها ( ميكرنيك ) برِيارا‬
‫يى دةست ب سةرداطرتى بكةن ‪ .‬داخوازا‬
‫مافى خ َو َ‬
‫ثشكةكى ذ َ‬
‫َ‬ ‫داخوازا‬
‫كاركرنى دكر ‪.‬‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫ذيانى و َ‬
‫كرى و باشكرنا َ‬
‫زيَدةكرنا َ‬

‫‪210‬‬
‫َنانى‬
‫سةرمايةداريَن خويَنميَذ و كةد خوَر ئةظة ب دىل نةبوو ‪ ،‬وان نة دظيا دانثي َ‬
‫ذوى ثشكا قازاجنى هةلطرن ‪ ،‬كو‬
‫دةستى خ َو َ‬
‫َ‬ ‫ب مافينَ كريَكاران بكةن ‪،‬‬
‫هةقى كريَكارانة و ئةو وى هةقى دخوَن ‪.‬‬
‫بةرى كةدا كريَكارانة و َ‬
‫هةمى َ‬
‫بةندخيانةيى نةشيَت خةباتا‬
‫َ‬ ‫دةمى كو سةرمايةدار ب طورز و طوللة و ئاسن و‬
‫رةنطى نة‬
‫َ‬ ‫ثةنايى بةتة بةر فندوفيَال ‪ ،‬هةر ب ظى‬
‫َ‬ ‫دى‬
‫كريَكاران راوةستينيت ‪َ ،‬‬
‫مينيى دطةل كريَكاريَن شيطاغ َو لظني ‪ ،‬ب فيَل طازى وان كر بوَدان و‬
‫زةلاَ َ‬
‫َطرتييةكى خ َو‬
‫َ‬ ‫جهى كو كريَكار تيَدا كوَمبووين ‪ ،‬كري‬
‫ستاندنى ‪ ،‬هةر د وى َ‬
‫َ‬
‫ئينا بوو ‪ ،‬جلكينَ كريَكاران كر بوونة بةر ‪ ،‬وى كريَطرتى دةماجنةيةك دانا‬
‫ظى بةهانة ب َو ثوَليسان ضيَبوو ‪ ،‬ب َو‬
‫ثوَليسةكى كو ل وى جهى راوةستابوو ‪ ،‬ب َ‬
‫كوشتنى‬
‫َ‬ ‫ذى بكوذن و ثشتى‬
‫تةقةيى ل كريَكاران بكةن و طةلةكان َ‬
‫َ‬ ‫هندى كو‬
‫َ‬
‫ناظى خةباتا كريَكاران ذى ثيسكر ‪.‬‬
‫طةلةك طرتن و َ‬
‫ىل طةلةك ظةنةكيَشا راستى دةركةفت و زانى كو ئةظة فندوف َيلينَ سةرمايةدارانن‬
‫بة َ‬
‫و ئاشكرا بوون ‪.‬‬
‫َظاتيى سةرمايةدار طونةهبار كرن و كريَكاريَن شيكاغ َو‬
‫دادطةها ثر داديبا مرو َ‬
‫كونطرةيةكى كريَكاران داخوازكر كو‬
‫َ‬ ‫بيَطونةه دانان ‪ .‬هةر ل وى دةمى‬
‫ئةيارى ب روَذا خ َو بزانن ‪ ،‬روَذا خةباتا‬
‫َ‬ ‫جيهانى روَذا ئيَكى‬
‫َ‬ ‫هةمى كريَكاريَن‬
‫هةقى كريَكاران و ثاقذى و سةر راستييا تةخةيا‬
‫كريَكاران ‪ ،‬روَذا دةركةفتنا َ‬
‫وى روَذا ب خوينا ثاقذا وان يا ب نةحةقى ‪.‬‬
‫كريَكاران ‪َ ،‬‬

‫‪211‬‬
‫رشتى راستييةك ذ راستيينَ ظى سةردةمى ت َيدا دةركةفت ‪ ،‬راستييا ماف و‬
‫كري َ‬
‫كارين ئةمريكا‪،‬‬ ‫كريكاران ‪ .‬ثشتى َ‬ ‫دةست دانة ه َيالن و رابةرييا تةخةيا َ‬
‫طةلةك وةلاَ تان ‪ ،‬ئة ر َوذة ب ضةذنا خ َو دانا و ئة ر َوذة كرة نيشانة‬
‫خةباتكةرين َ‬
‫وى تةخةيا رابةر ‪ ،‬ب َو‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫شةهيدين شيطاغ َو و هةمى‬ ‫ب َو بريئينانا‬
‫كريكاران و ب َو جةذنا سةركةفتنا ثالاَ و زةمحةت ك َيشان‬
‫نيشانةيا ت َيك َوشانا َ‬
‫‪.‬‬
‫َ‬
‫سال ل دويظ سالىََ ل طةل سةركةفتنينَ نوى يينَ‬ ‫ر َوذ ل دويظ ر َو َ‬
‫ذى ‪،‬‬
‫كريكاران ‪ ،‬وةلاَ تينَ تازة ئة ر َوذة ب جةذن نياسى و كرة ر َوذةكا‬
‫تةخةيا َ‬
‫َ‬
‫ئةيارى ب ر َوذ و جةذنا‬ ‫تى مةذى دةمةكة َ‬
‫كريكار ئ َيكى‬ ‫هنظةدانى ‪ ،‬ل وةلاَ َ‬
‫َ‬ ‫ب َي‬
‫حوكمى مَ‬
‫رذيا كةظنة ثةرستا ثاشايةتى ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةمى وةلاَ ت ل َ‬
‫ذير‬ ‫خ َو دزانن ‪َ ،‬‬
‫َ‬
‫ىل ش َورةشا ضواردةى طةالظ َي َ‬ ‫َ‬
‫ذى‬ ‫كريكاران ب دزيظة ئاهةنطا جةذنا خ َو دكر ‪،‬‬
‫َ‬
‫ئةيارى ب جةذن هاتة دانان‬ ‫رذيم سةر و بن كر ‪ ،‬ئ َي َ‬
‫كى‬ ‫سالاَ ‪ 1958‬ز ئةو َ‬
‫ئاهةنطى دطيرَِن‪،‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫عرياقى ذى‬ ‫كري َ‬
‫كارين‬ ‫َ‬
‫ئةيارى َ‬ ‫هنظةدانى ‪ ،‬ل ئ َي َ‬
‫كى‬ ‫َ‬ ‫و ر َوذا ب َي‬
‫جةذنى دكةن ‪ ،‬نيشانةيا ئ َيكطرتنا ريز و خةباتا خ َو دةردئ َيخن ‪ ،‬بريهاتنا‬
‫َ‬
‫َ‬
‫زانظانةكى‬ ‫كاروانى كاركةران طةهشتة ئاخا مةذى ‪ ،‬يا وةكو ه َو‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫شةهيدين‬
‫كورد دب َيذيت ‪:‬‬
‫هةر ضةندة ورطنةكان‬
‫بةرى تةقةال ضنةكان‬

‫‪212‬‬
‫َل و فِر‬
‫بة في َ‬
‫كوذا نيانةوة طلَثةى ئاطر‬
‫بةلاَ م روَذى ئايارى سوور‬
‫شةما َل ناوى فرِان بَو دوور‬
‫بوو بةضرا‬
‫ئايار بووبة ثشت و برا‬
‫ئةيارى ل طةل تةخةيا كريَكاريَن‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫ظيَجا دظيَت ئةم ذى ل روَذا ئي َ‬
‫سةركةفتنى بلند بكةين و سروودا‬
‫َ‬ ‫يى خةباتا‬
‫جةذنى بكةين و ئالاَ َ‬
‫َ‬ ‫تى خ َو‬
‫وةلاَ َ‬
‫وى تةخةيا رابةر خبوينني و هةر ل طةل هةمى هوَزانظانينَ شوَرةشطيرَ و وى‬
‫َ‬
‫هوَزانظانى بيَذين ‪:‬‬
‫بوَية ئةيار‬
‫نةك هةر دةرطاى جةور شكيَنة‬
‫وةك روَذى شةوطارى تار‬
‫دوايى بةز َو داران هيَنة‬
‫ساتَو ئةى ئايارى رةنطني‬
‫جةذنى طشت ئازادى خواهانى‬
‫بَو ثيَشخستنى طيان و ذين‬
‫لة ريَبازا ضرا مانى‬
‫دلَنيابة توَى خويَناوى‬
‫مابى ‪ ،‬ماوى‬
‫َكارى َ‬
‫تا كري َ‬

‫‪213‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫خ َو بةرهة دكةن ‪ :‬خ َو ئامادة دكةن ‪ ،‬خ َو حازر دكةن ‪.‬‬
‫َطاظكى ‪ ،‬ئيَستا ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬نوَكة ‪ ،‬ظي‬ ‫نه َو‬
‫‪ :‬ميهرةجان ‪.‬‬ ‫كةرِنةظال‬
‫‪ :‬ضني ‪.‬‬ ‫تةخة‬
‫‪ :‬حيلة ‪ ،‬فيَلبازى ‪.‬‬ ‫فندوفيَل‬
‫‪ :‬بيانوو ‪ ،‬هيَجةت ‪.‬‬ ‫بةهانة‬
‫‪ :‬زك مةزن ‪ ،‬زك هيز ‪.‬‬ ‫ورطن‬
‫‪ :‬خةبتني ‪َ ،‬‬
‫هةول ‪.‬‬ ‫تةقال‬
‫‪ :‬ظةمراندن ‪ ،‬تةمراندن ‪.‬‬ ‫كوذانديا نةوة‬
‫‪ :‬طورِى ‪.‬‬ ‫طلَثة‬
‫‪ :‬زوَردارى ‪ ،‬ستةم ‪.‬‬ ‫جةور‬
‫‪ :‬تارى ‪.‬‬ ‫تار‬
‫ئازاديى دكةن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ :‬ئةويَن حةز ذ‬ ‫ئازادى خواهان‬
‫‪ :‬ب خوين ‪.‬‬ ‫خويَناوى‬

‫‪214‬‬
‫دان و ستاندن ‪:‬‬
‫ئةيارى هةست ب ض دكةى ؟‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫‪ - 1‬ل ئي َ‬
‫َزانى يينَ كيَنة ؟ و د كيذ ديوانيَدا‬
‫ئةرى ت َو دزانى ئةو ديَريَن هو َ‬
‫َ‬ ‫‪-2‬‬
‫ىل بينة ‪ ،‬ئةطةر تة زانى تةماشةى ظان ضةند د َيرِان بكة‬
‫بةلاَ ظةكرينة ؟ بريا خ َو َ‬
‫بطةريى ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ديوانى‬
‫َ‬ ‫و ل دويظ‬
‫ناظى‬
‫ئةيارى ) هوَزانظانةك ثرت ب َ‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫(( ئةظة هندةك د َيرِن ذ هوَزانا ( ئي َ‬
‫ناظى‬
‫( ع ‪ -‬ح ‪ -‬ب ) هوَزانا د روَذنامة و كوَظاراندا بةلاَ ظة كرينة ‪ ،‬ئةو خبو َ‬
‫وى ( حمةمةد شيَخ حوسةين بةرزجنى ) ية سالاَ ‪ 1923‬ز ل ( بةرزجنة ) ذ‬
‫َرى دذيت ‪،‬‬
‫دايك بووية ‪ ،‬سالاَ ‪ 1931‬ز هاتيية سولةميانيَى و تا نه َو ل وي َ‬
‫وى ( ناسوورةى دةروون ) ة ‪.‬‬
‫ناظى َ‬
‫ديوانا وى يا ضاثكرى َ‬
‫ئةيارى د زانى ؟‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫َزانظانةكى دى ل سةر ئي َ‬
‫َ‬ ‫ئةرى هوَزانا هو‬
‫‪َ -3‬‬
‫َشةنطى‬
‫َ‬ ‫بنظيسة ‪ ( :‬تةخةيا كريَكاران ثي‬ ‫‪ - 4‬دةه ريَزان ل سةر ظى ‬
‫ثيَشكةفنت و سةر كةفتنا هيظييا مروَظايةتييَية ) ‪.‬‬

