Prof. dr.

NIKO POJANI

INXHINIERIA
SIZMIKE

BOTilv1ET TOENA
Tirane, 2003
 ' \~:3 l }.fj_
.....f;~ r·~

\'No'/''·
~ (\{)\
.
',,.
Botues: FatmirTo9i :;\ r:..""1'-:.,;; ~
-:v~:.-· 1 \
Redaktor: Rita Kananaj I . ~\·1 \ t r .:~.~ .l
Recensent: lnxh. Kristaq Premti
Kopertina: Dor:ina Pojani !. ··Y\)··· /'>t
ISBN99927 -1-747-5 ·~ ;; ; .I
©Autori
\ \''-. \:'~/
... < t '-1
/~
\. ~.• \: A
BOTJMETTOENA \\... ::
\:
Rr. "Muhamet Gjollesha", KPostare 1420, Tirane
TeL:(355)(4)240ll6; 240ll7 f'JERM!BAJITJA.
TeJJFax: (355)(4)240117
E-mail: toena@icc.al.eu.org
Http:/Jvi.'ww. toena.com.al

Paraihenie XIH

PJESA 1

ELEl\:IENTE TE SIZMOLOGJISE
- Nii kiindviishtrimin inxhinierik -

Kapitulli 1 - Termetet
1.1 Shkaqet dhe perhapja e termeteve 3
L 1.2 Njohuri ie pergjitheshme 3
L 1.2 Levizjet e pllakave tektonike 5
1.1.3 Zonat sizmike aktive te Tokes 10
1.1 A Vegori sizmotektonike ne rajonin perreih dhe ne territorin e
Shqiperise 11
L 1.5 Thellesia e termeteve 15
CIP. Katalogimi ne botim - B.K. Tirane 1.2 Valet dhe Jevizjet sizmike te truallit 15
1.2.1 Valet sizmike 15
Pojanl, Niko 1.2.2 Regjistrimi i levizjeve sizmike 20
lnxhinieria sizmike JNiko Pojani ; Red. Rita Kananaj. L2.3 Tipet e termeteve 22
-Tirane. :Teena, 2003 1.2.4 Ve<;ori te reagimit sizmik te trojeve 25
717f.; 23 em. L3 Sizmiciteti 28
ISBN99927 -1-747-5 1.3.1 Kuptime te pergjithshme 28
1.3.2 Magnituda dhe energjia e termeteve 28
624.131.55
1.3.3 V!eresimi i sizmicitetit 31
624.04
Ill

Kapltulli 2- Rreziku dhe risku sizmik
2.1 Menyrat e vleresimit te rrezikut sizmik 35
2.1.1 Kuptime kryesore 35
2.1.2 Intensiteti i termeteve dhe shkallet sizmike 36
2.1.3 Ve9ori kryesore te shkalles EMS-1998 39
2.1.4 Korrelimi ndermjet intensitetit, magnitudes dhe shpejtimit
sizmik 48
2.1.5 Konceptimi probabilitar i rrezikut sizmik dhe hartat sizmike 52
2.1.6 Hyrje ne analizen probabilitare te rrezikut sizmik 59
2.1. 7 Perioda e perseritjes se termeteve 62
2.2 Risku sizmik 66
2.2.1 Kuptime te pergjithshme 66
2.2.2 Kerkesat baze dhe kriteret e projektimit antisizmik 69
2.2.3 Termeti i projektimit dhe nivele te tjera te veprimeve sizmike
llogaritese 70
2.2.4 Vleresime te thjeshtuara inxhinierike te riskut sizmik 71
2.2.5 Konsiderata te pergjithshme tekniko-ekonomike 77
PJESA2
PLASTICITETI
- Aplikime inxhinierike -
Kapitulli 3 - Projektimi dhe analiza plastike e strukturave
3.1 Veqori teprojektimitplastik 83
3.1.1 Konsiderata te pergjithshme 83
3.1.2 Perparesite e projektimit plastik 84
3.1.3 Marredhenietjo-lineare forca-zhvendosje 85
3.1.4 Vleresime krahasimore te projektimit plastik 90
3.1.5 Gjendjet kufitare 96
3.2 Hyrje ne fu>alizen plastike te strukturave 99
3.2.1 Diagrama e idealizuar elasto-plastike e materialeve 99
3.2.2 Nderjet dhe deformimet elasto-plastike 101
3.2.3 Momenti mbajtes kufitar 1\)4
3.3 Reagimi elasto-plastik i trareve te thjeshte 107
3.3.1 Forca kufitare e ko1apsit 1\)7
3.3.2 Vleresime te peraferta te zhvendosjeve 108
3.3.3 Analiza elasto-plastike e gjendjes se nderur dhe te
deformuar no
3.3.4 Pergjithesimi i konceptit te \;emieres plastike 121
3.4 Trau i inkastruar 124
3.4.1 Analiza elasto-plastike dhe aplikimi i konceptit te c;emieres
plastike 124
3.4.2 Disa konkluzione per traun e inkastruar dhe pergjithesime per
strukturat statikisht te pacakmara 130
3.5 Traret e vazhduar 133
3.5.1 Aplikimi i konceptit te qemieres plastike dhe analizat (elasto)-
plastike 133
3.5.2 Kushtet e rishperndarjes se momenteve 140
3.5.3 Veqori te projektimit kufitar 144
3.5.4 Shembuj te analizes dhe projektimit plastik kufitar 146
3.6 Veprimi i ngarkesave te perseritura dhe ciklike 160
3.6.1 Ngarkimi dhe shkarkimi i forcave ne strukturat elasto-
plastike160
3.6.2 Nderjet dhe deformacionet ne seksionet e elementeve
te perkulur 171
3.6.3 Efekti Baushinger 174
3.7 Ramat 176
3.7.1 Vleresime te pergjithshme mbi analizat strukturore 176
3.7.2 Principet haze te analizes kufitare plastike 177
3.7.3 Aplikime te analizes kufitare 178
3.8 Ndikimi i forcave te brendshme ne momentin plastik ne seksionet
homogjene 193
3.8.1 Efekti i forces aksiale 193
3.8.2 Efekti i forces prerese 196
3.9 lnteraksioni M-N ne elementet betonarme 197
3.9.1 Konsiderata te pergjithshme 197
3.9.2 Deformacionet dhe nderjet ne seksionet betonarme 197
3.9.3 Konfiguracionet e deformimit ne perkuljen gjatesore 204
3.9.4 Kontrolli i sigurise dhe aftesia mbajtese e seksioneve
te perkulur 206
3.9.5 Shembull ndertimi te diagrames se interaksionit M-N 211
v
Kapilulli 4 - Duktiliteti
4.1 Hyrje 219
4.2 Kuptime baze mbi duktilitetin 220
4.2.1 Duktiliteti- kerkese kryesore e projektimit antisizmik 220
4.2.2 Perkufizimet e duktilitetit 221
4.2.3 Faktoret qe ndikojne ne madhesine e duktilitetit 226
4.2.4 Duktiliteti dhe kurbat histerezis 228
4.2.5 Rezistenca dhe duktiliteti 231
4.3 Duktilitetet e elementeve strukturore 235
4.3.1 Llogaritja e deformimeve duke u bazuar ne kurbaturat 235
4.3.2 Percaktimi.i duktilitetit te zhvendosjeve 239
4.3.3 Gjatesia e 9ernieres plastike 240
4.3.4 Duktiliteti i rrotullimit 241
4.3.5 Vleresime te peraferta te duktilitetit te kurbatures 246
4.3.6 Ndikimi i forces aksiale shtypese dhe i shtrengimit te betonit ne
duktilitetin e kurbatures 252
4.3.7 Deformacionet kufitare ne betonin e shtrenguar 256
4.3.8 Kerkesa dhe percaktime normative per duktilitetin
e kurbatures 265
4.4 Duktiliteti ne ramat njekateshe 267
4.4.1 Te pergjithshme 267
4.4.2 Ramat portal njekateshe 267
4.5 Ramat shumekateshe- sipas Park dhe Paulay 271
4.5.1 Hipotezat dhe supozimet 271
4.5.2 Zhvendosja anesore e pragut te rrjedhshmerise 272
4.5.3 Zhvendosja anesore ne stadin post-elastik dhe kerkesat ne
duktilitet kurbature 274
4.6 Vleresimi i duktilitetit nepermjet analizes se ngarkimit gradual
("Pushover analysis") 280
PJESA3
REAGIMI SIZMIK I STRUKTURA VE
- Teoria-
Kapitnlli 5 - Sistemet me nje shkalle lirie
5.1 Kuptime baze mbi reagimin sizmik dhe proceset energjitike 285
5.2 Spektrat elasike te reagimit 289
VI
5.2.1 Ekuacionet e levizjes 289
5.2.2 Spektrat e zhvendosjes, shpejtesise dhe shpejtimit 292
5.3 Sistemet elasto-plastike 297
5.3.1 Veprimi i impulsit 297
5.3.2 Sistemet lineare korrespondues 305
5.3.3 Ekuacioni i levizjes dhe faktoret percaktues 307
5.3.4 Spektrat e reagimit te sistemeve elasto-plastike 311
5.3.5 Ndertimi i spektrave elasto-plastike me duktilitet konstant 312
5.4 Krahasime te reagimit elastik me reagimin elasto-plastik 315
5.4.1 Marredheniet ndermjet spektrave elastike dhe elasto-
plastike 315
5.4.2 Marredheniet ndermjet rezistences se rrjedhshmerise dhe
duktilitetit 322
5.4.3 Ekuacionet dhe grafiket R"-]J.-T 325
5.5 Faktori i shuarjes ne reagimin sizmik 328
5.5.1 Menyra te vleresimit te shuarjes se energjise sizmike 328
5.5.2 Shua.Jja viskoze ekuivalente 329
5.5.3 Shuarja ekuivalente dhe duktiliteti 338
5.6 Konsiderata plotesuese energjitike 344
5. 7 Spektrat standard te reagimit elastik 348
5.7.1 Paraqiga e spektrave elastike ne formen logaritmike me kater
boshte koordinative 348
5.7.2 Ndertimi i spektrave standard elastike te reagimit
sipas Newmark 353
5.7.3 Spektra elastike sipas kodeve antisizmike 358
5.8 Spektrat standard inelastike 364
5.8.1 Rregullat Newmark-Hall 364
5.8.2 Spektri i zhvendosjeve inelastike 367
5.9 Spektra inelastike te projektimit dhe faktoret ndikues 369
5.9.1 Shprehjet analitike te spektrave te projektimit ne
Eurokodin 8 369
5.9.2 Kuptime baze mbi faktorin e sjelljes - q 371
5.9.3 Faktori i rendesise 374
Kapitulli 6 - Sistemet me sl:mme shkalle !irie
6.1 Hyrje 377
6.2 Konceptimi i modeleve llogarites 378
6.2.1 Kerkesa te pergjithshme per reagime te persbtatshme
sizmike 378
VII
 6.2.2 Koncepti i rregullsise strukturore 378
6.2.3 Rregullsia ne lartesi 380 PJESA4
6.2.4 Rregullsia ne plan 383
6.2.5 Kerkesa normative per tipin e analizes strukturore 385
6.3 Analiza modale sipas metodes spektrale 388 ANALIZA DHE KRITERE TE PROJEKTIMIT
6.3.1 Ekuacionet e levizjes 388 ANTISIZMIK
6.3.2 Zberthimet modale 390 - Konceptime dhe aplikime ne strukturat betonarme -
6.3.3 Reagimet modale 393
6.3.4 Kontributet modale ne reagimin sizmik 401 Kapi!u!li 7- Ve~ori strukturore dhe metodika llogaritiese sizmike
6.3.5 Reagimi total 403 7.l Strukturat kryesore mbajtese 493
6.3.6 Karakteristika te aplikimit te analizes modale 415 7.1.1 Percaktime te tipeve strukturore 493
6.3.7 Analiza e thjeshtuar modale 428 7.1.2 Diafragmat horizontale 496
6.3.8 Vegori normative te analizave sizmike sipas 7.1.3 Ramat 499
Kushtit Teknik KTP-N.2-89 431 7.1.4 Muret (diafragmat) vertikale 504
6.4 Vegori te pergjithshme te analizave dinamike ne fushen kohore 434 7.1.5 Koncepte baze mbi strukturat mikste 507
6.4. i Hyrje 434 7.1.6 Themelet 511
6.4.2 Sistemet elastike 434 7.2 Analiza elastike e sistemeve mikste 513
6.4.3 Sistemet inelastike 435 7.2.1 Te pergjithshme 513
6.4.4 Vleresimi i shuarjes 440 7.2.2 Konceptime te modeleve llogarites 514
6.5 Metoda te integrimit direkt 443 7.3 Reagimi sizmik i ndertesave jo te rregullta 527
6.5.1 Hyrje 443 7.3.1 Te pergjithshme 527
6.5.2 Metoda Wilson-8 444 7.3.2 Sbperndarja e forcave ne raste te ve<;anta 529
6.5.3 Metoda Newmark 447 7.3.3 Efel<tet perdredhese "aksidentale" 537
6.5.4 Ve<;ori te zgjidhjeve te problemeve dinamike jo!ineare 459 7.4 Efekti i parregullsise nga mbushjet e muratures 541
6.6 Reagimi inelastik sizmik i strukturave shumekati%he 461 7.4.1 Parregullsite ne plan 541
6.6.1 Te pergjithshme 461 7 .4.2 Parrezullsite ne !artesi 542
6.6.2 Verejtje mbi sistemet me nje shkalle lirie 462 7.5 Zhvendosj;t relative ndennjet kateve dhe efekti P-6 543
6.6.3 Kerkesat per duktilitet dhe duktiliteti i lejuar ne sistemet me 7.6 Efekti i ngarkimit dyaksial 546
shume SHL 463 7.7 Kombinimi i ngarkesave sizmike me ngarkesat e tjera 550
6.7 Perdredhja ne strukturatjo-simetrike 470 7.7.1 Te pergjithshme 550
6. 7.1 Te pergjithshme 470 7.7.2 Rezistenca projektuese 550
6.7.2 Lekundjet e lira pa shuarje te strukturave jo-simetrike 7.7.3 Percaktirne normative te kombinirnit te ngarkesave 553
njekateshe 471 7.7.4 Kombinimi i efekteve nga komponente te ndryshem te veprirnit
6.7.3 Ndikimi i jashteqendersise dinamike ne efektet sizmike 480 sizmik 554
6.7.4 Mbi reagimin inelastik te strukturave jo-simetrike 487 7.7.5 Kerkesa normative per kombinimin e ngarkesave sizmike me
veprimet e tjera 555

Kapitulli 8- Kritere le Projektimil sipas Kapacileleve

8.1 Hyrje 561
VHI IX
8.2 Kritere te Projektimit sipas Kapaciteteve per perkuljen 562 PJESAS
8.2.1 Verejtje plotesuese mbi marredheniet rezistence- duktilitet 562
8.2.2 Rregu!la dhe rekomandime te Projektimit sipas
Kapaciteteve 566 KONCEPTIME Tit REJA Nit FUSHEN E INXIDNIERISE
8.3 Faktori i forcave prerese ne elementet betonarrne 574 SIZMIKE
8.3.1 Mekanizmi i rezistences ne prerje ne traret 574 - Zhvendosjet- kriter parifsor projektimi-
betonarrne pa arrnatureterthore 574
8.3.2 Ekuilibri ne hapesiren e prere te nje trau 578 Kapitlllli 9 • Projektimi i bazuar ne zhvemlosjet
8.3.3 Ve9ori te mekanizmit te sbkaterrimit nga prerja 583 9.1 Hyrje 665
8.3.4 Mekanizmi i rezistences ne prerje ne traret betonarrne me 9.2 Metoda e projektimit e bazuar ne zhvendosjet- sipas Priestley 668
fu"l11.ature terthore 584 9 .2.1 Principe te metodes 668
8.3.5 Ndikimi i bashkeveprimit midis perkuljes dbe prerjes ne 9.2.2 Hapat e procedures llogaritese 673
arrnaturen gjatesore 589 9.3 Inxhinieria Sizmike qe bazohet ne perforrnancen - PBSE 679
8.4 Forcat prerese ne projektimin antisizmik 594 9.3.1 Te pergjithshme 679
8.4.1 Te pergjitbshme 594 9.3.2 Bazat e Inxhinierise PBSE 68@
8.4.2 Forcat prerese ne trare 594 9.3.3 Verejtje p1otesuese 692
8.4.3 Forcat prerese ne kollona 600 9.4 Metoda N2- sipas Fajfar 693
8.4.4 Forcat prerese ne mure 603 9.4.1 Te pergjithshme 693
8.4.5 Ndikimi i veprimeve ciklike dhe ve9ori te sjelljes se trareve te 9 .4.2 Pershkrimi i metodes 694
dominuar nga perkulja dhe prerja 605 9.4.3 Aplikimi i metodes N2 per projektim 708
8.4.6 Mbrojtja e trareve nga veprimi i forcave prerese ciklike 615
8.4. 7 Ve9ori te ndikimit te forcave aksiale shtypese 622
8.4.8 Kollonat e shkurtra 626 Literatura 711
8.4.9 Sje!lja sizmike dhe kerkesa per projektimin e kollonave 629
8.4.!0 Ve9ori te reagimit, rezistences dhe duktilitetit te nyjeve
tra-kollone 635
8.4.11 Aspekte te verifikimit te rezistences ne prerje ne nyjet
tra-kollone 637
8.4.12 Aspekte te verifikimit te ankorimit te armatures ne nyjet
tra- kollone 644
8.5 Karakteristika projektimi ne ndertesat me mure betonarme
("shear-walls") 6417
8.5.! Te pergjithshme 647
8.5 .2 ve,ori konstruktive 648
8.6 Muratura mbajtese ne konstruksionet me skelet 652
8.7 Ve9ori te Projektimit sipas Kapaciteteve te themeleve 658
8.8 Perrnbledhje e principeve te Projektimit sipas Kapaciteteve 659

X ~
 'J{[i fi£Cim te: viteve '80, si 6asfi/Q,L rr.e mifi.un afre /i:pCegun tim, aok:jorin
e sfik§ncave tef::Jtik§ imc_fi. '1\pCand Po[os/(p, tii mGisfitetur e mrjtur nga /i:pCege
ti tjere nUJrre·m nje angadi:im profeswna[ afre reaCizuam 6otimin e nje Ci[;ri ni
fus!iin e Im;ldnierise Sizmik§ ~e· tituuuar "'7/eprimi i te:rrr.etit m6i
/i:pnstruf:Jwnet e n.dirtimit". 9{ufi. mund ti!. gjy/i:pjmi per vCerat afie aoGine e
tif por mund te pemundim se interesi pe·r fi:.§"ti!. fus!ii kjsfi fi£Cuar ti!
evidentofiej duf:Jfiim ni mjediset tona in;\fiinierik§ ti!. /i:pfiis. 9{ufi.mund te: mos
/Q,Ljtojmi! gjitfiasfitu visfitirisiti c{fre impenjimin toni pir pi'1;gatitjen e atij
&otimi. :J(uptofren Cefite /ijto, po ti m&af.etparasysfi qe "terreni sizmif(' isfite i
visfitire, jo aq i sfikg(ur nga speciaCistet tani afre qii ne isfiim te· rin;~ pa sfiumii
pirvofi! profeswna[e. '£effie veti! In;\fiinieria Sizmik§ nufi.fi.isfite atifieri mi
sfiurrd se 25-30 vjet qii z!V-vi[[ofrej si fus!ii e pavarur e Sfik§ncis se·
:J(pnstruf:JWneve. :;{ptyrisfit, nufi. isfite se speciaCistiit effie piirvofat
inzfiinierik§-sizmik§ mungonin ni e'enain toni. Si! pari, efs;istonte afie
ap£ii(p!ief pre) /i:pfiisfi :J(usfiti 'Ie!Wifi. i profel<:jimit antisizmi( :J(isfiirr
nair/i:pfii, angazfiimet serwze afre me paswn projesionaf tii nfii nismi!tari
studimeve c{fre apCifimeve te /ijrfi.esave sizmik§ ni profe!i:..timin toni, doc
'7/asiC Pisto[i. Por afie /i:pntributet gfitfiasfitu ti miri!.njofiura tii projek
/(pnstruk:jor ti atyre viteve, Gasfi/ijpuntorit te vjeter sfik§ncor :ferit.'
Projek:Jet, sfifi:;:imet c{fre reafizimet e tyre kp.ni naifQuzr najesfiim ni
me "fi.uCturiin sizmik§" tii in;\fiinierive tanii. J.lsfitu si/i:wse, ni njC {
mi! te gfiri tii zr-"viUimit tii Sfifi:.?ncis si! :J(onstruk:JWneve afre ap'
nii projef(timin toni, mbeten tii sfiquar piir fi:.gntri6utet ali
s!ik§ncore e im(/iinierifi:.? personaCitete tii tiCCi!. tii spi/(ptur
(jfadri, docent 51ndrea Papastefani, prof :I(jro :;{fgo-
'7/ercilio, etj.

XV
 o/itet '80 sfiiinojn.ii periu.afiiin f::..ur, i(rafios angazliimeve "sizmif(g" ne
V.n.iversitet si c(fic nii institutet studimore-proje/(Juese te sistemit tii
atiilicrsfiiim te :Ministrisi! se 'Jf.airtimit, nii QJ.naren. SizmoCogjif(g tii 51./(gtfemisi
si Sfii(gncave- sot In.stituti i Sizmo{ogjisi- ji[Coi af:Jivitetin e tij ec(fic sef:Jori
i Inzhinierisi! se 'Ienneteve (Inzhinierise Sizmi~). Sek:J;ori tii tjerii ti! fos!iCV'ue
sizmo{ogji/(g. isfiin ngritu.r aty rreth. 10-15 zjet me piirpara. 'JI{,cfir{wfiii, aisa
termete te forte qii f::..is!iin. goaitu.r ven.ain toni! n.ii periu#.in. e viteve 1960-'80
alic angazh.imet piir riparimin c(fic piiiforcimin. e n.airtesave tii aiimtu.ara pre)
atyre tiirmeteve - me i forti nair ti ciliit fi:.g. qenii ai i 15 Pri(fit 19 79 - k:jsfiin
/(rijuar ec(fic te n.e nje sensi6i(izim tii nevojsfiiim per ruiermarrjen e stu.aimeve tii
tf.e[{uara n.ii ju.sfiiin e Inr,h.in.ierisi! Sizmif(g. 'Diic ne fak:J, nii vitet '80, si fru.t i
6asl1./(f.pu.nimeve micfis Qencfriis SizmoCogjif(g, :Jaf::..u[tetit tii ln?(hinierisi sii
'JI{,aertimit e instituteve stucfimore-projek.tu.ese tii veruiit, fgmi njii siire
rea[izimes/1. fwn/(rete stucfimore nii ncfifime te proje/(Jimit antisizmi/i:., :Me
riinaiisi tii verante f(gni qen.e ecflic fwnta/(Jet e ventfosura, n.cfoniise tii
k.u.fizu.ara, me fwmu.r.itetin sizmif::.. 6a[{fi:.g.nil(_ alic ate europian. si alic
pjesemarrja e specia[isteve tan.i! nii grupe tii per6asfi/(f.ta pune, nii l(_uacier /(f. to
tii af::..ti:'viteteve e proje/(Jeve naerfwm6iitare. Isfite (wfia f::..ur, piir t 'iu
"f(.unaerviine" veprimit sh.fi:.g.terrimtar tii tirmeteve, ln?(hin.i.eria Sizmif(g po
njih.te tlicUime c(fic zfi."Jufime tegjira n.e 6otii.
9{ji rrajsfi ruierfwm6itar, progresi i ln?(hinierisii Sizmif(g n.u.f::.. fw
rresh.tu.r ec(fic gjate gjitfiii periuc[fiiis tii /(f.tyre ay ahjetiivjerarive tii fon.dit. 'lfjo
fu.sh.i in?(li.ini.erif(g fi:.g.rak:Jerizolict n.ga nji evofucwn i vazfic{uesfiiim ah.e
ek§perimentim i pirlicrsfiiim, jo tfijesfit e vetiim ni k;jnaviish.trimin. teorif::.. e
Ca6oratori/i:., por siaomos pirsa u pir{(gt anafizave in?Cfiini.erif(g te aimtimeve
stru./(Jurare nga ti!rmete ti forti qii ruiocffiin. licre pas licre n.i! venae ti
n.cfrysh.me. 1/iirejrr.i naiirfi:.g.q se, piirsa u pir{(gt rregu[Cave tii projef::..timit
an.tisizmi/i:., /(rafios piirvojave ti tjera tii piirparuara 6otiirore sif jane ato
atr.eri/(_an.e, neo-zefaruieze, japon.eze etj., ec(fic 'j(_uaari" europian. iisfite
pasu.ruar mjaft gjati! /(.iisaj periu.cflic. Xgmi tasfimi rezu[tatet e nje pune tii
viish.tiri te n.airmarrii prej sfiume fw!iiis/1. - lip. fi:.g.nii fwn.tri6uar sh.f(gn.ciitarii e
inr,fiinieri nga me te n.joh.urit ni 'Europe- pir fiarmon.izimin. e fwaeve sizmik;j
n.aciona[ii. 'l(jto rezuftate paraqiten tii sintetizuara nii 'Eurofwdin 8 te
projef::..timit ti struf:Jurave rezistente ruiaj termetit. 'Diliet se, pas pu6Cik:jmit te
pari! ni vitin. 1994 si pjese e serisii si! 'Eurofwdeve Stru/(_tu.rorii, 'Eu.rofwdi 8 u
XKV
iisfite "niniisfitruar" aisa fieri "f(gCi6rimeve" e permiriisimeve tii ndTJjsfime, te
pasqyruara ni araftet piir/(gtiis te tij.
'Te n.e, nje /(gra/(Jeristif:f e au.k§fime e 10-12 zjetive te fonait ne
fu.s!iiin e naerteswue ti 6animit iisfite fak:Ji qe tasfime po perfiapet gjiiriisisfit
ngritja e nciertesave te Carta 6etonarme alic qi! percforen materia(e ruiertimore
te fw!iiis. 9{ji aa(Cim /(f.to nga tipoCogjite e njofiu.ra stancfara tii ruiertesave
re(ativisfit te u.(ta ti aif;yrsfitr.e l(_u. dominonin mu.ret m6ajtiise prej tu.[{e. 'lfjo
situate e re ni veruiin toni - territori i ti! cuit njifiet per sizmicitetin
re(ativisfit te ngritu.r - !(_a dil(_tu.ar cfomoscfosfimerini e perve!itesimit c(fic
ap[i/(jmit tii fwncepteve, metoai/(gve, sk§mave c(fic aetajeve te pi!rsfitat.sfime
{wnstruf:Ji:',;e qe piiraoren ni projef::..timin 6asfi/(f.(wfior antisizmi/i:., europian
alic 6otiror. 'JI{,atyrish.t, du.f(g synuar P,jii k.om6inim te arejtii ti f(.ritereve
te/(zl.if(g tr.e ato e{wnomif(g, par du.f(g patu.r parasysfi ni radfiii ti pari! sigurinii e
nevojsh.me struk:Ju.rore. .Licfh.ur me Kfto proUeme alic zgjicfhjen prak:Jif:g. te
tyre sot te n.e ncfjelict nji preof:y.pim c(fic interesim i natyrsfiiim. Per t'iu
pii\il}egju.r /(j.rf(.esave tii {wfiiis, po nciermerren angazfiime #.e veprimtari
fwn/(rete in;ifi.ini.erif(g, sif(.urse jane ealic ato qii synojni acfoptimin ni veruiin
toni tii 'Eu.roli:pait 8, si pjese e adoptimit teriisor te pritsfiiim te serise sii
'Eurofwaeve Struf::..tu.rari!.
9{Jipi!rmjet /(f.tij Ci6ri autori f::..a synuar pik:fris!it te japii nji ncfih.mesi!,
sado moaeste, piir azfiumimin e vazMuesfiiim te projef::..timit tonii me metoaat
e sotme ti ana(iziis c(fic projef::..timit antisizmi/i:., 'JI{,cfon.se ni 'ti perm6alicn ec(fic
trajtime ti aomosaosh.me teorif(g, piirpjel(jet tona f(gni synuar qii materia[et e
paraqitu.ra Kftu. t 'u sfiiir6ejni fwn/(retish.t ni punin e tyre im;_fiini.ereve
f::..onstruk:Jorii, prc;jek:Jues alic z6atu.es, tii ti gjitfio speciaCiteteve (tii
pit;gjitf.sfiiim, struf::..tu.rist, infrastru/(Jurii tran.sporti, h.icfrotek.nik). 9{ji nje masii
aisi me ti f::..ufizuar Mri muna tii jete i ao6isfiiim ealic per ark:jtef:Jiit e
ur6anistet. 'JI{,cierli:pfiii, stuaentit pasuniversitarii alic stutfentet e viteve te
Carta e ata tfipComante ni :Jaf::..u.Ctetin e Imcmni.erisii se 'JI{,di!rtimit, par c[fic te
tjeri! tii interesuar, muna tii gjejnii Kftu tema tii v[ejsfime per formimin
profesiona( ti tyre apo pir zgjerim e tfic[(im njofiuris/1. ni ju.sfiiin e In.;rfiinierisi
Sizmif(g, sialic te Sfii(gnds se 1(onstru.f(.sion.eve ni piirgjit!iiisi.
Persa u piir{(gt normave alic stantfarteve, materiafi i Ci6rit u iish.te
referuar me teper atyre europiane, {qyesish.t 'Euro{wtfeve, por, ni raste tii
ve,anta, ealic ruionji norme n.acionaCe. 9{ji rastet e n.evojsh.me pi!r/(gtise, disa
XV
piirca{Jime nga 'Eurof:pefi 2 ('EC-2} i stru{Jurave prej 6etoni janii f:pm6inuar
me percali_time ti' 'Eurof:pefit 8 ('EC-8). Xy i Junefit referofiet gjeri'sisft.t nii Ci6iir
sipas efy versioneve: tii parit, "zyrtar" (v.1994), si cffte 'Draftit 9{[.5 (:Maj
2002}.
:J{isur eeffie nga sfiem&uj ti' tjerii tii Citeraturi's imfrin.ierifi:! 6otiirore,si
c{fte nga piirvoja e (writ tii piirmencfur nifi£Cim tii Paratliinies, u mencfua si mii
e piirsfttati'sftme qii temati(ql e peifshire nii (jte 6otim te perm6Cicfftej nii nji
veram te vetiim. 'J{f Ci6irjepen sii pari efisa efemente nga Jusf.a e Sizmofogjise,
natyrisht efu{J patur parasysft formimin cffte interesat profe.Mnale te nji
in.>frinieri rukrtimi. :Mii tej ishtii vazhcfuar me pro6femet e shumta tii anaCizis
effie projekJ;imit antisizmi/i_ 'l(jito jane sftoqiiruar me mjaft iCustrime effie
sfiem6uj li_onf<:Jetii. Por, pavarisisftt nga njii sfttrirje refativisht e gjiire e tif
Ci6ri nuli_ i'sfttii futur nii cfetajet e sftumta ti' projekJ;imit. Po /i_i'shtu, nuli_jane
trajtuar apo vetiim sa jane preli_ur tema ti ti[(a tii ve0anta sif janii ato m6i
reagimin sizmili_ ti trojeve effie efu/WrirJ! e fingiizimit, m6i 6asftf;§veprimin
truaCC-strukJ;urii, m6i reagimin sizmili_ te tipeve tii nc£,-ysftme tii t!iemefeve etj.
'J{f paraqitjen e tij ti!risore Ci&ri ishti i nefarii ne pesii pjesii, seciCa prej
tyre me nga efy (qlpituf me pirjasfttim ti pjesiis si Junefit qii kp vetem nji
li_apitu[£. 'J{f pjesi'n e parii ti titu{(uar ''E(emente ti Sizmofogjisi - 'J{f
(jncfvisfttrimin in;ifcinierif(', fi£Cimisftt, ni (qlpitu«in e pare, jepen efisa
njohuri m6i tirmetet, veprimet sizmi{J effie sh(ql{{it sizmifi:!. 'J{f vijim,
mbishtetur ne vferi'simet pro6a6iCitare ti rrezili_ut sizmili_ k:gpituCCi i efyte kp
patur si synim li_ryesor tii piirqenefrofiet nii li_uptimin e "tiirmetit ti projeli_timit"
effie nii 'Jami!jarizimin" me te cfhiinen Gaze projek.J;uese, shpejtimin siomili_ ti
truaCCit. 'Du{J f:pm6inuar aspek.J;et e rrezifiy_t sizmi/i_ me ato tii
vuCnera&iCitetit, aty jepen, efisi piirtej "/i_ufirit" tii SizmoCogjisi, eeffie efisa
vferi'sime efementare imcftinieri{J m6i ris/Wn siomili_ isftte synuar qi (jto tii
(ic{fien ecffte me /ijrli_esat 6azii, gjerufjet li_ufitare effie li_riteret projeli_tuese efuf<:g
iu refer,w.r li_ryesisht terminoCogjisii cffte metocfoCogjisii tii 'Eurokpefit 8.
'J{f K._usfttet e ngari(esave ti! mecfha - li_u hyjni' ecffte ato qii sft(qlk.J;ojni
te'rmetet e forti, marrecfhiiniet reafe micfis ncferjeve effie deformacioneve jane jo-
Cineare. X?to trajtofien nii pjesiin e efyti, "Pfastuiteti - .9!pCi/(jme
in>frinierif<:g ". .9!ty fiCwfiet, nii (qlpitu({in. e tretii, me aspe{Je cffte pro6feme tii
proje{Jimit cffte ana(izi's pfastif<:g. 'Duf<:g iu referuar s/i:!mave struli_turore ti
transformuara nga f<:Jijimi i rern.ierave p{asti{J, vferesofiet, ne terma stati(j,
XVI
kppaciteti /Wfitar i kpnstruf(sioneve. Shtje{{imet teori/i:! c{fte njii n.umer '
f:pnsicferueshiim sfiem6ujsh qe jepen aty, K._ryesisftt me trare effie ramo, synojni'
familjarizimin e fe;vLesit me kpneeptet cffte marrMhiiniet qi apCi/(pfien ne
ana(izat pfasti{J. :J{j! i(apitu{(in e treti ishti! trajtuar eeffie nefik:jmi i forces
al(siafe ne macfhisinii e mcmentit m6ajtis !Wfitar. 'J{f atii li_uacfir i'sfttii
sfttjeCCuar in.terai(sioni (ncfiirveprimi) momen.tforci ali_siaCe ne demen.tiit
6etonarme. 'Duf<:g patur parasysft piirm6ajtjen. e (qlpitu{{it ti tretii, per tii
Cefttesuar fe:(imin e tij efo te sugjeronim qe, paraprakj.sht, ti rili_ujtofien efisa
n.johuri li_ryesore n.ga Stati(ql e :J{efertimit. J0pitu{Ci i li_atiirt - l(u ap£ii(pfien
kpnceptet e ana[izave pfasti{J ti (qlpitu[Cit paraarefftis - i l(ushtofiet tiresisftt
njf li_ara{Jeristif<:g piircali_tuese nii projeli_timin. e sotiim antisizmi/i_ efu{JiCitetit,
effie raporteve tii tij nu rezistendin apo soCUCitetin. 'Iemat e para mGi
((ogaritjen e cCuli_tiCiteteve u paraprijnii proGCemeve effie ver;orive te formimit
n.ii stru{Jurat tip-rame te mek:gn.izmave te kp{apsit. Sfttrirja e kpnsUCeruesftrr.e
qe li_a Kjo pjesi eshti! nefil(uar n.ga riincfisia gjithnjii e me e macffte qe po u jepet
nii proje{Jimin struk.J;uror anaCizave inefastif<:g.
'Dy li_apitujt e pjesi's sii tretii, i pesti c{fte i gjasftti, i li_usfttofien reagimit
sizmili_ ti stru{Jurave, te· mccfelitara piir(qltisisftt si sisteme rr.e njii effie me
sftume shli_aC(e Cirie. 'l(jita k:gpituj kpnii i(ara{Jer li_ryesisftt teori/i_ 'Do ti
li_ujtonimse per fe:tjmin e li_isaj pjese isfttii e nevojsftme njii Gaze· e trifaftueshme
njohurish nga 'Dinamikp e Struk.J;urave, n.ii ver;anti ((ogaritja e freK._ueiWl!"Je
effie forma:-,;e ti fili_urufjeve si cCfie anaCiza moda[e e reagimit cCinamifS 'l(jito, ne
Go timet shqip, muncf ti gjincfen ne efy te/i:jte mi'simore qii jane nii pereforim nii
'Jali_uCtetin e ln;cftinierise sii :J{cfiirtimit effie qi autori i (ql Gotuar nii
6asft/ijpunim me profassoc.efr. ;l{j/(p .Lakp cCfie efr. 13ujar :MysCimaj.
Perm6ajtjen. li_ryesore ti" pjesis sii tretii e per6ijnii temat m6i spef(trat e!asti(j e
ineCasti(j cffte ato m6i apCik:jmet e ana{izi's mccfa£e ne v{erisimin e reagimit
sizmi/i_sipas nutoefis speK._trafe. :J{j! {q!pitu{Cin. egjasfttii jane· piifshirii eeff.e efy
nutoefa tii n.joftura te anaCizave cCin.amif<:g nii fushiin kpftore, metoefa 'Wifson
effie metoda 'N§wmarli_ Po l(isfttu, KJ; i(apitu({ perm6an. eeffie vferisime tii
fenomenit tii piirefrecfftjes nii struli_turat jo-simetrif<:g.
:Duf<:g iu referuar K:ryesisftt stru{Jurave 6etonarme, f:pnceptime effie
apCik:jme ti li_arak.J;erit me prak.J;ili_ jepen ne pjesen e {q!tert, tii titu[[uar
':571.naCiza effie f:ritere tii projek.J;imit antisizmif('. Piirm6ajtja li_ryesore e njirit
prej K._apitujve tii i(isaj pjese, ti shtatit, kpnsiston nii anaCizin e struli_turave
XVH
 fi:._ryesore m6ajti!.se, me sl(g.fet, me mure dfi.e mi/i:§te. :Disf(_utofi.en aty gjitliashtu
pro6[emet e reagin-dt sizmi((_ tii stru{(_turave jo te rregu[[ta, disa efekje te
veyanta si ai P-21 dfi.e ngad:jmi dyali:§iaG si dfi.e f;pm6inimi i ngar{(_esave
sizmif:s me ngarf(_esa tii tjera. :JGpitum tjeti!r, i teti, i {(_ushtofwt tiiri!.sisht
metodi!.s si! Projef:Jimit sipas 'l(apaciteteve ("Capacity '])esign'J, qe per6iin
/(graf:}eristikffn mii tfa[[uese te /i:pdeve te soti!.m antisizmikff, nii veyanti te
'Euro/i:pdit 8. isfi.ti! fi:pnsideruar e nevojshme qe, per t'i paraprire v[eri!.simit tii
fakjorit tii forcave preri!.se nii Proje/i:._timin sipas :JGpaciteteve, nii kffte. kgpitu{[
te trajtofwn sli{(_urt, pas piir!Wfjes, edfi.e mekgnizmat e rezistences ndaj prerjes
nii dementet betonarme. :J-{apesire u i.sfi.te {iinii edfi.e pro6femeve te ndikjmit tii
forcave a/i:§iafe sfi.typese nii f;p[[ona si dfi.e rezistences afi.e dukjuitetit tii n!Jjeve
tra-f;p[fonii.
Pjesa e peste piirmGan vetem njii kgpitu[G tii nentin, dfi.e u f(_ushtofi.et
f;pnceptimeve mii tii reja nii fushen e Imfi.inierise Sizmil(g.. :Mii ((_on(qetisht, 0;
{(_apitu[[ trajton metodiin e proje{(_timit te 6azuar nii zhvendosjet. :J{j
procedurat e{(_zistuese qii piirm6afi.en nii shumici!.n e f;pdeve Gas/ikfff;phorii
parametri "fiyri!.s" i proje{(_timit antisizmi((_iishtii, siy di!i.et, forca sizmif:s. Por,
nisur nga fakji se diimtimet strukjurore gjati!. ti!.rmeteve tii forte janii ti!. {icfh.ur
nii tfi.e[6 jo me forcat por me aeformacionet e imponuara nga [iivizjet e truamt,
f;phet e funait kg jiJ[uar tii piirpunofi.et diU apfif;p!Ut nji!. /i:pncept i ri, ((_u si
(qiter paresor f(_onsicferofi.en zhvendosjet. XJj f;pncept mund tii piirmUid!i.et
sh{(_urt e thjesht {(_esfi.tu: projek]imi dufi.et tii orientofi.et nii miinyri!. te ti({i! qii
gjiinc{jet fwfitare nii strukjurat ndertimore tii shprefi.en me anii tii zhvendosjeve
ma/i:§ima[e tii pranueshme. :J{j kgpitu[Cin e niinti' {(_onceptet 6azii te. {(_esaj
metode proje{(_timi jepen te f;pn(qetizuara nii dis a versione.11[je nder 'to eshti!. e
ashtuquajtura ":Metoda ?fl", e ci[a tashmii, ni' princip, i!.slitii piiifs!i.ire edfi.e ne
'Eurof;pdin 8. J(uptofi.et se kgpitu{{i 9 mGetet i fiapur piir pasqyri.min nii tii
ardhmen tii progresit, a{(_tua[isht nii proces, te. {(_esaj metocfe proje{(_timi.
:J(! Literaturi!.n, e vendosur ni!. june{, jepet [ista e fiGrave dfi.e punimeve
me te ci[at jemi f;pnsu[tuar gjatii pii'lJatitjes sii k§tij {i6ri, auks perzgjedfi.ur e
piirsfi.tatur pjesi' nga 'to nii fun((_sion ti!. probfemati{(_i!.s si' projek]imit toni!
antisizmi/(, Shprehim kfftu sii pari o6figimin e natyrsliiim per tii gjithe autori!t
e tyre. :Mjaft autore df.e puHikjme qi! Mfi.en f(ryesisfi.t me trajtime apo
procedura specifil(g. janii referuar nii pjesiit piirkgtese tii t:yre. Por kfftu do tii
ve,.onim disa emra mjaft tii njofi.ur piir f;pmunitetin e In:x;ftinierisii Sizmif:s ni
xvm
6otii, tii tilfe si: 'J{_erumw.r/0 Cfough, Chopra, 'Bo[t, Sfiah (SJ-L'B51..), Priest[ey,
Par/0 Paufay, '])owrid(_ (Ze[andii e 1(e}, 'Tafp{a, 'Watanabe, Otani (Japoni),
:R.psenb[ueth (:Jvfeli:§ikff), 'Tso {J(anaaa), ;Fajfar (S{{oveni}, PeneCis, J(appos,
;Farc£is, .9Lnagnostopou[os (Cjreqi), 'E[nasfiai, .9Lm6raseys {.9Lngfi), Pinto,
Cjavarini (Itafi), Ifrim, 'J{fgoita (1\.umani}, 'Bachmann (Zvidr}, '])avidovici,
Capra, Zace{(_ (;France), 'Borges (PortugaCi} etj., punimet sfi.f:sncore,
imc!i.inierif:s apo sizmofogjif:s tii tii cifeve f(_anii ndif(_uar nii miinyri!. piircaf(_tuese
per pe'l/atitjen e kfftij fi6ri . .9Lutori kg patur edfi.e fatin e mire qi! me njii pjesii
prej t:yre ti! f:stii patur biseda e fi:pntaf(_te pune, {(_orrespondence apo
Gasfi.k§punime, qe {(_anii qenii me nje do6i profesiona[e tii ver-anti!. 'J(_der((_one,
ndi/(jme f:smi patur edfi.e nga mjaft pu6M:jme tii njofi.ura m6i .9Lna[iziin
Strukjurore - statif:s dfi.e ainamif:s, efastif:s dfi.e pfastif:s - qii !(gnii per autori!.
personafitete te respek]uar nii /i:pmunitetin e S/i.Ksnces se 'l(pnstru/i:§ioneve, tii
ti[fe si: CjfiaCi (J(anarfa}, 'l{§vi({e, 'Batfi.e (SJ-L'B51.}, 'Baf:sr, :J-{ome, %oy (.9Lng(i},
J(isefev (1\.usi), 'l(pliszk]; (:J-{ungari}, Corradi de[['.9Lcqua, Carpinteri (Itafi},
Wa{(_a6ayashi (Japoni), etj.
'])uf:s m6y[[ur k§ti!. Parathenie autori do tii shprehte respek] e
mirenjofi.je te tr.adfi.e nii radhe tii pari! per ;Fa/(y[tetin e Inzhinierise sii
'J(_diirtimit dfi.e piir '])epartamentin e :Mekg_ni{(_i!.s si! Struk]urave (ish {(_atedra e
21.§zistenci!.s se :Materiafeve), fw ai {(_a zhvi({uar a{(_tivitet miisimor, studimor e
s/i.Ksncor prej mii se 30 vjeti!.sh.. .9Lutori shpreh kfftu respek]in e tij edfi.e per nje
instiv.u:ion tjeti!r fw ai kg punuar e 6asfi.k§punon a{(_tua[isht, Institutin e
Sizmofogjise (isfi. Qfndra SizmoCogjif:s), vefaniirisht per disa sizmofogii te
njoliur, /i:p[egii ti fi.ershem ti! tij, si profdr. 'Eduard SuCstarova, profdr.
Sfi.yiJ!iri YL[iaf profdr. Siasi 'l(pyiu, profdr. 'Be tim :Jvfuyo, etj. Permendim se nii
k§tii Mer paraqitjet e [ie[fiura drejtperdrejt me pro6fematikffn sizmif:s te vendit
tone (ti! shprehura kfftu nii forme tii dfiinasfi. apo f(_onfi:Juzionesfi.) u referofi.en
pi.kffrisht studimeve tii reafizuara nii ate Institut nga /i:p[egiit e
siperpiirmendur. :Me vferiisim profesiona[ autori do tii fmonte edfi.e trjaft
f;pnta{(_te pune apo dis((_utime me projef(_tues dfi.e speciafisti!. tii S!i.f:snci!.s sii
'l(pnstru{(_sioneve dfi.e In;c!i.inierisi!. Sizmil(g, nii :fa/(y[tet a jashtii tij. Si tepiir
efef(_tive dfi.e te do6isfi.me autori do te veyonte 6ashk§punimet me profassoc.dr.
:Forcim Soften, inzh.. J(ristaq Premtin, dr. Jfekjor Cu[[ufin e inzh.. !Z.gim
Seranaf 6ashkff-f;p[egi!. nii '])epartamentin e :Mekgni{(_i!.s sii Struf(turave dfi.e
emra ti! njohur ne fosliiin e studimeve dfi.e proje{(_timeve. Po {(_i!.sfi.tu, me interes
profesiona[ piir autorin kgnii qenii Gas/ikffpunimet, nii fwadrin e dis a sfifqimeve
XIX
 per fushin e In:\[zinierisii Sizmik§, me revista ti njo!iura tef(flif(p-s/if;gncore ti
jusfiiis si nc£iirtimit si "J{c£iirtuesi" elk '1S?f_~
rrJy vitet e func£it piir /(jtii (wiir is!itii Gasfi/(jpunuar ngusfiti ec£/ie nu
c£isa f(pCegi ti rinf in;di. :Mark§( :Ba/3a((ef;_un, inzfi. 'l(i/(g.rc£ Lu/(jn c{fie inzfi.
'1\§zart Zgjanjo((in.. Jil.ngazfiimet e t:yre - sic[onws per zgjic£hjet numerili:§ tii
c£isa sfiem&ujve iCustrues - i siguruan autorit nji asistence tii ymuar c{/ie me
niveG yl@. ai cfisfiiron ta sfiprefiii me sfiumii mirinjofije.
Pir puniin e viisfitiri qe piir&auoi per sfitypjen c{fie rec£af:Jimin e
materiaCit tii paraqitur auwri i sfiprefi s!iumii faCenc£erime znj. 'Rjta :J(ananaj.
91/Srtyris!it, autori c£o t 'u c£rejtofiej tr.e faCenc£erime te sinqerta atyre qe,
auk§ s!ifaqur njii interes ti c£uf§fiiim profesiona( per pro6Cemati/(jn e trajtuar
ni fi6iir, e mSisfitetiin ec£/ie finandarisfit &otimin e tij. 'J{j /(jtii f(pntek§t
ja(enc£erojmii Sfioqatiin e :l{!irtuesve tii Sfiqiperisii, Zyriin e Jil.gjencisi
yjermane piir :Basfi/(jpunim 'Tef(fliJ:.. (y'TZ) ne 'liranii, si c{fie sfioqiritii
ndirtitnore 'CCS'~ ':Speecf'~ ,rrrema t£-ngineering 2,~ 'Yturora 2\pnstruk§ion',
e ':So(uecf''.
:Me oG(iginzin e natyrsfiiim qe sfiumiif:...us!i, 6esoj, ndjen pas piiifunc£imit
tii nji pune tii gjati, c£o ti c£is!iiroja qe, ti paf:...tin, te pirmenc£ /(jtu c£urimin qe
famifja ime, gru.aja elk c£y vajzat, treguan gjati /(pfiiis mii se pesevjeyare ti
of:._upimit toni me /(jte (i6er, si ec£/ie nc£ifi17'.in e sfiumansfime c{fie tii
vazMuesfime qe ato mii c£/ianii. Pa mGisfitetjen e tyre c£o te is!ite e pamunc£ur
qi ai ti sfif:._rufiej.
:Jjafa e func£it u m6etet Cezuesve, in;cfiin.icrve ti! n&rtimit, ar{jtef:Jiive
- NE KENDVESHTRIMIN INXHINIERIK-
e urGanisteve, stuc£en.ti!ve. Jil.utori sfipreson qii materiafi i paraqitur /(jtu mbi
!n.z!iinicrinii Sizmik§ te jeti i tioGisfiiim pi!r 'ta, n.c£iirf(pfiii qi c£o ti is!iin. ti
miripritura viirejtje c{fie sugjerime piir piirmirisime te nc£rysfime.

'J{jf(p Pojani

'Tirane, yusfit 2003

XX
KAPITULLI 1

..
TIERMETET

1.1 SHKAQET DHE PERHAPJA E TERl"viETEVE

1.1.1 Njohuri tiJ piirgjithshme

Termetet shkaktohen nga nje sere fenomenesh qe mund te jene
natyrore ose rezultat i aktiviteteve te ndryshme te njerezve. Ne keto te fundit
pertshihen shpertbimet berthamore te nendheshme, ngritja e rezervuareve te
medhenj ujore etj. Por, shumica demnuese e termeteve te forte dhe demtues
jane natyrore. Origjina apo vendndodhja e tyre eshte zakonisht ne kufijte e
te ashtuquajturave pllaka tektonike dhe mikropllaka, ne te cilat eshte e ndare
shtresa e siperme e ngurte (litosfera) e Tokes. Keta jane termetet tektonike.
Shkaku i termeteve tektonike qendron ne levizjet e vazhdueshme te pllaka ve
kundrejt njera-tjetres. Keto levizje kryhen sipas planeve te thyerjeve
tektonike ("tectonic faults"), si<; quhen kufijte midis blloqeve te medhenj
shkembore apo mikropllakave fqinje. Ne fakt, ne brendesi te Tokes levizjet
e masave te saj bejne qe ne materialet shkembore qe mbushin hapesirat e
planeve te thyerjeve ("fugat sizmike") te ndodhin akumulime te
vazhdueshme te deformimeve relative, te shoqeruara keto nga nderje
korresponduese shume te medha. Ne nje moment te dhene, deformacionet
dhe nderjet ne shkemb arrijne rezistencen ose kapacitetin kufitar rezistues.
Ky eshte pikerisht momenti i ndodhjes se termetit, qe shfaqet si nje frakture
dhe levizje e forte, e befasishme, rreshqitese ne kontaktin midis dy blloqeve
apo mikropllakave fqinje. Termeti mund te konsiderohet keshtu si proces i
aktivizimit te nje thyerje tektonike. Pasojat e termeteve te forte shfaqen

3
shpesh dukshem deri ne siperfaqe te Tokes ne fonnen e qarjeve te truallit,
shembjeve apo shkeputjeve horizontale dhe vertikale, te rendit nga disa
centimetra deri ne disa metra.
Pika apo me sakte zona e lokalizuar ku fillon procesi i fraktures se
masave shkembore quhet hipoqender, fokus, burim apo vater e tennetit.
Projeksioni i saj ne siperfaqe, d.m.th. pika ose zona ne siperfaqe te Tokes
direkt mbi vater, quhet epiqender. Ne momentin e termetit, nga vatra e tij
glirohet ne menyre te menjehershme energjia e akumuluar e defonnimit qe
transformohet kryesisht ne energji kinetike. Ky transfmmim kryhet ne
formen e valeve goditese sizmike. Keto perhapen ne mjedisin perTeth ne te
gjitha drejtimet dhe me shpejtesi te madhe (fig.l.l.l).
Epiqendra
Fig. 1.1.1 Hipoqendra dhe eplqendra e nje termeti
Duhet patur parasysh se tenneti nuk ndodh ne nje moment te vetem.
Fraktura fillestare pasohet nga perhapja e saj sipas planit te thye!jes
tektonike deri sa ne strukturat gjeologjike qe perfshihen ne kete proces te
rivendoset ekuilibri. Por, me kete ekuiliber te ri filion ne fakt "pergatitja" e
tennetit pasardhes.
Verehet se, ne shume raste, godilja kryesore e nje tenneti te forte
paraprihet nga te ashtuquajturat paragoditje ("forshocks") dhe gati gjithnje
shoqerohet me pasgoditje ("aftershocks"). Keshtu p.sh., pas goditjes
kryesore te tennetit te forte te 15 Prillit 1979. me epiqender ne det prane
brigjeve malazeze - tennet ky qe demtoi shume rende jo vetem Malin e Zi
por edhe disa qendra te banuara ne pjesen verior~ te vendit tone - u
regjistruan mbi 25 000 pasgoditje. Paragoditjet dhe sidomos pasgoditjetjane
me pak te fuqishme se goditja kryesore. Por jo rralle edhe ato, veqanerisht
pasgodiljet, mund te shkaktojne deme te konsiderueshme.
1.1.2 Lifvizjet e pllakave tektonike
Shpjegimi shkencor i origjines se termeteve tektonike eshte paraqitur
se pari me 1906 nga amerikani Reid, pjesetar i Komisionit shteteror
amerikan te ngritur per studimin e pasojave te termetit te njohur katastrofik
qe goditi ate vit San Franciskon (Kaliforni, SHBA). Tenneti u shpjegua me
aktivizimin e thyerjes se njohur te San Andreas, duke i lidhur fazat e
pergatitjes se tij me mekanizma Ievizjesh te orientuara horizontale te
blloqeve shkernbore, sipas te ashtuquajtures '"teori e shtytjes (rikthirnit)
elastike" ("elastic rebound theory").
Levizjet e blloqeve shkembore te ngjashme me ato te thyerjes se San
Andreas klasifikohen si shkeputje tektonike te tipit "shtytje eiastike", te
treguara ne fig. 1.1.2. Ne terminologjine sizmotektonike ky tip quhet "strike-
slip", ku ci!esimi i goditjes- "strike", krahas shtytjes (shkarjes)- "slip"',
karakterizon orientimin kundrejt Veriut te vijes qe jep thyerja ne siperfaqe te
Tokes. For, ka edhe tipe te tjera zhvendosjesh sizmike qe realizohen sipas
thyerjeve perkatese tektonike. Ne fig.l.l.3 tregohen tipe kryesore te ketyre
shkeputjeve rektonike. Shpejtesite e levizjeve korresponduese varen nga
niveli i aktivizimit te thyerjeve dhe mund te variojne nga pak milimetra deri
ne neth 10 centirnetra ne vit.
Faza 1 Faza2 Faza3
Para defonnimit Gjate deformimit Pas termetit
Fig. 1.1.2 Pa:ra.qitja skematike e "shtytjes elastike"
5

Kendi i drejtimit
Shkeputje tip te shkeputjes_,
(horizontale)
Fig. 1.1.3 'fipe kryesore shkeputjesh tektonike
Shpjegimi i termeteve me anen e akumulimit te energjise te
deformimit pergjate thyerjeve tektonike u perfshi ne kuadrin e teorise
globale te levizjes se pllakave tektonike litosferike, apo te "levizjes se
kontinenteve" sig quhet ndryshe. Ne formen e nje hipoteze, kjo teori eshte
paraqitur ne vitin 1915 nga meteorologu dhe gjeoflzicieni gjerman Alfred
Wegener ne librin "Mbi origjinen e kontinenteve dhe oqeaneve". Hipotezen
e tij Wegener e mbeshteti ne ngjashmerine e madhe te formes, flares, faunes
dhe morfoiogjise te kontinentit te Afrikes me ate te Amerikes se Jugut, te
cilat kufizojne pjesen jugore te Oqeanit Atlantik. Ne fakt, ngjashmeria midis
brigjeve te ketyre dy kontinenteve ishte verejtur edhe kohe me pare nga
hartues te hartave te bates. Ne nje liber te botuar me 1858 francezi Antonio
Snider-Pellegrini kishte bere perpjekjen e pare serioze per te zhvilluar
konceptin e levizjes kontinentale. Ai kishte hedhur hipotezen se Oqeani
Atlantik ishte krijuar nga coptimi dhe ndarja me vehte e dy kontinenteve.
Duke ndjekur idete e Snider-Pellegrinit, ne analiza! dhe vrojtimet e tij
Wegener konkludoi se para qin.dra milione vjetesh Toka paraqitej si nje
pllake e madhe e solide, si n.je superkontinent i vetem (Pangjea), i rrethuar
nga nje superoqean i vetem (Panthalasa). Coptimi i Pangjea-s ne pllaka te
6
veganta dhe levizja e tyre goi ne nje "mozaik" kontinentesh qe ka ndryshuar
vazhdimisht me kohen. Nje paraqitie e shtrirjes dhe pozicionit aktual te
pliakave perberese te Tokes si dhe tendencat e levizjeve te mundshme te
tyre tregohen ne fig. !.1.4.
Fig. 1.1.4 Drejtimet e zhvendosjeve te pllakave dhe mikropHakave
Pas Wegener-it, shkencetare te tjere filluan ta pranojne idene e
levizjes se kontinenteve dhe ta perpunojne me tej te ashtuquajturen "Teori e
pl!akave tektonike". Por, ne filiim, shumica e gjeofizicieneve e hodhen
poshte ate teori. Per ta ishte e paimagjinueshme se si njesi te medha
kontinentale mund te zhvendoseshin ne distanca te konsiderueshme ne
koren oqeanike. Studimet dhe argumentet shkencore te mevonshme treguan
se levizjen e kontinenteve e mundeson "motorri" i rrymave konvektive
termike qe, per shkak te radioaktivitetit, kxijohen ne pjeset e brendeshme te
Tokes.
Evolucioni i gjate gjeologjik i Tokes u shpjegua plotesisht vetem
relativisht vone, ne vitet '60. Me rendesi te posaqme ne argumentimin e
teorise se pliakave tektonike dhe pranimin perfundimtar te saj kane qene
faktet mbi zgjerimin e fundit te oqeaneve, qe sol!i gjeologu amerikan Hess
ne artikullin e tij "Historia e baseneve oqeanike" (1962). Teoria e pllakave
mbeshtetet se pari ne provat e shumta mbi strukturen e Tokes dhe
7
 shkem~injt6m6 te bute, pjeserisht te shkrire apo plastike, te shtreses oshte
vecanerisht nga studimi i perhapjes se valeve sizmike ne brendesi te saj. Sot
lnosfe, es, ..qe ..quhet
. .. astenosfere.
.. . Veeorite
• plastike te.. astenosferes
.. beJne
p .. q,..
njitet se, pergjithesisht, Toka perbehet nga tre gjeosfera te medha pak a
1t os f era t.•e 1ev1ze . ne.. men"-'Te
lK' ' te tille
· s·ku
1 r aJo te notonte mb1 nJe lena. . .
. .. . .
shume koneentrike (fig. 1.1.5): korja e ngurte e saj; manteli me pak i ngurte
eshtu, It cosfera 1 nenshtrohet edhe deformimeve te medha e shfa e';;
kryes1sht ne shtresen e kores tokesore. Si reznltat ; "bashk~.
e deri plastik (i rrjedhshem); berthama. Mendohet se sfera qendrore e
.q ,
Tokes, e quajtur ndryshe betthame e brendshme, eshte e ngnrte dhe ka a't f .. .. f .. . ' evepnmJt
dendesi shume te madhe (kryesisht hekur). Rreth saj mendohet se ndodhet " enos ere-utos ere dhe 1 Jevizjeve e deformimeve te pllaka" l't " .·k
formohe h ·
kreshta oqeanike ("riftet") 51. e dl•e1e 1s1stem1
osre!l
. e1.
t"
'
hul'·v kn e · as tuquajturat
, .
.
nje shrrese me densitet gjithashtu te larte, pore lenget, e quajtur berthame e
jashtrne (aty nuk perhapen valet sizmike terthore, "S"). Shtresa e trashe dhe <1 e ontmenta1e ( contmental trench system") te Tokes 1 .1 ·
tregohen skematikisht ne fig. 1.1.6. • asatu sw
pergjithesisht e ngurte e mantelit ka nje densitet me te vogel se berthama e
brendshme. Shtresa me e siperme, qe quhet thjesht kore tokesore, eshte
relativisht shume me e lehte se dy zonate tjera te brendshme te Tokes.

1.· Siperfaqja e lire

2.· Korja (0-70 km)
3.- Mantell (70-2900 km)
4.· serthama e jashtme
(2900-5000 km)
5.· B§rthama e brendshme-qendrore
(5000-6370 km)

flg. 1.1.5 Paraqi.tja skematike e struktures se brendshme te Tokes

:Eshte verejtur se gjate perhapjes se valeve sizmike nga manteli ne
kore shpejtesia e tyre peson nje renie te menjehereshme. Ky fenomen eshte i
njohur si "diskontinuiteti i Mohorovi<;it". Ne kufirin e shtresave kore -
mantel, qe njihet si "kufiri Mohorovi<;", ose thjesht "kufiri Moho",
identifikohet baza e keres tokesore. Informaeionet sizmike kane lejuar te
konkludohet se korja eshte relativisht e holle nen oqeane dhe relativisht e
trashe nen malet dhe vargmalet e larte. Kjo ve<;ori interpretohet si nje
demonstrim i hipotezes qe korja "pluskon" mbi mantel: vetem nje shtrese
me e trashe koreje mundeson "pluskimin" e nje vargmali te larte.
Sipas pikpamjeve te sotme, shtresa e siperme e ngurte e Tokes, e
quajtur litosfere - kjo perfshin shkembinjte e kores dhe pjesen e ngurte te
siperme te mantelit - eshte e eoptuar ne shume pllaka te medha e te vogla
(mikropllakat). Keto pllaka levizin me shpejtesi te ndryshme mbi
Fig. 1.1.6 Fon:n.im.i. i kreshtave oqeanfike dhe hunive kontinentaie
.. Numr.i i pllakave kryesore litosferike, kontinentale dhe oqeanike.
vlere:ohet ne';'eth 10 (pllaka Euroaziatike, e Paqesorit, Indo- Australiane,
pllak~t Amenkane, aJoe K~rmbeve, Afrikane, Arabike, e Antarktikes etj.).
Pllakat
k · oqeamke.. kane nJe shpe3tes1 me.. te.. madh e ]t;!ZJeJe
.. ·· · · se ato
ontmen.tale._Keshtu p.sh., eshte verejtur se pllaka e Paqesorit leviz, nga
l'.ndJ~ ne perend1m, me rreth 3 em ne vit me shpejt se pllaka e Amerikes se
venut, <;ka shpjegon tendencen e shkeputjes se vazhdueshme te Kal'f · ..
nga Meksika dhe zgjerimin me neth 8 em ne.. \'1.t re·· giirit qe ..... nldorndh1se
o .et

8
ndermjet tyre. Sizmologet konsiderojne se, ne teresine e saj, thyerja e madhe
e San Andreas ne rajonin e Kalifomise eshte burimi i termeteve te medhenj
dhe relativisht te shumte qe kane ndodhur aty. Kjo thyerje ndodhet pikerisht
ne kufirin midis pllakes se Amerikes se V eriut dhe asaj te Oqeanit Paqesor.
Keshtu, shumica e termeteve te forte ndodhin ne zonate kufirit midis
pllakave te medha litosferike dhe jane pasoje e levizjeve relative dhe
fenomeneve te komplikuara qe shfaqen aty. Dallohen kufij te ndryshem
ndermjet pllakave. Ne varesi te drejtimit te !evizjeve relative te dy pllakave
fqinje, kufijte mund te jene:
1-Konvergjues, kur pllakat "perplasen" me njera-tjetren.
Ne kete rast mund te shkaktohet:
La- Kolizion dhe rrjedhimisht formim malesh.
P.sh., formimi i Himalajave shpjegohet pikerisht nga perplasja e
pllakes Indiane me ate Euro-Aziatike.
l.b- Zhytje (subduksion), d.m.th perkulje dhe zhytje e nje pllake nen
tjetren.
Te tilla karakterizohen fenomenet tektonike ne rajonin prane
Japonise, ku ne thellesine rreth 700 km ne pjeset e nxehta te mantelit te
siperm (astenosferes) ndodh "zhytja" e pllakes relativisht te holie te Oqeanit
Paqesor nen pllaken me rigjide Euro-Aziatike. Nga kjo zhytje pllaka
oqeanike asimilohet dhe konsumohet vazhdimisht.
2-Divergjues, kur pllakat i largohen njera-tjetres.
Ne kete rast ne oqeane shkaktohen te ashtuquajturit kufij
konstruktive dhe shfaqen riftet, ose kreshtat oqeanike. Ne kufijte divergjues
ndodh hapja ne funde apo zgjerimi i oqeaneve. Prej andej dalin materiale
mbushese (magma) qe jane gati te rrjedhshme e plastike, burimi i te cilave
eshte astenosfera (fig.l.l.6). Keto fenomene mund te konsiderohen si
procese te kundert kompensues me ate te asimilimit te pllakave oqeanike qe
verehen ne kufijte konvergjues. I njohur eshte p.sh. rifti (dorsali) qe, nga
veriu ne jug, kalon neper mesin e Oqeanit Atlantik.
3-Kufij ne forrnen e thyerjeve te medha transformuese.
Keshtu eshte rasti i thyerjes se San Andreas apo i Anatolise Veriore
ne Turqi, ku kemi zhvendosje horizontale te tipit "strike-slip"(fig.l.l.3).
1,1,3 Zonat sizmike aktive tiJ Tokes
Zonat apo rajonet me aktive nga pikpamja sizmike te Tokes jane:
1- Brezi sizmik i Oqeanit Paqesor, thjesht Unaza e Paqesorit, me
degezimet e shumta te saj, ku perfshihen shume zona e ishuj periferJke te
ketij Oqeani si: Amerika e Veriut (Alaske, Kalifomi), Meksika, Amerika
Qendrore (Nikaragua, Guatemala), Amerika e Jugut (Kolumbi, Ekuador,
10
Peru, Kili), brigje dhe ishuj te Azise (Japoni, Kine, Filipine) dhe, me ne jug,
Ma!ajzia, Polinezia, Zelanda eRe, Guineja eRe etj. Ne Unazen e Paqesorit
gjenerohet rreth 80% e energjise sizmike te p!anetit tone.
2- Zona sizmike Alpine apo Brezi Alpin, ku perfshihet sistemi i
maleve Alpino-Himalajan (malet Atlas, Pirenei, Alpet, Karpatet, Ballkani,
Kaukaz dhe Himalajet). Kjo zone mund te konsiderohet edhe si nje dege
kryesore e shkeputur nga Unaza e Paqesorit qe fill on nga ishujt Borneo dhe
Sumatra, prane Guinese seRene Unazen e Paqesorit, duke vazhduar me tej
me Birmanine, Nepalin, Indine Veriore, Gjirin Persik (Pakistan, Afganistan,
Iran, Irak), Turqine, Kaukazin, Greqine, Bullgarine, Rumanine, territoret e
ish-Jugosllavise, Shqiperine, Italine (Si<;ili), Spanjen, Algjerine, Marokun
dhe duke perfunduar me ishujt Azore ne Oqeanin Atlantik. Ne kete brez
gjenerobet rreth 15% e energjise to tale sizmike te globit tokesor.
3- Zonate tjera sizmike, qe perfshijne ato te Pamir-Bajkalit ne Azine
Qendrore, brezin e zones qendrore te Oqeanit Indian, nje zone qendrore te
Oqeanit Paqesor (ishujt Hawai) si dhe disa zona me pak aktive. Termetet e
shperndare ne keto zona perfaqesojne nje pjese relativisht te vogel (vetem
5%) te energjise sizmike qe <;lirohet <;do vit ne Toke.
Ne kuadrin e tektonikes g!obale, krahas pllakave te medha tektonike
kufijte e te cilave percaktojne zonat sizmike me aktive te Tokes, pranohet
edhe ekzistenca e pllakave te vogla apo mikropllakave tektonike qe u
permenden me siper, si dhe e shkepuljeve tektonike me pak masive.
Mikropllakat jane te vendosura kryesisht ne zonat e kufijve te pllakave te
medha.
1.],4 ve,ori sizmotektonike nif rajonin pi!rreth dhe ne territorin
e Shqiperise
Per rajonin perreth territorit te vendit tone, nga pikparnja
sizmotektonike me interes eshte veqanerisht mikropllaka Adriatike apo
thjesht Adria, qe shtrihet ndermjet p!lakes Afrikane dhe asaj Euro-Aziatike.
Shtrirja e pllakes Adria ne kuadrin e strukturave gjeologjike te rajonit eshte
treguar ne fig. 1.1.7 (sipas Slejko e\j., 1999). Sikurse duket ne kete figure,
zhvendosja relative e Adrias konceptohet si levizje rrotulluese rreth nje poli
rrotullimi (RP) qe ndodhet ne Ligurian perendimore (prane Gjenoves, Itali).
Adria ka ndikim te madh ne aktivitetin sizmik te rajonit ku ndodhet edhe
territori i vendit tone. Eshte konkluduar se si rezu!tat i kolizionit te pllakes
Adria me ate pjese te pl!akes Euro-Aziatike qe perfshin bregdetin dhe
territorin tone (te ashtuquajturin "orogjen shqiptar") si dhe ate malazez e
dalmat, eshte krijuar nje nga brezat sizmogjene aktive te gadishullit
!!
Ballkanik. Ky brez ka gjeneruar shpesh here terrnete te forta dhe demtues (si
p.sh. terrnetin e !5 prillit 1979).
Fig. 1.1.7 PHaka Adria dhe Ievizja rrotuUuese e saj rreth polit RP
(Liguria Perendimore ~ HaJi)
Ne veri te gadishu!lit Ballkanik me Jevizjen e saj te tipit subduksion
kundrejt mikropllakave te tjera fqinje, aktive eshte gjithashtu edhe nje
mikropllake interalpine ne Rumani, qe mbahet "pergjegjese" per terrnetet e
forte me epiqender ne zonen e njohur sizmike te Vranqeas. Kurse ne jug te
gadishullit teper aktive eshte zona e harkut Helenik, ku pllaka Afrikane
zhytet nen ate Euro-Aziatike, me nje kend rreth 30°. Kjo zone shtrihet nga
ishulli Lefkos (pak me ne jug te Korfuzit), kalon ne ishujt Joniane te
12
Qefalonise e vazhdon me ne jug, ne Krete, me tej ne detin Egje, duke
perfunduar ne pjesen perendimore te Turqise. Gjatesia e harkut Helenik
vleresohet ne rreth 1000 km. Termetet ne kete zone kane qene nga me te
fortet ne Europe. Nje zone tjeter subduksioni ne kontinentin tone ndodhet ne
detin Tiren. Ne tre keto zona me subduksion qlirohet pjesa me e madhe e
energjise sizmike ne rajonin e Mesdheut.
Nje zone relativisht aktive qe i intereson territorit te vendit tone eshte
edhe ajo e thyeljes Vardar-Strume, qe filion ne Maqedoni dhe shtrihet deri
ne ishujt Rodos, ne detin Egje. Konsiderohet se, nga pikparnja
sizmoteknike, kjo zone e ndan Ballkanin ne dy pjese: !indore dhe
perendimore. Ne pjesen !indore shpeshtesia e terrneteve eshte me e vogel se
ne pjesen tjeter. Por, duhet perrnendur se edhe ne pjesen !indore kane
ndodhur terrnete shume te forte, si ai ne kufirin Maqedoni-Bullgari me
04.04. 1904, me magnitude M =7.8. Ka mendime se i lidhur me sistemin e
kesaj thyerjeje kryesore (Vardar-Strume) ka qene dhe termeti shume i forte i
Shkupit me 26.07.1963, me M = 6.1 dhe Io = 9balie.
Nderkohe nje termer i koheve te fundit (24.04.2002) me epiqender
prane Gjilanit, Kosove, me magnitude M=5.1 dbe intensitet ne epiqender lo
= 7.5, eshte gjeneruar nga aktivizimi i nje shkeputjeje norrnale terthore qe
pervijohet ne depresionin kuaternar Morava e Binc;es.
Studimet sizmotektonike te kryera ne lnstitutin e Sizmologjise te
vendit tone kane treguar se vatrat e termeteve qe prekin territorin shqiptar,
ndodhen ne zonate kufijve midis pllakes Afrikane dhe asaj Euro-Aziatike.
Me konkretisht, ato jane te lokalizuara kryesisht pergjate ose afer gjashte
Loyerjeve tektonike aktive apo zonave sizmogjene qe vijojne:
L- Janine- Adriatik (gjatesore);
2.- Shkoder- Mat- Bilisht (gjatesore);
3.- Korc;e- Peshkopi (gjatesore);
4.- Shkoder- Peje (terthore);
5.- Lushnje- Elbasan- Diber (terthore);
6.- Vlore- Tepelene (terthore).
Paraqitja e ketyre zonave eshte treguar me anen e harti% perkatese te
zonave sizmogjene te Shqiperise, ne fig. 1.1.8.
13

~~*f§
5.0 5.5 6.5 7.0 7.5
Fig. 1.1.8 Harta e zouave sizmogjene te Shqiperise me magnitudat
maksimale te pritshme te termeteve
Nga tennetet qe kane ndodhur pergjate ose afer zonave sizmogjene
te mesiperme permendim keto termete te forte: termeti i Vlores, 16.04.1601,
me intensitet ne epiqender lo = 9balle; termeti i Dubrovnikut, 06.04.1667,
me ! 0 = 10bal!e: termeti i Sagiada-Konispolit, 11.02.1872, lo = 9balle dhe
magnitude M = 6.6; termeti i liqenit te Ohrit, 18.02.1911, lo = 9balle, M =
6.7; termeti i Mokres (Pogradecit), 13.02.1912, lo= 8balle, M = 6.0; termeti
i Leskovikut, 23.12.1919, lo = 8-9balle, M = 6.1; termeti i Tepelenes
26.11.1920, !0 = 9balle, M = 6.4; termeti i Durresit, 17.12.1926, Io = 9balle,
M = 6.2; termeti i Llogarase (Vlore), 21.11.1930, ! 0 = 9balle, M = 6.1·,
termeti i Peshkopise, 27.08.1942, lo= 8-9balle, M = 6.0; tenneti i Lushnjes,
01.09.!962, I0 = 8-9balle, M=6.2; termeti i Fierit, 18.03.1962, !0 = 8balle,
14
M=6.2; termeti i 15 prillit 1979 (me epiqender ne det, prane brigjeve
malazeze), 15.04. 1079, Io = 9-10balle, M = 7.2; termeti i Tiranes,
09.01.1988, Io=7ba!le, M = 5.4.
1.1.5 Thellesia e tifrmeteve
Rreth 90% e termeteve tektonike qe ndodhin ne Toke kane nje
thellesi vatre HF (shih fig. 1.1.1), qe varion ne diapazonin 0 :S HF :S 70km.
Keta quhen termete normale. Vatrat e shumices se termeteve qe ndodhin ne
brezat e kolizionit te pllakave, ne zonat e rifteve dhe ne thyerjet
transformuese kane thellesi deri ne 20 km dhe quhen termete te ceket.
Pergjithesisht ketu hyjne edhe termetet e Shqiperise.
Ne disa zona te globit tokesor si ato te Kalifomise, Meksikes,
Afganistanit ndodhin termete te ndermjetem, me thellesi vatre 70 :s HF :s
300 km. Ne gadishullin e Ballkanit termete te ndermjetem ndodhin ne zonen
e subduksionit te Vran~eas, Rumani, ku thellesite shkojne deri ne 180 km.
Termete te ndermjetem gjenerohen edhe ne zonen e subduksionit te harkut
Helenik.
Termetet e thelle (300 :s HF :s 700 km) ndodhin shume rralle,
kryesisht ne brezin sizmik te Oqeanit Paqesor. Sipas vleresimeve
sizmologjike termete me thellesi mbi 700 km nuk mund te ndodhin, sepse
ne ato thellesi deformimet e vogla te materialeve nuk mundesojne
akumulime te konsiderueshme te energjise potencial e.
1.2 VALET DHE LEVIZJET SIZMIKE TE TRUALLIT
1.2.1 Valet sivnike
Energjia e 9liruar nga termetet perhapet me ane te valeve sizmike te
tipeve te ndryshme. Ne brendesi te Tokes, nga hipoqendra perhapen vali!t
vellimore, te cilat perfshijne:
-Valet P (valet primare, apo gjatesore), qe shkaktojne levizje te
mjedisit (grimcave te tij) sipas drejtimit te perhapjes se vales;
-ValetS (valet sekondare apo terthore, ose te prerjes), qe shkaktojne
levizje te mjedisit ne drejtimin perpendikular me drejtimin e perhapjes se
vales.
Kur valet vellimore arrijne siperfaqen e Tokes, ato reflektohen duke
gjeneruar edhe te ashtuquajturat vale sipi!rfaqi!sore. Ne kete tip te dyte
valesh perfshihen valet e Rejle-it (valet R- Rayleigh) dhe te Lav~t (valet L-
Love). Valet e Lavit shkaktojne levizje horizontale perpendikulare me
drejtimin e perhapjes se tyre. Valet e Rejle-it shkaktojne nje levizje rrethore,
te ngjashme me Jevizjet valore ne dete (oqeane). Ne te dy rastet (L dhe R)
15
amplitudat e valeve reduktohen shpejt me rritjen e thellesine nga siperfaqja
e Tokes.
Nje paraqitje skematike e lekundjeve te truallit gjate kalimit te
valeve sizmike vellimore e siperfaqesore (sipas Bolt, 1999) eshte treguar ne
fig. 1.2.1.
zonen epiqendrore mbizoteron perbersja vertikaie, kurse me larg behet
gjithnje e me mbizoteruese perberesja horizontale e iekundjeve sizmike.
Valet P dhe S kane shpejtesi te ndryshme, perkatesisht Vp dhe v 5 . Per
nje mjedis elastik keto shpejtesi varen nga perberja frekuenciale e valeve.
v
Me perafersi shpesh konsiderohet qe raporti _E. eshte sa .J3. Ne fakt,
vs
teorikisht, duke u mbeshtetur ne analizen e perhapjes se valeve sizmike ne
nj~ mjedis te vazhduar te defonnueshem, provohet se:

(1.2.1)

dhe

(1.2.2)

Ne shprehjet e mesipenne jane shenuar me:

p - dendesia;
A dhe G- dy konstantet e njohura te I.:ame-se:
Vala"R"

(1.2.3)

dhe
(1.2.4)
Fig. 1.2.1 Tipet e valt\ve sizmike

Gjate nje tenneti, nga valet vellimore te parat qe ndjehen e ku E- moduli i Young-ut, G- moduli ne prerje, ~- koeficienti i Puasonit
regjistrohenjane valet P. Veprimi i tyre eshte i ngjashem me goditjen e nje (Poisson).
vale ajrore qe shkakton zhunne te madhe dhe kercitje te xhamave ne v
Nese eshte (oranohet) ).t=0.25, atehere rezulton qe _E. =.J3 dhe
dritaret. Zakonisht, pas pak sekondash mbrrijne valet S, te cilat lekundin & vs
gjith9ka dhe nga te gjitha drejtimet. ValetS zhvendosin siperfaqen e truallit
si ne drejtimin vertikal ashtu edhe ne ate horizontal. Lekundjet qe f-=G=_E_.
shkaktohen nga valet S round te shkaktojne demtime te medha te 2.5
ndertesave. Valet siperfaqesore, L dhe R, mbartin energji relativisht te Ne thellesi te pjeses kontinentaie te kores, dmth ne shkembenjte
medha dhe prandaj ato gjithashtu jane shkaktare te shkaterrimeve te rrenjesore, valet P kane shpejtesi te madhe, te rendit 5c-8km/sek, ndersa ato
mundshme te objekteve ndertimore. Me largimin nga epiqendra ndryshon terthore 3c-5km/sek. For, afer siperfaqes se Tokes shpejtesia e valeve P
karakteri i lekundjeve qe shkaktojne valet siperfaqesore te Rejle-it. Ne behet zakonisht me e vogel se 4 apo 5 km/sek, kurse e valeve S me e vogel

16 17
se 2 apo 3 kmlsek. Shpejtesia e valeve siperfaqesore te Rejle-it vleresohet
me perafersi sa 0. 9 v s.
Si rrjedhim i ndryshimit te shpejtesive te valeve P dhe S, diferenca e
kohes ~tp.s midis arritjes se tyre ne nje vend (stacion sizmik) rezulton
proporcionale me largesine Xf nga vatra. Pra:
vpi>tp-s
X(
c.fi-1)
Nese pranojme v? : :-: 6 km/sek, atehere me perafersi per largesine do
te marrim shprehjen: x, [km] "'8i>tP-s.
Regjistrimet e inrervalit te kohes midis ani.tjes se valeve P dhe atyre
s ne tre ose me shume stacione sizmike qe nuk jane ne nje v1je te drejte
mundesojne percaktimin e epiqendres se termetit, ne menyren qe jepet
skematikisht ne fig. 1.2.2 -a, b.
Kur largesia epiqendrore rritet, zgjatshmeria e lekundjeve rritet dhe
behet me komplekse, ashtu si<; tregohet skematikisht ne fig. 1.2.3. Kjo per
arsye te zmadhimit se intervalit kohor midis arriges se vales P dbe atyre S,
si edhe per shkak te efekteve qe rezultojne nga reflektimi i valeve P dhe S
nga siperfaqja e Tokes, Ne fig. 1.2.3 me PP e PPP dhe SS e SSS jane
shenuar reflektimet e parae te dyta te valeve sizmike perkatese, P dhe S, ne
siperfaqe, duke u kufizuar vetem ne dul::urine e shfaqjes se te njejtit tip vale
(1.2.5) nga ato reflektime. Por, nga reflektimi i nje vale P round te shfaqet edhe nje
valeS, qe ne kete rast dote quhej PS, ashtu sikurse nga reflektimi i nje vale
s round te shfaqet edhe nje vale P, e quajtur SP. Gjithashtu, si<; u verejt me
siper, anitja e valeve P dhe S ne siperfaqe shkakton aty lindjen e valeve
siperfaqesore. Keshtu, duhet patur parasysh se ne levizjen sizmike te nje
trualli qe ndodhet larg nga epiqendra shfaqen komplikime te shumta valore.
~
~
"'.:._..,
~ ;§
.-<;-~-t'-
"'-.\&<;
-~

;;;;
~ ,;>'<'
" 0
-~-

#
Smcifni X, ?'
a)

,< '
'
Stacipni X,
b)
~,
"
!
~: Sizmogram:J. - '----~ <:>

,; e stucjonic X, -';o"\_ I
;g <f<-t':-..1
i ,-._
~
I~
( -S ,.(."'w- \ r
~ '
,, ! ~ v,.JJ ,•. ,

71f"T
/x.
\~
\':), I I

~~~
-~ "'
,._,,,
Lj '~~~

deri tck X~
-P

1
1L:1rg6sill nga hipoqendr~
/
x,
\1-1
\ ; tv
\
"~
. o-~
!P i I
?PP
Termet shume i larger
-~
~~~.J..rvv
s-s

10 12 l4 16 IS 20 Z2 24
, · deri tek X2
deri tek XJ Mim:W.

Fig. 1.2.2- a) 'Vleresimi i interv·aleve ,itp. 5; b) Pe:rcaktirn.i i epiqendres se nje

termeti mbi hazen e rregjistrhneve te tre stadoneve sizmike (Xh
X2 dl1e X3) Fig. 1.2.3 VaH!t sizmike ne largesi te ndryshme nga hipoqendra

19
!8
 1.2.2 Regjistrimi i lifvi:Qeve sizmike
Instrumentet qe regjistrojne Ievizjet dhe valet sizmike mbeshteten ne
parimin e Iavjersit fizik. Ata ndahen ne dy kategori kryesore:

~;.h~~~·#>!MIII<jl/:tj.io•,
1.- Sizmografet, te cilet regjistrojne zhvendosjen e truallit si nje
funksion te kohes.
2.- Akselerografet, te ciliet regjistrojne shpejtimin e truallit si nje
funksion te kohes.
Regjistrimet e sizmografeve quhen sizmograma (fig.1.2.4). -oJf 1 x- shpej_t!m~ ~ tru~lit
g - shpcjtJmJ 1 remes se lire
Sizmografet bejne zakonisht regjistrime te vazhdueshme ne kohe reale.

~~ :t~~rvV
Sizmogramat jane me in teres me teper per sizmologet.
u1.flCCV,\...J /Jhnv, v ~ A
v''V.
M
'\J v ""'<'
_,,I
f X - shpejtesia e truallit
.4Ql

20 ~

lO l
2 i
"' 0

-JOi
x - zirvendosja

0
IS 20 25 30
Fig. 1.2.4. Si.zmogram.a e perberses Veri-Jug (N-S) e nje prej pasgoditjeve tC
koha [sek]
tennetit te 15 PriUit 1979, regjistruar ate dite (ora n e 22min,
GMT), ne stadonin qendror sizmik te Tiranes
2

Regjisttimet e akselerografeve quhen akselerograma. Akselerografet Fig. 1.2.5 Akselerograma X(t) = d x e komponenies veri-jug (N-S) te
dt 2
punojne zakonisht ne menyre te tille qe realizojne regjisttime vetem kur termetit te E]-Centros (].8.5.1940) dhe d:i.agramet e nxjerra prej
shpejtimi i truallit kapercen nje nivel te caktuar. Akselerografet perdoren per
regjistrimin e lekundjeve te forta te truallit dhe paraqesin interes te ve9ante saj per shpejteslte X = dx dhe zhvendosjet x
dt
per inxhinieret konstruktore, per te bazuar nivelin e mbrojtjes antisizmike te
strukturave. Shkalla e demtueshmerise se tetmeteve varet shurne nga . Ne fig.l.2.5 eshte paraqitur nje akse!erograme tipike, e rregjlstruar
amplituda e akselerogramave, permbajtja frekuenciale e tyre si dhe nga gJate termetit te El - Centros (Kaliforni, SHEA) me 18.5.!940, si dhe
zgjatshmetia ne kohe e termetit. diagramat e nxjerra, nepermjet integrimeve perkatese, per shpejtesite dhe
zhvendosjet korresponduese .
. Regjistrimet e termeteve dhe e intensireteve te tyre sherbejne per nje
vleresJm sa me te besueshem te karakteristikave te sizmicitetit dhe rrezikut

