I /-^ __ /- \ii-:?

: ',/
t
, UMVERSITETI I PRISI{TINI]S
FAKULTETI I NDE,RTiMTARISE DI{E ARKITEKTURE,S

Mr. Zekirija IDRIZI

MEKANIKAE
FLUIDEVE

Pr:ishtine 2003

www.e-Libraria.com
-1
lt- : :'. -=::-.

M EI<.i{NIKA E FLUIgE\/E

HYRJE

Mekanika e fluideve Paraqet pjes€ td fizikds e cila meret

me studimin e lbrgieve dhe gazrave n€ lEvizje dhe qet€si'
Materja paraqitet nE dy gjendje agregatike edhe at€ n€
gjendje t€ ngurtd dhe fluide. Kuptimi fluid, paraqet em€rtim
tE p€rgjithsh€m p6r lEngiet dtte gaztal td cilat p6r nga aspekti
i mekanik6s sE fluideve dhe hidrauliok€s kan6 veti t€
ngjajshme mekanike. L6ngjet dhe gazrat dallojn6 p€r nga
gjendjet e ndryshme agregatike dhe p€r nga densiteti (psh:
densiteti i ujit €sht6 p€raf€rsisht 850 her6 mE e madhe se
densiteti i ajri$. Nisur nga kjo, Sazrat karakterzohen me
ndrydhshm6ri (shtypshmeri) m€ t€ madhe se l€ngjet. Pa mar6
parasysh dallimet e m6dha nga aspekti i ndrydhshmEris6,
l€ngjet dhe gazrat kan€ nj€ num€r tE madh vetish tE
p€rbashk€ta dhe mu pdr atd kan6 edhe em€r t€ p€rbashkEt
fluid6.
Mekanika e fluideve dshte ni€ nga shkencat m€ t€ vjetra
q€ €sht€ mard njeriu. Historia e zhvillimit t€ mekanik€s s€
fluideve si shkencE fillon 4000-5000 vjet para eres son€.
Zbulimet arkeologjike n€ Siri, EglyPt,Babilon, Kin€, IndL
Rom6, Greqin€ e vjet6r, Azind e mesme, etj, kan6 teguar se nd
kEto vende kan6 ekzistuar sisteme shum6 t€ nd€rlikuara sig
jan€ nddrtimet e: kanaleve ujitdse, penddv€ dhe pritave td
m€dha uj6sjellsave, etj. NE Holand€n e sotme kand filluar td
nddrtohen pritsa mbrojt€se nga deti 2000 vjet para ertis s€ re.
Kdto vepra td nddrtuara mijdra vjet mE par€, t€ njd
niveli td lartd teknik tregojnd iindjen e hidraulik6s si shkencd
q€ n€ koh€rat m€ td iashta. Mjerisht, td dhdnat tjera pos
zbulimeve arkeologjike qd e faktojnii ekzistenc€n e saj si
shkencd qd nga ato kohdra nuk ka.

www.e-Libraria.com
 e ndryshme tw
N.7.3.3.Rrjedhja me ngarkesat
Fq.135
niveleve. " " "
nw sistemet nwn shtypie" Fq.l37
IV.8. Lwvizja e qwndrueshme Fq.139 .r
e niw gypwzimi tw ttrieshtw""
W.S.f ' Llogaritia hidraulike
Fq.1t10
IV.8.2. Lidhia nw seri e gypwzimit""""""":"
Fq.141
W.i-a. f*6*i i niw piese trn' prurjes giatw njw gypnmi""
e prurjet':""""""""' Fq.141
IV.8.a. Shpwmdaria e njwtsajtshme
prurja transite"""""""""" tq.a42
W.t.S. e-4u e niwtrajtshme dhe
Fq.1tl3
IV.8.6. Lidhja paralele e gypwzimit"
tw pruries' Fq.144
IV.8.7. Funksioni i rezervoarit
" " "' Fq.146
IV.8.8. Llogaritia e njetit tw uiwsiellwsit' " " " " " " " " "
me ndihmwn e PomPave' Fq.148
W.8.9.Uogaritja e ngdties sw ujit

www.e-Libraria.com
 III.2.2 Metoda e Ojlerit........ Fq.54
- III.3. Ekuacioni i kontinuitetit
- vazhdimwsisw................. Fq.S6
IIII. Lwvizja dhe deformimi i grimcws sw fluidit gjatw lwvizjes.'. Fq.60
IILS. Funksioni i njedhjes.. r Fq.68