‫‪215‬‬
‫هةلَةجبةيا شةهيد‬
‫َذهةالتى‬
‫َ‬ ‫باشوورى رو‬
‫َ‬ ‫جوانى كوردستانيَية ‪ ،‬دكةظيَتة‬
‫َ‬ ‫َرةكى‬
‫هةلَةجبة باذي َ‬
‫سولةميانيى ‪ ،‬د نا هةمبيَزا زجنريا ضيايينَ سةر بلنديَن هةورامان و‬
‫َ‬ ‫َرى‬
‫باذي َ‬
‫َشتى رةنطني ‪ ،‬ئاظينَ سازطار ‪ ،‬زةظيينَ‬
‫شنروَى و بالاَ جودا ‪ ،‬ب دميةنينَ سرو َ‬
‫ب ثيت و بةرةكةت ‪ ،‬زوَريا بةرهةم و فيَقى ‪ ،‬دارِستانينَ ث ِر دار ‪ ،‬هوينكاتيا‬
‫َرةكى‬
‫َجى ب ناظو دةنطة ‪ ،‬هةلَةجبة باذي َ‬
‫باى‪ ،‬كانطايينَ ئاسنى و طوَكردى و طي َ‬
‫شارةزوورى مريطةها بابان‪،‬‬
‫َ‬ ‫وى طريَداية ب ديَروَكا‬
‫طةلةكى كةظنة ديروَكا َ‬
‫َ‬
‫لةشكةرى ئةوان بوو ‪ ،‬ل دةظةرا‬
‫َ‬ ‫بارةطايى‬
‫َ‬ ‫سةردةمى ئومسانييان بنطةه و‬
‫َ‬ ‫ل‬
‫هةلَةجبة طةلةك طريَن شوينوار و ويَنة و نيطاريَن جوَرا و جوَر دهيَنة دينت ‪،‬‬
‫سةردةمى ئاشوَريان و ميدييان ظةدطةرييَت ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كو ميَذوويا وان ب َو‬
‫َبةندى خواندن و‬
‫وى مةل َ‬
‫بةرى َ‬
‫هةر ذ كةظندا هةلَةجبة و دةظةريَن دةورو َ‬
‫بوارى‬
‫جهى ماموَستا و زانايينَ ثاية بةرزيَن ئايينى بووية ‪ ،‬د َ‬
‫زانستى بووية ‪َ ،‬‬
‫َ‬
‫كوردستانى‬
‫َ‬ ‫ئامسانى‬
‫َ‬ ‫شارى هةلَةجبة وةكى ستيرَ ةكا طةشا بريقةدار ل‬
‫ئةدةبياتادا َ‬
‫دةظةرى ثةروةردة‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫طةش بووية ‪ ،‬طةلةك ذ هوَزانظانينَ ناظداريَن كورد ل َ‬
‫ثى طةهشتينة وةكى ( مةولةوى ‪ ،‬وةىل ديَوانة ‪ ،‬تاهري بةط جاف ‪،‬‬
‫بووينة و َ‬
‫طوَران ‪ ،‬ئةمحةد موختار جاف ‪ ،‬كاردوَخى ‪. ) ......‬‬
‫بنطةهى شوَرةش و راثةرِينا بووية ‪ ،‬ب َو شوَرة‬
‫َ‬ ‫هةلَةجبةيا شةهيد هةمى طاظا‬
‫سرتيى ضاظينَ ناحةزان بووية‪،‬‬
‫َ‬ ‫ظةحةواندنى بووية ‪،‬‬
‫َ‬ ‫جهى‬
‫سيار و شوَرةشطيرَِان َ‬
‫كوردستانى كةرب و كينةيا‬
‫َ‬ ‫هندى هةر ذ كةظندا دوذمن و داطريكةريَن‬
‫ذ بةر َ‬
‫خ َو ‪.‬‬

‫‪216‬‬
‫دةظةرى دياركريية و هيرَ شينَ درِندانة برينة سةر ‪ .‬ئينطليزان ل‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫بةرانبةر َ‬
‫مةمحوودى نةمر‬
‫َ‬ ‫سةردةمى شوَرةشا شيَخ‬
‫َ‬ ‫َكى يا جيهانى ل‬
‫سالَينَ ثشتى جةنطا ئي َ‬
‫خةلكى‬
‫َ‬ ‫شارى هةلةجبة و عةبابةيلى بوردمان كر و طةلةك‬
‫ب ضةند فروَكةيةكا َ‬
‫شارى هةلَةجبة ل روَذا ‪ 1974/4/26‬ز‬
‫بى طونةه شةهيدكرن ‪ ،‬هةر وةسا َ‬
‫َ‬
‫كةفتة بةر هيرَ شا عةمسانييا فر َوكينَ بةعسيا هة دةم ل طةل بوردمان كرنا‬
‫خةلكةكى زوَر شةهيد و بريندار بوون ‪.‬‬
‫َ‬ ‫دزى يا خويناوى ‪،‬‬
‫ِى قةلاَ َ‬
‫باذ َير َ‬
‫ئريانى هةبوو ‪ ،‬ئريانييان‬
‫ِى عرياق و َ‬
‫ل بهارا سالاَ ( ‪ ) 1988‬ز كو شةر َ‬
‫َرمال و بيارة داطريكرن ‪،‬‬
‫عرياقى شكاند و دةظةريَن هةلَةجبة و خو َ‬
‫َ‬ ‫لةشكرى‬
‫َ‬
‫يى‬
‫لةشكرى خ َو َ‬
‫َ‬ ‫رذيا بةعس توَلاَ‬
‫رى ظةكر ب َو دةستهةالتداريَن مَ‬
‫روودانى َ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫َ‬
‫يى‬
‫ىل خ َو َ‬
‫بى دةستهةالت ظةكةت ‪ ،‬كةرب و كينةيا د َ‬
‫خةلكى َ‬
‫َ‬ ‫شكةستى ذ‬
‫رةش رشتة سةر كوردان ‪ ،‬ئةو بوو ل ( ‪ ) 1988/3/16‬ز ب هوَظانةترين‬
‫وى‬
‫ِى هةلَةجبة و دةوروبةريَن َ‬
‫ضةكى كيماوى هيرَ ش كرة سةر باذ َير َ‬
‫َ‬ ‫شيَوة ب‬
‫دا ‪ ،‬ب هزاران بضووك و ذن و زةلاَ م و كةنج و نوى ثيَطةهشتى ل كولاَ ن‬
‫َرى هةلَةجبة د مةزنرتين روودانينَ ديروَكيَدا شةهيدكرن و ب‬
‫و شةقامينَ باذي َ‬
‫يى‬
‫رذي َى دظى سةر دةميدا َ‬
‫وذدانى مَ‬
‫َ‬ ‫بى‬
‫كارى َ‬
‫هةزاران دةربةدةركرن ‪ .‬ئة َ‬
‫بى ويَنةية و طةلةك هوَظانة تربوو ل كرياريَن نازييان ‪.‬‬
‫َ‬
‫بهارى بوو ‪ .‬دةشت‬
‫سةرى َ‬‫ئة كارةساتةيا دلتةزين د دةمةكيدا روودا كو َ‬
‫َل و ضيا جلكينَ كةسك كر بوونة بةرخ َو ‪ ،‬ثشكوذيَن ‪.‬‬
‫و دو َ‬

‫‪217‬‬
‫دار و بارى ثشكفتبوون ‪ ،‬طول و بةيبني و بنةفشوَك و ضنوور دةست د‬
‫ستويى ئيَك وةراندبوو و ئةو دةظةر خةمالندبوو ‪.‬‬
‫َ‬
‫سةيرانى بوون ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ضاظةريى طةشت و‬
‫َ‬ ‫دةظةرى‬
‫َ‬ ‫ئاكنجيينَ‬
‫ىل خمابن ل شوينا بيَهنا طولينَ جوان و‬
‫َزى ‪ ،‬بة َ‬
‫خ َو بةرهةظكربوو ب َو جةذنا نةظرو َ‬
‫عةمسانى هةلَةجبةيا شرين طرت و خةردةل‬
‫َ‬ ‫نةطبةتى‬
‫َ‬ ‫عةورى‬
‫َ‬ ‫َشيى‬
‫ئاهةنط و خو َ‬
‫باراند ‪ ،‬ب هزاران مروَ و تةير و مة ِر و مالاَ ت قرِكرن و بوونة قووربانينَ‬
‫زول و زوَردارييا بةعسا خوين ِريَذ ‪.‬‬
‫مَ‬
‫كيميا بارانا هةلَةجبةيا رةنطينَ كارةساتةكا ترسناكا تراذيدى بوو ‪ ،‬دظيا‬
‫جيهانى ب َو هةذيابا ‪ ،‬ضاظينَ هةمى مروَظان روندكينَ ب‬
‫َ‬ ‫سةرانسةرى‬
‫َ‬ ‫وذدانا‬
‫ظى‬
‫دنيايى حةتا مللةت ذى بةرامبةر َ‬
‫َ‬ ‫ىل خمابن حوكمةتينَ‬
‫خوين ب َو رشتبا ‪ ،‬بة َ‬
‫دةمى خوَدا ب تانا‬
‫بى دةنط بوون ‪ .‬ذ بةر بةرذةوةندييا خ َو ‪ .‬د َ‬
‫كارةساتى َ‬
‫َ‬
‫ىل قةومييا‬
‫طوهى خ َو ل هةوار و ناليَنا َ‬
‫َ‬ ‫زول ليَكرى نةهاتن ‪،‬‬
‫يى مَ‬
‫ىل مة َ‬
‫طة َ‬
‫نةطرت ‪.‬‬
‫مافى مروَظى نةكر ‪،‬‬
‫هاريكارييا بريندار و دةربةدةرا نةدا ‪ ،‬ثشتةظانى ل َ‬
‫دةنطى خ َو بةرامبةر طونةهباران بلند نةكر و رسوانةكرن ‪ ،‬هةر ضةندة هندةك‬
‫َ‬
‫ئاستى‬
‫َ‬ ‫ىل د‬
‫َوةكى تاك و تةرا و بةلاَ  بة َ‬
‫ِينى هةبوو ب شي َ‬
‫بيَزارييا دةربر َ‬
‫ثيَدظيدا نةبوون ‪.‬‬
‫هةلَةجبةيا شرين تو بووية هةظالاَ هريوَشيما و ناكازاكى ‪ ،‬توبيَذى ئةو‬
‫ىل هاتييةكرن هةروةسا ب ساناهى بهيَتة ذبريكرن ؟ نةخيرَ ضوجارا‬
‫زوَردارييا َ‬
‫ئةظى نةبة ‪ ،‬برينةكا كوورة زويكا ساخ نابيت ‪ ،‬هندى ‪.‬‬
‫ضاظة ِريَى َ‬

‫‪218‬‬
‫دى ئيَك و دوو تيَطةهينن‬
‫كورد مابن ذ بري ناكةن ‪ ،‬نةوة ل دويظ نةوةى َ‬
‫َشانى شةهيد بووينة ‪.‬‬
‫كو كورد ب هةناسة كي َ‬
‫بى سنوور‬
‫ئة كارةساتا مةزن و كاظلَكرنا طوند و باذيَركا ‪ ،‬زةبر و زةنطا َ‬
‫ئاطرى شوَرةشا‬
‫َ‬ ‫ئةشكةجنةدانى ‪ ،‬طورِيا‬
‫َ‬ ‫رذي َى و ئةنفال و هةمى جوَريَن‬
‫يا مَ‬
‫كوردى خوَشرت كر ‪ ،‬خ َورِاطرتن و شيانينَ خةلكى ب هيَزتر بوو ‪ ،‬طوال‬
‫هيظييا طةشرت بوو ‪ ،‬ريَزا هيَزيَن نيشتمان ثةروةر موكمرت بوو ‪ ،‬هيَزا طةل‬
‫ئادارى ل ‪ 1991/3/5‬خ َو‬
‫َ‬ ‫َلكانةكى ثةقى ل راثةرِينا‬
‫َ‬ ‫مةيدانى و وةكى ظو‬
‫َ‬ ‫هاتة‬
‫رذيا بةعس رامالَني و ذ‬
‫ديار كر ‪ ،‬دام و دةزطةهينَ سةركوتكةر و تريووستينَ مَ‬
‫كوردستانى ثةيدابوون‬
‫َ‬ ‫ناظربن و كوردستان رزطار بوو ‪ ،‬ثةرلةمان و حكومةتا‬
‫دةستى‬
‫َ‬ ‫ىل مة ‪ ،‬ب‬
‫وى سةركةفتنا مةزن ‪ ،‬ب هيَزا زةند و باسكينَ طة َ‬
‫و ثشتى َ‬
‫ىل قةومى‬
‫ِى هةلَةجبةيا شةهيد هاتة ئاظةدانكرن ‪ ،‬دةربةدةر و َ‬
‫هاريكاريى باذ َير َ‬
‫َ‬
‫جهى ئاكنجيبوونا باب و باثرييَت خ َو دلشاد بوون ‪ ،‬نه َو ذى هةمى كورد‬
‫ب َ‬
‫َزطرتنى‬
‫َ‬ ‫سةرى ري‬
‫َ‬ ‫كارةساتى كو شازدةى ئاداريَية‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫سال ل بريهاتنا َ‬
‫هةر َ‬
‫ثاقذى شةهيديَن هةلَةجبة د ضةمينن و قةفتة طوالن ل سةر ط َو ِريَن‬
‫طيانى َ‬
‫َ‬ ‫ب َو‬
‫وان دادنن و سوَز و ثةميانا نوى دكةنةظة كو بةردةوام بنب ل سةر خةبات‬
‫و تيَكوَشانيَدا ب َو ثارستنا دةستكةفتان و ب دةستظةئينانا هةمى مافينَ رةوا‬
‫بةرةكيى‬
‫َ‬ ‫َظى دوو‬
‫ِكيى و تو َ‬
‫بزاظى دكةن رةه و ريشالَينَ هةظر َ‬
‫ىل مة ‪َ ،‬‬
‫يينَ طة َ‬
‫هةلبكيَشن ‪ ،‬ب ئيَك دل و ب ئيَك مةبةست ذ ثيَخةمةتى دوا روَذا نةتةوةيا‬
‫خةباتى دكةن و تيَدكوَشن ‪.‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫كورد و ضارةنظيسا َ‬

‫‪219‬‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫طوَكرد ‪ :‬كربيت ‪.‬‬
‫ديروَك ‪ :‬ميَذو ‪.‬‬
‫‪ :‬ثلة ‪.‬‬ ‫ثاية‬
‫درِندانة ‪ :‬هوَظانة ‪.‬‬
‫ئاكنجى ‪ :‬خ َو جه ‪.‬‬
‫ترسناك ‪ :‬ب ترس ‪.‬‬
‫‪ :‬تةوار ‪.‬‬ ‫تان‬
‫ظوَلكان ‪ :‬بوركان ‪.‬‬