20
21
sizrnik ne nje zone te caktuar. Pajisjet akselerografike qe regjistrojne
shpejtimet sizmike vendosen ne troje, por ato mund te montohen edhe ne frekuencave te drites se bardhe, thuhet se keto levizje jane gati zhurme e
ndertesa, ne kate te ndryshme te tyre ose ne vepra te tjera inxhinierike, si bardhe ("white noise"). Keto levizje kane gati te njejtin intensitet ne te
gjitha drejtimet.
diga etj. Akselerografet mund te regjistrojne ashtu reagimin e strukturave
ndaj termeteve, duke dhene nje informacion teper te vlefshem per
vleresimin dhe "kalibrimin" e modeleve analitike qe perdoren ne analizat O.lOg
inxhinierike te reagimit sizmik te strukturave.
Akelerografet mund te regjistrojne shpejtimet e truallit ne te tre 0.05g
drejtimet: dy horizontalet (x, y ose N-S, E-W) dhe ate vertikal (z ose V).
Zakonisht, levizjet vertikale, ne ves;anti shpejtimet, jane me pak te forta se
komponentet horizon tale korresponduese. Por, persa i perket perberj es Og ~'~-f-_.]J_--b'="'""""---+-
Shpejtlmi
frekuenciale, ato karakterizohen nga frekuenca me te larta. Shpesh, per 0.05g
qellime projektimi, vlerat maksimale te shpejtimeve vertikale merren sa 2/3
e shpej timeve maksimale horizontale. Per termetet e afert ky supozim nuk O.IOg L..
vlen, mbasi ne zonat epiqendrore komponentja vertikale ka pak a shume te
njejtcn amplitude sa ajo horizontale ose eshte me e fuqishme.
tO:D
'c
~~~~ x--~
\~
t-oo
1.2.3 Tipet e tifrmeteve Shpejtesia
-
Eshte verejtur se levizjet sizmike, pavaresisht se ato jane te qrregullta
10 ~
dhe te ndryshme nga njera tjetra, mund te grupohen ne haze te disa
karakteristikave t:e pergjithshme te termeteve. Me pergjitbesimet qe behen
~~.
mund te bazohet me drejt edhe projektimi antisizmik i strukturave.
Klasifikimi i levizjeve sizmike te truallit dhe i termeteve qe i
shkaktojne ato mund te behet ne 4 grupe:
1.-Goditje e vetme ("single shock").
,~
,i ~
Zhv~.ndosja -
0 05
Diagrama tipike te shpejtimeve, shpejtesive dhe zhvendosjeve per 10 1.5 2.0

nje levizje re tille tregohen ne fig. 1.2.6. Levizje te tilla karakteristike Koha, sek

ndodhin vetem ne largesi te vogla epiqendrore, vetem ne troje te forta dhe
vetem per terrnete te ceket. Termete shkaterrimtare te ketij grupi kane qene
p.sh. ai i Shkupit, Maqedoni, ne korrik 1963, ai i Agadirit, Marok, me 1960,
etj. Keta termete kane patur pergjithesisht magnituda te moderuara, vlera te
vogla periodash mbizoteruese (te rendit rreth 0.2 sek) dhe levizje
mbizoteruese te nje kahu.
II- Levizje teper e qrregullt dhe e gjate.
Termeti i njohur i El-Centros i vitit 1940 sherben si shembull per
kete tip termeti (shih fig. 1.2.5). Levizjet e c;rregul!ta dhe te gjata te truallit
lidhen kryesisht me largesi te moderuara epiqendrore dhe vetem me troje te
forte. Diapazoni i periodave eshte relativisht i gjere, nga 0.05 deri 2.5 sek e
me shume. Prandaj, per analogji, duke patur parasysh spektrin e gjere te
22
Fig. 1.2.6 Diagrama tipike te shpejtimeve, shpejtesive dhe zbvendosjeve
sizmike te truallit gjate nje termeti te tipit "goditje e vetme"
("single shock")
III- Li!vizje e gjate trualli, me perioda mbizoteruese vibrimesh
relativisht tii gjata.
Terrnete te tilla jane regjistruar ne qytetin e Meksikos me 1964
(fig. 1.2.7) dhe me 1985. Lev1zjet sizmike te tyre jane shpjeguar me teper me
"filtrimin" e termeteve gjate kalimit ne shtresa trojesh te buta, mbi te cilat
eshte vendosur stacioni rregjistrues. si edhe me reflektimet e shumta val ore
ne kufijte e atyre shtresave.
23
 il---4/~~
0.0.2g,-
i
0.01g~

:§ 0
'X
--Q,Q1g
X - shpejtimi i trua!lit
-o.oz9 L
g - shpejtimi i renies se iire

7 10[ 2- 4 6 S 10 t2 14 16 lS 20 22- 24
CD aJ\flnl\ (\.I\. n /\0 ..n (\., ~fl ,.-..fl\
~ 0
1· •ll "VlJ\jV '"'\..., r!"""-) v crv y v 'J"rr"i'"V\./ ·~ v" =;- Koha (sek)

.£ -1oL v
X - shpejtesia e truallit
Fig. 1.2.8 Akselerograme e termetit te 15.4.1979~ regjistruar ne Petrovac (Mal
40c
i Zi); viera maksirnale e shpejtimit tshte amax= 441.7 cm/sek2
2ol
20~
1.2.4 Vefori tif reagimit sivnik tif trojeve
'E Ndikimi i deformueshmerise te trojeve eshte i madh ne
2.
-1~ karakteristikat e levizjeve sizmike te truallit. Trojet e dobta (depozitimet
'I x - zhvendosja aluvionale) i modifikojne mjaft karakteristikat e levizjeve te forta te truallit,
-20[
·30r
te cilat transmetohen nga shkembi baze ne siperfaqe te tokes. Pergjithesisht
0 10 15 20 25 30 verehen amplifikime te komponenteve periudhe-gjata, kurse amplitudat e
koha [sek] komponenteve me perioda te vogla reduktohen. Analiza e ketvre
amplifikimeve ne praktike realizohet me ane te prograrneve llogarites- te
Fig. 1.2.7 Termeti i l\1eksikos, 6 Kordk 1964 (Komponentja N·S) koncepmar posaqerisht per reagimin sizmik te trojeve. Nje i tilie eshte
programi i mirenjohur SHAKE, versioni i pare i te cilit eshte i vitit 1972.
Sot ai perdoret ne variante te tjera te permiresuara.
IV-Levizje qe shkaktojne deformacione Iii medha pemumente trualli. Ne raste te caktuara amplifikimi i reagimit per shkak te trojeve ka
Keto termete sbkaktojne rreshqitje dhe levizje trojesh. Shembuil qene leper i dukshem dhe me pasoja te renda. Nje shembuH klasik eshte
tipik ka qene termeti i Niigates (Japoni) me 1964, ku u konstatua fenomeni i reagimi i depozitimeve nen qytetin e Meksikos, gjate termetit te vi tit 1985.
lengezimit te trojeve. Karakteristikat elastike te depozitimeve bene qe amplifikimi i shpejtimeve
Por ka shume levizje sizmike trojesh qe mund te klasifikohen si aty te arrije ne rreth 5 here, duke shkaktuar levizje te modifikuara te truallit
ndermjetese, d.m.th. midis atyre qe u permenden ne 4 tipet e mesiperme. Me dhe transmetim energjie kryesisht ne periodat 2 + 3 sek. Ne fig. 1.2.9 duken
shpesh verehet te ndodhin termete te tipit te dyte ose afer tij, prandaj edhe ndryshimet e medha ne regjistrimet akselerografike te marra ne troje te
iuteresi per studimin e tyre eshte me i madh. aferta, perkatesisht mbi depozitime (1)-(3) dhe ne bazament shkembor (4)-
Ne fig. 1.2.8 tregohet nje regjistrim karakteristik akselerografik i (6). Kujtojme se qyteti i Meksikos gjendet rreth 400 km larg nga epiqendra
termetit te forte te 15 Prillit 1979 qe demtoi rende edhe vendin tone. e termetit dhe piku (maksimumi) i shpejtimit sizmik ne shkemb ishte rreth
0.05g. Si rezultat edhe i zgjatshmerise se madhe te lekundjeve re forta (rreth
1 minute) ndertesat me po ate rend te periodave te !ekundjeve vetiake iu
nenshtruan nje reagimi teper te forte. Si rezultat ne 'to u verejten mjaft
demtime.

25
 ~~
.. ,~~~~/ nn ..Ar:r-.~.
2
- , - - '2
(1) ~ '"hWtiV~ 1[V~nl4f' Maje (kreshte):
~g.i1 (Z;' ~ ·~~~·yi~,\~~n,,IIAftlilun, ·"'""'"'·- amp!ifikimi i !ekundjeve
·z :£1 :§- 1
~¥ ~VV'~V ~i1~'t'nlffl~
1

8 i
+-.:'c~J- :~ ,_,,,!1~\n~~~n". ... , , .."'' .. -
"""Pif!'if"
(4) 'E
"'EI ·"--
"![- _g.
(5) ~
(f) o.oer
(6) o1 . df': "\'3P'\f. ....f"" ,
.i..__·C.OB t 20 40 60 80 100 120 140 160
Koha (s)

Fig. 1.2.9 Krahasimi i akselerog.rarnave mbi depozitime (1)-(3) dhe ne

bazament shkembor (4)-(6) te regjistruara :ne termetin e
Meksikos, v.1985 Fig. 1.2.10 Ndikimi i topografisC ne intensitetin e tekundjeve sizmike

Amplifikime lekundjesh ndodhinjo rralle edhe per shkak te ve9orive
topografike, si9 tregohet skematikisht ne fig. 1.2.10. ?'ije strukture e ndertuar
ne maje te nje kodre apo terreni te ngritur mund t'u nenshtrohet lekundjeve
te amplifikuara sizmike, pra edhe demtimeve eventuale me te medha se sa
ato te ndertuara ne terrene me te ulet, ne lugine. Kjo sepse ne nje zone te
ngritur valet sizmike qe reflektohen ne brendesi te reliefit (shpate, kreshta,
maja) mbeten te perqendruara aty, se bashku me energjine qe ato mbartin.
Amplitudat e lekundjeve ne kreshta dhe maja rezultojne ashtu me te medha
se ne terrene te rrafshta. Amplifikimi eshte maksimal kur gjatesite e va!eve
jane te krahasueshme me gjeresine e reliefit (rezonanca). Nje mekanizem i
kundert karakterizon zonat me topografi konkave, me mjedis homogjen, ku
ndodh nje deamplifikim i levizjeve sizmike. Konkretisht fenomeni verehet
ne rreze te maleve dhe ne fundet e luginave. Por, duhet patur parasysh se
gjate terrneteve keto vende kercenohen nga fenomene te ljera te rrezikshme,
Duke iu referuar skices planimetrike te fig.l.2.!1, le te supozojme se
kahu predominant i perhapjes se vales eshte nga A ne B. Kahu i kesaj
perhapjeje ndikon mjaft ne karal::teristikat lokale te levizjeve te truallit. Nje
stacion sizmik i supozuar ne "B", "poshte" kahut te perhapjes se thyerjes, do
te jepte nje regjistrim akselerografik me pike (maksimume) shpejtimesh me
te larta, frekuenca me te larta, por me kohezgjatje me te vogel se sa nje
regjistrim i supozuar ne A, me "siper". Kjo, per arsye te bashkeveprimeve
komplekse qe ndodhin ne B midis valeve "udhetuese" qe vijne nga A dhe
valeve te reja qe gjenerohen aty si rrjedhoje e perhapjes se thyerjes ne kahun
e supozuar (nga A neB).
...
/
B
~· ..,."
i
·if'hf • "

si<; jane rrezimi i gureve apo shkembenjve, rreshqitjet e shpateve, etj.

• -0~'6"
;s,~
Gjate nje tenneti te forte thyerja shkembore ne zonen kufitare midis
dy (mikro)pllakave del shpesh deri ne siperfaqen e tokes. Ne fakt, thyerja
~ or-zvs,.,.
"~,
fillon ne nje pike te caktuar dhe zhvillohet e perhapet me shpejtesi te madhe Drejtim!i
p€rhapjes
(2-3 km/sek) pergjate vijes apo me sakte p!anit te tbyerjes tektonike, duke se thyerjes
A•
patur te dukshem nje kah mbizoterues te caktuar perhapjeje.

h
Fig. 1.2.11 Ndikimi i drejtirnit te thyerjes ne reagimin e truallit

26 27
 1.3 SIZMICITET!
1.3.1 Kuptime te pergjithshme
Sizmiciteti i nje rajoni a tenitori te dhene shprehet me ane te
magnitudave (madhesive) te termeteve te ndryshem qe mund te gjenerohen
aty, re koneluara ato me frekuencen ne kuptimin e shpeshtesise se tyre.
Sizmiciteti konsiderohet i larte ne nje rajon a territor te dhene, nese aty
mund te ndodhin shpesh termete te medhenj.
Trajtimet dhe vleresimet mbi sizmicitetin mbeshteten ne perpunime
dhe analiza te hollesishme statistikore, qe realizohen si aplikime te Teorise
se Probabilitetit. Te dhenat faktike konsistojne ne numrin e termeteve,
madhesite e tyre, si dhe kohen e ngjarjeve dhe vendndodhjet ne rajonin apo
tenitorin ne shqyrtini. Percaktimi i burimeve sizmike mbeshtetet ne te
dhenat e termeteve historike dhe ne te dhenat e studimet mbi shkeputjet
tektonike aktive. Me keto aspekte merret sizmologjia edhe sizmotektonika.
Rezultatet dhe konkluzionet perkatese pasqyrohen, ne forma te
permbledhura, ne hartat e zonimit (rajonizimit) sizmik dhe sizmotekto~ik,
tabela referuese, etj. Per projektuesit e ndertimit, urbanistet, arbtektet e
konstruktoret eshte e rendesishme qe keto materiale te jepen, interpretohen
dbe perdoren ne menyre te pershtatshme, me qellim qe projektimi. i
objekteve te ndertimit te filloje mbi nje baze sa mete studjuar nga pikpamJa
sizm1ke.
1.3.2 lvlagnituda dhe energjia e tenneteve . .
Magnituda eshte nje nocion themelor qe perdoret per vleresmnn ~
termeteve. Praktikisht magnituda eshte nje nder "masat" e tyre. AJO eshte
konceptuar si nje madtesi pa permasa dhe jepet duke iu referuar te
ashtuquajtures "shkalle e Rihterit", sipas sizmologut amenkan qe e
perkufizoi dhe e perdori i pari kete madbesi ne vitin 1935. Qellnru 1 Rrhter-
it ishte konceptimi i nje madhesie te tille qe, ne menyre te besueshme, mund
te sherbente per krabasimin e termeteve, pa qene e varur nga kushtet l~kal~
te trojeve. Ne perkufizimin e kesaj madhesie Rihteri u mbeshtet ne nJe
ve9ori te verejtur gjate studimit te termeteve te Kalifomise dhe pikensbt
gjate shqyrtimit te varesive te logaritmit dhjetor te amplitudes maksrmale te
zhvendosjeve sizmike (logA) kundrejt distances epiqendrore (D)~. pra
shqyrtimit te kurbave logA=f(D). Ve<;oria konsistonte ne faktm se per dy
termete 9fardo, te dalluar me numrat 'T dhe "2", kurbat perkatese, logAr
dbe logA2 , rezultonin pothuajse "paralele" midis tyre (fig. 1.3.1). Rrhten
konkludoi se diferenca logA 1 - logA2 eshte e pavarur nga vendndodhJa e
stacioneve regjistruese. Duke zgjedhur si reference nje kurbe logAo qe i
28
korrespondon nje termeti te dobet, te konsideruar "termet me magnitude
zero", magnituda M e nje termeti tjeter te 9fardoshem, me amplitude
maksimale A, u perkufizua si diferenca logA- logA 0. Pra:
M = logA - logAo (!.3.1)
logAA
I
2
0 D
Fig. 1.3.1 Paraqitja grafike e vartesive ]ogA:;;; f(D)
Termet me magnitude zero u zgjodh termeti, amplituda maksimale e
te cilit, regjistruar ne nje sizmometer standart te tipit Vud-Anderson (Wood-
Anderson) te vendosur ne largesine 100 km nga epiqendra e termetit, eshte
Ao = 0.001 mm (1 mikron). Por, meqenese rralle here mund te ndodhe qe
stacionet sizmologjike te jene te vendosura ne ate largesi epiqendrore, jane
perpunuar metodika qe lejojne llogaritjen e magnitudes per largesi te
<;fardoshme epiqendrore.
Nje shprehje analitike per vleresimin e magnitudes, dhene se pari nga
vete Rihteri me 1935, eshte:
M = logA +CrlogR + Cz (1.3.2)
ku:
A- amplituda;
R - largesia nga burimi sizmik deri ne stacionin sizmik (kjo ndikon
ne korrektimin e diferencave te zbutjes te levizjes sizmike me largesine);
C 1 dhe C2 - koeficiente qe marin parasysh kushtet lokale.
Ne praktike llogaritja e magnitudes M realizohet duke ndjekur
proceduren e ilustruar ne fig 1.3.2.
29
 logE= 12.24 + l.44M (1.3.4)
p
Shprehjet e mesiperme tregojne se rritja me nje njesi e magnitudes
lidhet me nje rrilje prej JTeth 30 here te energjise E.
Konsiderohet se termetet me magnitude nen 5 jane pergjithesisht jo
demtues per strukturat inxhinierike dhe se· demtimet mund te priten per
1 termetet me magnitude M = 5.0 dhe me lart.
Magnituda M zakonisht nuk eshte futur drejtperdrejt ne llogaritje
gjate analizes dhe projektimit antisizmik te strukturave ndertimore. Por,
500<
'"50 100 interesi praktik i inxhiniereve-konstruktore per konceptin e magnitudes
40:1 ~

',jl
HO 50 eshte ne rritje. Keshtu, sipas Draftit Nr.5 te Eurokodit 8 (v.2002) vlera 5.5 e
magnitudes, vleresuar sipas rregjistrimit te amplitudes se valeve
20
siperlaqesore (M,), sherben si kriter per zgjedhjen e nje prej dy tipeve te
:o spekrave elastike te reagimit qe rekomandohen per analizen sizmike te
strukturave. Por njohurite mbi sizmicitetin dhe magnituden behen te
100
60 -j nevojshme edhe sepse nepermjet magnitudave, mbi bazen e te
i-6 'j ashtuquajturve "ligje-shuarse" apo "zbutese" ("attenuation Jaws"), mund te
2~
4-0
vleresohet intensiteti ose shpejtimi sizmik, madhesi baze keto per
J 0.5
projektimin antisizmik.
20 11 C.2

,~
1 0.1
Magnituda Amplituda
(mm)
S-?
(sck)
H2p:1t e metodikes !logaritese te mt~gnitudes, !vh.:
l.- Vleresohet lo.rgCsi.a ngo vatro e tCrmclit, duke pCrdorur
interval in kohor midis dy v::t!eve S dhe P (S-P=24sek)
2.- !vbtct ampliduda A ne sizmognmC (23 mm).
3.- Hiqet nje drejtez midis pib.ve pi::rb:Csc te brgCsisC (m::tjw.s)
dhe JmplitudCs (djathtas), dhe ptrftohet magnituda (M L=S.O).
Fig. 1.3.2 Ilustrim i llogaritjes se magnitudes se nje termeti lokal. (ML),
nepermjet perpunirPJt te nje regjistrimi sizmografik
Magnituda eshte ne fakt nje forme shprehese e energjise E te \:liruar
nga termeti ne vatren e tij. Marredhenia midis E dhe M ne nje forme te
thjeshtuar mund te jepet nga shprehja:
logE= ll.8 + 1.5M
l\e literaturen teknike gjenden edbe manedhenie te rjera, si p.sh.:
1.3.3 Vleresimi i sizmicitetit
Sizmiciteti i nje zone te caktuar shprehet me ane te ligjit te
mirenjohur statistikor te Gutenbergut, i cili jep shpeshtesine e termeteve si
funksion te magnitudes M. nepermjet marredhenies:
logN(M) =a- bM (13.5)
Ne shprehjen (13.5):
N(M) eshte numri kumulativ (i pergjithshem) i termeteve me
magnitude M, ose me te madhe se M, te ndodhur brenda intervalit kohor ne
shqyrtim:
a dhe b jane koeficiente empirike qe pasqyrojne vegorite sizmike te
rajoneve te analizuar.
Koeficientet "a" dhe "b" percaktohen mbi bazen e perpunimit
statistikor te te dhenave historike sizmike. Koeficienti "a" tregon nivelin e
sizmicitetit te nje rajoni dhe v!eresohet si indeks i aktivetetit sizmik, kurse
(13.3) koeficienti "b" eshte i varur kryesisht nga karakteristikat tektonike te zones.
Per territorin e vendit tone nga perpunimi statistikor 1 ngjarjeve sizmike -
sipas studimeve te Institutit tone te Sizmologjise - ka rezultuar se mund te
pranohen keto vlera: a= 5.74; b = 1.10. Duhet verejtur se vlera numerike

30 31
rreth 1.0 e koeficientit "b" eshte karakteristike jo vetem per vendin tone por
edhe per raj one te tjera te bates, si Japonia etj.
Maredhenia (1.3.5) perdoret gjeresisht per te dhene ate karakteristike
statistikore te domosdoshme per analizen e rrezikut sizmik, si<; eshte ritmi
mesatar i ndodhjes se tenneteve gjate nje njesie kohore (qe pergjithesisht
merret 1 vit), si dhe per te dhene shperndarjen perkatese te magnitudave.
Ritmi mesatar vjetor i renies se termeteve i referohet nje vlere te zgjedhur
magnitude "m" dhe mban parasysh termetet me magnitude M > m.
Madhesia "m" mund te jete, p.sh., magnituda 5.0 qe njihet si prag i shfaqjes
se demtimeve sinjifikative ne ndertesa. Nese ritmin mesatar vjetor e
shenojme me N' (M), kurse me Y - intervalin kohor te konsideruar per
vleresimin e frekuences (shpeshtesise) te renies se terrneteve, atehere, per
nje "m" te <;fardoshme, dote kishim:
1 oa-bm
N'(M) = N(M > m)!Y = -·- (1.3.6)
y
Krahas ritmit N'(M), me interes te ve<;ante eshte edhe percaktimi i
kohes mesatare te perseritjes se nje terrneti te karakterizuar si me siper (me
M>m). Kjo periudhe kohore shenohet zakonisht me RP (nga "Return
Period"- Perioda e Perseritjes). Kuptohet se:
'A= N'(M)- ritmi mesatar ("mean rate") i ngjarjeve per njesi kohe,
qe zakonisht meret 1vit.
Duke zevendesuar ne ligjin e Puasonit vleren N' (M) sipas (1.3.6),
ekuacioni (1.3.8) dote shkruhej keshtu:
{exp[-N'(m)·t] }[N'(m)·t]"
PJM2m,t]
n!
Ne barazimin (1.3.9) shenimi P,[M 2 m,t] tregon probabilitetin qe te kete
"'n" ngjarje me magnitude mete madhe se "m" gjate intervalit kohor "t".
Per qellime inxhinierike ka rendesi te ve<;ante percaktimi i
probabilitetit qe te ndodhe te pakten nje ngjarje (terrnet) me magnitude
M>m, gjate intervalit kohor "t". Ky probabilitet shprehet me ane te
diferences:
P[te pakten nje ngjarje me M>m, gjate kohes "t"] = 1- P[asnje termet me M<m, gjate kohes "t"]
Keshtu, duke perdorur barazimin (1.3.9) marrim:
P [te pakten nje ngjarje me M > m, gjate kohes "t"] = 1- exp[-N'(m)·t] (1.3.10)

1 Barazimi (1.3.10) shpreh shperndarjen probabilitare te magnitudave te

RP=-- (1.3.7)
N'(M) terrneteve. Rezultatet e analizave dhe llogaritjeve qe mbeshteten ne
shprehjet e mesiperrne pasq)Tohen ne studimet, hartat etj. te sizmicitetit, te
Koncepti i periodes RP eshte teper i rendesishem ne Inxhinierine cilat u referohen rajoneve apo territoreve te ndryshme.
sizmike, mbasi ai lidhet drejtperdrej t me percaktimin e terrnetit te Se fundi, nenvizojme se vleresimet e paraqitura ne kete paragraf mbi
projektimit. Neperrnjet maredhenies (1.3.7) jepet nje pe1fytyrim i sizmicitetin, sikurse dhe ato qe u referohen aspekteve te rrezikut dhe riskut
pergjithshem mbi kete koncept. Ne menyre me te plote koncepti i periodes sizmik ne paragrafet 2.1.5, 2.1.6, 2.1.7 dhe 2.2.4 te kapitullit 2 mbeshteten,
se perseritjes dote trajtohet ne paragrafin. 2.1.7. ne princip, ne trajtime te njohura te aplikimeve perkatese te Teorise se
Ne analizat probabilitare qe behen per vleresimin e sizmicitetit (por, probabilitetit (shih p.sh. Shah C.K., 1978; etj.)
ne princip, edhe per vleresime te rrezikut sizmik te nje rajoni · shih
paragrafet 2.1.6 dhe 2.1.7), supozohet se shperndarja ne kohe e terrneteve
mund te perafrohet me ane e ligjit te njohur te Puasonit (Poisson):
e_,, · ('At)"
P, (t) (1.3.8)
n!
ku:
Pn(t) - probabiliteti per te patur "n" ngjarje (te1mete) gjate nje
intervali kohor "t'';
n- numri i ngjarjeve;
KAP'ITULLI 2
RREZIKU DUE RISKU SIZMIK

2.1 MENYRA T E VLERESlMIT TE RREZIKUT SIZMIK

2.1.1 Kuptime kryesore

Kuadri i gjere i analizes se rrezikut sizmik konsiston ne aspektet
vijuese:
Se pari, behet vleresimi i sizmicitetit te rajonit ku perfshihet vendi
apo sheshi i ndertimit (shih trajtimet ne paragrafin 1.3.3).
Se dyti, behet vleresimi i intensitetit te levizjeve te trual!it ne vendin
(sheshin) e ndertimit, shprehur nepermjet shpejtimeve sizmike te truallit, ag,
ose intensiteteve perkatese te termetit, !. Kjo faze realizohet duke aplikuar
ligje apo formula "shuarese" dhe duke marre parasysh kushtet lokale te
truallit.
Se treti, percaktohen parametrat projektues te rrezikut sizmik. Keta
parametra shprehen zakonisht me ane te probabilitetit qe nje vlere e caktuar
e intensitetit te levizjes se truallit, a, apo I, te tejkalohet (kapercehet) brenda
nje intervali kohor te dhene. Ky interval shpesh merret sa jetegjatesia
konvencionale e objekteve ndertimore.
Ne nje kuptim me re ngushte analizat e rrezikut sizmik konsistojne
vetem ne dy aspektet e fundit. Keshtu, nga pikpamja praktike rreziku sizmik
per nje zone apo territor te dhene mund te shprehet nga:
1.-Probabiliteti, referuar nje periudhe kohore t~ dhene, i renies se nje
termeti me shpejtim ag (ose intensitet I) me te madh se nje vlere e caktuar;
2.-Vlera e shpejtimit ag (ose intensitetit I), per te cilen probabiliteti -
referuar nje periudhe kohore te dhene - qe ajo vlere e caktuar te kapercehet
eshte me i vogel se sa nje nivel i paracaktuar.
Rezultatet e vleresimit te rrezikut sizmik gjejne aplikime te
drejtperdrejta ne projektimin antisizmik.

35
 2.1.2. Intensiteti i tifrmeteve dhe shkalli!t sizmike I
Tenni "intensitet" perdoret per te treguar shkallen e pasojave qe -1 0.:
>
i I I I
I I ,. i
shkakton tenneti mbi popullaten, ne strukturat ndertimore dhe trojet e ~
g< I "
I § I ~' i!
I II I
0

~II ~
I 2
;;
ndertimit. Demtimet reale (kur tennetet kane ndodhur) ose eventualisht te ""' 0
;::
0 0 0

8
mevonshme (kur vleresohen demtime te pritshme) pasqyrohen te
f-
3"
I
I I
I
II §0 :; ~
I ' I
diferencuara ne te ashtuquajturat "shkallet makrosizmike", me thjesht ne
"shkallet sizmike" te intensitetit. Te till a jane p.sh. shkallet MSK-64, EMS-
~
I i I
II I
92 dhe EMS-98, qe jane konceptuar dhe perdorur me teper ne Europe. Po
keshtu mjaft e njohur eshte shkal!a e modifikuar e Merkalit - MM, e
konceptuar ne vitin 1931. Sot, ne nje version te korrektuar sipas
propozimeve te bera nga Rihter me 1956, kjo shkalle perdoret me teper ne
Amerike e ne disa vende te tjera. Shkalla Merkali (~1M) nuk ndryshon
shame nga shkalla MSK-64.
Shkallet sizmike jane te ndara zakonisht ne 12 grade intensiteti, te
cilat ne MSK-64 ndryshe jane quajtur "baiJe". Ben ndryshim shkalla
japoneze qe eshte ndare ne 8 grade, ku perfshihet edhe grada "0".
Duke iu referuar shkalleve europiane dhe amerikane, per projektimin
antisizmik in teres inxhinierik paraqesin me teper intensitet me grade I 2: 7.
Kjo sepse demtimet sinjifikative strukturore ne ndertimet fillojne te shfaqen
zakonisht nga grada e intensitetit 7.
Konceptimi i shkalleve sizmike mbeshtetet, se pari, ne vleresimin e
intensitetit . sipas pershkrimeve te efekteve siperfaqesore te tennetit.
perkatesisht ne njerez, ndertesa dhe truall apo me gjere, ne mjedis. Nga
pikpamja inxhinierike ka rendesi korrelimi i ketyre efekteve me madhesite e
shpejtimeve sizmike te truallit te vleresuara mbi bazen e re dhenave
instrumentale. Ky korrelim e ben me objektiv vleresimin pershkrimor
makrosizmik te intensitetit sizmik.
Shkalla MSK-64, qe ka gjetur perdorim edhe ne vendin tone, lidhet
me emrat e studjuesve Medvedev, Sponhouer dhe Karnik qe e konceptuan
ate ne vitin 1964. Per te shmangur sa te jete e mundur me teper

l I, 11~
subjektivizmin, duhen aplikuar me kujdes procedural me karakter statistikor
qe kerkon kjo shkalle. Ato bazohen ne percaktimet e tipit te ndertesave (A,
B, C), ne vartesi te materialeve ndertimore dhe kapacitetit mbajtes te tyre,
! " I
j~
:::~~

"'
klasifikimin e grades se demtimeve te verejtura, si dhe ne karakteristikat
sasiore. Keto te fundit vleresohen nga perqindjet e ndertesave te demtuara, s =
kundrejt numrit te ndertesave te tipit perkates ne zonen e prekur nga termet1. "
Ne faqen vijuese, ne tabelen 2.1.1, jepet nje paraqige e thjeshtuar I
pershkrimore e kesaj shkalle.

36 37
Shkalla MSK - 64 eshte perpunuar e pemiresuar sidomos gjate
dhjetevje<;arit te kaluar. Mbi kete baze, ne Europe perdorim kane gjetur
tashme edhe shkaliet me te reja te emertuara EMS (Europian Macroseismic
Scale), perkatesisht te vitit 1992 dhe 1998 (shih paragrafin 2.1.3).
Ne praktiken e Jlogaritjeve dhe projektimit sizmik aplikohet shpesh
edhe nocioni i intensitetit spektral, i perpunuar me 1952 nga inxhinieri dhe
studjuesi i shquar amerikan Housner. lntensiteti spektral, qe shenohet me
Sl,, vleresohet sipas spektrit sizmik S, te shpejtesise relative, referuar nje
niveli te caktuar v te shuarjes se lekundjeve.
Bazuar ne kuptimin e spektrit S, (shih paragrafin 5.2.2), intensiteti
Slv jepet si siperfaqje e perfshire nga kurba e spektrit te shpejtesive S, dhe
boshti i absisave, brenda segrnentit me vlera skajore O.ls dhe 2.5s te
periodave T te Jekundjeve vetjake te strukturave (fig. 2.1.1). D.m.th.:
2.5s
(2.11)
Sl,= Js,(v,T)dT
OJs
Nga llogaritja e integralit (2.l.i) menet nje numer real me permasat
e gjatesise, qe sherben per te karakterizuar efektin mesatar te Jevizjes
sizmike ne strukturat ndertimore me rend te periodave vetiake ne diapazonin
0.172.5 sek. l\e fakt, intensiteti vleresohet si mesatare e intensiteteve te
llogaritura per akselerograma te regjistruara ne te dy drejtimet horizontale
perpendikulare midis tyre.
s~
0 0.1 2.5 T, ne sek
Fig. 2.1.1 Intensiteti spektral Siv
Perafersisht, intensiteti i nje tenneti mund te percaktohet me anen e
nje vlere SI qe i korrespondon rap011it te shuarjes kritike v = 0.2, sipas
maredhenies:
Slo.z = 0.44(Slo)- 0.012(Slo)
2 (2.1.2)
38
ku madhesia Slo nenkupton konsiderimin e nje spektri shpejtesie S, pa
shumje (me v = 0).
Bazuar ne vleren Slo.2, me tej, ne menyre orientuese, per shpejtimin
maksimal te truallit a8 mund te perdoret fonnula:
a8 = ilg = 0.1g (Sioz) (2.1.3)
Koncepti i intensitetit spektrallidhet direkt me nderjet maksimale qe
shkaktohen ne struktura. Megjithate, edhe ky koncept nuk arrin te shprehe
plotesisht potencialin demtues te nje termeti. Kjo sepse, se pari, percaktimi i
dhene nga shprehja (2.1.1) presupozon nje strukture krejtesisht elastike dhe,
si rrjedhoje, madbesia Sl nuk merr ne konsiderate sjelljen post-elastike te
sistemit dinamik. Po keshtu, ne shprehjen (2.1.1) duket se nuk pasqyrohet
zgjatshmeria ne kohe e ievizjes sizmike, e cila Juan nje rol te dores se pare
ne shkallen e demtueshmerise eventuale ne struktura.
2.1.3 Verori kryesore te shkalliJs EMS- 1998
Ne vijim, pa hyre ne paraqitje te hollesishme, po pershkruajme disa
nga vegorite kryesore te nje shkalle te re europiane te vitit 1998, qe quhet
Shkalla Makrosizmike Europiane EMS-1998 ("European Macroseismic
Scale 1998").
Shkalla EMS- 1998, qe thirret shkurt edhe shkalla e intensitetit EM
-98, eshte paraqitur ne vitin 1998 nga Komisioni Sizmologjik Europian me
rekomandimin e adoptimit te saj ne te gjithe Europen. Kjo shkalle eshte
version i penniresuar dhe konsiderohet stad final i shkalles parardhese
europiane EMS - 92.
Dihet se shumica e shkalleve me 12 grade intensiteti jane pak a
shume ekuivaiente midis tyre persa u perket vlerave te intensitetit. Ato
ndryshojne kryesisht nga niveli i sofistikimit te perdorur ne fonnulimet.
Keshtu edhe diferenca midis shkal!es EM -98 dhe shkalleve te tjera me 12
grade intensiteti qendron me teper ne detajimet e perdorura, ve9anerisht per
tipin e ndertesave dhe shkallen e demtimit. Ne shumicen e rasteve
konvertimi reciprok midis vlerave MSK - 64 dhe EMS behet pa veshtiresi,
thjesht me barazimin MSK =EMS. Por disa vlera te pasigurta, te tilla si 4~5
MSK ose 6.;.7 MSK, mund te vleresohen tani me me siguri si 4 EMS dhe 6
EMS, perkatesisht. Mund te rezultojne dhe diferenca te tjera nga
interpretime te kufizuara te shkalles MSK - 64. Shkalla makrosizmike
europiane EMS eshte e para shkalle intensiteti e ilustruar. Vizatimet dbe
shembujt me fotografi te perdorura aty tregojne ne fonne te sakte se
39
q'kuptohet me shkalle te ndryshme demtimi, duke reduktuar subjektivizmin
dhe ambiguitetin e mundshem ne vleresimin e intensitetit sizmik. TABELA E VULNERABILITETIT Tabela. 2.1.2
Shkalla EM -98 perdor konceptin e vulnerabilitetit per te bazuar
diferencimin e menyres me te cilen ndertesat reagojne ndaj lekundjeve te Tipi i struktures K!asa e Vu!nerabilitetit
termetit (Per kuptimet e vulnerabilitetit shih paragrafin 2.2.1). Tabela e A B c D E F
vulnerabilitetit qe perdor kjo shkalle (shih tabe!en 2.1.2) eshte vleresuar si '
nje perpjekje per te kategorizuar ne nje menyre te "administrueshme"
"Gu'e te 9rtegu!lt
0
rezistencen sizmike te strukturave, duke mane parasysh tipin e nderteses si 'l'
ill "Oer;l"i9 (Argjii)
(J)
dhe faktore te tjere te rendesishem strukturore. ,_
•ill

Nivelet e ndryshme te vulnerabilitetit paraqiten nepermjet 6 ;(

ro
" Gut& ti:i thjesht& f--- --0
germave: A, B, C, D, E dhe F. Ne tabe!en e vu!nerabilitetit te shkal!es EM- ;:;;
98, per 9do tip ndertese, ne nje nesht te caktuar tregohen klasat me •ill
rr
~ Gure mas've I
I -- --- j
::::>
probabile te vulnerabilitetit si dhe shtrirja probate! perkatese. Pozicioni !;:
adekuat ne 9d0 nesht duhet te gjendet duke mane parasysh edhe faktore te rr
"'Murature tulle e
pa-armuar f--- --0-- ... J
I
::::>
tjere, si~ jane nevoja per riparimin e nderteses, cilesia e ndertimit, ;:;; "Mwraturii e pa-armuar

panegullsia e fo1mes planimetrike dhe ne lartesi e saj, niveli i projektimit

me soleta betonarme
I
I
-- ---1
<> Mwraturii e arrn..1ar ose
antisizmik- i ashtuquajturi ERD ("Earthquake Resistant Design") etj. e pertorcuar n€ aniit me
kollona betonarme
f--- --0 ~l '
Ne shkallen EM-98 referohen tre tipe ndertesash ERD : 1.- Tipi
ERD-L, d.m.th me nje nivel te ulet ose minimal projektimi antisizmik
., Rame jo me projBktim
antis:Zmik D·o ERO) f--- I --- -- ---1
(zakonisht te tilla konsiderohen ndertesat e projektuara per grade intensiteti c Rame me niveJ ti:i
moderuar projekt<rni
I I
7 ose per koeficient te forces prerese te bazes C,= force totale prerese/peshe ill antisizmik (ER!}-M)
I f--r-

rl
= 2-;.4 % ); 2. - Tipi ERD-M, me nivel te moderuar projektimi antisizmik ;:;; c Rame me nivel ti:i Jar:e

(per grade intensiteti 8 ose C; neth 5-;.7%); 3.- Tipi ERD-H, me nivel te larte
c:
"'
projektimi ant,sizmik
{ERD-H)
f---
apo te kualifikuar te projektimit antisizmik (per grade intensiteti 9 ose C, z
neth 8-;.12% ). Ne tabelen e vulnerabilitetit strukturat betonarme pa ERD dhe
I
'
p
~
1.. Mure pa ERO
f--- ..

ato te tipit ERD-L jane konsideruar qe i perkasin te njejtit grup ndertimor.

w
co I"
I
Mure me nivei te
--o-H '
moderJar pro)ektimi
antisizmik (ERD-M)
f---
Ne shkallen EM-98 vleresohet diferenca midis demtimit strukturor "Mure me nivel te larte
dhe atij jostrukturor, si dhe dallimi midis demtimit te sistemit paresor
(strukturor, mbajtes) dhe demtimit ne elementet sekondare, jo strukturore,
projektimi antisizm:k
(ERO-H) I f--lo I
'l

si<; jane p.sh. muret mbushes dhe ndares. Ne rastin e veqante te ndertesave "'
:::;
ill
()-
"KonstrJksione me: alike
{l(eliku) f- -- ... ''-../
I
'l
ERD duhet gjithashtu te dallohet demtimi i zonave te veganta te
~ f--- 'I
plastifikuara, si9 jane traret lidhes ne strukturat me mure dhe diafragma
vertikale, nyjet ne ndertesat me elemente - mure te parafabrikuar ose pjeset
t:l
., Konsti'Jk:sione druri

Legjenda.
i
•• ~ ¥
"\...)
I I
prane nyjeve te trareve ne strukturat tip-rame. Konstatohet se strukturat 0 K!asa me e mundshme e vuinerabi!itetit
inxhinierike ERD tentojne t'i perkasin nje klase vulnerabiliteti me te larte - Rendi (shtrirja) probabe!
--- Rendi me pak probabe!, raste te jashtezakonshme
kur intensiteti i !ekundjeve eshte me i madh. Po keshtu, duhet patur parasysh
se kur analizohen efektet demtuese te shkaktuara nga nje pasgoditje Klasifikimi i demtimeve ne shkallen EM-98 eshte bere duke iu
("aftershock") ndertesat round te kene qene shume me vu!nerabile se sa ne referuar kryesisht dy tipeve kryesore te ndertesave: I - Me murature
gjendjen e demtuar, ndoshta jo dukshem, te shkaktuar nga goditja kryesore. (mure) mbajtese; - H • Betonarme. Per tipin e pare (I) dallohen 5 grade
Kjo dukuri duhet mane ne konsiderate kur v!eresohet vu!nerabiliteti. demtimesh, me karakteristikat perkatese vijuese:

40 4!
 Grada 1: Demtime te paperfillshme deri te lehta (s'ka demtime
strukturore, ka demtime te lehtajo- strukturore),
Plasaritje shume te holla ne shume pak mure,
Vetem renie copash te vogla te suvase.
Renie ne shume pak raste e gureve te palidhur nga pjeset e siperme
te ndertesa ve
Grada 2: Dernthue te m.od.erua:ra, te mesme (ka demtime te lehta
strukturore, ka demtime te moderuarajo-strukturore),
<;arje ne shume mure.
Renie e copave mjaft te medha te suvase,
Rrezim i pjesshem i oxhaqeve,
Grada 3: Demtime te rendesishme deri te renda (ka demtime re
moderuara strukturore, ka demtime te renda jo-strukturore)
(:arje te gjera dhe te shumta ne shumicen e mureve.
Tjegullat shkeputen. Shkaterrim oxhaqesh ne nivelin e 10atise;
shkaten·im i elementeve te ve10ante jo-strukturore (mure ndares, kallkane).
Grada 4: Demtime shume te renda (demtime te renda strukturore,
demtime shume te renda jo-strukturore).
Prishje te konsiderueshme te mureve; shkaterrime pjesore
strukturore te 10ative dhe dyshemeve (nderkateve).
Grada 5: Shkaterrim (demtime shume te renda strukrurore).
Rrezim i plote ose afersisht i plote.
Per tipin e dyte (H-Betonarme) dallohen gjithashtu 5 grade
demtimesh, me karakteristikat perkatese vijuese:
Grada 1: Demtime te paperflllshme deri te lehta (s'ka demtime
strukturore, ka demtime te lehta jo-strukturore).
Plasaritje te bolla ne suva mbi elementet e ramave ose ne muret ne
bazen e nderteses.
Plasaritje te holla ne muret ndares dhe mbushes.
Grada 2 : Demtime te moderuara, te mesme (ka demtime te lehta
strukturore, ka demti.me te moderuarajostrukturore).
C::arje ne ko1lona dhe trare te ramave dhe ne muret strukturore.
<;:arje ne muret ndares dhe mbushes; renie e veshjeve te thyeshme (te
ngurta) dhe e suvase. Renie e lla<;it nga nyjet e panel eve - mure.
Grada 3: Demtime te rendesishme cleri te renda (ka demtime te
moderuara strukturore, ka demtime te rendajo-strukturore).
Te s;ara ne kollona dhe ne nyjet tra-kollone te ramave, ne bazen dhe
ne nyjet e mureve te s;iftuar (bashkeveprues). Renia e shtreses mbrojtese te
betonit, hurnbje e qendrueshmerise e shufrave te hekurit.
42
<;:arje te medha ne muret ndares dhe mbushes, renie e paneleve te
vecante mbushes.
- Grada 4: Demtime slmme te renda (demtime te renda strukturore,
demtime shume te renda jo-strukturore).
Te 9ara te medha ne elementet strukturore, me shkatenim te betonit
te shtypur dhe thyerje e shufrave te armatures se hekurit; shkeputje e lidhjes
te annatures se hekurit ne traret; menjanimi i kollonave. Rrezim i pak
kollonave ose vetem i nje kati te siperm.
Grada 5: Shkaterrim (demtime shume te renda strukturore).
Rrezim i katit perdhe ose i pjeseve (p.sh. kraheve) te nderteses.
Ne shkallen EM-98 per secilen nga gradet e demtimit jepen hollesite
karakteristike perkatese si dhe, sikurse u permend, vizatime e shembuj
ilustrues me fotografi.
Ne shkallen EM-98 si nje element i rendesishem statistikor perdoren
kategorite (termat) sasiore "pak", "shume", "shumica". Percaktimi ne forme
numerike i ketjo·e termave eshte vendosur te jepet me anen e nje formati
grafik qe jepet me perafersi me poshte. Zonat e mbivendosjeve
(interferences) nenvizojne ashtu faktin qe keto kategori numerike nuk jane
te percaktuara ne menyre te prere. Ne rastet kur nje sasi e percaktuar
saktesishr bie ne nje zone mbivendosjesh te dy kategorive, atehere, per te
vendosur se ci1a kategori sasiore eshte me adekuate per t'u zgjedhur,
perdoruesi i shkalles duhet te konsideroje edhe faktore te tjere.
Ill
___'.·----iill!l
Perkufizimet e sasise
,.,,
Pak
Shu me
Shu mica
0 10 20 30 40 50 70 80 90 100%
60
Percaktimi i intensitetit nuk behet per nje ndertese ose per nje rruge
te vetme me disa ndertesa. Gjithashtu, asnje intensitet i vetem nuk mund te
caktohet per nje qytet metropol ose per nje komune me disa fshatra. Ne
pergjithesi, terri tori me i vogel per nje intensitet nuk duhet te jete me i vogel
se nje fshat dhe terri tori me i madh jo me i madh se nje qytet europian me
shtrirje te moderuar (te mesme). Megjithate, ne shkallen EM-98 nuk
percaktohen rregulla te ngurta lidhur me kete problem, perderisa nethana
43
specifike ndikojne per marrjen e vendimeve ne raste te ve9anta qe lidhen
edhe me tipin e trojeve. Keshtu p.sh .• ne rastin kur ne nje qytet jane te
dallueshme dy siperfaqe ne te cilat kushtet gjeoteknike jane shume te
ndryshme, atehere, ne menyre te pavarur per dy pjeset e qytetit percaktohen
vlera te ndryshme intensiteti.
Lidhur me efektet e kushteve te tjera, ne shkallen EM-98 percaktohet
qe rritja e lekundjeve sizmike per shkak te amplifikimit ne troje ose te
kushteve topografike eshte pjese e efekteve qe jane perfshire ne intensitetin
e vendosur per 'to.
Konkretisht, percaktimi i shkalleve te intensitetit behet mbi bazen e
analizes te ketyre efekteve:
a) Efektet ne njerez;
b) Efektet ne objekte dhe ne natyre (efektet ne natyre dhe terren, si<;
jane efektet sizmogjeologjike e hidrologj ike, rreshqitjet,
plasaritjet dhe <;aljet ne trual!, Iengezimi etj ., jepen ne nje seksion
te ve<;ante te shkalli% EM-98);
c) Demtimet ne ndertesa.
Kuptohet qe nje nivel i caktuar intensiteti mund te perfshije edhe
efektet e lekundjeve sizmike qe jane karakteristike per shkallen e intensitetit
mete ulet.
Ne v:J:m jepen percaktimet pershkrimore te intensiteteve te nje
terrneti sipas shkalles E.M-98, duke iu referuar efekteve a), b), c) te
mesiperrne. Nivelet apo gradet e intensitetit aty jepen me shifrat remake I,
!!, ... ,Xll. Perdorimi i numrave romake ose arabe eshte fakultativ per
shkal!en E.'vl-98.
I. I pandjeshem
a) I pandjeshem, edhe ne rrethanat me te favorshme.
b) Pa efekte.
c) Pa demtime.
U. I ndjeshem fare lehte
a) Lekundja ndjehet vetem ne raste te rralla (me pak se 1%) te
njerezve, te cilet jane brenda ndertesave, ne prehje dhe ne nje
pozicion te ve<;ante prites.
b) Pa efekte.
c) Pa demtime.
m. Idobet
a) Terrneti ndjehet nga pak njerez brenda ndertesave. Njerezit ne
prehje ndjejne nje tundje ose dridhje te lehte.
b) Objektet e varur lekunden lehte.
c) Pa demtime.
IV. I vrojtuar gjeresisht
a) Termeti ndjehet nga shume njerez brenda ndertesave dhe nga
shume pak njerez jashte. Pak njerez zgjohen. Niveli i lekundjes
nuk eshte trembes. Lekundja eshte e moderuar (e mesme).
Vrojtuesit ndjejne nje dridhje apo tundje te nderteses, te dhomes
ose shtratit, karriges etj.
b) Porcelanet, qelqet, dritaret dhe dyert kerkellijne. Objektet e varur
Jekunden. Mobiljet e lehta tunden dukshem ne pak raste. Veshjet
me dru levizin nga vendi ne pak raste.
c) Pa demtime.
V. I forte
a) Terrneti ndjehet nga shumica e njerezve brenda ndertesave, nga
pak njerez jashte. Pak njerez tremben dhe vrapojne per te dale
jashte. Shume njerez qe flene zgjohen. Vrojtuesit ndjejne nje
tundje te forte tete gjithe nderteses, dhomes ose mobiljeve.
b) Objektet e varur lekunden ne menyre te konsiderueshme.
Porcelanet dbe qelqet tingellijne dhe perplasen se bashku.
Objektet e vegjel, te rende ne pjeset e siperrne te tyre, dhe/ose
objektet e pambeshtetur mire mund te zhvendosen ose te bien.
Dyert dhe dritare !ekunden, hapen ose mbyllen. Ne pak raste
thyhen xhamat e dritareve. Lengjet lekunden dhe mund te derdhen
nga enet e mbushura plot. Kafsbet brenda ndertesave mund te
shqetesohen.
c) Demtim i grades 1 ne pak ndertesa te klasave te vulnerabilitetit A
dheB.
Vt Demtues i iehte
a) Ndjehet nga shumica e njerezve brenda ndertesave dhe nga shume
veta jashte. Pak njerez humbasin drejtqendrimin. Shume njerez
tremben dhe vrapojne per te dale jashte.
b) Objekte te vogla me qendrueshmeri te zakonshme mund te bien
dhe mobiljet mund te levizin (zhvendosen). Ne pak raste mund te
45
 thyhen pjatat dhe gota. Kafshet shtepiake (edhe kur jane jashte) b. Sbume monumente dhe kollona bien apo rrotullohen. Verehen
round te tremben. valezime ne troje te buta.
c) Demtime te grades 1 ne shume ndertesa te klasave te c. Sllume ndertesa te klases se vulnerabilitetit A kane demtime te
vulnerabilitetit A dhe B; pak ndertesa te klasave A dhe B pesojne grades 5.
demtime te grades 2; pak ndertesa te klases C pesojne demtime te Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit B pesojne demtime te
grades l. arades 4; pak te grades 5.
"Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit C pesojne demtime te
VII. Demtues QTades 3, pak te grades 4.
a) Shumica e njerezve tremben dhe perpiqen te vrapojne per te dale "'Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit D pesojne demtime te
jashte. Shume njerez kane veshtiresi te qendrojne me kembe, QTades 2, pak te grades 3.
ve(ianerisht ne katet e siperrn. "Pak ndertesa te klases se vulnerabilitetit E kane demtime te
b) Mobiljet Jevizin dhe mobiljet me pesha te renda ne pjeset e grades 2.
siperrne te tyre mund te perrnbysen. Bien me shumice objekte nga
raftet. Uji derdhet me rrembim nga enet, rezervuaret e basenet. x. Shume shkatermes
c) Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit A pesojne demtime te c) Shumica e ndertesave te klases se vulnerabilitetit A kar1e demtime
grades 3; pak te grades 4. Shume ndertesa te klases se te grades 5.
vulnerabilitetit B pesojne demtime te grades 2; pak te grades 3. Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit B kane demtime te
Pak ndertesa te klases se vulnerabilitetit C kane demtime te QTades 5.
grades 2. Pak ndertesa te klases se vulnerabilitetit D kane Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit C pesojne demtime te
demtime te grades l. QTades 4, pak te grades 5.
Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit D pesojne demtime te
VIH. Demtues i rende crrades 3, pak te grades 4.
a) Shume njerez e kane te veshtire te qendrojne ne kembe, madje Shume ndertesa re klases se vulnerabilitetit E pesojne demtime te
edhe jashte ndertesave. grades 2, pak te grades 3.
b) Mobiljet round te perrnbysen. Objektet si televizori, makina Pak ndertesa te vulnerabilitetit F kane demtime te grades 2.
shkrimi e\j, bien ne dysheme. Guret e varreve ndodh qe te
zhvendosen, te rrotullohen ose perrnbysen. Mund te verehen XI. Rrenues
valezime ne terrene shume te bute. c) Shumica e ndertesave te klases se vulnerabilitetit B kane demtime
c) Shume ndertesa re klases se vulnerabilitetit A pesojne demtime te te grades 5.
grades 4; pak te grades 5. Shumica e ndertesave te klases se vulnerabilitetit C pesojne
Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit B pesojne demtime te ctemtime te grades 4, pak te grades 5.
grades 3; pak te grades 4. Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit D pesojne demtime te
Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit C kane demtime te QTades 4, pa.lc te grades 5.
grades 2; pak te grades 3. "'Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit E pesojne demtime te
Pak ndertesa te klases se vulnerabilitetit D kane demtime te QTades 3, pak te grades 4.
grades 2. Shume ndertesa te klases se vulnerabilitetit F pesojne demtime te
QTades 2. pak te grades 3.
" .

IX. Shkaterrues
a. Panik i pergjithshem. Njerezit round te rrezohen perdhe me force,
46
47
 XH. Teresisht rrenues
c) Te gjitha ndertesat e klasave te vulnerabilitetit A, B dhe
praktikisht te gjitha ato te klases se vulnerabilitetit C shkaterrohen.
Shumica e ndertesave te klasave te vulnerabilitetit D. E dhe F
shkaterrohen. Efektet e terrnetit kane arritur efektet maksimale te
konceptueshme.
Ne vijim, per i!ustrim, jepet nje shembull vleresimi te intensitetit
sizmik sip as shkalles EM -98.
Nje fshat ka 180 shtepi me murature, nga te cilat 30 jane vleresuar si
te klases se vulnerabilitetit A dhe te tjerat siB. Nga shtepite e klases A, 15
preJ tyre pesojne demtime te grades 1, 10 pesojne demtime te grades 2 dhe 5
mbeten te pademtuara. Nga shtepite e klases B, 10 prej tyre pesojne
demume te grades 1, 5 pesojne demtime te grades 2 dhe pjesa tjeter mbetet e
pademtuar.
Nese do te konsiderohen vetem demtimet ne ndertesa, ka shume
arsye te mjaftueshme te justifikohet grada 6 e intensitetit, por duket qarte se
nuk ka arsye te mjaftueshme per te caktuar intensitetin 7 (sepse ka vetem
pak B2 dhe asnje A3). Prandaj intensiteti duhet caktuar ne graden 6.
Ne pergjithesi, kur te dhenat jane te tilla qe round te interpretohen
per intensitet te diskutueshem p.sh. 6 ose 7, atehere ne keto raste intensiteti
duhet shkruar 6-7, duke kuptuar me kete 6 ose 7 dhe jo nje vlere te
ndermjetme. Ne shkallen EM-98 rekomandohet te perdoren numra te plate
dhe te mos perdoren formate tilla si "6.5'' apo "6 l/2" ose "6+". Ndonjehere
round te perdoren vleresime jo te qarta, p.sh. <6 (me pak se 6) ose >7 (me
shume se 7). Keto jane te pranueshme ne rastet kur nuk eshte e mundur te
jepet nje vleresim me i sakte. Shembull: Nje dokument thote qe ka patur
shume demtime ne qendren e banuar "X". Nese nuk eshte e mundur te
merret informacion tjeter, intensiteti eshte >6. Ne kete rast, teorikisht round
te konsiderohej qe vieresimi >6 do te thote diapazoni i gradeve te intensitetit
6c-12, por nga pikepamja praktike zakonisht round te futet edhe nje kufi i
sipenn intensiteti.
2.1.4 Korrelimi midis in.tensitetii, magnitudes dhe shpejtimit sizmik
. Per lidhjen midis dy "masave" te termetit, intensitetit dhe
magnitudes, ne Sizmologji perdoren marredhenie korreluese. Keto
pergjithesisht jane mjaft komplekse. Nje marredhenie e thjeshtuar qe - sipas
studimeve te lnstitutit tone te Sizmologjise - konsiderohet e nershtatshme
per terrnetet e Shqiperise, eshte: •
48
M-1 (2.1.4)
lo= - -
0.6
ku lo - intensiteti maksimal i terrnetit ne epiqendren e tij, sipas sbkalles
MSK-64 kurse M-magnituda. P.sh., nese magnituda M = 5.2, intensiteti lo =
7 balle.
Sikurse eshte verejtur, terrnetet i kane vatrat e tyre ne thellesi te
ndryshme. Per termetet e Shqiperise karakteristike jane me teper thellesite
10 c- 20 km. Terrnetet e fuqishem me magnitude te madhe, kur jane te thelle,
prekin territore relativisht te gjera. Por, per shkak te thellesise, intensiteti i
tyre round te rezultoje i moderuar ne siperfaqe. Perkundrazi, terrnetet e ceket
jane mjaft te lokalizuar ne efektet e tyre. Por, ngaqe per shkak te thel!esise
se vogel nuk arrijne te "shuhen" ne brendesi te tokes, keta, kur jane me
magnitude te konsideruesbme, round te rezultojne me intensitet te larte dhe
te shkaktojne demtime te medha.
Per lnxhinierine e ndertimit rendesi praktike kane shpejtimet
sizmike. Sipas kodeve bashki5kohore (Eurokodi 8, etj.), keto jane edhe
madhesite qe futen drejperdrejt site dhena hyrese ne projektimin antisizmik.
Nga pikparnja e projektimit strukturor, shkallet sizmike manin rendesi
vetern nese, mbi bazen e te dhenave instrumentale qe japin regjistrimet
akselerografike, intensitetet e pritshme do te round te korreloheshin me
shpejtimet sizmike maksimale konesponduese te truallit. Keto te fundit
shenohen me a,, ao ose PGA ("Peak Ground Accelerations"). Me interes
round te ishin edhe korrelimet e intensiteteve me madhesi te tjera si<; jane
zhvendosjet, shpejtesite, zgjatshmeria e terrnetit, perioda mbizoteruese e
levizjeve sizmike te tokes, etj.
Bazuar ne karakteristikat e terrneteve te Kalifomise, sizmologet e
njohur Gutenberg dhe Rihter kane dhene me 1942 kete marrecthenie midis
shpejtimit horizontal a, dhe intensitetit sizmik l, te vleresuar sipas shkalles
MM:
log a,= 0.33 IMM- 0.5 (2.1.5)
Me vone, me 1975, Trifunac dhe Brady, duke pergjithesuar formula
korreluese te nxjerra nga studjues te vendeve te ndryshme (Japoni, SHBA,
Rusi, etj.) propozuan maredhenien e njohur qe vijon:
log a,= 0.36 lMM- 0.14 (2.1.6)
49
 Duke iu referuar rajonit tone permendim se, nepermjet perpunimit te
te dhenave instrumentale te termeteve te ceket te Greqise, Theodulidis dhe
Papazachos kane publikuar, me 1992, maredheniet empirike te meposhteme
lidhur me vlerat e mesatarizuara (me 50% probabilitet) te shpejtimeve
horizontale sizmike ag:
referohen formulat Nese kushtet jane te ndryshme, atehere per te perdorur
formula! e PGA (ose PGV) efekti i arnplifikimit te trojeve duhet konsideruar
posa9erisht
Nje forme e pergjithesuar e paraqitjes se ligjesive shuarese per
shpejtimet jepet me ane te shprehjes:

ln ag = 0.28 + 0.67 hn,r + OA2S (2.L7) ag = C 1ec,M (R, + C,)c (2.1.9)

ku S eshte nje koeficient qe merret i barabarte me zero per troje aluvionale ku: a5 - shpejtimi maksimal; M - magnituda; Re - largesia
dhe i barabarte me nje per troje shkembore. epiqendrore; c, C2, C,, C4- konstante.
Por, mbeshtetur ne te dhena me te plota, perpunimi dhe rishikimi i Ne fig. 2.1.2 ilustrohet grafikisht formula (2.1.9), sipas disa
marredhenieve korreluese per Europen eshte ne proces. pergjithesimeve te gjera (te publikuara me 1990) te varesive te vlerave
Vlerat e intensitetit te nje termeti si dhe e shpejtimit sizmik ne trua!J mesatare te shpejtimeve ag, referuar termeteve me magnituda te ndryshme.
(qe korrelohet me 'te) zvoge!ohen me rritjen e distances epiqendrore, pra me
largimin nga zona epiqendrore e termetit. Menyrat e renies se vlerave te tyre
jepen me ane te te ashtuquajturave ligjesi ernpirike te "shuarjes" apo
"!0.01
"atenuacionit" ("attenuation laws"). Prej kohesh per rajone te caktuara jane
dhene ligjesi te ndryshme te tilla. Ne formen e pergjithshme ligjesite apo i
formulat e shuarjes shprehen si me poshte:
;;'
1.0~
A= qJ exp[q,M] (2.1.8)
.s"' I

I
0
~
f (R)
<f.
(!)
0. '
0.1;-
ku:
'
A - amplituda maksimale e madhesise qe interesohemi; konkretisht I
per shpejtimet kemi (A= PGA = a,) por madbesia A mund te shprehe edhe I
nje madhesi tjeter, si p.sh. shpejtesine maksimale, PGV -"Peak Ground 0.01'-
10 \00 \000
Velocity"; larg€sia, Re(km)
R - variabel i funksionit f(R) (ky ka pergjithesisht nje forme Flg. 2.]... 2 Shuarja. e shpejtimeve maksimale a:: me rritjen e largesise
eksponenciale) eshte largesia nga burimi sizmik deri ne rajonin apo she shin hipoqendrore Rc
e ndertimit;
q; dhe q 2 - konstante qe karakterizojne ve9orite e formadoneve
gjeologjike, nga burimi tek sheshi indertimit. Ne vitin 1976 eksperte te lJJ\'ESKO-s kane vleresuar se per rajonin e
Efektet e amplifikimit qe u aetyrohen kushteve lokale te trojeve te Ballkanit varesite e shpejtimit (a) ne lidhje magnituden (M) dhe largesine
ndertimit (depozitime etj.) jane mjaft te ndjeshme. Keto efekte "lokaie" hipoqendrore (D) mund te shprehen nga kurba a = f(M, D) qe jepen ne fig.
ndonjehere perfshihen direkt ne formula te tipit (2.!.8), duke shtuar aty nje 2.1.3.
faktor perkates qe nxirret nga analiza e regjistrimeve ne troje te tipeve te
ndryshme. Ka edhe formula pa faktore te kushteve lokale. Por, keto te fundit
mund te perdoren vetem per kushte trojesh te ngjajshme me ato te cilave u

50 51
 i.O!- Menyra e pare ka gjetur me shume "terren" ne kendveshtrlmin e apllkimeve
te zakonshme ne Inxhinierine e ndertimeve antisizmike. Edhe kodi europian
''
I
i Projektimit antisizmik, Eurokodi 8 (EC8), aplikon pikerisht vleresimet
I
2"' probabilitare te rrezikut sizmik te truallit te nje sheshi ndertimi apo nje
"
•0
c
0.1
·')
raJOm te caktuar. Shpejtimi projektues aty i referohet vleres se shpejtimit
sJZmik ne truall shkembor apo te forte qe, me probabilitet 90%, nuk
:~
·a3- kapercehet brenda nje periudhe kohore t = 50 vjet apo, thene ndryshe,
Q,
,C
V)
shpejtimit qe shkakton termeti me periode perseritjeje 475 vjet, i quajtur
shkurt "termeti i projektimit".
I
o.o+ Magnituda Duke iu referuar shpejtimeve) analiza probabilitare e rrezikut sizmik
konkludon ne percaktimin e probabiliteteve te kapercimit (ose te
2 5 10 20 50 '100 200 500 moskapercimit) te vlerave te caktuara a, te shpejtimeve maksimale te
Distanca, ne km truallit, PGA ("Peak Ground Accelerations"). Keto vlera jepen per nje
Fig. 2.1.3 Va:resi a::::fC\1) te nxjerra per rajonin e BaHkanit (v.1976) periudhe kohore te ardhshme "ekspozimi" te caktuar (p.sh. t=50 vjet), aq sa
supozohet ose jepet ne menyre konvencionale jetegjatesia ekonomike e
..... Me 1~92, _nga Ambrasey dhe Boomer (Angli) eshte propozuar objekteve ndertimore qe planifikohen te ndertohen ne rajonin (sheshin e
llgjesJa snuarese VlJUese e shpejtimeve horizontale a8 , e cila konsiderohet si ndertimit) qe analizohet.
pergjithesuese per territorin e Europes Ne Draftin Nr.5 te Eurokodit 8 (Maj 2002) rreziku sizmik, per
shumicen e aplikimeve, pershkruhet nga vlera e te ashtuquajturit " shpejtim
log a,= - 0.87 + 0.217M, -log r- 0.00117r + 0.26P (2.1.10) i references" ne truall te tipit "A", qe eshte shkemb ose truall i afert mete.
Kjo madhesi ("Reference ground acceleration") aty shenohet me kagR, ku
Ne shprehjen e mesiperme r =.J
1'.2 + h 2 eshte distanca hipoqendrore,
agR eshte shpejtimi pik (maksimal) i references ne truallin e tipit "A", kurse
''k" eshte nje faktor modifikues qe merr parasysh situata speciale raionale.
e llogantur mbt bazen e madhesive !'. (distanca epiqendrore) dhe h (thellesia
Vleresimi dhe percaktimi i ketyre madhesive eshte objekt i Sizma'togjise
e ~~rm_et1t), kurse Ms eshte magnituda e vleresuar nga perpunimi 1
inxhinierike.
reg)lstnmeve te val eve siperfaqesore. Ne shprehjen (2.1.1 0) madhesia p
Ne te gjithe vendet sizmike objektiv kryesor i studimeve
merret zero nese kerkohen vlera te mesatarizuara te a"' (me tre(Tues 50%
sizmologjike qe destinohen per aplikime ne projektim ndertimesh
probabilitet) dhe r= 1 per te mare vlera e mesatariz~ara te .; plus nje
konsiderohet vleresimi i shpemdarjes statistikore te parametrave te tevizjeve
shmangJ:' standarte (me 84% probabilitet per moskapercim te atyre vlerave).
te mundshme sizmike. Ne kendveshtrimin inxhinierik, si parametri me i
. Nderkaq, verejme se, mbeshtetur ne te dhena mete plata, perpunimi
rendi%ishem konsiderohet shpejtimi maksimal sizmik i truallit ag.
dhe nshrkimr 1 llgjeve shuarse per Europen ka vijuar edhe vitet e fundit.
Shpemdmja e probabiliteteve te shpejtimeve maksimale te truallit
Lexuesi i interesuar mund t'u drejtohet per kete. punimeve dhe botimeve
perkatese. mbeshtetet kryesisht ne dy marredhenie :
1.- !\e shpemdarjen e probabiliteve per magnitudat, qe shpesh
pranohet te jete sipas ligjit te Puasonit, pra sipas shprehjes (1.3.9);
2.1.5 Konceptimi probabilitar i rrezikuJ sizmik dhe harlat sizmike
2.- Ne ligjesine e zgjedhur per shuarjen e shpejtimeve
Duke qene se termeti eshte nje fenomen stokastik, per te bere nie
("attenuation"), qe ne nje forme te pergjitheshme u dha nga shprehja (2.1.8).
vleresim_ s~ me te besueshem te parametrave te rrezikut sizmik duhet qe n~a
Duke kombinuar dy marredheniet e mesiperme mund te konkludohet
ana stanstrkore te perpunohet nje numer sa me i madh ngjarjesh reale
ne nje marredhenie nepermjet te ciles shprehet probabiliteti qe gjate
SIZmike. Dy Jane_ menyrat (tipet) e analizave qe perdoren ne sizmologji per
intervalit kohor "t" te ndodhe te pakten 11je termet i tille qe shkakton
vieres1mm e rrez1kut S1Zm1k: menyra probabilitare dhe ajo detenninistike.

52 53
shpejtimin "a" me vlere mete madhe se nje vlere e paracaktuar PGA = ag.
Ne forme te pergjithshme kjo marredhenie jepet keshtu:

P(a>PGA=a",t)=rl q,exp[q, M]>a,.,t]=P'IIM>ln a, [f(R)]~,tlc2.l.ll)

~
" L f(R) " q, i log i Nr.te
18rmeteve
*
" J "
/2. I
' >M

.,~"'
- ~
1
Barazimi (2.1.11) tregon se, bazuar ne shperndarjen sipas Puasonit, j
r ',
'-, Sh""h<
.
1., I

shperndarja e probabiliteteve te shpejtimeve eshte pranuar ne thelb identike : v~~J1

me shperndarjen e probabiliteteve te magnitudave qe perdoret per ' I
I
/I 1

!
!!'
vleresimin e sizmicitetit sipas shprehjes (1.3.9). Verehet se ne ro!in analog
te magnitudes-prag "m" .tii. shprehjes (1.3.9) tani eshte madhesia
a .I -.._

·e,,;m· '>i~m'l< si""'(aq<;so

MagnitudaM
a '
In _L[f (R)]q,. BL"R!MET SIZ~KE MAR!::DH:t.."N"tA logNCM't
q, Hapi I Hapi 2

Ne fig. 2.1.4 eshte treguar bllok-skema e ndertimit grafik te ' '

funksionit te shpemdarjeve kumulative (shumare), d.m.th. te shperndarjes se

~
probabilitetit te moskapercimit te shpejtimeve te caktuara sizmike te truallit.
Ky probabilitet moskapercimi round te identifikohet me madhesine (I - P), 1.0
Shpejtimi
maksffl'lal

-
ku P duhet konsideruar probabiliteti i kapercimit sipas shprehjes (2.l.ll).
Ne literaturen teknike ky grafik quhet shkurt grafiku CDF (sipas termit

~
"Cumulative Distribution Function" - Funksioni i Shperndarjes (CD F)
Grafiku "CDF"
.~. ~''''"'"M
·~;;~
Kumulative). .
Per te ilustruar trajtimet e mesiperme, ne fig. 2.1.5, eshte riprodhuar
nje grafik i probabiliteteve P(a > ag,t) te kapercimit te vlerave te caktuara te 0 ~o,;:::____"s0h:,:,:iti:,:.---~-
Largesia
shpejtimeve maksimale te truallit te nje rajoni konkret sizmik.
-'" PROBABILITET! ! Yr0S-KAPl::RCI:-.11T
BREl'<TlA NJE PERH.:DHE KOHORE 't" <CDFJ ~
Per qellimet e projektimit sizmik, konkluzionet e qdo analize te Hapi3
Hapi4
rrezikut sizmik te nje rajoni te dhene pasqyrohen ne forma te sintetizuara
nepermjet hartave te rrezikut sizmik. Nje menyre e perbapur e
konceptimeve te sotme te hartave te rrezikut sizmik eshte konturimi i Fig. 2.1.4 BUok~skeme e ndertimit te grafikut CDF te funksionit te
shp-frndarjes kumulative
vlerave te njejta te shpejtimeve ag apo PGA, te cilat, per nje probabilitet te
caktuar, nuk kapercehen gjate nje periudhe te caktuar ekspozimi. Keto
quhen harta te izo-shpejtimeve (izo-akseleracioneve) sizmike.

54 55
 0 1.0'
" vlere te peri odes se perseritjes RP se termeteve (ky koncept do te trajtohet
Shpejtim; maksimai i trua!Iit, a 9= PGA, ne pjese tii g.
Fig. 2.1.5 Nje grafik probabHiteti i kapikcimit te vlerave te shpejtimeve
P(a>:ig) ne nj€ rajon sizmik, referuar nje pedudhe kohore 50 vjet
Ne shume raste Go gjithnje) si kohe "t" menet nje periudhe prej 50
vjet, duke e konsideruar ate si jetegjatesi (konvencionale) e objektit
ndertimor.
Per te ilustruar menyren e paraqi0es se rrezikut sizmik nepermjet
shpejtimeve, ne fig. 2.1.6 eshte dhene skemarikisht nje harte izo-shpejtimesh
sizrnike.
Fig. 2.1.6 Harte izo-shpejtimesh e territor-it te nje vendi (Guatemala), referuar
nje periudhe kohore ekspozimi prej t=SO vjet
56
Hartat mund te jepen edhe ne menyre te tille qe, duke caktuar nje
ne paragrafin vijues 2.1.6), p.sh. vleren RP = 475 vjet, konturet ne harta te
paraqesin vlera te njejta te sbpejtimeve a5 . Ne paraqitje te tjera te rrezikut
sizmik, ne tabela ose ne harta mund te jepen vlerat e RP per nje madhesi te
caktuar te ag. Si vlere e tilte _zgjidhet p.sh. ag .?:100 cmisek2 (O.lOg), duke iu
referuar ashtu pragut te ·s@eJ.timeve qe i korrespondon, me perafersi,
termetit potencialisht dej1ltues i grades 7. Gjithashtu, mund te ndertohen
harta qe tregojne shperndarj"en e vlerave te shpejtimeve absolute spektrale
ne varesi te periodave te ndryshme T te lekundjeve, p.sh. perT= O.lsek, per
T = 0.2sek, perT= 0.3sek, T = lsek etj.
Hartat dhe tabelat e rrezikut sizmik u adresohen nje game te gjere
perdoruesish, duke filluar nga administratoret qendrore dhe lokale, te
ngarkuar me detyra e kompetenca per manjen e masave per reduktimin e
riskut sizmik per popullaten, duke vazhduar me tej me specialistet e
gjeologjise dhe sizmologjise inxhinierike, urbanistet, arkitektet, inxhinieret
konstruktore te fushes se ndertimit, etj. e deri tek shoqerite e sigurimeve.
Hartat e rrezikut sizmik sherbejne si dokumenta teknike te rendesishem per
konceptimin sa me te drejte dhe te sigurte te ndertimeve dhe, ne pergjithesi,
te zhvillimeve aktuale dhe perspektive ne zonat aktive sizmike.
Per tetTitorin e vendit tone aktualisht ekziston dhe eshte ne fuqi
Harta e rajonizimit sizmik ne shkallen I : 500 000, e publikuar ne vitin
1980, si pjese e nje studimi perkates te Qendres Sizmologjike (sot Instituti i
Sizmologjise). Kjo harte vlereson rrezikun sizmik mbi bazen e intensiteteve
I sipas shkalles MSK-64 (shih fig. 2.1.7, ku harta jepet e zvogeluar dhe pa
detaje ). Mbi bazen e saj mund te vleresohet efekti i ptitshem siperfaqesor
maksimal i tetmeteve per kushte mesatare te trualht. Ne harte dallohen tre
kategori kryesore zonash me intensitet Jekundje 8, 7 dhe 6 balle. Duhet
patur parasysh se ne elisa zona vatrash potencialisht te fuqishme, per shkak
te kushteve te keqija te truallit intensiteti I mund te arrije 9 balle. lntensiteti
baze i dhene ne harten sizmike te Shqiperise saktesohet mbi hazen e njohjes
se kushteve inxhinieriko-gjeologjike, hidrogjeologjike e gjeomorfologjike te
shesheve te ndertimit.
57

D VIMSK1964
• § VUMSK1964
li!ili!i! vm MSK 1964
Fig. 2.1.7 Barta e Rajonizimit sizmik te Shqiperise (paraqitje skematike)
58
Gjate viteve '80 nga Qendra Sizmologjike e vendit tone u ndermoren
studime te mikrozonimit si10mik te disa qendrave te banuara te Shqiperise,
ne shkallen 1 : 5 000 dhe 1 : W !200,, Keto studime kane konk!uduar ne harta
qe paraqesin ne menyre me ··tg.. detajuar rrezikun sizmik. Por, dubet te
permendim se per territorin e vendit tone nuk kemi ende te disponueshme
per aplikime te drejtperdrejta ne projektimin antisizmik harta te shpejtimeve
sizmike, Keto harta do te mundesonin edhe perdorimin e koncepteve te
sotme te vleresimit probabilitar te rrezikut sizmik mbi bazen e shpejtimeve
(si te Eurokodi 8 - shih kapitullin 5 dhe 6), Nga ana e lnstitutit te
Sizmologjise aktualisht po punohet per realizimin e tyre,
2,], 6 Hyrje nii analiziin probabilitare tii rrezikut sizmik
Me analizen e rrezikut sizmik merret Sizmologjia, Por, nisur se pari
nga fakti se vlerat e dhena ne hartat e rrezikut sizmikjane me shume interes
dhe perdoren drejperdrejt per projektimin antisizmik, ne vijim - pa u futur
ne hollesi te problemeve specifike sizmologjike dhe sizmotektonike dhe as
ne detajet matematike perkatese -paraqiten ne nje kendveshtrim inxhinierik
disa nga aspektet kryesore te analizes se rrezikut sizmik Pa u njohur me
keto aspekte, per projektuesin do te ishte i veshtire aplikimi profesional i te
dhenave sizmologjike qe merren nga studimet dhe hartat sizmike. Prandaj,
me poshte trajtimet jepen te ilustruara me disa situata dhe interpretime
praktike inxhinierike, Si madhesi referuese eshte konsideruar shpejtimi ag =
PGA, madhesi qe, sipas kodeve bashkekohore, paraqet interes te
drejperdrejte per projektimin antisizmik Por, ne menyre analoge, trajtimet
mund te adoptohen edhe per madhesi te tjera me interes, si p.sh. per
magnituden apo vlerat maksimale re shpejtesive PGV ("Peak Ground
Velocity"), per zhvendosjet maksimale, eij,
Ne trajtimet dhe vleresimet probabilitare te analizave te rrezikut
sizmik te nje rajoni termetet me shpesh konsiderohen si ngjaije sizmike te
karakterit Puasonian, d,m,th, ngjarje te pavarura ndermjet tyre, ne hapesire
dhe ne kohe. Si madhesi (variabla) konsiderohen termetet me shpejtime
sizmike 2: ag apo me intensitete korresponduese 2: I (nese keto madhesi dote
mund te korreloheshin midis tyre ), ku ag dhe I jepen ne vlera numerike
konkrete (p,sh. ag = 020g; I= 8 balle). Referuar kushteve sizmotektonike te
rajonit ne shqyrtim dhe sipas varesive korreluese perkatese (shih paragrafin
LL4), vlerave ag dhe I u korrespondojne vlera te caktuara magnitudash ~L
Keshtu, le te konsiderojme nje vlere te caktuar te PGA, p,sh, ag =
0,20g, korresponduese kjo, po supozojme, e intensitetit sizmik, I, = 8 balle,
Le te supozojme, gjithashtu, se, ne pikpamje te rrezikut sizmik ne terma
shpejtimesh, nje territor i caktuar karakterizohet nga grafiku i fig, 2, L5, Nga
59
ky grafik rezulton se probabiliteti (P) qe brenda nje periudhe 50-:vje~are
shpejtimi 0.20g te kapercehet te pakten nje here ne territorin e konsrderuar,
eshte 76%. Kjo mund te shprehet nga barazimet vijuese: P(rln)= n' p'(1-pl;_, (2.1.15)
r'(n-r)!
P5o (ag > 0.20g) = 0.76 = 76% (2.1.12)
ose ku, sipas simbolikes te perdorur per kete model: r =0, 1, 2, 3 .. , n; n =r,
P50 (I> Ig) =0.76 =76% (2.1.13) r+l, r+2, .....
P.sh., nese per "prova" merren vitet dhe nese konsiderojme rastin me
Barazimi (2.1.12) mund te komentohet edhe keshtu: ka 24% r = 2 terrnete ne n = 3 vjet, per probabilitetin P (rln) dote kemi :
probabilitet qe vlera ag = 0.20g te mos kapercehet ndonjehere (asnjehere).
Dhe, duke iu perrnbajtur nevijim kryesisht shpejtimeve site dhena hyrese te 3
P (2 terrnetel3 vjet) = ! . p2 . (1-p)'·' = 3p 2 (1- p) (2.1.16)
dtrejpedrejta ne praktiken bashkekohore te projektimit antisizmik, me 2!(3- 2)!
thjesht barazimin (2.1.12) e shprehim si me poshte: Nese kerkojme probabilitetin P (013) te mos-renies se terrneteve gjate
tre vjeteve dote marrim shprehjen e thjeshte:
P (moskapercimi i a5 = 0.20g, ne 50 vjet) = 0.24 = 24% (2.1.14)

Aplikimi i Teorise se probabiliteteve ne analizen e nezikut sizmik

3!
P (0 terrnete/3 vjet) 0!(3-0)!·p 0 f1
"\ -p
)3-0 (1
= -p
l' (2.!.17)
mund te mbeshtetet ne modele te ndryshme. Mund te supozohet qe procesi i
renies se terrneteve ndodh sipas te ashtuquajturit ligj te shpemdarjes se
Ne forme me te pergjithesuar, per nje numer qfardo vitesh "n", per
Bemulit (Bernoulli) apo thjesht model ose proces te Bemulit, si~ do te quhet
rastin e fundit (mer= 0) do ta shkruanim:
ne vijim. Ne kete proces koha modelohet me anen e shtesave diskrete te
kohes (p.sh. vite ose muaj, te cilet luajne rolin e "provave" ne "gjuhen" e
P (r = 0 In)= (1 - p)" (2.1.18)
probabi!itetit). Sipas ketij mode!i, ne ~do shtese kohe, ka dy mundesi te
thjeshta: ngjarja sizmike ose ndodh, ose nuk ndodh. Modeli i Bemulit
Nese shenojme
perdoret gjeresisht ne sizmologji. Por, krahas tij, per shperndarjen ne kohe
te v!erave te shpejtimeve ag apo intensitetit kon·espondues I perdoret edhe i
q = 1- p (2.1.19)
ashtuquajturi "ligj i Puasonit". Ne modelin e Puasonit "prove" konsiderohet
<;do moment pambarimisht i vogel kohe. D.m.th., koha aty trajtohet jo e
shprehjen (2.1.!8) mund ta rishkruajme ne formen:
copezuar, diskrete (ne vite apo ne muaj), por ne menyre te vijueshme.
Natvrisht si i tille. modeli i Puasonit eshre me afer realitetit se sa modeli i
P (r = 0 In)= q"
par~ dishet i Bernulit. Gjithsesi, vleresohet se edhe me modelin e Bemulit (2.1.20)
mund te merren rezultate shume te mira praktike. Kjo, nese shtesat kohore
ku me "q" tani kuptohet probabiliteti i mos-renies te ndonje termeti gjate 1
diskrete merren, re shumten, sa 115 e periodes se perseritjes RP, <;ka
viti. Bazuar ne shprehjen (2.1.20), dhe duke perdorur simboliken e
realizohet lehte ne praktike duke zgjedhur intervale kohore 1-vjeqare.
mesiperrne, mund te shprehemi edhe keshtu:
Bazuar ne modelin e pare, te Bernulit, mund te themi qe, referuar
harkut kohor te nje njesie te caktuar (viti ose muaji), probabiliteti "p" i
P (r > 0 In)= 1- qn = 1- (1- p)" (2.1.21)
ndodhjes se nje terrneti me shpejtim mete madh se nje vlere e caktuar ag ne
ate njesi kohore, lidhet me probabilitetin P (rln) te renies se "r" termeteve te
Referuar vlerave konkrete te shpejtimeve te dhena me siper,
tille gjate periudhes prej "n" njesi kohore (vitesh, muajsh) me anen e
shprehjet (2.1.18) ose (2.1.20) interpretohen si vijon:
marredhenies :
60
61
 Probabiliteti P (r = 0 In = 50 vjet) qe, gjate periudhes kohore n = 50
E(n) = InC1-p)"-'p (2.1.23)
vjet, te mos bjere asnje termet (r = 0) me vlere me te madhe se 0.20g mund n=l
te llogaritet ose nga fuqia "n" e diferences (1 - p) ose nga fuqia "n" e
madhesise "q", ku "p" eshte probabiliteti i renies se nje termeti te tille ne l Pas disa transformimeve matematike ne krahun e djathte te (2.1.23)
vit, kurse "q" probabiliteti i mos-renies se ndonje termeti te tille (asnje
merret:
termet i rille) ne 1 vit. Ne rastin tone ilustrues, sikurse verejme nga grafiku i
fig. 2.1.5, kemi: I
E(n) =- (2.1.24)
P (0 I 50)= 0.24 p

Prandaj: Ky rezultat perputhet me shprehjen (2.1.22) per perioden e

perseritjes RP, duke konfirmuar keshtu edhe interpretimin e dhene me siper.
(l-p) 50 =0.24 Nga ana \jeter, per numrin mesatar te pritshem te ngjaljeve sizmike,
prej ku rezu!ton se p = 0.028 ose p = 2.8%. D.m.th., probabiliteti qe per nje te cilat karakterizohen nga gjenerimi, brenda periudhes kohore "t", i nje
vit te dhene vlera e PGA = ag = 0.20g te mos kapercehet eshte 2.8%. shpejtimi te dhene PGA = ag ose me i madh se kjo vlere, sipas modelit te
Puasonit dote shkruanim:
2.1. 7 Perioda e pi!rsifritjes sif tifrmeteve
Perkufizojme ne vijim nje madhesi te perdorur dendur ne
Sizmologjine e aplikuar dhe Inxhinierine sizmike, qe eshte e ashtuquajtura E(nja,,t) = InP(nja,,t) (2.1.25)
periode perseritjeje RP ("Return Period") e termetit. Mach1esia RP, qe jepet a=O
ne vite, perkufizohet si raporti 1/p:
Vertetohet se pas disa transformimeve algjebrike shprehja (2. 1.25)
thjeshtohet ne formen :
RP = ..!_ (2.1.22)
p
E(nja,, t) = u(a,)t (2.1.26)
Keshtu, ne shembullin konkret te paragrafit te mesiperrn perioda e
perseri\jes se terrnetit me PGA = ag = 0.20g eshte: Ne shprehjen (2.1.26) me u(ag) eshte shenuar i ashtuquajturi ritrni
mesatar ("mean rate") i ngjarjeve, i pavarur nga koha, por funksion i
1 madhesise se shpejtimit sizmik ag per te cilen jemi te interesuar. Sipas
RP = - - = 36 vjet modelit te Puasonit, ne analogji me shprehjen (1.3.9) referuar magnitudave,
0.028
lidhja e ritrnit mesatar u me probabilitetin P(r/a2, t) te "n" ngjaljeve me
Perioda e perseritjes RP interpretohet ne praktike si periudhe kohe shpejtim me te madh ose te barabarte me a, te ndodhura brenda kohes "t",
mesatare gjate se ciles numri i pritshem E ("Expected") i ngjarjeve sizmike behet nepermjet marredhenies:
eshte I. Sipas modelit te Bemulit, shprehja e pergjitheshme e numrit
mesatar te pritshem te viteve [ne terrninologjine e Teorise se probabiliteteve f
P(nj a,. t) = [u(a,)t exp[- u(a, )t J (2.1.27)
do te quhej "pri0a matematike", E(n)], deri sa te ndodhe nje termer me
shpejtimin e caktuar ag, eshte:
Ne analogji me madhesine ). te shprehjes (1.3.8), madhesia e
mesiperme u (ag) vleresohet si numri mesatar i ngjaljeve sizmike me
shpejtim me te madh ose te barabarte me ag ne nje njesi kohe, praktikisht
62 63
p.sh. ne 1 vit Ritmi u (ag) percaktohet nga studimet sizmologjike mbi bazen
e perpunimeve statistikore te materialit historik te mbledhur per rajonin ne
shqyrtim.
Mbeshtetur ne shprehjen (2. 1.26) mund te gjendet edhe sipas ketij
modeli vlera e peri odes se perseritjes RP, d.m.th. e kohes per te cilen numri
i ngjarjeve te pritshme E (n I a5 , t = RP) eshte l. Keshtu, kemi:
E(nja,,RP) = u(aJ RP = 1 (2.1.28)
Prej ketej:
1 i referohen nje periudhe ekspozimi 50-vje<;are. Por, norrnahsht nuk duhet te
RP=-- (2. 129)
u(a,)
Pra, sikurse u dha paraprakisht neperrnjet shprehjes (1.3.7), sipas
modelit te Puasonit perioda e perseriges eshte inversi i ritmit mesatar te
ngjarjeve per te cilat interesohemi. Duhet patur kujdes qe perioda RP te mos
konfondohet me jetegjatesine e objektit, duke u barazuar me te, pasi mund
te behen interpretime te gabuara. Ne fakt, nga barazimet (2. 1.27) dhe
(2. 1.29) rezulton se probabi!iteti qe te mos ndodhe terrnet me shpejtim mete
madh ose te barabarte me ag gjate nje kohe "t" te barabarte me RP eshte
relativisht i vogeL Keshtu, nga keto barazime marrim:
1
P(n = 0/a,,RP) = exp[- u(aJ · RP]= e- z0.37 =37%.
0 0
Ndryshe mund te tbemi se ka jo pak por 63% probabilitet qe, gjate
nje kohe ekspozimi "t" te barabarte me perioden e perseritjes RP, shpeJ t1m1
ag te kapercehet te pakten 1 here. Nese - sipas modelit te Puasonit -
kerkojme te gjejme probabilitetin e te pakten nje ngjarjeje me shpejtim me
te madh ose te barabarte me ag brenda nje viti, do te marrim :
Ps =P(n>O/a g' !vit)=l-P(n=Oia",1vit)=1-e-'
0
(2.1.30)
Nese u shkon drejt zeros, atehere p, = 1- e-" shkon drejt vleres se
ritmit vjetor u. Dhe, meqe u =1/RP, themi. se inversi i periodes se
perseritjes mund te perafrohet me probabilitetin vjetor "p" te ngprJeS
sizmike per te cilen jemi te interesuar (per terrnetin me shpejtim me te maah
ose te barabarte me ag). Pra:
64
I 1
RP=-=- (2.1.31)
u p
Duket se perputhja e rezultateve sipas te dy modeleve, te Puasonit
dhe Bemulit, eshte e plote.
Ne shembullin tone per PGA = 0.35 do te merrej p = 1.17% dhe
rrjedhimisht RP = 1/p = 86 vjet Kujtojme qe vlerat RP = 36 v]et dhe RP
= 86 vjet qe rezultojne perkatesisht per shpejtimet 0.20g dhe 0.35g
(neperrnjet perdorimit te grafikut te probabiliteteve te fig. 2.1.5 te PGA-ve),
ndryshonin nese per te njejten zone do te perdomim nje ljeter grafik te
probabiliteteve me periudhe tjeter ekspozimi kohe.
Po marrim nje shembull ku njihet probabiliteti "p" i nje terrneti me
PGA >0.35g, p.sh. p = 6.678·10-3 Per probabilitetin P (PGA > 0.35g/50
vjet), d.m.th. per probabilitetin qe te ndodhe te pakten nje terrnet brenda nje
periudhe 50 vje<;are ne kete rast do te kemi:
P(PGA>0.35g/50vjet)=P(r>0/50)=1-(l-6.68·1 o-3 ) =0.285=28.5% (2.1.32)
50
Sipas te dy modeleve, te Bemulit dhe te Puasonit, per perioden e
perseritjes RP ne kete rast dote kishim :
RP=~ 1 1000
- - = 150 Vjet
. (2. 1.33)
p 6.68
Duke disponuar nje grafik probabilitetesh si ai i fig. 2. 1.5, mund te
ndertojme nje tabele dhe nje grafik korrespondues qe korrelon vlerat e
PGA-ve me ato te periodave te perseritjes perkatese RP. Per rastin ilustrues
te paraqitur nga fig.2.1.5, tabela perkatese jepet.me poshte (tab.2.!.3).
PGA(neg) 0.05 0.10
RP (ne vile) 1 I 13
Grafiku korrespondues i tabeles se mesiperrne - qe njihet si kurba
zonale e shpejtimeve AZG ("Acceleration Zone Graph")- jepet ne fig.2.!.8.
65
 mesiperme cilesimet "e pr:itshme" nenkuptojne vleresime probabilitare te
10 0
madhesive qe shqyrtohen, perkatesisht te rrezikut dhe riskut sizmik.
l
I V I I Inxhinieria sizmike, ne kuptimin e Inxhinier:ise se ndertimeve
I
w
r-
>
'
v rezistente ndaj termetit, synon - mbi hazen e krahasimeve te kapacitetit
strukturor sizmik dhe "kerkeses" sizmike qe vjen nga rreziku sizmik -
i vleresimin sa me te sakte te r:iskut sizmik te nje ndertese te vetme apo grupi
''"z I ndertesash. Nga keto krahasime dhe duke iu referuar nivelit te pranuar te
0.
0: riskut konkludohet nese kapaciteti strukturor sizmik eshte i mjaftueshem
<ti 10110
w
IJ apo jo. Mbi kete baze percaktohen eventualisht edhe ndryshimet
I
~ (perrniresimet) e nevojshme per te respektuar kerkesat e nje mbrojtjeje
a: II I ''
'UJ
<J)
I antisizmike sa me te sigurte, por edhe sa me ekonomike.
0: '
'UJ / II Per te mundesuar analizat inxhinierike te r:iskut perdoret kuptimi i
v
Ci..
UJ vulnerabilitetit (V). Nepermjet vulnerabilitetit shprehet shkalla e demtimeve
c3
0
apo, me gjere, shkalla e humbjeve te mundshme (njerezore, materiale,
a:UJ ekonomike), te vleresuara ketone varesi te madhesise se termetit, d.m.th. te
Ci..
0 lL intensitetit I apo shpejtimit ag te tij. Ne kendveshtrimin thjesht ekonomik
vulnerabiliteti tregon shkallen e demtueshmer:ise se nje ndertese, pra
! '
I humbjet qe mund te shkaktohen aty nese eventualisht ndodh nje terrnet me
parametra te caktuara (me I apo ag te caktuar). P.sh., nese viera e nje
nderrese zvogelohet nga 500 000 $ ne 300 000 $ pas renies se nje termeti
Atehere themi se, ne perqindje (%), vulnerabiliteti i asaj ndertese per ate
I 500000-300000 200000
!
I I I termet eshte
500000 500000
40% . Kuptohet se, po te
.1 .2. 3 .4 .5 6
SHPEJTIMI MAKSJMAL I TRUALUT·PGA, NE NJEsl TE "g" konsiderohet i mundshem nje terrnet me i madh, vulnerabiliteti rritet.
Fig. 2.!.8 Kurbe zonale shpejtimesh AZG Vulnerabiliteti ndaj terrneteve katastrofike (me grade intensiteti 12) eshte
praktikisht 100%. Vulnerabiliteti eshte karakteristike (cilesi, veti) e
nderteses dhe nuk lidhet me probabilitetin e ndodhjes se ngjarjes sizmike te
caktuar. Nese analizat e riskut do te kufizoheshin vetem ne humbjet
2.2. RISKU SlZMlK materiale dhe ekonomike, risku sizmik (R) do tal shprehej si "produkt
simbolik" i rrezikut sizmik (H) qe karakter:izon zonen e dhene apo sheshin e
2.2.1 Kuptime tif pifrgjithshme dhene per ndertime me vulnerabilitetin mesatarizues sizmik (V) te
Ne Inxhinierine sizmike nocionet e rrezikut sizmik H ("Seismic ndertimeve ne ate zone (kur kerkohet nje vleresim "global" risku) apo me
Hazard") dhe riskut sizmik R ("Seismic Risk") dallohen nga njeri-tjetri. Ne vulnerabilitetin e nje ndertese te caktuar (kur kerkohet vleresim "individual''
paragrafet 2.1.5 dhe 2.1.6 rreziku sizmik u shpreh nga probabiliteti i risku). Pra, duke marre parasysh edhe shkallen e ekspozimit te ndertimeve E
ndodhjes te nje ngjarjeje sizmike (termet i pritshem) me karakter:istika te
("Exposure") do te shkruanim:
paracaktuara. Nderkaq, me riskun sizmik nenkuptohen pasojat e pritshme te
ngjarjes sizmike te pritshme. Ne "pasojat" hyjne se pari humbja e jetes se (2.2.1)
R=H,V·E
njerezve dhe plagosjet eventuale, humbjet ekonomike, reduktimi apo ndalja
e funksionimit te nje vepre dhe demtime te tjera. Ne percaktimet e

66 67
 Nje paraqitje skematike e vulnerabilitetit te nje blloku te vec;ante Analizat rigoroze te riskut sizmik do te kerkonin aplikim metodash
ndertimesh si funksion i nje parametri te levizjes sizmike te truallit (p.sh. te hollesishme inxhinierike per vleresimin, se pari, te vulnerabilitetit sizmik,
shpejtimit) jepet ne fig. 2.2.1. pra te humbjeve te mundshme (probabel) ne ndertesa gjate termeteve te
forte, dhe mandej vleresim te riskut sizmik Kjo eshte nje teme komplekse
i dhe, sir; u nenvizua edhe me siper, ka karakter njeheresh inxhinierik dhe
., JOOi

I
ekonomik Si e tille, paraqet interes te madh praktik. Por nje trajtim i gjere i
kesaj teme do te dilte pertej objektit te ketij libri. Ne vijim do te paraqesim
E
~
:;s
•o
2. w) vetem disa vleresime konceptuale te riskut sizmik, trajtuara keto ne
kontekstin e niveleve dhe kritereve te projektimit antisizmik te strukturave
2
c "E
0
"
0
i ndertimore.
3 Ec
>
ll
~

• 2.2.2 Kiirkesat bazii dhe kriteret e projektimit antisizmik

" Projektimi i nje ndertese eshte nje dhe i vetem, por nderkohe ai duhet
Parametri i !evizjes sizmike te trua!lit
Fig. 2.2.1 Paraqitje skematike e nj€ funksioni teorik vuinerab.iJiteti per nje
bllok ndertimesh
Eshte me interes te verejme rastet ekstreme qe mund te paraqiten.
Keshtu, nese H = 0 (s'ka rrezik sizmik, zona eshte jo-sizmike ose, si9 thuhet
ndryshe, asizmike), atehere, pavaresisht nga vulnerabliteti V, risku sizmik R
rezulton zero. Edhe e kunderta eshte e vertete: risku eshte perseri zero (R=O)
edhe nese rreziku H eshte i larte (zona eshte shume sizmike), por ndertesat
jane teper rezistente ndaj termeteve (V = 0). Gjithashtu, risku eshte zero kur
ne nje zone me nje rrezik te caktuar, qofte edhe shume te larte, nuk kemi
ndertime, pra kur shkalla e ekspozimit eshte zero (E = 0). Konsiderata e
fundit vlen per zona te pabanuara. Sa u paraqiten me siper ilustrohen me
paraqitjen skematike grafike te fig. 2.2.2.
Risku
Humbja
(dBmtimi)
probabel ,ne
0.05
oiL-------------------~
Parametri i i€vizjes sizmike te truallit
Fig. 2.2.2 Paraqitja skematike e funksionH te riskut sizmik
68
re kenaqe njeheresh kerkesa dhe kritere te ndryshme, qe i pergjigjen
intensitetit e shpeshtesise korresponduese te tem1eteve te mundshem te
konsideruar. Per te realizuar nje projekt - duke paravendosur per 'te nje
siguri te arsyeshme sizmike - aplikohen kritere projektimi te tille qe, per qdo
situate te pritshme, nderteses t'i garantohen reagime te pranueshme sizmike.
Duke perdorur terminologjine e riskut mund te themi se ne projektim
synojme qe niveli i riskut sizmik te jete brenda niveleve te pranueshem.
Sigurisht, ne varesi te intensitetit te termetit te konsideruar reagimet sizmike
rezultojne te diferencuara ndermjet tyre. Termeti mund te jete "i moderuar",
jo i forte, pra me probabilitet te madh renie, por me me rendesi eshte,
natyrisht, vleresimi i nje termeti te mundshem te forte e shume te forte, me
probabilitet te ulet. Ne perputhje me intensitetin e termeteve percaktohen
edhe te ashtuquajturat "kerkesa baze" si edhe kriteret korresponduese te
projektimit e gjendjet kufitare perkatese. Sipas Eurokodit 8 (EC8) dallohen
kerkesat e meposhteme:
1. Kerkesa e kufizimit tii dem.timeve ("Damage limitation
requirement")
Si kriter projektimi qe i pergjigjet kesaj kerkese eshte perballimi i
term.eteve te "moderuar", pra jo te forte e relativisht te shpeshte, ne menyre
te tille qe te lejueshme te jene vetem disa deformime dhe demtime te
kufizuara, te cilat nuk kompromentojne kerkesat specifike te funksionit te
nderteses. Projektimi qe i referohet kriterit te mesiperm njihet me emertimin
"Projektim sipas gjendjes kufitare te shfrytezimit apo funksionalitetit", per
shkurt SLS (nga terminologjia anglosaksone "Serviciability Limit State").
Ky term, referuar gjendjes kufitare perkatese eshte perdorur ne publikimin e
vitit 1994 te Eurokodit 8 dhe tashme, ne Draftin Nr.5 te tij (Maj 2002), eshte
zevendesuar me termin "Gjendja e kufizimit te demtimeve" ("Damage
69
Limitation State"). Por kuptimet e tyre jane krejtesisht identike. Ne vijim do
te perdoret kryesisht termi i pare (SLS).
Sip as kesaj kerkese baze, ve.;anerisht ne strukturat e rendesishme per
mbrojtjen civile sistemi strukturor duhet te verifikohet persa i perket
rezistences dhe ngurtesise se mjaftueshme. Kjo ne menyre qe ato, me
pajisjet dhe facilitetet qe disponojne, t'i pergjigjen funksionit te sherbimeve
jetesore ne rastet e nje emergjence sizmike.
2. Kerkesa e mos-shembjes ("No-collapse requirement")
Si kriter korrespondues projektimi eshte ky: te mundesohet
perballimi i nje termeti te forte e relativisht te rralle qe mund te ndodhe gjate
jetegjatesise se objektit. ne menyre te rille qe te mos kete te tilla ctemtime
strukturore si perrnbysje, rreshqitje, shembje, shkaterrime globale apo lokale
te nderteses, qe do te ishin te rrezikshme sidomos per sigurine e njerezve.
Projektimi duhet te siguroje ate qe, pas termetit, struktura te ruaje akoma nje
integritet strukturor dhe kapacitet mbajtes te konsiderueshem. Termeti
korrespondues i kesaj kerkese cilesohet "tennet i projektimif', kurse niveli i
projektimit qe u referohet kritereve te mesiperme njihet me emertimin
"Projektim sipas gjendjes se fundit kufitare", per shkurt ULS (nga
"Ultimate Limit State").
Sipas kesaj kerkese baze, sistemi strukturor duhet te verifikohet
persa i perket rezistences se mjaftueshme dhe kapacitetit shuares (disipues)
te energjise sizmike, karakteristika keto te lidhura me shfrytezimin e
mundshem te reagimit jolinear te strukturave. "Ballanca" midis rezistences
adekuate dhe kapacitetit shuares te energjise realizohet mbi bazen e
klasifikimit te duktilitetit te strukturave dhe faktoreve sasiore
korrespondues. Hollesite perkatese jepen ne percaktimet normative te
kodeve antisizmike, ne ve<;anti te Eurokodit 8. Kritere e formulimet
kryesore perkatese jane paraqitur e trajtuar ne kapituj e paragrafe te
ndryshem te ketij libri.
2,2.3 Tifrmeti i projektimit dhe nivele tif tjera tif veprimeve sivnike
llogaritifse
Ne praktiken normative europiane (EC8) si vlere e rekomanduar per
shpeshtesine e veprimit sizmik te projektimit apo shkurt termetit te
projektimit jepet perioda e tij e perseritjes, RP = 475 vjet. Kjo vlere i
pergjigjet nje probabiliteti prej vetem 10% per kapercimin e intensitetit te
termetit te projektimit brenda nje periudhe kohore 50-vje<;are. Si mase e
intensitetit te ketij veprimi sizmik ne EC8 perdoret i ashtuquajturi shpejtim i
projektimit, a,, ne truall shkembor apo te forte, qe perdoret si "funksion
70
hyres" ne verifikimin e rezistences (soliditetit) dhe duktilitetit te
mjaftueshem per kenaqjen e kerkesave projektuese themelore te ndertesave,
te !idhura keto kryesisht me gjendjen e fundit kufitare, ULS. Termeti qe i
korespondon gjendjes kufitare te shfrytezimit (funksionalitetit) SLS merret
mjaft me i lehte. Ne perputhje me vleren u = 2.5 te faktorit te adoptuar per
verifikimin e kontrollit te deformimeve, mund te thuhet se ne ECS per kiete
gjendje (SLS) indirekt sugjerohet nje termet me intensitet te barabarte me
1/2.5 te termetit te projektimit. D.m.th., nese shpejtimi a, i termetit te
projektimit ka rezultuar p.sh. 0.25g, shpejtimi perkates per termetin qe i
pergjigjet gjendjes kufitare te shfrytezimit do te merrej i barabarte me
0.25/2.5, pra O.lg.
Ne literaturen teknike europiane trajtohet edhe mundesia e nje
veprimi sizmik shume te madh, te jashtezakonshem, e "termetit maksimal te
mundshem". Ky natyrisht konsiderohet mjaft me i rralle se "termeti i
projektimit". Sipas disa indikacioneve "termeti maksimal i mundshem"
mund te konsiderohet termeti me periode perseritese RP afersisht 1000 vjet.
Ka edhe rekomandime per ta zgjedhur ate me intensitet dy here me te madh
se sa termeti i projektimit. Pra, nese ketij te fundit i korrespondon p.sh.
shpejtimi 0.25g, sipas ketyre rekomandimeve shpejtirni i terrnetit maksimal
te mundshem do te merej 0.5g. Ne EC8 per kete termet si dhe per kriteret
perkatese te projektimit nuk ka percaktime eksplicite. Mund te konsiderohet
se respektimi i masave specifike konstruktive suplementare qe permban ky
Eurokod ndihmojne per nje perballim te mundshem edhe te nje termeti te
tille eventual. Por meqe ka shume pak te ngjare qe te ndodhe ky veprim
sizmik i rralle gjate kohes se jetegjatesise se struktures (probabiliteti eshte
mjaft i u!et), ne rastet kur trajtohet ky veprim si nje prove (test) i sigurise
strukturore mund te jene te perligjura demtime, deri serioze strukturore, me
kushr qe te jete perseri e shmangur, "in extremis", shembja (kolapsi) i
nderteses dhe jeta e njerezve te jete e garantuar.
2.2.4 Vlerifsime tif thjeshtuara inxhinierike tif riskut sizmik
Komponent baze i metodologjise se projektimit antisizmik duhet te
jete analiza e riskut sizmik. Risku i pranueshem ne nje ndertese te ve<;ante
percaktohet dhe varet nga rendesia sociale dhe ekonomike e nderteses.
Keshtu, p.sh., spitalet duhet te projektohen per te patur nivele me te ulta te
riskut se sa ndertesa te konsideruara te zakonshme. Prandaj, probabiliteti
vjetor i pranueshem i ndodhjes se termetit te projektimit, qe varet pikerisht
nga niveli i riskut te pranuar, duhet te jete me i ulet per objekte apo impiame
te cilat duhet te mbeten funksionale pas nje termeti te forte, si<; jane spitalet.
Edhe objekte te tjera te ashtuquajtura te emergjences, si p.sh. stacionet e
71
 zjarrfiksave, ndertesat me funksione te veganta sociale, ku mund te futen
objekti: Pyetja eshte : " <;:'ngarkese projektimi "s" duhet te konsiderojme ne
shkollat si dhe ndertesa qe kane pajisje demtimi i te cilave rrezikon ne mase
menyre qe nsku qe marrim per tejkalimin e mundshem te vleres se
jeten e njerezve, duhen te vleresohen si me te rendesishme se te tjerat, te
ngarkeses "s" (d.m.th. mundesia, probabiliteti qe ndertesa te demtohet) te
zakonshmet. Shpesh, ne kode, objektet me te rendesishme merren parasysh
neperrnjet koeficientit te rendesise (keshtu veprohet edhe ne EC8), duke
J~te.Jbarabarte me P "? Nese perkufizojme besueshmerine ("Reliability") R
tenJe n~ertese s; probabilitetin qe ngarkesa e projektimit te mos tejkalohet.
rritur ne nje mase te caktuar parametrat e terrnetit te projektimit per ato atehere eshte e qarte se: ·
objekte.
Perrnendim se ne vleresimin dhe analizen e riskut perfshihet se pari
R=l-P (2.2.2)
analiza e rrezikut sizmik, d.m.th. vleresimi i shpejtimeve maksimale sizmike
te truallit (ag ose PGA) ne sheshin e dhene te ndertimit, duke iu referuar nje
Pergjigjja e pyetjes se shtruar me siper pasqyTOhet ne vleresirnin e
probabiliteti te caktuar mos-kapercimi te atyre shpejtirneve gjate nje
madhes1se "S" te barazimit te meposhtem:
periudhe te dhene kohore. Kujtojme gjithashtu se kjo e fundit shpesh
rekomandohet te merret sa jetegjatesia ekonomike e objektit. Kur
P =Prob (S > s I rn) =! - (! - p,)'" (2.2.3)
jetegjatesia nuk specifikohet, ne rnenyre konvencionale si periudhe kohore
pranohet nje periudhe e caktuar reference, p.sh. 50-vjec;are. Nderkaq, duhet
ku p,. eshte probabiliteti qe madhesia "s" te tejkalohet ne pe1iudhen kohore
qe specifikimet e v!erave te shpejtimeve te jepen ne radhe te pare per te nJe vltJ.
termetin e projektimit. Por, norrnalisht mund te specifikohen vlera Pra:
shpejtirnesh edhe per terrnetin katastrofik, te kolapsit.
..'.
Trajtimet e rrezikut sizmik ne paragrafet 2.1.5, 2.1.6 dhe 2.1.7 u (1-P)"' = 1-ps (2.2.4)
perqendruan ne mundesite (probabilitetet) e ndodhjes se ngjarjeve sizrnike Keshtu
te caktuara ne nje rajon apo shesh ndertirni. Por, ne vetvete rnarredheniet 1
midis shpejtirneve PGA dhe periodave RP nuk ndihmojne ne zgjedhjen e nje Ps =1 - (1 - P) ;;; (2.2.5)
periode perseritjeje korresponduese per nje nivel risku te pranueshern. Del e
domosdoshrne qe te konceptohet nje marredhenie midis jetegjatesise ose, duke iu referuar besueshmerise R sipas (2.2.2):
ekonomike te nderteses, nivelit re riskut qe pnmohet dhe periodes se 1

perseritjes korresponduese RP, konsistente kjo me riskun dhe jetegjatesine Ps=l-Rn: (2.2.6)
ekonornike. Ketu duhet patur parasysh se edhe kur eshte zgjedhur nje
ngarkese e caktuar sizmike (perfaqesuar nga shpejtimi sizmik ag, qe i Me fjale te tjera, nese deshirojme qe objekti ndertimor te kete nie
pergjigjet nje terrneti me periode RP te caktuar), ende nuk rnund te besueshrneri p.sh. prej 95% gjate nje jetegjatesie ekonomike te supozu~r
diskutohet per risk sizmik, nese faktori social-ekonomik nuk eshte marre p.sh. 50 VJet, neve na duhet te zgjedhim nje nivel te ti!le ngarkimi "s" qe:
parasysh. Mund te thuhet se faktori social-ekonomik "perfaqesohet" '
Ps = 1-0.95 5o = 1.025·10-3
pikerisht nga jetegjatesia ekonomike qe i caktohet objektit, d.m.th. koha e
parashikuar qe objekti ndertimor i projektuar te jete funksionaL Eshte e
qarte se sa me e gjate te jete koha e caktuar per funksionirnin e atij objekti, Eshte bere e zakonshme qe madhesia projektuese "s" te shprehet
aq me i rnadh eshte "shansi" i padeshiruar qe niveli i zgjedhur si ngarkese duke iu referuar periodes korresponduese te perseritjes (RP),. Keshtu, duke
sizrnike projektuese te tejkalohet dhe objekti ndertimor te ctemtohet. patur parasysh barazimin (2.1.22) kemi :
Prandaj, ne terrna te pergjithshem, problemi i riskut sizrnik rnund te shtrohet
keshtu: (RP)s = -1 =~~
1
1 (2.2.7)
Kemi per te ndertuar nje objekt, jetegjatesia ekonomike e te cilit Ps 1-R;-
eshte caktuar "m" vjet. Nj ohim rrezikun sizmik te zones ku do te ndertohet
72
73
Prandaj, per objektin ndertimor ne fjale rezulton se: Per nje ndertese me jetegjatesi ekonomike 10 vjet, nese pranojme
probabilitetin P = JO% qe niveii i shpejtimit projektues (ag) te tejkalohet
(RP)s = l 975 vjet (ose probabilitetin R = 90% qe ai shpejtim te mos tejkalohet), atehere duhet
1
qe struktura te llogaritet per nje termet me periode perseritjeje RP = 95 vjet.
l- (0.95)'0
Nese, ne nje rast tjeter, risku i pranuar (si probabilitet) eshte 20% dhe
jetegjatesia e objektit eshte 50 vjet, atehere ngarkesa llogaritese sizmike "e
Barazimet (2.2.5), (2.2.6) dhe (2.2.7) japin mundesine qe te perfaqesuar" nga shpejtimi ag duhet t'i korrespondoje nje periudbe
percaktohen periodat e perserites ne funksion te riskut te pranuar (P) ose te perseri~eje RP = 225 vjet. Kur risku i pranuar P eshte 10% (ose
besueshmerise (R) dhe te jetegjatesise ekonomike te vepres. Per nje game te besueshmeria R qe niveli i shpejtimit projektues te mos tejkalohet eshte
gjere vlerash te R apo P madhesite korresponduese RP mund te men-en 90%) per nje ndertese me jetegjatesi 50 vjet rezulton RP = 475 vjet.
skematikisht nga grafiku i fig. 2.2.3 ose nga tabela 2.2.1. Rikujtojme se shembuUi i fuudit i pergjigjet pikerisht percaktimit te
rendesishem te vendosur ne Eurokodin 8 per te ashtuquajturin "termet te
w)0 projektimit".

Jt--H--rr-
l~
1
)
I , •I
~-- ',
i
i
i
:• I
I
-) ' ' ' I Period a e pers€:ritjes RP, si funksion i jet€:gjat€:sise ekonomike dhe
~ r-~ I ~,._ ) .
v
,'-'J
z
gl
I
I
I )-- V: V~v•
--- L-[--- !.
-I·
---( I 1
I~
,r

-i
• probabmtetfit te mos-kaperdmit te nivelit te ngarkeses sizrnike
Tab.2.2.1

R::t>- -
0 YIIV 1
Rreziku siunik Jetfgjattsia ekonomike, ne vite

~v
I
~
I . ' f.-t"" . ---- l I i : ose probabititeti n Besueshmtria
rt~ v
1
~
I I i f>ROSAB!UTETJI kaperdmit (P), (R), ne% 10 20 30 40 so 1 100
~vl.--v
[i MOSKA."'i:RCtMIT
~
.. (8SSIJESHW£.1'.1A) ne% I
:.:.;
. I 5 95 195 390 585 780 975 1950
~rr
<
§
'•• 10 90 95 19o 285 390 475 950
I
1
§
" 0 V! ' I 20 80 45 9o I 135 180 225 449 1
(( I I I I 30 I 70 29 57 I 84 113 140 281
I I I
I 40 196
' 60 20 40 59 79 98 I
I I
50 50 15 29 44 58 72 145
I
I 60 I 40 11 22 33 44 55 110
! 70 I 30 9 17 25 34 42 84
I•
10
I
20
I
30 40 so w 70
I
so !10 too
I 80 20 7 13 19 25 31 63
!
I'
JETi:.GJATEslA EKONOMIKE, ]'..'£ VJTE 90 10 5 9 14 18 22 44 i
I
95 5 4 7 11 I 14 18 34 i
F.i.g. 2.2.3 Mar:redhi:inia midis niveiit te riskut, jetegjatesise ekonomike te 99 1 I 3 I s 7 i 9 11 22
ndertimit dhe periodes te perseritjes te termetit
L
99.5 _ os ___ l 2 1 4 6 __l_ 8 [_IQ__ 19 1

Nga tab.2.2.l verejme, p.sh. qe, referuar nje ndertese me jetegjatesi

lO vjet, per nje probabilitet te pranuar P (PGA > ag /10) = 10%, d.m.th. per
R = l - P = 90%, perioda e perseritjes eshte RP = 95 vjet. Interpretimi eshte
ky:
74 75
 Nese, mbi bazen e studimit sizmologjik eshte nxjerre grafiku zonal i
shpejtimeve AZG per rajonin apo sheshin e ndertimit, atehere, duke patur
parasysh vleresimin e periodes se perseritjes RP, nga grafiku AZG marrim
direkt vleren e shpejtimit llogarites a,. Por, ne forme me praktike vlerat e Perioda mesatare e p8rs8ritjes (ne vite)
shpejtimeve probabilitare a, jepen nepermjet hartave te rrezikut sizmik. 10 20 50 1 00 zoo 500
Trajtimi probabilitar i rrezikut sizmik mund t'u referohet jo thjesht
shpejtimit maksimal sizmik te truallit, PGA =a, (apo intensitetit perkates l),
por edhe shpejtesise dhe zhvendosjes sizmike te truallit, apo vlerave
spektrale te ketyre madhesive, ne ve~anti shpejtimeve spektrale.
Duke arsyetuar pertej kerkesave normative te kodeve verejme se, ne
raste objektesh ndertimore te rendesishme, per te argumentuar shkallen e
nevojshme te sigurise eshte e rekomandueshme qe te realizohen analiza
probabilitare te riskut sizmik. Nepermjet ketyre analizave intensiteti
projektues i levizjeve sizmike (p.sh. shpejtimi a, = PGA) do te lidhej me
probabilitetin vjetor te tyre. Per <;do rast ky probabilitet apo perioda
perseritese e termetit te projektimit mund te vleri%ohet me anen e tab. 2.2.1.
Duke iu referuar pervojave qe kane gjetur aplikim ne praktiken 0.05 0.02 0.01 0.005 0.002 0.0010.0005 0.0002 0.0001
amerikane te projektimit antisizmik ne fig. 2.2.4 jepen, ne forme te perafert Probabillti vjetor i kapercimit, p.
(si tendence), marredheniet midis shpejtimeve maksimale te truallit (ag =
PGA) dhe probabilitetit vjetor "p" apo peri odes se perseritjes RP = lip per Fig. 2.2.4 Marredhfnie midis shpejtimit ag::::PGA dhe probabilitetit vjetor te
tre nivele sizmiciteti: te larte, te moderuar, te ulet. Per rastin e ndertesave kaperdmit per raj one te ndryshme s:i.zmike
administrative (zyra etj.) vlerat "p" te probabilitetit vjetor qe shpesh
konsiderohen te pershtatshme ne praktiken amerikane dhe neo-zelandeze te
projektimit jane si vijon: 2.2.5 Konsiderata Iii piirgjithshme tekniko-ekonomike
- per gjendjen kufitare te shfrytezimit (funksionalitetit): p=2%, RP=50 Projektimi i strukturave ndertimore ne rajonet sizmike synon nje
vjet; mbrojtje sa me te sigurte te tyre ndaj termeteve te mundshem, duke kerkuar
- per gjendjen kufitare te fundit (te kontrollit te demtimeve): p = 0.2%, zgjidhje korrekte inxhinierike, por edhe te pranueshme nga ana ekonomike.
RP = 500 vjet; Ketu duhet patur parasysh vleresimi se gjate projektimit implikohet pranimi
per gjendjen kufitare te kolapsit ("mbijeteses"): p=0.02%, RP = i nje risku te caktuar sizmik. Ne thelb ky risk konsideron pamundesine
5000 vjet. praktike per nje mbrojtje absolute antisizmike dhe pranimin keshtu te faktit
eventual qe, nga renia e nje termeti me nje intensitet dhe probabilitet te
Sipas fig. 2.2.4, duke marre p=0.2% (RP=lfp=500 vjet), ne nje zone dhene, ndertesat nuk do t'u shmangen deformimeve ose demtimeve ne nje
me sizmicitet te moderuar per termetin e projektimit rezulton se ag=0.45g, mase te caktuar. Vetem ne raste teper te ve9anta mund te justifikohet dhe
vlere kjo relativisht e larte krahasuar me vlerat korresponduese me te cilat kerkohet nje mbrojtje antisizmike e nivelit shume te larte, pra nje nivel risku
punohet ne praktiken europiane. Por kjo lidhet edhe me faktin se, sikurse shume i ulet. Kjo kerkese qe dote mund te realizohej "ne kurriz" te rritjes se
perrnendem, grafiket e fig.2.2.4, shprehin me teper tendenca dhe prandaj madhe te kostos te ndertimit. Por, nese do t'u referohemi ndertesave me
mund te permbajne pasiguri te konsiderueshme. rendesi jo te ve9ante, si9 konsiderohen ne shumicen e tyre ndertesat e
banimit, ato administrative etj., per riskun sizmik te tyre mund te thuhet se
ai duhet te pranohet ne nivele te arsyeshme, mbeshtetur ne nje "kompromis"
midis kerkesave normale te mbrojtjes antisizmike dhe konsideratave

76 77
ekonomike. Perndryshe, per nje mbrojtje antisizmike absolute e gjithe praktikisht duke kaluar nga perballimi i forces projektuese sizmike anesore
pasuria e botes do te rezultonte e pamjaftueshme. Sepse edhe strukturat me qe i korrespondon nje shpejtimi 0.05g ne perballimin e nje force perkatese e
modeste do te duhet te ishin fortesa, si<; shprehen Newmark e Rosenblueth shpejtimit O.lg, kostoja shtese strukturore rritet nga 6% deri ne 10%. Me
ne vepren e tyre madhore "Bazat e Inxhinierise Sizmike" ("Fundamentals of vleresimin se kostoja strukturore e nje ndertese nuk shkon me shume se 20-
Earthquake Engineering"). Problemi qendron pikerisht ne caktimin e 25% te kostos se gjithe nderteses, konstatohet se shtesa perkatese kundrejt
"mases" te demtimit te pritshem, pra te nivelit te riskut sizmik qe pranohet kostos totale eshte vetem pak perqind. Ne studimin e siperpermendur eshte
te meret. Gjetjet e zgjidhjeve optimale ja.'le te veshtira. Pervojat e shumta te vleresuar edhe qe kjo shtese kostoje mund te ulet akoma nese perballimi i
projektimeve dhe ndertimeve ne zonat sizmike, por ve.;anerisht edhe efektit te rritjes se shpejtimeve sigurohet jo thjesht nga rritja e rezistences
analizat inxhinierike te pasojave nga termete reale mbeten faktore kryesore (soliditetit), por duke rritur edhe nivelin e duktilitetit te strukturave,
per formulimin, ne princip, e zgjidhjeve te arsyeshme, te shprehura keto ne nepermjet konstruimeve specifike te nevojshme.
kerkesat haze dhe kriteret perkatese te projektimit antisizmik.
lnvestimi qe konsiderohet i mjaftueshem per te siguruar mbrojtjen
sizmike te ndertesave shpesh lidhet me gjendjen ekonomike te vendit. Duke
mbetur ne kete kendveshtrim te ngushte ekonomik - megjitbese problemet
sizmike duhen lidhur ne radhe te pare jo me aspekte thjesht ekonomike, por
me ruajtjen e jetes se njerezve - shpesh jepen vleresime se nje vend jo i
pasur nuk mund te perballoje mbrojlje sizmike te nivelit te larte, sepse per
kete do te kerkoheshin investime te medha. Me kete arsyetim, per te
zvogeluar koston e ndertimeve, ne nje vend me resurse te kufizuara
financiare, ne nje vleresim te pare, jo aq te thelluar, mund te konkludohej ne
pranimin e nje risku relativisht te larte sizmik. Ashtu, ndertimet do te
rezultonin me te lira por dhe jo aq te mbrojmra, sepse vlerat projektuese te
parametrave te veprimeve sizmike (shpejtimet dhe forcat sizmike) do te
zgjidheshin te ulta. Nderkaq, duke arsyetuar gjithnje ne "terrenin" ekonomik
edhe e kunderta mund te thuhet: nje vend jo i pasur nuk mund te perbailoje
nje risk te larte sizmik, sepse ne rast termeti do te priteshin demtime te
shumta dhe te renda ne ndertimet e tij. Eleminimi i nevojshem i pasojave do
te kerkonte fonde te medha financiare. Problemi duket se eshte mjaft
kompleks. Ne te vertete, zgjedhja e nivelit optimal te riskut te pranuar dhe
pasqyrimi i saj ne rregulloret apo kodet e projektimit kerkon vemendje e
kujdes te ve.;ante. Arsye te shumta dhe te forta, perfshire dhe ato
ekonomike, edhe ne kushtet kur rezervat financiare aktuale te vendi! dhe te
popullates ne pergjithesi mund te mos jene te larta, te .;ojne ne konkluzionin
e "sakrifikimit" te investimeve sa me te medha te mundshme. Kjo per te
realizuar nje mbrojtje antisizmike adekuate, ne nivel sa me te ngritur te
mundsbem.
Lidhur me konsideratat ekonomike, c!uhet theksuar se fundi edhe
di~ka e rendesishme: kostoja e sigurimit te nje rezistence te ngritur sizmike
nuk eshte aq e larte. Ne nje studim serioz amerikan eshte treguar p.sh. qe
duke rritur rezistencen sizmike te ndertesa ve shumekateshe 2 here,
78
79
- APLIKIME INXHINIERIKE-
1\APITULLI 3
PR.OJEIITil'\11 DHE ANALIZAT
PLASTIKE

3.1 VE<:ORI TE PROJEKTIMIT PLASTIK

3.1.1 Konsiderata tif pifrgjithshme

Studimi i karakteristikave elasto-plastike te materialeve ndertimore
dhe aplikimet e analizes plastike te strukturave ndertimore jane bere nje
kerkese e domosdoshme per projektimin, ve9anerisht ate antisizmik. Kjo
lidhet me arsyen e thjeshte qe ne nje kufi relativisht te ulet ngarkimi, statik
apo dinamik, ne 9do strukture perfundon sjeilja elastike lineare dhe me tej
shfaqen deformacione e zhvendosje te karakterit plastik, d.m.th.
deformacione mbetese, te pakthyeshme.
Termetet jane fenomene natyrore qe, kur jane te forte, shkaktojne
ngarkesa te medha te ashtuquajtura "sizmike", veprimi i te cilave shpesh
shoqerohet pikerisht me deformime te medha plastike. Prandaj njohja e
aspekteve kryesore te analizes dhe projektimit plastik behet e domosdoshme
per projektimin antisizmik. Ne funksion te kesaj kerkese, ne kete kapitull
jane paraqitur koncepte kryesore dhe disa nga metodat llogaritese qe
perdoren ne projektimin dhe analizen plastike. Por trajtimet kane perfshire
nje tematike te kufizuar. Ne ve9anti verejme se ketu nuk jane trajtuar tema
te tilla te rendesishme si p.sh. adaptimi i strukturave elasto-plastike
("shakedown analysis"), projektimi optimal strukturor - me peshe dhe kosto
minima!e, eu.
83
 3.1.2 Perparesiti:i e projektimit plastik
Ne projektimin e konstruksioneve ndertimore dallohen dy metoda
baze llogaritese:
1.- Projektimi sipas nderjeve te lejuara ("Allowab]e Stress Design'');
2.- Projektimi sipas gjendjeve kufitare ("Limit Stress Design'').
Fillimisht (tashme prej me se 100 vjetesh) u konceptua dhe gjeti
aplikime te gjera metoda e pare. Karakterizimin e metodes se "nderjeve te
lejuara'" mund ta bejme duke e konsideruar ate si nje menyre "klasike''
analize dhe projektimi. te bazuar ne kerkesen qe nderjet ne struktura te mas
kalojne kufirin qe i pergjigjet sjelljes elastike te materialeve te perdorura.
Ne keto kushte zhvendosjet jane te vogla. Nderkohe, keto 30 - 40 vjetet e
fundit gjithnje e me shume po aplikohet metoda e dyte, e '"gjendjeve
kufitare", qe ka zevendesuar te paren apo aplikohet krahas saj si nje
alternative projektuese. Bazuar ne shqyrtimin e te ashtuquajturave "gjendje
kufitare", metoda e dyte operon me parametra e karakteristika fiziko-
mekanike elasto-plastike si dhe me koeficiente te konceptuar si madhesi
probabilitare. Pergjithesisht. kjo metode vleresohet si me e argumentuar e
me racionale, qe shfrytezon me mire rezervat e '"fshehura" te rezistenca ve te
materialeve.
Ne alternativen e "gjendjeve kufitare" problem shtrohet thjesht. Si
baze vlen konsiderata evidente qe gdo strukture dote shembej ose dote dilte
nga funksioni i saj nese ngarkesa vepruese tejkalon nje kufi, nje madhesi te
caktuar. Analiza e "re" e gjendjeve kufitare u orientua ne gjetjen e kesaj
madhesie kufitare, ne ve9anti te asaj qe shkakton shembje (kolaps). Ky
synim do te jete edhe objekt kryesor i trajtimeve dhe vleresimeve ne kete
kapitull.
Projektimi sipas gjendjeve kufitare eshte aplikuar ne Inxhinierine
strukturore ne fonna te ndryshme. Ketu perfshihen metodat e referuara
nepennjet tennave te tille si: "Projektimi sipas rezistences kufitare",
"Projektimi plastik", "Projektimi sipas faktorit te ngarkeses", e\i. Kohet e
fundit, e njohur eshte here edhe nje metode e aplikuar me teper ne praktiken
amerikane, e emertuar "Projektimi sipas faktoreve te ngarkeses dhe
rezistences" ("Load and Resistance Factor Design - LRFD").
Projektimi plastik konsiderohet nje alternative projektuese me
perparesi efektive ekonomike kundrejt projektimit elastik. Ai mund te
aplikohet me sukses sidomos ne rastet e ramave me nyje te ngurta, trareve te
vazhduar apo te inkastruar dhe pergjithesisht ne strukturat statikisht te
pacaktuara qe punojne kryesisht (por jo vetem) ne perkulje. Perkundrazi.
aplikimi i projektimit plastik nuk eshte i rekomandueshem per traret apo dhe
84
ramat statikisht te caktuara, e pergjithesisht per strukturat e thjeshta me
e1emente te lidhur me yerniera.
Perparesite e e projektimit plastik lidhen me shfrytezimin e
"rezervuarit" te rezistences qe sigurohet veyanerisht ne stadin e
rishperndarjes se momenteve ape forcave te tjera te brendeshme ne struktura
dhe qe vazhdon deri me fonnimin e ~;ernierave te fundit plastike ne 'to. Nga
ana tjeter, ne projektimin plastik aplikohen edhe kufij te besueshem sigurie
ndaj shkaterrimeve te mundshme. Po keshtu, duhet patur parasysh qe
reduktimi i pennasave te elementeve strukturore nuk duhet te shkaktoje
gjendjet e deformimeve dhe zhvendosjeve te medha, pertej kufijve te
pranueshem.
Ne forma te ndryshme dhe ne varesi te tipit strukturor, ngarkesave,
funksionit gjate shfrytezimit, llojit te material eve ndertimore etj ., konceptet
baze te projektimit plastik jane adoptuar tashme nga shume nonna e kode
nacionale si dhe nga Eurokodet Strukturore, ne ve~;anti nga Eurokodi 8 i
projektimit antisizmik. Por, krahas metodes se gjendjeve kufitare, ne mjaft
vende ka vazhduar te perdoret, si alternative e lejuar projektimi, edhe
metoda e nderjeve te lejuara. Eshte e kuptueshme qe duke adoptuar vlera te
pershtatshme per faktoret e sigurise, koeficientet llogarites e te tjera madhesi
projektuese, rezultatet e metodave te ndryshme te projektimit duhet te dalin
te peraferta midis tyre.
3.1.3 Marriidheniet jo-lineare forca-zhvendosje
Motivimi i metodave te ndryshme plastike e, me konkretisht, i
metodes se projektimit sipas gjendjeve kufitare, mbeshtetet ne perdorimin e
material eve ndertimore me veti plastike (duktile). Ne keto materiale ne
radhe te pare perfshihen geliqet qe perdoren ne strukturat metalike dhe ato
beton-arme. Verite duktile shprehen nga karakteristika e rrjedbshmerise ne
diagramen forca (nderje - cr) - zhvendosje (defonnacione - E) te materialit
ndertimor. Ne fonne skematike nje karakteristike e rille tipike per ~;eliqet e
ndertimit tregohet ne fig. 3.3.1. Ne kete diagrame verehet qarte karakteri jo-
linear i maredhenieve cr - E.
85
 Sjellja mund te jete pa zone njedhshmerie, pra jo-duktile, amorfe, e
cr thyeshme (kurba "a" ne fig. 3.1.2), ose duktile (kurba "b"). Ne kurben "b"
verehet se thyerja (shkaterrimi) ndodh pasi realizohet nje zone e caktuar
rrjedhshmerie ku defonnimet dhe zhvendosjet ne element vazhdojne
Zona elastike [-Zona piastike---i
praktikisht pa rritje ngarkese.
Nde~ae F ' -,---,-------f Duke iu referuar rastit "duktil", reagimi i elementit round te
rrjedhshmeri;- y -r
pershkruhet me ane te marredhenies midis forcave rezistuese te brendeshme
LRljedhshmena qe gjenerohen ne ate element (te cilat, per ekuiliber, jane te barabarta me

f '
forcen e jashtrne P) dhe zhvendosjeve D.. Ne forme me te detajuar nje
marredhenie tipike e tille tregohet ne fig. 3.1.3. Per qellime projektimi ne
I praktike mund te perdoret njera nga dy perafrimet bilineare te idea!izuara, te
i/ I
E' Deformadoni E
treguara ne fig. 3.1.3. Madhesia s, qe shenon aty nje ordinate percaktuese
0! Cv.
r eshte rezistenca ideale e rrjedhshmerise e elementit strukturor. Pjerresia e
Deformacioni i drejtezes se reagimit elastik linear te idealizuar, k = SyiD.,, perdoret per te
pragut te rrjcdhshmerise
treguar madhesine e ngurtesise. Per perftimin e kesaj pjerresie ka gjetur
Fig. 3.1.1 Diagrama nderje-deformadone (0"-€), karakteristike per shum.icen e perdorim te gjere ky "rregull" (sipas Paulay dhe Priestley, 1992):
~eiiqeve te r:udertimit
~
b "
:=
2&
Ne praktike maredheniet jo-lineare cr-E karakterizojne edhe •e~
0 I
materiale dhe eiemente te tjere strukturore, si\' jane ato prej betonarme qe ~@
oc sI
punojne ne perkulje. Por sjellja jolineare e nje elementi strukturor prej
betonanneje ne perkulje (flg.3.1.2) ndryshon ne varesi te karakteristikave z 1!~ I' Re;.~gimi i verejtur (duktil)

fiziko-mekanike te betonit dhe qelikut te perdorur, menyres dhe perqindjes So+-------------- Shkaterrim
-A - - - - -
.
Sy=SiL---- duktii
se annimit te tij etj, I --,,: \ I C
.
0.75Si I
T-- I
I D
1
:'\"--.-
Shkatemme
~ JO U,;.J.e
d , 1,
~
. .. . I
Reapme te 1deahzuara 1
I
'"' ! t ~ (te thyeshme) 1
"' Ngarkim i perseritur 1
~ (b) /!1! --Shfaqja e plasaritjeve
I

r(a)

! !:.y Zhvendosja, .6. t:,,

v•
Lsjel!je duktiie t
I Fig. 3.L3 l\brredhenie tnpike ngarkese~zhvendosje per nje element betonarme
I ne perku]je
! lp
~ Pasi caktohet madhesia s,, ne kurben reale forca-zhvendosje
I " shenohet pika qe i pergjigjet 75% te ngarkeses P. (Ne rastet e ve,anta te
I
veprimeve sizmike kjo madhesi mund te perfaqesoje forcen sizmike).
0 Zh vendosja, !::.. Pjerresia e drejtezes qe bashkon origjinen koordinative me piken e
Fig. 3.!.2 Sjellje duklile dhe jo-duktiie gjate ngarkimit te nje elementi mesipenne konsiderohet si percaktuese e ngurtesise efektive "k".
betonarme
87
86
 Ne problemet e projektimit dhe te reagimit sizmik te strukturave,
meqe aty kemi te bejme me ngarkesa te perseritura ne formen e cikleve te
ngarkim-shkarkimit, forma e kurbes qe paraqet maredhenien jo-lineare
forca-zhvendosje eshte e mbyllur, Kjo kurbe quhet "cikel histerezis" ose
"lak histerezis" _
b)
c)
Zhven.dosja. tJ.
e)
Zhvendosja, D.
Fig. 3.1.4 Forum tipike te marredhfnieve force zhvendosje (cikle histerezis)
per elementet betona.rme ne varesi te gjendjeve te ndryshme te
punes se tyre- a) sjeUje elasto~piastike ideale; b) ~erniere plastike
ne tra; c) ~erniere plastike ne koHone; d) mur me gjeresi te madhe;
e) deformime dhe shkaterriro nga prerja
88
I Zhvendosja, !::.
Fig. 3.1.5 Cikie histereziS per nje tra metalik (~eHku) ne perkulije
Kurba tipike histerezis per elementet strukturore beton-arme jepen
ne fig. 3.1.4- a,b,c,d,e. Kurse ne fig.3.L5 jepen cikle tipike histerezis per
eiemente srrukturore metalike (\;eliku) ne perkulje. Per projektimin
antisizmik propozohen modele tipike ciklike, te cilet adoptohen mbi bazen e
pergjithesimeve te kurbave faktike.
Duhet iu rikthyer fig.3. 1.4, verejme se kurba e fig.3.1.4-a eshte teper
e idealizuar, mbasi ne realitet shume rralle arrihet ai lloj reagimi elasto-
plastik. Ajo kurbe round t'u atribuohet vetem strukturave metalike prej
(ieliku dhe nese nuk merret parasysh efekti i fortesimit apo perforcimi t
("strain hardening"). <;:ernierat plastike ne traret round te karakterizohen me
sjelljen skematike te fig. 3.1.4-b. Per elemente te ve9ante strukturore si9
jane kollonat konstatobet se, per shkak te ndikimit te forcave aksiale
shtypese, kurbat histerezis praktikisht largohen nga forma ideale elasto-
plastike (fig.3.1.4-c). Ve(i kesaj, duhet patur parasysh se ka edhe elemente
strukturore si9 jane muret ose diafragmat vertikale, ku sjellja duktile eshte
mjaft larg asaj e!asto-plastike (fig. 3. 1.4-d). Po keshtu, deformacionet nga
preJja krijojne shmangje nga sjel!ja ideale elasto-plastike (fig. 3.1.4-e). Per
me teper, ne rastin e ndikimeve te medha te prerjes verehen edhe degradime
apo reduktime te konslderueshme te rezistences te elementeve strukturore.
89
Nderkaq, perve<;se ne fonnen P-t,., kurbat histerezis jepen e perdoren
gjeresisht edhe si marredhenie moment-kend rrotullimi (M-8) dhe moment- Py = fyA (3.1.3)
kurbature (M-il>).
Adoptimi i kurbave te pershtatshme histerezis eshte teper i Per ilustrim, duke pranuar p.sh. f,=160 MPa cihe fy=240 MPa, per
rendesishem per analizen dhe projektimin strukturor antisizmik. Kjo lidhet koeficientin e sigurise apo te rezerves se ndeljeve, Ya, merret vlera:
me ndikimin e drejtperdrejte te tyre ne vertetesine dhe saktesine e
rezultateve ge kerkohen.
f,
Ya =~ =].)- (3.1.4)
3.1.4 Vleriisime krahasimore tii projektimit plastik .. f,
Per te konkretizuar d1sa nocione baze te nrojektimit plastik me
poshte, per thjeshtesi, po u referohemi strukturave m;talike prej qeliku. Jane Ne kete rast po kaq (1 .5) rezuton edhe raporti i ngarkesave Py dhe P,.
tere, nderkag, edhe disa krahas1me me projektimin "elastik", sipas nderJeve Ky raport quhet koeficienti i sigurise apo i rezerves se ngarkimit, Yu:
te lejuara.
Se pari, verejme se kriteret me te rendesishme te <;do metode
projektimi mund te renditen si vijon: v =p'=Af,=f'=y (3.1.5)
- siguria; " P~ Afa 1' a '
-slmwngja e deformacioneve dhe zhvendosjeve te medha ti!
shkaktuara nga uljet, cedimet, li!kundjet etj; Mund te themi keshtu se rezerva e ngarkimit kundrejt shkaterrimit ne
- ekonomia. f
kete rast eshte 50%, aq sa 9'eshte vete raporti -!-.
Per te kenaqur kerkesat e sigurise, ne projektimin sipas nderjeve te r,
1ejuara niveli 1 shmangjes nga shkaterrimi percaktohet nga faktori apo Reagimet plastike te trareve ne perku\je do te analizohen me vone ne
koeficienti i sigurise, qe po e shenojme me Ya· Ky koeficient perkufizohet kete kapitull. Megjithate, mbeshtetur ne disa nocione e konsiderata
ng~t ra.porti:
elementare dhe ne analogji me <;ka u trajtua me siper per terheqjen, ne vijim
po paraqesim nje vleresim te pergjithshem krahasimor edhe per faktorin e
f, signrise se ngarkimit ne elementet e perkulur.
y,=-
f, (3. 1.1) Ne rastin e nje trau te thjeshte me seksion terthor tip "sandwich"
ideal, pa brinje, te paraqitur skematikisht ne fig. 3.1.6, per vleren kufitare
ku: Mu dhe vleren e Jejuar M, te momentit perkules dote shkruajme:
f,- nderja qe shenon fillimin e rrjedhshme1ise ne qelik;
f,- nderja e lejuar (per kete perdoret edhe shenimi [cr]). Mu = M, =f,W (3.1.6)
Ne rastin mete thjeshte te nje shufre ne terheqje, ngarkesa e lejuar P,
vleresohet nga barazimi: dhe

P, = f,A M,=f, W (3.1.7)

(3.1.2)
ku A eshre siperfaqja e seksionit terthor.
Ne projektimin sipas gjendjes kufitare ngarkesa P, qe i korrespondon
fazes se rrjedhshmerise se materialit eshte·
90
ku W eshte momenti elastik i rezistences ose moduli elastik i seksionit
terthor. Per kete tip seksioni madhesia W perfaqeson edhe modulin plastik
te tij Wp (W=Wp). Faktori i sigurise se ngarkimit Yu ne kete rast dote jete
perseri i barabarte me faktorin e sigurise se nderjeve y, mbasi:
91
 M Wf
(3.1.8) Y, =.:.,_,_=-'-' =Ll5·Y =115·15=172 (3.1.!1)
M, Wf, " . . .

Per nje seksion katerkendeshkendrejte raporti Wpf\V eshte 1.5.

Prandaj, ne kete rast:

L'' Ill' .q "'i' ·f, --M,

-- - 1.J·Y,-
- -I .5 ·1.:>=2.25
' - (3.!.12)
s . . . ___ _l,_----""1:::. ,
, M,

Ne rastin e seksioneve rrethore (Wpf\V =1.7) kemi:

1.5-l-'- -- - , - - - - ; : - - - - - - -
M.
Y, = - ' =L7·y, =1.7·1.5=2.55 (3.Ll3)
Ma
1.0-'- --
Keshtu faktori i sigurise apo i rezerves se ngarkimit ndaj shkattrrimit
ndryshon nga rasti ne rast, ne funksion te formes se seksionit terthor dhe
tipit te nderjeve (terheqje, perkulje, etj.). Sikurse do te shqyrtohet ne
paragrafin 3 .4.1, ne rastin e nje strukture statikisht te pacaktuar si9 eshte trau
i inkastruar, rezerva e ngarkimit eshte me e madhe nga ajo e traut te
o: Zbvendosja, !::.
thjeshte. Aty eshte treguar se per nje tra te inkastruar "sandwich" koeficienti
Fig. 3.1.6 Rezerva e ngarkimit ne nje tra te thjeshte "sandwich"
i sigurise se ngarkimit e kalon vieren Yu=l.5 te traut te thjeshte, duke arritur
ne y,=2.0 (fig.3.J.7). Kjo dukuri tipike per reagimet plastike te strukturave
statikisht te pacaktuara i detyrohet rishpemdarjes se momenteve apo forcave
Po te shqyrtojme rastin e nje profili dopiote (!) te nje trau te thjeshte
te tjera te brendshrne.
ne perkuUe, per momentin kufitar Mu apo momentin plastik M, do te
nustrimi i dukurise se mesiperme te reagimit plastik te strukturave
shkruajme:
statikisht te pacaktuara mund te behet duke iu referuar, p.sh., struktures
(3.1.9) simetrike me shufra mete njejtin seksion terthor (A), treguar ne fig. 3.1.8-a.
Ne kushtet e sjelljes elastike, per kete sistem dote shkruajme:
ku w, eshte moduli plastik i profilit I. Pergjithesisht ky modul tani ka vlere
(3.1.!4)
mete madhe se moduli elastik W (shih paragrafin 3.2.3). Me perafersi, per
dhe
profilin I zakonisht marrim: (3.1.15)

Wp =o Ll5W (3.1.10)

Per faktorin e sigurise apo te rezerves se ngarkimit Yu tani do te'

shkruajme:

93
92
 .g:A
x; 1

ti I
-i:: I } i i i i ; , i I l ~q , p f
b1i _L=....L=v (3.LI9)
~~ 8 -------":r------ ' ' p.a fn 'a
.,
o,
g.i
;::::;! · N.garkesa kufitare Pu eshte:
2.0-'-----
Pu = Tz + 2T, = f1A + 2 f 1A = 3 f1A (3.1.20)

1.5
LO
1

+-I
I-
-f.-'-----_L,
,·. .~ ________ _ 'Rezerva e ngarkimir
TI '
.
\._N<>arkesa e lejuar
• Pu = 1.5 P1 (3.1.21)
i
kurse faktori i rezerves se ngarkimit del:
0'I b.y Zhvendosja, A
Fig. 3.1.7 Rezena e ngarkimit ne nje tra te :i.nkastruar tip"sandwich" _ pu = 1.5 Ya (3. 1.22)
Yu- p
a

Prej ketej kemi: Ne fig. 3.1.8-b tregohet diagrama e forca-zhvendosjeve (P - L'>) e

struktures.
T,£ T£
- -1 = -
2 2
- (3.LI6)
EA EA a) b)
"''
~!
Prandaj:
(l)
T ~.
;;;
~.
((3) Zi
e, +------
A~
3f,.A=P,
T 2 = - T1 =2T, (3.1.17) ,..~,)
£, r' i'e,=i,/2
kj 2f,A=P,

Nga marredheniet e mesipe1me kuptohet se njedhshmeria do te ITa I f T,=T.

ml
·r;---------- p,
shfaqet fillimisht ne shufren me numer "2". Vlera e ngarkeses Py eshte: ~p -;~ :----'(N;a~k~s~~ kj~ar, P.

Py = T, + 2 T, = 2 T, = 2 fyA (3.LI8) I
0 li.y Zhvendosja, 1:J.
Fig. 3.1.8 Rishpernda:rja e forcave normale ne shufrat e nje strukture
kurse ngarkesa e 1ejuar Pa : simetrike statikisht te pacaktuar

Pa=2T,=2f,A Nga shembujt dhe ve9orite qe u paraqiten me siper rezulton se gjate

~~cidci' proJektiJmit sipas ngarkesave kufitare baza e projektimit eshte kapaciteti
mbajtes i konstruksionit. Ngarkesa e norrnuar ("e punes")
94
95
shumezohet me faktorin e rezerves se ngarkeses dhe konstruksioni
projektohet ne menyre te tille qe ai te mbaje ngarkesen e perftuar nga
shumezimi i mesiperm. Kur projektimi eshte "plastik", pra kur ai
konceptohet mbi bazen e aftesise mbajtese te ngarkesave, faktoret e sigurise
ndaj shkaterrimit ITiten.
3.1.5 Gjendjet kufliare
Rikujtojme se ne nje strukture me gjendje kufitare nenkuptohen ato
kushte "pune" te cilat shenojne pragun pertej te cilit struktura pushon se
plotesuari funksione te caktuara te saj. Gjendjet kufitare te strukturave
ndertimore pergjithesisht ndahen ne dy grupe: gjendja e pare dhe gjendja e
dyte. Keto kane te bejne perkatesisht me:
1.- Rezistencen apo, ne kuptimin me te gjere, sigurine;
2.- Shfrytezimin (funksionalitetin).
Gjendja kufitare e sigurise i referohet rezistences maksimale (te
plate) qe struktura ka mundesi te ofroje ndaj veprimeve te parashikuara. l\e
nje kuptim me te gjere, kjo gjendje percaktohet nga aftesia mbajtese
maksimale te struktures, qe arrihet duke duke "mobilizuar" te gjitha cilesite
elastike dhe plastike te saj. l\e gjendjen e pare kufitare perfshihet edhe
vleresimi i humbjes se qendrueshmerise, kufiri i lodhjes, thyerja, perrnbysja
dhe rreshqitja.
Ne forme te sintetizuar projektimi sipas gjendjes se pare kufitare
mund te shprehet nepermjet respektimit te kush tit:
(3. !.23)
Ne kushtin (3.1.23) krahu i majte perfaqeson rezistencen liogaritese
te nje elementi apo te st:ruktures ne teresi dhe krahu i djathte - ngarkesat ose,
me sakte, efektet e tyre (momentet perkulese, p.sh.) qe duhet te perballohen.
Ne anen e rezistences verehet se e ashtuquajtura "rezistence n01ninale" Rn
eshte e shumezuar me nje koeficient reduktimi te rezistences, 1>. Vlerat
numerike te 1>- se jepen te diferencuara sip as tip it te gjendjes kufitare,
llojit te elementit (tra, shufer, etj.) dhe fenomenit qe shqyrtohet (shtypje,
perkulje, etj.). Ne krahun e djathte te kushtit (3.1.23) shprehet kerkesa qe
efektet e ngarkesave te normuara te shumezohen me koeficientet e
mbingarkimit y,. Nepermjet ketyre koeficenteve - te. diferencuar sipas llojit
te ngarkeses (e perkohshme, e perhershme) - merren te ashtuquajturat
ngarkesa te faktorizuara ("factored loads") apo ngarkesat llogaritese Ly,Q,.
96
''':'''\'i.~-)iis~ pilteLe te ilustrojme disa momente kryesore te projektimit sipas gjendjes
· ·•· kufitare ne shembu!iin e zgjedhjes te seksionit te nje trau te thjeshte
perkulje (fig.3.1.9), me seksion terthor profil qeliku dopiote (I).
Rezistenca nominale, ne kuptimin e nderjes se rrjedhshmerise te
qelikut - qe shenohet me Rn ose fy- eshte 2100 dlh"i!cm2 Gjatesia e traut
eshte f = 6 m. Ngarkesat kane vlerat e norrnuara qe vijojne:
!.- ngarkesa e perhershme: g" = 2000 daN/em' (ngarkese konstante,
uniforrnisht e shpemdare);
2.- nje ngarkese e perkohshme, e perqendruar ne mes te hapesires,
pn = 5000 daN.
Koeficientet e mbingarkimit po i pranojme perkatesisht me vlerat
yg=Ll dhe y, = 1.4, kurse koeficientin e reduktimit te rezistences - i njohur
· ky edhe si koeficient i kushteve te punes ne perkulje- ne vleren <P = 0.9.
Efekti i ngarkeses, d.m.th. momenti perkules llogarites, vleresohet s1
me poshte:
f----l/2--: P"
'
"" ~'-----1------~
Fig. 3.1.9 Skem.a Uogaritese e nje trau te thjeshte
Ne literaturen teknike shuma e peshave qe rezullojne nga ngarkesa e
perhershme e norrnuar ("D") dhe te perkohshme ("L"), te shumezuara
paraprakisht me koeficientet perkates te mbingarkimit, quhet "ngarkesa e
faktorizuar" ("factored load"). Edhe vlera e nje force te brendshme, p.sh. e
. momentit perkules, i llogaritur ky si efekt i ngarkesave "te faktorizuara",
merr gjithashtu cilesimin "e faktorizuar". Kjo eshte ne fakt nje vlere
maksimale kufitare. Keshtu p.sh. vlera 20 400 dl\m e llogaritur me siper
mund te konsiderohet si vlera maksimale kufitare ("ultimate") e momentit
<.\c• .. perkules qe mund te mbaje seksioni i traut (M,=M,).
Duke iu perrnbajtur kushtit (3.1.23), rezistenca e projektimit e
seksionit te traut ne perku!je percaktohet si produkt i koeficientit <!l me
momentin plastik qe i pergjigjet gjendjes kufitare kur ne seksionin e mesit te
,,.,, .•. ·. traut forrnohet nje qerniere plastike (shih paragrafin 3.2.2), d.m.th. kur trau
97
eshte ne pragun e kolapsit. Praktikisht vlera <PMp perfaqeson nivelin
minimal qe duhet te posedoje seksioni si aftesi mbajtese. Kjo vlere round te
llogaritet keshtu:
<PMp = <Pf,Wp = 0.9·2100\Vp =1890Wp (b)
Madhesia W P eshte moduli plastik i rezistences. Sikurse eshte
permendur, per profilin dopiote (I) Wp eshte rreth 15% me i madh se
momenti (moduli) elastik i rezistences W.
Duke barazuar madhesite (a) dhe (b), per gjendjen kufitare te
humbjes se aftesise mbajtese marim:
2 040 000 = 1890·!.15\V (c)
prej ku percaktojme perfundimisht madhesine W = 940cm Sipas
3 ndryshem si<; jane <P, y;, etj., behet ne funksion te objektivave baze te
standarteve ekzistuese zgjedhim profilin !"e nje seksion qe te kete nje W te
barabarte ose pak mete madhe se 940cm'.
Mund te verehet qe nese llogaritjet dhe projektimi do t'i
permbaheshin metodes se nderjeve te lejuara, per profilin do te kerkohej nje
W me e madhe. Pra, shfrytezimi i vetive plastike te qelikut, i pasqyruar ne
metoden e llogaritjeve sipas aftesise mbajtese, shoqerohet me leverdi
ekonomike.
Persa u perket gjendjeve kufitare te shfrytezimit, ne menyre te
permbledhur permendim se ato u referohen parametrave specifike qe
percaktojne nje funksion normal te nderteses. Parametra te tille
konsiderohen ne radhe te pare zhvendosjet (uljet), por edhe vibracionet,
deformacionet mbetese dhe <;arjet apo plasaritjet. Ne disa praktika
projektimi, pas mendjes si! pare kufitare te aftesise mbajtese diferencohen
gjendjet e meposhtme kufitare: e dyta, qe i referohet zhvillimit te
deforrnimeve te medha (uljet, cedimet) dhe e treta, qe i referohet formimit
dhe hapjes se te <;arave, plasaritjeve apo shfaqjes se demtimeve lokale te
tjera te palejueshme. Nje tendence e mevonshme ka qene shkrirja e dy
gjendjeve te fundit kufitare ne nje te vetme (e specifikuar si "e dyti!").
Duke iu referuar rastit te veprimeve sizmike, verejme se edhe ne
kodet bashkekohore, siq eshte p.sh. Eurokodi 8, si kriter baze i projektimit
antisizmik percaktohen kerkesat e diferencuara sipas dy gjendjeve kufitare:
1.- Gjendja e Fundit Kufitare ("Ultimate Limite State - ULS") e
humbjes sii aftesisi! mbajtese.
98
2.- Gjendja Kufitare e Shjryti!zimit ose e Shiirbimit apo
Funksionalitetit ("Serviciability Limit State - SLS"). Sikurse eshte
perrnendur ne kapitullin 2, ne Draftin Nr.5 te EC8 (Maj 2002) kjo gjendje
kufitare tani emertohet si gjendje e kufizimit te demtimeve ("Damage
Limitation State").
Gjendja e fundit kufitare (ULS) shenon shembjen (kolapsin) ose
forma te tjera te shkaterrimit strukturor, te cilet round te vene ne rrezik
sigurine e jetes se njerezve. Nderkaq, me gjendje te kufizimit te demtimeve
11enkuptohen gjendjet me demtime te tilla qe shenojne pragun e respektimit
te kerkesave specifike te shfrytezimit.
Objektivat e nje projektimi korrekt antisizmik jane sigurimi i
objekteve ndertimore nga arriga e kesaj apo asaj gjendje kufitare dhe,
njeheresh, shmangia e harxhimeve te panevojshme te materialeve
ndertimore. Pikerisht, edhe diferencimi i vlerave te koeficienteve te
mesiperme. Vemendje kryesore natyrisht i kushtohet aftesise mbajtese, pra
gjendjes se pare kufitare, e cila ne shume raste konsiderohet kriter
percaktues projektimi. Llogaritjet e nevojshme qe i referohen gjendjes se
pare kufitare, ne ve<;anti arritjes se kapacitetit mbajtes kufitar, kerkojne
detyrimisht njohjen e karakteristikave inelastike te materialeve dhe
strukturave si dhe aplikimin e llogaritjeve ne plasticitet Canalizes "plastike").
3.2 HYRJE :\"E ANALIZEN PLASTIKE TE STRUKTURA VE
3.2.1 Diagrama e idealizuar elasto-plastike e materia/eve
Marja parasysh e plasticitetit te materialeve - karakteristike kryesore
dalluese kjo e analizave plastike kundrejt atyre elastike - bazohet ne
diagramen e punt% te nje materiali. Ne formen me te thjeshtuar, si e tille
pranohet diagrama e idealizuar bilineare elasto-plastike e Prandtl-it, e
fig.3.2.1.Sjellja e idealizuar qe tregohet ne kete figure eshte pergjithesisht
me afer realitetit ne rastin e perdorimit te <;eliqeve te bute. Por, ne <;do rast,
kjo diagrame duhet trajtuar vetem si nje perafrim i maredhenieve reale a- c.
Per rastin e strukturave jo-metalike (beton-arrne, etj.) idealizimi eshte me i
theksuar dhe kjo, natyrisht, ndikon edhe ne rezultatet e analizave perkatese
plastike.
99
 r---i,- C.y = deformacioni i rrjedhshmerise
7'J = nderja e rrjedhshmerise
Oi
Fig. 3.2.1 Marredher>.ia e .i.dealizuar nderje- deformadone (cr-e)
Veqori kryesore e diagrames cr - E te fig. 3.2.1 eshte supozimi qe
rritja e ngarkesave pertej nje pragu qe u korespondon ngarkesave maksimale
te shfrytezimit te nje strukrure <;on ne shfaqjen e rrjedhshmerise se materialit
te saj (pika me nderje cr, dhe deforrnacion cy). Fillimisht kjo mund te
ndodhe vetem ne nje element strukturor ose seksion te tij. Me tej dukuria
mund te perhapet ne disa seksione apo zona te lokalizuara te struktures te
dhene. Duke ruajtur te njejtin nivel nderjesh cry. ne ato seksione realizohen
ne menyre te papercaktuar deforrnacione te vazhdueshme E. Nese i
referohemi fenomenit te perkuljes, ne nje seksion qe ka hyre ne fazen e
rrjedhshmerise krijohet e ashtuquajtura "qerniera plastike", koncepti i se
ciles jepet ne paragrafin vijues. Ne kushtet kur jane krijuar nje sere
<;ernierash plastike strukturat me elemente ne perkulje mund te vazhdojne te
nderrnarin per nje fare kohe deforrnacione elasto-plastike. Me rriljen e
metejshme te nivelit te ngarkimit numri i <;ernierave plastike rritet. Arrihet
se fundi momenti kritik i forrnimit te nje numri te tille <;ernierash plastike qe
mjaftojne per ta transforrnuar strukturen ne mekanizem, pra per ta quar ate
ne pragun e kolapsit pjesor ose total. Mekanizmi kritik i pergjigjet asaj
gjendjeje ngarkimi ne te cilin, me shtimin sado pak te ngarkeses, struktura
kalon ne kolaps. Vlera e ngarkeses se kolapsit vleresohet si produkt i
ngarkeses se shfrytezimit normal (ngarkeses se norrnuar) me faktorin e
ngarkeses (koeficientin e mbingarkimit).
!00
3.2.2 Nderjet dhe deformimet elasto-plastike
Per shqyrtimi e dukurive elasto-plastike ne vcjim do t'i referohemi
kryesisht perkuljes. Per thjeshtesi do te mbajme parasysh nje element tra
homogjen, me seksion konstant dhe nje aks simetrie vertikal, si<; tregobet ne
figuren 3.2.2-a.
Nen veprimin e ngarkesave te dhena statike trau i nenshtrohet
fenomenit te perkuljes ne planin e tij te simetrise. Gjate gjithe kobes se
ngarkimit aksi neutral qendron pingul me aksin e simetrise, pavaresisht se
pozicioni i tij ndryshon gjate procesit te ngarkimit. Fillirnisht, ne stadin
elastik, pozicioni n, i aksit neutral kalon nga bariqendra (qendra e rendeses)
G. Ne fund, ne momentin e "shterrimit" te rezervave plastike, pozicioni i tij
kalon ne nivelin n,. Kur ngarkesat jane te vogla (dhe vlerat e momentit
perkules gjithashtu te vogla), ne ,;do seksion te traut nderjet dhe
deformacionet variojne sipas marredhenieve lineare (fig.3.2.2-a). Me rritjen
e momentit perkules vjen <;asti kur ne fibren e siperrne te seksionit me te
ngarkuar shkaktohet nderja kufi e rrjedhshmerise cr, (fig. 3.2.2-b). Duke
patur parasysb diagramen e idealizuar elasto-plastike te fig. 3.2.1, eshte e
qarte se vlera cr, nuk mund te tejkalohet. Me rritjen e metejshme te
ngarkeses, rrjedhshmeria - e "perfaqesuar" nga vlera cry- perhapet nga fibrat
e jasbtme ne brendesi te seksionit. Per forrnen konkrete qe ka seksioni i fig.
3.2.2-a kjo dukuri filion nga fibra e siperme dhe perhapet prej ketej drejt
qendres. Me tej, pas arritjes se nderjes cr, edhe ne fibrat e poshtrne,
rrjedhshmeria vazbdon drejt qendres se seksionit edhe nga ato fibra (fig.
3.2.2-c). Se fundi, vjen <;asti kritik kur te dy zonat e rrjedhshmerise, e
sipermja dhe e poshtmja, takohen (fig 3.2.2-d). Arrihet e ashtuquajtura
"gjendje e plote plastike" e seksionit. Eshte forrnuar keshtu "yerniera
plastike". Ne kete faze perfundimtare i gjithe materiali i seksionit ka kaluar
ne rrjedhshmeri, siper aksit neutral-ne shtypje dhe poshte aksit neutral-ne
terheqje.
Duke patur parasysh sa me siper, ne fig. 3.2.2 eshte paraqitur dallimi
midis aksit neutral elastik n,- pozicioni i te cilit i ben te barabarta (ne vlere
absolute) momentet statike tete dy pjeseve te seksionit qe ndan ai aks- dhe
aksit neutral plastik np, pozicioni i te cilit ndan seksionin ne dy pjese me
siperfaqe te barabarta.
101
 neutraL Nderkaq, kujtojme qe kurbatura <P - e konceptuar si e anasjellta e
rrezes se kurbatures te traut "r" ne seksionin e konsideruar (<P = .!. ) - eshte
r
"masa" e deforrnimit ne perkulje dhe mund te interpretohet si rrotullim
;; relativ i dy seksioneve fqinje, larg njeri - tjetrit me nje njesi gjatesie (fig.
u
3.2.4 ).
(~
:· ~
P,M

(o) (b) (o) (d)

;;: B
A
§

~
Sjellja reale I
inelastike jolineare I
Fig. 3.2.2 Seksioni terthor i nje trau ne pe:rkulje dhe gjendjet e nderura deri
I
ne formimin e ~ernleres ptastike ;:_,
~
Model! ekuivalent i .,b<l>
I \
=ll
If
~ sjel!jes elasto-plastike
Fizikisht, ne gjendjen e 9ernieres plastike seksioni sillet rue te vertete & !F
M(m)M:
I
r \ I

si nje 9erniere, sepse kudo ne seksion deformimet c mund te rriten pa patur

ndonje ndryshim ne nderjet cr. Ne menyre skematike kjo gjendje dhe
A'!~ B'
6y:-¢y L1m,<Pm
mundesi deformacioni tregohen ne fig. 3.2.3.
Zhvendosja 6.- Kurbatura ¢
"
~·

j
I
zero}
\
~ksineu:~
~('d;r;;;;;;;oioo"'i\
:
-..L-
'
II - -
L J I,
i
t
1
-= ------
----- ---------- -----
----
Fng. 3.2.4 SjeHja. elasto plastike dhe kurbatura ne nje tra te thjeshte

Per rastin me te thjeshte te nje seksioni te rregullt

katerkendeshkendrejte, ne fig. 3.2.5 eshte tregnar ndryshimi gradual i
madhesive cr, £ dhe <P, deri sa aty arrihet ne fazen perfundimtare te forrnimit
I I '
' ~y
i \
te qernieres plastike. N ga keto diagrama duket qarte se deforrnacioni
maksimal Emax qe arrihet ne fibrat ekstreme kapercen deformacionin Ep = By
zmadhimi i gjatesise pas
rrjedhshmerise se plote yemiera ne seksionin kritik, qe i pergjigjet qastit te fillimit te njedhshmerise. Kur Emox __, oo kemi
trau ma·tas
3
. . k..'ltJ..
• ..;k
+ trau djatht~~
scksionit kr:t.J.k
n·omllim perreth aksit neutral praktikisht njedhshmeri plastike ne te gjithe seksionin, dmth formimin e
seks1omt
.<;ernieres plastike. Ne kete gjendje, ne co tenton gjithmone edhe kurbatura <P
e seksionit
Fig. 3.2.3 Konceptimi i formimit te ~ernieres plastike dhe mund&ite e Duhet patur parasysh se gjendjet e ve<;anta te qernierave plastike jane
deformimeye ( rrotuUimeve) ne fakt te idealizuara, sepse ne te vertete fizikisht ato jane te pamundura. Ne
fig. 3.2.6 tregohet ne forme skematike korrespondenca ndermjet vlerave te
Gjate procesit te ngarkimit dhe vleresimit te deformacioneve madhesive c; dhe £ ne diagramat e nderjeve, perkatesisht deformacioneve,
respektohet supozimi qe seksionet plane perpendikulare me aksin e traut
ne pragun e njedhshmerise dhe pertej tij, si dhe pozicionet korresponduese
mbeten plane dhe perpendikulare me aksin e perkuljes. Kjo pasqyrohet ne
te tyre ne kurben c;- s (sipas Moy, 1981 ).
ate qe deformacionet s konsiderohen proporcionale me largesine nga aksi

102 103
 Momenti plastik M, quhet edhe moment kufitar dhe sMriohet me Mu
(indeksi "u" nga "ultimate", i fundi~ kufitar). Praktikisht madhesiaM, = M,
mund te konceptohet SI momentl kufltar perkates i kushtit (3.1.23): ·

(3.2.2)

Shprehja (3.2.1) mund te shkruhet ne forrnen:

~b12-f-b!2-i
y (a) (b) (c) (d)
(3.2.3)
!
Fig. 3.2.5 Diagramet e ndrysh~~t te madhesive cr, s dhe <!> ne nje seksion
katerkendfishkendreJte
Sipas (3.2.3), mew, shenohet karakteristika gjeometrike e barabarte
me:
~ Slltypje
(nJerj.: neg:\tive)

(3.2.4)

Ne ana1ogji me momentin elastik te rezistences W se nje seksioni,

madhesia Wp mund te emertohet "moment plastik i rezistences". Per te mos
krijuar konfuzion me termin "moment" (ne kuptimin e mases se <;iftit te
forcave), madhesia w, quhet shpesh edhe "modul plastik" i seksionit.
Moduli plastik eshte nje cilesi apo nje karakteristike gjeometrike e seksionit,
qe perdoret gjeresisht ne analizat plastike te strukturave.
3 2 6 D'1abram
" et 6 dhe e dhe pozkionet korresponduese ne kurben cr-s Duke iu referuar analizave "te zakonshme" elastike, kujtojme se
F ·a
t:=.. • •
momenti maksimal elastik qe perballon nje seksion eshte:

My= cry \V (3.2.5)

3.2.3 Momenti mbajti!s ku[liar
Ne <;astin e krijimit re qemieres plastik~ (shih fig. 3.2.2), ne kushtet
W M
kur supozohet mungesa e forcave aks1a!e (N = 0) aks1_ neutral e ndan.
siperfaqen A te seksionit ne dy pJese te barabarta, rtJedhoJe kJo e k~sht1t. te
Le te shenojme me a raportin vJ = M: . K y raport quhet "faktor i

ekuilibrit te forcave ne seksion. Forcat rezultante shtypese dhe terheqese formes" se seksionit. Verejme se pergjitbesisht a > 1. Per seksionin
jane secila te barabarta me (crA/2). Aty forrnohet nje <;ift apo moment, i katerkencteshkendrejte me baze "b" dhe lartesi "h" kemi:
ashtuquajtur "plastik", i barabarte me:
2 2
w = bh .
bh
(3.2.1) 6 , M
~
=cr y W=cr y -6- (3.2.6)
lVlj,=[(Acr,)/2] (5VY,l y

W=bh!::_=bh
2
bh 2
ku y, dhe y, jane largesite nga aksi neutral plastik np ne bariqendrat e dy M = cr/Y.l, = cr, - - (3.2.7)
p 2 2 4 ' , 4
"gjysem"- seksioneve (1) dhe (2) qe ndan ai aks.
104 105
 3.3 REAGIMI ELASTO-PLASTIK I TRAREVE TE THJESHTE
wp M,
a = - = - · =1.5. (3.2.8)
W My 3.3.1 Forca kuj'ztare e kolapsit
Per konkretizim le te >cemi parasysh nje tra te thjeshte homogjen, si
Ne rastin e seksioneve rrethore pranohet a z 1.7) kurse ne seksionet 3.3.1-a, te ngarkuar me forcen e perqendruar P. Le te rritim
giadualisht forcen P deri sa ne seksionin me te ngarkuar te tij (C) formohet
me mure te bolla (I, U, etj.) a varion zakonisht ne kufijte 1.14 .;- 1.17. · :nje.9emiere plastike dhe arrihet moment! kufitar Mp. Ne kete <;ast struktura
Vetem per seksionet (panelet) "sandwich" aka vleren l. hihet. statikisht e paqendrueshme, sepse pa patur rrilje te metejshme te
Faktori i formes eshte nje nga burimet e rezerves te rezistences pertej vepruese kurbatura, !Totullimet dhe zhvendosjet vertikale ne
kufirit elastik. st:'ksionin C rriten vazhdimisht. Ngarkesa ka arritur keshtu nje vlere kufitare,
Ke tabelen 3.2.1 jepen formulat llogaritese te momenteve My. Mp qene vijim dote shenohet me P,.
M Ngarkesa kufitare P,, d.m.th. ngarkesa e kolapsit te traut, mund te
dhe raportet perkatese --' per nje numer seksionesh terthore me perdorim l1qgaritet mbi bazen e kushtit te ekuilibrit statik te forcave:
M,
me te gjere ne praktike.
Tab. 3.2.1 Mp = Pu£ (3.3.1)
, I 4
I Seksioni terthor! My Mp:;;;Mu Mp/My
prej ku:

llb
;.-a-!
ab' Ci
6•
ab" 0 "
4 . 1.50
4MP
Pu= -£ (3.3.2)
.:d o.0982d'cr, O.l667ct'cr, 1.70
a) b)

Ai' 0.04!7ah'cr, 0.0978ah'cr, 2.34

,;; r :a
?l~
'u "'481::!

•
' c
Ulj~
O.ll80a'cr, 0.236a'cr, 2.00 el:!Sti~e
r----1/2 l/2 - - :
lJJja'&iate
iaz<:s se }(o]ll.pSit <;:ernie:-o
pl;,stikc

diD'' '«d

·~~' :'
0.800vd'cr, l.02vd'cr, !.27

(1+{-)
c)
re<!leA~Breule
Cemiea

1$/21~
<;cmiere
l
d)

hiL'a«h!
l_ v«bj (i+ ~ )bhacr, (1+ ~ )bhacr, C <;:er:uer~ I
' 'h 1
c=..Yh..i
Cl+f) plast;ke I
~ ab 1

o-'=f'_, w,a; w,cr, 1.14 + l.l6

L--~-

~ Fig. 3.3.1 Sjellja elasto~plastike e nje trau te thjeshte - a) trau; b) ku:rbat e

·~:a zhvendosjeve; c) ndryshimfi i uljeve gjate shkaterrimit (kolapsit); d)
h! (::_ . .·.:J' I abhO"y abh0'1 1.00 rrjedhshme:da ne seksionin e mesit te traut dhe ptrhapja ne
lkzZizd.La I
L ..t_{a<<hi seksionet fqinje

106 107
 Eshte e kuptueshme se kur momenti perkules ne seksionin C arrin
vlereri Mp, ne seksionet e tjera ai eshte me i vogeL Prandaj, duke iu
permbajtur marredhenieve te idealizuara forca-deformime mund te thuhet
se ne seksionet e tjera trau mbetet pergjitbesisht ne fazen e deformimeve
elastike. Konfiguracionet e perkulura te tij ne stadin elastik dhe plastik
tregohen ne fig. 3.3.1-b. Duke patur parasysh edhe fig. 3.2.3. mund te thuhet
se pas forrnimit te 9emieres plastike ne C rritja e metejshme e zhvendosjeve
shkaktohet nga rrotullimi, kundrej t 9emieres qendore, i dy gjysma ve te traut.
Figura 3.3,1-c tregon ndryshimin e u1jeve gjate procesit te kolapsit. Aty, per
secilen nga gjysmat e traut ulja ne fazen plastike supozohet se behet sipas
nje vijedrejte, c;ka paraqet edhe vete mekanizmin e mundshem te kolapsit te
traut. Bazuar ne kete mekanizem zhvendosjesh, madhesine e nxjerre me
siper per forcen P, mund ta man·im edhe nga shqyrtimi i ekuilibrit ne
gjendjen kufitare te paraqitur ne fig. 3.3.1-b. Ne kushtet e kolapsit, ne
segmentet nderrnjet ekstremeve te traut dhe mesit te hapesires
deforrnacionet elastike per shkak te perkuljes jane te paperfillshme ne
krahasim me notullimin plastik 28 qe ndodh ne qernieren plastike. Keshtu,
situata e kolapsit mund te trajtohet me skemen e dy trupave te ngurte qe
kane nje mos-vazhdueshmeri (diskontinuitet) kendor 28 ne mes te hapesires.
Barazimi i puneve te forcave te jashtme me ato te brendshme gjate nje
zhvendosje te mundshme te mekanizmit te kolapsit, ku gdo "gjysmetra"
rrotullohet me kendin e duke formuar ne zonen e qernieres plastike nje kend
8 midis ngarkeses P, uljes U dhe momentit perku!es ne mesin e traut te
28 dhe ulje (nen forcen P,) te barabarte me £ , dote shkruhet keshtu:
2 fhjeshte te fig.3.3.l mund te behet neperrnjet fig. 3.3.2. Aty, supozimi i nje
(3.3.3)
Shprehja (3.3.3) jep per P, te njejtin rezultat sikurse (3.3.2).
3.3.2 l;1erifsime tif pifrafo'rta tif zhvendosjeve
Duke iu referuar perseri traut te fig.3.3.!, per zbvendosjet mund te
themi se, kur ne fibrat ekstreme te seksionit C arrihet pragu 1
rTjedhshmerise, ulja D.y ne ate seksion rezulton e barabarte me:
108
p y £' - -M y £'
(3.3.4)
D., = 48EI - 12EI
· k.u Py dhe My jane ngarkesa dhe momenti perkules qe i pergjigjen kesaj faze
J:lgarkimi. Po te supozohet nje rritje lineare e zhvendosjes gjate procesit te
iritjes se ngarkeses deri ne madhesine Pu, vleresohet se, ne momentin e
arritjes se vleres kufitare te momentit M,, ulja D., eshte perafersisisht e
barabarte me:
W M,
!l, =Ay - ' =Llv· -M,- (3.3.5)
W
Llogaritja e sakte e 6, mund te behet me anen e analizave te
detajuara elasto-plastike, duke bere rritje graduale te ngarkeses. Ne rea!itet,
kur arrihet vlera e momentit Mp zhvendosja eshte me e madhe se ajo qe jep
shprehja (3.3.5). Por, zakonisht, ne praktiken e projektimit ato qe
konsiderohen jane zhvendosjet nga ngarkesat e shfrytezimit dhe jo ato te
kolapsit. Prandaj, ne kete kuptim, rendesia e saktesise te shprehjes (3.3.5)
eshte relativisht e vogeL
'> '···'··'····· · ' I<rahasimi i marredhenieve reale dhe te idealizuara (te perafruara)
rritje lineare te zhvendosjeve gjate rriljes se ngarkeses nga Pv ne P,
jlasqyrohet me segmentin GF. Sipas vleresimeve te thjeshtuara,
konsiderohet se kur arrihet ngarkesa e kolapsit Pu (qe i korespondon pikes F
n.e fig. 3.3.2) zhvendosja ne mesin e hapesires do te mund te llogaritej nga
sbprehja:
(3.3.6)
Kjo shprehje eshte nje version paraqitjeje e manedhenies (3.3.5) te
dhene me siper.
109
 0.
perderisa nderjet norrnale nuk kane arritur pragun e

~
cry, d.m.th. perderisa momenti maksimal perkules Mmax =
2
z"" ka arritur vleren elastike kufi M, = Wycry = b h cr . Keshtu, ne
- 6 y
rast, ngarkesa limite elastike vleresohet nga madhesia e meposhtrne e
Ngarkesa kufitare q(:
F/ .!--- - /Reille
------E .if'J?i:i i))(j( l~t."nsit<,tit "qy": .
shkakton momentin Mp"'M~ Pu M

Ngarkesaqeshkakton Py r----ta E :idealizuar

SM,
mornentinMy
Pul
3 q,=y (3.3.7)
48EI 1-----.. 1e
2
Kujtojme se gjendja e deforrnuar ne nje element-tra mund te
: H.·.•karakterizohet nga rrotullimi relativ d8 midis seksioneve kufizues te nje
0 Zhvendosja U ne mesin
dementi p.m.v. (fig. 3.3.3-a) ose neperrnjet madhesise <P te rrotullimit per
ehapt:sir~ 'niesi gjatesie. Kjo e fundit perfaqeson kurbaturen e elementit:

Fig. 3.3.2 Marredheru.a force- zhvendosje per traun e fig. 3.3.1 <l'= dB (3.3.8)
dz
Ne fakt, marredhenia reale force - zhvendosje ndjek kurben GKE.
Kur ne seksionin e mesit te traut arrihet momenti eiastik My = cryW, fibra e
siperrne ose e poshtme apo te dyja njeheresh kalojne ne stadin e Ne stadin elastik, d.m.th. kur M :<:: My ndeijet jane cr = My, kurse
rrjedhshmerise dhe sjellja elastike aty ka mbaruar fazen e vet. Kur ngarkesa I
'
rritet me tej, njedhshmeria perhapet ne brendesi te seksionit te mesit te traut kurbatura <P eshte proporcionale me momentin perkules. Ne kete stad kemi:
dhe fillon gjithashtu te zhvillohet edhe ne seksionet anesore fqinje. Ky
fenomen dote analizohet me me hollesi ne paragrafin vijues 3.3.3. Ketu tani <l'= M
mund te themi se, pasi eshte arritur vlera My (pika G), uljet ne tra realisht do (3.3.9)
EI .<
te rriten me nje rritem me te larte per njesi te rriges se ngarkeses. Ndodh
keshtu derisa arrihet vlera kufitare Mu=Mp e momentit perkules, sikurse
ku Eix eshte ngurtesia perkulese e seksionit. Duke iu referuar madhesise se
tregohet nga kurba GK ne fig.3.3.2.
Gjate procesit te kolapsit seksionet e disa materialeve, - ne ve9anti te
t'\:•>c>>• 2s
kurbatures <P = --' qe i korrespondon momentit - kufi M, (shih fig. 3.3.3-
9elikut te petezuar ("rolled steel"), - vazhdojne te shfaqin nje ngritje te lehte h
te kurbes force - zhvendosje (linja KE). Kjo dukuri njihet si fenomeni i a), per stadin elastik mund te shkruajme se:
"fortesimit te deforrnacioneve" ("strain hardening").
q; M
= (3.3.10)
3.3.3 Analiza elasto-plaslike e gjendjes se nderur dhe tif deformuar <P' M,
Le te mbajme parasysh perseri nje tra te thjeshte homogjen me
seksion katerkendeshkendrejte (fig. 3.3.3-a,b,c). Neperrnjet nje analize
elasto-plastike, gjendjen e nderur dhe te deformuar te tij po e shqyrtojme
fi!limisht pet nje ngarkese uniforrnisllt te shperndare (sipas Kaliszky, 1989).
Me rritjen graduale te intensitetit te ngarkeses trau do te qendroje brenda
110 1!1
 Me tej, pasi eshte shfaqur njedhshmeria, d.m.th. gjate stadit elasto-
plastik te punes, kurbatura eshte e barabarte me:

(3.3.11)

Nderkaq, duke patur parasysh diagramen e nderjeve cr te fig. 3.3.3-a,

momenti perkules qe i korespondon kesaj gjendje mund te vleresohet nga
shprehja:

" cr · 2
M= f ycrd.A=2cr,fybdy+-' f I (b h 1
y bdy=cr, ---:;-bY; j(3.312)
2

I I ; , i ; ; ; ; j ; ; ; i ~A) -e ye Ye 4 J )
l' 't i' 1 !' 1 i' 1 i' ' 't i'yq
t !

b)
--1-}h Nga (3.3.12) rezu!ton qe ne <;astin kufitar kur "berthama" elastike
behet zero (y, = 0), momenti kufitar plastik ka nje vlere te barabarte me ate
I

!
:-----ir:;
~
l-- -zo-:-;;o-----i
; I
2zot-----:
i
w bh 2
te nxjerre me siper ne shprehjen (3.2.7), d.m.th. M, = cr, - - . Nga
4
(3.3.!2) mund te vleresohet vlera e madhesise y, qe percakton kufirin e
,'-----:112--+---'·--:-'-1---112------i
"berthames" elastike:

c)
(3.3.13)

Duke shfrytezuar maredhenien <Py = h22, , kemi:

l
(3.3.14)
Fig. 3.3.3 - a.) Nje element p.m.v. i nje trau ne perku]je, seksloni fr tij dhe
diagramat e gjendjes se ndernr dhe te deformua:r; b) pfrhapja e
rrjedhshmerise ne seksionin e mesit dhe seksionet fqinje; c)
diagrama e momenteve perkules ose

$ \'
M = 1.5-0.5 ..2. I (3.3.15)
M, ( q, J

113
112
 bet xesbtu:
' tli sl1Pre
Jlluoo
. (:3·:3,1:3)• y'e
M'lleshtetur ne bafll2'iJl1111 (3.3.16)
Barazimi (3.3.15) tregon qe momenti M i afrohet vleres se momentit
kufitar Mp = l.5M, vetem nese kurbatura <D tenton ne infinit (<P ....., co).
Rrjedhimisht, gjendja e plote plastike mund te arrihet vetem ne kushtet e
defonnacioneve pambarimisht te medha. Praktikisht, shprehja (3.3.15)
tregou qe momenti kufitar Mu = Mp arrihet shume shpejt. P.sh., nese
y, =~2 1ill-~J
~ !vi, (3.3.17)
defonnacionet ne fibrat e jashtme arrijne ne rendin lOcy momenti perkules N" t xeJlli :
korrespondues eshte i barabarte me M = 0.997Mp.
Bazuar ne varesite analitike (3.3.9) dhe (3.3.15), varesite moment-
- e rastin qe po aoali~obe

~ z
. ne ,J<ete rast

l
kurbature per seksionin katerkendeshkendrejte mund te shprehen lehte dhe £' praPdaJ•
grafikisht. Ne menyre te ngjashme mund te jepen varesite perkatese edhe
per seksione terthore te fonnave te \jera. Ne fig. 3.3.4 jane paraqitur
M=L 1- -
8 [ { £) ~ -crao
c(fig·
res
Y·~jo-vl:Jet·
"" 3-bl·.
)
skematisht diagramat moment-kurbature per seksione terthore te ndryshme .. Jllesit te jsli ye dO (3.3·18
ku "z" matet nga seksioD1 ~- 11 0be
(per saktesi shih tab.3.2.1). Ne te gjitha rastet verehet se edhe per kurbatura 5

JJ,
relativisht te vogla momenti perkules eshte leper afer momentit kufitar ligji (3.3.16) i ndryshimit te Jl1 1z ..
plastik Mp.
1- z Jasti!<" jane al
Duke iu rikthyer tani analizes se traut te fig. 3.3.3, verejme se me
J3 I' q£' (1-4-:f ·xe db" P ti Jllal'siJI1
rriljen e ngarkeses pertej asaj kufitare elastike q,, kemi shfaqjen dhe Ye = - h 1-~l el!istl JlloJlleP a
shtrirjen e zonave te rrjedhshmerise ne pjesen e sipenne dhe te poshtme te 2 l s!v1, . on""" 11rxeses
·cbS ~e re·· :n-&
bil' J<urbarur
.::.---- '
traut. Fonna e siperfaqes ndarese (kufizuese) midis zonave elastike dhe .. "'l
· ·te •:: · sbJll . jVf - ' "
~ 6. ' ··o -
· ·edreJ ~ ..
plastike mund te pershkruhet nga nje funksion y, = y,(z). D.m.th., rezulton qe kuflJ JlleteJ jast.lk ' o"" Vl) 0 ;; ate
hiperbola. Kur, me rritje!l e . kufit!if P xufit.011 "0. ,6rejtU~ oizeJll
M
My
!'
i
.. .. .
perkules arrm vleren e Jl1
. oJll"otlt

•e.. I'"'lt,
•""
jastil<" rse ;;sllt"et oe Jlle a qast
. ~oflat Pb) Sl!Cll xtll"l:l f' vM"· J(y ~eur
3 ~ 3- . ''Y"'ll -'·lll~ ~et se
~· ·~ee > .. !'"" "o"

--- --------
filion te rritet pambaril11· J'i bib fil!· ; plast.l ,;1er!i re d re creo stiX
8
asimptoda te hiperbo!ave (s qeflller. Jllarflfl tJI· JVftlfl . jellfitar pla
I A
1
9ast kufitar kemi forrniJlllfl "16 lira "·res te If" oJlleot1° ,
r~.
~ ~ dhe zhvendosjet jane J<reJt tit JllbaJ
shenon ezaurimin e kapactte ... bafll2'oll"
1 Jll" Jl1
,
c;
"' ..J-'£z
)1 db" merr

£' eslre5 . ·pea• y' .. se

1 ~--- Z ("sandwich")
momenti L i mesit te baP Jigjt! ll . e ~ooes
8 ·,-,as r.rlll ...
fl Sir jell'''· ;;nse
I . - .. . drysiJO l:Jefl 00 . · edl:JsbJll ne
Mu = Mp. madhes1a y, 0 ~,;:;si 5 eoi l ~ o.Z9 £ d
. Jlla'"' fe!l 0 Jll .. zo ~
<!>, .. h .[3' . J(JO .. ;;ce rast "·areslne g£.
<!>- _@_
- dz v!eren - per z, = -z . e pe lC '''" pe gJ ""o.5 115
2 6 .. t!JeJlll ~ jastl":. £ "' zzo
Fig. 3.3.4 Diagrama moment- kullrhature per selksione te ndryshem tertbore plasticizuar. Keshtu mund _1" eJll;er~s : ;;sbte P
perhapet ne secilin krait re ?plastl!C
shtrirja e pergjithshme e zones

114
 Duke patur parasysh se nje maredhenie analoge me (3.3.7) mund te
(3.3.23)
shkruhet edhe midis momentit kufitar Mp dhe ngarkeses perkatese qu, raporti
midis ngarkesave kufitare perkatesisht plastike qu dhe e!astike <iy eshte:

-per pjesen elasto-plastike, ku lzl :S z0·.

(3.3.19)
d2uz == (3.3.24)

traut.
Ky raport mund te konsiderohet si nje "mase" e rezerves plastike te dz 2
f q£ ( z I
13---1-4-,
i 4My
2 2

e~
)l'!"
Per percaktimin e zhvendosjeve kufitare "u" mund te nisemi nga - -
marredhenia qe kane a to me kurbaturen <J:>. Ne forme te pergjithshme, per te
Nderkaq, duhen plotesuar kushtet e meposhtme kufitare dhe te
dy pjeset e traut, ate plotesisht elastike dhe pjesen elasto-plastike. kjo
vazhdueshmerise se deformimeve:
marredhenie ka formen e njohur:
.. £
- ne z = + -·
- 2.
d 2u
-=-<J:> (3.3.20) d 2u (3.3.25)
dz2
u, = 0 dhe - -2 ' =0·
dz '

Mbeshtetur ne barazimet (3.3.10) dhe (3.3.14), per gjendjen elastike

kemi: -ne Z=±zo:
u1 =u2 dhe
d'
~= '
d-u 2 (3.3.26)
(3.3.21)
dz 2 dz 2

Nga zgjidhja e ekuacioneve diferenciale te mesiperme, zhvendosja

ndersa per gjendjen e!asto-plastike
(ulja) li ne mes te traut merret nga shprehja:

<J:> = J7==<J:>"='===c'
(3-2M
(3.3.22) u
-
u,.
i 1
r
-=9~ 4-/3 sinh"'
:L 3p
3p-2 + ,n-p + 2p'-J_ 3p+l
3(1- p) 4-/3p Sp
{iiC3~- 2)
l2p ~
l
~
l M, (3.3.27)

Ne te dy shprehjet e mesiperme momenti perkules eshte i barabarte

q 5 q, t ' ht"
me madbesine qe percakton shprehja (3.3.17). Duke patur parasysh sa me Me siper me p eshte shenuar raporti - . kurse u =
q, 384
El, es e
siper, ekuacioni diferencial i zhvendosjeve (uljeve) dote shkruhej ne format
VlJUese: . 8M,
u!ja ne mes te traut shkaktuar nga ngarkesa kufitare e]astike q, = fz .
-per pjesen plotesisht elastike, ku lzl > zo (shih fig. 3.3.3-b): Nga diagrama e fig. 3.3.5 mund te konstatohet sene fillim te stadit elasto-
plastik rritja e uljeve nuk eshte shume e shpejte. P.sh., kur ngarkesa arrm
95% te ngarkeses kufitare te kolapsit, zhve~dosja u eshte.akoma e vogel:
!17
116
praktikisht me pak se dyfishi i uljes elastike kufitare u,. Por, kur ngarkesa i M,
afrohet shume ngarkeses se kolapsit, uljet fillojne te rriten shume shpejt. (3.3.29)
M=f1}
p = .9._
q,

r
!.01
~:-+---t--::;;;T--r--
a)
0.9
S, c ~
0.8!--b-"'--1--+-___j_----i

0.7 -/---t---+---+--+---
c!

06 ~
l~ 12 lA 1.6 l~ 1~
u,

Fig. 3.3.5 Varesna e u!jeve ne mes te traut te fig. 3.3.3 nga ngarkesa "q"

Duke patur parasysh (3.3.20), (3.3.21) dhe (3.3.22) verejme se, per te
gjithe traun ekuacioni diferencial i uljeve mund te shprehet ne forrnen e b)
pergjithshme te meposhtme:
i z
-, -- lp
' ~p~
d2 u M
dz 2 ==- Eix (3.3.28)
--r---_!~~~f~'-----t-
i ! --jZ~ , """(
z,.=:./3 ! 1,=113 113
Per pjesen plotesisht elastike kur IMJ :> M,, kemi M =M, nderkohe qe per
M,
pjesen elasto - plastike, kur jMj > M, , kemi M Fig. 3.3.6 Trau i thjeshte me ngarkese te perqendruar - a) diagrama e

(3-2~ ,] 1 momenteve; b) perhapja e rrjedhshmerise ne sekslonin e mesnt

dbe ne seksionet fqinje sipas ligjit parabolik

Per te ilustruar aplikirnin e ekuacionit (3.3.28), konsiderojme nje tra

te thjeshte me seksion konstant katerkendeshkendrejte te ngarkuar me nje
peshe te perqendruar P (fig. 3.3.6). Le te percaktojme uljet ne stadin elasto-
plastik, Ne pjesen plotesisht elastike (fig.3.3.6-a), ku z < a, kemi M = M =
fz, ndersa ne zonen elasto-plastike, ku a :s z :s ~, kemi:
JJS
Kendi ne mbeshtetje, e, i traut te perkulur mund te vleresohet si
gjysma e siperfaqes se diagrames te momentit M :
119
 1 I -
e~-i2Mdz~--rPzaz+-12
1 · . .1~. 1 M·
~ v ~2(
ra
ctz~--13-2 3--1
.t 1
1
g\
h_
1

· Momenti maksimal perkules Mmxc ne mes te traut eshte P£_ Verehet

EI, 1 2EI, 1 El, 1 Pz 4EI, \ u a)
4
11v M se .ne rastin kur Ivlmax = Mp dhe ne seksionin e mesit formohet erniera

f.
~ y 9
(3.3.30) plastike, madhesia y, merr vleren %per z ~ 0 Sikurse tregohet edhe ne

Zhvendosja u ne mesin e hapesires drite te traut mund te llogaritet fig. 3.3.6-b, shtrirja e pergjithshme e zones plastike ne te dy anet e 9ernieres
duke aplikuar metodat e njohura statike:
plastike ne kete rast rezulton sa 1/3 e gjatesise se traut (f.,= f).
f1 G_(£ i e 1
u ~e----l Ml--z idz~e----
I
P --z idz+
r (t 0

Pergjithesisht gjatesia f., e <;ernieres plastike varet nga ngarkesa

2 EI, \2 J 2 2EI, \2 ) dhe gjeometria e traut Nje menyre e thjeshte e percaktimit te gjatesise e,
.My
r \
P'/ pi
'
pl ne rastin e fig.3.3.6-a me ngarkese te perqendruar mbeshtetet ne faktin se
'
l I
+--r
EI, ~
_.,

3--
I
RFZ
(y

\2
\
,--zctz~-- 5-3+-' ·o-2-lu
) p
M,
I •

P,j''li
I

P, '
.-
v ! ,.., 1-
(3.3.31) momenti My ne diagramen e momenteve shprehet nga produkti
p f.-£
vijues:-(--').Por, duke patur parasysh sene 9astin kufitar te kolapsit
2 2
4M Mv
p £' kemt· P ~ P
~, ~ --', rezulton se gj atesia £ 9 eshte: £, ~£(1--·). Per
f .
Ketu u1 = - ' - eshte ulja e shkaktuar nga ngarkesa kufitare elastike
48EI,
M,
4 seksionin katerkendeshkenddrejte M, = ~ dhe prandaj £, ~ !'_. Ne rastm e
P,= M, . Eshte me interes te verehet se, ne kete rast. nzarkesa
. e ~
kufitare e M, 2 3
kolapsit P, ~ L5P1 mund te arrihet ne nje zhvendosje te fundme u ~3.33 u1 . nje profili dopiote (I) me - '
M
=l.l4 del se, me perafersi, £, ~ 8e
Per ate ngarkese, zona plastike e traut ndahet (kufizohet) nga dy parabola, My
si<; tregohet skematikisht ne fig. 3.3.6-b dhe uljet me tej fillojne te rriten ne
menyre te pakufizuar. Fakti qe kufizuese ne kete rast jane parabolat mund te
p 3.3.4 Pi!rgjithi!simi i konceptit Iii remieri!s plastike
nxirret lehte duke patur parasysh se M~- z (ku z matet nga mbeshtetja e Koncepti i 9emieres plastike eshte themelor per analizen plastike te
2
majte). Nga (3.3.16), Iigji i ndryshimit te madhesise y, eshte: strukurave. Historikisht vleresohet se per here te pare ky koncept u fut nga
studjuesi hungarez Kazinczy ne vitin 1914. Prej asaj kohe, 9emiera plastike

y,~-
h Ir
3:1--~-z~
p :
(3.3.32)
eshte perdorur gjeresisht ne studimet dhe analizat plastike e, ne menyre te
v09ante, ne te ashtuquajturen analize limite ("limit analysis"). Metodat e
2 y\ -M, ) kesaj analize, qe bazohen ne principet dhe metoda! statike dhe kinematike,
kane per qellim percaktimin e ngarkeses kufitare te kolapsit, P,.
ose
Koncepti i <;ernieres plastike eshte bere i rendesisbem ve9anerisht
Y,2 ~-
2
3h ( p
1---z J (3.3.33)
per faktin se nepermjet perdorirnit te ketij koncepti shmangen veshtiresite e
medha te marrjes parasysh te zonave elasto-plastike, Keto zona, duke qene
4 \ 2M,
me kufij te ndryshem plasticiteti, i komplikojne dhe i diferencojne shume
Paraqitjet grafike te varesive (3.3.32) ose (3.3.33) jane parabola. analizat plastike. Konkretisht, sikurse u tregua nepermjet fig. 3.3.6. per
!20 traun ne perkulje me seksion katerkendeshkendrejte, nga veprimi i nje
12!
1"i

ngarkese te perqendruar ligji i kufizimit te zones plastike rezulton parabolik. anne apo metalike del e domosdosbme ge te pasgyrohet tla!limi real midis
Por, ne rastin kur ngarkesa eshte uniformisht e shpemdare per po ate seksion madhesive My dhe Mp apo midis Py dhe Pu, duke iu kthyer kurbave reale
kritik (te mesit) ne qastin kufitar ligji del linear (fig. 3.3.3). Per tipe moment-kurbature apo force-zhvendosje. Format e kurbave reale varen
seksionesh e ngarkesash te tjera merren gjithasbtu varesi te tjera. Shmangja shume nga forma e seksionit terthor si dhe nga lloji i reaterialit.
e ketyre komplikimeve mund te behet duke i zevendesuar zonat elasto-
plastike te mesiperme me segmente te idealizuara kritike qe "perfaqesojne"
pikerisht qemierat plastike (fig. 3.3.7-a). Supozohet qe gjate rritjes se a)+ X
; } II s~~m<mt i ide~.tli<M>r bitik
Zi::ver.ll~~hni
ngarkeses, seksioni ku do te formohet 9emiera plastike - sjellja reale e te ~

:::::::;> { I }
+_)!
ciles karakterizohet nga diagrama moment-kurbature (M-<'!>) e fig. 3.3.7-b-
reagon ne menyren e idealizuar bilineare qe tregohet nga diagrama e fig.
3.3.7-c. D.m.th., segmenti kritik qe perfageson qemieren plastike
f I.
""" i

konsiderohet krejt elastik per sa kohe qe momenti perkules ne seksion esbte

=
me 1 vogel se sa momenti i plote plastik Mu Mp dbe se ai segment behet Ml
menjehere krejt plastik kur momenti perku!es arrin vleren e momentit
plastik M,. Nderkaq, nese do te behej shkarkimi i struktures procesi
"I
Mri~----------
!
M,= M~ L----;n---:-
konsiderohet teresisht elastik (fig. 3.3.7-b,c).
Ne forme analitike, paraqitjet grafike te fig. 3.3.7-c shprehen nga
M,f-TT 1 Shbckimi
' I, i,r'orolEm
1
'
eJasfik
pl;tStik I
/

/-Shbrkimi Shkark.imi ~
'
l' Mr

marredheniet e meposhtme: 0j <Ppii:i"ij)-~ 0

0
"' "' d)
"'
1.- M=EI<'!> (O<<'!><<I>,) (3.3.34) b) c)

2.- M=M, (<'!> > <'!>p), (3 .3 .35) Fig. 33.7 Perdor1mi i konceptit te <;ernieres plastike ~ a) zevendesimi i zonave
te p!asticizuara me segmente te thjeshte te idealizuar ("c;erniera
M, plastike"); b) marredhenie rea]e moment ~ kurbatu:re M-<D; c-)
ku <'!> p-
- El
-
marredhenie ideaie M-!1>; d) marredhenie e idealizuar l'v!-4> per
~ernieren piastike ne nje material absoiutisht rigjid~plastik

Verejme se marredheniet e fig. 3.3.7-b,c u pergjigjen atyre te

treguara ne fjg. 3.3.2 midis forcave dhe zhvendosjeve, duke pranuar Pu = Py.
Gjate analizave te reagimit plastik te strukrurave qe punojne ne perkulje, ne
i permbahemi zakonisht konsiderates se qemieres plastike dhe kurbes
bilineare te idealizuar moment-kurbature (M-<'!>) te fig. 3.3.7-c. Sipas kesaj
j-C
diagrame momenti My trajtohet i barabarte me M,, qka eshte thjesht nje
perafrim thjeshtezues i dukurive qe shfagen ne stade te ndryshme te
deformacioneve elasto-plastike.
Perfagesimi i teresise se dukurive komplekse elasto-plastike te
elementeve te perkulur nepermjet konceptit te thjeshte te qemieres plastike
dhe kurbes se idealizuar M-<'!> lehteson mjaft llogaritjet e analizave plastike.
Ne ve9anti, kjo evidentohet ne rastin e sistemeve te komplikuar statikisht te
pacaktuar qe do te trajtohen ne paragrafet vijues. Sidoqofte, duhet patur
parasysb karakteri i perafruar i analizave qe mbeshteten ne kurben e
idealizuar M- <P. Ne raste te caktuara te analizave te strukturave beton-
122
<;:emiera plastike mund te konsiderohet si nje tip i ri i elementeve
strukturore, qe karakterizohet nga nje sjellje specifike. Kur ne nje seksion
formohet qemiera plastike, ne kahun e momentit veprues perkules
mundesohet nje rrotullim i papenguar, pa ndonje rezistence, nderkohe qe
momenti perkules mbetet konstant. Per, nese momenti perkules zvogelohet,
<;erniera plastike behet jo-aktive (9'aktivizohet) dbe aty realizohen vetem
deformacione elastike. <;:emiera plastike mund te konsiderohet keshtu si nje
<;emiere speciale e njeanshme, ge fillon te funksionoje si e tille (si qemiere)
nese momenti perkules arrin vleren e momentit plastik. <;:emiera plastike
lejon rrotullim te papenguar vetem ne kahun e momentit perkules, ve<;ori ge
mund te shkaktoje hera-heres veshtiresi Jlogaritese ne struktura, sidomos ne
ramat. Kjo lidhet me faktin se ne analizat elasto-plastike te strukturave, sa
here qe diku krijohet nje 9emiere plastike skema llogariti%e duhet te
modifikohet per te vazhduar me ngarkimet e metejshme. Por, mund te
123
ndodhe qe ne nje hap te caktuar nje ose disa 9erniera te behen inaktive, <;ka
mund te konstatohet nga rrotullimi ne kah te kundert (kundrejt kahut te •c<·Y•····.:.:··>sKaleve, aty ka akoma nje rezerve prej q_f__) 24
PrandaJ' ' noarkesa
b
mund te
momentit plastik perkates). Kur verehet !go situate, arehere eshre e
domosdoshme qe 9erniera plastike te eleminohet si e tille dhe hapi i akoma, derisa te forrnohet edhe <;emiera e trete plastike ne mes te traut.
llogaritjeve te perseritet me lidhje te ngurte (ashtu si<; ka qene i dhene Nga pikpamja e skemes strukturore mund te verehet se, pas kri'imit
fillimisht) midis dy seksioneve te "ish-9ernieres plastike". Ne rastet e ¢ernie.ra\•e ne skaje, trau i inkastruar sillet si tra i thjeshte, •statikfsht i
ngarkimeve proporcionale mundesite e <;'aktivizimit te <;ernierave plastike caktctar.Rritja me b.q e ngarkeses, nga niveli q, ne madhesine kufitare q,, do
"' N·~ e til!e qe shtesa perkatese e momentit ne mes te bapesires, 11M =
jane te rralla. Por, ne raste ngarkimesh te tjera, me ngarkesa qe ndryshojne
ne menyre te pavarur gjate ngarkirneve dhe shkarkimeve, si edhe ne rastet e
ngarkimeve ciklike, dukuria e <;'aktivizimit te 9ernierave plastike mund te
£' , te barazohet me rezerven e momentit prej q, ~: . Prej ketej rrjedh se:
shfaqet mjaft shpesh.
Ne analizen .limite plastike, ku shfrytezohet pikerisht koncepti i
<;ernieres plastike, perdoret edhe koncepti i materialit absolutisht rigjid- (3.4.2)
plastik. Ne kete rast ne nje <;erniere plastike supozohet se realizohen vetem
deforrnacione plastike. Maredhenia perkatese moment-kurbature eshte
Prandaj, per kete rast mund te shkruajme:
paraqitur ne fig. 3.3.7-d.

3.4 TRAU IINKASTRUAR (3.4.3)

3.4.1 Analiza elasto-plastike dhe aplikimi i konceptit te qernieres

plastike Duke supozuar perseri qe y, = 1.5, raporti i ngarkeses q,iq, eshte:
Ne fig. 3.1.6 dhe 3.1.7 u treguan diagramat force-zhvendosje
perkatesisht per rastin e traut te thjeshte dhe traut te inkastruar uniform tip q, 4
"sandwich", mbi te cilin eshte aplikuar ngarkesa uniforrnisht e shperndare Yu = - =-;;Ya = 1.33 ·1.5 = 2 (3.4.4)
"q". Ne rastin e traut te thjeshte u verejt se shkaterrimi ndodh kur ne mesin e
q, .)
traut arrihet momenti i plote plastik Mp. Sipas (3.1.8), koeficienti i sigurise
se ngarkimit aty rezultoi: Ne kete menyre konkludohet qe, ne rastin e nje strukture statikisht te
pacaktuar si<; eshte trau i inkastruar, rezerva e ngarkimit ndaj shkaterrimit
eshte e ndrysbme nga ajo e traut te thjeshte. Kjo gje i detyrohet dukurise se
(3.4.1) rishperndarjes se momenteve qe ndodh ne kete tra (ne saje te
pacaktueshmerise statike te tij).
Konsiderojme tani traun me seksion katerkendeshkendrejte te
Ndryshe ndodh shkaterrimi ne traun e inkastruar. Kur ngarkesa arrin paraqitur ne fig. 3.4.1-a. Edhe ne kete rast supozohet veprimi i nje ngarkese
nje vlere te caktuar q,, qe i pergjigjet gjendjes kur ne skajet e traut momenti uniforrnisht te shperndare me intensitet "q", e cila rritet ne menyre
arrin vleren Mp = f W = q. !!.._ = v,q,.£, aty (ne skaJ· e) forrnohen cernierat
monotone. Momentet perku!ese elastike si madhesi algjebrike jane perseri
y ' 12 . 12 ' · oe' qC'
,. ................. , , MA~Mc= --·- dhe ME = - - . Madhesine e ngarkeses qe i pergjigjet
plastike. Por, kjo nuk do te thote qe trau eshte ne prag te shkaterrimit: ne 12 24
e'
mes te hapesires momenti eshte vetem q, - , <;ka tregon se kundrejt ~~astit kur ne fibrat skajore te seksionit arrihet nderja maksimale elastike (e
24 pragut, fillimit te rrjedhshmerise) poe shenojme me qy. Nese vlera "q" nitet
·•.:.X•? -' •· · me tej dhe e tejkalon madhesine q, arrihet gjendja me intensitet ngarkese q 1,
124 125
ku momentet ne mbeshtetjet jane te barabarta me momentin plastik Mp. N ga
ky 9ast ne mbeshtetjet A dhe C momentet mbeten te pa ndryshuara (M,) dhe
nderkohe aty lejohen rrotullime te lira. Ne kete gjendje uljet e metejshme ne B C d) r"q
tra per shkak te rritjes se metejshme te ngarkeses (kapercimit te vleres q,)
realizohen njelloj si ne nje tra te thjeshte. Per te mos shkaktuar shkaterrimin
I
1

-1 --1/2 1/2 - - - j
"r:E<::Jt•
.eD • I:'
y.liil!iillil!ilii-!ii·~

;., • I~~
J
e
\L>ctl'
e traut, rritja e ngarkeses duhet te ndaloje kur ngarkesa anin nje vlere te tille g

I~
Qu, e cila krijon ate gjendje ku edhe ne mes te hapesires, d.m.th. ne piken B,
vlera e momentit barazohet me momentin plastik Mp. Ne kete 9ast foJTnohet '-
;<'-.._
B ( ....
//
4c I
,'II
!' V; 12
c T: ol'
:;,.

edhe ne piken B nje 9emiere tjeter plastike (e treta). Ne fig.3.4.l-b tregohen :)2
diagrarnat e momenteve qe u pergjigjen gjendjeve per rastet q = q, q, < q < q,<q<qo \ <:; :q,
qu dhe q = qu. Mekanizmi i kolapsit tregohet ne fig. 3.4.1-c. Ekuacioni i t;ernicra ptas1ike
~AdheC,
l'<C momentin c
kobpsitjarte
puneve te mundshme qe i korrespondon ketij mekanizmi jep: M~=Mc=-M, ionnuar tre ~emierJ ;!JilT
ni:A,BdheC
MFM.=~M,

M,(8+ 28+ 8) = z( q/)!£ (3.4.5) c)~

e -2e
\ 2 4
prej ku: e) ,,, j
M
qu= 16 - ' (3.4.6) YJ~~
£' plastike
•garkesa qc

Marredheniet nderrnjet qu, q 1 dhe qy mund te nxinen lehte nga

12--L----
8•
'
1'ng<Jikesaq,
I
I
I
arsyetimet dhe shprehjet qe vijojne. 4 - elast:~e
I

Duke iu referuar gjendjes me q = q 1• d.m.th kur sapo foJTnohen

0 2 2.66 3 4 32El .6.
9emiera plastike ne A dhe C, dhe duke gene se momenti maksimal i anitur Mpl2
ne 'to eshte i barabarte me momentin plastik Mp. mund te shkruajme:
Fig. 3.4.1 Shkaterrimi (kolapsi) i nje trau te inkastruar me ngarkese
unifonnisht te shpernda:re • a) trau; b) d:i.agramet e momenteve
Mp = q,£2 (3.4.7) per tre intensitete ngarkimi; c) mekaniznll i kolapsit; d) skema e
12 mOOifikuar me ~erniera, d.i.agrama e momenteve ptrlundimtare
Pra: dhe nga momenti njesi MA =1; e) va:resia e uljeve A ne roes te
M hapesires nga intensiteti "q" i ngarkeses se traut
q, = !2 _, (3.4.8)
£2

Duke krahasuar (3.4.6) me (3.4.7) rezulton qe: Per rastin e seksionit katerkendeshkendrejte kujtojme se, sipas
shprehjes (3.2.8), Mp = l.5My. Duke patur parasysh kete si edhe shprehjen
'll = 0.75qu (3.4.9) dhe meqe per seksionet A (ose C) shprebja per My ka foJTnen e
nillhnr·

126 127
 q,f'
q y P'
-
Mv==-- (3.4.10) 16
• 12
mund te konkludohet lehte se:
ketej rezulton:
(3.4.11)
Aq= 0.25qu
Nga krahasimi i shprehjeve (3.4.9) dhe (3.4.11) merret marredhenia:
L'.q = 0.25·2qy = 0.5qy (3.4.13)

(3.4.12) Me metoda te njohura statike round te llogaritet lehte edhe vlera e

• i" .. rr•)t~llirnit plastik 8,, te specifikuar ne fig. 3.4.1-d. Keshtu, duke patur
paras·ysh diagramet e momenteve perkulese perfundimtare kufitare dhe nga
Po t'i referohemi gjithnje rastit te seksionit katerkendeshkendrejte,
,,;!!l_cm<:ntinjesi MA = l (fig. 3.4.1-d)marrim:
pra marredhenies Mp = L5My, rezultati i mesipenn mund te nxiret edhe nga
krahasirni i drejtperdrejte i shprehjeve (3.4.6) dhe (3.4.10).
8 =1'l2
- -·2M£-1 -M £-
1]
Keshtu, sipas shprehjes (3.4.12) rezulton qe raporti .:h. eshte i 'EI3 '2 '2
q,
barabarte me 2.
Kuptimi inxhinierik i marredhenies (3.4.12) eshte ky:
M,£
Ne princip, projektimi i traut sipas teorise elastike nde:tjeve te lejuara e =-- (3.4.14)
eshte konservativ, d.m.th. me rezerva te medha sigurie kundrejt projektimit ' 6 EI
"plastik" qe bazohet ne aftesine mbajtese kufitare.
Verejme se shtesa prej ~q = 0.25qu qe rezulton sipas shprehjes Per nje rast me te pergjithshem round te tregohet qe, kur momenti
(3.4.9) eshte akoma rezerve ngarkese per kalimin nga stadi kur ne A dhe C . 11eg;ativplastik ne mbeshte\je M'pjepet i ndryshem nga ai pozitiv i hapesires
sapo jane fonnuar ~emierat plastike deri ne gjendjen kufitare kur nje e tille ..• . •. .,., vlera e kendit e, do te jete e barabarte me:
krijohet edhe ne seksionin B. Kjo shtese rezulton nga analiza sratike e traut
· te thjeshte te fig. 3.4.1-d, e perftuar duke hequr inkastrimet ne pikat A dhe 1
6 = - (2M -M·) (3.4.15)
C dhe duke vendosur aty <;erniera. Keshtu, duke i shtuar momentit ~q ~ ne ' 6EI ' '

e' Vleresimi per fazat e ndryshme te ngarkimit i uljeve t. ne mesin e

piken e mesit B te traut te fig. 3.4.1-d vleren 2:__ te momentit per fazen hapesires lejon te ndertohet diagrarna e varesise se madhesive pa pennasa
24
32
kur sapo jane krijuar <;ernierat plastike ne A dhe C dhe duke e barazuar ate -.q'£dh
.- e - EI,
-2 Ll, ash
tu .
s19 tregohet ne"f'"41
1g .., .. -e.
shume me vleren kufitare Mp, marrim: M, M,f
Verejme se analiza elasto-plastike e ndjekur me siper ne shembullin
~q£' q,£' · traut te inkastruar, konsistoi, ne thelb, ne shqyrtimin e gjendjeve gjate
Mp=--+-·-
8 24 )J·f~~L\iiF>~:~~:~gr~~a-~duale te ngarkimit derisa arrihet ngarkesa kufitare Pu. Kjo analize
ose · · :' "inkrementale" njihet edhe si "procedura e llogaritjeve hap pas

129
128
 3.4.2 Disa konkluzione per traun e inkastruar dhe piirgjithi!sime
piir struktural statikisht ti! pacaktuara
Duke komentuar sa u trajtua me siper per traun e inkastruar me
seksion katerkendeshkendrejte dhe duke patur parasysh me konkretisht
shprehjet (3.4.11), (3.4.12) dhe (3.4.13) mund te jepen konkluzionet e
meposhteme:
1.- Ne fund te fazes se pare te ngarkimit, d.m.th. ne stadin kur sapo
krijohen 9emierat plastike ne A dhe C, rezistenca plastike e traut rezulton
50% me e larte kundrejt rezistences "klasike" e!astike (q 1 = l.5qy). Kjo i
detyrohet faktit qe te gjitha fibrat e seksioneve ne A dhe C kane arritur nje
nivel nderjesh te barabarte me ate te pragut te rrjedhshmerise, cr,=fy. Mund
te shpjegohet edhe. ndryshe me faktin qe momenti (moduli) plastik i
rezistences W P eshte 50% me i larte se momenti elastik i rezistences \V (yY P
= L5W, per seksionet katerkendeshkendrejte).
2.- Arritja e rezistences plastike te traut (si aftesi mbajtese kufitare),
d.m.th. perballimi pa pesuar shkaterrim i nje rritje tjeter ngarkese prej 50%
te q, pertej stadit te pare te mesiperrn, behet duke shfrytezuar nje mundesi
tjeter "plastike" qe e kane vetem traret, ramat e te tjere sisteme statikisht te
pacaktuara: rishperndarja e momenteve. Ne rastin konkret kjo pasqyrohet ne
formen dhe vlerat e ndryshme qe ka diagrarna perfundimtare e momenteve
kundrejt ·asaj qe rezulton nga llogaritjet "e zakonshme" elastike. Keshtu,
ndryshe nga sistemet statikisht te caktuara, diagrama e momenteve qe i
korrespondon mekanizmit te kolapsit tani nuk mund te merret nga
shumezimi i epjures se momenteve elastike me nje koeficient konstant.
Perjashtim te rralle bejne vetem raste te ve9anta te ngarkimit te disa
strukturave. Si shembull ilustrues mund te sherbeje trau i inkastruar i
ngarkuar me nje force te perqendruar ne mes re hapesires (fig. 3.4.2), ku
fonna e diagrames nuk ndryshon deri ne arritjen e ngarkeses kufitare Pu.
p i rendesishem. Konkludohet keshtu se aplikimi i konceptit te ,ernieres
1 pikpamja e zhvendosjeve kemi nje perafrim (ne pergjithesi te kenaqshem
Fig. 3.4.2 Diagrama e momenteve ne rastin e traut te inkastruar, te ngadmar
me nje force te perqendruar ne mes te hapesires
130
Duke iu rikthyer skemes se fig. 3.4.1 verehet se ne diagramen qe i
pergjigjet ngarkeses q, d.m.th. gjendjes kufitare te humbjes se aftesise
mbajtese ne te gjitha seksionet kritike A, B dhe C, vlerat e momenteve
perfundimtare ne ato pika jane te barabarta nderrnjet tyre (MA = Ma =Me=
Mp)· Kjo eshte nje dukuri e ve,ante, qe nuk shfaqet ne diagramen "e!astike"
· te ngarkeses q,.
3.- Duhet patur parasysh qe, ndersa afrohemi drejt vleres kufitare te
ngarkeses qu. rishperndarja e momenteve perkules (qe modifikon fonnen e
dia2:rames
.. b
se momenteve) behet e mundur vetem nese seksionet kritike jane
mjaft plastike, duktile, ose, sii; thuhet ndryshe, nese posedojne duktilitet te
mjaftueshem. Cilesite duktile lejojne realizimin aty te rrotullimeve plastike
te "perfaqesuara" nga kendet 9p ne fig. 3.4.1-d.
Vetia teper e rendesishme e duktiiitetit, faktoret qe ndikojne per te
siguruar ate, si dhe roli i vegante i tij ne projektimin antisizmik do te
shqyrtohen gjeresisht gjate trajtimit te temave te mevonshme perkatese,
fillimisht ne Kapitullin 4. Tani per tani theksojme se, per projektimin
antisizmik, realizimi praktik i duktilitetit te nevojshem te seksioneve dhe, ne
nje kuptim me te gjere, realizimi i du..l:tilitetit te strukturave ndertimore ne
teresine e tyre v!eresohet po aq i rendesishem sa edhe sigurimi i soliditetit
(rezistences) te nevojshme ne ato struktura.
4.- Perdorimi i konceptit te ~emieres plastike ne !logaritjen e
zhvendosjeve i thjeshton llogaritjet, sepse ne kete rast operohet me
mosperfilljen e deforrnacioneve plastike ne zonat elasto-plastike te traut. Me
konkretisht mund te thuhet se ne ato zona nuk perfillet reduktimi efektiv i
ngurtesise EI te traut te perkulur. Ne analizen e sakte elasto-plastike te traut
te thjeshte (paragrafi 3.3.3) ky reduktim ngurtesise pasqyrohet ne
modifikimin e momentit perku!es veprues, shprehur me ane te konceptit te
madbesise M ne maredhenien (3.3.28). Por, ky efekt eshte praktikisht jo aq
plastike, duke qene shume i pershtatshem per llogaritje te shpejta, jep edhe
rezultate te pranueshme.
Ne fig. 3.4.3 me vije te plate jane treguar skematikisht rezultatet qe
merren per zhvendosjet t, ne mes te hapesires te traut te inkastruar me
ngarkese "q" duke aplikuar konceptin e 9ernieres plastike, kurse me vija te
nderprera rezultatet e sakta te analizes elasto-plastike. Verehet qe, nese nga
per qellime inxhinierike), perdorimi i konceptit te i;ernieres plastike siguron
zgjidbje krejt te sakta persa u perket madbesise se ngarkesave kufitare te
kolapsit.
131
 3.5 TRARET E VAZIIDUAR
2
ql ill1e t Aplikimi i konceptit tii fernier/is plastike dhe analiza!
3.5.1
20~ (elasto)-plastike
i 2 plastike Per te ilustruar ve<;orite e aplikimit te konceptit te <;ernieres plastike
16!---------,- shqyrtojme fillimisht shembullin e traut te vazhduar homogjen qe jepet
! 1 i
121--- /"' 3.5.1-a. Nese aty eshte konstant momenti plastik Mp dhe kerkohet
i )' kufitare Pu e forces, atebere, mbeshtetur ne mekanizmat e mundeshme
8 t- ' kolapsit qe perrnbajne nga tre <;erniera plastike ne seksionet me momente
temedha te pjeseve BC dhe CD te traut (fig. 3.5.1-b,c), dote shkruajme:
4L
i -per skemen e pare "1", te fig. 3.5.1-b:
QOL--L----~--~------------~
.l
.l
Pu,{~)=M,(6+2
___§___"
32 12 Ylel' 6+8)
Fig. 3.4.3 Diagrama e percaktimit te zhvendosjes ne mes te hapesires te traut
te inkastruar
prej ku:
Se fundi, bazuar ne krahasimin e rezu!tateve qe u moren nga analizat
te traut te thjeshte dhe atij te inkastruar, mund te konkludohet se nuk do te SM,
ishte e rekomandueshme qe metodat plastike te aplikohen ne projektimin e Pul = --- (3.5.1)
' £
strukturave statikisht te caktuara. Trau i thjeshte ka vetem nje seksion ku
momenti eshte nje maksimum. Megjithese edhe ne ate tra mund te bebet nje
-per skemen e dyte "2", te fig. 3.5.1-c:
rritje modeste e ngarkeses pertej kufirit elastik, duhet patur parasysh se kjo
do te shoqerohej me rritjen shume te shpejte te zhvendosjeve. Prandaj, ne
rastin e traut te thjeshte eshte e arsyeshme qe ngarkesen Py te fillimit te £8')
Pu2, ( -2)1 =M,(8+2 8)
rrjedhshmerise ta konsiderojme si ngarkese kritike dhe te ruajme rezerven
plastike te rezistences si shtese sigurie.
Duke pergjithesuar fenomenet e verejtura ne rastin e traut te prej ku:
inkastruar mund te thuhet se, ndryshe nga rasti i strukturave statikisht te
caktuara, ne ato statikisht te pacaktuara kalobet drejt momentit te kolapsit ne 6M,
menyre graduale. Pas forrnimit te ~ernierave te para plastike, struktura Puz=
. -e- (3.5.2)
"mobilizon" pjese te tjera me pak te sforcuara per te perballuar rriijen e
metejsbme te ngarkeses, <;ka realizohet neperrnjet rishperndarjes se forcave
6M
te brendeshme. Rishpemdarja e forcave te brendshme (momenteve etj.)
eshte e pamundur ne nje strukture te caktuar, sepse aty shperndarja e atyre
Kuptohet se, meqe Pu.2 < Pu.I. eshte pikerisht vlera Pu,2 = T ajo

forcave percaktohet ne menyre te vetrne nga ekuacionet e ekuilibrit. Ne keto qe duhet konsideruar si vlera reale e forces kufitare te kolapsit. Pra, trau do
struktura nese vetem nje seksion terthor behet plastik, kapaciteti mbajtes i te te shkaterrohej sipas mekanizmit te fig. 3.5.1-c.
gjithe struktures ezaurohet. Prandaj, ne nje strukture statikisht te caktuar
rezerva plastike e kapacitetit mbajtes te ngarkesave i detyrohet thjesht e
vetem rezerves plastike te elementit (seksionit) me ktitik te saj.
132 !33
 a)
A
,4
B
A
r
E A
C !p
F
D
~
Per te trajtuar dhe vleresuar aspekte te tjera qe kane te bejne me
analizen elasto-plastike dhe projektimin plastik, po vazhdojme me rastin e
nje trau te vazhduar me seksion konstant me dy hapesira drite, te ngarkuar
I i
~--:. 12 l/2 :./2---:--:.12~ me nga nje force P ne sejcilen prej tyre (fig. 3.5.2-a).
Per t'i pergjithesuar rezultatet e analizes (elasto)-plastike, po
diferencojme vlerat e momentit plastik M' P ne seksionet me moment
b) perkules negativ (fibrat e siperrne ne mbeshtetjen e mesit) nga vlerat e
E
momentit piastik Mp ne seksionet me momentet perkules pozitiv (fibrat e
poshtrne ne hapesirat). Le te supozojme se seksionet jane te siguruara prej
c) forcave prerese, duke lejuar keshtu arritjen e momenteve plastike pa patur
ndonje shkaterrim nga forcat prerese. Analizat do te mbeshteten ne
supozimin qe marredhenia moment-kurbature per seksionet eshte nje
d)
m,;,:redhenie bilineare e idealizuar per nje seksion duktil, ashtu si9 tregohet
-r
ne fig. 3.5.2-b.
:p,:_ Kur dy ngarkesat e perqendruara P kane vlera te vogla, diagrama e
,4
momenteve perkulese do te ndertohej ne baze te rregullave statike te
shperndarjes se momenteve sipas teorise "klasike" elastike (fig. 3.5.2-c).
Ffig. 3.5.1 Analiza piastike e nje trau te vazhduar - a) skema e traut; b)
Nese ngarkesat e aplikuara rriten, vjen nje 9ast kur ne njerin prej seksioneve
mekanizmi 1;1" i kolapsit; c) mekanizmi "2" n kolapsit; d) kritike (me momente mete medha), te themi ne mbeshtetjen e mesit, arrihet
diagrama e momenteve perkules vlera e momentit plastik perkates perpara seksioneve re tjera. Keshtu rani
momenti ne mbeshtetjen e mesit dote jete M'p, sikurse duket ne diagramen e
Diagrama konesponduese e momentit perkules tregohet ne fig.3.5.l- fig.3.5.2-d. Mbas ketij 9asti, qe trau te mund te perballoje shtese ngarkese
d. Aty vlerat e momenteve ne pikat C dhe F vendosen te barabarta me M,. duhet qe seksioni i mbeshtetjes se mesit te tij te posedoje nje kapacitet te
Pra: Me= Mp = M,. Ne qastin e shkaterrimit pjesor te traut (te pjeses CD), mjaftueshem per rrotullime plastike, ose si<; thuhet ndyshe te kete duktilitet
pjesa tjeter AC e tij ndodhet akoma ne stadin elastik te punes. Prandaj te mjaftueshem. Nese seksioni eshte jo-duktil, dmth i thyeshem, rrotullimet
momentet ne ate pjese, e ne menyre te veqante ne mbeshtetjen B, mund te plastike aty jane te pamundura: trau do re thyhet menjehere pas arritjes se
percaktohen duke analizuar traun e vazbduar ABC, me qemiera ne A e C, te M' P ne seksionin e mesit, pa mbajtur ndonje ngarkese shtese dhe momenti
ngarkuar ne C me momentin Mp, kurse ne E me nje ngarkese te perqendruar aty do te zvogelohet me shpejtesi pas arritjes se ma.l:simumit. Kjo mundesi
numerikisht te barabarte me: thyerjeje eshte e pasqyruar grafikisht nga kurba me vija te nderprera ne fig.
3.5.2-b. Thyerja do ta ndante traun e vazhduar ne dy trare te thjeshte te
P, = 6M, mbeshtetur lirisht (fig. 3.5.2-e). Momentet perkulese ne mesin e hapesirave
(3.5.3)
£ l
te sejcilit tra ( p £ mund te jene me te medha se sa momentet e tyre plastike
\..4)
Per analizen dhe projektimin "piastik" diagrama e momenteve te rezistences. Ne ate rast edhe hapesirat do te shkaterroheshin menjehere.
elastike ne pjesen AC nuk ka ndonje rendesi praktike. Vija mbyllese AB'C' Por, nese seksioni eshte duktil, nga ana e traut mund te perballohen
e momenteve perkulese mund te marre ~do pozicion (konfiguracion) midis ngarkesa shtese, meqenese 9erniera plastike e forrnuar ne mbeshtetjen
vijave kufizuese AB"C dhe ABC', me kusht qe ne asnje seksion te traut te qendrore jep mundesi per rrotullimin plastik te seksionit duke e mbajtur
mos kete moment perkules me vlere mete madhe se M,. . konstante vleren kufitare M' p·

134 135
 Rishperndarja e momenteve mund te vazhdoje derisa momenti
maksimal pozitiv ne hapesirat rritet deri ne vleren M,. Ne kete stad (fig.
b)
r---,..- s:~:~t
\ Sek>ion i 3.5.2-f) mund te themi se eshte formuar mekanizmi i kolapsit. Ne fig. 3.5.2-
\thyesMm
g eshte treguar nd.ryshimi i vlerave te momentit perkules ne seksionet kritike
\ me rritjen e ngarkesave P. duke supozuar qe <;erniera plastike forrnohet
fiilimisht ne mbeshtetjen qendrore (kjo kerkon qe M',IM,<M'IM=l.2).
SMnojme se ne te gjitha etapat e ngarkimit ekuilibri statik kerkon qe:

d)
I >!=M~
Fau
F~zn e
shpe'md:ujes se prej ku:
ffi• elaslike
momenteve
' '
M')
~'
P=-zlM+T
4( (3.5.4)

.t:
e) ~
:
U q
!
g)
~ i
~ I
M':::O.JSSPl ,..i--f-1----i
,
Nese momenti ne mbeshtetjen e mesit qendron ne madhesine M' p,
nderkohe qe momenti ne hapesire arrin vleren M,, nga shprehja (3.5.4)
marrirn vleren kufitare Pu te forcave:
~~~! S"garkesLtt, P