TIl.6. Lwvila shtjellore'...'.. Eq.71

- In.7.Cirkulacioni'. Eq.7a
Itr.8. Lwvizla Potenciale'...' Fq.77

IV.HIDRODINAMIKA Fq.83
IV.l.Ekuacionet e pwrgjithshme diferenciale pwr lwviz e truP. id' Fq.83
fV.2.Ekuac. i Bemulit pwr lwvizj. E qwndrueshm. tw fluidit ideal"' Fq.88
'IV.3.Ekuacioni i Bemulit pwr lwngun real... '.. '..... '. Fq.90
IV.4.Ekuacioni themelor i lwvizjes uniforme" " " Fq.93
fv.s.Re$in{ e lwvizjes....'. Fq.95
( ru.S./.Humblet nw regjimin laminar" " " " Fq.99
\,--l
i\li.Z.Vetiw e regjimit turbulent dhe hmbjet nw regjimin
turbulent'.. Fq.l03
IV.6. Rezistenca Hidraulike..... Fq.113
IV.6.1. Humbjet lokale.'...... Fq.113
IV.6.1.1. Humbjet nw zgjerimin e menjwhershwm" Fq.114
IV.6.1.2. Humbjet nw ngushtimin e menjwhersh"" Eq,.ll7
ry.6.1.3. Humbjet nw hyde"""""""" Fq.120
IV.6'1.4. Humbjet nw gypin thithws"""""' Fq.l21
IV.6.1.5. Humbjet locale te diaft agmat" " " " " " " "' Fq.121
8q,.122
IV.7. Rrjedhat nwpwr wima dhe hundwza
IV.7.1. Rriedhja nwPwr wimat e vogla"""""""' 8q,.1?2
IV.7.1. Rrjedhj' nwPwr wim' tw vogl' me mure tw
Fq.121
Prehta"""""'
IV.7.2. Rrjedhja nwPwr vrimat e mbytura""""""""' Fq.123
IV.7.3.Rriedhia nwPwr vrimat e mwdha"""""""' Fq.125
\ 8q.127
IV.7.2. fi-lrndzat.....'...... """" "
hidraulike pwr hundza tw
-Xlv.z.zlLlogritja
jashtme jot w mbytura.'.' Fq.l27
Llogaritia hidraulike pwr hundzat e
V.7.2.2,. '
mbvtura Fq.129
Fq.131
IV.7.2.3. Hr'rndzat e mbrendshme
tw
- lV .7 .3. Rrjedhja nrv enrvt prizmatike me presion
Fq.131
NdrYdhshrvm
IV .7.3.1'Rriedhia me shtypje
tw ndryshueshme
dhe prurie konstante'' "' " " "- " " Fq.131

IV.7.3.2.R4e;hia pwr rastin

kur mundgon
furnizimi konstant - gjetia e kohws Fq.134

www.e-Libraria.com
 PERMBAJTJA

Fq.1 ._
l.Hyrie.... Fq.5
l.karatcteristikat f izike tw fl uideve""" """""'
Fq.5
L1. Madhwsitw themelore matwse"""""""'
Fq.7
12. Vetitw fizike tw lwngjeve " " " " " " " ""':"" ":.:'
1.2'1.Fluidi i paniwrprerw' homogjendhe
izotrop """" ""' Eq.7
Eq-7
I.2.2.Densiteti,nuidiindrydhshwmdheipandrydhshwm
F+8
I.2.3.Pesha vwllimore" "'
Fq.9
L2.4.Ndrydhshrnwda
Fq.10
Fq.10
Fq.11
Fq.13
Fq.14
Fq.18
Eq22
II.3.1. Fluidi i pandrydhshwm""""""""""'
jq22
II.3.2.Shtypja absolute' shtypia relative"""""' 8q.24
II.3.3' Fluidi i ndrydhshwm Fq24
Fq.26
-IL4. Matfa e shtYPjes"""'
atmosferike"""' Fq25
Il.4.l.Instrumentet Pwr magen e shtypjes
relative'"""""" Eqflt
II.4.2. Instrumentet Pwr matien e shtypjes
-- Fq.31
1I.5. Forcat hidrostatike mbi sipwrfaqe
nw pos' tw pj' Fq.31
[.5.1.Forca hidrostatike pwr sip' tw rafshta
Il.S2'Sipwrfaqe tw rrafsht nw pozitw horizontale""""""
Fq.36
vertikale' " " " " "' "' Fq.37
Il.5.3.Sipwrf aqe tw'rrafsht nw pozitw
tw lakuara""""" Fq.38
II'5.4. Forca hidrostatike pwr sipwrfaqe
-
II.6. Forcat hidrostatike mbi kuPat e zhytur"""""
Fq.41
- Fq.41
II.6.1' Forca e Arkimedit"'
Fq.43
uffihuuttivti i trupave tw zhytura"" .

8q.47
III.KINE,MATIKA E, FI"UIDEVE.........
Fq.48
6tii) ltoiu,
- e lwvizies" " "
[7 iir 1 r.Lwvlzlet e qwndrueshme dhe tw paqwndrueshme" Fq.48
Fq.49
III.1'2'Lrvviziet uniformed he iouniforme"
III.1.3.Lwvizia me shtypie dhe pa shtypje
Fq.S0'
Fq.50
III.1.4.Lwvizla shtjellore dhe potenciale
grimcws sw fluidit""""' Fq.51
III.2. Mwnyrat e caktimit trv pozitws sw
Fq.52
III.2'1'Metoda e Lagranzhit"

www.e-Libraria.com
 . Moduli I elasticitetit t€ fluideve 'u
shtypjes. nuk ssnte
dsht€ kon
Konstant, por rritet
me rritjen e

-
'- Gjate zgjedhjes se orobJemeve hidraulike, ndrydhshmeria
parasyshe, qen€ r.'ieng.t e lengjeve mrk meirer
.duke .;ane praktikisht te o-an Me perjashtim te
rasteve.unike, si'p.str.- te grushti
ndrydhshmdria e len;;;.. 'rl'au'^ tu,
6r s'rLr hidraulik Kur ouhet
dulilvjhthme.
te merret parasyshd edhe