‫‪220‬‬
‫ىل ‪1961‬‬
‫شوَرةشا مةزنا ئةيلوو َ‬
‫خودانى نيشنمانةكا بةر فرةه و ب ثيت و بةرةكةتة ‪ ،‬هزاران‬
‫َ‬ ‫ىل كورد‬
‫طة َ‬
‫جهى باب و باثرييَن وانة ئاكنجينية ‪،‬‬
‫ئاخى كو َ‬
‫سةرظى َ‬
‫َ‬ ‫سالَة طة َ‬
‫ىل كورد ل‬
‫هندى هوَظانة و‬
‫وى بووية ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫سامانى َ‬
‫َ‬ ‫دوذمنان هةمى دةما ضا ل‬
‫نةمروَظانة هيرَ ش و ثةالمار هيَناينة سةر و ب هيَزا ضةكى داطري كريية ‪،‬‬
‫َردايى دكةت ‪ ،‬لةوا‬
‫زول و زو َ‬ ‫ثشتةظانيى ل مَ‬
‫َ‬ ‫ئيمثرياليزما نوى ذى ضنكى‬
‫كوردستانى و‬
‫َ‬ ‫َكى بوو ثالَثشت ب َو دةولةتينَ داطريكةريَن‬
‫مةزنى ئي َ‬
‫ِى َ‬ ‫ثشتى شةر َ‬
‫نيشتمانا كوردى و كوردستان دابةشكر ‪ .‬كوردستان بوو ضوار ثارضة و هةر‬
‫ىل كورد هاتييةكرن خالَةكا رةش‬
‫دةولةتةكى ‪ ،‬ئةو ستةما ل طة َ‬
‫َ‬ ‫ثارضةيةك دا‬
‫ذى ناضيت حةتا ئةو‬ ‫َظايةتيى ‪ ،‬ئةو َ‬
‫خال ذى رانابيت و َ‬ ‫َ‬ ‫بوو ل نا ضاظينَ مرو‬
‫طةال مَ‬
‫زول ليَكرى ب هةمى مافينَ رةوايينَ خ َو نةطةهيت ‪.‬‬
‫عرياقى كةفت ‪ ،‬ئةو بةش دةهان سالاَ ثرت كةفتة‬
‫َ‬ ‫ىل كورد ظبةر‬
‫بةشةكى طة َ‬
‫َ‬
‫َكوشانى و خةباتةكا دذوار طرتة بةر ب َو ب دةستظة ئينانا كيَمرتين‬
‫َ‬ ‫بزا و تي‬
‫عرياقى طوه نةددا داخواز و حةزيَن‬
‫َ‬ ‫ىل خمابن حوكمةتينَ‬
‫مافينَ خ َو يينَ رةوا ‪ ،‬بة َ‬
‫َرةشى‬
‫عرياقى و هةمى جاران ئاطر و ئاسن ب َو كث كرنا طةشبوونا شو َ‬
‫َ‬ ‫كوردى‬
‫َ‬
‫بكار دهات ‪.‬‬
‫رذيا‬
‫عرياقى و سةرةو ذيَركرنا مَ‬
‫َ‬ ‫شوَرةشا ‪14‬ى طةالظيَذا ‪ 1958‬ز ل‬
‫كوردى‬
‫َ‬ ‫ىل مة ل بةر دةم‬
‫وى بزاظا رزطارخيوازا طة َ‬
‫ثاشايةتيى طورِى و تيَنا َ‬
‫َ‬
‫عرياقى ماوةيةكى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫كوردى‬
‫َ‬ ‫عرياقى روهنكر ‪،‬‬
‫َ‬

‫‪221‬‬
‫َرةشى هةمى‬‫رى داضوونا شو َ‬ ‫ىل ل سةر َ‬ ‫تةناهيى هةلكيَشا ‪ ،‬بة َ‬
‫َ‬ ‫ئازاديى و‬
‫َ‬ ‫بيَهنا‬
‫تريمةهى ذ هةمى ثةميانينَ‬
‫َ‬ ‫ىل كورد تيَربن ‪ ،‬دةستهةالتداريَن شوَرةشا‬ ‫هيظيينَ طة َ‬
‫مللةتى كورد ‪ ،‬ب نةضارى كوردان‬ ‫َ‬ ‫خ َو ليظةبوو ‪ ،‬و كةتة طيانى كو ِريَن‬
‫بةرةظانيكرنى و ثشت قاميكرن ب ضيايينَ سةر بلند و ب‬ ‫َ‬ ‫ضةكى‬
‫َ‬ ‫دةست دا‬
‫ىل سالاَ (‪)1961‬‬ ‫كوردايةتيى شوَرةشا يازدةى ئةيلوو َ‬
‫َ‬ ‫بريو باوةريَن نةلظينَ ‪،‬‬
‫كوشتنى دكةن ‪ ،‬بةلكى نةضار‬‫َ‬ ‫هندى كو كورد حةز ذ‬ ‫َى هةلكر ‪ ،‬نةذ بةر َ‬
‫بةرةظانيكرنى ذ مان و مافينَ خ َو ‪ .‬هندى ثاشرت‬
‫َ‬ ‫ظى ريَكى بطرنة بةر ب َو‬ ‫بوون َ‬
‫َرةشى ب طورِى تر د بوو دةهان هةزار ثيَشمةرطينَ ب جةرط‬ ‫ئاطرى شو َ‬ ‫َ‬ ‫بوو‬
‫كوردستانى بةلاَ ظبوون ‪ ،‬طورميَنا‬
‫َ‬ ‫و زةند و باسك ثيال ل ضيا و كةذ و شاخينَ‬
‫توَثان و طرِة طرِا فروَكان و ظيز ظيزا طوللةيان ببوونة سيمفونيا يا سةردةمى‪،‬‬
‫ِى خ َو ب سةر كوردستانيَدا‬‫ئةو روَذطار بوو شة و تةم و مذا رةش شاثةر َ‬
‫قارةمانيي هاتنة توَماركرن ‪ ،‬حكومةتا‬
‫َ‬ ‫ئازايةتيى و‬
‫َ‬ ‫كيَشا ‪ ،‬ب دةهان داستانينَ‬
‫عرياقى ضةند جارةكا ب نةضارى شة ِر راوةستاند و راطرت و داخوازا‬ ‫َ‬
‫ىل كورد و سةركردايةتييا خ َو ل‬ ‫دانوستاندنان دكر ‪ ،‬هةمى جارا ذى طة َ‬
‫مللةتى كورد شةرِخواز نينة ‪ ،‬بةلكى‬
‫َ‬ ‫دويظ داخوازييا وان دهاتن ضونكى‬
‫ئاشتيخواز و مروَ دوَستة ‪.‬‬
‫دوماهيى دانوستاندن دريَذبوو ‪ ،‬طفتوك َو بةردةوامبوون حةتا ل‬ ‫َ‬ ‫ل جارا‬
‫ئادارى سالاَ ( ‪َ ) 1970‬ى دةرضوو كو تيَدا ب َو جارا‬
‫َ‬ ‫دوماهيى بةيانا يازدةى‬
‫َ‬
‫َرةشى حةتا‬
‫ئاطرى شو َ‬ ‫َ‬ ‫مافى خو ِريَبةرييا كوردان دا ‪،‬‬
‫حكومةتى دان ب َ‬
‫َ‬ ‫َكى‬
‫ئي َ‬
‫جهى وان‬
‫دةمةكى بيَدةنط بوو ‪ ،‬طورميَنا توثا و طرِة طرِا ف ِروَكان نةمان و ل َ‬
‫كوردةواريى ل دو َ‬
‫َل و نهالاَ ندا دةنط ظةددا ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةنطى دهوَل و زورِنا‬
‫َ‬ ‫ساز و‬
‫لويليا تظةنط و ‪.‬‬

‫‪222‬‬
‫ىل‬
‫ئاظةدانكرنى ‪ .‬بة َ‬
‫َ‬ ‫َالنى و‬
‫توَثان حةالندن و كرنة طيَسن و مةربيَل ب َو زةظى كي َ‬
‫عرياقى ل هةمى ثةميان و برِياريَن‬
‫َ‬ ‫ئةو بارودوَخ طةلةك ظةنةكيَشا ‪ ،‬حكومةتا‬
‫بةرى خوَدا كوَمةلَةكا‬
‫خ َو ثةشيَمان و ليَظةبوو ‪ ،‬ثشتا خ َو دا كوردان و َ‬
‫ضةندى شوَرةشا كوردى دووبارة‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫هةلبةرست و مر َوظينَ نة ذ هةذى ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫وى هةلبوو ‪.‬‬
‫ذ هةمى اليةكى ظة طورِيا َ‬
‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫‪ :‬بةرةكةت ‪.‬‬ ‫ثيت‬
‫ئاكنجى ‪ :‬خ َو جه ‪.‬‬
‫ثالثشت ‪ :‬ثشتةظان ‪.‬‬
‫كث كرن ‪ :‬بيَدةنط كرن ‪.‬‬
‫‪ :‬تيَهن ‪ ،‬طةرماتى ‪.‬‬ ‫تينَ‬

‫‪223‬‬
‫خيَزانةكا ئاوارة ( دةربةدةر )‬
‫وى سالىََ داهاتيَكى باش بوو ‪ ،‬وةرِازان هةر ئيَكى ب ئارةزوويا خ َو تيَال‬ ‫َ‬
‫ضاظةريى داهاتيَكى‬
‫َ‬ ‫ىل ددا ‪ ،‬كو ضةند سالَةك بوو‬‫مةبةستةكى َ‬
‫َ‬ ‫ئارماجنا خ َو ب َو‬
‫َزى وةلاَ َ‬
‫تى خ َو‬ ‫بارى ئالَو َ‬
‫وةسا بوون ‪ ،‬ذ بلى وان كةسان نةبيت كو ب تةمامى َ‬
‫ىل خ َو باش نياسيبوون كو ب فةرمانا بيانيان كاردكةن‬ ‫دزانى و دوذمنينَ طة َ‬
‫ظى كوَمةلاَ تيَكوشةر ‪ ،‬لةورِا سويند خوار ب ثريوزترين‬ ‫دذى بةرذةوةندييا َ‬
‫خوينى ب هةمى‬ ‫َ‬ ‫تشت ل نك وان كو حةتا دوا هةناسة و دوماهيك دلَوَثا‬
‫هيَزو شيانينَ خ َو دذى داطريكةران شةرِى بكةن و خ َو نةدةنة دةست دوذمنى‬
‫َذةيى ( زندة بةضالاَ ن ) بكةن ‪.‬‬
‫داكو ترِانة و طةمان ب ث ِرو َ‬
‫ضارةنظيسى مللةتيدا ‪ ،‬دوذمن ب هاريكارييا‬ ‫َ‬ ‫ضةرخى طةردوونى زظرِى ب سةر‬ ‫َ‬
‫بةرسنطى‬
‫َ‬ ‫دةظةرى جوتيار و زةمحةتكيَشان‬ ‫َ‬ ‫ناثاكان هيرَ شةكا نارةوا هيَناية سةر‬
‫ئةوى سةد سالاَ ئيَك و دوو نةظياى ‪ ،‬دظى‬ ‫لةشكرى ستةمكاران طرت ‪َ ،‬‬ ‫َ‬
‫شةرى هةتكبةروناحةقدا يةكرت طرت ب َو ثاراستنا نيشتمان و دةظةرا خ َو ‪ ،‬ئاطر‬ ‫َ‬
‫ل دوذمنان باراند ‪ ،‬وةكى شيرَ ان طازى دكر ‪:‬‬
‫بذى ئازادى ‪ ،‬بذى كوردستان ‪.‬‬
‫ئةوى دى ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دوَست و برادةريَن طيان ب طيان ‪ ،‬ئةظى دطوَتة‬
‫ها‪..............‬‬
‫دوذمنى‬
‫َ‬ ‫قوربان ‪ ،‬قوربانى كورِان مب ‪ ،‬مرن يان سةركةفنت و زالَبوون ب سةر‬
‫روورةشدا ‪.‬‬
‫َيى‬
‫ِى خو َ‬ ‫ظةضوويى طوَثال ب دةست دطوَتة كور َ‬ ‫َ‬ ‫كودى ب نا سالَ‬
‫َ‬ ‫بابى ثشت‬‫َ‬
‫بةرخى نيرَ ب َو‬
‫َ‬ ‫ِى من ‪ ،‬مةردانة شةرِى بكة ‪ ،‬دوذمنى ببةزينة ‪((،‬‬
‫ئيَكانة ‪ :‬كور َ‬