M', 'I
I

I
,

l <;<:rrll~,.;
pl:~t,ke
,

P
'
=-iM
4(
£'\ '
+-
2 .)
(3.5.5)

l 1 Prandaj, nese eshte i siguruar duktiliteti ne rrotullim i seksionit te

f) I ffi• I mbeshtetjes qendrore diagrama perfundimtare e momenteve perku!ese qe i
!"SP
I e
~:
Mr :
korespondon ,;astit te arritjes se vleres kufitare Pu te ngarkesave dote jete
I' ,
krejt e ndyshme nga ajo qe rezulton nga teoria elastike. Nderkaq, vlerat e
!i~J: M', i,Po iI momenteve te rishperndara varen nga momentet kufitare plastike. Kujtojme
h)AV':I'~···JC
9
se po keshtu u konkludua edhe ne analizen plastike te traut te inkastruar.
...i e~·e
n B n \,_
a,i Mundesia e rishperndarjes se momenteve ekziston pergjithesisht per te
I Mr 1 Mr
r 2.12 -~-112 -!-112 -·-,112 ~ gjitha tipet e strukturave ndertimore statikisht te pacaktuara dhe kjo veqori
mund te shfrytezohet efektivisht per nje projektim sa me racional.
Fig. 3.5.2 Shperndarja e momente"·e d:he fonn.Umi i nje mekanizmi kolapsi ne
Nje karakteristike tjeter qe verehet deri ne ~astin e arritjes se vleres
nje tra te vazhduar- a) trau; b) mar.redhenia e idealizuar moment- kufitare Pu te ngarkesave ka te beje me ngurtesine e struktures. Vleresimi i
kurbature per seksionet; c) diag:rama e momenteve elastike; d) ngurtesise mund te behet nga pjerresia e kurbes se varesise midis vleres se
momentet me formirnin e «;ernieres se pare p~astike; e) th)'erja ne forcave P dhe zhvendosjes u te mesit te nje hapesire te traut. Skematikisht
mbeshtetje ku:r :rrotummi plastik aty esbte i pamundur' ndarja ne kjo mund te verehet nga shqyrtimi i fig. 3.5.3. Fillimisht ngurtesia ka vleren
dy trarete thjeshte dhe momentet ne hapesira; f) momentet me
formimin e s:ernieres se dyte piastike; g) ndryshimi i momenteve
e saj me te madhe. Me tej, pas krijimit te qernieres plastike ne mbeshtetjen
perku!ese me rritjen e ngarkeses; h) mekaillzmi i kolapsit qendrore (forcat kane vleren Po kurse zhvendosjet v!eren u 0 ), verehet nje
136
137
reduktlm i menjehershem i ngurtesise se struktures. Kjo gjendje eshte 4 M' I
rrjedhim i faktit qe struktura tani eshte kthyer ne statikisht e caktuar. Ne P, =-; Mp+-2p I
stadin final kur krijohen edhe dy gemierat e tjera plastike ne mes te - )

hapesirave (pika me koordinata uP dhe Pu), ngurtesia reduktohet ne vleren

zero. Kjo pasqyrohet ne pjerresine zero te vijedrejtes qe rezulton pas pikes Le te llogarisim rrotullimin e kerkuar plastik 8p te traut te vazhduar
(u P• Pu)- Nga ai <;ast kufitar zhvendosjet ne tra fillojne te rriten ne menyre te te fig. 3.5.2 me supozimin e formimit te 9ernieres plastike se pari ne
pakufizuar, ne kushtet kur ngarkesa mbetet konstante. Mund te thuhet edhe mbeshtetjen qendrore. Trau dhe diagramat e kurbatures te fig. 3.5.4-a dhe
qe fizikisht kolapsi ndodh ne momentin kur ngurtesia e struktures behet 3.5.4-b tregojne stadin ne te cilin eshte realizuar nje rrotullim i mjaftueshem
zero. Nga pikpamja matematike ky kriter pasqyrohet ne shprehjet e plastik ne mbeshtegen qendrore B. Ky rrotullim i pergjigjet <;astit kur eshte
barazimit me zero te matricave qe perfaqesojne ngurtesine e struktures. mundesuar arritja e momentit plastik Mp ne mes te hapesires, d.m.th. kur
sapo eshte arritur vlera Pu- Deforrnimet plastike, te "perfaqesuara" nga
kurbaturat plastike, jane te perhapura ne nje gjatesi ekuivalente e', = u, ne
p
te dy anet e qernieres plastike (fig. 3.5.4-b). Kujtojme, nderkaq, qe kurbatura
Pu 1------------ Up,?u elastike ne gjatesi te elementit round te llogaritet nga shperndarja e
~=~--
momenteve perkulese dhe e ngurtesise ne perkulje, EI. Sikurse duket nga
Po t--Jl.sPo
y
~/ . . . ..,. .............. -:: fig. 3.5.4-a, rrotullimi i plote plastik 8p ne mbeshtetjen qendrore B eshte e,
1',/" = 28a. Vete 8s round te llogaritet lehte me metoda te njohura nga teoria
'/:
'/
elastike, duke u mbeshtetur ne skemat e fig. 3.5.4-c dhe 3.5.4-d. Keshtu,
duke vleresuar "kontributet" perkatesisht te forces kufitare P, dhe momentit
plastik M' P kemi:
-per kendin 8'a (fig. 3.5.4-c):

0\ u (M, +0.5M',)£
uo u, e·. 4EI
(3.5.7)

Fig. 3.5.3 Pan:l.qitja skematike e varesise forca (P) ~ zhvendosje (ll) ne mesin e
nje hapes.i.re te traut te fig.3.5.2 -per ken din 8" B (fig. 3.5.4-d):

Madhesia Pu e shprehjes (3.5.5) round te merret edhe nepermjet M' p e

analizes limite, duke perdorur konceptin e gemieres plastike. Praktikisht, 8 "a = 3EI
nga shqyrtimi i skemes te mekanizmit te kolapsit te treguar ne fig.3.5.2-h,
kemi:
Prandaj kendi Sa eshte:

2P -8=2M
e ·28+M'p -28 (3.5.6)
2
IJ_ p
eB =8's-8"a=.!:_(M
4EI P
-~M'
6 P)
I (3.5.8)

Pra, perseri:

138 139
 caktuar 8 varet nga disa faktore. Vleresohet qe per keto stroktura kendi i

a)
mundshem i rrotullimit e:c
jepet nga shprehja (sipas Parke Paulay. 1975):

( \
=I .s_ -~'if'
eRe
pI kd'p' (3.5.10)
·~ Kucbamca \ c ;
~ plast.ke

ku:
b) E, - deforrnacioni i betonit ne fibren ekstreme te sbtypur qe 1
pergjigjet kurbatures kufitare;
.
I ::.....L i\L Eoe - deformacioni i betonit ne fibren ekstreme te shtypur qe 1
El pergjigjet kurbatures te pragut te rrjedhshmerise;
c - !artesia e aksit neutral te seksionit ne stadin kur arrihet vlera e
momentit plastik (kufitar te rezistences), Mp;
kd - lartesia e aksit neutral ne stadin kur arrihet kurbatura e pragut te
njedhshmerise;
f'p=2£, - gjatesia ekuivalente e plote e qemieres plastike (ne te dy
anet e seksionit kritik).
Prandaj, kur M, > 5/6M' P rishperndarja e momenteve realizohet
nese:
F.i.g. 3.5.4 Liogaritja e r:rotuUimit ne t;ernieren plastike per traun e fig.3.5.2 -
a) forma e perkulur kur eshte arr.fitur forca kufitare Pu; b) 8p -<8RC
p (3.5.11)
shperndarja e ideaiizuar e kurbatures ne momentin e arr~tjes se ose
vieres Pu; c) veprimi i Pupa kQnsideruar M'p; d) vepdmi i M'p p2
konsiderua:r Pu (3.5.12)

Perfundimisht, rrotullimi i plote plastik e, rezulton:
(3.5.9)
Shprehjet (3.5.8) dhe (3.5.9) japin rrotullimin e nevojshem qe
kerkohet ne 9ernieren plastike te mbeshtetjes qendrore B per rastin kur Mp >
516M'p·
3.5,2 Kushtet e rishperndo.rjes si! momenteve
Nese do t'u referohemi strukturave beton-arrne round te thuhet se
kapaciteti i nje seksioni per t'u rrotulluar ne stadin plastik me nje kend te
140
Ne shprehjen (3.5.12) krahu i majte shpreh kerkesen per rrotullim, kurse i
djathti kapacitetin perkates te rrotullimit. Pra, per rastin e traut beton-arrne
mundesohet apo jo rishpemdarja e plote e momenteve, kjo round te
verifikohet nga kenaqja e kushteve (3.5.11) dhe (3.5.12).
Rishpemdarja e momenteve, pjesore ose e plate, ka gjetur dhe po
gjen nje perdorim gjithnje e me re gjere ne projektimin e sotem. Ka kode
projektimi te vendeve te ndryshme ku lejohet qe diagrama e momenteve e
fituar nga analiza strukturore elastike lineare te modifikohet ne nje shkalle te
caktuar. Kusht i domosdoshem per kete eshte, se pari, qe seksionet te
konceptohen dhe realizohen me nje duktilitet te konsiderueshem, te
mjaftueshem, ne menyre qe te mos shkaktohet shkaterrimi i nyjeve dhe i
elementeve strukturore gjate tentimit per rishpemdarje momentesh. Ne
141
krahasim me strukturat metalike (<;eliku), elementet dhe strukturat beton-
anne i kane me te kufizuara keto mundesi, per vete dallimin e njohur qe
ekziston ndermjet cilesive duktile te materialeve, perkatesisht <;elikut dhe
betonit Ne strukturat e <;elikut round te lejohet nje shpemdarje relativisht e
gjere momentesh. Por, edbe elementet strukturore beton-arme te realizuar
me betone te klasave te larta dhe perqindje jo te larta armimi e me <;eliqe jo
shume te forte jane te afte te realizojne rrotullime phistike ne seksionet e
nyjeve. Sidoqofte kapaciteti ne rrotullim i tyre pergjithesisht eshte me i
vogel ne krahasim me strukturat metalike. Prandaj, aplikimi i teorise
plastike per analizen dhe projektimin eshte i pamundur te shtrihet aq
gjeresisht ne strukturat beton-anne, sa ne ato prej metali (<;eliku).
Megjithate, permendi.m se qe ne versione relativisht te hershme te kodit
amerikan AC! ne strukturat beton-anne lejohej modifikimi deri ne 20% i
momenteve ne mbeshtelje. Masa e modifikimit do te percaktohej ne varesi
te duktilitetit te seksionit. Ketu duhet theksuar domosdoshmeria e
respektimit te kushtit te ekuilibrit statik midis forcave te brendshme dhe te
jashtme gjate realizimit te modifikimeve, d.m.th. rishpemdmjes se
momenteve. Per strukturat beton-anne rishperndarja e momenteve eshte
lejuar gjithashtu qysh ne nje version te hershem (te vitit 1972) te kodit
britanik te projektimit CP !lO.
Per te realizuar rishpemdarjen e momenteve ekzistojne menyra dhe
udhezues praktike. Modifikimi i diagramave te momenteve perkulese
elastike qe njedh nga rishpemdalja konkludon pergjithesisht ne reduktim te
vlerave maksimale ("pikeve") te momenteve perkules kufitare, d.m.th.
vlerave projektuese qe nxirren nga kombinimi i ngarkesave. Ky reduktim
perben edhe nje nga synimet e rishpemdaljes se momenteve. Kur eshte e
mundur dhe e pershtatshme, rishpemdarja e momenteve behet ne menyre te
tille qe momentet pozitive dhe negative te seksioneve kritike te barazohen
ose te jene gati te barabarta ndermjet tyre. Perve<; nje ekonomizimi qe round
te mrihet, rishpernda!ja rregu!luese e momenteve krijon mjaft lehtesi edhe
per konstruimin praktik te elementeve te ndryshem strukturore, v<09anerisht
ne nyjet lidhese te tyre.
Rishpernda!ja eshre me dobi dhe ka vend te realizohet sigurisht jo
vetem tek traret, por edhe tek rmnat duktile, ne rigelat dhe kollonat e tyre.
Ne ramal e projektuara per fu rezistuar termeteve duhet patur parasysh qe
zonat potenciale te <;emierave plaslike kerkojne detajime te kujdesshme, per
t'iu pergjigjur kerkesave per mritjen e duktiliteteve te mjaftueshme. Vetem
ashtu avantazhet e reagimit jo-Jinear, pra edhe rishpemdarja e momenteve,
mund te shfrytezohen realisht. Ne ramal, rishpemdmja eshte e pranueshme
dhe ka interes te behet edhe per faktin sepse zvogelon momentet ne kollonat
142
kritike, ·duke permiresuar punen e lyre dhe ·rritur kapacitetet mbajtese. Kjo
ka vend sidomos ne ato raste kur kollonat u nenshtrohen forcave shtypese te
vogla ose eventualisht forcave terheqese (forcat shtypese zvogelojne
duktilitetin e seksionit). Ne ato kollona ku s'ka forca shtypese te medha
armimi i kerkuar per perkuljen mund te jete mjaft i madh. Keto kollona, nga
pikpamja e punes se tyre, mund te konsiderohen si '1trare vertika!e", pra
mjaft duktile. Zvogelimi i momenteve ne skajet e tyre, realizuar nepermjet
rregulla ve te rishpemdaljes se momenteve dhe duke kenaqur kerkesat e
nevojshme te duktilitetit te kurbatures, do te shoqerohej ashtu me dukurine e
favorshme te deformimeve jo shume re medha te betonit ne fibrat ekstreme
te sbtypura te seksionit.
Si konkluzion, nga sa u paraqit shkurt me siper mund te themi se ne
projektimin e elementeve te strukturave statikisht te pacaktuara te trareve
(por edhe te ramave, etj.) mund te behen disa modifikime rregulluese te
rezultateve te analizave elastike, duke realizuar rishpemdalje re forcave te
brendshme. Pra, rezulton se nuk eshte aq e domosdoshme qe rezultatet e
analizave elastike te merren me shume saktesi. Rendesi me te madbe ka
respektimi i kushteve te ekuilibrit midis forcave te brendeshme dhe te
jashtme, i kushteve kryesore kufitare dhe te vazhduesbmerise se
deformacioneve si dhe realizimi i nivelit te nevojshem te duktilitetit. Per
kete arsye sot vleresobet qe, ve<;anerisht ne rastin e projektimit te
strukturave duktile antisizmike, teknikat e analizave elastike te perafruara
nuk ka perse te konsiderohen si me inferiore kundrejt atyre me "te sakta".
Persa i perket rishperndarjes se momenteve, ne vijim evidentohet
edhe nje ve<;ori tjeter interesante. Keshtu, po t'i referohemi perseri traut te
vazhduar te fig.3.5.2, verejme qe nese Mp=2M·p. d.m.th. nese M'pf.tvfp =!.2,
6
kendi i rrotullimit plastik Bp sipas (3.5.8) eshte zero. Fizikisht kjo shpjegohet
me faktin se vlera 1.2 e raportit M' pf.tvfp eshte vlera e raportit te momenteve
qe jep teoria elastike (sbih fig. 3.5.2-c). Rezulton qe ne rastin me
M' p=L2Mp, nuk mund te realizohej ndonje rishpemdmje momentesh. Kjo
ve9ori interesante round te lidhet me faktin qe ne projektimin sipas gjendjes
kufitare (te strukturave betonanne, p.sb.), megjithese seksionet projektohen
duke mare parasysh sjelljen jo-elastike te betonit dhe <;elikut, momentet
perkulese dhe forcat e tjera ne gjendjen kufitare mund te merren edhe nga
llogaritjet sipas teorise elastike. Prandaj shperndmja e momenteve sipas
kesaj teorie (qe ka avantazhin se eshte pergjithesisht me e njohur se teoria
plastike) duhet konsideruar gjithashtu e pranuesbme per projektimin. Duke
pranuar sjelljen strukturore elastike Jineare, seksionet kritike do te tentojne
143
te arrijne kapacitetin e tyre kufitar (Mp-te e tyre) te gjitha njekohesisht dhe
rrotullimet plastike e, do te tentojne drejt vlerave zero. Ashtu, teorikisht,
nuk do te ishte e nevojshme te kontrollohet aftesia e seksioneve per te
realizuar rrotullime plastike, pasi nuk do te kishim rishperndmje
momentesh.
Ne fakt, gjate ngarkimit te strukturavete ndryshme ndodh plasaritja e
seksioneve dhe kjo shkakton modifikimin (zvogelimin) e ngurtesise EI te
seksioneve. Prandaj, ne nje fare mase, dukurite mbi rishperndarjen e
mundshme te momenteve do te ndryshojne nga paraqitjet e mesiperrne. Por,
ne <;do rast, pergjithesisht do te tentohet te ndodhe nje rishpemdarje
momentesh. Prandaj, gjithnje duhet respektuar kerkesa e sigurimit te nje
kapaciteti minimal per rrotu!lime plastike te seksioneve. Por marrja
parasysh ne menyre konkrete e plasaritjeve (<;arjeve) te seksioneve perben
nje problem kompleks, qe del jashte tematikes se ketij materiali dhe ketu
nuk dote trajtohet.
Se fundi, duke iu rikthyer edhe nje here shembullit te traut te
fig.3.5.2, verejme qe nese M, <% M' p vlera qe meret nga shprehja (3.5.8)
per Bp eshte negative. Ne kete rast trajtimet qe iu referuan rastit kur
- 5
Mp>iM'p nuk vlejne. Kjo sepse kur Mp <"6M'p 9emiera e pare plastike
formohet ne seksionet ne mes te hapesirave, aty ku apiikohet forca e
perqendruar. Ne kete rast duhet llogaritur rrotullimi plastik per ato seksione
dhe jo rrotullimi ne mbeshtetjen B.
3.5.3 Verori t;fprojektimit kufitar
Perve<; risbpemdarjes qe mund te behet duke u nisur nga diagrama e
momenteve elastike. ne projektimin sipas nje versioni te metodes se
gjendjes kufitare te aftesise mbajtese te njohur me emertimin "Projektimi
kufitar" ("Limit Design.,) mund te aplikohet edhe nje shpemdarje me e lire,
deri diku e <;fardoshme, e momenteve perkulese. Perparesite e perdorimit te
kesaj menyre projektimi kufitar jane te ngjashme me ato qe u perrnenden me
siper per rishpemdarjen "e momenteve. Sigurisht kerkohet gjithnje
respektimi i disa kushteve baze. Nga keto, nder me kryesoretjane:
J .- Shperndmja e momenteve te jete statikisht e pranueshme, d.m.th.
qe ne asnje rast dhe ne asnje vend te mos prishen kushtet e ekuilibrit;
2.- Seksionet (zonat) e 9ernierave piastike te kene kapacitete te
mjaftueshme per rrotullime plastike, per te mundesuar shperndarjen e
supozuar te momenteve qe i pergjigjet arritjes se ngarkeses kufitare;
144
3.- Plasaritjet dhe uljet (zhvendosjet) per ngarkesat e shfytezimit nuk
duhet te jene te medha.
Nje shembull ilustrues i perdorimit te kesaj metode ne projektimin e
trareve tregohet ne fig. 3.5.5. Aty eshte dhene nje diagrame momentesh
perkulese kufitare, statikisht e mundshme per traun e vazhduar me ngarkese
kufitare uniforrnisht te shpemdare qu.
qu (per njesl gjatesie)
a) , !! 1! i 1: :: 1,; rh: i,!: t,; j ~ !11: :! '!; 1 1:, 1.
i---l---l---1.----+--- ----:----1.---
Diagrama e momenteve
"te lire" p<::rbiCs
c)
Fig. 3.5.5 'frau i vazhduar ne stadin e ngarkesCs kufi.ta.re ~ a) trau;
b) diagrama e momenteve perkuiese kufitare; c) mekan.i.zmi i
kolapsit
Per ndertimin e kesaj diagrame momentet ne <;do hapesire vleresohen
fillimisht sipas skemave te traut te thjeshte (te ashtuquajturit momente "te
lire.. perkules ), duke patur nje ordinate maksimale ne mes te hapesires te
barabarte me qut 2/8. Vija e referimit qe i detyrohet pranise se momenteve
ne mbeshtelje mund te zgjidhet per t'u trasuar ne menyre te <;fardoshme,
kudo brenda diagrames se momenteve "te lire". Ajo qe kerkohet, d.m.th.
madhesia e mo~enteve kufitare plastike te seksioneve, mund te llogaritet
duke u bazuar ne ordinaten e momenteve perkules ne <;ernierat plastike.
P.sh., nese pozicioni i vijes se referimit zgjidhet ne menyre te tille qe te
gjithe momentet ne mbeshtetjet e traut te jene qu£ 2/16, atehere mornentet
maksimale te kerkuara per hapesirat e brendeshme dhe ato anesore do te
jene perkatesisht qu { 2fl6 dhe 0.0958qu £ 2
145
 Ne strukturat beton-anne ne kemi nje pafundesi versionesh per te
fiksuar vijen e referimit, meqenese eshte e mundur qe nje seksion <;fardo te Shembulli 1
konstruohet ne menyre te tille qe te jape momentin kufitar te rezistences Te analizohet percaktimi i ngarkeses kufitare Pu ne traun e vazhduar
ashtu si<; kerkohet (deshirohet). Ne dallim nga betonanneja, ne te fig. 3.5.6. Momenti plastik i rezistences kufitare eshte Mp.
konstruksionet metalike (<;eliku) me profile, nese nuk perdoren pllaka
saldimi perforcuese, mundesi te tilla kaq te gjera nuk egzistojne. Kjo sepse Duke iu referuar mekanizmave te kolapsit te treguar ne fig. 3.5.6,
seksionet aty kane te njejtat momente (module) plastike te rezistences si per nga barazimi i puneve te mundshme kemi:
momentet pozitive ashtu edhe per ato negative. Prandaj ne 'to vija e
referimit ne diagramen e momenteve kufitare mund te kete vetem nje - Mekanizmi I :
pozicion te vetem.
Pergjithesisht konsiderohet qe projektimi plastik i nje strukture mund P;(2e)~+ 1.sP; e~ = M, (3e +e);
te bazohet ne nje shperndarje arbitrare momentesh, por natyrisht statikisht te
pranueshme. Duke supozuar seri te ndryshme forcash "te teperta", ne 3.5P; ~ = 4M,;
strukturac statikisht te pacaktuara behet i mundshem fitimi i shperndarjeve te
ndcyshme statikisht te pranueshme te momenteve, te cilat <;ojne ne zgjidhje P' = 24 M, ~ 3.43 M, .
te nc!ryshme. Keshtu problemi i projektimit kufitar plastik per keto struktura " 7 R R
nuk duhet konsideruar se eshte nje dhe i vetem.
Nepennjet zgjedhjes se pershtatshme te forcave te teperta ne - Mekanizmi II :
strukturat statikisht te pacaktuara mund te kenaqen gjithashtu disa kerkesa
shtese. Nje kerkese e rendesishme esl:Jte ajo qe struktura te mos "ndennare" £ l.5PuII 2 8 -£ = Mp (39 + 281,\
defonnacione te teperta plastike. Kjo do te repektohej ne menyre evidente PuII 8-+
3 3
nese forcat e teperta te supozuara nuk do te devijojne shume nga ato qe jep
teoria elastike. Prandaj, ne <;do rast, ne projektimin plastik duhet mbajtur pll =~ MP =3.75MP.
parasysh zgjidhja elastike e problemit. u 4 £ f
Nepermjet zgjedhjes se pershtatshme te forcave te teperta mund te
kenaqen edhe disa kushte te karakterit ekonomik. Keshtu mund te fitohen - Mekanizmi IH :
zgjidhje te cilat <;ojne, p.sh., ne kosto minimale ose ne pesha minimale per
strukturat qe projektohen. Ky problem mjaft i rendesishem ili'le kompleks
2.5Purn 48'.£ = MP (48'+5 8'+8'},
njihet si "projektimi plastik optimal". Trajtime te ketij problemi mund te 4
gjenden ne punime te posa<;me inxhinierike.
m 15 MP , MP
P, =--=~.75-.
4 e £
3.5.4 Shembuj ti! analize's dhe projektimit plastik kuf'liar
Per te ilustruar menyra dhe metoda zgjidhje te problemeve te Duke qene se P, qe i korespondon mekanizmit te pare eshte me e
analizes dhe projektimit plastik kufitar, ne vijim jane shqyrtuar disa situata vogel se dy vlerat e mekanizmave te gere, eshte ajo vlera reale Pu. Pra:
dhe raste ngarkimi te trareve te vazhduar.
Pu" 3.43 Mpf f.

146 147
 Ne kete rast mekanizmi i kolapsit ndodh ne hapesiren e pare, kurse e
dyta mbetet elastike. Prandaj konceptimi i seksioneve te ndryshme per
hapesira te ndryshme do te ishte nje zgjidhje ekonomike per kete rast
~~ (
c I D

lp r.5P j25P
i
--:,-,-----l,c--~--'---1;-,_ __;_ _1 - - '
" 4 i

I
zI l/3 l/3 2.13
:;;so
! l /5
!

1 4l/5 b)
! L25l

I 1---0<t~ \
~1eb.r.izmi I
I
I ' i

Mekanizmi II

48' ,0'
\ ' Meb.nizmi ll!

Fig. 3.5.6 P€rcaktim1 t vleres kufita.re Pu ne nje tra te vazhduar

Shembulli 2
Ne fig.3.5.7-a eshte treguar nje tra i vazhduar me kater hapesira
drite. Kerkohet te percaktohet aftesia mbajtese e tij.
Se pari, per ~do hapesire ve~ e veq, si per trare te thjeshte (fig. 3.5.7-
b), ndertohen diagramat e momenteve perkulese, te shkaktuar nga momentet
ne mbeshtetjet (fig. 3.5.7-c) dhe nga ngarkesat e jashtrne (fig. 3.5.7-d).
Momentet ne ato diagrama jepen si shpemdarje por jo si madhesi. Duke
supozuar se qernierat plastike formohen ne mbeshtetjet, ordinatat e
diagrames perfundimtare te momenteve ne ato mbeshtetje ne pragun e
gjendjes kufitare te kolapsit duhet te jene te barabarta me momentet kufitare
plastike.
Fig. 3.5.7 ~a) Skema e nje trau te vazhduar me kater hapi!sira; b) sistemi baze
ptr gjendjen kufitare; c) diagrama e momenteve shkaktua:r nga
momentet ne mlbeshtetje; d) momentet ne sejcHen nga haptslrat si
tra:re thjeshH!; e) diagrama perfundimtare per gjendjen k"Utitare
Ordinatat M1.p. M2.p. MJ,p dhe M,,p "perfaqesojne" ne fakt aftesite
mbajtese te seksioneve perkatese. Diagrama perfundimtare e momenteve
round te merret duke vendosur mbi diagramen negative te momenteve te
mbeshtetjeve diagramat pozitive te momenteve nga ngarkesat, te ndertuara
keto per sejcilen nga hapesirat e ves;anta (fig. 3.5.7-e). Shkallet e
diagrarnave te fundit zgjidhen ne menyre te ti!le qe ordinatat pozitive me te
medha (ne hapesira) te jene te barabarta me vlerat Mp te seksioneve

148 149
 ''";:'-?"

perkatese (fig. 3.5.7-e). Kjo metodike eshte e njohur si "metodika e tij jane te rregullta e konstante, d.m.th. kur kane vlera te njejta te momentit
balancimit te diagramave te momenteve". plastik M,. Kjo menyre e thjeshte konsiderohet si projektim ekonomik i
Per ~do hapesire v!era kufitare e ngarkeses mund te percaktohet nga trareve te vazhduar dhe eshte karakteristik me teper per rastet e strukturave
barazimi i ordinates se diagrames se momenteve te trareve te ve~ante (te metalike. Ne nje tra te tille mjafton te barazohen ordinatat e diagrames
thjeshte) me shumen e dy faktoreve vijues: 1- ordinata e seksionit te perfundimtare te momenteve ne mbeshte\iet me ato ne hapesire. Kjo arrihet
hapesires. marre ne diagramen e ndertuar nga momentet ne mbeshtetie (fig. neperrnjet ndertimit te dy drejtezave, paralele me boshtin e abcisave, ne
3.5.7-c); 2- ordinata korresponduese ne diagramen perfundimtare te largesite M, siper dhe poshte boshtit. Diagramat e momenteve te trareve te
momenteve (fig.3.5.7-e). tbjeshte te hapesirave te veqanta vendosen brenda ketyre dy drejtezave.
,, Keshtu perftohet e ashtuquajtura "diagrama e aftesive mbajtese" te
Keshtu p.sh., per hapesiren e pare kemi marredhenien: seksioneve te traut te vazhduar, prej ku mund te percaktohen ngarkesat
kufitare.
pl.u ab =M ~+M Menyra e mesiperrne ilustrohet numerikisht ne shembullin vijues.
£ l,p f! A.p
I I
Shemlmlli 3
prej ku percaktohet: Ne fig. 3.5.8 eshte treguar nje tra i vazhduar me seksion dopiote (l),
me moment rezistence (elastik) W = 237 cm3 dhe me rezistencen llogaritese
2
te rrjedhshmerise te <;elikut te barabarte me fy = R = 2100 dN/cm
p
M
= ____!:£_ + 1\f _ I
R Aftesia mbajtese e seksionit ne perkulje eshte:
l,u b A,p ab

Mp = <!> fyWp = 1·2100·1.15·237 = 573000 daN·cm

Per hapesiren e dyte, duke konsidemar te barabarta M 1.p me M2.p
marim: Me siper koeficienti <l> i reduktimit te rezistences ( i quajtur ndryshe
"koeficienti i kushteve te punes ne perkulje") eshte pranuar i harabarte me 1,
8 Ml.p +MB.p kurse momenti plastik W p = l.l5W.
q,_, c'
2
Duke aplikuar menyren e ndertimit te diagrames se aftesive mbajtese
Per hapesiren e katert: te seksionit te trant neperrnjet ndertimit te dy drejtezave paralele me boshtin
horizontal, ne largesine Mp siper dhe poshte boshtit (fig.3.5.8-b), per
hapesiren e pare kemi maredheniet e meposhtme:
£. M,., 2M,.,
P, - = - - + - - + M
'•' 3 3 3 D.p
P/, =2M,
prej ku: 4

prej ku:
M,_, +2 M,_, +3 MD.p
P4,u
£, 8M
p =--' =9180daN=91.8kN
' £,
Shume thjesht dhe ne menyre te vetme mund te percaktohet aftesia
mbajtese (ngarkesa kufitare) e nje trau te vazhduar kur te gjitha seksionet e
150 151
 ; I
Per konsolin:
; j i i i 1 r 1
a)
.l
I I
r - - - - 1 1 = 5m ----+'__1 = 4m ____,.,',3=.=L~5ccm"-il.1
2

prej ku:

b) 2M, 2· 573000 51 da.'l = 5100 daN

q, = y = 150 2 em m
3

Per rastin e traut te vazhduar te mesiperm le te shqyrtojme problemin

tjeter, ate te projektimit. D.m.th., ne baze te nje ngarkese te dhene
c) 11:11
llogaritese, p.sh. P = 40 kN dhe q = 5 kN/m, te percaktojme seksionet e
traut, duke i konsideruar ato, per thjeshtesi, konstante brenda seciles
hapesire drite.
Per kete mund te ndiqet metodika qe vijon.
Se pari, ndhtohen diagrarnat e momenteve ne traret e thjeshte te 9d0
hapesire, me ordinata perkatesisht:
d) - per hapesiren e pare:

P f ;14 =40~ = 50kNm

\ 4
25
Fig. 3.5.8 Ngarkimi kufitar i nje trau me dy hapesira - a) skema e traut; b)
per hapesiren e dyte:
diagrama e momenteve ne gjendjen kufitare; c) dhe d) diagrama e
"afH!sis€ mbajtese te seksionit" per P = 40kN dhe q = SkN/m 4'
q£ 22/8 = 5 - =lOkNm
8
Per hapesiren e dyte: Me tej, per secilen hapesire ndertohen dy drejteza mbyllese, para1ele
me boshtin e abcisave, te tilla qe momentet ne mbeshtetjet dhe momentet
q/:=2M, maksimale ne hapesira te jene, si madhesi absolute, te barabarta ndermjet
8 tyre. D.m.th., ordinatat 50 kNm dhe 10 kNm duhet te pergjysmohen nga
drejteza mbyllese paralele (fig. 3.5.8-c). Momenti perkules ne mbeshte!jen
prej ku: 2, nga ana e konsolit, eshte:

q =16M, =16. 573,000 =57 .J daN =5730 daN ;2 5 1 "2

_q" 3 =--·_.)_=-5.6kJ.'!m.
" c; 400" em m 2 2

152 !53
 Diagrama e "shtrire" e momenteve perkulese llogaritese eshte treguar
ne fig. 3.5.8-d. Sikurse duket, ne mbeshte\jet ndenmjetese dalin dy vlera te !D+L t+L
ndryshme momentesh perkulese, qe u pergjigjen hapesirave fqinje. Nga j t+L
a)
keto, projektuese do te merret me e madhja ne vlere absolute. Nese do te ?mt I I :t
kishim shenja te ndryshme per to, atehere projektuese merren te dyja vlerat.
i l-·I'
'

,_-1 1 i
Ne rastin konkret, si projektuese per zgjedhjen e seksionit ne mbeshtetje do 1 1 l
te jete momenti - 25 kNm. 1= 3.0m
Neqoftese seksionet e traut ne hapesira te ndryshme mund te jene te o,!
ndryshme, atehere jane te mundshme variante te ndryshme zgjidhjeje, b) :::;;
perfshi edhe konsiderimin e fonmimit te <;ernierave plastike ne te gjitha
hapesirat. -+-
V"i:
d
<>"
Praktikisht ne nje tra te vazhduar ngarkesa jepet e ndare ne -:
ngarkesen e perhershme D dhe ne ngarkesen e perkohshme L. Ne <;do rast,
se pari ndertobet diagrama e pergjithesuar e momenteve. Mandej mund te
kalohet ne ballancimin e saj ne menyre te tille qe, ne vlera absolute,
momentet perkulese maksimale ne hapesira te jene te barabarta me F~g. 3.5.9 'frau i vazhduar me ngarkese te perhershme (D) dhe te pfrkohshme
momentet ne mbeshtetje. Nje rast i tille tregohet ne shembullin numerik qe (L)- a) skema e ngarkimit; b) diagrama e momenteve kufitare
vijon.

Shembum 4
Ne rastin e traut te vazhduar prej <;eliku me f 1 = R = 2100 dN/cm2 te
fig. 3.5.9-a me ngarkesa D + L ne mesin e 9do hapesire (D = 60 kN;
L=IOOkN) te percaktohet momenti plastik i rezistences kufitare te seksionit.
Ndertohet se pari diagrama e pergjithesuar e momenteve perkules me
vlerat kufitare "karakteristike" 190.5, !59 dhe 141 kNm (fig. 3.5.9-b). Me
tej muncl te kalohet ne ballancimin e momenteve duke pranuar per hapesirat
skajore dhe ne mbeshteget momentet kufitare plastike M 1.p= 180 kl'lm dhe
per hapesiren e mesit M 2.p = 120 kNm. Nese trau pranohet me seksion
konstant dhe vlera e koeficientit te kushteve te punes merret 1.0, momenti
plastik i rezistences do te kushtezohet nga momenti plastik me i madh.
Kemi:
M mekanizma te kolapsit. Dy skema te tilla te mundshme tregohen ne fig.
Wl,p = ____2£ 1800000 dNcm = 857cm3 •
<Pfy 1·2100 <h"l/cm 2
Shembulli 5
Le t'i referohemi shembullit te traut metalik te vazhduar me seksion
konstant te treguar ne fig. 3.5.10-a per te ilustruar, ne princip aplikimin e nje
metode bashkekohore te analizes plastike ne projektimin sipas faktoreve te
ngarkeses dhe rezistences (metoda LRFD e penmendur ne paragrafin 3.1.2).
Se pari vleresohen ngarkesat "e faktorizuara" qu dhe Q,. duke
shumezuar vlerat e dhena te ngarkesave nominale te shfryrezimit, te
perhershme (D) dhe te perkohshme (L), me faktoret (koeficientet) e
mbingarkimit y;. Por, rezistenca nominale korresponduese e kerkuar duhet te
vleresohet duke pjestuar madhesite qu dhe Qu me faktorin e reduktimit te
rezistences, <Pb, te shprehjes (3.1.23). Ky koeficient eshte me i vogel se 1.0
dhe mund te marre p.sh. vleren 0.9. Prandaj, sipas LRFD jane ngarkesat
qn=qui<Pb dhe Qn = Q,/<Pb ato qe duhen konsideruar si kufitare ne skemat -
3.5.10-b. Nevijim ato shqyrtohen ve<; eve<;.

Kuptohet se, ne kete rast, ne hapesiren e mesit nuk mund te fonnohet

<;erniera plastike.
154 155
 dM
Duke marre - - = 0 dhe duke zgjidhur ekuacionin (a) rezulton se
dx
pozicioni i seksionit me moment mak:simai percaktohet nga largesia:

(b)

Nga zevendesimi i (b) te (a) marrim:

I
r-----<~---/-1 1 Mekanizmi I M,
q:/l)
(c)

b)
t !-----------~----------- ! ?viekanizmi II Kur krijohet aty nje 9emiere plastike, kemi: Mxcm, 1 = M,. Keshtu,
barazimi (c) shnderrohet ne:

(d)
c)

£2
Po te shenojme me Ms1 madhesine ~ dhe te bejme zevendesimet
8
Fig. 3.5 .."!0 Aplikimi i analizCs plastike ne nje tra te vazhdn:ar - a) skema e
perkatese ne ekuacionin (d) kemi:
nga.rkimit dhe diagrama e momenteve kur MP shfaqet ne
mbeshtetjen e mesit; b) mekanizmat e kolapsit; c) diagrama e (e)
momente-ve per mekanizmin .reai te kotapsit

Nga zgjidhja e ekuacionit (e) marrim momentin plastik M, qe kerkon

- Mekanizmi I mekanizmi I:
Per nje hapesire me ngarkese te shperndare, te mbeshtetur lirisht ne
njeren ane dhe me nje 9emiere plastike te krijuar ne krahun tjeter (me Mp = 0.686 Ms1 = 0.686 q,£; =0, 086q/i (f)
moment plastik M,), seksioni i momentit maksimal pozitiv nuk eshte i qarte 8
vetiu. Ne nje distance te panjohur "x" larg nga mbeshtetja anesore, momenti
poziti v eshte: Perfundimisht prej (b) gjejme pozicionin e gernieres p!astike:

(a) (g)

156 157
 Si madhesi projektuese pranohet me e madhja nga dy vlerat e
percaktuara prej shprehjeve (f) dhe (i). Nese ndodh qe 0. 167Qn £ 2 >
Rezultatet e mesipenne jane ilustruar ne fig. 3.5. 11. 0.086qn£i, atehere mbeshtetur ne diagramen e momenteve qe i pergjigjet
!l1ekanizmit n te kolapsit (fig.3.5.l0-c), behet edhe nje kontroll per t'u
siguruar qe Mp eshte momenti maksimal. Me supozimin e bere ketu mjafton
te krahasohet vlera Mp e shprehjes (i) me momentin maksimal pozitiv ne
,..G"

' -----i ll ~ .,.,

hapesiren e pare. Ky moment maksimal mund te perftohet nga shprehja e
l'---------c-------
' .' '' ., Tfi
~,J ; • ; e! [I: ~)"
meposhtme:

q, (0.414£,)(£,-0.414£ 1 )-0.414M (j)

Mp Diagrama e 2 '
momenteve
0.414[ nominale, M" Nese kontrolli rezulton ne rregull, dmth nese Mp eshte me e madhe
se vlera e percaktuar nga shprehja (j), Atehere vazhdohet me llogariljen e
moduli! plastik Wp:
Fig. 3.S.:U. Kusht3 i shkaterrimH ('s.olapsit) per hapesfrren e pare te traut te fig.
3.5.10 Wp = Mpffy (k)

Mbi bazen e vleres Wp behet zgjedhja e seksionit, sipas metodikave

te njohura. Nonnalisht duhet te behen ne ve<;anti edhe kontrollet e tjera te
nevojshme, si<; jane ato te perkulshmerise gjatesore, soliditetit dhe uljeve
- Mekanizmi U (zhvendosjeve ).

Shenojme me Ms2 madhesine Qnt 2 • Kushtet e ekuilibrit qe se fundi verejme se, sikurse eshte permendur, nje nga diagramat e
4
pergjigjen ketij mekanizmi (fig.3.5.!0-c) kerkojne qe mundshme qe ka vend te perdoret edhe ne projektimin plastik eshte
diagrama e momenteve qe rezulton sipas analizes elastike.

Mp = Ms2 - Mp/2 (h)

: ;,.
ekuacion prej ku mund te percaktohet madhesia e momemit plastik Mp qe
kerkon mekanizmin II:

Mp= M;' =!}-Q,£ 2 =0.167Qn£, (i)

l,) 4 1.5

!58 159
 a) ·o G
3.6 VEPRL'V!II NGARKESA VE TE PERSERITURA DHE CIKLIKE

3.6.1. Ngarkimi dhe shkarkimi i forcave ne strukturat elasto- (/Material me sjellje

, JE / elasto-plastike ideale
plastike '1 /
Kur ngarkesat mbi nje strukture kapercejne kufirin elastik, aty do te
shfaqen deformacione plastike. For, nese bejme shkarkimin e ngarkeses
konstatohet se struktura sillet pothuaj elastikisht. Ne rastin e nje strukture qe
punon ne perkulje kjo menyre sjelljeje lidhet me faktin se rrotullimet ne
seksionet e 9emierave piastike gjate shkarkimit pergjithesisht dote kryen ne
kah te kundert. Praktikisht, ne ato seksione do te pushoje aktivizimi i
iidhjeve tip 9emiere dhe struktura do te fitoje ngurtesine e meparshme. Me
heqjen e plote te ngarkeses, struktura nuk do te fitoje formen origjinale: ne b) D
'te dote tezultojne deforrnacione mbetese (reziduale) te shoqeruara edhe me 2·0 fR/s_r_------------ -·:·:o.--~1 ?<--...._.:::--ITJ-.,-dl,-os""hm-eri a ne shufren @
madhesi te caktuara nderjesh. Keto te fundit e paranderin strukruren ne ~-------- I
menyre te rille qe gjate nje ringarkimi te mevonshem (i cili ndodh 1.5 ty!Sr ~ rrjedhshm<::rianeshUfrenQ)
elastikisht), nuk priten te shfaqen deforrnacione te tjera plastike deri sa I /

ngarkesa te anije madhesine e saj te meparshme. l.O t

l
/ '
--ngarkimi
- - - - - shkarkirni
Ne princip, dukurite e mesiperme nuk lidhen vetem me perkuljen. i //
Ne fig. 3.6.1-a tregohet nje stmkture e thjeshte statikisht e pacaktuar, e 0.5 T /J
perbere nga nje tra rigjid horizontal dhe tre shufra vertikale qe punojne ne
t l
A '
shtypje-terheqje me forca te brendshme S. Shufrat aty jane supozuar me 0 1,0 1.5 2.0 25
sjellje ideale eiasto-plastike e me siperfaqe seksioni (A) dhe karakteristika elastike : e!asto-plastike i gjendja kufitare plastike
fiziko-mekanike (modul elasticiteti E, nderje njedhshmerie cry) te barabarta
ndermjet tyre. Me metoda dhe llogaritje te thjeshta mund te kontrollohet
fig. 3.6.1 - a) Skema e nje strukture statikisht te pacaktuar me tra r!gjid dhe
lehte se diagrama e marredhenieve midis forces P dhe zhvendosjes ne piken shufra identike elasto-plasti.ke; b) cHagrama e ngarki.mit,
A gjate ngarkimit, shkarkimit dhe ringarkimit ne kete rast ka paraqitjen e shkarkimit dhe dngarkimit te struktures
treguar ne fig. 3.6.1-b.
Keshtu, me supozimin e barazimit M' p=Mp (tra homogjen), kemi:
Ne vijim po ndalemi ne disa ve9ori te sjelljes se strukturave te tipit te
trareve qe i nenshtrohen ngarkimit proporcional, d.m.th. ngarkesave qe 16M, 6M,
n·iten ne proporcione fikse kundrejt njera-ljetres. Per kete, ne fig. 3.6.2 po P=-- dhe P=- (3.6.1)
' 3/. ' f.
konsiderojme perseri traun e vazhduar te fig. 3.5.2.
Ne fig. 3.6.2-a tregohet shpemdarja elastike e momenteve ne tra,
Le te suoozojme fillimisht se ngarkesa rritet deri ne vleren e saj te
ndersa mekanizmi i kolapsit dhe shpemdarja e momenteve ne stadin kufitar
kolapsit Pu. Ma~dej, realizimin e shkarkimit te traut mund ta mendojme me
plastik jepet ne fig. 3.6.2-b. Ngarkesa elastike kufitare e filiimit te
veprimin e nje ngarkese tjeter, te barabarte me ate te kolapsit, per qe
1rjedhshmerise Po = Py (9erniera plastike ne B) dhe ajo e kolapsit P,
aplikohet ne kah te kundert. Ky shkarkim, ne analogji me rastin e struktures
(9emiera plastike ne B dhe ne meset e hapesirave) rnund te percaktohen
me shufra te fig. 3,6.1, behet elastikisht. Diagrama e momenteve elastike
duke patur parasysh trajtimet e paragrafit 3.5.1 per sjelijen elasto-plastike te
Mc'J qe i korrespondon ngarkeses se aplikuar ne kah te kundert eshte treguar
ketij trau (shih edhe fig.3.5.3).
160 16!
ne fig. 3.6.2-c. Momentet mbetese (reziduale) M('l (shih fig. 3.6.2-d) jane te
barabarta me shumen algjebrike te momenteve M(ui te fig. 3.6.2 -b me ato
Barazohet vlera i M, e momentit perkules qe posedohet si
M(e) r··e .tg.
fi 3 .6 .2 -c.. '.'rezerve" ne seksionet e aplikimit te forces per te kaluar nga vlera

M(r) = M(u) + M(e) (3.6.2) korresponduese e veprimit me Py (d.m.th ~M,) ne ate me Pu (d.m.th. Mp),
. L\.Pf
Ne menyre te ngjashme, duke shenuar me u<ul dhe u<el zbvendosjet me madhesine e momenut qe sbkakton shtesa AP ne traun e thjeshte te
qe u korrespondojne perkatesisht gjendjes kufitare plastike dhe asaj te
4
fig.3.6.2-g. Pra:
shkarkimit e!astik, zhvendosjet mbetese (fig. 3.6.2-d) do te mtmd te
llogariteshin nga shuma:
I_M = il.P£
u<n = Tful + u(e) (3.6.3) 6 p 4

Ketu madhesia u<ul mund te percaktohet me ane te analizes elasto- prej ku:
plastike te !logaritjeve hap pas hapi, ndersa per llogaritjen e 0'1 mund te
perdoret nje nga metodat e njohura statike te vleresimit te zhvendosjeve ne !l.P- 2M___, (3.6.4)
sisteme elastike te ngarkuar me forca te dhena. 3 t
Keshtu, ne seksionet ku aplikohen forcat P zhvendosja e plate
kufitare U/u1 per 9astin e kolapsit mund te llogaritet me hapat qe vijojne: 3.- Per skemen e traut te thjeshte me ngarkese te perqendruar il.P
(fig. 3.6.2-h) llogaritet zhvendosja shtese elasto-plastike il.U~'' 1 :
1.- Llogariten uljet elastike Up/'1 qe i pergjigjen 9astit te arritjes se
forces p ne vleren p y•
Kjo llogarilje realizohet me anen e "shumezimit" te diagrames se AU<'PI - !l.Pt' - M,£' (3.6.5)
momenteve te fig. 3.6.2-e (e perftuar nga diagrama e fig. 3.6.2-a, duke ' -48 EI-72 EI
vendosur aty ne vend te P vleren P1) me diagramen e momenteve nga forca
njesi P = 1 e fig. 3.6.2-f: 4.- Mblidhen madhesite U~} me il.U~"" 1 per te marre zhvendosjen e

2
plate kufitare !l.U~') :
(o) 1 I1 5 £ 2f . e (2 5 £ f \'I 7 M,£
U,, = Eil2·6M, .2.34 7
12 ·6M, ·4-M,4)j= 144~ 2
u<o) = u<'l + Au·(,p) - ( 7 1\M e 1 M £
2.-Duke patur parasysh menyren e deforrnimit te traut pas forrnimit
' '' u' -ll44+nJTr=l6--tJ (3.6.6)

te 9ernieres plastike neB, llogaritet madhesia shtese il.P qe i jepet forces Py

per te arritur nga Py ne madhesine kufitare Pu. Praktikisht mund te veprohet
keshtu:

162 163
 lp lp
a) ' I
~ £,). . 4:.
f--1 i2 - :-l/2 - :- l 12 - ,-112 --l Nje menyre e thjeshte e percaktimit te madhesise U~"' konsiston ne
e)
i
! '"' :
k'po
A0}6 -
I
percaktimin e uljes ne skemen e traut te thjeshte te ngarkuar ne 9astin kufitar
, nie forcat Pu dhe momentin Mp ne <;emieren B, si ne fig. 3.6.2-j, duke
:~j~: perdorur, p.sh., rregullen e shumezimit te diagramave perkatese te
i2 Pl , : momenteve te fig. 3.6.2-b me 3.6.2-f:

b)
f) A:
~~P=ll
. . . .. : B
Me' (3.67)
_!___,_
16 EI .
f~
' l/4 :
! ;
Diagrama e ngarkimit dhe uljet e traut deri ne arritjen e madhesise Pu
! I"P I
jepet ne fig. 3.6.3 me vije te plote.
Ai~!B. Bazuar ne diagramen e momenteve perkulese te fig. 3.6.2-c mund te
~ rlo.~Likt:.J
, , , , ! . '· . , : .,. , . (f<'l1Ua<:'
4$;.
' .:.\P:.. ~ percaktojme Jehte zhvendosjen qe i ko!Tespondon shkarkimit elastik te
4
shenuar me U ~~~h :
i '

A 8 c~=.ia~
plu.,:ike) 7 M £'
u(e) - - _ _ _ _, _
: (~~"'.''"\! D.Ur ! (3.6.8)
p);..<;tL\:.<0} P,sh- 128 EI

i
Nga shuma algjebrike e madhesive Ui'' dhe U~~;,. perftohet
~u'"'.
AI r P. ~
~B)
: : M~ zhvendosja mbetese (reziduale) U~' ne piken e aplikimit te forces P (shih
i I :
f--l/2 - :-112--;
fig. 3.6.2-d):

( 1 7 \ M £2 M,£'
Fig. 3.6.2 ~ a) Skema e nje trau te vazhduar dhe diagrama e momenteve
u"'-'-- --)- '
'-l16 !28 El 128 EI
(3.6.9)
elastike; b) mekanizmi i koiapsit dhe shperndarja e momenteve
plastike; c) diagrama e momenteve eiastike nga ngarkimi me kah
te ku.ndert me P; d) diagrama e roomenteve dhe e zhvendosjeve Llogaritja e zhvendosjeve te plota U~"' ne momentin e kolapsit mund
mbetese (reziduaie); e) diagrama e momenteve kur forcat jane te behet edhe sipas arsyetimeve dhe metodikes te paraqitur me poshte, pa
Py; f) diagrama e momenteve nga P=l ne traun e tbjeshte; g) ndjekur hap pas hapi sjelljet ne stadin elastik dhe ate elasto-plastik (9ka ne
diagrama e momenteve shtese nga I1P ne traun e tbjeshte me slmme raste kerkon Ilogaritje te gjata).
~erniere p]astike ne B; h) zhvendosja shtese e]asto~plastike
kufitare D.U~cp); i) skema me zhvendosjet perfundimtare ne
pjesen AB te traut

164 165
 ip_e o rrotullimet dhe momentet eshte pranuar si pozitiv kahu orar. Mhahet

)6'T ------------------:/
M, ~----- pi)l'asysh gjithashtu qe momentet Mp u rezistojne (kundershtojne)
ne skaje, pra ato veprojne ne kah te kundert me rrotullimet
(p _J_
\ , M,
( p Ml :P,M,I ) St~-
r ------------- I / I
£li!Stike. Keshtu, kendet e rrotullimit ne seksionet A, D dhe B mund te
-l!ogariten si me poshte:
o r> J I
ne pjesen AD:
t I
4 I I
l / _ 25 0 M,£
eAo--~+J...
i I 1 C! '
-M --·1 - -+~~ (3.6.!0)
31 / c; EI 2 2 p 23 C !2 EI
2
I
I ./
/ - - - ngarkimi

1 I - - - - shkarkimi
- - · - - ringark.imi 0D - -
1 l E2 = 25 0 _2M,£

.
(3.6.11)
1 8DA = C/2 EI -M --·1
2 p23 C 12 EI
1' i'j ~ p,
so....EL
01 A 1 ?
- 3 4 5 1
ne pjesen DB:
e!o.stike 1 gjendja kufitare plastike
_ 28 0 M,£
\ e!asto-plastikc 8 DB =- ~+..!!};_
£/2 6 El (2M, -M,) - --+~-- (3.6.12)
£ 12 EI
Fig. 3.6.3 Diagrama fm:ca-zhvendosje e ngarkirni.t, shkarkhnit dhe i ngarkhnit
te traut te fig 3.6.2 _ 25 0 M,£
8 OD £/2 ( ) ---+~~ (3.6.13)
BD =- £12 + 6 EI 2M, - M, R 12 EI
Keshtu, mund te aplikohet, ne princip, supozimi baze i analizes
kufitare qe te gjitha deformacionet plastike jane te perqendruara ne ~ernierat
gemiere plastike
plastike. D.m.th., mund te mbeshtetemi ne konsideraten qe gjate ngarkimeve 9emiere reale I p, "
dhe ringarkimeve elementet ndermjet ketyre gernierave mbeten me sjellje
elastike. Prandaj, deformacionet (rrotullimet) 9 ne strukture mund te
i
oo= u>'lI
o.__-
A
Mp
* ~B)M,
gjenden duke shfrytezuar shprehje te njohura te analizes statike elastike. _L_ ,.,~)
SoAD
Gneoc :
Ne rastin konkret le t'i referohemi gjendjes kufitare ne pjesen AB te
o;:erniere plastike ,
traut (pjesa CB eshte simetrike me AB), me ~erniere reale ne A dhe gerniera
plastike ne D dhe C, ne gastin kur gerniera e fundit plastike sapo eshte o<----112---_;, .>-----l/2----.,(
formuar. Nenvizojme qe ne kete qast akoma nuk ka filluar rrotullimi rreth
saj, pra mekanizmi i kolapsit sapo eshte krijuar por akoma nuk ka filluar
levizja si i tim: (fig. 3.6.4). Ky gast karakterizohet gjithashtu nga fakti qe Fig. 3.6.4 Skema e Uogaritjes se kendeve dhe uljeve ne momentin e koia.psit

ngarkesa e kolapsit P, sapo ka marre vleren T

6M
te llogaritur nepermjet
analizes kufitare. Ne keto kushte duhet konsideruar se elementet AD dhe
DB - qe ndahen nga gerniera plastike ne D - jane elastike dhe se, me
perjashtim te pikes A, momentet ne skajet e ketyre dy elementeve jane te
barabarta me momentin plastik M,. Me marreveshje, ne fig. 3.6.4 per
166
Verejme se ne rastet kur ka ngarkesa te jashtrne te shperndara ne
gjatesi te elementeve, ne shprehjet e kendeve 8 duhet te futet edhe ndikimi i
tyre ndermjet momenteve te inkastrimeve te vendosura ne menyre ftktive ne
skajet. Rrotullimet percaktohen per gjendjen reale kur gerniera e fundit
167
plastike sapo eshte formuar. Por, meqe nuk njihet se cila eshte kjo (qerniera inaktive, atehere korrekte eshte zhvendosja me e madhe ndiir ato qe kane
ne D apo ne B), duhet te behen supozime suksesive sikur secila prej tyre rezultuar nga supozimet suksesive te formimit si e fundit qe behen per
formohet e fundit dhe zhvendosja Oo = l!~"' llogaritet per secilen nga keto . ,s.ecrtenprej qernierave plastike te mekanizmit tii kolapsit". Ne fakt eshte gati
supozime. Nese qerniera ne B do te formohej e fundit, atehere nuk do te kete pa<<akonl:e qe nje qerniere plastike te formohet dhe pastaj te zhduket si e
rrotullim eBD ne seksionin B (si kusht simetrie ne pjesen geter BC te traut), d.m.th. te pushoje rrotullimi i saj. Prandaj, nonnalisht zhvendosja me e
d.m.th.: madhe eshte ajo korrektja, realja. Keshtu, ne rastin tone, zhvendosja plastike
reale ne vendin e aplikimit te forces P (pika D) ne qastin e fonnimit te
mekanizmit te kolapsit rezulton:
25 M £
eBD
=--0-~--'-=0
£ ' 12 EI
uc\.1) = 8 = - 1-Nf g2 (3.6.17)
p D 16EI p
prej ku:
madhesi kjo qe perputhet me ate te !logaritur me siper me shprehjen (3.6.7)
duke ndjekur ana!izen elasto-plastike.
(3.6.14) Ne tabelen 3.6.1 jane permbledhur rezultatet per zhvendosjet dhe
notullimet ne qastin e kolapsit, llogaritur mbi bazen e shprehjeve te dhena
me siper (sipas Moy, 1981). Verehet se konfiguracioni i pare esbte jo i
natyrshem, prandaj nisur dhe vetem nga ky fakt duhet konkluduar qe
Nese eshte qer.Jiera neD ajo qe do te formohej e fundit, atehere ne
qastin e kolapsit nuk do te kete patur ndonje rrotullim plastik ne seksionin B qerniera e fundit nuk mund te fonnohet ne B, por neD, dhe zhvendosja 50
1
dhe e gjithe pjesa AB do te kete akoma vazhdueshmeri deformacionesh ne ne qastin e kolapsit eshte pikerisht madhesia - -M e'.
B. Kjo mund te anihet vetem nese: 16EI '

(3.6.15) Tab 3..

6!
i
i i
-
<;erniera
I
~ Do
I
e,n i GoA
!
18DB I eSD ,II Konfiguracioni ne prag te kolapsit i
e fundit , i I ,,
Duke zevendesuar vlerat e dhena me siper per 8oA dhe 803 marrim:
I
~
I Mpf-1
I
' i
MpC
I

_ Mpf
Ii
i
I'
A
,, j
,Jll:
25 0 2M f 25 0 M,f
- - - - - ' - = ---+---
B
I
I
24E! I
I
GEl
I
I
l2EI I
i
I
0 II 0 I!
•'
i!
II
---=i_;D-
_._. ~em;ere pla>ti~e
6!
£ 12 EI R 12 EI D I~::,'I 5MP't
24E!
j Mp£
j - 24EI
I -24Er]
I
I
Mpfi
-M,tiiA~I

I
-I
24Eli!
------rr;::-----
~D ~
I
prej ku:
Persa u perket zhvendosjeve mbetese (reziduale), v!erat e tyre ne 9do
_3_M £' = _l_M £' seksion mund te merren nga aplikimi i shprehjes 3.6.2, d.m.th. praktikisht
(3.6.16)
48EI ' !6EI ' nga mbivendosja e diagramave te fig. 3.6.2-b dhe 3.6.2-c. Keshtu p.sh.,
momenti mbetes ne mbeshtetjen e mesit gjendet nga shuma algjebrike e
Per te vendosur se cila nga vlerat e mesipenne te 50 eshte korrekte, meposhtrne:
d.m.th. reale, shfrytezohet nje teoreme mbi zhvendosjet kufitare qe thote se:
"Nese gjate procesit te ngarkimeve asnje qerniere plastike nuk behet
168 169
 MB1 =-M +-M, =-M,
~ . 9 I
(3.6.18)
p 8 8
Morhentet mbetese e paranderin traun ne menyre te tille qe, po te
aplikohet e njejta ngarkese ne menyre te perseritur, ne tra nuk do te shfaqen
defonnacione plastike dhe as zhvendosje te metejshme mbetese, me kusht
qe ngarkesa te jete me e ulet se sa ajo kufitare (e kolapsit). Kjo mund te
provohet lehte ne rasrin e traut qe u shqyrtua me siper, duke patur parasysh
diagrami% e fig. 3.6.2-d per momentet mbetese. Grafikisht ringarkimi eshte
paraqitur ne fig. 3.6.3 me linjen vize-pike.
Per rastet kur struktura sillet si me siper, d.m.th. kur ngarkesat e
perseritura nuk shoqerohen me defonnacione plasrike dhe as me zhvendosje
mbetese te metejshme, thuhet se strukturat ' adaptohen. Adaplimi ("shake-
down") dhe mos-adaptimi shqyrtohen si dukuri te ve<;anta gjate analizave
plastike te strukturave. Vleresimi i kushteve qe, gjate ngarkimeve te
perseritura, nje strukture te adaptohet eshte jo aq i komplikuar ne rastet kur
ngarkesat ndryshojne ne menyre proporcionale. Problemet behen
pergjithesisht mjaft komplekse per rastet e ngarkimeve te 9fardoshme, te
pergjithshme.
Analizat e adaptimit ("shake-down analysis") dalin pertej
objektivave te ketij libri. Ato mund te gjenden ne punime dhe publikime te
ve<;anta. Ketu pennendim se, kur madhesite e ngarkesave variable ciklike
nuk mbahen poshte disa kufijve (te percaktuar nga analizat e adaptimit),
dukuria e rrezikshme e mos-adaptimit ne nje strukture shfaqet ne njeren nga
keto menyra:
l.- Me defonnacione plastike te papenguara apo te pakufizuara, qe
9ojne ne shkaterrimin (kolapsin) plastik te saj;
2.- Me defonnacione plastike qe mund te akumulohen hap-pas-hapi
gjate ngarkimeve te perseritura dhe qe 90jne ne te ashtuquajturin kolaps
progresiv apo rrites ("incremental");
3.- Me defonnadone plastike te al!emuara (edhe kur ngarkesat jane
mete vogla se ato kufitare), qe s;ojne ne thyerje apo shkaterrime per shkak
te lodhjes se materialit.
Ne rastin e thjeshte te traut te vazhduar te fig. 3.6.2 te ngarkuar me
ngarkesat P qe rriten dhe zvoge!ohen me te njejtin proporcion, mund te
konstatohet lehte se adaptimi nuk shfaqet per 9do rast. Praktikisht,
konkluzionet e mesipenne lidhur me adaprimin e strukturave me ngarkim
proporcional nuk jane te vlefshme kur vlera e ngarkeses te kolapsit Pu eshte
me e madhe se dyfishi i vleres se ngarkeses kufi elastike, d.m.th. nese Pu >
170
Gjate shkarkimit kemi P > 2Py, prandaj struktura nuk mund te sillet e
elastikisht dhe dote kemi ashtu shfaqjen e deformacioneve plastike ne
e kundert. Ne keto raste nuk do te arrihej realizimi i nje
<sbpeJmd.arJe te tille momente>h mbetese (rezidua!e ), e cila gjate procesit
te ngarkimit te lejonte sjelljen e plote elastike te struktures. Kjo do te
qe struktura nuk adaptohet. Por, me peJjashrim te pak rasteve te
ye~anta, kushti Pu < 2Py plotesohet ne shumicen e situatave praktike te
. n,gar·knmt proporcional te strukturave. Prandaj, dukuria e verejtur me siper
nuk ka ndonje rendesi te madhe praklike.
3.6.2 Nderjet dhe deformimet ni! seksionet e elementi!ve ti! pi!rkulur
Ne fig. 3.6.5-a eshte treguar nje seksion tipik terthor, simetrik sipas
dy akseve te tij, i nje e!emenli tra qe punon ne perkulje te paster. Supozojme
.se seksioni i eshte neneshtruar nje momenti M >My (fig. 3.6.5-b), pra nje
ngarkimi pertej kufirit e!astik. Le te shqyrtojme disa ve9ori te gjendjes se
nderur dhe te defonnuar te seksionit gjate proceseve te shkarkimit,
ringarkimit si dhe gjate ngarkimeve te perseritura dhe ciklike te tij. Se pari,
ne analogji me trajtimet e paraqitura ne paragrafin 3.6.1 verejme qe
shkarkimi mund te realizohet duke mbajtur momentin M te pandryshuar,
nderkohe qe nje moment tjeter M', mete njejten madhesi si M, aplikohet ne
kah te kundert. Keshtu, stadi i shkarkimit mund te trajtohet duke e supozuar
elementin sikur sillet plotesisht ne menyre elaslike. Ne keto kushte, ne
seksionin terthor nderjet koresponduese cr' per shkak te momentit M' jane:
, M' M
cr=-v=--y (3.6.19)
IX .. IX
c)
a) b)
i dz M +
i-----,i
Fig. 3.6.5 Ngarkimi dhe shkarkirni i nje elementi ne perrkadje - a) seksionl
terthor; b) ngax-kimi paraprak ku M>My dhe shkarkimi me M~; c)
skema e pt!rftimit te nderjeve dhe deformadoneve mbetese
171

Perderisa shperndarjet e nderjeve te shkaktuara perkatesisht gjate
ngarkimit fillestar elasto-plastik dhe gjate procesit te shkarkimit te plote
elastik jane te ndryshme, do te verejme se pas shkarkimit ne seksion do te
kete ndetje mbetese (petmanente, reziduale). Si madhesi keto nderje mund
te perftohen nga superpozimi i dy diagramave perkatese te nderjeve, siq
rregohet ne fig. 3.6.5-c.
Ne element (seksion) do te mbeten edhe deformacione permanente
qe i detyrohen defmmacionit plastik te shkaktuar gjate procesit elasto-
plastik te ngarkimit. Me shenimet e fig. 3.6.5-c, kurbatura mbetese, qe
"perfaqeson" deformacionet mbetese, do te shkruhej keshtu:
(3.6.20)
Nderjet mbetese formojne nje sistem te vete-ekuilibruar, te cilat e
paranderin elementin ne menyre te tille qe, per sa kohe momenti perkules
nuk e kalon momentin perkules fillestar (origjinal), gjate 1ingarkimit
elementi do te ndermare vetem deformacione elastike. Kjo behet e qarte po
te konsiderojme faktin qe shuma e nde1jeve elastike te llogaritura nga nje
moment perkules me i vogel se M me nderjet mbetese nuk e arrin vleren e
nderjeve te rrjedhshmerise cry ne asnje pike te seksionit. Kjo do te thote qe,
nese nje element ka qene i ngarkuar njehere me momentin e plate plastik
=
kufitar Mu M,, atehere, pas kesaj, aplikimi i nje nje momenti tjeter me
madhesi M < Mp nuk do te shkaktoje ndonje deformacion plastik. Pra, them1
se seksioni dhe elementi ne teresi dote adaptohet.
Verejme perseri se ka pak raste te veqanta elementesh, qe u
nenshtrohen ngarkesave te perseritura perkuli'!se, te cilet nuk adaptohen.
Arsvetime te ngjashme me ato qe u paraqiten ne paragrafin 3.6.1 per
perkuljen; trareve qojne ne konkluzionin qe, kur ne nje element (seksion)
momenti kufitar plastik Mp > 2My, atehere gjate shkarkimit te nje momentt
perkules ne madhesi M > 2My seksioni terthor nuk mund te sillet teresisht
ne menyre elastike. Kjo sepse ne disa pika te seksionit nderjet e kunderta
("reverse stresses") arrijne kufirin e rrjedhshmerise dhe materiali e fillon
kete dukuri (rrjedhshmerine) ne kahun e kundert. Ne kete menyre pengohet
shfaqja e atyre nderjeve mbetese qe do te siguronin nje sjellje te plote
elastike te elementit gjate procesit tjeter te ringarkimit. Mund te
konsiderohet se sa here qe momenti perkules kapercen vleren 2My. ne
seksion do te shfaqen deformacione plastike, pra elementi nuk do te
!72
ad,1pt:ohe:t. Por, ritheksojme qe kjo dukuri nuk ka ndonje rendesi te madhe
pr>tk_tJ.ke, mbasi ne shumicen e seksioneve terthore qe perdoren ne praktike
d_ll1acthes:ta M, eshte me e vogel se 2My (shih tab.3.2.l).
AM
M,!
-1--------------r-------------------
, M+-
11
I
I
I
I
I '
---------jM,
Fig. 3.6.6 Dia.grama M-~ gjate ngarkimit, shkaddmit dhe ngarkimit te
ktn:~;dert te nje elementi ne perkuije
Le te konsiderojme tani rastin e ngarkimit te kundert. Mund te
verehet qe, me rritjen e madhesise se momentit perkules ne drejtimin e
kundert deri ne nje viere p.sh. M", elementi do te ndermarre vetem
deformacione elastike, perderisa shuma e momenteve perku!es te
meparshem te shkarkimit me momentin "e ri" nuk kalon madhesine 2My,
d.m.th. derisa 1M' I+ 1M" IS 2My (fig. 3.6.6). Kur kapercehet ky kufi, fillojne
te shfaqen deformacionet plastike. Por, momenti M" mund te rritet deri ne
vleren e momentit te plote plastik (- Mp) dhe mandej elementi kthehet
plotesisht ne plastik.
Se fundi, per rastin kur elementi i nenshtrohet ngarkimit ciklik dhe
momenti perkules varion midis kufijve M+ dhe ~. verejme qe, nese
plotesohet kushti jM+I + 1~1 S 2My, elementi do te adaptohet. Pas kesaj ai
do te ndermare vetem deformacione elastike. Por, nese IM+I + JM-1 > 2My ne
dement do te shfaqen deformacione plastike te alternuara dhe prandaj themi
qe ne keto raste adaptimi nuk eshte i mundur.
!73
 3.6.3 Efekti Baushinger b)
Ne problemet e gjendjes se nderur dhe te defonnuar per materialet
plastike sidomos per metalet, shqyrtimi i reagimit ndaj ngarkimeve dhe crj
shkarki1neve te perseritura ze nje vend shume te rendesishem. Keto
fenomene jane studjuar me hollesi nepermjet analizave teorike dhe
"'~------------------------
eksperimentale te shumta. Nje dukuri e vec;ante qe kane treguar
eksperimentet e shtypje-terheqjes te nje kampioni prej materiali elasto-
,,l ____ _
(J

plastik eshte i ashtuquajturi "efekti Baushinger" ("Baushinger effect"). Per e

te treguar kete efekt, le t' i referohemi lakut histerezis qe jep diagrama e
maredhenieve ndelje aksiale-defonnacione cr-E te nje kampioni gjate
ngarkimeve te perseritura ciklike te tij (fig. 3.6.7-a). Mund te verehet se
£
diagrama e e kesaj figure eshte e ngjashme me diagramen M - <P te fig.
3.6.6. Duhet theksuar se pari qe, ne princip, efekti Baushinger eshte pasoje e
sforcimeve mbetese (reziduale) qe evidentohen gjate cikleve te ngarkim- Nderjet
fterheqese
shkarkimit. Ne thelb, ky efekt konsiston ne dukurine e fortesimit te c)
materia!it kur ai terhiqet mbi kufirin elastik. Konkretisht verehet se ne nje cryj
kah kufiri i elasticitetit rritet, ndersa ne kahun tjeter zvogelohet. I
I
'
I
Le te pershkruajme me me detaje efektin Baushinger. j II ' shkarkimi
Pas ngarkimit fillestar (terheqes) nga zero deri ne kufirin elastik cry I
dhe pastaj, me vazhdimin me tej te ngarkimit, deri ne piken A ku nderja I
arrin ne cr/ (shih fig. 3.6.7-a), do te verehet se shkarkimi ndodh sipas nje I I Deformacionet
linje (AB) me pjerresi afersisht te njejte si ajo e ngarkimit fillestar. Nese pas I I terheqese
shkarkimit te plote (heqjes se forces terheqese) vazhdohet me nje ngarkim te I I
I / ringarkimi
kundert, kampioni filion te hyje ne rrjedhshmeri ne shtypje me vlere I i
I I
nderjesh Gyu me te vogel se ndelja e pare e rrjedhshmerise Gy. Diferenca I I
_ _ _j
eshte ne te njejten madhesi sa 9'eshte diferenca midis cr/ dhe cry. Pra, nderja -- i<Jy
e rrjedhshmerise ne shtypje zvogelohet. Mund te shkruajme me perafersi se
jcryj - jcr/1 = lcr/1 - jcryj. Prej ketej rljedh qe jcr/1 + jcr/11 "' 2cry. Nje dukuri e Fig. 3.6.7 ~ a) Kurba h.isterezis gjate nje cikli te pliote alternativ ngarkim~
ngjashme verehet edhe gjate ngarkimeve dhe shkarkimeve te metejshme, shkarkim.i ne shtypje- terheqje te nje kampioni; b) diagrama cr~e
deri ne mbylljen e lakut plastik histerezis (shih fig. 3.6.7-a). D.m.th. kemi gjate nje ngarkimi te thjeshte ne terhe<Ue (shtypje); c) sjeUja e
supozuar ideale elasto-plastike qe nuk perml efektin Baushlnger
edhe qe jcr/uj + lcr/v j " 2cry. ku cr/v eshte nderja e rljedhshmerise pas dhe dukuri te tjera reale
shkarkimit dhe ringarkimit terheqes qe realizohet nga pika D e diagrames.
Pikerisht, marredheniet e mesiperme karakterizojne nga pikpamja sasiore Se fundi, shenojme se siperfaqja e vijes se mbyl!ur te lakut histerezis
efektin Baushinger. perfaqeson energjine mekanike e shuar (e disipuar) nga kampioni gjate
cikli ngarkimi te a!temuar. Kjo energji e disipuar eshte shume me e
!i(i;'\\ ,c,c< nmcme se sa energjia e disipuar gjate nje procesi te thjeshte ngarkimi dhe
~hlcarkimi ne shtypje apo terheqje (fig. 3.6.7-b). Ky eshte shkaku qe kur
174 175
aplikohen ngarkesa ciklike alternative, nurnri i cikleve te ngarkim-
shkarkimit qe 90n ne shkarerrim te materialit eshte shume me i vogel se sa
ne rastin kur ngarkimi i perseritur kryhet vetem ne nje drejtim (shtypje ose
terheqje).
Ne shume raste, per thjeshresi, krahas supozimeve re tjera
idealizuese, gjate llogaritjeve nuk merren parasysh ndryshimet qe sjell efekti
Baushinger ne kurben nderje-deformacione, pra konsiderohet kurba
histerezis ideale (fig. 3.6.7-c). Kjo shkakton gabime qe mund te jene te
rendesishme vetem ne ato struktura qe u nenshtrohen ringarkimeve te plota
rie sensin e kundert.
3.7 RAMAT
3.7.1 Vleriisime tii piirgjithshme mbi analizal slrukturore
Te gjitha analiza! strukturore, qe ne paragrafet paraardhes iu referuan
trareve gjate punes se tyre pertej stadit elastik, mund te perdoren, ne princip,
edhe ne rastin e rarnave. Por, perpara se te vazhdojme me aplikimet per keto
struktura, le t'i permbledhim trajtimet e paraqitura per traret. Verejme, se
pari, qe per 'to jane aplikuar ne menyre te kombinuar dy tipe analizash
plastike: analiza "inkrementale" dhe analiza kufitare (limite).
Ne analizen e tipit "inkremental" gjendja e deformuar dhe e nderur
vleresohet hap pas hapi me rritjen e intensitetit te ngarkimit deri ne arriljen
dhe percaktimin e ngarkeses kufitare plastike Pu. Sikurse u ilustrua nga
shembujt me skema re ndryshme traresh, modeli me ~erniera plastike e
kthen analizen plastike ne nje sekuence zgjidhjesh elastike. Keto zgjidhje u
referohen stmkturave me shkalle pacaktueshmerie statike qe vjen dora-dores
duke u zvogeluar per shkak te aktivizimit te njepasnjeshem te 9ernierave
plastike. Keshtu vazhdohet deri ne forrnimin e nje mekanizmi. Nisur nga kjo
menyre shqyrtimi vijne edhe ci!esimet "inkrementale" apo "evolutive" qe i
jepen shpesh ketij tipi analize (elasto-)plastike.
Nderkaq, analiza kufitare konsiston ne shqyrtimin e skemave-
mekanizem perfundimtare, me 9erniera plastike, qe formohen kur ngarkesat
arrijne vlerat me te medha te mundshme. Objektiv kryesor i kesaj analize
eshte percaktimi (nepermjet formulimeve te puneve te mundshme) i
ngarkeses kufitare plastike Pu. Shqyrtimi i gjendjes kufitare plastike te
pragut te kolapsit lejon qe te sigurohet informacion edhe mbi shperndarjen e
forcave te brendshme si dhe te zhvendosjeve ne ate gjendje. Me krijimin e te
gjitha 9ernierave plastike te cilat e kthejne strukturen ne mekanizem,
mbrritja ne gjendjen kufitare shoqerohet me rishperndarjen e forcave te
brendeshme (momenteve) dhe nuk ka rendesi se si jane rishperndare a to, por
176
fakti qe jane rishperndare. Ne dallim nga analizat elastike, ne
""'"'''o" kufitare plastike kushti i vazhdueshmerise se deformacioneve nuk
<!>:S .>?.•\ ··....esm~ me i aplikueshem. Verejme gjithashtu faktin qe vlera e ngarkeses
!cil.fit:1re nuk varet as nga kushtet fillestare dhe as nga "historia" e ngarkimit,
'c!~:j',\.}· pav,,re•sisJht se keto ndikojne ne fazat e "evolucionit" te gjendjes se nderur te
3. 7.2 Principet bazif tii analiziis kufitare plastike
Ne aplikimet e analizes kufitare (limite) plastike te trareve u
;;,·····res:pektu<an disa kushte, te cilat jane te vlefshme per te gjitha strukturat. Ne
forme te permbledhur keto kushte mund t'i sistemojme si vijon:
1.-Kushti i mekan1zmit, d.m.w1. lejimi i levizjes se struktures si
mekanizem dhe "<;aktivizimi" i kushtit te vazhdueshmerise se
deformacioneve (karakteristik per analizat elastike);
2.-Kushti i ekuilibrit, d.m.th. kerkesa per te perballuar ngarkimin
duke siguruar qe shuma e forcave dhe momenteve te jete zero (ky kusht
eshte kryesor edhe ne analiza! elastike);
3.-Kushti i momentit plastik, d.m.th. kerkesa qe momenti p!astik te
mos jete ne asnje seksion me i madh se momenti kufitar plastik Mp (kusht
analog ky me ate te mos-kapercimit te kufirit te rrjedhshmerise, qe kerkohet
ne analiza! elastike).
Sikurse do te verehet konkretisht edhe ne disa aplikime te analizes
kufitare plastike te ramave (shih, ne vijim, paragrafin 3.7.4), tre kushtet e
Jnesiperme respektohen njelloj edhe per keto struktura (ramat). Ne rastin e
"'·'·'' > ~garkimeve proporcionale qe u perdoren edhe tek traret, ngarkesat p; (te
perqendruara apo te shperndara) shprehen nga relacioni:
(3.7.1)
.ku p;,o perfaqeson nje vlere referuese apo fillestare, 'A eshte nje shumezues
ngarkesash, kurse me treguesin "i" specifikohet vendi i aplikimit te
ngarkeses. Pra, ngarkimi proporcional karakterizohet thjesht nga faktori
shumezues i vetem i ngarkesave A, i cili rritet ne menyre monotone. Duke iu
l'eferuar ketij lloj ngarkimi te thjeshte proporcional, mund te tregohet se tre
kushtet e mesiperme pasqyrohen ne teoremat qe vijojne, te njohura si
teoremat apo principet baze te analizes kufitare plastike:
!77
 1.- Teorema statike (Teorema e kufirit ti! poshti!m) ;.zt5vendt5sohet ajo me nje force horizontale, me madhesi arbitrare H = 1\,P
Faktori i ngarkesave \, qe i pergjigjet nje gjendjeje te nderur 9fardo ,:,;;iii! 3.7.1-b). Diagrama e momenteve qe rezulton prej ketej dote kete nje
statikisht te pranueshme eshte me i vogel se ose i barabarte me faktorin e maksimale ne piken D, te barabarte me Mmax=I,,Pl. Per te perftuar nje
ngarkesave qe i pergjigjen gjendjes plastike (te kolapsit) !-,, d.m.th.: · ·>ii;.~7 shumezues ngarkese statikisht te pranueshme duhet te kenaqet kushti:
::; Mp. Kjo 90n ne ate qe, sipas principit statik, te marrim:
/"'s ::; Ap (3.7.2)
' M,
.r~rs=-<Ap (3.7.5)
2.- Teorema kinematike (Teorema e kufirit ti! sipi!rm) PI -
Shumezuesi i ngarkesave Ak qe i pergjigjet nje mekanizmi te
qfardoshem kolapsi kinematikisht te pranueshem eshte me i madh ose i Nderkaq, nje mekanizem kolapsi per ramen mund te fitohet duke
barabarte me shumezuesin e ngarkesave te kolapsit Ap, d.m.th.: supozuar dy qerniera plastike te krijuara ne pikat C dhe D (fig. 3.7.1-c). Ne
keto kushte mund te percaktohen kendet e rrotullimit ne qernierat plastike
Ak 2: ;,, (3.7.3) gjate nje levizje te vogel. Barazimi i puneve te mundshme ne kete rast do te
shkruhej
3.- Teorema "mikste"
Nese shumezuesi i ngarkesave te jashtme I. i korrespondon nje \kP(2·0.88£) = Mp(8 + 8) (3.7.6)
gjendjeje te nderur statikisht te pranueshme dhe, njekohesisht, nje
mekanizmi kolapsi kinematikisht te pranueshem, atehere kemi: Rljedhimisht:
. M, .
/,= Ap (3.7.4) Ak = 1.25- > Ap 4,3.7.7)
PI -
Vertetimi i teoremave te mesiperme gjendet ne tekste te
specializuara te ana1izes plastike te strukturave. Eshte e qarte se teorema Vlera mesatare e zgjidhjeve per kufijte e siperm dhe te poshtem jep
"mikste" rrjedh drejtperdrejt nga dy teoremat e para. nje perafrim te arsyeshem te faktorit te ngarkeses kufitare plastike (te
Principet e analizes kufitare, sikurse edhe tre kusntet perkatese te kolapsit):
siperpermendura jane reflektuar e aplikuar ne menyre implicite ne shembujt
e dhene ne paragrafet e meparshem te strukturave te trareve. Nje ilustrim me M
Ap"' \, + \k = 1.125-' (3.7.8)
i gjere i aplikimit te principeve statike dhe kinematike ne analizen kufitare 2 PI
dote behet ne paragrafin vijues, nepermjet zgjidhjes se disa strukturave tip- Kufiri i gabimit ne kete zgjidhje te pe'rafert eshte:
rame.
I .
3. 7.3 Aplikime tii analiziis kufitare it.!% = ,, -A, 100% = 12.5%
21.,
Shembulli 1 Me qellim qe te permiresohet saktesia e zgjidhjes se mes1perme,
Te percaktohen kufijte e poshtem dhe te siperm si dhe madhesia e te ndryshojme shperndaljen statikisht te pranueshme dhe/ose
sakte e ngarkeses kufitare plastike te rames te fig. 3.7.1-a. mekanizmin e kolapsit.
<>>'il~>>;icc ·• ••···· Ne fig. 3.7.1-d eshte supozuar qe madhesia e forces se tepert te jete
Per t'i bere nje shperndarje statikisht te pranueshme te momenteve Atehere, momenti perkules maksimal i diagrames perkatese
perkulese hiqet p.sh. Jidhja horizontale "e tepert" ne mbeshteijen A dhe .,·,;; >statikisht te pranueshme te momenteve reduktohet ne vleren
178 179
Mmax=0.9A.,P £ • Keshtu, vlera perkatese e faktorit te ngarkeses stabile
statikisht te pranueshme, percaktuar nga kushti Mmax :5 M,, do te jete: Nderkaq, per te aplikuar principin kinematik ne nje skeme kolapsi te
ndryshme nga e para, ne fig. 3.7.1-e ~erniera plastike eshte levizur nga pika
, M, 'A c. ne E. Barazimi i puneve te mundshme per kete variant do te shkruhet
A, =1.1 P£ :5 P
(3.7.9) H;/ f l<:esl1tu:
a)
AkP(2·0.881) = M,(l + 0.8)8 (3. 7.10)
C D
P,=2AP E o.lt
i
1
Prej ketej:
~ M,=konst I
o.Se I (3.7.11)

"\
i
_L i
-.-ost--.-o.se-
l
I B
Mund te verehet se te dy kufijte, i poshtmi dhe i sipermi, jane
permiresuar dhe tani per shumezimin e ngarkeses se kolapsit mund te
perftohet nje perafrim me i mire:

A., "' ..,.A.1.,,-::+..../,"'-' = 1.1125 _M_·-' (3.7.12)

2 f'l

Kufiri i gabimit ne kete perafrim eshte lb.!% = 1.13%. Ne fakt mund

0 te kolapsit te fig. 3.7.1-e tregohet ne fig. 3.7.1-f. Kjo diagrame eshte
Fig. 3.7.1 a) Skema e nje rame portaR dhe ngarkesat; b) d.i.agrame
momentesh statikisht e pranueshme; c) nje mekanizem koiaps]
kinematikisht i pranueshem; d) nje diagrame e dyte momentesh
statikfisht e pranueshme; e) mekani.zmi real. i koiapsit; f)
diagrama reale e momenteve ne pragun e koiapsit
te provohet lehte se zgjedhja kinematike ne fig. 3.7.1-e, siguron zgjidhjen e
sakte te problemit, perderisa ne ~ernierat plastike momentet perkulese jane
te barabarta me momentin plastik.
Shperndarja e momenteve qe i korrespondon mekanizmit te kolapsit
mund te behet duke perdorur ekuacionet statike. Por, duhet pasur parasysh
qe, kur formohen mekanizma pjesore kolapsi, ne ato sektore te struktures qe
nuk marrin pjese ne levizje momentet perkulese nuk mund te percaktohen
nga ekuacionet e ekuilibrit.
Diagrama e momenteve perkules e ndertuar per 9astin e mekanizmit
statikisht e pranueshme, sepse ne asnje vend (seksion) momenti nuk e
kapercen madhesine e momentit plastik M,. Prandaj faktori shumezues
perkates kinematikisht i pranueshem me vlere Ak=l.l25 M, eshte
PI
njekobesisht edhe statikisht i pranueshem. Perfundimisht, konkludohet qe ai
eshte faktori i ngarkeses se kolapsit:

180 181

A.,= A.k =A,= 1.125 M, (3.7.13)
PI
Mund te konstatohet lehte gjithashtu se per rastin qe shqyrtohet
ci!ado te jete <;erniera plastike qe formohet e fundit, skema ne prag te
gjendjes se nje kolapsi eshte statikisht e caktuar. Prandaj, me vendosjen e
vlerave kufitare te momenteve ne 9ernierat plastike, diagrama e momenteve
mund te fiksohet ne menyre univoke nga kushtet e ekuilibrit.
Persa u perket zhvendosjeve te ramave ne gjendjen ne prag te
kolapsit, verejme se, ve<; analizes elasto-plastike (shpesh here te ngarkuar
me llogaritje te gjata), mund te aplikohet edhe metoda alternative me
praktike qe u perdor per rastin e trareve ne paragrafin 3.6.1.
Verejme gjithashtu se nje aplikim me sistematik i principit statik te
analizes kufitare (limite) qon ne zgjidhjen e nje problemi te programimit
linear.
Shembulli 2
Jepet rama tip portal_katerkendeshkenddrejte e fig. 3.7.2-a. Kerkohet
percaktimi i ngarkeses se kolapsit Momentet plastike te rezistencave, qe
shprehin kapacitetin mbajtes te seksioneve, jane perkatesisht Mr per
kollonat dhe 2Mp per rigelin (traun).
Mekanizmat e mundsbem te kolapsit per kete rast jane dhene
skematikisht ne fig. 3.7.2-b,c dhe d. Konstatohet se mekanizmi i fig. 3.7.2-d
mund te konsiderohet si kombinim i skemave te paraqitura ne fig. 3.7.2-b
dhe c. Keto te fundit identifikohen perkatesisht si "mekanizem tra" ("beam
mechanism") dhe "mekanizem panei" ("panel mechanism") apo
"mekanizem kolapsi anesor" ("sway collapse").
Duhet patur parasysh se, ne princip, ne skemat e mekanizmave te
pavarura perfshihet dhe i ashtuquajturi "mekanizem - nyje" ("joint
mechanism"), i cili mund te formohet kur kemi lidhjen e tre ose me shume
elementeve strukturore (fig. 3.7.2-e). Mekanizmi "nyje" shpreh mundesine e
nje levizje rrotulluese plastike qe e <;on strukturen ne nje kolaps pjesor (te
182
praktikisht eshte po aq i papranueshem sa dhe kolapsi
rastin e rames se dhene ne kete shembull nuk ka mundesi
{<.\imimi i ndonje mekanimi - nyje. Por, ne pergjithesi, duhet patur parasysh
te percaktuar ngarkesen reale te kolapsit duke aplikuar principin
eshte e domosdoshme te shqyrtohen te gjitha skemat e
te mekanizmave te pavarur, perfshi ato tip-nyje, si dhe
e tyre.
Ne ramat me konfiguracione te komplikuara numri i mekanizmave te
kolapsit mund te jete shume i Iarte dhe, nga ana tjeter, identifikimi i plote i
.• _. eshte i veshtire. Ne keto raste mund te aplikohen metodika te ve<;anta te
nje shqyrtimi sistematik perkates, sig jane ato te njohura me emrat e Horne,
"''---~- dhe Neal. ldentifikimi i plote eshte i domosdoshem sepse, nese
_ pa u identifikuar ndonje skeme e mundshme kolapsi, vlera e
gjetur per ngarkesen kufitare Pu mund te mos jete realja dhe problemi merr
ashtu nje zgjidhje te gabuar.
Duke u kthyer ne ramen tone, nga skema e pare e fig. 3.7.2-b mund
te shkruhet lehte barazimi i puneve te mundshme per gjetjen e vleres se pare
kufitare P, 1:
Mp(8 + 8) + 2M,(28) = 2Pu
1
(2£8) (3.7.14)
prej ku:
6M
Pu1 = __ P (3.7.!5)
£
Koncepti i faktorit shumezues te ngarkeses lejon qe madhesia
kufitare Pu1 te shkruhet si produkt i nje vlere fillestare arbitrare force Po, me
fliktorin kinematik te ngarkeses ),.', Nese Po pranohet e barabarte me 1,
atehere Pu' identifikohet plotesisht me A.k'·
183
 o) V2 en b)
I 2P
(3.7.17)
'B 2P
T
p c .lee
2Mp E T2
I 28

ll
e Se fundi, nga shqyrtimi i fig. 3.7.2-d kemi:
i

(ee) (ue)
h=-ft M,
Ill - !II - -
Mp(8 + 8 + 28)+2M,(28) = 2P, 2 + Pu 3 (3.7.18)
l__
D A
lD

.l.ee .lee M
c) 3 ___,3 . p}" =4.8~ (3.7.19)
--i
p
.........
B
l2P c
d)
p B
£
E
Duke perdorur principin kinematik mund te konkludohet se, meqe
g P,m eshte me e vogla e vlerave te fituara per madhesine kufitare P,, skema e
f le
l<olapsit dote ishte ajo e treguar ne fig. 3.7.2-d, kurse vlera e madhesise P,
M -
Jz sa 4.8--' . Diagrama e momenteve qe i pergjigjet pragut te nJe kolapsi te
A o A f
e) mundshem ndertohet duke vendosur nje ordinate te barabarte me Mp ne A,
D
C dhe D, kurse ne E nje ordinate te barabarte me 2M, (fig. 3. 7.2-f), duke
'' respektuar nderkaq kushtet e ekuilibrit statik ne gdo element Duke qene se
-::>.::J
'' r momenti plastik ne diagramen e fig.3.7.2-f nuk kapercehet ne asnje nga
seksionet e elementeve te rames, ne baze te teoremes '~mikste" mund te

+
' konkludohet perfundimisht se shumezuesi real i ngarkesave te kolapsit eshte
Hg. 3.7.2 Analiza plastike e nje :rame portal katerkendeshkendrejte ~ a) skema e
rames dhe ngarkimi; b) mekanizmi korrespondues i nga:rkeses se
ko!aps]t P 11 1; c) mekanizmi korrespondues i nga:rkeses se koiapsit pull; d)
mekanizmi korrespondues i nga:rkeses se kolapsit P 11 m; e) mekanizmi
nyje; f) d.i.agt·ama e momenteve perkulese ne gjendjen e kolapsH
Nderkaq, mbi bazen e mekanizmit te dyte te fig. 3.7.2-c, mund te
shkruajme:
Mp(9 + e + e +e)= P,n(~ee) (3.7.16)
M
pikerisht madhesia 4.8--' . Mund te argumentohet qe, nese arrihen vlerat
f.
kufitare te ngarkeses dhe filion te ndodhe kolapsi i struktures, shpemdarja e
momenteve perkulse mbetet e njejte me ate te pragut te kolapsit (fig.3.7.2-f).
Kjo, sepse po te mendohet qe momenti ne ndonje nga <;ernierat plastike do
te zvogelohet, vete ajo gerniere dhe mekanizmi perkates i kolapsit do te
pushonin se ekzistuari.
Menyra se si mund te zhvillohet kolapsi ne nje rame portal eshte
treguar skematikisht ne fig.3.7.3. Kur rrotullimet e gernierave jane te vogla,
forma e struktures ndryshon jo ndjeshem nga fillestarja, por kur rrotullimet
behen te medha forma eshte krejt e ndryshme.

prej ku:

184
185
 zh,vendosje e vogel
b) 0.4375t

; '' - -./
'
,
'
- , / ..
jll' '
I
<
-r J
il:S
P l''''!'·"·""·I
'1 I f , t,, t;;
"JU
t t
;:; 1
u
; ,q:::: r
'/A',,----/
;
;/
'
/
,. "-
' "v
~-
/(.
/
\\
/./ I'
,,.
'3%?% WAZ
zhvendosje e madhe

D
Fig. 3.7.3 Menyra e zhviUimit te koiapsit ne nje rame portal

Shembulli 3 c)
~e
_, ·-.-X---<
Nepermjet ketij shembulli ilustrohet menyra e percaktimit te ~ p B k-X

pozicionit te ~ernierave plastike ne rama ne rastin e pranise edhe te 83 I~

E ? - t.'
ngarkesave te shperndara. Per kete eshte konsideruar perseri rama e
analizuar me siper, por rani me nje ngarkese 4P, te shpemdare uniformisht
~,e
4
ne traun (rigelin) BC ( intensiteti eshte q = p ), sikurse tregohet ne fig. '
£
A D
3.7.4-a. Ngarkesa horizontale P eshte lene e pandryshuar. Ne kete rast
pozicioni i momentit pozitiv maksimal perkules ne rigelin BC eshte i Fig. 3.7.4 Analiza e rames kur ka edhe ngarkese te shperndare - a) skema e
panjohur. Keshtu qe, ne fillim eshte e nevojshme te percaktohet pozicioni i n-ames dhe ngarkesat; b) diagrama e momenteve perkulese qe i
korrespondon mekalli.zmit te fig. 3.7.3-d; c) mekanizmi korrespondues
<;emieres plastike. i ngarkeses se kolapsit p u
Le te aplikojme barazimin e puneve te mundshme ne nje mekanizem
si ai i fig.3.7.3-d, d.m.th. me <;emiere ne rigel te supozuar se formohet Diagrarna perkatese e momenteve perkuJese tregohet ne fig.3.7.4-b.
perseri ne mesin e hapesires se tij (mekanizmi III) e te ngarkuar si ne mund te verehet se momenti i plotiS plastik 2Mp tejkalohet pak ne
fig.3.7.4-a. Secila gjysem e traut i nenshtrohet nje ngarkese vertikale, e majte te rigelit. Ky moment maksimal ndodhet ne
8 largesine x = 0.4375£ nga nyja B dhe vlera e tij eshte 2.0375Mp· Prej ketej
rezultantja e se ciles 2Pm leviz ne nje "rruge" vertikale £ . Barazimi i
4 se mekanizmi i supozuar i kolapsit nuk eshte korrekt: ne fakt, gemiera
punes se mundshme te forca ve te brendshme me ate te forcave te jashtme \ .•
i!>~i)'!; ~lastil<e ne rigel nuk krijohet ne mesin e hapesires. VIera e !Jogaritur Pu =
shkruhet keshtu: M
7~1ij,'~';:(4·8 -£-' eshte nje kufi qe ndodhet me siper vleres se ngarkeses reale te
M, (8+ 8+ 28) +2M (26) = 2·2Pm (£8\pm (2£8) (3.7.20) kolapsit. Nese jepet ngarkesa Pu, struktura duhet te projektohet per nje
p '2)'~3) p£ 5
moment te plote plastik Mp pale me te madh se madhesia -'- = - P / .
Ky barazim jep te njejten vlere te ngarkeses se kolapsit sikurse shprehja e 4.8 24 '
perftuar ne shembullin 2 te mesiperm, d.m.tb: qarte se siguria e struktures do te jete e garantuar nese do te
pranohej:

P =48M' (3.7.21)
' . £
186 187
 M, = 2.0375l' P,£1 =1.01875 P,/
2 4.8) 4.8
x = 0.4387 e (3.7.24)
Prandaj vlera e kerkuar eM, ndodhet ne diapazonin:

P/ < M < 1.01875 P,f M, = 0.2107PuR (3.7.25)

4.8 p 4.8

ose

0.2083Puf < M, < 0.2122Pu£ (3.7.22)

Sikurse u tregua per strukturat e trareve ne paragrafin 3.5.1,

Keto kufij percaktojne vleren e M, me saktesine 1.875%, gje qe Jlogaritjet plastike te ramave mund te realizohen edhe hap pas hapi, sipas te
eshte praktikisht e pranueshme. ashtuquajtures "analize inkrementale plastike". Ngarkesat e kolapsit
Vlera e sakte M, mund te llogaritet duke konsideruar mekanizmin e percaktohen duke ndjekur "historine" e ngarkimit dhe duke realizuar analiza
fig.3.7.4-c me nje gerniere plastike F ne largesi "x" nga pika B. Me anen e elastike mbi ramen me skeme te modifikuar sa here qe shtesa e ngarkesave
nje barazimi punesh te mundshme madhesia M, mund te shprehet ne shkakton aty formimin e nje <;erniere te re plastike. Kjo metodike kerkon te
funksion te largesise "x". Vlera e "x"-it zgjidhet ne menyre te tille qe M, te r~lizohen aq zgjidhje sa eshte edhe numri i <;ernierave plastike te
jete nje maksimum, d.m.th. dM,)dx = 0. Rrotullimi i gernierave dhe mjaftueshme per formimin e nje mekanizmi kolapsi, lokal ose total.
zhvendosja e ngarkesave jane treguar konkretisht ne fig.3.7.4-c. Ekuacioni i
puneve te mundshme eshte: llustrimi i analizes inkrementale plastike behet nepermjet shembullit
vijues. Ne fund, zgjidhja e ketij shembulli merret edhe nepermjet aplikimit
e 1
M (8+8+--8i+2M
p £-x )
(- -e 8) =4--"-x
'\f-x
P
e 2
P xe(xe\
-)+4--"-(£-x)-+P,
£ 2
-18'I
(2£
3 )
te analizes kufitare.

(3.7.23)
Sllembu!li 4
Jepet rama portal me karakteristika te njejta te seksioneve te rigelave
prej ku: dhe te kollonave, si ne fig. 3.7.5-a. Per ngarkesen e dhene P = 200 kN
kerkohet te percaktohet rezistenca kufitare plastike e nevojshme e
0.67 £' + 1.33£x- 2x 2 seksioneve, e shprehur nga momenti plastik Mp·
M, = P, ---5-,£-_-,2,--x---
Meqe sistemi eshte tre here statikisht i pacaktuar, humbja e aftesise
mbajtese te tij pergjithi%isht dote shkaktohej nga krijimi i kater <;ernierave
plastike. Por, duhet patur parasysh se edhe krijimi i tre gernierave plastike
Duke barazuar dM,Jdx = 0, martim: neE, D dhe C e kthen sistemin ne te ndryshueshem ne gast, duke shenuar po
;,,,,p,f,,,,,,, ' ashtu humbjen e aftesise mbajtese te tij.
2
4x 2 - 20Rx + 8.0£ = 0

188 189
 o) -"'3."'0-t--=- Kujtojme se, per gjetjen e mekanizmit te kolapsit, ne llogaritjet
rekomandohet te mbahen parasysh dy rregulla te thjeshta:
1.- Ne pergjithesi 9ernierat plastike pritet te krijohen ne mbeshtetjet
ifi~:lleifundet e inkastruara te trareve dhe kollonave;
i - <;ernierat plastike zakonisht pritet te forrnohen nen ngarkesat e
6.0

b)
--
; I
A
iI
""iB
Per percaktimin e pozicionit te 9ernierave plastike ne ramen e dhene
a!lalizohet si elastik, nen veprimin e nje ngarkese llogaritese tani per
panjohur, qe po e shenojme me pCl) Me kere ngarkese ndertohet
;;:(,1ico•rrrama e momenteve perkulese ne rame (fig.3.7.5-b). Me i ngarkuar
·····~t~~~l:rJfillimisht seksioni D, prandaj 9erniera e pare plastike do te shfaqet
:!'! aty. Per gjetjen e 9ernieres se dyte plastike behen llogaritjet e
s:c .•:···~~::::~~me 9erniere ne seksionin D per nje ngarkese tjeter statike, qe po e
- : _: me p(2 ). Merret diagrama perkatese e momenteve e treguar ne fig.
·. (\i!iici. L~;~·~~~ Nga shqyrtimi i saj njedh se 9erniera e dyte plastike forrnohet ne
.···: selcsi<)nin E. Se fundi sistemi shqyrtohet me dy <;erniera plastike, ne D dhe
< '!!'•;:;·.•.·•··,· E, ne;n veprimin e nje ngarkese tjeter P(3) Merret keshtu diagrama e treguar
,,.,,,,.,•.•. q,e 1ag. 3.7 .5-d. <;erniera e trete plastike do te jete ne seksionin C, pra perseri
duke qene ne vije te drejte me dy 9ernierat e para. Pak perpara
d)
:> . ·f<l!TI1timit te 9emieres se trete (C) sistemi mund te konsiderohet ne pragun e
•..,,.,.,.,., . ·.· .humtbJ<OS se aftesise mbajtese.
Le te percaktojme ngarkesen qe i pergjigjet seciles etape te punes se
si9 u paraqit me siper.
etapen e pare kemi:

l.23P(l) = Mp

f)

pO> = 0.815Mp (3.7.26)

l
~ ~~·A ~
'f
-,--

6:0 I
2.25P<21 + 0.82PC'> = 2.25Pc21 + 0.82·0.815Mp = Mp
.
.)__""
I
-
Fig. 3.7.5 Analiza eRasto-piastike e rnje nme portal - a) skema e rames dhe
ngarkimi i saj; b) diagrama e momenteve para formimit te ~ernieres se
pare plastike; c) diagrama e momenteve para formimit te ~erffieres se
pC21 = 0.1475Mp (3.7.27)
dyte plastike; d) diagrama e mornenteve para formimit te o;;ernieres se
trete plastike; e) diag:rama perfundimtare e momenteve ptrkuli:!se ne e trete kemi:
pragun e koiapsit; f) mekanizmi i ngarkeses se ko~apsit p"
!90 191
 Nga ekuacioni (3.7.30) rezulton se vlera e momentit plastik kufitar
6P<31 + 1.5P<2l + 0.68PC'l =6PC3J + l.5·0.1475Mp + 0.68·0.815Mp =M,
;'\J;.'.·,;~;;het te jete numerikisht sa vlera e dhene e forces. D.m.th. Mp = 200 kN~,
prej ku: ;a,.
N;iz, s:Heozuiltoi edhe me siper, duke aplikuar analizen plastike "inkrementale .
Mund te tregohet se skema te tjera mekanizem, te ndryshme nga aJ~
pOl= 0.0375M, (3.7.28) fig. 3.7.5-f, ne kete rast do te jepnin per Mp vlera me te vogla,_ pra te
11
):U p>asi.gurta, njedhimisht te papranueshme. Ne ve9anti nje mekamzem.. P.
Ngarkesa kufitare Pu qe i pergjigjet kufirit te aftesise mbajtese te rames, analog me ate te fig. 3.7.2-c, do te jepte vleren me te vogel, te
d.m.th. pragut te kolapsit, eshte: p\lp1:anweshnoe, Mp = 0.
Pu = p(ll + p<ll +pOl= (0.815 + 0.1475 + 0.0375) Mp =200 k.c"l', (3.7.29)
3.8 ~~KTl
~rD I FORCAVE AKSIALE DHE PRERESE NE MOMENTIN
prej ku merret perfundimisht vlera e kerkuar e momentit kufitar plastik: PLASTIK TE SEKSIONEVE HOMOGJENE

M, = 200 kNm. 3.8.1 Efekti i force's aksiale . . . .

Ne paragrafet e meparshem eshte konsideruar kupt!ml 1 momentit
Nga shprehjet (3.7.26), (3.7.27) dhe (3.7.28) mund te vleresohen plastik kufitar M, i nje seksioni ne perkulje te paster duke iu referuar ~Je
forcat llogaritese per ~do etape ngarkimi: elementi strukturor homogjen, p.sh. prej geliku. Kujtojme se Mp _vlereso~et
si momenti qe, i aplikuar ne seksion i vetem, krijon aty 9errnere plasn e.
Por, ne rast se seksioni gjendet nen veprimin edhe te faktoreve shtese ~
51
pOl= 163.0 kN
jane forcat aksiale (norrnale) dhe forcat prerese, 9erniera plast1ke .round te
p< 2J = 29.50 kN formohet nga aplikimi i nje momenti me te vogel se Mp- Per shqyrtJmm e
kesaj dukurie, le te trajtojme fillimisht ndikimin e forces aks1ale... . . ~·
p<lJ = 7.50 kN. 10 1
Po konsiderojme, per thjeshtesi, ngarkimin e nJe sek'. ':
11
katerkendeshkendrejte. Nenvizojme se ne fazat e ngarkimit gradual te _ l·
Diagrama e momenteve M qe 1 pergjigjet gjendjes kufitare te me veprimin e perbashket te nje momenti M dhe nje force aks1ale shtypese
humbjes se aftesise mbajtese (fig. 3.7.5-e) merret nga shuma meposhtme:
deri ne krijimin e 9ernieres plastike, do t'i perrnbahemi supozlmlt se
M =M01 + M<21 + M<3) M
raporti e = - mhetet konstant.
N d ..
Forcat norinale N mund te llogariten lehte me metoda statike. Ne · Sipas kushteve te ekuilibrit dhe duke i u referuar fig. 3 .8.1, mun te
shkruajme se ne momennn . e kri" . te.. 9ern1eres
JlmJt . .. Plastl'ke forca norrnale
rigel forca normale rezulton e barabarte meN,= -50 kN, kurse ne kollonen
e majte dhe te djathte perkatesisht me Nk,m =- 133 kN (shtypje) dhe Nk,d =- eshte: (3.8.1)
67 kN (shtypj e).
Se fundi, le te aplikojme ne kete shembull analizen kufitare. Keshtu
ne analogji me ekuacionin 3.7.14 te shkruar mbi bazen e skemes te fig. Per momentin plastik, qe ne kushtet e pranise se forces norrnale.
3.7.2-b, tani duke u bazuar ne skemen kinematike metre ~rniera plastike te shtypese ("Compression" - c) po e shenojme tani me Mpc. round te
fig. 3. 7.5-f, dote shkruanim: shkruajme:
(J,,b 2 ) (3 8 2)
M,(B+0.5B) + M,(l.5B) = Pu(3·B) (3.7.30) M =-·-(d -4v 0 · ·
pc 4 "'

193
192
 Ne shprehjet e mesipenne cr, eshte nderja e njedhshmerise, kurse y Marredhenia (3.8.5) mund te interpretohet si varesia e raportit
0
- distanca nga aksi gjeometrik i seksionit (qe kalon nga qendra e tij e M.c/Mn kundrejt raportit N!Ny. Grafikisht varesia 3.8.5 tregohet ne fig.
rendeses) deri tek aksi neutral. Kur nuk ka forca aksiale madhesia y0 eshte Kurbat e interkasionit perdoren per re percaktuar rezistencen e nje
zero dhe momenti i plote plastik, qe shpreh kapacitetin kufitar te seksioni~ :,seksioni qe ndodhet nen ngarkimin e kombinuar te nje force aksiale dhe te
merret nga formulae njohur: momenti, ne funksion te rezistencave qe u pergjigjen dy gjendjeve me te
tl1]eshta te ngarkimit, perkatesisht: 1.- kur vepron vetem forca aksiale; 2.-
M Pc -crv
- bd2
- - (";). 8·3'J
, 4 vepron vetem momenti perkules.
Forrna e kurbes se interaksionit varet nga gjeometria e seksionit
·.,'; #1$1!:;·.•. terthor. Per profilet dopiote (I) qe perdoren ne strukturat prej qeliku, kurba e
interaksionit round te perafrohet nga dy vijedrejta, si~ trego bet ne fig. 3.8.2-
a. Aty verehet qe kur NINy::: 0.15, efekti i ngarkeses aksiale esbte i vogel,
~ pra round te mosperfillet. Kur NIN, 2: 0.15 kushti i rrjedhshmerise mund te
shprehet duke perdorur ekuacionin e meposhtem te interaksionit:
c--b--· M ( N\ '<

IJ<cry--,--~' ~'--m'l --~·---

'--crr- .:...L =1.18 1 1--'-1 (3.8.6)
M? I\. N
~ y

a)
,,
'+ b) N
~
LO}
Seksione
0.8!-
katerkendCshkendrejte
i
• Seksiont MI!i.
Mr
O.<S~ (panele)

-~~I//
['sandwich"
(a) (b) (c) (d) (e) o.4 L
1
m
Fig. 3.8.1 Faza te ndryshme te shpt::rnda:rjes se nde:rjeve ne nje seksion o.:r Profit/
·lj
katerkendesbkCndrejte M;;; !
M.p
02 0.4 0.6 O.S LO
Nga ana tjeter, nese supozohet veprimi vetem i forces aksiale
madhesia Ny qe do te shkaktonte nje gjendje te plote plastike (prandaj Fig. 3.8.2- a) Kurbat e interaksionit M - N per seksione te n.dryshme; b) paraqitje
shenohet me Np), eshte e barabarte me: e lk"Urbave te interaksionit per seksionin kattrkendeshktndrejte te
ngarkuar me momente dhe forca normale me kahe te ndryshi!m
N, = cr ,b d (3.8.4)
Konstatohet lehte se ne rastin e nje trau (paneli) "sandwich" qe
Nga barazimet (3.8.1) -;. (3.8.4) mund te merret marredhenia e ndodhet nen veprimin e njekohshem te perkuljes dhe shtypjes, kushti
meposhtme ose i ashtuquajturi "kushti i rrjedhshmerise" qe, shpreh rrjedhshmerise shprehet nga ekuacioni:
interaksionin (nderveprimin) midis forces nonnale dhe momentit perkules:
2
M" (N\ Moe N 1
-=1-l-1
M, N,)
(3.8.5) -·-+-=
M, N,
(3.8.7)

194
195
 Grafikisht ekuacioni i mesiperm jepet nga nje vije e drejte,
tregohet ne fig. 3.8.2-a.
Ne trajtimet dhe paraqiljet grafike te mesiperme u konsiderua no:6ti·J
ngarkimi aksial shtypes, meqe ky veprim eshte me i zakonshem
elementet strukturore te ramave, veqanerisht ne kollonat. Duke bere
paraprakisht nje marreveshje te caktuar Jidhur me shenjat e momenteve dhe
forcave aksiale, kurhat e interaksionit ndertohen duke iu referuar "dysheve"
te qfardoshme moment-force normale. Natyrisht, ne princip, ato do te kene
format treguar ne kuadrantin M - N te fig. 3.8.2.-a, mbasi marredheniet
analitike ne 9do rast do te rezultojne te tipit (3.8.5). Ne fig 3.8.2-b, tregohet
ne forme skematike mbushja e te kater kuadranteve ne sistemin koordinativ
M-N. Si9 duket, ne rastin e nje trau homogjen me seksion
katerkendeshkendrejte rezultojne dy parabola qe tregojne interaksionin
(nderveprimin) moment-force normale per kahe dhe shenja te ndryshme te
faktoreve M dhe N.
3.8.2 Efekti i forciis preriise
Duhet patur parsysh se edhe prania e forces prerese ne nje seksion ku
momenti perkules eshte i madh mund ta reduktoje kapacitetin mbajtes
kufitar, i shprehur ky nga momenti plastik. Ne shumicen e rasteve praktike
reduktimi eshte i vogel. Por, ka rrethana kur forca prerese mund te ndikoje
ne menyre te konsiderueshme, duke bere qe qerniera plastike ne nje seksion
te forrnobet per nje vlere momenti perkules M,, ndjeshem me te u!et se M,.
Ne praktike kjo mund te ndodhe ne rastet e ve9anta te trareve te shkuner.
Supozimet kryesore qe behen per te nxjerre nje marredhenie
interaksioni (nderveprimi) M,,IM, per seksionet katerkendeshkendrejte dhe
profilet dopiote (I) jane:
1.- Pjeset e poshtrne dhe te siperme te traut d.m.th. pllakat dhe nje
pjese e brinjes ne seksionet I gjenden ne stadin e rrjedhshmerise (me o,) dhe
i rezistojne vetem perkuljes; nderkohe pjesa qendrore gjendet ne stadin
elastik dhe i reziston prelj es.
2.- Ndeljet prerese tangenciale 1 ne pjesen qendrore
katerkendeshkendrejte llogariten me metodat e zakonshme te analizes
elastike, sipas tipit te seksionit.
Rezistenca e nje seksioni konsiderobet e ezauruar kur nderjet
tangenciale ne pjesen qendrore arrijne stadin e rrjedhshmerise nen efektin e
prerjes se paster. Kjo gjendje, sipas kriterit te Von Mises - Hencky, ndodh
per nderje tangenciale 1mox te barabarta me o, j f3 . Mbi bazen e ketij
supozimi eshte nxjerre marredhenia e meposhtme:
196
M,, 8bc
2
l
j 9aW -11I
- - = - - !+--'
M, 9aW, V 4bc 2 )
(3.8.8)
b - gjeresia e seksionit katerkendeshkenddrejte ose e brinjes ne nje
'':$e~:sionI;
w,- moduli plastik i seksionit;
a - faktori i formes te seksionit (et=l.2 per seksionet
c - raporti ndermjet momentit perkules dhe forces prerese.
3.9 L"lTERAKSIOl\'I M- N NE ELEMENTET BETONARME
3.9.1 Tii piirgjithshme
Kurbat e interaksionit moment-force aksiale, si shprehje grafike te
marredhenieve midis ketyre dy veprimeve, perdoren gjeresisht ne praktiken
e kontrollit (verifikimit) dhe ne ate te projektimit te elementeve betonarme.
, , ',. ne ve9anti kollonave. Eshte e rendesishme te verehet nderkaq se situata te
ndryshme qe paraqesin "dyshet" moment-force aksiale pasqyrojne nivele te
te kapaciteteve duktile te seksioneve tertbore. Me aftesite duktile
ngushte reagimi sizmik i strukturave. Prandaj, kuptimet mbi varesite
kurbat e interaksionit M - N marrin nje rendesi te ve<;ante ne analizat
.sizmike.
3.9.2 Deformacionet d!w nderjet nii seksionet betonarme
Ne nje kendveshtrim cilesor, format e diagramave nderje-
dei'oncnacic,ne te dy materialeve perberese te betonarmese jepen ne fig.
J -a dhe b, perkatesisht per 9elikun dbe betonin. Per 9elikun diagrama
kryesisht bi!ineare dhe eventualisht me nje stad perforcimi, i cili ne
raste, per thjeshtesi, nuk merret parasysb ne llogariljet. Ne rastin e
'.h<•tm.it sjellja karakterizohet nga nje kurbe me inklinim zvogelues. Ne
C!Ja,gr<:m(;n e ,;elikut dallohet nderja e rrjedhshmerise cr, dhe deforrnacioni
korre:;pc•ndues i kufirit elastik E,y = fy!E,, kurse ne ate te betonit nderja
'ek:strem.ale kufitare f, dhe deformacioni korespondues ecu·
197
a) b)
c Faza 3
r-~
Fozal Faza2
crsA cr,j
' I
I
Perforcirni

fy !----r-r-+---'
,,
£

I ~;
' LR.rjcdhshml:ria
I
I .
SJCliJa elastike fs
' -
--L
- -J
-·-·
-. !'.•
: !

'("'Es:'
.
'
j
I
I
'
Es>Esy ! I
/ Es<Esy

Of C~y OJ Ecu
E<
Fig. 3.9.1 Diagrama nderje- defonnadone per ~elikun dhe betonin ~ a) sjelnja
kryesisht bilineare e ~elikut; b) paraqitje e thjeshtuar e kurbes c;- z se
lJetmllt
Perpara trajttmtt te perkuljes jashteqendrore, d.m.th. veprimit te
njekohshem te perkuljes dhe shtypjes, le t'i ilustrojme dukurite e nderjeve
dhe deformacioneve ne beton dhe ~elik nepermjet dukurive te sjelljes te nje
seksioni betonarme me armature njefishe. Po supozojme rastin e thjeshte kur
ai i nenshtrohet vetem veprimit te nje momenti perkules rrites M.
Sje!lja e seksionit mund te skematizohet me fazat qe vijojne (fig.
3.9.2):
- Faza e pari!, gjate se ciles te dy materialet, betoni dhe geliku,
punojne ne stadin elastik. Kjo faze mbaron ne qastin e plasari(jes se
seksionit;
- Faza e dyti!, gjate se ciles seksioni punon i ndare: betoni i terhequr
eshte plasticizuar dhe ka plasaritje qe zmadhohen, kurse ne zonen e shtypur
betoni dhe 9eliku gjenden akoma ne stadin elastik.
- Faza e trete) gjate se ciles mund te ndodhe njera nga dy rastet qe
vijojne:
a) nese perqindja e armimit eshte e vogel, verehet kapercimi i kufirit
elastik te 9elikut (fy) ne zonen e terhequr, deformacione te medha te tij ne
ate zone (<:, > Esy) dhe shkaterrimi (derrmimi) i betonit ne zonen e shtypur
per shkak te arritjes aty te nderjeve maksimale 0,. Por, duhet patur parasysh
qe, nese perqindja e armimit eshte sbume e ulet, perpara shkaterrimit te
betonit ndodh thyerja e armatures;
b) nese perqindja e armimit eshte e larte, verehet hyrja e betonit ne
fazen inelastike deri sate shkaktohet shkaterrimi i tij, nderkohe qe armatura
nuke arrin kufirin elastik (njedhshmerine).
198
• perqindje e ulet perqindje e larte
Es armimi armimi
Fig. 3.9.2 Fazat e sjelljes se nje seksioni betonarme
Konsideratat e mesiperme lejojne qe konfiguracionet e momentit
(9astit) te thyeljes te seksionit te paraqiten me anen e nje diagrame
deformacionesh plane. Aty, ne fibren me te sbtypur, betoni arrin
deformacionin £,,, ndersa ne zonen e terhequr armatura e qe!ikut arrin nje
deformacion perfundimtar E,, variable kjo ne funksion te perqindjes se
armimit. Duke iu referuar nje seksioni katerkendeshkendrejte (fig. 3.9.3) me
baze "b", lartesi efektive "d", lartesi te aksit neutral "x" dhe siperfaqe
armature A,, nderjet dhe deformacionet e mesiperme pasqyrohen ne
ekuacionet qe vijojne:
- ekuacioni i kongruences (kushti i seksioneve plane):
~= Ecu
(3.9.1)
d Ecu- Es
- ekuilibri i forcave sipas aksit neutral (C = S):
j3,f,xb = As0s (3.9.2)
(koeficienti j3, perfaqeson raportin midis siperfaqes te diagrames se
nderjeve, te vijezuar ne fig. 3.9.3, dhe siperfaqes f,x te drejtkendeshit te
jashteshkruar, me baze te barabarte sa !artesia "x" e zones se shtypur dhe me
lartesi te barabarte me rezistencen f,);
- ekuilibri i momenteve:
199
 (3.9.3) dhe y, jane te ndryshem nderrnjet tyre per shkak te dispersioneve te
ndryshme qe verehen ne shpemdarjen e rezistencave gjate provave te ketyre
ku ~ 2 x eshte largesia e rezultantes shtypese C te zones se shtypur. materialeve. Sipas EC2 vlerat e ketyre koeficienteve pranohen y, = 1.5 dhe
Ys = 1.15. Por ka norma dhe kode te tjera ku ato jepen me vlera disi te
~ ndryshme. P.sh., sipas nonnave italiane y, = !.6 dhe y, = 1.15.

-r.r.-~-----~ --13,x ---

Ne vijim jepen karakteristikat fiziko-mekanike te adoptuara sipas
elisa norrnave projektuese per qelikun dhe betonin.

--+~.
~ d
----
_j______ ,__
~ • (:eliku
Deformacioni ne kufirin elastik te <;elikut v!eresohet nga
C=~Jf,xb marredhenia:
s
.=:::::z:::::::::::j
&
___S_= crsAs "'"'
, =E,-
fyd
(3.9.6)
d
ku Es eshte moduli elastik i <;elikut.
Fig. 3.9.3 Deformacionet dhe nderjet ne nje seksion betonarme ne ~astin e Ne tabelen 3.9.! jepen vlera karakteristike dhe ato projektuese
shkaterrimit (iliyerjes) se tij (llogaritese) te nderjeve dhe deforrnacioneve per dy tipe qeliqesh te
perdorura ne praktiken italiane te projektimit (per modul elastik E, = 2·10'
Marredheniet e mesipenne kane karakter detenninistik, vetem nese N/mm2 dhe koeficient sigurie y, = 1.15.)
vlerat e rezistences te materialeve supozohen si te dhena te sigurta. Por, ne Nderkaq "ligji" nderje - deformacione perfaqesohet nga diagrama qe
analizat bashkekohore sipas gjendjes kufitare, duke u bazuar ne te njejtat filion me vijedrejten me inklinim E,, (kalon nga origjina) dhe qe mandej
hipoteza gjeometrike te seksioneve plane merret. parasysh variabi!iteti i vazhdon me dy vijedrejta borizontale me te njejtin nivel f,,, si ne terheqje
rezistencave. Ne !Jocaritjet perkatese keto madhes1 (rezlStencat) hyjne me ashtu edhe ne shtypje (fig. 3.9.4). Ne kete diagrame deformacioni kufitar i
ane te vlerave te ryre projektuese, te cilat percaktohen mbi bazen e armatures se terhequr eshte i barabarte me + 1O%c, kurse per arrnaturen e
trajtimeve statistikore. Praktikisht, sipas Eurokodeve Strukturore (EC2, shtypur Es = -3.5%c.
EC8) v!erat projektuese per betonin (f,,) dhe qelikun (f,,) merren nga
relacionet e meposhtrne:

(3.9.4) Vfiera karakteristike dhe projektu.ese per ~eiikun

Tab. 3.9.1

dhe <;:elik ftk f,, f,, ,,,

' (N/mm
2
) (N/mm2) (N!mm
2
) ' (%o)
f,, (3.9.5)
fyd =-
Y, 'Fe B38k 450 375 326 I 1.63 '

!
Madhesite f,k fhe f,, perfaqesojne perkatesisht te ashtuquajturen FeB44k 540 430 374 1.87
rezistence karakteristike ne shtypje cilindrike te betonit dhe nde!Jen
karakteristike te rrjedhshmerise se qelikut. Percaktimi i vlerave f,k fhe fy~
mbeshtetet ne provat reale te kampioneve prej betoni e 9eliku dhe ne
perpunimin statistikor te rezultateve te tyre. Faktoret e sigurise pjesore y,
200 201
 O'c ( <0)
Vlera e supozuar me siper Es = + 1O%o eshte mjaft me e vogel se ! nderje
defonnacioni per te cilin ne diagramen reale cr - E shfaqet dukuria e 1 shtypese
perforcimit (fig. 3.9.1-a). Kjo me qellim qe ashtu te kufizohet defonnacioni
fcT------~
i strukturave te perkulura ne gjendjen e tyre te fundit kufitare. Vlera Es = -
3.5%o eshte e barabarte me deformacionin kufitar te betonit te shtypur.

U"< !terheqje
i
Ec,m
fyt! Lvija e vlerave "karakteristike"
;--- T--------- : vija e vlerave projektuese -c+-j__!_+-:r----: Ec ( <0)
0! Ccl Ccu def. shtypese
lET
y.,:
Fig. 3.9.5 Paraqitja skematike e marredherues Gc- ec per betonin, sipas EC2
'pje -35%o z?" j E~ terheqje
I r Z~yu -10%o z, Ne tabelen 3.9.2 jepen vlerat e E,m per klasa te ndryshme te
rezistences se betonit. Duhet patur parasysh se, sipas EC2, vlerat
projektuese Bed te betonit, ne analogji me ndeljet projektuese, merren nga
__/
, pjestimi i Ecm me y,, d.m.th.:

Vshtypje
Ecd =Bern (3.9.7)
y
Fig. 3.9.4 Diagrama G- z per ~elikun ''
Y1erat e modulit sekant Ecm (kN/nml)
Tab. -----
3.9.2
--~-

o Betoni
Verejme qe sot ne praktiken europiane klasat e rezistences se betonit
Kbsae
rezistencl!s se
betonit
Cl2!15 C16120 C20125 C25!30 C30!37 C35!45
'
C40150 C45155 CS0/60 I
tregohen ne menyre konvencionale me gennen C, e ndjekur kjo nga dy Eom(kN/mm") 26 27.5 29 30.5 32 33.5 35 36 37 -j
numra: i pari paraqet rezistencen ne shtypje cilindrike karakteristike f,t, i
dyti rezistencen kubike karakteristike Rk- P.sh., simboli C20/25 tregon nje Gjate Jlogaritjeve sipas EC2, nonnave italiane dhe mjaft norrnave te
beton me fck = 20 N/mm2 Sipas normave italiane te vitit 1996, rezistenca fck tjera, rezistenca ne terheqje e betonit konsiderohet e barabarte me zero dhe
mund te nxirret nga rezistenca Rk mbi bazen e marredhenies: fck = 0.83Rk· diagrama nderje - deformacione e tij zhvillohet vetem ne nje kuadrant
Nje paraqitje skematike e maredhenies nderje (shtypese) - defonnacione koordinatiY cr - a, me vlera negative (keshtu konsiderohen aty vlerat qe i
per betonin (cr, - £,) sipas Eurokodit 2 jepet ne fig. 3.9.5. Aty tregohet korrespondojne shtypjes).
menyra e percaktimit, sipas ketij Eurokodi, e vieres mesatare (sekante) Ecm . Sipas EC2 dhe disa nonnave te tjera "ligji" cr - E per llogaritjet e
te modulit te e1asticitetit te betonii) qe dallohet nga vlera tangente Ec. betonarmese mund te perdoret me i thjeshte (krahasuar me fig. 3.9.5) dhe
konkretisht i perbere nga dy pjese qe bashkohen midis tyre: 1.- nga nje hark
parabole e grades se dyte, qe kalon nga origjina dhe me bosht para!el me

202 203
ate te nderjeve; 2.- ne vazhdim, nga nje segment vijedrejte, paralel me
bosbtin e deformacioneve dhe tangent me parabolen ne verteksin e saj. Nje
diagrame e tille cr-s, qe cilesohet e tipit "parabole- katerkendeshkendrejte"
e treguar ne fig. 3.9.6 e ka verteksin e paraboles ne piken me abcise - 2%c,
deformacionin kufitar - 3.5%o dhe ordinaten maksimale te barabarte me -
0.85fcJ, ku f,ct = fckiy, eshte rezistenca projektuese ne shtypje e betonit.
Koeflcienti 0.85 mban parasysh reduktimin e rezistences si pasoje e kohes
se gjate te veprimit te ngarkesave. Duke supozuar ne menyre konvencionale
sbenjen negative ("-") per sbtypjen shprehjet analitike te diagrames se f1g.
njeren nga pikat A, B, C, qe tregojne perkatesisht: pika A - deformacionin
kufitar te armatures se 9elikut c, = +10%c; pika B- deformacionin kufitar te
betonit £, = -3.5%c ne fibren me te shtypur, pika c - deformacionin Be = -
2%o ne largesine (3/7)h nga B. Duhet patur parasysh se vlera kufitare Ecu =
0.0035 (3.5%c) i referohet te ashtuquajturit "beton i pakufizuar" apo "i
pashtrenguar" ("unconfined concrete"). Nese, nepermjet dendesimit
(shpeshtimit) te madb te stafave, behet shtrengimi i posac;em i betonit -
ashtu sic; realizohen seksionet e zonave kritike te 9emierave plastike te
trareve dhe kolonave ne ramat betonanne - ne zonat sizmike vlera e Ccu

l
3.9.6, jane: rritet. Trajtime me te detajuara per kete problem, qe lidhet me duktilitetin e
elementeve betonarme jane dhene ne paragrafin 4.3.
(j c = 0, per Konfiguracionet e deformimit te nje seksioni betonanne~ te cilat
s, 20 perfaqesojne edhe nje klasifikim te gjendjeve te fundit kufitare te tij, jane
cr, =1000s,(250e, +1)0.85f,, per -0.20%;,; s, < 0 (3.9.8)
treguar ne fig. 3.9.7. Ne tabe!en 3.9.3 jepen te dhena karakteristike per
cr, =-0.85f" per -0.35%;,; s, < -0.20%
sejcilin nga keto konfiguracione. Verejme se aty me~ eshte shenuar raporti:

crc: shtypje
(3.9.9)
i

ku s, eshte vlera e deformacioneve ne fibren me te sipenne te betonit dhe £,

. . . . - - - - ; - - - - - - - ; Diagramae o
deformacioni i armatures se poshtrne, kurse perfaqeson raportin d' /d (d -
i // I , !lo~ari~je~ !artesia efektive e seksionit dhe d' -largesia nga armatura A, dhe A's deri ne
0.85fc t / 1 1 (prOJektt..'i'!lt)
/ i I
kufijte korespondues te seksionit).
• I
if
j/ B(-3.5%c)
d"i ~ C.sip<.irn~e
- ; e L - - - - - - i - - - - - + - - - - - : shtypje )
O! ·2%o -3.5%o Ec ""-h
7,
_j_

i
Flg. 3.9.6 Diagrame e tipit "paraboie - katerkendeshkenddrejte" e ap]ikuar
C(-2%c)
per marredhenien o- - e te betonit

3.9.3 Konfiguracwnet e deformimit nii pi!rkuljen jashti!qendrore

d't
Ne trajtimet vijuese (sipas Biasioli, etj., 1995), qe i referohen
kryesisht praktikes dhe normave italiane lidhur me vleresimin e gjendjes se
fundit kufitare te humbjes se aftesise mbajtese, do te supozohet e vlefshme Fig. 3.9.7 Konfiguracione te ndryshme deformaciolli te nje seks.loni
hipoteza e ruajtjes te seksioneveplane. Sipas percaktimeve te EC2, normave betonarme ne gjendjen e fm:u:lit kufitare
italiane etj., ne gjendjen e fundit kufitare konfiguracioni i deformuar i nje
seksioni betonarme me siperfaqe armature ne zonen e terhequr A, dhe ate te
shtypur A', percaktohet nga nje vije e drejte e cila kalon neper te pakten

204 205
 Nsd = NRd
(3.9.10)
Karakte.risl:.ikat e konfiguracioneve te deformimit te seks:i.onit
Tab. 3.9.3 atehere duhet edhe qe:
X
~=- Msct ::;MRct
0= • Gjendja e nderur- d
·g s, (3.9.11)
I~
I'"
=
s;""
Klasifikimi i gjendjeve te fundit
kufitare
<%ol
'·
<%ol ku NRcte MRctjane forca aksiale dhe momenti rezistent i seksionit, kurse N,ct
i3 nga ne dhe Msct jane vlerat qe kane rezultuar nga anahza strukturore.
"' I
Kur kemi perkulje pa pranine e forces aksiale 'CNsct = 0), atehere
duhet qe perseri te kenaqet kushti (3.9.11).
Terheqje me jasbteqendersi te
A l
vogel
+10-0 +10 ·W 0 I Ne vijim jepet metoda e percaktimit re NRct dhe MRct ne nje seksion
Perkulje dhe perkulje
betonarme katerkendeshkendrejte te paraqitur ne fig. 3.9.8, ku jane shenuar
me:
A 2 Jashteqendrore me shfrytezim te o~ -3.5 +10 0 0.259
s, - deformacioni i betonit ne fibren e siperme te seksionit;
plate te armatures se tBrhequr
1 s' s- defonnacioni i armatures se poshtme;
PerkuJje dhe perkulje Ss - deformacioni i armatures se siperme;
B
I 3 jashteqendrore me shfrytez.im te -3.5 +10 _, s,,o 0.259 -3.5
I C = -0. 85fccti3 1 bx - rezultantja e forcave shtypese te brendshme (fcct
plate te armatures dhe betan.it
I -3.5- ~,ye
- merret pozitive);
1
S' =a' sA s- rezultantja e nderjeve ne annaturen e siperme;
Perkulje jashteqendrore me '
B 4 shf1·ytezim pjesor te armatures -3.5 I B,yd -> 0 I -3.5
l S = cr,A, - rezultantja e nderjeve ne armaturen e poshtme.
1 -3.5-~,)'ll
(armatura poshte, e terhequr) j3 1 - raporti i siperfaqes te shperndaJjes se nderjeve ne zonen e
shtypur (vizuar ne figure) dhe siperfaqes se katerkendeshitkendrejte me
Perkulje jashteqendrore me brinje 0.85foct dhe "x";
0-+ -3.5&
I B 4a shfrytezim pjesor te armatures -3.5
(l•&) l
I (1 + 6) j32 - raporti i largesise nga pika e aplikimit te rezu!tantes C kundrejt
lartesise "x" te aksit neutral.
(armatura poshte, e shtypur)
I Koeficientet j3 1 dhe J3z jane funksione te deformacionit E, te fibres
c 5
Shtypje me jashteqendersi te
vogel
! -3.5--2 -3.58 : 2
(1+8)-- (1 +0) II +W me te shtypur, pra te thellesise relative ~ = x/d. Per gjendjet e nderura 2, 3,
4, 4a, 5 koeficientet !31 dhe j3 2jepen ne tabelen 3.9.4.
I
Forca dhe momenti rezistues, NRct dhe MRct, mund te percaktohen,
duke iu referuar qendres se seksionit te percaktuar ne fig. 3.9.9 (kahet e NRJ
dhe MRct aty konsiderohen pozitive), si vijon:
3.9.4 Kontrolli i sigurisii dhe aftiisisi! mbajtiise e seksioneve tii
piirkulur Ne, = C +S'+S = -0.85f,,j3 1bx + cr', A', +cr,A,
Duke iu referuar gjendjes se fundit kufitare, ne rastin e veprimit te (3.9.!2)
njekohshem te nje momenti perkules Msct dhe forces aksiale Nsa. sipas
Eurokodit 2 siguria e nje seksioni duhet te kontrollohet mbi bazen e MR, =-q(h--J3,xj-S
\ ,(h ·' (h '\
percaktimeve vijuese. \2
1--d I+S1--d)l
\2 ) \.2 (3.9.13)
Nese kenaqet kushti:

206
207
 Vlerat e koefi.d.enteve ~ 1 dhe Pz VIerat e koefidenteve !3 1 dhe j32
Tab. 3.9.4
..
(vazhdim'fab 394)
I Gjendja
e~(%o) I; ~. ilo
Gjendja <;,
e nderur Es (%o)
I 0.000 e nderur
I
E,;(%c)
I Cc;(%o)
nga deri ~~ ~2

0.00 + 10 0.000 0.000 3-4 -3.50 +10-0 0.259 1 0.810 0.416

-0.10 " 0.009 0.049 0.335
" 0.097 0.336 0 -3.50
-0.20 0.020 4a -3.50 -+-- 1 J+o 0.810 0.416
-0.30 .. 0.029 0.143 0.338 (1+8)
-0.40 " 0.038 0.187 0.339
-0.50 " 0.048 0.229 0.341
-0.60 " 0.057 0.270 0.343 Vierat e koefi.denteve Ul1 dhe ~ 2
,. 0.344
-0.70 0.065 0.309 (vazMim Tab. 3.9.4)
-0.80 " 0.074 0.347 0.346
" "

•
-0.90 " 0.083 0.383 0.348 r £, Sci
" 0.417 0.350
- 1.00
- 1.10
0.091
0.099 0.449 0.352
,i
(%o) (%o) I ~1 ~1 13:,
"
- 1.20 " 0.!07 0.480 0.354 i
d ~
"' - 1.30 " 0.115 0.509 0.356 I -3.50 - 0.00 1.000 0.810 0.416
""'5 - 1.40
- 1.50
"
"
0.123
0.130
0.537
0.563
0.359
0.361 I
-3.45
-3.40
• 0.07
-0.13
1.020
1.041
0.822
0.834
0.423
0.429
_A_,_
~ - 1.60
- 1.70 "
0.138
0.145
I o.s87
0.609
0.364
0366 =a; -3.35
-3.30
-0.20
-0.27
1.063
1.088
0.846
0.857
0.435
0.440 --""
&:i

..,
~
- 1.80 " 0.153 0.630 0.369 "'
:::: -3.25 - 0.33 Lll4 0.868 0.446
:;
8 . -3.20 -0.40 1.143 0.878
3z - 1.90 0.160 0.649 0.372 ;;;> 0.450
~
-2.00
- 2.10
+10 0.167
0.174
0.667
0.683
0.375
0.378
s X

d
'
Sc - Zs
::::
~
- 3.15
-3.10
. 0.47
-0.53
1.174
1.208
0.888
0.898
0.455
0.459
8
~
-3.05 . 0.60 L245 0.907
-2.20
-2.30 ." 0.180
0.187
0.697
0.709
0.382
0.385 d' • 3.00 . 0.67 1.286 0.915
0.463
0.467 i I
0=
-2.40
-2.50 .
" 0.194
0.200
0.722
0.733
0.388
0.3~1 d "'
-<
,_,
• 2.95
• 2.90
- 0.73
. 0.80
1.331
1381
0.924
0.931
0.470
0.474
'
I I
-2.60
. 0.206 0.744 0.394
z~
• 2.80 . 0.93 1.500 0.946 0.480
"'----
-2.70
-2.80
-2.90 .
"
0.213
0.2!9
0.225
0.753
0.762
0.770
0.397
0.400
0.402
I "',_,r.:
-2.70
. 2.60
-2.50
- L07
• 1.20
- 1.33
1.653
1.857
2.143
0.959
0.970
0.979
0.485
0.489
0.492
-3.00 " 0.231 0.778 0.405 -2.40 - 1.47 2.571 0.986 0.495 X z,
-3.10 0.237 0.785 0.407 -2.30 • 1.60 3.286 0.992 0.497 ~l
-3.20 " 0.792 0.410 . 2.20 - 1.73 4.714 0.997 0.499
b C:c- sci
0.242
-3.30 " 0.248 0.798 0.412 -2.10 . 1.87 9.000 0.999 0.500
-3.40 " 0.254 0.804 0.414 -2.00 -2.00 = !.000 0.500
-3.50 + 10 0.259 0.810 0.416
208 209
 ~
~ I -A-'-
_g;_
I-'< : (x -0.0035
(3.9.14)
' I
! M/'1 1_] = r
C· ::::l;:!l,x ld)lim _ 0.0035- esyd

L±=i -+- Per c;eliqet Fe B38k (Esyd = L63%o) dhe Fe B44k (E~yd = L87%c) te
~I
~
·-·-· -·-· .-
,,, A,
tabeles 3.9.1 raporti i mesiperm rezulton ne vlerat perkatesisht (x/d)nm =
.
I'' z, Si - 0.682 dhe (x/d)Jim =. 0.652.
' ' ---r-
I

3.9.5 Shembull ndi!rtimi i diagrami!s si! interaksionit

Fig. 3.9.8 Pfrcaktimi ft NRd dhe MRo ne nje seks]onkau.erkendeshkenddrejte Bazuar ne trajtimet e paraqitura ne paragrafet paraardhes, le te
lbetonarme
ndertojrne diagramen e interaksionit M - N per seksionin e nje kollone te
treguar ne fig. 3.9.9-a, me keto te dhena:
2 2
-A's = 500mm , As= 900mm ;
Ne gjendjen e fundit kufitare 9do konfiguracioni te deformimit te 2
- betoni C20/25 (Rck = 25N/mm2, fck = 20N/mm ,y, = 1.5 - sipas
seksionit i korrespondojne "dyshe" rezistente NRct dhe MRc· Nga paraqitja 2
Eurokodit 2 te vi tit 1991, fed= 13.3 N/mm );
grafike e ketyre vlerave perftohen diagramat e interaksionit (M - N), te cilat 2 2
- c;eliku Fe B44k (fyk= 430N/mm , Ys = Ll5, fyct = 374N/mm , C,yct =
perfaqesojne fushen e rezistences se seksionit
Perdorimi i diagrarnave te interaksionit e lehteson mjaft projektimin !.87%o).
Permasat e seksionit jane treguar ne rom.
dhe kontrollin (verifikimin) e seksioneve qe i nenshtrohen veprimit te
njekohshem te perkuljes dhe forces aksiale.