1.4 Bymimi termik ifluideve

Ndryshimi I temperarures n6 materie

shkakton ndn
1."1,1 srr"'i q",',,r#i.',rln.;,
Esht€ shumd I vog€I,
;;;d,rd;;;,:H#Iffi 5:ffil?li,l,ili;,ili
p€r
dhe lEte'*rv. mrk merrer parasysh€.
Kurse te gazdra! v€timi I tyre ndryshon "!;;.b;#;raktike
temperan[gs. "tr:'"il;1;sroerueshme me ndryshimin e
Koeficienti I bl.rnimit termik llogaritet ne
rapon me ndryshimin relativ
ndn ndryshimin e temperatures p€r loC. te v€uimit
P.sh. p€r ujin n€ temperarure prej l0 oC
bymyimit termik eshtd pt=0.0b0014. '
dhe shrypje prej 10,o pa, koeficienti
I

I. 5 Sh typj a s ip drfa q ds o re, kap ilarit eti

Efektet e shtypjes narlliten siFfagel g f-egSut, at€herd kur sip€rfada vie

kontakr me nj€ fruid !et.r ose trup t€3e n€
ngufie, qi i.Ltitiriri varet nga dimenzionet
t€ forcave t6 brendshme koh"zivJdhe ury.. relative
ru*epo k€to forca neglizhohen
o6r
shumicdn e problemeve teknike, pos n€. ilsa "art"tiu..
raste te por""r".ri.1*!;;-;fi;i;il:";
l3::]:" i
n+:t,n nddrprerja vmshkullit te nuiaiiafr" rnterpretimi
arnnra nel,model_e t6 vogla p€r prototipe td m€dha. I rezutateve te

N€ sip€rfaqen e lir€ t€ lengut ng kontakt me atmosfer€n,

-. -
e cila I terheq
ekziston nj€ forc€.e voeel
molekurat n€ andn.tjet€r te fluidit, duke
l.ne ," t. -oi.tril "rl""rii" ,iir
sipdrfaqe' N€ brend€si te veilimiite fluidit, forcat . ui.nasu.,r,,rlr.qj.;dh"
jane t€ ekuilibruara n€ te eiitha drejti:ret. ;!i#i,
Megjithate, p€r molekulat . re"i"i.ie'rr"ei."i
forcat e kohezionit ne si'rresen ndaiese nufjane
identike. Kjo veti ka tendence qe.t'a ldshoje sip€rfaqen"E
iniiiirlr-,nJ il=..#J'#H";
e molekulave nd shtrs€n e
poshime dhe t€ bejc sip€rfaqen t€ silet sit e kishre
mernlran€, ateherd r.:. qrrr.,'rlrop;.
sipdrfaqdsore.

qen€ se shtypja sip€rfaqesore varet ne menyre

direkte nga lbrcat e
brendshme .molekulare, dradhesia e saj bie me
ritien e temperaturds. Shtypja

www.e-Libraria.com
 Kur fluidet gjenden nd qet€si, rol te rdndesish€m luan pesha v€llimore e tyre,
giersa te fluidet nd l€vizje, €sht€ me rEnd€si denddsia dhe viskoziteti I tyre.
. Ne rast se pdtet shtypj a e theksuar, atdherE duhet marrd parasysh€ ndrydhshm€ria
e ldngut, pra tC minen parasysh6 priacipet e termodinamikes.

1.1 Denddsia-p

Dendesia paraqet masdn, gjegjesisht sasind e materies qd e p€rmban€ v€llimi

njdsi.Denddsiaeshprehurn€njdsikadimensionetemases(M)nenjesiteveirmit(v),
pra ka nj€sin€ matese (kg/m3).

Dend€sia si veti fizike karakterizohet me shp€mdarjen e mas€s s6 fluidit ne

v€llim. Fluidi konsiderohet I njetajtshem n6se dend€sia e tij eshte e njejte ne te giitha
pikat e tij. Pdr matedalin e dh€n€, denddsia varet nga numri I molekulave ne njEsi te
vellimit.Nese hap€sira e dh€n€ nitet, p.sh. me rastin e ngritjes s6 temperatur€s, at€herd
zvogdlohet numri I molekuiave nE njdsi te vdllimit, e me te zvogelohlt edhe jendesia.
lvle rritj en e shtypjes. numer me I madh I molekulave mund t6 veproj€ n6 sip€rfaqen e
dh€ne, e me kete mund t€ pritet qe te rritet dendesia me rritjen e shtypjei.

1.2 Pesha vdllimore-y

Pesha v€llimore apo pesha specijike ( |

) e nje fluidi homogjen paraqet peshgn
(G) ne ojesi te velirnit ( V ), dhe shprehet me nj€sine mat€se N/m3.
Pesha v€lrimore e ujit,'eshte ne funksion te temperatures dhe shtypj es.
N€
liogaritjen e problemeve hidraulike, e marrim pesh€n v€llimoie te u;it y=e,S ttNimr.

1. 3 N dry dhs h m iiri a, e I as ticit eti i fl ui clev e

Ndn.ndikirnin e shtypjes te giitha fluidet mund 16 ndrydhen (ngjeshen) dhe giat€

kEtij. procesi vie deri te grumbullimi I energjise elastike. Nen kushielideate'te
iiglTt te
ruaj tj es sd energiis€, me pushrmin e veprimit te forces ne.Jo, fluidet e ndrydhuri'
dhe
vellirni I tyre do t€ zgjerohej deri n6 v€llimin e gvre fillestar. Fluidet e tilla jan€
mjedise
elastike dhe kjo .reii e ryre n€ teknikd definohet sj modul I elasticitetit ( E
).