‫‪224‬‬
‫سةر بةرِينة )) بال دايك و خوشكينَ هةوة ب ديلى نةكةظنة دةست ناثاكان‪...‬‬
‫الويَن جةمةدانى ل سةرسةرى ب طةريا هشك و تيَهنى دطرنة قيرَ ى ‪ :‬بال‬
‫سةرى دوذمنى و ببنة ثةند ب َو روَذطارى‪،‬‬
‫َ‬ ‫طوللينَ هةوة بهيَنة ئاراستةكرن ب َو‬
‫تةرمى دوذمنينَ خ َو‬
‫َ‬ ‫هةوار و قيذييا دايك و خوشكان دضوو بةرعةمسانى ‪،‬‬
‫دكرنة ضةثةر ‪ ،‬دنا روناهييا توَثا و تةقةيا برِنوَيان و قرِقرِا تةنرتيوَظا ‪،‬‬
‫ئةوى ب شةسترية‬
‫ِكةرى خ َو َ‬
‫لةشكرى شةر َ‬
‫َ‬ ‫ب ئيَك طا خ َو دطةهاندة‬
‫و قونداخ ماويزة رو كضيضاثا شة ِر دكر ‪ .‬هةر ضةندة ل دةسثيَكا شةرِى‬
‫سروشتى‬
‫َ‬ ‫ىل نةمانا فيشةكا و‬
‫سةركةفتنةكا طةلةك مةزن ب دةستظةئينا ‪ .‬بة َ‬
‫ظةنةقةتيايى دوذمنى ئةم دوورثيَض كرين و كةتنة سووتن‬
‫َ‬ ‫لةشكرى‬
‫َ‬ ‫دةظةرى و‬
‫َ‬
‫و تالاَ ن و كوشنت و براندنا َ‬
‫بى طونةهان ‪ ...‬ئةظة و ذ بلى ئاطرتيَبةردانا‬
‫نكرنى ‪ ،‬ب لوَريان كةتنة كيَشانا ثريو و ثةككةفتيينَ‬
‫َ‬ ‫تةرِوهشكى ثشتى تالاَ‬
‫مال و مندالينَ دةست نة كةفتى ذى وةكة كوترة‬ ‫مزطةفتى ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫خودى نياسينَ‬
‫َ‬
‫باريكة ( تظريك) َى بةلاَ ظة و دةربةدةر و ه َيلينَ َ‬
‫ىل تيَك ضوو ! داثريا ( ستى)‬
‫ِى‬
‫ذى ئيَك بوو ذ ئةويَن دظى شةرِيدا ثاريَزييا بضووكينَ ( باثري) َى كور َ‬
‫طوندةكى خ َو‬
‫َ‬ ‫دةستى دوذمنى ‪ ،‬ل‬
‫َ‬ ‫خ َو دكر دةربازكربوون ‪ ،‬نة ئيَخستبوونة‬
‫نياسةكى خ َو كو ب نا سةر ب ئةوانظة بوو ‪ ،‬ستارةكربوون‪،‬‬
‫َ‬ ‫اليى‬
‫فروَشان ‪َ ،‬‬
‫وى ل شوينا ‪.‬‬
‫ثشتى طرتنا نازدارا خودان زار َوكينَ ساظا بووكا َ‬

‫‪225‬‬
‫وى ‪ ،‬ل طةل ضةند ذنينَ دى يينَ طوندى و دانة دةست‬
‫ِى َ‬
‫( باثري ) َى كور َ‬
‫َذى دنيا ب ئيَكجارى‬
‫ظى رو َ‬
‫ئةفسةرةكى ‪ ،‬كةس دئاخفتنا وان نةدطةهشت ‪ ،‬ل َ‬
‫ل داثريا ( ستى ) طةهشتة ئيَك خةما داطرت كو ضةوا ‪،‬ب ض ئايني و‬
‫وى خ َو نادةتة‬ ‫بى طونةه بيَخنة دطرتيخانيَدا ضنكى زةلاَ َ‬
‫مى َ‬ ‫بريوباوةرةكى ذنا َ‬
‫وى نه َو ساخ ماية ؟‬
‫ِى َ‬
‫دةستى دوذمنى ؟ ! باشة ‪ ،‬كى دبيَذيت كور َ‬
‫َ‬
‫بهارى دكةىل ‪ ،‬روندكينَ ب طورِى دهاتنة‬
‫َ‬ ‫شريى‬
‫هةمى دةما وةكى مةجنةال َ‬
‫َنةيى باثريى دهاتة بةرضا ل رزدةيةكا ضيايةكى‬
‫دةمى وي َ‬
‫خوار ب تايبةتى َ‬
‫جةرطى‬
‫َ‬ ‫سنطى خ َو بو ظةكريية تةحةم !‬
‫َ‬ ‫مرنى‬
‫ب دذوارى بريندار بووية و َ‬
‫ئاظى‬
‫ثى داى قومةكا َ‬
‫دةستى فرشك َ‬
‫َ‬ ‫مرنى ب وى‬
‫خراثى ‪ ،‬ضةوا لبةر َ‬
‫َ‬ ‫دايكى‬
‫َ‬
‫ئاطرى سةرطني و‬
‫َ‬ ‫َظارييةكى قازانا زادى ل سةر كوضكى دكةىل ‪،‬‬
‫َ‬ ‫نةدايى ! ئي‬
‫َ‬
‫ىل‬
‫يى رةش و دوكيَلى بوو ‪ .‬بة َ‬
‫َدى َ‬
‫بايى ئو َ‬
‫ثشكال ل سةر ئيَك ببونةكةلةك ‪َ ،‬‬
‫راستى ذى‬
‫َ‬ ‫دةستى‬
‫َ‬ ‫قازانى ‪ ،‬ب‬
‫طةرم بوو ‪ .‬جاجارا شيشكةكادى دئيَخستة بن َ‬
‫يى‬
‫ضةثى َ‬
‫رانى َ‬
‫سةرى خ َو دانابوو سةر َ‬
‫َ‬ ‫نةظيى خ َو دهذاند ‪ ..‬ضةتوَى‬
‫الندكا َ‬
‫باهينكى ( روماتيزم ) دريَذى هةبوو‪،‬‬
‫َ‬ ‫داثريا خ َو كو هةمى دةما ذ بةر ئبَشانا‬
‫ذى دهات ‪ ( .‬بيرَ ى )‬
‫دايكى ئةز مرم ) ذ برسان َ‬
‫َ‬ ‫جار جار نويزة يةكا (‬
‫رةخى ئاطرى ‪ ،‬وةكى طولةكا ضرمسى يا ئا‬
‫خوشكا مةزنا زاروَكان ل وى َ‬
‫ذى هاتيية برِين زةروسيس هةلطةريابوو ‪ ،‬جل و بةرطينَ درِياى ل بةربوون‪،‬‬
‫َ‬
‫ذى كيشابا سةد ثنى ‪.‬‬
‫داظةكا دةزى َ‬

‫‪226‬‬
‫خوارى ‪ ،‬ذ برسا وةكى كظانى ليَهاتبوو ‪ ،‬ضاظينَ طةالويَذى يينَ‬
‫َ‬ ‫دا كةظنة‬
‫َظى ) ‪ ،‬ذ اليةكى (‬
‫دايكى شي َ‬
‫َ‬ ‫تيَكضووى ل ش َورِبا ثريخةنى بوو ‪ ،‬ذ اليةكى (‬
‫دايكى نانى ) ذ بلى واق واقا دنا الندكيَدا ‪ .‬ئةظة تيَكةىل ه َورِينة و الوذو و‬
‫َ‬
‫سال ب سةرظة ضووى دبوون و نةخشةيا كارةساتةكا‬ ‫ثيَطوتنا داثريا بريندارا َ‬

‫وى يينَ بوورى‬


‫هندى بريهاتنينَ َ‬
‫رةش و ب تازى و ترسناك دكيَشا ‪ .‬ذ بةر َ‬
‫دةنطةكى تذى كزطريوك الى‬
‫َ‬ ‫سينةمايى دهاتنة بةرضاظان ‪ ،‬ب‬
‫َ‬ ‫وةكى شريتا‬
‫ئاوازةكى تيَكةل دطوَت ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ساظايى خ َو و ب‬
‫َ‬ ‫اليةيا‬
‫نايى ؟ !‬
‫دايى لَو خةوت َ‬
‫اليى كوَر ثةكةى َ‬ ‫اليى روََلةى من الى َ‬
‫الى َ‬
‫نايى‬
‫نايى خوداى هةذاران بةهانام َ‬
‫َ‬ ‫بى سةرت هيض دةنطى‬ ‫بابى َ‬
‫نايى ؟ !‬
‫سووتام و برذام لَو خةوت َ‬
‫بى ثيَذن ‪ ،‬هيَدى ‪:‬‬
‫ذ نشكةكيَظة كةسةك زوَر ل سةرخ َو ‪َ ،‬‬
‫‪ -‬داثري ت َو ل مالىَ ؟‬
‫(ضةت َو ) و ( بيرَ ى ) لظني و هشيار بوون !‬
‫داثريى ؟‬
‫َ‬ ‫جةرطى‬
‫َ‬ ‫‪ -‬كيية ‪،‬‬
‫‪ -‬ميَظانان دحةوينن ؟‬
‫ِى من ‪ ،‬بفةرموون ‪ ،‬ميظان دخوَشتظينة !‬
‫‪ -‬كور َ‬
‫َستايى طوندى ‪ :‬سةالمو عةليَك‬
‫(ثريوَت ) مامو َ‬
‫كضى بيرَ ى ‪ ،‬ثيَش منظة ‪،‬‬
‫‪ -‬وة عةلةيكة سةالم ‪ ... ،‬ئاى ماموَستاية ! َ‬
‫َدةليكى ب َو ماموَستاى بهيَنة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫جو‬
‫َزى ئوَدة تذى كر ‪.‬‬
‫جوَدةليك شرث ب عةردى دادا و تو َ‬

‫‪227‬‬
‫ماموَستاى طازى ضةتوَى كر و ماضى كر ‪ ،‬س َيظينَ دطةل خ َو ئيناين كرنة‬
‫دكوَشا وى دا ‪ ،‬خالةتا ( ستى ) خبيرَ هاتنةكا طةرم و طو ِر ل ماموَستاى كر‪،‬‬
‫حةتا بيَذى ئيَك دوو شيظا خ َو تيَكر و هةر ئيَكى نانةك ل بةر دانا ‪ ،‬ئةو‬
‫ئاخفتنى دطةل ئيَك و دوو ‪.‬‬
‫َ‬ ‫خوارنى بوون و ئةظةذى كةتنة‬
‫َ‬ ‫مذووىل‬
‫ئةرى طوَرى تةمب ض دةنط و باسينَ خوَش دطةل تة نينن ؟‬
‫داثرية ستى ‪َ :‬‬
‫نازدارى دايكا زاروَكان وةختة مبرم !‬
‫َ‬ ‫حوسينى غازى ‪ ،‬ذ بةر‬
‫َ‬ ‫مةرقةدى‬
‫َ‬ ‫ب‬
‫دةرى ! بال خوَفروَش و دوذمن دةستى خ َو‬‫جهةكى قايم ناهيَتة َ‬
‫َ‬ ‫طيان يال‬
‫خودى من راهةذاندى با ‪ ...‬با‪ ...‬ثـ ثـ ثري‬
‫َ‬ ‫وى زجنريا ل مالاَ‬
‫بوةشينن ‪ ،‬ب َ‬
‫ىل حةرام كةم ‪ ،‬ب نظيذا نيظر َو ئةطةر‬
‫دى َ‬
‫شريى ظان مةمكان َ‬
‫بهيَتة ظة ‪َ ،‬‬
‫نانى زاروَكان هاتيية كرِين !‪...‬‬
‫وى برِنوَيا ب َ‬
‫دوذمنان نةدة نةبةر طوللةيينَ َ‬
‫ماموَستا ‪ :‬داثري ‪ ،‬ئةم هةمى ( باثري ) ين ‪ ،‬كو ِريَن ‪ ،‬تةيينَ بضووكني ‪ ،‬روَذةك‬
‫ثى‬
‫دى َ‬
‫سزايى تاوانينَ خ َو َ‬
‫َ‬ ‫دى دةنة دادطةها طةل و‬
‫دى هيَت لبةر ضاظينَ تة َ‬
‫َ‬
‫هيَتةدان ‪ ،‬ئةظة مللةتة – مللةت ‪ ،‬ذ ثيالى قاميرتة ‪ ،‬ذ دةريا َ‬
‫بى بن فرةهرتة‪،‬‬
‫لةشكرى مة سةركةفت ‪ ،‬ثشتى‬
‫َ‬ ‫فريزيية هةر بربِة شني دبيتة ظة ! دبيَذن‬
‫رزطاريى ب َو تة هات ‪ .‬هيَشتا‬
‫َ‬ ‫دى وةرطرن ‪ ،‬هةما بزانة مزطينيا‬
‫سةركةفتنى َ‬
‫َ‬
‫روويى وى ماضى كرن ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ئاخفتنا وى د دةظيدا مابوو هةر دوو اليينَ‬
‫دى هيَتةظة ؟‬
‫طرتيخانى َ‬
‫َ‬ ‫‪ -‬وةى داثريا رةق و هشك ‪ ،‬نازدار ذ‬
‫دطةل باثريى ب َو نا َ‬
‫مال و زار َوكينَ خ َو ب سةر بلندى ؟ !‬