Ne praktike zgjidhjet duhen .kerkuar te tilla qe mundesisht t'u

perkasin gjendjeve te nderura te dalluara me numrat "2" ose "3" ne fig.
3.9.7 dhe ne tabelen 3.9.4. Kjo behet per te imponuar ate qe annaturat e
terhequra te kene deforrnacione jo me te vogla se l'.syd = f,ctfE,. Keto zgjidhje
kane nje ve9ori pozitive te dyfishte: i japin seksionit duktilitet dhe, nga ana
tjeter, shfrytezojne plotesisht rezistencen e armatures se 9elikut
Respektimi i kushtit te mesiperrn 90n ne kerkesen qe vijon: !artesia
relative e aksit neutral (x/d) duhet te jete jo me e madhe se vlera
korrespondente ne kufijte midis gjendjeve te nderura "3" dhe "4" te dhena
me siper. Analitikisht kjo kerkese do te shprehej keshtu:

210 211
 a) b)
Ne vijirn, per seciien nga gjendjet e nderura te fig. 3.9.7 dhe tabeles

TTl ,. I~
3.9.4 percaktohen vlerat numerike te NR, dhe MRct·

I '

[J·OL:J'
500!
I I I !
.~~~lJ.· I
I
I
,
- Gjendja 1 (ti!rheqje me jashteqem!ersi te vogel)
Kemi:
co= +10%o, Es = +10%o, cr' s = O's = fyd = +374N/mm2 .
Ii . s I 1 Meqe betoni nuk punon ne terheqje, atehere forca rezistente NRct
I ----- -A,-
..,_~
i
eshte:
40
~ 100 J NRct= (fyct ·A',+ fyct ·A,)= (374·500 + 374·900)·10' 3 = +187 +337 =
c) +524kN.
Momenti rezistent korrespondues, i Ilogaritur si moment shumar nga
forcat norrnale te percaktuara me siper per arrnaturat (187 dhe 337 kN) me
krahet e njejte 21 em (0.21 m) kundrejt qendres se seksionit, rezulton:
-+---- MRct = -187·0.21 + 337·0.21 = +3l.5kNm.
Dyshja (NRct. MRct) per kete rast paraqitet ne piken "a" te fig. 3.9.10.
s
- Kufiri midis gjendjeve 1 dhe 2 (fig. 3.9.9-b)
e) f) Ne kete gjendje kemi:
3
-3.5%o 0 S5 f~ £ 0 = 0, £, = +10%c, £' s = + 10·10' -40/460 = +0.87%o < Esyd;
T-~;-~~==~
1;/
I
s·:
I
y
~ox
L
5

O's = f,ct = +374N/mm ;

2
3
cr' s = E,E' s = 2·10 ·0.87·10· = + l74N/mm 2 ;

d f-1--~t1-l NRct=.(l74·500 + 374·900)·!0' 3 = +87 +337 = +424kN;

lj I
MRct = -87·0.21 + 337·0.21 = +52.5kNrn.
Dyshja (NR,, MRct) per kete rast paraqitet ne piken "b" te fig. 3.9.10.
'-t::::==±::::r'
g) h) - Gjendja 2 (fig. 3.9.9-c)
Madhesite e deforrnacioneve dhe nderjeve jane:
Ec =-2%o, Es = +l0%o;
x = 460·(-2)/(-2-10) = 77mm;
o's = -2·10'3 ·37177 = -0.96%o < Esyd;
cr', = E,o', = 2·105 ·(-0.96·10.3 )= -l92N/mm2 , cr, =f,,
= +374N/mm2;
Koeficientet ~~ dhe ~2 merren nga tabela 3.9.4 si funksion te i':, =
2%c, ne keto vlera:
~,(-2) = 0.667, ~2(-2) = 0.375;
Fig. 3.9.9 • a) Seksioni katerkendesllkendrejle betonarme me armature dyfislle A,
dhe A's; b) gjen.dja kufi nderrnjet gjendjeve "1') dhe "2"; c) gjendja ~u~
Sipas shprehjeve (3.9.12) dhe (3.9.13) rezulton:
''2"; d) gjendja kufi midis gjendjeve "2" dhe ''3"; e) gjendja kufi rrudo.s NRct = (-0.85·13.3·0.667·300·77 -192·500 +374·900)·10·3 = -174.2- 96 +
gjendjeve "3" dhe "4"; 0 gjendja kufi midis gjendjeve "4" dhe "4-a"; g) 337 = +66.8kN
gjendja kufi midis gjendjeve "4-a" dhe "5"; h) gjendja kufi "5" MRct = +174.2·(0.25- 0.375·0.077) + 96·0.21 + 337·0.21 = +129.4kNm

212 213
 Kjo dyshe (NRct. MRct) per kete rast paraqitet ne piken "c" te fig. Eshte pika "f' qe perfaqeson "dyshen" NRct, MRct ne diagramen e
interaksionit M-N te fig. 3.9.10.
3.9.10. Shtypje
N (kl'\') A
- Kufiri midis gjendjeve 2 dhe 3 (fig. 3.9.9-d) h,
-+
Defonnacionet dhe nderjetjane:
= -3.5%o, S, = +l0%o;
S, g
x = 460·(-3.5)/(-3.5- 10) = 119mm;
3
E', = -3.5·10· ·79/119 =- 2.32%o;
2 2
cr' s = fyct = -374N/mm , crs = fyct = +374N/mm
Koefientet 13: dhe }3 2 kane tani vlerat:
[3:(-3.5) = 0.810, i3t(-3.5) = 0.416; e
Madhesite e forces nonnale dhe momentet rezistente dalin:
3
NRct =(-0.85·13.3·0.810·300·119-374·500+374·900)-10· = -326.9-
187+337 = -176.9kN Momenti (-)
_,_ 'd Momenti(+)
MRct = 326.9-(0.25 - 0.416·0.119) + 197·0.21 + 337·0.21 =
+l77.7kNm.
0'I
!
---
M (kl'lm)

Dyshja (NRct. :YlRct) perfaqesohet nga pika "d" e fig. 3.9.10. b

v
N (kl'<}
- Kufiri midis gjcndjeve 3 dhe 4 (fig. 3.9.9-e) Terheqje
Per kete gjendje kemi: Fig. 3.9.10 Diagrama e interaksionit M- N per seksioni:n betonarme te fig. 3.9.9-a
Cc = -3.5%c) Ss = Ssyd = + 1.87%c;
x = 460·(-3.5)/(-3.5- 1.87) = 300mm; - Kufiri midis gjendjeve 4a dhe 5 (fig. 3.9.9-g)
2 2
cr' s = fyd = -374N/mm , crs = fyc_ = +374N/mm ; Ne kete gjendje:
[3:(-3.5) = 0.810, i3t(-3.5) = 0.416; Ec = -3.5%o, Cct = 0;
3 3
NRct =(-0.85·13.3·0.810·300·300-374·500+374·900)·10· = -824.1- Es = -3.5·10- -40/500 = -0.28%o;
187+337 = -674.1kN x =h =500mm;
MRct = 824.1·(0.25 - 0.416·0.30) + 187·0.21 + 337·0.21 = cr',= fyct=-374N/mm 2 , cr5 = E,s, = 2·105 (-0.28·10-3) =
2
+213.2kNm. 56N/mm ;
"Dyshja" (NRct, MRct) grafikishtjepet nga pika "e" ne flg. 3.9.10. ~;(-3.5) = 0.810, [3,(-3.5) = 0.416;
3
NRct =(-0.85·13.3·0.810·300·500- 374·500- 56·900)· W = -1373.6
- Ku!iri midis gjendjeve 4 dhe 4a (fig. 3.9.9-f) -187-50.4 = -1611kN
Kemi: MRct = 1373·(0.25- 0.416·0.46) + 187·0.21- 50·0.21 = 80.5 + 39.3-
S, =-3.5%o, z, =-0.28; -10.5 = +109.4kNm
x=d=460mm; Kjo "dyshe" M- N jep piken ''g" ne fig. 3.9.10.
"~4"n 1 / mm,
2
cr' s-
- f yd ---.JJ ·
~ 1 (-3.5) = 0.810, [3z(-3.5) = 0.416; - Gjendja 5 (fig. 3.9.9-h)
3
NRct =(-0.85·\3.3·0.810·300-460-374·500)·10· = -1263.7 -187 =- Se fundi, ne kete gjendje kufitare te shtypur kemi:
l450.7kN Cc = -2%c 1 Bet= -2%o~ Cs = -2%o
MRct = 1263.7·(0.25- 0.416·0.46) + 187·0.21 = +l13.4kNm ~:(-2) = 1.0, i3t(-2) = 0.50
215
214
 Betoni rezulton uniformisht i shtypur me nderje te barabarta me
0.85f,,, vlere qe i korrespondon deformacionit E, = -2%o. Edhe armatura
punon gjithashtu ne shtypje me:
2
cr's·= crs = fyct = -374N/mm,
Fore a normale dhe momenti rezistent jane:
NRd =(-0.85·13.3·1.0·300·500-374·500-374·900)·10· 3 = -1695.8-
187-336.6 = -2219.4b'\l
MRd = +187·0.21- 337·0.21= -3l.5b'\lm
"Dyshja" e mesiperme M- N paraqitet me piken "h" ne diagramen e
interaksionit te fig. 3.9.10.
Paraqitja grafike e "dysheve" NRd - MR, te llogaritura me siper
percakton diagramen e plote te interaksionit dhene ne fig. 3.9.10, ku duket
pozicioni "i veqante" i pikes "e", rreth te ciles ndodhet pika e balancit qe
shenohet zakonisht me germen B ("Balance Point" - BP). Pika e balancit
lidbet me nje gjendje te ve9ante per seksionin e ngarkuar dhe pikerisht me
ate kur, nen veprimin e njekohshem te nje momenti dhe force normale
ve.r1rwese ne seksion te perfaqesohet me nje pike ne brendesi te "fushes" qe
kurba e interaksionit. Kjo kurbe shpreh ndikimin (efektin) e
aksiale ne aftesine mbajtese te nje seksioni betonarme. Mund te
·.·.·•·•·•· i!)\'igii;;;i verehet dukuria interesante qe ne rastin e betonarmese (ndryshe nga
lilaterialet homogjene, 9elikut p.sh.) rezistenca ne perkulje fillimisht rritet
me zmadhimin gradual (nga vlera zero) e forces shtypese aksiale, me kusht
qe kjo te mos kaloje vleren qe i pergjigjet pikes B te balancit. Por me
tejkalimin e kesaj vlere te forces shtypese, rezistenca perkulese zvogelohet.
me rritjen e forces aksiale duktiliteti i seksionit gjithashtu
zvc>gelottet, dukuri kjo qe do te analizohet ne veqanti ne paragrafin 8.4. 7.
Ne fig. 3.9.11 tregohen ne forme skematike kurba interaksioni qe u
,ergji;gjen perqindjeve te ndryshme te peraferta te armimit te nje seksioni.
1
N (Sh!ypje)
~ Shtypje e thjeshtt:

numerikisht te barabarte me madhesite rezistente MRd dhe NRct, seksioni

D ejtez me karakteristikt: e 0= ~
ndodhet ne pragun e te ashtuquajturit "shkaterrim i balancuar". Kjo gjendje
karakterizohet nga arritja e njekohshme e nderjes kufitare fyd ne armaturen e ~
Perqindje annimi p"' J .5%
terhequr dhe nderjes Ew = 0.0035 ne fibren me te deformuar ne zonen e
shtypur te betonit. Shkaterrimi i balancuar eshte cilesi e seksionit te aimuar.
Gjendja e balancit lidhet me nje konfiguracion (profil) te vetem deformimi,
qe shprehet nga marredhenia (3.9.14). Pika B ndan midis tyre dy situata te Perku!je e thjeshte.
mundshme: moment negativ
moment pozitiv
!.- Nese forca shtypese vepruese IN! < !NRd!, shkatenimi i seksionit Terheaje e thjeshte I
si rezultat i bashkeveprimit te forces shtypese me momente te ndryshem P.T.- zone pjeserisht ne te:rheqje
(Terheqje) T.C. -zone teresisht ne shtypje
perkules korrespondues do te shkaktohet gjithnje nga terheqja ne arrnaturen
e 9elikut. Kjo sepse ne keto raste Es > fsyd/E,, d.m.th. armatura e terhequr hyn
gjithnje ne rrjedhshmeri.
2.- Kur forca shtypese IN! > !NRd!, shkaterrimi ne seksion ndodh nga Fig. .3.9.11 Forma skematike te kurbave te interaksioni:t
shtypja ne beton dhe kjo per faktin se deformimet ne armaturen e terhequr
nuk arrijne kufirin e rrjedhshmerise C:syd < fsyd!Es, d.m.th. ne arrnaturen e
terhequr nuk shfaqen deformacionet e rrjedhshmerise Esyd·
Per 9do forme seksioni, si dhe per nje sasi dhe menyre te caktuar
vendosje armature, te shtypur dhe te terhequr, merret nje diagrame e caktuar
korresponduese interaksioni. Pikat e kurbes se interaksionit kufizojne fushen
e rezistences (stabilitetit) te seksionit. Qe ekuilibri i seksionit te jete i
garantuar, d.m.th. qe ai te mos shkaterrohet, duhet dhe mjafton qe ne
sistemin koordinativ M - N "dyshja" moment - force normale e ngarkeses
216
217
 4

DUIITILITETI

4.1 HYRJE
Dukti!iteti i elementeve strukturore dhe strukturave ne teresine e t)'Te
.·•. ·• · •·• k<)nside•rol1et sot si faktor i rendesishem per vleresimin e kapaciteteve qe ato
posedojne per perballimin e ngarkesave te ndryshme, ne ve9anti veprimeve
sizmike. Duktiliteti dallohet nga soliditeti apo rezistenca, por ne thelb edhe
duktiliteti konceptohet si nje cilesi apo aftesi per te ofruar qendrese
(rezistence) ndaj veprimeve te jashtme. Ve9se jo ne stadin elastik, por ne ate
inelastik (plastik) te deformimeve. Pra, per elementet apo strukturat qe kane
kete aftesi, dmth qe mund te perba!lojne deformi.me inelastike, jolineare, pa
reduktime te konsiderueshme te aftesise mbajtese (kapacitetit) te tyre, thuhet
se ato jane duktile, kane duktilitet. Si i tille duktiliteti eshte i lidhur me
karakteristikat plastike te materialeve ndertimore si dhe me menyren e
reagimit inelastik te strukturave.
Referuar rastit te ngarkimeve statike, ne kapitullin e meparshem u
• ·; ... paraqiten disa nocione dhe metodika kryesore qe perdoren ne analizen dhe
projektimin plastik te strukturave. Nje nder konceptet mete rendesishme me
te cilin u operua aty eshte ai i 9emieres plastike. Ne dukurite e
elasto-plastike dhe sidomos ne ve9orite e sjelljes se
· ~emierave plilstike mbeshteten edhe trajtimet e ketij kapitu!li, qe i kushtohet
kryesisht dukti!itetit.
Ne shume paraqilje vijuese referencat apo ilustrimet mbi duktilitetin
sillen nga rastet e veprimeve sizmike. Eshte synuar keshtu qe, nepermjet
trajtimeve te paraqitura ketu, t'i paraprihet shtrimit dhe zgjidhjes se
problemeve te konceptimeve dhe analizave qe kerkohen ne projektimin

219
 4.2 KUPTIME BAZE MBI DUKTILITETIN
4.2.1 Duktiliteti- kerkesi! kryesore e projektimit antisizmik
Shumica e ndertesave (betonarme, \(eliku etj.), perfshi dhe ato te
projektuara sipas kodeve antisizmike, posedojne nje soliditet te moderuar, te
reduktuar ne krahasim me ate qe do te verehej gjate nje reagimi te supozuar
si krejtesisht elastik ndaj termeteve te forte eventuale. Perballimi i plote i
forcave te brendshme qe do te rezultonin gjate atij reagimi do te kerkonte
permasa dhe konstruime teper te renduara, zakonisht pertej mundesive reale
ekonomike. Minimizimi j demtimeve ne keto ndertesa si dhe sigurimi i
qendreses ("mbijeteses") se tyre ne raste termetesh te forte arrihet duke i
projektuar e ndertuar ato ne menyre te tille qe te ofrojne rezistence edhe ne
stadin inelastik te Teagimit. Ne terma te thjeshtuara, pikerisht kjo ci!esi e
strukturave dhe e komponenteve te tyre quhet duktilitet Duktiliteti,
nenkupton vetine per te lejuar (perpara nje shkaterrimi eventual) deformime
relativisht te medha pa patur reduktime te ndjeshme te aftesise mbajtese.
Gjithashtu, ne kushtet e ngarkimeve dhe shkarkimeve te perseritura, ne kete
veti shprehet edhe kapaciteti per te absorbuar energji nepermjet reagimeve
ciklike histeretike si ato qe tregohen ne fig. 4.2.1 per rastin e nje elementi
betonarme me ngarkese perkulese (nga Penelis dhe Kappas, 1997, sipas
Bertero dhe Popov, 1977).
, - - - , l= 1613 mm
h=406mm
rf-==="'
I (4.2.1)
hlf-.-=:::J
Bllokui
ankorlmit
80
!
[-100
Fig. 4.2.1 Kurba histerezis per nje element betonarme me ngarkese cik.]ike
perkuH~se
220
Kufiri i karakteristikave duktile ne nje element apo stJUkture fizikisht
" ' "'·"'" i lidhur me nje kufi te caktuar degradimi apo reduktimi te soliditetit
-1'-->'·+!;;;,.<,o>. o',n..e_fig. 3._1.~ (shih paragrafin 3.1.3) eshte treguar me piken C. Megjithes~
e kettJ_ kuf1n shpesh emertohet "kolaps", ne fakt, pa arritur
_shka1tenrirr1i 1 vertete 1 elementlt mund te kete akoma vend per deformime
pertej kesaj gjendje. Por kjo "rezerve finale" nuk merret ne
siderate gj ate ana!izave. Nje shkaterrim duktil "i perfaqesuar" pikerisht
tt""'"··. · vija OABC ne fig. 3.1.3 dallohet keshtu nga nje shkaterrim i tipit te
ose amorf, qe jepet nga vija te tipit OAD. Shkaterrimet te
,;o:%-:·.········'·'th~esl1me (amorfe) implikojne humbjen pothuaj te plote e te menjehershme
soliiditeltit, dizintegrimin shpesh te plote te elementit apo struktures dhe
iCJxmog<osen e nje paralajmerimi. Prandaj shkaterrimet e tipit te thyeshem
te shmangen nepermjet nje projektimi te pershtatshem dhe zbatimit
l.-C,,~p'h te punimeve gjate ndertimit.
4.2.2 Piirkujizimet e duktilitetit
Le te mbajme parasysh fig. 3.1.3 ose paraqitjen me te thjeshtuar
elasto-plastike te dhene ne fig. 4.2.2. Duke iu referuar zhvendosjeve lineare,
duktiliteti i elementit perkufizohet si raport i zhvendosjes totale !!. ne nje
moment te dhene te reagimit kundrejt asaj te fil!imit te rrjedhshmerise !!. .
Keshtu, me shenimin J.L qe perdoret zakonisht per duktilitetin kemi: Y
I
Themi se duktiliteti ezaurohet plotesisht kur arrihet vlera maksimale
J.lu e dul:ti!itetit te disponueshem (te posedueshem) nga elementi apo
struktura. Ne kete gjendje, qe shenon pragun e shkatenimit, duke iu refer~ar
perseri fig. 4.2.2 kemi:
(4.2.2)
Duktiliteti i disponueshem l!.u shpreh kapacitetin duktil te elementit
apo struktures.
221
 ?h~'l<:urbature fl.¢ i seksionit perkufizohet si raport i vleres kufitare <l'>u te

~t
arbatures (qe i pergjigjet qastit kufitar te shkaterrimit, d.m.th. zhvendosjes
iyJ(undrejt vleres <Py qe i pergjigjet kufirit elastik, d.m.th. fillimit te
·- I
~ !
~ TFy, My

s-
\ Sjellja reale <l'>u (4.2.4)
inelastike/jolineare~ ).Lq, = <l'>y
Modeli ebivalent i
~
u ! sjelljes elasto-plastike
&
VA 0 Kuptimet e dhena me siper per duktilitetin fL jane me evidente kur

if ~~- ·r'B~"'
e ,1 Ii :IP
v
· I !i\,,')~~:~parasysh materiale ndertimore homogjene (si p.sh. qeiiku). Por ato
it' mund te jepen edhe ne rastin e betonarmese, duke patur parasysh
e punes se ketij materiali. Keshtu, per te marre duktilitetin e
;5.(\;is!<i;.;;!mriparur<:s te eJementeve betonarme (b/a) eshte e nevojshme t'u referohemi
>3/.Y:i<iv gjendjeve:
0j b.y, Wy .0.m, <Pm CJ.u, <Pu
a.- Pragut te rrjedhshmerise ne armaturen e terhequr;
Zhvendosja (ll) I Kurbatura (<!>)
b.- Gjendjes kufitare ne prag te shkaterrimit te betonit.
Fig. 4.2.2 Diagrame e tlJ.jeshtuar elasto-p]ast.ike ge merret nga. ngarkimi rrW~s i Gjendja e dyte (b) mund te diferencohet ne dy raste:
elementeve strukturore
1. - Ndodh shkaterrimi i betonit ne zonen e shtypur;
Ndertesat egzistuese apo ato qe sapo jane projektuar u nenshtrohen II.- Ndodh keputja e armatures se terhequr.
verifikimeve te rezistences sizmike ndaj nje termeti te mundshem. Per te Per nje element re thjeshte b/a me armature te zakonshme vetem ne
realizuar kontrollet e nevojshme, vleresohet se pari kerkesa ne duktilitet apo f>}:;) .zonijne terhequr rastet e mesiperme jane paraqitur skematikisht ne fig.
dhe b. Duke patur parasysh shenimet e hera aty mund te shkruajme
duktiliteti i kerkuar, ).Lm:
fl6..m =b. m ;: :;_ j.m
-- (4.2.3)
.6.;<
Cgy
<:!> = ~. ) d (4.2.5)
Y (l- i;sy
ku Ll.m eshte zhvendosja maksimaie qe merr struktura gjate lekundjeve
sizmike. Kontrolli i rezistences te nevojshme sizmike konsiston ne kerkesen
Per gjendjen kufitare ne prag te shkaterrimit kemi:
qe duktiliteti i kerkuar 11m te mos kaperceje duktilitetin e disponueshem fLo·
Duke patur per baze modelin e thjeshtuar elasto-plastik te treguar ne - Rasti I (thyerja, shkaterrimi i betonit)
fig. 4.2.2 mund te jepen edhe percaktime te tjera per faktorin e duktiiitetit qe
disponon nje seksion ose element Ne "rang elementi", duktiliteti, perve9se w =~ (4.2.6)
nga marredhenia P- .6., mund te vleresohet edhe nga marredhenia ndermjet u ~cud
momentit maksimai M dhe kendit te rrotullimit Merret ashtu duktiliteti e.
ne rrotullim f1B [shih, ne vijim, shprehjen (4.2.7)]. Nga kurba e marredhenies - Rasti II (keputja e armatures)
ndermjet momentit M dhe kurbatures <:!> (analoge me ate P- :\., midis forces <I:>=~ (4.2.6-a)
dhe zhvendosjes) percaktohet duktiliteti i kurbatures i nje seksioni, me l.i 1-;~ ..
thjesht duktiliteti i seksionit Nderkaq, faktori i duktilitetit te disponueshem
222 223
 r~-1-~,, (kushti i thyerjes se betonit) (4.2.4- a)
. Esv ~w
~'- =mml-.· - -
i,Jr¢
I
'
[i;,~;hpretljel
Esu
Zsy
l - ~sy
'
1- ,;su
e mesipenne jane shenuar me:
(kushti i keputjes se annatures) (4.2.4- b)

r'
I I
;
I -~ vlera e defonnacionil kufitar te betonit, sipas diagrames nderje
Bou -

1
IJ ~
,M - -
,
~TM +~ld_61;,_,
1 neutral
,;pdeJ'omnacione (a,-£,);
Esy - vlera e deforrnacionit ne armaturen e terhequr ne prag te
1ihjedibshmerise:
tsu - vlera e zgjatimit uniform relativ te armatures per ngarkimin
I L 1----j, ! )d
(1- .;,r
-L I
Annatura e ~elik~t _l
;:,,,,, '"' - raporti (paramelrik) i lartesise se aksit neutral kundrejt la.'iesise
,,•,•··••lfi,)it(•,•B?t+;(.~f#>'ktive "d" te seksionit, referuar gjendjes kufitare me shkatenrim te betonit
[--
.. ·''~ ..ov•w•• e shtypur;

r
I
I
(\ Rasti I Rasti !l
<;,,- raporti i iartesise se aksit neutral kundrejt Jartesise efektive "d"
seksionit, referuar gjendjes se rrjedhshmerise ne annaturen e terhequr;
I &, ec:=;;c:~u ~'"- raporti i Jartesise se aksit neutral kundrejt lartesise efektive "d""
I ---r T seksionit. referuar gjendjes kufitare me keputje te armatures se terhequr;
I
I' S.:" r - rrezja e kurbatures.
--1__ Shprehjet e mesipenne (4.2.4-a) dhe (4.2.4-b) jane rekomanduar ne
I i •i'!i?:~lil1i i;~[j~.~~:ir. e pare (v.l994) te Eurokodit 8 te projektimit antisizmik per te
I (1- i;.)d .··• te ashtuquajturen vlere "konvencionale" te kurbatures te nje
-L_ I
' I::i.•1',i;si"·········selcsi<)ni betonanne. Sipas ECS kjo vlere "konvencionale" percaktohet duke
_j_ _L
C:s>Esy veJadc,sur ne shprehjet (4.2.4-a) dhe (4.2.4-b) te gjitha defonnacionet s ne
karakteristike te tyre.
Flg. 4.2.3 Shperndarja e defo:rmacioneve dhe kurbaturat ¢'y 'dhe @u ne nje Sikurse permendem, per elementet strukturore perdorim te gjere ka
element te perkulur- betonanne. -a) pragu i TrjedhShmernse ne faktori i duktilitetit ne rrotullim 1-le. Ky jepet si raport i kendit te
arm.aturen e terhequr; b) gjendja irufi.tare ne prag te shkaterrimit
te seksionit per dy rastet: I. thyerja e betoWt ne zonen e shtypur; n. Q;ji(!Ji'Jrotullimit te plote maksimal, 8u, kundrejt kendit te rrotullimit ne pragun e
keputja e armatures se te:rhequr (: '" nje•dhshm<;rise. ey:

(4.2.7)
Duktiliteti real percaktohet nga madhesia me e voge1 ndermjet
vlerave qe japin per madhesine <l>u shprehjet (4.2.6) dhe (4.2.6-a).
Perfundimisht, duke aplikuar shprehjen baze (4.2.4), mund te Ne analogji me percaktimet e dhena per seksionet dhe elementet
konkludojme se: .·s.trukt:urc>re. round te jepet edhe kuptimi i duktilitetit te defonnacioneve
retaw1e 1-l, qe quhet dhe duktilitet i materialit:

224 225

.U==~
' E, (4.2.8)
Madhesia J.L, i referohet kurbes cr - z te nderje - deformacioneve.
Zakonisht ne nje element J.L, >11¢>11B. sepse ne nje strukture vete
materiali ka aftesi me te medha per te man·e deformime plastike, kundrejt
aftesise te elementeve perberes re saj per te mbajtur ngarkesa pertej fazes
elastike te reagimit.
Kur analizohen veprimet horizontale ne strukturen e nje ndertese,
p.sh. ne nje rame shumekateshe, duktiliteti i struktures, f4tc. jepet si raport i
zhvendosjes kufitare ne nje nivel "perfaqesues", p.sh. ne katin me te larte,
kundrejt zhvendosjes korresponduese te kufirit elastik. Po keshtu mund te
perkufizohen duktilitetet, kundrejt njera \jetres, e pjeseve perberese te
strukturave, p.sh. e kateve, njeri kundrejt tjetrit. Ne rastin e strukturave
shumekateshe tip skelet, per Jidhjen midis faktoreve te ndryshem te
duktilitetit mund te perdoret marredhenia e perafruar:
l Qe strukturat te reagojne mire ne stadin inelastik duhet qe, ne radhe
J...l.s~r :::; - L:).lr.,c:;,ka~ (4.2.9)
n
ku n - numri i kateve, kurse J.L,n,,kar perfaqeson vleren mesatare te faktorit
te duktilitetit relativ te nje kati te caktuar.
Mund te perkufizohet gjithashtu edhe duktiliteti i nyjeve, si raport i
rrotullimit kufitar (maksimal) te tyre kundrejt atij te fi!limit te
rrjedhshmerise.
Ne pergjithesi duhet patur parasysh qe faktori i duktilitetit - madhesi
pa dimensione - merr vlera qe ndryshojne nga elementi ne element e nga
struktura ne strukture. Vlerat e duktiiitetit referuar ngarkesave statike apo
dinamike karakterizojne menyra te diferencuara te reagimeve inelastike te
nje seksioni, elementi apo strukture ne teresi.
4.2.3 F aktoriit qii ndikojnii ne madhesine e duktiliietit
Disa nga faktoret kryesore nga varet duktiliteti jane:
- cilesia e materiaieve ndertimore dhe vetite fiziko-mekanike te tyre;
-forma e seksioneve terthore e, ne pergjithesi, gjeometria e
elementeve perberes strukturore dhe e strukturave ne teresine e tyre (per te
226
duktilitet te ngritur duhen respektuar kerkesat per rregullsi apo simetri
- lidhjet ndermjet elementeve strukturore dhe menyra e realizimit te
- sasia e armatures gjatesore dhe terthore (ne elementet betonarme );
- natyra e nderjeve mbizoteruese (te perkuljes, shtypjes, prerjes);
- menyra e aplikimit te ngarkesave gjate procesit te ngarkim-
shkarkimit: statike apo dinamike (por, per thjeshtesi, ne shume raste
<.ii10';<•.'··. pranohet qe duktiliteti dinamik te meret sa ai statik).
Ne strukturat komplekse vleresimet sasiore numerike te faktoreve te
ndryshem te duktilitetit dhe marredheniet ndermjet tyre jane pergjithesisht
Jl1jaft te veshtira per t' u percaktuar. Kjo sepse per 'to kerkohet trajtim
adekuat i varianteve te shumta te kurbave veprim-reagim (P-6, M-1>, etj.).
Po keshtu duhen konsideruar edhe mundesite e ndryshme te plastifikimit
dhe evoluimit te mekanizmave te shkaterrimit pas f01mimit te nje numri te
mjaftueshem 9ernierash plastike. Ne rastin e sistemeve statikisht te
pacaktuar mundesite e krijimit te ketyre 9ernierave jane te shumta dhe se ato
shtohen me rritjen e shkalles te papercaktueshmerise statike.
te pare, ato te realizohen me materiale duktile, si9 eshte ve9anerisht 9eliku.
Por edhe per kete material duhet patur parasysh qe, kur ai i nenshtrohet
shtypjes se madhe aksiale, zhvillimi i deformimeve te medha inelastike
mund te interferohet me humbjen e parakohshme te qendrueshmerise, 9ka
sigurisht dote 90nte ne shkaterrim te strukturave mbajtese.
Betoni, guri dhe tulia jane materiale tipike amorfe (te thyeshem). Ato,
si9 dihet, punojne shume keq ne terheqje. Rezistenca ne shtypje e tyre mund
te jete edhe e larte, por, nese nuk meren masa te ve9anta permiresuese
konstruktive, deformimet maksimale kufitare ne shtypje rezultojne
pergjithesisht teper te ulta. Prandaj strukturat mbajtese prej betoni, murature
apo druri paraqesin kufizimet e njohura te perdorimit per rajonet me
sizmicitet te ngritur. Kjo pasqyrohet edhe ne kodet sizmike ku jepen
kufizimet perkatese ve9anerisht persa i perket lartesise se ndertesave me
keto struktura mbajtese. Ne praktiken e ndertimit masat permiresuese te
reagimit sizmik te strukturave te tilla konsistojne, ne princip, ne bashkimet e
pershtatshme te materialeve ndertimore amorfe me hekurin (9elikun), ne
menyre qe te realizohen elemente duktile te afte per t' iu pergjigjur
kerkesave per deformime te medha inelastike, te imponuara nga termetet e
forte.
Konceptimi, realizimi dhe shfrytezimi i duktilitetit dhe rezistences
post-elastike te elementeve strukturore eshte nje metode dhe praktike e
227
zakonshme e projektimit basbkekohor ne vendet sizmike te bores. Ne masat
P,M b)
e marra per te realizuar nje reagim te pershtatshem duktil arti i detajimit dhe AP,M
i konstruimit, krahas llogaritjeve analitike te nevojshme, merr nje rendesi te
ve~ante.
I
Encrgjia e
Edhe faktet e analizat inxhinierike te demtimeve te ndertesave nga absorbuaricike'l

termetet kane treguar se vetite duktile shfaqen te diferencuara ne struktura te Lal.:u

' Encrgjia e
deformimh
tipeve te ndryshme dhe te ndertuara me materiale te ndryshme. Strukturat histerezis

metalike (prej <;eliku) reagojne me mire ndaj termeteve, krahasuar me

strukturat e tjera. Krahas duktilitetit, si avantazh tjeter antisizmik i
strukturave metalike vleresohet gjithashtu edhe raporti i larte RIM (R-
rezistence e materialit ; M-masa e tyre), <;ka shprehet me faktin qe ne keto
struktura relativisht te lehta shfaqen forca inercia!e sizmike re!ativisht te
vogla. Por, nepernijet nje projektimi dhe zbatimi te kujdesshem, te tille qe
ve<; kerkesave te soliditetit e ngurtesise strukturat t'u pergjigjen edhe Fig. 4.2.4 Kurba histerezis gjate ngarkimit te nje elem.enti betonarme ne
kerkesave specifike te duktilitetit, mund te arrihet ne ate qe edhe perku]je - a) cikii f pare (nuk eshte l;;onsidlerua:r degradiml
konstruksionet betonarme te sillen si konstruksione antisizmike.mjaft te rezis~ences); b) vleresimi i energjise se absorbua.r gjate nje dkii
pershtatshme.
a) b)
o..j pl
4. 2.4 Duktiliteti dhe kurbat histerezis 2~1 0
Nga pikpamja ·e forcave nje termet i forte karakterizohet si nje seri
ciklesh ngarkim-shkarkimesh te shpejta. Energjia sizmike qe transmetohet
;;;I
dhe hyn ne nje strukture nepermjet themeleve zakonisht nuk mund te
absorbohet e konsumohet e gjitha duke u mbeshtetur vetem ne stadin e
reagimit elastik te saj. Pas ketij stadi filion "pershtatja" me punen ne stadin
post-elastik apo inelastik, i cili nga cikli ne cikel shoqerobet me modifikime Zhvendosja, ~
(degradime, reduktime) te vazhdueshme te karakteristikave te rezistences
dhe ngurtesise te elementeve strukturore e, ne teresi, te vete struktures. Ne
kete proces realizohet absorbimi i energjise sizmike si dhe konsumimi apo
disipimi ("humbja") i nje pjese te saj nepermjet deformimeve ciklike post-
elastike. Keto deformime shprehen me anen e kurbave histerezis te forca- Fig. 4.2.5 Degradimi i ngurtesive dhe rezistencave gja.te ngarkimeve te
deformimeve qe merren gjate ngarkim-shkarkimeve perkatese. perseritura cikUke- a) pa:raqitje e cHdeve te ngarkimit (reagimi.t);
Diagramat F-11. (M-4>) te fig. 4.2.4-a,b dhe 4.2.5-a,b i referohen b) reduktimi i ngurtesive "k"
ngarkimit ciklik te nje elementi betonarme dhe ilustrojne pikerisht kurba
Ne ndertimet antisizmike synohet sigurimi i karakteristikave te ti!la
histerezis. VIera e energjise se absorbuar ne menyre te pakthyeshme nga
strukturore ku siperfaqet e perfshira ne 9do lak histerezis te jene sa me te
struktura gjate nje cikli matet me siperfaqen e kurbes histerezis, sikurse
.)tjj;;;,i.,••.. •, ..· med!Ja. Kjo pasqyron aftesine absorbuese (disipative) te nje strukture. Por
tregohet me fig. 4.2.4-b. Nderkaq, ne fig. 4.2.5-a,b pasqyrohet skematikisht
ketu e rendesishme eshte te behet nje dallim midis absorbimit te
modifikimi (degradimi) real i ngurtesise dhe rezistences efektive pas 9do
perkohshem dhe absorbimit permanent, te pakthyeshem te energjise. Ky
cikel ngarkimi.
wc•.c. • ··aa111m mund te evidentohet lehte po te krahasohen dy sistemet e fig.4.2.6: i
elasto-plastik, paraqitet nepermjet vijes se thyer OABD, kurse i dyti,

228 229
jolinear, nepermjet knrbes OBE. Kur ngarkohen te dy deri ne B, energjia
totale e absorbuar nga secili prej tyre eshte pothuajse e njejte (perfaqesohet
perkatesisht nga siperfaqet ndermjet vijave OABD e OBC dhe boshtit te
deformimeve). Nese kurten OB do ta perafronim ne nje menyre te
pershtatshme me segmente vijedrejte, mund te pohohet se edhe duktilitetet e
ketyre sistemeve fl< = /:;c//:,F jane afersisht te njejte. Por raportet midis
energjise se deformimit te "magazinuar" perkobesisht dhe energjise se
absorbuar ne menyre te paktbyeshme jane mjaft te ndrysbem per sistemet e
konsideruara. Pas shkarkimit deri ne zero te gjendjes se nderur, energjia e
absorbuar apo e shuar nga sistemi elasto-plastik eshte e barabarte me
siperfaqen histeretike OABD, nderkohe qe energjia e absorbuar nga sistemi
jolinear eshte e barabarte me siperfaqen histeretike mjaft me te reduktuar
OBE (e vijezuar ne fig. 4.2.6). Pra, megjithese dy sistemet shfaqen
fillimisht me sjellje afersisht te njejte dhe kane duktilitete te peraferta, midis
tyre ka ndryshime thelbesore. Ne rast termeti sistemi elasto-p!astik "1" eshte
mjaft me i pershtatshem se "2", mbasi i pari eshte i afte te absorboje energji
shume me te madhe sizmike.
4.2.5 Rezistenca dhe duktiliteti
Le t'i referohemi per konkretizim nje rame te thjeshte portal me
rigela te ngurte (fig. 4.2.7-a,b). Modeli i sjelljes elasto-p!astike per nje
seksion terthor te kollonave te saj jepet nepermjet diagrames moment-
kurbature (M-<P) te fig. 4.2.8, kurse per vete strukturen nepermjet
diagrames force-zhvendosje (P-1;) te fig. 4.2.9. Mund te verehet se pertej
nje pike A, ne diagramat e ketyre figurave shfaqet pergjithesisht nje dege
renese, qe pasqyron shkaterrimin (kolapsin) e seksionit apo struktures.
Prandaj thuhet se duktiliteti i nje seksioni, i nje elementi apo i nje strukture,
qe shpreh mundesine per t'u deformuar ne stadin plastik duke ruajtur
nderkohe nje aftesi mbajtese te caktuar, eshte madhesi e kufizuar, e fundme.
Siknrse eshte pennendur, kjo madhesi varet nga materialet ndertimore te
perdorura, "gjeometria'' e elementit apo struktures, tipi strukturor i perdorur
si dhe nga detajet strukturore, ne veqanti te nyjeve.
a) b) ,.2-, p 1:!.
~fd/k/4$1/Wff<o/@//1'/j»J?q 2 2

:31
,91
-,
A
! sistemi "J''
u I 'f.-'----

- """
Fig. 4.2.7 Rame portal me rigeia te ngurtt·a) konfigu:racioni i rames; b)
gjendja e deformuar dhe e nderur

Ml __ A
Ol E
I
F D C Zhvendosja

Fig. 4.2.6 Energjia e "magazirnua:r" dhe e absorbua:r ne dy sisteme te

M'""l ....................

skematizuara

oI c))y <l>u <l'>

Fig. 4.2.8 Diagrame moment- k.urbature M-<1>

230
231
 :.~;-----.(
p

Py r-
1
--,--F-,-;-4-~-.------.,;~'',,, ?3+-----------;f--"-, ~
i
1
P2 - - - - - -;.f---L:..;-_.....t.A~2,._
0
P1
Fig. 4.2.9 Diagraroa force zh:vendosje per ramen portal: te fig. 4.2.7

Ne kendveshtrimin e sigurise sizmike te strukturave, niveli i 0 L\.y,l L\.y,2 .6.y,3

rezistences (soliditetit) te elementeve strukturore dhe strukturave nuk eshte
me i rendesisbem se sa duktiliteti i tyre. Madbesia e duktilitetit grafikisht
Fig. 4.2.10 Marredheniet midis rezistences dhe duktiHtetit
percaktohet nga pozicioni i pikes A ne diagramen e fig. 4.2.8 ose 4.2.9.
Per nje konkretizim me te plote, po shqyrtojme diagramat e fig. I
4.2.10. Le te jete P, forca e rezistences e1astike te kerkuar, qe si v!ere i
pergjigjet zhvendosjes maksimale kufitare ~,=~u· Diagramet "1" dhe "2"
:¥
R
i
~---D.ee ______
·~ 1 Reagim idea! elastik
pasqyrojne rezistenca te ndryshme, perkatesisbt p.sb. P 1 =PelS dbe P2 = PJ3 - - ll = !.0 - - - - - - - - - -
= (5/3)P,. Ato diagrama karakterizohen nga pikat kufi A1 dhe A2 qe tregojne "
-~
E

te njejten madhesi ~u per zhvendosjet kufitare, d.m.th. te njejten siguri per

-.=.~ ST.' ___________ A: --~oA'
I
Reagim kryesisht elastik
strukturen. Nderkaq, duket qarte se rasti "1" .karakterizohet nga nje faktor I
I
duktiliteti i barabarte me 5: !5. ' -j---}---1---ll = !.5 - - - - - -

~
"',tJ:"' S"TI_______B - -----~-~--L-..,·s· i I
Rengim me duktilitet
" =-"
t"'l~ =5 , r:: '1" I J'
te kufizuar
y.l § I 1 ! I
""-"' S I
:::3 II
I
II
t
I
1
• I ,
fl=3.5------
kurse rasti "2" ka faktor duhiliteti te barabarte me 3: 0 o~--- -::--~'F..roo--r--l-..,........_..0 Reagim dukti1 i plote

~" '
*B"

·-
:-<
Sut--c ,...--
i I
I
1
· i .·c
l
r
f.t=8.0-------
.. ..
Dukt!lJtetr 1 kerkuar mund te jete
f.t, =--=~
& : pertej kufirit te perdorshem
6.y,2
Oj Ayf Aye Au,e Au,r AuJ ZhvendOsja, A

Fig. 4.2.U Percaktimet e reagimD:t ne var-esi te duktili.tetit te stn..11ktures

232
233
 Nje rast tjeter reagimi, "3", eshte dhene gjithashtu ne fig. 4.2, 10
nepermjet diagrames me rezistence P3, p.sh. tre here me te madhe se sa P,
(Ps=3P 1). Verehet se, pavaresisht nga niveli i larte i rezistences qe
karakterizon kete rast, ai eshte me pak i sigurte se te tjeret. Kjo sepse nuk
posedohet duktiliteti i nevojshem1 pika A3 eshte ne te majte te absises t.=t.,
dhe prandaj, ne kete rast, shkaterrimi (kolapsi) i struktures ndodh me
perpara se ai 1 rasteve ' 1" dhe "2". Krahasi.mi i s1tuatave te mesiperme
1
tregon se sa e rendesishme eshte karakteristika e duktilitetit te strukturave.
Si konkluzion, verehet se duke iu referuar rastit te veprimit sizmik, vlerat
projektuese te forcave sizmike mund te merren me te ulta ne strukturat me
karakteristika te mira duktile dhe me te larta ne strukturat me pak duktile
apo me te thyeshme.
Nje shprehje grafike me e pergjithshme lidhur me marredheniet
midis rezistences dhe duktilitetit jepet ne fig. 4.2.11. Aty tregohen edhe
disa percaktime qe perdoren per llojet e reagimit ne varesi te duktiliteteve te
zgjedhur e te realizuesbem ne praktiken e projektimit antisizmik.
Konsideratat e mesiperme dote trajtohen me me detaje dhe ne terma
sasiore ne kapitujt vijues. Megjithate, ketu theksojme disa kerkesa dhe
ve<;ori qe jane percaktuar edhe ne dokumenta teknike. Keshtu, ne Eurokodin
8 te projektimit anrisizmik kerkohet qe garantimi ndaj shkaterrimit te
kontrollohet ne te dy aspektet e tij, rezistence (soiiditet) dhe duktilitet.
Kerkohet gjithashtu edhe kontrolli i kushteve te kufizimit te defonnimeve
dhe plasaritjeve, nepermjet te cilit sigurohet edhe ngurtesia e nevojshme qe
mund te kushtezohet nga kerkesat e shfrytezimit normal te objektit
nderrimor. Komhinimi i cilesive duktile me kerkesat e ngurtesise dhe te
soliditetit (rezistences) konsiderohet se realizon nje projektim adekuat,
optimal te strukturave ndertimore. Synohet keshtu qe te shmangen
shkaterrime te tipit amorf (te thyeshem). Konkretisht per kete behet
verifikimi vijues1 duktiliteti qe kerkon veprimi i dhene sizmik, d.m.th.
termeti i projektimit. duhet te jete me i vogel se duktiliteti qe posedon
realisht struktura ne gjendjen kufitare te saj ne prag te shkaterrimit. Ketu
duhet patur parasysh edhe fakti qe shpesh here kerkesat per rritjen e shkalles
se duktilitetit bien r,desh me ato te rezistences dhe ngurtesise. Ne keto
kushte, e sidomos per rastin e strukturave betonarme, behet praktikisht e
pamundur arritja e zgjidhjeve te plota, optimale, persa i perket duktilitetit
strukturor. Sidoqofte, nepermjet permasimeve dhe armimeve korrekte e
duke perdorur ne radhe te pare betone te klasave te larta dhe <;eliqe
relativisht te bute si dhe duke aplikuar vlera jo te larta perqindjeje armimi,
mund te arrihen parametra te permiresuar te deforrnimeve post-elastike, pa
krijuar probleme per rezistencen dhe rigjiditetin. Duhet patur parasysh qe
234
duktilitet me i madh mund te arrihet ne elementet qe punojne thjesht ne
perkulje dhe me pak ne ata qe punojne ne shtypje me perkulje, me forca te
vogla shtypese. Duktiliteti bie mjaft me shfaqjen e forcave te medha
shtypese te konsiderueshme c sidomos kur ka forca prerese te medha.
Por, lidhur me duklilitetin duhet te theksojme edhe "anen tjeter te
medaljes": mundet qe duke i kushtuar rendesi ketij faktori ka!ohet ne
teperime te perdorimit te strukturave duktile. Absolutizimi i ketij faktori
behet i rrezikshem, mbasi ai implikon nenvleftesimin apo mos-marrjen
parasysh te dy faktoreve te tjere te rendesishem, si<; jane rezistenca dhe
ngurtesia (rigjiditeti). Vetem ne kompleksin e tyre keto tre faktore
(duktiliteti, rezistenca, ngurtesia) sigurojne reagim normal te strukturave
ndaj ngarkesave te ndryshme, ne ve<;anti atyre sizmike. Duktiliteti i tepruar,
i egzagjeruar, mund te <;oje ne ate qe, per sbkak te zhvendosjeve te medha
post-elastike, elementet strukturore te pesojne deformime shume te medha e
te pakthyeshme. Keto deformime mund te shkaktojne efekte te rrezikshme
per teresine e konstruksionit. I tille eshte efekti "P-t." apo i ashtuquajturi
"efekti i rendit te dyte". Ky shkaktohet nga rrilja e madhe e zhvendosjeve
anesore te kol!onave te strukturave si dhe nga degradimi qe peson ngurtesia
e struktures si pasoje e veprimit te cikleve te ngarkim-shkarkimit te
imponuara nga termeti. Thelbi i ketij efekti qendron ne shfaqjen e
momenteve perku!es suplementare ne elementet mbajtes vertikale ne
strukturat e anash-zhvendosura shume, si pasoje e ndryshimit te pozicionit
te ngarkesave vertikale "P" ne <;do nivel te struktures. Efekti "P-t." i
kombinuar me reagimin inelastik te struktures mund te <;oje ne nje reduktim
te konsiderueshem te kapaciteteve mbajtese te e!ementeve rezistues
vertikale per shkak te rriljes se momenteve perkules. Mund te shkaktohen
keshtu situata dhe fenomene te instabilitetit strukturor. Prandaj, tendenca per
te rritur pa kriter duktilitetin, vesanerisht ne rastet e veprimeve sizmike,
mund te sjelle efekte te kunderta me ato qe synohen te arrihen.
4.3 DUKTILITETET E ELEMENTE'VE STRUKTI3RORE
4.3.1 Llogaritja e deformimeve duke u bazuar ni! kurbaturat
Rrotullimi 8 dhe zhvendosjet t. ne nje seksion te nje elementi
strukturor, mund te llogariten duke integruar kurbaturat <I> ne gjatesi te
elementit-shufer qe shqyrtobet. Kujtojme se kurbatura <I> perkufizohet si
rrotullim per njesi gjatesie elementi dhe vleresohet si madhesia e anasjellte e
235
rrezes se kurbatures (<l>=l/r). Prandaj rrotullimi BAs midis dy pikave A dhe
B te nje shufre, trau ose kolone ( fig.4.3.l) dote jepej nga shprehja: 6 = Py£3 = <l>yf2
(4.3.3)
' 3EI 3
eAB = f <J>dX (4.3.1)
~e shprehjen(4.3.3) Pydhe <!> 1 jane perkatesisht forca dhe kurbatura qe i
KOrespondOJTie pragut te ITJedhshmense ne seksionin me te ncrarkua< ('
ku dx eshte nje gjatesi elementare dhe <l>dx tregon rrotullimin elementar d6 konsolit me inkastrim (fig. 4.3.2). e • e
ndermjet dy skajeve te elementit dx. Ky rrotullim shkakton zhvendosjen
elementare dLl. te pikes A, matur si zhvendosja terthore ne ate pike (kundrejt
vazhdimit te aksit neutral te shufres).
Duke patur parasysh efektin e ndryshimit te kurbatures ne te gjithe
gjatesine e shufres, zhvendosja terthore e pikes A do te jepet nga shprehja:
a) b) d)
(4.3.2)

'', I
''
''
=
'
\
''
\del Fig. 4.3.2 Konsoii .ve~~ikali ..~ a) veprimi i forces horizontale; b) diagrama e
~ momentit pedndes; c) kurbatura; d) zRrvendosjet
''
''
""~ . Duke supozuar se veprimi i forces horizontale P shkakton. krijimin e
nJe 9ermere plastike ne inkastrirn dhe duke shenuar me £ P gjatesine
Fig. 4.3J. Zhvendosjet per shkak te defoamimeve perkulese ne nje tra konsol ekuivalente te saj do te konsiderojme qe ne pjesen fundore te konsolit ne
shtrirjen me gjatesi I! P• kurbatura plastike eshte konstante dhe e barab~rte
me <l>u - <l>y, ku <l>u eshte kurbatura maksimale kufitare (fig. 4.3.2-c).
Shprehjet (4.3.1) dhe (4.3.2) mund te perdoren si ne rastin me Gjatesia Cp merret e ti!Je qe zhvendosja plastike 6 ne krye te konsolit e
kurbature elastike ashtu edhe ne rastin me kurbature plastike. ll . . p ,
· ogarttur_ s1pas metodes se thjeshtuar qe siguron analiza limite, eshte e njejte
Mbeshtetur tek (4.3.2) dhe duke pranuar nje ligj linear per
me ate qe rezulton nga shpemdarja reale e kurbaturave. Nderkaq, rrotullimi
marredhenien moment-kurbature (M-<l>) deri ne arritjen e kufirit te plast1k qe ndodh ne gjatesine ekuivalente te ,emieres plastike £ P mund te
rrjedhshmerise, sipas modelit ekuivalent elasto-plastik te fig. 4.2.2 Jepet nga:
zhvendosja 8.y ne pragun e rrjedhshmerise te nje konsoli vertikal, qe i
nenshtrohet forces horizontale P (fig. 4.3.2-a) do te rezultonte e barabarte
ep = <~> p cp = (<!> u -<!> y l£ p (4.3.4)
me:

237
236
ose kufitare ne prag te shkaterrirnit te seksionit) konsiderohen te barabarta
ndeimjet tyre. Megjithate, ne fig. 4.3.2-b rnornentet My dhe Mu jane dalluar
ep =(<l\ -<P,ltp (4.3.5) nga njeri-tjetri (My < Mu).
Verehet sene rastin e elernenteve betonarrne (shih fig. 4.2.3), rnund te
Rrotullirni ep eshte nje tregues teper i rendesishern per kapacitetin qe konkludohet se:
ka seksioni per t'u rezistuar deforrnacioneve inelastike te irnponuara. Duke I.- Nese shkaterrimi ndodh nga betoni i shtypm, kemi:
supozuar qe rrotullimi plastik perqendrohet ne rnesin e lartesise se <;emieres
plastike, zhvendosja plastike ne kreun e konsolit eshte:
e, = c<~>"-Y
<P )£ = (~ - ..:.,_)e J . :"-
P •ct•dPitd
s,, - I
- ] (4.3.10)
£
i;cu l!;sy L~c4 (1-s,,ld ·,
t.P =<l>P(£-0.5£p)=(¢ 4 -<P,)CpC£-fl (4.3.6)
I!.- Nese ndodh keputja e armatures se terhequr, atehere:
Rrotullirni dhe zlwendosja totale kufitare ne kreun e konsolit do te
jene perkatesisht: I E,u s,,- £]
ep =C<Pu -<l>ylfp =i (1-s,u)d -
(1-i;,,)d p
(4.3.11)
c (4.3.7)
eu =8, +8P =<P,l+(<l>u -<l>,)CP
Sirnbolet ne shprehjet e rnesiperme jane te njejta me ato te perdorura
dhe ne shprehjet (4.2.7) dhe (4.2.8).
p
Llu =Lly+Llp =<l>,}+(<l>u -<P,)£p ( £ -
£ f) (4.3.8) 4.3.2 Pi!rcaktimi i duktilitetit tif zhvendosjeve
Duke patur parasysh (4.3.5) dhe (4.3.7) rnlli'ld te percaktohet
duktiliteti ne zhvendosje i konsolit fl.b, sipas shprehjes:
ku, sipas (4.3.3):
£2
t., =¢,3 Llu
fl." = ~
t.,+t.p .6.p
--=l+-=1+3(fj.., -1)- 1-0.5-
ep( ep) (4.3.12)
kurse y .6., .6., £ £
tp
Llp = (<l>u -<l>,)fp(£-2) (4.3.9) Mbeshtetur tek (4.3.12) rnund te percaktohet edhe varesia e fk> nga
ftb,
Ne shprehjen e rnesiperrne e, dhe t., jane perkatesisht kendi dhe
zhvendosja qe i pergjigjen kufirit te stadit elastik apo pragut te $ (fj."-1)
(4.3.13)
rrjedhshrnerise, kurse 8p dhe .6.p jane kendi i rrotu!lirnit dhe zhvendosja te
realizuar gjate stadit plastik. Nje paraqilje e thjeshtuar e kuptirneve te
fL .. =-u
'"', =1+ 3(£f)'[1-o.s T (fpJ]

rrotullirneve dhe zhvendosjeve qe pasqyrohen ne shprehjet (4.3.7) dhe

(4.3.9) tregohen ne fig. 4.3.2-d.
Per rastin e elernenteve betonarrne duhet patur parasysh qe ne disa Mund te tregohet se kur inkastrirni nuk eshte ideal (per shkak te
anaiiza vlerat e rnomenteve My dhe Mu (perkatesisht rnornentet qe i deformueshrnerise se bazarnenteve), shprehja e IL• rnerr forrnen:
pergjigjen pragut te njedhshrnerise ne a."'Tilaturen e terheq ur dhe gjendjes
238
239

(4.3.14)
ku c eshte nje koeficient qe per bazamente te deformueshme merr vlera me
te medha se l. Ne rastin e inkastrimeve idea1e ne bazament te ngurte C = 1.
Sikurse ndodh zakonisht, faktori i duktilitetit te kurbatures, qe quhet
edhe duktilitet lokal, eshte shume me i madh se faktori i duktilitetit te
zhvendosjeve. Ky konkluzion ne forme skematike eshte treguar ne grafiket e
fig.4:3.3. Per raste te ndryshme vlerash ;.t;, ne vartesi te raportit £ /h aty
jepet fusha e vlerave J.l¢ qe mund te merret per nje kollone apo mur vertikal,
tip konsoli te inkastruar si ai i fig. 4.3.2-a.

4.3.3 Gjatiisia e rernieriis plastike . B}f f Duktlliteti i kurbatures >> Duktiliteti i zhvendosjeve
nje vleresim i gjatesise efektive (ekuivalente) te 9ernieres plastlke ne ~20~.--------------------------------
elementet betonarme mund te merret nga shprehjet: :8 18~
(4.3.15) -2=16f-;--------------~-iil-~~'-------
.E!
·- !4~
ku f, jepet ne MPa dhe dt eshte diametri i shufrave te armatures se perdorur,
~
=4.0
12,
ne ~-Per permasa tipike te trareve dhe kolonave, shprehja (4.3.15) jep viera ;;l !0~
te t P" 0.5h, ku h- !artesia e seksionit. Kjo vlere mund te perdoret shpesh =
0
ne Jlogaritjet, duke siguruar nje saktesr te pranueshme. Por duhet patur 8!
6L'
parasysh te tehet gjithnje nje dallim midis gjatesise ekuivalente f, dhe
zones se ulasticizuar (kritike) ne te cilen behen konstruime speciale ne traret 41
dhe kol~nat betonarme, per te siguruar aty kapacitete te nevojshme zL
rrotullimi plastik. Shtrirja e zones kritike eshte gjithnje me e madhe se sa
t . Kur trajtohen problemet e projektimit antisizmik, shtrirja e kesaj zone
6 2 4 6 8 !0 12 R t
aport1· A,
vl~resohet sipas percaktimeve qe jepen ne kodet e projektimit. .
Fig. 4.3.3 Paraqitja grafike e 'raresive ndermjet duktmtetit te kurbatures Jl¢
Per ilustrim, Je te supozojme se konsoli vertikal i fig. 4.3.2 ka iartesr dhe duktmtetit te zh'"·enci'losjeYe ~A ne rastin e nje konsoii :ne
t = 4m, h = 0.8m. Armatura e ~elikut eshte me fy = 300Mpa dhe me p€rkulje
diameter shufrash dt = 28mm (0.028m).
Duke kerkuar qe duktiliteti ne zhvendosje te jete ft"=6, le te 4.3.4 Duktiliteti i rrotullimit
percaktojne duktiiitetin e nevojshem te kurbatures J.l¢ ne seksionin fundot te Perkufizimi i duktilitetit per kendet e rrotullimit e te nje elementi
konsolit. strukturor ne perkulje jepet nga shprehja:
Nga shprehja (4.3.15) vleresojme se pari gjatesine e qernieres
plastike:
f(,
e e, + e,
=--"
. e,
=11'-- (4.3.16)
£ P = 0.08-4 + 0.022·0.028·300 = 0.505m
e, e, e,
ku By eshte rrotuilimi qe i pergjigjet pragut te rrjedhshmerise. Ne rastin e
Verejme qe £,; t = 0.126 dhe £ ,!h = 0.63. Duke zevendesuar ne trareve betonarme kjo madhesi i korrespondon fillimit te njedhshmerise ne
shprehjen (4.3.13) marrim: armaturen e terhequr. Per nje element te dhene, duktiliteti J.lB sipas (4.3.!6)
shpreh vleren e disponueshme te duktilitetit referuar rrotullimeve te
(6-1) mundshme. Kundrejt duktilitetit te kurbatures J.l¢, duktiliteti i rrotullimeve
=1+ =15.1 J.!B ka avantazin se ky mund te vleresohet me lehte eksperimentalisht dhe
>'-• , 3·0.126·[1-0.5·0.126]
241
240
nuk karakterizon ne menyre te lokalizuar vetem seksionin rerthor te
elementit
Nepennjet krahasimeve re dukti!iteteve maksimale te kerkuara per
rrotullimet f.le.m (referuar nje ngarkimi re dhene te struktures) dhe
duktiliteteve te disponueshme perkatese f.le.u mund te gjykohet ne menyre te
dukshme dhe te besueshme mbi demtimet e pritshme. Por, duktilitetet e
~~~
r
kurbatures f.!¢ vleresohen si tregues mjaft domethenes re kapacitetit real
en 112
rezistues te elementeve dhe, me drejtperdrejt, re seksioneve te tyre, per te [
perballuar veprime te jashtme te medha qe i detyrojne strukturat te punojne ,,c::::::::;::;J, ' 14
,Jili,rl/ili,, lw
u::::s•'"i~

ne stadin plastik. Nderkaq duktiliteti ne rrotuliim 1le ka nje disavantazh te I

njohur: varet shume nga menyra e ngarkimit. I i !

1~1
Ne pergjithesi, diagrama M-8, pra edhe vete faktori f.le, varen shume
nga keto dy f;U<tore:
£;;;
i .. ~
~
i
,i ,1 ! plastike
l.- Forrna e kurbes moment - kurbature (M-<l>) e nje seksioni te 1

elementit;
Ie,ni e,n I
2.- Menyra e ngarkimit dhe kushtet e mbeshtetjeve te elementit e
Ndikime japin edhe deforrnimet nga prerja. Por ne mjaft raste ky

!
faktor eshte jo i rendesishem. Fig. 4.3:4 Vieresimi i rrotullimit piastik ne rastin e nje trau te thjeshte

Per te ilustruar ndikimin e dy faktoreve te mesiperrn, (l dhe 2), le te

e
M~~; ~M
konsiderojme traret e dhene ne fig. 4.3.4 dhe 4.3.5. Per ta, si<; duket, B p
ndryshojne ngarkimet dhe kushtet e mbeshtetjeve. Per rastin e traut te
thjeshte (fig. 4.3.4),, kendi elastik By ne mbeshtetje duke aplikuar metodat e
njohura statike rezulton i barabarte me: I I j
I I

Pf 2 M R <l>yf
(4.3.17)
M ::,~l
::I~ I
8 =-=--=-
y 16EI EI 4 4 I' ~~~M6Eie
'", -
'1: ':,>
- -
e
ku:
~k--
1-------=
9ernjere 1
~qemiere
~ plastike

M = PC eshte momenti maksimal ne mes te hapesires;

plastike e,
4 Fig. 43.5 Vleresimi i rrotunimit plastik ne traun e inkastnmr
<P, - kurbatura ne pragun e njedhshmerise.
Duke konsideruar gjatesine f p te <;ernieres plastike, madhesia
e, vleresohet e barabarte me:

242 243
 8p = (0 ll -0 y ) !.£_ (4.3.18) Nje marredhenie me e sakte midis J.l4> dhe fJ.e per kete tra eshte:
2

Nga zevendesimi i shprehjeve (4.3.17) dhe (4.3.18) tek (4.3.18) 6£

fle"' 1 + _, (J,l4>- 1) (4.3.23-a)
marrim: t

Per rastin e elementeve trare betonarme me vlera tiplke te er~av--· · ··

k 't'k .. · 'k , "" .esrse
0 e,
1+2-" - - 2 -
e, (4.3.19)
n 1 e te qermeres p1astr e c p"' 0.05 .;. 0.08£ ( £ - hapesira e drites), vlerat
0, £ £ e J.l4>, srpas (4.3.23), rezultojne sa rreth dyfishin e vlerave koresponduese te
fle.
Si<; duket nga krahasimi i (4.3.20) me (4.3.23), varesia fle(J.l4>)
ndryshon mpft kur kalohet nga nje rast i caktuar ngarkimi dhe naa disa
Duke patur pasrasysh se 0ul0y eshte duktiliteti i kurbatures J.l4> dhe duke kushte mbeshtetjesh, ne situata te tjera. ~
mos perfillur termin e trete si relativisht te vogel, me perafersi marrim:
Ne fig. 4.3.6, referuar vleres O.l re raportit (£') te gjatesise se
t £
' e = 1+
u z, --"- (4.3.20) zones kritike te qernieres plastike kundrejt hapesires drite te traut, 'epen
varesite peraferta te thjeshta, (lineare) ndermjet fle dhe J.l4> per dy tr~rer e
~o
2
rnesrperrn te frg. 4.3.4 dhe 4.~.5. Nga keto varesi verehet se sa i ndjeshem
Ne rastin e traut me inkastrime te rrotullueshme, skeme kjo qe round
eshte ndrklmr 1 ngarbmrt dhe kushteve te mbeshtetjeve te trareve.
te perfaqesoje p.sh. nje rigel rame nyjet e se ciles rrotullohen gjate
veprimeve sizmike, per kendin elastik e,
kemi:

0/
8 = M£ =-·- (4.3.21)
' 6EI 6

ku:
M- vlera e momenteve perkulese (te barabarta) qe veprojne ne skajet;
0,- kurbarura perkatese ne secilen nyje ne pragun e rrjedhshmerise.
Kendi kufitar plastik 8p ne kete rast eshte:

(4.3 22)
OT---~~---7----~----L-~~
0 2 4 6 8 ~$
Zevendesimi i (4.3.21) dhe (4.3.20) tek (4.3.16) per traun e inkastruar jep
marredhenien e perafert: Fig. 4.3.6 Varesnte e !le nga. j.1.{f) ne :raste te ndryshme traresh

(4.3.23)

244 245
 4.3.5 Vleresime ti/ pifrafo'rta ze· duktilitetit te kurbatures
Nga aplikimi i kushtit te ekuilibrit te forcave normale ne beton (F,)
Trari!t ne pi!rkulje dhe ~elik (F, 1,Fs2), kemi:
Ne nje rast te zakonshem te nje seksioni katerkendeshkendrejte
betonarme (bxh) me armature dyfishe, A,: dhe A,2 (fig. 4.3.7-a), kurbatura F, + Fs2- F,, = 0
<Py ne o;astin e njedhshmerise mund te llogaritet duke shhuar kushtet e (4.3.27)
ekuilibrit te forcave normale dhe duke u rnbeshtetur ne supozimin e nje Mbeshtetur ne diagrarnen e nderjeve te fig. 4.3.7-c, barazimi (4.3.27)
sjelljeje lineare te betonit derisa arrnatura e terhequr te kaloje ne rishkruhet keshtu:
rrjedhshmeri. Keshtu, duke patur parasysh percaktimet specifike te dbena ne
paragrafin 4.2.2 (shih fig. 4.2.3) mbi kurbaturen ne elementet betonarme si 1
dhe profilin e deformimeve te fig. 4.3.7-b, se pari mund te shkruajme se: zbi;dcr, +crszFsz-cr,,F,, =0 (4.3.28)

Be
- = -Csl- =. -£s:2
- (4.3.24) Zevendesimi i shprehjeve (4.3.25) dhe (4.3.26) te (4.3.28) jep:
~d d-~d ~d-d2
1 ~d- d 2
Duke zevendesuar te (4.3.24) vlerat E,=crJE,, E, 1=cr, 1/E,, E,2=crQ!Es,
-b~dcr, + , aA, 2 1-~NA sl =0
---~
(4.3.29)
2 -,d :;
si dhe duke perdorur kuptimin e raportit a = E,!E, te moduleve te
elasticitetit, rezultojne barazimet qe vijojne:
Duke perdorur kuptimin e raporteve (perqindjeve) te armatures,
perkatesisht p 1 =A, 11bd, dbe P2 =A,21bd barazimi (4.3.29) transforrnohet ne
1-~ ekuacionin e meposhtem te grades se dyte kundrejt parametrit ~:
crsl:::: -~- acr, (4.3.25)

~d-d 2
s' + 2a(p, + p,)~-2a(p, +~p,)
d
=0 (4.3.30)
cr,z a cr, (4.3.26)
~d

tP1 )
Zgjidhja e ekuacionit (4.3.30) jep madhesine e parametrit ~Y te aksit neutral:
a) b) c) d)
1
_, @@®0--:--r-
Asl j T
;ds_ & --r[
.:~ d
__rr:"'
i
Cls2
F• ,.r'0.85f,-.-
_,_,_
-F-
i

X o.~Xu
I
.
s, = dj"~ -a(p, +p
[a'(p, +p,)-, +2a(p, +-;t-p ) ) =0 (4.3.31)
X~<; _L 2
I.

,i 8s2 }r c __i. 2
r~1'
1 ·-·--
I

--~---~
'1

'·)- ~·-·-
(J<2

dT·
l_ II @
A,:
e 0
I
®I _j_
!
i

Eo!
LO"s!
f,,
--
Icr,,=f,
Keshtu, kurbatura e rrjedhshmerise $
marredhenia:
Y do te llogaritej nga

Gjendja kufitare
I !--- b-----i Rrjedhshmeria
e shkaterrimit fy IE,
$ =---..2_
d-x y ct(l-syl (4.3.32)
Fig. 4.3. 7 Te dhena per lilogatitjen e fak~orlt te duktilitetit te ku:rba.tures ~ ne
nje ira. betonarme ne perkulje
ku fy eshte rezistenca e rrjedbshmerise se <;elikut, kurse ~Y merret nga
shprehja (4.3.30)

246
247
 VIera e kurbamres kufitare cp"' qe i pergjigjet nje forme te thjeshtuar te
supozuar katerkendeshkendrejt per diagrarnen e nderje-sforcimeve te
betonit (shih fig. 4.3.7-d), llogaritet duke u mbeshtetur ne ekuacwmn.
perkates te. ekuilibrit per ate gjendje kufitare. Dukesupozuar ftlhrnrsht q~
(feliku ne zonen e shtypur ka kaluar ne rrJedhshmen, ky ekuac10n do te
shkruhej:
(4.3.33)
Nga zgjidhja e (4.3.33) marrim shprehjen e meposhtme per lartesine e
aksit neurtal, xu:
_ ~ d _(A,,- A, 2 )f,
(4.3.34)
x,- <;, - 0.68f,b
Koeficienti 0.85 ne "bllokun" katerkendesbkendrejte te diagrames se
thjeshtuar te nderjeve te fig. 4.3.7-d vendoset per te marreparasysh efektin ~
ngarkesave me veplim te gjate. Ne :ast~n e vep1?.meve s1.zm1ke _:.1 mund t~
hiqej dhe, ashtu, ne vend te koeficrenl::!t 0.68 ne shprehJen (4 ..~.34) te?o
kishim thjesht 0.8. Por, per qellime projektrmr rekomand~het _qete moabet
koeficienti i mesiperm 0.85, per te marre parasysh ne menyre te perafruar
efektin negativ qe jep karakteri ciklik i ngarkesave sizmike ne kapac1tetm
rezistues te betonit. . duktiliteti i disponueshem i nje trau rritet linearisht me deformacionet
Duke zevendesuar (4.3.34) ne shprehjen (4.2.6) te kurbatures kufrtare,
marrim:
(4.3.35)
Perfundimisht, mbi bazen e perkufizimit te f.l¢ sipas (4.2.4) si dhe te
shprehjeve (4.3.32) dhe (4.3.35), duktiliteti i disponueshem i kurbatures per
seksionin e dhene dote vleresohej nga shprehja:
0.68 f,s,"E, (l-f ) (4.3.36)
fk<> 2 ~y
f,.(p,-p2)
Nga shprehja (4.3.36) round te nxjerrim konkluzionin qe duktiliteti i
kurbatures rritet me rritjen e armatures ne zonen e shtypur sr dhe me mgen
248
e klases se betonit. Por, nga ana tjeter mund te thuhet edhe se duktiliteti
zvogelohet nese !artesia e aksin neutral rritet dhe nese sbtohet perqindja e
annimit ne zonen e terhequr. I njejti efekt verehet kur perdoren lloje te tilla
(feliku qe kane rezistence fy shume te larte e modul elasticiteti E, te ulet.
Duhet patur parasysh gjithashtu qe shprehja (4.3.36) ka vend vetem
nese armatura e shtypur kalon ne rrjedhshmeri ne momentin e shkaterrimit
te seksionit, d.m.th. kur deformacioni E,o, i barabarte me:
Cs2 = Ecu (l - djx) (4.3.37)
barazon ose tejkalon deformacionin e rrjedhshmerise Ey = fyfE,..
Ne rast se vertetohet qe s,2 < Ey, duktiliteti f.l¢ mund te llogaritet sipas
shprehjes se nxjerre nga Park dhe Paulay ne librin e tyre te mirenjohur
"Reinforced Concrete Structures" te publikuar me 1975:
Duke analizuar shprehjet (4.3.36) dhe (4.3.38) duket qarte se
kufitare E,u te betonit. Keto deformacione round te zmadhohen duke shtuar
armature terthore (stafa te mbyllura), qe i shtrengojne apo kufizojne mire
seksionet betonarrne ne zonat kritike te qernierave plastike.
Sikurse per traret. konkluzione dhe rekomandime te ngjasbme round te
behen edhe per rastin e kollonave, qe shqyrtohen ne vijim.
Kollonat
Le te konsiderojme nje seksion kollone katerkendi%hkendrejte me
armature dyfishe si ne fig. 4.3.8-a, qe i nenshtrohet veprimit te nje momenti
perkuies M dhe nje force aksiale sbtypese, N. Ne analizen e meposbtme, per
te karakterizuar nivelin e forces normale do te perdoret kuptimi i "forces
aksiale te norrnalizuar)', v:
N
v=-- (4.3.39)
f, bh
249
 Nga zevendesimi i vlerave te forcave perkatese per betonin dhe armaturen e
si dhe kuptimet e njohura te raportit (perqindjes) se armimit: hekurit dhe duke perdorur kuptimin e v, p 1 dhe p 2 sipas (4.3.40) dhe
(4.3.41), barazimi (4.3.43) dote shkruhej:
A,, (4.3.40)
0
.I
=--
bh
2
vf,bh + Pt bhfy- ;l.p,bhfy = :;-fcbxy (4.3.44)
J
dhe
A,2 (4.3.41) Duke futur ne barazimin (4.3.44) vleren Xy nga (4.3.42), pas eleminimit te
P2 = bh produktit "bh" do te rezultoje marredhenia e meposhtme:
(Ne shume raste, kur mbizoteron efekti i ngarkeses sizmike, Pr mund. te
2
merret e barabarte me pz). vf, + (p 1- AP2)fy = 0.6f,-- ' - (4.3.45)
Ec + Ey
')
b) c) d) e) Ne momentin kufitar te shkaterrimit (e, = E,u) !artesia e aksit neutral eshte:

~ .. •. ~cr, ,-~" ~ o1:l

1

~
,[:1-.
,: &E" 't"'"
• ecu
"1t"'
G ® (lll 0 I

L- ?>cob<>~
1

i As2 ! Xu = ,;;yd = d (4.3.46)

~1. --- 1 + Es
.L _ _ cro -'- Ecu
-.I .• I

bJ L crA'~
1 :
s cr [-1
I
Y Ci>t

Rljedhshmeria
F.<t
-- C. ~
0">1

Gjeridja kufitare
Nese, per thjeshtesi, do te supozohej qe ndeljet ne armaturen e shtypur
mbeten te barabarta me Afy (ky eshte nje perafrim), atehere nga ekuacioni i
.·--b-. e shkaterrimit ekuilibrit te forcave ne qastin kufitar do te rezultonte qe:
Fig. 4.3.8 Llogadtja e duktm.tetit te kurba.tures }.1¢ ne nje seksnon
ka.terkendesfnkendrejte te nje koHone- qe 1 n.enshtrohet perku]jes
(M) dhe nji! ngarkese alksiaie sll.typese (N) vf, + (PI- ;l.p,)fy = 0.72f, ~ (4.3.47)
ecu + ey
Nga profili i deformacioneve dhene ne fig. 4.3.8-b dhe duke patur
parasysh percaktime specifike te dhena ne paragrafin 4.4.2 mbi kurbaturen Deformacionet ne beton ne fazen e njedhshmerise mund te gjenden nga
ne elementet betonarme (shih fig. 4.2.3), rezulton qe, kur arrihet (4.3.45):
njedhshmeria ne armaturen e terhequr !artesia e aksit neutral eshte e
barabarte me: e,[v + (p, -Ap 2 )f, If,]
E, (4.3.48)
0.6-v-(p 1 -;l.p 2 )fy Ifc
x, = ~~ d = -
0
-'- d (4.3.42)
' Cc + Ey Duktiliteti i kurbatures Jl¢ = !!>uf<l>y mund te jepet nga:
Per d" 0.9h dhe duke supozuar cr," f, (qe eshte vetem nje perafrim), si dhe
duke marre parasysh se cr, 1 = fy dhe cr,2 = /,f, ku (A :S !), ekuilibri i forcave Ecu /Xu
J.l."' (4.3.49)
aksiale qe veprojne ne seksion jep: Ec /xy

Ny =Fe+ Fsz- Fs1 (4.3.43)

251
250
Nga zevendesimi ne shprehjen (4.3.49) i madhesive xy dhe Xu te mara nga seksione me karakteristika fiziko-gjeometrike dhe armim gjatesor e terthor
m;rredheniet (4.3.42) dhe (4.3.46). faktori i duktilitetit te kurbatures dote te ndryshem pasqyrohet ndikimi qe jep ne madhesine 14 shtrengimi apo
shkruhej keshtu: kufizimi ("confinement") qe i bejne betonit stafat e mbyllura. Shkalla e
"shtrengimit" te betonit ndikohet drejtperdrejt nga fakti se sa te shpeshta
(4.3.50) jane stafat dhe, ne kete kuptim, mund te emertobej edhe shkalla e
shpeshtimit te srafave. Ne kodet e projektimit dhe praktiken projektuese
shtrengimi "perfaqesohet" nga i ashtuquajturi "raporti volumetrik" Pw i
stafave, i konceptuar ky si raport nderrnjet veilimit te stafave kundrejt
Duke barazuar anet e djathta te barazimeve (4.3.42) dhe (4.3.47) e duke
ve11imit te betonit te shtrenguar, Uogaritur per gjatesine qe mbulohet nga
negulluar terrnat marrim: largesia midis stafave. Ne diagramat e fig. 4.3.9 dhe 4.3.10 neperrnjet
drejtezave H ("High" - i larte), M ("Medium" - mesatar) dhe L ("Low"- i
(4.3.51) ulet) jepen vlerat 14 qe u referohen kerkesave te dhena ne Eurokodin EC8
(publikimi i v.l994) per duktilitetin e kurbatures te kollonave ne ramat
betonarrne te projektuara me shkalle te ndryshme duktiliteti, perkatesisht te
Nga barazimet (4.3.48), (4.3.50) dhe (4:~·51) fat.tori. i duktilitetit te !arte, mesatar dhe te ulet. Nga diagramat e ketyre figurave dnket qarte qe,
kurbatures mund te shprehet neperrnJet marenhemes se meposbtme. kur forcat aksiale shtypese jane te larta (v > 0.4) kerkesat e EC8 per
duktilitetet e kurbatures praktikisht jane te parealizueshme, edhe nese do te
rritej shume shkalla e shtrengimit me stafa. Sikurse u verejt edhe per traret,
nje faktor i rendesishem qe ndikon ne madhesine e duktilitetit 14 te
(4.3.52)
ko!lonave eshte vlera e deformacionit kufitar ne beton Ecu, i cili, sipas
shprehjes (4.3.52) eshte i lidhur linearisht me 11¢.

Studime te karakterit parametrik kane dhene keto vlera te

rekomanduara per A:
I I 300,300 (Cl6/S400)

1- /, = 0.5 + l8P1. nese v < 0.1 (rasti "tra"); ~ 2Qr 2.0pw: j[ :II
2- A= 2/3, nesev =0.1;
3-
4-
A=0.9,
A=l,
nese v = 0.2;
nesev>0.2.
! l,sof--ur-.!11- ------------------"w

.~- ----p-;1 -
4.3.6 Ndikimi i forces aksiale shtypi!se dhe i shtrifngimi:t ti! betonit
ne' duktilitetin e kurbaturifs
6"' sf-----+---
I
I
--
Nga shprebja (4.3.52) verebet qe duktiliteti i kollonav.e bie gradualis~t
me rritjen e forces aksiale shtypese, r;:ka pasqyrohet edbe ne d1agramat e fi<::
~1 i
0.1
.
0.2 0.3 0.4 v
4.3.9, ku jepen varesi te duktilitetit te kurbaturi% 14 .ktmdrejt mvel!t te. Forca aksiale e normalizuar, v
forces aksiale. Kjo force, per thjeshtesJ shprehet neperrnjet vleres se Fig. 4.3.9 Ndikhni i forces aksiaie ne madbesine e duktiliteti.t te kurbatures
norrnalizuar v sipas shprehjes (4.3.39). Nderkaq ne fig. 4.3.10, per dy
253
252
 Ne fig. 4.3.12 tregohet perparesia e perdorimit re stafave spirale qe i
<.;/,4ecyrohet formes se tyre. Duke punuar ne terheqje keto stafa krijojne nje
J.kj .presion shtrengnes cr 1 , te panderprere pergjate gjithe perimetrit te seksionit
500x500 (Cl6/S400)

;, I 2.0pw >J!~rthor (fig. 4.3.12-a). Kjo dukuri nuk arrihet te realizohet plotesisht ne

~ 20rl
·~
I~ e stafave te gera, katerkendeshkendrejte, ku presione relativisht te
\medha kemi vetem ne zonal e kendeve (qosheve) te stafave. Ne rastin e
~
~]5
-"'= r
J.5pw
I ----- ---------------- "H"
·<;iihl'ave katerkendeshkendrejte, ve9anerisht te pashtrenguara jane seksionet
stafave, sikurse tregohet skematikisht ne fig. 4.3.12-b.

:~ lO~ ___ p:::_

"'
,;; Ir a)
8 L--------
s
1

d 0.1 0.2 0.3 0.4 v

Forca aksiale e normalizuar, v
Betoni i shtrenguar ne
zonen midis stafave \
Fig. 4.3.10 Ndikhni i shtrrengimit te betonlt me ane te stafave ne madhtsine e b)
duktHitetit te kurbatures Betoni i '":;i~~~~jiijii~
pashtrenguar lr~J ,Betoni i po.shtrenguar
Studime te shumta eksperimentale mbi rolin e shtrengimit te betonit Shtresa
ne nivelin e stafes
me ane te stafave kane konfinnuar faktin e pasqyruar skematikisht ne mbrojtese
fig.4.3.11 sene elementet betonanne shtrengimi i dendur me stafa spirale ne
kollona eshte me efektiv se sa ai me stafa standard katerkendeshkendrejte.

croi
!
Presion hidrostatik i mode!Uar
Fig. 4.3.12 Tipe te ndryshme shtrenglmi- a) me stafa spir'ale; b) me stafa
kaH~rkendeshkendrejte
~Shtftngim me st:da spir.;.le
Lidhur me kuptimin teknik qe u jepet tennave "be ton i pashtrenguar"
>('.'unconfined concrete") dhe "beton i shtrenguar" apo "beton i kufizuar"
Beron i pasbtrenguar (''<:onfined concrete") duhet patur parasysh se tenni i pare u referohet
lrushteve kur ne beton ka nderje vetem sipas nje drejtimi. Kjo ne realitet
il"•l}dodh rralle, sepse nje nivel i caktuar sforcimesh te ashtuquajtura "plane",
Oi Eo
veprojne sipas dy drejtimeve, egziston gati ne ~do rast. Por, ne
i'<vleresimet inx..l,inierike, ve~anerisht per strukturat antisizmike betonanne,
Fig. 4.3.H Diagramat nderje -deformacione per betone qe IU jane nenshtruar
ti.pave te ndryshme te shtrengimit ("confinement")
konsiderohet i pashtrengnar kur nuk jane marre masa speciale per ta
~trenguar ate. Nese merren keto masa (dhe betoni quhet i shtrenguar), rritet
rrezistenca ashtu dhe duktiliteti. Ne nje kuptim me teknik, termi "beton i
255
254
shtrenguar" u referohet kushteve kur betoni eshte i nderur ne te gjitha
drejtimet. Ne elementet betonarme, betoni konsiderohet praktikisht i CYo (MPa)
shtrenguar nese jane vendosur stafa te mbyllura katerkendeshkendrejte apo
stafa spirale ne menyre teper te dendur. Kjo e kufizon masen e betonit qe te
shpertheje (hapet) ne drejtimin perpendikular me nderjet qe aplikohen ne
seksion. Ne projektimin bashkekohor antisizmik aplikimi i shtrengimit te
betonit tashme eshte bere nje praktike e perhershme, e domosdoshme. Kjo
mase synon rritjen e konsiderueshme si te rezistences ashtu edhe te
duktilitetit, mbi vlerat "konvencionale" te betonit te pashtrenguar.
Diagrama reale korresponduese me vlera numerike cr, - Ec dhe, ne
ve<;anti, vlera e deformacionit kufitar Sou ne rastin e shtrengi;nit te dendur
me stafa te mby!lura mund te percaktohet sipas metodikave te ndryshme qe
rekomandohen ne literaturen perkatese. Nje nga keto metodika analitike qe
eshte peqmnuar nga Park, Pristley dhe Gill ne vitin 1982 jepet e
konkretizuar ne paragrafin vijues.

4.3, 7 Defotmacionet kufitare nif betonin e shtrifnguar I

0 I
Metodiken e Park, Pristley dhe Gill per vleresimin e feu po e 0 &d=0.0022 om 0.02 0.03 0.04 0.05
ilustrojme nepermjet shembullit te nje seksioni katror kollone (450 x 450
mm), treguar ne fig. 4.3.13. Seksioni eshte armuar me 8 shufra, me diameter
22 mm (armimi gjatesor eshte ne raportin p = 1.5%). Materialet ndertimore Fig. 4.3.13 Diagramat crc- Ec per nje bertharne seksion.i. katz-ore te
te perdorura jane: beton klasa 16 (Cl6/20) dhe armatura - <;elik S400. shtren_guar per d.y raste stafash (sipas modem Park, Priestley
dheGd!)
Shtresa mbrojtese eshte 20 mm.
Diagrama crc - Ec per berthamen e seksionit te shtrenguar te betonit
eshte llogaritur duke pranuar keto vlera mesatare per rezistencen e 2.- Llogaritet i ashtuquajturi tregues i shtrengimit K ("confinement
materialeve qe perdoren: index"), ·sipas formules:
-per betonin: fcm = 24 MPa
-per 9elikun: si armatura gjatesore (fy) asbtu edhe armatura terthore
(fyw) kane te njejten rezistence, te barabarte me 420 MPa. (4.3.53)
Ne fillim po konsiderojme rastin kur stafat jane dyfishe, me diameter
10 mm dbe te vendosura larg njera ljetres <;do 200 mm.
Metodika e llogaritjeve mund te aplikohet sipas hapave qe vijojne. Ne rastin tone kemi:
1.- Llogaritet raporti volumetrik Pw i stafave, dmtb raporti i vellimit te
stafave kundrejt seksionit te berthames se shtrenguar): -! 0.0064.420
K - + l.ll2
24
2
r;:; 3.14·10
(4· 400 + 4· 200 ·'i -") . .::.:..:..:...4.:.::....
3.- Percaktohet rezistenca e rritnr e betonit te berthames se shtrenrruar
0.0064 f,,, sipas shprehjes: "
410·410·200

256
257
 fcc;:: Kfc (4.3.54)
d.m.tb.
f" = 1.149· 24.0 = 26.7 MPa z 0.5 =~

Sikurse duket, rezistenca e betonit shtohet ne saje te shtrengimit ne masen

11% kundrejt rezistences mesatare cilindrike f,m (ose 67% kundrejt
l
r 3+0.29·24.0 +0.75·0.0064·)410J-o.oo22
145. 24.0-"1000 200

4 Diagrama koresponduese cr,- c, eshte treguar e plote ne fig. 4.3.13.

rezistences cilind,,ike karakteristike f,, =f,m =,:' = 16MPa te betonit
Y, L5 kjo diagrame merret deformacioni kufitar ""'' i percaktuar ne baze te
Cl6/20) :. . k,;-nsiderimit te nivelit prej 0.85fc te ndeljeve ne beton, ne kurben renese. Ne
4.- Percaktohet deformacioni fod, qe i korrespondon nderjes "pik" teknike ky nivel eshte emertuar "rezistence konvencionale".
(maksimale) sipas shprehjes: e feu mund te gjendet nga diagrama e fig. 4.3.13 thjesht nga
konsiderata gjeometrike:
ccct;:: Keel (4.3.55)
c<:u =ceel .,... _
K-0.85
_:__::.::_ (4.3.58)
ku Ed = 2%o = 0.002 konsiderohet vlera koresponduese e deformacionit per ZK
betonin e pashtrenguar ("unconfined concrete"). Numerikisht, per rastin ne
shqyrtim (fig. 4.3.13), rezulton qe: Keshtu, ne rastin tone kemi:

€ 001 = 1.149 · 0.002 = 0.0022 ose 2.2%o e . .....~+ 1.112-0.85 =00063

--OOO?? . ose 6'%
.., 00
'" 58.0 ·1.112
5.- Se fundi, percaktohet pjerresia e pjeses renese te supozuar lineare
Duket qe vlera e fc, eshte rreth 80% me e madhe se sa vlera konvencionale
ne kurben cr,- c, te fig.4.3.13, me ane te ekuacionit:
prej 3.5%o qe i korespondon betonit te pashtrenguar.
Ne rast se me te dhena te \iera te njejta do t'i vendosnim stafat 9do
Z= 0.5 (4.3.56) 150 mm, atehere:
Ecc50 -£eel
Pw = 0.0085; f" = 27.6; ecu = 8.7%o
Me s1per me Eccso eshte shenuar vlera e defonnacionit n.e betonin e
shtrenguar qe i korrespondon nje reduktimi prej 50% te rezistences se tij dhe Kurse, ne rast se do te perdorim stafa me diameter 12 mm te
qe llogaritet me ane te shprehjes: vendosura 9do 100 mm - vendosje kjo qe u pergjigjet me afer kerkesave te
1
Eurokodit 8 - atehere:
3+0.29f, +0.75. (~)'
Pw = 0.0183; foe= 31.7 Mpa; E" = 23.4%o
EccsD (4.3.57)
l45f, -1000 Pw S
Keshtu me nje shtrengim mete rende ("heavy confinement"), ne rastin
ku: e fundit rezistenca e betonit rritet rreth 30%, kurse duktiliteti rritet arfer 6
b, - permasa e berthames se shtrenguar; Keto rritje te karakteristikave te seksionit, ve9anerisht te duktilitetit te
s - largesia ndermjet stafave. kurbatures se tij i detyrohen rolit shume te madh qe luajne stafat e dendura e
mbyllura.
258 259
 . , .. .. ,j (largesia "s"
Rezultatet e mesiperme jane pasqyruar ne fig. 4.3.13. Shprehp (4.o.61) eshte e vlefshme me kusht qe s ~ 0 2 .. katrore te
Theksojme se modeli analitik i propozuar nga Park, Pristley dhe Gill stafave jo me e madhe se permasa e berthaJJ1%etrale). Per
nuk eshte i vetmi. Perdorim praktik kane gjetur edhe modele te tjera. Nje shtrenguar, e matur nga akset e armatures te stafave pe~ rn cto 150
9
shprehje e thjeshte e perdorur relativisht beret per vleresimin e Eru per shembullin ne shqyrtim, duke konsideruar rastin me stafa 1 Jl1
seksionet katerkendeshkendrejte te shtrenguar me stafa eshte nxjerre nga mm, kemi:
Corley, qysh me 1966. Shprehja ka parnjen:
(
Cf.=il 0.5·1501' =0.81 7
_.. , b \t \( Pw f yw )' ; \. 400 )
£," =0.00o+0.02 ( -1+1 , (4.3.59)
\ i, ) \ 138 . .. . . .. e barabarte me
VIera e produktlt CJ.n CXs te efekttvltetit global rezulton lzeshtu
ku b/ £, eshte raporti ndermjet gjeresise se seksionit terthor dhe largesise se 0.545~ . . .
nderjeve anesore
seksionit kritik deri ne piken e infleksionit (kurbatures zero) te traut, kurse ~-- Llogantet produkn CXna,ww qe shpreh efektln e.
dlle me efektiv)
madbesite e tjera kane te njejtat kuptime si ato te dhena me siper. qe shkakton shtreng1m1 me stafa. Ne rastin mete th]eshte ( ·ane treguar
Nje metode me e vonshme per vleresimin e Ecu eshte dhene ne te perdorimit te stafave spirale, nderjet shtrenguese 61 J .. dryshme
percaktimet e Kodit Model te vitit 1993 te CEB ("Comite Europeenne de skematikisht ne fig. 4.3.14. Ne nje rast te pergjithstem (per :,pe _re n
Beton"- Komiteti Europian i Betonit). Ne vijim ilustrohen shkurt bapat qe shtrengimi) vleresimi i produktit UnUsWw jepet nga maredhel1'"·
perdoren sipas kesaj metode:
1.- Llogaritet koeficienti i efektivitetit te shtrengimit me stafa "ex/' qe a, 1 (4.3.62)
perkufizohet si raport i siperfaqes se berthames se betonit te shtrenguar te -=-CJ.CL(J)
f Z n s w

seksionit. Per rastin e nje seksioni katror, a, llogaritet nga shprebja: '

(4.3.60)

ku "n" eshte numri i pjeseve te barabarta ne perimetrin e berthames. Per

rastin e shembullit te mesiperm n =8 dhe si njedhim:

a" =l-mm=0.667 Fig. 4.3.14 Nderjet slntrengu:ese ne nje sta-ff spi:rale rretbore
• <f'. ''ravorti mekanik
2.- Vleresohet efektiviteti i sbtrengimit ndermjet stafave fqinje me ane Ne produktin Una,ww koeficienti Ww eshte i ashwqua]ttt.l •
te koeficientit: volumetrik" i stafave dhe ilogaritet nga shprehja:

(4.3.63)
(4.3.61)

261
260
 2
ku, ne princip, koeficienti Pw ka te njejtin kuptim qe i eshte dhene atij me £ 001 = 0.002 · (1.21) = 0.29 %.
siper. Por tani, ne pershtalje me percaktimet e kodit model te CEB-it, ky
koeficient llogaritet duke iu referuar ve!limit te betonit me siperfaqe
6.- Vlera Eou percaktohet si madhesia e deforrnacionit ne kurben
berthame te matur sipas akseve te armatures te stafave perimetrale. Keshtu,
c;, - E, mbi bazen e nivelit te nderjeve prej 0.85f,, te cilave u
per rastin ne shqyrtim rezulton:
korrespondon deforrnacioni qe vijon:

(4· 400 + 4· 200.fi). 78.5 0.0089· 420 +O.lana/Dw (4.3.67)

(!) = Scu =Ccc.S5 =Ec.85
w 400·400·150 24.0
Ne shprehjen (4.3.67) co.ss eshte deforrnacioni perkates (mbi bazen e
Prandaj: nivelit prej 0.85f, te nderjeve) ne betonin e pashtrenguar dhe mund te
pranohet ne vleren eo.ss = 0.35% = 3.5%c. Ne fakt, vlera e 8,.85 rekomandohet
420
a aro =0.667·0.817·0.0089·-=0.085 temerret ne kufijte 0.35 .;- 0.4%. Pra:
n s w 24.0
e =c 85
t( 420) ·10'] %=1.2%=12%o
=I O.o5+0.1·0.667·0.817·0.0089·--
0

4.- Rezistenca foe e betonit te shtrenguar lloga..ritet nga ekuacionet: - - ~ ~0

(, = f,(l.OO+ 2.50a,a,ww), (4.3.64) Duke krahasuar vlerat e foe dhe <ou te llogaritura mbi bazen e modelit
te CEB-it (!993) me ato korresponduese te modelit Park, Pristley dhe Gill
(1982) verehet se modeli i CEB-it jep vlera me te rritura per karakteristikat e
nese <Xn<X,Olw :S O.l, dhe: berthames se shtrenguar te seksionit te betonit. Kjo ve~anerisht persa i
(4.3.65) perket vleres se <,,.
f" =f,(l.l25+1.25a,a,ww), Per betonin e shtrenguar ne kodin model te CEB-it jepet nje diagrame
e thjeshtuar parabole - katerkendeshkendrejte, analoge me ato qe perdoren
nese CX.nCt..sWw > 0.1 per projektimin e elementeve te perkulur me beton te pashtrenguar. Sikurse
mund te vleresohet nga fig. 4.3.15 rezistenca projektuese per betonin e
Ne rastin tone, meqe O:.nCXsCOw < 0.1, kemi: shtrenguar eshte 0.85fccd (koeficienti 0.85 merr parasysh nje ngarkese afat-
gjate), ku fooct = fcok/y, [y, = 1.5, kurse focdlogaritet, sipas rastit, ne baze te
f., = 24.0 · (!.00 + 2.50·0.085) = 29.1MPa shprehjeve te mesiperrne (4.3.64) dhe (4.3.65)], duke perdorur vlerat
karakteristike te betonit (fok) dhe vleren projektuese ffiwct = Pwfyctffoct·
Mund te verehet se vlera e raportit f,Jf, rezulton e barabarte me 1.2!. Deforrnacioni maksimal i projektimit cru llogaritet nga shprehja (4.3.67),
5.- Defo..rmacioni qe i korrespondon nderjes "pik" (maksimale) jepet duke perdorur madhesite e mesiperrne te ffiwct· Eshte per t'u shenuar se
nga barazimi i meposhtem: l!ogari~a e raportit mekanik te armatures terthore (Ww) duke perdorur vlerat
projektuese te rezistences se materialeve fyct. foct (dhe jo vlerat mesatare fym,
( \2 f,m) 90n ne vlera mjaft me te medha te atij raporti. Keshtu, ne rastin e
- f"
Eccl-Cdf- I I (4.3.66) analizuar me siper per kollonen katrore 450x450 mm, marrim:
\ f, )
ffiwd = 0.0085·(400/1.15)/(16/1.50) = 0.289
Pra, kemi:

262 263
Kjo vlere eshte rreth 85% me e larte se Ww = 0.156, e llogaritur ne baze te
rezistencave mesatare. Kjo tregon qe faktoret e sigurise (Ys = 1.15 dhe y, =
1.50) ne kete rast kane nje efekt te kundert, krahasuar me raste te tjera te
aplikimit te tyre ne projektim. Duke futur vleren Wwct = 0.289 ne barazimin
(4.3.67), marrim Ew = 1.93%, nje vlere kjo jo dhe aq reale per t'u perdorur
ne llogariljetperkatese te vlerave te duktilitetit.
~ crc,cf
_- .Jr----------- ~ f ck,cf
I //
~
~~
I konkretisht, rastit te koUonave te strukturave me klase te zgjedhur duktiliteti
I
I "H", vlera minimale (konvencionale) e faktorit J.l¢ te duktilitetit te
I _i II
I
I
BetOn t
I
.oashtrenguar
--'""1
I
I /
~ I
0[ 2.0%o 3.5%o £cc,cf
JF'ig. 4.3.15 Diagrama. projektuese crc - Ec per betonfin e sbtrenguar sipas
Kodit Model CEB (1993)
Duhet patur parasysh se trajtimet e mesiperrne per llogaritjen e Ecu -
madhesi kjo kryesore per vleresimin e duktilitetit sipas shprehjeve (4.3.52)
dhe (4.3.36) ose (4.3.38) - i referohen thjesht perkuljes. Rezultatet do te
ndryshonin nese do te merren parasysh edhe efekte te tjera, si~ jane ato te
dukurise se prerjes, etj. Po ki%htu, duhet patur parasysh se gjate veprimeve
sizmike dukurite dhe efektet komplikohen mjaft si rezultat i ngarkimeve dhe
shkarkimeve te shpejta dhe te perseritura. Ne literaturen teknike te
specializuar mund te gjenden trajtime re plata mbi efektet e mesiperrne.
Lidhur me diagramen crc - £, qe sherben si baze per vleresimin e Eou
verejme edhe se ne Eurokodin 8 nuk eshte perfshire ne forme eksplicite
ndonje percaktim lidhur me ligjesine Gc - Ec per betonin e shtrenguar me
stafa. Ne menyre implicite aty referohet kodi model CEB (fig. 4.3.15).
4.3.8 Kifrkesa dhe pifrcaktime normative per duktilitetin e
kurbaturifs
Per cdo rast ngarkimi qendresa e ndertesave kerkon qe, perve~
respektimit te kushtit te soliditetit, ne ~do element strukturor duktiliteti i
diponueshem i kurbatures se seksioneve te elementeve strukturore te jete me
i madb se ai qe imponohet nga veprimet e jashtrne. Ne rastin e veprimeve
sizmike duktilitetet e kerkuara vleresohen me perafersi nga analizat statike
te kolapsit te mundshem te strukturave (shih paragrafin vijues 4.4). Por, per
te marre rezultate sa me reale mund te kryhen analiza komplekse dinamike
jo-lineare. Ne fund) ne praktiken e projektimit vleresimet u permbahen
kerkesave qe percaktohen ne kodet e projektimit.
I
i
' 0.85f cd,cf
Duke iu referuar publikimit te v.\994 te Eurokodit 8 dhe, me
kurbatures ("Conventional Curvature Ductility Factor - CCDF') aty
kerkohet re jete e barabarte me 13, kurse per duktilitetin "M", j.i¢=8.
Madhesia 1.1¢ nerkufizohet si raport i kurbatures <l'o.ss (ne nivelin e momentit
£c,cf "post-pik'; te barabarte me 85% te momentit rezistues te seksionit), kundrejt
Ccu,cf kurbatures se rrjedhshmerise <l>y, me kusbt qe te mos jene kapercyer
deforrnacionet kufitare te disponueshme te betonit, Zou dhe 9elikut, Esu· Ne
Eurokodin 8 jepen edhe masat praktike per realizimin e kerkesave per
;;;;;;;:;,.',,' duktilitetin e kurbatures se seksioneve te kollonave. Sikurse edhe per rastin
e trareve, ne thelb keto konsistojne ne kerkesa per tipet me te pershtatsbme
dhe dendesine e nevojshme te stafave, madhesine minimale te diametrit te
tyre etj., ne funksion te shkalles se duktilitetit te pranuar apo te zgjedhur.
Lidhur me kollonat, ne Eurokodin 8 kerkohet respektimi i nje vlere
minimale projektuese per madhesine Ww - raporti mekanik volumetrik i
stafave shtrenguese - ne zonat qe konsiderohen kritike per kollonat.
Dendesimi i stafave shtrenguese behet i nevojshem per te kompensuar
ve9anerisht renien e karakteristikave te soliditetit ne beton per shkak te
tendences per "shperthim anesor" te tij. Per te realizuar vleren e kerkuar te
jl¢ nevojitet shpesh qe Sou> (l.0035 (Eou > 0.35% ).
Sipas Eurokodit 8 (v.!994), kerkesat per duktilitet kurbature kenaqen
nese:
CD;vd > Wwct. min
dhe nese:
265
 4.4 DUKTIL!TETl Nit RAMAT NJEKA TSHE
CJJj)wd 0 V,E,,,,(0.35 ~: +0.15) -106
2 k !l$ 00
(4.3.68)
4.4.1 Ti! pi!rgjithshme
Shprehjet e duktilitetit qe u nxorren per konsolin vertikal te perkulur
Ne shprehjet e mesiperme vlerat numerike te madbesive te ndryshme te
4.3.2), nuk mund te aplikohen drejtperdrejt ne rastet e strukturave
perdorura pergjithesisht varen nga klasa e pranuar e duktilitetit te
V <·fC>mplekse, si<; jane p.sh. ramat shumekateshe. Ne vijim, ne paragrafin 4.4.2
strukturave. Keshtu, per klasen "H" te duktilitetit perdoren vlerat e
shqyrtohet fillimisht duktiliteti i nje rame portal njekateshe qe i
meposhtme: nenshtrohet nje ngarkese te madhe horizontale F. Kjo force mund te
si ekuivalentja statike e veprimit sizmik qe shfaqet gjate
ko =55 Ns, = 0.55 tenneteve. Me tej, ne paragrafin 4.4.3 problemi i duktilitetit do te shtrohet
Wwd, min= 0.13; v,=-Af
' d per rastin e ramave shumekateshe ku shperndarja e supozuar e forcave
anesore ne lartesi te nderteses do te simuloje, gjithashtu ne menyre te
Nderkaq, si E,y,d konsiderohet vlera projektuese e deformacionit te nerafert, nje ngarkese te mundshme horizontale sizmike.
rrjedhshmerise se armatures se <;elikut ne terheqje, kurse me shenimet e tjera
tregohen: 4.4.2 Ramal portal njifkati!she
A, - siperfaqja e plote e seksionit terthor; Ra,'11a portal qe dote shqyrtohet ketu (fig. 4.4.1) eshte konsideruar, me
Ao- siperfaqja e berthames se shtrenguar te betonit; te ngurte. Nen veprimin e nje force te madhe horizontale F, ne gjendjen
Zcu - deformacioni kufitar nominal i betonit te pashtrenguar Jwfitare te saj rama sbnderrohet ne nje sistem-mekanizem me kater 9erniera
(Eou=0.0035); te formuara ne skajet e poshtme dhe te siperme te kollonave, ku momentet
a - efektiviteti global i shtrengimit (a= ana,, ku koeficientet an arrijne vlerat maksimale kufitare.
dhe a, llogariten sipas shprehjeve perkati%e te paragrafit 4.3. 7).
Mo
Percaktimi praktik i raportit Wwct behet nepermjet tentativave, derisa te
Ffit
konkludohet ne vleren qe kenaq kushtet e mesiperrne. Kerkesat specifike per
arritjen e duktilitetit lokal te nevojshem duhet te respektohen ne te gjithe
gjatesine (lartesine) e zonave kritike £", te cilat l!ogariten sipas
- v

percaktimeve normative. Ne kol!onat e shkurtra si zone kritike konsiderohet

gjitbe !artesia e kollones. a) b)
Sikurse edhe ne disa kode te tjera, Eurokodi 8 nuk kerkon ne menyre
eksplicite vleresimin e duktilitetit te disponueshem te kurbatures ne zonat
kritike. Mjafton te respektohen kerkesat e permendura me siper lidhur me
specifikimet qe duhette realizohen per sigurimin e duktiliteteve minimale te
nevojshem. Gjithashtn, projekmesi mund te beje vleresime numerike per fl¢
duke perdorur p.sh. shprehjet (4.3.36) apo (4.3.39) dhe (4.3.52), perkatesisht
per traret dhe kollonat. y--1
Nderkaq verejme se ne Draftin Nr.5 te Eurokodit 8 (Maj 2002) jane
pasqyruar disa modifikime te pjesshme qe i jane bere kushtit te mesiperm
~
Mo
(4.3.68). Ne forrne te permbledhur keto modifikime referohen ne paragrafin
8.4.9 ("Sjellja sizmike dhe kerkesa per projektimin e kollonave"), ne Fig. 4.4.1 Rame portal me rigel te ngu.rte ~ a) konfiguracioW me ~erniera
kapitullin 8. plastike ne gjendjen kufitare; b) forcat vepruese te nje koUone ne
pragun e kolapsit

266 267
 Ne fig. 4.4.2-a, paraqitet gjysma e siperme e nje prej kollonave te ;ci!Dan<;db:enie te tjera qe karakterizojne deformueshmerine e rames round te
rames ne gjendjen kufitare (prag kolapsi), me keto forca vepruese ne thj<esbtto!1en duke konsideruar qe raporti i kurbatures reale, ¢(z), kundrejt
inkastrim: pesha W, momentet kufitare Mu, forca prerese kufitare Vu. kurb2:tures qe do t'i pergjigjej supozimit te punes elastike edhe ne ate pjese,
Diagrama korresponduese e momenteve eshte treguar ne fig. 4.4.2-b. Sejcila mbetet nje madhesi konstante per gjithe pjesen e plasticizuar me
nga gjysem-kollonat e rames (e sipermja dhe e poshtrnja) round te
RP. Gjithashtu verejme se, duke shfrytezuar simetrine, zhvendosja D.u
skematizohet si e perbere nga dy pjese: pjesa e pare "qendrore", qe per
gjysem-kollonat e siperme filion nga mesi, me "kuote zero", deri ne te vleresohet sa dyfishi i momentit statik te madhesive qe jep
Iartesine £/2 - £ P ( t p- gjatesia e ~ernieres plastike) dhe pjesa e dyte afer diagrarrta e kurbatures kundrejt seksionit te mesit te kollonave. Prandaj dote
inkastrimeve. Ne pjesen e pare defonnimet round te konsiderohen si krejt
elastike me kurbature <l!,(z). Ne pjesen e dyte, ne afersi te seksioneve
skajore, arrihet k'llrbatura lmfitare <l>u (fig. 4.4.2-c).
f
2
'
~-£j) ,,
=2 j<l!(z)zdz=2
0 0
f <l?, (z) z dz +2
I
f <l'>(z) z dz (4.4.1)
z-tr

rr----M"r;
Per pjesen elastike te gjysem-kollones marredheniet midis kurbatures
dhe momentit (shih diagramen te skematizuar e fig. 4.4.2-c) jane lineare.
/:

;t ll ~
:l
!2
/
EI<l!,(z) = M(z)

pjesen tjeter afer inkastrimit, duke patur parasysh konsideraten

(4.4.2)

-----·-· ------------------ __L -- _____;__ - ------=-

¢e(z) .-;:
1-.-JLI.-L:-------- l:hjeshtezuese te mesiperme per kurbaturat, round te shkruajme:
a) b) c) ct)

<;erniera/
pl,tike~
!
!
/

¢(z) = l:: J¢,(z) (4.4.3)

T:t;72 ---i-
__ .1_ Ne keto kushte shprehja (4.4.1) shndrrohet keshtu:
lJ;i2- J,/2-1

,-f,
[

Fig. 4.4.2 Gjendja e nde:rur dhe e defonnuar kufi.tare ne nje gjysem-koHone te

D.u =
2
Q
M(z) · zdz + ~
EI
2
¢,,
"J M(z)·zdz
EI
(4.4.4)
:ramfs te fl.g.4.3.16 - a) forcat vepruese ne ~nkastrim; b) diagrama e . -;-e~

momenteve; c) diagrama e kurbaturave; d) pozidoni i supozuar i

c;ernierave plastike ne gjysmen e gjatesise I! p Duke zevendesuar me siper maredhenien statike M(z) = Vuz, kemi:

Le te percaktojme zhvendosjen kufitare D.u te rames qe eshte edhe

zhvendosja kufitare e secili% prej kollonave. Llogaritja e D.u si dhe

268 269
 1
'
--1
2 ·p v 2 vz 2 dz u -1.T 6£'
£
IJ.; -1+6--"-
~u = 2
2
J " Z dz +2!.,_
J --"E I
(4.4.5)
'~ -

= f (4.4.10)
o E I <P, '""' = £ £'£
_!- er
2 6--"- -12--"- 6£' (1-2£, I
£ £' e l £J
Pas llogaritjeve te integraleve, marrim:
Per vleresimin e iJ., mund te perdoret edhe kon~epti i <;ernieres
rlr 6 e £' I "' ( e £' l
~u=~y 1---' +12--"--8.,...!-i+-" 16--"--12--"-+8--1-l
e \1 (4.4.6)
plastike, me supozimin qe gjithe rrotullimi plastik perqendrohet aty.
l'

e e' £' j , "' ' \. c £' £' ) J. 4.5 Rc\MA T SlfOMEKA TEsHE (sipas Park dhe Paulay)

Ne shprehjen (4.4.6) madhesia e zhvendosjeve elastike maksimale ~Y eshte: 4.5.1 Hipotezat dhe supozimet
Ne analizen e kerkesave per duktilitet kurbature ne ramat
<P, £' M £2 V f.' F £3 , FPY','f>>','" shumekateshe perdoren, per thjeshtesi, te ashtuquajturit mekanizma statike
~y=
)!
= -- = -u- = -u - (4.4.7) te kolapsit dhe zhvendosjet konsiderohen si te shkaktuara nga forca statike
6 6EI 12EI 24EI
i ";'''"i arlesore1Le te konsiderojme strukturen rame te fig. 4.5.1, e cila i nenshtrohet
ku Fu = 2Vu eshte forca anesore kufitare. l\1bi hazen e shprehjes (4.2.2), per ngarkimit te dyfishte uga peshat dhe atij anesor. Ky i fundit mund te jete
duktilitetin kufitar te zhvendosjeve marrim: nje ngarkese eventuale horizontale sizmike.

~ I( 6£ t' e' w e e' il -

).to=-" =
Ll
y
l'il--'
i
\
£
+12--"--8--l'- +-"
~_2 e <P y
6£-12--"-+8-' I.
e £3 1 1
j )
(4.4.8)
~
;w
5 7
: I
!- )

£ I
Kur raporti --"- eshte mjaft me i vogel se 1, mund te mos perfillen terrnat e ~ 4
£ I I
rendeve te larta tek (4.4.6) dhe (4.4.8). Prandaj, me perafersi, per keto raste tI
l I
)

kemi: 31
~
___,!
£ + -"
111 = 1- 6-' "' (1 6-'
e "' . £
£ -12--"-
£'
£') (4.4.9)
~
r-
1
I
I 2

l
'\

~t,"L
'-i
q, I I I
Madhesia -" ne shprehjen e mesiperrne shpreh duktilitetin 1-4 te 1
I
<P,
kurbatures. Kjo madhesi mund te nxirret nga (4.4.9) ne funksion te )111 :
l , l
"' "'
Fig. 4.5.1 Rame shumekaU!she me ngarkesat peshe dhe ngarkesa anesore
(sizmike)

270 271
 Ne marredheniet qe kerkohen midis duktilitetit ne zhvendosje patur parasysh se kurbatura ne kol1ona ndryshon nga kati ne kat, per shkak
anesore dhe duktilitetit te kurbatures te elementeve perberes te rames nuk te karakteristikave te ndryshme te seksioneve si dhe ngarkesave aksiale.
ndikojne vlerat absolute te forcave horizontale qe shkaktojne perkuljen
anesore. Me rendesi eshte konceptimi i skemave sa me afer realitetit lidhur
me menyren e kolapsit te strukturave qe shqyrtohen. Per kete, se pari, po
paraqesim tre supozimet baze vijuese:
1. Seksionet e elementeve te rames kane karakteristika plastike ideale
midis momentit dhe kurbatures, sikurse tregohet ne paraqitjen
skematike te fig.4.5.2.
2. Konsiderohen vetem deforrnimet nga perkulja e elementeve.
3. Rijedhshmeria filion njeheresh ne te gjitha seksionet kritike te
<;emierave plastike.
Mbi bazen e hipotezave dhe supozimeve te mesiperrne, dhe
mbeshtetur ne konceptimet e mekanizmave te kolapsit, ne vijim paraqiten ne
forme te perrnbledhur vleresimet dhe krahasimet e marredhenieve midis
duktilitetit te zhvendosjeve dhe duktiliteteve te kurbatures ne skema tipike
te deforrnimit te ramave shumekateshe.

AM
!
Mot----,--------.,

i Fig. 4..5.3 Shperndarja e ku:rbaturave ne nje koUone tipike ne fi:Uim te

i rrjedhshmerise ne ra.me

Le te bejme numurimin e kateve duke filluar nga niveli i poshtem me

numrat 1,2~3, ... , i, ... , r, .... Atehere, nga analiza e deformimit te rames dhe
0( Wu duke perdorur supozime thjeshtezuese per shpemdaljen e kurbatures ne
kollonen e nje kati <;faredo "i" (fig.4.5.4) dhe per momentet ne kollona,
Fig. 4.5.2 Marredhenia ideale e supozuar moment-kurbature mund te konkludohet se zhvendosja anesore e pragut te rijedhshmerise 6. 1
ne kreun e katit "r" esbte:
4.5.2 Zhvendosja anifsore e pragut tii rrjedhshmifrisif
Ne fig. 4.5.3 tregohet shpemdaija e kurbaturave ne nje kollone
tipike, kur ngarkimi anesor eshte rritur deri ne madhesine qe sapo A - t; r
uv - - 1' '*'c1
ffi (r -1-'-:::;j) ..,..."'*'cz
' ffi -1- ffi
''*'c3
+ ... -r-"i"cr lI
ffi (4.5.1)
shkaktohet rrjedhshmeria ne rame. Kjo shperndarje kurbature ne kollone . 6L " J
ndjek forrnen e diagrames te momentit perkules, sepse momentet jane
akoma ne zonen lineare te maredhenieve moment-kurbature. Por, duhet Me siper me¢", <l'> , 2 , ... ,<!>",jane shprehur kurbaturat e kollonave ne
nivelin e poshtem te kateve, perkatesisht 1,2, ... ,r.

272 273
 Ll.u = Ll.y + 8po[ f c- 0.5(£ po + f',JJ (4.5.3)

,' ku £ ·~ dhe £ oc jane gjatesite ekuivalente te <;ernierave plastike dhe 8"'

' '
,'' esbte rrotullimi plastik ne <;ernierat e kollonave.
, ... ,'
: .· '·
·'·.

..-.
"'
t-'h '
....
e (,;:emiera
plastike

&." Momenti
L V/1/////////(/// ?>;:
perku!es
E <!> 'D Kati "i" 8o<
"

Fig. 4.5.4 Shperndarja e kurbatures ne koUonen e katit "i"

4.53 Zhvendosja ani!sore ne' stadin post-elastik dhe ke'rkesat nif I

duktilitet kurbature
Zhvendosja anesore qe ndodh pasi fillon rrjedhshmeria shkaktohet nga l 1 - l ~
rrotullimi ne vendet e <;emierave plastike. Mund te krijohen dy tipe te
mundshme te mekanizmit te kolapsit. Fig. 4.5.5 Mekanizmi i animit "tip koHone" ne katin ni"

Rasti I. - Mekanizmi i animit tip kollone r------ ¢~c: r------¢'--i

i yc< ;

Nese rrjedhshmeria fillon ne seksionet kritike te kollonave te nje kati e~c;

"i" <;faredo perpara se te traret te arribet kurbatura e njedbshmerise, atehere
madhesite <J:>,, te shprehjes (4.5.1) mund te zevendesohen me:
,ec- ctpu ~t'pc)
Wet= <Pycl, 4>c2 = <l>yc2, .... , ~Pci = <Pycj, .. , <Per= <Dyer (4.5.2)

ku <l>,o~, <Pya, ... , <l>yd, .. , <l>yoc jane kurbaturat e rrjedhshmerise ne kollonat

("columns- c") me numur 1,2, .... , i, .. , r, perkatesisht. -----i ft"
Duke patur parasysh mekanizmin e animit "tip - kollone" ne nje kat ~ ¢v~u,,,,-,----
"i" <;faredo (fig.4.5.5) si dhe shpemdarjen e kurbatures ne nje kollone tipike
pas fillimit te rrjedhshmerise ne rame (fig.4.5.6), nga analiza e deformimeve Fig. 4.5.6 Shpikndarja e ku.rbatures ne nje koUone tipike pas fillimi.t te
:rrjedhshmhise ne rame
meJTet shprehja e meposhtme e zhvendosjes anesore ne katin"r", kur ne
kollonat e katit "i" arrihet kurbatura kufitare ("ultimate- u"):

274 275
 Mbi bazen e shprehjeve (4.2.2) dhe (4.5.3), per faktorin e· duktilitetit
te zhvendosjeve mund te shkruajme:

f!, =1+ ~"' [e, -o.5(e" +f',J (4.5.4)

y

ku Lly jepet nga shprehja (4.5.1 ), kurse 6pc eshte (<P 'u,; - <P ',o;) f 'P, ose (<!>"'; -
Momenti
<!>";) f P' (ajo vlere qe rezulton me e vogel). Ketu termat me prim (') i pi§:rku!es
referohen qemieres plastike ne kreun e kollones, kurse termat pa prim l,c
gemieres plastike ne fundin e kollones.
----+---r------r=c:::;:,~
Mbi bazen e shprehjes (4.5.4) mund te tregohet qe, per nje rast te
zakonsbem te nje rame betonarme me duktilitet zhvendosje "'" = 4 dhe te
<P
dhena te tjera gjithashtu "normalej!, vlerat e nevojshme te duktiliteteve <Puc:
YCl
______ j__
~'
te kurbatures ne kollona rezultojne shume te larta, praktikisht rreth 120 nese
r=lO dhe rreth 35 nese r=3. Prandaj mund te konkludohet se, po te
mbeshtetemi ne nje mekanizem animi "tip kollone", ne rastin e nje rame te
Fig. 4.5.7 Mekanizem anhni ''tip tra''
larte, disa-kateshe, vlerat qe jane praktikisht te realizueshme te faktorit te
duktilitetit te kurbatures per seksionet e kollonave jane te pamjaftueshme
per te kenaqur kerkesat ne duktilitet gjate veprimit te nje termeti te forte. Detajet e gjeometrise te deformacionet plastike te trareve dhe
kollonave tregohen ne fig. 4.5.8. Meqenese defmmacionet jane te vogla,
Kjo eshte arsyeja kryesore qe ne praktike ne rastin e veprimeve sizmike
rrotullimet plastike ne traret dhe ne bazen e ydo kollone mund te lidhen
mekanizmi i kolapsit "tip-kollone" duhet shmangur me gdo kusht
midis tyre si me poshte :
Rasti 2. - Mekanizmi i animit tip tra.
Nese rrjedhshmeria fillon ne seksionet kritike te trareve perpara se ne (4.5.6)
kollonat te arrihet kurbatura e fillimit te rrjedhshmerise, atehere si pasoje e
deformimeve plastike ne gemierat plastike te krijuara ne traret,
deformacionet anesore do te vazhdojne me tej ne kushtet e ngarkeses Duke zevendesuar ne shprehjen e mesiperme marredhenien (4.5.5)
ma.-rrim:
anesore konstante. Do te jete i pashmangshem gjithashtu krijimi i nje
qemiere plastike ne bazen e 9do kollone. Por, nderkaq, pjeset e tjera te
sistemit te kollonave mund te mbeten elastike. Ne fig. 4.5.7 eshte treguar (4.5.7)
skema e realizimit te mekanizmit ''tip tra". Aty jane treguar vetern
deformacionet plastike. Duke patur parasysh kete figure, madhesia e
rrotullimit plastik t; ne bazen e gdo kollone dote vleresohej nga:
""
~pc= (4.5.5)

276 277
 verehet keto jane konkluzione te ndryshme nga rasti i mekanizmit "tip-
l kollone", Edhe duke iu referuar qernieres se pashmangshme ne hazen e qdo
kollone, mund te tregohet qe vlerat e nevojshme per faktorin e duktilitetit te
kurbatures tani jane praktikisht te realizueshme.
Ne pergjithi%i mund te konkludohet se seksionet e zonave kritike te
qernierave plastike ne trare dhe ne bazat e kollonave duhet te projektohen
dhe te konstruohen ne menyre qe ato te jene te afta te realizojne vlera te
faktoreve te duktilitetit te kurhatures te pakten 4 here me te medha se sa
duktilitetetet e zhvendosjeve (<l:>/<Py 2: 4~t~). Duhet siguruar qe, ne limit,
Fig. 4.5.8 Gjeometri.a e deformimeve plastike ne nje mek::m.iUm animi. "tip gjate termeteve te forte te krijohet eventualisht gjendja kufitare e
tra" mekanizmit te animit "tip-tra'', si menyra me e pershtatshme e deformimit te
ramave shumekateshe. Vetem keshtu duktilitetet e kerkuar per kurbaturat ne
Bazuar ne shprehjen (4.5.7), mund te merret shprehja e meposhteme traret dhe kollonat (ne haze) dalin relativisht te ulta dhe praktikisht te
e zhvendosjeve kufitare 21, ne funksion te t., dhe te rrotullimit e,, te realizueshme. Per te mundesuar kete lloj mekanizmi dhe evitimin e atij "tip
9ernierave ne traret ("beams- b"): kollone", kollonat duhet te behen mjaft me solide (me te forta, me
rezistente), per te shmangur formimin e qernierave plastike ne to. Perjashtim
behet, sikurse u permend me siper, per bazat e kol!onave, ku edhe duke iu
A r£,£, (4.5.8)
Uu = b.v. + -t- 8 pb referuar mekanizmit te animit "tip-tra", krijohen pashmangshem qemiera
plastike. Prandaj, edhe aty duhet kushtuar kujdes lidhur me konstruimin e
tyre, ne menyre qe te lejohet rrotullimi plastik i kerkuar (i nevojshem).
ku Bp, = ( <!:> 'ub - <!:> ·,,) L t 'po ose Bpb = ( <!:> ub - <!:> yb) £ b (ajo vlere qe Duhet patur parasysh se shprehjet dhe maredheniet e mesiperme u
rezulton me e vogel). Termat me prim (') ne shprehjet per Bp, iu referohen bazuan ne supozimin thjeshtezues qe rama hyn ne rrjedhshmeri njekohesisht
~ernierave plastike te momenteve pozitive, kurse termat pa prim ~ernierave ne te gjitha seksionet e qemierave plastike. Neqoftese eshte e domosdoshme
plastike te momenteve negative. nje rishpemdarje momentesh perpara formimit te te gjitha ,;emierave
Perfundimisht, sipas (4.2.2) dhe (4.5.8) merret: plastike, do te duhej qe duktiliteti i kurbatures te ishte me i madh per
formimin e qernierave te para plastike.
U supozua gjithashtu qe diagramat e momenteve perkulese fitohen
It" = l + rt,t, e,, (4.5.9) nga nje ngarkimi anesor statik i tipit trekendor (fig. 4.5.1), qe ekuivalenton
e'L )
me perafersi veprimin e termetit. Por, dihet se ne rastin e veprimeve te
termeteve reale, ngarkesat sizmike jane me konfigurime mjaft te
Mbi bazen e shprehjes (4.5.9) mund te tregohet qe per nje rast te komplikuara. Prandaj, megjithese japin mundesine e vleresimeve logjike per
zakonshem te nje rame betonarme me duktilitet zhvendosje !J., = 4 dhe te situatat kritike, ngarkesat ekuivalente statike sizmike mund te konsiderohen
.. .. . .. . . . . <!:>, vetem si perafrime. Jane analizat dinamike jolineare ato qe mundesojne
dhena te !Jera g)lthashtu "normale", vlerat e nevojshme te duktJllteteve ~ marrjen e indikacioneve mete sakta per nive!in e nevojshem te duktiliteteve
<!:> yb
lokale ne seksionet kritike te <;emierave plastike.
te kurbatures ne nje tra (rigel) te rames jane rreth !6, per r=3 dhe n·eth 18
Rekomandimet e paraqitura me siper per evitimin ne ramat
per r=lO. Duket qarte se ne praktike eshte e mundshme qe te arrihet
shumekateshe te "tipit kollone" te mekanizmave te animit, shpesh nuk jane
realizimi i ketij rendi duktiliteti te kerkuar per seksionet e trareve. Per me
te domosdoshme te shtrihen drejtperdrejt dhe rigorozisht edhe ne rastet e
teper, vlerat e nevojshme te duktilitetit te kurbatures ne kete tip mekanizmi
ramave te ulta, me nje ose pak kate, apo ne katet e siperme te ndertesave
("tra") nuk rriten shume me rriljen e numurit te kateve. Sikurse mund te
shumekateshe. Ne rastet e ramave me me pak se tre kate dhe per katin e
278 279
siperm te ramave te larta, duktiliteti i kerkuar i kurbatures ne seksionet e a) Fs~lll 5 U; I I!
qernierave plastike nuk eshte shume i larte, edhe ne rast se aty do te If! I
I II
f II I ill
zhvillohej nje mekanizem animi "tip-kollone". Prandaj, ne ramat nje dhe dy- F4-----l I I I 4 I It
kateshe dhe ne katin e siperm te ramave shumekateshe koncepti i Fb Ill I
------- !If/ 11'u
1..11.._~
mirenjohur "tra i dobet-kollone e forte" mund te mos respektohet "G~_!flf 1/j
J..:o ! l i I 3 " If!
domosdoshmerisht apo ne menyre rigoroze. Per keto raste ka rekomandime I 1!! lj J
f! J I II I
qe te realizohet nje duktilitet lokal (i kurbatures) ne vleren te pakten 3ft; , Fz-----1 11 ; 2 II I
I! i 1 Ill
Sidoqofte, ne <;do rast jane percaktimet normative te kodeve antisizmike ato I IiI Ill
qe duhen aplikuar rigorozisht FI-lii I l Ut
!II
J/1
w
-'- _/_
- L_

4,6 VLERES!Mll DUKTILITETIT 1\'EPER'VlJET ANALIZES SE

.
'
b)
NGARKIMIT GR4DUAL ("PUSHOVER ANALYSIS")
Foj
Prej kohesh ka gjetur perhapje nje analize statike e veqante, qe u ' I
referohet ngarkesave anesore me rritje graduaJe dhe qe ne tenninologjine
anglo-saksone emertohet "Pushover analysis" ose "Overload analysis". Ne
vijim, per kete analize do te perdoret emertimi "analiza e mbingarkimit ~
r--
I

~adual".
Historikisht, kjo analize eshte perdorur se pari ne vitet '70 per te
2
&:
I
II!
I

I
j.t = Umax
u,
percaktuar karakteristikat jo-lineare te ndertesave mbi bazen e modeleve ! ' dega renese
llogarites te thjeshtezuar. Po keshtu, analiza e mbingarkimit u perdor ne
fillimet e saj edhe per llogaritjen e rezistences kufitare te strukturave "off-
shore" (platformave detare).
0 u, u,
Zlwendosja
Per te rea!izuar analizen e mbingarkimit gradual, struktura, krahas
ngarkeses se saj te perhershme vertikale (D) dhe ngarkeses se perkohshme Fig. 4.6.1 Anali~a e mbingarkimit gradua] ("Pushover anatysis") - a) Sk.ema e
(L), i nenshtrohet nje serie forcash anesore, shperndarja e te cilave ne lartesi ngarlnmit dhe defo:rmimi.t anesor ne nje rame; b) Diagrama forca -
defonnime
te struktures behet ne menyre te tille qe ato te modelojne, si forme, forcat
sizmike. Intensiteti i forcave anesore rritet gradualisht me nje proporcion
konstant, nderkohe qe reagimi kontrollohet dhe regjistrohet deri sa, me Analiza e mbingarkimit gradual kerkon algoritrna llogarites qe te
formimin e nje numri te mjaftueshem te ~ernierave plastike, te ndodhe pasqyroJDe fazat e ndryshme te ngarkimit deri sa arrihet shkaterrimi
shkaterrimi (fiktiv) i struktures. strukturor. Duhet realizuar gjithashtu perfshirja e efektit P-L'. ne formulimin
Nga diagrama Fb - u, qe ndertohet per korrespondencen ndermjet e e~uacion.eve te ekuilibrit. Nese analiza e mbingarkimit realizohet si nje
forces prerese te bazes Fb dhe zhvendosjes Ub ne nivelin e rezultantes se ana11ze JOlmeare statlke, aJo do te kerkonte kujdes te ve<;ante ne gjetjen e
forcave anesore ose zhvendosjes ne katin e siperm mund te evidentohet dhe principeve te ekuiiibrit, kur gjate procesit te "degradimit" strukturor disa
analizohet ~do shkaterrim eventual apo dobesim i parakohshem ne strukture elemente hyjne ne degen renese te kurbes se tyre te force-deformimit
(fig. 4.6.!-a,b). (fig.4.6.l-b).
,. Zgjidhja e problemit mund te behet edhe nepermjet nje a11alize
amam1ke melastlke, sipas metodikave qe paraqiten ne kapitullin 6. Eshte e
nevojshme per kete qe te aplikohet shuarje e larte, ne menyre qe te evitohet
<;do levizje lekundese si dhe nje funksion hyres ne baze, me rritje lineare.
280 281
 Duhet patur parasysh qe kjo menyre mund te perdoret per te
evidentuar "piket" apo zonat potencialisht te dobta te struktures dbe, me tej,
per te verifikuar nivele te ndryshme reagimi. Por, natyrisbt, kjo analize nuk
mund te zeyendesoje analizen e mirefillte dinamike jo-lineare me funksion
byres levizjet reale te rermetit. Kjo sepse, gjate tenneteve reale, forma e
shperndaJjes e forcave ne lartesi te struktures nuk mbetet e pandryshuar, por
varion vazhdimisht ne perputhje me fazat e rrjedhshmerise te e!ementeve
strukturore dhe nderteses ne teresi.
Nje perdorim i drejtperdrejt i analizes se mbingarkimit dhe diagrames
Ft- Ub te tij (shih 4.6.1-b) lidhet me vleresimin e perafert te duktilitetit te ~jj~~~ ~
disponueshem nga struktura. Keshtu, duke shenuar me Ub zhvendosjen ne
nivelin ku aplikohet rezultantja Fb e forcave anesore (fig. 4.6.1-a), mund te
shkruajme se:

U b=
~FU
-~~.J (4.6.1)
~-~ ~~
~§t~-- f!§:ilJlllr"IJ :if eli!/i!!h!EiJ=.t:J:J~=t=t
=.t=t=.t.:::l:l
IJ;!!I<I/ ~.lflrJJ #j:lr!f jfj
~
F,

ku: Fi - forca anesore ne katin "j" dhe Ui - zhvendosja anesore e atij kati,
SJtl.Pf!J!! .1/c.4i:'lt1!
!ffffJ!!I .<:i.=t ~==t:t Piil!
':It .._::;-=.r -= V'tel
!!I' ~

kurse Fb= L" Fj - forca prerese e bazes.

1
Ne analizat e mbingarkimit gradual round te perdoret nje Jigjshmeri
trekendore e thjeshtuar per forcat sizmike, e marre nga nje kod antisizmik, si - TEORIA-
p.sh. Eurokodi 8. Duke perdorur diagramen reale Fb - Ub qe rezulton nga
analiza e mbingarkimit gradual me nje kurbe bilineare (treguar me vija te
nderprera ne fig. 4.6.1-b), duktiliteti i disponueshem i nderteses mund te
vleresohet me faktorin:

uu (4.6.2)
J.l.b = u
y

282
 5

SISTEMET ME NJE SHKALLE

LIRIE

5.1 KIJPTIME BAZE MBI REAGIM:IN S!ZMIK DHE PROCESET

El'i'ERGJITIKE

Reagimi sizmik i strukturave shprehet nepermjet ligjit te ndryshimit

ne kohe ose vlerave maksimale qe merren gjate veprimit te termeteve per
madhesi te ndryshme "perfaqesuese" te atij reagimi. Te tilla jane
zhvendosjet kendore apo lineare, kurbaturat e seksioneve, forcat inerciale
sizmike qe shfaqen ne pika apo nivele te caktuara re struktures, forcat e
(momente perkulese, forca prerese, forca norrnale, etj.) dhe
!lladhesi te tjera me interes inxhinierik. Keto merren si rezultat i analizave
sizmike. Ne llogaritjet analitike veprimi i termeteve mund te jepet
drejtperdrejt neperrnjet akselerogramave ag(t) reale, 'artificiale' apo
"sintetike", qe "perfaqesojne" rrezikun sizmik. Por, ky rrezik mund te jepet
e,dhe nepermjet spektrave te reagimit qe i referohen nje terrneti te caktuar.
,)fc'i< ,,.,,,.,,', Per qellime inxhinierike, me shpesh spektrat e reagimit jepen ne forma
standarte ne kodet e ndryshem te projektimit antisizmik.
Sipas perdorimit te modeleve llogarites strukturore, reagimi sizmik u
referohet dy modeleve kryesore: elastik dhe inelastik. l pari supozon qe
struktura mbetet me nje sjellje ideale elastike lineare gjate gjithe kohes se
veprimit sizmik te konsideruar, kurse i dyti pasqyron nje sjellje me reale qe
eshte jo-lineare, inelastike, sipas modeleve te pranuar.
',·~·.wiil,;if: Trajtimet analitike te reagimit sizmik elastik dhe inelastik jane te
·• ngjashme midis tyre dhe kjo pasqyrohet ne shprehjet e ngjashme te
ekuacioneve perkatese te Jevizjes. Por, natyrisht, ka dhe dallime thelbesore.
285
Duke iu referum- modeleve te sistemeve te thjeshte dinamike me nje shkalle
Erie (lSHL), te treguara ne fig.S.l.l-a, duhet vene ne dukje, se pari, ky
dallim tbelbesor:
Ne rastin e reagimit elastik marredhenia force (rezistence) -
zhvendosje jepet me anen e nje drejteze, si shprehje e marredhenies analitike
lineare P = kU, ku: P - forca, k - ngurtesia, U - zhvendosja. Nderkaq gjate
nje reagimi inelastik modeli karakterizohet nga kurba P-U qe jane
pergjithesisht jolineare, histeretike, shpesh mjaft te komplikuara.
Kurbat P-U qe perdoren ne analizat sizmike merren nga
pergjithesimet e studimeve eksperimentale te ngarkim-shkarkimeve ciklike
te e!ementeve te ndryshem strukturore prej betonarrneje, metalike (<;eliku
etj. Varesia me e thjeshte force-zhvendosje P-U (apo P-6) qe eshte perdorur
ne studimet e reagimit inelastik te strukturave eshte varesia ideale elasto-
plastike simetrike, e treguar ne fig. 5.1.1-bl. Modelet e tjera qe perdoren ne
analizen dhe projektimin antisizmik jane me komplekse: bilineare (fig_
5.l.l-b2), tri dhe multilineare (fig. 5.l.l-b3), etj.
a)
m C ,m
~
Ne modelin ideal elasto-plastik (fig. 5.1.1-bl) mund te dallohen keto
::ailkuri dhe karakteristika kryesore:
· L- Segmenti i njedhshmerise AB, me ordinate konstante Py.
'!'fizikisht pasqyron faktin se struktura e ka rezistencen maksimale te saj (Py)
madhe sa te perballoje ngarkesen e plote inerciale qe do te jepte nje
krejt elastik sipas drejtezes OAB';
2.- Pika A shenon momentin e arritjes te rezistences maksimale Py,
korrespondon zhvendosjes korresponduese elastike Lly si dhe forrnimit
i>'i'{s1lpozuar ne menyre te menjehereshme) te s;ernieres apo <;emierave plastike
3.- Pika B shenon momentin e zhvendosjes maksimale 6,, qe arrihet
supozuar se struktura ka aftesi te mjaftueshme duktile ne seksionin e
<;emieres plastike, d.m.th. qe mund te rrotullohet mjaftueshem rreth saj pa
aty ndonje thyerje. Pika B shenon gjitbashtu edhe momentin e
['\~i'!/' .fillin1it te shkarkimit, qe diktohet nga veprimi i jashtem sizmik dhe qe
!.>:,;!>:, ' rc•olLvwoc sipas drejtezes BC, paralele me drejtezen e ngarkimit fillestar OA.
Procesi i shkarkimit vazhdon, pas perfundimit te tij ne piken C, me
u ringarkimin ne kah te kundert te struktures, deri ne anitjen e rezistences
kufitare -Py Prej ketej rifillon shfaqja e dukurise se njedhshmerise.

r
i
I 4.- Energjia qe jepet nga siperfaqja e mbyllur OABC pasqyron ate
lk ki te energjise totale te magazinuar gjate ngarkimit (katerkendeshi
e cila disipohet nga s:emiera(t) plastike gjate procesit te
r1~·- rLI\,"-- shkarkimit. Praktikisht, energjia OABC transforrnohet kryesisht ne nxehtesi
o.(t) =U,(t) o,(tl =D,ttl forma te tjera te paktbyeshme energjie qe shfaqen si zhvendosje
lllbetese apo demtime te struktures. Kjo eshte nje ve<;ori kryesore dalluese e
b)
reagimit inelastik te strukturave.
1.- Pj
2.- Pj 3.·
Pj Ne pergjithesi, gjate ngarkimeve dhe shkarkimeve ciklike, energjia
- "humbet" dhe qe pasqyrohet ne forrnen e deforrnimeve mbetese apo
demtimeve te struktures perfaqesohet nga siperfaqet e kurbave te mbyllura
'histerezis te forca-zhvendosjeve.
5.- Energjia potenciale e deforrnimit elastik Ep (trekendeshi CBB")
-;;,- -;;,- 6 eshte vetem nje pjese e energjise totale qe nuk "humbet", por i kthehet
sistemit ne formen e energjise kinetike Ek. Ne sistemet elastike kthimi i
i"'' ~nergjise eshte i plote: ne keto sisteme pas arritjes se deforrnimit maksimal,
energjia totale, e magazinuar ne formen e energjise potenciale te deformimit
Fig. 5.1.1 Sisteme me lSHL qe u nenshtrohen veprimev-e sizmike (shpejtimeve filion te transformohet plotesisht ne energji kinetike.
sizmike te truallit ag) ~ a) modele te thjeshte dinamlkt te
Hogaritjeve; b) kurba te sjeiljes inelasatfike (histeretike): :1.-elasto-
plastike; 2.-bilineare; 3.- multilineare (trilineare)
286 287
 Sigurisht, ne sistemet reale me shume shkalle Iirie proceset
energjitike jane komplekse dhe shumare. Por, ne thelb, edhe ato mbeshteten
ne dukurite dhe marredheniet e mesiperrne.
Dukurite e magazinimit, absorbimit, ""humbjes'' dhe transformimit te
energjise sizmike jepen te ilustruara ne shembullin e fig. 5.1.2. Aty tregohet
bilanci energjitik i nje ndertese ne Zelanden e Re, e analizuar ne stadin jo-
elastik te raegimit sizrnik te saj. Si veprim eshte simuluar termeti i njohur i
EJ-Centros (Kalifomi) i vitit 1940.
"'
'0
0
c
w
0 3 5 6
Koha, ne sek
Fig. 5.1.2 Harxhimi i energjise ne nje ndertese gjate reagimit si.zmik te saj
ndaj termetit te EI-Centros
Nga analiza eshte konkluduar se pjesa me madhe e energjise totale
sizmike ("inputit") qe i vjen struktures - e barabarte kjo me energjine qe
mberrin ne themele, duke hequr ate pjese (rreth 10%) qe kthehet si rezultat i
fenomeneve te reflektimit etj - "magazinohet" perkohesisht ne strukture ne
forrnen e energjise te deforrnimit elastik dhe energjise kinetike. Pas pak
sekondash (ne rastin konkret, 3 sek) levizjet e forta sizmike bejne qe ne
shume sektore te struktures te arrihet kufiri i rrjedhshmerise dhe te filloje
"konsumimi" permanent i energjise ne forrnen e energjise se deforrnimit
inelastik histeretik. Nderkaq, gjate gjithe kohes se termetit energjia
harxhohet neperrnjet shuarjes, faktor kryesor ky qe realizon "humbjen" e
energjise elastike pasi ka perfunduar ievizja sizmike e truallit. Mund te
verehet qe, nese struktura nuk do te posedonte duktilitet (IJ. = 1), pas pak
sekondash nga fillimi i terrnetit (ne rastin konkret, 3 sek) struktura do te
fillonte te shkaterrohej. Vetem duktiliteti i konsiderueshem ben qe struktura
288
;y?'iti\Jharxhoje e absorboje energji te madhe pa u shkaterruar. Natyrisht kjo ka
''fmimin" e vet, d.m.th. demtimet qe shfaqen si deforrnime mbetese.
5.2 SPEKTRA 'I' ELAS'I'IKE TE REA GIMI'I'
5.2.1 Ekuacionet e lifviz;jes
Le t'i referohemi per thjeshtesi sistemit me nje shkal!e lirie tip
vertikal, si ai i fig.5.2.1-a, me mase "m" dhe ngurtesi "k'\ qe 1
rteneshtrohet levizjes te sbkaktuar nga terrneti ne bazen e struktures.
'i'Zn:veJodc>siEm sizmike te truallit po e shenojme me Ug. Zhvendosjen totale
te mases do ta shenojme me U', kurse zhvendosjen relative
mases dhe trua!lit thjesht me U. Ne s;do moment kohe "t" keto
zhvendosje lidhen midis tyre nga marredhenia;
U'(t) = U(t) + Ug(t) (5.2.1)
Si U' ashtu dhe Ug i referohen te njejtit sistem referimi inercial dhe
drejtimet pozitive te atyre madhesive perputhen.
Sipas principit te Dalamberit, el.'Uilibri dinamik i forcave vepruese
mbi masen "m", te treguara skematikisht ne fig.5.2.1-a, eshte:
(5.2.2)
Verejme se, kur struktura qendron brenda stadit elastik, eshte
zhvendosja relative U ajo qe shkakton shfaqjen e forcave te brendshme
elastikeF"1 . Ne analogji me marredhenien e njohur nga Statika e strukturave
··'<c';'c't\:i,, per sistemet lineare:
F" = kU (5.2.3)
per thjeshtesi supozohet qe edhe forca shuarse F' lidhet me shpejtesine
. dU . db .
U = - neperrnjet marre enies lmeare te meposhtem:
dt
F=cU (5.2.4)
ku "c" eshte nje konstante qe quhet koeficienti i shuarjes viskoze.
289
 Duke patur parasysh edhe shprehjen e forces se inercise si produkt i
·· ·
mases me .s hpeJtlmm u··..· ;;;; -
d'U'
--, e k uac10m
· · (5 ..~:. . 2) s hn d.errohet ne a) , b)
dt 2 Aksi i --J)--- ,,

·-
ekuacioniri diferencial te meposhtem: referimit
Porf= -mUlt)
m
mU' +cU+kU =0 (5.2.5)
F~ ml

J~""'
ose k p_;__
~

F'

mU +cU +kU = -mtrg (5.2.6)

;' ug :.
Pas pjestimit me masen "m", ekuacioni (5.2.6) shkruhet:

u + 2~wu + u:?u = -Dg (5.2.7) Fig. 5.2.1 Reagimi i nje sistemi me 1 SHL ndaj levizjes sizmike te truallit, dhene
nepermjet zhvendosjes Ug{t) - a) skema e sistemit dhe ekuilibri
dinamik i forcave; b) forca efektive e termetit
ku
Keshtu, zhvendosja relative U(t) e struktures per shkak te shpejtimit
D g(t) te truallit do te jete identike me zhvendosjen U(t) te struktures nese
w=Jf (5.2.8) baza e saj do te ishte e palevizur (fikse) dhe struktura do t'i neneshtrohej nje
force te jashtrne te barabarre me- m D, (t). Prandaj, sikurse duket ne fig.
eshte frekuenca rrethore e sistemit, kurse madhesia pa permasa 5.2.1-b, levizja e truallit si veprim mund te zevendesohet nga forca efektive
e termetit Pet,, qe vleresohet me shprehjen:
• c c
c;=--=~, (5.2.9)
2mw ccr P,ff(t) =-mUg (t) (5.2.11)

qe zakonisht shprehjet ne perqindje, njihet si "raporti i shualjes" ose Kjo force dinamike eshte e barabarte me masen shumezuar me
"pergindja e shuarjes kritike". Kjo e fundit, vleresohet nga barazimet shpejtimin e truallit dhe ushtrohet ne kah te kundert me shpejtimin. Me
V!Juese: rendesi te ve9ante eshte konsiderimi i faktit qe forca efektive e termetit eshte
proporcionale me masen. D.m.th. nese rritet masa strukturore rritet edhe
forca efektive e termetit.
c" =2mw =2.,JkrD. = 2k ())
(5.2.10) Zgjidhja e (5.2.7) teorikisht behet nepermjet integrimeve. Per kete
duhet te njihen ligjet apo diagramat e shpejtimeve Ug • Gjate termetit
Ekuacioni (5.2.6) tregon qe levizja sizmike e truallit me shpejtim shpejtimet e truallit, sikurse dhe zhvendosjet, ndryshojne ne menyre jo te
Ug(t) eshte ekuivalente me veprimin mbi strukture te nje force te jashtrne rregullt. Prandaj, ne vend te zgjidhjeve analitike, per reagimin sizmik te
-mUg(t). strukturave perdoren metodat numerike. Ne Inxhinierine Sizmike, te shumta

290 29!
kane qene ve<;anerisht analizat sizmike te mbeshtetura ne funksionin "byres" referuar, ne vend te periodes, frekuences w (ose f). Ne grafik, prane kurbes,
te akselerogrameve te termetit te El-Centros te vi tit 1940. shenohet vlera ~ e koeficentit te shuarjes.
Nga zgjidhja e ekuacionit (5.2.7) merret ligji U(t) i zhvendosjes Le te shohim tani mundesine e perftimit te spektrave te reagimit te
relative: shpejtesise dhe te shpejtimeve dhe lidhjen e tyre me spektrin e
zhvendosjeve. Per kete qeUim kryejme ne fillim derivimin e shprehjes
u (t)=-1 v- (t)
(I)
(5.2.12) (5.2.12). Duke patur parasysh shprehjen (5.2.13), marrim:

ku V (t) eshte integrali i reagimit sizmik, i percaktuar sipas integralit te

njohur te Dyhamelit: ' t
+~ JU, ('r)e-s"<<-<l sin ro( t- ~)dt- w J0, (t) · e -so(<-'l cos w(t- ~)d~
t 0 "' 0) 0 "'
V (t)= f U, (t) e-<wt<-.l sin w ( t- 1:) dt (5.2.13)
0
Ne shprehjen e mesiperme termi i pare ne krahun e djathte eshte
zero, kurse i dyti mund te mos perfillet (ne qofte se ~ eshte mjaft e vogel).
Ne shprehjen (5.2.12) dhe prane tennit te "sin" ne shprehjen (5.2.13) Prandaj, ne kete rast, me perafersi mund te shkruajme se :
eshte perdorur vlera e frekuences te sistemit pa shuarje, ne vend te asaj me
shuarje. Ky perafrim eshte zakonisht i justifikueshem ne problemet e t

reagimit sizmik te strukturave. Mund te verehet edhe mosmarja parasysh e. U(t) z- fD,(t)e-<w<<-<lcosw(t-~)dt (5.2.15)
0
vleres negative te faktorit te ngarkeses P,ff (t)= - m U,, gje qe justifikohet
me faktin se gjate termetit levizja e truallit behet ne te dy kahjet.
Duke derivuar dhe njehere marrim :
5.2.2 Spek:trat e zhvendosjes, shpejti!sisif dhe shpejtimit
u (t)e-s~(t-.) + ~(J) fU,(T) cos W(t- t)dT +
t
Ne problemet praktike te llogaritjeve ne sizmicitet nuk eshte e U(t) z- g
domosdoshme njohja per <;do moment kohe e zhvendosjeve relative U(t). 0
Shpesh eshte e mjaftueshme te percaktohet maksimumi i vleres absolute qe (5.2.16)
f
t

zhvendosja U(t) arrin ne nje moment te caktuar te kohes. Nga kjo madhesi, + w· U, (1:)e -s·w<<~l sin w( t - t)d'l:
mund te percaktohet mandej vlera maksimale e forces inerciale sizmike qe 0

shfaqet ne strukture. Ne baze te shprehjes (5.2.12), per maksimumin Sd(T,~)

e vleres absolute te zhvendosjes U(t), te shprehur si funksion i periodes T Ne shprehjen (52.16) termi i pare eshte i barabarte me -U,(t), i
dbe i raportit te shuarjes ~, mund te shkruhet : dyti gjithashtu mund te mos perfillet (ne qofte se ~ eshte mjaft e vogel).
Keshtu, me perafersi kemi :
1 -
(()
I
Sct(T,I;) = max1U(t) = -max, V (t) I (5.2.14)
U(t)+U,= U' (t) wV(t) w'U(t)
z z (5.2.17)

Madhesia Sa(T,~) quhet "spekter i reagimit i zhvendosjes relative" te
sistemit. Zakonisht spektri jepet ne formen e nje kurbe, duke iu referuar nje
sistemi boshtesh koordinative me bosht absisash perioden T dhe bosht
ordinatash vleren spektrale Sct. Spektri mund te shprehet edhe duke iu
292
Shprehjen (5.2.17) mund ta marrim drejtperdrejt dhe nga barazimi
(5.2.6) duke mos perfillur aty shuarjen !;.
293
 Nga shqyrtimi dhe krahasimi i shprehjeve (5.2.15) dhe (5.2.13)
(T, sl
1
verehet se percaktimi i spektrit te reagimit te shpejtesise relative, pra i -s,
(J)
= wsd (T,i;J (5.2.22)
madhesise max, U(t) , do te kerkonte vleresimin e maksimumit te nje
integrali te ngjashem me V (t), me ndryshimin e nderrimit te "sin" me "cos". Fitohet keshtu barazimi i dy madhesive qe kane perrnasat e nje
Nga derivimi i dyte, prej ku rezultoi shprehja (5.2.17), duket se i njejti shpejtesie, por qe nuk perputhen me spektrin e shpejtesive te percaktuar si
integral V (t) i shumezuar mew jep nje perafrim te mire (per~ te vogia) te max, j U(t) j. Madhesia S,(T,i;), qejepet nga barazimet e meposhtme:
shpejtimit absolut (te plote) U' (t). Prandaj, duke u nisur nga spektri Sd(T,~)
mund te percaktohet drejtperdrejt spektri i reagimit i shpejtimit absolut, Sv(T,i;) = ~ · S, (T, 't]) = W·Sd(T,i;) =max I V(t) j (5.2.23)
S,(T.~):
ose:
S,(T.~) =w I V(t) I= w'S,(T,i;) (5.2.18) T
S,(T,I;) = -·S, • = -·Sd
(T,-,) 2n , =max,I-
(T,<;) V(t) I (5.2.24)
2n T
Sidoqofte, duhet patur parasysh qe vlerat e S,(T,i;) nuk jane
quhet "spekter i reagimit i pseudoshpejtesive relative". Ne shumicen e
plotesisht te barabarta me vlerat maksimale U' max te shpejtimeve absolute.
rasteve tregohet qe v!erat spektrale Sv (T,'t]) jane shume afer vlerave
Eshte kjo arsyeja qe Sa(T,i;) quhet "spekter i pseudoshpejtimeve absolute".
maksimale te shpejtesive relative U(t).
Duke e shenuar me "F' forcen nga veprimi i se ciles masa "m" zhvendoset
ne madhesine Um, = Sd(T,i;), do te kishim: Duke patur parasysh kuptimin e energjise potenciale te deforrnimit
Ep, mbi bazen e barazimeve (5.2.24) mund te shkruajme:
F = kSct (T,i;) (5.2.19)
2
E = kS 2 __
kU max =-d-= kS 2v = mS 2v
(5.2.25)
Nga ana tjeter, duke patur parasysh marredhenien (5.2.18) dhe P 2 2 2w 2 2
barazimin w2 = k I m, kemi :
Krahu i djathte i (5.2.25) eshte energjia kinetike e mases strukturore
m U' m" ~ mS,(T,i;) = mw Sd(T,i;) = kSct(T,i;) = F
2
(5.2.20) "m" me shpejtesi sa vlera S,(T,i;). Parashtesa "pseudo" qe perdoret per Sv
. bazohet ne faktin qe kjo madbesi nuk eshte e barabarte, ndonese afer, me
Mund te konkludohet keshtu se forca F qe i pergjigjet def01mimit shpejtesine pik (maksimale) Umax.
real maksimal (F = kSct) eshte:
Spektrat e reagimit Sd, Sv dhe S, varen si nga karakteristikat e
F=mS,(T,SJ (5.2.21)
terrnetit, te perfaqesuar nga akselerograma e tij Ug (t) ashtu edhe nga
karakteristikat dinamike te sistemit Iekundes qe modelon strukturen ne
Produkti i mases "m" me vleren e shpejtimit spektral S,(T,i;) qe
shqyrtim, d.m.th. nga perioda T (ose frekuenca w) dhe shuarja 1;.
zakonisht ndodhet afer vleres maksimale te shpejtimit absoiut U' m"", eshte Per ilustJim, duke iu referuar komponentes Veri-Jug ("N-S") te
pikerisht forca maksimale inerciale sizmike ose thjesht forca sizmike F akselerogrames se regjistruar gjate terrnetit re 15 Prill it 1979 ne Petrovac -
Marredhenia (5.2.18) round te shkruhet edhe ne forrnen: Mal i Zi, te treguar ne fig.5.2.2-a, ne fig.5.2.2-b jepen spektrat
korrespondues te shpejtimeve per shuarje te ndryshrne I; (sipas Petrovski,
etj., 1981).
294
295
 a)
c-
~
ll-4'~"~~
w ·SOOL-~2~-7---?--~--~10,--~
1 2---,~,,--~1 7
6 --~18,-~w,-,2~2 --~~
Koha (sek)
b)
Fig. 5.2.2 ~a) Komponentja Veri-Jug (N-S) e akselerogrames te regjistruar ne
Petrovac gjate termetit te Ma~it te. Zi (15 PriU 1979); b) spektri. i
reagimit te shpejtimeve te akseierogrames te fig. 5.2.2-a
Adoptimi i gjere i parashtesave "pseudo" eshte disi jo i pershtatshem.
Kjo per arsye sepse ne fakt ketu behet fjale per perafrime dhe jo per
koncepte false, jo te verteta. Ne praktike rralle here eshte e nevojshme te
perdoren "pseudo" -spektrat e shpejtimeve dhe shpejtesive si perafrime te
spektrave "te vertete", te sakte, d.m.th. U'(T,i;) = max,[U'(t,T,~[. dhe
perkatesisht, U'(T,~) =max, I U'(t,T,~) j, sepse keta te fundit mund te
llogariten me po ato procedura numerike sikurse edhe "pseudo"-spektrat.
Per me teper, "pseudo"-madhesite spektrale jane te mjaftueshme per te
marre vlera te sakta te deformacioneve, zhvendosjeve dhe forcave te
kerkuara maksimale. Per keto madhesi nuk jane te nevojshme te njihen
spektrat e "verteten.
Fonna e spektrave te reagimit eshte mjaft e 9rregullt dhe ndryshon
nga nje tennet tek tjetri. Aty pasqyrohen shume ve9ori, si kushtet Jokale
gjeologjike, largesite epiqendrore, ve9orite tektonike te vatrave te tenneteve,
296
e~. Per spektrat e reagimit jane karakteristike piket e tyre, d.m.th. vlerat
maksimale spektrale. Vlerat e periodave qe u pergjigjen pikeve jane te
ndryshme per spektra te ndryshem. Zakonisht piket e spektrave te
shpejtimeve merren per vlera me te vogla periodash se sa ne spektrat e
shpejtesive dhe te zhvendosjeve. Percaktimi i zouave te periodave qe u
korrespondojne pikeve ne spektrat e reagimit eshte nje problem me rendesi
te vepnte, mbasi ato lidhen me reagimet maksimale te strukturave. Fonna e
9rregullt e spektrave teorike te reagimit qe merren per terrnete te ve9ante
nuk eshte e pershtatshme per t'u perdorur ne praktike gjate projektimit te
strukturave rezistente ndaj termetit Nga ana tjeter, Ilogaritjet ne sizmicitet
nuk mund te bazohen ne karakteristikat e nje tenneti te vetem. Prandqj, per
ndertimin e te ashtuquajturve "spektra te projektimit", se pari mesatarizohen
dhe pergjithesohen karakteristikat e spektrave elastike te reagimit te
termeteve te forte, re cilet gjykohen si me "perfaqesuesit" per nje zone te
caktuar sizmike.
Nga ky mesatarizim, pas percaktimit edhe te kritereve per
nonnalizimin e intensitetit te termeteve, nxinen kurba te formave me te
rregullta. Ne fakt. keto spektra behen te pershtatshem per llogaritjet praktike
(duke u kthyer ne "spektra projektimi"), pasi te merren parasysh edhe
cilesite plastike te strukturave, d.m.th. duktiliteti i tyTe. Trajtime me te
hollesishem mbi ndertimin e spektrave standarte elastike te projektimit
jepen ne paragrafin 5.7 te ketij kapitulli.
Shenojme ketu se fundi se perftimi dhe nde11imi i spektrave te
reagimit mbeshtetet ne princip ne shprehjet analitike (5.2.12), (5.2.13),
(5.2.14) dhe (5.2.23) ose (5.2.24). Por, praktikisht, kjo mund te realizohet
vetem nepermjet aplikimit te metodave numerike per zgjidhjen e imegralit te
Dyhamelit ne formen (5.2.13). Te dhenat duhet te perrnbajne
akselerogramen e terrnetit tr g ne fonne numerike, te digitalizuar, si dhe
karakteristikat baze te sistemit me nje shkalle lirie: frekuencen w (ose
perioden T) te lekundjeve te lira dhe raportin e shuarjes ~ .
5.3 SISTEMET ELASTO-PLASTIKE
5.3.1 Veprimi i impulsit
Tematiken e gjere dhe komplekse te reagimit sizmik inelastik te
strukturave te ndryshme ndertimore po e fillojme me trajtimin analitik te
reagimit te veprirneve te thjeshta te nje sistemi 1ekundes elasto-plastik me
nje shkalle lirie, me mase "m" dhe ngurtesi "k" (fig.5.3.1-a).
297
 t"+olU=o}U (5.3.3)
0 '
a) PiQ._p b) j -~~ T
"I
kil.yr--
A B
ku Q) = ,/- eshte frekuenca e Jelcundjeve te lira te sistemit.
vm
Ne fazen elastike fillestare (zona 0- A ne fig. 5.3.1-b) kemi Up= 0
I

t
I
M dhe zgjidhja e (5.3.3) per kushte fillestare Uo = 0 dhe U0 = V 0 =II m, do te
jepet nga:
c
Oj 6.y::. Uy 6.pEUp [l.;;;. U 6.m;;;Unl<>'> il.E:U
I
/ '
" Uo .
'
U =-smmt (5.3.4)
Q)

Fig. 5.3.1 Sistemi lekundes e13sto~plastik idea1 me nje shkaUe Urie ~ a) modeli.
Hogarites; b) diagrama. force-zhvendac;;je Supozojme se shpejtesia fillestare eshte aq e madhe sa re mundesoje
arritjen dhe kapercimin e vleres kufitare te njedhshmerise UA= u,, d.m.th. e
Per thjeshtesi, sistemi do te konsiderohet pa shuarje dhe marredhenia
tille qe U0 > m U,. Momenti t, qe i pergjigjet fi!limit te fazes plastike (pika
force-zhvendosje P-ll e tij do te supozohet se ndjek diagramen e njohur
elastike-plastike ideale, shkurt elasto-plastike, te treguar ne fig,5,3.1-b me A), merret lehte duke perdorur barazimin (5.3.4):
segrnentet OA-AB-BC.
Ekuacioni diferencial i levizjes mund te forrnulohet lehte, ne analogji 1 . ( mU
t 1 =-arcsm~--'
I . (5.3.5)
me rastin e nje sistemi elastik, duke vleresuar se pari forcat qe kushtezojne Q) \ u,
levizjen e tij. Keshtu ne momentin e kohes "t" kur sistemi eshte zhvendosur
me madhesine "[;." (pika M) nga pozicioni fillestar (pika 0), mbi masen "m" Nga diferencimi i (5.3.4) dhe pas zevendesimit te vleres lt. marrim
te tij, ve9 forces se jashtme P(t) vepron edhe forca regjeneruese R: madhesine V 1 te shpejtesise ne pi ken A:

(5.3.1)
R = k(b- ll,) ··c 1-·,,0 -CO 'u·'y = u·, 0 COSCOt 1
V1 = U't! l =-vU (5.3.6)
ku 6? eshte zhvendosja mbetese, plastike. Aty shfaqet gjithashtu forca
Per t > t 1 (zona "plastike" A-B) forca regjeneruese e defonnimit te
inerciale e barabarte me produktin e mases me shpejtimin e saj ( mU ).
sistemit mbetet konstante dhe e barabarte me kUy (fig. 5.3.1-b). Prandaj,
Prandaj, duke i shenuar zhvendosjet me U, ekuacioni diferencial qe
ekuacioni diferencial aty dote shkruhej:
pershkruan ne forme te pergjithshme reagimin e sistemit, dote shkruhej:

mU + k(U- U,) = P(t) (5.3.2)

U = -m 2 U )
(5.3.7)

Zgjidhja e (5.3.7) eshte thjesht nje ligj parabolik:

Per konkretizim, 1e te analizojme reagimin e ketij sistemi ne rastln
elementar te veprimit godites te nje impulsi te vetem I, qe i komunikon atij
shpejtesine fillestare Vo =I /m. Ne kete rast P(t) =0 dhe ekuacioni (5.3.2) '
0)- ~ ?
U=--U,r-+At+B (5.3.8)
reduktohet ne forrnen: 2

Pasqyrimi i kushteve fillestare:

298 299
 (5.3.9) zevendesimi i madhesise Up tek (5.3.3) jep ekuacionin e meposhtem
te lekundjeve te sistemit gjate procesit te shkarkimit sipas segmentit B-C (te
supozuar paralel me 0-A), ku procesi i deformimeve ndodh perseri sipas
dhe ligjit elastik:

'2
.. 2 Uo 2
U + w U =--cos wt 1 (5.3.17)
2Uy
jep shprehjet qe vijojne perkatesisht per zhvendosjen dhe shpejtesine ne
fazen plastike A-B:
Zgjidhja e (5.3.17) mund te merret duke shfrytezuar kushtet fillestare te
. olU v
U;U, +U 0 coscot 1 - 2 ( t - t J 2 (5.3.11) pikes B [ U(t 2 ) dhe U(tz)], te percaktuara nga shprehjet (5.3.13) dhe
(5.3.15):
lJ;U 0 coscot 1 -co 2 U,(t-tJ (5.3.12)
U = U, + U, cosco(t- t,) (5.3.18)
Momenti i kohes t2 kur zhvendosja arrin vleren maksimale Umax
(pika B) mund te gjendet duke patur parasysh se ne ate moment shpejtesia Pra, per t > t2 do te kemi Jekundje te lira elastike, rreth vleres u, (d.m.th.
rreth origjines se "re" llogaritese, pikes C), me frekuence co dhe amplitude
U(t 2 ), e vleresuar sipas shprehjes (5.3.12), behet zero: sa Uy. Momenti i kohes tp kur ndodh shkarkimi i plate (pika C) mund te
gjendet nga shprehja (5.3.18). duke vendosur aty kushtin U(tp) = Up.
U(t 2 ) ; -co 2 U ,(t 2 - t 1) + U 0 cos cot, (5.3.13) Marrim:

Pra: (5.3.19)
(5.3.14)
Ne kete moment shpejtesia dote jete e barabarte me:
Nga vendosja e madhesise (5.3.14) tek (5.3.11) marrim zhvendosjen
V, =V(t,)=roU, (5.3.20)
maksimale Umox (ne fund te fazes plastike A-B):

Pas momentit te pikes C (fig.5.3.1-c) fillon ngarkimi (elastik) me

r u··' 2 '
U
max
¥

; U8 = U 11 + 20 Uv cos
I

Y, 2
Q
cot,)
<
(5.3.15) shenje te kundert (fig. 5.3.1-a,b). Ne rastin e pergjithshem mund te ndodhte
\ . perseri shfaqja e deformimeve plastike (me shenje te kundert), mandej te
rishfaqej zona e shkarkimit, e keshtu me rradhe. Por, po te supozohej qe,
Ne vleren e Umox perfshihet zhvendosja Uy dhe vlera konstante Up e pavaresisht nga kahja e ngarkim-shkar1.imeve ne diagr&'llen elasto-plastike
zhvendosjes mbetese (plastike). Kjo e fundit eshte e barabarte me: te forca-zhvendosjeve, vlerat e forcave maksimale regjeneruese jane te
njejta (Py= kUy) dhe duke gasur parasysh se Yp = wUy, round te konstatohet
lehte se shpejtesia V3 ne fund te etapes sere elastike C-D (V3 eshte analoge
(5.3.16) me shpejtesine e meparshme V t), do te rezultoje e barabarte me zero:

301
300
 a) l!i
V3 = i/1tr'p - ro 2 U 2y = 0 (5.3.21) i A Ft
~y:------- Bi,1..

. '"
Bazuar ne kete ve9ori mund te konkludohet se per sistemin ne shqyrtim jane
te pamundura zhvillimet e deformimeve plastike te metejshme. Pas Oi u,"",z.suy ZhvenJ<t:j" L"
mberritjes ne piken D, sistemi do te kthehet sipas drejtezes DC per te l Uy
vazhduar lekundjet e lira elastike rreth vleres se zhvendosjeve mbetese Up. "
Konsiderojme tani me konkretisht veprimin e nje impulsi I ne "I:~ I.:!...

madhesi te tille qe sistemit t'i komunikohet shpejtesia V 0 = U0 = 2ro U 1 • ~u

j
Duke pasur parasysh marredhenien (5.3.5), mund te shkruajme shprehjet e a,

~
c,~," 2.5U~ n B• •woo& ,
I ~
meposhteme: zu, l 2l !

u,-
""'~"- I C1
"'i
t) /Cz--+----
----...J...
=U 0 sinuJt, U0 =2U 0 sinrot,
prej ku:
rou, cthe
0.51_1. i
l
i

Oi t•
I
inr.t<<>id<l
Et

"
:
I D•

Koll~t

1!2:7./w ! T/2-:=rJw

. 1 1t 0.52
smwt 1 =-; cos (J) t ,--·
- .[3
2 , tl ==-·~--.
2 6ro ro
b) £.If u, osu,

Nderkaq, bazuar te (5.3.14) kemi: ;a:.z...

I
I
I
I
0 U 1t U.0 cosrot, l ( 1t. -
!--r-v13 = - -
) 2.26 O.SUy iLcl.:. ./ 1
u'"""" lSU.
t 2 =t 1 +--,-cosrot 1 =-+ . (5.3.22) Ol ~-5th u, Zhvcn<losjo U
oiu Y 6CD coU 0 smc.ut 1 W\ 6 ro .
"~
Ne kete rast, sipas (5.3.15) vlera U 2 = Uma< e pikes B do te v
D1,2..

rezultonte:
v

_ _, ( 4ro'u: 3 \_ _
UB-U,-U, l+ 2 ·2 ·-)-2.)U,,
2roU, 4 ·
il>=ide· --t- Bo

kurse madhesia U0, sipas (5.3.16) dote jete:

Kohal

( 4ro'U, . ~) = 1.5U,
O.SurT------------ ':::...,..../.~
1 -o,
u = u,l\ 2ro2 U y 4 (5.3.23) I Tl2=rJw i Ti2=rJro i
p
Fig. 5.3.2 Manedlheniet eiasto-.plastike forca~zhvendosje dhe liekundjet per
shkaktEH.mpulsit,perrastet~a) Vu =2roU~; b) Vu=J2rouJ
302
303
 ne rastin e pare (fig.5.3.2-a) faktori i duktilitetit J.L = U m"' eshte i barabarte
Ne fig.5.3.2-a jane ilustruar rezultatet e analizes se reagimit te u,
sistemit per rastin V0 = U0 = 2roU Y. Aty me "E£" dhe "P t ·· jane shenuar ne 2.5, kurse ne rastin e dyte (fig.5.3.2-b) eshte me i vogel, i barabarte me
zonate sjelljes e\astike dhe perkatesisht plastike te sistemit. 1.5. Ne <;do rast, vlera e kerkuar e duktilitetit duhet te jete me e vogel se
Ne nje rast tjeter, nese konsiderojme veprimin e nje impulsi I ne duktiliteti qe posedon struktura, pemdrysbe rezultati esbte i papranuesbem
madhesi te tille qe sistemit t'i komunikohet shpejtesia: nga ana praktike. Struktura do te shkaterrohej perpara se te arrihej vlera
Um;J.x e zhvendosjes maksimale.
(5.3.24)
5.3.2 Sistemet lineare korrespondues
Le t'i referohemi nje cikli tipik ngarkimi, shkarkimi dhe ringarkimi te
atehere, duke patur parasysh marredhenien (5.3.5), mund te shkruajme se:
nje sistemi elasto-plastik te idealizuar, ashtu si tregohet ne fig.5.3.3.
Rezistenca e rrjedhshmerise F, ne kete cikel eshte e njejte per te dy
drejtimet e zhvendosjeve U te sistemit. Shkarkirni qe filion nga nje pike
zhvendosjesh maksimale Um shkaktuar nga ngarkesa e dhene realizohet
Prej ketej kemi: sipas nje drejteze paralele me degen fillestare elastike. Edhe ringarkimi, qe
. .fi .fi fillon nga nje pike zhvendosjesh minimale, realizohet sipas nje drejteze
smwt I = 2- ·, cosrot1 = - ; paralele me degen fillestare elastike. Duket se, ndryshe nga sistemet
2
elastike, rnarredhenia ciklike force - zhvendosje nuk eshte e percaktuar ne
menyre unike. Tani, per nje zhvendosje U ne nje moment kohor "t"
Nga (5.3.14) rnarrim:
madhesia e forces rezistuese F varet nga "historia" e levizjes te sistemit dhe
n 0 0 coswt 1
t 2 = - · + -=,_l!...:.::.::..:::_:c_ 1 (.:: + 1) = 1.79 (5.3.25) nga fakti nese zhvendosja (deformimi) eshte rrites (shpejtesia U > 0), apo
4w roU 0 sin Wt 1 0) 4 (!)
zvogelues ( U < 0).
Prandaj, sipas (5.3.15) vlera U 2 = Umox e pikes B ne kete rast eshte:
FA
!
_ ( 2w'u: 1\ _
UB =U, =U
'
ll+ '·-j-!.5U,
2w u- 2
2
·
y
(5.3.26)

dhe madhesia Up, sipas (5.3.16), dote jete:

(5.3.27)
01

Ne fig. 5.3.2-b jane ilustruar rezultatet e analizes se reagimit te

-F, r___ _,___ _;
sistemit lekundes elasto-plastik me shpejtesi V0 = U0 = .fi ro U,. Verehet se
Fig. 53.3 Marred.herua elasto-plastike e forca- zb.vendosjeve

304 305
 Kujtojme qe raporti midis zhvendosjes maksimale Um dhe - Fy U y
zhvendosjes se njedhshmerise Uy perkufizon faktorin e njohur te duktilitetit f --=- (5.3.29)
y - Fo Uo
jJ.:
Fo dhe Uo jane vlerat pik perkatesisht te forces minimale rezisteme qe do
urn (5.3.28) duhej per te perballuar veprimin e dhene sizmik dhe te zhvendosjes ne
ll=-
uy korrespondues linear. Nese rezistenca e normalizuar e
'ttjedhshmerise eshte me e vogel se l, atehere sistemi do te hyje ne
Idealizimi i marredhenies jolineare force (rezistuese) - zhvendosje te ':'Y Jliedhshmeri duke u deforrnuar ne stadin inelastik.
sistemit inelastike ne forrnen e thjeshte te nje marredhenie elasto-plastike Inversi i rezistences se norrnalizuar fy quhet faktori i reduktimit te
lejon qe spektrat elasto- plastike te reagimit sizmik te perftohen ne menyre rezistences~ R f-l. :
te ngjashme me spektrat e!astike. Por paraprakisht eshte e nevojshme te futet
kuptimi i sistemit linear korrespondues i sistemit te dhene elasto - plastik
l F0 U 0
Me sistemin linear korrespondues mbahet parasysh nje sistem i tille Rfl =-=- = - =--- (5.3.30)
e!astik qe ka te njejten ngurtesi "k" sikurse ngurtesia e sistemit elasto-plastik f, F, U y
gjare ngarkimit te tij fillestar (fig.5.3.4). Te dy sistemet kane te njejten mase
"m" d.'>e te njejten shuarje "c". Prandaj, perioda e lekundjeve te lira te Faktori R" eshte i barabarte me 1 per sistemet lineare elastike (me
sistemit linear korrespondues eshte e njejte me perioden e sistemit elasto-
J.l. = 1) dhe me i madh se 1 per nje sistem qe deforrnohet ne stadin inelastik.
plastik gjate lekundjeve te vogla te tij (kur U<Uy). Per amplituda me te
medha te !evizjes ne sistemet inelastike nuk mund te percaktohet perioda e P.sh., R" = 3 tregon qe rezistenca e rrjedhshmerise e sistemit eshte e
lekundjeve te lira. barabarte me rezistencen minimale te kerkuar qe sistemi te mbetet ne stadin
.!l!F elastik te pjestuar me 3.
,~ .~
. . . 2!I
Duke patur parasysh percaktimet dhe marredheniet e mesiperrne
kuptohet se sistemi korrespondues linear mund te interpretohet si nje sistem
/ Sistemi elasto - plastik me Fy = Fo dhe, rrjedhimisht, me faktor duktiliteti te
/ korrespondues linear ,
: / barabarte me 1. Verejme gjithashtu se raporti midis zhvendosjes maksimale
Fo r-----1:'
i /1 Urn ne sistemin elasto - plastik dhe asaj U0 te sistemit korrespondues linear
I1- ! ' eshte:
Fy ! -- Jl ' :
I
Sistemi elasto·plastik

u =)lf =..£....
_!lL (5.3.31)
Zhvendosja, U
U0 y R"

oi u, Uo U:n
5.3.3 Ekuacioni i liivizjes dhe faktoriit piircaktues
Interesi per studimin e reagimit clinamik sizmik te sistemeve
Fig. 5.3.4 Nje sistem el21Sto-plastik dine sistemi linear korrespondues
inelastike eshte i kuptueshem, duke patur parasysh faktin e thjeshte se
Nje madhesi qe do te referohet shpesh gjate trajtimeve vijuese eshte shumica e strukturave projektohen te tilla qe per 'to pranohet te shfaqen
plasaritje, njedhshmeri dhe demtime gjate !ekundjeve per shkak te
rezistenca e norrnalizuar e rrjedhshmerise f Y, qe percaktohet si raporti: terrneteve te forte.

306 307
 Studimi i reagimit sizmik mbesbtetet ne shqyrtimin e ekuacionit te
levizjes. Per kete le t'i referohemi sistemeve elastike per te evidentuar
ngjashmerite dhe ndryshimet perkatese. Se pari verejme se marredbenia e
njobur lineare F'' =kU midis forces rezistuese dhe zhvendosjes U e rastit te
sistemeve elastike, duhet te zevendesohet me nje relacion 1jeter Goiinear)
force (F) - zhvendosje (U) ne rastin e sistemeve inelastike. Ne trajten me te
pergjithshme forca rezistente F mund te shprehet si funksion i zhvendosjes
U dhe shpejtesise U :
F=F(U, U)
Trajta (5.3.32), sikurse u tbeksua edhe per ciklin e fig.5.3.3, se merr
parasysh qe forca F, korresponduese e zbvendosjes U, nuk eshte e
percaktuar ne menyre unike. Kjo force varet nga historia e deforrnimeve si
dhe nga fakti nese deforrnimetjane rritese (U>O) ose zvogeluese (U<O).
Forma konkrete e kurbes (5.3.32) varet nga tipi dhe karakteristikat
fiziko-gjeometrike te struktures apo elementit strukturor. Nje menyre e
percaktimit te kesaj kurbe per struktura me l SHL, si p.sh. per nje rame
njekateshe me shkalle lirie horizontale, eshte perdorimi i analizes statike
jolineare. Fillimi dhe perbapja e njedhshmerise e madej forrnimi i
qemierave plastike ne zonat kritike percakton kurben fillestare te ngarkimit
(0-a) te fig.5.3.5. Kurbat e shkarkimit dhe te ringarkimit mund te llogariten
ne menyre te ngjashme ose mund te percaktohen mhi bazen e kurbes
fillestare te ngarkimit duke perdorur hipoteza ekzistuese. Nje menyre tjeter
eshte percaktimi i marredhenies force - zhvendosje si nje version i idealizuar
i te dhenave eksperimentale.
Duke iu referuar per tbjeshtesi perseri skemes se konsolit vertikal te
5.2.1, eshte e kuptueshme se edhe ne rastin e supozimit te nje reagimi
;;;:!/jnelastik sizmik te sistemi~ do te shkrubej nje ekuacion ekuilibri forcash i
(5.2.2), me ndryshimin qe F" zevendesohet nga madhesia F e
sh~>retrjes 5.3.32. Prandaj, ne analogji me (5.2.5), tani do te rezultonte ky
diferencial:
mU +cU +F(U, U) = -mu, (5.3.33)
(5.3.32)
ndryshon nderkaq argumenti i dhene ne paragrafin 5.2.1 mbi
zeyendesimin e levizjes se truallit me forcen efektive te termetit Peff (fig.
5.2.1).
Ne rastin e nje sistemi e!asto - plastik forca rezistuese F(U, U) jepet
nga nje diagrame si ajo e fig.5.3.3. Ekuacioni (5.3.33) mund te zgjidhet me
me.toda te ndryshme numerike, si p.sh. metodat Newmark, Wilson etj.
(shih paragrafin 6.5). Per nje akselerograme te dhene D, (t), zgjidhja U(t)
Varet, perve9 formes se maJredhenies force-zhvendosje, nga keto tre
parametra te sistemit: w,~ dhe u,. Per te evidentuar kete mund t'i
referohemi formes elasto- plastike te fig.5.3.3 dhe ekuacionit (5.3.33). Duke
pjestuar me "m", nga ky ekuacion perftohet:
(5.3.34)
ku

'k w= .fk; ~ = _c_; f(U, U) = F(U, U) (5.3.35)

Vm 2mw F,
a

qarte nga (5.3.34) se U(t) varet nga w,~ dhe u,. Madhesia w eshte
d 2n
-Uo kurse T = - eshte perioda e sistemit inelastik qe
(l)

lekundet brenda stadit linear e!astik (d.m.th. U<Uy). Kjo madhesi eshte
frekuenca rrethore e sistemit korrespondues linear. Po keshtu
c eshte raporti i shuarjes i sistemit bazuar ne shuarjen kritike 2mw te

Fig. s.3.s Kurbe tipike e rnarredhenies jolineare inelasti.ke mid.i.s forcave dhe
;; sistermit inelastik qe lekundet brenda stadit elastik linear. Raporti eshtes
zhvendosjeve ;y• e<jhe raporti i shualjes i sistemit korrespondues linear. Funksioni f (U, U)
308 309
pershkruan marredhenien force - zhvendosje ne nje forme pjeserisht pa perkufizimi i ay =Fylm per te marre ashtu a, =ro 2 U 0 f,, ku zhvendosja pik
pennasa, sikurse tregohet ne fig.5.3.6-a.
Uo e sistemit korrespondues elastik eshte madhi!si qe varet nga w dhe ~.
a) b) Perfundimisht provohet keshtu qe per nje Ug(t) te dhene, J.t varet nga w,l;
n fl
I
! I 5.3.4 Spektrat e reagimit tii sistemeve elasto-plastikif

!Vi
0 u,
I
.u 'IT=
0 1 ~

Fig. 5.3.6 Marredheniet forca~zhvendosje ne forme te normalizuar- a) pjeserisht

Ne projektimin antisizmik shtrohet ky problem qendror:
Sa duhet te jete rezistenca Fy (ose zhvendosja Uy) e pragut te
njedhshmerise, ne menyre qe kerkesa per duktilitet te qendroje (te
kufizohet) brenda nje vlere te caktuar?
Zgjidhjen, ne princip, te ketij problemi e dhane Veletsos e Newmark
(SHBA) ne nje punim fondamental te tyre paraqitur ne Konferencen e dyte
pa permasa; b) plotesisht pa permasa
boterore te lnxhinierise se Termeteve (Japoni, 1960). Infonnacioni i kerkuar
nga pyetja e mesiperrne sigurohet neperrnjet spektrit te reafi!mit te
Per nje Dg (t) te dhene faktori i duktilitetit varet nga tre parametra te shpejtimit (ose te zhvendosjes) te sistemeve elastoplastike. Ne kete paragraf
sistemit: w,l; dhe fy (kujtojme qe f, eshte rezistenca e normalizuar e jepet kuptimi i spektrave te ndryshem te reagimit per keta sisteme, kurse
metodika e ndertimit te tyre tregohet ne paragrafin vijues.
rrjedhshmerise e sistemit elastoplastik). Kjo mund te provohet si vijon. Se
Se pari, perkufizojme spektrin e reagimit te zhvendosjes se pragut te
pari ekuacioni (5.3.34) rishkruhet ne terrnat e ).t(t) = U(t) /U Y. Duke
u
rrjedhshmerise Uy, si grafik te Uy referuar nje vlere fikse duktiliteti J.t = _.!!!..
zevendesuar U(t) =U ,J.t(t), U(t) =U ,;l(t) dhe U(t) =U ,ii(t) ne u,
ekuacionin (5.3.34) dhe duke pjestuar aty me u,, marrim:
kundrejt periodes T (ose frekuences w) te sistemit elastoplastik. Kete
spekter mund ta shenonim me s:~, , por, per shkurt, ne vijim ai do te
-
ii+ 2i;w;l+w 2 f(j.t,;l) = -w- _o_
'Uo(l)
a,
(5.3.36) shenohet thjesht s;' . Ritheksojme se me SJ' nuk do te tregobet zhvendosja
pik (maksimale) Um e sistemit elastoplastik, por fraksioni i saj (Uy), qe i
pergjigjet pragut te njedhshmerise.
ku ay = Fyhn, kurse f (J.t, ;l) eshte marredhenia force- zhvendosje ne forrnen Ne analogji me sistemet lineare elastike, grafiket e ngjashem te
pa perrnasa te treguar ne fig.5.3.6-b. Raporti i shpejtimeve Ug(t)fa, eshte ndertuar per madhesite ws;' dhe w'Si" do te quhen perkatesisht spekter i
raporti midis shpejtimit sizmik te trual!it dhe treguesit a, te rezistences se reagimit i pseudo- shpejtesise (per shkurt, i shpejtesise) relative dhe spektri
rrjedhshmerise te struktures. Ekuacioni (5.3.36) trego~ qe dyfishimi i i reagimit i pseudo-shpejtimit (shkurt, shpejtimit) absolut, referuar nje vlere
shpejtimit te trua!lit Ug(t) do te shkaktonte te njejtin reagim j.J.(t) sikur fikse duktiliteti J.t . Dy madbesite e fundit mund t'i shenonim me
struktura te kishte gjysmen e rezistences se njedhmerise. Gjithashtu, nga S''
v,y dhe S''
a,y . Por, per shkurt, ne vijim ato shenohen thjesht me S;' dhe

(5.3.36) verehet se per nje Ug(t) dhe nje forme f(J.t,;l) te dhene, psh. S''
' .
elasto- plastike, madhesia ).t(t) varet nga w,:; dhe ay. Por ay varet nga w,l; Nga sa me siper dote shkruajme:
dhe f,. Kjo mund te verehet duke zevendesuar madhesine f, te (5.3.29) tek

310 311
 ,, dhe nje diagrame force-zhvendosje qe karakterizohet nga
S
-'-
-S''-
-Ol S'P (5.3.37)
(!) ' d

dhe
...!..s ~ ep = sep ::;:: 2n sep, (5.3.38) F, = f, · Fo (5.3.40)
2rc ' T
sipas (5.3.29) dbe (5.3.30):
Keto marredhenie jane analoge me (5.2.23) dhe (5.2.24) te shkruar per
sistemet elastike. - u, 1
Mund te tregohet !elite se f, = - = - (5.3.41)
Uo Rp.
F =Sev = \V sep (5.3.39)
.Y a 0 "
Zgjidhen vlera te ndryshme (<1) per l, duke supozuar, sipas
Mete vertete, nisur"nga (5.3.37) kemi:
(5.3.41), vlera te ndryshme perU,. Per secilen prej vlerave !,, nga vlerat
korresponduese te U(t) percaktohet zhvendosja maksimale Um. Llogaritet
faktori perkates i duktilitetit 1-L = ~m duke shfrytezuar marredheniet
y
prej ku, meqe kS;' = kU '·"'"' = F, , behet evidente vertetesia e barazimit vijuese:
(5.3.39).
Verehet se barazimi (5.3.39) eshte analog me barazimin F=mS,
nxjerre sipas (5.2.21) per sistemet elastike (aty S, eshte spektri i reagimit (5.3.42)
elastik i pseudo - shpejtimit). Duhet nenvizuar se barazimi (5.3.39) qendron
ne hazen e pergjigj es te pyetjes se shtruar ne fillim te ketij paragrafi. Nje analize e ti!le perseritet per shume vlera te 1,, te mjaftueshme
5.3.5 Ndifrtimi i spektrave elasto-plastikif me duktilitet konstant per te ndertuar nje grafik ( f,, I-Ll qe perfshin rendin e duktiliteteve me
Per sistemet elasto-plastike qe u korrespondojne niveleve te caktuara interes.
te duktilitetit metodika e ndertimit te spektrave te reagimit ndaj nje veprimi
te dhene sizmik mund te permblidhet ne hapat e meposhtem: 6 - a) Me interpolim, nga grafiku i mesiperm ( 1,, i-Ll per nje vlere
1.- Vleresohet numerikisbt (e diskretizuar) levizja e truallit "perfaqesuese" fikse te duktilitetit, p.sh. 1-L = 3, percaktohet vlera
[akselerograma Ug(t)]. korresponduese e f, .
2.- Zgjidhet dhe fiksohet nje raport shuarje ~ per te cilin do te
ndertohet spektri; -b) Nepermjet shprehjes (5.3.41) percaktohet madhesia Uy=f, U0 .
3.- Zgjidhet nje vlere per perioden T,. Me tej, per perioden e zgjedhur Ti dhe shuarjen ~ llogariten vlerat spektrale
4.- Me T, dhe ~ e zgjedhur llogaritet reagimi sizmik U(t) i sistemit te zhvendosjes, shpejresise dhe sbpejtimit S/P (T,,~), S,'P(Ti,~), S,<P(T;,~), ne
linear nga zgjidhja e nje ekuacioni te tipit (5.2.7); percaktoben ne ve~anti baze te shprehjeve te njohura (5.3.37):
madhesite Uo dhe Fo = kUo (shih fig.5.3.4);
5.- Nga zgjidhja e nje ekuacioni te tipit (5.3.33) ose (5.3.34)
S''-U
d - Y•· Svep_,,,.U
-<.UJ: y,· Saep_,,, U y
2
-'-'-'~ (5.3.43)
percaktohet reagimi U(t) i sistemit elasto-plastik, per te njejtat vlera T, e ~ si
312 313
 spektrale s:' jep mundesi te percaktohet edhe zhvendosja maksimale
Keto te dhena japin nje pike ne spektrat perkates te reagimit inelastik
e sistemit:
te zhvendosjes, shpejtesise dhe shpejtimit,
7.- Perseriten hapat 3-;- 6 per nje diapazon periodash T; qe rezultojne
T ,
te vlefshme per vleren e duktilitetit qe u zgjodh ne piken 6-a (p.sh. ).l = 3). Um = rnU
'y
= r-"(-)
1tS''
a (5.3.44)
8.- Perseriten hapat 3 -;- 7 per disa vlera te ).l 2
Ne fig. 5.3.7-a jane treguar spektra te reagimit te shpejtimit per nje
Mbi bazen e marredhenies (5.3.38) esbte e qarte se, shprehja (5.3.44)
sistem elasto-plastik me ~ = 5% dhe ).l = 1, ).l = 1.5, ).l =2, ).l =4, ).l = 8. Si
levizje sizmike e truallit eshte konsidlruar ajo e termetit te El-Centros. Per )l ekuivalente me versionin e !logaritjes se Urn neperrnjet spektrit S;' te
= 1 spektri S,"' eshte identik me s,' , dmth me spektrin elastik te reagimit 'zhvendosjeve:
te shpejtimit.
Urn =t-tS:P. (5.3.45)

5.4 KRAHASIME TE REAGI!VIIT ELASTIK ME REAGIM!N ELASTO -

PLASTIK

€ICJJ
II
5.4.1 Marrifdheniet ndifrmjet spektrave elastike' dhe elasto-plastikif
Krahasimi i rezultateve te reagimeve te nje sistemi me lSHL me
.,:I&
periode T = 2n J;;
Vk
(frekuence rrethore w =
2
T
n apo frekuence ciklike

0.5 1.5 2 2.5 3 T
T (sek)
Fig. 5.3.7 Spektra eliasto . pbstike te shpejtimit me 1-1. te nd.ryshme dhe
.; = 5%, referuar lhizjes se truamt gjate termetit te Ei-Centros
Ritheksojme interesin e madh inxhinierik qe ka ndertimi i spektrit te
reagimit te shpejtimit s:' (T,~, ).l) i sistemit elasto - plastik. Kjo, sepse, per
vlerat T dhe ~ qe i pergjigjen nje strukture te dhene dhe per nje nivel te
mundshem duktiliteti fl , ne spekter lexohet vlera e ordinates
korresponduese S;'. Shumezim1 i kesaj vlere me masen e struktures jep,
sipas shprehjes (5.3.39), rezistencen e njedhshmerise te struktures. Kjo
madhesi eshte e nevojshme per re perballuar veprimin sizmik te cilit i eshte
refemar spektri s;. Nderkaq, duke patur parasysh marredheniet (5.3.38),
314
f=..!_ ), duke e trajtuar ate nje here si sistem elastik dhe mandej si elasto-
plastike ka treguar qe per nje game shume te gjere strukturash ndertimore
zhvendosjet spektrale jane te pavamra nga duktiliteti i tyre. D.m.th.
zhvendosjet maksimale referuar dy reagimeve elastike dhe perkatesisht
elasto - plastike mund te konsiderohen si afersisht te barabarta ndermjet
Kujtojme sene nje sistem elasto-plastik (fig. 5.3.1 dhe 5.4.1) madhesia
U, e fillimit te rrjedhshmerise eshre pjese e zhvendosjes te plote maksimale
um, te arritur nga sistemi elasto-plastik nen veprimin sizmik (shenuar me
numrin "2" ne fig.5.4.l) dhe se raporti midis ketyre dy zhvendosjeve
u
= ~ perkufizon faktorin e duktilitetit fl. Mund te verehet lehte qe,
u,
zhvendosjet e plata u2.max te sistemit elasto-plastik konsiderohen te
barabarta me madhesite analoge U1.max te sistemit korrespondues elastik
315
linear, shpejtimet spektrale s:' te sistemit elasto-plastik ne baze re ketij
supozimi do te rezultonin fl here me te vogla kundrejt shpejtimeve te
sistemit elastik. Kesbtu p.sh., po te supozojme nje faktor duktiliteti fl = 4,
qe eshte nje vlere e arsyeshme per t'u pranuar ne projektimin e strukturave
betonarme, mund te themi se per te marre v!erat "elasto-plastike" te
shpejtimeve sizmike mjafton te pjestohen me 4 vlerat spektrale Sistemi elastik (D
korresponduese elastike. I
I
Jane pikerisht shpejtimet spektrale elasto-plastike ato qe mund te I
I
pranohen si projektuese, d.m.th. ato qe percaktojne forcat sizmike I
llogaritese. Meqe forcat jane proporcionale me shpejtimet, mund te
konkludohet drejperdrejt se forcat projektuese jane praktikisht fl here me te
vogla se sa ato vlera (ideale) forcash inerciale sizmike, qe do te " I
percaktoheshin mbi bazen e konsiderimit te nje reagimi elastik ideal te F, • F'·"'~ = Fm~ [ - ::. iI Sistemi elasto-plastik@
struktures.
1

1 U(ll)
Ne forme rigoroze, konkluzionin e reduktimit te forcave projektuese Uvi :um
sizmike mund ta marrim mbi bazen e arsyetimeve dhe marredhenieve qe Zhvendosja
vijojne. relative
Nga konsiderata e barazimit te zhvendosjeve maksima!e te
strukturave elasto-plastike me ato elastike, kemi :
Fig. 5.4.1 Mar:redheniet midis madhesnve te ndryshme te reagimit sizmik
(5.4.1) elastik d!he atij eiasto~plastik kur U1,m::.x = Uz,m:~x

Prandaj, kur pranohet barazimi i zhvendosjeve spektrale, vlerat

Me tej, duke perdorur kuptimin e faktorit te duktilitetit fl dhe marredheniet e
njohura te tij me koeficientin R, te reduktimit te forcave marrim (shih
fig.5.4.1):
(5.4.2)
spektrale te shpejtimeve per sistemin e!asto-plastik S ;' rezultojne fl here me
te vogla se sa ato per sistemin elastik korrespondues, S :'. Thuhet ndryshe
se, kur pranohet barazimi (5.4.1), spektri i reagimit i shpejtimit per sistemet
elasto-plastike fitohet nga spektri elastik duke pjestuar ordinatat perkatese,
per 9do periode T ose frekuence korresponduese, me v!eren e faktorit te
duktilitetit fl:

Duhet patur parasysh se forca F;:,~ =F1.m, mund te shprehet si (5.4.3)

= :t
produkti mS ~, kurse forca ~~ F2.max si produkti mS ~f. ~ ku S dhe S :P
jane vlerat spektrale te shpejtimeve ne perkatesisht sistemin elastik dhe Duhet patur parasysh se supozimi i barazimit te zhvendosjeve
elasto-plastik. eshte me afer realitetit per struktura mjaft elastike apo
te karakterizuara nga perioda lekundjesh re!ativisht te medha.
kur periodat jane shume te medha (T > 3sek) madhesite e
316 317
zhvendosjeve maksimale spektrale i afrohen shume zhvendosjeve
~s
maksimale te truallit \D,Ct("' . Kjo, sepse, ne keto rende periodash ;;> <:1
-~ 5
rezistenca strukturore eshte e dobesuar shume. Forca Fy per keto raste mund 8 6
~ -~
0 :::
;;.,.._,.
te vleresohet me perafersi nga shprehja k ·\U, (t>l,, .
)J.
Per nje kategori tjeter strukturash gjysem-fleksibel, me perioda Sistem\ elastik G)
Fo= pg;,." = F1
lekundjesh te rendit mesatar, konsiderohet si me real barazimi i energjise (ABZ) = (ZDEF)
potenciale maksimale te "magazinuar" ne sistemin korrespondues linear:
LiL"'"""'" U1."'"'
J..L=Um=~-JoR=~=F,;;:~, =F;;,, =\flJJ.-1
Uy Uz,y F-lc..-~• F:;i;,, F)'
E'' =.!:.ks =.!:.ms' (5.4.4)
p 2 d 2 v

ey
me energjine .perkatese Ep'P te m~azinuar, ne ~istemin elasto ~ plastik: Fmox = Fz.m;ox = Fy i Sistemi e!asto-plastik ®
EnergJrte potenCiale Ep' dhe Ep P, te matura sr srperfaqe te plata I
nen linjat e sjelljes elastike, perkatesisht elasto-plastike te struktures. Per
keto struktura spektri i shpej tesive S, ndrysbon pak me ndryshimin e
periodes T, d.m.th. energjia kinetike qe i transmetohet struktures nga
veprimi sizmik ( Ek = .!:.ms~) eshte e pavarur nga ngurtesia strukturore.
2
Edhe shpejtesite spektrale jane te njejta ne keto raste, pavaresisht nga fakti
nese reagimi eshte elastik apo elasto-plastik: Fig. 5.4.2 Marredhfnie e mundshme midis reagimit elastik dhe elasto-plastik
ku:r E:)e =Ei
s", = S'', (5.4.5)
Ne kete rast, per koeficientin e reduktimit te forcave (R~) marrim
Duke iu referuar fig. 5.4.2 dhe shenimeve per madhesite shprehjen:
korresponduese, per kete klase strukturash shprehjet vijuese te energjive
potenciale Epjane :
R U -- -F,.m~
- - - F"' ""'
•
max
Fvr.ax = ~:o: = ;Xt> = ~2j.t -1
I' .. (5.4.8)
-per sis tern in "1" (elastik): 1

1 1 2
Prandaj edhe raporti i shpejtimeve rezulton :
E''p =2 F"max
U t,max =2K' U 0 (5.4.6)
S''
-per sistemin "2" (elasto-plastik): s:, = .)2!1- J
(5.4.9)

'
u
1
E;' =2F,'U, +F,'CUm- U,) =F,(U"' --t) (5.4.7)
Nga ana ljeter, duke barazuar trekendeshin
katerkendeshin e zhvendosur djathtas ne fig.5.4.2, kemi:
e siperm me

318 319
 (5.4.13)
~-(U,-U,) (p;;,:, -Fy)=(Um-U 0 )·f,.
d.m.th.
1
2(U,-U,)·k(U, -U,)=(Um -U0 )·kU, (5.4.14)
Pra:
Fizikisht barazimi i mesiperrn shpjegohet me faktin qe nje strukture
(U - U,.m~) = 2(U - U ) u,.=, shume e ngurte do te mbetej gati e padeforrnuar gjate veprimit sizmik. Gati
!,max ~ 2,max l,rnu:» ~
ne 9do pike te saj shpejtimi eshte i barabarte me shpejtimin a, (t) = D, (t) te
truallit.
Duke kryer veprimet per kete rast marrim: Ne masen "m~· te nje sistemi shume te ngurte, si ne kushtet e nje
reagimi e!astik ashtu edhe elasto-plastik, praktikisht do te shfaqet e njejta
force inerciale sizmike, me vlere maksimale te barabarte me produktin
(5.4.10)
mag,max. Prandaj, me perafersi, per rastin e strukturave te ngurta mund te
shkruajme:
Rezulton keshtu se zhvendosja maksimale totale ne sistemin elasto -
plastik eshte ~ here me e madhe se ajo e sistemit korrespondues '' -p'P
Fm<lx - max =F
- y -- ~a g,max (5.4.15)
2)-t-1
linear elastik: Kur T-+0, d.m.th. kur kemi ngurtesi shume te madhe (k-+co),

zhvendosja elastike U Y 4 0 (sepse U v = F, ) dhe, keshtu, me qe nese edhe

, k
(5.4.11)
>;,;yo,;'; madhesia Urn eshte shume e vogel, do te merrej r~e vlere e fundme per

Duhet verejtur se shkalla e disipimit duktil (neperrnjet vetem duk t11tetm urn
']' . 1-t;;:::--.
deforrnimeve plastike) e energjise totale mund te shprehet me raportin midis
uy
energjise se konsumuar ne stadin post-elastik Ep, kundrejt energjise totale, te
shprehur nga (5.4.7): Bazuar ne shprehjet e mesiperrne, ne fig. 5.4.3 paraqiten
skematikisht marredbeniet midis forcave dhe deformimeve per rastin e
Epe Fy(Um -Uy) 2()-t-1) struktur<Lve shurne te ngurta.
(5.4.12)
E0 '° Fy(Um -Uy/2) 2!l-l Duke iu referuar zhvendosjeve dhe shpejtimeve, marredbeniet midis
spektrave elastike dhe elasto-plastike sipas tre situatave tipike te analizuara
Ne kategorine e strukturave te ngurta me perioda te ulta shpejtimi fleksibile, gjysem-fleksibile, te ngurta) jane perrnbledhur ne
spektral i sistemit lekundes elasto-plastik eshte i barabarte me ate te sistemit < t:abe:len e meposhteme 5.4.1.
elastik. Pra:

320 32!
 e vogel se rezistenca minimale e domosdoshme qe struktura te mbetet

Me siper, ne fig. 5.3.7 eshte treguar se si, per nje tennet real
~
· 8 rezistenca e kerkuar e rrjedhshmerise reduktohet me rritjen e vlerave te
0
_fa~torit te duktilitetit. Rasti me duktilitet il = 1 duhet konsideruar si i nje
~ UozUy
sistemi . ; sistemi elastik. Vlerat spektrale re ketij rasti konsiderohen si vlera reference,
Ftfk = FTt~ = Fy elasto-plastik FFckx=Kkx >· s~pse ato tregojne rezistencen e nevojshme elastike te pareduktuar. Nderkaq,
II Urn Um :reduktimi i rezistences se kerkuar per perballimin e veprimit te dhene sizmik
I I
f!=-=-
Uy Uo 1'fzulton i konsiderueshem madje edhe per vlera te vogla defonnacionesh
I I ',inelastike, qe i korrespondojne psh. }l = 1,5. Pertej kesaj vlere, me rriljen e
sistemi ! !
elastik 1 ! reduktimet vazhdojne, por me nje ritem me te ngadalte.
Per te pasqyruar marredheniet midis rezistences dhe duktilitetit, ne
Uy Go Urn Zhvendosja, U
eshte treguar grafikisht ndryshimi i rezistences se normalizuar te

Flig. 5.4.3 Marredheniet midis forcave dhe cleformimeve ne rastin e rrjedhshmerise -f

Y dhe 1 mversit te saj R" = fl (faktorit te reduktimit te
- -

y
stru.kturave shume te ngurta
rezistences se rrjedhshmerise) ne funksion re periodes T per kater vlera te
duktilitetit fl· Grafiket e fig.5.4.4 jane ne fakt shprehje ne nje forme ljeter e
'spektrave te fig.5.3.7. Nga fig.5.3.7, duke iu referuar grafikut me fl=l, per
Marredh.eniet midis spektrave elastike dhe eiastopiasHke F
vlere T merret madhesia .; =
se'- .Madhesia f
--!' Y llogaritet thjesht sipas
Tal>ela
- 5.4.1 0
Madhesia qe eshte e njejte ne Raporti midis reao-imit elastik dhe reagimit elastoplastik . F
spekter Zhvendosja Shpejtimi (R ~ ) (5;3.29), nga raporti ; . Duke perseritur proceduren per T te ndryshme,
Zhvendosja 1 }l 0
(strukturat f!eksibile) I merren ne menyre te plate grafiket e fig.5.4.4.
Shpejtesia dhe energjia
~2}l-1 12}l-l
(strukturat gjysem-fleksibile)
Rendesia praktike e marrjes se rezultateve si ato re fig.5.4.4 qendron
fl
Shpejtimi ose forca faktin se prej tyre mund te konkludohet qe rezistenca e nevojshme e
(strukturat e ngurta) -l 1 struktures projektohet ne varesi te paracaktimit nese:
}l 1- ajo dote behet e forte (me soliditet te larte);
-·· - --

2- dote behet duktile (me duktilitet te larte), ose

5.4.2 Marrifdheniet ndifrmjet rezistences se rrjedhshmifrisi! dhe
duktilitetit
Nonnalisht, rezistenca e rrjedhshmerise F, qe kerkohet per nje
sistem me lSHL ne menyre qe ai te ndermarre defonnime inelastike eshte
322
3- duke konceptuar nje kombinim te tille tekniko-ekonomik qe merr
parasysh te dyja cilesire e mesiperme ("1", "2").
Kuptohet qe ne rastin e vegante, kur per veprimin e konsideruar
sizmik struktura projektohet ne menyre te tille qe rezistenca (soliditeti) i saj
sa madhesia Fo ose me e madhe, atehere ajo do te mbetet ne stadin
elastik gjate atij veprimi. Ne kete rast nuk ka nevoje qe struktura te
duktile. Por praktikisht, zgjidhje te ti!la jane vetem rralle here te
'ikueshme.
323
 5.4.3 Ekuacionet dhe grafiket R ~ -p-T
Per levizje te ndryshme trual1i shkaktuar nga termete te forte
~tudjues te ndryshem kane nxjerre rezultate te ngjashine me ato te fig. 5.4.4.
ne analizat statistikore te ketyre te dhenave, tashme ekzistojne
konkrete per te pergjithesuar ndryshimin e rezistences te
nonnalizuar te rrjedhshmerise fy ne funksion te periodes T, per vlera te
l'lciryshme te duktilitetit J.t. Nje nga propozimet e hershme eshte treguar ne
'"' o'rI fig.5.4.5 dhe pasqyrohet me shprehjet vijuese:

i 0.120: T<Tu (5.4.16)

~=8'
0.1 f
I
I ~10 f, = n2;.t-l)-li2 Tb <T<T,, (5.4.17)
I i

k'
~

~'
i?:
~
:,"j T>T, (5.4.18)
~~~ l':J
0.05' '
0.02 0.05 0.1 0.2 0.5 1 2
T(sek)