Nga aspekti i mekanikEs s€ fluideve, lengjet dhe gaaat me s€ shumti dauohen

sipas nrydhshm€ris€. L€ngjet tregojnd nje rezistenca jashtezakonisht rd madhe ndaj
forcave qd I shtypin me qdllim t€ ndryshimit te vellimir r. tyre. glersa gazdrat tregojne nje
rezistence shum€ t€ vogEl, ato paraqesin fluide td ndrydhshme.

www.e-Libraria.com
 sip€rfaq€sore, poashtu varet edhe
siperr^qesore, jrr.""',iIrri, nga kontakti I fluidit
shtypje
propor-cionare *. k.;A;T.r,;'1ff::3.rl,*jo

1.6 Viskoziteti
Termi ..vrs,tozlrer,,
rrjedh€ nga lala angleze ..vrscos ity,,,
qe do te thote
ngjitje.viskoziteti apo ferkinoi
.
I urenisr# eJ;e:;;..e.rezisiencds^rr-nuiai,
deformiomeve te tij kendore. Forcat e u*"arm. no..;
jan€ rezultata I kohezionit dhe ndryshimi
,e't kimit gjate njedtrjes s€ fluidit,
fluidit.
**Jra
-..v ^rsrrJullr! rI )irJse fll
se revrZ.;eS n€ mes t6 mOlekulave td

. _Y. nitjen e temperatures, viskoziteti te te siirha lEnoiF, h;- r...__^

rritet. Kjo ndodh p€r shkaka te forces ,e k;i.rl]:.nelet bie, kurse ^-te gazcrar
tempenturen,per rengj et kyse te
q*..ot ruoo. o.XlH,;Jt,i.il,.*::.rH;,r;
molekurave ne mes te shtresave m-e s-hpe.ltesi. tg
nJrylrr*g ry nd.rrim I molekulave,
pdrb€n forcdn e rerkirnir n€ mes. td shtresave
rqni.] a*tirii.ii
rritj en e tempe*tures, shkakton rritj en e viskozit"tit
*"r.iirr*'i",iili".
*. u,,.n e temperatures.
Me ane tg eksperimenteve eshtd
fErkimit te brendshem eshre proporcionale .vertetuar se p€r cdo fluid konkret, forca e
me strpiite!,ne reladve td zhvendosies
molekulave.njdm ndaj rjetres. N6 rast kur njo. se
sfrpejte$ . U ut"ren-.ir";;,;]la:]",
forcat e ferkimit te brendsh.m, qe d.m.th.-gfate fiuidit'ne
q.,e\ ;;';;;i"f;?::"
tangjenciale- Megiithate, giatd levizjes se n*uiait, keto
konsiderueshme.
forca'*"ria""'*rt*;#i,
Ne praktike q:hen"rdngje ti dendura" ose "rc rra\a",l€ngjet
t€ cilat vrerdsohen,
p€r shembull, nd baz€ te koh6s per te cilen ato rrjedhin
nga ndorle
forc€s e cila nevojite per derhdhjen e tyre. sipas kerij rasti,
*r, i.'e i,
shihet se "r. "a
tiria.,,ir"ra
nenshtruar deformimeve. L€ngjet e dendura ,si mjaftE, glice.l"r,
rrjedhin m6 ngadald dhe p€zihen m€ r€nd€ se tcngjet e nila qe;anJ
ai",n,"Ur.rfrrlr.j
etj.
u1; Jt"Jii"*.",
Per dalrim nga trupat elastik, pdr fluidet eshte karakteristike qe
tregojne ,.zisten.e
vetem gj ate koh€s s6 zgjatjes s€ deformimit, e me pas e mbajn€
fonoeo el..

www.e-Libraria.com
 HYRJE NE MEKANIKEN E FLI]IDEVE

- . Mekanil4 meret me studimin e veprimit reciprok t€ forcave si dhe karaktetiitikat

e mjedisit material. pjesa e'mekanik€s aplikative e cila menet me studimin e fluideve si
n6 qetesi ashtu edhe n€ l€vizje, qthet mekanikt e fiuitleve. Mekanika e fluideve €shte
nje discipline fundamentale e shkencave teknike, e deomosdoshme per t'u njohur nganle
spekter i gjer6 I inzhinier€ve.

Fluidet (ujiajri) iane materiali m€ i p€rhapur ne narlre. cdo qenie e gjalle, trup
dhe cdo objekt teknik, gjithrje jane n€ kontakt me fluidet. Interakioni I tiirideve ne
objektet hidroteknike paraqet nje fushe te gjere te praktik€s inzhinierike. lvlekanika e
fluideve eshte subjekt me r€nd€si edhe nd lemin e astrofizik€s, meteorologjis€, kimis€, '
bioiogjise dhe biomedicinds.