‫‪228‬‬
‫داثريى ب َو كو ِريَن‬
‫َ‬ ‫مةرطى‬
‫َ‬ ‫خودى دةرطةهةكى ب َو مة ظةكة ‪ ،‬ئاخ ‪....‬‬
‫َ‬ ‫وةى‬
‫جح َيلينَ خ َو نةفروَش ييت‪...‬‬
‫دينارى بطرة ‪ ،‬تة ثيَدظى ب ض هةبيت‬
‫َ‬ ‫‪ -‬داثري ‪ ،‬ل من دةرنطة ‪ ،‬ظى ثيَنض‬
‫َذى ماموَستاى يينَ‬
‫ىل نةبي َ‬
‫َوى ) بة َ‬
‫سى ديناران ذى بدة ( سي َ‬
‫ثى بكرة ‪ ،‬ظان َ‬
‫َ‬
‫هنارتني‪ ،‬ضنكى ذنةكا دة بةرداية ‪....‬‬
‫دى ل سةر خ َو راكةم ؟‬
‫‪ -‬ئاى ماموَستا ‪ ،‬كةنطى قةجنيينَ تة َ‬
‫يى مللةتيية ‪ ،‬كو ب شانازى ب َو‬
‫ماموَستا رابوو سةرثيَيا ‪ ،‬نة داثري ‪ ،‬ئةظة َ‬
‫سةرى خ َو كريية قوربان ‪ ،‬ل سةرخ َو خاترا‬
‫َ‬ ‫هةوة دهنيرَ ن ‪ ،‬باثري ب َو مللةتى‬
‫دةرى ‪.‬‬
‫خ َو خواست و ضوو َ‬
‫َدى حةتا دةركةفت ‪ ،‬داثريا ستى خ َو طوهاندة مالاَ سي َ‬
‫َوى ‪:‬‬ ‫سثي َ‬
‫سى دينار ئةوان ب َو تة هنارتينة ‪.‬‬
‫‪ -‬ها ‪ ،‬ئةظة َ‬
‫كى هنارتينة ب َو من ؟‬
‫‪ -‬هةبيت نةبيت ‪َ ،‬‬
‫‪ -‬من نةنياسى ‪.‬‬
‫‪ -‬ماموَستا ثيرَ وت نةبيت ‪ ،‬شةظا ثيَشرت لطةل هةوة بوو ‪.‬‬
‫طةلةكى باشة ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ىل بوو ‪ ،‬دبيَذن‬
‫من ذ ذنان طوه َ‬
‫طوتى ‪ :‬نة ئةو نينةو ‪ ،‬زظرِى َ‬
‫مال ‪.‬‬ ‫ستيى َ‬
‫َ‬
‫َوى ضوو ب َو نا كوَما ذنان روَنشت و طوت ‪:‬‬
‫سي َ‬
‫خودى طةىل خوشكا ماموَستا ثريوَتى شةظا ضوويى حةفت دينار ب َو من‬
‫َ‬ ‫‪-‬ب‬
‫بابى‬
‫خودى َ‬
‫َ‬ ‫ذى دكةم ‪ ،‬ب‬
‫هنارتن ‪ ،‬دابضم هندةك ترى بكرِم ‪ ،‬طةلةك حةذ َ‬
‫ليَقةومييانة ‪.‬‬

‫‪229‬‬
‫َكى خ َو فروَشان و ئاكةهدارييا‬
‫هةر د وى دةميدا دةنط طةهشتة سةرو َ‬
‫ريَكخراوا دوذمنى هاتة كرن ‪ .‬ماموَستا طريَدا و ئيَخستة نا ثيكةثا كةسك‬
‫ناظى‬
‫سى روَذان ليَدان ‪ ،‬ظيان َ‬
‫سى شة و َ‬
‫َرى ثشتى َ‬
‫و ب َو باذ َيرِى بر ‪ ،‬ل وي َ‬
‫ثى‬
‫وان كةسان بيَذيت ئةويَن ثشتةظانينَ شوَرةشطيرَ ان و جظني و كريَتييا َ‬
‫بدةت‪.‬‬
‫دى من كوذن ‪ ،‬بةلىََ ت َولاَ من‬
‫ىل ئة خوَش ميرَ ة رابوو و طوَتة وان ‪ :‬هةر َ‬
‫بة َ‬
‫دى هيَنة كوشنت !‬
‫ب هزاران ذ هةوة َ‬
‫ثشتى دةمةكى شةر هاتة راطرتن و ثيَشمةرطينَ قارةمان بةرةف خيَزانينَ خو‬
‫شاديى سةرانسةرى‬
‫َ‬ ‫َكى وى لبةر سنطى ‪ ،‬خوَشى و‬
‫ظةطةرِيان ‪ ،‬هةر ئيَكى زارو َ‬
‫حةوشى ‪ ،‬هةر دةمةكى ب َو‬
‫َ‬ ‫دةرطةهى‬
‫َ‬ ‫نيشتمانى ظةطرت ‪،‬بيرَ ىو ضةت َو ل‬
‫َ‬
‫اليةكى غارددان و ( سةركةوت ) ذى ب لوتكان دويظ دكةفت‪ ،‬ضا ل‬
‫ىل خمابن دةمةك بوو نيشتمانا خوَشةويست‬
‫بابى خ َو دطيرَِا كو دةركةظيَت ‪ ،‬بة َ‬
‫َ‬
‫ىل دكر ‪.‬‬
‫دنا طوَريدا باوةشينك َ‬

‫‪230‬‬
‫بةردة قارةمان‬
‫الوازيى‬
‫َ‬ ‫َشوةرى عومسانى بةرةف‬
‫َ‬ ‫بيستى ضةرخا كي‬
‫َ‬ ‫سةدى‬
‫َ‬ ‫ل دةستثيَكا‬
‫دةمةكى دى ئالوَزى ثةيدادبوون ‪ ،‬ضونكى ستةم و‬
‫َ‬ ‫دضوو ‪ ،‬هةر دةمةكى ب َو‬
‫دةنطى زةنطال‬
‫َ‬ ‫اليةكى ديظة‬
‫َ‬ ‫زوَرداريا عومسانيان ذ سنوورا دةرباز ببوو ‪ ،‬ذ‬
‫باوةريا نةتةوةيى بةرة بةرة دنا وةلاَ تاندا دةنطظةددا و طةلينَ بن دةست‬
‫ِذيا عومسانيان دنالَني ‪ ،‬هيظيينَ وان‬
‫ئاطةهداردكرن و ‪ ،‬ئةو طةلينَ كو ل ذيَر ر مَ‬
‫طرانى تيَدا دذيان رزطار بنب ‪.‬‬
‫َ‬ ‫بارى‬
‫ئةو بوون كو روَذةك بهيَت لنب وى َ‬
‫كورد ذى ئيَك ذ وان طةالن بوو كو بيَهنا وان كورت ببوو ل ذيَر فةرمانينَ‬
‫ئازاديى لنا ئاخا‬
‫َ‬ ‫ِوهنى‬
‫ضرايةكى ر َ‬
‫َ‬ ‫توركان ‪ ،‬هةردةم هيظى دخواسنت كو‬
‫كوردستانيَدا هةلببيت ‪.‬‬
‫َكى دةست ثيَكر ‪،‬‬
‫جيهانيى ئي َ‬
‫َ‬ ‫هةروةسا ل سالاَ ‪ 1914‬ز كارةساتا شةر َ‬
‫ِى‬
‫دميةنى ترسناك هيَدى هيَدى شاثة ِريَن رِةشينَ خ َو ب سةر هةمى قوالضينَ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫ِى‬
‫ئةجنامى ظى شة ر َ‬
‫َ‬ ‫جيَهانيَدا كيشان ‪ ،‬هةمى اليةك تيَكشيَالند ‪ ،‬د‬
‫فةلةكى ئينطليز ب سةر كةفتى طةهاندة ئاخا‬
‫َ‬ ‫خو يَناويدا ضةرخا‬
‫د ليرَ ان كو كوردستانة‪.‬‬
‫وى دةمى ذى شيَخ مةمحوودى ثايةكا بةرز هةبوو دنا كورداندا ‪،‬‬
‫اليى نيشتمان ثةروةريظة ‪ ،‬كو وى دظيا‬
‫اليى ئايينى ظة ‪ ،‬ض َ‬
‫ض ذ َ‬
‫يى شةثرزة‬
‫كوردستان يا سةربةخوَبيت ‪ ،‬شيَخ مةمحوود دظى دةميدا َ‬
‫و ئالَوز بوو ‪ ،‬وى ب باشى زانى كو ئينطليزان ئاطةهدار بكةت كو ئة‬

‫‪231‬‬
‫نوينةرى‬
‫َ‬ ‫هندى نامةك ب َو‬
‫وةالتى كوردانة دظيَت ب َو كوردان مبينيت‪،‬ذ بةر َ‬
‫َ‬ ‫ئاخة‬
‫ئينطليزى هنارت كو ل بةغدابوو ‪ ،‬دناما خوَدا طوتبوو‪:‬‬
‫ب سةدةهان سالَة ئة ئاخة مةلَ َ‬
‫بةندى كوردانة و هيظيدارين كو هوين‬
‫مافى‬
‫مافى مة بدةنةمة و ‪ ،‬وى مافى نةدة نةمة كو ثاشى بضةكى ئةم داخوازا َ‬
‫َ‬
‫مافى‬
‫دى َ‬ ‫دظى ضةنديَدا كرى طوت ئةم َ‬
‫خ َو بكةين‪ .‬ثشتى ئينطليزان هزر َ‬
‫نوينةرى ئينطليزى ( ميَجةر نوئيَل )‬
‫َ‬ ‫ثةميانى‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫دةينى‪ ،‬ثاشى لسةر َ‬
‫َ‬ ‫كوردان‬
‫دةرطةهى‬
‫َ‬ ‫سولةميانيى ‪ ،‬ب َو روَذا ثاشرت لبةر‬
‫َ‬ ‫بى ى ئالوَزى و ئاستةنط طةهشتة‬
‫َ‬
‫سولةميانيى ) ل ثيَش ضاظينَ هزاران ئاكنجيينَ باذ َيرِى ضوو سةر‬
‫َ‬ ‫( سةرايا‬
‫يى‬
‫حاكمى طشتى َ‬
‫َ‬ ‫مريى بةريتانيا‬
‫بناظى َ‬
‫كورسيةكى هةر زوو طوت ‪َ (( :‬‬
‫َ‬
‫طرتنى رِزطار‬
‫َ‬ ‫َخسرييى و‬
‫َ‬ ‫يى ذ ئي‬
‫عرياقى ئةم هةوة ئاطةهداردكةين كو هوين َ‬
‫َ‬
‫حاكمدارى‬
‫َ‬ ‫بووين ‪ ،‬ئيَدى هوين دسةربةست و ئازادن ‪ ،‬شيَخ مةمحوود‬
‫كوردستانى ية ))‬
‫َ‬
‫ىل طةش بوو ‪،‬‬
‫ىل كورد وةكى طو َ‬
‫ظى مزطينيا خوَش ‪ ،‬طة َ‬
‫ب كةيف خوشيا َ‬
‫ىل هزار خمابن!‬
‫قوربانيى بووية ثارضةيةك ذ بةهشتا بةرين َ‬
‫َ‬ ‫َرى هةملةت و‬
‫باذي َ‬
‫ىل خ َو‬
‫ئة خوَشى و شادية طةلةك ظةنةكيشا !! ضونكى ئينطليزان ذ نيظا د َ‬
‫بنةجهكرنى ئة ئاخفتنة‬
‫َ‬ ‫مافى كوردان نةبوو ‪ .‬بةلكى بو خ َو‬
‫باوةرى ب َ‬
‫طوت بوو !! بظى رِةنطى ب تةمامةتى ذ ئاخفتنينَ خو ليَظةبوو ‪ ،‬دةست دا‬
‫كوردستانى و دوور ئيَخستنا هندةك‬
‫َ‬ ‫ب ئينانا بيانيان ذ دةرظة ب َو نا ئاخا‬
‫كوردستانى روَذ ب روَذ ئالوَز تر د بوو ‪،‬‬
‫َ‬ ‫بارى‬
‫كوردان ‪ ،‬ئها بظى رِةنطى َ‬

‫‪232‬‬
‫ىل نةدما ‪ ،‬شييان و ووزةيا وى‬‫ِادى ش َيًخى ئاطةه َ‬
‫وى ر َ‬ ‫هةتا طةهشتية َ‬
‫كاودانى وةلاَ تى بظى شيَوةى رِابطريت ‪ ،‬ئةظجا نامةكا توندوتيذ‬
‫َ‬ ‫نةمان كو‬
‫ذى‬
‫عرياقى هنارت و داخوازا جبهئينانا ثةميانا وى َ‬
‫َ‬ ‫يى‬
‫دادوةرى طشتى َ‬
‫َ‬ ‫بو‬
‫بى مفا بوو ‪ ،‬ضونكى‬
‫كر ‪ ،‬كوسةربةخوَيا كوردانة ‪ ،‬ئة داخوازيية ذى يا َ‬
‫دايى ‪ ،‬ظيَجا شيَخى‬
‫َزى ثةشيَمان ببوون ئةوا وان َ‬
‫وى سو َ‬
‫ئينطليز ب تةمامى ذ َ‬
‫كوردستانى‪،‬‬
‫َ‬ ‫ئامادةكرنى ذ ب َو دةرئيَخستنا بيانيان ذ ئاخا‬
‫َ‬ ‫دةست دا خ َو‬
‫ئاطرى شةرِى هةلبوو ‪ ،‬سيار و ثةيادةيَن كوردان وةكى ثلَنطان ذ‬ ‫َ‬ ‫ئيدى‬
‫هةمى اليةكيظة هيرَ ش دبرنة سةر سةنطةر و ضةثةريَن دوذمنى ‪ ،‬ب رِاستى‬
‫كريارةكا وةسا وان ئةجنامدا كو ض دةما نةهيَتةكرن ‪ ،‬تاسلوجة ببوو طورِستانا‬
‫سوثايى كوردان ل‬
‫َ‬ ‫ظى سةركةفتنا مةزن‬
‫يى ئينطليز ‪ ،‬ثشتى َ‬
‫سوثايى ليَظى َ‬
‫َ‬
‫كةركووكى ضوون ‪ ،‬ل‬
‫َ‬ ‫كوردستانى بةرةف‬
‫َ‬ ‫حوكمدارى‬
‫َ‬ ‫ذيَر سةركردايةتيا‬
‫بارةطايى خ َو دانا ‪ ،‬هةر وةسا ئينطليزان ذى هيَزةكا مةزن‬
‫َ‬ ‫دةربةندى بازيان‬
‫َ‬
‫كةركووكى ئينا ‪ ،‬ثاشى ئة هيَزة بةرةف بازيان لظى ‪.‬‬
‫َ‬ ‫موسلى ب َو‬
‫َ‬ ‫ذ‬
‫َدى سوثاى ئينطليزى ذ ضةند اليةكا‬
‫بظى رةنطى ددةمةكيدا دطةل بةيانا سثي َ‬
‫ضةكى كوذةك‬
‫َ‬ ‫ظة هيرَ ش برنة سةر شةركةريَن دليرَ يَن كوردان ب طرانرتين‬
‫ل ئةردو ئةمسانان ‪.‬‬
‫ِةكى مةردانة‬
‫سوثايى كوردان ذى وةكى شيرَ ان بةرهنطارى وان بوون و شةر َ‬
‫َ‬
‫سوثايى كوردان دةست بدةنة‬
‫َ‬ ‫َشيى يينَ‬
‫ىل هاتى ر يَز يَن ثي َ‬
‫كر هةتا وة َ‬