1.0 r-=,....~-r-r-,~--,.,.,.-~~-::-~""1"----r-...,
Fig. 5.4.4 Rezistenca. e normali.zuar f y e nje sistemi e]astoplastik si funksion i f "= 1 j
pe:riodes vetiake T per duktilitetet: p.=l (rasti i strukturave ! ~
elastike), iJ.=l.S, J.t=2, ~=4 dhe J.t=S; ~=5% (Veprim sizmik eshte
tI !1=1.5

konsideruar ter:meti i E~ - Centros (KaHJfo:rni, 1940)) o.sr

r
Nga ana tjeter, nese nepennjet konceptimeve dhe konstruimeve te
pershtatshme te elementeve strukturore, struktura round te arrije nje
,., I ~
o.zr
duktilitet te larte, p.sh J.t=8, do te mjaftonte qe rezistenca e saj te ishte e
vogel. Mundet, sikurse u tregua ne paragrafin 5.4.1, qe per nje diapazon te Ii
caktuar periodash T te kemi nje reduktim rezistence prej rreth J.t here mete
0.1 r,~~I~'
"'1 ~ rZl
ti~i
vogel. Por, per disa tipe materialesh dhe elementesh strukturore duktiliteti i
larte eshte veshtire te arrihet Prandaj, ne keto raste edhe ana ekonomike
'Q
18
.IY "I
IG
dikton qe projektimi te behet i bazuar ne forca sizmike te medha. Per oo,r 1 I ,:
konstruksione te tjera arritja e duktilitetit te larte round te jete shume me e 0.02 0.05 OJ 0.2 0.5 1 2 10 20 50
lehte se sa te sigurosh rezistence (soliditet) te larte. Ne pergjithesi, nese T(sek)
kombinimi i konceptuar midis rezistences dhe duktilitetit nuk eshte adekuat,
atehere struktura mund te demtohet rende nga nje tennet i forte, ose edhe Fig. 5.4.5 VRera pergjithesuese (projektuese) te rezistences te nonnalizuar te
rrjedhshme:rise
mund te shembet.
324 325
 Ne fakt, shprehjet (5.4.16) pasqyrojne marredhenie te pasqyruara ne
tabelen 5.4.1 midis vlerave spektrale s:'
dhe s:p. Ne shprehjet (5.4.22) dhe (5.4.23) me s;' dhe s:1 jane shenuar
Drejtezat e pjerreta ne fig.5 .4.5 s1gurojne pjeset kalimtare midis tre spektrale elastike te shpejtimit dhe zhvendosjeve. Keto, sipas (5.2.24),
segmenteve konstante. Vlerat konkrete te periodave T 3 , Tb, ... Tf te tregu~-;:a te hdhura me marredhenien:
ne fig.5.4.5 rekomandohen ose percaktohen njelloj si u tregua ne paragrafin
5.8.1 per ndertimin e spektrit standart inelastik. Keto vlera diferencojne 2
S'1 T
zona te ndryshme spektrale. Duke patur parasysh se, sipas shprehjes d "'--s"
2
(5.4.24)
4n '
, eshte inversi i fy (R e = f
(5.3.30), faktori i reduktimit te rezistences Ru 2 ),y

nga shprehjet (5.4.16) - (5.4.18) mund te merret R I" si funksion

'
10:---7. ~~~~==I
duktilitetit f1 per zona te ndryshme spektrale: )'=8

o.sr- l
(l T<T, (5.4.19)
i ;<=4
(5.4.20)
R, =i~211-1 Tb <T <Tc'
T>T, (5.4.21)
Lil of
0.2
)..1.=2
Shprehjet e mesiperrne jane ne fakt nJe pasqyrim perrnbledhes
"=
~PJ
perkatesisht i shprehjeve (5.4.14), (5.4.9) dhe (5.4.2). Ne forme grafike keto 1.5

sbprehje jepen ne fig. 5.4.6 per vlera te ndryshme duktiliteti f1· 0.1 lli!i
~~ )'=1
I
I
Per marredheniet pergjitl1esuese midis madhesive spektrale - ), ~! ,---L,
:~1 I~ i~!
-1.-

neperrnjet faktorit te reduktimit te rezistences Rf.t si dhe per vete kete faktor
jane aplikuar propozime te ndryshme. Keshtu, p.sh., ne aplikimin e nje
i;.:l
L...:_; y i!E-<:
::..:::i
y L,-1
o.os I I
metode te rete quajtur N2 ku pasqyrohet koncepti i projektimit antisizmik i 0.02 0.05 0.1 0.2 05 1 2 5 10 20 50
bazuar ne zhvendosjet ("DBD: Displacement-Based Design- shih kapitu!lin T(sek)
9), duke iu referuar nje sistemi ineiastik me marredhenie bilineare force .-
deforrnim, spektri inelastik i shpejtimeve s,m dhe ai i zhvendosjeve sr Fig. S.,t6 VIera pergjithesuese (projektuese) te faktorit te reduktimit te
propozohen si vijon: :rezistences se rrjedhshmerise

Ne nje version te thjeshte aplikimi te metodes N2, e cila eshte

sir. - s~e (5.4.22) perfshire tashme ne versionin-draft te Majit 2002 te Eurokodit 8, eshte
" - R" propozuar perdorimi i spektrit bilinear vijues per faktorin e reduktimit Rfl:

R" "'(J..t-1)_!_+1, per T<Tc (5.4.25)

s'n = J:':.._S'' = J:':.._ T S'' = f.t_I_S'' (5.4.23) Tc
dRtt d R}' 4
n '' 4
tn ' ' R""'fl , per T2:Tc (5.4.26)

326 327

5.5 FAKTORI I SHUARJES
5.5.1 lifiinyra te vleriisimit te shuarjes sif energjisif
Analiza! e reagimit sizmik elastik dhe inelastik te strukturave,
mbeshteten se pari ne karakteristikat forca-zhvendosjeve. Per rastm e
sistemeve inelastike keto karakteristika pasqyrojne edhe kapacitetet rezerve
pertej kufirit elastik te strUkturave qe analizohen. Analiza! per strukturat
inelastike pergjithesisht realizohen duke perdorur dy procedura altematlve.
Procedura e pare konsiston ne nje seri llogariljesh te njepasnjeshme (hap-
pas-hapi), ku inkorporohen ndryshimet ne kohe te karakteristikave te
ngurtesise te elementeve perberes te strukturave. Ne <;do moment kohe,
bazuar ne karakteristikat forca-deformime te elementeve strukturore,
percaktohet deformimi i struktures si dhe madhesite e tjera te nevojshme qe
perdoren per llogaritjet e hapit tjeter. Ky proces integrimi direkt, qe
zakonisht vazhdon deri sa levizja sizmike e truallit te jete e parendesishme,
njihet edhe me emertimin "analiza inelastike ne fushen kohore". Ne kete
analize si shuarje strukturore "c" konsiderohet vetem ajo qe posedon
faktikisht struktura dhe qe .per thjeshtesi konsiderohet e karakterit viskoz
(forca e shuarjes konsiderohet proporcionale me shpejtesine). Ne kete
procedure, gjate cikleve te ngarkim-shkarkimit karakteristikat jo-lineare
(histerezisi i material eve) merren parasysh drejtperdrejt gjate hapave te
integrimit. Mundesite e medha qe kane ofruar sot teknikat e fuqishme
llogaritese kane lejuar qe aktualisht te realizohen analiza komplekse
inelastike te strukturave te ndryshme dhe te permasave te medha.
Procedura e dyte bazohet ne konsiderata qe e shtrijne aplikimin e
spektrit elastik te reagimit ne analiza! sizmike te strukturave inelastike. Per
te pasqyruar ndikimin e karakteristikave plastike (duktilitetin) e strukturave
fillimisht spektri elastik modifikohet ne menyre te pershtatshme. Per kete
perdoren menyra te ndryshme. E perhapur eshte menyra qe aplikohet edhe
nga kodet e projektimit antisizmik dhe qe konsiston ne perdorimin e te
ashtuquajturit "spekter te projektimit". Ky spekter merret nga spektn elastlk
duke bere modifikimet e nevojshme qe diktohen nga duktiliteti J.L i
struktures. Nje menyre tjeter konsiston ne rritjen ekuivalente te vleres se
shuarjes te konsideruar per sistemin dhe aplikimin mandej te procedurave te
vleresimit si ne rastin e nje reagimi elastik. P.sh., ne qofte se nje vlere
raporti shuruje viskoze prej 3% te shuarjes kritike Coc do te konsiderohej e
pranueshme per analizen e reagimit elastik, vlera ekuivalente prej 7% apo
me teper round te caktohet per t'u konsideruar ne nje analize te ngjashme
328
,:: .. el<.sw:Kc,rezultatet e te ciles mund te konsiderohen si ekuivalente me ato te
reagimi inelastik. Keshtu, hyrja e strukturave ne fazen plastike te punes
veprimit te termeteve te forte reduktohet ne kerkesen e adopthnit te
'<<,vlentve relativisht te medha per raportet e shuarjes ~ ne Uogaritjet lineare
,:'·· Ren<li i tyre varian ne kufij relativisht te gjere qe varen dhe diferencohe~
sipas tipit te nderteses. Sipas vleresimeve te sotme, kjo menyre relativisht e
hershme e vleresimit te reagimit inealastik per rastet e defoJmacioneve te
. medha inelastike konsiderohet jo gjithnje e kenaqshme. Koncepti i shuarjes
vi,:koze ekuivalente konsiderohet me i pershtatshem kur ai i referohet thjesht
qe lekunden brenda kufijve linearisht elastike. Per raster e
termete,;e te fuqishem rekomandohet me teper qe reagimi dhe shuruja apo
disipimi i energjise te vleresohet duke u mbeshtetur ne marredheniet je-
lineare te forca zhvendosjeve. Sidoqofte, mbeten akoma te vlefshme disa
marredhenie baze te vleresimit te shuarjes viskoze ekuivalente te strukturave
inetastike qe jepen ne paragrafin vijues. Ato lejojne te kuptohen me lehte
fenomenet e shuarjes se energjise gjate cikleve te ngarkimeve sizmike.
5.5.2 Shuarja viskoze ekuivalente
Permbledhja ne nje term te vetem i faktorit te shuarjes se energjise
gjate lekundjeve te nje strukture, duke perdorur konceptin e shuarjes
ekuivalente, bazohet ne konsideraten qe raporti i shuarjes mund te trajtohet
si shume e dy termave. I pari eshte i tipit viskoz, sipas modelit te mirenjohur
visko-elastik te Kehin-Voigt (fig. 5.5.1), ku forca rezistente apo shuarse
ndaj levizjes p< paraqitet proporcionale me shpejtesine:
. "dU
F=cV= cU=2o.x;- (5.5.1)
dt
ku U-zhvendosja dhe V-shpejtesia. Termi i dyte pasqyron aftesite e
struktures per absorbim te energjise gjate cikleve histerezis qe u nenshtrohen
elementet strukturore ne kushtet e veprimeve sizmike. Pra, per raportin e
shuarjes shumare apo efektive ~err mund te konsiderojme qe
Seff::::::: Sviskoz + Shisteretik (5.5.2)
"Kuota" histeretike .;histeretike bazohet ne veyorite e materialeve
ndertimore. Keto shfaqen ne forma me te theksuara gjate veprimit te
termeteve te forte, meqe ne ato kushte ka edhe vlera te larta deformimesh.
329
 "
~~I
d ~
·,-, "l

F .E ce
i .... I .,....,
i l- .t' L~
I l ;
~ ! A
>'i'~
I

tili:t
c
'iU:
t ~----

-r-r
Fig. 5.5.1 Modell. visko-elastik i Kelvin-Voight

Me shpesh1 p~r raportin ~ viskoz perdoret shenimi ;d. qe thirret

B Deformimi
"shuarje elastike", sepse i referohet reagimit elastik te struktures. Per
raportin e shua1jes ~ histeretik perdoret me teper shenimi ~ eq qe thirret shuarje
ekuivalente, meqe vleresohet mbi baza ekuivalentimi te proceseve te
disipimit energjise ne sistemin e dhene inelastik dhe nje sistemi te supozuar
ekuivalent elastik. Keshtu, me keto shenime barazimi (5.5.2) shkruhet A'

~eff=~ee+ ~eq (5.5.3) Fig. 5.5.2 Nje lak tipik histerezis

Diagrama nderje-deformacion e nje materiali qe i nenshtrohet
ngarkimit ciklik ka formen e treguar ne fig. 5.5 .2. Siperfaqja e perfshire
brenda lakut histerezis te kesaj figure perfaqeson energjine e disipuar ne
forme nxehtesie ne 9do cikel ngarkimi, e cila i det)'rohet pikerisht sjelljes
plastike te materialit.
Mund te tregohet se ekziston mundesia e shprehjes se perafert te
shuarjes (disipimit) histeretik te energjise nepermjet formes (5.5.1) te
shprehjes te forcave te rezistences (shuarjes), qe perdoret ne rastin e
perdorimit te materialeve me sjellje elastike. Per kete le te paraqesim ne
forme grafike forcen regjeneruese P:
F= F' + F'=kU+cU
Keshtu, shprehja e forces regjeneruese merr formen :
F = F' 1 + F' = kUosinrot + cro U cosrot = kU + cro~U~- U 2 (5.5.5)
Verejme se gjate eksperimenteve te sistemeve lekundes matet
pikerisht kjo force regjeneruese.
Marredheniet (5.5.4) dhe (5.5.5) percaktojne nje funksion F - U qe
grafikisht paraqitet nga nje elips i pjerret (fig 5.5.3). Ky elips mund te
supozohet si mbledhje e dy grafikeve "komponente": i pari paraqet forcen
elastike F' (fig. 5.5.4-a) dhe i dyti forci;n shuarese F' (fig.5.5.4-b). Mund te
tregohet se shprehja e forces F' sipas fig. 5.5.4-b eshte nje elips "i rregullt"
me ekuacion:

Kjo force shfaqet ne strukturen e paraqitur sipas modelit te Kelvin-

Voigt, ne kushtet kur sistemi lekundes qe i nenshtrohet nje veprim vibrues
eshte ne rezonance dhe Jekundet sipas ligjit:
u I'+(
( u,) (croUoj
_£J' =l (5.5.6)

U = Uosin OJt (5.5.4) Me perafersi laku i histerezisit i fig. 5.5.2 paraqitet nga elipsi i fig.
5.5.3. Mbeshtetur ne kete konstatim mund te konkludohet se edhe diagrarnat
330 331
 Bazuar ne kete ndarje nje forme \ieter e sh reh" .. .. .. . . , ..
dhe reagimi jolinear i materialeve dhe strukurave mund te perafrohen ne jepet nga ekuacioni (5.3.33). p Jesse ketrJ reagrmr, muna te
menyre te kenaqshme nga nje ekuacion diferencial i tipit:

(5.5.7)
mU +cU + kU= -mU,Ctl

ku U5 ( t) eshte shpejtimi sizmik i truallit.

kUo ------
F~

-Uo .k Zhvendosja
-U~: Uo
·o Uo u
': Sllka.rkimi.C < 0
!-2/;kUo"" cwUo
I

Fig. 5.5.4 Dy komponent:t e lfunks:ionit F-U te fig. 5.5.3 ~ a) forca y1 ne

elementin elasilk; b) forca V ne shuarsfin vRskoz

. Ne ra'.tin kur ekuacioni (5.5.33) perdoret per te shprehur shuarjen

e_kmvalente
.. . te SJel!JeS• ,rnelastike
. ' ravorti
~ F
~eq = ceq 1 c cr 1
-ezu lton nga i::altere
' ·
Fig. 5.5.3 Paraqitja skematike e forces regjeneruese F:::; Fee +Fe energ]rtrke. Kur laku nrsterezr~konsiderohet ne forme elipsi, sine fig. 5.5.3,
energJra Ed e konsumuar ne TIJe c1kel te plote ngarkimi eshte e barabarte me
Slperf:qen e mbyllur nga ar elips. Kjo siperfaqe eshte e barabarte me ate te
Ekuacioni (5.5.7) eshte linear. nderkohe qe nje forme e pergjithshme frg. 5.:>.4-b, meqe srperfaqp e mbyllur ne diagramen e fig 55 4-a .. ht"
Pra, kemi: o . . . es e zero.
e shprehjes ekzakte te reagimit do te ishte:
(5.5.8) (5.5.9)

Funksioni G(U;U) paraqet forcen e pergjithshme regjeneruese. Ne Nga ana \ieter, energjia maksimale potenciale Ep e sistemit eshte :
kete funksion perfshihen edhe te dy faktoret e shuarjes: shuarja viskoze dhe
ajo e karakterit histeretik. Nderkaq, sipas (5.5.3), gjate reagimit inelastik (5.5.10)
mund te behet dallim midis "kuotes" se shuarjes viskoze ~, 1 (kjo lidhet
vetem me shpejtesine apo ritmin e deformimeve, si ne rastin e reagirnit
elastik) dhe asaj ekuivalente <; eq (kjo lidhet me konsumimin e euergjise Prandaj:
sizmike gjate cikleve histerezis ne komponente te ndryshem strukturore).
333
332
Por:
Ed = 2ncco
E, k
(5.5.11)

~
~
'5;
I I!.W
E,
c =~"'c"' =2mcvi;,q (5.5.12)
I f\=I!.W
Regjimi i
prej ku, duke zevendesuar (5.5.12) tek (5.5.11), marrim:
I lekundjeve te
1 stabilizuara
1 E
~oq = ___ d (5.5.13) I
4n E, I
Uo
Ne rregjimin e lekundjeve te detyruara te stabilizuara energjia qe i
komunikohet sistemit nga ana e ngarkeses se aplikuar dinamike eshte e Amplituda
barabarte me energjine ge konsumohet nga ana e shuarsit te tipit viskoz. Ne
procesin tranzistor, energjia "input" E 1 e komunikuar ne ~do cikel eshte ne
Fig. 5.5.6 Energjia E 1 qe i komunikohet sistemit dhe energjia e konsumuar ne
fakt me e madbe se energjia qe konsumohet (disipohet) ne shuarsin viskoz, shuarsin viskoz
<;ka ben qe amplituda e zhvendosjeve te rritet ne ciklin ~eter (fig. 5.5.5).
A U(t)
ZO~ "
I
Ust
Kurba Amplituda ne rregjimin
g
'N
a) b)

wt----------~~t~;~:.-:~-::ro~~::1-~~~-~
~

Ic-<lr--rj·--n -n. Dn. I1f u

-10 ------------------~~=~~~~=~~~~~

J 0~~~-~~-+-~-+--y-~~-
2 4 6 8
t
to 'f
Fig. 5.5.5 Rdtja e amplitm:lave gjate procesit tranzito:r
Fig. 5.5.7 Energjia e disipuar gjate nje cikli lekundjesh harmonike -
Me rritjen e amplitudes, energjia e konsumuar rritet me shpejt kundrejt a) eksperime:ntale; b) teorike
rritjes se energjise se komunikuar. Vjen keshtu momenti i balancimit, i
barazimit te energjise, dhe sistemi hyn ne rregjimin e HSkundjeve te
stabilizuara (fig.5.5.6). Duke iu rikthyer shprehjes (5.5.13) verejme se ky relacion tregon
nivelin e konsumimit te energjise gjate nje cikli ngarkimi. Prandaj aty mund
bazohet interpretimi, ve9anerisht ai kualitativ, i reagimit sizmik te
strukturave.
334 335
 Ne fig. 5.5.7-a tregohet skematikisht marredhenia force-deforrnim uO,n -u O,n·rl (5.5.18)
qe praktikisht percaktohet me matje eksperimentale neperrnjet ngarkimeve
ciklike te modeleve strukturore, kurse ne fig.5.5.7-b marredhenia Uo.n+l
korresponduese teorike. Ne keto figura tregohen edhe kuptimet e energjise
se konsumuar /'; W dhe energjise potenciale Ep qe perrnban shprehja
(5.5.13).
Duke patur parasysh ligjin e njohur renes eksponencial te
amplitudave suksesive te lekundjeve qe shuhen si dhe kuptimin e
dekrementit logaritmik te shuarjes "8", marredhenien (5.5.13) mund ta
nxjerrim edhe mbi bazen e konsideratave dhe arsyetimeve qe vijojne.
Keshtu, nese me Uo,n dhe Uo,n+t (fig.5.5.8) shenojme perkatesisht
zhvendosjet maksimale (amplitudat) Urn" suksesive ne ciklin "n" te
Jekundjeve qe shuhen (me periode T), me perafersi round te shkruajme se :

(5.5.14)

dhe
8=ln Uo.n = ~ (5.5.15)
Fig. 5.5.8 Lekundjet qe shuhen (me raport shuarje 9
U o,n+l ./'
vi-s,,

Nese shuarja eshte e vogel, (~ <<1), kemi: Duke diferencuar shprehjen (5.5.10) marrim:

(5.5.16) dEp =kU 0 ·dUo (5.5.19)

dhe nese & eshte shume e vogel mund te shkruajme qe: ose, ne kushte reale:

(5.5.17) /';E p = kU 0 6U 0 (5.5.19-a)

Nga kombinimi i marredhenieve (5.5.14), (5.5.15) dhe (5.5.17) del se: Tani, po te identifikojme /';Eo me Ed dhe !';U 0 me (Uo,m - Um" 1), sipas
(5.5.18) dhe (5.5.19-a) kemi:
l'
l+o=~ /';U /';E E
Uo,n+l 2nl; = __o = __P2 = _d_
U0 kU 0 2'P
....... p

prej ku:
prej ku perfundimisht:

336 337
 1 Ed
~= 4nE, (5.5.20) Ed =4U,(iJ,-1)F, (5.5.22)

gka perputhet me varesine (5.5.!3). Prandaj, mbeshtetur ne hipotezen e sjelljes elasto-,plastike ideale,

5.5.3 Shuarja ekuivalente dhe duktiliteti

Le t'ia pershtasim shprehjen (5.5.13) rastit te nje sistemi inelastik te Ed 1 4U(!J. -l)F, 2 iJ. -l
~eq(histerezis) = Eee 4n: -:---~=-- (5.5.23)
treguar ne fig. 5.5.9 me kurben (1) dhe te idea!izuar si sistem elasto--p!astik p .luu F
2. y y
n 11
te treguar aty me vijen e thyer (2). Deformimi apo zhvendosja maksimale
eshte .shenuar aty me UA= .,u,,
ku f1 eshte duktiliteti i arritur ne ciklin e
ngarkimit ne shqyrtim. Duke patur per reference zhvendosjen UA, ne fig. Me tej duke kaluar nga sistemi i idealizuar (vija 2) ne sistemin real
5.5.9 eshte treguar diagrama force-zhvendosje e nje sistemi lekundes (kurba 1), do te kemi:
ekuivalent e!astik, energjia potencia!e e te cilit llogaritet nga shprehja:

l ~"'""''' = 2\jf fl. -1 (5.5.24)

EP =z(!J.U,)Fy (5.5.21) n fl.

ku IJf eshte nje koeficient me vlere mete vogel se 1, qe zvogelohet me rrigen

"" I e duktilitetit IJ.· Per Jloje te ndryshme materialesh ndertimore ky koeficient
"
B
&:
round te vleresohet eksperimentalisht.

ij F, Duktiliteti maksimal kufitar fl., i struktures llogaritet nga raporti U u •

.(iff}"
u,
I
' ••
-171 Vlera ekuivalente kufitare i;eq,u e raportit te shuarjes ekuivalente perkatese
I ! !/_I··'
V\/ •
·~ dote jete :
I
/ ! A Siskmi lekundes
/ i '/./ I/_· ekulva!ent elastik
i · Ei 1 A 2\jf .u ,_-1
/, ! u /! ~eq.u ~u (5.5.25)
I . /.I'
7 Ul! Zhvendosja, U = -;-
' "
I // ,' /UA-tLUy
' >,

1/// :; Por, per te nxjerre nje marredhenie me te pergjithshme midis

!!__L_} shuarjes ekuivalente viskoze dhe duktilitetit, le t'i referohemi nje sistemi
l tipik me nje shkalle lirie, si ai i 5.5.10-a. Le te supozojme per kete sistem
Fig. 5.5.9 Perca:ktimi i shuarjes ekuivalente :;,q te sistenllt tekundes eiasto~ nje marredhenie bilineare midis forcave dhe zhvendosjeve, me ngurtesi
plastik fillestare k, ngurtesi post-elastike a k (ku a< 1) dhe ngurtesi sekante k,ff
(fig.5.5.l0-b).
Siperfaqja e mbyllur simetrike e te perbere nga kater paralelograme
identike shpreh energjine e disipuar Ect gjate nje cikli lekundjesh te sistemit
e!asto--plastik. Mund te nxirret lehte se:

338 339
 a) b) SECDA = ,1\D . Fm=(20D) Fm=2(0H - DH)Fm=
f,=:;_ __________ _
faza plastike
(5.5.27)
H

Def<mnimi

(5.5.28)
d)

midis madhesive (5.5.27) dhe (5.5.28) jep, sipas (5.5.26),

SD!""''J~" e thjeshte te meposhteme:
(5.5.29)

Fig. 5.5.10 Sistem inelastik me nje shkaiie Hrie ~ a) skema e sistemit; b)

ma:rredhenie bilineare forca-zhvendosje; c) skema e Bogaritjes se (5.5.30)
Eo= 2SABCD = 4 (Fyt'm- u,Fml
shuarjes eku.ivalente e ~q; d) Hogaritja e energjise te konsumuar
gjate nje cikli histerezis bilineare forca - defonnime,
Keshtu, per rastin me marredhenie
Ne fig.5.5.10-c jepet skema e llogaritjes te shuarjes viskoze ': n1be;sh,tet1lr tek shprehja baze 5.5.13, kern!:
ekuivalente per shkak te konsumimit (disipimit) histeretik te energjise. Sipas
kesaj skeme, shprehja 5.5.!3 mund te transformohet ne marredhenien e
(
kerkuar midis madhesive ~'q dhe J.L. I
Se pari, mbeshtetur ne marredhenie gjeometrike te pasqyruara ne 2 21
Fv
-c-- --J=- ( Uy 1
\
1
fmme te detajuar ne fig.5.5.10-d, !e te llogarisim siperfaqen e katerkendeshit 1t Fmx-: U mux n j i F"""max j !l
te mby!lur qe perfaqeson energjine e konsumuar gjate nje cikli histerezis.
Per simetri kjo siperfaqe eshte sa dyfishi i siperfaqes se katerkendeshit
ll F, )
ABCD, e cila ne vetvete mund te shprehet si diferenca midis siperfaqes se (5.5.31)
paralelogramit ECDA dhe trekendeshit BEC:

SABCD = SEcDA- SsEC (5.5.26)

Faktoret e krahut te djathte te (5.5.26) mund te !logariten keshtu:

341
340
 Umax F 4n 2
Ne shprehjen e mesiperme madhesia fl=-::--u eshte duktiliteti, kurse k e f=~=mw
fr eq
=m--
T (5.5.35)
y
u max eq
F
raporti ~ shpreh mbirezistencen e supozuar qe merr struktura ne fazen
F,
post-e!astike. Ky raport mund te llogaritet si vijon:
ku T, 1 =2 nf¥ eshte perioda e lekundjeve te lira te sistemit gjate

1ekundjeve te tij ne stadin e1astik linear, kurse w,ff dhe Teff - perioda dhe
~~"~ F
, + ak(U. . ~u ) -u ~ l)
ak(u""' u
ak(---""'- -1)
frekuenca efektive e sistemit ekuivalent elastik. Keshtu, nga marredheniet e
mesiperme ma.'Tim:
-F- = F- ' 1+ ' 1+ u'
_, k
' ' F Teq2 U max FY
u, k ~ ll
D.m.th. T~ = keff = Fmax Uy = (Fmax) l + O:().L -1)
F,
F;n:lX = 1 + O:(pt-1) (5.5.32)
F, •I b)

••,---~~~-~~~~--~

::lj ''j
Perfundimisht, duke zevendesuar raportin Fmax tek shprehja (5.5.31), per ;o
,J, o.s ~
o.:dJ

F, :.s~ E 1
,!),! j § 0.44
rastin bilinear te marredhenies force-zhvendosje kemi: "i 2.01 u=02
]
] U_t~
~ «=(f(i3"

;;. !.5 J o;:O.I

j '.'j'
::j' ~~~~~_,-...,.,-.,.,...,..,.,"'""~
• 2 (pt-1)(1-o:) c::=0.2
<; = (5.5.33) Vl 0)
eq 1t).!(1+ O:pt-0:)
0.0'!" oo !,-.1.~7,-.,,,--.,,--,c--r,-.,.--,;-.,,,--:1"
' '
Dukti!iteti. J.l.
•G
DLtktilitcti. ~
Per sistemin elastoplastik (a= 0) shprehja e <;"" thjeshtohet ne fonnen
(5.5.23).
Fig. 5.5.11 Ndryshhni i periodes dhe shuarjes viskoze te sistemit ekuiva!erit
linear me duktili:tet !l
Nepermjet skemes se fig.5.5.10-c mund te shprehet edhe perioda
ekuivalente (efektive) Tea e lekundjeve te lira te sistemit ekuivalent elastik Perfundimisht rezulton se:
me ngurtesi sa ngurtesia · efektive sekante keff· Per kete, lidhim midis tyre
marredheniet:

F, , 4n 2
T,0 =T,,~l+~-a (5.5.36)

k=-=mor =m-- (5.5.34)

UY Tee Per sistemet elasto-plastike (a.= 0) shprehja (5.5.37) reduktohet ne:

dhe
Teq =Tee~ (5.5.37)

342 343

Paraqitjet grafike te shprehjeve (5.5.33) dhe (5.5.36) tregohen (sipas
Chopra dhe Goel, 2001) ne fig.5.5.11-a,b.
5.6 KONSIDERA TA PLOTESUESE ENERGJETIKE
Sikurse eshte nenvizuar edhe me siper, analiza te hollesishme e re
shumta te reagimit sizmik kane treguar se efektet e jolinearitetit te
materialeve ndertimore nuk mund te trajtohen ne menyre adekuate nga
adoptimi i vlerave fikse per shuarjen viskoze ekuivalente qe do te
zevendesonte jo-linearitetet. Me gjithe ngjashmerine e efekteve (ne sensin e
reduktimit te shpejtimeve dhe forcave te induktuara ne strukture) ana!izat
evidentojne ndryshime te dukshme ci!esore dhe sasiore te rezultateve qe jep
nje analize e mirefillte jo-lineare kundrejt analizes lineare me shuarje
viskoze ekuivalente. Ne kete te fundit efektet e faktorit te shuarjes verehen
ndjeshem kryesisht ne zonen spektrale qe korrespondon me rendin e
periodave mesatare te lekundjeve. Kjo, ne fakt, eshte nje zone e ndjeshme
ndaj shpejtesise ("velocity sensitive"), per shkak se aty reagimi i strukturave
lidhet me teper me shpejtesine e truallit se sa me parametra te tjere
kinematike te Jevizjes. Por, eshte verejtur se ne kete zone edhe jo-
sistemet me faktor duktiliteti JJ. = 4 eshte vetem sa gjysma e reduktimit
korrespondues qe do te verehej ne nje sistem linear elastik.Prandaj, edhe
vendosja e shuarsve ne sistemet inelastike eshte me pak efektive krahasuar
me sistemet elastike.
Ne kendveshtrimin energjetik, ne sistemet ineiastike energjia
sizmike hyrese ("'nput energy") Er shprehet nga integrali:
u
E 1 =- JmU,(t)dU (5.6.1)
0
Kjo shprehje mbeshtetet ne faktin qe energjia elementare e komunikuar
gjate zhvendosjes elementare dU nga forca efektive sizmike
P"' (t) = -mU, (t) eshte dE 1 = -mU, (t)dU. Energjia E, konsumohet
(disipohet) kryesisht nga shuarja viskoze dhe ajo qe "perfaqeson"
deforrnimet plastike te struktures. Energjia qe lidhet me shuarjen viskoze
eshte:
u t

linearitetet te evidentuara nga dukurite plastike e rrjedhshmeria dhe te Ed = Jd:r dU = fc[l:(t)f dt (5.6.2)
shprehura ne forme te "koncentruar" nga faktori i duktilitetit JJ., kane ndikim 0 0

te madh ne reduktimin e parametrave spektrale te reagimit. Ne dy zonat e

tjera karakteristike te nje spektri, ne ate qe eshte me e ndjeshme ndaj Nderkaq, energjia e disipuar nga hyrja ne plasticitet (rrjedhshmeri)
zhvendosjeve ("displacement sensitive"), d.m.th. aty ku periodatjane te larta eshte:
si dhe ne ate me te ndjeshme ndaj shpejtimeve, me perioda te uleta
("acceleration sensitive"), ndikimi i shuarjes viskoze ne reagimin sizmik
eshte gati i paperfillshem. Mirepo ne keto zona efektet e jo-lineariteteve
c
E 1 = [ fF(U, l:)dU]- E, (t) = [ Jt F(U, l:)dt]- E, (t)
'
(5.6.3)
0 0
jane me shume ndikim ne madhesine e forcave llogaritese te projektimit, si
dhe ne zhvendosjet (apo deforrnacione) maksimale dhe kerkesave per
duktilitet te struktures. Ne limit, kur periodat T shkojne drejt zeros, ku F(U. U) eshte forca rezistente ndaJ· deforrnimeve, kurse E, (t) =[F'(t)]'
. ~
shpejtimet spektrale '.e sistemit me lSHL i afrohen shpejtimit sizmik te
truallit. Prandaj ne keto zona kufitare nuk shfaqen ndikime as nga shuarja, eshte energjia potenciale e regjenerueshme e deforrnimeve elastike. Keshtu,
as nga jo-linearitetet (rrjedhshmeria, etj). duke patur parasysh edhe shprehjen e energjise kinetike Ek(t):
Ne pergjithesi duhet patur parasysh se efektiviteti i shuarjes viskoze
ne reduktimin e reagimit sizmik eshte me i vogel ne sistemet inelastike dhe ..
Ek(t)= •r,mUdD=
c
mU
mUdU=--f · ·
(J ".,-2
(5.6.4)
zvoge!ohet kur rriten deforrnacionet inelastike. P.sh., me perafersi mund te 0
0
0 ~
themi se ne zonen spektrale "velocity-sensitive" reduktimi 1 reagimit
inelastik qe dote rezultonte nga rritja e shuarjes viskoze nga 2 ne 10% per

344 345
bilanci energjetik ne ,;do moment kohe te reagimit sizmik te nje strukture 1200
jo-lineare dote shkruhej: I Encrgjia klnetike + potencia!eo EH-Ee ~
1000
I~llr'I
"~