Me kalimin e shekuliit xD(; zhvillimi I hidraulikds si shkencd ishte I lidhur me

zhvillimin e nd€rtimtaris€ sd anijev-e, dhe kjo fishe I mekanikes s€ fluideve pati nie
zhviilim md t€ hovsh€m. Zhvillimi I aeronautik€s, makinerise si dhe teknologjise, me
kaiimin e dekadave mund€soi qe te zgjerohet zhvillimi I mekanikEs se fluideve*dhe sot,
kjo discipline te paxaqet njE l€nd6 baz€ n6 shkencat teknike.

Kufijte e hulumtimit n€ dinamikdn e fluideve shtrihen n€ regjimin e panj ohur td

shpejt€sive te medha te njedhjes si dhe p€rcueshmdrinE elektrike te fliudeve, me cka kjo
disciplind arrin deri te firshat tjera shkencore si rrjedhja supersonike die
magnetodinamika. P€r kete arsye €sbt6 I nevoj sh€m kombinimi I njohurive nga
terrnodinamik4 bartja e ngrohtdsise, teoria elektromagnetike me mekanikdn e fluidev-e
per njohjen e plote te fenomeneve fizike t€ kompiikuara.

Ne baze te shqyrtimeve eksperimentale qe jane bere p€r zgjedhjen e problemeve

prakike, jan€ fituar formula empirike t€ cilat edhe sot e k€saj aite peraoren p6r zgjedhjen
e problemeve praktike. N€ kete lende shqyrtohet levizja (
) I fluid'eve riat" rn"
ane te menyrgs eksperimentale. Rezultatet e tilla t€ mrgds "y-i-i
eksperimentale sjellin deri te
varshmerit€empirike. .

Ne kete sh.kec€ teknike shfryt€zohen rigjet e mekanik€s krasike te ekuilibrit,

tigiet
e Neeton-it, teoremes pdr sash€ e.lev!1ja, ligjit per ruajtjen e energjis€
I
keyre ligjeve n€ fluide k€rkon nj€ idearizim td konsideruishem te vetive ,e"ti.epitiririi
,yr., ;;;.
neglizhimin e ferkimit t€ brendsh€m re ryre. Nd kete m€nlr€ per l€vizje fitohen ekuai'ione
diferenciale t€ integnreshme, dhe problemet n€ hidraullk€ mund te zgjidhen me m:g6
malematikore.

per zgjedhjen e problemeve duhet te shfrytEzohen si metodat eksperimentale

. Itu
ashru edhe ato analitike, sepse ka shum€ pak probleme q€ mund te zgjedhen me vetem
njerdn metodd.

www.e-Libraria.com
 FLUIDET DHE NDARJA E ryRE

Termi"Jl.uid" paraqeJ em€r te pergiithshdm p€r ldngjet dhe gazerat, t€ cil€t

lj.e
nga aspekti imekanik€s s€ fluideve kan6 veti te ngjashme mefanike.
F'iuidet munJ te
definohen si materie qE deformohet, qe d.m.th.rrjedhi apo rrymon n€n
ndikimin e forcds
me.te vogel tangjenciale.Megiithat€, te gjitha fliudet nu[ e kanc kete veti,e
,rr.tr"* ,,
njejt€n mas€; disa e kane md shum€ e disa m€ pak. "e

Fluidet dhe gazerat kane. karakteristika t€ ndryshme td gjendjes aggregate

dhe
densitet t6 ndrysh€m. p.sh. densiteti I ujit esht6 neth g50 here rie r i*e iJ
oJ"ritJ i
ajrit. Per k€te arsye, gazerat karakterizohen me nj€ ngieshmeri me te madie ;J;;i;l
N6n ndikimin e forcave normale ne shtypje, gaz€rat pesojn€ nie derormim te-,nuai,,
vellimit-ngjeshm€ri, deriia te lengjet ndryihshieria praktikisht eirr" .
""g[rrr*i'rr-..
Me p6rj ashtim re keryre dalimeve n€ ndrydhshmeri re ryre, l€ngier dhe gaz€rat
kanc veti tjera te shumta td perbashk€t4 p6r c'arsye quhen me nle emei te perulsncet-
JIuide.

Fluidet dallohen nenjesisht nga irupat e ngurte. re cilet p. sh. deformohen n€n
ndikimin e forcave t€ medha terheqese, derisa fluidet praktikishi nuk u rezistojne fare
kdtyre forcave. N€n ndikimin e forcave m€ tE vogla terheqese, fluidet deforrnohen-
rrjedhin apo rrymojn€. Procesi I njedhjes paraqet vetinC kryesore t€ fluideve. td definuar
me shpejtesine e deformimit ne te giitha fazat e deformimir.

Forcat nd€rmolekulare, vecanErisht ato kohezive, te fluidet jan€ shum€ m€ t€

vogla se sa te trupat e ngune, gie qe u mundBson molekllave q€ ndne ndikimin e forc€s,
molekulat e nd6rrojn€ vendin dhe marrin pozita t6 rej a.

Te gaz€rat, larg€sia mesatare ne mes t6 molekulave gshle shum€ e madhe, prej

nga rrjedh€ vetia e gazerave qe t'a marrin hap€sir€n q6 e kand nd dispozicion. Gjersa te
l€ngjet, p€r shkak t€ veprimit conti:rual t€ forcave kohezive ne mes te molekulave_,
l€ngiet marrin form€n e enes ne te cil€n gjenden dhe mund te ken€ sip€rfaqe t0 lir€.