‫‪233‬‬
‫خةجنةران و هيرَ ش دكرنة سةر دوذمنى و بنا كةتن ‪ ،‬ئيدى هةر ئةو بوو‬
‫بى ويَنة شيَخ‬
‫ِةكى دذوار و َ‬
‫كو كةس ب زيندى نةظةطرِيان ‪ ،‬ثشتى شةر َ‬
‫سوثايى كوردان شكةست‬
‫َ‬ ‫ِى دذوار‬
‫ئةجنامى ظى شةر َ‬
‫َ‬ ‫مةمحوود بريندار بوو ‪ ،‬ذ‬
‫بى بها شيَخ‬
‫كوردةكى َ‬
‫َ‬ ‫و دوذمن هاتة نا بارةطايينَ واندا ب دةسنيشانا‬
‫ب بريندارى ل بن بةرةكى نيشا ئينطليزان دا ‪ ،‬ب ئيَخسريى برة بةغدا و‬
‫شة ِر ب دوماهى هات ‪ ،‬ئةو بةر ببوو ضةثةرةك بو ثاراستنا شيَخ مةمحوودى د‬
‫ناظى وى بةرى كرة ( بةردة قارةمان ) ‪ ،‬ئة بةرة دكةظيتة‬
‫دةمى شة ِريَدا و َ‬
‫َ‬
‫زارى هةر نيشتمان‬
‫ناظى ظى بةرى بةالظةبوو ‪ ،‬ل سةر َ‬
‫دةربةندى ‪ ،‬باشى َ‬
‫َ‬ ‫ذيَريا‬
‫ثةروةرةكى كورد و ناظى وى ب ثريوزى لنا الثة ِريَن ميَذوويا ب خوين‬
‫َ‬
‫هيظيى ية كو‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫بةرى ناظربيذى هةر ب َ‬
‫ىل كورد هاتة توَماركرن ‪َ ،‬‬
‫يا طة َ‬
‫ثةسةنديى ذ رِةه و رِيشاالن ذ نا‬
‫َ‬ ‫َشيى و نا‬
‫بةرةكيى و خ َو فرو َ‬
‫َ‬ ‫َظى دوو‬
‫تو َ‬
‫كوردان بهيَتة هةلكيَشان‪ ،‬هةر وةسا هاتييةطوتن‪ :‬ض جاران ثشتا خ َو ب‬
‫بيانيان رِاستنةكةن ‪.‬‬

‫‪234‬‬
‫دهوَك‬
‫دهوَك د ديروَكيَدا ‪-:‬‬
‫بى طومانة كو دهوَك ذ باذيَرين كةظنينَ كوردستانا عرياقيَية ‪ ،‬ثروَفيسوَر‬
‫َ‬
‫بناظى ( ئةديان ) نا و دةنطينَ‬
‫دةمى ئاشوورياندا دهوَك َ‬
‫( فوَر ) دبيَذيت ‪ :‬ل َ‬
‫هةريا دميوزا ئاشوورى كو نيَزيكى‬
‫ثايتةختى مَ‬
‫َ‬ ‫وى بةالظة بووية ‪ ،‬ضونكى‬
‫َ‬
‫جهةكى طرنط و ب بها بوو‬
‫َ‬ ‫( بيت داكان ) بوو ‪ ،‬طومان تيَدانينة دهوَك‬
‫سى دةربةندا ضيايى بوو ‪ ( ،‬دةربةندا‬
‫سةرى ريَكا َ‬
‫َ‬ ‫لنك ئاشووريان ‪ ،‬ضونكى‬
‫ِى و دةربةندا دةرطةال شيَخان ) ‪ ،‬هةمى هاتو‬ ‫َكى و دةربةندا قةشةفر َ‬
‫دهو َ‬
‫سى دةربةندا‬
‫تى حسييان دظان َ‬‫ضوويَني ئاشووريا دطةل دةولةتا ئورتوو ولاَ َ‬
‫دى ب‬
‫ىل َ‬
‫كوردستانى ية ‪ ،‬بة َ‬
‫َ‬ ‫دا بوو ‪ ،‬لةورا دهوَك ئيَك ذ باذيَريَن كةظنينَ‬
‫ض هيَتةزانني كو كةظنة باذيَرة ؟ ب ثةيكةر و ويَنةيينَ دا تراشيينَ شكةفتينَ‬
‫وى ‪ ،‬دطةل وان ط َو ِريَن كةظن يينَ هةتا نوكة دظان شكةفتاندا‬
‫دةوروثشتينَ َ‬
‫ضةندى ذى دةظةرةكا طرنطا مرينشينا داسنيَني ذيَرى بوو‪،‬‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫ماينة ‪ ،‬ذ بلى َ‬
‫ئةو مرينشينا بةرى سالاَ ( ‪ ) 961‬ى زايينى هاتية دامةزراندن هةتا سالاَ‬
‫( ‪ ) 1236‬ى زايينى ذ كار و دةستهةالتدار و فةرمانرِةوا بوو ‪،‬مرينشينا‬
‫وى هاتة‬
‫جهى َ‬
‫بى هيَز و هةذار بوو ‪ ،‬مرينشينا شيَخان ل َ‬
‫داسنيان كو يا َ‬
‫دةمةكى كيَم بووية ثارضةيةك ذ مرينشينا بةهدينان‪،‬‬
‫َ‬ ‫ىل ثشتى‬
‫دامةزراندن ‪ ،‬بة َ‬
‫كو هةتا سالاَ ‪ ) 1843‬ى زايينى دةسهةلاَ تدارى ل مَ‬
‫هةريا بةهدينان دكر ‪،‬‬
‫َكنظيسى ب نا و دةنط ( هارمتان ) دبيَذيت ‪- :‬‬
‫َ‬ ‫ديرو‬
‫جهى فةرمانرِةوايا ( تاسيوس بيزاسيوس ) دا‬
‫ل دةم و َ‬

‫‪235‬‬
‫بناظى ( جا هوَك ) هاتية ناظكرن ‪ ،‬ضونكى هةتا نوكة ل شكةفتا‬ ‫دهوَك َ‬
‫ِكى ) ثةيكةر و‬ ‫طوندى ( طةظةر َ‬ ‫َ‬ ‫ضيايى شندوَخا بةرامبةرى‬‫َ‬ ‫هةالمةتان ل‬
‫روويى ضيايظة ماية ‪ ،‬ويَنةيةك ذ ويَنةيينَ‬ ‫َ‬ ‫بةرى هةلكوالى ب‬ ‫َنةيى َ‬ ‫وي َ‬
‫ثاشايى ئاشوورى ( ئةرد نةريَرى ) ية ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َنةيى‬
‫شكةفتى وي َ‬
‫َ‬ ‫هةلكوالى يينَ‬
‫كوردى بنا و دةنط ( حوسينَ حوزنى موكريانى ) دبيَذيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫نظيسى‬
‫َ‬ ‫ديروَك‬
‫مريى نيظ‬ ‫ئةطةرى نا ليَنانا باذيَرى ب ( دهوَك ) ئةوة ‪ ،‬كو ثاشاى يان َ‬ ‫َ‬
‫تشتى ذ‬
‫ناظى وى ( ئاخ شند َو ) بووية ‪ ،‬هةر َ‬ ‫ضوارى زايينيدا ‪ ،‬كو َ‬ ‫َ‬ ‫سةدى‬
‫َ‬
‫َرى ئانكو ( دهوَك ) َى‬ ‫ضاندنى هاتبا وي َ‬
‫َ‬ ‫يى‬
‫بةرهةمى دى َ‬
‫َ‬ ‫دةخل و دانى يان‬
‫ىل هارمتان دبيَذيت ‪:‬‬ ‫ذي رِاكةن ‪ ،‬بة َ‬
‫دوو مستا ذ وى متاى دا َ‬
‫لظى‬
‫دووى زايينى ل شندوَخا ‪َ .‬‬ ‫َ‬ ‫( ئاخشند َو ) مرينشني بووية ل سةدةى‬
‫َرى‬
‫مالتايى ) كو نزيك باذي َ‬ ‫َ‬ ‫طوندى (‬
‫َ‬ ‫ثامشايى طرنط و ب بها ل‬
‫َ‬ ‫دوماهيى‬
‫َ‬
‫َكى هاتية دينت ‪.‬‬ ‫دهو َ‬
‫اليى‬
‫َذى سثى ذ َ‬ ‫ضيايى دري َ‬ ‫َ‬ ‫َكى د دوَلَةكيَداية دناظبةرا رِزدا‬‫ِى دهو َ‬ ‫باذير َ‬
‫اليى باشووريظة ‪ ،‬ئة د َولاَ كو باذي َ‬
‫َرى‬ ‫ضيايى شندوَخا ذ َ‬ ‫َ‬ ‫باكووريظة ‪،‬‬
‫َكى تيَدا هاتية دروستكرن ‪ ،‬دوو رِووبار ظى باذيَرى ئاظةدان دكةن ‪:‬‬ ‫دهو َ‬
‫سةرى باذيَرى‬‫َ‬ ‫سةرى ذوورى ئانكو‬ ‫َ‬ ‫ِووبارى دهوَك ) يَية كو ل‬
‫َ‬ ‫َكى ( ر‬
‫يى ئي َ‬‫َ‬
‫ِووبارى هشكة رِوو )‬
‫َ‬ ‫دووى ( ر‬
‫يى َ‬ ‫باشوورى ِروَذ ئاظا دةرباز دبيت ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫بةرةف‬
‫باشوورى ِروَذ ئاظا‬
‫َ‬ ‫َكى ل ذيَريا باذيَرى بةرةف‬ ‫يى ئي َ‬
‫يى بضوو كرتة ذ َ‬ ‫ية كو َ‬
‫َكى ل ِروَذئاظايا د َولىََ ‪.‬‬ ‫ِووبارى دهو َ‬
‫َ‬ ‫دةرباز دبيت و دطةهيتة ر‬
‫دهوَك وةكى نيمضةدورطةية كو كةفتية دناظبةرا هةر دوو رووباراندا‪،‬‬
‫ب ئاظا هةردوو رِووباران باخ وبيستان و رِةز يَن دةوروبةر يَن باذ َيرِى‬

‫‪236‬‬
‫وى بنا و دةنطن‪.‬‬
‫َقيةكى بذارة و رِةز و باخينَ َ‬
‫ثى دهيَنة ئاظدان ‪ ،‬في َ‬
‫َ‬
‫ثى دبةن ‪.‬‬
‫خوشيى َ‬
‫َ‬ ‫وى‬
‫هذمارةكا زوَر ذ ئاكنجيينَ َ‬
‫َديى هاتية قريكرن كو د دهوَكيَدا‬
‫ثشتى ريَكا دناظبةرا موسل و ئامي َ‬
‫دةربازدبيت ‪ .‬دهوَك كةفتية سةر سيرَِيانا بازرطانى دناظبةرا قةزايينَ كوردى‬
‫هندى دهوَك يا بةرةف‬
‫يينَ دةظةرا بةهدينان و موسل و هةظليرَ َى ذى ‪ ،‬ذ بةر َ‬
‫ئاظةدانبوونى دضيت ‪ ،‬نةخامسة طرنطى ثيَدان ب هاظينطةهينَ‬
‫َ‬ ‫ثيَشكةفنت و‬
‫دةظةرا بةهدينان وةكى ( زاويتة ‪ ،‬سياراتيكا ‪ ،‬سةرسنط ‪ ،‬سوَال ‪ ،‬ئةرةدنا‪،‬‬
‫مللةتى كوردى ل‬
‫َ‬ ‫بامةرنى ‪ ) ...‬ثشتى ل سةر داخوازيا بزاظا رزطارخيوازا‬
‫َ‬
‫عرياقى برِيار داى دهوَك ببيتة ثاريَزطةه ‪ ،‬ل ظان‬
‫َ‬ ‫‪ 1969/5/29‬حكومةتا‬
‫مللةتى كورد ل بهارا ساال‬
‫َ‬ ‫دوماهيى ب تايبةت ثشتى سةرهةلدانا‬
‫َ‬ ‫سالينَ‬
‫َكى ئاظةدانيةكا مةزن ذ هةمى اليان ظة خبوَظة ديتية و‬
‫ِى دهو َ‬
‫‪ 1991‬ز باذ َير َ‬
‫دى بيتة دةظةرةكا بازرطانى و زانست و‬
‫ثاشة ِروَذةكا رووناك هةية ‪ ،‬ضونكو َ‬
‫يى ل بةهدينان ‪.‬‬
‫ثيَشةسازى َ‬