=I~~
u ·-..__
~
r
1. ''!11!1111
E1(t) = Ek(t) + Ed(t) + JF(U, U)dU =Ek(t) + Ed(t) + Ey(t) + Ep(t) (5.6.5) of
s
800
et T !!illi11rl! I 1111 1

~~~ r"~~~~~~ I l"ill'

. It\
r ~ 11
!I
I 'II :I i'll(li;i
0 ·I i'
:.§ 600 , : .- il··i
'2 I lii/j!
Per ilustrim dhe krahasim ne fig. 5.6.1-a,b tregohen (sipas Chopra, ,t;
~ 400 I . ~~~ !. : ll:i 1111!: l'llill
2001) ndryshimet ne kohe te madhesive te energjive te mesiperme per dy =
'&! ~ 1) I I Iii. I .. ,[,. Ill
Iijill
sisteme me lSHL gjate reagimeve kundrejt termetit te njohur te El-Centros ~ 200 I1
' ; i
Energ,.a nga
shuarjaE. 1
:!
1
1
!
(Kalifomi, 1940). 0 '
i ,I I
)11I :' 1
j
, : " 111 . :1lr1•!,
::;:, 11' 1!,:11
I 1 I

Rezultatet e paraqitura jepen ne fig. 5.6.1-a per nje sistem elastik

linear me periode T = 0.5 sek dhe shuarje 5% dhe ne fig.5.6.1-b per nje
12001
sistem elasto-plastik me te njejtat karakteristika ne fazen elastike dbe me I
"- Energjia kinetike + potenciale: E~+Er
rezistence te normalizuar f, = 0.25, d.m.th. me faktor reduktimi rezistence ·==!~ 1000
Ry=4. Nga krahasimi i fig. 5.6.1-a dbe fig. 5.6.1-b duket se ne fund te
lekundjes sizmike energjite kinetike dhe potenciale te deformimit
"" 800

zvogelohen shume, 9ka tregon se struktura e ka konsumuar (disipuar) te "

;~
'2 600
gjithe energjine hyrese E1 qe i eshte komunikuar nga themeli. Shuarja '~
~

viskoze disipon me pak energji ne rastin e sistemit inelastik, ve,;ori kjo qe •

'fa
400
tregon se shpejtesite aty jane me te vogla kundrejt atyre te sistemit elastik =
0
;::; 200
linear.
Figurat 5.6.1-a,b tregojne gjithashtu qe megjithese sistemi linear dbe o·' .
Ni'''l:ii'IJI:'I!! l~,, !l'lti', ''li'i!lili.'':lfl,.:i!l!!l!iiii!i!IJ
~~
1
. · · ,.,,.,
ai inelastik jane zgjedhur te njejtat karakteristika T dhe ~ dhe megjithese Koha, sek
kemi te bejme mete njejtin termet, energjite perkatese hyrese Er nuk jane te Fig. 5.6.1 Ndryshimi ne kohe i energjise se konsumuar :nga shuarja viskoze
barabarta midis tyre. Per T te ndryshme do te verehej se energjite hyrese (Ed) dhe nga p!asticiteti (Ey), si dhe energjite kinetike (EJ e
gjithashtu ndryshojne, si ne sistemin linear ashtu dhe ate jo-linear. Pjesa qe potenciale te deformimit (Ep}- a) sistem Hnear e!astik me T=O.S sek
i referohet energjise se konsumuar per shkak te deformacioneve plastik dhe ~=5%; b) sistem elasto-plastik me T=0.5 sek, ;=5% dhe
("yielding energy") eshte treguese e kerkeses per duktilitet te struktures. Ne 'f, = 0.25 (R"=4)
menyre qe gjithe kjo energji mund te konsumohet nepermjet lejimit te
kalimit ne rrjedhshmeri (plasticizim), atehere struktura do te duhej te Verejme se fundi ne kete paragraf se ne praktiken e projektimit dhe
projektohej vetem per 1/4 e forces ( f, = 0.25). Kjo ne fakt do t'i te ndertimit te sotem antisizmik po perdoren gjithnje e me gjeresisht
korrespondonte nje reagimi "te paster" linear. Por, duhet patur parasysh se dispozitive dbe pajisje shuarse speciale (izolatore sizmike), te cilet vendosen
pranimi i deformimeve te perseritura plastike nenkupton pranimin e ne pjese te ndryshme te struktures. Shtrirje me te gjere po merr i
deformimeve mbetese, d.m.th. efektivisht pranimin e disa demtimeve pas ashtuquajturi "izolim i bazes" ("base isolation"). Synohet qe izolatoret
(ne fund te) veprimit sizmik dhe nevojen per nderhyrje riparuese apo sizmike te jene te tille qe te round te zevendesohen nese eshte e nevojshme.
perforcuese. Roli i tyre eshte pikerisht te shuajne nje pjese te energjise sizmike E" duke
bere efektiv reduktimin e demtimeve strukturore.

346 347
 5.7 SPEKTR"-T STANDARD TE REAGIMIT
5. 7.1 Paraqitja e spektrave elastiki! ni! formalin logaritmik me
katifr boshte koordinative
Sipas (5.2.23) spektrat elastike te reagimit, perkatesisht te
zhvendosjeve relative Sd, shpejtesive relative Svdhe shpejtimeve relativeS,,
yane te lidhur midis tyre me anen e marredhenies:
(5.7.1)
Duke aplikuar logaritmet ne te dy anet e barazimit te mesiperm,
marim
logSv = 1ogw + logSct (5.7.2)
dhe
logS.,.= logSa- Iogw (5.7.3)
Po t'i referohemi peri odes T ne vend te frekuences C0, marredheniet e
mesiperrne jepen me shprehjet alternative te meposhtme:
T per vleren D = 4, qe rnerret nga shenjat perkatese 2 mbi aksin S, dhe 1!2
logS,= logS,+ log- (5.7.4)
2n
dhe
T jane te njejta midis tyre (par jo te njejta me shkallet ne boshtet S, dhe C0).
logS a= logSv -log- (5.7.5)
2n
Duke ju perrnbajtur njerit prej grupeve ekuivalente te shprehjeve te
dhena me siper, p.sh. (5.7.2) dhe (5.7.3), mund te tregohet (sipas Chopra,
2?01) se paraqiijet logaritrnike te marredhenieve midis Sd, Sv dhe Sa lejojne
qe vlerat e zhvendosjeve, shpejtesive dhe shpejtimeve te Iexohen nga nje
graf1k 1 vetem, ku ne boshtin e abshisave vendoset logC0. Kjo mundesi duket
nga fakti qe nese Sct konsiderohet nje konstante, shprehja (5.7.2) paraqet
grafl~ISht nJe drejtez me pjerresi (tangente) te barabarte me +1. Rrjeti i
drejtezave qe tregojne madhesi Sdkonstante do te ishin drejteza me pjerresi
+1 dhe aks1 Sd dote ishte perpendikulare me to (fig.5.7.1). Ne menyre te
nmashme mund te thuhet qe, nese Sa eshte nje konstante, shprehja (5.7.3)
paraqet DJe drejtez me pjerresi -!. Rrjeti i drejtezave qe tregojne madhesine
348
S, do te ishin me pjerresi -1 dhe aksi S, do te ishte perpendikular me to
(fig.5.7.l). Prandaj shkallet vendosen si me poshte:
a) - Nga nje pike e caktuar si origjine, (p.sh. me log Sv =1, log
C0=0.1) hiqet nje bosht vertikal-S, dhe nje bosht horizontal ro, me shkalle te
njejta logaritmike.
b) - Shenja ne madhesi A mbi boshtin S, do te vendosej ne piken A
me koordinata S, =..fA, CD= ..fA, me qe!lim qe te kenaqet marredhenia:
Nderkaq, segmenter qe percaktojne madhesite Sv dhe C0 merren te
barabarta, sepse boshti S, ka nje pjerresi + 1. Kjo procedure ilustrohet ne fig.
5.7.1 per nje vlere A= 9, duke u nisur nga shenjat e shkalles te barabarte _me
3 ne akset S, dhe C0.
c)- Shenja D mbi bosh tin Sd dote vendosej ne piken me S, = ffi
dhe w = ~ , me qellirn qe te kenaqet marredhenia:
'\ID
1
s, =-S,
w
Nderkaq, boshti Sd ka nje pjerresi -!. Kjo procedure ne fig. 5.7.1 ilustrohet
mbi aksin C0.
Duhet patur parasysh se shka!Iet Jogaritmike per boshtet Sd dhe S,
Me arsyetime te ngjashme grafiku 1 spektrave round t'i referohet
w
frekuences natyrale f = - (ne here, Hz), sikurse tregohet ne fig.5.7.2-a.
2n
Gjithashtu rnbi bazen e shprehjeve (5.7.4) dhe (5.7.5) mund te realizohet
paraqitja e kombinuar e spektrave Sct, S,, dhe S, neperrnjet nje grafiku te
vetem, referuar 4 boshteve, duke patur si bosht horizontal absisash perioden
T, ne shkalle logaritmike ( shih fig. 5.7.2-b). Ne kete rast vlerat spektrale S,
merren perseri ne shkalle te njejte logaritmike (si T) ne boshtin vertikal,
kurse madhesite Sd dhe S, merren perkatesisht ne boshtet me pjerresi +I dhe
-1. Per ilustrim ne fig. 5.7.3 paraqitet kjo menyre e kombinuar per terrnetin
te El-Centros (SH.B.A., 1940). Nderkaq, ne fig. 5.7.4-a dhe b, perkatesisht
kundrejt madhesive "f' dhe "T", spektrat i referohen termetit te Tolmezzos,
Friuli (Itali, 1976). Menyra e "lexirnit" te spektrave per rastin kur perdoret
sistemi me kater boshtet koordinative T, Sv. Sd, S, eshte treguar ne fig. 5.7.5.
349
 !O~~r-----~--~~~------~--~
w.oo,,---7"----,"'-----r---,

U1
>
3;
f
r
J
'"§
~0.
~
~
.,.'-~""
"
·;;
!<!.)

-~ =~~~~":-----:;~~-:~~E:~~"~~~~/<· . ~
£
?; 05~
~

'il
,~;,_-
%s: 'V y >.>
0 "-'"""' ~..,
"j,
0.10 LOO 10.00
?erioda (s)
0.! CL__ __L_~~_l__'-'-~"-----""--L-L"--'--"--'-"' Fig. 5.7.3 Paraqitja e kombinuar e spektrave te reagimit eiastik Sd, S" dhe Sa
0.! 0.5 l 3 5 lO per U!rmetln e El-Centros (SH:BA, 1940), per shuarje :; te ndryshme
Frekuenca co
a) b)
Fig. 5.7.1 Ndertimi i spek~rit ne formatin logaritmik me kater boshte
1.000. !.000

~ %
a) b) 5 " ' -=- 0.100
':~"" '~""
~I
~ ""..... ~;.. .#'
3.
~,_, <~>"' 3.
, s~
~~
"" "5'
c.
I (:).· """%~.,;
~
·O _J/f''
'0'
~
l?n.. /.l:i":e
...~t,';'
&' "v t5 o.ow r
."U
0.0
o,·
0
~ ;Sf.; tj o.owt- -~ !j)'
"
-~ ""'0~.-1 ,," 112" ~v-i· C>~ .. !?< 4}>~~
'
o'
"
~ v''
';:,(§ ....~ -~ "'6
"
"<t) . ;p Giy;., 21 't:?""...., ;5'0/,'
,~.{
0
;:,~ 0 o'
'8
[ -~
-~ t>&
"' -~I
c.
"'·
~~
~({.;;;;
'V"<;'-
"' ..$?
~
~r:·
0.001[\/
0.1 LO 10.0 100.0
0.001
0.01 0.10 1.00 10.00
&•o
t; ""'1:: !(."!; t;
"«.P:f; Frekuenca f(Hz) Perioda T(s)

Frekuenca f (Hz) Perioda T (s) Fig. 5.7.4 Paraqitja e kombinuar e spektrave Sd, Sv d. be Sa pe:r termetin e
Tolimezzo-s (Itaii, 1976) me shuarje ~ te ndryshme ~ a) referuar
Fig. 5.7.2 I\.1undii:sia e paraqitjes se kombinuar logaritmike e spektrave - a) frekuences f; b) referuar periodes T
referuar frekuences "f'; b) referuar periodes T

350 351

Perioda, T (s)
T
Fig. 5.7.5 Leximi .i. spektrave me bosht absisash perioden T
Paraqitja e kombinuar e spektrave nepermjet nje grafiku te vetem
njihet me emrin e Newmark-ut, shkencetarit te mirenjohur amerikan ne
fushen e Inxhinierise se Termeteve, i cili, se bashku me Veletsos, e perdori
kiite menyre paraqitje per here te pare nevi tin 1960.
Disa kuptime dhe krahasime ndermjet vlerave ne spektrat S" Sct, dhe
S, mund te behen me te qarta nese u referohemi sistemeve koordinati ve me
shkalle logaritmike ku ato paraqiten me nje grafik te vetem. Ne rastin e
strukturave shume te ngurta (fig. 5.7.6-a) vlera e frekuences w renton te jete
shume e madhe (w ---> = ), nderkohe qe T zvogelobet shume (T ---> 0) dbe
zhvendosja relative e sistemit gjithashtu tenton drejt zeros (Sct ---> 0). Per
keto struktura vlerat spektrale te shpejtimit te plote (absolut) u,.m" '
tentojne t'i afrohen shpejtimit maksimal te truallit Ug.m" , qe zakonisht
shenohet me a,. Pra, ne forme analitike, per keto struktura kemi:
(5.7.6)
Sikurse pasqyrohet skematikisht edhe ne fig. 5.7.5, per w ---+= (T--->
0) grafiku i spektrave elastike ten ton qe t' i afro bet ne menyre asimptodike
drejtezes pingule me boshtin e S,, me ordinate shpejtimi sa vlera ag e
shpejtimit maksimal sizmik te truallit.
352
Sd=Umax=O Sct=Umax=\Ug!
b) m
'''
' 1 cu=O I
,'vnume
s· e ngurte Shu me fleksibel 1T __, ool
'' '
''
~ ~''
~Ug-.}
Fig. 5.7.6 Raste kufi te reagimit te sistemeve liekundes- a) me 1'=0; b) me T=co
Ne te kundert, kur struktura eshte shume fleksibel me T __, =, ose
W-->0 (fig. 5.7.6-b), per shkak te inercise masa e sistemit nuk zhvendoset.
Pra, ne keto raste zhvendosja absolute eshte e barabarte me zero ose, me
fjale te tjera, zhvendosja relative U praktikisht eshte e barabarte (ne vlere
absolute) me zhvendosjen maksimale te truallit, Ug,max· Kjo e fundit shpesh
shenohet me d,. Keshtu ne forme analitike, per keto struktura do te
shkruajme:
lim Sct (w) = Umax = Ug,max = dg (5.7.7)
"'--'~
5. 7.2 Nderlimi i spektrave standard elastikii tii reaaimit sinas
, o r
Newmark
Ne paragrafin 5.2.2 u tregua, ne princip, menyra e ndertimit te nje
spektri elastik reagimi duke iu referuar nje termeti te caktuar. Format e
spektrave qe rezultojne per termete te ndryshem rezultojne te ndryshme dhe
te 9rregullta, me shume pike dhe shume renie te menjehershme te vlerave te
tyre. Perdorimi i nje spektri te tille ne praktike eshte i veshtire. Per
llogaritjet praktike ne projektimin antisizmik perdoren spektra te
pershtatshem standard projektimi qe, nga njera ane, karakterizohen nga
forma relativisbt te rregullta (me "te buta") dhe, nga ana tjeter, jane
"perfaqesuese" te rrezikut sizmik te nje zone apo territori te dhene. Ndertimi
i ketyre spektrave "mezatarizues" duhet te mbeshtetet ne shqyrtimin e nje
numri sa me te madh spektrash te termeteve te vegante, Duke evidentuar ne
to karakteristika te perbashketa, mund te kalohet ne ndertimin e spektrave
elastike te projektimit.
353
 Eshte konstatuar se zakonisht shpejtimet maksimale sizmike te
truallit a, u perkasin vlerave mesatare te frekuencave, kurse shpejtesite
maksimaie vg dhe zhvendosjet maksimale dg shfaqen perkatesisht ne
frekuenca e ulta dhe shume te ulta te levizjeve sizmike te truallit. Nderkaq,
vlerat ne spektrat e reagimit perkatesisht Sd, Sv dhe S, te nje strukture
elastike, te modeluar si sistem me nje shkalle lirie, mund te konsiderohen si
shprehje te amplifikimeve qe u ben struktura shpejtimeve te levizjes se
truallit. Ne praktike faktori (koeficienti) i amplifikinit varet nga shume
faktore, ku rol te rendesishem luan shuarja qe posedojne strukturat
ndertimore. Amplifikimi eshte edhe funksion i vete madhesise qe
analizohet. Keshtu, normalisht, spektri S, amplifikohet me teper se spektri
Sv dhe shume me teper se spektri i zhvendosjeve Sd.
Nepermjet studimeve te nje zone apo territori te caktuar sizmik
mund te percaktohen diapazonet e frekuencave ku spektrat e reagimit kane
"sektoret'' e tyre te vlerave maksimale. Ne fig. 5.7.7, ku ilustrohen
skematikisht varesite Sdld,, SJvg dhe S,/ag kundrejt frekuences "f', verehet
se ne zonen e frekuencave te larta shpejtimi absolut maksimal barazohet me
shpejtimin maksimal te truallit ag, kurse S, dhe Sd tentojne drejt zeros. Kjo
shpjegohet me faktin sene kete zone eshte gati inekzistente levizja relative e
sistemit. Nderkaq, ne zonate frekuencave te ulta S, tenton drejt zeros, kurse
S, dhe Sd synojne drejt vlerave maksimale te shpejtesise dhe zhvendosjes
sizmike te truallit.
0 korresponduese f(ne Hz) jane ne vlerat vijuese: f,=33 Hz, fb=8Hz,
] 2.0 s,
-3 as
iii'
:~ s, Levizja maksimale
~ nderprerja e degeve te spektrit qe karakterizohen nga shpejtimi spektral
:g
;;:
"' e truallit
0.! !0 io 100
Frekuenca f (Hz)
Fig. 5.7.7 Diferencimi i sektoreve me vlera te medh.a ne spektrat Sd, Sy dhe Sa
354
Mbeshtetur ne vleresimet e mesiperme, grafiku i spektrave elastike
te reagimit mund te ndertohet duke u bazuar ne vlerat maksimale te
madhesive ag, vg dhe dg te !evizjeve sizmike te truallit si dhe ne vlerat e
percaktuara te faktoreve te amplifikimit. Keto te fundit mund te shprehen
me raportet e vlerave spektrale, perkatesisht te shpejtimit, shpejtesise dhe
zhvendosjes, kundrejt vlerave maksimale korresponduese te atyre
madhesive ne truall (a,, vg dhe dg), d.m.th. me raportet vijuese: o:, = Safa,,
O:v=Svlvg dhe 0: 0 = Sctfdg.
Ne fig.5.7.8-a eshte paraqitur ne princip ndertimi i spektrave
standard elastike te reagimit, sipas menyres qe njihet "metoda Newmark".
Sipas kesaj metode se pari fiksohen vlera te rekomandueshme periodash
(frekuencash), te cilat perdoren si pikenisje per ndertimin (nisur nga
drejtezat a,, Vg dhe dg te vendosura paraprakisht ne formalin spektral) e
segmenteve qe dallojne zonat me shpejtim, shpejtesi dhe perkatesisht
zhvendosje maksimale spektrale.
Sikurse duket ne fig.5.7.8-a per rastin e nje trualli te forte vlerat e
1
periodave fikse jane: T, = -sek (ku shpejtimi spektral barazohet me
33
1
shpejtimin e truallit, a,), Tb = sek (ku amplifikimi per shpejtimin spektral
8
arrin vleren e plate o:A; ) T,=!Osek (ku amplifikimi per zhvendosjen
spektrale arrin vleren e plate O:n) dhe Tp33s, (ku zhvendosja relative
spektrale eshte e barabarte me zhvendosjen e truallit dg). Frekuencat
fe=(l/lO)Hz, fp(l/33) Hz.
Vlerat e periodave Tc dhe Td (frekuencave fc dhe fd) percaktohen nga
konstant (= o: A ag), shpejtesia spektrale konstante (=o:v v g) dhe zhvendosja
spektrale konstante (= o: 0 dg) . Meqe o:A,o:v dhe o:D jane funksione te
raportit te shuarjes ~ , edhe madhesite e periodave T, dhe T 0 varen nga ky
raport ~.
Ne fig. 5.7.8-b,c paraqiten spektra reale projektimi te ndertuar sipas
metodes Newmark, duke patur perkatesisht si bosht absisash frekuencen f
(ne Hz) dhe perioden T (sek).
Vlerat maksimale te zhvendosjeve, shpejtesive dhe shpejtimeve
sizmike te truallit, perkatesisht dg, vg dhe ag vleresohen nga studimet
355
sizmologjike mbi bazen e anahzave te rrezikut sizmik te nje territori te
caktuar. Por, me shpesh, i vetmi parameter qe merret nga analizat e rrezikut a) b) lOOJl . ~----r:-~--7':-..,---~
sizmik eshte madhesia maksimale (pik) e shpejtimit te truallit (PGA) ("Peak
Ground Acceleration"), qe shenohet shkurt a,, ndersa dy parametrat e \jere
v5 dhe dg vleresohen mbi bazen e v!erave te raporteve v,lag dhe agdg/vg2 S;>oktri stondur<

Keto raporte duhet te merren nga studimet perkatese sizmologjike. Ne

ob.;,ik

,~
a,,v, <J
,"~

mungese tete dbenave te sakta ato mund te pranohen sipas rekomandimeve /·--v,--""~

qe jepen ne literaturen perkatese te specializuar per keto probleme. Ne

tabelen 5.7.1 jepen vlerat e raporteve te mesiperrne sipas rekomandimeve te
Newmark-ut.
:;I

·~~
-~
~ 0 ,./
/
h

/f I""
;
I
/,;::""

Sh;>ojtimi,s.'>pejtBio
ciho zlwedos;~
mok:i11luie c :nd!it
~-,'
'
I '," r

1
1
' ' , I
Mbi bazen e perpunimit te te dhenave statistikore te terrneteve te J': i/33::d: \ilhci: ;o,.,\: ?-O.«:k
33llz aH~ ;;;:::-1-, lf.\1Ht.

forte qe kane goditur territorin e SHEA, Newmark dhe Hall kane studiuar
variacionet e mundshme te raporteve (faktoreve) amplifikues a 0 = Sctld,, l.OOl~.0<1--~~ot:_ ___.::,L_lic.o>_ __.::,.L,JO.O
(X, =SJv g dhe (X A = S/ag. duke konkluduar ne madhesite e dhena ne tabelen Perioda T (sek)

vijuese 5.7.2. c)

Ne tabelen 5.7.2 eshte pasqyruar edhe ndikimi i faktorit te shuarjes,

1;. Ne kete tabele (publikuar me 1982) jepen se pari vlerat mesatare, d.m.th.
ato qe i korrespondojne probabilitetit prej 50% tejkalim ose mos-tejkaiim te
tyre. Jepen gjithashtu vlerat mesatare plus nje nivel shmangje standarte, ------- Uvizjo m~bimote e ~-uoliit

d.m.th. ato qe i korrespondojne probabilitetit prej 84.1% te mos-kapercimit -·- - Sr:J.:tratcl::o;tik ~~ reogimit
te vlerave, apo probabilitetit afer 16% per te ma;-re vlera me te medha.
Duhet patur parasysh se ky vleresim i referohet supozimit te shpemdarjes
norrnale logaritmike (lognorrnale) te raporteve amplifikues qe jane paraqitur
ne tabe!en 5.7.1.

Nga tabela 5.7.2 mund te verehet diferenca relativisht e madhe Frekucnca f (Hz)
nderrnjet vlerave te marra per probabilitetin 50% dhe vlerave te marra per
probabilitet 84%. Verehet gjithashtu se, duke iu referuar shurujes 5%, Fig. 5.7.8 Ndi!rtimi i spektra:ve standard e]astike- a) perioda ka.rakterist:ike; b)
dhe c) pe.rdorimi. i shlalles Iogaritmike me bosht abs~sash
raporti S,Ja, per probabilitet 50% eshte 2.12, ndersa per ate 84% eshte
pCd-u!!t:esisht perioden 'I' db.e frekuen&n f
2.71 %. Eshte me interes gjithashtu te verehet se kur raporti i shurujes eshte
1; =; 5% vlera amplifikuese maksimale e raportit CXA=S,Ja, aty eshte sugjeruar
te merret ne vleren 2.5, nje vlere maksimale amplifikuese kjo qe, sikurse do Raportelt vtag dhe ag·dgfv~? sipas Newmark
te tregohet ne paragrafin vijues, eshte konsideruar e pershtateshme edhe per .. l
Tabela 57
praktiken europiane te projektimit (sipas Eurokodit 8 te ndertimeve I IIag·dgfvg'
rezistente ndaj veprimeve sizmike). I vgfag
Tipi i trojeve
Shkembor
iI 71.0 5.9
I

Aluvione I 122.0 6.0

356 357
 Per 1']=1 spektrat S,(T) te shprehjeve (5.7.8)- (5.7.11) jane treguar
skematikisht ne fig.5.7.9.
Rekomandimet Newmark~HaU per faiktoret 0: 0 , O:v dhe CLA

Tabela 5.7.2
Vlerat mesatare plus nje shmangje standarte (me
~· Shuarja
.
Vlerat mesatare (50%)
probabilitet mos~teikalimi 84.1)% :Parametrat e spektrave te reagimit el.astik slpas EuTokodit 8 (v.1994)
a.-=SJd, ~=SJv~, <;.. =S/a& a0 =S&'dg Oy=SJvz q.,::SJa~ lab. 5.7.3
_,
'
-~-·

2%
5%
1.63
1.39
2.03
1.65
2.74
2.12
2.42
2.01
2.92
2.30
3.66
2.71
Kategoria e truallit s ~0 k, k2 TB Tc TD
10% 1.20 1.37 1.64 1.69 1.84 1.99
20% LOl 1.08 U7 1.38 1.37 1.26 A 1.0 2.5 1 2 0.10 0.4 3.0

B l.O 2.5 1 2 0.15 0.6 3.0

I

c 1 o.9 2.5 1 2 0.20 i 0.813.0

5. 7.3 Spektra elastikif sipas kodeve antisizmiki!
Duke u ndaluar me konkretisht ne spektrat e Eurokodit 8, verejme se
sipas versionit te publikuar te ketij Eurokodi ne v.l994, spektri i reagimit
eiastik i shpejtimeve qe aty shenohet me S, jepet nga:
Se /as

2.5t
T I '\
-p. er O:>T<T
- g·· S, (T) = a,S [1 + -(111\ -l)]
TB
(5.7.8) , lr I
I

-per:T8 :s;T:>Tc: S,(T) = a,S11~o (5 .7 9) 2+/,IJ \x---- ';-\ AI

B ~ Spektrat e!astik
,

a,S11~ 0 [ i ]'' II \~cJ

/~ l
-per: T0 :>T :>T0 S, (T) = (5.7.10)
:
I A ..

S (T)=a"S11" [Tc]k'[To,,,
I \\\,
',,"'. / / cBJ
S ktrat e projekttmJt
-per T<:T0 : (5.7.11) pe
' " Po To .T J ', ·,/ /

Ne shprehjet (5.7.8- 5.7.ll)jane shenuarme:

Ta. Tc dhe TD - vlera te disa periodave karakteristike (kufi) qe jepen
ne tabelen 5. 7.3;
a5 - shpejtimi sizmik i projektimit i truallit, ne shkemb ose ne truall
te forte, qe i referohet nje periode perseritje te barabarte me RP = 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0
475vjet; Perioda (sek)
S - parametri i truallit, vlerat e te cilit jepen ne tabelen 5.7.3;
11= ~7/ ( 2 + ~) <: 0.7 - faktori i korrektimit te shuarjes; ky koeficient
Fig. 5.7.9 Spektrat e!astike te !evizjes se truallit sipas ECS (v.l994) dhe
spektra korrespondues te projektimit
mer vleren e references te barabarte me 1 kur raporti i shuarjes eshte
~=5%. Verejme se sipas EC-8 perioda e references e perseri\ies se terrnetit
te projektimit, RP = 475vjet, korrespondon me nje probabilitet mos-
358 359
tejkalimi prej 90% ne 50 vjet te vleres se shpejtimit te projektimit a5 (shih
paragrafin 2.2.3 ne kapitullin 2).
Sipas EC-8, zonat sizmike me shpejtim a5 jo me te madh se O.OSg ku:
konsiderohen · me sizmicitet te ulet. Per ndertimet ne keto zona jane
S,(T) - ordinata e spektrit e!astik te reagjmit"
rekomanduar metodika te thjeshtuara dhe vlera te reduktuara forcash
projektuese. Ne zonat me a 5 S 0.02g nuk eshte e nevojshme te konsiderohen T- perioda e lekundjeve e nje sistemi linear, me nje shkalle lirie;
kerkesat e Eurokodit 8. ag - sh~eJtlmi 1 proJektimit 1 tmallit ne tipin Ate trua!!it, qe Jlogaritet
Nderkaq, paraqilja e veprimit sizmik dhene ne Draftin Nr.5 te nga: a, = Y1 · K · a,R ku shpeJtlmi agR vleresohet per perioden e perseritjes
Eurokodit 8, Maj 2002, ka pesuar ndryshime kundrejt versionit te pare te tij se references (475 vjet), Yr eshte faktori i rendesise (shih paragrafin 5.8.2)
te v.1994 si dhe drafteve te meparshem te periudhes 1997- 2001. Veprimi dhe "k" nje faktor modifikues qe merr narasvsh specifika rajonale
sizmik pershkruhet perseri nga dy komponente ortogona!e te konsideruar si (rekomandohet vlera k=l); ' •
re pavarur dhe te perfaqesuar nga i njejti spekter reagimi. Por, tasbme, kodi Ta, Tc- kufijte e deges te shpejtimit spektral konstant;
ECS - 2002 kerkon konsiderimin e dy spektrave te ndryshem te reagimit, To- vlera qe percakton fillimin e rendit te reaoimit me zhvendosje
sipas tipit 1 dhe tipit 2. Ne zgjedhjen e spektrit te pershtatshem (1 ose 2) konstante ne spekter; o
duhet mbajtur parasysh magnituda e termeteve qe prekin territorin e S -.. parametri i truallit, qe klasifikohet ne njerin prej 5 klasave
ndertimit e nje vendi ose pjese te tij. Nese termeti me i madh qe pritet ka nje kryesore te s~?erp~rm::ndura ~bi .bazen e profileve stratigrafike si dhe
magnitude te va1eve siperfaqesore Ms jo me te madhe se 5.5 atehere parametrave perkates gJeo!ogo-mxhmierike e sizmologo- inxhinierike;
rekomandohet spektri i tipit 2. Zgjedhja e tipit 1 ose 2 te spektrave te 11- fakton ' korrekt1m1t te shuarjes (me vlere reference 11 =1 per
projektimit duhet te bazohet ne magnituden e termeteve qe mund te ndodhin shua1je viskoze E, = 5% ), qe percaktohet nga shprehja:
sipas vleresimeve probabilitare te rrezikut sizmik. Kur termetet gjenerohen
nga burime krejt te ndryshme, mund te konsiderohet mundesia e aplikimit te
te dy tipeve te spektrave 1 dhe 2, ne menyre qe te parashikohen sa me 11 = ~10/(5 + ~) ~ 0.55 (5.7.16)
saktesisht veprimet e pritshme sizmike. Po keshtu nje ndryshim i dukshem
kundrejt publikimit re v. 1994 ka te beje me identifikimin e tipeve te trojeve
si faktore te ndikimit te kusbteve lokale mbi veprimin sizmik. Eurokodi ;er pese klasat. A:B/::,D_dhe E te trojeve v!erat e parametrave Te,
EC8-2002 diferencon 5 ripe kryesore trojesh (A,B,C,D dhe E) plus dy tipe te Tc,To ahe S Jepen perKaesisnt ne tabelen 5.7.4 oer spektrin e tipit 1 dhe ne
ve,anta (S,,S 2). tabelen 5. 7.5 per spektrin e tipit 2. •
Spektri i reagimit (elastik) te shpejtimeve S,(T), referuar periodes se
references (te perseritjes) RP te termetit te projektimit, sipas Draftit te Majit Parametrat e truallit pt\.r tipin ''1 '' te te.rmeteve
2002 te EC8 percaktohet nga shprehjet e meposhtrne: a e a :J."74
Tb! • •
Kategoria e trua11it s Ts Tc To
T A LOO 0.10 0.4 2.0
S,(T) =a., -S-[1+-(11·2.5-1)] (5.7.12)
, Ts B 1.20 0.15 0.5 2.0 "
S,(T) =a, ·S·11·2.5 (5.7.13) c 1.15 0.20 0.6 2.0
D 1.35 0.20 0.8 2.0
S, (T) = a, · S · 11 · 25 · [ ~] (5.7.14) E I 1.40 0.15 0.5 2.0

-per T 0 :>T:>4sek: S (T) =a ·S·11·2.5-[T,T0 ] (5.7.15)

e g T2
360
361
 Edbe sipas Draftit te ECS-2002 mund te konsiderohen te njejtat
Pa:rametrat e truamt per tipin "2" te H~rmeteve forma spektrale te veprimit sizmik si per nivelin e performances te kufizimit
Tabela 5.7.5 te demtimeve asbtu edbe ate te sbmangies se kolapsit. Spektri elastik i
Kategoria e truallit s TB Tc Tn zhvendosjeve Sne(T) peftohet nga transformimi direkt i spektrit elastik te
A 1.0 0.5 0.25 1.2 shpejtimit Se(T), duke perdorur shprebjen vijuese:
B 1.35 0.05 0.25 1.2
c 1.5 0.10 0.25 1.2
r2nT ] 2

D 1.8 0.10 0.30 1.2 Sne (T) = S, (T)L- (5.7.17)

E 1.6 0.05 ' 0.25 1.2
Nese studime perkatese te veqanta nuk japin informacion te
Ne fig.5.7.10-a,b paraqiten skematikisht, sipas EC8- 2002, spektra te ndryshem, sipas ECS-2002 vlera dg e zhvendosjes projektuese te truallit
tipit 1 dbe Tipit 2 per·klasa te ndryshme trojesh. mund te vleresohet nga sbprehja:

a) 4e rr="\E dg=0.025 ag ·S · Tc -Tn (5.7.18)

f (

-· rf::=:W-'
, Ifl
\- ~ '
Ku ag, S, T, dhe T0 merren sipas percaktimeve te mesiperme.
Ne Draftin ECS-2002 rekomandobet qe rastet me sizmicitet shume te
~
• - I
' ulet, ku nuk del e nevojshme te aplikoben kerkesat e kodit antisizmik, te
;:;; 2111/ \ \~.-XC
~~ .. I konsiderohen ato ky produkti ag ·S eshte jo me i madh se 0.05g.
Sipas Kushteve Teknike te Projektimit antisizmik te vendit tone
(KTP-N.2-89), faktori i sizmicitetit merret parasysh jo drejtperdrejt
nepermjet shpejtimit ag, por nepermjet intensitetit llogarites sizmik, ashtu si9
jepet aktualisht rreziku sizmik ne harta dhe studimet tona sizmologjike (shih
~ 1
2
3 fig. 2.!.7). Per t'u aplikuar ne formulen e forcave sizmike, intensiteti l
00 T(s)
"konvertobet" ne koeficientin e sizmicitetit kE. Diferencimi i kurbave
0 5,-----,-----:---~ spektrale te koeficientit dinamik 13 edbe sipas KTP-N 2-89 behet per tre
kategori trojesb: I (te forta), II (mesatare), III (te dobet). Ne proces eshte
studimi per pergati\)en e hartes se rrezikut sizmik te territorit te vendit tone,
ku ky rrezik do te shprehet nepermjet shpejtimeve sizmike te truallit (mbi
• baza probabilitare) .
~
Ritheksojme se per paraqigen sa me adekuate te veprimit sizmik sot
"' vleresohet e rendesishme manja parasysh e magnitudes se termetit, si edhe
largesise e hipoqendrore. Te dy keto faktore mund te ndikojne ne
permbajgen frekuenciale te levizjes sizmike te triallit. Nje menyre e ve9ante
~~I per te pasqyruar keto ndikime eshte aplikuar ne kodin amerikan ATC - 3, i
0t 2 3 cili gjithashtu karakterizohet nga adoptimi i formave spektrale te
o 1
T(s)
ndryshueshme. Kjo aty arrihet konkretisht nepermjet nje variabli qe lidhet
Fig. 5.7.10 Spektra elastike te nevizjes se tru.allit sipas Dr-aftit te Maj 2002 te me shpejtesine maksimale te truallit. Procedura e kodit ATC-3 kerkon
EC8 per tennete te tipeve te ndryshme ·a) tipi 'T'; b) tipfi "2"

362 363
perdorimin e dy hartave te reagimit sizmik: njera per shpejtimet maksimale
te truallit a, dhe tjetra per shpejtesite maksimale vg.
Studimet e sotme kane mundesuar edbe projektimin e bazuar ne te Spektri standart
elastik c a.,v~ d
asbtuquajturit spektra te reagimit sizmik uniform apo spektra probabilitare.
Te tille jane p.sh. spektrat e reagimit ne kodin aktual te Zelandes seRe. ,.
c' avvg

5.8 SPEKTRAT STANDARD INELASTIKE <~'­

~,;
"
5.8.1 Rregullat Newmark- Hall Spektri standard
inelastik i
Ne paragrafin 5.3.5 u paraqiten hapat konkrete qe duhen ndjekur per projeklimit
ndertimin e nje spektri inelastik (elastoplastik) reagimi, duke iu referuar nje
termeti te caktuar. Ne keti'i paragraf tregohet menyra dhe rregullat qe duhen
ndjekur per te ndertuar nje spekter standard inelastik (elasto-plastik) nisur
I
l/33se;.:
I
l/8 sek
! .v'f!i
!Osei.:. 33sek
nga spektri standard elastik korrespondues. Keto rregulla njihen perseri me 33Hz 8 H, l/10 Hz l/33 Hz
emrin e dy studjuesve te shquar amerikane Newmark e Hall qe i propozuan
dhe i aplikuan te parer ato. Keta spektra jane te rekomanduar per t'u Perioda T (ne shkalle Jogaritmike)
perdorur ne praktiken e projektimit.
Ndertimi i nje spektri standard inelastik behet ne forrnatin Fig. 5.8.1 Nde:rtimi l spektrit standard inclastik
logaritmik, nepermjet nje kurbe te vetme spektrale ku paraqiten te tre Metodika per kalimin nga spektri standard elastik ne ate inelastik do
madhesite e kerkuara: shpejtimi, shpejtesia dhe zhvendosja. Kjo perseri te pershkruhej neperrnjet hapave vijues: '
eshte e mundur, meqe marredheniet midis madhesive te ndryshme spektrale
l. Pjestohen ordinatat e zones me shpejtim konstant (aAa ) ne
inelastike (elasto-plastike) jane te njejta sikurse ato te spektrave elastike. 8
Praktikisht le te supozojme se sipas metodikes se paragrafit 5.7.2 segmentin b-e me R" = -v 2~ -1 dhe percaktohet keshtu segmenti b'-c'.
eshte ndertuar fillimisht spektri standard elastik. Ne fig.5.8.1, ne format 2. Pjestohen ordinatat e zones me shpejtesi konstante (a,vg) ne
logaritmik dhe me bosht absisash perioden T ky tip spektri eshte treguar me
anen e vijes a-b-c-d,e-f. Aty dallohen zonal spektrale me shpejtim spektral segmentin c-d me R J.< = 11 dhe percaktohet segmenti c ~.a~.
konstant (a A ag), me shpejtesi spektrale konstante (ayv g) dhe zhvendosje 3. Pjestohen ordinatat e zones me zhvendosje konstante (aDdg) ne
spektrale konstante (a 0 dg). segmentin d-e me R" = ~ dhe percaktohet segmenti d'-e'.
Duke konsideruar nje vlere konstante duktiliteti ~ , per te bere 4. Pjestohet ordinata ne pikenfme R" = ~ dhe percaktohet pikaf'.
kalimin nga vlerat spektrale elastike ne ato inelastike (elasto-plastike) d
respektohen marredheniet e dhena ne tabelen 5 .4.1. Me thjesht, spektri Bashkohet pikaf' me e'. Hiqet linja me ordinate ....l. per T>33 sek.
elastik pjestohet me faktorin reduktues R", dhene nga shprehjet (5.4.19)- ~

(5.4.21) si dhe ne fig. 5.4.6. Merret keshtu vija a'-b'-c'-d'-e'-f' qe paraqet 5. Merret ordinata a' e spektrit inelastik per T = ..!:_sek e barabarte
spektrin inelastik standard. 33
me ate te pikes a ne speklTin elastik (aty R" = 1 ). Bashkohet pika a' me
piken b'.
1
6. Hiqet linja me ordinate ao per T < - -sek.
"' 33
364 365
 Vlerat e periodave qe lidhen me pikat a', b ', e' dhe f jane fikse dhe
te njejta me ato te pikave korresponduese ne spektrin elastik. Per troje te
forta kemi:. T, = _2__sek, Tb = l.sek, T, = lOsek dhe T, = 33sek (shih
33 8
fig.5. 7.8-a).
Periodat Tc dhe Tct varen nga shuarja, meqe ato percaktohen nga ':;;'

faktoret amplifiknes a A, av dhe aD qe varen nga shuarja (shih tabelen

~ ,
&_ $0 ; -- Spektri standard elastik i reagimit (S J, s~', S~)
5.7.2). Periodat T,· dhe Tct·, varen nga vlerat e perdorura per te reduktuar
segmentet b-e, c-d dhe d-e te spektrit elastik, sepse vlerat ·~
"'
~
20'
. Spektri stand:utd inelastik (elasto.plastik)
---- ishpejtimeve,S:"()i)

R~ variojne me J.l-· Me zgjedhjen e vlerave R~ sipas shprehjeve (5.4.19)- ·~

(5.4.21) per te tre zonat spektrale perkatesisht, perioda Tct· eshte e njejte me
Tct, porT,· ndryshon nga T,. Vlera Tct· dote ndryshonte nga Tct nese R" nuk
do te ishte i njejte per zonal spektrale c-d dhe d-e. Mund te verehet nderkaq
se pjesa c-d-e-f e spektrit eshte reduktuar me nje faktor te vetem konstant
duktiliteti J.l-.
Ndertimi i spektrit standard inelastik round te behet edhe duke iu
referuar frekuences f(ne Hz). Per kete, ne ngjashmeri me metodiken e
pershkruar me siper per ndertimin e spektrit a'·b'·c'·d'·e'·f (fig. 5.8.1),
duke perdorur forrnatin logaritmik me bosht absisash frekuencen "f' round
te veprohet si vijon (shih fig.5.8.2):
Ne zonen e frekuencave te ulta, deri ne vlera "f' rreth 2 Hz, spektri
standard elastik i treguar ne fig.5.8.2 me vije te plote, reduktohet neperrnjet
1
shumezimit te vlerave spektrale te tij me - . Per zonen me shpejtim
J.l-
konstant, nga frekuenca rreth 2Hz deri ne 8 Hz, vlerat e spektrit standard
elastik reduktohen neperrnjet shumezimit me ~ . Ne zonen e
2j.J--l
frekuencave te medha (mbi 33 Hz) nuk behet reduktim vlerash dhe spektri
standard inelastik aty perputhet me ate elastik. Ne kete zone vlerat spektrale
te shpejtimeve jane sa shpejtimet maksimale te truallit, ag. Ne zonen
nderrnjetese (8-33 Hz) spektri inelastik merret si segmenti interpolues me
renie konstante te shpejtimeve spektrale elastike.
Z
10
' ir ---- Spektri i zhvendosjeve ine:Jastike , S ~ {).!.)
"'
Frekuenca f (Hz)
Fig. 5.8.2 NderHmi i spektrave standard inelastike
5.8.2 Spektri i zhvendosjeve inelastike
Spektrat standard inelastike (elasto-plastike) te fig.5.8.l dhe fig.5.8.2
duhen interpretuar si diagrama ·qe japin vlerat spektrale standarte, te
rekomandueshme per projektim, te pseudo-shpejtimit S=P , te pseudo-
shpejtesise relative S~P dhe te zhvendosjes relative S~P. Sipas percaktimeve
te dhena ne paragrafin 5.3.4, te tre keto madhesi i referohen pragnt te hyrjes
ne rrjedhshmeri dhe norrnalisht duhet te dallohen edhe me treguesin "y"
("yielding" - rrjedhshmeri). Por, persa i perket zlwendosjeve te plota te
sistemit inelastik (elasto-plastik), spektrat e mesiperrn nuk e japin direkt
inforrnacionin e nevojshem per projektim. Dibet se vlerat e plota te
zhvendosjeve inelastike [ po i shenojme me Sd (J.t)] jane 1.1. here me te
medha se vlerat spektrale S~P te pragnt te njedhshmerise. Prandaj, po t'i
referohemi rastit me bosht absisash frekuencen f ne Hz, per ndertimin e
spektrit te zhvendosjeve inelastike Sd(iJ.), round te veprohet keshtu (shih
vijen e thyer me te siperrne, pjeserisht te plote dhe pjeserisht me viza-viza,
te fig.5.8.2):

366
367
 1000.0~1------,"'"",-----;"'""--,-----;---,
.
•o~i
i Provisions"), te cilat lejojne kontrollin e rnenyres se deforrnimit te struktures
.. 0-01~--~~~--~L,~----~
0.1 LO 10.0
Perioda (sek)
Fig.5.8.3 Spektrat standard te shpejtimit inelastik dhe te zhvend:osjeve inelastike
Ss dhe Sa{f.t,), sipas metodes Newmark - Han, per ~=4
Per frekuenca te vogia (deri ne rreth 2Hz) vlerat spektraie ineiastike
merren drejtperdrejt nga spektri elastik, pa asnje reduktim. Me tej, nga
frekuenca 2Hz, vierat e spekttit inelastik te zhvendosjeve behen
-j2[1-l
here mete medha se sa vlerat e zhvendosjeve spektrale elastike (shih tabelen
5.4.1 ). Prandaj, per zonen me frekuence f rreth 2Hz deri ne f=8Hz grafiku i
spektrit te zhvendosjeve inelastike merret duke i shumezuar me fl vlerat
korresponduese ne pikat e grafikut te fituar me pare per spektrin ineiastik te
shpejtimeve. Per f >33Hz, grafiku i spektrit te zhvendosjeve te piota
inelastike merret duke i shumezuar me [1 vlerat korresponduese spektrale te
zhvendosjeve elastike. Ne diagram en e fig.5.8.2 perf= 8 +33Hz segmenti
spektral i zhvendosjeve inelastike merret nga bashkimi i vleres se fimar per
f=8Hz me ate per f=33Hz.
Ne fig. 5.8.3 eshte dhene ndertimi, sipas metodes Newmark-Hall, i
nje spektti te shpejtimeve S, dhe i zhvendosjeve ine!astike, Sd([.t), referuar
368
boshtit koordinativ te periodes T, per [1=4. Ne kete figure eshte treguar
skernatikisht edhe grafiku standard i levizjes sizmike te trualiit.
5.9 SPEKTRA LNELASTIKE TE PROJEKTIMIT DHE FAKTORET
NDIKlJES
5.9.1 Shprehjet analiiike tif spektrave tif projektimit nii Eurokodin 8
Spektrat standard inelastike jane nje mjet teper i pershtatshem per te
analizuar reagimin sizmik te strukturave me anen e analizave modale
elastike. Por, perdorimi direkt i tyre ne projektim rnund te ~oje ne nje
projektirn jo te sigurte te rezistences te elementeve te strukturave. Kodet
moderne kane futur disa kerkesa shtese, te sintetizuara ne te ashtuquajturat
percaktime te Projektirnit sipas Kapaciteteve ("Capacity Design
(shih kapitullin 8). Gjithashtu, aplikimi ne kodet e sotrne i rregullave
Newmark-Hall te paraqitura ne paragrafin 5.8 behet ne forma te
modifikuara. Ne Eurokodin 8 rolin e faktorit te reduktimit te reagimit R.L< e
iuan, ne princip, i ashtuquajturi "faktori i sjelljes - q" ("behaviour factor").
Neperrnjet ketij faktori behet kalirni nga spektrat elastike ne ato inelastike te
projektimit, duke pasqyruar ve9orite kryesore te nje reagimi ineiastik
strukturor.
"Je kodet amerikane ATC-3, UBC, l'<cHRP per petftimin e
u
~ spektrave inelastike te projektirnit spektrat elastike pjestohen me nje faktor
konstant R qe varet nga lloji i materialeve ndertirnore dhe tipi strukturor.
Ndryshe nga keto kode, per te pasqyruar kerkesen ne duktilitet te ndertesave
te ngurta pas momentit te hyrjes se tyre ne stadin e rrjedhshrnerise, Eurokodi
8 ka futur nje faktor variabel reagimi ne rendin e frekuencave te larta
(periodave te ulta). Sipas publikimit te v.\994 te Eurokodit 8, spektrat
inelastike te projektimit te shpejtimeve, qe aty shenohen me Sd(T) - (nga
"design"- projektirn), jepen si me poshte:
-per (5.9.1)
-per (5.9.2)
369
 -per T0 :o;T:o;T0 , Sd (T) = a"S11 i3o [ Tc f/3 (5.9.3) a ·S· 2.5fT,T0 Jl (5.9.8)
Q q T -per T ::0, T0 , s, (T) = ' q L T2
(
:;, ~a, (5.9.9)
-per T;;:::TD, Sd (T) = a"SYJ~[ Tc J'~'[Tn 1-5/3 (5.9.4)
" q To T ku ag, S, Tc, T D merren sipas percaktimeve te mesiperme, kurse ~ eshte nje
faktor - i ashtuquajtur i "kufirit te poshtem" ("lower bound factor") - qe
Nderkag, per te gjitha periodat eshte kerkuar respektimi i kushtit: perseri rekomandohet te kete vleren 0.2.
Sd(T) ::0, 0.2ag.
Ne fig.5.7.9 krahas spektrave elastike jane treguar spekra projektimi 5.9.2 Kuptime bazif mbi faktorin e sjelijes - q
sipas shprehjeve te mesiperme te EC8. Ne Eurokodin 8 si dhe kodet arnerikane e~. duktiliteti pasqyrohet
Mund te verehet menyra e kalimit, nepermjet faktorit "q" te sjelljes indirekt, nepermjet koeficienteve "q" ose "R". Aktualisht jane te rralle kodet
inelastike, nga shprehjet (5.7.8) - (5.7.ll) te spektrave elastike te ku vlerat e duktilitetit fl. ne spektrat e projektimit pasqyrohen drejtperdrejt,
shpejtimeve ne shprehjet (5.9.1) - (5.9.4). Ne ket15 kalim vihet re se ne ne forme eksplicite. Menyra e fundit eshte adoptuar ne kodin e projektimit
shprehjet (5.9.1) - (5.9.4) nuk figuron me faktori i shualjes viskoze YJ. antisizmik te Zelandes se Re. Sipas ketij kodi kerkesat ne duktilitet per
Ndikimi i shualjes esbte i pasgyruar indirekt nga faktori i sjelljes "g". Vlerat termetin e projektimit nuk duhet te tejkalojne kapacitetin real duktil te
e adoptuara per "q" varen nga materialet ndertimore dhe tipi strukturor dhe struktures.
variojne nga 1.5 per muraturen e pa-armuar ne rretb 4.0-5.0 per strukturat Ne versionin e v.l994 Eurokodi 8 i ka klasifikuar strukturat
hetonarme e me shume per tipet duktile te ramave prej ~eliku. Vlerat e betonarme ne 3 nivele apo klasa duktiliteti si vijon:
faktorit "g" ne Eurokodin 8 jane ne pergjithesi me te medha se vlerat 1.- Klasa "L" ("Low" - e ulet) e duktilitetit, ge u korrespondon
analoge te faktoreve te reduktimit te reagimit (R) ne kodet amerikane. strukturave te projektuara sipas Eurokodit 2, por me elisa plotesime per te
Sipas Draftit te Majit 2002 te Eurokodit 8 spektri i projektimit i theksuar duktilitetin e posedueshem nga strukturat;
shpejtimeve percaktohet nga shprehjet e meposhtrne: 2.- Klasa "M" ("Medium" - e mesme) e duktilitetit, qe u
korrespondon strukturave te projektuara sipas disa percaktimeve te
posac;me, qe konsistojne aftesine per t'u futur ndjeshem ne fazen inelastike,
-per o:o;T:o;T,,
"
T (2.5
S,(T) =a_ ·S· [ 1+-·
Ts q
--!)ilj (5.9.5)
pa pesuar deformime apo demtime te karakterit thyeres (amorf);
3.- Klasa "H" ("High" - e larte) e dukti!itetit, qe u korrespondon
strukturave per te cilat projektimi realizohet i tille qe te siguroje zhvillimin e
defonnacioneve plastike ne perputhje me mekanizmat e zgjedhur ne menyre
-per T8 :o;T<T
- c• S,(T) =a, ·S· 2.5 (5.9.6) te pershtatshme (stabile), duke realizuar konsumim te madh histeretik te
q energjise sizmike te komunikuar nepermjet themeleve.
Shenojme se edhe sipas Draftit Nr.5, Maj 2002, te EC8 jane ruajtur
klasat e duktilitetit "L", "M", "H": DCL, DCM, DCH.
s 2.5[T'l
-per Tc ST<T
- D'
S,(T) = a,. ·-q T" (5.9.7) Duke u kufizuar vetem ne rastin e strukturave betonarme dhe pa i
( pershkruar me hollesi kerkesat dhe percaktimet perkatese, shenojme se sipas
::0, ~·, versionit te v.l994 te Eurokodit 8 vlerat e faktorit "q" mund te merren nga
shprehja:

q = qokokRkw ::0, L5 (5.9.10)

370 371
 Per ndertesat e rregu!lta ne lartesi, ne tabelen 5.9.1 jepen vlerat baze
Aty jane adoptuar keto kuptime dhe v!era te koeficienteve: qo per t1pe te ndryshem strukturore, sipas Draftit te Majit 2002 te
q 0 - vlera baze e faktorit te sjelljes, qe varet nga tipi i zgjedhur Eurokodit 8.
strukturor; q0 varian nga vlera 2.0 per sistemet tip lavjerres i pe:rmbysur,
("Inverted pendulum system"), si<; jane p.sh. ku!lat e ujit, ne 5.0 per sistemet Vlerat baze te faktorH <!o per sisteme te rregunta ne lartesi sipas EC8-2002
te tjera si ato me rama duktile, sistemet dua!e rama plus mure, apo sistemet Tabela 5.9.1
T!Pl STRUKTUROR Duktilitet i larte - DCH Dukt£litet i mesem-
me mure te dubluar ("Coupled walls"); DCM
ko - faktor qe pasqyron klasen e duktilitetit (ko = !.0, 0.75 dhe 0.5 Rama, sisteme duale,
perkatesisht per duktilitetet "H", "M" dhe "L"); sisteme me mure te lidhur
kR - faktor qe pasqyron rregullsine strukturore ne lartesi te nderteses; ("couoled")
kR merret i barabarte me 1.0 per struktura te rregullta dhe 0.8 per ato pa Sisteme me mure 3.0
rregullsi strukturore (shih per kete aspekt paragrafin 6.2 ne kapitullin 6); Sisteme me berthama
3.0 2,0
kw - faktor qe pasqyron ndikimin e f01mes mbizoteruese te (nukle)
shkaterrimit te mundshem ne sistemet strukturore; kw merret i barabarte me Sisteme tip lavjeres i
2.0 1.5
permbysur
1.0 per sistemet e ramave dhe sistemet "duale" qe ekuivalentohen si sisteme
me rama; per sistemet me mure, me berthama (nukle) ose sisteme "duale" qe
ekuivalentohen si sisteme me mure merret i barabarte me l/(2.5-0.5 ao), por Per ndertesat qe nuk kane neguHsi strukturore ne lartesine e tyre,
vlerat q 0 duhet te reduktohen me 20%.
jo me i madh se l.O, ku a 0 eshte raporti mbizoterues (mei shpeshte) hw/£w
Duhet patur parasysh se "ndertesat me berthame" konsiderohen ato
i mureve (hw- !artesia e murit, f w - gjatesia e seksionit te tij); por, nese ku sistemi rezlstues ndaj forcave hor!zontale eshte i perqendruar afer
raportet ~ te gjithe mureve te sistemit nuk ndryshojne shume midis qendres ne plan, ne menyre te tille qe rrezja perdredhese e tij ("torsional
fwi radius") ne te pakten nje drejtim hmizontal eshte me e vogel se rrezja e
inercise ("radius of giration") ne plan. Percaktime mbo keto kuptime jepen
tyre, faktori ao merret sa vlera e raportit (l::h wi )/(2::£ wi);
ne paragrafet 6.2 dhe 6.4, ne kapitu!Iin 6.
Ne Draftin Nr.S te Eurokodit 8 percaktohet se per strukturat
betonarme faktori i sjelljes q" duhet te vleresohet duke iu referuar <;do
Ne versionin e v. 2002 te EC8 ka kerkcsa specifike te hollesishme
drejtimi te veprimit sizmik projektues, sipas shprehjes vijuese:
per percaktimin adekuat te koeficienteve au dhe at ' qe karakterizojne
(5.9.11) perkatesisht gjendjen e pragut te humbjes te stabilitetit te pergjithshem
strukturor dhe ate te forrnimit fillestar te gemieres plastike ne strukture, Aty
ku:
q 0 - vlera baze e faktorit te sjelljes, qe varet nga tipi i sistemit percaktohet se mund te perdoren vlera te perafruara te raportit .':,_ si vijon:
strukturor dhe nga rregullsia ne lartesi; a,
kw- faktori qe pasqyron menyren mbizotemese te shkaterrimit te a) Sistemet me rama ose "dua!e" qe mund te ekuivalentohen si me
mundshem ("prevailing failure mode") ne sistemet strukturore me mure; kw rama:
merret i barabarte me: 1.0, per sistemet tip rame e sistemet duale qe -per ndertesa njekateshe: 1.2;
ekuivalentohen si sisteme ne rama dhe me (1+a 0 )/3:0: 1, por jo me pak se -per ndertesa shumekateshe tip rame me nje hapesire drite: 1.2;
0.5 per sistemet me mure, me berthama (nukle) e sistemet qe ekuiva!entohen -per ndertesa shumekateshe tip rarne me shume hapesira drite ose
si sisteme me mure ( a 0 vleresohet si<; u tregua me siper). struktura duale qe mund te ekuivalentohen si te tilla: 1.3

372 373
 b) Sistemet me mure ose sisteme dua!e qe mund te ekuilibrohen si me
mure:
-per sisteme me mure, me vetem dy mure te palidhur ne drejtimin
horizontal: 1.0;
-per sisteme te tjera me mure jobashkeveprues (te palidl:mr):l.l;
-per sisteme duale qe mund te ekuivalentohen si me mure (dmth aty
ku muret sigurojne 50-65% te rezistences ndaj forcave anesore) ose sisteme
me mure te lidhur ("coupled" - bashkepunues), ne te cilet te pakten 65% e
rezistences ndaj forcave anesore sigurohet nga muret dhe ku bashkepunimi
("coupling") redukton momentet ne bazen e mureve te ve9ante mete pakten
25%: 1.2;
Vlera maksimale e lejuar e raportit aJ a 1 eshte 1.5.
Ne versionin e v. 2002 te EC8 vlera e faktorit "q" per klasen "L" te
duktilitetit eshte rekomanduar te merret e barabarte me 1.5, pavaresisht nga
sistemi strukturor ose rregullsia ne lartesi. Projektimi sizmik per kete klase
duktiliteti (DC"L") rekomandohet vetem per rastet me sizmicitet te ulet,
duke respektuar kryesisht rregullat e Eurokodit 2, EC2, me perjashtim te
kerkesave specifike per perdorimin e armatures se hekurit.
Mund te konstatohet se kundrejt versionit te v.1994 ne Draftin e
Majit 2002 te EC8, jepen konceptime dhe vleresime qe permbajne
modifikime te rendesishme lidhur me faktorin "q" te sjelljes strukturore.
Tani, sipas ketij Drafti per shumicen e sistemeve me DC "H" ose DC "M"
ne faktorin "q" eshte futur ne menyre eksplicite mbirezistenca
. a.
("overstrength") e sistemit. Kjo praktikisht realizohet neperrnjet raportlt -"
a.,
qe konceptohet si raporti i veprimit sizmik qe i pergjigjet krijimit te
mekanizmit te plate plastik ne strukture kundrejt veprimit sizmik qe
shkakton 9ernieren e pare plastike ne sistemin e konsideruar. Ky raport
pasqyron ndikimin ne mbirezistencen e sistemit qe i atribuohet
pacaktueshmerise statike te struktures.
5.9.3 Faktori i ri!ndesise
Krahas faktoreve te \jere ne kode te ndryshem, si dhe ne Eurokodin
8, jepet edhe faktori i rendesise ("importance factor") y1• Sikurse u tregua ne
paragrafin 5.7.3, ky faktor modifikon spektrin e projektimit duke "marre
pjese" ne vleresimin e shpejtimit projektues a, te truallit:
ag=Yr. k·agR (5.9.12)
374
Sipas versionit te v.2002 te EC-8, ndertesat klasifikohen ne 4 klasa
rendesie, ne varesi te pasojave per rrezikimin e jetes se njerezve nga
sMmbja apo demtimi i madh i tyre, te rendesise qe mund te kene per
sigurine publike dhe mbrojtjen civile ne periudhen imediate pas termeteve,
si edhe pasojave ekonomike dhe sociale per shkak te shembjes te mundshme
apo demtimit te madh te tyre. Faktori i rendesise caktohet me vleren 1.0
( Yr = 1.0) per nje ngjarje sizmike qe. ka periode perseritje reference (te
rekomanduar) RP=475 vjet. Kjo vlere i atribuohet klases IU te rendesise se
ndertesave, ku hyjne ndertesa te zakonshme qe nuk u perkasin kategorive te
tjera te specifikuara ne forme te detajuar ne Eurokodin 8.
Vlerat y1 mund te variojne nga 1.4 ne 0.8, sipas rendesise se
objekteve ndertimore. Keshtu p.sh., ne rastin e ndertesave te emergjences
per mbrojtjen civile, si9 jane spitalet, zjarrfikeset e\j. (klasa I e rendesise)
rekomandohet vlera Yr= 1.4; per shkollat, sallat e medha, institucione
kulturore, etj. (klasa n e rendesise) rekomandohet y1 = 1.2. Per ndertesat me
rendesi jo te madhe si p.sh. disa objekte te bujqesise mund te merret Yr = 0.8.
Ne parim, reduktimi i forcave sizmike ge mbeshtetet ne faktorin e
duktilitetit projektues te strukturave si dhe faktori (koeficienti) i rendesise se
objektit ndertimor pasqyrohen ne nje menyre apo ne nje geter ne te gjitha
kodet e projektimit antisizmik. Sipas Kushteve Teknike te Projektimit
antisizmik te vendit tone (KTP,N2-89) keto faktore merren parasysh
nepermjet koeficienteve 1J1 dhe k, te ci!et jepen te detajuar ne tabelat
perkatese te ketij Kushti Teknik.
375
KAPITULU 6

SISTEl\!.IET 1\/.IE SHUlv.IE

SHKALLE LIRIE

6.1 HYRJE

Ne praktiken e analizes dhe projektimit antizismik sistemet me

shume shkalle lirie (SH.SH.L) mbizoterojne kundrejt atyre me nje shkalle
lirie (!SH.L). Nderkaq, shume koncepte baze si dhe analizat e formulimet
e paraqitura ne kapitullin 5 te sistemeve me lSH.L sherbejne per te trajtuar
ne menyre analoge sistemet me shume SH.L Ne ve9anti, perdorim te gjere
ka gjetur perseri metoda e spektrit te reagimit. Kjo mundesohet ne saje te
shfrytezimit te analizes multimodale, apo me thjesht, analizes modale te
reagimit sizmik te strukturave.

Ne kodet e projektimit antisizmik, perfshire edhe Kushtin tone

Teknik aktualisht ne fuqi, KTP-N.2-89, analiza (multi)modale referohet si
metode kryesore e analizes sizmike te ndertesave. Ne veqanti, te rille e
specifikon metoden (multi)modale sipas spektrit te reagimit edhe Eurokodi
8. Sikurse ne rastin e sistemeve me !SH.L., jo-linearitetet "e lejuara" ne
strukturat me SH.SH.L men-en parasysh nga reduktimi qe u behet vlerave
spektrale te shpejtimeve, kur kalohet nga spektri elastik ne ate te
projektimit. Ky fakt mundeson realizimin e analizes dinamike te strukturave
reale (inelastike) duke bere supozimin e nje sjelljeje lineare elastike. Por,
verejme nga ana tjeter qe edhe ne kode moderne lejohet qe per ndertesa te
rregullta dhe jo te larta ne analizat sizmike te behen thjeshtime, duke
aplikuar deri edhe analiza te thjeshta statike.

377
 6.2 KONCEPTl'\111 MODELEVE LLOGARITES
6.2.1 Kiirkesa tii piirgjithshme piir reagime tii piirshtalshme sizmike
Analiza dhe verifikimet e nevojshme ne projektim diktojne. sipas
rastit. thjeshtesine ose kompleksitetin e modeleve llogaritse, plane apo
hapsinore. Natyrisht, ne 9do rast, synohet nje paraqitje sa me adekuate e
shperndarjes se ngurtesive, rezistencave dhe masave ne strukture. Ne fakt
kjo shperndarje i pergjigjet fazes se projektimit paraprak, ku forma e
zgjedhur strukturore, ne plan e lartesi, si dhe permasimi i elementeve
strukturore behet sipas pervojes se projektimit. Kjo faze konceptimi duhet te
mbeshtetet ne pervojen e reagimeve te pershtatshme sizmike dhe ne disa
llogaritje te thjeshta paraprake. Per te patur rezultate sa me optimale, gjate
fazes se projektimit ·paraprak zgjedhja e nje sistemi te pershtatshem
strukturor dhe konceptimi i modelit llogarites duhet te shoqerohet me
respektimin e disa principeve baze te konfirmuara nga praktika. Te tillajane
p.sh.- rregul!sia dhe konceptimi i formave te pershtatshme strukturore e, ne
kete kuader, shmangja e parregullsise dhe mos-vazhdueshmerise strukurore
ne plan dhe lartesi; - vendosja planimetrike e elementeve shtangesues te saj
ne menyre sa me te rregullt, mundesisht simetrike, te ballancuar sipas te dy
drejtimeve kryesore n~ plan dhe sa me ne periferi te struktures, -
transmetimi i sigurte i ngarkesave sizmike ne truall neperrnjet themeleve te
forte, te ngurte dhe te vazhdueshem; - konceptimi dhe realizimi i
diafragmave te ngurta horizontale; - perdorimi i materialeve ndertimore sa
me te lehte dhe ulja sa me e mundshme e qendres se rendeses se nderteses
ne teresi, etj.
6.2.2 Koncepti i rregullsist" slrukturore
Sot vleresohet qe nje reagim sizmik optimal i ndertesave
shumekateshe mund te a1Tihet vetem nese demtimet eventuale strukturore do
te shperndaheshin ne menyre uniforrne ne katet e ndryshme te nderteses.
"Rregullsia strukturore" konsiderohet si nje kerkese e nevojshme per te
shmangur perqendrimet e padeshirueshme te absorbimit te energjise sizmike
ne pjese te kufizuara te struktures si dhe per te siguruar besueshmeri ne
parashikimin e sjelljes strukturore inelastike te saj.
Kuptimi fizik i rregullsise strukturore eshte gati intuitiv dhe
percaktimet sasiore li<k'lur me te jane mjaft te veshtira. Kjo sepse mekanizmi
i absorbimit dhe konsumimit te energjise sizmike ndikohet nga sl:mme
parametra, te cilet percaktojne edhe vete rregullsine strukturore.
Pergjithesisht, rregullsia strukturore ndahet ne dy aspekte! e saj baze vijuese
(qe mund te bashkeveprojne midis tyre):
378
- rregullsia ne konfigurimin vertikal, apo "ne lartesi";
- rregul!sia ne konfigurimin planimetrik, apo tbjesht "ne plan".
Terrni "rregullsi ne lartesi" perdoret per te treguar aftesine e
struktures per te shperndare ne menyre uniforrne kerkesat e duktilitetit ose
demtimet eventuale strukturore midis kateve te ndryshme te nderteses. Kjo
aftesi eshte e lidhur ngushte me shperndaljen ne lartesi te masave,
ngurtesive dhe rezistencave te struktures.
Terrni "rregullsi ne plan" i referohet aftesise se nderteses per t' u
lekundur ne menyre te ndare, te pavarur, sipas dy planeve vertikale, qe
kalojne ne a.l<:set e simetrise te planit te nderteses, pa iu nenshtruar nje
nderthw:jeje "perdredhese" ("torsional coupling") midis tyre. Kjo
konsiderohet e favorshme, sepse siguron reduktim te perqendrimit te
demtimeve ne elementet perimetrale. Ne keto raste ka vend edhe perdorimi i
supozimeve tbjeshtuese ne konceptimin e modeleve dhe analizes
strukturore. Situata te tilla mund te vleresohen si analoge me rregul!sine ne
lartesi, sepse shperndarja e demtimeve varet nga shperndarja ne plan e
masave, ngurtesive dhe rezistencave. Ne teresi koncepti i rregul!sise
strukturore mund te interpretohet si nje sinonim i demtimit uniform. Da!limi
midis strukturave te rregullta dhe jo te rregullta eshte futur ne kodet
moderne sizmike per te lejuar shtrirjen e metodikave te reagimit sizmik te
sistemeve me nje shkal!e lirie edhe ne strukturat shumekateshe. Ne
kendveshtrimin e demtimeve strukturore, diferenca kryesore midis
sistemeve me nje dhe shume shkalle lirie qendron ne faktin se ne te paret
demtimi strukturor mund te vleresohet nepermjet nje parametri te vetem, sis;
eshte kerkesa globale ne duktilitet, nderkohe qe ne sistemet me shume
shkalle lirie nuk eshte i mjaftueshem nje parameter i vetem. Kjo sepse, po t'i
referohemi nje vlere te dhene duktiliteti, sistemet me shume SH.L. mund te
shfaqen mekanizma te ndryshem plastike qe te karakterizojne ezaurimin e
kapacitetit sizmik. Shtrirja ne sistemet me shurne shkalle lirie i te gjithe
"informacionit" te fituar nga reagimi inelastik sizmik i sistemeve me nje
shkalle lirie mund te realizohet vetem mbi bazen e hipotezes se nje demtimi
te shperndare uniformisht.
Nga pikpamja projektuese, aspekt i rendesishem eshte kerkesa per te
siguruar rregulla te thjeshtuara me te ci!at mund te vleresohet rregullsia
strukturore. Mund te evidentohen lehte ato situata strukturore te cilat <;ojne
ne perqendrime te konsumimit te energjise sizmike dhe, rrjedhimisht ne
perkeqesimin e sje!ljes inelastike sizmike, Ne disa vleresime nje kerkese e
tille ka orientuar identifikimin e parregullsise strukturore me parregu!lsine
gjeometrike. Ne fakt parregu!lsia gjeometrike nuk s;on detyrimisht gjithnje
ne parregullsi strukturore. Problemi eshte mjaft kompleks dhe mund te
379
trajtobet e vleriisohet vetem ne kuadrin e optimizimit strukturor. Ne kodet e
sotem antisizmike, ne veqanti ne Eurokodin 8, jepen percaktime cilesore dhe
sasiore te detajuara qe sherbejne si kritike per vleresimin ne "te rregullta"
ose "te panegullta", ne lartesi dhe ne plan, te ndertesave, Ne Draftin Nr,5 te
Eurokodit 8 (EC8 - Maj 2002) ktiteret e rregullsise ne plan jepen jo vetem
neperrnjet pershkrimeve dbe kondicioneve gjeometrike, por edbe nepermjet
kushteve te aspektit strukturor, shprehur me madhesi te tilla si:
jashteqendersia strukturore, ngurtesia perdredhese dhe ajo anesore, rrezja e
inercise e masave siperfaqesore ne nderkate, Percaktime dhe operime me
keto madhesi jepen ne paragrafin 6,7, ku do te trajtohen ve<;ori te
nderthurjes se reagimit translativ dhe atij ne perdredhje te strukturave
josimetrike, Po keshtu, tek EC8 - 2002 kriteret e rregullsise ne larti%i jepen,
...I %0MMM &9"6%%

ve.;; pershkrimeve dbe kondicioneve gjeometrike, edhe neperrnjet faktoreve Fig. 6.2.1 Ndertesa me forma te mbyllura kompakte
qe vleresojne raporte te shpemdarjes se masave (peshave) ne lartesi te
nderteses,
Pa u ndalur ne detaje te kushteve te siperpermendura, te cilat mund
te konsultoben ne Eurokodin 8, ne vijim jepen vetem disa vleresime te
pergjithshme cilesore te rregullsise strukturore, ne lartesi dhe plan.

62.3 Rregullsia ne lartesi

Duke iu referuar vellimit te nderteses, pergjithesisht pranohet se
fonnat e mbyllura dhe kompakte jane me te favorshmet dhe se konfigurimi
ideal fitohet kur ndertesa ka formate tilla si9 eshte koni e piramida, Por keto
jane forma relativisht te rralla, Mjaft me shpesh ne praktiken e ndertimit
perdoret forma e favorshme e paralelpipedit (fig, 6,2,!), Konfigurimet e
parregullta karakterizohen nga "variacione" ne lartes-i te nderteses, duke
dbene ngushtime ("set-back") dhe zgjetime ("off-set") ne lartesi te objektit
(fig,6,2,2), Ne kendveshtrimin sizmik keto forma konsiderohen te
"parregullta", sepse shpemda;ja korresponduese e masave dhe ngurtesive ne
,A- ,B- -C-
'to eshte jo-uniforme,
Ndertesa duhet konsideruar "e parregullt" edhe kur linjat kufitare
F[g. 6.2.2 Konfi.gurime gjeometdke te tipit "set-back" (A dhe .B) ose te t.Epit
jane te rregullta, por shpemdarja e ngurtesive eshte jo-uniforme (fig, 6.L3), "off-set" (C)
Ne fig, 6,2A jane paraqitur disa konfigmime tipike, qe konsiderohen te
parregullta, Ne keto struktura, per shkaqe te ndryshme, transferimi i forcave
sizmike ne bazament behet ne menyra jo-uniforme. Kjo ben qe te ndodhin
perqendrime te lokalizuara te konsumimit te energjise se perthithur sizmike,
Rrjedhimisht, edhe demtimet eventuale shkaktohen vetem ne disa zona te
kufizuara,

380 381
 n
Kur ndertesa karakterizohet nga pjese me lartesi qe ndryshojne mjaft
njera tjetra, konfigurimi i saj mund te "rregullohet" nepermjet futjes se
I I f1lgave antisizmike te zgjerimit ("expansion joints"), ashtu siq tregohet
I I ::;:skematikisht ne fig. 6.2.5. Fuga te tilla duhen realizuar edhe per izolimin e
' te nje ndertese, kur ato jane te vendosura ne tipe te ndryshme
I
I I Gjeresia e fugave percaktohet mbi bazen e kerkeses te mos-

8
1. ·:j#!plasjes ("not-hammering") te pjeseve te ndara te nderteses gjate
.Jekundjeve te tyre, tashme te pavarura, gjate veprimit te termetit. Kodet e
I I antisizmike, perveq percaktimeve te karakterit cilesor japin edhe
te caktuara sasiore qe mundesojne diferencimin e ndertesave me
vertikal ngusbtues ose zgjerues ("set-back" ose "off-set") ne
Fig. 6.2.3 Shpernda:rje e panregu:Ut e ngurtesnve ne lartesi te nderteses "' 'ridertesa te rregullta ose te parregullta. Dallimi midis tyre pasqyrohet ne
·adoptimin e modelit te llogaritjeve sizmike, metoden e analizes si dhe ne
e faktorit te sjelljes te struktures "q".

n!
I f'---------,
n1 n
Fig. 6.2.5 Pjese te p:lvarura te ndara me ::mete fugave antisizmike te zgjerimit

DDI no1
1nr
6.2.4 Rregullsia nii plan
Format simetrike ne plan jane te preferuara nga pikpamja sizmike
sepse, ne krahasim me format komplekse, per 'to eshte shume me e madhe
11 mundesia per te parashikuar reagimin. Forrna me ideale eshte padyshim ajo
nje katrori (fig. 6.2.6-a). Por, meqe kjo forme rralle eshte e mundshme per
Fig. 6.2.4 Konfiguradone te parreguHta ne te cilat transferimi. n forcave bElhet aplikuar, ne projektim synohet me teper per realizimin e formave te
ne menyre jo-uniforme . .,..,."'""'·' ngjashme, si9 jane format drejtkendeshe jo shnme te zgjatura (fig. 6.2.6-b).
Planimettite horizontale te ndertesave me pjese te futura dhe te dala
te konsiderueshme nuk jane te preferuara, sepse ato shkaktojne reagime
sizmike te pafavorshme, me perqendrime demtimesh.
382 383
 Me qellim qe te mundesohen metoda te thjeshtuara llogaritese dhe te
percaktohet vlera adekuate e faktorit te sjelljes se struktures "q", ne kodet e
~
!I
fi
1
:
~I!~ 1
sotrne sizfnike behet nje dallim midis ndertesave te rregu!lta dhe jo-te
rregullta, edhe ne kendveshtrimin e konfigurirnit ne plan te tyre. te parat
~t''!i!
, !I'i : I
duhet te kene nje konfigurim gati simetrik persa i perket shperndarjes se
'I I
ngurtesive, rezistencave dhe masave dhe te kene permasa jo te medha te
-I+-·+-
!! ! ~~~'i'--1 pjeseve eventualisht te futura dhe te dala, E rendesishme eshte gjithashtu qe
II per strukturat "e rregullta" te sigurohet sjellja si diafragma t~ ngurta (rigjide)
l,,i e nderkateve te nderteses,
I
Fenomeni kryesor qe shoqeron nje ndertese me forme te parreguilt
I ne plan eshte perdredhja, qe shfaqet si nderthurje midis lekundjeve sipas dy
planeve vertikale te nderteses, Trajtime teorike te efekteve perdredhese qe
jane paraqitur ne paragrafin 6,7 te ketij kapitulli, por aspekte! me praktike te
analizave ne perdredhje te ndertesave jepen ne kapitullin 7,

r 62.5 Kiirkesa nonnativa per tip in e analizi!s sizmike

Tabela e meposhtrne (tab, 6,2,1), e riprodhuar nga Drafti Nr,5 i
Fig. 6.2.6 Pianimetri te thjeshta simetrike Eurokodit 8 (2002) tregon tendencat e sotme per diferencimin e analizave
sizmike, Sikurse duket, ky diferencirn lidhet se pari me modelet llogarites te
Kur keto forma jane te paevitueshme, eshte mire qe te perdoren cilet, duhet te rnundesojne parashikimin e reagirnit sizmik me nje sbkalle te
fugat antisizmike te zgjerimit. Keto ndajne ndertesen ne pjese te pavarura rnjaftueshme saktesie, Se dyti, me faktorin e sjelljes "q", i cili tregon
dhe ashtu mund te sigurohet nje reagim i rregullt sizmik (fig, 62,7), Fugat shkallen e lejimit te zhvillimit te deformacioneve jo-lineare (plastike) ne
antisizmike duhet te ndajne edhe themelet, nese keta jane te vendosur ne struktura.
nivele te ndryshme ose mbi shtresa trojesh me karakteristika te ndryshme
mekanike, Por kjo zgjidhje nuk eshte e domosdoshme ne rastet kur themelet Rreguilsia strukturore dhe analiza korres onduese T a b '621
''
jane te vendosur ne nje shtrese trualli homogjen dhe ne te njejtin niveL l Rregullsia strukturore Thjeshtimet e lejuara
VIera e faktorit te sjelljes "q"
I Plan Larresi Modeli
Analiza
lineareMe1astike

~ I E thjeshtuar*)
PO PO Plan E references
(Forca anesore)
. PO JO Plan Modale E zvo(l'eluar

_j_,~
JO PO Hapesinor E thjeshtuar*) E references
, JO JO Hapesinor ' Modale E zvogeluar

c
•··
'") Nese kenaqet kusht1 qe penoda baze T 1 per te" dy dreJtimet kryesore eshte JO me
e madhe se 4Tc dhe/ose 2.0 sek, ku Tc eshte madhesia e percaktuar ne Tab.5.7.4 dhe 5.7.5.
I
Perveq metodes spektrale te kombinuar me analizen modale, s]pas
Fig. 6.2.7 Pjese te pavarura te ndara me ane te fu'gave antisizmike te zgjerim.it Eurokodit 8 kalohet, per kushte specifike, edhe ne perdorimin e metodave
mete avancuara siq jane ato te analizes dinamike jo-lineare.
Rritja e kapacitetit te kompjuterave ka bere te mundur qe sot te
perdoren programe te fuqishem te orientuar per analizat dhe projektimin
384 385
sizmik te strukturave komplekse. Me programe re tilla kryhen lehte analiza
te detajuara statike dhe dinamike. Prandaj sot ka tendenca qe te mos
aplikohen disa thjeshtime te cilat akoma lejohen sot nga kodet, duke i
konsideruar ato si te "demoduara". Ne ve~anti sot po perdoren gjeresisht
modelet hapesinore tredimensionale (3D).
Per shume ndertesa konceptimi i modeleve me te perhapur qe
perdoren ne analizat sizmike bazohet ne thjeshtimet dhe arsyetimet e
meposhtrne:
1.- Nderkatet jane tii ngurta nii planin e tyre.
Ky thjeshtim aplikohet kur diafragrnat horizontale (soletat e
nderkateve) jane mjaft te ngurta ne planin e tyre.
Ne keto raste, ne secilin prej nderkateve caktohen nga 3 shkalle lirie,
dy levizje translative dhe nje rrotullim rreth aksit vertikal.
Ky thjeshtim njihet si "kondensim kinematik" dhe aplikohet per te
bere nje reduktim te arsyeshem te shkalleve te lirise dinamike. Praktikisht,
neperrnjet ketij kondensimi te gjitha levizjet horizontale te nje nyjeje ne
planin e nje nderkati shprehen, neperrnjet marredhenieve te thjeshta
gjeometrike, ne funksion te tre shkalleve te lirise se nderkatit. Keto quhen
ndonjehere edhe shkallet "master" te lirise.
Por, ka raste kur nderkatet nuk jane mjaft te ngurta ne planin e tyre.
Keshtu ndodh p.sh. kur ne 'to ka boshlleqe (hapesira) te medha dhe kur
ndertesat kane elemente rezistues vertikale shume te ngurte. Ne keto raste
supozimi i ngurtesise se madhe ne planin e nderkateve nuk eshte me i
vlefshem dhe llogaritjet be hen duke perdorur modele mete komplikuara, me
shtimin ne nderkate te shkalleve te lirise qe pasqyrojne ne menyre adekuate
fleksibilitetin e tyre.
2.- Masat e nderteses dhe momentet e inercise te masave
pi!rqendrohen ne nivelet e ndi!rkateve, aty ku jane vendosur shkalliit e lirisi!
dinamike ti! atyre ndiirkateve.
konsideruar edhe levizja sizmike vertikale. Konsiderimi i veprimit sizmik
vertikal behet i domosdoshem sidomos ne rastet e mbulesave me hapesire
drite re medha apo tip konsoli, etj.
4.- Nuk meren parasyshforcat ose momentet e inercisii per shkak te
komponenteve vertikale apo rrotulluese ti! li!vizjeve te nyjeve ti! strukturave.
Kjo sepse ato jane te paperfillshme kundrejt forcave qe shfaqen nga
Jevizja translative ne planet horizontale. Per kete arsye, neperrnjet te
ashtuquajturit "kondensim statik", shkallet korresponduese te lirise
eleminohen nga modeli dinamik.
. Ne fig. 6.2.8 eshte treguar skematikisht reduktimi drastik qe mund
t'u behet shkalleve te lirise te konsideruara gjate nje analize dinamike te nje
ndertese. Reduktimet statike dhe kinematike pasqyrohen ne permasat shume
me te reduktuara te matricave te mases dhe ngurtesise qe perdoren ne
nraktiken e analizave dinamike sipas modeleve 3D. Keshtu p.sh., ne nje
~dertese 20 -kateshe me 15 kollona ne kat ne nje model hapesinor kemi nje
numer nyjesh prej 20xl5=300 dhe, teorikisht, duke konsideruar 6 shkalle
!irie per nyje, rezulton nje numer total prej 20xl5x6 = 1800 shkallesh lirie.
Reduktimet statike dhe kinematike duke marre vetem 3 shkalle lirie per kat
lejojne qe ne nje model te reduktuar 3D te perdoren vetem 20x3=180
shkalle lirie, d.m.th. 10 here me pak.
Sn _,. Un,~
Un ' Fn
_./Un,x ~-
/
~
Uo.J,y
Uo·l , ( Fo·l
1:::./u,.,, ~-
_ _;__
Uz,y

Uz,:<
Uz-T
I- ' - - < >~'
-
3.- Komponentja vertikale e li!vizjes sizmike zakonisht nuk meret
parasysh.
Ky thjeshtim mbeshtetet ne arsyetimin se nga llogaritjet statike per
ngarkesat vertikale te perhershme dhe te perkohshme rezultojne rezerva
Uts
v_JJ
1
Ule
soliditeti qe jane pergjithesisht te mjaftueshme. Kjo ndodh sepse, realisht, ne
terrnetet me komponente te moderuar vertikale forcat aksiale sizmike ne
strukturat mbajtese vertikale zakonisht nuk jane te medha.
Por, duhet patur parasysh qe rezervat e siperperrnendura nuk jane te Ug(t)
mjaftueshme kur levizja e truallit ka nje komponente shume te forte
vertikale, sikurse mund te ndodhe ne sheshet e nclertimit afer zones se Fig. 6.2.8 - Modeii i nje ndertese me 3 shkaUe lirie per kat
thyerjes tektonike qe ka gjeneruar terrnetin. Prandaj, ne keto raste duhet
386 387
 Ne modelet llogarites mund te merret parasysh edhe ve<;orite e ndertimit te matrices se shuarjes [c] dote ndalemi ne paragrafin
deforrnueshmeria e trojeve. Ne rastin me te thjeshte kjo realizohet me ane te 6.4.4.
futjes se elementeve diskrete tip suste me shuarje ("spring dashpot
elements") midis themelit dhe mjedisit- truall. Per thjeshtesi karakteristikat a) c)
e atyre elementeve mund te percaktohen nga zgjidhjet e njohura statike te
problemeve te gjysem-hapesires elastike. Gjithashtu, ne rastin e themeleve
te ngurte masive duhen konsideruar efektet e bashkeveprimit truall-
strukture. Por shpesh problemet dhe efektet strukturore qe lidhen me trojet
konsiderohen ne forme te perafruar, duke i marre parasysh ne diferencimet e
kurbave llogaritese te spektrave te projektimit.
Nxjenja e shprehjeve te forcave inerciale sizmike qe gjenerohen
sipas shkalleve te lirise se kondensuara eshte nje nga momentet me te
C)
rendesishme te analizes sizmike. Per modelet 3D, konkludimi ne forrnulat e
forcave sizmike do te duhej te paraprihej nga kondensimet statike dhe
kinematike te siperperrnendura. Per thjeshtesi, ne trajtimet qe vijojne kjo
2f-...- l
faze eshte shmangur, duke iu referuar nje rnodeli me te thjeshtuar
njeperrnasor, ne forrnen e nje shufre konsol venikale me nga nje shkalle Jirie
(zhvendosje horizontale) ne secilin nga nderkatet ku behet perqendrimi i
masave te struktures. Por, megjithese modeli i perdorur konsiderohet i
thjeshte, forrnulat e forcave sizmike qe rezultojne prej andej mund te
pershtaten dhe perdoren, ne parim te pandryshuara, edhe per rastet e
T!,
'
~I

- -
F;:Fo_i
F;;·: "'IF:"··l

Fig. 6.3.1 - a) Rame pliane me "n" kate; b) mod:eH dinarn.i.k; c) fo:rrnat

modeleve llogar:ites 3D. kryesore te Iekundjeve; d) forcat sizmike ne model; e) s]stemi
Se fundi, ne kete paragraf verejrne se konsiderimi i karakteristikave dinamik eku]v.alent
inerciale (matrices se mases) be bet duke patur parasysh ve<;orine se per
shkallet e lirise qe gjeometrikisht jane rrotullime kendore, rolin e masave e Keshtu, duke i supozuar te njohura rnatricat e rnesiperrne, per nje
luajne momentet e inercise (Ip) te tyre. veprim te dhene sizmik te perfaqesuar nga shpejtimi perkates ag D, (t) i=
truallit, ekuacionet e ekuilibrit dinarnik te sisternit mund te shkruhen ne
6.3 ANALIZA MODALE S!PAS METODES SPEKTRALE
formen e njohur matricore qe vijon:
6.3.1 Ekuacionet e liivizjes
Le te mbajme parasysh, per konkretizim, strukturen tip rame plane [rn]{ D} + [c] { tJ} + [k) {U} =- [rn){l) U,(t) (6.3.1)
me "n" kate, qe tregohet ne fig. 6.3.1-a. Ne forme te thjeshtuar modeli
dinamik i kesaj strukture mund te jepet si nje shufer konsoi vertikale me "n" ose, me thjesht, ne forrnen:
shkalle lirie, te konceptuara si zhvendosjet anesore U 1, U 2, .... , Uj, ...., Uk, ... ,
Un te masave te perqendruara m~o m2, .... , mi, .... , mk. .... , mn ne nderkatet e [m] { U) + [c] { U} + [k] {U} = {P(t)} (6.3.2)
nderteses (fig. 6.3.1-b). Me keto madhesi ne kete rast mund te forrnohet
matrica diagonale e mases [m]. Nga ana tjeter, mbeshtetur ne karakteristikat
e ngurtesise se elementeve strukturore dhe gjeometrine e struktures, me Ne krahun e djathte te (6.3.2) ne vend te produktit- [rn] { 1} D, (t) te
metodat e njohura statike mund te percaktohet rnatrica e ngurtesise [k]. Me (6.3.1) per kompaktesim eshte vendosur vektori i ngarkesave inerciaie
efektive sizmike (P,rr(t)}, i shenuar perthjeshtesi me {P(t)). Pra:
388 389

{P(t)} ={P,,f(t)} =-[m]{l}U,(t) (6.3.3)
Ne ekuacionet (6.3.1) dhe (6.3.2) duhet mbajtur parasysh se:
Vektori {U} permban zhvendosjet relative te masave kundrejt
bazamentit, te cilat perfaqesojne shkallet e lirise dinamike te konsideruara;
{ 1} eshte nje vektor njesi (me elemente njesha);
Me tej, mbeshtetur ne marredhenien e mesiperme (6.3.4) si dhe ne
vetine e ortogonalitetit te formave {il>}; te paraqitura skematikisht ne fig.
3.6.1-c ({<P);[m]{<P); = 0 dhe {<P};[k]{<P}; = 0, per r f. s) behet
transformimi i sisternit te "n" ekuacioneve (6.3.1) te !idhur ("coupled")
midis tyre ne nje sistem te palidhur ("uncoupled") "n" ekuacionesh modale
te tipit:

..
U, (t) eshte funksioni i zhvendosjeve sizmike te truallit, kurse
d 2 U,
U,(t) =--,-· eshte shpejtimi sizmik ag(t).
, dt
Y;(t) + 2~,w, Y(t) + w~Y, (tJ =-! u, (t) (6.3.6)

(i = !, 2, .... , n)

6.3.2 Zbe'rthimet modale Ne ekuacionin (6.3.6) me :t; eshte shenuar madhesia:

Zgjidhja e ekuacioneve (6.3.1) dhe (6.3.2), te ekuilibrit dinamik
praktikisht nenkupton percaktimin e zhvendosjeve {U}. Nepermjet zgjidhjes n
merret reagimi i struktures ne terma deformimesh apo zhvendosjesh. :( = {il>JT[m]{1) = Imjil>j, (6.3.7)
Percaktimi me tej i forcave dhe nderjeve paraqet nje problem mete thjeshte. j=!

Ky eshte i karakterit statik dhe ka te beje me marredheniet midis nje

gjendjeje te deformuar te njohur dhe asaj te nderur korresponduese. kurse me ~ e ashtuquajtura "mase e pergjithesuar" per formen e "i" te
Krahas metodave te integrimit direkt te zgjidhjes se (6.3.1) -elisa prej lekundjeve, e vleresuar nga shprehja:
tyre trajtohen ne paragrafin 6.5 - nje metode efikase qe perdoret gjeresisht
per zgjidhjen e ekuacioneve te ekuilibrit dinarnik eshte ajo e "superpozirnit n
modal" qe mbeshtetet ne analizen modale te reagimit. Metodika e zgjidhjes ~ = {il>J;'[m]{il>}; = Imjil>], (6.3.8)
sipas kesaj metode fillon me transformimin e koordinatave. Konkretisht, j=l

kalohet nga koordinatat gjeometrike apo zhvendosjet {U) ne perdorimin e

koordinatave te oergjithesuara Y; dhe vektorit perkates te tyre {Y) =[Yr. Nderkaq, ne ekuacionin (6.3.6) me i;; shenohet raporti i shuarjes
Y2, ..... Y;, ..... Ynl'r Koordinatat e pergjithesuara lidhen me zhvendosjet e kritike, ose thjesht raporti i shuarjes per formen "i" te lekundjeve. Duke
kerkuara nepermjet matrices modale [<I>]= [{<Ph, {<Ph, ... {<I>}; ... {<P}nl supozuar te vlefshme vetine e ortogonalitetit edhe kur i referohemi matrices
sipas marredhenies: se shuarjes [c], raporti I;; konceptohet nga barazimi:

{U} = [<P]{Y} (6.3.4) {<I>}~ [c]{<I>}, '€.

2~,w, =-' (6.3.9)
Paraprakisht behet analiza e !ekundjeve te lira. Kjo analize {i!>rlm]{<I>}, .NL
nenkupton kerkesen e percaktimit te frekuencave ());, perioclave
korresponduese T; dhe i formave kryesore perkatese {<I>}; (ku i=l, 2, ., n), te ku C;- shuarja e pergjithesuar per formen "i".
cilat merren nga zgjidhja e ekuacionit matricor:
Pra:
2
([k]- W; ·[m]) ·{<I>};= {0} (6.3.5) '€,
~i (6.3.10)
2w,.NL,
390
391
 Transformimi i ekuacioneve te ekuilibrit dinamik nga forma (6.3.1)
apo (6.3.2) ne formen (6.3.6) fizikisht mund te konsiderohet si transfmmimi [m] {1} = !;s, = ,l)', ·[m] {<'!>}; (6.3.15)
i=l
ekuivalent i' nje sistemi me "n" shkalle lir:ie ne "n" sisteme me nga nje
shkalle lirie, me frekuenca perkatesisht OJr, OJz, ..... , Ol;, ..... , OJn. Kurse
Prandaj, sipas (6.3.13) faktori 1, jepet nepermjet raportit:
perftimi i "n" ekuacioneve te tipit (6.3.6) nga "n" ekuacionet e tipit (6.3.2)
nga pikpamja marematike lidhet me mundesite e zberthimit modal te
funksioneve te zhvendosjeve sipas (6.3.4) si dhe forcave efekrive sizmike, r - {<J>)c[m]{l} - :f.,
me maiTedheniet ko!Tesponduese qe jepen ne vijim. Keshtu, meqe
"'-
,
T ---
{<'!>}, [m]{i!>}, JA., (6.3.16)
komponentet P 1(t) te vektorit {P(t)} karakterizohen nga i njejti funksion
ndryshimi me kohen (ato lidhen mete njejtin shpejtim U,), vektori {P(t)} Duhet verejtur se faktori r; nuk eshte i pavarur nga menyra se si jane
mund te shprehet nga produkti i meposhtem: normalizuar formate lekundjeve. Prandaj 1, nuk aJTin te paraqese "masen"
e kontributit modal ne madhesite e ndryshme te reagimit.
{P(t)} ={S }p(t) (6.3.11) Mbeshtetur ne zberthirnin (6.3.12), per komponenten "i" te vektorit
{S} = {m) =[m]{l} kemi:
Ne shprehjen (6.3.11) funksioni p(t) pasqyron ndryshimin e njejte kohor,
kurse vektori {S} - shperndmjen hapsinore te forcave Pj(t). Zberthimi i {S}, =r,[m]{i!>}, (6.3.17)
vektorit {S} mund te behet ne formen e pershtatshme te meposhtme:
Ne vektoret {S}; te (6.3.17) me ane te faktoreve r; shprehet
{S) = ~), = !;r,[m]{i!>); (6.3.12) shpemdarja modale e forcave inerciale. Nga struktura e barazimeve (6.3.16)
i=l i=l dhe (6.3.17) mund te konkludobet iehte se vektori {S }i eshte i pavarur nga
menyra se si eshte bere normalizirni i formave te lekundjeve.
ku me r, eshte shenuar i ashtuquajturi "faktori i pjesemanjes modale", qe
percaktohet nga shprehja: 6.3.3 Reagimet modale
Nga pikpamja maternatike, zgjidhja e nje ekuacioni ~fardo te sistemit
~ {<'!>)( {S} (6.3.6) mund te jepet, ne analogji me rastin e sistemeve me nje shkalle lirie,
1· = (6.3.13) nepermjet integralit te Dyhamelit:
. JA. i

Formula (6.3.13) nxiiTet lehte duke shumezuar te dy anet e barazimit (6.3.18)

(6.3.12) me {<'!> };T dhe duke shfrytezuar vetine e ortogonalitetit te formave
kryesore te lekundjeve. Per rastin e veprimeve sizmike, kur vektori {P(t) l ka
formen konkrete (6.3.3) dhe p(t) =- U.(t), vektori {S} rezulton thjesht i ku: w: = Wy 1- ~' 2 eshte frekuenca e "i"-te e Jekundjeve te lira ne prani te
barabarte me vektorin e masave. D.m.th.: shuarjes ~i· Duke shenuar:

{S} = {m) = [m] {1) (6.3.14)

'
V, (t) = JD, (1 )· e''"'',_,' sin ro, (t- ")cl1: (6.3.!9)
Kjo lejon qe shprehja (6.3.12) te shkruhet keshtu: 0

392 393
dhe duke patur parasysh marredhenien (6.3.16). shprehja e Y:(t) mund te shkruajme perseri si te vlefshem marredbenien vijuese [e njohur nga
shhuhet thjesht keshtu: (5.2.23)]:

1, 1
sa,i = coisv,i = rof sdi
Y:(tl = -r:l ~VJtJ 1 (6.3.20) (6.3.26)
L coi -
Nepermjet (6.3.26) behet lidhja midis vlerave spektrale te shpejtimit S~:,
Per perftimin e zhvendosjeve relative modale Uk: te masave mk (k=l, shpejtesive Sv,i dhe zhvendosjeve Sct,i· Fizikisht keto vlera perfaqesojne
2, .... , n), duhet bere transformimi i kundert: nga koordinatat e vlerat maksimale perkatesisht te (pseudo)sbpejtimit absolut,
pergjithesuara {Y} ne koordinatat {U}. Per kete perdoret maredhenia (pseudo)shpejtesise relative dhe zhvendosjes relative sizmike te nje sistemi
(6.3.4), qe ne forme me te zhvilluar, duke patur parasysh edhe shprehjen me nje shkalle lirie, me mase ekuivalente m,,:, frekuence CD;, periode T; dhe
(6.3.20), mund te jepet si: shum:je ~i (fig. 6.3.1-e).
Keshtu, mbeshtetur ne sa me siper dhe duke konsideruar CD: "'
r 1 l
U ,, (t) = <!> ;: Y, (t) = <l>;:C! -. v, (t)j· (6.3.21) CD:~~- ~, 2 , mund te shkruajme se:
L (l)i

;!. l i =~ (6.3.27)
Per shpejtesite relative modale dhe shpejtimet absolute modale IY(t)l ma;o; =---·-S,,,
l J,£ i (!)i
.hL.
'
sd.i = r, sd., n;, ~J
perkatesisht kemi:

UkJtl = v" Ctl = w,, Y, (tl (6.3.22) . I

IYJtl =~
:t. . s,_, =r, s,,,cr;. ~:l (6.3.28)
U" (t) =ak;(t) =<!>,:\:', (t) (6.3.23) !TWX i
o/V(.

Duke njobur ak:(t) mund te percaktojme forcen inerciale modale

.. I :t. . :t. .
Fki(t), qe eshte pikerisht madhesia e njohur si forca sizmike e katit "k": 1Y, (t) m~ = .hL ' w, sv.i = .hL , s,_, = r, s,. ;(T,, ~;) (6.3.29)
, ,
F,, (t) = mk aki (t) = m, <l>w Y, (t) (6.3.24)
Ne Inxhinierine sizmike eshte i njohur kuptimi koeficientit te
Per nje moment te dhene kohe "t", shuma e madhesive F,:(t) jep ate formes Tiki· te percakmar nga shprehja:
komponente Fb,:(t) te forces prerese te hazes Fb, qe i pergjigjet formes "i"
Je'kundjeve (fig. 6.3.1-d): "
Tiki= <l\,,1, = <!>,,) ;!. , _ '" ~m 1 <1>,,
~'--'--
Fb,:(t) = t,F,;(i) = [~mk<!>" J Y:(t) (6.3.25)
JJ
,/1/l.-
-'J-"
k,i n
,Lm <I>'
(6.3.30)
j=:l 1 )1

Ashtu si per rastin e sistemeve me nje shkalle lirie, vlerat maksimale

te integralit te shprehjes (6.3.18) formojne funksionin e spektrit te Mund te provohet Jehte se:
shpejtesise relative, SdT:, ~). Po keshtu, ne menyre te ngjashme round te

394
395
 " (6.3.31)
L'h';
ie:=l
l. ku mj ; Qlg dhe mk ; Qk/g; kurse Q, Qk jane peshat korresponduese, ne
katet "j" dhe "k" perkatesisht.
Vertetesia e shprehjes (6.3.37) mbeshtetet ne krahasimin e
Perdorimi i koeficientit 1lki lejon qe. mbi bazen e maredhenieve shprehjeve te mesiperme (6.3.35) dhe (6.3.36). Me te vertete, barazimin
(6.3.21) .;- (6.3.25), referuar formes "i" te lekundjeve, mund te shkruajme (6.3.35) mund ta shkruajme keshtu:
shprehjet vijuese per:

- zhvendosjet relative maksimale modale:

(6.3.32)

- shpejtesia relative maksimale modale: (

; II -:Q?-'-'-"-q,-"ki_ :£'
·--'
(6.3.33) ..M., s.
a,!
(6.3.35-a)
1 i;Q,wj,
\ ]"'!
- shpejtimi relativ maksimal modal: Rezultati i mesiperrn, duke patur parasysh (6.3.36), perputhet me shprehjen

- forca sizmike maksimale ne katin "k":

(6.3.34)
(6.3.37). Madhesia ; , ' r m. <l\-'
1

l~m,<D;;
Ij
. shenohet zakonisht me dki:

I m. <J>,
(6.3.35) dki = i -,=''-'--"- (6.3.38)
l ~mi <Di,
- forca prerese maksimale ne baze ("Base Shear Force")
dhe quhet "faktori i shpemdarjes" se forces prerese ne baze. Nisur nga
shprehja (6.3.36) forcen prerese ne baze Ft,i (fig. 6.3.1-d) mund ta
perfytyrojme si forcen prerese ekuivalente F~~~, qe shkaktohet ne nje sistem
(6.3.36)
ekuiva!ent me nje shkalle Erie (fig. 6.3.1-e) me periode T; dhe mase te
barabarte me:
Nese fillimisht percaktohet forca prerese ne baze Fb,i, forca sizmike
maksimale ne katin "k" mund te Jlogaritet keshtu:
;t?
IDei =--' = (6.3.39)
mk <Pki Qk'l\; , J,t,
Fki= Fb,i = , ·Fb,i (6.3.37)
" :LQj w,,
:Lmi <Di,
j=l j"'i mbi te cilin vepron forca sizmike ekuivalente statike F 1(e).
396 397
 Masa m,,1 quhet masa modale ekuivalente ose efekti ve dhe shenohet karakteristike me fleksibilitete (relative) te ndryshme nderrnjet kateve
edhe me .M. : . Pra kemi: nderteses. Kurse vartesia nga rigjiditeti i struktures ("perfaqesuar" nga
perioda T 1) i madhesise se koeficentit £, tregohet skematikisht ne fig.6.3.3.
Fb,i = F~~) = rne,i Sa,i = )1: Sa,i (6.3.40)
1 lO

Ne Inxhinierine sizmike eshte i njohur edhe kuptimi i koeficientit te

ekuivalentimit modal£;: m
.kati
fleksibtj,l
m. Q m
ei=~=~ (6.3.41)
m Q
(i = !, 2, .... , n) kati

ku "m" dhe "Q" jane perkatesisht masa dhe pesha totale e nderteses (Q =
mg). Duke perdorur koeficientin E; , per forcat prerese ne haze mund te (m+llm/
8J 2m(m + 11 m) :::: 0.590
shkruajme:

Fig. 6.3.2 Ndlryshimi l koeficientit s 1 ne va.resi te fleksibiliteteve relative ii.~

sa,i
Fb·,l =m e,1-S. =E-mS. =<>-Q=cQ (6.3.42) kateve te nje ndertese dlykateshe
a,1 : a.1 1 g 1

!.0
ku:
t
Ci=Ci-
sa.i
(6.3.43) wl
g 0.5
. '
Koeficienti c; i korrespondon forces prerese modale F;,b te struktures !
dhe quhet koeficienti sizmik modal total. Mund te tregohet se £ 1 > E2
> .......... >£; .......... >En dhe se:
0 I
n
2),= 1
i=1
(6.3.44) Struktura
rigjide
Struktur-.t l
'gjysern te nguria 1
Struktura
fleksibi!l
Perioda 'f1
Koeficienti E1 i formes se pare te lekundjeve ka vlere pergjithesisht
Fig. 6.3.3 Varesia E1 (T1)
dominuese krahasuar me vlerat e gera te e;. Megjithate, duhet patur parasysh
se vlerat konkrete te koeficienttit E; varen mjaft nga fleksibilitetet relative te Duke patur parasysh shprehjen (6.3.41), barazimi (6.3.44) mund te
kateve te nje ndertese. Bazuar ne shprehjen (6.3.39), ne fig.6.3.2 tregohen interpretohet si fakti qe edhe:
rezultatet e vleresimit te E1 per nje ndertese dykateshe, ne tre skema
398 399
 (6.3.45)
Pra, shurna e rnasave modale eshte sa rnasa totale e nderteses.
Vertetesia e ketij barazirni vertetohet ne forme rigoroze ne vijirn [shih
shprehjen (6.3.74)].
Per forcat inercale sizmike nenvizojme se, nisur nga shprehja Fi=CiQ,
shpemdarja e forcave sizmike ne nivele te ndryshme te struktures mund te
kryhet duke u mbeshtetur ne shprehjen (6.3.37).
Duke iu rikthyer zhvendosjeve maksimale modale, mund te
konstatohet se, bazuar ne rnarredheniet (6.3.4) dhe (6.3.27), per nje vektor
qfaredo {U}; (i = 1, 2, ..... , n) te ketyre zhvendosjeve mund te shkruajme:
(6.3.46)
Me tej, nese shfrytezohet zberthimi (6.3.17) dhe maredheniet
(6.3.46) dhe (6.3.26), duke pasur parasysh qe [k]{<!>}; = co;[m]{<!>}, dhe
vlefshmerine e marredhenieve statike midis forcave modale maksima1e
sizmike {F); dhe zhvendosjeve korresponduese {U}i, dote kerni:
{F); =[k]{U}; =[k]{ <!>),[Y, (t)lm" =co'[m]{ <!> p·, S,., (T, ,U =
=[m]{<!>}TS
, \ a,,.(T,")={S}
~~
I
S .(T,".)
I '-:,!
l\,1 I
(6.3.47)
Duke interpretuar shprehjen (6.3.47) mund te themi se forcat sizmike
ekuivalente statike {F); merren nga produkti i dy madhesive, qe jane:
1.- Kontributi modal {S}; ne shperndarjen hapsinore te vektorit
{S}={m] = [m]-{1), i cili merr pjese ne shprehjen e forcave efektive
{P,,r(t)] te veprimit sizmik;
2.- Viera spektrale e reagimit te shpejtimeve te sistemit dinamik
ekuivalent me nje shkalle lirie, qe i pergjigjet formes "i" te lekundjeve.
Nese ne vend te madhesive spektrale Sct,;(T;,~;) dhe S,,;(T;,I;;)
vendosen funksionet kohore qe rezultojne nga zgjidhja nepennjet integralit
te Dyhamelit e ekuacionit (6.3.6), ne analogji me (6.3.46) dhe (6.3.47) mund
te jepen edhe shprehjet per zhvendosjet dhe forcat sizmike si funksione te
kohes. Funksionet kohore perdoren kur per vleresimin e reagimit nuk
aplikohet metoda spektrale, por kur per ate vleresim futen akselerogramat e
termeteve reale apo te simuluar si funksione hyrese. Por, megjithese
metodika e Ilogari\jeve sipas spektrave te reagimit per vleresimin e vlerave
maksimale te madhesive te ndryshme e shmang analizen dinamike ne fushen
400
kohore ("History analysis"), ajo ne fakt eshte metodike e nje analize
dinamike. Duhet konsideruar e til!e mbasi aty perdoren dhe operohet me
karakteristikat e lekundjeve (frekuencat, format kryesore, raporti i shuarjes
kritike) si dhe me karakteristikat dinamike te levizjeve sizmike te truallit.
"Thjeshtimi" konsiston ne faktin qe perdoruesi i metodes spektrale nuk eshte
i detyruar te kryeje ndonje llogaritje ne fushen kohore, meqenese kjo faze
eshte «konsumuar» plkerisht me ndertimin e spektrit perkates te reagimit.
Perafrimet kane te bejne vetem me <<shmangien>> qe mund te behet gjate
kalimit nga spektrat e termeteve reale ne spektrat e projektimit.
Mbi bazen e njohjes se zhvendosjeve modale {U};, p.sh. sipas
shprehjes (6.3.46), mund te percaktohen, zhvendosjet dhe rrotullimet
modale te nyjeve te qdo elementi strukturor (trare, kollona, etj) referuar nje
forme te caktuar "i" te lekundjeve. Me tej, nepermjet karakteristikave te
njohura te ngurtesise se elementeve vleresohen forcat modale ne elementet
(momentet perkulese, forcat prerese, forcat normale). Nga keto te fundit
mund te llogariren edhe nderjet ne seksione.
Megjithese rruga e mesipenne eshte e mundshme dhe korrekte,
zakonisht ne analizen sizmike te strukturave preferohet me teper nje rruge
tjeter, ku llogaritja e forcave ne elementet strukturore realizohet nga
aplikimi i forcave ekuivalente statike modale {F};, te llogaritura sipas
(6.3.47). )iga ky aplikim rezultojne zhvendosjet modale {U}i dhe mandej
mund te llogariten drejtperdrejte forcat e brendshme modale ne elementet
strukturore.
6.3.4 Kontri.butet modale ni! reagimin sizmik
Le te shenojme me r;'' nje reagim modal statik, me te cilin do te
kuptohet vlera statike e nje madhesie 9faredo te reagimit (zhvendosje, force,
moment, etj.) per shkak te veprimit te forcave te jashtme ne vlera te Iilla sa
a to qe permban vektori {S }; = I'; [m] {<t> }; . Duke iu referuar met odes
spektrale, konkretisht barazimit (6.3.47), reagimi sizmik modal maksimal
ri,max mund te shprehet keshtu:
(6.3.48)
Kontributi fi.max i formes "i" ne reagimin e nje madhesie te caktuar
"r", mund te shprehet edhe keshtu:
(6.3.49)
401
 ku r" eshte vlera statike e "r"-se per shkak te usbtrimit te forcave te jashtme,
Shprehja (6.3.54) mund te perdoret ne praktike per llogaritjen e
me vlera te tilla sa ato qe permban vektori {S} = { m}, kurse madhesia pa {U);''. Nga zevendesimi i shprehjes (6.3.54) tek shprehja e pergjithesuar
permasa:
(6.3.48), zhvendosjet modale {U}i. qe shprehin kontributin e formes "i" ne
r~t
- '
:r,=- zhvendosjet totale {U}, dote rezultojne nga shprehja e meposhtme:·
1 rst (6.3.50) r.
{U}; =-'z{<l>};S,,,CT,, U (6.3.55)
ro,
eshte faktori i kontributit modal perkates. Meqenese r:" eshte efekti statik
nga forcat me vlera sa te vektorit {S }; (ky nuk varet nga menyra e Verehet lehte se (6.3.55) eshte ekuivalente me shprehjen (6.3.46).
normalizimit te formave te lekundjeve), ve~orite modale nuk pasqyrohen ne
rnadhesite r:t . Pra madhesite rrjane gjithashtu te pavarura nga menyra e 6.3.5 Reagimi total
normalizimit te aplikuar. Reagimi total ne parim merret duke kombinuar ne menyren e duhur
Duke patur parasysh shprehjen superpozuese (6.3.12) eshte e qarte kontributet e te gjithave formave te lekundjeve. Per rastin kur vleresimi
se i vertete eshte edhe barazimi : behet si funksion i kohes "t", per vleresimin e zhvendosjeve nyjore {U(t)}
aplikohet shuma:
"
rst = Ir~~
i=:l (6.3.51) "
{U(t)} = 2)U(t) }; (6.3.56)
i=1
Pjestimi me r" i ketij te fundit jep marredhenien:
Per nje madhesi c;fardo te reagimit "r" (zhvendosje, force,moment,
:t;; = l
i"'\
(6.3.52)
etj.), kemi:
"
r(t) = :Lr,(t) (6.3.57)
i:1
Pra, shuma e faktoreve te kontributeve modale (per te gjitha format
kryesore) eshte e barabarte me 1.
Por, per praktiken e zakonshme re analizave sizmike inxhinierike
Le te analizojme rastin kur si madhesi reagimi konsiderohen shumatoret ne shprehjet (6.3.56) dhe (6.3.57) mund te mos shtrihen ne te
zhvendosjet statike {U};" per shkak te forcave qe merren nga vektori {S};. gjitha format e lekundjeve. Zakonisht, relati,isht pak forma lekundjesh
Meqenese duhet te kenaqet barazimi: sigurojne nje saktesi te mjaftueshme dhe shumatoret mund te "nderpriten"
per te perfshire vetem n, formate para. Gabimi do te jete:
[k]{U);' = {S),
(6.3.53)
!ll

dhe duke patur parasysh se [k]{<l>}, = ro;[m]{<!>), si dhe shprehjen (6.3.17), elll =1-?:ri (6.3.58)
r=l
do te marrim:
ku r, jane faktoret e kontributeve modale. Kur n 1= n gabimi eshte zero, ne
saje te vetise (6.3.52). Ne pergjithesi analiza modale "pritet" kur vlera
{UJ:' =[kr1 CQmH<l>U = r; {<!>);
(!).
(6.3.54) absolute e en1 behet mj aft e vogel per madhesine e reagimit "r" qe
' shqyrtohet, p.sh. e, I < 0.05 (5%)

402
403
 Nga analizat e shumta dinamike eshte konstatuar se numri i forrnave
kryesore qe duhen marre parasysh per vleresime nje saktesi te pranueshme
ndryshon ne vartesi te karakterit te faktoriL Keshtu, p.sh., ne nje ndertese i
shumekateshe me teper forma kerkohen per t'u perfshire per forcen e hazes
se sa per zhvendosjen e nje kati te caktuar (me konkretisht te atij me nivel I./", !\ (\ /\ I
me te larte). Kjo sepse faktoret e kontributit modal per format e larta te v \ll 'EEm~x.1
v=Em "CC
ffc; ·-
EE.2(t) A :
lekundjeve rezultojne ne vlera me te medha per forcat prerese te bazes se sa
per zhvendosjet e katit mete siperm. I, ; EEmax.2 = .l::oE2
Projektimi strukturor bazohet zakonisht ne vlerat maksimale te I= ; L\ L\ 0
forcave dhe deformacioneve qe shkaktohen gjate veprimeve sizmike, 9ka i ~v V =
orienton llogaritjet ne analiza me te thjeshta, duke perdorur metoden e EE.;(t) t
spektrit te reagirnit Nga keto analiza merren vlera ekzakte ,ner reaaimet
b

maksimale modale r;,mox- Por, duke qene se nuk merret informacion se kur I (\ C\ 1\ II /"---_
•
ndodhin piket (maksimumet) e reagimit per formate ndryshme, kombinimi i
l}Te behet ne forme te perafert
Per kerkimin e vleres maksimale te mundshme te reagimit sizmik te
•
nje madhesie llogaritese 9faredo I max, qe nevijim poe shenojme me EE- si9
eshte p.sh. momenti perkules M ne nje seksion te 9faredoshem te struktures
- duhet patur parasysh se ajo vlere (EE) nuk mund te merret direkt nga
shuma e kontributeve modale maksimale E&. Kjo sepse reagimet modale
maksimale nuk mund te ndodhin ne te njejtin moment kohe, sikurse tregohet
ne paraqitjen skematike ne fig. 6.3.4. D.m.th., ne pergjithesi dote kemi:
Fig. 6.3.4 Reagimet modale per forma te ndryshme lfkundjesh ne vijim te
kohes
(6.3.59)
Ne shprehjen (6.3.60) vlerat EEm,,i, qe thjesht shenohen me E;,
Aktualisht, pothuaj ne te gjithe literaturen e Inxhinierise sizmike, percaktohen nepermjet analizave "klasike" statike per skemen e ngarkimit te
sikurse edhe ne Eurokodin 8 dhe ne Kushtin tone Tel-cnik KTP-N.2-89, struktures me forcat inerciale sizmike Fki· Zakonlsht, ne rastet e strukturave
percaktohet qe reagimi maksimal EE te merret me ane te nje menyre te plane shuma (2:) ne shprehjen (6.3.60) shtrihet vetem per nje numer te
ve9ante superpozimi modal qe njihet si rregulli apo formula e "rrenjes kufizuar (ne shume raste deri ne tre) forma Iekundjesh.
katrore te shumes se katroreve" ("Square Root of the Sum of Squares - Formula (6.3.60) mund te perdoret nese format e lekundjeve
SRSS"). konsiderohen te pavarura ndermjet tyre. Si kriter "pavaresie", ashtu si9
veprohet ne Eurokodin 8 apo edhe ne Kushtin Teknik KTP-N.2-89 perdoret
"largesia" ndermjet dy periodave suksesive T,. Ne rast se ato perioda jane
E = IJI"E'
E f = ~
Ema:d - ~ -7-'~Ei
(6.3.60) relativisht larg, perdoret formula superpozuese (6.3.60). Perndryshe mund te
kemi gabime te konsiderueshme dhe prandaj aplikohet nje forme tjeter
superpozimi, e ashtuquajtur "kombinimi komplet kuadratik", qe jepet si
alternative ech1e ne Eurokodin 8 ("Complete Quadratic Combinations-
CQC")-

404 405
 Sipas ketij kombinimi, reagimr maksimal EE duhet vleresuar nga Forma e dyte perdoret sot gjeresisht. Barazimi (6.3.61) paraqitet
shprehja: edhe ne formen ekuivalente te meposhtme:
,1/2
" '
Es = ( ~ ~p 1 ,Ej,m~E;,m~ J\
(6.3.61) n n n

EE =~~E~,I + ~ ~pj\ ·EE,j ·EE,IJ

(
.
,
'\,lf2
I

ku:
Ej,max dhe Ei,max percaktohen mbi bazen e shprehjes (6.3.48) si nje
reagim i <;faredoshem modal "r";
Pji eshte nje koeficient korrelacioni qe merr vlera midis 0 dhe l, dhe
p 11 =lkurj=L
Ne fig. 6.3.5 jepet varesia e koeficientit J)jr ne funksion te raportit fiji
= CD/CD;, sipas dy ekuacioneve te ndryshme qe jane dhene perkatesisht nga
Rosenblueth dhe Elorduy, me 1969, dhe Der Kiureghian, me 198L
(6.3.62)
j;:: i
Shprehjet per kombinimet modale, si ajo e "rrenjes katrore te shumes
se katroreve - SRSS" ashtu edhe te "kombinimit modal te plate - CQC"
jane bazuar ne analizat sipas teorise se lekundjeve te rastit ("Random
Vibration Theory"),
Nder madhesite qe zakonisht kane me teper interes ne reagimin
sizmik te nje ndertese shumekateshe dhe qe prandaj u nenshtrohen me
dendur shprehjeve siperpozuese te mesiperme jane:
L- Zhvendosjet e nderkateve dhe zhvendosjet relative midis kateve
suksesive ("Imerstory drifts");

~~ 1I 2.- Forcat anesore ekuivalente statike;

T j'\\ -
! Rosenenblueth-Elorduy

O.l
I -'<PM
De>' KMogh.on
3.- Forcat prerese te kateve dhe momentet permbyses perkates; ne
veqanti forca prerese e bazes dhe momenti permbyses i bazes;
3.:
: I II 4.- Forcat ne elementet (momentet, forcat prerese) qe rezultojne nga
ushtrimi statik i forcave anesore ekuivalente statike.

//I !\ '~"
I
'§
'G

1·-"" '"[
·=ij o.4rI I\ o.w ' ',,
Per vleresimin e vleres pik (maksimale) te tyre fillimisht, me anen e
metodes se spektrit te reagimit, vleresohen reagimet maksimale modale.
Mandej aplikohet, sipas rastit qe paraqitet, kombinimi SRSS apo CQC.
Theksojme se aplikimi i rregullave te kombinimit modal duhet te jete

'" ,/!J ( \', , ' i \ ' ',

·~
operacioni i fundit per percaktimin e vlerave projektuese te qdo madhesie.
"'c
0
I ') Kjo do te thote se nuk duhet konsideruar korrekte menyra sipas te ciles disa
"' madhesi (variable) reagimi mund te percaktohen ne funksion te madhesive
te tjera qe jane percaktuar nga rregu!li i pranuar i kombinimit modaL P.sh.,
0 -- ~' ~ 0.~2 ' ' ',,"
nuk eshte korrekte qe te percaktohen zhvendosjet relative anesore ndermjet
kateve ("Interstory drifts") si diferenca te vlerave perfundimtare te
0,5 0.6 0,7 0.8 0.9 ! 1.5 2 zhvendosjeve te marra per katet perkatese, ose qe nderjet llogaritese te
Raporti i frekuencave (}jt = ~ merren nga vlerat perfundimtare te forcave te brendeshme, etj. Duhet qe ne
<;do rast fillimisht te percaktohen komponentet modale te madhesive qe
Fig. 6.3.5 Ndryshim.i: i kefidentit te korrelacioru.t Pii rue vartes.i. te raportit !3Ji H! shqyTtohen d,J.,e pastaj per to aplikohet rregulli i kombinimit modaL
(f). Sikurse eshte verejtur, zakonisht vetem format me te ulta te
frek.uencave· ( B.i = -L) per kater viera shuarje ~~ (shkaUa e absisave lekundjeve kontribuojne ne menyre te konsiderueshme ne madhesite e
J (!).
' reagimit Prandaj, vleresimi i reagimeve modale behet duke konsideruar
eshte 1ogaritmike)
406 407
vetem ate forma dhe kombinimi modal sipas SRSS apo CQC "nderpritet" ne Kati l',"di;:rkati

menyre te pershtatshme qe siguron saktesine e mjaftueshme. (Niveli:C)-----r---~

s. .- ----r---1 n s~,
Persa u perket forcave ekuiva!ente statike {F);, te v!eresuara sipas ' n
marredhenieve (6.3.47), verejme edhe nje here se ne kate te ndryshme "k"
ne parim ato forca kane madhesi te percaktuara nga shprehja (6.3.35). Por,
meqe pergjithesisht per <;do forme lekundjesh kerkohet vetem nje analize k
statike, me e pershtatshme eshte qe ne rastin e perdorimit te metodes k I~IVO:
: xtti :
spektrale analiza te behet drejtpersedrejti per forcat {F); se sa per vlerat e -~-+-------"
I
marra nga vektori {S );. Ne analizen kohore te reagimit ("Time History I
I I
Analysis") perdorimi i reagimit modal statik r;'' theksohet si me i
~--------"! y,~'
pershtatshem, mbasi ai llogaritet vetem nje here dhe sherben per te gjitha ~~M,..I'"
l i' c
momentet (<;astet) e ndryshme kohore te reagimit. Keshtu, v!era maksimale -----r--------...l
= =
ri EEi e kontributit te fonnes "1" ne reagirnin maksimal total r Ec te nje I
I
I I
I
I
madhesie <;fardo mund te percaktohet nga shenja algjebrike e madhesise ¢i; _L _L
0:: :-.'"''"-'-'"'''''":-.'-"-''''"'
ne shprehjen (6.3.35). Per forrnen e pare kryesore keto forca do te jene te - - - - Fo,=V~
orientuara sipas nje kahu, por per forrnen e dyte dhe te tjerat me te larta ~Mbi
forcat do te ndryshojne kahe kur levizet nga poshte-lart nderteses. Verejme fig. 6.3.6 Uogaritja e reagimeve modale statike te forcave te kateve nga
se per percaktimin e vlerave modale te zhvendosjeve te nderkateve Uki dhe vektori {S},
te zhvendosjeve relative midis kateve L',ki nuk eshte e domosdoshme te
aplikohet metoda e aplikimit te forcave Fki· Mbeshtetur ne shprehjen - forca prerese maksimale V/ ne katin "j" eshte:
(6.3.46) ato madhesi mund te percaktohen direkt keshtu:
V/t = ::tski
k=j

(6.3.63) - momenti permbyses modal M/t ne katin "j" eshte:

dhe
M/= I(h, -hJs, (6.3.66)
k=j

(6.3.64) -forca prerese maksimale e bazes v~~ eshte:

F0 , = v:~ = fski =riot~ =M~ (6.3.67)

Ne fakt, ne perputhje me (6.3.48), ne sejcilen prej shprehjeve
(6.3.63) dhe (6.3.64) ·'blloku" i faktoreve shumezues para madhesise
spektrale S,,i(T;.~;) jep reagimin perkates modal statik nga aplikimi i forcave
statike me madhesi {S); =I'; [m] {¢);.Duke iu referuar fig. 6.3.6 mund te
konstatohet lehte se nga veprimi i ketyre forcave del qe:
-momenti perrnbyses modal i bazes M:~ eshte:
(6.3.68)
Ne shprehjen (6.3.67) ne simbolin e njohur te maili'tesise:

:£ ,={w};[m]= Im/Pi,
j=l
=:£~· (6.3.69)

408 409
eshte vendosur treguesi "h" per ta da!luar ate madhesi nga nje tjeter analoge
qe eshte perdorur me shenimin :£ ~ ne shprehjen (6.3.68) dhe qe percaktohet {l}T[m]{l} = Ir;({l)r[m]{<D},j (6.3.73)
i=l
nga:
prejJu, duke konsideruar [m] nje matrice diagonale, rezulton se:
c
:£ ~; 2:h 1m 1<D 1, (6.3.70)
j=::l
!m,= !r;:t,h= I.AA.; (6.3.74)
k=l i"'l j:::J

Ne baze te barazimit (6.3.67) rezulton se madhesia e njohur nga

shprehja (6.3.39) e mases modale efektive (ekuivalente) m,. ; J.r, Ne fakt, ne kushtet e veprimit sizmik te perfaqesuar nga spektri i
·' , reagimit i shpejtimeve Sa duke patur parasysh fig. 6.3.7-a, forca prerese
sherben si mase e forces prerese (statike) te bazes. Me shenimin e ri per modale e hazes
:£, , madhesia .AA.: dote jepet nga shprehja:

II'
F,, =V,, =IF~= !s~s,.JT,, ~J (6.3.75)
Jvc \. ; r:£ i'·-- (cPh'
I
.,_- -.'t (6.3.71)
k=l k=l

.AA. , dote jete:

Madhesia h: e shprehjes (6.3.68): J\i = Vbi = .Ai i Sa,i (Ti, i;;) (6.3.76)

, *
n. = - - ; -
~;{~ :i~ (6.3.72) a)
' .AA. • :£ h
, '
quhet "!artesia modale efektive e momentit te bazes" ose shkurt "!artesia
modale efektive". Ne dallim nga masa e pergjithesuar .AA., apo madhesite
:£ ~ dhe :£ ~, madhesite .AA.: dhe h: t-v~
pc,(t
-'"' -j b)
Mi

normalizimit te forrnave te lekundjeve.

jane te pavarura nga menyra e
Mi~-+
'
Ne vijim po paraqesim disa interpretime te motivuara fizike lidhur
--" he
me madhesite .AA.; dhe h:
(fig. 6.3.7-a,b). Sejcila nga madhesite .AA.: (i; ih.
I '
li.
I
1, 2, ... , n) perben vetem nje pjese te mases se pergjithshme te sistemit dhe
shuma e tyre L" .AA.; eshte e barabarte me masen totale m; Z:m,
' :
I
- '
!
i=l k=l ~ ;;.-f-
~V.,=Fhi ~VbiiEFt.;

M,
I.AA. ;;Im,
i=l i=l
Mb;

Fig. 6.3.7 ~a) Forcat ekuivalente statike dhe fo:rc21t prerese ne baze per formen
\;ka u evidentua me siper ne barazimin (6.3.45). Per te provuar kete mjafton 'i"; b) sistemi: me ISHL (lkat) me masen modale efektive M; dhe
qe te shumezojme nga perpara me vektorin {1) T barazimin (6.3.15): lartesine modale efektive h:
410
411
 Shumezimi me S,(Ti,~;) i madhesive te percaktuara nga shprehjet
(6.3.65)- (6.3.68) ben kalimin. nga reagimi statikyer shkak te for~.ave {Sh
(6.3.80)
ne reaoimet reale per shkak te forcave SlZmlke{Jc}i = {S}i S,,,. Ne rastm e
nje sis~emi me nje shkalle lirie ne formen e kon;olit vertikal(me nje .kat),
me mase m, periode Ti, frekuence OJ; dhe shuarJe l;i, forca prerese e bazes do rezulton se:
te ishte:

Vb = rn Sa.i (6.3.77)
(6.3.81)
Krahasimi i (6.3.76) me (6.3.77) tregon qe ne nje sistem me nje kat
me mase te perqendruar J1; (fig. 6.3.7-b) forca prerese e bazes eshte e
barabarte me forcen prerese qe i korespondon formes "i" te lekundjeve ne.
n'e sistem shumekatesh me masa te shpemdara ne nivelet e nderkateve te Duket kesbtu se h; mund te interpretohet si !artesia qe percakton qendren e
n~ryshme te tij. Duket qe, nese ne sistemin me nje shkalle lirie e gjithe masa forcave paralele sizroike te formes se "i"-te. Fizikisht lartesia h~ rezulton
"konsumohet" per te dbene forcen prerese te bazes, ne ndertesat me e vogel se sa ]artesia totale e nderteses shumekateshe. Kjo mbasi masat e
shumekateshe te modeluara si sisteme me shume shkalle lirie vetem nJe perqendruara e, per tTjedhim, edhe forcat statike ekuivalente Fj; jane te
pjese e mases rezulton efektive ne "prodhimin" e forces prerese qe lidhet me vendosura ne nivelet e nderkateve te ndryshme. Madbesia t;
varet nga
nje forme te caktuar "i" te lekundjeve vetjake. Kjo pjese, J1; , varet nga shperndarja e masave ne lartesi dhe nga konfiguracioni i formes se
menyra e shpemdarjes se masave ne lartesi te nderteses si dhe nga lekundjeve (shih fig. 6.3.7-a).
konfiguracioni i formes se lekundjeve. ..
Tani le te krahasojme shprehjet e momentit permbyses (modal) ne Mund te provohet se:
sistemet perkatesisht me shume shkalle lirie dhe me nje shkalle ltne, me
lartesi "h". Per te parin, duke patur parasysh (6.3.68) dhe (6.3.76) kern~:
~):M: = ~)km, (6.3.82)
:"'! k=l

kurse per te dyten:
(6.3.79)
Krahasimi i (6.3.78) dhe (6.3.79) tregon qe momenti permbyses i
bazes ne nje sistem njekatesh me mase Mi* te perqendruar ne lartesine ~i*
(shih fig. 6.3.7-b) eshte i njejte me madhesine Mbi qe shprehmoment1U.
permbyses modal te bazes (sipas formes "i" te lekundjeve) ne nJe ndertese.
shumekateshe me mase te shpemdare ne nivelet e nderkateve te ndryshem te
tij. Po te rishkruajme nje nga barazimet (6.3.78) dhe pikerisht barazimin:
Per disa forma mete larta see para !artesia efektive modale mund te
jete zero, madje edhe negative. Nje vlere negative e t; tregon qe ne <;do
moment kohe forca modale statike e bazes Fb, = v:: dhe momenti
pe1mbyses modal statik M ~' kane shenja te kunderta. Per formen e pare te
lekundjeve madhesite F,, = v:: dhe M ~' jane te dyja gjithnje pozitive.
Shembull
Le te ilustrojme percaktimin e masave efektive modale M;* dhe
lartesite perkatese efektive modale h; ne rastin e nje rarne dykateshe me
rigela te ngurte qe tregohet ne fig. 6.3.8-a (sipas Chopra, 2001).
Matrica e mases [m] dhe e ngurtesise perkatese jepet si me poshte:

412 413
 r3 -li , I3 -1i, :£; =2m(l) + m(-1) =m
[m] = m ·12L0 OJ
1
dhe [k] = 24·EI,
h' l-1 1J
i =k 'i
L-1 1
J ,...
1?=-=-=-
:£~ m I
- JA., 3m 3
ku k = 24-EI,
h' Mbi bazen e madhesive te llogaritura me siper dhe duke patur
Zgjidhja e sistemit parasysh fonnulat (6.3.67), (6.3.70) dhe (6.3.72) per fonnen e pare kemi:

([m]- co? [k]) · {W}; =(OJ Jr = (:t~)' = (4m)' =2m

' JA. 1 6m 3
percakton frekuencat
£ ~= (h)(2m)(l)+ (2hXm)(2)= 6hm
/i(
w, = ,/-;:;-:: dhe ()), =
- Vm
/2·k
·
h'1 = :£~ = 6hm =1.5h
; 2·m ;£ ~ 4m
Ne menyre te ngjajshme, per formen e dyte marrim:
a) b)
,__ m Uo JA.. = (:t;)' = (m)' = _!. m
~ml

~~
3 2
JA. 2 3m 3

~jm
i
h '•i Ek Ek £ :=(h)(2m)(l)+ (2h)(m)(-1) =0
I _zm u. = ~m
+

..I
'
h'=:£~=0
~

h: 2Ek

t--,.,!w
•
2Ek

Forma 1
l
Forma 2
2 :f 11
2

Verejme se shuma JA.; + JA.; =3m, pra aq sa 9'eshte masa totale e

nderteses, duke konfinnuar keshtu se barazimi (6.3.74) kenaqet. Verehet
Fig. 6.3.8 a) Rame dywkateshe me rigela te ngurte; b) Zberthimi modal i
gjithashtu se !artesia efektive per formen e dyte eshte zero, 9ka tregon qe
vektodt {m}
momenti permbyses ne baze, Mb 2, i cili i korrespondon formes se dyte te
Karakteristikat modale JA. , . :£ :' dhe f; llogariten mbi bazen e lekundjeve, eshte i barabarte me zero.
shprehjeve (6.3.8), (6.3.69) dhe (6.3.13). Keshtu, per fonnen e pare marrim: 6.3.6 Karakteristika tif aplfkimit tif analizifs modale
Ne princip, analiza modale dhe metoda e superpozimit modal
JA., = ~::Cm; W~) = (2·m)(l)' + m(2) = 6m
2
aplikohet edhe per modelet hapesinore te strukturave te ndertesave
j=l shumekateshe. Ne keto raste ndertimi i matrices se mases dhe matrices se
£ :· = 2m(l) + m(2) = 4m ngurtesise veshtiresohet per shkak te konsiderimit edhe te shkalleve te lirise
se rrotullimit (perdredhjes), perves; atyre te zhvendosjeve translative. Per
= :£ ~ =
4
r, m = =- = 0.8 thjeshtesi, sikurse eshte permendur, ne keto modele pranohen nga tre shkalle
JA., 5m 5 lirie per kat: dy levizje translative dhe nje rrotullim. Nje model i tille
rekomandohet edhe ne Eurokodin 8. Nepermjet llogaritjeve te tilla
Per fonnen e dyte: "hapesinore" ne perfundim rezultojne edhe efektet perdredhese qe shkakton
shperndarja jounifonne e masave dhe ngurtesive ne ndertesat jo-simetrike
JA. 2 = (2·m)(1)2 + m(-1)2 =3m apo, pergjithesisht, jo te rregullta nga ana strukturore.

414
415
 Eshte pikerisht metoda e paraqitur me siper per analizen sizmike te
strukturave qe njihet si analiza multi-modale sipas spektrit te reagimit 6.- Percaktimi i <;do vlere maksimale te madhesive te kerkuara. duke
sizmik ("Multimodal Response Spectrum Analysis"). Kjo eshte edhe bere kombinimin modal te komponenteve sipas rregullave qe percakton kodi
metoda baze apo metoda e references qe kerkohet sipas Eurokodit 8. l\:e (p.sh., nese realizohen kushtet perkatese, me ane te formu!es se "rrenjes
percaktimet e ketij kodi lejohet qe reagimi sizmik i strukturave te kryhet me katrore te shumes se katroreve - SRSS").
ane te nje modeli elastik-linear, duke perdorur spektrin e projektimit te Pas percaktimit te forcave sizmike, mbeshtetur ne kerkesat perkatese
paraqitur nga shprehjet (5.9.1 - 5.9.4) apo (5.9.12 - 5 ..9.16). Rikujtojme se te kodeve antisizmike mund te kryhet lehte analiza statike lineare.
vlerat e shpejtimeve te truallit "ag" aty i referohen peri odes se perseritjes RP Nepermjet saj vleresohen ngarkesat llogaritese sizmike me mau:jen parasysh
te termetit te projektimit qe per rastet e zakonshme rekomandohet te merret eventuahsht te formave te ndryshme te 1ekundjeve dhe drejtimeve te
ndryshme te veprimit te terrnetit. Me tej, bazuar ne kombinimet e
475 vjet. Ne praktiken e projektimit sipas Eurokodit 8 shmangja e analizes
ngarkesave (te perhershme, te perkohshme, etj.) percaktohen efektet e
eksplicite jo-lineare dhe zevendesimi i saj me nje analize lineare bazuar ne
ndryshme projektuese si<; jane momentet perkulese, forcat prerese, forcat
"spektrin e projektimit" S,(T) [te reduktuar, kundrejt atij elastik S,(T)].
behet i mundur nepermjet futjes se faktorit te njohur te sjelljes "q" (shih norm ale, zhvendosjet, etj.
paragrafin 5.9.2).
Ne metodiken per llogaritjen e forcave sizmike sipas Eurokodit 8
mund te percaktohet fillimisht forca ne baze Fti = Fi sipas shprehjes (6.3.36)
dhe mandej, ne menyre indirekte, me ane te shpemdarjes sipas shprehjes
(6.3.37) vleresohen forcat ne nivele te ndryshme. Por forcat ne katet "k"
mund te percaktohen edhe drejtperdrejt sipas shprehjeve (6.3.35) apo
(6.3.35-a).
Keshtu, ne praktiken e projektimit sipas Eurokodit 8 analiza
(multi)modale me ane te spektrit te reagimit te projektimit perfshin hapat qe
vijojne:
1.- Modelimi i nderteses dhe ndertimi i matricave te mases dhe
ngurtesise (pas kondensimeve eventuale, statike apo kinematike, per
modelet hapesinore 3D).
2.- Percaktimi i nje numri te mjaftueshem te formave te Iekundjeve
{<Ph dhe frekuencave rrethore korresponduese (1);, nepermjet zgjidhjes se
problemit te vlerave te veta. Percaktimi i madhesive :£;, .Ali, r; ="{{;I£,,
dhe Jl; = mi.<·
3.- Per <;do periode Ti nga spektri i projektimit behet percaktimi i
ordinates spektrale korresponduese S~.i , qe ne EC 8 shenohet me S,(T).
4.- Percaktimi i zhvendosjeve maksimale modale Uk.i sipas
shkalleve te lirise te zgjedhura.
5.- Percaktimi i madhesive modale te kerkuara Ek,i te reagimit te
struktures (forca prerese ne baze, forcat sizmike ne ni vele te ndryshme, l----·7.0 s.o s.o-J
momentet perkules, forcat prerese, forcat normale, nderjet, zhvendosjet ne Fig. 6.3.9 ShembuH i nje rame 3-kateshe
elementet e ndryshem strukturore, etj.).
4!7
416
 l.- Forca prerese ne baze te struktures; 2.- Zhvendosjet e kateve;
I.-
Ky variant llogarites eshte mbeshtetur ne shprehjet analitike te 3.- Zhvendosja relative ndeTIPjet kateve 2 dhe 3; 4.- Forcat e brendeshme
spektrit te projektimit dhene ne publikimin e vitit 1994 te Eurokodit 8 [(shih (Ma, Qa, Na) ne seksionin ate treguar ne fig. 6.3.9.
shprehjet (5.9.1) + (5.9.4)] duke pranuar parametrat e meposhtem: Nga llogaritjet e realizuara nepermjet procedurave standarte te
- shpejtimi i projektimit, i konsideruar si shpejtimi maksimal sizmik analizes statike, per rastin ne shqyrtim me tre shkalle lirie (SH.L.) nga
ne truall te forte (shkemb), as= 0.3g; invertimi i matrices se fleksibilitetit [i5], matrica e ngurtesise [k] ka rezultuar
g = 9.81m!s ;
-
2 si me poshte (krahas jepet edhe matrica e konsideruar e mases [m]):
-
klasa e truallit te shes hit te ndertimit B (e mesme); SH.L.

~
faktori i sjelljes te struktures q = 4; 52912.42 -30463.30 1876.521 1 161.16 0
10 l(t)
- koeficienti i rendesise y, = 1.0; r
[k]= -30463.30 48066.39 -19325.10 ( ") 2 [m]=l 0 77.98
faktori i shuarjes 11 = 1.0. l 1876.52 -19325.10 l7170.03J m 3 0 0 60.65 J
Spektti i noTIPalizuar j projektimit i shpejtimeve Sd(T) [ketu po
shenohet edhe me s;(T)] per rastin e dhene esbte paraqitur ne fig. 6.3.10, Masa totale e struktures eshte 199.79 ton.
me anen e graf1kut korrespondues dhe ne trajte tabelare. Per krahasim aty Per seksionin e dhene a matrica e ndikimit - e konceptuar kjo si
eshte paraqitur edhe spektti elastik perkates, S,(T), ndertuar sipas mattice drejtkendore me elemente faktoret Ma, Q", Na ne ate seksion
shprehjeve (5.7.8)- (5.7.11). (moment perkules, force prerese dhe force noTIPale) per shkak te
ngarkesave te njepasnjeshme njesi horizontale ushtruar ne nivelet e kateve-
Scl('l')
ne rastin e dhene eshte:
S,(T) 1.01

l
P1 =l P2 =1 P3 =1
IM"_-
1 I'-0.5282 -0.4277 -0.4387l.
1.0 1 Q" =I o.z941 o.2642 o.21o8

1.0 i
lNa l-0.1593 -0.3944 -0.6708J3x3

Per nje veprim sizmik te caktuar, te zgjedhur me kah nga e majta ne

te djathte, kahet e pranuara si pozitive per faktoret e seksionit a tregohen ne
fig. 6.3.9. Sipas procedurash standarle, zgjidhja e probiemit te vlerave te
veta jep foTIPat e Jekundjeve {<Ph dhe frekuencat W;, prej te cilave me pas
percaktojme :£;, f';, .4;, dhe .M:.
Keto parametra se bashku me produktet
[m] {i[> }; paraqiten te grupuara ne tabelat 6.3.1 dhe 6.3.2.
0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
0 T(sel<)

Fig. 6.3.10 Spektri i nonnalizuar i projektimil S,(T) = s; (T) per shpejtim te 1 1.000 1.000 1.000 6u6o 1 61.160 61.160
normalizuar te rruam.t a; = ag /g ::::: 0.30, klase truaUi "B" dhe 2 1.762 0.734 -0.736 137.461 57.302 -57.454
faktor sje!lje q = 4 (sipas EC8, publilmar ne v.l994)
3 2.379 -1.123 0.277 144.343 -68.140 16.857
Tab 6.3.2
Do te llogariten:
419
418
 Tab 63.2
Zhvendosjet e kateve Uc =<P'"r;s" dhe zhvendosjet relative
~Forma OJ; T; ;£, .AJ. . ; r, A~
' I J,L;;Mtot ("Interstory drifts") ndermjet niveleve 2 dhe 3, te konceptuara keto si
I_ l 7.755 0.810 342.964 647.003 0.530 181.799 i 0.910 I
21.547 0.291 50.321 179.822 0.279 0.070
zhvendosje "elastike", d.m.th. te pragut te rrjedhshmerise, jane dhene ne tab.
I 2 14.082 1
0.190 I 3.908 I 6.3.4, ne em. Per zhvendosjet llogaritese Um" eshte aplikuar perseri rrecrulli
I 3 ' 35.219 0.178 20.563 108.!76 0.020
s~s. a
SHCMA I 199.789 I l.OOOJ
Tab 6..
34

:i,= ±mi<Pi, A,=fm1 <Pf,

: Zhvendosja Vki
ne niveHn 1 l
Fonna '1."
2 3
'Umax(SRSS)
I U;-/Un~ax
. I~
j"'l j=l k=l 1.328 I 0.110 0.028 ' 1.333 i 0.996
k-2 2.341 _l 0.081 -0.020 , 2.342j 0.999
!
k-3 , 3.160 I -O.l24J. 0.007_1
N ga tabela e mesiperme verne re se L; A;
= Mtot dhe se mbi 90% e I lh-U2 I 0.819 1 -0.206J. o.028_l
3.163 1
0.845 I
0.999
0.969
mases efektive i atribuohet formes se pare te lekundjeve.
Ne fakt, meqe T 1 < 4T, dhe T 1 < 2.0 sek (T, = 0.8 sek < 4 · 0.6 = 2.4
Nga tabela 6.3.4 vihet re se zhvendosja relative ndermjet nderkateve 3
sek dhe T 1 = 0.81 sek < 2.0 sek) ne kete rast te thjeshte mund te aplikohet dhe 2 (U3-U2)m, = 0.845 em eshte e ndryshme naa diferenca U- m . - U
dhe nje analize e thjeshtuar sizmike (shih paragrafin 6.3.7). Por, per te = 0 .821~em. ~ J, ax 2,max
ilustruar analizen multi-modale po vazhdojme me kete tip analize.
Perfundimisht, per 9do forme "i", komponentet modale te seksionit te
Duke perdorur vlerat e periodave te mesiperme dhe vlerat spektrale
zgjedhur a-a, te shenuara me Mu, Qa e N,, llogariten duke shumezuar
perkatese projektuese sipas fig. 6.3.10, per ~do forme lekundjesh (i = 1, 2, 3)
forcat modale {F); me matricen e ndikimit te dhene me siper, d.m.th.:
percaktojme madhesite cs;, dhe fcSd; (ku Sct; eshte spektri i zhvendosjeve
te pragut te rrjedhshmerise: s" =s:,g!w\ P, = 1 P, = 1 p3 = 1
Nepermjet shprehjes (6.3.47), d.m.th. {F); = ns;, g[m]{ <P );, ["g"
2
rM,l r
i
Q,
'
= I
-0.5282 -0.4277 _ 0.4387l
0.294! 1F,l
ben kalimin nga vlera te normalizuara te s; ne vlera reale (rnls )], 0.2642
llocrarisim te gjitha forcat modale Fki per nivelet k = l, 2, 3 dhe format i = 1,
2, 3
si dhe forcat prerese korresponduese te bazes Fb,i· Rezultatet jane
I
_N,j
0 2708/· F,J
l-01593 -0.3944 -0.6708 j lF ,
3
1
permbledhur ne tabelen 6.3.3, ku per forcat e bazes Fb,i eshte aplikuar, ne Rezultatet per keto komponente dhe madhesite korresponduese
baze te percaktimeve te EC8, rregulli i njohur SRSS (rrenja katrore e projektuese jane dhene ne tabelen 6.3.5. Ne forme te pergjit:Msuar, ne dy
shumes se katroreve), sipas shprehjeve baze (6.3.10).
kollonat e fundit me R sbenohet gdo njeri prej faktoreve reagues Mu, Qu,
Tal> 6.3.3 Na.
Forma '1.;; ..
Tab 635
Madhesite
modale 1
Forma "i~'
2 3
Forca Fk1
(ne k..."\) ne nivelin k 1 2 3
~ Forcatne Forma
seksionin a 1 R,ro,(SRSS) jRlfRmax!
§m_g_(mls) !.506 1.839 1.839 !'.u 48.852 31.481 21.384 ' 2 l3
; rs,g (mls'l 0.798 ' 0.514 0.349 F" ' 109.800 29.495 -20.088 ' , ll!,_(k.'lm) -123.346 -13.856 I -5.289 124.235 0.992
rs,:;(cm) 1.328 I 0.110 0.028 F3, 115.297 -35.073 5.894 i Q, (kN) I
74.599 7.553J. 2.577 75.025 0.994
Fll, (Shuma} 273.950 25.903 7.190 Na (kN) 1 -128.428 6.879J 0.562 128.614 0.998
F, , (SRSS) 275.266
Fb,/Fb,max 0.995 J
420
421
 Duket se forma e pare e lekundjeve jep kontributin kryesor per te Nderkaq, ndryshojne forcat modale Fk1 dhe forcat prerese te bazes
gjithe faktoret e kerkuar. Prandaj, ne kete rast, per projektimin e elementeve Fb,i· Keto forca tani jane permbledhur ne tabelen 6.3.6, ku per forcat e bazes
Fb,i eshte aplikuar perseri rregulli SRSS.
me perafersi mund te merej parasysh vetem forma e pare.

Tab. 6.3.6
Madhesite Forma ''i" Forca Fki Forma "i"
n.- modale l 2 3
(ne kN) ne
l 2 3
Ne kete variant llogarilje i vetmi ndryshim me variantin I eshte faktori i niveHnk
sjelljes se struktures, qe tani supozohet me vleren q = 5. S. • (rnls') 1205 1.471 1.471 F 39.071 25.184 17.107
Spektri i nonnalizuar i projektimit i shpejtimeve per kiite rast eshte rsai (< (m/s 2 ) 0.638 0.41! 0.279 F, 87.816 23.596 1 -16.071
f'S,n(cm) 1.062 0.088 0.022 F3; 92.212 -28.059 4.715
paraqitur ne fig. 6.3.11, me anen e grafikut korrespondues si dhe ne trajte Ft.; (Shuma) 219.099 20.721 J 5.752
tabelare. 1<\.~,iSRSS) 220.152
·; IT SJT) Fb)Fb,II'UX
Sd(T)
\:, o ooo
. 0.3000 0.995

s. (T) 1.0 1 r1
I 2
0.10

i! 3 1 0.20
\410.30
0.15
0.2000
0.1500
0.1500
0.1500
Zhvendosjet e kateve dhe zhvendosjet relative ndennjet kateve 2 dhe 3 jane
dhene ne tabelen 6.3 .7.
\: 5 0.40 0.1500
l.O T
1: 6 0.50 0.1500
Tab.6.3.7
----- -----
7 0.60 0.1500
I
;;I 8 0.70 0.1354 Zhvendosja U ki Forma ''i"
1.0 +I \ (: 9 I o.so 0.1238 ne nivelin l I 2 3 Um,(SRSS) U;-/Umax
101 0.90 0.1145 k-1 !.062 I 0.088 0.022 !.066 0.996
11 ! 1.00 0.1067
!.872 J o.o65 I
12 I 1 10 I o 1001
k-2 -0.0!6 1.873 0.999
1- 13 1.20 0.0945 k-3 2.528 1 -0.099 0.006 2.530 I 0.999
1.0 ii
" • 14 L30
15 1.40
16 1.50
0.0896
0.0853
0.0814
U3-Uz o.656 i -0.164 0.022 0.676 I 0.969

Vihet re se zhvendosja relative e nderkateve (U,-Uz)mox = 0.676 em

!.Or~ eshte e ndryshme nga u,.max-Uz,max = 0.657 em.

Rezultatet per komponentet modale dhe madhesite koresponduese
' I I I projektuese te seksionit te zgjedhur a jane paraqitur ne tabelen 6.3.8.
L5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0
0 0.5 1.0 T(sek)
Tab.6.3.8
Fig. 6.3.U Spektri i normalizuar 1 projektimit. S0 (T) =S~ (T) per shpejtim te F?rcat ne seksionin a
Forma
R=x(SRSS) IRI/R=xl
1 2 3
norma.H:zuar te truaUit a = ag /g = 0.30, ktiase trua.Hi ''B" dhe
M (kNm) -98.650 -11.085 -4.231 99.361 0.992
fak!or sje!!je q = 5 (sipas EC8, pub!ikuar ne v.l994)
Q (kN) 59.663 6.042 2.062 60.003 0.994
Kuptohet se matricat e ngurtesise, te mases, te ndikimit dhe tabelat N. (kN) -102.714 5.503 0.450 !02.863 0.998
6.3.1, 6.3.2 mbeten te pandryshuara sine variantin I te zgjidhjes.
Eshte forma e pare e Jekundjeve ajo qe jep perseri kontributin
kryesor ne te gjithe faktoret e kerkuar.
423
422
 Kuptohet ..
m.- Ne kete variant llogaritje spektri i projektimit i shpejtimeve eshte plasaritj·es '" seks1·
qe edhe pe"~ ke"te.. r,;:,s
marre nga Drafti Nr. 5 (Maj 2002) i Eurokodit 8, duke konsideruar veprimin
(.C
re d uktim.m e no-u c oneve te e1emea. t, ne se nuk
. matric . parasysh efektin e
tabelat 6 ' 1 " r esise) nteve marnm
e nje terrneti te forte, me magnitude M > 5,5 [shih shprebjet (5.9.5) ~ Ndrysh . ·": , 6.3.2 mbete .at e ngur· .. ~trukturore betonarme (d m t'
OJne, nat •· n te P teslse t.. .. .. . . ·' . n.
Rezultatet p" k YdSht, forcat m dandryshuar, e ma~es, te ndiklmit si dhe
per forcat e ~r atese per kete va o ale Fki dh a, SI ne variantin I dhe II.
(5.9.9)],
Si klase trualli ne kete rast eshte pranuar klasa C, gjitbashtu klase e
mesme ne Draftin e siperpennendur. Sipas Draftit Nr. 5 faktori i sjelljes se azes Fb.i eshte apl'knant, iane p"e forcat prerese te hazes F .
I uar P"ersen ennbledhur ne.. ta be len 6.3. 9, ku
o,,.
struktures per ramen ne shqyrtim round te vleresohet nga produkti q = qokw,
ku kw = l.O dhe q eshte vlera baze e atij faktori (shih paragrafin 5.9.2). Per
ra.mat e rregullta q0 vleresohet nga produkti 4.5aiO:I (sbih tabelen 5.9.1). Per
- Madhesite I,
~-
Forma"i"
rregulli SRSS.
T-:::-- Tab. 6.3.9
te marre parasysh nje ~rregullsi strukturore ne lartesi qe ka rama e ketij
0
modale , Forca F
1 2 Forma "i" I
...k.g_(Inis") ' 1.337
3 <ne. k.'l) ne
"
shernbulh, behet nje reduktim prej 20% kundrejt vleres baze qo. Nderkaq, ne 1.80$ L974~k 1 2 3
rsai g (mts2) '·
baze te percaktimeve te dhena ne paragrafin 5.9.2, raporti ala, round te rs<I;(Cm) '
0.709 0.505
0.375~ 43.370 30.892 i 22.956
'
merret, me perafersi, i barabarte me 1.3. J{eshtu, perfundimisht viera qe 1.! 79 i 0.108
0.030~ 97.478 28.944 ·21.565 '
mund te pranohet rastin tone per faktorin q eshte q = 1.3x4.5x0.8 = 4.7. IF F3i 102.358 ·34.418 6.327
SbpejtJmi a, eshte pranuar sa ai i variantit I: ag = 0.3g [aplikohet shprehja ~rna) 243.207 25.4!8 7.718
~IRSS) 244.654
l5.9.l2) me)'I = 1, k = 1 dhe a"R = 0.3g]. b,/F'b,rn.w
o.994 I
Spektri i norrnalizuar i ,projektimit i shpejtimeve Sa CD. qe perseri ne Zhvend .
vijim eshte shenuar edhe me s:
(T), per rastin e dhene eshte paraqitur ne 3 jan e d hene
.. .. .OSjet e katev
ne tabe1en 6.3 ·~ ~e
· zhvendos.uet relative n d"errnJe! k ateve 2 dhe
fig. 6.3 .12, me anen e grafikut k~rrespondues si dhe ne trajte tabe1are.
-, Zhvendosja U .
s,(T) ne. n.i.veiin ~-;, r---'F:oo>rrttna ,~,, Tab. 63.10
s (T) 1
1---:,--
k- 1
k
2
;·i79
2
oj98+- ;-;l_~TU_''"_"_.(S-;R-;S-;;S-:-).f_:U.:,,:!U:_:"":_j'
1

0.079~0
2~~,g0~ ~ ~i=-~ g:~!: :~;!.'l~ ;~,
----"U:;.l\:.!·u::.•,_.J..I~~·so~6CI[·~~~;;;o~z~zrl~~~~-,i
k 3 -.078 1 1

~ I ·o2Qt...:~·2_0~:f---j2~.s~o~s+:=~o~.9~9~9
' 043
8
Duket nerse · =......2:03o '
0, .755 em eshuie n se zhvendos· 0.755 I 0.962
Rezult ndrysh me noa U Ja 1 .
re atJ ve ..
projekt atet per kom " J,mox-U e nderkateve (l''h-U-) =
uese te sek . . ponentet 2,<n:.x = 0. 728 em " max
1.0 SlOnlt te zo'e
gJ dhur <Xtnodale
ja .. d~e madhesJte .. : . korresponduese

r;:;;:::~--,r---- ne dhene ne tabelen 6.3.11.

Tab. 6.3.11
I I
t
2.0
I
2.5
I
3.0 3.5 4.0 · RooiSRSS) IRIIR"mxl '
'
0.5 '
1.0 1.5 T(sek) 3
·5.677 ' 110.491 0.991
Fig. 6.3.12 Spektri i normalizuar 1 projektimit Se(T) S~ (T) per shpejtim te
= 2.767 66.698 0.992
normalizuar te truaUit a = ag /g :::: 0.30, k!ase trualli "C" dhe per 0.603 114.218 0.998 I
faktor sje!lje q = 4.7 (sipas Draflit Nr. 5 te ECS, Maj 2002)

424
425
 Duket perseri se forma e pare e lekundjeve jep kontributin kryesor ( <!> ); mbeten te pandryshuara. Perfundimisht duke ndjekur hap
ne te gjithe faktoret e kerkuar. proceduren e analizes sizmike sikurse eshte shtjelluar me siper, per
Ne fig. 6.3.13, referuar ketij varianti llogarites, eshte treguar forcat sizmike te bazes dhe ne nivelet 1, 2 dhe 3 per sejcilen forme
diagrama e momenteve perkulese sizmike ne te gjithe ramen per formen e \', jJi!lcundjesh do te rezultojne:
pare te Jekundjeve te saj dbe per kahje te veprimit sizmik nga e majta ne te
djathte. forma e pare {<!> )I:
Fu = 30.63; F2.1 = 68.86; F,,, =72.31
forma e dyte {<!> )2:
F1.2 =30.89; F2.2 = 28.94; F3.2 = -34.41
forma e trete {<!> )3:
F1,, = 20. 98; Fz., = -19.71; F,,, = 5.78

Edhe ne kete rast mbeten te vlefshme komentet dhe verejtjet e

pergjithshme te dbena ne variantet e mesiperme te llogaritjes. Diagnu-na e
.momenteve per formen e pare te Iekundjeve eshte sine fig. 6.3.14.

Fig. 6.3.13 Diagrama e momenteve perkulese sizmike (ne kNm) per formen e
pare te lekundjeYe ne ramen e fig. 6.3.9 me faktor sjeil.je q = 4.7,
duke kons:ideruar veprimin e nje termeti te forte me magnitude ?vl[
> 5.5 dhe shpejtim- sizmik te truamt ag = 0.3g, Uogaritur sipas
percaktimeve te Draftit N:r. 5 - !v:iaj 2002 te Eurokodit 8 (pa marre
parasysh efektin e plasaritjeve- reduktimin e ngurtesise)

Nderkaq shenojme se sipas percaktimeve te Draftit Nr. 5 te

Eurokodit 8, analiza strukturore duhet kryer duke marre parasysh reduktimin
e ngurti%ise se sistemit per shkak te plasaritieve te seksioneve terthore te
elememeve betonarme gjate veprimit te termetit. Nese nuk ka vleresime te
ve<;anta per rastin ne shqyrtim, ne kete Draft percaktohet se ngurtesia e
elementeve strukturore mbajtes mund te merret e reduktuar dy here. Keshtu,
nese pranojme kete menyre reduktimi, matrica e ngurtesise do t'i kete Fig. 6.3.14 Diagrama e momenteve pi:!rkulese siznTike (ne k.Nm) per formen e
elementet me vlera sa gjysma e atyre te llogaritur si me siper. Rrjedhimisht pare te Iekundjeve ne ramen e fig. 6.3.9 me faktor sjeUje q = 4.7, duke
frekuencat OJ 1, w, dhe OJ3 tani do te rezultojne ne madhesite e meposhtme: konsideruar veprimin e nje termeti te forte me magnitude M > 5.5
dhe shpejtim sizmik te truallit ag =0.3g, llogaritu:r ~pas percaktimeve
OJ, rad; Wz =15. s~o -
=).- 484 - rad; o:r, =24 .904 -
rad; kurse periodat mten
. te Draftit Nr. 5 - Maj 2002 te Eurokodit 8 (duke man-e parasysh
sek sek sek efektin e plasaritjeve - reduktimin e ngurtesise)
duke marre vlerat T 1 = 1.!45 sek; T 2 =0.412 sek; T 3 = 0.252 sek. Formate
426 427
 Nenvizojme nderkaq karakterin thjeshtezues dhe te perafert te
analizes strukturore te mesiperme, duke marre parasysh redukt1mm .e
ngurtesive per shkak te plasaritjeve. Modelimi i ng~rtesive te re~u~tua~a pe~
te pasqyruar efektin e plasari~eve ne elementet struktu.rore eshte nJe
problem kompleks. Ketu ndikojne nje sere faktoresh sJ<; pne: t1p1 '.trukturor
(tra ose kollone), forma gjeometrike e sekswmt (ne ve<;ant1, per traret),
niveli i forcave aksiale (per kollonat), etj.
6.3. 7 Analiza e thjeshtuar modale ..
Shpesh, pa ulur ndjeshem saktesine e rezultateve te kerkuara mund te
shmanget vellimi relativisht i madh i llogaritjeve qe kerkon analiza (multi)
modale duke perdorur nje analize sizmike te thjeshtuar. Prakt!k1sht, ky tlp
analize qe ndryshe quhet "analiza ekuivalente statike" ose "analiza e forces
anesore" ka vend te perdoret kur reagimi maksimal dinamik dominohet nga
kontributi i f01mes se pare kryesore te lekundjeve, qe korrespondon m~
perioden T 1• Kjo eshte karakteristike me teper per strukturat e rregullta e t~
te shtangeta. Ne keto raste, po t'i referohemi shprehjes (6.3.60), mund te
konsiderohet me perafersi se:
= S1,max (6.3.83)
Snux
Duke iu pershtatur terminologjise se Eurokodit 8 per shenimin e
peshes me W ne vend te Q, dhe shenimin e ordinates ne spekmn e
projektimit ("design") te shpejtimeve thjesht me s, (T1 ), per percakt1mm e
forces sizmike ne baze Fb do te shkruanim:
(6.3.84)
Duhet permendur se ne shprehjen e vlerave spektrale projektuese te
S (T1 ) merret parasysh edhe faktori i rendesise Yr·
d . ·-
Ne fakt metoda statike ekuivalente nuk eshte gje tjeter ve9se nJe
thjeshtim i met~des spektrale te reagimit .du~e konsideruar vetem U.je:o~e
!ekundjesh. Referuar formes kryesore te lekundjeve me penode • 1 nea
barazimi (6.3.42) round te shhuajme se:
=(~ lw· (6.3.85)
F
b g )
428
ku w· = w z, eshte pesha efektive e nderteses per formen e pare te
lekundjeve, kurse S, 1 - shpejtimi spektral referuar peri odes TJ. Per ndertesat
tipike shumekateshe beton-arme pesha efektive eshte rreth 70 - 80% e
peshes totale (& 1 = 0.7 -<-0.8).
Nese ne shprehjen (6.3.85) zevendesojme W* me W marim
shprehjen e meposht!ne qe percaktohet ne publikimin e v.l994 te Eurokodit
8:
(6.3.86)
Ky zevendesim eshte justifikuar me mosperfilljen qe u behet
formave te larta te lekundjeve kur konsiderohet vetem forma e pare e tyre
(T 1). Edhe kodi amerikan UBC ("Uniform Building Code") perdor, ne
parim, te njejtin perafrim per vleresimin e forces sizmike te bazes. Madhesia
W llogaritet sipas kerkesave normative duke pasqyruar kontributet e
ngarkesave te ndryshme (te perhershme, te perkohshme) ne gjenerimin e
forcave reale sizmike. Menyra e percaktimit te W eshte treguar ne
paragrafin 7.7.6.
Nderkohe, verejme se ne Draftin e v.2002 te Eurokodit 8 (EC8-
2002) shprehja e forces prerese te bazes Fb i eshte pershtatur gati plotesisht
shprehjes te mesiperrne (6.3.85). Sipas EC8-2002 forca prerese e bazes
llogaritet keshtu:
(6.3.86-a)
Medhesia /, e shprehjes (6.3.86-a) eshte nje faktor korrektues, vlera e te
cilit merret 0.85 nese T1 :s; 2T, (perT, shih tabelat 5.7.4 dhe 5.7.5) dhe kur
ndertesa kame shume se dy kate; A=l.O ne raste te tjera.
Perioda T 1, e nevojshme per percaktimin e vlerave te shpejtimit
projektues spektral Sd(T1) mund te nxirret nga analizat dinamike, Nese
llogaritjet i referohen fazes se projektimit paraprak, llogaritja e T1 round te
behet duke perdorur rekomandime dhe formula qe jepen ne kode projektimi.
Forca prerese Fb shperndahet ne kate me proporcionin qe dikton
forma e pare karakteristike e lekundjeve {<P},. Duke iu referuar per ilustrim
nje strukture gjashtekateshe (fig. 6.3.15), per forcat Fk ne nivele te ndryshme
te saj do te shkruajme:
429
 F, l
=( '!'' w,_,
Iww
j~l J J,!)I'
IF (6.3.87)
Pas percaktimit te forcave sizmike, analiza lineare (elastike) per
Jlogaritjen e faktoreve te brendshem sizmike (M, Q, N, etj.) mund te behet
metoda te njohura statike.

6.3.8 Veqori normative tif analizave sizmike sipas Kushtit Teknik

KTP-N.2-89
ffib 6-----"C-----r···~(~·;;;;y-···········
661
I p,
I : I
Sipas Kushtit tone Teknik te Projektimit per ndertimet antisizmike
ffi5 ._ ___ !?:::_ __ __)_________ _(_____________________ / Fs aktualisht ne fuqi, KPT-N.2-89, llogaritja e ndertesave dhe veprave
Y I I
inxhinierike ndaj veprimeve sizmike kryhet zakonisht me metoden e spektrit
I : 1
f i I
\)4.! I i (k:4) /
te reagimit. Ne rastin e veprimeve sizmike horizontale, vlerat projektuese te
m. <~>--~----9-------------;----r·--------- p, spektrit te reagimit te shpejtimeve S, merren nga shprehja:
I
/ I: I'

I
/

ffi3 . . - .92·:.. -<?---------------~_trl3A.--+----------- I j F3 S, = kEk,\)lf)g (6.3.88)

I ,
I I
1 f
Ill2 ~ J::!_rZ
y
_____________________~'.------~~-~-~------
' :
!---7' F2
J i
I !
g; 1 ,
ffil f?------------------------r·----jl----------- [;' p,
li
$ 1'
Fig. 6.3.15 Fonna kryesore e Iekundjeve ne nje sistem shumekatesh dhe
forcat korresponduese inerdaJ.e
Nese forma e pare perafrohet me nje drejtez, duke shfrytezuar
proporcionet gjeometrike do te marim trajten e Lhjeshte:
i I
i I
· I
I
ku: g - shpejtimi i renies se lire;
' I kE - koeficienti i sizmicitetit, vlerat e te cilit jepen ne tabelen e
: I
: r meposhtrne (tab. 6.3.12), ne vartesi te intensitetit sizmik I dhe
kategorise se truallit;
± ~F~
· I/ k, - koeficienti i rendesise se objekteve, vlera e te cilit, per tipe te
ndryshme ndertimesh, jepet te KPT-N.2-89 (per vepra dhe objekte me
rendesi te jashtezakonshme k, = 4, per vepra dhe ndertesa te nje rendesie jo
te ve9ante si p.sh. banesa te ndertimeve masive etj. k, = l, etj.);
\)1 - koeficienti i struktures qe shpreh vetite duktile te saj; \)1 mund te
konsiderohet, me perafersi, si invers i faktorit te duktilitetit (\)I "' lift); (per
struktura tip rame te rregullt betonarme merret i barabarte me 0.25, per ato
metalike 0.20, etj.);
f3 - koeficient dinamik, shprehjet e te cilit jepen me poshte (shih dhe
fig.6.3.16):

l.- Per troje te kategorise se I (te forta)

, _r W,h,lj"' _"'
.O:'k - n rb - rb n
z,m, (6.3.87-a)
07
0.65 :;; [3 = • :;; 2.3
T
(6.3.89)

I;wihi L;zim 1 2.- Per troje te kategorise se I! (mesatare)

\ j=l }"'1 08
0.65 :;; f3 = · :,; 2.0 (6.3.90)
T
Kur peshat Wj dhe lartesite e kateve jane konstante, shprehja (6.3.87- 3.- Per troje te kategorise se III (te dobet)
a) sugjeron nje shpemdarje trekendore te ngarkesave se nderteses ne
iartesine e saj. 0.65 :;; [3 = _1_2:;; 1.7 (6.3.91)
T
430 431
 Vierat e koeficientit kg :t Qj<l> ji
Tabela 6.. 3 12 Y!ki = (j)ki j=J (6 ,.., 9")
Kategoria Intensiteti ne ballel :tQ;<P;, . -~- 0
e truallit VI! I VIII !X ' j=l
I i forte o.os I o.J6 0.27 Sikurse eshte treguar nepermjet (6.3.31), koeficientet 'lki kane vetine
II- mesatar O.ll I 0.22 0.36
III- i dobet o.t4 I 0.26 0.42 per ~do mase mk kemi: _i Yk = 1.
;,j

Kujtojme qe ne shprehjen (6.3.93) "n" esbte nunui i shkalleve te lirise,

kurse <jl,, dhe <l>ii jane zhvendosjet e konstruksionit te nderteses ose vepres
Trual1 kategoria I inxhinierike gjate Jekundjeve vetiake sipas tonit i, te llogaritur per piken k
2.30 f - 1- - " " " " " "

Truall kategoria II shqyrtohet dhe per te gjitha pikat j ku, ne perputhje me skemen
2.00 ::-- - - " " " " " llc•ga:rite:se, behet perqendrimi i peshave perkatese O.r Ne vijim jepen edhe
1.70 :-' ---+-!""';:--" Truall kategoria lli disa ve,ori te tjera normative te Kushtit Teknik KTP-N.2-89.
Per ndertesat me lartesi deri ne 5 kate, masat dhe ngurtesite e te cilave
I nuk kane ndryshime te theksuara ne lartesi dhe qe vlerat e periodave T 1 i
i
0.65 r--------r- ' kane jo me te medha se 0.4sek, lejohet qe koeficienti Y[ki te ilogaritet me
' ' T(sek) formulen e thjeshtuar:
0.30 0.40 0.65 l.OS 1.23 L69

Fig. 6.3.16 KoefidenH dinamik!) sipas KTP-N".2-89 :tQjb j

Shprehja qe sherben per llogari0en e forcave horizontale sizmike sipas
Kushtit Teknik KTP-N.2-89 per strukturat me shume shkalle lirie qe mund
te modelohen ne formen e shufres konsol vertikale me masa te perqendruara
sine fig. 6.3.1-b, mund te merret duke zevendesuar tek (6.3.36) shpejtimin
spektral S,_, me produktin hk,1j!j3g te shprehjes (6.3.88). Dote kemi:
(6.3.92)
Ne shprehjen (6.3.92) koeficientet k£, k, ljJ dhe j3, percaktohen
njelloj si ne rastin e sistemeve me nje shkalle lirie te paraqitur me siper Q,=e
mkg eshte pesha e mases m, kurse 1Jki eshte koeficienti i formes ose i
shperndarjes. Ne rastin e pergjithshem '1ki percaktohet sipas formules
(6.3.30) ose nga:
'lki = bk _!);::=l_ __ (6.3.94)
:tQjh;
J"'l
ku h, dhe hj jane lartesite e niveleve k dhe j nga kuota e siperme e themelit
Nderkaq, nese ne nje konstruksion perioda T, e tonit te pare te
lekundjeve vetiake eshte me e madhe se 0.8sek, vlerat llogaritese te
faktoreve te ndryshem E (te sforcimeve, momenteve perkules, forcave
prerese, te zhvendosjeve) percaktohen duke kombinuar vlerat e faktoreve te
disa formave te lekundjeve. Per ndertesat dhe veprat inxhinierike qe kane
rregullsi strukturore kombinohen vlerat e faktoreve qe u pergjigjen jo me
se tri prej formave te lekundjeve vetiake (mete ngacmuara nga veprimi
sizmik). Kur vlerat T 1 te Jekundjeve vetiake te zgjedhura per kombinim
ndryshojne ndermjet tyre me me sbume se 10%, <;ka zakonisht ngjet ne
· e rregullta, kombinimi i vlerave te faktoreve behet sipas formules
te "rrenjes katrore te shumes se katroreve".
Kur ndermjet toneve te Jekundjeve vetiake te zgjedhura per kombinim
ev"id,mt<oh'm te tilla qe periodat T 1 i kane afer njera-tjetres (vlerat T1

432 433
ndryshojne ndermjet tyre ne jo me shume se 10%), atehere behet mbledhja e
vlerave absolute te faktoreve, duke i konsideruar keto tone si nje te vetem;
pastaj aplikohet formula (6.3.60) per te bere kombinimin e nevojshem te
faktoreve.
Ne gofte se T 1 :S 0.8sek, nuk behet kombinimi i faktoreve ge u
pergjigjen formave te ndryshme te lekundjeve, por si llogaritese pranohen
vlerat qe i pergjigjen formes mete ngacmuar prej veprimit sizmik.
Ne rastin e sistemeve me nje SH.L., shprehja (6.3.92) thjeshtohet ne
trajten:
F = kEk,\!fi3Q (6.3.95)
Perve9 metodes se llogaritjes se ngarkesave sizmike sipas nje drejtimi,
ne KTP-N.2-89 jepen edhe kerkesat mbi menyren e kombinimit sipas
perberseve te ndryshme te veprimit sizmik si dhe kombinimi i tij. Po keshtu,
aty jepet menyra e kombinimit te veprimit sizmik me ngarkesat e tjera.
6.4 VE~ORI TE PERGJITHS!ll'VIE TE ANALIZA VE DINAMIKE NE
FUSHEN KOHORE
6.4.1 Hyrje
Krahas metodave qe mbeshteten ne kuptimin e spektrit te reagimit, si
metoda alternative te reagimit sizmik jane analizat lineare dhe jo-lineare ne
fushen kohore ("Time history analysis"). Mundesite dhe percaktimet e
perdorimit te ketyre metodave jepen edhe ne kodet e sotme sizmike, si p.sh.
ne Eurokodin 8. • kohe te madhe llogaritese dhe per praktiken e projektimit aplikohen
Ne vijim se pari tregohen disa ve<;ori aplikimi qe karakterizojne
sistemet elastike lineare dhe sistemet inelastike (jo-lineare).
6.4.2 Sistemet elastikii
Per rastin e nje sistemi elastik analiza lineare ndaj nje veprimi te
dhene sizmik mund te realizohet sipas dy metodikave te ndryshme qe jane:
1.- Analiza modale
2.- Integrimi direkt numerik.
Analiza modale ne fushen kohore fillohet me transformimin e
koordinatave. Zhvendosjet gjeometrike {U) shprehen nepermjet
koordinatave te pergjithesuara {Y), sipas shprehjes (6.3.4). Mandej, hap pas
bapi (t.t) kryhet integrimi ne fushen kohore i ekuacioneve (6.3.6). Hapat
kohore t.t zgjidhen shume te vegjel per te "kapur" ashtu variacionet e
434
te amplitudave dhe frekuencave ne akselerogramat ag(t). Ne
>,: praktiken e llogaritjeve dinamike sizmike madhesia L'.t merret 0.02 sek, 0.01
ose edhe me e vogel. Per realizimin e Uogaritjeve dinamike eshte e
\ . ·domosdoshme te jepen ne forme te diskretizuar akselerogramat projektuese
, (T) . Keto akselerograma mund te jene: 1- te termeteve reale te
i!regjistruar; 2- te gjeneruara nepermjet nje simulimi te burimit sizmik dhe
mekanizma te "rruges" deri tek sheshi i ndertimit; 3- akselerograma
artificiale te marra nga perpunime statistikore. Zakonisht kerkohet perdorimi
i jo me pak se 3 akselerogramave. Ne 9do rast duhet qe akselerogramat e
zgjedhura te pasqyrojne realisht shkallen e rrezikut sizmik te truallit te
ndertimit. Kerkesa te detajuara specifike jepen ne kodet perkatese, si p.sh.
ne Eurokodin 8.
Reagimi ndaj Ievizjeve sizmike te "perfaqesuaran nga
akselerogramet vleresohet duke iu referuar fillimisht koordinatave te
pergjithesuara {Y). Me tej behet kalimi ne zhvendosjet {U} dhe, se fundi,
me metoda te njohura statike mund te percaktohet gjendja korresponduese e
sforcuar (nderjet, momentet, forcat prerese, etj.).
Metoda e integrimit direkt konsiston ne llogaritjen e zhvendosjeve
{U) per <;do hap kohor L'.t, nepermjet zgjidhjes se drejtperdrejte te sistemit
(6.3.1) ose (6.3.2) te ekuacioneve diferenciale te levizjes. Per kete realizohet
kalimi i atij sistemi ekuacionesh ne nje sistem ekuacionesh algjebrike, pa
kryer ndonje transformim koordinatash si<; aplikohet ne analizen modale.
Kjo perligj edhe vete termin "direkt" qe perdoret ne kete procedure
zgjidhjeje (integrimi).
Metodat e vleresimit te reagimit dinamik ne fushen kohore kerkojne
relativisht rralle. Analizat inxhinierike me teper kryhen duke u mbeshtetur
ne analizen modale spektrale sipas metodes se paragitur ne paragrafin 6.3 te
ketij kapitulli.
6.4.3 Sistemet inelastikii
Per analiza! dinamike ne fushen kohore te sistemeve inelastike mund
te aplikohet vetem integrimi direkt hap pas hapi. Ne zgjidhjet praktike sipas
kesaj metode reagimi i sistemit inelastik brenda 9do hapi integrimi L'.t
konsiderohet linear. Gjate intervalit L'.t vlera e ngurtesise te nje elementi
strukturor merret e barabarte me pjerresine e tangentes te hequr ne piken
perkatese te kurbes ngarkese-zhvendosje qe karakterizon ate element.
Keshtu, ne princip, reagimi i sistemit jo-linear meret si reagim i sistemeve
suksesive lineare, me ngurtesi te ndryshuara hap pas hapi. c;do ndryshim ne
435
ngurtesine e nje elementi strukturor - ky mund te ndodhe per shkak se ai hyn
ne rrjedhshmeri, apo sepse ndodh shkarkimi i tij ne fazen kur elementi
ndodhej ne stadin e rrjedhshmerise - do te sjelle ndryshime edhe ne
ngurtesine e sistemit ne teresl. Shpesh matrica perkatese e ngurtesise, qe i
referohet nje momenti te caktuar kohor "t" shenohet me [kT] ose '[k] dhe
quhet matrica e ngurtesise tangente. Norrnalisht kjo matrice modifikohet
nga nje moment tek tjetri, duke pasqyruar ashtu varesite jo-lineare forca-
deforrnime te elementeve strukturore. Nje analize dinarnike inelastike, qofte
edhe kur kryhet si problem plan Go-hapsinor) ne strukturat shumekateshe
kierkon relativisht teper kohe llogaritese. Ne praktike analiza te tilla mund te
realizohen vetem me kompjutera te fuqishem.
Per nje sistem te diskretizuar inelastik, si p.sh. nje rarne, ne rastin e
veprimeve sizmike ekuacionet baze te ekuilibrit dinarnik jane ne thelb
marredhenie matricore te tipit te meposhtem [korrespondues te (6.3.1)]:
[m](L'>U} + [c]{L'>U} + [k]{i1UJ = -[m]{L'>U, (t) l (6.4.1)
Ne ekuacionin matricor (6.4.1) {L'>U), dhe {llU), {L'>U] jane
vektoret e ndryshimeve inkrementale (shtesave) perkatesisht te
zhvendosjeve, shpejtesive dhe shpejtimeve relative te nyjeve te sistemit,
kurse {L'>U,(t)) eshte vektori i ndryshimeve inkrementale ne shpejtimin
sizmik te bazamentit, qe i pergjigjen hapit kohor L'>t. Zgjidhja e ekuacioneve
(6.4.1) behet duke perdorur metoda te ndryshme, dy nder me efikaset, qe
perdoren si per analizat lineare ashtu dhe ato jo-lineare dinamike (metoda ~
- Newmark dhe metoda Wilson- 8) dote paraqiten ne paragrafin 6.5.
Llogaritjet dinamike jolineare ofrojne mundesi te manjes se
rezultateve reale per pararnetra te tille te rendesishem sit; jane deforrnacionet
maksimale dhe forcat e brendshme korresponduese ne te gjitha seksionet
kritike te struktures. Ne menyre te vec;ante, neperrnjet analizave dinamike
jo-lineare percaktohen kerkesat e duktilitetit te nevojshem si edhe
deforrnimet (zhvendosjet) ne fushen kohore te nderkateve apo seksioneve te
caktuara te elementeve strukturore. Krahasimi i kerkesave ne duktilitet, qe i
referohet nje veprimi sizrnik te caktuar, me duktilitetin real qe disponon
struktura, eshte nje menyre krahasimi qe perdoret sot gjeresisht per te
vleresuar kapacitetet e deforrnueshmerise elasto-plastike sizmike te
strukturave. Pikerisht keto kapacitete deforrnushmerie, te kombinuara me
aftesine mbajtese si rezistence (soliditet) percaktojne qendresen sizmike te
strukturave ndertimore. Vleresimi perfundimtar kerkon sigurisht edhe
436
shqyrtimin e treguesve te ngurtesise, te "perfaqesuara" nga zhvendosjet dhe
deforrnimet, si<; jane ne vec;anti zhvendosjet nderrnjet kateve suksesive te
nderteses ("'nter-story drifts").
Analiza! dinamike jo-lineare paraqiten si nje mjet i fuqishem ne
fushen e lnxhinierise se terrneteve. Nder programer me efikase ne fushen e
analizave dinamike jo-!ineare kane mbetur programet DRAL"! - 2D dhe
Programi DRAIN - 2D u konceptua nga amerikanet Kanaan
dhe Powell te Universitetit te Kalifornise, SH.B.A., dhe u publikua ne vitin
1973. Me vone, mbi bazen e tij jane krijuar dhe perdorur mjaft ne praktiken
e studimeve dhe projektimeve antisizmike versione te ljera te DRAIN- 2D
Keto versione shfrytezojne te dhena suplementare qe konsistojne ne
pasqyrimin sa me real te karakteristikave dinarnike cikiike te elementeve
stmkturore te sistemit konstruktiv qe analizohet. Nje program tjeter 1njohur,
SAKE, eshte krijuar nga Otani ne Universitetin Illinois - SH.B.A, ne po ate
periudhe (viti 1974). Nje komponent i perbashket i ketyre programeve eshte
integrimi direkt numerik i ekuacioneve te ekuilibrit (6.3.1) ose (6.3.2).
Per realizimin e nje analize dinamike jo-Iineare me rendesi te
vec;ante jane te dhenat hyrese, sidomos ato qe percaktojne sjelljen ciklike te
elementeve dhe struktures ne teresi gjate veprimeve sizmike. Ne strukturat
beton-arrne, sipas karakterit te punes (perkulje, prerje etj.), per elemente te
ndryshem strukturore jane adoptuar modele korrespondues histeretike te
vartesive force (moment) - zhvendosje (rrotullim) ne skajet e elementeve te
ngarkuar. Krahas modeleve te tjere te njohur, sit; eshte p.sh. ai bilinear i
Clough-it, per traret dhe elementet vertikale me forca prerese afersisht
konstante, perhapje te gjere kane gjetur te ashtuquajturit "modele te
Takedes". Modeli i pare origjinal i Takedes eshte konceptuar me 1970. Me
tej eshte vazhduar me modele te tjere te permiresuar apo te modifikuar te tij.
Ne analizat dinamike jo-lineare te programeve DRAIN apo SAKE
aplikohen pikerisht keta modele. Ngarkimet dhe shkarkimet i elementeve ne
modele! e Takedes ndjekin disa rregulla te paracaktuara. Duhet patur
parasysh se qe te mund te perdoren modele te tille paraprakisht duhen
dhene, ne vlera numerike, te ashtuquajturat diagrama primare forca-
zhvendosje (P-U) apo momente-rrotullim (M-8) ne kushtet e ngarkimit
statik te tyre. Takeda dhe bashkepunetoret e tij kane propozuar dy modele
per simulimin e sjelljes inelastike te elementeve beton-arrne:
1.- Modeli origjinal i Takedes, me nje kurbe primare trilineare per
simulimin e sjelljes ine!astike per shkak te perkuljes duke identifikuar
momente te ndryshme shkarkimi (fig. 6.4.1);
437
 2.- Modeli i thjeshruar i Takedes, me nje kurbe primare bilineare per plasnKe gjate kohes se veprimit sizmik. Ne forme te permbledhur vleresohet
simulimin e sjelljes inelastike te nyjeve lidhese (bashkimeve), duke ,se .''indikatoret" me kritike te demtirneve te pritshme te struktures, shkaktuar
identifikuar perseri momente te ndryshem shkarkimi (fig.6.4.2). termeti i mundshem hyres "input" per llogaritjen dinamike jo-lineare

1. - Zhvendosja maksimale ndermjet kateve (relative, llogaritur

' ~
"I '·
kundrejt lartesise se katit);
2. - Pikat ku formohen 9ernierat plastike;
! /''
,_.;'
~ .....-""' 3. - Korrelacioni midis duktilitetit qe posedon struktura dhe
duktilitetit te kerkuar.
tD
Zl"Nor>Cios,'a tl.(i.>~· ZI"WCIX!cs)3tl.(U)

~ 0
0 j
7 ;.

"
---<
®

g
,::,
t j Zhvendosja ~(U)

~ ,,
0/.>··::
7 _.•-:::::7.:···..~·
@
....-'(!i;:;i·-·· A)
;;.

jp®
zrr.·oOOos13 .!:/,'.') Zhvoi'>OO$ja t.:UJ

@/ ol
5<
~-
®1
..
Fig. 6.4.1 1\.lodeli origjinal i 1'akedes per momente te ndryshme shkarkimi
Zlwendosia C,.{U)

Diagramat primare M-8 apo P-U round te ndertohen duke u bazuar

ne karakteristikat fiziko-gjeometrike te seksioneve te eiementeve strukturore
(permasat, sasia dhe karakteristikat e materialeve te perdorur, 9elikut dhe
betonit). Rezultatet e analizave dinamike jo-lineare ndryshojne sipas
ve9orive te programeve te aplikuara. Rezultatet jepen kryesisht si reagim ne
kohe ("time-history of response") per forcat e brendshme M, Q, N ne
""
seksionet kritike, si zhvendosje U dhe rrotullime 8 ne nyjet, si zhvendosje te F:i.g. 6A.2 Modeli i thjeshtuar i Takedes
kateve dhe zhvendosje relative ndermjet kateve te nje ndertese ("Interstory
drifts"), si kerkesa ne duktilitet kurbarure apo rrotu!limi ne trare dhe
kollona, si ndryshime ne kohe te energjise kinetike qe shuan struktura gjate
termetit etj. Me interes te ve9ante jane sidomos pika ku formohen 9ernierat
438 439
 6.4.4 Vleriisimi i shuarjes ku ~'- raporti i njohur i shuarjes ktitike dhe (();- frekuenca e formes "i" te
Ne analizat dinamike lineare dhe jo-lineare rendesi te vegante merr lekundjeve, rrjedh se ~do vlere te a dhe 13 i korespondon nje shuaJje g e
edhe adoptimi i nje shuarje viskoze te pershtatshme. Shuarja viskoze ne barabarte me:
analizen dinamike jo-lineare eshte me pak e rendesishme se sa ne ate
elastike lineare, sepse per te paren burim kryesor i shuarjes se energjise , a "w
sizmike konsiderohet veprimi histeretik qe modelohet ne menyre eksplicite ;. = - - + _f'_i (6.4.6)
! 2c.oj 2
nga matrica e ngurtesise _tangente. Ne analizat jo-lineare vlerat tipike qe
adoptohen per raportin ~jane brenda diapazonit 2-5%. ose
Forma me e perhapur qe supozohet per matricen e shuarjes viskoze (6.4.7)
[c] mbeshtetet ne te ashtuquajturen shuarje te tipit Rejlei ("Reyleigh type")
dhe shprehet si: ku T;- perioda perkatese e lekundjeve.
Shuarja qe varet nga ngurtesia [termi me koeficientin 13 tek (6.4.7)]
'[c]=o.[mJ+B '[k] (6.4.2) jep vlera shuaJje me te medha kur zvogelohet perioda. Nga pikpamja
strukturore kjo eshte me e arsyeshme, meqe nenkupton pranine e shuarjeve
ku: '[k]- matrica e ngurtesise tangente qe ndryshon vazhdimisht ne mete medha ne format mete larta te lekundjeve. Shuarja qe varet nga masa
kohe ne funksion te vektorit te zhvendosjeve {U); jep vlera shuarje mete vogla me zvogelimin e T-se. Nese dote supozohej
[m] - matrica e mases; nje vartesi e tille, pra vetem nga masa, dote merrnim:
a, 13- konstante qe specifikohen nga projektuesi.
lndeksi "t" vendoset edhe per matricen e shuarjes meqe kjo, duke u a= 4n~. (6.4.8)
supozuar e varur nga matrica e ngurtesise tangente, eshte gjithashtu T,
"tangente". Per thjeshtesi, ne forme te perafruar mund te supozohet edhe nje Ne menyre te ngjashme, nese vartesia e shuaJjes supozohet vetem
vartesi e thjeshte e [c] nga matrica fillestare e ngurtesise [k], duke nga ngurtesia kemi:
konsideruar keshtu nje matrice konstante [c] gjate gjithe analizes dinamike.
Per te zgjedhur koeficientet a dhe 13 te maredhenies (6.4.2) round te a= I;,T, (6.4.9)
perdoret procedura qe vijon. n
Ne qofte se sistemi do te zberthehej ne format kryesore te Ne te dy rastet raporti ~' mund te vleresohet per te gjitha vlerat e T;-
lekundjeve, marredhenia midis shuarjes, mases dhe ngurtesise se se, pasi a ose ~ te jene specifikuar si vlera.
pergjithesuar per formen "i" te lekundjeve (perkatesisht '@,, .M., dhe X,) dote Nese jepen (specifikohen) te dy koeficientet a dhe 13, atehere vlerat e
ishte: raportit te shuarjes kritike mund te percaktohen per dy perioda te ndryshme,
(T;=Ti dhe T;=Tk), si me poshte:
(6.4.3)

(6.4.10)
Nga relacionet:
dhe
(6.4.4)
dbe (6.4.11)
(6.4.5)

440 44!
 Prej ketej marrim shprehjet e meposhtme per a dhe ~:
~i
' - ~'
4n (T, c;k l Jc;i ) ' 0:
9= 2COi -;--2-
. !)OJ:
(;( (6.4.12)
Tz -T.z
k J

TiT,(T,'l, -Ti'l) .c;! ),

' \ ~ .,---------
7 /, j30J:
~ (6.4.13) !,.... ...... 9=-2-
~(T - T 2 2
'" "k ... j
)
/
........ 1
I
i ' .--"' I
Nese per dy format supozohet te kemi te njejtin raport shuarjeje ~. ' /', - - - - - I
1
\.-.....
'--- ' a
~·- 2Wi
,, __
atehere dote rezultoje thjesht se: .......... ! r--------
COJ rof Frekuenca roi
4n
a=~ (6.4.14) Fig.6.4.3 1'\d:ryshimi 1 shuarjes modale ne funksion te frekuencave dhe
Ti +T, shuarjeve te tipit Rejlei

6.5 METODA TIE INTEGRJMIT IJ!REKT

Ti T,
~=~ (6.4.15)
n (T, +T,) 6.5.1 Hyrje
Ekuacionet e ekuilibrit dinamik qe perdoren per analizat lineare dhe
Po t'u referohemi frekuencave korresponduese C0j, cok (ne vend te jolineare dinamike te strukturave ndertimore te diskretizuara si sisteme me
periodave Tj, Tk) shprehjet per a dhe ~dote shkruheshin shume shkalle lirie kane formen e pergjithshme te njohur:

2uyo, [m]{U} + [c]{U} + [k]{U) = {P(t)} (6.5.1)

a=S (6.4.16)
WJ+U\
Ne ekuacionet matricore (6.5.1) jane shenuar perkatesisht me:
- [m], [c] dhe [k] matricat e mases, shuarjes dhe ngurtesise;
2 - {U), {U} dhe {U} vektoret e shpejtimeve, shpejtesise dhe
~=~ (6.4.17)
O)j + (!)k zhvendosjes;
Matrica e shualjes mund te percaktohet perfundimisht sipas - {P(t)) vektori i ngarkesave te jashtrne dinamike qe, ne rastin e
shprehjes (6.4.2), kurse raporti i shuarjes 1;, per ~do forme tjeter lekundjeje, veprimeve sizmike, mund te v!eresohet nga shprehja (-[m]{l)U,), ku U,-
dhene sipas (6.4.6) kundrejt frekuencave, ka vartesine e treguar ne fig. 6.4.3. shpejtimi sizmik i truallit.
Per rastin e strukturave jolineare behet e detyrueshme qe zgjidhja e
ekuacioneve (6.5.1) te realizohet nepermjet te ashtuquajturit "integrim
direkt". Natyrisht qe metoda e integrimit direkt mund te aplikohet me sukses
edhe per rastet e sistemeve elastike lineare. Ne keto raste nuk eshte i
nevojshem ndonje modifikim i matrices se ngurtesise [k]. Perkundrazi,
modifikimi hap pas hapi i matrices se ngurtesise e perftimi ne kete proces i

442 443
matricave te ngurtesise tangente '[k] dhe, eventualisht, i atyre te shuarjes Ekuacioni (6.5.2) round te integrohet dy here per te fituar shpejtesite
'[c], behet i domosdoshem per sistemet jo-lineare. }' <lhe,zt,vend<DSJetkorresponduese ne momentin t + t:
2
Integrimi direkt mbeshtetet se pari ne idene e kenaqjes se ,.,{U) = '{U) + '{'U)t+ _t_('+'"' {'U)- 'fUll (6.5.3)
ekuacioneve (6.5.1) brenda intervaleve kohore diskrete L\.t ne te cilet ndahet 28 L\.t
intervali i plate i kohes se veprimit te ngarkesave te jashtme. Kjo dote thote
qe, ne thelb, ne pikat diskrete brenda intervalit te zgjidhjes (L\.t), kerkohet
·nje ekuiliber (statik) qe perfshin efektet e forcave inerciale dhe te shuarjes. (6.5.4)
Se dyti, integrimi direkt mbeshtetet ne supozimin e ndryshimit sipas nje ligji
te caktuar te zhvendosjeve, shpejtesive dhe shpejtimeve brenda intervaleve
L\.t. Keto intervale kohore zgjidhen shume te vegjel.
Metodat e integrimit ndahen ne dy grupe :
1.- Metoda te integrimit eksplicit, ne te cilat zgjidhja (per
I
zhvendosjet U) bazohet ne kushtet e ekuilibrit per momentin "t" te kohes
dhe nuk kerkohet invertim i matrices se ngurtesise;
2.- Metoda te integrimit implicit, ku perdoren ekuacionet e ekuilibrit
I
!t+D.ttj !'+'"'u

t I
ne momentin e kohes "t + L\.t" dhe, ne princip, kerkohet invertimi i matrices
se ngurtesise.
Ne grupin e pare perfshihet "metoda e diferencave qendore", kurse
ne grupin e dyte metodat implicite "Houbolt", "Wilson-8" dhe "Newmark".
Keto metoda round te perdoren per zgjidhjen e 9fardo problemi dinamik. Ne t
menyre te ve9ante ato round te aplikohen per problemet sizmike, lineare dhe Fig. 6.5.1 Supozimi i shpejtirnit Hnear ne metoden Wilson-S
jolineare. Ne vijim, per vete rendesine dhe perhapjen mete madhe qe kane
gjetur ne zgjidhjen e problemeve te Inxhinierise Sizmike, do te paraqiten te . Duke perdorur shprehjet (6.5.3) dhe (6.5.4), per kohen "t + L\.t" marrim:
ilustruara dy metodat e fundit, duke iu referuar per thjeshtesi problemeve
"""\Ul = '{Ul + ~t ('+'"' {'U)+ '{Ull
8
lineare. Per ve9orite kryesore te aplikimit te ketyre metodave ne problemet (6.5.5)
jo-lineare jane dhene disa konsiderata te pergjithshme ne paragrafin 6.5.4.
'+B"'{U) = '{U) +8L\.t '{U)+
e' ' ('+'"' (1}) + 2
~ '{U}) (6.5.6)
6.5.2 Metoda Wilson-& 6
Kjo metode mheshtet ne supozimin e nje variacioni linear Prej ketej round te percaktohen '+'"' (U) dhe "'"{U} ne funksion te
shpejtimesh, nga koha "t" ne kohen "t + 8L\.t". Ne menyre qe zgjidhja te
'+"'{U} :
kete nje stabilitet te pakushtezuar (persa i perket madhesise se intervaleve
L\.t), Wilson konkludoi ne kushtin qe 8 2: 1.37 (praktikisht merret 8 = 1.4). '"'"'{U} = -
6
e' L>t'
-c "'"' {U}- '{U})- ~
eL>t
'{Ul- 2 '{U} (6.5.7)
Duke iu referuar fig. 6.5.1 dhe duke shenuar me ~ shtesen kohore (0 ::0 ~ :"'
86t), ne kete metode per intervalin kohor nga t net+ 6L\.t supozohet qe : dhe
3 . 8 L>t ..
"'"'(U} = - ( '+'"'{U}- '(U})- 2 ' { U ) - - '{U) (6.5.8)
8~ 2
(6.5.2)

445
 Nga konsiderimi i ekuacioneve te ekuilibrit dinamik (6.5.1) per
momentin t + eL\t dhe shfrytezimi i variacionit linear re shpejtimeve
rezulton i vlefshem ekuacioni i meposhtem:
[m] '+','{"U} + [c] ,+<;,'{"U} + [k] '''"'(U} = ,.,,,{P}
(6.5.9)
ku
,+,,, {P }=' {P} +0( ,+,,, {P }-' {P}) (6.5.10)
Ne ekuacionin e mesiperm me '{P) eshte shenuar krahu i djathte i
ekuacionit dinamik te ekuilibrit (6.5.1). zevendesimet ne ekuacionin (6.5.9)
i shprehjes te marre me perpara per shpejtimet dhe shpejtesite ne momentin
(t + 81\t) lejojne te merret nje shprehje tjeter per zhvendosjet <+%< {U} .
Duke zevendesuar kete vektor zhvendosjesh ne vektorin e shpejtimeve,
,.,,, {U), '4'Tihet qe te merret shprehja e nevojshme per llogaritjen [ne haze
te barazimit (6.5.2) dhe shprehjeve pasuese (6.5.3) dhe (6.5.4)] e
shpejtimeve, shpejtesive dhe zhvendosjeve ne momentin "t + Lit". Nga
veprimet qe kryhen me ane te integrimeve, zevendesimeve perkatese etj., te
gjit.l-}a madhesite e siperpermendura rezultojne funksione 1ineare te
karakteristikave te dhena te struktures, [m], [c] dhe [k], vektorit te
ngarkeses, hapit kohor Lit dhe koeficientit e. Praktikisht, llogaritjet e
nevojshme pasqyrohen te permbledhura ne hapat e ndjekura ne nje shembull
ilustrues qe jepet pas paragrafit vijues 6.5.3 te metodes Newmark.
Megjithese aty eshte supozuar shua:tja zero ( [c] = [OJ ) dhe krahu i djathte
nje vektor konstant, pra ne vetvehte jo nje rast real veprimesh sizmike, ne
shembull mund te "preken", ne princip, te gjitha aspekte! kryesore te
llogaritjeve qe kryhen per integrimin direkt te ekuacioneve te ekuilibrit
dinamik me ane te metodes Wilson-e. Aty tregohet e zbatuar procedura e
integrimit sipas kesaj metode qe konkretisht fillon me vleresimin e
koeficienteve standart vljues te integrimit:
6 3 8Lit a0
"o =(8Lit)2' a,= eM' az =2a,, a3 =2, a4 =e·
(6.5.11)
(Lit J2
as= -e-· a6 = 1-e·
a2 3 Lit
a7 =2, "s =-6-
Me dy koeficientet e pare formohet e ashtuquajtura matrica efektive
e ngurtesise [k], sipas shprehjes:
446
[k] =[k] + a 0 [m] + a 1 [c] (6.5.12)
Pas triangulizimit, matrica [k] sherben si baze per llogaritjet e
ne 9do hap te procedures. Zgjidhja fillon me forrPimin e
te masave, ngurtesise dhe shuarjes, si dhe me pasqyrimin e
fi!lestare te levizjes. Mund te verehet se ketu nuk eshte e
>rpevojshme ndonje procedure e vegante per fillimin e llogaritjeve, sepse te
madhesite e momentit "t + Lit" shprehen vetem ne funksion te te
llJeJtave madhesi referuar momentit kohor "t". Ne shembu!lin ilustrues jane
' krahasuar rezultatet e fituara nga aplikimi i metodave Wilson-8 e Newmark
(keto, duke qene se u referohen intervaleve diskrete Lit japin, pergjithesisht,
rezultate te peraferta) me rezultatet e sakta. Ne rastin me sjellje lineare
rezultatet e sakta mund te merren nga aplikimi i metodes se superpozimit
modal dhe zgjidhja e integralit te Dyhamelit.
6.5.2 Metoda Newmark
Skema e integrimit e Newmark-ut, qe historikisht eshte me e
hershme se ajo e Wilson-it, round te konsiderohet si nje shtrirje e metodes te
supozimit te shpejtimeve lineare. Ne metoden Newmark perdoren keto
supozime:
•+''P:Jl='{U)+[(l-y) '{U)+y "''{U}J Lit (6.5.13)
'"'' {U}=' {U) +' {U} Lit+ [ ( ±-~) ,
{U} + ~ C+OC {U}] Lit (6.5.14)
Ne marredheniet e mesiperme B dhe y jane parametra, vlerat e te
cilave mund te ca.\:tohen ne menyre te tille qe te perftohet nje stabilitet dhe
saktesi e kerkuar integrimi. Kur y = 1/2 dhe ~ = 1/6, ekuacionet (6.5.13)
dhe (6.5.14) shndrrohen ne ekuacione te te ashtuquajtures "metode e
[f.c\<.>' shpejtimit linear". Ekuacione identike fitohen gjithashtu kur marrim e = l
ne metoden Wilson-e.
Newmark, ne menyre origjinale, propozoi metoden e shpejtimeve
mesatare konstante si nje skeme me stabilitet te pakushtezuar, e quajtur
ndryshe edhe "rregulli trapezoidal". Per kete, ne shprehjet (6.5.13) dhe
(6.5.14) y merret e barabarte me !!2 dhe B= 1/4 (shih fig.6.5.2).
447
 Duke perdorur. (6.5.13) dhe (6.5.14), mund te llogariten lehte me tej
edhe shpejtimet '~~~ {U) dhe shpejtesite t+ot {U} qe kerkohen per llogaritjet
ne hapin tjeter te procedures. Praktikisht shpejtesite t+"' (U} fitohen direkt
nga shprehja (6.5.13), kurse shpejtimet t+6 '{U} merren nga:

(6.5.19)

Integrimet sipas metodave Newmark dhe Wilson jane te ngjashme

t+LI-t
Fig. 6.5.2 Skema e Newmark-ut me shpejtim mesatar konstant
Perve<; ekuacioneve te mesiperm, per zhvendosjet, shpejtesite dhe
shpejtimet e mom entit kohor "t + Ll.t", ne procesin e llogaritjeve futen edhe
ekuacionet e ekuilibrit te tipit (6.5,1) te shkruara per ate moment (t + Ll.t):
(6.5, 15)
Duke percaktuar shpejtimet t+~'{U} ne funksion te t+"'(U} dhe,
mandej, duke zevendesuar '+6 '(U) tek ekuacioni (6.5.13), merren shprehjet
per '+6 ' (U} dhe ""' (U}, sejcila prej tyre vetem ne funksion te zhvendosjeve
te panjohura t+"'(U}. Keto zevendesohen tek ekuacioni (6.5.15), prej ku
mund te fitohen zhvendosjet ,.,,{U} sipas shprehjes:
midis tyre. Kjo ka bere te mundur qe te dy skemat e integrimit te perdoren
ne nje program te unifikuar per llogaritjet ne kompjuter. Ilustrimin e skemes
Newmark me perdorimin e·koeficienteve standarte perkates do ta bejme ne
vijim nepermjet zgjidhjes ana!oge te te njejtit shembull si per skemen
Wilson-e.
Zgjidhja sipas Newmark filion me formimin e matricave te mases
[m], ngurtesise [k] dhe te shuarjes [c]. Me tej, mbi bazen e kushteve te
dhena fillestare (zhvendosje, shpejtesi fillestare) percaktohet vektori 0 f0),
zgjidhet hapi kohor LI-t dhe adoptohen v!erat ~ dhe y. Keto vlera merren
konkretisht 0.25 dhe 0.5, gje qe karakterizion "rregullin trapezoidal" per
shpejtimet. Per matricen efektive te ngurtesise [k] perdoret e nj~jta shprehje
sine metoden Wilson-8:
[k] =[k]+a 0 [m]+a 1 [c].

(6.5.16) Por, ne metoden Newmark koeficientat ao dhe a 1 percaktohen tani nga

shprehjet:

ku [k] eshte matrica efektive e ngurtesise: 1 y

a=-- a=-- (6.5.20)
A 1 y o p Ll.t' , 1 ~ Ll.t ,
[k] = - - [m]+-[c]+[k] (6.5.17)
2
Pil.t Pil.t
dhe t+ot {PJ vektori i ngarkesave efektive ne koben "t + Ll.t ": kurse koeficientet e tjere qe aplikohen ne kete metode jane:
1 (
t+ot {Pl ='."' {PJ +--[mJI '{Ul + Ll.t
Pll.t' \..
1
2
\
'(UJ + Ll.t 2 ( - - pl '{Ulj. + a2 =-1 , a 3 =--1,
pnt 1
2~
a 4 =...!...-1,
~
y 1 (6.5.21)
(y y . y "j\ (6.5.18) "s = ~tr t-21. a6 = Ll.t~-y), a7 = y6t
l
+[c] -'-'(U}+ (--1) '{U} +il.t(-' -1) '{U}
Pil.t P 2p \ ) '
449
448
 Shembull f 48El -24EC1
-14100 l kl'\i.
Nje rame plane beton-anne me rigela te ngurte, e treguar ne H' H'j-[28200
fig.6.5.3-a, i ka lartesite e kateve H = 3m dhe seksionin e kollonave katror [k] =I - 24_EI 24~1 - -14100 14100 Jm '
me pennasa b = h = 30cm. Moduli i elasiticitetit eshte E = 2.35·10 8 kN/m 2 • L H' H'
Masat e kateve jane te perqendruara ne rigela dhe kane madhesite m 1=25ton
dhe mz = 20ton. Ne rigelin e sipenn vepron forca konstante me veprim te
menjehershem, P2 = 25kN (fig. 6.5.3-b). Te behet analiza e sakte e reagimit [m]=ir25
L 0
l
0 ton.
20_
te struktures, si dhe duke perdorur metodat Wilson-8 dhe Newmark. Faktori
i shuarjes te mos merret parasysh ([c] = 0). 0
Vektori i ngarkesave ne kete rast ka pamjen e t.'ljeshte p = { } kN.
25
a) Ndertojme ekuacionin e frekuencave:
ru,
m:-=20t
m,
Ilk]- o/ · [m~ = 0
H~3m
I El El
Pt(t)
d.m.!h.:
28200 -14100]-w2 [25 0 l\=O

+
i! I m, = 25t
\[ -14100 14100 0 20 J
r- Pt(t)=O u,
ose:
I
H[l El El 4
500w - 916500Dl + 596430000 = 0

"
..!. .1.:l..
IJh=30
b=30
1 Nga zgjidhja e ekuacionit te mesipenn marrim zgjidhjet: w1=15.856 rad/sek
dhe w,=39.77 rad/sek. Periodat korresponduese jane T 1 = 0.396 sek dhe Tz
= 0.158 sek.
b) Me pas gjejme format kryesore te lekundjeve sipas ekuacionit te
P2, kN
njohur matricor:

25
1 --------
([kJ-wi[m]){<l>}; ={0} (i=l, 2)
1

Zevendesojme dhe kemi:

0 t, sek
-per fonnen e pare
Fig. 6.5.3 ~ a) Skema e rames dykateshe; b) forca konstante P2 me veprim te

1.- Analiza modale

menjehe:rshem
28200 -14100]
[[-14100 14100
-251.41·
[25
0
0l]. {<l>ll}-
20J
{0}
<1>21 - 0
Ndertojme ne fillim matricat e ngurtesise dhe te mases te sistemit me
2SH.L., qe modelon ramen ne shqyrtim: -per fonnen e dyte

451
450
 rr
28200 -14100] - l25
LL-14100 14100 -lSS1. 6) 0 t Rezultatet e llogaritjeve per momentet kohore f>t = 0.04sek, 2f>t =
0.08sek e keshtu me rradhe jepen ne tabelen 6.5.1:

Duke pranuar per 9do forme <P li = l, marrim:

{<PJ, ={1 _154f dhe {<P), ={ 1 }

.) ) -0.804

Tani mund te percaktojme masat, ngurtesite dhe forcat e pergjithesuara:

2.- Analiza sipas metodes Wilson-8
.hL ,={<PY[m]{<P;} Kushtet fillestare jane zero prandaj, 0 {U} = {0} dhe 0 {U} = {0}.
X ,= {<P,}" [k]{ <P;} Zgjedhim hapin kohor te barabarte me f>t = 0.04. Zevendesojme matricat e
Ji(t) = {<PYfPJ mases, ngurtesise d."'le ngarkeses ne ekuacionin e ekuilibrit dinamik (6.5.1)
dhe kemi:

.
Pas zevendesimeve marrim 3; (t) = 58 .856kN dh :1'. ( ) _
0106k1 .hi_ e 't --
N, ' = 73.313ton dhe.hl_, = 37.936ton, si dhe X,= 18431.385kN/m
[~5 2~f{~J [_218:;~o ~~~~~of{~J={2o5}
+
dhe X,= 59999.865kN/m.
Ekuacionet e lev· · hk .. Duke shfrytezuar kushtet e dhena fillestare, nga ekuacioni
jane: lZJes, s ruar ne koordinata te pergjithesuara Y;, mesipenn rezulton sene momentin t = 0 shpejtimetjane:

.. .. Yi +w;Yi =:If 0=1,2) 0 .. {0.80}'

Meqe per <;do "i" :J' .. h .. · k {U}=
.. ht.. f .. .. , . ' es te nJe onstante, zgjidhja sipas koordinatave y 1 !.25
es e e ormes se nJohur

Y;(t)=: [1-cos(o);t)] Perpara se te fillojme llogaritjet, gjejme koeficientet e integrimit

[shih shprehjet (6.5.11)]:
~;~ ~adhesite Y;(t) te vektorit {Y) mu~d te kalohet lehte ne percaktimin e
P nenteve U, dhe U, te vektont te zhvendosjeve {U) = [ U U {· a0 = 1913.27; a 1 = 53.57; a2 = 107.14; a3 = 0.028 ; a.= !366.62;
. 1 2 .. '
as= -76.53; a0 = -1.14; a7 = 0.02; as= 0.00027.
{U(t)} = [<P]{Y (t)}
Me tej llogaritet "matrica efektive e ngurtesise" [k] sipas (6.5.12).
kerkuar~~s zevendesimeve kemi kete trajte te sjprehjeve per zhvendosjet e Ne rastin e dhene kemi:

g,(t): 0.001773- 0.002l08cos(l5:856 t) + 0.000335cos(39.77 t)

,
k =
rl28200 -J4JOO"J + 1913.27. [25 0] =[76031.75 -14100lkN
I-
[ J -14100 14100 0 20 -14100 52365.4J m
z(t)- 0.003546- 0.003276cos(l5.856 t)- 0.000269cos(39.77 t)
452
453
 Ne gdo hap kohor eshte e domosdoshme te llogaritet vektori ""' (P}

l
-76031.75 -1410ol .,.,{'u,}= [6o.o}·
i ngarkeses efektive per kohen "t + Ll t ":
-14100 52365.4J U2 [75.0
6
<+ "'{Pl= '{P}+8(""'{P} -'{P})+[mJ(a 0 '(U)+a 2 '{UJ+ 2 '{'lf})+ zgjidhjes se sistemit kemi:
+[cJ(a, '(U} + 2 '(U}+ a, 'CliJ)
Konkretisht, per rastin ne shqyrtim (me [c] = 0), kemi :
'·"'{u,u,} = {o.oo111}.
0.00173

"'"'{P} = {
0
25
0
} +{ } )
0
25
l0
0
20J
l. (1913.27 · '{U} + 107.14· '{U} + 2·' (lTJ) Keshtu shpejtimet, shpejtesite dhe zhvendosjet ne fund te intervalit
te pare kohor (Llt = 0.04sek) rezultojne:

Nderkaq, per momentin e pare kohor (t = 0) percaktohet vektori '•' {P}:

..
"'{U}=l36662· ['"'{o.oon} - '{o}J -76.53·'{o} -!.14· '{o.so} =jro.6o29j>
0.0017 o 0 1.25 L0.9372~
"'(PJ ={ 0 l +{0}+125 0 l_
25f 0 LO 20j ,. '{U}=
. 'trol[+0.020· ("{0.60292}+ '{o.soiJ
1 = {0.02806}
0.93729 1.25 J 0.04375
( 'ro}
·lt913.27·lo +107.14· '{o}
0
+ 2· '{ooo}J
:
1 25
=1ro}
75
0)

,. '{U}= '{o} +0.04· '{o[r+0.00027· ("' iro.6o292} +2·)

'fo.so}J =)ro.ooo59}
Me tej, nga zgjidhja e ekuacioneve a!gjebrike 0, OJ l0.93729 l1.25 t0.00092

[k] ""''{U)="'"' (PJ Keto vlera sherbejne si te dhena hyrese fillestare per llogaritjet ne
hapin e dyte kohor e keshtu me rradhe ne hapat e tjere.
percaktohen vlerat e zhvendosjeve '+'"'{U} ne momentin t+8Llt. Zgjidhja e plote ne zhvendosje deri ne momentin 0.48sek jepet ne
Shpejtimet, shpejtesite dhe zhvendosjet ne momentin "t+Llt" merren tabelen e meposhtme:
nga shprehjet :
Tob.6.5.2
Koha 1 7LJ.t ~ 86.t ~ 96.t ~ IOLJ.t ~ 11~ ~ JU.t
At ~ 2LJ.t 6M
'+"' {U} =a,{'+"' (U} - '{UJ)+ a 5 '{'U} + a 6 '(U} (sek)

""'(UJ ='(UJ + a,('"'(UJ + '!DJ) I 0.75 I 2.06 I 3.44 I 3.65

~-1-~l-~-~~ 1 ~~-1~ 1
0.10 4.o7
'{Uj·103
""'(U} ='(U) + Llt '(U} +a,('+"'{U} +2 '(lfJ)
=•3~ ~~~~~~ 1n
(m)
0.84 I 2.67 I 4.52 I 5.86 6.52 ~ 6.34
ku a,, as, a6, a7 dhe a8 llogariten sipas (6.5.11).
Duke zevendesuar t = 0 ne ekuacionet dhe shprehjet e mesiperrne,
per intervalin e pare kohor Llt marrim: 3.- Analiza sipas metodiis Newmark .
0
Kushtet fillestare (pert= 0) jane zero, prandaj kemi perseri {U} =
{0) dhe 0 {U)= (0). Po keshtu, hapin kohor e zgjedhim perseri te barabarte
454 455
me ~~ = 0.04. Koeficientet fl dhe y jane perkatesisht 0.25 dhe 0.5 (sipas
rregullit trapezoidal te shpejtimeve).
Zevendesojme dhe kemi:

-14100] fU,1
0
ro}
14100 [u,j=[25 Zhvendosjet t+~' {U}, merren nga zgjidhja e ekuacionit matricor:

Per momentin t = 0 shpejtimet jane:

o .. ro.oo1 Percaktohen mandej shpejtimet dhe shpejtesite, <+ 61 {U} dhe 1+61 {IJ) ne
{ U)-
1).25J I
momentin "t + ~~" (te nevojshme keto per hapin ljeter kohor), sipas
shprehjeve:
Gjejme koeficientet e integrimit [shih shprehjet (6.5.20) dhe (6.5.21)]:
a0 = 2500.00 ; a1 = 50.00 ; a2 = 100.00 ; a,= !.00 ; a4 = !.00 ; as= 0.00; 1
"'
1 41 1
{"lf} = ao (" {U} - {UJ )- a 2 1 {U}- a, {Ul
1

a6 = 0.02; ar = 0.02 ; dhe

Me tej llogaritet "matrica efektive e ngurtesise"' [k] sipas (6.5.12).

Ne rastin e dhene marrim:
Duke kryer llogaritjet, per intervalin e pare (met= 0) marrim:
J
-l
0 =il90700 -14100] kN
[k] = 28200 -14100ll +2500.00· [25
, r\

--14100 14100 J 0 20 - !4100 64100 m 41

90700 -14!00l_ ru,1_{o.o}

Per qdo hap kohor ~~ llogaritet vektori "" {!'>) i ngarkeses efektive
-14100 64100 J lu,f- 5o.o

per kohen "t + ~~ ", sipas shprehjes : 01

1ru,} = lro.000!31I (m)

1" 1 {P)= 1" 1
1 1
{P) + [m] ( a 0 1 {U} + a 2 1 {U) +a, {U})+ [c] (a,' {U} + a 4 {U) +a,' {Ul) Lu, o.ooo81J
Per ramen ne shqyrtim me [c] = 0 rezulton se: Me pas, me keto zhvendosje Hogarisim shpejtesite dhe shpejtimet
per kete moment kohor ~t:

"
41
{P}={
0
25
}JLo 25 0
l (2500.0 '{U)+100.0
20J
1 1
{U}+l.O {Ul) 61

{U) =a/ {0.00013}- '{o~ I- a, '{o1_ a. ro.oo}

0

= {0.313891 __:::__)
6c
l 0.00081 OJ) - OJ ' l1.25 0.76912J (sek
2

Duke zevendesuar me siper vektoret {U), {U) dhe {U) qe

pergjigjen momentit t = 0, kerni:
457
456
 U(m)l
0
"' " '{ol
ro.oo1 "'ro.oool31 J0.00628l m o.oo7T
(Ul = rT a, + a, < ~= : f (-)
,OJ ll.25J l0.00081J L0.04038j sek
0.006-i-
Metoda e analizes modale (ekzakte)
i
Keto vlera sherbejne si te dhena hyrese per llogaritjet ne hapin e dyte
kobor e keshtu me rradhe ne bapat e tjere. Zgjidhja e plote ne zbvendosje
o.oost
I \
'~
Metoda Wilson
Metoda Newmark

deri ne momentin 0.48sek (l2llt) jepet ne tabelen 6.5.3.

i
~
Koha 6.t 26.r I) 36.t 46.t I 56.t Mt 76.t 1 Mt . 9D.t T
II
1Ot.t ~
Tab. 6.5.3
ll.lt l26.t .
0.004+

•I
I
:::~j_[/r
.
\
\\
'\
'I
(sek)
' I 4.18 .l 3.51 I \ ~

;·;·;~\-·:;;l~~-~-~~-;;-r~~-~-~-;~l~-:~-~-~-~;-1·;-~;-
. 3.61 ! 2.2811.27 0.54 . -0.10 ' -0.31 0.49
!
I1 '{U)·lO' '0-13- -076-r-13- \
,\
\ ''/
0.001-:-
(m) .
'
J

I ' 0.81 2.69 4.60

. l
I f/
lo o.IM
.
o.08 0.12 0.16 o.2o-·o.u.
y
0.28 0.32 0.38 0.42 0.46 0.50
t (sek)
0.001-'-
U(m) I - - - Metoda e analizes modale (ekzakte) Fig. 6.5.5 Zhvendosja U2 ne ramen e fig. 6.5.3, Uogaritur me tre metoda
o.oos+ ---·- Metoda Wilson (analiza modale, Wilson, Newmark)
- - - - Metoda Newmark

00041 Ne fig. 6.5.4 dhe 6.5.5 jepen te krabasuara diagramat e zhvendosjeve U 1 dhe
U2 , perkatesisht te rigelit te katit te pare dhe te dyte, sipas tre metodave te
llogaritjeve: L- e sakte (sipas funksioneve analitike qe rezultuan nga
0.003t aplikimi i analizes modale); 2.- Wilson; 3.- Newmark.
Kuptohet se saktesia e dy metodave te fundit mund te rritet me
0.002(

!//1 '\"~·~ zvoglimin e hapit kohor llt. Trajtimi i problemeve te saktesise dbe
stabilitetit te zgjidhjeve si dhe vleresimet e gabimeve te skemes se integrimit

vI!~~"~
I

eshte jashte kuadrit te ketij libri. Per keto probleme mund te konsultohet
0.001 + literatura perkatese e specializuar.
!I /.
0.20 0.24 0.28 0.~2 Q¥' 0.48 6.5.2 VefOTi ti! zgjidhjeve tiiproblemeve dinamikejolineare
0.04 o.bs 0.12 o.l6
f t (sek) Trajtimet dhe zgjidhjet e paraqitura ne paragrafet e mesiperrn, 6.5.2
-0-001 l dhe 6.5.3 iu referuan per thjeshtesi sistemeve lineare. Nderkohe, ne
problemet reale te Inxhinierise se terrneteve shfaqen gati gjithnje jo-
linearitete, materi.ale dhe gjeometrike (keto te fundit shpesh i detyrohen
Fig. 6.5.4 Zhvendosja l\ fig. 6.5.3, lllogaritu:r me tre metoda (analiza modale,
kontaktit te njeanshem midis struktures dhe bazamentit). Analiza e
VVllson, i'\ewmark)
sistemeve strukturore dinamike jo-lineare, qe karakterizohet zakonisht nga
ndryshimet e vazhdueshme ne kohe te ngurtesise se sistemit dhe,
eventualisht, edhe te shuarjes, behet neperrnjet metodave te ndryshme te
integrimit numerik. Ne parim, te gjitha metodat eksplicite dhe implicite te
analizes Jineare dinamike, ne ve<;anti metodat Newmark dhe Wilson-8 qe u
459
458

paraqiten me siper, round te perdoren edhe re.r analiz~tjoli~eare. Porne.
keto analiza Uo-lineare) ne hapat e domosdoshem llogantes perfsh1hen Sl te
domosdoshem edhe aplikime te, kushteve apo menyrave plotesuese qe
perdoren per vleresimin e sakte te shtesave Ll.U qe marrin zhvendosjet gjate
hapit kohor Ll.t. .. . . . ..
Per te paraqitur disa momente kryesore te pro9es1t 1terat1v qe
aplikohet, le te shqyrtojme ne fillim ekuacionin e ekuilibrit dinam1k ne
formen:
[m] {'U] + [c]{U} + (F} = (P} (6.5.22)
ku {U} vektori i forcave te brendshme nyjore dhe (P} - ngarkesa e jashtme.
Per kohen "t + Ll.t" ky ekuacion round te shkruhet keshtu:
[m] '""'(U} +[c] ""'{U} +""'{F}='.. '(P} (6.5.23)
Duke supozuar te njohur zgjidhjen ne kohen "t", round te shkruajme:
(6.5.24)
"'"(F)= '{F)+ {F}
ku me {F) po shenojme tani shtesen e forcave te brendshme nyjore pi'.r
shkak te shteses te zhvendosjeve dhe nderjeve (sforcimeve) ne element gJate
intervalit kohor Ll.t. Me perafersi ky vektor round te jepet nga:
Duke njohur '+'"(U), round te llogarisim vlerat e peraferta
korresponduese te nderjeve dhe forcave modale per kohen "t + Ll.t ". Me tej
procedohet ne llogaritjet e hapit tjeter kohor.
Perafrimi i perdorur sipas (6.5.25), d.m.th. perdorimi i matrices se
ngurtesise "tangente" ne vend te matrices se ngurtesise sekante (te
panjohur), mund te <;oje ne gabime te konsiderueshme. Ky fakt dikton
domosdoshmerine e futjes ne <;do hap kohor te iteracioneve te nevojshme
per te reduktuar keto gabime. Metodat me te perhapura per kete problem
bazohen ne algoritmin klasik Newton-Raphson. Nder skemat me efikase
eshte ajo qe quhet "iteracioni i modifikuar Newton-Raphson ", ku matrica e
ngurtesise tangente llogaritet ne kohen "t", d.m.th. ne fillim te hapit kohor,
dhe round te mbahet i pandryshuar gjate gjithe procesit iterativ qe kryhet
brenda atij hapi (nga "t" ne "t + Ll.t "). Hollesite e procedurave iterative
mund te konsultohen ne literaturen perkatese.
Verejme se fundi se ne problernet sizmike, ku reagimi dominohet
nga format e ulta te lekundjeve, perdoren me me efektivitet metodat
implicite te integrimit. Kjo per shkak se karakteristikat e tyre te shuarjes
eleminojne efektet e forrnave te larta ne reagim. For, ne problemet sizmike
perdoren ndonjehere edhe metodat eksplicite, ve~anerisht ne rastet kur
kerkohet trajtimi i bashkeveprimit truall-strukture. Metodat eksplicite nuk
operojne me ekuacione matricore dhe prandaj jane me te thjeshta se ato
implicite. Keto te fundit kerkojne zgjidhje te ekuacioneve matricore per 9do
hap kohor.

{F) = '[k]{U} (6.5.25)

6.6 REAG!MllNELASTIK SIZMIK I STRUKTURAVE SHU\'YlEKATESHE

ku {U} eshte vektori i shtesave ne zhvendosje dhe '[k] - matrica e 6.6.1 Ti! pi!rgjithshme
ngurtesise tangente qe perkufizohet keshtu: Reagimi sizmik i ndertesave qe deformohen pertej pragut elastik, pra
ne stadin inelastik, eshte problem me rendesi qendrore ne Inxhinierine e
'lkJ= a '\Fl (6.5.26) terrneteve. Vleresimi i ketij reagimi, ne thelb, konsiston ne krahasimin e
a '\Ul duktilitetit te kerkuar apo te nevojshem me ate te disponueshem te
strukturave. per t'u siguruar qe i dyti eshte jo me i vogel se i pari. Por, duhet
Pas zevendesimit te ekuacioni (6.5.23) i (F} sipas (6.5.25), nga zgjidhja e pamr parasysh se ne mjaft aspekte problemi i reagimit inelastik eshte i
atij ekuacioni mund te merret vektori i shtesave {U}. Llogaritet mandeJ komplikuar, vesanerisht per ndertesat shumekateshe qe modelohen si
vlera e perafert e zhvendosjeve t+~t {U}: sisteme me shume sh.'<alle lirie. Kjo sepse ka nje diference thelbesore midis
kerkesave ne duktilitet qe veprimi sizmik imponon ne rastin e ndertesave
'""'(U}=' {U} + {U) (6.5.27) shumekateshe me ate ne ndertesat njekateshe (me nje shkalle !irie).
MundBsia e aplikimit te metodes se spektrit te reagimit elastik per analizen
461
460
dhe projektimin e ketyre ndertesave eshte teme me diskutime dhe
interpretime te ndryshme. Disa prej aspekteve kryesore te tyre jane paraqitur
ne paragrafiD: vijues.
6.6.2 Viirejtje mbi sistemet me nje shkallii lirie
Le t' i referohemi perseri nje strukture me nje shkalle lirie, me
karakteristika ideale elasto-plastike (shih fig.5.3.4). Rikujtojme qe
percaktimi i rezistences te saj projektuese Fy. e nevojshme kjo per te
perballuar pa u shkaterruar, sipas nje sjellje elasto-plastike, veprimin e nje
tenneti te caktuar, mund te behet si vijon.
Vle'resojme fillimisht shpejtimin spektrai S, qe i korrespondon
periodes T dhe shuarjes ~. te paracaktuar per ate strukture. Viera e
paracaktuar e periodes mund te mbeshtetet ne pervojen e fituar nga
regjistrimet e Ievizjeve gjate tenneteve reale. Perioda T dhe masa "m'' e
sistemit percaktojne ngurtesine "k" te tij, pra ne princip, edhe pennasat e
seksionit te kollones. VIera S, merret ne spektrin inelastik (elasto-plastik) te
shpejtimeve te tennetit te projektimit. Sikurse eshte treguar ne paragrafet
5.4.1 dhe 5.4.2, per nje rend te gjere periodash spektri inelastik rezulton nga
reduktimi me !J. here i vlerave te spektrit te spektrit elastik (!J.- vlera e
duktilitetit te adoptuar per t'u disponuar nga struktura, p.sh. f! = 4). Mbi
bazen e vleres S,(T.~) percaktohet lehte rezistenca Fy:
F=~W (6.6.1)
y "0
Vleres S, te shpejtimit do t'i korrespondonte viera e meposhtme e
zhvendosjes Uy (fillimi i rrjedhshmerise):
u' =F'k =(w)s, =(w\j~=s (_:U (6.6.2)
\. k
o W z ' ~n)
o _ ro
1
\-
g
Per verifikim, ie t' ia nenshtrojme kete strukture, qe sapo u
"projektua", veprimit te terrnetit te dhene. Veprimi sizmik "perfaqesohet"
nga akselerograma korresponduese e spektrit elastik dhe inelastik mbi hazen
e te cileve u percaktua rezistenca F,. Nga diagrama e zhvendosjeve ne kobe
e mases te sistemit - te cilat (zhvendosjet) shprehin reagimin inelastik te tij -
round te vleresohet kerkesa per duktilitetin e struktures. Kjo merret thjesht
nga pjestimi i zhvendosjes maksimale Urn me zhvendosjen elastike Uy:
462
um
j.l=- (6.6.3)
uy
ku U, eshte zhvendosja e shprehjes (6.6.2).
Konstatohet se vlera f! e llogaritur nga (6.6.3) eshte saktesisht vlera
J.l e disponueshme qe u adoptua per struktureJ;J ne fazen paraprake te
projektimit te saj. Nje korrespondence kaq e sakte ndennjet duktilitetit te
kerkuar dhe atij te disponueshem (te lejuar) ne sistemet me nje shkalle lirie
egziston gjithnje. Kusht i vetem eshte qe rezistenca e njedhshmerise Fy te
percaktohet nga spektri inelastik i reagimit qe i korrespondon vleres te
disponuar te duktilitetit.
6.6.3 Kerkesat per duktilitet dhe duktiliteti i lejuar nif sistemet me
shumif SHL
Ne sistemet me shume shkalle lirie qe modelojne ndertesa
shumekateshe korrespondenca ekzakte qe u verejt me siper lidhur me
duktilitetin e kerkuar dhe atij te disponueshem ne sistemet me nje S.HL tani
nuk mund te konstatohet si saktesisht e vertete. Percaktimi fillestar i
ngurtesive ne keto sisteme mund te behet duke patur parasysh shperndarjen
e masave te tij dhe duke kenaqur dy kerkesa kryesore qe jane:
1.- Realizimi i nje vlere te paracaktuar per perioden T te lekundjeve
vetiake te struktures (mbeshtetur ne pervojen e regjistrimeve te ndertesave te
ngjashme).
2.- Duke supozuar nje reagim linear elastik, aplikimi i forcave
anesore sipas menyres te dhene ne nje kod te caktuar (p.sh. ne kodin
amerikan UBC ose Eurokodin 8) duhet te kenaqe nje kusht te caktuar per
zhvendosjet relative te kateve. Ky mund te jete, p.sh., kushti qe ato
zhvendosje te jene te barabarta nderrnjet tyre, 9ka do te nenkuptonte nje
rritje lineare te vijes elastike te deforrnimit ne lartesi te nderteses.
Nga kenaqja e kushtit te dyte mund te nxirret raporti i ngurtesive
ndennjet kateve, kurse kushti i pare lejon percaktimin e vlerave absolute te
ngurtesive.
Kapaciteti rezistues ne forca prerese (i rrjedhshmerise) per nje kat te
caktuar "j", qe po e shenojme me ViY• mund te llogaritet me metoden e
spektrit te reagimit, duke zgjedhur si duktilitet te lejuar nje vlere te caktuar
(p.sh. !J. = 4). Struktura me masa dhe ngurtesi te dhena apo te percaktuara si
me siper duhet te projektohet per t'i perballuar veprimit sizmik qe i
pergjigjet tennetit te zgjedhur te projektimit, p.sh. atij te El-Centros.
Prandaj, duke supozuar se struktura reagan brenda stadit linear elastik,
463
-
forcat prerese te kateve mund te llogariten me metoden e spektrit te
rea oimit, sipas procedures standarte te analizes elast1ke mulnmodale
siZI':'like. Per kete perdoret spektri i reagimit i nje sistem1 elas.to-plastl~
referuar termetit te projektimit. Forcat prerese llogantese percaktoJne
rezistencen e nevojshme VJy te kateve te sistemit. Me tej, duke kons1deru~r
akselerogramen e termetit te zgjedhur, sipas nje preJ procedurave te anahzes
dinamike ne fushen kohore qe u paraqiten ne paragrafet 6.5.2 dhe 6.5.3
mund te percaktohen zhvendosjet e nderkateve, zhvendosjet relative. te
kateve kundrejt njeri-tjetrit ("story drifts") s1 dhe forcat. prerese
korresponduese. Natyrisht, per te marre parasysh faktonn e shuarJeS duhet
ndertuar edhe matrica [c] e shuarjes, p.sh. e t1p1t Rejlel (sh1h paragrafin
6.4.4), duke dhene vlera te caktuara (p.sh 5%) per raportet ~ te shuarJeS se
dy formave te para te lekundjeve. .. ...
Paraprakisht zgjidhet (pranohet) gjithashtu edhe marredhema ela~to:
plastike midis forces prerese te qdo kati (Vj.y) dhe zhvendOSJeS relative te tlJ
L:.J (kundrejt katit te meposhtem):
(6.6.4)
Ne fig.6.6.1 tregohet nje diagrame e thjeshte qe mund te perdoret per
analizen dinamike.
Vj
fig. 6.6.1 Diagrama e marredheni=Y~. ~dis .~?r.ces prerese te nj~ "kati vj dhe
zhvendosjes relative 6.j te tiJ per nJe s1stem elasto-plastak
Shqyrtimet e ndryshimit ne kohe te zhvendosjeve ne rama: me rigel~
te ngurte kane treguar se, per shkak te kalimit te kufirit te rrJeahshmense
464
sistemi zhvendoset nga pozicioni i tij fillestar dhe lekundet rreth nje
pozicioni te ri te deformuar. Kjo derisa ai te perfshihet ne nje tjeter "episod"
rrjedhshmerie. Pas perfundimit te veprimit te plote te lekundjes sizmike te
truallit, struktura mbetet e deformuar me nderkate te zhvendosura ne menyre
pennanente. Nga rezultatet e analizes sizmike mund te nxirren vLerat
maksimale te zhvendosjeve relative te kateve ("storv- drifts") t:.·Jffi•
zhvendosjet maksimale te nderkateve ("floor displacements") dhe kerkesat e
duktilitetit te kateve. Per nje kat te caktuar "j", duktiliteti i kerkuar f.li
percaktohet si raport ! zhvendosjeve ~j:n me deformimin ne momentin e
rrjedhshmerise ("yield") te atij kati !:.JY:
.6. jrn
flj =-.- (6.6.5)
.6. jy
Madhesia .6.jy men·et nga pjestimi i forces prerese perkatese Vjy me
ngurtesine fillestare k 3 (shih fig.6.6.l), d.m.th. D.jy = VJylkJ.
Nevoja per duktilitetin flJ dhe zhvendosjet L:.jm jane kerkesat
projektuese qe i imponohen sistemit nga levizja sizmike e truallit. Struktura
kerkohet qe te projektohet dhe detajohet ne menyTe te tille qe te mundesohet
shfrytezimi i kapacitetit te nevojshem ne duktilitet dhe kapaciteti i
nevojshem per deformime. Ne pergjithesi, verehet se edhe duke ndjekur
konceptimin e mesiperm per percaktimin e rezistencave strukturore,
kerkesat e duktiliteteve te kateve gjithsesi do te ndryshojne midis tyre, si
edhe kundrejt duktilitetit te lejuar (te paracaktuar), qe u perdor per spektrin e
projektimit dhe llogaritjen e rezistencave te rrjedhshmerise te kateve ("story
yield strengths"). Ky eshte dallimi kryesor midis reagimit te sistemit me nje
1
shkalle lirie kundrejt atyre me shume shkalle lirie. Kjo dikton edhe
kufizimet cilesore perkatese ne procedural e projektimit kur rezistencat e
rrjedhshmerise te kateve percaktohen nepermjet analizash lineare te sistemit,
duke perdorur spektrin inelastik te projektimit te reagimit qe i korrespondon
me duktilitetin e lejuar. Prandaj ka propozime qe te perpunohet nje
procedure tjeter, e ndryshme nga ajo qe aplikohet aktualisht per projektimin
inelastik te strukturave me qellim qe gjithnje te kete siguri qe kerkesat ne
duktilitet mbeten brenda duktilitetit te disponuar.
Ne fig.6.6.2 ne forme skematike tregohen per ilustrim perfundime te
nje analize te realizuar nga studjuesi i njohur Chopra (Kaliforni, SHBA) mbi
kerkesat ne duktilitet ne kate te ndryshme gjate reagimit ndaj termetit te EI-
Centros te nje rame simetrike 5-kateshe me rigela te ngurte, e projektuar
465
sipas konceptimeve te mesiperme dhe duke iu referuar kodit amerikan te
projektimit UBC ("Uniform Building Code"). Aty mund te verehet se
variacionet e kerkesave ne duktilitet nuk jane aq te medha dhe se ne asnje
nga katet e rames kerkesa ne duktilitet nuk kalon duktilitetin e lejuar (e
disponuar). Por jo gjithnje mund te ndodhe keshtu. Diferencat behen teper te
theksuara e problematike sidomos ne rastet e te ashtuquajturave struktura
me kat te pare te do bet ("soft story''). Te tilla jane strukturat shumekateshe
ku katet mbi te parin projektohen me rezistenca mjaft mete larta (disa here)
kundrejt te parit. Nderkaq ky kat (i pari) mund te jete me po ate rezistence
qe do te kerkonte nje procedure "standarte", si9 u tregua me siper. Pra,
theksojme qe kati i pare konsiderohet "i dobet" ne kuptimin qe ai eshte
relativisht me i dobet kundrejt te dytit dhe kateve te tjere me lart tij.
m behen "pergjegjese" te demtimeve te shumta dhe shkaterrimeve qe kane
kat te pare relativisht te dobet, kundrejt nje Jevizjeje trualti sipas termetit te
njohur te El-Centros. Ne studimin perkates (realizuar nga Chopra)
karakteristikat lineare te kesaj rame-plane, si dhe periodat, format dhe
shuarja kane mbetur po ato te struktures "standarte" te paraqitur ne fig.6.6.2.
Por rarna e fig.6.6.3 tani eshte supozuar me e forte, duke rritur 4-here
rezistencen e rrjedhshmerise se kateve mbi te parin (nga i dyti deri tek i
pesti), por duke mos e ndryshuar rezistencen e te parit. Ne kete kuptim kati i
pare aty konsiderohet "i dobet". Ne fig.6.6.3 duket se kerkesat ne duktilitet
te zhvendosjeve ne katin e pare jane me shume se vlera 10, d.m.th. me se 2.5
here kundrejt duktilitetit te lejuar (J.l-=4). Konstatohen nga ana tjeter
duktilitete shume te ulta (<1) te kerkuara per katet e tjere. Vlerat e larta te
duktiliteteve te kerkuara ne katin e pare jane teper te veshtira ose te
pamundura per t'u realizuar ne praktike. Kerkesat e parealizuara per 'to

l:l 51
l__,!~
pesuar mjaft ndertesa nga termetet e forte.

~ !,
4

Jl! -m

m
I 5rl~
4j

r: li
] 21 Q

~ I
_rn >

- ~ 3
1

I -
<::::.-
m
~ 11 ' m -~
i }
l ~ ~ O'0I 4 6
I
m
'
'§
z 2

l
~
~

~
0

Ker:;esat ne duktilitet, j.l.j

Fig. 6.6.2 Kerkesat maksimaie ne duktilitet te kateve te nje nme S~kateshe

00
I
4 8
l 12
gjate reaghnit kundrejt termetit te El-Centros Kerkesat ne duktilitet, JJ..i

Analiza! e rezultateve te llogaritjeve, por edhe vrojtimet inxhinierike
te pasojave reale te termeteve te forte, tregojne se per shkak te rezistences se
rritur te kateve te siperm kundrejt katit te pare, ato kate (te siperme) mbeten
ne stadin elastik te deformimit. Dukuria e njedhshmerise kufizohet vetem
ne katin e pare. Gjithe energjia sizmike, e cila ne ndertesa te tjera
shpemdahet (ndonese jouniformisht) ne kate te ndryshme, ne keto raste
perqendrohet per t'u shuar vetem ne katin e pare. Kerkesat ne duktilitet aty
mund te kalojne 2 apo 3 here dhe me shume vlerat duktiliteteve te Jejuara.
Ne fig. 6.6.3 tregohet reagimi i nje rame 5-kateshe, me rigela te ngurte, me
466
Fig. 6.6.3 Kerkesat maksimale ne duktiiitet te kateve gjate reagimit te nje
ndertese 5-kateshe me kat te pare te dobet, kundrejt termetit te
El-Centros
Ne fakt, duke iu referuar rastit te rarnes te fig.6.6.3 mund te
konstatohet se situata eshte pak me ndryshe ne ndertesat reale ne te cilat kur
kati i pare eshte me i dobet ai eshte zakonisht edhe me fleksibel. Kjo sepse
ngurtesia dhe rezistenca pergjithesisht jane te nderlidhura midis tyre.
Ndertesa te tilla me kate te pare me pak rezistente dhe me fleksibel se te
tjeret quhen ndertesa me kate te pare te "bute" ("soft story"). Eshte me
467
renctesi te ritheksojme se kati i pare mund te mos jete me i dobet dhe me
fleksibel (ne kuptimin absolut) nga ai qe dote rezultonte sipas projektimit te
bazuar ne analiza! "standarte" multimodale, me metoden e spektrit te
reagimit. Kati i pare konsiderohet "i bute" ne kuptimin qe ai eshte me i
dobet dhe me fleksibel kundrejt kateve me !art tij. Kjo situate praktikisht
implikon mos-vazhdueshmeri ne rezistence dhe ngurtesi ne nivelin ku
kapercehet kati i pare.
Analizat te ndertesat me kaf ''te bute" ("soft") tregojne se, kundrejt
rasteve te ndertesave me kat te pare "te dobet'' ("weak"), ne ato jane me te
vogla zhvendosjet relative te kateve dbe diferenca midis duktiliteteve ne
zhvendosje te kateve te ndryshme eshte disi me e zbutur. Gjithsesi, keto
vlera perseri jane te larta per shkak te zhvillimit te rrjedbshmerise perseri
vetem ne katin e pare. Prandaj, edhe ndertesat me kat te pare "te bute",
sikurse ato me kat te pare "te dobet" nuk jane te pershtatshme per rajonet
sizmike. Por "i dobet" dhe "i bute" nuk duhet te jete as as ndonje kat tjeter i
struktures.
Duke pergjithesuar konkluzionet e mesiperme mund te themi se
perqendrimi i kerkesave per duktilitet ne katet apo pjeset "e dobta" ose "te
buta" te strukturave, qe evidentohen jo vetem nga analiza! jolineare
dinamike, por edhe me analiza me te te thjeshta sipas mekanizmave statike
te kolapsit (shih paragrafin 4.5 ne kapitullin 4) <;on ne nje parim
jashtezakonisht te rendesistem per projektimin antisizmik. Ne projektimin e
zakonshem, kur kemi vetem ngarkesa statike, prania e nje pjese te
mbiforcuar ne strukture asnjehere nuk zvogelon rezistencen e struktures. Por
ne rastin e projektimit antisizmik, ku sjellja e nje strukture gjate te1meteve te
forte kushtezohet nga absorbimi dhe konsumimi i energjise sizmike
nepermjet <;emierave plastike duktile, prania e pjeseve te mbiforcuara ben
qe kerkesa e duktilitetit te kurbatures te perqendrohet ne zonate lokalizuara
relativisht te dobta te struktures. Kjo round ta <;oje ate ne kolaps per shkak te
deformacioneve shume te lana inelastike qe diktohen ne zonat e dobra. Pra,
nje pjese relativisht e dobet e struktures vepron si nje "sigurese". Pasi
rezistenca e kesaj pjese ezaurohet (p.sh. kati i pare "i dobet"), pjesa tjeter e
rames round te kete mbetur ne stadin elastik. Pjeset e dobra te struktures
mund te jene te tilla per shkak te nen-permasimit te atyre pjeseve dhe/ose
mbi-permasimit te pjeseve te tjera te struktures. Keshtu, ne projektimin
antisizmik rreziqet egzistojne si nga elementet e dobet ("nen-rezistente")
ashtu edhe nga elementet e forte ("mbi-rezistente").
Nje rast i zakonshem i "mbirezistences" eshte prania e mureve qe
round te mos jene marre parasysh gjate projektimit per reagimin strukturor.
Vendosja e mureve vetem ne disa kate dote diktoje krijimin ne kate te ljere
468
te nje mekanizmi me fleksibel. P.sh., nese kati i pare i nderteses eshte i
hapur dhe katet siper tij jane te mbyllura me mure, demtimet ne rast termeti
perqendrohen ne katin e pare. Per te shmangur kete problem, nje ncra
zgjidhjet e mundshme round te ishte izolimi (ndarja me fuga) i mureve n~a
struktura baze.
Demtimi (animi) i kollonave te nje kati e ben te pamundur ose
shume me te veshtire riparimin e nderteses, kundrejt rastit te demtimit
vetem te trareve, mbasi struktura duhet re jete vertikale. Kjo eshte nje arsve
tjeter per shmangjen ne praktiken e projektimit dbe ndertimit te ndertesa~e
me kat te pare apo me ndonje kat tjeter "te dobet" ose "te bute", ose thjesht
fleksibeL
Ne literaturen teknike, per ndertesat shumekateshe jepen
rekomandime te ndryshme persa u perket aspekteve te diskutuara me siper.
Konceptimet dhe metodikat llogaritese duhet te synojne, se pari, nje
umform!Z!m te kerkesave per duktilitet ne kate te ndrvshem. Se dvti <;ka
eshte akoma me e rendesishme, duhet synuar per moslejimin e kaPer~imit
mbi vleren e lejuar te duktilitetit ne ndonje kat.
Verejme gjithashtu faktin se analizat dinamike sizmike jolineare te
ramave shumekateshe kane treguar se shpesh ka shpemdarje te papritura te
momenteve perkules, krahasuar me shpemdarjen e fituar nga ngarkimi statik
anesor trekendor sig jepet, per thjeshtesi, ne kode antisizmike. Analizat
statike i nxjerrin pikat e infleksionit pergjithesisht afer gjysem-lm1esise se
kol!onave, ne kushtet kur traret nuk jane shume me fleksibel se sa kollonat.
Konkretisht ana!izat tregojne qe, gjate disa momenteve kohore te reagimit
sizmik te strukrurave tip-rame, pika e infleksionit ne kollonat e kateve
ndermjetes round te jete afer nyjes tra-kollone. Ka raste qe kol!ona round te
ketene gjithe lartesine e saj kurbature te njejte. Shkaku qendron ne ndikimin
e forte te formave te Jarta te lekundjeve, ve<;anerisht formes se dyte dhe te
trete. Shpemdarja e ngarkimit statik i korrespondon, si<; dihet, perafersisht
formes se pare kryesore te lekundjeve. Zhvendosja e pikave te infleksionit
larg pozicionit te gjysem-lartesive te kollonave eshte tregues i faktit qe
momentet e induktuar ne ko!lona round re jene shume me te medha se sa
momentet e marra nga analiza e ngarkimit statik anesor. Kjo mund te ~oje
ne formimin e ~ernierave plastike ne koHona.
Konstatohet, nderkaq, sene ramat krijimi i <;emierave pJastike tenton
te realizohet me teper ne forme valesh qe perfshijne pak kate ne te njejten
kohe.
Por ka edbe faktore te tjere suplementare qe duhen konsideruar ne
analiza! e kerkesave per duktilitet te ndertesave. Te tilla jane shpejtesia
(ritmi) e ngarkimit dinamik, invertimi i sensit te reagimit dinamik, efektet e
469
ngarkimit te pjerret, qe emertohet edhe "ngarkim biaksial", etj. Keto te
fundit kane te bejne me faktin se levizjet sizmike te truallit ndodhin ne
drejtim te r;fardoshem. Ne praktiken e projektimit antisizmik zakonisht
konsiderohet se ngarkimi sizmik behet sipas drejtimeve te akseve kryesore
te struktures. Prandaj, pergjithesisht, llogaritjet per 'to behen te ndara (vet; e
ve<;, jo-njekohesisht). Ne fakt, nje kend i r;fardoshem i ngarkimit sizmik
mund te krijoje gjendje shume te veshtira per strukturen e nje ndertese. Ne
nje rast te pergjithshem ngarkimi mund te jete jashtezakonisht e veshtire
shmangja e forrnimit te <;ernierave plastike ne kollona, problem ky qe do te
trajtohet me me hollesi ne paragrafin 7 .6.
Se fundi, eshte me interes te verejme gjitbashtu se analiza e reagimit
te ndertesave me kat te pare "elastik" ka sugjeruar nje teknike te dobishme
antisizmike: aplikimin e sistemeve te izolimit te bazamentit me qellim
reduktimin e demtimeve ne ndertesa. Kjo teknike konsiston ne vendosjen ne
themele te shtresave speciale te ho!la elastike, te cilat veprojne pikerisht si
nje "kat i pare i bute", duke kufizuar zhvendosjet dhe deformimet ne
strukture. Sikurse eshte perrnendur edhe me siper, izoiimi ne baze i
ndertesave ("Base isolations") aktualisht po aplikohet gjithnje e me
gjeresisht ne praktiken e ndertimit te sotem antisizmik.
6.7 PEIUlREDHJA NE STRUKTL'RA T JO-Slll'vlETRlKE
6.7.1 Tii pifrgjithshme
Gjate veprimeve sizmike ndertesat e karakterizuara nga parregullsi
strukturore planimetrike, u nenshtrohen levizjeve te njekohshme translative
dhe perdredhese. Ne ver;anti, nga rrotullimi i nderkateve shkaktohet nje
shperndarje jo-uniforme plane e forcave vepruese dhe kjo <;on ne zmadhim
te demtimeve te pritsbme kundrejt rastit kur struktura eshte simetrike.
Efektet e padeshiruara te nje reagimi perdredhes te nderteses jane
vene ne dukje me se 60 vjet me pare. Me 1938 studiuesi amerikan Ayre
provonte se, ne pergjitbesi, qendra e ngurtesise (kuptimi i se ciles do te jepet
ne vijim) dbe qendra e mases te nje strukture nuk ndodhen ne te njejtin
pozicion. Prandaj, edhe nese nuk ka ndonje komponente perdredhese te
levizjes se truallit, levizjet horizontale translative zakonisht shoqeroben me
levizje perdredhese. U konceptua keshtu fenomeni i "nderthurjes
perdredhese" ("torsional coupling"). Rendesia e ketij fenomeni dhe rreziku
nga konfigurimet strukturore asimetrike u evidentuan me hollesi me vone,
ne vitet '50 dhe, me pas, nga studjuesi i mirenjohur amerikan Housner e te
470
tjere. U tregua ne ve<;anti se momenti perdredhes qe shfaqet gjate veprimeve
sizmike ne sistemet ekscentrike eshte me i madh se ai i ilogaritur nepermjet
analizave ekuivalente statike. U be i nevojshem ne ve<;anti futja e konceptit
te jashteqendersise ("ekscentricitetit") dinamike, koncept ky qe do te
trajtohet ne paragrafet vijues.
Analiza te shumta te mevonshme dhe ato qe jane realizuar kohet e
fundit kane sqaruar rolin e shume faktoreve qe ndikojne ne reagimin sizmik
re strukturave jo-simetrike.
Eshte verejtur se ne strukturat reale problemi i perdredhjes
komplikohet mjaft nga efektet qe shkaktojne edhe parregullsite strukturore
vertikale. Per kete arsye studimi i reagimit perdredhes u eshte referuar per
nje kohe te gjate kryesisht modeleve te thjeshtuar qe paraqesin ndertesa
njekatesbe. Ne forme te lhjeshtuar sjellja e tyre eshte konsideruar si
"perfaqesuese" edhe per ndertesat shumekateshe qe jane te rregullta ne
lartesi. Keshtu, pararnetrat qe percaktojne reagimin dinamik elastik te
modeleve njekatesh kane sherbyer edhe per ndertesat shumekateshe. Por,
ve<;anerisht kohet e fundit, jane publikuar studime qe evidentojne nevojen e
perdorimit te modeleve me te sakta llogarites per strukturat shumekateshe
tredimensionale jo-simetrike. Po keshtu, me mjaft interes praktik po
trajtohet sot dukuria e perdredhjes ne kushtet e hyrjes ne stadin plastik te
reagimit perkates.
Ne kodet e sotme sizmike ndikimi i perdredhjes merret parasysh
pergjithesisbt nepermjet konceptimit te modeleve te thjeshtuar hapsinore
tredimensionale (3D). Ndertesat trajtohen zakonisht me nderkate te ngurte
ne planin e tyre, duke i dhene secilit prej tyre nga tre shkalle lirie: dy levizje
translative dhe nje rrotullim rreth aksit vertikal.
Per kushte te caktuara, analiza e efekteve perdredhese ne kodet
antisizmike, sikurse edhe ne Eurokodin 8, Jejohet te behet duke perdorur
metoda te thjeshtuara llogaritese.
6. 7,2 U'kundjet e lira pa shuarje ti! strukturave jo-simetrike
nje'katiis he
Le te konsiderojme sistemin me mase "m" te fig.6. 7.1-a, qe mode Jon
strukturen jo-simetrike njekateshe te fig. 6.7.1-b. Aty me es dhe eM eshte
shenuar perkatesisht qendra e ngurtesise dhe qendra e masave e struktures.
Kjo e fundit percaktohet me menyrat e thjeshta te njohura te Mekanikes. Ne
rastin e nje nderkati homogjen simetrik drejtkendor eM ndodhet ne qendren
gjeometrike te tij (prerjen e diagonaleve).
471
 a) b) ku kyj dhe k,, jane koeficientet e ngurtesise (translative anesore) te
elementeve strukturore,
'I
IlyiXi
&& @iliii%9

II
Xs=
~
c, ® - - - .
yst
Yl

~
!F
A'-·- - L - - - - ' y'TI
I
r,
-I
I..; (k,;)

I
ys=
Ii,,y,
Z: I7i

/~

Fig. 6.7.1 Strukture njekateshe me asimetri sipas te dy boshteve nen veprhni.n

sizmik F - a) modeli Uogarites; b) poziciopj ne pkm i qendres se
ngurtesise C 5
I l!!ill

Xs
lli

Xj
l,j (k,j)

Fig. 6.7.2 PercaktimE i qendres se ngurtesise Cs ne njii strukture me mure

Per konkretizim, ne fig. 6. 7.2 eshte treguar rasti nje ndertese me mbajtese (diafragma vertikaJe)
mure mbajtese me shpemdarje te qfardoshme ne plan te elememeve-mure,
ku supozohet se nga pikpamja konstruktive ata jane te lidhur mete njejten Duke patur parasysh fig. 6.7.1 dhe 6.7.2 round te shkruajme sistemin
menyre (zakonisht inkastrim), si ne bazamentin ashtu dhe ne platformen e meposhtem te ekuacioneve diferenciale · qe, per rastin pa shuarje,
("deck") horizontale te struktures. Pozicioni i qendres se ngurtesise Cs ne percaktojne lekundjet e iira te nderthurura translative-perdredhese te mases
kete sistem round te percaktohet nepermjet koordinatave xs dhe Ys te saj te "m":
Jlogaritura sipas shprehjeve:
m(U, -ii>eZJ+K,U, =0
m(U y -0e ')+K U y =0
' 0 j
(6. 7.3)

(6.7.1) 8mi;i-m(U,e' + U ,e;) + K,cp =0

Ne ekuacionet (6.7.3) jane shenuar me:

em = mp~ - momenti polar fizik i mases "m"~ referuar qendres se
Per nje strukture te 9fardoshme ne formen me te pergjithshme ngurtesise Cs (p- rrezja perkatese e inercise se mases, kundrejt qendres Cs);
shprehjet per xs dhe Ys jepen nga: e; dhe e;- jashteqendersite midis Cs dhe CM (fig. 6.7.1-b);
U,, U, dhe cp- shkallet e lirise te sistemit, konkretisht zhvendosjet e
qendres se ngurtesise sipas akseve koordinative "x, y'' dhe kendi i
rrotul!imit i platformes horizontale kundrejt qendres se ngurtesise;
K, = 2:),, dhe K, = 2:),; - ngurtesia translative e sistemit
(6.7.2)
referuar drejtimeve "x" dhe "y", perkatesisht;
Ys

473
472
 K
1
;;;: Lkx Ij
1
2 + Lky/J2 - ngurtesia e sistemit ne perdredhjen e tij
Per rastin kur e; = e; = 0 sistemi !ekundes thjeshtohet ne skemen
j
qendres se ngurtesise,
rreth
simetrike me nje mase, si ne fig. 6. 7 .3-a. b. Ne kete rast sistemi i
Duke konsideruar si zgjidhje te ekuacioneve (6.7.3) lekundjet ekuacioneve (6. 7.5) thjeshtohet duke dhene shprehjet e meposhtme per
harmonike te tipit: frekuencat COx, Wy dhe COt:

U,(t)=A,sinwt1
U,(t)=A,sinwtl
(6.7.4) fw, =fi
cp(t) = qi sinwt J
lw, =~ (6.7.6)

nga zevendesimi i (6.7.4) tek (6.7.3) merret sistemi i meposhtem

ekuacioneve algjebrike homogjene:

K,A, -mw2 (A, -cpe~) =0 )l

l#(J), =
vem
Per seci!en nga frekuecat e mesiperme OJx, Wy, COt periodat
(6.7.5)
K,A,-mw (A,-cpe~)=0 2
1 korresponduese T te lekundjeve te pavarura (te panderthurura me njera
K,qi -w'[Smqi-m(A,e'+A,e;)J=O j . 2n .
tjetren ) mund te gJenden me anen e marredhenies T = - . Madhes1te COx, Wy
(J)

Ne ekuacionet (6.7.5) A,, Ay dhe ip jane amplituda! e lekundjeve (6.7.4). dhe COt jane perkatesisht frekuencat e lekundjeve te lira translative sipas
Nga barazimi me zero i percaktorit te sistemit te mesiperm mund te akseve "x, y" dhe frekuenca e Jekundjeve rrotulluese (perdredhese) rreth
qendres se ngnrtesise, kur Cs = CM. Duhet nenvizuar se keto lekundje jane
percaktohen vlerat e frekuencave rrethore w.
_m te pavarura, te pandikuara nga njera getra.
a) Nese shfrytezohen shprehjet (6.7.6), ekuacionet (6.7.5) mund te
Fo shkruhen ne forrnen:

r(w;- 2
W )A, -w2 qi e; =0

l
'X 2
(w;- w )A, -w qi e; =0 2
(6.7.7)

2
(w,- w2)cp+W
- 2m " ,
--(A,e0 +A,e0 )=0
em
'- \Fo

1t L---f Ne praktike hasen me teper situatat e ndertesave me nje aks simetrie

X (fig. 6.7 .4-a, b).
~
Fig. 6.7.3 St:ruktu:re njekateshe, simetrike kundrejt te cly boshteve, nen
vep:rimin sizmik Fo ~ a) modeli Hogarites dinamik; b) pe:rputhja e
qendres se masave CM me qendren e ngu:rtesise Cs
475
474
 a)
(6.7.9)

b) ,---------,-,
Per qellime praktike shpesh supozohet wu -
- w- -H;.
-
m
dlhe ·
Vlerat
Cs i
~n
C,,
~1----+------ -- B korresponduese te periodave T1_2 = konsiderohen afersisht te njejta me
~
I I _l '
1,2

, .. T 2n {;;:
V1eren =- = 2~j-;:.
(!) \ k
Duke shfrytezuar shprehjen (6.7.9), nga ekuacioni i dyte i sistemit
(6.7.8) mamm:

(6.7.10)
Studimet perkatese kane treguar se reaiizimi i analizave te
thjeshtuara te strukturave komplekse qe kane asimetri sipas dy drejtimeve ku
ortogonale (fig. 6.7.1), duke perdorur per 'to me skema me te thjeshta qe
kane asimetri vetem sipas njerit drejtim dhe tjetrit perkatesisht, jep rezultate
pergjithesisht konservative (ne anen e sigurise). Keshtu, duke iu referuar (6.7.11)
skemes me asimetri vetem sipas aksit x-x (fig.6.7.4-a,b), pra me e~ = 0 dhe
duke stenuar per thjeshtesi e; = e 0 , nga dy ekuacionet e fundit te (6.7.7) ~ shenjen "plus" (+) para rrenjes katrore ne shprehjen (6.7.11),
. ~ .
marrim: raportl A rezulton negativ. Ne kete rast. sipas (6.7.9) w1 rezulton me i
y

w' )A, - w'q; e0 = 0

vogel se Wy. Nderkaq, me shenjen "minus" (-) kemi (/) > 0 dhe w. > ,,,
(6.7.8) A ' ...uy·
w')qi+ u/ _:::._A,e0 ) ~ 0 y
em A te.. Nese masa e struktures eshte e shperndare uniforrnisht ne siperfaqen
platfonmes honzontale atehere, sipas (6.7.6), raporti "'t" midis
Nga ekuacioni i pare i (6.7.8) mund te merret shprehja e meposhtme frekuencave Wy dhe Wt do te jete:
per Jlogari~en e vlerave te frekuencave rrethore w,, Cll2 te lekundjeve te
nderthurura perdredhese-translative ("coupled vibrations") te struktures: ~_w,_/kB~
,_ _~
- ---,1-- (6.7.12)
(t), 1Jmk, Vk,A

476
477
 ku I,= Ja'dA (fig.6.7.5) eshte momenti polar i inercise i siperfaqes A Duke patur parasysh sa me siper, lidhur me mbrojtjen ndaj efekteve
A perdredhese, mund te konkludohet ne keto koncepte baze:
. kundrejt qendres se ngurtesise C5 . - Kur struktura karakterizohet nga rezonanca translative-
perdredhese ( ~ ~ 1) eshte e nevojshme te merret parasysh ekscentriciteti
shtese (fiktiv), qe pasqyron efektin dinamik e amplifikues te nderthurjes se
dA Jekundjeve (translative me ato perdredhese).
0
- Kur ngurtesia perdredhese e struktures eshte e madhe, duhet
" reduktuar vlera e ekscentricitetit dinamik.
Cs
• "' Se fundi, ne kete paragraf verejme se duke iu referuar rastit me te
thjeshte te simetrise vetem sipas nje drejtimi ( e' = 0 dhe e' = 0) dy
ekuacionet e fundit te sistemit (6.7.3) mund te shkruhen ne formen e njohur
kompakte matricore te meposhtrne:
Fig. 6.7.5 St:rukt1.me me forme te ~fa.I'edoshme, me mase rlhe ngurtesi te
shpermh;,;re ullifo:rmisht [m]{U} + [k]{U} = {0}

Nese edhe elementet rezistues ndaj ngarkesave anesore jane Ne kete rast, matrica e mases [m] eshte e formes:
gjithashtu te shpemdara uniformisht ne siperfaqen A, atehere, duke shenuar
me "s" raportin "ngurtesi/siperfaqe'\ ngurtesite translative dhe perdredhese
te struktures dote shpreheshin perkatesisht keshtu: [m]=lr m -meo] (6.7.14)
-meo e
(k= JsdA=sA
I kurse matrica e ngurtesise:

l
A
(6.7.13)
l
k, = Ja'sdA = sl,
A
l
rK
[k] = 0
0
K, j
(6.7.15)

Duke zevendesuar keto shprehje tek (6.7.12) rezulton se ~=1. Kjo
gjendje i referohet te ashtuquajtures "rezonance translative-perdredhese".
Per shume arsye rekomandohet qe ne praktike shpemda1ja e
elementeve rezistues te nje strukture te behet sa me uniforme ne planin e saj.
Per situatat e shpeshta qe karakterizohen nga respektimi i ketij
rekomandimi, mund te thuhet se, ne shumicen e rasteve praktike, sjellja e
strukturave kushtezohet nga gjendjet e saj afer rezonances translative-
perdredhi%e (~ ~ 1). Vetem ne rastin e strukturave qe kane nje ngurtesi
perdredhese te madhe (p.sh. strukturat me disa elemente te ngurte, te
shperndare larg njeri-tjetrit, ne pjeset periferike te ndeneses) frekuenca
perdredhese w, mund te arrije vlera shume me te medha se frekuenca
translative w. Raporti ~ do te rezultoje ashtu i ulet
478
Ne sistemin me dy shkalle lirie qe karakterizohet nga matricat e mesiperme
vektori
{U} = {~} (6.7.16)
permbedh zhvendosjet translative dhe rrotulluese duke iu referuar qendres
se ngurtesise Cs te sistemit (fig.6.7.4). Sikurse duket nga (6.7.14) dhe
(6.7.15) ne kete paraqitje re lekundjeve te lira matrica e mases rezulton jo
diagonale, kurse ajo e ngurtesise, perkundrazi, ka ka formen jo te zakonte
diagonale. Kjo ve9ori lidhet me zgjedhjen specifike te sistemit koordinativ,
te cilit i referohen zhvendosjet Uy dhe <p.
479
 6. 7.3 Ndildmi ijashtiiqendiirsisii dinamike nii efektet sizmike dhe kendit korrespondues te rrotullimit, raportin (6.7.19) mund ta shkruajme
Po i referohemi perseri struktures jo-simetrike te fig. 6.7.4-a,b. Si edhe keshtu:
veprim sizmik horizontal pranojme forcen konstante F, fillimisht te
supozuar te njejte me madhesine Fo qe do te shkaktonte termeti ne nje
strukture krejt simetrike (fig. 6.7.3-a,b). Analizat perkatese, realizuar ne (6.7.20)
.
vitet '70 nga Muller dhe Keintzel (GJermam ') , kane treguar se raporu. F
F
0

eshte pergjithesisht me i vogel se 1 (F < Fo). Prandaj, supozimi i barazimit Me veprime te thjeshta rezulton se raporti i zhvendosjes statike 'ijio eshte·
. Ao .
F z F , qe nenkupton mos-marrjen parasysh te nderthurjes perdredhese ne
0
vleresimin e forces horizontale sizmike) eshte ne anen e sigurise (supozim 'ij5 0 - F0 e 0 /K, _ K,e 0
(6.7.21)
''konservativ''). A0 F0 /K, K,
Momenti perdredhes statik qe jep forca F kundrejt qendres se
ngurtesise Cs eshte: Duke patur parasysh (6.7.21) si dhe shprehjen (6.7.10) marrim shprehjen e
meposhtme per v 1.2
(6.7.17)

Lekundjet e nderthurura translative perdredhese qe shoqerohen me (t 2 -1) 2 +4 (6.7.22)

rrotullimin me kendin q:> shka.ktojne nje shtese "dinamike" te momentit
perdredhes, e barabarte kjo me D.M, = -8(ji. Keshtu, ne total, round te
konsiderohet se momenti perdredhes qe shfaqet ne strukture gjate
Jekundjeve te saj sipas formave kryesore "l" dhe "2" te tyre eshte:
(6.7.18)
Ndikimi i nderthurjes te lekundjeve mbi madhiosine e momentit
perdredhes mund te shprehet nepermjet faktorit te amplifikimit dinamik, qe
jepet nga raporti:
MtLZ
(6.7.19)
v !,2 =M --
1 tc
Le te shenojme me Ao dhe <ilo perkatesisht zhvendosjen translative
dhe ate kendore qe peson struktura nen veprimin statik te forces Fo.
Zhvendosja Ao qe merret nga aplikimi i kesaj force round te pranohet si nje
vlere e amplitudave te lekundjeve sipas formave "1" dhe "2"; pra
Ayt=A,z=Ao. Por, ne saje te proporcionalitetit midis momentit perdredhes
480
Mund te verehet sene rastin kur t = 3:. = 1 kemi:
w,
!i'iC
vl =-Vz =-\[..:.1!!. (6.7.23)
e0 · m
Per llogaritjet praktike momenti shtese perdredhes dinamik D.M,, 1,2 i
shprehjes (6.7. 18) mund te zevendesohet me nje shtese perkatese
"dinamike" qe i behet jashteqendersise midis drejtimit te aplikimit te forces
horizontale sizmike F dhe qendres se ngurti%ise Cs. Shtesa (algjebrike) i
behet jashteqendersise statike e0 . Duke iu permbajtur simbolikes te perdorur
ne Eurokodin 8 (v.1994) shtesa "dinamike" e jashteqendersise shenohet me
e2. Pra, teorikisht jashteqendersia maksimale teorike eshte:
(6.7.24)
Ne projektim merret parasysh edhe nje jashteqendersi tjeter shtese, e
rastit ape Haksi.dentale'', qe shenohet me e1. Menyra e rekomanduar per
konsiderimin e ekscentriciteteve te ndryshme ne llogaritjet praktike
48!
mbesl:ltetet ne skemen e fig.6.7.6. Efektet perdredhese per shkak te
ngarkesave sizmike vleresohen nepermjet largesise llogaritese "e" nga forca
horizontale sizmike F deri tek qendra e ngurtesise Cs. Kjo largesi
konsiderohet per 9do element mbajtes strukturor duke mbajtur vleren me te
pafavorshme nga dy vlerat ekstreme vijuese: max e = e0+e 1+e2 nderkohe ae
min e=eo-e2. ashtu si9 tregohet ne fig.6.7.5. Ne vijim trajtohen vetem di;a
vleresime teorike te perdredhjes. Nderkaq, ve9ori praktike te konsiderimit te
faktorit perdredhes ne vleresimin e ngarkesave projektuese do re jepen ne
paragrafin 7. 7.6 te kapimilit 7.
Ne shprehjen (6.7.27) s, dhe £2 jane koeficientet e ekuivalentimit
'/..Jllodal [shih shprehjen (6.3.41)] qe u pergjigjen frekuencave rrethore w1 dhe
Kujtojme se aplikimi i shprehjes (6.7.27) mbeshtetet ne rregu!lin e
,:rJ()hur te superpozimit modal sipas "rrenjes katrore te shumes se katroreve"
· /(SRRS) te forcave modale, perkatesisht F1 = z,Fo dhe Fz = £2F0 . Keshtu, me
duke patllr parasysh edhe raportet (6.7.19), nga zbatimi i rregul!es SRSS
momentin perdredhes do te merrnim:
Mt =Mt 0 ~C 1 V~+e 2 v; =vMto (6.7.28)

I r-------,,!
c,
• eo
.c"
le'-i e\
II
I B
c, CM
B
Nga zevendesimi i raportit (6.7.26) tek (6.7.25) kemi shprehjen:

(6.7.29)
I e2 = eo(vmax -1)
I
max~e' I l \ I
~_j_ '-'""'·"' J
K
IF F I Shenojme me r2 raportin - ' midis ngurtesise ne perdredhje dhe asaj
L 1-----L . K,
translative (anesore). Gjithashtu, duke supozuar nje shperndarje homogjene
Fig. 6.7.6 Jashteqendersite (ekcentridtetet) Hogar:W~se te ngarkesave sizmike
te mases ne platformen horizontale, round te shkruajme se ;; = e; +
e e;, ku
Nga shprehja e mesiperme (6.7 .24) vleresojme se:
t, eshte katrori i rrezes se inercise (gjeometrike) te p!atformes horizontale.

e, =eo(em, -l~ (6.7.25) Ne rastin e nje platforme drejtkendore e; llogaritet nga shprehja L' 12+ B'
eo )
(L, B permasat perimetrike - shih fig.6. 7.1 +6. 7.4). Ana!izat perkatese kane
treguar se per rastin e thjeshte kur B = L, vlera e madhesise v = M, qe i
Fizikisht raportin em, round ta identifikojme me v!eren maksima!e M,
eo
pergjigjet gjendjes se rezonances trans1ative-rrotlllluese me (~ = l)eshte
te raportit
M, afersisht e barabarte me vleren v1 qe i pergjigjet gjendjes me~= 0.9, d.m.th.
v=-' (6.7.26) V (~ = 1) ~ v, (T = 0.9). Prandaj, per gjendjet afer rezonances translative-
M to perdredhese, barazimi i mesiperm (6.7.29) round te shprehet me perafersi
ku M: eshte momenti maksimal perdredhes i shfaqur gjate lekundjeve te edhe keshtu:
struktures. Per vleresimin korrekt te madhesise M, duhet patllr parasysh se
Jekundjet e nderthurura translative-perdredhese ndikojne ne forcen e, ~ eo[v, c~ = 0.9) -1] (6.7.30)
horizontale sizmike Fo duke e ndryslmar ate ne madhesine:

F=F0 ~e~ +e; (6.7.27)

482 483
 Gjithashtu ne analizat e siperpermendura te Miiller e Keintzel eshte
treguar se, per gjendjet afer rezonances, varesite e vlerave te raporteve i
kundrejt atyre te raportit ~ mund te paraqiten me perafersi nga diagramat e
L
treguara ne fig.6.7.7.
Duke zevendesuar grafiket e fig.6.7.7 me grafiket e thjeshtuar te
fig.6.7.8 dhe duke konsideruar L>B. per gjendjet afer rezonances ez mund te \...s!Lbo
perafrohet nga shprehja:
0.3
~
e, = O.l(L+ B),/~ ;O;O.l (L+B) (6.7.31)
1 L
Fig. 6.7.8 VaresE te thjeshtuara te raportit ez{'L ne funksion te raporteve e,JL
dhe B/L per gjendjen afer rezonand!s (-rz1)

Ne rastin e strukturave me ngurtesi te madhe perdredhese (Wt >> ro.

T, << T dhe ! ~ 0) struktura eshte larg gjendjes se rezonances translative-
perdredhese dhe ndikimi i "nderthurjes perdredhese·· eshte shume i vogel.
Madhesia ''v"' per keto struktura mund te perafrohet nga vlerat "v 1". Keshtu
nga zevendesimi i shprehjeve (6.7.11) dhe (6.7.22) tek (6.7.29),
jashteqendersia e 2 dote llogaritej nga:

~=e,(v-1)=1[ ~ eK,8 rK,em_l+/(K,em_rJ'

I l ~\I<\ +4eiK,em~-2
m f<\m m
~K, lljl=
I<\ 8 I<\ J m
2
0.1 0.2 0.4 0.5 L f<\m )

translative perdredhese ('t"'l)

eo /L
Fig. 6.7.7 Ekcentriciteti shtese dinamik per giendjen afer rezonances
=_2_[ e,+f I<\ Jr-::-illr-I<\)_(_K,-6m--ll-c-t-4e(l-,(-:1\J-,K,-~-~--2-~
2e, ' K, ~ LK, ~ :1\ m )J lK, K, m e J
t
= ~ [e, -~ -r' + (f, +~ -r')' +4e;r' J
Pra, teorikisht jasbteqendersia dinamike (shtesa "e2") eshte:

(6.7.32)

485
484
 Meqe shprehja (6.7.32) adoptohet me qellimin e zvogelimit te
a) rm6 rns~k,

F:
b)
jashqendersise ptojektuese clinamike e2, perdorimi i saj eshte i arsyeshem
vetem nese vlerat qe fitohen nga shprehja (6.7.32) jane mete vogla se ato k,

s=
nga shprehja (6.7.31). Vlerat e pranuara per jashteqendersine dinamike e 2
(mundet disi me te vogla kundrejt vlerave ekzakte te tyre)
nu
kunderballancojne vlerat relativisht me te larta te pranuara per forcat ,

horizontale sizmike, qe llogariten duke mos perfillur nderthurjen
perdredhese (F = Fo). Ne kete menyre, si perfundim, momentet perdredhese
qe llogariten mbi kete baze perafrimesh rezultojne jo larg vlerave ekzakte te
tyre qe dote merreshi.n nga analiza di.namike me rigoroze.
Jashteqendersia shtese e2 round te mos perfillet nese r 2 > 5(£! + e~).
Ne publikimin e vitit 1994 te Eurokodit 8 eshte percaktuar qe si "ez''
pranohet vlera me e vogel qe rezulton nga krahasimi i shprehjes (6.7 .32) me
shprehjen (6.7.31).
Procedura e Hogaritjeve te perafruara te ndertesave jo-simetrike
njekateshe round te shtrihet ne te gjitha strukturat shumekateshe ne te cilat
qend.'<>t e masave te nderkateve te ndryshem ndodhen te gjitha ne te njejtin
aks vertikal (fig. 6.7.9-a). Per sisteme te tilla, duke iu referuar frekuences
me te ulet te lekundjeve te lira te struktures, raportet q'i te !logaritura per
A,
<;do kat jane gati konstante ne te gjithe lartesine e nderteses dhe gati te
barabarta me ato te llogaritura per nje strukture njekateshe qe ka te njejtat
vlera te raporteve e, , L dbe 3. (ose..!). Keshtu, madhesi te "tipit"
LB (J) T,
110 e,
max e = e 0 + e 1 + e 2 , mine= e 0 - e 2 , e, =0.1 (L+ B)~L ::;0.1 (L+ B)
dhe e 2 =~ [c;-e;-r 2 +~(R;+e;-r 2 )+4e;r 2 ] mund te aplikohen
0 kundrejte nje aksi ("x - x") dhe paraqet sjelljen e nje platforme te ngurte
sikurse per ndertesat njekateshe edhe per ato shumekateshe, nese ekzistojne
kushtet e mesipenne. Kuptohet se struktura shumekateshe qe nuk plotesojne
ato kushte (fig. 6. 7. 9-b) jane te papershtatshme per analiza te perafruara.
F= i
liD
'k,
m<
~~
'
"
! eo i
~
Fng. 6.7.9- a) Sfisteme ll.e pershtatshem per anaiiza te perafruara sizmike;
b) sisteme te papersbtatshem per analiza te perafruara sizmike
6. 7.4 Mbi reagimin inelastik tif strukturave jo-simetrike
Vitet e funclit nje sere analizash te fenomenit te perdredhjes realizuar
nga Tso (Kanada), Anagnostopou!os (Greqi), Chopra e Goel (SHBA), e\j.
jane orientuar ne shqyrtimin e modeleve me reale te ndertesave josimetrike
shumekateshe, duke marre parasysh fazen inelastike te reagimit te tyre.
Karakterizimi i plote i reagimit inelastik, qofte edhe per nje model te
thjeshte njekatesh, kerkon nje numer te madh parametrash shtese kundrejt
rastit te reagimit elastik. Krahas "qendres se ngurtesise", per te karakterizuar
shperndarjen planimetrike jo-unifonne te rezistencave eshte futur koncepti i
gendres se rezistencave, pozicioni i se ciles eshte percaktues per reagimin
inelastik perdredhes.
Per te konkretizuar kuptimin e ketij koncepti le t'i referohemi nje
strukture te thjeshte, te treguar ne fig. 6.7.10-a. Ky model eshre simetrik
("rigid deck") me mase "m" (fig. 6.7.10-b) kundrejt nje levizje translative
sizmike te truallit sipas drejtimit "y - y". Elementet rezistues ne strukture
(muret, kollonat) konsiderohen pa mase dhe te tille qe mund te perballojne
forca vetem ne planin e tyre. Prandaj modeli i fig. 6. 7.10-b round te
konsiderohet me dy shkalle lirie, qe jane perkatesisht zhvendosja vertikale
y(t) e nje pike reference te tij, p.sh. qendres se mases CM. dhe rrotullimi i
platfortnes rreth aksit vertikal.

486
487
 Ne shprehjen (6.7 .33) me Fy; eshte shenuar fore a rezistuese qe
pergjigjet pragut te rrjedhsbmerise te elementit "i", kurse madhesia:

Fy = '\:"p.
L.J y1 (6.7.34)

iB -
l L~~L--\--.
l l
'fy,
X
percakton kapacitetin rezistues total te sistemit. Nderkaq, per te vleresuar
masen e sbperndarjes ("centrifugimit") te rezistencave, perdoret n·ezja e
inercise se tyre, PR· Referuar ekscentricitetit eR, madhesia PR !logaritet nga:

(6.7.35)
b)
Q)
k•t ~\ ~
. ~ ~ ~
k1 i, Fyi

<l>(t) Vleresohet se shperndarja ne plane rezistencave te elementeve Fy; ka

ndikim te konsiderueshem ne shperndarjen e demtimeve eventual e. Analizat
--r Qe:1dro.e e reagimit inelastik te sistemeve jo-simetrike gjate Jekundjeve te nderthurura
y(t)l rez1s,ences
~
Qendrae Q Ce c" translative-perdredhese jane orientuar aktualisht ne percaktimin e
ngur.es1se ',
~
ies
shpemdarjeve optimale te rezistencave ne menyre qe demtimet eventuale te
jene sa me uniforme dhe te pranueshme ne teresine e tyre.
Goel dhe Chopra kane provuar sene sistemet jo-simetrike, kur ne 'to
. H!ktmdje te ndfrthurura translative e
fig. 6.7 .10 Si.:t:m d,h·neesla~t:k)· v:.~osja planimetrike e elementeve strukturore
behet nje shperndarje simetrike rezistencash deformimet me te medba
perure e ll . .. plastike duhen pritur te ndodhin ne krahun me te ngurte te skemes
mbajtes; b) modeli i thjeshtuar ogan1es
strukturore. Kurse, sipas Tso ne sistemet ku qendrat e ngurtesise dhe te
. C e sistemit e cila "perfaqeson" shpemdarjen rezistencave perputhen midis tyre deformime plastike priten te ndodhin me
Qendra e rezJstencave R d u; percaktohet duke iu referuar teper ne anen fleksibile te struktures.
.. lementeve rezJstues, mun . .. .. t dhe Aktualisht, analizat lidhur me perdredhjen inelastike strukturore
ne plan te e .. .. , C ku eshte vendosur ne kete ras e
. 1.. qend•es se masa' e M· . .. en e kane evidentuar rolin qe luajne parametra te ndryshem dhe te shumte te
poziciomt e .' d' . !logarites "x y". Ne analogj1 me menyr
origjina e sistemJt koor matutvt e te nour~esive te sistemit dhe duke i reagimit inelastik, por nuk kane Jejuar akoma qe te percaktohen rregulla dhe
percaktimlt . te ekscentnc1
.. e .1 • s me" sjellje ideale elasto-p1as t'ke 1 • norma perfundimtare projektimi.
elemente rezlslues C dh endres
konsideruar . ve dmth largesia eR midis qendres R e q
tr. iteti i rez1stenca
ekscen 1~ te uoaaritet n~a shprehja e meposhtme:
cM,mun ~ ...

(6.7.33)

489

488
 - '3W<IVN01Sfl
LVilflDimiLS ']N '3WDII7dV '3HG '3WJ.Ld'3:JNO)J. -
KAPITULU 7

VEII:;ORI STRUKTURORE DHE

METODIKA LLOG:ARITESE SIZMIKE

7.1 STRUKTl::RAT KRYESORE MBAJTESE

7.1.1 Pi!rcaktime mbi tipet strukturori!

Ne ndertesat betonarme strukturat mbajtese qe perdoren me teper per
t'u rezistuar veprimeve sizmike dallohen sipas tipeve qe vijojne:
1 - Sistem me rama
Keshtu quhet sistemi ku ngarkesat vertikale dhe ato anesore
perballohen kryesisht nepermjet ramave hapsinore. Ne rajonet sizmike edhe
konceptimi i strukturave mbajtese me rama plane duhet te siguroje nje
bashkeveprim hapsinor te punes te strukturave ne teresine e tyre.
2 - Sistem me mure
Ky eshte nje sistem ku ngarkesat vertikale dhe ato anesore
perballohen kryesisht nga mure vertikale, qe quhen edhe diafragma
srrukturore. Keto projektohen sipas skemave me inkastrim ne toke. Ne keto
sisteme muret mund te punojne te ve9uar, d.m.th. te pavarur nga njeri tjet..ri,
por mund te jene edhe te lidhur me ane traresh dukti!e qe realizojne
bashkepunimin e tyre, duke reduktuar efektet (momentet) vepruese ne 'to.
Ne Draftin e Majit 2002 te Eurokodit 8 (EC8-2002) si tip i ve9ante i
sistemeve me mure dallohet rasti kur muret jane me seksione terthore te
permasave te medha dhe te armuar lehte. Ne dal!im nga rastet me mure
duktile, ne konceptimin dhe llogaritjen e ketij tipi te veqante parashikohet
nje sjellje inelastike mjaft e kufizuar e mureve te sistemit.

493

3 - Sistem dual ose mikst
Keshru quhet sistemi ku perballimi i ngarkesave vertikale behet
kryesisht nga ramat hapsinore, kurse ne rezistencen ndaj ngarkesave anesore
kontribuojne pjeserisbt sistemi rame dhe pjeserisht muret strukturore, te
ve~uar ose te lidbur (bashkepunues) me njeri-tjetrin. Ne varesi te
kontributeve qe jep per perballimin e ngarkeses anesore secili prej sistemeve
komponente, mbi 50% dhe nen 50%, sistemet duale konsiderohen
perkatesisht si me rama-ekuivalente dhe me mure-ekuivalente. Strukturat
mikste jane konceptime efikase antisizmike ve~anerisht per ndertesa te larta
dhe shume te larta.
4- Sistem me nuki!l (hi!rthami!)
Ky mund te jete ne fakt nje sistem me mure ose sistem dual, qe ka
shtangesi (rigjiditet) shume te u!et ne perdredhje. Keshtu konsiderohet,
p.sh., nje sistem strukturor me rama fleksibile, kombinuar me mure te
perqendruar afer qendres se nderteses ne plan.
Duhet patur parasysh se sistemet e konsideruar te tipit me rama, me
mure apo dua!e (mikst) duhet te kene nje minimum shtangesie ne
perdredhje, ashtu si percaktohet ne kodet bashkekohore antisizmike.
Pemdryshe ata perfshihen ne sistemin me nuke! (berthame).
5 -.Sistem i tipit "lavjerri!s i pi!rmhysur" ("Inverted pendulum").
Quhet keshtu nje sistem ku te pakten 50% e mases se tij ndodhet ne
pjesen l/3 e lartesise se nderteses (te marre nga siper) ose ku konsumimi
(disipimi) i energjise behet kryesisht ne bazen e nje elementi te vetem
strukturor.
Pothuaj ne te gjitha tipet strukturore jane "prezente" diafragmat
horizontale, te cilat projektohen si struktura plane per realizimin e
nderkateve e, ne shume raste, edbe per mbulesat e ndertesave. Disa ve<;ori te
diafragmave horizon tale jepen ne paragrafin 7.1.2.
Konceptime dhe hollesi karakteristike te disa prej sistemeve me te
perdorshem strukturore jepen ne paragrafe te ndryshem te ketij kapitulli.
Duhet theksuar se ndarja ne tipet e mesiperm strukturore eshte e
thjeshtuar, jo e plote. Aty nuk jane perfshire sisteme te tille te njohur si
harqet dhe kapriatat. Kjo thjesht per faktin se ne ndertesa keto sisteme nuk
kane aplikime aq te gjera sa strukturat e siperpermendura. Kapriatat
aplikohen me teper per mbulim hapesirash.
Verejme, nderkaq, se disa forma apo tipe strukturore nuk jane
permendur me siper duke u nisur nga fakti qe ata konsiderohen te
papershtatshem per t' u perdorur ne zonat sizmike. P.sh., nuk keshillohen
494
konstruksionet e konceptuara ne formen e soletave te mbeshtetura
drejtperdrejt ne kollona (sistemet "kollona-solete"). Shkak kryesor per kete
jane zhvendosjet e medba anesore qe mund te pesojne keto konstruksione
gjate veprimeve sizmike. Gjithashtu, ne nyjet lidbese midis kollonave dhe
soletes eshte veshtire te reali.Zohen rezistencat e mjaftueshme, ne menyre qe,
gjate termeteve te forte, ne 'to te sigurohet nje "transferim~' adekuat dhe i
besueshem forcash midis tyre. Sistemet "kollona-solete" kane pesuar
shkaterrime te medha gjate tenneteve te forte (p.sh. ne Armeni, me 1988).
Stabiliteti anesor i nje sistemi "koilona-solete" mund te rritej ne nje mase te
mjaftueshme nepermjet vendosjes te studiuar te mureve vertikale betonarme
(rekomandohen vendosjet simetrike periferike). Sidoqofte, gjate veprimeve
te forta sizmike lidhjet midis kollonave dhe soletes u nenshtrohen
momenteve te medha perkulese dhe, prandaj, ato duhet te jene duktile. Per
kete qellim jane propozuar zgjidhje te ve~anta inxhinierike. Megjithate,
lidhjet kollona-solete mbeten "pika e dobet" gjate veprimeve sizmike.
Perkulshmeria apo deformueshmeria anesore e strukturave
konsiderohen gjithashtu kritere klasifikimi i tyre. Perkulshmeria vleresohet
nga perioda vetiake e Jekundjeve. Shpesh konsiderohen te shtangeta (te
ngurta) strukturat me T <0.2 .;- 0.3sek, quhen gjysem te ngurta ose gjysem
fleksibile strukturat me 0.35 < T < l.Osek, kurse fleksibile (elastike)
strukturat me T > l.Osek. Megjithate edhe kjo ndarje duhet konsideruar e
thjeshtuar dhe konvencionale.
Disa avantazhe te strukturave fleksibile jane:
- Reagojne mire ndaj lekundjeve me perioda te ulta:
- Eshte i lehte realizimi i duktilitetit te nevojshem dbe kryhet me
lehte analiza sizmike.
Nder disavantazhet e strukturave fleksibile verejme:
- Reagojne me nderje dhe deformime te medha ndaj lekundjeve
sizmike me peri oda te medha:
- Elementet jo-strukturore ne keto ndertesa realizohen me veshtiresi.
Per strukturat e shtangeta verejme keto avantazhe:
- Reagimi i mire ndaj lekundjeve me perioda te medha;
- Elementet strukturore realizohen me lehtesi.
Si disavantazhe per strukturat e shtangeta pennendim:
- Reagim i konsiderueshem ndaj lekundjeve me perioda te vogla;
- Per 'to kryhet me me veshtiresi analiza sizmike.
Per disa aspekte te punes se mureve, ramave e strukturave mikste do
te ndalemi edbe ne vijim.
495

7.1.2 Diagramal horizontale
Me diafragme horizontale nenkuptohet teresia e elementeve
shtangesues horizontale qe, ne kendveshtrimin sizmik, bejne te mundur
transferimin e forcave anesore te tennetit midis elementeve rezistues
vertikale te nje ndertese (fig. 7 .1.1 ). Per analogji, puna e nje diafragme
horizontale mund re perfytyrohet e ngjashme me ate te nje trau te
mbeshtetur ne disa "'pika", p.sh. ne mure, ne kushtet e nje ngarkimi anesor.
Muret apo struktura te tjera vertikale sigurojne kunderveprimet ndaj
ngarkesave horizontale sizmike.
Ngarkesa
sizmike
Fig. 7.1.1 Transferimi i ngarkeses anesore sizrnike ne enementet kryesore
mbajtes te nje strukture
Ne varesi te konceptimit dhe realizimit praktik te tyre, diafragmat
horizontale te mbulesave dallohen ne:
1.- Fleksibile, te cilat jane karakteristike ne rastin e soletave
relativisht te lehta. Ato jane zakonisht prej druri ose metalike dhe rralle prej
beton-armeje (ne rastet kur nuk arrihet nje monolitizimi i elementeve
perberes).
496
2.- Te ngurta (te shtangeta), te cilat jane karakteristike kryesisht ne
raster e soletave beton-arme.
Nga pikpamja statike diafragmat fleksibile sillen si trare te thjeshte,
te pavarur nga njeri tjetri, te mbeshtetur mbi muret apo sistemet e tjera
mbajtese vertikale qe mund te konsiderohen te ngurta. Mbi kete baze
llogaritet edhe shperndarja e forcave sizmike ne ato sisteme. Ne fig. 7.1.2-a
tregohe~ skematikisht shperndarja e ngarkeses horizontale sizmike ne tre
muret mbajtes te nje strukture me diafragme fleksibile. Kjo shperndarje nuk
varet nga ngurtesia e mureve. Duhet patur parasysh se diafragmave
fleksibile nuk mund t'u "besohet" ngarkimi dhe rransmetimi i momenteve
perdredhes, te cilet shfaqen sidomos ne strukturat me planimetri te ,;rregullt.
Diafragmat e shtangeta mund te analizohen si trare te vazhduar me
ngurtesi shume te madhe, qe mbeshteten ne lidhje horizontale elastike te
"perfaqesuara" nga muret apo sistemet e tjere mbajtes vertikale. Ne rastin e
mungeses se perdredhjes, ngarkimi i sisterneve mbajtes konceptohet ne
forme te thjeshtuar si proporcional me ngurtesite relative perkatese, me
supozimin qe zhvendosjet horizontale translative te diafragmave jane te
njejta ne te gjithe shtrirjen e tyre. Ne fig. 7. 1.2-b tregohet skematikisht
shpemdarja e ngarkeses horizontale sizm1ke ne tre muret identike te nje
strukture me diafragme te ngurte. Duke patur parasysh se, ne princip, kemi
te bejme me nje problem statikisht te pacaktuar, kjo shperndarje do te
ndikohej nga ndryshimi i ngurtesise relative te mureve (te njerit kundrejt
tjetrit).
Prania e boshlleqeve si hapje, brima etj. i dobeson diafragmat dhe
krijon mundesi per perqendlim sforcimesh, kjo sidomos ne vendet ku ka
thyerje te vazhdueshmerise strukturore. Prandaj, per keto raste ne projektim
dhe zbatim duhen mare masa te posa,;me perforcuese, me elemente
shtangesues sipas vijes perimetrale te perthyerjeve eventuale.
Konceptimet e sotme e konsiderojne realizimin e diafragmave te
shtangeta ne te gjitha nivelet dhe nderkatet e ndertesave, perfshi edhe ate te
mbuleses (9atise), si nje mase te nevojshme dhe efektive antisizmike.
Diafragmat e shtangeta horizonta1e jane te padefonnueshme ne planin e tyre
dhe rezistente ndaj ngarkesave vertikale. Ato realizohen te tilla qe ne planin
e tyre te kene shtangesi praktikisht shume me te madhe se strukturat
mbajtese vertikale.
Shtangesia e nje diafragme varet nga shume faktore, ku me kryesoret
jane materialet ndertimore te perdorura, forma e tyre si dhe menyra e
realizimi t.
497
 a) e forcave horizontale qe aplikohen mbi elementet strukturore mbajtes
D!AFRAGME FLEKS!B!LE
vertikale nuk varet nga rezistenca dhe shtangesia e atyre elementeve. Ne
keto raste elementet strukturore me te ngurte, pra edhe me rezismes, nuk
mund te lehtesojne punen e elementeve vertikale me pak te ngurte e me pak

~~
rezistues dhe kjo, natyrisht, do te perbente nje disavantazh strukturor.

t~ i'
il
tJ 7.1.3 Ramat
R Th R Ne zonat sizmike ramat projektohen te tilla qe elementet perberes te
tyre (tra, kollone) te jene te afte t'u rezistojne momenteve perkules M si dhe
forcave te ljera te brendeshme (Q, N) qe shfaqen gjate veprimeve te
termeteve. Normalisht ramat duhet te konceptohen te tilla qe puna e tyre te
jete hapsinore. Por, ne raste te ve~anta, kryesisht ne ndertesat simetrike, ne
forme te thjeshtuar puna e tyre mund te konceptohet vetem sipas nje plani.
b)
D!AFRAGME R!GJ!DE Kemi te bejme ne keto raste me te ashtuquajturat rama plane. Megjithate, ne
qdo strukture mbajtese me rarna, per perballimin e efekteve sizmike duhet
siguruar nje bashkeveprim sa me i mire hapesinor i elementeve strukturore
Ll 1 1 1 l 1 1 1 1 te saj.

rR
rR
rR
Fftg. 7.1.2 Shperndarja e nga.rkeses horiontale sizmi:ke ~ a) strruktmre me
diagrame horizontaie fleksibile; b) strukture me diafragme
horizontale te ngurte
Diafragmat e gjata dhe te ngushta sillen me teper si fleksibile,
pavaresisht nga materiali i perdorur. Shtangesimi i tyre mund te biohet duke
rikonceptuar vendosjen dhe shperndrujen e elementeve rezistues mbajtes te
nderteses apo duke bere ndarjen e saj me fuga, ne menyre qe diafragma te
mas punoje si "e gjate". Shpesh, ne vetvete diafragma mund te jete e
shtanget, por vleresimi i saj si fleksibile behet i kushtezuar nga fakti qe
sistemi mbajtes vertikal eshte shume me i ngurte. Keshtu mund te ndodhe ne
rastet e nderkateve (dyshemeve) relativisht te shtangeta, ndonese edhe prej
druri, kur ato te aplikohen ne ndertesat me mure te trasha prej tulle ose guri.
Nje nder arsyet strukturore qe i bejne te parekomandueshme
diafragmat fleksibile lidhet me faktin se, sikurse u verejt me siper, madhesia
498
Konceptimet e sotme ne projektimin e ramave rezistuese ndaj
veprimeve sizmike mbeshteten ne procedurat e Projektimit sipas
Kapaciteteve ("Capacity Design"). Ne keto procedura, te cilat do te
trajtohen me hollesi ne kapitullin 8, nje nga principet kryesore eshte ai i
"kollonave te forta dhe trareve te dobet" (ne kuptimin relativ). Sipas ketij
principi synohet dhe krijohen kushte qe, ne rastin e veprimeve shume te
forta sizmike, qernierat plastike te formohen kryesisht ne trare dhe jo ne
kollona. Kjo sepse plasticizimi ne ndonje zone i kollonave do te rrezikonte
stabilitetin e ~do konstruksioni. Vetem ne raste te veqanta dhe duke u
siguruar per stabilitetin sizmik mund te lejohet nje numer i kufizuar
qernierash plastike ne kollona (ne jo me shume se V. e numrit te kollonave ).
Po keshtu ~erniera nuk duhen te formohen ne brendesi te nyjeve te rarnes.
Por nyjet, cuke qene shume te ngurta, thithin forca te medha dhe keshtu
rezultojne mj·,ft vulnerabile. Prandaj, nese nuk meren masa speciale ne
lzonstruimin dt,~ armimin e tyre, nyjet mund te behen vende te shfaqjes se
~emierave plastil!:e.
Shmangia e deformimeve te medha nga prerja ben pjese gjithashtu
ne procedural e Projektimit sipas Kapaciteteve. Kjo per arsye sepse te
elementet strukturore qe punojne ne prerje duktiliteti mund te realizohet
praktikisht vetem ne nivele, te ulta. Shkaterrimi nga preJja nuk do te lejonte
shfrytezimin e vetive cuktile te armatures dhe, nga ana ljeter, do te
shoqewhej me degradimin (reduktimin) e madh e te shpejte te ngnrtesise te
elementeve strukturore dhe te konstruksionit ne teresine e tij. Per te siguruar
499
mbizoterimin e fenomenit te perkuljes kundrejt atij te prerjes,
rekomandohen dhe realizohen masa te ndryshme strukturore, sidomos ne
"zonat kritike" te <;ernierave plastike.
Persa u perket kollonave, ne strukturat beton-arme rekomandohet qe
a to te mos vendosen ne menyre shume te dendur. Me te rekomanduara jane
hapesirat prej 5 -;- 7m. Natyrisht kol!onat nuk duhet te jene as shume larg
njera tjetres. Rekomandohen largesi jo me te medha se !Om. Nje
rekomandim tjeter teper i rendesishem eshte ai i simetrise sipas dy akseve
(x,y) te planit te nderteses. Rastet me te preferuara jane ato te sistemeve te
ramave hapsinore "autostabile", qe formohen me rama te kryqezuara (fig.
7.1.3).
Sistemet tip rame me shkalle te larte hiperstaticiteti (kur jane shume
here statikisht te pacaktuara) kane aftesi te medha te absorbojne dhe shuajne
sasi te medha energjie sizmike, nepennjet deforrnimeve plastike te tyre. Kjo,
per faktin e thjeshte sepse perpara shkaten·imit eventual, ne ato rama duhet
te krijohet nje numer shume i madh qernierash plastike (fig. 7.!.4).
Rendesi te posagme ka sidomos negullsia e ramave ne lartesine e
tyre, persa i perket shperndarjes se masave dhe ngurtesive si dhe shmangja e
kateve fleksibel ("soft story"). Pergjithesisht ne projektimin antisizmik
synohet shmangja e ndryshimeve te theksuara e te menjehershme te
lartesive te kateve (fig.7.1.5).

¢9 ¥'
'
I !1 rr'
!

~
iI
I '! \
'
! i l!
I

II l1_j ..,.... -
~on~
-
i
Shndrimi I!
I I I i sistemit J

1n
Sistem hiperstatik,JS-here statikisht
i pacaktuar (para terrnetit)
n
u
I

Sistem izostatik (statikisht i caktuar) pas krijimit te 18

9emlerave plastike (gjate nje termeti te forte)

Fig. 7.1.4 Rezervat e rezistences plastike ne sistemet hiperstatike (statikisht te

pacaktua:r)

Ne projektimin e sotem antisizmik aplikim te gjere ka gjetur

kontraventimi diagonal ne planin e ramave, i ci1i rrit ndjeshem ngurtesine e
sistemeve mbajtese. Diagonalet rigjide jane pergjithesisht me te preferuara
kundrejt tiranteve te kryqezuara qe mund te epen nga efekti i forcave
shtypese dhe qe absorbojne pak energji. Ky kontraventim mund te aplikohet
me mjaft efektivitet veqanerisht ne raster kur, per arsye te ndryshme
(funksionale, etj.), kerkohen lartesi te pabarabarta te kateve te struktures
Fig. 7.1.3 Slsteme me rama hapsinore autostabile
(fig.7.1.6).

500 501
 nuk duhen vendosur mbi troje te dobeta (fig. 7.1.7-a). Rezonanca sjell nje

~.q amplifikim te konsiderueshem te shpejtimeve dhe per njedhoje,

deformacione shume te medha, shpesh te pakthyeshme, qka mund te qoje ne
shkaterrimin e elementeve j ostrukturore. Ndertimet fleksibile rekomandohen

lH
il pergjithesisht per trojet e forta (fig. 7.1.7-b).

[tjil
"tJ
a) •F"~"==''F'"="=='i

~
lj
I•
1
i·
l
I~
! I

~H
1~,
kelet~rame
fleksibi!e
I
i
I i
I I
I ,I
j,
II il

Fig. 7.1.5 Konceptime rarnash me !artesi jo te barabarta qe duhen evituar I I. ~

!
I Truall i dobet Truall i forte
.. 'I
'
1----1-1
:t ~ ~ j
I
'----'~1
!I i1
' Fig. 7J..7- a) Skeme e parekomandueshme me skelet-rame; b) Skeme e
rekomandueshme
~~~
~: I !i l i