1. VETITE FIZIKE TE FLAIDEVE

Vetit€ fizike t€ fluideve luajn€ role te ndryshme giat€ shqyrtimeve ie asFekteve re

ndryshme t€ veprimit t€ fluideve. Disa veti t€ fluideve, n€n kushte te caktuara luajni rol
te rendesishem, e n€n kushtet tjera nuk luajnS kunfard roli.

www.e-Libraria.com
 MEK,ANIKA E FLUIDEVE

Punimi i par€ shkencor nga mekanika e fluideve jepet

nga Arkimedi 250 vjet para eres son€ "mbi trupat qE notoin{"
Nl tete punim €sht6 edhe teorema e njohur mbi zhytjm e
trupave n€ l€ngie "gdo trup i zhytur nE ui€ humb nga pesha
per aq sa €sht€ pesha e ujit qE 6sht6 dal61e zhytjen e trupit"'
Gjat6 t7 shekuive pas Arkimedit sikurse gjitha shkmcat
fluideve nuk pati ndinj6
$er4 nj€ashtu edhe mekanika e
zhvillim t6 duksh€m. Kjo ka qen€ prriudha e koh6s s6 mesme
e historis€. Me strkaterimin e shoq6ris6 feudale fillon nj€
periudh€ e re e shoq€risd, epoka e renesanciis (rlindjes) s€
artit. KulturEs, dhe.shkences nl p6rgjith€si' t
Nga veprat e para tE kdsaj periudhe vlen t€ p6rniendet
punimi ' mbi lEvizjen dhe matjen e ujit " shkruar nga
Leonardo Da Vinqi (1'452-1519) botuar 300 vjet pas vdekjes,
edhe pse kjo vepEr u botua m€ von€ besohet se shkenctare t€
njohur tE asaj kohe kand qend td njohtuar me k6to punime' M€
1586 u botua punimi "fillimiet e hidrostatikes" nga shkenctari
Holandez Stevin.
Zlvillimi i mekanik€s sd fluideve kryesisht mer hov n€
shekullin 17-18-19 si n€ aspektin teorik njeashtu edhe n6 at€
eksperimental. Kryesisht k€to punime kan6 t€ b€jnE me
iEngun e pandrydhshdm (ideal), diku kah fundi i shekullit 19,
fillon interesimi nE fushEn e l€ngut real.
Bazat e mekanik6s nd apektin teorik i kand dh€n€
Njutni (Ne6ton-i), Ojleri (Euler-i), Lagranzhi (Lagrange-i) dhe
Bernuli (Bemoul-i). Pdr tE p6rshkruar l€vizien e l€ngjeve nd
formd matematikore, jan6 nisur nga l6ngu ideal, q€ d'm'th' se
vetit€elEngjeven€masdt6madhejan€idealizuar'Kdto
ekuacione n6 njd masd tij madhe nuk kan6 mundur td japin
zglidhjeproblemevepraktike'Ivlezhvillimineteknikes,
kErkohett6zgjidhenshumiiprblemet6reja.Nuk€sht€
kdrkuar qE zgiidhjet td jen6 plotdsisht tij sakta' por pak a

www.e-Libraria.com
2
 MEKANIKA E FLUIDEVE

shume €sht6 k€rkuar qE k6to rezultate t€ jm€ t€ p€rdorshme

nd praktik€.
Qleri €sht6 shkenctar i par6 q€ i dha bazate mekanik€s
s€ fluideve modeme. Ai i shfryttzoi principet e Njubrit (Forca
e barabart€ me masiin here nxitimin) dhe i jep ekuacionet
diferenciale t€ lEvizjes sE l€ngut. I pari €shtE q€ i jep numrin e
mjaftueshEm te ekuacioneve q€ p€rshkruajn€ fenomene
hidrodinamike.
Lagtanzhi m€ von6 ka dhAne ekuacionet diferenciale
mbi l€vi4en e lEngut pdr nj€ formE tjet€r tE cil€t ekuacione
jan6 tE p€rshtatshme vetEm p€r njd num€r t€ kufizuar
problemesh.
Qleri nj€ashtu edhe Lagranzhi p€r bazE kan€
Sikurse
maru l€ngun ideal q€ d.m.th. pa fErkim. N€ shumicEn e
rasteve €shtE e arsyeshme mir€po p6r disa raste nuk guxon tE
mos meret parasysh fErkimi.
e
Me pajimin vendbanimeve me ui€sjell€s dhe
i
kanali'16., fillon shqyrtimi humbjes s€ energjis€ n€pEr
gyp6zime dhe kanale. Kontribut tE grnuesh€m n€ k6t€ l€mi
kan€ dhen€ Darsi dhe Sheziu, ekuacionet e tFre edhe sot
p€rdoren pdr gjetjen e humbjeve n€ hidraulikE.
Daryel Bemuli iep ekuacionin energjetik td l€vizjes sd
I€ngut, n€ bry€ t6 s€ cilit sot zgjidhet nj6 s€r6 probleme
praktike n€ fushEn e hidraulikds' Ekuacioni i Bernulit
faktikisht paraqet ligin mbi ruajtjen e enrengjisE.
Zhukovski jep teorin€ mbi zhvillimin e grushtit
hidraulik.

www.e-Libraria.com
 ,F

MEK,ANIKA E FLUIDEVE

4
www.e-Libraria.com
 t
MgKANIKA E FLUIDEVE

I. KARAKTERISTIKAT FIZIKE TE
FTUIDEVE

1..1 Madh€sit€ themelore mat€se

Ne sistemi nd€rkomb6tar te nj€sive mat€se
(international unit system - sI) si madhesi themelore
themelore janE pranuar: masa (M), gjat€sia (L), koha$)' Te
gjitha madh€sitE tjera jand nxier6 nga k6to tri madh6si
themelore.
Mekanika e fluideve n€ shqyrtimet e veta kyq
gjeometrinE, ku n6p6rmjet saj mund t€ caktohen t€ gjitha
!i"*er,tetn€ hap6sir6, t€ v611imit, n€ sip€rfa€qe apo gjat€si' T€
gjitha madhEsit€ gjeometrike ian€ nxjerur prej gjat€sisE si nj€si
themelore (L).