‫‪237‬‬
‫ئافرةتا كورد‬
‫ئافرةتى ثايةكا بلندا جظاكى هةية ‪ ،‬نةخامسة‬
‫َ‬ ‫دميَذوويا ذيانا كوردةواريدا‬
‫دى بينني ‪:‬‬
‫ئةطةر سةحكةينة كرياريَن ب هيَزو بلنديَن ئافرةتا كورد َ‬
‫وى خوشة ‪ ،‬لةوا يا هةظثشكة دطةل‬ ‫وى زوَر ب ميرَ و َ‬
‫مال و زا ِر َوكينَ َ‬ ‫ىل َ‬
‫دَ‬
‫ضةندى بوَمة دةردكةظيت كو ذنينَ‬
‫َ‬ ‫بظى‬ ‫زةلاَ َ‬
‫مى خ َو دخوَشى و تةنطاظياندا ‪َ ،‬‬
‫ِادةيةكى دةست رةنطينن ل مال و ثةروةردةكرنا زا ِروَكان و‬
‫َ‬ ‫كورد هةتا ض ر‬
‫وى‬
‫مى َ‬‫دةمى زةلاَ َ‬
‫هاريكاريكرنا هةظسى ‪ ،‬كا ضةوا خزمةتا ميَظانان دكةت ‪َ ،‬‬
‫كارى‬
‫بظى ذى رازى نابن ‪ ،‬بةلكى يا مذيلى َ‬
‫ل مال نةبيت ‪ ،‬طةلةك جاران َ‬
‫ضنينى و دروست كرنا ماست و ثةنري و ذاذى و دةوى و نيظشكى‬
‫َ‬ ‫رِسنت و‬
‫مبلى‬
‫اليةكى ديظة مل َ‬
‫َ‬ ‫َشتنى ‪ ،‬ذ‬
‫َزانى و بو فرو َ‬‫مفايى خي َ‬
‫َ‬ ‫و فرى ية ‪ ،‬بو‬
‫ضنينى) يان‬
‫َ‬ ‫زةلاَ َ‬
‫مى خ َو ل ضيا ‪ ،‬بو ديظ طورِيانا (كةزوان و بةرِوو ‪ ،‬مازى‬
‫ئاظدانى ية‪،‬‬
‫َ‬ ‫ضاندنى و رِةز و باخ و‬
‫َ‬ ‫ئاظى و تووتن‬
‫باركرنى و بةر َ‬
‫َ‬ ‫ذى مذيلى‬
‫و خودانكرنا تةرش و كةوالىَ ية و ‪ ،‬داربرِين و كرِين و فرو َ‬
‫َشتنى ل طةل‬
‫وى ل كارطةه و زةظيان دكةت ‪ ،‬ئةوا هةذى‬ ‫زةلاَ َ‬
‫مى خ َو ‪ ،‬و هاريكاريا َ‬
‫خودى ثيَداية ‪ ،‬بيَى‬
‫َ‬ ‫طوتنى لظيرَ ة جوانيا ئافرةتا كوردة ‪ ،‬كو جوانية كة‬
‫َ‬
‫سيمايى وان دسوور و سثى‬
‫َ‬ ‫خةمالندن و نيشان و نةخش و نيطارة ‪ ،‬سةر و‬
‫يى‬
‫ثرضى وان َ‬
‫دةمى دبينى دهةستى سظك و خوين شرينن ‪َ ،‬‬
‫و طةمن رةنطن ‪َ ،‬‬
‫ذيانى سيارى دةواران دبن و ‪ ،‬لنا‬
‫َ‬ ‫رِةشة يان ز َيرِينة ‪ ،‬ذ بو ثيَدظى يا‬
‫ميرَ ط و ضيمةن و دارستانان دطة ِر يينَ ‪ ،‬لةورا سيارضاك و تظةنط‬
‫ِةشبةلةكى دكةن ‪ ،‬و‬
‫َ‬ ‫خ َو شن ‪ ،‬د خوشياندا داوةت و شةهيانا و ر‬

‫‪238‬‬
‫دبارى شوكرنيَدا ‪ ،‬دلدارى‬
‫سةربةخوَيةكا تةمام هةية ‪ ،‬ل هندةك جها نةبيت ‪َ ،‬‬
‫ثى بكةن و د دةهمةن ثاقذن ‪ ،‬دظى‬
‫هندى داشوو َ‬
‫و ئةظينيةكا ثاقذ دزانن ‪ ،‬بو َ‬
‫باريدا ئيَك ذ نظيسةريَن بيانى كو ( جانرتة ) دبيَذيت ‪ :‬دةهمةن ثيسى دنا‬
‫كوضةريَن كورد دا نينة ‪ ،‬بةلكو كيَم جارا ئة رةوشتة دهيَتة دينت ‪.‬‬
‫هةر وةسا ( ميجةر سوَن) و ( ميستةر ريج ) كو هةر دوو روَذهةالتناسينَ‬
‫نةتةوى كورد ئيَكةم نةتةوةية ل روَذهةالتى‬
‫َ‬ ‫ئينطليزن دظى باريدا دبيَذن ‪( :‬‬
‫كو دةهمةن ثاقذيا ئافرةتا خ َو ثاراستيية ) ‪.‬‬
‫ل طةلةك دةماذى ئافرةتا كورد ب زيرةكى و هيَز و شيان ديار كريية ‪.‬‬
‫ضاكيى‬
‫َ‬ ‫خودى نياسني و‬
‫َ‬ ‫وى ‪ ،‬ذ بو‬
‫دةستى َ‬
‫َ‬ ‫ريَظةبةرى و دةستهةالتدارى داية‬
‫ِيى ذ زةلاَ مى يا‬‫هونةرمةنديى و دل تةر َ‬
‫َ‬ ‫زانينى و‬
‫َ‬ ‫ثةروةريى و‬
‫َ‬ ‫و نيشتمان‬
‫كيَمرت نةبوو ‪ ،‬ب َو منوونة وةكى ( خاتوون خانزاد ‪ -‬مريا سوَران ) كو شاذنةكا‬
‫ئازا و جبةرط بوو د شةرِاندا ‪ .‬يا زانا و جواميرَ و دادثةروةر بوو ‪ ،‬هةردةم‬
‫خةبات كريية ذ بو ئاظةدانكرنا وةلاَ تى ‪ ،‬ذ ظةكرنا طةلةك قوتاخبانا و مزطةفت‬
‫ِيى نةداية دوذمنى ‪،‬‬ ‫دةستيى و سةرشوور َ‬
‫َ‬ ‫و نةخوَشخانان ‪ ،‬ض جارا ريَكا بن‬
‫ىل ( قةدةم خيرَ ) و ( قةرة فامت ) ‪ ،‬دوو منوونينَ خةباتكةريَن ئافرةتينَ زيرةك‬
‫بة َ‬
‫و ضا نةترس و بنا و دةنطينَ كوردستانا ذوورى و كوردستانا روَذهةالت‬
‫بوون ‪.‬‬
‫هةروةسا ( حةثسة خانا نةقيب ) سةركردةيا رِاستةقينة يا هةمى ئافرةتينَ‬
‫اليى جظاكيظة و ‪ ،‬ذ باشى و كورد ثةروةرى و مروَظايةتييَدا‪،‬‬
‫سولةميانيى بوو ذ َ‬
‫َ‬
‫وى وةرطرتينة و ثرسيار‬ ‫طةلةك سةروَك و زةالمينَ ناظدار رِاو بو ضوونينَ َ‬
‫نةتةوةيى كورد‬
‫َ‬ ‫ذى كرينة ‪ ،‬ل سالاَ ( ‪) 1930‬ز نامةك دةربارةى َ‬
‫مافى‬
‫ظى سـاليَدا ذى ( كــؤمةلاَ ذنان ) ل‬‫جظاكى طةالن ) هنارتية و هـةر د َ‬
‫َ‬ ‫ب َو (‬

‫‪239‬‬
‫َطةهشتنى و كاروباريَن‬
‫َ‬ ‫خواندنى و تي‬
‫َ‬ ‫سولةميانيى دامةزراند‪ .‬هةمى ثالَدان ب َو‬
‫َ‬
‫سولةميانيى‬
‫َ‬ ‫ضةندى دهةمى بياظاندا هاندانا ئافرةتينَ‬
‫َ‬ ‫ظى‬
‫كوردايةتيى ‪ ،‬ذ بلى َ‬
‫َ‬
‫دكر ذ بو كرياريَن باش ‪ ،‬وةكى دةست طرتنا يينَ هةوجة و ثيَدظي و هاريكاريا‬
‫رةوشتةكى ثاقذ‬
‫َ‬ ‫َوةكى ريَك و ثيَك ‪،‬‬
‫هةذاران و ريَزطرتنا زانايان ب شي َ‬
‫َرى‬
‫دةمى ضوونا وان ب َو باذي َ‬
‫بلندى ئافرةتينَ كورد نيشا بيانيان ددا ل َ‬
‫َ‬ ‫و‬
‫سولةميانيى ‪.‬‬
‫َ‬
‫هةر ديسان منوونةكا دى يا ئافرةتا رةوشةنبريا كورد ‪:‬‬
‫( رةوشةن بةدرخان ) كو خيَزانا ( جةالدةت بةدرخان ) ة ‪ ،‬بو ثيَشكةفتنا‬
‫كوردايةتيى خةبات كريية ‪.‬‬
‫َ‬ ‫طيانى‬
‫َ‬ ‫ِى كوردى و بةالظةكرنا‬
‫ئةدةب و تور َ‬
‫نهو ذى منوونةكا جوانيا ئافرةتا زانا و زيرةك و سةربلند و نيشتمان ثةروةرا‬
‫كوردة دنا كورديَن ِروَذئاظادا ‪.‬‬
‫هةلطرى‬
‫َ‬ ‫كوردستانى بوون ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ظيَجا ئةظة منوونةيةيينَ رابةريَن دلسوَزيا ئافرةتينَ‬
‫نةتةوةيى بوون ‪ ،‬هةمى بزا و‬
‫َ‬ ‫سةربةستيى و رزطاريا قوناغا‬
‫َ‬ ‫ضرايى ريَكا‬
‫َ‬
‫فةرى ل‬
‫ئةركى َ‬
‫َ‬ ‫كوردستانى ئةو بوو ‪ :‬كو‬
‫َ‬ ‫خةباتا وان بو ئافرةتينَ ئةظرو يينَ‬
‫خوطوريكرنى ‪ ،‬مل‬
‫َ‬ ‫َزيى و‬
‫ئازايةتيى و دلسو َ‬
‫َ‬ ‫ِى‬
‫سةرملينَ وان ‪ ،‬و ب وى ثةر َ‬
‫خةباتى بكةن ‪ ،‬ذ ب َو ب‬
‫َ‬ ‫ملى برايينَ خويينَ خةباتكةر و زاناو رةوشةنبري‬
‫ب َ‬
‫دى شيينَ بيَذين‬
‫جارى َ‬
‫وى َ‬‫كوردستانى ‪َ ،‬‬
‫َ‬ ‫دةستظةئينانا مافينَ رةوايينَ كورد و‬
‫جهى شانازى و سةربلنديا مللةتينة و ثةروةردكاريَن ئاظا‬
‫هوين ب رِاستى َ‬
‫بايى فيَنك و ئاخا جوانا ث ِر بةرهةما كوردستانيَنة ‪.‬‬
‫زةالل و َ‬

‫‪240‬‬
‫ميديا‬

‫ميديا كوردى ب طشتى وتيَلةفزيونينَ ئامسانى ب تايبةتى كاريطةريةكا‬


‫بنةرِةتى ل سةر زمان و ناسنامةيا كوردى د دانن ‪ .‬كةنالينَ تيَلةفزيونى يينَ‬
‫دةستى دةولةتا نةتةوةيدا بوون و‬
‫َ‬ ‫تنى د‬
‫ئامسانى هةتا (‪ )20‬سالاَ ن بةرى نوكة َ‬
‫راطةهاندنى‬
‫َ‬ ‫كةنالةكى‬
‫َ‬ ‫خودانى‬
‫َ‬ ‫د خةونا هيض كوردةكيدا نةبوو كو كورد بيتة‬
‫ىل ئةظرؤ تيَلةفزيونينَ كوردى راستيةكن ل كوردستان وجيهانيَدا‬
‫يى سةربةخؤ‪َ ,‬‬
‫َ‬
‫سةردةمى‬
‫َ‬ ‫رؤلـى تيَلةفزيونا نةتةوةيى يان دةولةتى بو كوردان دطيرَِن ‪.‬‬
‫وهةمان َ‬
‫سةردةمةكى طةهشتنا كوردانة ب‬
‫َ‬ ‫دبياظى ميدياييَدا بو كوردان وةك‬
‫َ‬ ‫نوكة‬
‫جيهانبوونى بهيَتة نياسني ئيَك ذ ئةجنامينَ ثروسيَسا‬
‫َ‬ ‫سةردةمةكى ب‬
‫َ‬ ‫ئامسانى د‬
‫ميديا جيهانبوون ذى ئةو بووية كو ب ريَكا تيَلةفزيونينَ ئامسانى ‪ ,‬هشياريا‬
‫نةتةوةيى بهيَزتر بيت ‪ ,‬هةر وةسا زمان وناسنةمةيا كوردى ثرت بهيَتة ضةسثاندن‪.‬‬
‫َكى ‪ ,‬ميد تيظى بوو كول رؤذا (‪ )15‬ى هةيظا طوالنا‬
‫تيَلةفزيونا ئامسانى يا ئي َ‬
‫َوةيةكى‬
‫َ‬ ‫َكى د ميَذوويا كورداندا ب شي‬
‫(‪ )1995‬ل لةندةن بو جارا ئي َ‬
‫وةشانى كر وهةتا رؤذا (‪ )22‬ى هةيظا طوالنا (‪)1999‬‬
‫َ‬ ‫بةردةوام دةست ب‬
‫دووى سالاَ (‪ )1999‬دة‬
‫َ‬ ‫بةردةوام بوو ‪ .‬كوردستان تيظى ل هةيظا كانونا‬
‫ستثيَكر ‪ .‬ل سالاَ (‪ )2000‬ز ولدويظدا كؤمةلَةكا تيَلةفزيونينَ ئامسانى يينَ‬
‫دى يينَ كوردى ‪ ,‬وةك ‪( :‬رؤذ ‪ ,‬زاطرؤس ‪ ,‬كوردسات ‪ ,‬ميزوثؤتاميا ‪,‬‬
‫نةورؤز‪ ,‬طةىل كوردستان كةى ئينَ ئينَ ‪ ,‬نووضة ‪ ,‬ستيرَ ك ‪ )...‬دةست ب‬
‫جهطرتيى ئةكادمييية‬
‫َ‬ ‫هةكى‬
‫جيهانبوونى تيَطة َ‬
‫َ‬ ‫َطةهى ب‬
‫وةشانى كرن ‪ .‬ئةظرو تي َ‬
‫َ‬