~
i
1'\r------],
i· ( "
Elementet jostrukturore te ramave duhen konceptuar te tille qe te
(!~

l~··t=l'.~.
I. , i. tolerojne, pa demtime, deformacionet e struktures kryesore. Ne rastin e
~
I , ,j
' '.' 'I '
:· ~ 1

lf----t--1.1 '
ndertesave te larta mund te jete e domosdoshme te reduktohet fleksibiliteti i
' '
J '\: :1 i,
strukturave me rama. Kjo arrihe~ p.sh., duke afruar kollonat, duke rritur
j----!'~I
i I

il.,__l~l /!~ ,,
'1 I i
II 1.\ I .~·. I seksionet e tyre ose nepermjet nje sistemi kontraventimi. Kur trojet jane te
dobta i rekomandueshem eshte edhe konceptimi i sistemeve te shtanget. Te
.'.1'1·I :,
I, 1f r,
1· '.'

''i
I!jff'
l, I·! /,1
I' j, I•
', 11I
·I I
·I
I
\
1
.'·'
tille konsiderohen p.sh. strukturat rame-skelet te kontraventuara ose mikste,
;v, ' '! /
f' 1. ~
'
1
1
\.
'V l: \!1 me diafragma vertikale e~.
Persa u perket konstruksioneve rame-skelet me murature mbushese,
Fig. 7.1.6 Zgjidhje te mundshme me :rama qe kane lartesi katesh jo te eshte konstatuar se reagimi i tyre ne shume raste ka qene i pakenaqshem, si
barabarta ne troje te forta ashtu edhe ne te dobeta. Sidoqofte, ne parim, mund te
ndertohen edhe ndertesa ku ramat plane apo hapesinore parashikohen te
Ne zgjedbjen e sistemeve mbajtese me rama, mure e~. duhet patur bashkeveprojne me muraturen apo panelet mbushese. Por, problemi i
parasysh se sa, gjate levizjeve sizmike, periodat e lekundjeve te lira te tyre analizes sizmike te tyre paraqitet pergjirhesisht jo i lehte dhe kompleks,
ndikojne ne favor ose jo te nje reagimi sizmik te pershtatshem. Per te evituar veqanerisht persa i perket shperndarjes se forcave sizmike qe shkarkohen ne
rezonancen me trua!lin, strukturat fleksibile qe kane nje periode vetiake te rama dhe mure.
madhe (p.sh. ramat pa bashkeveprim me mbushjet rigjiduese te mureve),
502 503
 . Nd.ertesat me forrne komplekse te gfaredoshme ne plan apo me
7.1.4 Muret (diafragmat) vertikale asrmetn te theksuar (fig.7.1.9-c) sillen ne menvre te pafavorshme no-a a
. rekomandohet ndarJ· a m~
0
Muret vertikale apo si9 thirren ndryshe diafragmat vertikale prej sizmike.
.. .. Per
.. keto
.. raste ~
fuga , ne blloqe t··e uavarur
na
betoni (si dhe ato me murature) projektohen per te perballuar forca anesore katerkendeshkendrejte. •
duke punuar kryesisht ne prerje. Megjithate, ne nje mur fleksibel mund te
verehet edhe nje perkulje e konsiderueshme. Kur muret kane raporte
lartesi/gjeresi (HIB) te vogla ne to mbizoteron puna ne pre:tje, duke patur
ki%htu nje nivel te ulet duktiliteti. Kur raporti WE eshte i madh, si fenomen
mbizoteron perkulja dhe muri mund te kete duktilitet te ngritur. Sjellja
tipike e nje muri qe punon kryesisht ne preJje kontrollon kapacitetin qe ka ai
per t'u rezistuar forcave prerese (fig.7.L8).
Ndertesat, ku si strukture baze jane muret vertikale mund te jene me
formate shurrellojta. Ne vijim persbkruben disa prej tyre ne kendvesbtrimin
sizmik.

Ndertese me mure. tip "kuti"

HI-4-'-H • ~

Fig. 7.1.9 Tipe nde.rtesash me mure (d:i.afragma) ve:rtikaie. a) lineare; b) tip

ku]le; c) fonne komp]ekse

Ne rastin e konstruksioneve me mure te lidhur apo te qiftezuar

("coupled shear wall system") duhet te realizohet transferirni i forcave noa
··- ·- ... , ...:. . .. .. .. . . ..
mun ne mur neperrn3et pjeseve te mureve te dobesuar te cilat punojne si
b

Ndertese shumekateshe Ndertese njekateshe

Fig. 7.:1.8 Kapaclteti i mureve i kontrolluar- nga rezistenca ndaj forcave
prerese
Format lineare, katerkendeshkendrejte (fig. 7.1.9-a) jane shume te
perhapura. Keto forrna, ne saje te thjeshtesise dhe simetrise te tyre, jane te
pershtatshme nga pikpamja sizmike.
Ndertesat tip kulle, me forrne te mbedhur ne plan (fig. 7.1.9-b),
shpesh kane nje sjellje te favorsbme ndaj veprimit te forcave horizontale ne
saje te shtangesise te konsiderueshme qe mund te posedojne ne te dy
drejtimet.
element tra-lidhes (fig. 7.!.10-a,b). Konceptimi jouniform i nje sistemi
muresh te ~iftezuar e sidomos nderprerja eventuale e tij ne ndonje nivel (kat)
te caktuar duke krijuar aty mur te plote pa hapesira, do te isbte i rrezikshem.
Kjo sepse gjate terrnetit ne ate kat dote perqendrobeshin sforcime te medha.
Mund te ndodhe 9arja e murit te plote, gka do te 9onte ne sbkaterrimin e
gjithe sistemit te mureve te qiftezuar. Ne skemat me mure te ciftezuar duhet
shfrytezuar mundesia e absorbimit te energjise sizmike nepermjet
plastifikimit te "trareve lidhes". Kjo realizobet duke i projektuar ata ne
menyre te tille qe te kene nivel te larte duktiliteti. Duktiliteti i nevojshem
arrihet me lehte nepermjet nje armimi me shufra te vendosura ne forme
diagonale dhe te lidhura me stafa, ne menyre te tille qe te shmanget epja e

504 505
tyre (fig. 7.1.10-c). Ky dispozicion eshte konceptuar dhe aplikuar se pari
rreth 30 vjet me pare ne Zelanden e Re dhe SH.B.A., por tashme eshte
adoptuar edhe nga shume kode te tjere projektimi, perfshi Eurokoclin 8. Ai
esbte verifikuar mjaft me efikas ne krahasim me traret lidhes me armim
"klasik" ortogonal. Arrnimi "klasik" nuk i siguron betonit ndonje duktilitet
te madh, gje qe gjate terrneteve ka 9uar ne te 9ara ne forme kryqi. Duhet
patur parasysh qe muret e 9iftezuar duhet te jene mjaft rezistente, ne menyre
qe plastifikimi eventual i tyre te mos filloje perpara se te kete perfunduar ne
traret lidhes.
Pergjithesisht, ne sistemet e mureve te 9iftezuar shfaqen te dy
fenomenet: perkulja dhe prerja. Ne mure perkulja shfaqet me dukshem kur
ata jane te larte dhe fleksibel.
Muret e izoluar ose "te 9iftezuar", te lidhur midis tyre neperrnjet
trareve me ngurtesi te vogel ne perkulje, gjate veprimit te forcave anesore
punojne si konsola vertikale (fig. 7.1.11-a). Shperndarja e forcave prerese F
ne sistemet me mure lidhes behet proporcional me momentet e inercise se
seksioneve terthore te mureve te sistemit (fig. 7.l.l!-b), bazuar kjo ne
karakterin e njejte te deforrnimeve dhe zhvendosjeve te mureve perberes
(fig. 7.1.!1-c). Ashtu si~ tregohet skematikisht edhe ne fig. 7.1.1!-a, round
te konstatohet se diagramat e momenteve perkules ne muret e ves;ante jane
te ngjashme midis tyre.
•) b) C)

!!_, 'I '

I
a)
i if 1I<-"I I
!!_,

lHj·.:
<(·

iilllii
III I
,
~;····::'
H
~ ---...-:

"F;
.
·.·-_

._

<1-p;
.... .
"
'(i II
I

I
i
I
i1
!f
li,,
I

IIIIIII
b)
Ft + F2=3H
lr
F1= 3Hll + h

11 h
li
j!

I
c)
Fig. 7.1.:11 Reagimi i nje sistemi me mure ndaj ngarkesave horizontale . a)

Il diagrama e momenteve; b) ekuilibri midis forcave prerese dhe

ngarkesave horizontaie; c) zhvendosjet e kateve

II 0_ I

n::J
7.1.5 Koncepte bazif mbi strukturat mikste
Per t' i shtangesuar konstruksionet me fleksibilitet anesor te madh

I perdoren strukturat mikste, me rarna dhe mure. Sistemet e krijuar keshtu

quhen edhe "sisteme duale".
Sistemet duale behen te domosdoshem per t'u aplikuar ne
projektimin antisizmik sidomos ne rastet kur kerkohen mjeclise me perrnasa
te medha.
Fig. 7J.. 10 Konstruksione me mm:e re "~iftezuar" ("coupled walls") - a) ne
plan, dhe b) ne iartesi (prerje); c) armimi i trareve Hdhes
506 507
a) b) c)
Sistemet duale karakterizohen nga ndryshime thelbesore persa u

~
perket nderjeve dhe deforrnimeve te komponenteve perberese te tyre. Nen
II II II veprimin e ngarkesave anesore deformimi global i nje rame ne nje sistern
ll II II
.I
II I dual eshte i ngjashem me ate te nje elementi vertikal qe punon ne prerje,
II
~]
I,
II
I'
II II nderkohe qe muret sillen si konsola vertikale te perkulshem. Deforrnimet e

,,t:~
I
II I' I ramave jane me te pakta ne katet e siperrne, 9ka kompensohet nga nje
I l I, zhvendosje me e madhe aty e mureve. Forcat e bashkeveprimit qe rezultojne
" ne 'to japin nje rezultat te favorshem, duke modifikuar mjaft diagramat e
u '
l Jl
momenteve dhe te forcave prerese, si ne mure ashtu edhe ne rama (fig.
7.1.14). Karakteristikat e ketij bashkeveprimi mund te perrnblidhen keshtu:
Fig. 7.1.12 Tipet e sistemeve duale a) me mure
w .:e
alte~?"uar; b) me mure te ne katet e poshtrne muri "mban" ramen, ndersa ne katet e siperme ndodh e
integruar ne planin e ramave; c) me berthame qendrore kunderta, rama aty pengon zhvendosjet e medha te murit.

Sistemet duale dallohen ne keto tipe: n;;:JJ.rkes;: .

it-
'a

~-!)- r~R
a.- Me mure te alternuar me rreshta ramash (fig.7. Ll2-a);
, I
b.- Me mure te 1ntegruar ne planin e ramave (7.Ll2-b), duke
forrnuar eventualisht nje berthame qendrore (fig. 7.1.12-c).
Ne zonat sizmike duhen evituar · sistemet qe e kane te hapur
.. II
l #
I ,

I ;' r-
/
~'
_, I
:~:
~
'': ·~
B-

j I
"
~:

',
I
I ~' : ,f+-
("transparent") katin e poshtem ose ndonj~ kat tjeterne lart~sr te nderteses, I ~ : /1
! II ; /..,. :::::
sic treoohet skematikisht ne fig. 7. Lb. KJO, per te snmangur Katet ~I~ di,,!+ ~
pr~ble~atike fleksibel, "te bute" dhe "te dobet", qe shkaktojne perqendn~ I i!
'
te madh sforcimesh ve<;anerisht ne ska]et e kollonave. Srkurse esh.~
'II!!! i:\:~ 'g
::!,,
II :E
nenvizuar ne paragrafin 6.6.3 ndertesa te tilla jane nder te parat qe mund te l'! ~~- ~
II
rrezohen gjate terrneteve te forte. .. ... .. .. .. ~1 I '
(l--1>
;!
Por, nga ana tjeter, eshte e pranueshme qe nJe ndertese te
konceptohet me katet e para me mure dhe te tjerat me rama. Kjo ZgjldhJ~ Mw.ri R~:m ForcU: prer<:..~e

Iejon edhe qe te ulet disi qendra e rendeses se nderteses, <;ka synohet g]rthnJe
ne konceptimin e ndertesave antisizmike. Fig. 7 .1.14 Bashkevepr.i.mi midis rames dhe murit (diafragmes vertika!e) ne
nje sistem dual
+-
Si rezu!tat i ve9orise se treguar me siper ne 9do nivel te rames do te
~ verehet nje ndryshim i vogel i forces prerese te katit. Prandaj, diagrama e
momenteve ne ko\lonat e rames eshte nak a shume amisimetrike, me
+- ndryshime te vogla nga kati ne kat. Kjo lej~n edhe simulimin e nje sistemi te

1 \\
thjeshte dual, gati ekuivalent, ku rama dhe muri jane te lidhur vetem ne
nivelin me te larte te nderteses (fig. 7.l.l5). Mund te konkludohet qe ne nje
sistem dual funksioni i murit i ngjan atij te nje konsoli vertikal, i cili eshte i
Fig. 7.1.].3 Sisteme me kate fleksibel qe duhen. evituar inkastruar ne bazament dhe ka nje mbeshtetje elastike ne nivelin e siperm.
Prandaj momenti ne inkastrim eshte relativisht i madh, por megjithkete me i
508
509
vogel se ne rastin e nje konsoli vertikal thjesht te inkastruar ne bazament.
Nese pershkruajme ne princip menyren e reagimit sizmik te sistemeve
mikste mundte thuhet se fillimishtjane muret te ci!et, ne saje te shtangesise
te larte te tyre, marrin pothuajse gjithe ngarkesen anesore. Ne kete stad
reagimi defonnacionet e struktures mbeten te vogla. Me tej, pas shfaqjes se
zonave te plastifikuara ne muret, nje pjese e madhe e ngarkeses kalon ne
rama. Duktiliteti i ramave ben qe ne 'to te shuhet nje sasi e konsiderueshme
energjie. Sistemet duale karakterizohen njeheresh nga rezistenca e larte qe
sigurohet nga muret, por dhe nga nje kapacitet i mire per shuaije (absorbim)
energjie, gje qe i detyrohet pranise se ramave.
sisterni i trareve lidhes midis mureve dhe ramave posedon nje duktilitet te
mire (fig. 7.1.16).
Perdorimi i sistemeve me rama metalike (prej s;eliku) te
"shoqeruara" me nje berthame shtengesuese te mbyllur prej beton-armeje
konsiderohet teper i pershtatshem. Ne keto sisteme duktiliteti i ramave eshte
mjaft me i mire se sa ne rastin e ramave betonarme. Po keshtu, edhe lidhjet
duktile jane pergjithesisht mete thjeshta per t'u realizuar ne praktike.
Lidhjet duhen
duktile

__/ ;,111u .
ngarkesa
! .....
Sistemi dual
EA~=
Skem:~

r=,
e thjeshtuar Jlogaritese
EA.-oo
T~aret
lidhes
~.
;o!'/, ~~'r I
I
~ I 1
~ I
' \\
l \: I
. :Muri
I
R<m1a

,
~·
Mm·i T
'''

. I I
cl>
I I I

IH=
l ~ II
Fig. 7.1.16 Sistem dual simetrik me trare lidhes duktile

l l
--j
Fig. 7.1J.S Konceptimi i skemes se thjeshtuar te bashkfiveprimit mur-rame
Ne mekanizmin e bashekeveprimit mure-rama keto te fundit (ramat)
nuk futen shume ne veprim perpara se te tejkalohet kufiri i elasticitetit i
mureve. Sistemi dual e realizon mjaft mire efikasitetin e mekanizmit te tij ne
rastet kur shperndaija e mureve eshte simetrike dhe unifonne dhe nese
510
7.1.6 Themelet
Ne rastin kur ne thellesi te vogel gjendet nje truall kompakt e
homogjen, per te siguruar nje mbeshtetje te mire per konstruksionin mund te
mjaftojne themele relativisht te cekta, siperfaqesore, te konceptuar thjesht.
Keto mund te jene themele te ves;uar, te tipit "shirit" apo ne forme pllake
(fig.7.Ll7-a,b,c). Me qellim qe te sigurohet vazhdueshmeria mekanike e
themeleve, eshte e domosdoshme qe themelet e ves;uar te lidhen ndennjet
tyre me ane te trareve te themelit.
511
 Pergjithesisht, problemet e rendesishrne te themeleve dhe trojeve
a) rnbi te cilat ngrihen ndertimet ne zonat sizmike jane ne shume raste mjaft
komp!ekse. Ketu vetem sa u prek paraqitja e tyre, mbasi nje trajtim i gjere
del pertej objektivave te ketij libri.

Fig. 7.1.17 Themele siperfaqesore- a) te ve~uar; b) sh.i.rit; c) pllake

Themelet tip "shirit" krijojne nje menyre efikase mbeshtetjeje, nese

ato ktyqezohen dhe krijojne nje rrjet traresh te rregullt (fig.7.Ll8a).
Ngurtesia e tyre mund te permiresohet me ane te "vutave" (7.1.18-b).

I
. I . . ~ ' . ·I
·~___,..._,__,.
. ,....J.· .. •. . .• :. : 'j
Fig. 7.1.19 Kate nentokesore qe formojne nje "keson rigjid"
Fig. 7.1.18- a) Themele ne forme traresh te kryqezuar; b) aplikimi i '~vutave"

Nje vazhdueshrneri perfekte per themelet realizohet nese ata 7.2 ANALIZA ELASTIKE E SISTEMEVE MIKSTE
konceptohen si pllake. Megjithate, duhet patur parasysh se ky lloj themeli
eshte ne pergjithesi relativisht fleksibel dhe ai nuk duhet perdorur nese 7.2.1 Te piirgjithshme
trualli eshte heterogjen. Ne rastet kur themelet p!lake lidhen me sistemin e Analizat elastike kundrejt ngarkesave te ndryshme vertikale dhe
kateve nentokesore, krijohet i ashtuquajturi "keson rigjid" (fig.7.!.19), i cili horizontale e sistemeve mbajtes strukturore "klasike" me mure dhe rama
dal!ohet per soliditetin e larte qe paraqet ne rastet e termeteve. jane tashme te mirenjohura. Ne libra te Statikes dhe Dinamikes te
Ve9 tipeve te mesiperme te theme! eve siperfaqesore, jo rralle kushtet Strukturave si dhe ne manualet e perdorimit te programeve te specializuara
e trojeve diktojne aplikimin e themeleve te thella, me pilota, puse e teknika te analizes elastike strukturore jepen te traj tuara me hollesi edhe strukturat
te tjera. Llogaritja dhe projektimi i tyre per zonat sizmike kerkon kujdes te me komplekse.
ve9ante.
513
512
 Ne vijim, nisur nga disa ve<;ori qe paraqesin dhe nga fakti i perhapjes Nga Statika e Strukturave njihet fonna e matrices se ngurtesise (6x6)
relativisht re gjere edhe ne praktiken e ndertimit ne vendin tone, jane e nje elementi linear "a - b", tra ose kollone, me gjatesi L e ngurtesi EI ne
paraqitur vetem disa konceptime baze, kritere dhe aspekte praktike te perkulje dhe EA ne shtypje-terheqje. Elementi konsiderohet me tre shkalle
llogaritjeve ndaj ngarkesave horizontale sizmike te· sistemeve mikste Erie per secilen nyje te tij, te dalluara me numrat 1,2,3 ne nyjen "b":
(duale).
rlkJll [k],, l (7.2.1)
7.2.2 Konceptime tii modeleve llogaritiis
Ne analizen elastike lineare te sistemeve mikste plane ndaj
[k] = lrkJb, [k],,j
ngarkesave sizmike sot perdoren gjeresisht (sikurse dhe per ramat) trajtat
matricore te fonnulimit dhe zgjidhjes se problemeve. Ne fig. 7 .2.1-a, Po t'u referohemi p.sh., dy nenmatricave haze te rendit 3x3, [kltt dhe
paraqitet nje strukture mikste shume e thjeshte, por qe pennban elementet [k]b,, elementet e tyre konceptohen si forca te brendeshme ne "b" per shkak
kryesore qe hasen edhe ne strukturat shumekateshe dhe me shume hapesira te zhvendosjeve njesi ne "b" dhe "a", perkatesisht. Keshtu, keto nenmatrica
drite. jane:

I
a) ~Segment" i ngurt~
"Set:ment" i deformueshem

·l
~ ~~-...,BIIo<"i"'i" EA
0 0
(EA 0 0 L

I 0~_/ j;J l'lbb ~ na -om

e ~
[k],, = 0
-!2El
---r::
6El
t:
I (7.2.2)

I1I
d

II
O -6EJ 4E!
!-.iuri 00
I ! L') 0
6El
-IT -2El
L
/+-"K!illilllilll
Dy nenmatricat e tera [k], dhe [klat te matrices [k] mund te
.. I shkruhen ne analogji me [k]tb dhe [k]o,, bazuar ne kuptimin e tennave
(elementeve) te tyre, tani si forca te brendeshme ne "a" per shkak te
b) zhvendosjeve njesi ne "a" dhe "b", perkatesisht Njihet edhe modifikimi qe i
1® fu=

~
a /EA;El @Kol!one
behet, p.sh. nenmatrices [klbt, nepennjet koeficienteve perkates <jJ dhe \if, per
~b
3,
2, . L r3:
2, [\II c !TJ!U],; [T] = lr 1 o o1
0 1 ·DJ
te marre parasysh, ve<; defonnimeve te shtypje-terheqjes perkuljes, edhe ato
nga prerja. Ngurtesia ne prerje e nje seksioni ().LGA) llogaritet mbi hazen e
njohjes se moduiit ne prerje G, siperfaqes A dhe koeficientit ).L te
0 0 l
jounifonnitetit te shpemdarjes ne seksion te nderjeve tangenciale.
' t!t>--l"{Vl 0
Koeficienti J.L eshte funksion i gjeometrise se seksionit dhe koeficientit te
c) in r-"
c ' in rti! ~ Puasonit v. Matricen e modifikuar [k]tt poe japim me poshte:
Aks! i bilokut 1@) ® @ 2o @1 ld--;o{U}cl
Segment i deformues~m ~
te nyjes
C L
l
D===i..,:,6 ' wd
0 0
rE:
12EI
- . q, -6EI I (7.2.3)
Fig. 7.2J. ~a) Nje struk.ture e thjeshte mikste; b) element Jl]near me 6SH.L.; c) [k]bb =i 0
L'
-,-<jl
L
element Hnear me seg:n:nente te ~o:urte ne funde (skaje) I -6EI 4EI
l 0 13<1> -\jf
L
514 515
 EA EA \
0 0 0 0
ku koeficientet ¢ dhe 'll round te percaktohen me shprehjet vijuese: L L I
12El . 6EI<i>C -12El <!> 6E!OD
1
¢=-- (7.2.4)
0 --0
L' L' 1
0 L' . I3 ' l
!
2a+i
0 6El <i>C 4EI ( •
-<(> C2 +A 2 ) 6EI <DC 2El ( •
- 0 L2 , 1 L<!>B+A,)
L' 1 1~
a/2+1 [k],,, =
(a/2 + 1)¢ (7.2.5) EA EA.
2a+l 0 0 0 0
L L
ku:
-l2El. -6EI 12EI -6E! I
6EI 1
u=---- (7.2.6)
0 ---r::Q u¢e, 0 - .Q
L'
u<~>D,:

4~1 ¢(D, J
L2 ;tGA
0 6EI<I>D 2El<I>(B+f.) 0 -6EI ID +f.,)
dhe r2 1 L 1 ~<f l
~ L
10(1+ v)
(7.2.7) (7.2.9)
!2+liv
ku:
Nese koeficienti i Poisson-it v pranohet ne vleren v = 0.2, atehere )q=l-a (7.2.10)
per fL marrim vleren 0.845. . l +-
a
Le te konsiderojme si nje rast me te pergjithshem traun "c-d", qe A2= (7.2.11)
2
perbehet nga dy pjese te ngurta ne fun de, "c-a" dhe "b-d", si dhe pjesa e dhe
deforrnueshme "a-b". Ky tra mund te perfaqesoje ne praktike nje tra lidhes
midis muresh te qiftezuar ("coupled walls"). Elementi strukturor "c-d" c
C, =1+2-; C2 =3- 1+-; B=3-i
L L L L\ L
c( c)
cr 1+- +3-11+-il
L\ L;\
D) D/ cl'
konsiderohet perseri me 6 shkal!e lirie, nga 3 per qdo nyje. Trajtimet (7.2.12)
perkatese statike ~ojne ne fonnulimin e nenmatricave perberese te D 0 D( D\
D 1 =1+2-; D, =~-11+-j'
I
ngurtesise (3x3) te ketij elementi. P.sh., nenmatrica [k]dd fitohet neperrnjet L " L\ L J
shprehjes transforrnuese te meposhteme duke perdorur nenmatricen e
mesiperrne [k]bb dhe matricen [T] te "transferimif' te koordinatave nga pika Matrica standarte te tipit (7.2.9) tani jane te inkorporuara ne forma te
"b" ne piken "d": pershtatshme ne programe te njohur Ilogarites qe perdoren per anaiizen
statike e dinamike te strukturave. Trajtime te plota dhe rigoroze te
(EA 0 0 forrnulimeve matricore per rastet e elementeve te iidhur ne funde me pjese
'L te ngurta round te gjenden ne tekste te ndryshem Statikes se Strukturave.
Vleresimet perkatese japin te tjera matrica ngurtesie ne situata te
[k]dd=[Tlr lkltblTl=l o (7.2.8)
tjera, p.sh. kur pjese te ngurte ka vetem krahu i majte i elementit, siq eshte
rasti konkret i struktures te fig.7.2.1-a. Nga perftimi i matricave te
I\ o elementeve te veqante, neperrnjet procedurave te njohura te mbledhjes sipas
shkal!eve te lirise perftohet matrica e pergjithshme e ngurtesise e struktures.
Me kete matrice dhe forcat e dhena (te supozuara te njohura) mund te
Matrica e plote e ngurtesise se elementit, e rendit (6x6) eshte: realizohen plotesisht analizat e kerkuara statike. Merren keshtu zgjidhjet per
forcat e brendshme (forcat prerese, momentet), per zhvendosjet elj. ne
516 517
strukture, ne teresine e saj si dhe ve~ e ve<; ne te gjithe elementet perberes
perdorur, ne p1·incip, modelin e thjeshre dinarnik ne forrnen e konsolit
strukturore.
vertikal (fig. 7.2.2-d). Ne keto raste matrica totale e ngurresise [k] sipas nje
Ne rastet e strukturave hapsinore, duke filluar nga ''rangu'' i
al::si merret thjesht nga mbledhja, sipas shkalleve te liris<i, e matricave te
elementi~ analiza duhet bere sipas konceptimeve 3- dimensionale. Nje ngurtesise [k]i te strukrurave komponente plane (rarna, mure):
skeme e thjeshtuar qe perdoret ne llogaritjet sizmike eshte ajo me
konceptimin e 3 shkalleve te lirise ne gdo kat: dy zhvendosje translative
[k] = :l)klj j=l,2, ...
(7.2.13)
sipas akseve kryesore (x, y) te nderteses dhe nje rrotullim (shih fig. 6.2.8).
Trajtimi i thjeshtuar i mesiperrn round te aplikohet per Ilogaritje te
a)
peraferta sizmike sipas nje drejtimi te caktuar edhe kur struktura ka simetri
!2 vetem sipas atij drejtimi.
A

TI I Ne vijim jepet nje shembull aplikimi i analizes elastike lineare te nje

strukture ndaj ngarkesave sizmike. Ketu round te verehet konkretisht
B
avantazhi qe rezulton nga kombinimi i mureve me ramat dhe, ve<;anerisht,
L __ _.)._ I I
L ' _l "roli" i madh i mureve betonarme ne thithjen e ngarkeses sizmike, duke
I -~ --
"lehtesuar" nderkaq punen e ramave. Por do te evidentobet gjithashtu edhe
c ! I \
kujdesi qe duhet kushtuar ne perdorimin korrekt te skemave llogaritese
plane dhe domosdoshmerise (kur kjo diktohet nga kushte dhe ve9ori te
0
I
2 '
I sjelljes strukturore) te marrjes parasysh te punes ne hapesire te strukturave.
Shembulli i meposhtem dhe analiza perkatese e ngarkesave ne
!2 strukture mbeshteten ne nje stuclim te Borges dhe Ravara (1969), por ato u
b)
jane pershtatur, ne nje forme te reduktuar, disa prej kerkesave dhe

1
c)
11I l 1I
A - - )
l l 11Il l C )
I l
d)
parametrave strukturore e sizmike qe permbahen ne Kushtin tone Teknik te
Projektimit antisizmik, KTP-N.2-89.

Shembull

r·i:' ·. ;.·:·,:-~· !11!!11 ~ r

Struktura e nje ndertese 10 kateshe konsiston ne nje sistem ramash

l
2 3
l /'•
4
\l fi
;~ ··i
gjatesore dhe rerthore si,; tregohet ne fig. 7.2.3-a.
Ramat gjatesore te struktures jane konceptuar me te ngurta se
terthoret. Nje kafaz shkalle i perbere nga dy mure vertikale prej betoni te
arrnuar (4.0 x 0.20) e shtangeson ndertesen ne drejtimin terthor (fig. 7.2.3-
Fig. 7.2.2-Skemati.zimi i nje stmkture simetrike- a) planimetria me elementet a,b). Ngurtesia e nderkateve eshre supozuar e mjaftueshme per te here qe
mbajtes vertikal.e; b) skema sftpas aksii 1-1; c) skema sipas aksit ramat dhe muret e struktures te marin te njejten zhvendosje horizontale ne
2-2; d) rnodeE dinamik secilin nivel te nderteses.
Sjellja e struktures analizohet nen veprimin e forcave te zbatuara ne
Por, nese nje strukture hapsinore me nderkate te ngurte ka simetri, ni velet e nclryshme. Per thjeshtesi masa llogaritese e perhershme ne ,;do kat
si<; eshte p.sh. rasti i paraqitur ne fig. 7.2.2-a, llogaritjet mund re behen ne eshte konsideruar me vleren e njejte m = 800kg/m2 dhe peshe (te v1eresuar
plan sipas akseve perkates te simetrise (shih fig. 7.2.2-b dhe c), duke me perafersi) q "'8000N/m2 (800daN/m2).
SIS
519
 Duke iu pershtatur kesaj menyre te thjeshtuar trajtimi, ne <;do kat "k"
forcat s1Zm1ke Fk ne ramat dote dalin afersisht te njejta ne Iartesi:

ku: A,- siperfaqja efektive qe mbulon ne kat nje rame e nje aksi te caktuar
a) (A,B ose C). Ndryshimet ne vlerat e F, supozohet te pasqyrojne ndryshimet
ne lartesi te kateve dhe te ngarkesave, te perhershme dhe te perkohshme
(p.sh. niveli me i sipenn eshte me pak i ngarkuar). Forcat horizontale
sizmike sipas drejtimit me te shkurter, ne kate te ndryshme kane rezultuar:

Per ramen A
F,=64kN; F,= 64kN; Fs = 64kN; F, = 64kC'f
Fs= 60kN; F6= 56k.!'i; F,=56kN; Fs= 56kN;
F9= 56k.!'i; F10= 52kN.

:I Per ramiinB
F, = 69kN; F,=62kN; Fs = 62kN; F, = 62kN
Fs= 59k..l\l; F6 = 57k..N; F,= 57kN; Fs = 57k:'l;
Fg = 57k..'\i; F1o = 50k..N;
PLA.I>'lMETR!A ?RERJE T[RTHORE

Fig. 7.2.3 Struktura e nje ndertese lO.kateshe - a) Pkmimetri.a; lb) P:rerje

terthore ne aksin B
Per thjeshtesi, ne kete shembull eshte pranuar nje vlere e njejte edhe
per koeficientin e pergjithshem sizmik per <;do kat, qe, ne pershtalje me
KTP-N.2-78, mund te konceptohet nga produkti Cs=hk,'¥i3"r). Pra,
meqenese trajtimi i problemit synon kryesisht ve<;orite e shperndrujes se
ngarkeses horizontale nestrukturat mbajtese vertikale (rama, mure) dhe jo
llogaritjen ne vetvehte te asaj ngarkese, eshte konsideruar nje ligj uniform
per koeficientin C,, duke pranuar ne <;do kat "r)k= 1. Vlerat e koeficienteve te
tjere jane marre si vijon: kF0.36 (intensiteti sizmik I=9 balle, troje
mesatare); k, = I; '¥ = 0.25 (rame beton-anne). Per koeficentin dinamik
eshte supozuar vlera 13=513=1.66. Keshtu, per Cs rezulton nje vlere e
barabarte me Cs = 0.36·1.0·0.25·1.66 = 0.15, konstante per 9do kat. Kjo
vlere "globale" eshte pranuar e njejte gjate gjitbe trajtimeve te meposhtme.
520
Analiza strukturore
l.- Supozimi i reagimit pa bashkiiveprim midis strukturave m.bajtese
vertikale tii struktures,
Ne fig. 7.2.4-a eshte paraqitur me teper nga ana cilesore diagrama e
momenteve ne ramen "A", llogaritur sipas metodikave te njohura per ramat
plane, ndersa ne fig. 7.2.4-b diagrama e momenteve ne nje mur (diafragme)
te aksit "B", duke supozuar see gjithe ngarkesa horizontale aty perballohet
nga muri (kur ky konsiderohet i palidhur me ramen). Mornentet ne sistemin
mikst plan sipas "linjes" B (rame plane e kombinuar me mur beton-arme)
jane treguar skematikisht ne fig. 7.2.5. Keto momente mund te l!ogariten
duke perdorur matricen e ngurtesise te ketij sistemi mikst. e cila formohet
duke patur parasysh ve<;orite e paraqitura ne paragrafin -7.2.2 lidhur me
menyren e ndertimit te matricave te elementeve te ndrvshem strukturore dhe
mbledhjen e tyre per te perftuar ashtu matricen. e pergjitheshme te
ngurtesise.
521
 c,-,.a.!S c,;O.!S
SH,._.,. .
. ----.,.--..., Cs = 0.15
50k.t~~
lGl:.~- lffiJll"""" .......p;!ip 4,
l"61N j!illD""' ,:r;:G11\ii£ll"" aq) 57kN-+
1
"'"~ iil!IW""' ""1"7'ii1l1fiilP" 41o
57)(,>..;-+

57k.t'l'-+

57k:."i~

59k.!\'~

62 k.'i-+

62k.N-+

62 k.;....;--+
Fig. 7.2.4 Mon).entet pierkuH!se ~a) ne ramen plane "A"; b) ne murin Yertikal
konsoi te konsideruar te ve~uar (pa bashkheprlm)
69k!'\ ~

Mund te behet krahasimi i vlerave te momenteve perkulese te fig.

7.2.5 me ato qe jane paraqitur ne fig.7.2.4, per ramen plane ne aksin "A" si
dhe per ramen te lidhur me murin (aksi "B").
Per krahasim ne fig.7.2.6 dhe fig. 7.2.7 jane paragitur edhe
zhvendosjet horizontale ne 9do nivel te akseve "A" dhe "B" te nderteses, te
Hogaritura sipas konceptimeve te mesiperme (supozimi i reagimit pa
bashkeveprim). Per nivelet me te larte jane marre vlera zhvendosjesh te
h:1rabarta perkatesisht me 10.2 dhe 3.0 em.
For, ne perputhje me supozimin e diafragmave horizontale te ngurta,
zhvendosjet horizontale duhet te rezultonin te njejta ne akset "A" dhe "B".
Pra, pikerisht diferenca midis vlerave te zhvendosjeve horizontale ne te
njejtat nivele tregon per pasaktesine e konceptimit te analizes nese
mendohet nje sjellje e ve9uar (e ndare) e strukturave mbajtese sipas akseve
te ndryshem. Kjo analize duhet te vleresohet jo-korrekte si persa i perket
llogari(jes se momenteve ashtu edhe zhvendosjeve.
RAMA "B"
Fig. 7.2.5 Momentet ne ramen "B", te iidhur me mu:rln, porte konsideruar si
pjese e nje sistemi dual plan (johapesinor)
2.- Supozimi i reagimit me bashkiiveprim midis strukturave mbajtihe
vertikale tii struktures
Arsyetimet e bera me s1per 90jne ne konkluzionin se eshte e
domosdoshme qe llogariga e ndertese se dhene te behet si nje e tere,
nepermjet konceptimit te skemave hapesinore. Pra ketu eshte e
domosdoshme manja parasysh e punes reale te perbashket hapsinore te
strukturave mbajtese vertikale te nderteses.

522
523
 3.00 em

!0.2m
'i 2.70 em I I
j
I
9.90m
2.40cm
I I
I I
I
)

9.50 m I
i
2.10cm
!
I l!
9.00m!
I'
I
I
I
I
I'
II
I
I i
-+i------+----
i ----+1__1
8.30m
56kl'\ ' '
I I
I
i
I
I
: : : : : 1+-1

I
I
60kl'\ -+f--~--+--- 740mi I
I
I

I
I
I
I Ii
I
' l.lOcm II
H-I ---+----1
64 kN -+ i-~- - - - - i - - - - - - i 6.4Qm,
I I
i
I
I
I
I
I 080cm 11 1 1
64kN --+f-------+----' 5.40 mj I I

I I
I 0.50 em -----+----11
4.20 m ~
rr·

I
----+f-1------1----__j I

!-------+----'~
64 kN I
I
'
/ !
0.20cm
-+f-------+----i
II j

l l
69 kN 2.70 m )

i
I II
) I

--
I
I

--
I

l RAMA "A"
~ s!w
I

DEFORMJ!.;fll RAMES "A"

•
I

RAlvfA "B" DEFORMlMI I RAMES "B"

Fig. 7.2. 7 Zhvendosjet ne aksin B te rames te lidhmr me mur:i.n po,. te

Fig. 7.2.6 Zhvendosjet e rames plane "A" te konsideruar "vetem", me sjellje konsideruar si pjese e :nje s]stemi dual plan (jo hapesinor) ' •
te ves;uar) pa bashkeveprim

ndarjen ne rama te veyanta plane.

Ne rastin qe po shqyrtohet, per te konsideruar ne menyre efektive
bashkeveprimin midis strukturave mbajtese vertikale te nderteses round te
perdoren, ne princip, modelet !logarites te treguar ne fig. 7.2.2, por,
natyrisht, duke i pershtatur ato me ve9orite gjeometrike dhe strukturore te
sistemit te dhene.
Rezultatet e analizes hapesinore (shih fig.7.2.8 dhe 7.2.9) tregojne
per nje modifikim mjaft te konsiderueshem te shperndarjes te ngarkesave
kundrejt konceptimit te llogaritjeve plane. Nepermjet tyre vleresohet
konkretisht se sa e gabuar do te ishte llogaritja e struktures duke bere
524
.. ~ahasuar me vlerat qe u morren bazuar ne supozimin e punes se
ndare t~. s~uktura~.e ver~1~ale plane te nderteses, nga konsiderirni i punes
Cr.ea!e) :eperbashke.t hapesmore, momentet ne ramat "A" dhe "B" jane teper
te m?d1f1kuara. Verehet se ne ramen "A" lehtesohet mjaft ngarkimi kur
kons1derohet puna hapesinore. Ne kete llogaritje merren vlera te nje'ta
zhvendosJesh ne kate te ndryshme te struktures. Keshtu, si zhvendosje ~"e
mvelm e s1perm te struktures duhet konsideruar vlera 3.8cm, qe ndryshon
525
nga sejcila prej vlerave 10.2cm dhe 3.0cm qe rezultuan sipas skemave 7.3 REAGIMI SIZMIK I STRUKTURAVE JO TE RREGULLTA
llogaritese plane.
Dukshern evidentohet edhe nga ky shembull avantazhi i aplikimit te 7.3.1 Te pergjithshme
skemave te kombinuara (mikste) me rama dhe mure per perballimin efikas Ne projektimin e ndertimeve rezistente ndaj termetit shpesb here
te ngarkesave horizontale sizmike. analiza! statike dhe dinamike beben ·duke konceptuar modele plane te
strukturave mbajtese sipas dy drejtimeve ortogonale kryesore te plauit te
9\I>:N-, - - - - - - >.&r<m ~----r--- ndertesave. Ne fakt, ky koncept thjeshtezues eshte i vlefshem vetem per

+
! i ~-00L' 35G'm /
ndertimet qe jane simetrike nga ana gjeometrike edhe nga pikpamja e
ngurtesise se tyre e ajo inerciale (drnth e shperndmjes se masave) kundrejt
i-!<..'1- owomi=Ril
. /
secilit prej akseve. Ne keto raste zhvendosjet translative dhe rrotulluese te
!SkN . '""m I I
gjithe "ansaiTiblit" strukturor te nje ndertese rezultojne te pavarur apo te
l
1

S.l)l:N-- z.so,m 1 i palidhur midis tyre. Ne ve9anti, ne keto ndertime veprimet sizmike sipas
l.t})c~-f-----+----1 LW<m ~~ i
1
iI drejtimit te akseve ortogonale shkaktojne vetem zhvendosje translative ne
I
drejtimet korresponduese. Ne raste te tjera te strukturave josimetrike, pra qe
4.GI;..'i
~-~~.·
. I' paraqesin parregullsi strukturore, jane te pritshme nderthmjet e
l.OIJ'o'- ·~=
I iI zhvendosjeve translative me ato perdredhese (rrotulluese). Rljedhimisht per
'to behen te domosdoshme analizat tridimensionale nepermjet te cilave
I
1-"<' ··-R'
-nzm ~- I
pasqyrohet bashkepunimi hapesinor i elementeve strukturore vertikale dhe
I
.,!,.
- II
RIIMJo"/1-
...,I l l ....
DEFO~M/Ml J NDf:KT£sts MMA "'IJ'
horizontale.
Ne rastin e strukturave me parregullsi strukturore rendesi te ve9ante
merr percaktimi, per 9do nivel apo kat, i "qendres se rrotullimit" qe ndryshe
quhet "qender e perdredhjes" ose "qender e ngurtesise" (es.). Kjo, sikurse
Fig. 7.2.8 Puna e perbashket hapesinore: zhvendosjet e nderteses dhe fm·cat
eshte treguar ne paragrafin 6.7.2, eshte pika ku kalon rezultan0a e forcave
perfundimtare
reaguese te elementeve strukturore te katit perkates gjate veprimeve
horizontale sizmike te supozuara. Rreth kesaj qendre, ne nivelin qe
I shqyrtohet mund te ndodhe Jevizja rrotulluese apo perdredhja e struktures.
I Koncepti i forcave sizmike si forca inerciale dikton ate qe keto forca
te aplikohen duke kaluar nga gendra e gravitetit apo e masave te 9do kati
eM. Fizikisht eshte gjithashtu e kuptueshme se mosperputhja midis qendrave
eM dhe Cs krijon nje gjendje ku, per katin ne shqyrtim, ve9 forces totale
sizmike F qe ushtrohet ne elementet vertikale mbajtes te katit si forca
prerese e katit, do te kemi edhe shfaqjen e momentit perdredhes M,.
Madhesia e momentit M1 .merret si produkt i forces F me jashteqendersine
"e" midis qendrave eM dhe es. Momenti M, grafikisht mund te paraqitet
edhe me ane te nje vektori qe kalon nga qendra e ngurtesise es, ashtu si~;
tregohet skematikisht ne fig. 7.3.1.
~"''' Kf.Mil'A
l JMM/1 'lr

Fig. 7.2.9 Puna e.perbash.ket hapesino:re: momentet nga forcat perlumdi.mtare

526 527

Fig. 7.3.1 Qendra e ngurtesise C5, qendra e masave CM dhe shfaq]a e
momentit perdredhes Mt ne nje nivel (kat) te caktuar te nje
ndertese
Fenomeni i perdredhjes shfaqet si nje efekt i pafavorshem shtese ne
ndertesat qe kane parregullsi strukturore. Ne praktike tentohet qe fenomenet
perdredhese te shmangen ose te reduktohen sa me teper te jete e mundur.
Kur qendra e masave eM perputhet me qendren e ngurtesise relative
te katit (nivelit) perkates es, teorikisht ne ate kat nuk do te gjenerohet
moment perdredhes M,. Por, ne praktiken e sotrne te projektimit, edhe ne
rastet e ndertesave me simetri te plote merret parasysh shfaqja "aksidentale"
e nje momenti perdredhes, me madhesi te kushtezuar nga jashteqendresa
aksidentale e caktuar sipas kerkesave normative. Vendosja e ketij momenti
aksidental diktohet nga jo-bomogjeniteti i pashmangshem i materialeve,
ndryshueshmeria e ngarkesave faktike, gabimet eventuale ne zbatimin e
punimeve, josinkroniteti i levizjes sizmike te bazamenteve, etj.
Sikurse u tregua ne paragrafin 6.7.2, analiza e perdredhjes dhe
shperndalja e fore ave ne elementet strukturore ne strukturat josimetrike jane
problerne kornplekse. Ne vijirn analiza do t' i referohet vetem disa situatave
relativisht te thjeshta qe mund te hasen ne praktiken e projektimit. Ne bazen
e tyre dote qendroje perdorimi i nocioneve te njohura re qendres se masave
eM dbe qendres se ngurtesise (relative) te katit es. Trajtimet do t'u
shmangen vertetimeve rigoroze dhe do te mbeshteten ne konsiderimin e
528
kateve absolutisht te ngurta si dhe ne supozimin e punes ne stadin elastik te
elementeve vertikale (kollona, mure).
7.3.2 Shpi!rndarja e forcave nif raste tif veranta
Le te shqyrtojrne rastin kur elementet vertikale strukturore te
rezistences te nderteses, pavaresisht nga seksioni terthor i tyre (katror,
drejtkendesh, profil T, profil I, etj), i kane akset kryesore qendrore te tyre
paraJeJ me dy akset ortogonale X, y te nje sistemi koordinativ perkates, te
cilit do t'u referohen llogaritjet analitike (fig .7.3.2).
Yj
I
,!
il
II
0 X
Fig. 7.3.2 Skema llogaritese e shperndarjes se forcave sizmike ne nje
strukture jo te rregunt
Kujtojme se pari qe, nga pikparnja praktike, nociom 1 ngurtesise
relative (R) sipas nje drejtimi te caktuar "1" ose "2" i nje elernenti vertikal te
~fardoshern (kollone, rnur, eg), te vendosur midis dy niveleve te nderteses,
konceptobet i barabarte me forcen prerese qe i korrespondon nje
zhvendosjeje relative njesi (1'. = 1) ndermjet skajeve te elementit, te sipenn
dhe te poshtern. Le te vendosirn ne qendren e ngurtesise Cs, qe po e
supozojme paraprakisbt te njohur, qendren e koordinatave te akseve 1-1 dhe
2-2. Per rastin e fig. 7.3.2 mund te tbemi se ngurtesia relative e katit R 1
merret nga shuma e ngurtesive perkatese te elementeve, vleresuar sipas
529
drejtimit te akseve 1-l. Po keshtu do te vleresohej ngurtesia R2 e katit sipas ku dtt. d2, jane largesite nga qendra e ngurtesise Cs deri tek akset respektive
aksit 2-2. Verejme se ngurtesire R, dhe Rz konceptohen si forca qe u qendrore kryesore te seksioneve terthore te elementeve strukturore vertikale.
pergjigjen zhvendosjeve njesore. Konkretisht vleresimi i tyre behet nga Ngurtesite relative R te elementeve strukturore jane proporcionale
raportet: me ngurtesite EI te seksionit (E-moduli i elasticitetit dhe I-momenti i
F inercise). Ky fakt do te pasqyrohet edhe ne shprehjet e meposhtrne, duke
R, =B._ dhe Rz=-' (7.3.1) llogaritur dhe vendosur ne menyre konvencionale ne vend te madhesive R
Ll., Ll., madhesite.
Ne shprehjet e mesiperme F, clhe F2 jane komponente (referuar Thjeshtojme tani skemen e analizes duke konsideruar qe veprimi
perkatesisht akseve 1-l dhe 2-2) te forces F qe aplikohet ne katin ne sizmik jepet vetem sipas drejtimit 1-1 dhe se strukrura perbehet nga mure
shqyrtim. Kujtojme qe, e konceptuar si force prerese e katit, forca F mbajtes (diafragma vertikale) te atij drejtimi (fig. 7.3.3). Per rastin e dhene,
llogaritet si shume e forcave sizmike te kateve te mesiperme. Konsiderohet duke supozuar ngurtesine sipas aksit 2-2 te barabarte me zero (R2 = 0),
se kjo force kalon nga qendra e masave CM. Nderkaq, madhesite Ll., dhe Ll.2 round te verejme se pozicioni i qendres se ngurtesise (perdredhjes) ndodhet
qe figurojne ne shprehjet e mesiperme jane vlerat e zhvendosjeve qe merr ne aksin e simetrise (2-2) ne largesine (kundrejt murit te majte - origjina e
struktura nese forcat komponente F 1 dhe F 2 te forces prerese F do te aksit x) te barabarte me:
supozoheshin te aplikuara ne qendren e ngurtesise Cs.
m
Edhe ngurtesia ne perdredhje R• e teresise se elementeve vertikale te
katit ne analogji me ngurtesine translative relative R, dhe Rz. round re
Z:Rtk xk
k=l
f,Ik xk
:;;::: k"'l
Xs = -"---::m:--- (7.3.5)
konceptohet si raporti:
LRtk ~),
k=l k=l

R•= M, (7.3.2)
'I' Ne shprehjen (7.3.5) me k = 1,2, ... , m eshte shenuar nje 9faredo prej
mureve vertikale; R 1k eshte ngurtesia relative e murit "k"; xk - largesia e
murit "k" nga muri anesor 1 majte; Ik - momenti i inercise i murit "k"
Ne shprehjen (7 .3.2) <p eshre kendi i rrotullimit relativ te katit ne kundrejt aksit horizontal "x".
shqyrtim (kundrejt atij te poshtem), kurse Mt eshte momenti perdredhes qe Shprehja (7.3.5) round te konsiderohet si forme e shprehjeve (6.7.1)
japin forcat F, dhe Fz, te aplikuara ne qendren CM, kundrejt qendres se dhe 6.7.2) te dhena ne paragrafin (6.7.2).
ngurtesise Cs. Pra, duke marre parasysh fig. 7 .3.2 kemi: Momenti polar i inercise i teresise se elementeve vertikale
strukturore (ngurtesia ne perdredhje) eshte:
M, = F1e2 + Fze1 (7.3.3)

ku e, dhe e 2 jane jashteqendersite (ekscentricitetet) sipas drejtimeve J= :f:R,k ·dik (7.3.6)

k:::J
perkatese. Ngurtesia ne perdredhje konceptohet si moment inercie polar (J) i
ngurtesise te teresise se elementeve strukturore vertikale "k" kundrejt
qendres Cs dhe llogaritet me ane te formules: Momenti i perdredhjes eshte:

Me =Fe
R~= J = !R 1kd~k + R 2kd;k (7 .3.4) (7.3.7)
k::l ku F - forca prerese rezultante.

530 531
 (7.3.11)

Perfundimisht forca Fk qe "shkarkohet" ne nje mur "k" mund te

shkruhet thjesht si:

(7.3.12)

Madhesia Pk mund te konsiderohet si koeficient i shperndarjes se

forces prerese ekscentrike F ne elementet strukturore "k", duke marre ne
konsiderate veprimin e njekohshem te levizjes translative dhe rrotulluese te
"ansamblit" strukturor te diafragmave vertikale te fig. 7.3.3. Verejme se Pk
Fig. 7.3.3.Strukture me mure mbajtes sipas nje drejtimi
eshte nje madhesi algjebrike dhe mund te rezultoje pozitive ose negative.
Nga pikpamja praktike ne analizen sizmike ne perdredhje dhe
Shperndarja e forcave prerese F ne forcat vepruese Fk qe ushtrohen
projektimin antisizmik duhet patur parasysh se:
ne muret e vegante ''k" behet ne menyre proporcionale sipas parimit te 1.- Ne pergjithesi, vija qe bashkon qendrat e ngurtesive Cs te kateve
njohur te ngurtesive: te ndryshem ne nje ndertese eshte nje vije e kurbet ne hapesire. Por, ne rastet
me te thjeshta qe u trajtuan me siper, kur elernentet vertikale te rezistences
(7.3.8) kane karakteristika te njejta ne lartesine e tyre, kjo kurbe supozohet si vije-
drejte vertikale (shih. Fig.6.7.9).
2.- Per te shmangur nje disimetri te madhe, rrjedhimisht edhe
ose momente perdredhese te medha, ne projektimin e ndertesave te larta mund
te perdoren me efektivitet elemente vertikale rezistente te tipit te
(7.3.9)
diafragmave (mureve) vertikale dhe berthamave (nukleve).
3.- Per te reduktuar efektin e pafavorshem te momentit perdredhes
vendosja planimetrike e elementeve vertikale te rezistences behet i tille qe
ose vija e qendrave te ngurtesise te kateve te jete sa me afer ose te perputhet me
r

I I d
l vijen e qendrave korresponduese te masave.
I
Fk =F , -'-·-+e
m m'' (7.3.10)
Shembull
i _L), .L)kd~ Te behet shperndarja e forces anesore (prerese) F e aplikuar ne
Lk=l k=l
qendren e masave ne nje strukture te tipit miks~ te perbere nga kollona dhe
Termi ne kllapa tek shprehja (7.3.10) mund te jete pozitiv ose me bertha me (nuke!) betonarme, si9 tregohet skematikisht ne fig. 7 .3.4.
negativ, ne varesi te pozicionit relativ te qendrave Cs dhe CM. E shenojme Ne forme te thjeshtuar do te pranojme qe brenda stadit elastik te
punes pjesemarrja e kollonave ne perballimin e forces anesore F eshte e
kete term me pk:
paperfillshme. Pra, do te supozohet se e gjithe ajo force i jepet berthames.
Theksojme qe ky supoz~-n eshte i perafruar dhe mund te 9oje ne shmangje te
532 533
konsiderueshme nga reagimi real, ve9anerisht kur ngarkesat horizontale jane eM ndodhet ne aksin e simetrise te Seksionit terthor te berthames).
te medha dhe diktojne hyrjen ne stadin post-elastik te punes se struktures. Jashteqendersia e forces F, kundrejt qendres se ngurtesise Cs eshte :
Forca F konsiderohet qe vepron ne qendren e masave eM, sipas
drejtimit y-yc Shpemdmja e kesaj force ne muret e bertbames behet mbi e = XM - xs = 4.00m.
hazen e dy hipotezave.
Ne perputhje me shenimet dhe permasat gjeometrike te fig.7.3.5,
-r-S.Om S.Om &.Om S.Om S.Om------'(
vlera konvencionale e momentit polar te inercise se mureve te berthames
I
lI II eshte:
I I f E
0 J= IAd~ +1 8 d~ +l 0 d~+I 0 ct; =3823m
6

1 ,;

I
I
I
! r ~
I
I
!
!
I
I
!
!

I
.
0 I
:I "0.3m
~ I I cs"
CM I I!
:2' "
E
'©
,I i ~
~ iF !

"
~' P-
!
I
i I~
~ICs ---?-CM
03m 0

I
' I l: A -----·--- . * __
! I I I~ 0
~, I
M=Fe '
'F
1
I"
I I II }9 !
- I 1 I . - I lJ,
<--a=S.Om---4"
·
4=4m-.r
20.0m•-----'----=~
j,_e = 4.0_j.
8.0m---->
fig. 7.3.4 Strukture josimetrike mikste me lkoUona dhe berthame (nulken) Fig. 7.3.5 Veprimi i momentit pikdredhes M:::: Fe ne strukture
betonarme
Duke e kaluar forcen F ne qendren Cs marrim momentin shoqerues
Hipoteza 1 - Berthama eshte monolite dhe ekziston bashkepunimi
perdredhes te barabarte me M, = Fe. Duke e konsideruar berthamen si
hapsinor midis mureve te saj.
mono!ite, forcat ne muret perberese te saj dote shpemdahen keshtu:
Qendra e rendeses ka koordinatat: XM=l2.00m dhe YM=4.00m. - nga forca F :
Pozicioni i qendres se ngurtesise karakterizohet nga koordinatat:
I8
IB Io b F'A = IA F = 0.500F, F ,s -- -F = O.SOOF,
- F'c = F'o =0
Xs = · a ~ I, + I 8 lA +Is
IA + Ig Ys = Ic + Io

4 4 - nga momenti Mt:

Momentet e inercise se mureve jane : IA=l2.80m ; la=l2.80m ;
4
Jc=Jo=68.27m .
Duke vendosur permasat gjeometrike a=16.00m dhe b = 8.00m, F', =I, d, Fe= -0.107F F"8 =Is dB Fe=+ 0.107F
qendra e ngurtesise dote kete koordinatat xs = 8.00m dhe Ys = 4.00m (meqe J J

534
535
 F' ; lc de Fe; +0.286F F" ; Io do Fe; -0.286F
c J D J

Keshtu, vlerat perfundimtare te ngarkesave qe marrin muret jane:

FB; F' 8 +F''s ; 0.607F

Fig. 7.3.6 Forcat ne muret nga veprfrmi i forces horizon tale dhe momerntit
Fo; F 0 +F" 0 ;-0.286F
perclredhes

Ne fio. 7.3.6 eshte dhene menyra e. shperndarjes e forces F dhe
momentit M,"; Fe, duke konkluduar me forcat perfundimtare te dhena me
siper.
Hipoteza 2 - Nuk ekziston bashkepunimi hapesinor ndermjet
mureve te drejtimeve te ndryshme. . .. ... . ..
Ne kete rast muret C dhe D nuk mund te perballojne ndonJe pjese
nga forca F, meqe jane pingul me te. Pra forca F do te ngarkoje vetem. muret
A dhe B dhe ne ket15 rast momenti polar (vlera konvenCJonale) e 11] do te
llogaritej keshtu:
Nga krabasimi i vlerave qe ppin dy situatat dhe hipotezat e
mesiperme verehet se shperndarja ne rastin e pare eshte me e persbtatshme.
Prandaj mund te konkludohet se ka avantazhe te ndjeshme nese realizohet
praktikisht monolitizimi i berthames, d.m.th. mundesimi i bashkepunimit
midis elementeve vertikale (mureve) perberes te saj. Kjo ben qe te zbuten
diferencat midis vlerave te forcave mete cilat ngarkohen muret
Nenvizojme se ne kete shembull jane iiustruar thjesht menyra te
shperndarjes se forcave anesore ne struktura josimetrike, duke marre
parasysh vetem jashteqendersine midis qendres se masave dhe asaj te
ngurtesise, por pa konsideruar efekte shtese shkaktuar nga jashteqendersia
dinamike dhe ajo aksidentale (shih paragrafin vijues).

Bazuar perseri ne skemen principale te fig. 7.3.5, ne kete rast

7.3.3 Efektet perdredhifse "aksidentak"
shperndarja realizohet si me poshte:
1 Sipas kodeve bashkekohore dhe Eurokodit 8, edhe ne ndertesat qe
F' ; IA F ; 0.500F • F; 0.500F sipas kritereve te caktuara konsiderohen "te rregullta" ne plan dhe lartesi,
A I +I I,, +I,
A B qendra e masave CM e qdo kati "j" (fig. 7.3.7) konsiderohet disi e
zhvendosur, "aksidentalisht", kundrejt pozicionit te saj nominal (d.m.th. te
atij qe ka rezultuar nga llogaritjet) ne krahun me te pafavorshem per
F:; !AdA Fe;-0.250F
A J llogaritjen sizmike. Madhesia e kesaj zhvendosje jepet si jashteqendersi e
rastit apo "aksidentale" dhe shpesh shenohet me e 1. Sipas Eurokodit 8
1
Keshtu, ngarkesat totale ne mure rezultojne te barabarta me : madhesia ' e{ merret ne 9do kat"]" e barabarte me:

FA; 0.250F Fs = 0.750F (7.3.13)

ku Li - permasa e nderteses (katit) ne drejtimin perpendikular me ate te

veprimit sizmik te konsideruar. Ne qdo rast madhesia e1 duhet t'i sbtohet
jashtqendersise aktuale nominale ne katin perkates.
Vleresimi i efektit perdredhes "aksidental" kerkon qe analiza e nje
ndertese te behet te pakten per dy raste, duke iu referuar veq e veq sejcilit
537
536
~-

prej drejtimeve te ngarkimit ne plan, x dhe y, sipas dy akseve kryesore (nese
ka) te struktures. Kjo sepse, per ~do drejtim, imponimi i jashteqendersise te
rastit e pozicionon qendren e masave ne dy pika alternative, duke marre
perkatesisht shenjen minus(-) dhe shenjen plus(+) ne kushtin (7.3.13). Kur
ndertesat jane te rregullta, analiza sizmike mund te behet e thjeshtuar. Ne
keto raste efektet perdredhese lidhen vetem me jashteqendersine
"aksidentale" e, midis qendres se mases eM dhe qendres se ngurtesise es te
struktures.
jashteqendersine e 1i te shprehjes (7.3.13) dhe duke aplikuar shprehjen
(7.3.14) me faktorin 1.2, ne vend te 0.6.
Kur strukturat kane rregullsi vetem ne lartesi dhc kenaqin vetem ilisa
nga kriteret e rregullsise ne plan dhe qendrat eM dhe es ndodhen afersisht
ne nje vije vertikale, ne analizen modale te thjeshtuar efektet perdredhese
mund te vleresohen duke shtuar ose jo (sipas rastit - shih fig.6.7.6 dhe
fig.7.3.9), ve.; jashteqendersise "aksidentale" e 1, edhe nje jashteqendersi
shtese "e2 ".

!Y L,-x --=--- Madhesia e jashteqenderise "e2" merr parasysh efektin dinamik te

ndikimit reciprok te lekundjeve te njekohshme translative dhe perdredhi%e,
apo te asbtuquajturen "nderthurje perdredhese", qe u analizua ne paragrafet

I~
6.7.2 dhe 6.7.3.
f:l i I Csj
----
X

I. lI u-~~ ____ -tecMj

. ~· .
Ly .
I ,
" '-e~ ----;:_
! v; L,
·I. ,'!I
I I.
'I
---~ -,
;I ;;:I

L. ~--0-2~Lx-l
Fig. 7.3.7 PRanimetri e nje ndfrtese qe mund te konsidlerohet e rregunt ne
I
1
plan
eM/' Csj
Sipas Eurokod,it 8 (v.l994), ne menyre te perafruar keto efekte
shtese mund te merren parasysh duke rritur efektet e veprimeve ne
elementet e strukturave mbajtese plane, paralel me veprimin sizmik te ~Fi
konsideruar, me anen e nje faktori amplifikues 8 te barabarte me (fig. 7 .3.8):
>---x,---1•
•
!
X (7.3.14)
8 = 1+0.6-' ::; 1.30
L,
Fig. 7.3.8 Vleresimi i efekteve perdredhese ne nje sistem simetrik me ndihrnen
e nje faktori amplif.mues
Nese analiza strukmrore behet duke perdorur dy modele plane per
secilin prej drejtimeve kryesore ne plan, atehere sipas Draftit te vitit 2002 te
Eurokoilit 8, efektet perdredhese mund te percaktohen duke dyfishuar

539
538
 ~----------L,, ---------- percaktuar nga shprehja (7.3.13). Ne kete rast, kur perdoren modele
-.-e,--: hapsinore si efekte shtese perdredhese mund te konsiderohen vlerat me te
medha "permbledhese" te efekteve qe rezultojrie nga ngarkimi statik me
momentet perdredhes (Mtj) rreth aksit vertikal te <;do kati 'T'. Madhesia e
ketyre momenteve meret nga shprehja:

(7.3.17)

Ne shprehjen (7.3.17) F1 eshte forca horizontale sizmike e katit "j".

Efektet e ngarkimit te mesiperm duhen konsideruar me shenja
alternative(+) dhe (-),porte njejta per te gjitha katet (nivelet) e nderteses
ne shqyrtim. Sipas draftit te Majit 2002 te Eurokodit 8 (ECS-2002), kur per
analizen strukturore perdoren dy modele plane, mund te aplikohet perseri
shprehja (7.3.14) me faktorin 1.2, ne vend te 0.6.

Fig. 7 3.9 Percakti.mi :i. qendres se ngarkimlt

7.4 EFEKTI I PARREGULLSIVE NGA MBUSHJET E MURATURES

Per nje drejtim te caktuar te veprimit sizmik, si efekte llogaritese 7,4,1 Parregullsitif ni!plan
perdredhese mund te pranohen vlerat me te medha te efekteve qe rezultojne Kur shperndarja e mbushjeve te muratures ne nje strukture tip rame
nga analiza e dy ngarkimeve te ve,anta statike me momentet perdredhes Mj, (skelet) betonarme eshte mjaft uniforme, parregullsite ekzistuese mund te
merren parasysh duke e shtuar ekcentricitetin aksidental (shih paragrafin
shkaktuar perkatesisht nga dy jashteqendersite (eo+e1+e2) dhe (eo-et):
7.3.4) me faktorin shumezues A=2.0. Por, kur parregul!site e theksuara ne
(7.3.15) plan, te shkaktuara nga vendosja teper jo-simetrike te mbushjeve (p.sh. kur
te tilla ka vetem ne dy faqe fqinje te nderteses), analiza e strukturore behet
(7.3.!6) duke perdorur modele hapesinore qe marrin parasysh ndikimin e mbushjeve
ne shperndmjen e ngurtesive. Mbushjet e muratures mund te merren·
parasysh nepermjet modelit me diagonale te shtypura (fig. 7.4.1):
ku:
Fj- forca sizmike e katit "'j"; 2
eo - jashtqendersia nominale midis qendres se ngurtesise dhe H Ew w tcos 8
k =- (7.4.1)
qendres se masave; w 8 d
e 1-jashteqendersia aksidentale, kurse e2 jashteqendersia dinarnike e
vleresuar sipas percaktimeve te dbena ne paragrafin 6,7.3. ku:
Ne publikimin e vitit !994 te Eurokodit 8, menyra e percaktimit te H - eshte forca horizontale;
efekteve perdredhese sipas shprehjeve (7.3.15) dhe (7.3.!6), referuar secilit o- zhvendosja relative horizon tale qe i korrespondon madhesise H;
prej drejtimeve x,y te ngarkimit ne plan, konsiderohet nje menyre e Ew - modeli i elasticitetit i muratures;
mundshme vleresimi te perafert te atyre efekteve. w "'0.20d;
Sipas Eurokodit 8, ne analizen multimodale sipas spektrit te reagimit t - eshte trashesia e muratures;
(kjo kerkohet kur strukturat nuk plotesojne kushtet per te aplikuar analizen e d- gjatesia e diagonales;
thjeshtuar te forcave anesore) duhet te shtohen perseri efektet shtese 8 - kendi i diagonales kundrejt aksit horizontaL
perdredhese "aksidentale", duke konsideruar perseri jashtqendersine "et" te
541
540
 adekuate te periodes T 1 te lekundjeve sipas formes se pare, prej ku,

L___________________ -TL: rrjedhimisht, modifikohen edhe efektet e veprimit sizmik.

w = 0.2d

. "-..,
I
l
7.5 ZHVENDOSJET RELATIVE NDERMJET KA TEVE DHE EFEKTI 1'-/i

Shumica e strukturave ndertimore qe u nenshtrohen veprimeve

~
', ~~ Sbc~cdlogo"'le sizmike marrin zhvendosje horizontale te medha, qka mund te krijoje efekt
! ne: shtypJe

d~ ~>,,__
te madh sekondar. Per te dhene kuptimin e ketij efekti, le te konsiderojme

J I ~~~).:~
I
I .

I .I
ramen e thjeshte portal me rigela te ngurte te fig. 7.5.1. Supozojme qe nga
veprimi sizmik kjo rame zhvendoset ne madhesi 6. Secila nga dy ngarkesat
vertikale ne kollona 0'f/2) mund te zberthebet me nje force aksiale mbi
r-----]1 ' kollone me vlere afersisht W/2 dhe nje force horizontale 6H 1<21 te barabarte
_l __l__ -- --~--
me:
Fig. 7.4.1 ModeH me diagonale te shtypu:ra per vleresimin e ndikimit te
mbushjes &'-I _6W
1{2) - - - - (7.5.1)
h 2
7.4.2 Parregullsitii nii lartiisi
Ne rastin e parregullsive te konsiderueshme ne lartesi, d.m.th. kur ka
reduktime te menjehershme te mbusbjeve ne nje ose disa kate, ne katet
perkatese duhet aplikuar nje rritje lokale e efekteve sizmike. Efektet Hl
lW/2/VI
0
I I
-=
I
W/21
---
If
6 W
! '

---- llH---
llogaritese mbi strukturen pa mbushje rriten me nje faktor shumezues TJ qe 1! 11 W I) - h 2
/:1 .6..H=tz /:)
percaktohet nga shprehja: if: 1/ l
// i ~' !
/ ! j I
6VRw < q h 1 II I 11
TJ=l+"'v - (7.4.2) /1 I /1 :
L. Sd !J I : j )

; f!- {,. --' ,/ {,. --4

ku:
"q" eshte faktori i sjelljes se struktures; ~
6VRw eshte reduktimi total i rezistences te mureve mbushes ne katin Fig. 7.5.1 Efekti P-~ ne nje rame njekateshe me dy koUona
e konsideruar duke bere krahasim me katin me siper tij me mbusbje me te
p]ote; kurse LVsd eshte shuma e forcave prerese sizrnike qe veprojne ne te Forca e pergjithshme horizontale qe vepron ne rigel dhe qe shfaqet si
gjithe elementet strukturore vertikale te katit te konsideruar. Ne rastin kur force sbtese, pra si nje "efekt i rendit te dyte", esbte e barabarte me:
TJ <1.!0 nuk eshte e nevojshme nje modifikim i tille i efekteve veprues.
Lidhur me muraturen mbusbese duhet patur parasysh se analiza 11
6H= W (7.5.2)
sizmike e sistemit strukturor mund te bebet pa marre parasysh mbushjen e h
muratures dhe ndikimi i saj te merret vetem neperrnjet modifikimeve

542 543
 Ne rastin e veprimeve sizmike, duke perdorur kuptimin e duktilitetit
(J.L) zhvendosja e plate horizontale eshte J.1 here zhvendosjen elastike, t..e1•
Pra:
(7.5.3)
Ne rendin e periodave mesatare mund te themi se aty, me perafersi,
j.l=q, ku q-faktori i sjelljes te struktures. Prandaj, ne keto kushte mund te
shkruajme edhe se :
(7.5.4)
Nga kombinimi shprehjeve (7.5.2) dhe (7.5.4), forca prerese shtese e
katit, qe i detyrohet efektit te rendit te dyte P-L\., rezulton e barabarte me:
(7.5.5)
Le te shenojme me W =
P:o: ngarkesen peshe totale ne katin e
konsideruar sipas skemes se llogaritjes se forcave sizmike, kurse me Ytot-
forcen prerese totaie sizmike te katit
Ne Eurokodin 8 (drafti i vi tit 2002) percaktohet se:
1.- Per e = L\,V = L\.,, q W ,;; 0.10 analiza per shkak te efekteve te
vtot h vtot
rendit te dyte (P- L\.) mund te mos behet;
2.- Kur 0.10,;; 8,;; 0.20 efekti P - L\. mund te merret parasysh duke
bere rri\jen e efekteve te veprimit sizmik (M, Q etj) me nje faktor
shumezues te barabarte me [1 J (1 - 8)];
3.- Vlera e 8 nuk duhet te kaloje vleren 0.3. Ne rast se rezulton qe
8?: 0.20, eshte e domosdoshme te rritet ngurtesia e srruktures.
Marredheniet e mesiperrne, ne princip, jane te vlefshme edhe per
rastin e ramave shumekateshe. Si madhesi V ne keto rama duhet konsideruar
forca prerese e nje kati per shkak te veprimit sizmik, kurse L\.,1 eshte
zhvendosja relative anesore e kreut te katit kundrejt fundit te tij, pra
zhvendosja nderrnjet kateve (e njol:mr me terrnin "inter-storey drift"); h
544
eshte !artesia e katit, kurse W - ngarkesa e pergjithshme qe ndodhet siper
katit qe analizohet.
Sipas Eurokodit 8 zhvendosjet inelastike L\, = q L\," te nje pike 9fardo
per shkak te veprimit sizmik shenohen me simbolin d,. Zhvendosjet d,
merren si rezultat i shumezimit te zhvendosje.ve de qe rezultojne nga analiza
"standarte" lineare elastike per veprimin sizmik te projektimit, duke
pasqyruar aty edhe faktorin e sjelljes se struktures, "q". Duke e shkruar me
kete simbolike shprehjen (7.5.4) kemi:
D, = q d, (7.5.6)
Verejme se gjate percaktimit te zhvendosjeve de duhen marre
parasysh efektet perdredhese te veprimit sizmik.
Perve<; se ne faktorin P-L\., zhvendosjet jane parametra baze qe
perdoren per verifikimin e kritereve te gjendjes kufitare te shfrytezimit
("Serviciability Limit State"- SLS). Zhvendosjet relative midis kateve L\.
duhet te kenaqin kushtet e meposhtme:
1.- Per ndertesat qe kane elemente jo-strukturore amorfe, jo-dukti!e,
si p.sh. murature tulle te lidhur me strukturen mbajtese, sipas EC8-2002
duhet qe:
d,v,;; 0.005h (7.5.7)
2.- Per ndertesat qe kane elemente jo-strukturore te vendosur ne
strukture ne menyTe te tille qe nuk ndikojne ne deforrnimet strukturore te
saj, ose per elementetjostrukturore duktile duhet qe:
d,v 5 0.0075 h (7.5.8)
ku d, eshte zhvendosja relative projektuese midis kateve ("interstorey
drift"), qe rezulton nga aplikimi i marredhenies (7.5.6); "h" eshte !artesia e
katit ne shqyrtim; v - nje faktor reduktues qe merr parasysh perioden me te
vogel te perseritjes te terrnetit, pranuar per gjendjen kufitare te shfrytezimit
(SLS).
V!erat e faktorit v varen edhe nga kategoria e rendesise se nderteses
dhe kushtet e rrezikut sizmik.
Ne tabelen 7.5.1 jepen vlera te rekomanduara per faktorin v sipas
EC-8 (v.2002).
545

Vlerat e koeficientit v Tab. 7.5.1
Aktualisht ka nje tendence ne rritje te perpunimit te procedurave te
nje menyre te projektimit antisizmik, bazuar ne zhvendosjet "e lejuara".
Projektimi i bazuar ne zhvendosjet ("Displacement Based Design - DBD")
konsiderohet si alternative kundrejt projektimit tashme tradicional te bazuar
ne forcat ("Force Based Design - FBD''). ku mbeshteten aktualisht kodet
antisizmike (perfshi Kush tin tone Teknik KPT-N.2-89 dhe Eurokodin 8).
Disa momente kryesore te projektimit "DBD" jepen ne pjesen e peste te
librit (ne kapitullin 9).
7.6 EFEKTI I NGARKIMIT DYAKSIAJL
Ne llogaritjet sizmike te strukturave praktike e zakonshme ka qene
konsiderimi ve~ e ve9 i drejtimeve te veprimit sizmik te sugjeruar sipas dy
akseve kryesore te struktures. Por. levizja reale sizmike eshte e 9fardoshme
dhe pergjithesisht. ne nje moment te caktuar kohe veprimi i tennetit eshte i
drejtuar sipas nje kendi te 9faredoshem me akset e struktures. Pra. ne
menyre te njekohshme kemi komponente vepruese sipas te dy akseve dhe
kollonat ndodhen ne nje gjendje te nderur dyaksiale. Nje situate e tille mund
te krijoje kushte te veshtira per qendresen sizmike te nderteses. Kjo. sepse
ne pjesen e sipenne te nje kollone. ku lidhen trare te drejtimeve reciprokisht
perpendikulare. mund te krijohen 9erniera plastike si rezultat i faktit qe
traret e drejtimeve perpendikulare transmetojne aty njekohesisht momentet e
tyre rezistues maksima!e.
Per te konkretizuar mundesine e situates se mesiperrne le te
konsiderojme per tbjeshtesi rastin e nje ndertese simetrike me planimetri te
rregullt katrore. si9 tregohet ne fig. 7.6.1-a. Struktura mbajtese e nderteses
eshte nje rame hapesinore, e konceptuar si njet ramash plane perpendikulare
me njera tjetren. Por perfundimet qe nxirren nga ky rast ilustrues i tbjeshte
mund te sherbejne per te vleresuar, ne princip. dukurite qe shfaqen edhe ne
raste ndertesash me konfiguracione dhe sisteme strukturore me te
komplikuar.
546
Po konsiderojme nje drejtim te 9fardoshem te levizjes sizmike te
truallit, pra nje kend te 9fardoshem El ( t 0 dhe t 90). Ne nje perfyterim te
thjeshtuar mund te supozohet se levizja e nje nderkati te 9fardoshem re
nderteses dote behej sipas ketij drejtimi "sizmik", ,;kane fig. 7.6.1-b eshte
treguar me ane re vektorit OA.
Le te supozojme. nderkaq, se komponentja e zhvendosjes sipas
drejtimit "2"". dmth Ll.2, ka vlere te mjaftueshme jo vetem per te kaluar ne
rrjedhshmeri traret e atij drejtimi, por edhe per t" i deformuar ata ne menyre
te tille qe duktiliteti real ne zhvendosje te jete i barabarte me 4.
Nga pikpamja analitike, duke perdorur kuptimin dhe simboliken e
pranuar per duktilitetin, "situata" e mesiperrne do te karakterizohej nga
raporti i thjeshte vijues: J.l.z = Ll.2/llz,y = 4. Kuptohet se. per te filluar
rrjedhshmeria ne traret e drejtimit 'T' dote mjaftonte qe duktiliteti perkates
flt. i shprehur nga raporti Ll. 1/Ll. 1.y. te ishte i barabarte me nje. d.m.th. qe
zhvendosjet sipas dy drejtimeve te ishin te barabarta midis tyre (Ll., = Ll. 1.y).
Nga arsyetimet e mesipenne njedh se ne nje ndertese simetrike (Ll. 1.y
= llz.y) njedhshmeria do te filloje sipas drejtimit "2" nese Ll. 1 = ll2,y = Ll.2/4.
Nga fig. 7.6.!-b duket se kendi 8 qe mjafton per te krijuar kete "sitwtte" do
te ishte:
8 = arctg-1 =arctg0.25"' 14°
"" (7.6.1)
Li.,
Pra. si konkluzion mund te thuhet se edhe per nje orientim relativisht
pak te devijuar te drejtimit sizmik (referuar akseve kryesore) do re
rezultonte situata me rrjedhshmeri te njekohshme sipas te dy drejtimeve
reciprokisht nonnale. Sipas secilit prej ketyre drejtimeve do te shfaqen
momente kufitare rezistues korrespondues te trareve O::Maul· Keshtu. ne
traret e ketyre drej timeve do te kishim nje gjendje me ~emiera plastike ne te
njejten kohe. Por. nderkobe qe per traret kjo situate me 9erniera
parashikohet (madje - mbeshtetur ne konceptimet e Projektimit sipas
Kapaciteteve qe do te trajtohen me hollesi ne Kapitullin 8 - ajo zgjidhet e
ti!le). po te mos merren masa te ve~anta 9erniera plastike mund te krijohen
edhe ne kollona.
547
 barabarte me fi (L:Mbu) "' 1.41 (LMbu), ku me Mbu shenohet momenti
I mbajtes kufitar perkules i nje trau. Sipas disa konsideratave strukturore me

i
a-) te hershme perkulja e pjerret e trareve beton-arrne e redukton rezistencen
(kapacitetin) ne perkulje te kollonave. Por, aktualisht ka vleresime se
rezistenca dyaksiale e nje kollone eshte afersisht e barabarte me ate
I
njeaksiale. Sidoqofte, edhe duke pranuar vleresimin e fundit, meqe momenti
I i "induktuar" nga traret ne koilone ne drejtimin e pjerret eshte 41% me i
II I larte se momenti sipas sejcilit prej akseve kryesore te seksionit te kollones,
po te mos merren masat e nevojshme ne kollona aty mund te forrnohen
<;ernierat plastike, madje perpara trareve. Kjo gjendje eventualisht do te
I
l
I I shkaktonte shkaterrime te tipit jo-duktil (te thyeshem) ne kollona. Efektet
korresponduese me te medha (me shtesen 41%) te faktorit te forcave
I ! prerese, te induktuara ne kollone sipas drejtimit te pjerret do te shkaktonin
I I I
I
~ gjithashtu demtimet shtese per shkak te atij faktori. Nese situata e paraqitur
me siper nuk do te vleresohej si duhet, per shkak te forcave prerese te

e~
Drejtimi i Ievizjes
sizm.ike te truallit
~
~ I ----- medha qe lindin ne interseksionet tra-kollone probleme do te shkaktoheshin
I edhe ne nyjet. Nje situate me forca aksiale shtypese ne kol!ona do ta
perkeqesonte sjelljen e tyre per shkak te reduktimit te ndjeshem te
I rezistences (kapacitetit) ne perkulje si dhe reduktimit te parametrave te
I
II ngurtesise. Reduktimi i ngurtesise ne koilona, do te shkaktonte zhvendosje
I anesore me te rritura ne ndertesa dhe shfaqjen e nje efekti P-A me te
-~2
renduar.
Paraqiget e mesiperrne, ndonese te thjeshtuara, mnnd te sberbejne

I
b-)
per te shpjeguar arsyen qe ne kodet antisizmike jane parashikuar masa te
ve<;anta per te perballuar situatat e mundshme nga perkulja dyaksiale. Ne
·=
§
·F
Eurokodin 8 lidhur me kete problem eshte kerkuar konsiderimi i
~
njekohshem i komponenteve horizontale te veprimit sizmik. Ne publikimin

·~ 6'1~.~-----------~e--~------:lA e vitit 1994 te EC8 jane vendosur percaktime te ve<;anta sipas te cilave ne
kollonat e ramave me duktilitet "L" (te u!et) dhe "M" (te mesem) lejohet qe

I 01 ~ . ~~-----L----------~----
____j
Zhvendosja ne drejtimin "2"
62
perkulja e pjerret te merret parasysh ne rnenyre te perafert duke kryer
verifikime per sejcilin drejtim veprimi, veg e veg; por me kusht qe
rezistenca (kapaciteti) ne perkulje i kollonave te reduktohet me 30%;

0. 7MRcti 2: Mscti,CD (7.6.2)

Fig. 7.6.1 Drejtimi i ~aredoshem i ngarkeses sizmike ne nje ndertese
-a) planimetria e nderteses; b) zhvendosja horizontale e nje kati
Kjo sepse nje kolone e caktuar do te ndodhej ne situaten e perkuljes
se pjerret, dyaksiale ("biaxial bending"), nen veprimin e momentit perkules
rezultant qe vjen nga sistemi i trareve te lidhur ne ate kollone dhe qe eshte i
Ne mos - barazirnin (7.6.2) treguesi "i" i referohet sejcilit drejtim te
veprimit sizmik. MRct eshte vlera e rezistences projektuese ne perkulje nje-
aksiale ne pranine edhe te forces aksiale, kurse Msct.cn- vlera e momenteve
perkulese te llogaritur per kollonen, ne pershtatje me konceptin e

548 549
 Projektimit sipas Kapaciteteve (shih kapitullin 8). Sipas ECS (v. 1994) per
kollonat e ramave me duktiiitet te iarte "H" nuk lejohet te kryhet perafrimi i
mesiperm.
Vleresimet dhe verifikimet qe lidhen me perkuljen dyaksiale duhet te
N~hen ne menyre rigoroze duke patur parasysh edhe pranine e forces aksiale.
Nga pikpamja praktike projektimi i thjeshtuar per te perballuar perkuljen
dyaksiale mund te realizohet duke konsideruar per kollonat nje moment
sizmik llogarites 43% mete madh (110.7 = 1.43). Kjo rritje siguron kushtin
e mesiperm (7 .6.2), qe 0. 7 MRct > Msct, dhe eshte ne perputhje me paraqitjen
e situates qe krijon perkulja dyaksiale, ku shtesa e momenteve te induktuara
ne kollone eshte rreth 41% me e madhe kundrejt asaj njeaksiale. Rrilja e
momentit me 43% mund te ~;oje ne rritje te konsiderueshme te perqindjes se
kerkuar te arrnimit per kollonat.
7.7 KOMIBL'!IMI I NGARKESA VE SIZMIIKE ME VEPRIMET E TJERA
7.7.1 Te pi!rgjithshme
Kombinimi i ngarkesave te ndryshme ne procesin e projektimit ka si
objektiv Jlogaritjen e nje ngarkese maksimale re mundshme, te ciles i duhet
pergjigjur se pari me rezistencen korresponduese te domosdoshme.
Natyrisht, ve9 rezistences, per strukturat duhet siguruar edhe shfryrezimi
apo funksionaliteti normal qe ka te beje me teper me zhvendosjet dhe
deformimet e lejuara. Ne forme te sintetizuar, kerkesa e pare e sigurise
shprehet neperrnjet respektimit te kushtit (3.1.23) te gjendjes se pare
kufitare, qe poe rishkruajme me poshte:
karakteristikave te rezistences dhe ngurtesise po i referoherni per
konkretizim diagrames tipike ngarkim-deformim te nje elementi betonarme,
paraqitur ne fig. 3.1.3 te kapitullit 3 qe po riprodhohet ketu si fig.7.7.l.
Madhesia S;=Sy aty percakton te ashtuquajturen "rezistence ideale", qe i
pergjigjet kufirit te sjelljes elastike te elementit, kurse Lly eshte zhvendosja
perkatese. Kujtojme qe pjerresia e drejtezes qe shpreh stadin e reagimit
. s
linear elastik ideal, pra madhes1a k ~ _Y , sherben per te karakterizuar
11,
ngurtesine e elementit Ne realitet~ kurbat e reagimit mund te shtrihen, me
pak ose me shume, pertej zones te caktuar nga Sy dhe Lly. Kjo ve9ori lidhet
pikerisht me stadin post elastik (inelastik) te reagimit, pra me gjendjen e
rrjedhshmerise. Shtrirja e reagimit ne kete stad varet nga lloji i materialeve,
sa duktile apo arnorfe jane ato, si dhe me ve~:orite e ngarkimit: statik,
dinamik, ciklik, sizmik etj. Rikujtojme qe stadi inelastik (rrjedhshmeria)
karakterizohet nga deformime qe rriten pa pasur ndryshim te
konsiderueshme te ngarkeses dhe qe vazhdojne deri sa ne momentin e
shkaterrimit te elementit zhvendosjet maksimale arrijne madhesine kufitare
Llmax = .6..u.