Psh: Vellimi dsht€ giat6sia nE tuqi 3 G3)

Sip€rfaqa eshte giatesia n€ tuqi zgll

e$...
i.il'

L6vizia nuk mund t€ pErshkruhet nd hap€sir€ n€ qoftE

senukdihetkoha(T)'PrakohamundtEmeretsimadhEsie
dytd themelore.
L€vizia e p€rshkruar ndp€r hap€sir€ dhe kohd ka t€ b€j€
me trupin mateiial t€ caktuar' Ndrimit t6 gjendies s6ldvizjes
i
kund€rvihet masa e trupit' Pra masa 6shtE madh€sia e
tret€
themelore (M).
Qdo madh€si e mekanikds s€ fluideve mund te
shprehet:

F]=fr' .ru.u'l

www.e-Libraria.com
 MEKANIKA E FLUIDEVE

Pra nj€sit6 e sistemit jan€:

L =m(metri) ;T =s(sekond6) ; M = kg(kilogram) ;

Madh€sit€ karakteristike Njdsia Masa - Gjat€sia -

Koha
Themelore
Gjatdsia M L
Masa Kg M
Koha S T
T€ nxierura
Sipdrfaqa M2 t
Ve[imi M3 L3
nls L,T)
Shpejt6sia
rys L.T-2
Nxitimi *t lt I}.TU
Pruria-rriedhia
Forca kg'mf s2 = M .L.T-2
Energjia N(Njut€n)
M .L2 .T-2
kg.m2 f sz =N.m-
-f
-J
Fuqia M .L2 .T1
()G,ul)

Shtypja kg-m2fs3=N.mls
=w M.rt .71
(Vat)
4l@'s')= ro

(Paskat)
Dend€sia ttgl*' M D3

Pesha specifike kslb".s'):ttf ivI t .T-t

^'
Viskoziteti dinamik rrgl@.s):x.sf m' M rt.T-l
Viskoziteti kinematik
*t ls L2 T-l

6 www.e-Libraria.com
 . r!.lt: , ,: .:. .-
- ---
t
MEKANIKA E FLUIDEVE

7.2. Vetit hzikete lengjeve

1.2.1. Fluidi eshte i pandErprer€ homogien dhe

izotrop
N€ zgjidhjen e shum€ problemeve praktike nisemi nga .i
supozimet se fluidi €sht6 ambient i pand6rprer€, homogjen .,:

dhe izitroP.
Fluidi n€ t6rEsi 6shte i pand€rprer6 dhe e mbush
hap€sir€n tE cilih e mer. NE qoft€ se n€ tE gjitha pikat e
, hapasir€s ka veti t€ njejta themi se 6shte homogjen. Kur fluidi
6shteinjejt€n€te6ithadrejtimetat€her€themise€sht6
izotrop.
Ne zgjidhjen e problemeve praktike shpeshher€
pErdorimshprehjetpikEdhedrejtimt€ciletjan€nEshp'ehj"
te p6rgjithsuara. "Pika e Efar€dishme", "Drejtimi i
gfar€dishEm".
NE shqyrtimet e ambientit t€ pand€rprerE nisemi nga
piesa mE e vogdl e materies te cilen e quajm€ "grimcF-"'
zakonishte thuhet gimca e fluidit (grimca e l€ngut). Forma e
grimc€snukluanroltdmadhgjatEshqyrtimeve,prandaj
grimc€nmundtaparamendojmesi:paral€lopiped,tetraeder,
katror,form€topielementalaPogfarodotrupin€formEl.-'
regullt apo jo tE regullt gjeometrike
N€ praktik€ zgjidhet forma md e p€rshtatshme p€r
zgjidhjeneproblemit.Grimcagjithmon€kamas€nenjejt€,
por forma dhe veilimi mund tE ndryshojn€ gjat€ kohds'

1.2.2. Densiteti, fluidi i ndrydhshdm dhe i

pandrydhsh€m
Densiteti p€r ldngun homogjen mund td shprehet si
herds n€ mes mas€s (M) dhe vdllirnit id tii (V)'