‫‪241‬‬
‫مةكى‬
‫ودناظ دةنط وباسينَ سياسى ئابوورى كؤمةلاَ يةتى و كولتوريدا وةك تيرَ َ‬
‫خوارى ‪ ,‬ذ ثاشخانةكا‬
‫َ‬ ‫ناسيارى ذ هةذييَة ‪ ,‬ب جيهانثوون ذ ئامسانى نةهاتية‬
‫َ‬
‫سنورى ئاخ‬
‫َ‬ ‫بةحسى‬
‫َ‬ ‫تنى‬
‫سنورى ب جيهانبوون َ‬ ‫َ‬ ‫دريَذا موديَرن سةرهلداية ‪ .‬ل‬
‫سنورى كؤمةاليةتى وكولتورى‪...‬‬ ‫َ‬ ‫بةحسى‬
‫َ‬ ‫جوطرافى ناهيَتة كرن ‪ ,‬بةلكى‬
‫َ‬ ‫و‬
‫سةردةمى ب‬
‫َ‬ ‫جؤرى سنوريَن‬‫َ‬ ‫ىل تايبةمتةنديةك ‪ ,‬كو هةمى‬ ‫دهيَتة كرن ‪َ .‬‬
‫جيهانبوون نيَزيكى ئيَك دكةت ‪ ,‬ئةوة كو هةمى ثةيوةنديينَ كؤمةاليةتى‬
‫ِاطةهاندنى‬
‫َ‬ ‫يينَ مرؤظى دهيَنة طوهؤرِين ‪ .‬تةكنةلوذى و ئامرييَن ثةيوةندى و ر‬
‫رةكى زؤر مةزن ل سةر الوازكرن يان‬ ‫سةردةمى ب جيهانبوون شوينوا َ‬ ‫َ‬ ‫ل‬
‫نةتةوةيى‬
‫َ‬ ‫هةستى‬
‫َ‬ ‫بةروظاذى موكمكرنا سنوران داناية ‪ .‬بؤمنوونة بهيَزبوونا‬
‫ِاطةهاندنى بهيَزبوو ‪ .‬هةكة هةتا‬
‫َ‬ ‫ميديى وئامرييَن ر‬
‫َ‬ ‫لنك كوردان ب ريَكا‬
‫دووهى بؤ منوونة سنور ريَطر بوو ل ضوونا كتيَب و بةالظةكرنا كوردى‬
‫كوردستانى ‪ ,‬ئةظرو هةمان سنور ب ريَكا‬ ‫َ‬ ‫ذ باشوورى بو رؤذ هةالتا‬
‫كوردستانى بيت‬
‫َ‬ ‫تيَلةفزيونا ئامسانى وئيَنتةرنيَنت هاتينة ذيَربن و كيَشك ثشكا‬
‫جياوازيى ناكةت ‪ ,‬ب ريَكا ئامسانى وئيَنتةرنيَنت د ضاالكيينَ كولتوري‬‫َ‬ ‫‪،‬‬
‫دةمى ضةند رؤذةكان و هةتا‬ ‫يينَ ئيَكدوو وئاطةهدارن ‪ ,‬ئةوى دبوريدا بؤ َ‬
‫ضةند هةيظةكان بؤ بةالظةكرنا دةنط وباسةكى دناظـ كورداندا بيَدظى بوو‬
‫كوردستانى‬
‫َ‬ ‫‪ ,‬ئةظرو هةر ئةو دةنط و باس د ضركةكيَدا ل هةمى جيهينَ‬
‫كوردستانى بةالظة دبيت ‪ .‬تيَلةفزيون وةك ئيَك ذ كةرةستيَـن‬ ‫َ‬ ‫ودةرظةى‬
‫راطةهاندنى ‪ ,‬دشيَت كارةكى بكةت ‪ ,‬كو ميديا زويرت وثرت تيَكةىل ذيانا‬ ‫َ‬
‫ميديايى مرؤظى‬
‫َ‬ ‫كؤمةاليةتيا مرؤظان بنب ‪ ,‬ئةم دشيَني بيَذين ب ِريَكا‬
‫ثةيوةندى دطةل ئيَك دكرن هةر ضةندة ل جه و دةمينَ جياوازدا دذين‬

‫‪242‬‬
‫َشكةفتى‬
‫َ‬ ‫تيَلةفزيون دبيتة خوديكا نةتةوةيى كو ذن و زةلاَ م وثريو الو وثي‬
‫بةرى‬
‫وثاشكةفتى خؤ وناسنامةيا خؤ تيَدا دبينيت ‪ .‬وةك دهيَتة طوتن زمان َ‬
‫زمانى نظيسن و ئاخظنت و زاراظينَ‬
‫تنى َ‬ ‫ناسنامةيى ثيَك دئينيت‪ ،‬مةرةم َ‬
‫َ‬ ‫بنياتى‬
‫َ‬
‫ضظاكى كولتورية كو ب‬
‫َ‬ ‫زمانى كةلتورى يان‬
‫كوردى نينة ‪ ,‬بة لكى مةرةم ئةو َ‬
‫جهى خو دبينيت‪.‬‬
‫بينةرى كورد َ‬
‫َ‬ ‫ِريَكا كاريطةريا تيَلةفزيونينَ كوردى لنك‬

‫زمانى كوردى ‪2012‬‬


‫ساالنةيى َ‬
‫َ‬ ‫كؤنفرانسى‬
‫َ‬ ‫طوظارا‬
‫نةتةوةيك ل ئامسانى سياوةش كؤدةرزى‬

‫رِاظةكرنا ثةيظان‬
‫وى‬
‫رامانا َ‬ ‫ثةيظ‬
‫راطةهاندن‬ ‫ميديا‬
‫بةالظةكر‬ ‫وةشان كر‬
‫زانستى‬ ‫ئةكادميى‬
‫زاراظ‬ ‫تيرَ م‬
‫رةشةنبريى‬ ‫كةلتور‬
‫جظاك‬ ‫كؤمةل‬
‫َ‬

‫‪243‬‬
‫( ثي َِرست )‬

‫الثة ِرة‬ ‫بابةت‬ ‫ذ‬


‫‪5‬‬ ‫ثشكا ِريَزمانىَ‬
‫‪7‬‬ ‫ناظ ذاليىَ ِرةطةزيظة‬ ‫‪-1‬‬

‫‪12‬‬ ‫نيشانيَن تايبةتييَن نيَرو مىَ‬ ‫‪-2‬‬

‫‪20‬‬ ‫ناظىَ نةناسيار و ناظىَ ناسيار‬ ‫‪-3‬‬

‫‪34‬‬ ‫ناظىَ تاك و كوَ ( كت و كوَم )‬ ‫‪-4‬‬

‫‪40‬‬ ‫ناظىَ بضووككرى‬ ‫‪-5‬‬

‫‪43‬‬ ‫‪ - 6‬جهناظىَ كةسي يىَ لكاو (د كرمانجييا ذووريدا)‬


‫‪47‬‬ ‫‪ - 7‬جهناظىَ كةسيَيىَ لكاو (دكرمانجييا خواريَدا) (‪)1‬‬

‫‪51‬‬ ‫‪ - 8‬جهناظىَ كةسيَيىَ لكاو (دكرمانجييا خواريَدا ) (‪)2‬‬


‫‪58‬‬ ‫هةظا َلناظ‬ ‫‪-9‬‬

‫‪60‬‬ ‫هةظا َلناظىَ ضةوايى‬ ‫‪- 10‬‬

‫‪65‬‬ ‫جوَريَن هةظا َلناظىَ ضةوايى‬ ‫‪-11‬‬

‫‪244‬‬
‫( ثي َِرست )‬

‫الثة ِرة‬ ‫بابةت‬ ‫ذ‬


‫‪70‬‬ ‫ثلةييَن هةظا َلناظى ضةوايى‬ ‫‪-12‬‬

‫‪75‬‬ ‫هةظا َلناظىَ نيشانة‬ ‫‪-13‬‬

‫‪82‬‬ ‫جهناظىَ نيشانة‬ ‫‪- 14‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪ - 15‬جوداهيا هةظا َلناظىَ نيشانة و جهناظىَ نيشانة‬


‫‪91‬‬ ‫هةظا َلكار‬ ‫‪- 16‬‬

‫‪93‬‬ ‫جوَريَن هةظا َلكارى‬ ‫‪- 17‬‬

‫‪98‬‬ ‫طريَيا ناظى‬ ‫‪- 18‬‬

‫‪102‬‬ ‫طريَيا هةظا َلناظى‬ ‫‪- 19‬‬

‫‪107‬‬ ‫طريَيا هةظا َلكارى‬ ‫‪- 20‬‬

‫‪112‬‬ ‫كارىَ تيَنةثة ِر و كارىَ تيَثة ِر‬ ‫‪- 21‬‬

‫‪119‬‬ ‫بةركار‬ ‫‪- 22‬‬

‫‪245‬‬
‫( ثي َِرست )‬

‫الثة ِرة‬ ‫بابةت‬ ‫ذ‬


‫‪122‬‬ ‫ثشكا ئةدةبىَ‬
‫‪123‬‬ ‫موفتى ثيَنجوينى‬ ‫‪-23‬‬

‫‪127‬‬ ‫مارف بةرزنجى‬ ‫‪- 24‬‬

‫‪136‬‬ ‫قةدرى جان‬ ‫‪- 25‬‬

‫‪144‬‬ ‫بيَكةس‬ ‫‪-26‬‬

‫‪148‬‬ ‫ئةمين زةكى بةط‬ ‫‪- 27‬‬

‫‪153‬‬ ‫ئةسيرى‬ ‫‪- 28‬‬

‫‪157‬‬ ‫د َلدار‬ ‫‪- 29‬‬

‫‪160‬‬ ‫سا َلح يوسفى‬ ‫‪- 30‬‬

‫‪162‬‬ ‫ثروَفيسوَرىَ كورد د ‪ .‬كاميران بةدرخان‬ ‫‪- 31‬‬

‫‪167‬‬ ‫كاردوَخى‬ ‫‪- 32‬‬

‫‪170‬‬ ‫سادق بةهائةدين‬ ‫‪-33‬‬

‫‪246‬‬
‫( ثي َِرست )‬

‫الثة ِرة‬ ‫بابةت‬ ‫ذ‬


‫‪172‬‬ ‫سوارة ئيلخانى زادة‬ ‫‪-34‬‬

‫‪175‬‬ ‫ئةحمةد دلزار‬ ‫‪-35‬‬

‫‪180‬‬ ‫ثشكا خواندنىَ‬ ‫‪-36‬‬

‫‪181‬‬ ‫شيَخ مةحموودىَ نةمر‬ ‫‪-37‬‬

‫‪188‬‬ ‫هةردةم ب ذيانى ثيَبكةنة‬ ‫‪- 38‬‬

‫‪192‬‬ ‫زانست تشتىَ سةير ظةدبينيت‬ ‫‪- 39‬‬

‫‪197‬‬ ‫موَسيقا‬ ‫‪- 40‬‬

‫‪200‬‬ ‫دىَ ضةواخوينى و دىَ ض خوينى ؟‬ ‫‪- 41‬‬

‫‪204‬‬ ‫شكةفتا شانةدةر‬ ‫‪- 42‬‬

‫‪207‬‬ ‫ئةديسوَن‬ ‫‪- 43‬‬

‫‪210‬‬ ‫ئيَكىَ ئةيارىَ‬ ‫‪-44‬‬

‫‪247‬‬
‫( ثي َِرست )‬

‫الثة ِرة‬ ‫بابةت‬ ‫ذ‬


‫‪216‬‬ ‫هةلةبجةيا شةهيد‬ ‫‪-45‬‬

‫‪221‬‬ ‫شوَ ِرةشا مةزنا ئةيلوال ‪ 1961‬ز‬ ‫‪-46‬‬

‫‪224‬‬ ‫خيَزانةكا ئاوارة‬ ‫‪- 47‬‬

‫‪231‬‬ ‫بةردة قارةمان‬ ‫‪- 48‬‬

‫‪235‬‬ ‫دهوَك‬ ‫‪-49‬‬

‫‪238‬‬ ‫ئافرةتا كورد‬ ‫‪- 50‬‬

‫‪242‬‬ ‫ميديا‬ ‫‪- 51‬‬

‫‪248‬‬

You might also like