7 www.e-Libraria.com
 MEKANTKA E FLUIDEVE

e=+wl*'l
k€rkohet pEr xhdo
P€r l€ngiet johomogjene densiteti
fitohet si vler€ kufitare n€
pik6. Densited-per pikE mund tE
elementar
mes masEs elementare dhe v6llimit

o=In#
Densitetin e lEngut, munf ta shprehim
si funksion tE

-
oozit€s
'r
dhe koh€s'
p= p(x,y,zJ)
PEr lEngiet tek tE cil€t densiteti nuk
ndryshon prej pik€s
nE pik€ e gjitiashtu nuk ndryshon ne koh€' ku masa e ka tE
d'm'th'
rreliim, themi se fluidi €sht€ i pandrydhsh€m
"i"td" n€ t€ kunddrd6n themi se fluidi €sht6 i ndrydhsh€m'
Ol.o*r,
d.m.th. P+const.
eshte i
Supozimi mbi pandrydhshmerine e l€ngut
paq6ndruesh€m me qt"e s'ka matrial i cili nd ter€si eshte i
'"
Pandrydhshm€ria e l€ngjeve meret- nti
i*atyaf',rf,e*. -praktike -
,gjlatrer, e'detyrave kur zgidhria mund--td
zgiidhien e disa
kosiderohet si e k6naqihme. Mirdpo p€r
nd qoftd se nuk
detyrave nuk kemi zgieal'tje tE k€naqshme
sidomos n€ fushEn e
meret parasysh naryaiisnmeria e ldngut'
grushtit hidraulik.

1.2.3. Pesha vdllimore

paraqet pesh€n
Pesha vellimore (1) e fluidit homogjen
nd njdsi td v€llimit.

M.g _p.v.s =p.g

V

www.e-Libraria.com
8
-..il

M EKANIK.A E FLUIDEVE

ku:
g-nxitimiltok€s

r=vG lNl*') ll
.

G-peshael€ngut
V-vEllimi I lbengut
4 -pesha (forca)

1.2.4. Ndrydhshmdria
Ndryshimi i vEllimit te ldngut ntin ndikimin e
ndryshimit te shtypjes quhet ndrydhshm6ri. Gjithashtu
ndrydhshm€ria paraqet veti t€ l€ngut tE ndryshoj densitetin
me ndryshimin e shtYPjes.
Ndrydhshm€ria e fluidit mund tE demonstrohot me nj€
cilind€r dhe piston si n€ fig.1.1
t- A
---{

Fig.1'1.
N€n veprimin e shtypjes elementare (dP) le td
zvog€lohet vellimi pdr dV : Vr - Vz. Shprehia dVff paraqet
ndryshimin relativ td vdllimit. Ndse ky ndryshim llogaritet pdr
shtypje elementare fitojm€:

n TdV
__.-
-
P^-
tap

9
www.e-Libraria.com
 MEKANIKA E FLUIDEVE

tE shprehet edhe
Koeficienti i ndrydhshm6risE mund
nE funksion t€ densitetit:

_dY dp o -l .dP
^ Pn=;
T=7= dp

Me rritjen e shtypjes koeficienti i ndrydhshmdris6

zvogElohet. PEr zgjidhien e problemeve
hidroteknike
se nE rastet speciale
,,ariansf,rr,6ria nuk meret parasysh Pos
gjat! llogaritjes s€ grushtit hidraulik

1.2.5. Moduli i elasticitetit

Moduliielasticitetit6sht6vlerareciprokeekoeficientit
, te ndrydhshmErisE'

t,=*

1.2.6. Nalryshimi i vEllimit p€r shkak td temperatur€s

vellimin
L€ngjet me rritien e temperaturEs rrisin edhe
p€r ujin p€r
dhe anasjelltas, kio veti b€n pdrjashtim vet€m
temperaturd n€n 4 Co.
Ndryshimi i v€llimit P€r shkak tE temperaturEs
termik'
shprehet nip6rmjet t€ koeficientit td bymymit

tdv
t-
Fr=
v dt

v-vdilimiildngut
t-temPeraturaeldngut

10
www.e-Libraria.com
 MEKANIKA E FLUIDEVE

Vlera e koeficientit te bymimit termik p6r ujE 6sht€

shum€ e vog6l ashtu q€ arrihet n€ p6rfundim se: uji me
ndryshimin e temperaturds nuk ndryshon v€llimin e tij, pra
mund tE meret pt = 0 me gka b€het thjeshtimi i shumE
problemeve.

1.2.7. Viskoziteti '

Gjat rjedhjes se fluideve egziston veprim i ndersjelle i
forcave ndermulekulare te grimcave te fluidit dhe kufive te
fort te mesit ku kryhet rjedhja.Grimcat e fluidit duke u ngiitur
per siperfaqet e forta humbin shpejtesin'kjo veti e fluideve
shpj e gohet me viskozietin.
fe te 2nalizqjms nje fluid qe mbush hapsiren mes dy
kufive te fort si n€ (fig'1.2)

Fig.1.2.
Nese pllaka e siperme nen ndikimin e forces (F) futet
ne
do te
levizje, shhe;at e siperme te fluidit ne afersi te kontaktit
levi# me shpeitsi (V), ndersa shtresat ne pjesen e poshtme ne
kontakt *u plluk"r, statike (e pa leviseshme) shpejtesija do te
jet zero (0).
Nese distanca (y) dhe shpeitesia (V) jane te vogl4
ateher
i
ndyshimi shpejtesis ne drejtim vertikal d'm'th' gradienti
me shtresa
shpejtesis at / dy, do te iete vije e drejt'Kio levizje
me gradient linear te shpeitesis eshte levizje linear' dhe
tensioninekontaktinefluiditmepllakeneidvisshmecaktohet
me shpejtsin:

www.e-Libraria.com
1l