<I>R,;:: LY,Q, (7.7.1) Shkaterrim

duktil

Ne krahun e majte te ketij barazimi perfaqesohen rezistencat

projektuese, kurse ne te djathtin ngarkesat ose, me sakte, efektet e tyre qe
·-...

D
.!
'•'
:"\----
~ JO dukt1le
.
S~terr:me
'C
~
Reagime tt: idealizuarJ I
~ t (tt: thyeshme) I
duhen perba!luar nga struktura. Krahu i djathte i barazimit (7.7.1) Ngarkim i p<!rseritur
I
··,:--{ I
percaktohet nga kombinimi i ngarkesave. I
hfaqja e plasaritjeve I

7. 7.2 Rezistenca projektuese

Sot vleresohet se rezistenca dhe mbrojtja sizmike e strukturave eshte boy Zhvendosja, Ll
e lidhur me konsiderimin adekuat, te njekohshem, te tre karakteristikave """
baze strukturore qe jane: l.- ngurtesia; 2.- rezistenca (ne kuptimin e Fig. 7.7.1 Marredhenie tipike ngarkese-zhvendosje per nje element betonarme
ne perkulje
:~!:J
soliditetit); 3.- duktiliteti.
,.:, Vleresimet mbi duktilitetin jane dhene ne kapitullin e trete. Nderkaq,
;')); per te nenvizuar disa kuptime dhe ma.rredhenie kryesore midis
;~: ~
550 551
!i;i
\iil
\1»
w
 Sekantja ne fig. 7.7.1 qe kalon nga origjina dhe pika me ordinate
0.75S, ne kurben e ngarkim - deformimit te elementit betonarme
rekoniandohet se round te sherbeje per vleresimin e te ashtuquajturave
"ngurtesi efektive" gjate stadit elastik te ketyre elementeve.
Vleresimi i ngurtesise eshte i domosdoshem, mbasi projektuesi duhet
te kontrolloje ne ~do moment deformimet dhe zhvendosjet e shkaktuara nga
ngarkesa te ndryshme, ne veqanti ato sizmike.
Nje karakteristike geter baze, rezistenca, lidhet me kerkesen e
posedimit te nje soliditeti te mjaftueshem per t'u rezistuar forcave te
brendshme qe shfaqen ne nje strukture apo elemente te saj gjate veprimeve
te jasbtrne. Rezistenca S, qe si kuptim fizik mund te jete moment, force P
apo nderje, merr kuptirhe dhe cilesime te ndryshme, ne varesi te rastit ku
perdoret. Nga kerkesa e realizimit te rezistences se nevojshme, qe esbte dhe
synimi kryesor ne projektim, perkufizohet, se pari, rezistenca projektuese.
Sikurse eshte permendur ne Kapitullin 3 ne disa kode projektimi
bashkekohore si dhe ne Eurokodin 8 per betonin dhe 9elikun rezistenca
projektuese shenohet me fd dbe percaktohet duke pjestuar rezistencen
karakteristike fk te materialeve perkates me nje faktor pjesor sigurie Y sipas
shprehjeve (3.9.4) dhe (3.9.5) qe poi perserisim me poshte:
- per betonin (c)
(7.7.2)
- per ~elikun (s)
f =f yk
- (7.7.3)
yd Ys
ku Ys = 1.15 dhe Yc = 1.5.
Ka kode si p.sh. ai i Zelandes se Re (NZS 1995) ku rezistenca qe i
duhet siguruar struktures (rezistenca nominale apo rezistenca ideale S;)
emertohet rezistence e kerkuar Su. Kjo e fundit percaktohet nga kombinimet
e ngarkesave nepermjet maredhenies:
(7.7.4)
ku <I> < 1 eshte koeficienti reduktues i rezistences, i cili merret ne vlerat <I> =
0.85 per perkuljen e shtypjen dhe <I>= 0.75 per prerjen.
Kuptohet se rezistenca qe i duhet struktures duhet te jete me e madhe
se vlera maksimale e mundshme qe rezu!ton nga kombinimet e ngarkesave
552
projektuese e qe aplikohen sipas rregu!lave te percaktuara per gjendjen
kufitare perkatese.
7.7.3 Pi!rcaktime normative ti! kombinimeve ti! ndryshme ti!
ngarkesave
Kombinimet e ngarkesave projektuese percaktojne rastet e ngarkimit
per te cilat struktura duhet kontrol!uar. Keto kombinime perftohen duke
shumezuar ngarkesat karakteristike (te nonnuara) me faktore te
pershtatshem pjesore sigurie. Nese nje strukture do t'i nenshtrohej vetem
ngarkeses se perhershme ("Dead Load"- DL) dhe ngarkeses se perkohshme
("Live Load"- LL), projektimi do te kerkonte vetem nje kombinim
ngarkesash. Sipas Eurokodit 2 (EC2) re projektimit, te strukturave
betonarme (v.l992) ky kombinim duhet te behet ne formen !.35DL +
1.5LL.
Por, nese veq ngarkeses se perhershme dhe te perkohshme, struktura
i nenshtrohet edhe forcave te eres \0/L) dhe te termetit (EL), si duke
konsideruar WL dhe EL faktore me shenja te nderrueshme, ne baze te EC2
do te duhet te konsiderohen, ne princip te gjitha kombinimet e meposhtme:
l.35DL
(7.7.5)
l.35DL + 1.50LL
1.35DL ± l.50WL
!.OODL ± 1.50WL (7.7.6)
1.35DL + 1.35LL ± !.35WL
l.OODL ± l.OOEL
l.OODL + 1.5 · 0.3LL ± l.OOEL } (7.7.7)
Ne rastin e fundit verehet se, per te pasqyruar sa me rea!isht
probabilitete praktike kombinimi, behet reduktimi i ngarkeses se
perkohshme. Zvogeiohet keshtu kontributi i kesaj ngarkese ne projektim.
Sipas kodit neo-zelandez NZS-95 kombinimet e ngarkesave qe
duhen konsideruar jane:
553
 Nje alternative e lejuar nga Eurokodi 8 dhe e adoptuar edhe ne
1.40DL
1.20DL + 1.60LL } (7.7.8) Kushtin Teknik KTP-N.2-89 per kombinimin e komponenteve jepet nga
shprehjet:

E =~E, ±0.30~E'}

l
l.20DL ± l.OOWL (7.7.12)
0.90DL ± l.OOWL (7.7.9) E- ~0.30 · E, ~ E,
1.20DL + OAOLL ± l.OOW'.~...
Kur konsiderohet edhe komponentja vertikale sizmike kemi:

l.OODL ± l.OOEL
} (7.7.10) E = ±E, ± 0.30· E, ± 0.30 ·E, l
l.OODL + 0.40LL ± l.OOEL E=±0.30·E, ±E, ±0.30·E, r (7.7.13)

Vegori projektuese te kombinimeve nonnative ne rastin e ngarkesave E=±0.30·E, ±0.30·E ±E,,

y "

sizmike jepen ne paragrafin 7.7 .6.

7. 7.4 Kombinimi i efekteve nga komponente te ndryshem Iii
veprimit sizmik
Ne shume kode antisizmike, si ne Eurokodin 8, ne KTP-N.2-89
etj., konsiderohet qe komponentet horizontale te veprimit sizmik veprojne
njekohesisht sipas dy drejtimeve kryesore, qe shenohen zakonisht me "x"
dhe "y". Per manjen parasysh te ketij veprimi te njekohshem eshte e
nevojshme te behet kombinimi i efekteve nga komponentet e ve<;anta te ketij
veprimi. Natyrisht, ky kombinim qe synon percaktimin e efekteve sizmike
maksimale behet perpara kombinimit te ngarkesave sizmike me ngarkesat e
tjera vepruese mbi strukture.
Efekti i reagimit sizmik kundrejt seciles komponente horizontale (x
dhe y) te tennetit behet nepennjet rregullave te njohura te kombinimit te
reagimeve modale (kur perdoret analiza multimodale ), ose direkt nga
analiza e thjeshtuar modale sipas spektrit te reagimit (shih kapitullin 6). Me
tej, sipas Eurokodit S, efekti perkates E (moment, force prerese, force
normale, zhvendosje etj.) per shkak te veprimit te njekohshem sizmik sipas
dy komponenteve horizontale mund te vleresohet nga shprehja:
Ne shprehjet e mesipenne me E,, Ey dhe E, jane shenuar efektet per
shkak te aplikimit te komponenteve te ve<;anta te veprimit projektues
sizmik, perkatesisht sipas akseve horizontale x, y dhe atij vertikal z.
Lidhur me komponenten vertikale te veprimit sizmik pennendim se,
sipas publikimit te v.!994 te Eurokodit 8 kjo komponente "perfaqesohet"
nga kurbat spektrale te definuara per veprimin horizontal sizmik, por me
ordinata te reduktuara si vijon:
- per perioda T < 0.!5 sek, ordinatat shumezohen me faktorin
(rekomandues) 0:70;
- per perioda T > 0.50 sek, ordinatat shumezohen me faktorin
(rekomandues) 0.50;
-per perioda T midis 0.!5 dhe 0.50 sek, perdoret interpolim linear.
Ne Draftin Nr.5 (Maj 2002) te EC-8 jepen percaktime te tjera dhe
me specifike per menyren e vleresimit (spektral) te komponentes vertikale te
veprimit sizmik. Konsiderimi i kesaj komponenteje ne praktiken e
projektimit, sido qe eshte i kufizuar, mbetet me rendesi jo te vogel. Por
trajtimi i ketij problemi te ve<;ante, si persa u perket aspekteve te spektrave
elastike te reagimit dhe atyre te projektimit, faktoreve te sjelljes "q" eij. nuk
dote perbeje objekt te ketij libri.

(7.7.11) 7. 7.5 Kiirkesa nonnative piir kombinimin e ngarkesave sizmike me

E- + IE' + E 2y
- -)[ X
veprimet e tjera
Ne percaktimet e Kushteve Teknike KTP-N.Z-89 veprimet sizmike
trajtohen si ngarkesa te ve<;anta dhe hyjne ne llogaritjen e konstruksioneve
555
554
sipas kombinimit te ve9ante re ngarkesave. Ne kete kombinim koeficienti i
kombinimit per veprimin sizmik merret LO dhe vlerat e ngarkesave te tjera
llogaritese shumezohen me koeficiente te caktuar kombinimi (ngarkesat e
perhershme me 0.9, ato to perkohshme me veprim te gjate me 0.8 dhe me
veprim te shkurter 0.4). Aty jepen edhe disa kerkesa e veqori te tjera qe
duhen marre parasysh gjate Hogaritjeve te konstruksioneve ndaj veprimeve
sizmike.
Nderkaq, sipas Eurokodit 8 (EC8) vlera projektuese Ed e efekteve te
veprimeve sizmike projektuese percaktohet, ne parim, duke kombinuar
vlerat korresponduese sipas skemes:
(7.7.14)
ku:
- shenja «+» duhet komentuar keshtu: "eshte per t'u kombinuar me";
- shenja 'T' tregon "efektin e kombinuar te";
- Gki eshte vlera karakteristike e veprimit (ngarkeses) te perhereshme "j";
- Y1 eshte faktori i rendesise;
- AEd eshte v!era llogaritese (e projektimit) e veprimit sizmik, p.sh. vlera
spektrale projektuese; P, eshte v!era karakteristike e veprimit eventual te
parandeljes;
- 1j12; - koeficienti reduktues i kombinimit per vleren gati te perhereshme
("quasi permanent value") te ngarkeses te perkoheshme "i";
- Q,1 eshte vlera karakteristike e ngarkeses se perkoheshme "i".
Kombinimi i ngarkesave (veprimeve) ne shprehjen (7.7.14) perdoret
si per gjendjen kufitare te fundit (SLU) ashtu edhe per gjendjen kufitare te
shfrytezimit (SLS). Por, duhet patur parasysh se zhvendosjet qe rezultojne
nga aplikimi i terrnetit te projektimit (ag), reduktohen perpara se ato
perdoren per verifikimet e gjendjes kufitare SLS, per te marre parasysh
ashtu nje periode perseritje termeti me te vogel.
Efekti i veprimeve sizmike vleresohet duke konsideruar te gjitha
ngarkesat peshe qe vendosen ne kombinimin e meposhtem te ngarkesave :
(7.7.15)
ku \j!Ei eshte koeficienti i kombinimit per veprimet variabi;J, d.m.th. per
ngarkesat e perkobeshme "i".
Me ane te kombinimit te mesiperrn (7.7.15) llogariten peshat qe
kontribuojne ne madhesite e forcave inerciale sizmike Hogaritese.
556
Koeficientet e kombinimit \j!Ei marrin parasysh kryesisht
Probabilitetin qe ngarkesat
.... "'2·,Qk·,
-r te" mos J·ene·· "nrezente"
l ~ ne·· te.. gpt
.. h.e
strukturen gjate ndodhjes se terrnetit.
Vlerat e \jl2: te kombinimit (7.7.14) jepen ne Eurokodet e bazave te
projektimit dhe veprimeve mbi strukturat (EN-1990 dhe EN-1991). Ato
vlera variojne ne diapazonin 0.2 :S \jl2i :S 0.6
Vlerat \jiE: jepen ne pjeset perkatese te Eurokodet 8, bazuar ne
marredhenien:
\j!Ei = (/) \jl2i (7.7.16)
Vlerat (!) variojne pergjithesisht ne diapazonin 0.5 ::= 'P ::= 1.0.
Ne rast se, per thjeshtesi, nuk konsiderojme veprimin e paranderjes,
nisur nga kombinimi (7.7.14) i efekteve te veprimit sizmik [keto te fundit,
qe poi shenojme me E(yiSdx+YISdy), vleresohen sipas (7.7.1!) apo (7.7.12)],
me efektet Ew(G + \jl2iQ:) te ngarkesave peshe, per efektet perfundimtare E,
mund te shkruajme:
(7.7.17)
Ne shprehjen (7. 7 .17), S"" dhe Sdy jane vlerat projektuese te veprimit sizmik,
paralel me boshtet "x" dhe "y" perkatesisht, kurse y1 - faktori i rendesise.
Le te ilustrojme menyren dhe numrin e nevojshem te kombinimeve
(7.7.17), duke iu referuar rastit te nje kollone te nje strukture. Ne kete
element strukturor zakonisht konsiderohen tre efekte qe shkaktojne
ngarkesat peshe dhe ato sizmike: momentet perkules M, e My dhe forca
normale N. Komponenten vertikale te veprimit sizmik nuk po e marim
parasysh.
Duhet kujtuar se per 9do strukture, si rregull, Eurokodi 8 kerkon
vendosjen alternative te jashqendersive aksidentale e 1, perkatesisht sipas
boshteve "x" dhe "y". Kjo dikton nevojen e modifikimit ("mbledhjes") te
efekteve qe rezultojne:
!. nga aplikimi i forcave sizmike ne qendrat perkatese te masave;
2. nga veprimi, ne kahje te ndryshme, i momenteve perdredhese
aksidentaie perkates.
Keshtu, per efekt llogarites mund te konsiderohet se ne nderkatet e
struktures qendra e masave, qe eshte pika e aplikimit te forces horizontale
557
sizmike, duhet te zhvendoset ne kater pozicione te ndryshme, ashtu sikurse
tregohet skematikisht ne fig. 7.7.2-a,b.
Duke konsideruar shprehjet (7.7.11) te kombinimit te efekteve nga
komponentet horizontale te veprimit sizmik, aplikimi i (7.7.17) do te
kerkoje, referuar fillimisht "9iftit" te simboleve (u,r), shqyrtimin e tete
varianteve te meposhtme te kombinimeve te ngarkesave peshe "w" me ato
sizmike (shih fig. 7.7.2-a,b per interpretimin e shenimeve "u"-poshte, "o"-
siper. "r"-djathtas, "t "-majtas):
te marrim edhe 24 kombinime te tjera, pra gjithsej do te rezultonte numri 32
i kombinimeve te nevojshme.
Aplikimi i shprehjes alternative (7.7.12) per kombinimin e efekteve
nga komponentet horizontale te veprimit sizmik do te jepte ne total
gjithashtu 32 kombinime korresponduese.
Keshtu, nga aplikimi i (7.7.12) per nje 9ift simbolesh, p.sh. (u, r) do
te kemi:

M, ~M,,, +~(MZ,f:;:(M~)' ;M, ~M,, +~(~) +(M;,J ; N~N"+1(N•;,f +(Nd\ M" =Mw.x + M~.x +0.3· M[,x; My= Mw.y +M:.y +0.3-M;~Y; N = Nw + N: +0.3-N;

M, ~M-., -~(~J +(M;} ;M, ~M., -~(~,J +(;.1;,)'; N~ Nw -f(N~) +(N:Y Mx = Mw ... + M~.x -0.3· M[,x; My = Mw,y + M:.y -0.3· M~.y; N = N w + N: -0.3 · N~
M" = M"'·"- M:.x +0.3· M~.x ;MY =Mw,y -M:.y +0.3-M;.y; N = Nw -N: +03· N;
M, ~M_, +~kJ' +(w<J;M, ~M.,+)(~) +(M;J ;N ~N"­ I(N: )' +(N; )' Mx = Mw.t- M~.x -0.3 M;.x; MY= Mw,y- M:s -0.3· M[.y; N = Nw- N: -0.3· N;·
M, ~M., +~(M:J +(M;J ;M, ~M., -)(~,)' +(M;,)'; N~ Nw- I(N: )' +(N; )' Mx = Mw.x +0.3·M:.x + M;,x; My= Mw.y +0.3·M:.y + M[,y; N =N"' + 0.3· N: + N;'
M, ~Mw, + (M:,)' +(M;J ;M, ~M.,-)(~,)' +(M;J; N~ N. +f
·(N:) ,,y r M" =Mw,x +0.3·M:.~- M;,x; Mr =Mw.y +0.3·M~.y -M;,y; N = Nw +0.3·N:- N;·.
Mx -M
- w,x -O"·M'~.x +M'
• r,x 'M
'~ y -M
- w.y -03-M'
~.y +M'r,y''N'-N -03·N'+N' I
M, ~M., -~(~J +(M;,)' ;M, ~Mws -)(~,)' +(M;) ; N ~ Nw + (N:J +(N;J
1 ,j • · • - ~ wr •

Mx =Mw,x -0.3·M:.x- M:·.x ;My =Mw.y -0.3·M:.y -M;,y; N = Nw -0.3· N:- N;j
M, ~M., -~(~J +(M;,)' ;M, ~M., +)(~,J +(M;,f; N~ N.. + 1(N: J+(N; J (7.7.19)
,
M, ~Mw,- (M:J +(M;,)' ;M, ~Mw, +)(~,[ +(M;) ; N~ N_ -}(N: )' +(N;) Ne shprehjet e mesiperme treguesit "x" dhe "y" te vendosur siper
simbolit te faktorit (p.sh. tek Mx ose M') tregojne drejtimin e veprimit
(7.7.18) sizmik te konsideruar, kurse te vendosur poshte (p.sh. Mx ose My) ata
,, tregojne se kujt aksi kryesor te seksionit i referohet faktori perkates.
~ ! E'l 11 Ne parim, per te nxjerre variantet me te pafavorshme te kombinimit
l
S•,(f,,)
i· ~->·1 CMj _...., -=>E.!
-clYFP'

t.1l ,,,
xt ' =-? m>"(S"'-) + i, ,::., per nje projektim te sigurte te kollones, duhet te konsiderohet sejcila prej
s.,(~~~~ "''""-~ tresheve (Mx. My, N) te kombinimeve. Megjithate, per aplikimet praktike
Ll rekomandohet qe numri i kombinimeve per t'u konsideruar mund te
b) El
'" E;
" " reduktohet ne 6 per rastin e kollonave beton-arme dhe ne 4 per nje mur apo
~(S"o'l Elt t"' diafragme vertikale beton-arme (nese konsiderohen vetem vlerat maksimale
,, I, •
S<J(Fw) X S.,.!(F,)
1-(....,J-'--(<-,J--1 CMrm + .• ,,Ffl(x}e»P,
dhe minimale te 9do efekti nga ngarkesat, shoqeruar me vlerat
.I _,
I korrespondues te efekteve te tjere nderveprues).
't===:;:v:===:::l '-' '' Ne rastin e ndertesave qe kenaqin kriteret e rregullsise ne plan dbe
Fig. 7.7.2 Efektet E te veprimit sizmik qe rezultojne nga anaH:za mulitimodalie nese muret jane komponentet e vetem strukturore te perballimit te
sipas spektrit te projektimit ~ a) Veprimi sizmik ne drejtimin "xM
x"; b) veprimi sizmik ne drejtimin "yMy" ngarkesave, mund re supozohet se veprimi sizmik vepron i ndare, ve9 e ve9
sipas te dy akseve kryesore (pingule) horizontale te struktnres.
Duke ndryshuar ne menyre te njepasnjeshme ''<;iftin" e simboleve
(u,r) ne shprehjet nen rrenjen katrore me "9iftet" (u, £), (o, r) dhe (o, £)do
558
559
KAPITULLI 8

KRJTIERE TIE PROJIEKTIM!IT SIPAS

KAPACITIETIEVIE

8.1 HYRJE

Procesi i projektimit te nje strukture betonanne rezistente ndaj termetit

apo, shkurt, procesi i projektimit antisizmik perfshin 4 faza kryesore qe
jane: 1.-Sinteza ose projektimi konceptual, d.m.th. zgjedhja e tipit dhe
konfiguracionit te sistemit rezistues ndaj ngarkesave horizontale dhe
permasimi paraprak i elementeve strukturore; 2.- Analiza, d.m.th. llogaritja
e efekteve nga veprimi sizmik i projektimit; 3.- Projektimi i detajuar,
d.m.th. verifikimi (kontrolli) i permasimeve te elementeve si dhe percaktimi
i armatures se hekurit mbi bazen e efekteve te veprimeve projektuese; 4.-
Konstruimi i detajuar i elementeve strukturore dhe paraqitjet grafike.
Projektimi konceptual eshte me i rendesishmi nder fazat e mesiperme.
Zgjedhjet e bera ne kete faze bazohen pothuaj teresisht ne pervojen,
gjykimin dhe ne aftesite profesionale te projektuesit konstruktor dhe ketu
pak mund te ndihmojne teknikat kompjuterike. Ne dekaden e fundit,
sidomos, eshte shenuar nje progres i madh ne grafiken kompjuterike e
modelimin gjeometrik. Sidoqofte edhe per zgjidhjet optimale e me te
arsyeshme te konstruimeve ne strukturat antisizmike kerkohet akoma qe
rezultatet perkatese grafike, qe mund te merren automatikisht me kompjuter,
te kalojne ne gjykimin, modifikimet dhe pershtatjet eventuale perfundimtare
nga ana e vete projektuesit.
Fazat e procesit te projektimit antisizmik qe kane perfituar me teper
nga progresi ne teknologjine kompjuterike jane ato qe karakterizohen si me
"rutine": fazat "2" dhe "3", d.m.th. analiza sizmike dhe projektimi i detajuar
561
;-
'
i elementeve. Ne keto dy faza procesi i projektimit ndjek nje sekuence
saktesisht te percaktuar dhe problemet e pozuara zakonisht pranojne vetem
nje zgjidhje. Ne fakt, per keto dy faza realizimi i zgjidhjeve tipike
algoritmike eshte bere praktikisht i domosdoshem. Pa mjetet kompjuterike,
me kerkesat e sotme mund te projektohen vetem struktura shume te thjeshta.
Kompjuterizimi i plate i ketyre fazave, "2" dhe "3", i lejon projektuesit qe
t' ia kushtoje kohen dhe perpjekjet e tij projektimit konceptual si dhe
studimit te parametrave te vegante qe ndikojne per zgjidhje sa me te mira te
konstruimeve te elementeve
Ne kapitujt e meparshem trajtimet dhe metodikat e paraqitura u jane
kushtuar dy fazave te para te projektimit, sidomos fazes "2". Ne kete
kapitull vemendja "fokusohet" ne dy fazat e fundit, sidomos ne fazen "3".
Kjo, per te dhene disa nga kriteret baze te projektimit te soti~m antisizmik,
por pa. u shtrire ne hollesite dhe ve<;orite e shumta te ketij procesi. Ne
menyre te ve<;ante, ne menyre graduale shtjellohen disa procedura dhe
rregulla kryesore te Projektimit sipas Kapaciteteve ("Capacity Design"),
tashme te adoptuara ne mjaft kode bashkekohore antisizmike, ne ve<;anti
edhe ne Eurokodin 8.
Per nje aplikim te drejte dhe te sigurte te Projektimit sipas
Kapaciteteve, krahas perkuljes e nevojshme eshte edhe njohja e mekanizmit
te forcave prerese, e ve<;orive te defonnacioneve nga prerja si dhe e
menyrave te perballimit te tyre ne e!ementet e ndryshem strukturore. Te
gjitha keto lidhen me karakterin e thyeshem, jo plastik, te defonnimeve nga
prerja (ne dallim nga defonnacionet duktile te perkuljes). Kjo ve<;ori ka
diktuar respektimin e kushteve te caktuara dhe marrjes se masave te tilla
konstruktive qe te mundesojne kufizimin e defonnimeve nga prerja vetem
brenda stadit elastik. Prandaj, ne pjese te konsiderueshme te ketij kapitulli
t.rajtohen pikerisht aspekte te mekanizmit te rezistences ndaj prerjes ne
elementet strukturore.
8.2 KRITERE TE PROJEKTIMIT SIPAS KAPACITETEVE PER
PERKULJEN
8.2.1 Vi!rejtje plotiisuese mbi marriidheniet rezistenciJ-duklilitet
Marredheniet duktilitet-rezistence jane ato qe karakterizojne thelbin e
procedures dhe rregullave te Projektimit sipas Kapaciteteve.
Disa konsiderata te para mbi marredheniet ndermjet rezistences dhe
duktilitetin u paraqiten ne paragrafin 4.2.5. Ne vijim, ne kapitujt 5 dhe 6, u
tregua se madhesia e forcave anesore sizmike per te cilat mund te
projektohet nje strukture rezistente kundrejt veprimit te terrnetit eshte
afersisht ne perpjestim te zhdrejte me faktorin global te duktilitetit ne
562
zhvendosje, J.li;. Por, per te siguruar strukturen ndaj ketij veprimi, duke
projektuar nderkohe me forca te til!a llogaritese sizmike, eshte e
domosdoshme qe struktura ta posedoje realisht duktilitetin J.li;. Vetem me
kete kusht mund te perligjet "nxitja" ekonomike per te rritur duktilitetin e
poseduesbem nga nje strukture. Realizimi praktik behet nepennjet aplikimit
korrekt te procedurave llogaritese si dhe me ane te konstruimeve te
pershtatshme qe mundesojne arritjen e duktiliteteve lokale te nevojshme.
Gjithashtu, duke kufizuar madhesine e forcave anesore lehtesohet projektirni
dhe verifikimi i themeleve. Kjo, sepse ashtu kufizohet edhe madhesia e
forcave qe jane per t'u transmetuar ne truall. Reduktohet nderkohe edhe
probabiliteti i demtimeve mbetese ne truall, si dhe ngritjet e rrotullimet e
nderteses kundrejt truallit. Nga ana tjeter, duke vene nje kufi te siperm per
vlerat e forcave anesore reduktohen vlerat spektrale te shpejtimeve dhe
keshtu mbrohen me mire paisje te ndryshme te montuara ne strukture ose
elemente jo-strukturore te ndjeshem ndaj Jekundjeve (si p.sh. panele apo
mure nonnal jashte planit te perkuUes te struktures).
Eshte e rendesishme te theksohet edhe se nje strukture teper duktile
eshte me "tolerante" kundrejt madhesise te veprimit sizmik. Mbahet
parasysh keshtu nje pasiguri relative e pashmangshme persa i perket
veprimit maksimal sizmik qe mund te ndodhe gjate jetegjatesise se
nderteses si dhe menyres se reagimit te struktures kundrejt ketij veprimi. Ne
kete kendveshtrim, nje strukture duktile dote paraqeste variantin mete mire
te projektimi per ndertimet rezistente kundrejt tennetit. Nje opinion i
mbeshtetur gjeresisht sot eshte ai qe duke rritur forcat anesore llogaritese te
projektimit (d.m.th. rezistencen e nderteses) nuk perrniresohet aq ndjeshem
sjellja sizmike e saj. Sjellja sizmike mund te permiresohet realisht me anen e
konstruimeve dhe detajimeve me te mira, me qellim arritjen e duktilitetit te
nevojshem te kerkuar.
Ka gjithashtu argumenta te forta, ne favor, per "me pak duktilitet" dhe
"me shume rezistence" ne projektimin antisizmik. Argumentohet se sa me e
madhe te jete forca anesore ne strukture, aq me te vogla jane demtimet
strukturore ne 'te gjate terrneteve te moderuar, jo te medhenj porte shpeshte.
Madje keshtu ndodh edhe duke iu referuar veprimit te terrnetit te
projektimit. Per me teper, nga pikpamja e konstruimit dhe ve<;anerisht
procesit te zbatimit, detajimi i nje elementi beton-anne per ta bere ate
thjesht rezistent eshte me i lehte dhe me i thjeshte se sa detajimi per arritjen
e nje duktiliteti te larte. Duhet patur parasysh se ne praktike nje perqindje e
madhe e ndertesave qe projektohen per t'u rezistuar terrneteve posedojne nje
rezistence anesore te konsiderueshme, e cila u detyrohet kerkesave te
563
.projektimit dhe konstruimit te tyre kundrejt veprimeve te tjera jo sizrnike.
Ne zonat me sizmicitet te ulet deri te moderuar ndertesat e ulta deri ne ato
me lartesi mesatare ku diktojne forcat peshe, si dhe struktura qe ndodhen
nen "dominimin" e forcave anesore te eres, si9 jane kullat e ftohjes dhe
ndertesa te larta, fleksibile etj ., jane shembuj te strukturave qe posedojne nje
rezistence te konsiderueshme kundrejt forcave horizontale sizmike, madje
edhe pa u projektuar per keto veprime te ve9anta. Ne struktura te tilla, per te
evituar kompleksi tetin dhe rritjen e kostos per shkak te detajimit per te
arritur duktilitetin e kerkuar duhet te perfitohet nga hapesira rezerve e
rezistences kundrejt forcave anesore. Po keshtu eshte per t'u theksuar fakti
qe, kur konfiguracioni i struktures eshte kompleks dhe me parregullsi te
pazakonte, projektuesi mund t'u besoje procedurave projektuese nese ai
ngushton hapesiren ndermjet rezultateve te marra nga analiza elastike
lineare, ku bazohet permasimi i elementeve dhe rezultateve te reagimit
sizmik jolinear. Kjo arrihet nepermjet perdorimit te nje vlere me te ulet te
faktorit te reduktimit te forcave ose te faktorit te sjelljes (q). Kjo lejon
realizimin e masave mete moderuara persa u perket kerkesave te duktilitetit
global dhe lokal.
Ne pergjithesi, kerkesa per duktilitetin global te zhvendosjeve (J.Lo)
duhet te shpemdahet ne menyre sa me uniforme ne te gjitha zonat e
struktures. Keshtu mundesohet zhvillimi i deformacioneve inelastike ne nje
menyre duktile. Pasi jepet (caktohet) nje shpemdmje e rille, kerkesa per
duktilitetin global te zhvendosjeve "kthehet" ne kerkesat korresponduese per
duktilitet lokal te zonave te caktuara per zhvillimin e deformacioneve
inelastike. Natyrisht, keto zona duhet te detajohen ne menyre te rille qe t'i
perballojne kerkesat "lokale" te duktilitetit te nevojshem.
Zgjedhja e nivelit te ulet ose te larte te duktilitetit per nje ndertese ka
ndikim te madh ne procesin e projektimit. Shumica e kodeve modeme
antisizmike japin me shume se nje menyre kombinimi te rezistences dhe
duktilitetit, duke e lene zgjidhjen here ne dore te projektuesit dhe here jo.
Kodet zyrtare antisizmike amerikane jane te prirura drejt percaktimit te
fundit. Ne rajonet me sizmicitet te ulet keto kode lejojne perdorimin e
ramave "te zakonshme" qe u rezistojne momenteve ("Ordinary Moment
Frames"), por qe nuk kane kerkesa specifike persa i perket duktilitetit.
Perkundrazi, ne dy zonat me sizmicitet me te larte te SH.B.A. mund te
perdoren vetem ramat "speciale" qe u rezistojne momenteve ("Special
Moment Frames"), te cHat kane nje duktilitet global te madh. Ne princip,
duktiliteti i hityre ramave realizohet nepermjet respektimit te rregullave qe
do te jepen ne kete kapitull mbi Projektimin sipas Kapaciteteve, si per
kollonat - referuar perkuljes, ashtu edhe per traret, kollonat, nyjet - referuar
564
prerjes. Duktilitetet korresponduese lokale sigurohen me anen e konstruimit
dhe armimeve rigoroze terthore dhe gjatesore te elementeve. Ne zonat me
sizmicitet te moderuar te SH.B.A. eshte i lejuar perdorimi i ramave
"nderrnjetese" qe u rezistojne momenteve ("Intermediate Moment Frames"),
per te cilat nuk eshte e nevojshme qe te kenaqen me rigorozitet rreoullat e
Projektimit sipas Kapaciteteve. "
Eurokodi 8 e lejon zgjedhjen relative "duktilitet apo rezistence" duke
dhene kryesisht t:re altemativa apo klasa per duktilitetin e parashikuar: klasa
e ulet e duktilitetit (Ductility Class "Low"- DC "L"), klasa e mesme
(Ductility Class "Medium"- DC "M'') dhe klasa e larte e duktilitetit
(Ductility Class "High"- DC "H"). Me uljen e klases se duktilitetit, forcat
sizmike llogaritese te projektimit rriten si rezultat i adoptimit te vlerave me
te ulta te faktorit te sjelljes "q" (shih paragrafin 5.9). Por, nga ana tjeter, sa
me e ulet klasa e duktilitetit aq me pak "te forta" jane kerkesat per detajime
dhe armime me qellim te arritjes se duktilitetit lokal te kerkuar. Dhe, sa me e
larte klasa e duktilitetit aq me shume kollonat jane te "mbingarkuara" me
detaje lidhur me perkuljen, sikunder do te thuhej edhe per traret, kollonat
dhe muret lidhur me prerjen. Pra, duhet patur parasysh sesame e larte eshte
klasa e duktilitetit aq me e madhe eshte pjesa e mmimit terthor dhe e
armimit te kollonave kundrejt sasise totale te armatures se vendosur ne
strukture.
Nga pikpamja e efektivitetit te kostos, d.m.th. harxhimit te betonit
dhe hekurit, disa analiza qe u referohen strukturave betonarme tip-rame
kane evidentuar faktin se, ne rastet e ndertesave te ulta (p.sh. 4-katshe),
projektet alternative sipas Eurokodit 8 te realizuar per nivele te ndryshme
duktiliteti (DC "H", DC"M", DC"L'') nuk kane dallime shume te medha
ndermjet tyre. Por. me rritjen e numrit te kateve (p.sh. per nje ndertese 12-
katshe), kur niveli i shpejtirnit projektues eshte i larte verehet qe, nese
projektet alternative me DC"H" dhe DC"M" perseri nuk ndryshojne shume
nderrnjet tyre, nd.ryshimet ndermjet nje projekti me DC"H" ose DC"M" nga
njera ane dhe nje projekti me DC"L" nga ana tjeter tani behen shume te
theksuara. Eshte konkluduar keshtu qe ne zonat me sizmicitet te Jarte
projektimi antisizrnik me duktilitet te ulet (DC"L"), d.m.th. nje projektim qe
mbeshtetet kryesisht ne rezistence (soliditet), nga pikpamja e kostos
rezulton shume me pak efektiv kundrejt dy projektimeve te tjera (DC"H"
dhe DC"M"). Nderkohe, duhet permendur se aspektet e efektivitetit te
kostos jane komplekse dhe vazhdojne te mbeten objekt i analizave te
ndryshme.
Kodet e sotrne antisizmike europiane dhe amerikane japin pak
kornbinime te marredhenieve "rezistence-duktilitet". Si ane pozitive kjo
565
ve9ori i ben keto kode te pershtatshem per llogaritjet dhe aplikimet standarte Me siper, referuar fig. 8.2.1-a,c, C>p dhe 9pjane zhvendosja dhe
me kompjuter. Por nga ana tjeter ndjehen mjaft kufizimet e zgjidhjeve te rrotullimi plastik i pakthyeshem, kurse C>y dhe e, - zhvendosja dhe
mundshme nga projektuesi. Ne dallim nga kodet e mesiperm, procedural rrotullimi ne pragun e rrjedhshmerise; H dhe "h" jane perkatesisht !artesia
shume me fleksibile japoneze e bejne te veshtire perdorimin ne projektimin totale e nderteses dhe !artesia e katit te pare. P.sh. per te realizuar nje
antisizmik te programeve per llogaritje te automatizuara me kompjuter, te duktilitet zhvendosjesh i', = 4 do te mjaftonte realizimi i po atij rendi per
pakten ne te gjithe shtrirjen dhe potencialin e tyre. Kurse, pavaresisht nga duktilitetet e rrotullimit ne trare dhe fundet e kollonave. Nje kerkese e tille e
orientimi ne thelb per te bere llogaritje me dare, ne zgjedhjen "rezistence
dutilitetit f.!B mund te realizohet lehtesisbt nepermjet detajimit te skajeve te
apo duktilitet" procedural fleksibile te kodit antisizmik te Zelandes se Re
elementeve strukturore. Keshtu, duktiliteti global i kerkuar ne zhvendosje i'o
konsiderohen si te pershtatshme edhe per llogaritje te kompjuterizuara.
arrihet ne rrugen me te besueshme dhe me ekonomike.
8.2.2 Rregulla dhe rekomandime tiJ Projektimit sipas Kapaciteteve
Ne ndertesat shumekateshe, te shperndash ne menyre uniforme ne te
gjithe strukturen deforinimet inelastike dote thote t'i "mobilizosh" te gjithe r-!
a) ~ "~"r --,--T I b)~
[----,----.--
katet e struktures per te kontribuar ne sjelljen inelastike te saj. Ne strukturat
me rama betonarme kjo arrihet vetem nese gjate veprimit te termetit
elemenet vertikale te tyre (kollonat dhe muret) mbeten lcryesisht ne stadin
elastik ne te gjithe katet, me perjashtim te seksioneve fundore ne bazen e H
elementeve vertikale te katit perdhe. Ne keto zona rrotullime te i I
konsiderueshme lejohen ose nepermjet "~ernierimit" plastik te kontrolluar e
dbe te qendrueshem te elementeve vertikale, ose nepermjet deformacioneve
te truallit dhe rrotullimit te themeleve mbi te. Ne keto kushte, zhvendosjet e
LT., 7FJ~7-
e a' ,
_J
iB

medha inelastike sboqerohen me krijimin e 9ernierave plastike ne skajet e

pothuaj te gjithe trareve. Kjo situate karakterizon pikerisht nje shpernda!je
pothuaj uniforme te inelasticitetit ne strukture. Ne fakt, nese 9erniera .<1- \'en'lieri! plastike

plastike (pozitive dhe negative) krijohen ne skajet e te gjithe trareve,

rtotullimi maksimal i tyre aty, sikurse dhe ne bazen e elementeve vertikal te
katit te poshtem (fig.8.2.1-a,c), eshte afersisht i njejte me raportin e
zhvendosjes maksimale ne nivelin me te larte kundrejt lartesise te nderteses:

e=t.IH (8.2.1)
Viera e kerkuar e faktorit te duktilitetit ne rrotullim te ketyre zouave,
f.!B, rezulton afersisht e barabarte me faktorin global te duktilitetit ne
nCmur
zhvendosje, fl.~>, ge llogaritet nga shprehja e njohur:
u,=1+-'
'"
"'"' y

Me perafersi, ne kete rast per JlA marrim: Fig. 8.2.1 Perqend:rimi i. deformimeve inelastike - a) ne traret dhe bazen e
c, He e kolionave; b) ne kollonat e nje kati te "dobet" ("fleksibel"); c) ne
)1, =1+~=l+He' =l+f=Jl, (8.2.2) trare:t dhe ne bazen e murit ne strukturat duale
y y y

566
567
 Menyra tjeter (e papershtatshme) per arritjen e vleres se kerkuar te
duktilitetit global ne zhvendosje eshte perqendrimi i deformimeve inelastike
ne nje kat te vetem, si~ tregohet skematikisht ne fig. 8.2.1-b. Me krijimin e
,emierave plastike ne te dy skajet e kollonave te atij kati, aty krijohet nje
mekanizem duktil i papershtatshem, karakteristik per te ashtuquajturit "kate
te dobet" dhe "kate te bute" ose "fleksibel", qe me shpesh jane katet e
poshtem. Kerkesat e duktiliteteve ne rrotullim te ketyre strukturave (f,l!l)
rezultojne pergjithesisht shume te medha, afersisht H here me te medha
h Eurokodet Strukturore, ne ve9anti ne EC2 dhe EC8). Por, persa u perket
kundrejt vleres J.l6 . Kjo mund te konstatohet lehte nese krahasojme vleren e
perafert te J.l; te llogaritur keshtu:
(8.2.3)
me vleren f.l!l:
(8.2.4)
Mund te konstatohet sene kete rast, raporti mes vlerave qe jep (8.2.4)
me ato te (8.2.3) rezulton me perafersi sa raporti H . Vlerat e larta te
h ne thelb nje faktor shtese sigurie dhe merr parasysh kryesisht
duktilitetit te kerkuar lokal per kollonat e rames te fig. 8.2.1-b, praktikisht
nuk mund te sigurohen nga asnje menyre konstruimi. Prandaj eshte i madh
risku qe keto kollona te shkaterrohen nga veprime te forta sizmike.
Perjashtim mund te bejne vetem ndertesa te ulta (me H te vogel).
Kodet modeme te projektimit antisizmik perpiqen te shperndajne
duktilitetin ne te gjithe traret (rigelat) e struktures dhe te shmangin ashtu
forrnimin e mekanizmit te katit te dobet (ose fleksibel). Realizimi i kesaj
kerkese behet duke i detajuar elementet vertikale ne menyre te tille qe ata te
mbeten ne stadin elastik, me perjashtim te bazes se kolloneve te katit te
poshtem. Kjo kerkon aplikimin e nje projektimi relativisht te renduar, te
mbiforcuar, te kollonave dhe mureve, kundrejt nje projektimi te bazuar
thjesht ne vlerat e forcave te brendshme M, Q, N qe kane rezultuar nga
analiza elastike. Projektimi me "kollona te forta" zakonisht realizohet
neperrnjet aplikimit te nje menyre projektimi te njohur me emertimin
568
Projektimi sipas Kapaciteteve ("Capacity Design"). Kjo menyre pro'ektimi
respekton te ashtuquajturen "hierarki te rezistencave", qe aplikohe; er te
shmangur deforrnimet jo-duktile. Sipas "Capacity Design" ne nje su!kture
trp rame betonarrne seksionet e trareve prane kollonave mund te
proj~kto~en, si zakonisht, bazuar ne momentet :rvisd qe rnerren nga analizat
elastrke lmeare te struktures, duke bere, natyrisht, edhe kombinimin perkates
te ngarkesave sizmike me ngarkesat e tjera, te perhershme dhe te
perkohshme (G + 'f'zQ ose g+'f'zq, sipas simbolikes te aplikuar ne
forcave tiS brendshme llogaritese per skajet e kollonave qe hyjne ne nje nyje,
vlera te tyre nuk konsiderohen me ato te analizi;s elastike. Ato vlera duhet te
nxirren nga kapacitetet mbajtese reale ne perkulje te trareve qe hyjne ne te
njejten nyje. Ideja qendron ne adoptimin e vlerave te tilla te momenteve
llogarites per kollonat qe bejne te mundur perjashtimin e krijimit re
njekohshem te ~ernierave plastike ne bazen e kollones qe ndodhet siper
nyJes dhe ne kreun e kollones poshte nyjes. Paraqitja e ketij rregulli te
Projektimit sipas Kapaciteteve eshte (shih fig. 8.2.2):
- perrastinepare: IM~ 1 HM~ 1 1,<= yR, ~M~ 1 HM~ 1 1) }
(8.2.5)
- perrastmedyte: !M;,I + IM~ 2 1 <: y Rd ~M~ 2 1 +IM~zl)
Ne shprehjet e mesiperrne YRct, qe quhet faktori i mbirezistences, eshte
ndryshueshmerine e nderjeve te rrjedhshmerise (fy) si dhe probabilitetin e
efekteve te fortesimit ("strain-hardening") ne armaturen e hekurit.
Keshtu, ne forme te perrnbledhur e mete thjeshtuar mund te thuhet se
Projektimi sipas Kapaciteteve ("CD") kenaqet nese kollonat projektohen per
momentet:
MstcD = C!co,lMSJ }
(8.2.6)
MS2.CD = a;CD,2MS2
ku
569
 jMi,j+IM~,j Ne shprehjet e mesiperme :EMRc dhe :EMRb perfaqesojne respektivisht
UcD.l =yRD [M~,[+[M~ 1 ~ shumen e kapaciteteve llogaritese (te projektimit) ne perkulje te ko!lonave
1 (8.2.7) dhe trareve qe bejne pjese ne nyje referuar nje drejtimi horizontal te dhene

fM~ 2 [+[M~,f
te veprimit sizmik.
) Ne princip, kushti (8.2.8), me YRd = 1.2, qendron ne baze te rregu!lave
Uco,2 = YRD jM~,[ [M~,[ + te Projektimit sipas Kapaciteteve edhe ne kode te projektimit antisizmik te
dy vendeve te ti!la sizmike si SH.B .A. dhe Zelanda e Re, ku ka gjetur
aplikimet e para kjo menyre projektimi.
Rasti"1"
.
ivepnm

_,'''mik
'
J.
~___ -
:

Kollona
15'
Ml ~ --- Kollona
Rasti"Z"
i veprimit
sizmik
Mosbarazimet (8.2.5), (8.2.8) dhe (8.2.9) shprehin kushtin qe, ne 9do
nyje, per sejcilin drejtim te veprimeve sizmike (shih fig. 8.2.2), shuma e
momenteve rezistues ne kollona duhet te jete me e madhe se shuma e
e siperme e siperrre momenteve rezistues te te gjithe trareve fqinje te lidhur me nyjen perkatese.
'--------'iMl
),
cl
Keshtu jepet ne thelb nje nga rregullat me te rendesishem- ai i perkuljes -
Me·~
' .
'
ne Projektimin sipas Kapaciteteve. Ky rregull dikton nje projektim qe
:

'~''}
:Ko'lona
ma1tas
I .
~
rrau r
majtas
I
!
\T=11,
d~htas
bazohet ne principin "kollona te forta dhe trare te dobet'' ("Strong columns
and weak beams"), nje princip baze projektimi ky ne strukturat e ramave
Ko!lorta
betonarme. Kujdesi per respektimin e ketij rregulli, qe vendoset me synimin

~::
e poshlme
, poohi~ ~-r~
'-VM~
Fig. 8.2.2 Paraqitja e momenteYe ne nje nyje ne dy situata te mundsh.me te
veprimit sizmik (rasti ''1" dhe rasti ''2'')
Duhet patur parasysh sene (mos)barazimet (8.2.5) - (8.2.7) treguesi
"R" eshte perdorur per te specifikuar momentet rezistues, kurse "S" ata te
analizes strukturore) duke marre parasysh kombinimin me ngarkesen
sizmike, si dhe efektet e "rendit te dyte". Nderkaq, me "1" dhe "2" dallohen
dy drejtimet e mundshme te veprimit sizmik. Ne formatin konvencional,
rregulli i Projektimit sipas Kapaciteteve shenohet si vijon:
LMRc "=YRdLMRb
Ne nje version te fundit te Eurokodit 8 (Maj 2002), Jidhur me momentet
perkulese kushti i Projektimit sipas Kapaciteteve per ramat me duktilitet te
mesem dhe te larte (DC "M" dhe "H") eshte vcndosur thjesht dhe
kollkretisht keshtu:
e shmangjes se formimit te qemierave ne kollona dhe shuarjen e energjise
sizmike ne trare ka keto arsye kryesore:
1.- Per shkak te forcave shtypese aksiale, kollonat posedojne me pak
duktilitet se traret. Nga ana tjeter, per te njejtin duktilitet global te nje rame,
duktiliteti ne rrotullim per kollonat ne mekanizmin duktil "tip kollone"
(shih.fig.8.2.l-b) do te duhet te ishte disa here me i madh se duktiliteti i
kerkuar ne rotullim per traret ne mekanizmin duktil "tip tra" (shih fig.8.2.l-
a).
2.- Per sigurine e pergjithshme te struktures eshte shume me e
rendesishme shmangja e kalimit ne rrjedhshmeri re kollonave (me krijimin
ne 'to te qernierave plastike) se sa shmangja e ketij procesi ne trare. Kjo
eshte e kuptueshme po te kemi parasysh se, ndersa ne rastin e trareve
plasaritjet e te 9arat shfaqeri vetem ne zonat ne terheqje per shkak te
(8.2.8) njedhshmerise se armatures, ne rastin e ko!lonave fenomeni shoqerohet me
keputjen e stafave, shkaterrimin e betonit te seksionit terthor dhe humbjen e
qendrueshmerise se armatures gjatesore. Ne kollona ky proces mund te
perfundoje ne krijimin e nje mekanizmi kolapsi per shkak te pamundesise qe
kollonat, pas kalimit te tyre ne rrjedhshmeri, d.m.th. ktijimit ne 'to te
qernierave plastike, te mundin te mbajne ngarkesat peshe aksiale.

IMR, "'1.32:M., (8.2.9)

570 571
 3.- Formimi i ~emierave plastike ne kollona mund te goje ne
zhvendosje te medha midis kateve ("lnterstory drifts") dhe kolapsi i
struktures mund te shkaktohet nga efektet P-L'>.
Lidhur me strukturat duale, qe kane rama dhe mure vertikale
relativisht fleksibel e duktile me raport Hw > 2 (fig.8.2.3-a), verejme se
ew
prania e mureve lejon qe te perafrohet me nje ligj linear shperndarja e
zbvendosjeve ne lartesi te ndertesave. Muret shmangin edhe lokalizimin e
deformacioneve inelastike ne nje kat te vetem ("te dobet"ose fleksibel).
a) b) c)
thjeshtuar me shtrirje lineare ne lartesi, qe eshte mbeshtjellsja e rezultateve
te. ana,lizes _Per forcat sizmike. Nje mbeshtjellse e tille merr parasysh
g]lthasntu m\)en e nJohur te momenteve perkulese per shkak te ndikimit te
formav~ te larta te lekundjeve dhe veprimit inelastik ne mure, efekt ky qe,
pas _?<rlJ~~1: aty te" ):ernieres plastike, s~trin efektin vetem ne zonen siper
hazes. Ne f1g. 8.2.~-b,c, tregohet skematJkisht menyra e adoptuar ne Draftin
Nr.5 te EC-8 (Maj 2002) per permbledhesen projektuese te momenteve
perkules ne muret e perkulsbem, perkatesisht ne perberje te sistemeve te
thjeshte me mure dhe te sistemeve duale me duktilitet te mesem dhe te larte
(DC "M" dhe "H").

! i

Diagrama e
momenteve Diagrama e
nga analiza .1-t_,,,.-momenteve
strukturore ngaanaliza
strukturore
I

l
Zhvendosja e Zhvendosja e
t. permb!edhses se permbledhses se
momenteve {her} momenteve (h,.)

Fig. 8.2.3 Mbeshtjeilsja projektuese per momentet perk.ulese ne muret fl.eksibel

-a) muri:; b) rasti i sistemit me mu:re; c) rasti i sistemit dua!

Duke iu referuar nje vlere te caktuar te duktilitetit global te

zbvendosjeve apo nje raporti te dhene ~
(shih fig. 8.2.1-b), minimizimi i
H
rrotullimeve lokale dhe i kerkesave per dukti!itet dikton ate qe rrotullimet e
mureve te behen ne zonat afer bazes se saj. Nje menyre e tille "e
lw
qellimsbme", "detyruese", per lokalizimin e deformimeve ne zonat afer
bazes lejon nje projektim me te thjesbte dhe me ekonomik te mureve. Fig. 8.2.4 Zona krill"ke ne bazen e ·nje muri
Lehtesohet projektimi nga kerkesa e detajimit specifik te pjeses tjeter te
mureve larg bazes, sepse aty nnk kerkohet duktilitet i Jarte. Keshtu muret Zhvendosja vertikale "ho/'ne mbeshtjel!esen e momenteve (fig.8.2.3-
mund te dimensionohen per rezistence ndaj forcave prerese me b,c) synon te siguroje murin lidhur me ate qe, gjate nje termeti,
konsiderimin e punes se tyre brenda stadit e!astik. Kodi i Zelandes se Re deformacionet inelastike, d.m.th. kerkesat per duktilitet knrbature te
dbe Eurokodi 8 (por jo standartet amerikane) kerkojne qe dimensionimi i kufizohen ne bazen e murit. Sipas disa rekornandimeve ky synim, qe "ben
seksionit te mureve ne perkulje te bazohet, ne princip, ne nje diagrame te pjese" ne konceptin e Projektimit sipas Kapaciteteve, mund te realizohet

572 573
nese respektohen percaktimet vijuese per vlerat e zones kritike hoc siper Kendi (jl i pjerresise se nderjeve kryesore terheqese kunclrejt aksit te
hazes se murit (fig.8.2.4): nje trau, p.sh. traut te thjeshte homogjen izotropik me seksion clrejtkendor
{bxh) te ngarkuar uniforrnisht (fig. 8.3.1-a) merret nga shprehja:
. H
her= max(.e w• ~) (8.2.10)
6 1 2-r
(jl= -arctg- (8.3.3)
por 2 G
2£w
. h" f
s { h,, per n S 6kate (8.2.11) Ne fig.8.3.l-b jane treguar ne menyre skematike vijat izo-statike te
l,2h, per n :2: 7kate terheqjes dhe shtypjes dmth trajektoret e nderjeve kryesore cr, dhe <32. Per
nje seksion te 'faredoshem te traut te fig.8.3.1-b, ne fibren me largesi "z"
nga aksi neutral kemi :
H
Ne rastin e mureve jo-fleksibel te ulet ( ___:!!_ S 2) mund te mos
fw Mz
cr=- {8.3.4)
aplikohet mbeshtjellsja "projektuese" e momenteve perkulese. l,
Nje grup tjeter rregullash kryesore te Projektimit sipas Kapaciteteve
-r=--
vs
qe respekton gjithashtu "hierarkine e rezistencave" i referohet prerjes (8.3.5)
b Iy
("Capacity Design in shear"). Paraqitjet e tyre do te behen ne pjeset vijuese
te ketij kapituili, pas nje trajtimi te perrnbledhur te mekanizmit te rezistences
ndaj prerjes ne elementet betonarrne. ku: M - momenti perkules ; V - forca prerese ; Iy - momenti i inercise i
seksionit kundrejt aksit neutral y - y ; S - momenti statik i siperfaqes se
seksionit mbi largesine "z". Mund te konstatohet lehte se trajektoret e
nderjeve kryesore e nderpresin aksin neutral ne kendin 45°.
Ne rastin kur trau eshte prej betonarrneje, vijat izostatike rezultojne
8.3 F AKTORII FORCAVE PRERESE NE ELEMENTET BETONARME perseri nga nderjet cr dhe -r, por te vleresuara tani mbi bazen e hipotezes te
ndarjes ne dy pjese te seksionit te perkulur. Kjo per shkak se betoni nuk
8.3.1 Mekanizmi i rezistences ne prerje ne traret betonanne pa reziston ne terheqje. Vija tipike izostatike per nje tra betonarrne paraqiten ne
armature terthore fig. 8.1.3-c. Aty verehet qe, ndersa ne zonen e shtypur te siperme situata nuk
Nga Rezistenca e Materialeve dihet se nga kombinimi i nderjeve eshte e ndryshme nga ajo e traut homogjen izotrop, poshte planit (aksit)
tangenciale te prerjes, (-r) me ato te perkuljes, (cr) gjendja e nderur dyaksiale neutral gjendja e nderur karakterizohet nga vija izostatike me pjerresi
korresponduese ne nje element karakterizohet nga nderjet kryesore cr, dhe konstante (±45°). Kjo situate, e cila perfshin gjithe zonen nga plani neutral
cr2, perkatesisht te terheqjes dhe shtypjes kryesore: deri ne arrnaturen e terbequr, kushtezohet nga fakti qe aty prezente jane
vetem nderjet tangenciale -r, meqe nderjet normale jane zero (cr = 0).
Pergjithesohet keshtu ajo situate qe ne traun homogjen takohet vetem ne
crt= ~+~(cr2 +4-r2) (8.3.1) pikat e planit neutral. Por, ve,anerisht persa u perket nderjeve kryesore
pozitive, nje gjendje e nderur e tille eshte kontradiktore me hipotezat qe
cr2 = '!__ ~(cr2 + 4-r2 J (8.3.2) perdoren per llogaritjen e nderjeve cr dhe -r, mbasi nuk ka perputhje me
2 supozimin qe betoni nuk shfaq asnje rezistence ne terheqje.

574
575
 Ne rea!itet, ne kushtet kur ngarkesat nuk shkaktojne nderje terheqese
me te medha se sa rezistenca faktike e betonit, gjendja ne traret betonarme
a)
l l nuk rezu!ton shume e ndryshme nga ajo e trareve homogjene izotrope. Por,

+ s t
nese nje tra betonarme si ai i fig. 8.3.1-a i nenshtrohet nje ngarkese rritese,
vijat izostatike fillimishtjane te ngjajshme me ato te fig. 8.3.1-b.Me tej, pas
kapercimit te rezistences ne terheqje te betonit, filion te shfaqet nje "k-uader"
~I karakteristik plasaritjesh ashtu si9 eshte paraqitur skematikisht ne fig. 8.3.2.
Kuptohet se zona e plasaritjeve shtrihet dhe intensifikohet me rritjen e
ngarkeses. Verehet se plasaritjet fillojne poshte zopes se shtypur te betonit
dhe se pjerresia e tyre eshte perafersisht ortogonale me vijat izostatike te
terheqjes te fig. 8.3.1-b. Ato kane pjerresi rreth 45" (rritese ne krahun e
majte dhe zbritese ne ate te djathte) dhe jane te lokalizuara kryesisht prane
mbeshtetjeve ku dominojne forcat prerese. Me kalimin gradual drejt
Nderjet
qendres, dominante behet perkulja: drejtimi i plasaritjeve eshte rani vertikal.
normale,o Keto shfaqen me teper ne pjesen e poshtme te traut. Figura 8.3.2 duhet
konsideruar ne fakt vetem nje "perfaqesuese" e tendences te "kuadrit"
plasarites qe shfaqet ne nje tra betonarme. Menyrat reale te plasaritjeve jane
te ndikuara nga shume faktore, si<; eshte rezistenca ne terheqje e betonit,
gjeometria e seksionit terthor te traut, sasia dhe menyra e vendosjes se
armatures, etj.
- - - Vijat izostatike te t&rheqjes
-------- Vijat izostatike te shtypjes
A r
~~;,----~B~------~c~---r~
~a----+-------b-------+----a~-
r D

c) Nderjet
normale,o
Ndeljet
tanger.:.iale.t + +
1

1
p i p!
I '
I
' I

. '\ IS

•,):£ cr,
n =EJEo
(s-yelik, c-beion)
cr, Vijat izostatike te t&rheqjes
, D'· ~·
t

cr -------- Vijat izostatike te shtypjes

,.:j · - -
cr v't" ·<p --
--t Ia, cr,

Fig. 8.3.1 Trau i thjeshte i ngarkuar uniformisht - a) skema e traut dhe

diagramat e forcave prerese V dhe momenteve perkuiese l\-1; b)
trajektoret e nderjeve kryesore ne traun homogjen e izotrop me
seksion drejtkendo:r; c) trajektoret e nderjeve ne rastin e nje trau Fig. 8.3.2 Skematizimi: i plasar.Utje1-·e ne :nje tra betonarme
betonarme
576 577
 Ne realitet, duhet patur parasysh se ngarkesa qe mund te shkaktoje
plasaritjet e pjerreta eshte me e ulet se ajo qe do te pritej nga analiza teorike It
e nderjeve kryesore dhe krahasimet perkatese me rezistencen ne terheqje te
betonit. Kjo, per arsye te fenomenit te tktmjes apo uljes ("shrinkage") se
a)

/ 12
/f.o.c--
!v,

/2 - T~a
betonit, rishperndarjes se nderjeve prerese midis plasaritjeve nga perkulja, 1
e!j.
Eshte i njohur fakti se ne etapat e para te zhvillimit te betonarmese ,----, /_ ;/
plasaritjet diagonale konsideroheshin krejt te padeshirueshme dhe te
papranueshme. Por tani edhe per gjendjen kufitare te shfrytezimit v v, It
(Serviciability Limit State - "SLS") keto plasaritje jane relativisht te iz
.,__ _ _ _ _ X V,
iejueshme, me kusht qe gjeresia (hapja) e tyre te mbetet brenda po atyre
kufijve qe pranohen per plasaritjet nga perkulja.

.S'l---2
b) c

8.3.2 Ekuilibri nif hapifsirifn e preri! tif njif trau

Ne fig. 8.3.3-a tregohet nje pjese e nje trau te thjeshte, e
1 ---
("'---- (2)
---- i
jd Lz
! ------- i
ashtuquajtura hapesire e prere ("shear span") ne te cilen forca prerese eshte
l LT 'i~-
konstante (= V). Forcat e jashtme dhe te brendshme qe mbajne ne ekuiliber ! vcl v z ctgj) -,I"
kete pjese te kufizuar nga njera ane me nje ,arje diagonale, jane:
1.- Forca prerese totale e jashtrne, V; T
c) ( ---------())--......_ ___________ Wvd
2.- Forca prerese e brendshme V, qe pershkon zonen e shtypur (me
forcen C); ----;~1
Ii
3.- Forca Vct qe transmetohet nepermjet plasaritjes ne armaturen e !v __ !~)___..------- ~/, jv.
terhequr (me force T) e konsideruar se shfaqet ne saje te veprimit bashkues I......---. . . . . . - c
LH~,
,_......._.
v~
("dowel action") te armatures terheqese;
4.- Komponentja vertikale e nderjeve te pjerreta prerese V, qe
Fig. 8.3.3 Kerkesat e ekui:i.ibrit ne nje hapt;sire te prere te nje trau - a) forcat
transmetohet pergjate plasari!jes se pjerret nepermjet shtrengimit dhe ne nje hapfsire reale; b) thjesh.timi i veprimit te nderjeve p:rerese
ferkimit te pjesezave te agregateve perberes te betonit. me veprimin e forces G; c) po!igoru i forcave
Per ta thjeshtuar shqyrtimin e ekuilibrit, po supozojme qe nderjet
prerese kufitare te fundit ("ultimate"), round te "perfaqesohen" nga nje force
e vetrne e perqendruar G, vija e veprimit e te ciles kalon nepermjet dy Persa i perket rezistences ne perkulje te shprehur nga momenti
pikave dalluese te seksionit (fig. 8.3.3-b). Me kete thjeshtim round te themi rezistues M, nese nuk perfi!let kontributi i forces Vct. marrim shprehjen e
se po!igoni i forcave ne fig. 8.3.3-c paraqet ekuilibrin e forcave te pjeseve te thjeshtuar:
traut. Kushti i ekui!ibrit round te shprehet edhe ne fonnen :
M=Tj d
(8.3.7)
V=V,+Va+Vct (8.3.6)
Ne barazimin (8.3.7) madhesia "d" eshte !artesia efektive e seksionit,
kurse jd = z, qe shpesh konsiderohet"' 0.9d, eshte krahu midis forcave T dhe
c (fig.8.3.3-b).
Eshte e rendesishme te verehet se momenti M dhe forca terheqese, te
lidhura midis tyre me shprehjet (8.3.7), nukjane tete njejtit seksion te traut.
578
579
Duket se forca ne armaturen e terhequr - ne largesine ( x - jd ctg ~) nga
mbeshtetja e traut - diktohet nga momenti ne iargesine "x" nga po ajo
mbeshtetje. Rritja ne nderjet e armatures se hekurit varet direkt nga pjerresia
13 e plasaritjes se idea!izuar diagonale. Kur ~ eshte pak me e vogel se 45°, ,,
madhesia "jd ctg !3" mund te konsiderohet me perafersi e barabarte me "d". Zonae i
Kjo veqori duhet mbajtur parasysh kur percaktohet nderprerja e shufrave
1

shtypur
gjatesore (te perkuljes). Ndikimi i ketij spostimi ("shift") qe shfaqet ne J._

shperndarjen e forces terheqese eshte analizuar me me hollesi ne paragrafin

8.3.5, ku eshte marre parasysh edhe ndikimi i bashkeveprimit perkulje-
prerje ne percaktimin e armatures terheqese gjatesore.
Duke derivuar 1.·tmdrejt "x"-it shprehjen (8.3.7), me supozimin qe
krahu z = jd qendron konstant, kemi:

dM=V=jddT (8.3.8) Vd1W

dx dx

Mbi bazen e shprehjes (8.3.8) mund te konsiderohet se forca prerese V

perballohet nga i ashtuquajturi "veprim i traut" ("beam action"), qe
realizohet nga adezioni i armatures me betonin perreth saj. Ne terma force,
ky adezion shprehet nga forca perkulese e shperndare me intensitet "q" te
barabarte me:
dT
o=- (8.3.9)
-dx
Sikurse dihet, zhvillimet e betonarrnese jane shoqeruar per nje kohe te
gjate me konsiderimin se, ne mungese te arrnimit terthor dhe kur plasaritjet
e ndajne zonen e terhequr ne nje numer blloqesh betoni (te menduar keta s1
konsola te inkastruar ne zonen e shtypur), eshte kryesisht prania e adezionit
qe ben te mundur perballimin e forces prerese ne tra.
Forca e adezionit vleresohet e barabarte me diferencen L'IT = T,-Tz
midis forcave terheqese te armatures ne nje bllok te caktuar betoni.
Fig. 8.3.4 Vepr:i:met ne nje konsol betoni te hapes!ries se "prere" te nje trau
· Duke iu referuar fig. 8.3 .4, duket se momenti qe jep forca e kohezionit
6 T per 9do bllok "konsol" betoni midis dy plasaritjeve duhet te perballobet
nga nje kombinim i komplikuar midis efekteve perkatese te forcave Vd te
bashkimit ("dowel") te armatures gjatesore, shtrengimit dhe ferkimit te
agregateve :EV, si dhe rezistences perkulse Me te betonit ne zonen e shtypur
(ne inkastrim). Por, kur per ndonje arsye prishet lidbja (adezioni) gjate
gjithe gjatesise se hapesires se prere, atehere forca terheqese T nuk mund te
ndryshoje (T =C =K-''), pra dT/dx =0. Ne keto kushte dhe ne mungese te
armatures terthore, forca prerese e jashtrne do te perballohej vetem nga zona
e shtypur e inklinuar e brendshme. Ky rast ekstrem njihet ne Jiteraturen
teknike si "veprim i harkut" ("arch action") dhe mund te konsiderohet i
mundshem vetem nese !artesia z=jd dote ishte nje madhesi e ndryshueshme.
Ne kete rast:

(8.3.!0)

580 581
 Vija e shtypjes (ngjeshjes)
lp
a kufitare te tyre.
Fig. 8.3.5 Veprirni had' ne nje tra te id!ealiztllar
Veprimi "hark" ne traret pa armature terthore mund te ndodhe vetem
nese ngarkesat aplikohen ne zonen e shtypur te traut. Thelbi i ketij veprimi
konsiston ne perballimin e forces prerese nepermjet nje shtypjeje (ngjeshje)
te pjerret qe krijohet ne tra, sikurse eshte ilustruar ne fig. 8.3.5. Qe ky
veprim te jete real kerkohet prania e nje reaksioni horizontal te
konsiderueshem ne mbeshtetje, i cili ne traun e mbeshtetur lirisht sigurohet
nga armatura e terhequr e perkuljes. Natyrisht, kjo kerkon realizimin e
masave te forta per ankorimin (inkastrimin) ne beton te kesaj armature. Nese
keto masa do te mungojne, efekti "hark" esbte i pamundur. Ne literaturen
teknike te specializuar analizoben me bollesi ve<;orite e ketij veprimi. Ketu
nenvizojme vetem faktin qe per nje force te dhene ne armaturen e terhequr
dhe nje gjatesi te dhene te traut, intensiteti i nderjeve ne diagonalen e
sbtypur varet nga pjerresia e vijes se ngjeshjes ("line of thrust"). Raporti aid
i hapesires se preljes "a" kundrejt lartesise efektive "d" (fig. 8.3.5) eshte nje
mase e kesaj pjerresie. Nepermjet momentit dhe forces prerese ky raport
mund te shprebet keshtu :
a Va M
-=--=-- (8.3.ll)
d Vd Vd
Ne realitet funksionojne te dy mekanizmat, "tra" dhe "hark", te
shprehur perkatesisht nga (8.3.8) dhe (8.3.10) dhe me "kontribute" qe varen
nga niveli i intensitetit re ngarkeses se jashtrne si dhe nga zhvillimi i
deforrnacioneve perkatese. Duhet patur parasysh se, ne praktike, rezistenca e
582
plate e veprimeve "tra" dhe "hark" nuk mund te realizohet njekohesisht. Kjo
sepse deforrnacionet qe lidhen me keto dy mekanizma nuk jane te njejta
(kompatibile) midis tyre. Vleresohet qe veprimi "hark" duhet te jete menyra
dominante e rezistences ndaj prerjes ne traret e ngarkuar ne zonen e shtypur
te tyre. Por, per te siguruar kete veprim, eshte e nevojshme te merren masa
konstruktive per ankorimin e armatures.
8.3.3 Ve9ori tii mekanivnit tif shkatifrrimit nga prerja
Mbi bazen e rezultateve te provave eksperimentale, analizat mbi
mekanizmat e shkaterrimit nga prerja ne traret e mbeshtetur lirisht kane
evidentuar disa ve<;ori te menyres se sjelljes se trareve dhe te rezistences
Mbesbtetur ne analizen e kontributit te veprimit "tra" ne rezistencen
ndaj prerjes, madhesia e forcave te adezionit Li.T qe transmetohet midis dy
plasaritjeve fqinje kufizohet nga rezistenca qe ka b!loku "konsol'' i forrnuar
midis plasaritjes (shih fig. 8.3.4). Duke supozuar se rezistenca Li.T e 9do
"konsoli" te hapesires se prere te nje trau prizmatik eshte e njejte, Li.Tmox =
qm""Li.x, momenti maksimal qe mund te ofroje veprimi "tra" do te rezultonte
i barabarte me:
M~, = (jd)T'"" = (jd)! 'lm.,Li.x = qm" (jd)x (8.3.12)
0
ku qmax eshte forca maksimale e adezionit per njesi gjatesie te traut. Li.x eshte
largesia midis plasariljeve dhe "x" eshte largesia e seksionit te momentit
maksimal nga mbeshtetja.
Pa qendruar ne detajet e analizave perkatese, ritheksojme faktin se
veprimi "tra" kufizon rezistencen ndaj forces prerese (madhesia qm" eshte e
kufizuar). Kjo rezistence rezulton e pavarur nga bapesira "a" e preljes.
Eksperimentet kane treguar se kur ~ > 3 veprimi "tra" kontrollon sjelljen e
d
trareve. Kur ~ > 7, atehere rezistenca ndaj prerjes e tejkalon rezistencen ne
a
perkulje ose, sii' thuhet, perkulja kontrollon rezistencen e trareve. Kur
~ < 3 ne rezistencen ndaj preljes ndikon ndjeshem veprimi "hark".
d
583
 8.3.4 Mekanizmi i rezistencifs nif prerje nif trarift betonarme me 4.- Sigurimi. i nje shtrengimi apo fretazhi (kur stafat jane mjaft te
armature· tifrthore dendu~a), duke mtur rez1stencen ne shtypje te atyre pjeseve qe jane
Futja e armatures terthore (stafave) nuk ndryshon thelbin e ve9anensht te prekura nga efekti "hark";
mekanizmave te pershkruara me siper lidhur me rezistencen ne prerje te " 5.- Shmangja e prishjes se adezionit kur, per shkak te forcave Hdhese
trareve. Ne kushtet e pranise se armatures terthore "konsolat" e betonit te ( do wei forces") dhe atyre te ankorimit, plasaritjet zhvillohen ne zonat e
fig. 8.3.4 dote sillen si sbufra te shtypura (fig. 8.3.6-a). ankonm1t te armatures.
. Mund te thubet keshtu se nje armim terthor i pershtatshem do ta ruante
b)
') rez1stencen ndaj prerjeve te siguruar nga mekanizmi "tra" apo "hark"
r--------------~ d.m.th. thjesht nga betoni i traut (V,), duke lejuar edhe forca prerese shtes~
(V ,), te cilat tani mund te perbal!ohen nga mekanizmi "kapriate".
I iT• I
I I
~l l A "";l
.-/ :l C-/
,a :: //
= / _____ ,,_____
1l 'I ~
AT I

L- _.' ______ "\)"'" ____ . . _ - - - - - -.....!

Fig. 8.3.6 ~ a) Konsot betoni qe vepron s1 shufer e shtypu:r; b) trekendeshi n b)

forcaYe

Keshtu, perve<; forcave te adezionit D.T te cilat i detyrohen

shtrengimit dhe ferkimit te pjesezave apo agregateve te betonit, efektit
lidhes ("dowel") te armatures gjatesore si dhe rezistences ne perkulje te
zones se shtypur te betonit), nje "sasi" tjeter force adezioni, D.T', mund te Kendi a variabel
perballohet tani nga i ashtuquajturi "veprimi kapriate". Ky "veprim"
perbebet nga tre komponentet e treguar ne fig. 8.3.6-b: forca shtese e Fig. 8.3.7 Modelet e lkapr~atave te llijeshta- a) me stafa vertikaie.; !b) me stafa te
pjer:rta
adezionit D.T', forca Ts ne armaturen terthore dhe forca shtypese qe shfaqet
ne konsolin e betonit, Cw. Dihet se prania e stafave ne veprimin "tra" eshte
Analogjia midis rezistences ne prerje te nje kapriate me brinje paralele
pozitive edhe ne shume aspekte te tjera. Armatura terthore kontribuon ne
dhe t~ nje trau betonarme qe ka a1mature terthore eshte nje koncept i
rritjen e rezistences ndaj prerjes me aktivizimin e ketyre faktoreve:
hershem I. strukturave betonarme. Kjo analogji eshte treguar se pari nga
1.- Permiresimi i kontributit te efektit lidhes ("dowel") te armatures
mxh1men 1 nJohur g]erman Mersh (Morsch) qysh ne fillimet e shekullit te
gjatesore; ka1uar (v. 1908). Ajo konsiston ne perfytyTimin e nje kapriate ekuivalente
2.- Mos- lejimi i shfaqjes se nderjeve terheqese te perkuljes ne blloqet
me sbufra vertikale (fig. 8.3.7-a) ose te pjerreta (fig. 8.3.7-b), te cilat
"konsol", gje qe realizohet nepermjet aktivizimit te forces diagonale
punojne ne terheqje (keto modelojne stafat) dhe me shufra te pjerreta ne
sbtypese Cw ("veprimi kapriate");
3.- Kufizimi i hapjeve apo plasaritjeve diagonale brenda stadit elastik, shtypje-"bjella". (keto modelojne betonin) qe shkojne paralel me plasaritjet
dragonale. Kendi 1 shufrave te fundit pergjithesisht merret 45° kundrejt aksit
duke siguruar ruajtjen e transferimit (perballimit) te prerjes nepermjet
te traut (fig. 8.3.7-a,b). Zonae sbtypur nga perkulja e betonit dhe armatura e
shtrengimit dhe ferkimit te pjesezave te agregateve te betonit;

584 585
terhequr fonnojne brezat perkatesisht te siperm dhe te poshtem te Nga barazimet (8.3.13) dhe (8.3.14) rrjedh se:
"kapriatave" analoge ekuivalente.
Forcat e brendshme ne kapriate mund te percaktohen lehte mbi bazen T, Vs A/3~
- =-- (8.3.15)
e kushteve te ekuilibrit. Nje kapriate e tille mund te perballoje forca s (jd)sinu.(ctg~+ctgo:) s
adezioni liT' pergjate annatures se terhequr nga perkulja sipas modelit ideal
te "veprimit tra". Keshtu ajo do t'u rezistonte momenteve te jashtem ku As - siperfaqja e armatures terthore te vendosur brenda largesise "s"
variabel, duke pranuar nje ktah te brendshem konstant (jd). pergjate traut dhe cr,-nderja ne stafa. Per projektim eshte me e pershtatshme
Poi referohemi tani kapriates te fig. 8.3.8 per te nxjerre marredheniet qe forca prerese te shprehet ne funksion te nderjeve. Forca prerese totale V,
midis forces prerese te jashtrne V, qe eshte per t'u perballuar nga kapriata supozohet se perballohet pjeserisht nga mekanizmi "kapriate" (V,) dhe
dhe forcave te ndryshme te brendshme. pjeserisbt nga mekanizmat "tra" dhe "hark" te pershkruar me perpara (V,).
Duke iu referuar nderjeve te prerjes 1:, kjo shprehet keshtu:
\----~---1
't'u = 'rc + '!s (8.3.16)
~
, I' '
?l /..-{ 1 ku
stafa '"'I ,.' \ ! 1
"'
..--r"'
I
s.·:
:
!
T =--"-~-'-
v v (8.3.17)
I i, ,..,. ,1
r C' ' bw (jd) bwd

(//~-~--G$;\.
" ,.,/ \ T, j

i jf
~w -"/

/'' v, Duke kombinuar (8.3.15) me (8.3.17) marrim siperfaqen e armatures

/ a . .,.--r i _l_j_ . . . /\s a _!.
terthore A, ne rastin ideal kur cr, = fy (rezistenca llogaritese):
~'====~y--.I
,-' " \ · I T'
;c.
I, - '
.,.,
t I!.T'
. ! l~jdctgf)·~
'!s S bw
.I~ . 1
Ekliibri ne nyjen "N" A, (8.3.18)
sin u. (ctg~ + ctgu.) f,
------- x------- .
Fig. 8.3.8JForcat e brendshme ne nje kapr.i.ate analoge Forca shtypese diagonale Cw supozohet se jep nderje unifonne ne
"bjellat" e shtypura te betonit te kapriates. Keto "bjella" kane nje lartesi
Shufrat e betonit qe rezistojne me nje force Cw jane te inklinuara me efektive s' = s sin~ = (jd) sinu. (ctg~ + ctgu.). Prandaj, ndeljet shtypese cr,w
kendin ~ kundrejt horizontit, kurse armatura e kthyer apo stafat, me kendin qe rezultojne ne bjellat per shkak te mekanizmit "kapriate" round te
u.. Nga trekendeshi i ekuilibrit te forcave qe i referohet nje nyjeje ~faredo perafrohen nga shprehja:
"N" (shih fig. 8.3.8) eshte e qarte se:
cw v, ~
";
(8.3.19)
V, = Cwsin P= 1;sin a. (8.3.13) crew =-bs' bw(jd)sin ~(ctg~+ ctgu.)
2
sin ~(ctgB+ctgu.)
2
w

ku T, eshte rezultantja e forcave ne te gjitha stafat qe pershkojne nJe Per rastet e zakonshme te vendosjes se armatures terthore (stafave,
plasaritje diagonale. Forca ne armaturen terthore per njesi gjatesie te traut por edhe a.rmatures se kthyer), shprehjet (8.3.18) dhe (8.3.19) thjeshtohen si
eshte T,/s, ku "s" eshte largesia midis stafave: vijon:
1.- Stafa vertika1e, u. = 90°
s =(jd)(ctg~+ctgu.) (8.3.14)
- "Bjellat" e shtypura te betonit ne kendin ~ = 45°

586 587
 vendosjen e tyre ne veper, edhe stafat e pjerrta nuk kane gjetur perdorim te
gjere ne zbatim. Ato perdoren ne raste te ve<;anta kur nderjet cr= dalin
(8.3.20) shume te medha.
Pjerresia e "bjellave" te shtypura zakonisht pranohet 45° kundrejt
(8.3.21) aksit te traut. Por, ne fakt, ajo ndryshon mjaft ne sektore dhe per ngarkime te
ndryshme te trareve. Disa studime kane treguar se kendi optimal eshte 38'.
- "Bje!lat'" e shtypura te betonit ne kendin i3 = 30' Duhet patur parasysh gjithashtu se stafat mund te ofrojne rezistencen qe u
caktohet vetem nese ato jane te ankoruara ne menyre adekuate ne seksionin
e traut. Kur ka armim terthor (stafa), kontributi i veprimit "tra" ne
A =0.58T sbw (8.3.22)
' ' fy rezistencen ndaj prerjes ekziston sa kohe qe deforrnimet ne armaturen
terthore nuk jane shume te medha (d.m.th. pa arritur rrjedhshmerine e
(8.3.23)
stafave) kur dhe gjeresia e plasaritjeve eshte e vogel. Vetem perpara ose ne
fillim te njedhshmerise te stafave mund te mblidbet rezistenca e dy
2.- Stafa ose armatura e kthyer, a< 90' veprimeve, "tra" (crc) dhe "kapriate" (cru), sipas (8.3.16). Me rritjen e
- Diagonalet e shtypura ne ken din i3 = 45° deforrnacioneve, pra me hapjen e madhe te gjeresise te plasaritjeve,
mekanizimi "tran nuk mund te funksionoje, mbasi nuk mund te realizohet
T, sbw (8.3.24) efektivisht shtrengimi dhe ferkimi i pjesezave te agregateve te betonit.
Ay = Aspekte te ndryshme te konceptimeve dhe principeve baze lidhur me
(sin a+ cos a) f,
mekanizmat komplekse te sigurimit te rezistences ndaj forcave prerese si
2~,
cr,w (8.3.25) dhe konstruimit te trareve ja."le te pasqyruara ne raporte teknike dhe studime
l+ctga te ndryshme. Shume prej tyre tashme jane perfshire edhe ne percaktimet e
kodeve bashkekohore te projektimit. Lidhur me veprimet ciklike, ne ve<;anti
2.a- Stafa ose shufra te kthyera ne kendin a= 45' (rasti me i3 = 45') ato sizmike, perrnendim se ka sugjerime qe, meqenese veprimi sizmik krijon
efekte forcash prerese me shenja te kunderta, armatura diagonale mund te
perdoret vetem nese inklinimet aplikohen ne dy drejtime.
A =-fiT sbw=O.?!'t sbw (8.3.26)
s 2 s f s f
y y 8.3.5 Ndikimi i bashkeveprimit midis piirkuljes dhe prerjes nif
(Yew ='ts (8.3.27) armatur?In gjatilsore
Shpesh nuk merret parasysh bashkeveprimi midis perkuljes e prerjes.
Duke krahasuar dy rezu!tatet (perkatesisht me a = 90' dhe a = 45', Dukurite dhe efektet perkatese te tyre trajtohen te ndara ujera nga tjetra, si
per 13 = 45°) konstatohet se nderjet ne bjellat e pjerreta te betonit (crow) per per nderjet ashtu edhe per rezistencat. Ne fakt, ekziston nje lidhje e ngushte
midis perkuljes, prerjes, adezionit dhe inkastrimit (ankorimit) te shufrave ne
rastin e vendosjes vertikale te stafave jane teorikisht 2 here me te medha
nje hapesire "te prere" te nje trau. Me siper u evidentua edhe konkluzioni se
kundrejt rastit kur ato inklinohen me a= 45°. Duket keshtu se vendosja e
armatures terthore ne menyre te pjerret dote ishte me avantazhe. Armatura e
a M
ne traret e larte, d.m.th. ne ata me raport - = - te ulet, forcat prerese
kthyer prane mbeshtetjeve eshte ilustrim i kesaj situate te favorshme per d Vel
perballimin e forcave prerese. Por, megjithate, ne praktike verehet se shufrat mund te jene aq dominuese sa te kontrollojne aftesine mbajtese te elementit,
e kthyera jane pak efikase, madje te papershtatshme, per shkak te efektit te duke mos lejuar ashtu qe te shfaqet kapaciteti i plote ne perkulje i traut.
qarjeve qe mund te shfaqen nga kurbaturat e forta. Perkundrazi, stafat e Per te shqyrtuar analitikisht bashkeveprimin midis perkuljes dhe
pjerreta mund te ishin shume efikase. Por, duke qene jo shume praktike ne prerjes le t'i referohemi perseri fig.8.3.8. Nga kjo figure duket se terheqja T'
589
588
qe shfaqet ne armaturen e perkuljes per shkak te forcave qe lidhen me
Mu= M~ +M; (8.3.33)
mekanizmin "kapriate" mund te percaktohet duke formuluar momentin
kundrejt pikes qe ndodhet ne rezultamen e forces shtypese C' ne seksionin dhe
1-1 : .Tu = T' + T". (8.3.34)

Keshtu, duke mbledhur (8.3.29) dhe (8.3.31), forca totale terheqese

' ' ' s
M 1 = V, x = M 2 + V, [(jd) ctgl3] =T (jd) + l T, sin 13 (8.3.28) ne annamren e terhequr te per.kuljes ne seksionin "2" merret nga :

M V
ku M; dhe M~ ja.11e momentet perkulese qe japin forcat e jashtme ne T, = (j;) + V,ctgl3+z"Cctg~-ctga) (8.3.35)
seksionet "1" dhe "2" perkatesisht. Duke zevendesuar T, dhe '.'s" sipas
barazimeve (8.3.13) dhe (8.3.14) marrim:
Eshte e pershtatshme qe te perdoret futja e faktorit :

T . =--+-'
M; V (ctg l3 -etc a) (8.3.29) V '!s
1]=-5 = - (8.3.36)
(jd) 2 b
vu 'Iu

Ne menyre te ngjashme, duke konsideruar "veprimin tra" ne nje tra i cili shpreh kontributin qe jep armatura terthore (stafat ose armatura e
pa armature terthore (armature te ktbyer, apo stafa), ku plasaritjet diagonale kthyer) ne rezistencen ndaj forces totale prerese. Duke perdorur kete faktor,
zhvillohen ne kendin ~ ndaj aksit te traut, ekuilibri i momenteve ne forca terheqese Tune te njejtin seksion ku momenti eshte Mu behet:
seksionet 'T' dhe "2" kerkon qe :
M e
M; =T'(jd) =M; + V,(jd)ctg13 (8.3.30) T =--" +-"-V (8.3.37)
" (jd) d u
ku
Per kete rast mur1d te verebet se, meqe ne rezistencen V, nuk eshte
konsideruar mekanizmi "kapriate", madhesia T, = 0. Nga barazimi (8.3.30) ~
d = etc"-.:!.
:::>P (etc"
oP
+etc
e
a) :2: 0 (8.3.38)
2
del se :

Nga (8.3.38), duke supozuar 1] = 1.0 dhe ~ = 45° (pjerresia e plasaritjeve),

, M; _ M; + V,ctgl3 (8.3.31) marrim:
T = (jd) - (jd)

Pra, forca terheqese T ne seksionin "2" kontrollohet nga momenti perkules v

1 1
e =d ( 1----ctca
\ 2 2 ?::>
I
J
ne seksionin "!". Po t'i kombinojme te dy mekanizmat, ne perputhje me
barazimin (8.3.16), d.m.th. edhe me barazimin: pra
e,=d (1-ctga) (8.3.39)
Yu=Vc+Vs, (8.3.32) " 2
Pera= 90o:
dote kemi:
d
e =- (8.3.40)
' 2
590
591
 Nga shprehja (8.3.37) duke! qarte se pas formimit te plasaritjeve te Kjo mund te konstatohet lehte nga ilustrimi i bere ne fig. 8.3.9. Ne
pjerrta, per shkak te tyre forca terheqese Tu ne armaturen e terhequr behet kete figure duket se, duke bere zhvendosjen e mesiperme, forca terheqese ne
me e madhe se ajo qe kerkohet per t'i rezistuar momentit te jashtem ne ate nje seksion <;fardo rritet me a tg y =a d(M 1 z) =a (V /z) l- ctga y
seksion. Per ~ = 45" shtesa korresponduese e forces rezulton e barabarte s s dx s u 2 u'

me:
<;ka perputhet me shprehjen (8.3.41).
1-ctgav
(8.3.41) a, sipas (8,3.45)
2 " , - ' _,
I
i rr- '
--,
''
-~-/---
v
' ' '
i '
''
TYSipas(8.3.41) I 1 ' ''
T = v, (8.3.42) ' I
.L/-'' '',,
" 2 '' ',
' '
Teorikisht, per cr,= fy (rezistenca llogaritese) armatures se terhequr per shkak
te momentit perkules i duhet shtuar nje sasi armature e barabarte me: --- .
epjura zM+Tu(V)
A (V) =_!_ 1-ctgav (8.3.43) epjura ¥
, f 2 '
' Fig. 8.3.9 Efekti i forces p:rerese ne armaturen gjateso.re te terhequr

Zgjedhja e sasise se armatures dhe epjura perkatese e materialeve

duhet te mbaje parasysh pikerisht kete epjure te re te pergjithesuar
1
A (V)=--
v, (8.3.44) (mbeshtjellse) te madhesise (Miz), ne menyre qe armatura e terhequr te
, f, 2 perballoje si efektin e momenteve perkules ashtu edhe shtesen e nevojshme
te evidentuar me siper per shkak te forcave prerese. Edhe Eurokodi 2 (EC2-
I njejti efekt mund te arrihet nese epjura e pergjithesuar apo l992) kerkon qe te behet ne epjuren e momenteve nje zhvendosje ne
mbeshljellsja e momenteve, e pjestuar me krahun jd = z (d.m.th epjura e madhesine vijuese a1 :
faktorit ~ =M) zhvendoset horizontalisht me madhesine: 1-ctga
(jd) z a, = z" 0 (8.3.47)
2
1-ctoa
a = o z (8.3.45) Per a= 90° kemi:
, 2

ose thjesht, per a.= 90°, ne madhesine: z

a=- (8.3.48)
l 2
z
a , =- (8.3.46)
2
592 593
Duket se shprehjet (8.3.47) dhe (8.3.48) jane perkatesisht te njejl:a me
(8.3.45) dhe (8.3.46).
Ndikimi i fenomenit te preljes dhe percaktimi i rezistences ndaj saj
ne zonat kritike te ~emierave plastike shfaq ve<;ori me specifike kur
kombinohet, ve<; perkuljes, edhe me forcen normale. Po keshtu, ndryshime
dhe modifikime te ndjeshme kundrejt veprimeve statike jep konsiderimi i
ngarkesave ciklike (dinamike).
8.4 FOR CAT PRERESE NE PROJEKTll\UN ANTISIZM1K
8.4.1 Tiipergjithshme
Nje nder principet themelore te projektimit te sotem antisizmik, i
pasqyruar me hollesi · llogaritese dhe konstruimi edhe ne Eurokodin 8,
konsiston ne ate qe gjendja e pragut te shkaterrimit eventual te <;do elementi
strukturor te karakterizohet nga humbja e aftesise mbajtese ne perkulje dhe
jo per shkak te deformimeve nga forcat prerese. Edhe kerkesa qe
shkaterrimet eventuale nga ngarkesa te medha te jene te karakterit duktil, jo
te thyeshem (amorf), lidhet ngushte me kerkesen e mesiperme. Por, te
padeshirueshme nuk jane vetem shkaterrimet nga forcat prerese. Shkaterrimi
i nyjeve tra-kollone e, pergjithesisht, kalimi ne rrjedhshmeri i disa
elementeve strukturore qe duhet te mbeten patjeter ne stadin elastik te punes
gjate reagimit sizmik, si p.sh. i themeleve, jane gjithashtu menyra te
papershtatshme shkaterrimi te strukturave.
Por le te kthehemi tek konsiderimi i forcave preri'Sse dhe efekteve te
tyre. Per te shmangur situaten ku humbja e aftesise mbajtese nga forcat
prerese ndodh perpara asaj nga perkulja, ne praktiken e sotme te projektimit
respektohet ky rregull: armatura e vendosur per perkuljen ne elementet
strukturore duhet te kaloje ne njedhshmeri perpara se njedhshmeria te
shfaqet ne armaturen e vendosur per perballimin forcave prerese. Pra, duhet
qe ne pragun e shkaterrimit te elementit armatura e perballimit te forcave
prerese te punoje me nderje pak me te vogla, te themi rreth lO% me te
vogla, kundrejt nderjeve te rrjedhshmerise. Disa ve9ori llogaritese te ketij
ITeguili do t'i shqyrtojme ne fillim per traret dhe, ne vijim, per kollonat dhe
muret:
8.4.2 Forcat preriise ne traret
Sje!lja duktile e elementeve betonarme ne perkulje nen veprimin
ciklik (sizmik) eshte e mundshme vetem kur puna e tyre ne staclin ine!astik
594
..
·---.:
kontrollohet nga armatura e terhequr. Kjo pergjithesisht ndodh kur
elementet e perkulur kane armature relativisht te paket ne terheqje dhe, ne
saje te armimit terthor me stafa te shpeshtuara, zona e shtypur e tyre eshte e
siguruar nga shkaterrimi i betonit dhe humbja e qendrueshmerise te shufrave
te armatures se shtypur.
Por sjellja duktile ciklike nuk eshte karakteristike per fenomenin e
prerjes, sepse:
l.- Pas kalimit eventual ne njedhshmeri terheqese te stafave,
deformimet prerese shoqerohen me ITeshqitje gjate <;arjeve diagonale
relativisht te gjera dhe shuajne shume pak energji (per· kete dukuri do te
ndalemi me gjeresisht ne paragrafet 8.4.4 dhe 8.4.5);
2.- Shkaterrimi sipas drejtimit te nderjeve kryesore eshte i karakterit
jo-duktil, i thyeshem.
Strukturat e projektuara si duktile, te konsideruara te sigurta ndaj
forcave prerese, duhet te shfaqin nje rezistence te tille maksimale ne prerje
te trareve qe ajo t'i pergjigjet situates kur trau arrin kapacitetin e tij
maksimal ne perkulje. Respektimi ne parim i kesaj kerkese mund te
ilustrohet duke iu referuar fig. 8.4.1-a. Rezistenca ndaj forcave prerese e
traut (rigelit) te konsideruar duhet t'i korrespondoje v!eres:
MoA-MuB+Vw (8.4.1)
V max= £
Ne shprehjen (8.4.1) Vw eshte forca prerese qe shkaktojne ngarkesat
konstante ne tra, kurse me Mu eshte shenuar vlera (algjebrike) e momentit
maksimal qe mund te zhvi!loje nje seksion functor i tij. Ne forme te
thjeshtuar, per nje tra me seksion katerkendesh-kenddrejte, madhesia Mu
mund te shprehet nga produkti:
Mu = Asfsuz
ku;
A,- sasia e plote e armatures ne zonen e terhequr (fig. 8.4.1-b); ·
fsu - rezistenca maksimale e <;elikut, pasi ai te kete kapercyer
ITjedhshmerine dhe zonen e perforcimit (fortesimit) te tij;
z - eshte krabu i forcave qe realizohen ne armaturen e terhequr te
seksionit.
595

b)
• eventuale nga prerja. Ne ramat keto procedura i referohen situates kur
Fig. 8.4.1 Resiztenca ne prerje e trareve betonarme - a) momentet maksim.a1e
rezistues ne skajet; b) seksioni tertho:r katerkendeshkendrejte
Sigurirni i nje rezistence te rille Vmax ndaj forcave prerese qe
bazohet ne shprehjen (8.4.1) ben pjese ne "strategjine" e procedures se
Projektimit sipas Kapaciteteve. Kjo rezistence siguron krijimin, ne limit, te
nje mekanizmi stabel perkuljeje me <;emiera plastike ne traret (rigelat) e
ramave. Nje mekanizem i tille, duke mos lejuar defonnime te karakterit
joduktil nga forcat prerese, mund te realizoje shuarje te konsiderueshme te
energjise sizmike ne trare, me kusht qe ne zonat kritike te qernierave
plastike te mos kete reduktime te konsiderueshme te rezistences.
Ne rastin e konceptimit te strukturave me duktilitet te larte vlerat e
forcave prerese qe dalin ne traret nga analizat strukturore per veprimet e
dhena sizmike kane me teper karakter orientues, mbasi percaktuese per
projektimin jane vlerat qe rezultojne nga aplikimi i shprehjeve te tipit
(8.4.1). Vlerat projektuese te momenteve perkulese ne traret mund te merren
aq sa perftohen nga analiza e struktures duke bere kombinimin e ngarkesave
me veprimin e dhene sizmik, por duke bere eventualisht edhe ndonje
modifikim te mundshem mbi hazen e nje rishperndarje pjesore te
momenteve. Duke interpretuar shprehjen (8.4.1) theksojme dhe nje here se,
per strukturat me duktilitet te Iarte, ne dallim nga momenti, forca prerese
projektuese merret jo aq sa del nga ?naliza, por aq sa rezulton nga
konsiderimi i ekuilibrit te traut nga ngarkesat peste dhe nga kombinimi i
mundshem dhe me i pa-favorsbem i rezistencave reale ne perkulje te
seksioneve fundore. Me qellim qe te sigurohet niveli i nevojshem i
duktilitetit, shume kode kerkojne qe ne mbeshteget prane ko!lonave ne
zonen e shtypur traret e ramave te kene nje armature shtese, te barabarte me
596
50% te annatures qe vendoset ne zonen e terhequr. Projektimi sipas
Kapaciteteve kerkon gjithashtu qe keto shufra shtese te punojne si annature
e terhequr ne rast se momenti perkules ne mbeshtetjet e trareve do te
nc!ryshoje shenje. Trau i projektuar keshtu mund te perballoje nc!ryshime
shume te medha te momenteve perku!ese, per shkak te veprimeve sizmike
eventualisht me te forta ne krahasim me ato te projektimit.
Duke iu pennbajtur ne princip shprehjes (8.4.1), kodet moderne te
projektimit antisizmik zbatojne procedura te perpunuara qe synojne
parandalimin e defonnimeve thyerse, jo-duktile, si dhe te shkaterimeve
rigelat qe Iidhen ne te dyja skajet e tyre me elemente vertika!e me rezistente
(kollonat) ne men}Te te tille qe kenaqen kushtet e Projektimit sipas
Kapaciteteve [shih mosbarazimet (8.2.5), (8.2.8) dhe (8.2.9)]. Neqoftese
krijimi i <;ernierave plastike negative (nga momenti negativ) dhe pozitive
(nga momenti pozitiv) korrespondojne me nje force prerese pozitive ne tra,
minimumi dhe maksimumi i vlerave absolute te forcave prerese projektuese
per piken "x" ne gjatesi te traut jepet nga rregullat e meposhtme te
Projektimit sipas Kapaciteteve per prerjen:
(8.4.2)
. vc
mm s x -
)-\1
s.g+'f'2q
C) .(
x -mm~ YRo
M;,A+M;,s
.ro
lv ( ')
,a.l E x~ j
Ne shprehjet (8.4.2) madhesia Vs,g+w2.0(x) shenon forcen prerese ne
piken x, qe merret nga veprimi i ngarkesave peshe, te perhershme dhe te
perkohshme, te l!ogaritur per situaten projektuese sizmike duke e
konsideruar traun te mbeshtetur lirisht; YRct eshte faktori i mbirezistences;
M;,; dheM;,; (i =A, B) percaktojne kapacitetet projektuese ne perkulje te
seksioneve fundore A dhe B te trareve, sipas pennasimit dhe konstruimit te
tyre ne perkulje, pozitive dhe negative, perkatesisht; Cb -largesia ndennjet
seksioneve A dhe B pergjate traut; VE(x)- forca prerese ne piken "x" qe
rezulton nga veprimi sizmik ilogarites (i projektimit) mbeshtetur ne analizen
elastike lineare; o. > 1 eshte nje faktor nonnativ specifik, i cili synon
kufizimin e vlerave maksimale te forcave prerese llogaritur konfonn
597
Projektimit sipas Kapaciteteve. a)

Ne variantin e publikuar te v.l994 te Eurokodit 8, aplikimi i

__-----·
,

shprehjeve (8.4:2) kerkohet vetem per traret me duktilitet te larte "H" duke MAS< MAR Mas<MsR
mane YRct = 1.25 dhe ate barabarte me faktorin e sjelljes "q"; per k!asat e
tjera te duktilitetit ne menyre implicite eshte pranuar a= 1 dhe YRct >> L Ne
forme me konkrete, duke patur parasysh diagramat e thjeshtuara te 2lMAR=MAR
' ; '
MsR= 1 M~~.
2
ngarkimit dhe te rezistencave qe tregohen ne fig.8.4.2, sipas atij Eurokodi tw=g+ 'l',q
vlerat projektuese ekstremale (maksimale dhe minimale) te forcave prerese
ne trare Uogariten nga shprehjet e meposhtme:
b) f!llfll!llll!l!!!l

V
A,Sl
w£
=2+yRd
MAR+M'sR
£
,:tE ~~j'
t
v _we_ MsR+M'A•
A,S2- 2 YRct £
(8.4.3)
V - w£ MAR +M'sR T
/w=o+"'
.,q
0

."'- ---z+r., e ~l!!f!!llll!Oll!l

V
B,S2
=- wf -· MsR +M'AR
2 YRct £
Ne shprehjet (8.4.3) MAR· M' AR· MBR· M'BRjane momentet rezistues
maksimal reale ne 9en1ierat plastike qe priten te formohen ne fundet e
trareve dhe qe manin parasysh siperfaqen reale te armatures (te gjitha
momentet konsiderohen madhesi pozitive), kurse YRct esbte nje faktor
amp!ifikimi, qe merr parasysh probabilitetin e reduktuar qe te gjitha
seksionet fundore te shfaqin nje mbirezistence ("overstrength") te njejte ne
menyre te menjehershme. Aplikimi i ketij faktori kunderballancon
gjithashtu faktmin pjesor te sigurise per <;elikun Ys qe zgjidhet ne
kombinimin kryesor te ngarkesave dhe mbulon edhe efektet e rritjes se
rezistences.
Ne mungese te te dhenave me te besueshme eshte e rekomanduar qe
vlera YRct te menet e barabarte me 1.25.
M~E 3M"
VAS2 H It
t !
F~g. 8.4.2 Percakti.mi .i. forcave pre.rese bazuar ne Projektimin sipas
Kapaciteteye per :rastin e nje trau (r.igeli) te nje rame ~ a)
mbeshtjeHsja e momenteve rezistues (epjura e materialit); b)
kushtet e ekuilibrit per percaktimin e forcave prerese referuar
kahjeve te ndryshme te veprimit sizmik
Nderkaq, ne Draftin Nr.5 te Eurokodit 8 (Maj 2002) percaktimi i
momenteve projektuese skajore, te nevojshme per llogaritjen e forcave
prerese projektuese [sikurse jane MAR, MBR, M'AR, M'sR ne shprehjet (8.4.2)
dhe (8.4.3)] behet duke marre parasysh edhe mundesine eventuale te krijimit
te <;ernierave plastike ne elementet vertikale (kollona, mure). Sipas
simbolikes se Draftit te siperpennendur keto momente shenohen me Mi,ct ,
ku i=l,2 jane seksionet skajore. Momentet Mi,d, per <;do kahje te veprimit
sizmik, u korrespondojne <;ernierave plastike te fonnuara ne skajet e trareve

598 599
ose te elementeve vertikale - sipas rastit, ku krijohen ato fillimisht - qe mandej forca prerese, duke aplikuar kushtet e ekuilibrit. Meqenese ne Jartesi
Jidhen ne nyjen ku ndodhet skaji "i" i traut ne shq)Ttim (fig.8.4.3). te kolloni% zakonisht nuk veprojne forca terthore, forcat prerese projektuese
Momentet skajore M;,d vleresohen nga shprehja: ("design") ne kollona mund te konsiderohen konstante ne !artesine e tyre
dhe te barabarta me:

(8.4.4)
.
v-Sd =mm(v M-CRd +M+DRd
·£
'
· ' ajV)
I
IRd E
ku: '
y Rd = 1.2 eshte faktori qe merr parasysh kryesisht mbirezistencen (8.4.5)
per shkak te fortesimit te 9elikut;
MRbi eshte v!era projektuese (llogaritese) te momentit te rezistences
te traut ne · skajin "i" ne kahun e momentit perkules sizmik (duke patur
parasysh krahun e konsideruar te veprimit sizmik);
IMRc dheiMRb- jane shuma e vlerave projektuese te momemeve
rezistues, perkatesisht te kollonave dhe trareve qe futen ne nyje [shih
shprehjen (8.2.9)]. VIera e shumes IMRc duhet t'i korrespondoje forcave
aksiale ne kollona ne situaten projektuese sizmike qe i pergjigjet kahjes se
konsideruar te veprimit sizmik.

g + 'f\q

; 11 ; ;; ; ; rt; 1: 11 +• +l ; ; ;
.L_ ---&--
c
Filg. 8.4.4 Percakti:mi i forca.ve prer-ese bazuar nf Projektimin sipas
Kapadteteve per rastin e koHones te nje rame

Ne shprehjet (8.4.5) me R, jepet !artesia e "paster" ("clear") e

Fig. 8.4.3 Forcat prerese Hogaritese te trareve ne Projektlmi.n sipas
Kapaciteteve te :ramave me duktilitet te ]arte (DC"H")
8.4.3 Forcat preriise ne· kollona
Menyra me e thjeshte per te percaktuar forcat prerese ne kollonat duke
u bazuar ne konceptin e Projektimit sipas Kapaciteteve dhe duke iu re~eruar
fig.8.4.4 eshte qe te pranohet sene te dy skajet e kollones, C dhe D, kriJohen
9erniera plastike. Keto <;erniera konsiderohen te shkaktuara nga momentet
perkulese me drejtime te kunderta (+ ose - ). Mbi kete baze llogantet
600
kollones. Kjo zakonisht merret e barabarte me distancen nga faqja e siperme
e traut ose e soletes ne bazen e kollones, deri ne pjesen e posbtme ("soffit")
te traut ne krye te kol!ones, brenda p!anit te perkuljes. Ne qofte se kapaciteti
i kollones ne prerje nuk varet nga drejtimi i forces prerese, atehere kane
interes vetem vlerat maksimale te forcave prerese, v,~ dhe v~. Kapacitetet
projektuese ne perkulje McR.ct dhe MoR.ct te kollonave duhet te jene
ma.lcsimalet e mundshme brenda intervalit te ndryshimit (fluktacionit) te
forces aksiale te saj, duke patur parasysh kombinimin e forcave te peshes
me ato te veprimit sizmik te projektimit. Ne qofte se aftesia mbajtese ne
prerje e kollonave varet edhe nga forca aksiale (aftesia mbajtese ne prerje
601
(t

rritet me rritjen e forces shtypese), atehere ne shprehjet (8.4.5) duhet te

konsideroben me shume se nje nga vlerat e mundshme te forces aksiale per
llogaritjen e M;• (i =C, D). Kjo me qellim qe te gjendet kushti me kritik per
2M

~
verifikimin e aftesise mbajtese ne prerje te kollones. Ky kusht duhet te
I
pasqyrohet edhe ne perrnasimin dhe detajimin e seksionit terthor te kollones,
veqanerisht ne vendosjen e armatures terthore.
Per kollonat e strukturave me duktilitet te larte ("H") dhe te mesem
LM =-Z:M.,>Z:M"'
("M"), Eurokodi 8 (v.1994) ka pershlatur shprehjet (8.4.5) te Projektimit I I

sipas Kapaciteteve me koeficient ate barabarte me faktorin e sjelljes "q".

I I I
II~
Praktikisht aty jane pranuar perkatesisht vlerat YRd =1.35 per nivel te larte +---- f--H YRdMRc
duktiliteti e YRd =1.20 per nivel te mesem duktiliteti. !
Duke iu referuar fig. 8.4.3 dhe simbolikes te perdorur aty, sipas (8.4.5)
forcat prerese projektuese round te llogariten nga shprehja:

Ysa = YRd MoRa+ McRd (8.4.6)

£,
[ec
Duhet patur parasysh se koeficienti YRd merr parasysh shfaqjen e !'

forrnave te shkaterrimit me probabilitetin me te ulet, pra edhe situatat kur ne

fundet (skajet) e kollonave shfaqeu plastifikime perkulese. Nese eshte i
zgjedhur duktiliteti i ulet "L", forcat prerese percaktohen thjesht nga analiza I I
I~~.:.
I 1
e struktures, duke bere kombinimin e ngarkesave per rastin e veprimit
sizmik, pa aplikuar ndonje kriter te Projektimit sipas Kapaciteteve. v (kMRh)MRo.2
Nderkaq, ne Draftin Nr.5 te ECS (Maj 2002) ne Projektimin sipas -'- I 'Rd Z:M.,
Kapaciteteve te ramave me duktilitet te larte (DC"H") percaktimi i ' 2 I i I
madhesive te momenteve projekruese skajore per kollonat (fig.8.4.5), te 1 I I

~~,~-: """'"'•
nevojshem ata per llogaritjen e forcave prerese projektuese bebet neperrnjet
sbprehjes vijuese, te ngjashme me (8.4.4), dhene me siper per traret:

. 2:M.,) I I
Mi,d =y Rd MRc,t.mm(l,""M
L.... Rc
(8.4.7) Z:M.,
Fig. 8.4.5 Forcat pre:rese nlogaritese te koUonave ne Projektimin sipas
Kapadteteve te ramave me duktilitet te iarte (DC "W~
Koeficiebti YRd ne shprehjen (8.4.7) tani (per ko!lonat) pranohet 1.3
dhe merr parasysh, ve<; fortesimit te <;elikut, edhe shtrengimin e betonit te
zones se shtypur te seksionit, kurse MRc,; eshte vlera projektuese e momentit 8.4.4 Forcat prerifse nif mure
rezistues ne skajin "i" te kollones. Verejtjet dhe shenimet e tjera mbeten si Per muret (diafragmat vertikale) relativisht fleksibel eshte e
me siper (ato qe u dhane per shprehjen 8.4.4). nevojshme manja parasysh e mbirezistences post-elastike qe shfaqet ne
hazen e tyre si dhe pasigurite lidhur me kontributin e forrnave te lana.
602
6il3
Analizat inelastike kane treguar se forcat prerese jane ne fakt mjaft me te
medha se ato qe dalin nga analiza e reagimit elastik linear. Per kete arsye,
per projektimin rekomandohet adoptimi i nje "mbeshtjellese" projektuese e
forcave prerese pergjate lartesise se niurit. Ndertimi i saj bazohet ne kete
kriter te aplikimit te Projektimit sipas Kapaciteteve:
-per !.. H < z < H w , ku "z" matet n 0~a baza e murit, ndryshimi i forcave
0- w
prerese Vs eshte linear, si9 tregohet ne fig. 8.4.6, kurse per z < ~ Hw:
0 b-
VSd =cV~
Ne shprehjen e mesiperme V~d eshte forca prerese ne mur ashtu si9
rezulton nga analiza strukturore dhe s eshte nje faktor zmadhues qe varet
nga niveli i duktilitetit. Sipas publikimit te v.l994 te Eurokodit 8 esllte
pranuar qe:
-per klasen e larte dhe te mesme "H" dhe "M" te duktilitetit faktori s
round te vleresohet si vijon:
s=q
ku q - faktori i duktilitetit; Msct - momenti perkules projektues ne bazen e
murit; MRct - rezistenca perkulese projektuese ne bazen e murit; YRd- faktori
i mbirezistences (1.25 per duktilitetin "H'' dbe 1.15 per duktilitetin "M"); T,
- perioda baze e lekundjeve se nderteses sipas drejtimit te murit (te forces
prerese Vsd); Tc - kufiri i siperm i peri odes ne degen konstante te spektrit
elastik te shpejtimeve (shih paragrafin 5.7.3); S,(T) - ordinata perkatese ne
kete spekter;
-per klasen e u!et "L" te duktilitetit faktori i zmadhimit E merret i
barabarte me 1. 3.
Ne rastin e mureve jo fleksibel, sipas EC8 (v.1994) percaktohet:
-per klasat "H" dhe "M" te duktilitetit:
V Sd --YRd (MRd IV,Sd :$qV'Sci'.
--! (8.4.10)
M")
604
- per klasen "L'' te duktilitetit forca prerese v,;., rritet thjesht me nje
faktor zmadhimi s = 1.3.
a - nga analiza
e zmadhuar
c - mb€shtje1!sja projektuese
(8.4.8)
! - - - - V\'"'----+
! - - - - v~o=t= eV~ - - - - i
Fig. 8.4.6 Mbtshtjenisja projektuese per forcat prerese ne mmret e
perkuishem te slstemeve duaH!, sipas EC-8 (v.1994)
(8.4.9)
Ne Draftin Nr.5 te EC8 (Maj 2002) percaktohet se ne rastin e
mureve fleksibel me duktilitet te larte (DC"H") kerkesa per te mbuluar
pasigurite ne shperndarjen e momenteve nepermjet ndertimit te
mbeshtjelleses projektuese te momenteve (shih fig. 8.2.3) round te
konsiderohet e plotesuar nese aplikohet procedura e mesiperme sipas
shprehjeve (8.4.8) dbe (8.4.9), duke ma.'Te YRd = 1.2. Per te siguruar
manjen parasysh te rritjes se mundshme te forcave prerese pas krijimit te
9ernieres plastike ne bazen e murit, forcat prerese projektuese merren 50%
mete larta kundrejt forcave prerese te analizes strukturore.
8.4.5 Ndikimi i veprimeve ciklike dhe ve9ori tiJ sjelljes te trareve tif
dominuar nga piirkulja dhe prerja
Ne rastin e trareve, duke iu referuar madhesive te krahut te djathte te
shprehjeve (8.4.3) sbenja dhe vlera algjebrike e raportit 1; = V A.sz ose
VA.S!
605
 Ya.SJ eshte tregues i shka!les se karakterit ciklik te ngarkeses (ne sensin e
VB,$2
ndeffimit te kahjes se forces prerese) qe pritet te kete ngarkimi i traut gjate
veprimit sizmik. Ky raport (~) ka nje efekt te konsiderueshem per
projektimin ndaj forcave prerese te traut. Kjo sepse, sipas studjuesve Paulay
dhe Bull, nderjet prerese ~ pertej se cilave armatura "konvencionale" (e
zakonshme) me stafa nuk round te parandaloje shkaterrimin nga prerja, jane:
~= o.3 co.2 + i;) r; 12 (8.4.11)
ku f, eshte rezistenca cilindrike e betonit.
Rastet kufitare per vlerat e !;jane: I;= -1 (nderrimi i plote i shenjes per
forcat prerese) dhe 1;=0 (efekt jo-ciklik). Keshtu, sipas (8.4.11) vlerat
korresponduese te nderjeve prerese maksimale qe mund te lejohen ne traret
jane perkatesisht 0.3f/2 ne kushtet e ngarkimeve ciklike dhe 0.6fo 112 ne
kushtet e ngarkimit pa ndryshim shenje te forces prerese. Eksperimentalisht
eshte provuar se trau me nderje mete vogla se (0.25+0.3)( 12 mund te
perballoje nje numer te madh ciklesh ngarkimi inelastik pa parur ndonje
zvogelim te ndjeshem te rezistences se tij e, njekohesisht, pa ulje te
kapacitetit shuares (disipues) te energjise. Kjo eshte e domosdoshme te
evidentohet veo;anerisht per zonat kritike te o;emierave plastike ne skajet e
tyre.
Provat eksperimentale per ana!izen e ndikimit te forcave prerese dhe
te nderjeve qe ato shkaktojne ne traret gjate ngarkimeve cik!ike te tyre (me
forca +F, -F, sio; modelohet veprimi sizmik) zakonisht hehen ne karnpione
traresh konsol te inkastruar (fig.4.2.1). Kjo mbeshteiet ne arsyetimin se
gjendja e nderur e nje elementi te tille eshte e ngjashme me ate te gjysmes se
nje trau (rigeli te nje rame) qe u nenshtrohet momenteve sizmike ne fundet e
tij. Nderjet ~ < 0.25f, 112 (qe konsiderohen relativisht te ulta konstatohen ne
trare me vlera relativisht te medha re raportit te hapesires se prerjes, "l"
("shear span") kundrejt lartesise efektive "d" te seksionit ( ~). E tille mund
te konsiderohet p.sh. vlera !:._ = ~ = 4.5 (V - forca prerese, M- moment!
!:,:
d Vd
I~
perkules). Gjate ngarkimeve ciklike keta trare karakterizohen nga nje sjellje
)i';j
e dominuar kryesisht nga perkulja ("flexure dominated beams"), ku
!{:: perqindja e zhvendosjes totale qe u atribuohet deformacioneve nga prerja
li.
!)" 606
!:t
iit:;l
l"
iL
1:'
eshte jo me shume se 10%. Shkaterrimi nga perkulja, karakteristike kjo per
gjendjen kufitare re ketyre trareve, shkaktohet nga prishja e shtreses
mbrojtese te armatures dhe, per pasoje, nga humbja. ine!astike e
qendrueshmerise se shufrave gjatesore. Sje!lja e tyre karakterizohet nga
vlera te larta dukti!iteti dhe kapacitete te medha ne shuarjen (disipimin) e
energjise. Sidoqofte forma e kurbave histerezis qe merren gjate provave
eksperimentale nuk eshte elasto-plastike. Kjo ve9ori shfaqet sidomos ne
zonat e ringarkimit (ngarkimit ne kah te kundert), te pasqyruara ne
kuadrantin e dyte dhe te katert ne grafikun ngarkesa-zhvendosje. Sikurse
duket ne fig.4.2.1, ne keto zona, ne nje shkalle te caktuar shfaqet degradimi i
ngurtesise se elementit ("stiffnes degradation"). Ky fenomen eshte i
dukshem ve9anerisht kur nive!i i deformimeve inelastike eshte i larte. Kjo i
detyrohet me teper efektit "Baushinger" (shih paragrafin 3.6.3 ) qe shfaqet
ne shufrat e <;elikut gjate ringarkimit te tyre. Ndikim te konsideruesbem ka
gjithashtu parnundesia e mbylljes te plasariljeve ne beton gjate nderrimit te
shenjes ne ngarkimet ciklike, e shkaktuar kjo nga qe armatura e terhequr ne
ngarkimin paraardhes ka kaluar njedhshmerine dhe eshte zgjatur. Rol
negativ luan edhe penetrimi i rrjedhshmerise te shufrave te armatures ne
inkastrimet (nyjet), ~ka shkaterron adezionin midis betonit dhe armatures se
hekurit dhe -;on ne rrotullime lokale te perqendruara ne kontaktet
("interfaces") tra-kollone.
Sjellja e trareve konsiderohet e dominuar nga forcat prerese ("shear-
M J i tyre eshte jo i ngritur
dominated beams") kur raporti !:._(=
d Vd
(p.sh.
2.75) dhe, rrjedhimisht, niveli i nderjeve prerese tangenciale T nuk rezulton i
f, 2
ulet (kur 0.3 < ~ $ 0.5). Ne fig. 8.4.7-a,b tregohen (sipas Bertero e
Popov, 1977) kurba histerezis per dy trare me nivele te ndryshme te
nderjeve tangenciale, qe u nensbtrohen ngarkesave ciklike. Duket se nga
kurba, e pare, qe i korrespondon traut me raport te ulet de (fig.8.4.7-a), eshte
me siperfaqe mjaft te vogel dhe me pjerresi mesatare (modul "sekant", si
tregues ngurtesie) gjithashtu te vogel, ne krahasim me kurten histerezis te
traut tjeter qe eshte identik persa i perket seksionit, por me hapesire prerje te
madhe, d.m.th. te dominuar nga perkulja (fig.8.4.7-b). Diferencat jane mete
theksuara ne zonat perreth origjines se diagrames, ku karakteristike per
kurben e pare (fig.8.4.1-a) eshte shfaqja e te ashtuquajturit "efekt-dare"
("pinching effect"). Efekti "dare" verehet me i theksuar ne diagramat
607
ngarkese (F)- deformacione prerese (y), sikurse ilustrohet ne fig. 8.4.8 (nga
Penelis dhe Kappas, 1997, sipas Bertero e Popov, 1977) per rastin e provave
te traut me diagrame F-Ll. te dhene ne fig. 8.4. 7 -a.
- '00
~ ~

a)

-40

-J::=;l4 1:
,_,_. F

0.01 0.015
P, "'P, ""1 A% stafa 4-degSshe 0 6/SO Deformacioni
nga prerja, y (rad)
-100
b)

-200
Fig. 8.4.8 Dhgrama ngarkesa -deformacione prerje per nje tra me nderje te
Iarta tangencia]e t = 0.44ft 112:M[Pa

Ne vartesi te ndikimit qe ushtrojne forcat prerese, diferencimet e

verejtura ne sjelljen e trareve, pasqyrohen edhe ne modelet histerezis qe
adoptohen per te bere analiza te reagimit dinarnik inelastik te strukturave
shumekateshe beton-arme. Ne forme te permbledhur disa nga modelet e
mirenjohur histerezis per traret qe dominohen nga fenomeni i perkuljes
tregohen ne fig.8.4.9-a-;-i, kurse modele perfaqesuese per traret, sjel!ja e te
cileve dominohet k.c--yesisht nga forcat prerese jepen ne figurat vijuese
Fig. 8.4.7 Sjeiija histerezis e trareve me nivele te ndryshme nderjesh
8.4.!0-a,b,c,d.
£ t··e 'uarab ar1··e me -M
tangenciale - a) me raport te-- ul"et -, = 2.75
d Vd

dhe ~-r = 0.44fe 111

l\-Wa; b) me :raport te ngritur ~, te barabarte me
M
-·- = 4.46 dhe 'r
m
= 0.29 f< MPa.
Vd

608 609
 "'
b) <:) a)

F I .,..,...,.·"'
__
b)

, " "

o) 0 c)

A , " "
'
·~-p-~-,.1 ----

Fig. 8.4.Ul Modele histerezis per e!emente betonanne me sjeHje te dominuar

g) h) i)
nga prerja - a) modeii Saiidi-Sozen; b) modeii Tagayananagi etj;
c) modeli Umemura etj; d) mode!i Ku.stu-Bouwkamp

, Penniresimi i sjelljes ndaj ngarkesave ciklike (sizmike) te trareve ne

te cilet dominon veprimi i forcave prerese, si dhe ve9orite e procedurave te
" /' projektimit te trareve per perballimin e efekteve negative te forcave prerese
I~ .--·I /"
f)! Mbt:si\tj<::lli.OI'<'t e / / 1.---/ varet nga problemet qe mund te shfaqen ne mekanizmat e transmetimit te
y! ;eduktim.it t<O
.-6~---_...-l
·vezisten~uve
ketyre forcave ne elementet beton-arme ("shear transfer mechanisms").
Sipas studjuesve te njohur Park, Paulay dhe Pristley, si mekaPizma kryesore
paraqiten:
1.- Efekti shtemgues qe japin stafat ne plasari\jet e inklinuara,
Ffig. ·8.4.9 Modele histerezis per eiemente betonarme me sjeilje te do:m.inuar
nga perkulja ~ a) ei.asto-piastike (me pedorcim karakteristik); b) nepermjet "veprimit kapriate" ("truss action"), qe u paraqit ne paragrafin
bili.neare, me dlegradim ngurtesie c) mode]] i Ch:mgh-it; d) modeli i 8.3.4.
modif<kuar i Clougll-it (ag• Ridell dhe Newmark); e) modeli i 2.- Zonate shtypura nga perkulja te betonit;
1'akedes; f) modeli trilinear me degradlim ngurtesie; g) modeKU 3.- Shtrengimi dhe ferkimi i agregateve perberes te betonit pergjate
Schnobrich; h) modeH Ramberg-OsgoOO. i. modifikuar (nga siperfaqeve te plasaritura nga preija ("agregate interlock and friction");
Jennings); :i.) modeii Ceiebi-Penzlen
4.- Veprimi lidhes (bashkues) i armatures gjatesore ("dowel
action").

610 611
 Mekanizmi (2) behet jo-efektiv nese plasaritjet mbeten te hapura. Po
keshtu, nje degradim progresiv verehet edhe me mekanizmat (3) d.'Je (4)
gjate ngarkimeve te shpeshta ciklike, perkatesisht per shkak te "zbutjes" te
siperfaqeve. (fillimisht te ashj)ra) te plasaritjeve dhe prishjes graduale te
adezionit armature gjatesore-beton ("bond of longitudinal reinforcment").
Ne fig.8.4.ll tregohen (sipas Bertero dhe Paulay e Bull, 1979) disa faza
suksesive karakteristike te reagintit dhe demtimit eventual te nje trau beton-
anne qe u nenshtrohet ngarkimeve ciklike.
poshtrne eshte mjaft e madhe, aq sane arrnaturen e siperrne te mundesohet
shfaqja e nje force shtypese e barabarte me rezistencen kufitare te
rrjedhshmerise, ~arja ne seksionin kritik mund te mbyllet (fig.8.4.11-c). Por,
per shkak te zhvendosjes se meparshme vertika!e nv. ne siperfaqen e <;arjes
te zones te shtypur te sapoformuar verehet nje pozicion jo i rregullt dhe i
rrafshte. Kjo <;on ne nje coptim te betonit aty nga ndelje shtypese relativisht
te ulta. Keshtu, me vazhdimin e ngarkimit ciklik, ndodh nje !emim gradual i
siperfaqes te ~arjes, fenomen ky qe, i kombinuar me zgjatimin e traut per

"'-
shkak te akumulimit te zgjatimeve plastike te shufrave te armatures, <;on ne
forrnimin e 9arjeve ne gjithe lartesine e traut. Keto <;arje mbeten te hapura
gjate pjeses tjeter te ngarkimit (fig. 8.4.11-d). Nderje te medha shkaktohen
ne arrnaturen gjatesore qe pershkon nje <;arje te tille duke mbajtur te gjithe
forcen prerese ne saje te veprimit lidhes ("dowel"). Nderkohe, kjo armature
b)/;,~ u nenshtrohet edhe nderjeve norrnale nga perkulja, c;ka ne kompleks <;on ne

~t0M shkaterrimin eventual te e1ementit, qe zakonisht behet ne menyren

karakteristike te humbjes se qendrueshmerise (f!ambazhi). Ky demtim e
shkaterrim tipik, i zakonshem per traret me nivel te !arte nderjesh prerese
.,...'
6,~
c~ > o.st; 12 ) ne kushtet kur ka deforrnime te medha perkulese inelastike,

~~
.>.....,
c)

1:'1~ njihet si "rreshqitja nga prerja" ("shear sliding"). Per shmangjen e kesaj
tH dukurie te rrezikshme, mbi bazen e disa eksperimenteve te realizuara ne
I --- j
laboratoret Neo-Zelandeze, ne vitet '70 u sugjeruan si zgjidhje vendosja e
shufrave gjatesore te pjerrtesuara qe kalojne nga zona e 9emierave plastike
d)
drejt pikes se inf!eksionit, ne qender te traut (fig. 8.4.12). Por, ka patur edhe
vleresime se demtimi dhe shkaterrimi eventual i mesiperm nuk mund te
shmangen ne kete menyre. Edhe perdorimi i stafave shume te dendura nuk
do te zgjidhte efektivisht problemin, sepse 9arja kritike evidentohet si
vertikale, d.m.th. paralele me stafat.
Fig. 8.4.11 Fazat karakteristike te reagime·ve te nje trau betona:rme kund:rejt
ngarkimit cildik f---t Zona yemieres p!astike, me p!asaritje diagonale A... ,

Ngarkimi cikiik qe shoqerohet me nivele te larta te deformacioneve

inelastike, me dukti!itete 1-t~ te rendit 3 ose me teper, mund te goje ne
formimin e te 9arave qe pershkojne gjithe lartesine e traut dhe qe mbeten te
!'
~~~~
S< _ ---,~ _>< r.-~
1

,1~~~~~=1:1~~
hapura gjate ringarkimit (fig.8.4.ll-a,b). Ne kete faze, e gjithe forca prerese U r-+ / Pike infleksioni ~~
do te transmetohej pergjate siperfaqes se 9arjes kryesisht nepermjet veprimit
lidhes ("dowel") te shufrave gjatesore. Duke patur parasysh qe armatura e
siperme dhe e poshtrne ka kaluar ne rrjedhshmeri, zhvendosja vertikale e Fig. 8.4.].2 Mbrojtja nga pre:rja ne zonat e ~ernierave piasti.ke rlluke perdorur
kiliimin e annatures kryesoil"e te he!«urit ]pibr _te mundesuar
shufrave qe bejne transmetimin e forces prerese eshte e konsiderueshme, transmetimin e forcave prerese pas plasa:rHjeve te medha ne beton
gka gon ne nje renie te madhe te ngurtesise se traut. Nese armatura e

612 6!3
 Ve9 perdorimit te shufrave ndermjetese te drejta (fig.8.4.13-a) nje
menyre efikase qe eshte rekomanduar per keta trare (meT te larte) konsiston
ne vendosjen e shufrave bidiagonale, te pjerrtesuara me kendin a (zakonisht
45°) ne zonate 9ernierave plastike, ashtu si9 tregohet ne fig.8.4.13-b. Keto
shufra kane avantazhin te pershkruajne <;do plasaritje te mundshme vertikale
me lartesi te plote, sa e seksionit Kjo menyre eshte propozuar fillimisht nga
Paulay (Zelande eRe) per traret e 9iftezuar ("coupling beams") te perdorur
si Jidhes ne sistemet e mureve vertikale te <;iftezuar ("coupling walls
systems"), qe karakterizohen nga raporte te ulta C!d. Llogariga e siperfaqes
se kerkuar A, te shufrave diagonale te sejci!it drejtim te ketij sistemi round
te behet duke supozuar se shufrat kalojne ne rrjedhshmeri njekohesisht ne te
dy drejtimet Keshtu, nga kushtet e ekuilibrit (fig. 8.4.13-c) rrjedh se forca
prerese V do te perballohej nese:
V =2Tsina. =2Csina. =2As
Nga pikpamja praktike, vendosja e sistemit bidiagonal te shufrave
mund te hase veshtiresi, mbasi zonat fundore te trareve dalin me dendesi te
madhe shufrash. Nje menyre per te shmangur nevojen e ketij sistemi eshte
zhvendosja qe mund t'u behet qernierave plastike nga fundet e trareve, ne
nje largesi te caktuar (2: d) nga faqja e kollones. Kjo mund te reallzohet duke
nderprere ne men)'Te te pershtatshme nje pjese te armatures gjatesore.
Duhet nenvizuar gjithashtu se shkaterrimi i shtreses mbrojtese ne
betonin e shtypur te fibres se siperme te traut eshte ve<;:anerisht i
pafavorshem per efektivitetin e pritshem te veprimit bashkues (lidhes) te
armatures gjatesore. Prandaj, mekanizmi kryesor i transferimit te forces
prerese gjate veprirneve ciklike sizmike eshte ai qe rnbeshtetet tek stafat
Por, nese nivelet e inelasticitetit jane te larta dhe ndodh ka!imi ne
njedhshmeri 1 armatures terthore, edhe mekanizmi ''kapriate" tenton te
humbase efikasitetin e tij. Kjo dukuri eshte e theksuar kur adezioni midis
stafave dhe betonit ka degraduar. Megjithate, prania e stafave shume te
dendura do te !ejonte zhvi!limin e deformacioneve te medha ine!astike, me

nga ku:
v
As = -:-::--:-- (8.4.12)
kusht qe nde!jet e prerjes te rnbahen ne nivele relativisht te ulta.
2f,sina.
8.4.6 Mbrojlja e trarifve nga veprimi iforcave prerifse ciklike
Rruga me e mire per te zbutur pasojat negative te forcave prerese te
Per a= 45° kemi: A,= 0.71-
v (8.4.13) medha ne elementet beton-arme eshte perdorirni i perrnasave sa me te
f, medha te mundshme te seksioneve terthore, duke kenaqur njekohesisht
kerkesen per te mbajtur kufij sa me te u!et te rnundshem per perqindjen e
armimit Kjo kerkese armirni (minimal) ndikon per reduktimin e forcave

~
a)
1"- prerese ne traret. Niveli i ulet i ketyre forcave i kombinuar me uljen e
1 "'1' ilderjeve ne betonin e shtypur do te siguronte kapacitete te ngritura disipirni
energjie, pa u shoqeruar me degradim re rezistences se trareve. Ne kete

1111111 I I I I !1I Ii I II II kendveshtrim, niveli relativisht i larte qe kerkohet nga kodet per armaturen e
poshtme prane mbeshtetjeve te trareve (50% e armatures se siperrne), ve9
aneve pozitive qe ka, do te shoqerohej me kete disavantazh: round te rriten
forcat prerese ne gjendjen kufitare te traut Kur arsye te ndryshme
c) arkitektonike apo te tjera nuk lejojne perdorimin e seksioneve relativisht te
===<i'>'
temeoje·T
T ·I'.

C • shtypje ;A,.
<8,
c
medhenj me perqindje armimi te u!et, sjellja e trareve ndaj ngarkesave
ciklike round te perrniresohet me ane te shufrave nderrnjetese gjatesore te
vendosura ne lartesi te seksionit, nderrnjet shtresave te siperrne dhe te
poshtme te armatures, ashtu si<; u tregua ne fig. 8.4.13-a. Per kete qellim
Fig. 8.4.13 Tipe jo~konvenciona.le a:nnimi per tra:ret me nderje prerese te rekomandohen shufra me diameter te madh te cilat jane me efektive per
medha ~ a) shufra ndermjetese te drejta; b) me shufra d.i.agonaie
te kryqezuara; c) llogaritja e fo~rcave ne shufrat diagona]e

614 615
veprimin Jidhes ("dowel action"). Kjo menyre aplikohet me me efikasitet ne
MA
rastet e trareve me nderje te prerjes ~ jo shume te medha (0.3 S: f~' S: 0.5).
I

' M,l------------------------------------
Analizat e sjelljes se trareve ndaj ngarkimeve ciklike, perdoren
efektivisht ne projektimin e trareve (rigelave) rezistente ndaj veprimeve
sizmike, duke patur parasysh v~orite qe lidhen me efektet e forcave
prerese. Sipas percaktimeve te Eurokodit 8, procedura e projektimit per
traret aplikohet kur forca shtypese aksiale e normalizuar e projektimit
v = N d I A,f,d te mos kaloje vleren 0.1 (shtypja konsiderohet pozitive).
Perndryshe, elementi konsiderohet se punon njelloj si kollonat dhe
projektimi i tij duhet te ndjeke proceduren korresponduese te perpunuar per
Fig. 8.4.14 Diagrama e Edea]izuar bi- dhe trilineare momen.t-ku:ribature M-<!>
kollonat. Projektimi i seksioneve te nje trau ne perkulje (pas kryerjes se per traret betonarme
kombinimit te ve~ante te forcave, me marjen parasysh te veprimit sizmik),
round te behet njelloj si ne rastin e projektimit standard per perkuljen e Por, ve<; perqindjes minimale, brenda zonave kritike te ~ernierave
elementeve tra qe u nenshtrohen ngarkesave vertikale te perhershme dhe te plastike duhet te respektohet kushti i kufizimit nga siper i perqindjes se
perkohshme, d.m.th. sipas Eurokodit 2. Edhe koeficienti 0.85 per bllokun G armatures se terhequr, Pm"· Sipas Eurokocllt 8 (pub!ikimi i v.l994) ne keto
- E te betonit mund te ruhet. Kjo tani motivohet jo me me kohezgjagen e zona kritike, d.m.th. ne distancat fer:;:::; hw, fer:;;;; 1.5hw dhe eer = 2hw nga
madhe te veprimit te forcave, sepse, ne fakt, gjate termetit kemi veprim
nyjet, perkatesisht per traret DC"L", DC "M" dhe DC "H" (ku hw - !artesia e
shume te kufizuar ne kohe, por me reduktimin qe i shkaktojne rezistences
traut), kjo perqindje merret nga shprehja:
ngarkimet e karakterit ciklik, sikurse jane ato sizmike. Po keshtu, koficientet
e sigurise se materialeve mund te merren gjithashtu sipas Eurokodit 2
(y,=l.5 per betonin, y, = 1.15 per ~elikun). Ve~orite kryesore te projektimit (8.4.15)
antisizmik te trareve ne perkulje, te pasqyruara keto ne tabelat perkatese te
Eurokodit 8, lidhen se pari me kufijte e perqindjes minimale te armimit Pmin·
Keta kufij sigurojne ate qe momenti rezistues M, ne fazen e rrjedhshmerise Me siper p 1 eshte perqindja e armimit ne zonen e terhequr (ajo qe
te jete me i madh se momenti korrespondues i plasaritjes, M, (fig. 8.4.14). kufizohet), kurse p 2 - perqindja e armimit ne zonen e shtypur. Per traret e
Perndryshe, nese nuk do te realizohej ky kusht, ne tra do te kishim formimin klases se dukti!itetit te larte ("H") koeficienti Pmax merret nga (8.4.14) duke
e nje te 9are te vetrne. Sjellja e metejshme e traut dote ishte ashtu kryesisht zevendesuar koeficientin 0.65 me 0.35, kurse per traret me duktilitet te ulet
e thyeshme Go-duktile), pa perjashtuar edhe mundesine e keputjes se ("L") kerkohet qe Pmax te mos jete me shume se 75% e vleres se lejuar nga
armatures gjatesore. Eurokodi 2, d.m.th. 0.75x4 = 3% e siperfaqes se seksionit (bxh). Lidhur me
Sipas Eurokodit 8 perqindja minimale Pmin ne te gjithe traun eshte aplikimin e kerkeses (8.4.14) ritheksojme kerkesen qe brenda zonave kritike
te ~ernierave plastike duhet te kemi fJ2/p, = 0.5. Duhet nenvizuar se nje
armim i mundshem simetrik (p 1 = P2) ne mbeshtetjet e traut do te ishte me
(8.4.14)
efekt pozitiv persa i perket kerkesave te duktilitetit ne perkulje. Por ai ka
disavantazhin e permendur me siper qe ashtu rrftet forca prerese maksimale,
9ka mund ta ktheje traun ne te dominuar nga efekti i forcave prerese. Kjo do
ku fotm dhe fyR jane rezistenca ne terheqje perkatesisht e betonit dhe gelikut.
ta ndryshonte menyren e shkaterrimit eventual te tij, duke i bere
karakteristikat histerezis te papershtatshme nga pikparrJa e shua1jes
616 617
(disipimit) te energjise. Prandaj nuk duhet qe te rritet perqindja p 2 ne zonen
e shtypur tej vlerave normative. Duhet patur parasysh se ne llogaritjen e p-
ve merret parasysh, sipas percaktimeve normative,· edhe nje pjese e
armatures ne soletat (pllakat) qe lidhen me traret.
Sipas Draftit Nr.5 te ECS (Maj 2002) kapacitetet e larta plastike
rrotuHuese ne zonat kritike te yernlerave plastike te trareve (d.m.th. ne zonat
brenda distancave £" = hw dhe £" = 1,5hw nga nyjet, perkatesisht per
traret DC "M" dhe "H") sigurohen nese faktori i duktilitetit te kurbatures 11¢
(i perkufizuar si raport i kurbatures korresponduese te nje rezistence post -
kufitare sa 85% e momentit rezistues te seksionit, kundrejt kurbatures se
rrjedhshmerise) eshte me i madh se vlerat vijuese:
!l¢=2q- !, per Tt<:T, (8.4.16)
(8.4.16-a)
il•=l+(2q- l)T,fTt, per T 1 < Tc
skematike e nje shperndarje te rekomanduar te shufrave gjatesore tregohet
ne fig. 8.4.15-a. Sipas Eurokodit 8, jashte zonave kritike te <;ernierave
plastike kerkesat per armim terthor jane te njejta me ato te Eurokod!t 2.
Brenda zonave kritike armimi terthor duhet te kenaqe kerkesat specifike ne
lidhje me diametrat minima1e, largesite minimale dhe detajet e vendosjes,
per te mundesuar realizimin e rolit te trefishte te tyre, d.m.th. 1.-
shterngimin (fretazhin) e betonit; 2.- mbrojtjen e shufrave gjatesore nga
humbja e qendrushmerise gjatesore (flambazhin); 3.- perballimin
(transferimin) e nje pjese te rendesishme te forces prerese. Per konstruimin e
trareve ne zonat sizmike projektimi i sotem aplikon me rigorozitet edhe
kerkesa te tjera qe kane te bejne me permasat minimale te seksioneve
terthore, problemet e ankorimit te armatures ne beton dhe lidhjet
(bashkimet) perzgjatimet e shufrave gjatesore etj. Sipas Eurokodit 8 shufrat
gjatesore qe kalojne ne nyjet e brendeshme nuk duhet te perfundojne brenda
zonave kritike (R ocl dhe te pakten dy shufra ¢14 (<;elik $400) duhet te
sigurohen per seksionin, siper dhe poshte, gjate gjithe gjatesise se traut.

Ne shprehjet e mesiperme "q" eshte faktori i sjelljes se struktures, T 1 a)

- perioda baze e nderteses dhe T, - perioda e kufirit te siperm ne zonen me p.... < A,,o~~, < p.. ~
A·•,M)
~
shpejtim konstant te spektrit te projektimit. Barazimet (8.4.16) dhe (8.4.16-
p.,.,< A.,. / A,< p""'
1
4A,,. >mix fA,,, A•«}
.
: :
a) bazohen ne nje marredhenie te perafruar midis duktilitetit 11¢ dhe faktorit '
! I ,
-c
. 'I .
te duktilitetit ne zhvendosje fl;: 11,=211, -1, si dhe marredheniet vijuese te : e,.
Zor>Opo P·~·<A"•/A,<p.,.,
1
e" 1, l~' GJ
A.:. /.
·'··· •••• •1
>.e....a_
b;lsh\<imo
s~ufrM~
ZonO P1l
0~''"""'.¢
peraferta midis /l; dhe q: /l; = q, nese T, 2 T, dhe fl; =l+(q-l)TcfT,, nese 2 ~Mu!n>oh
-'- ~ ..
A.:o>~
•

T,<T,.
Sipas Draftit ECS-2002, kerkesat e dukti!itetit lokal kenaqen nese b)
~
perqindja e armimit p nuk kapercen vleren p max te barabarte me:
D Jo
D~ fu fu
c)
.[KV
ku
Pm"'=p, +

Esyd-
0,001~.~
f..t¢Csyd fyd
(8.4.15-a)

vlera projektuese e deforrnimit te rrjedhshmerise te armatures se

terhequr dhe !lo- vlera e kerkuar e duktilitetit te kurbatures. Por, po keshtu
m
w Jo
m rn
fu fu

Fig. 8.4.15 ~ a) Shperndarja. e rekomanduar e armatures gjatesore ne tr·aret

duhet respektuar edhe kerkesa (8.4.14) per kufirin minimal te armimit ne betonarme te nje strukture antisizmike; b) ankor~mi. n
annaturave terthore ne tt·aret: vendosje qe duhen evituar (" Jo'')
gjithe tram1.
dbe vendosje te pt:rshtatme ("Po"); c) detaj i rekomanduar
Konstruimi i traut, ne ve9anti shpemdmja e armatures gjatesore te
perkuljes, behet ne menyre te tille qe te sigurohet edhe nje mbulim i
konsiderueshem i momenteve perkules te paparashikuar. Paraqitja

618 619
 Kode dhe autore te ndryshem rekomandojne qe ne zonat kritike te
rrareve armaturat terthore te jene te tilla qe te sigurojne lidhjen dhe
rezistencen e mjaftueshme ndaj epjes te s;do shufre gjatesore te shtypur ose
cto grupi shufrash te shtypura. Ne fig.8.4.15-b.c tregohen menyra te
9
ndryshme, te rekomanduara dhe te tilla qe duhen evituar, bdhur me
aplikimin e armaturave terthore. Vleresimi i rezistences ndaj forcave prerese
dhe verifikimet perkatese sipas Eurokodit 8 realizohen duke perdorur
metodika te ndryshme, ve<; per zonat kritike dhe veg per zonat e tjera te
rraut. Mbeshtetur ne kriteret e Projektimit sipas Kapaciteteve duhet patur
parasysh edhe qe forcat prerese projektuese ne nje tra, ne rastin e duktilitetit
"H" percaktohen duke konsideruar ekuilibrin e traut ne gjendjen kufitare kur
rezistencat ne perkulje kane arritur maksimumin e tyre.
Sipas kodeve moderne antisizmike, duke pasqyruar ne princip edhe
konceptimet qe permban shprehja (8.3.32), rezistenca ndaj forcave prerese e
nje trau jepet nga shprehja:
(8.4.17)
ku v wd eshte forca prerese qe perballohet nga stafat nepermjet mekanizmit
te njohur "tip kapriate", kurse V00 eshte forca prerese qe u atribuohet tre
mekanizmave te tjere te perballimit (te transmetimit) te kesaj force, te
permendur me siper (paragrafi 8.4.5). Edhe ne rastin e kombinimit te
veqante te veprimit sizmik, per zonat jashte <;ernierave plastike Eurokodi 8
(v.l994) lejon qe V,ct te llogaritet sipas Eurokodit 2, d.m.th. qe projektimi te
realizohet nje!loj si per ngarkesat vertikale, te peshave, me anen e shprehjes:
(8.4.18)
ku: -rR, = 0.25fctk.o.os /y, eshte rezistenca (nderja) baze llogaritese e
prerjes (y, = 1.5);
k = 1.6- d (d- ne metra), pork 2: 1.0;
p 1 = A,)(bw·d) - eshte raporti i armimit gjatesor Cbw - gjeresia e
brinji% ose e seksionit; d- !artesia efektive);
crcp = Nsct lAc, ku Nsct- forca (minimale) llogaritese aksiale dhe Ac-
siperfaqja totale e seksionit terthor te betonit.
Duhet patur parasysh se formula (8.4.18) supozon qe nuk ka
degradim te konsiderueshem te mekanizmave te perballimit (transferimit) te
forcave prerese dhe prandaj jashte zonave kritike projektimi realizohet
njelloj si per ngarkesat peste vertikale. Por, brenda zonave kritike duhet
620
marre parasysh degradimi i madh - veganerisht kur forcat normale shtypese
jane te vogla - i mekanizmave te perballimit te prerjes, qe kane te bejne si
me betonin (zonae shtypur, shtrengimi i agregateve) ashtu edhe me <;elikun
(veprimi lidhes, "dowel", i armatures gjatesore). Prandaj, ne ato zona,
madhesia Ved mund te vleresohet keshtu:
1.- Per klasen "H" te duktilitetit, Vcct =0;
2.- Per klasen "M" te duktilitetit, V,, = 40% e vleres se llogaritur
sipas Eurokodit 2
3.- Per klasen "L" te duktilitetit, Vcct merret me vleren e plote te
llogaritur sipas Eurokodit 2.
Nderkaq, "kontributi" V wd i stafave mund te llogaritet duke marre
parasysh vleren algjebrike te raportit midis forcave prerese projektuese
minimale dhe maksimale, i; = Vs,minNs,max. Ky raport konsiderohet tregues i
mundesise se shkaterrimit rreshqites nga prerja. Dallohen keto raste:
1.- Nese t; > - 0.5, d.m.th. nese per forcat prerese pritet vetem nje
ndenim pjesor shenje gjate ngarkimeve ciklike, forcat prerese V wd qe mund
te perballojne stafat mund te llogariten nga shprehja:
A.
vwd =~0.9dfywd (8.4.19)
s
ku:
Asw- siperfaqja e armatures se stafave (produkti i siperfaqjes se nje
dege vertikale me numrin e degeve brenda largesise "s" te nje stafe nga
tjetra pasardhese);
fywd- rezistenca projektuese e hekurit te stafave;
d - !artesia efektive e seksionit.
2.- Nese i; <- 0.5, d.m.th. nese ka nje shkalle te larte reversibiliteti
te forcave prerese, gje ge ndodh shpesh ne traret e mbeshtetur ne nyjet e
brendeshme te rarnave, da!lohen tre nenrastet e meposhtme:
2.a-Kur:
(8.4.20)
ku bw- gjeresia e traut (brinjes), 1:Rct- nderjet prerese projektuese te betonit,
atehere mund re aplikohet shprehja (8.4.19) dhe forcat prerese perballohen
vetem nga arrnatura e stafave. Per klasen "H" te duktilitetit ~ 1 mund te
merret e barabarte me 3, ndersa per klasen "M" ~ 1 =4.
621
 2.b- Kur )Vm"'l e kapercen vleren e percaktuar nga (8.4.18), atehere,
per te zbutur efektin e shkaterrirnit rreshqites nga prerja dhe plasaritjet e
medha diagonale duhet vendosur armature bicliagonale (shih fig. 8.4.13-b,c).
Shperndarja e forcave prerese midis stafave dhe armatures bidiagonale varet
nga vlera e forces prerese "negative" V s,min (konsiderohet vlera qe i
korrespondon terheqjes ne fibrat e poshtme prane mbeshtetjes se traut).
Keshtu:
- Nese IVs.mml :S ~2(2+ /;)"i:Rdbwd, atehere gjysma e V s.max round te
jepet per t'u perballuar nga stafat dhe gjysma tjeter nga shufrat bidiagonale.
- Nese IV s.minl > ~2(2+ 0'Rctbwd, atehere e gjithe V s.mox perballohet
nga shufrat bidiagonale.
Ne te dy keto situata siperfaqja e kerkuar per shufrat bidiagonale
round te llogaritet sipas shprehjeve (8.4.12) dhe (8.4.13), duke marre per V
pjesen perkatese te V s.max· Per klasen e duktilitetit "H" round te pranohet
~ 2 = 6 dhe per ate "M", ~' = 8.
2.c- Per traret e klases se duktilitetit "L" fore a rezistente V wd
vleresohet gjithnje duke perdorur shprehjen (8.4.19) dhe forcat prerese
perballohen vetem nga stafat.
Per re shmangur shkaterrirrrin e "bieBes" diagonale te betonit qe
formon pjesen perkatese ne mekanizmin "kapriate" (shih fig.8.3.7), per te
gjitha klasat e duktilitetit duhet respektuar moskapercirni i vleres limite te
forces maksimale prerese VRd2 qe percakton Eurokodi 2:
c '
VR" = 0.5 (0.7- ~~o)f"bw0.9d (8.4.21)
ku f,, - vlera !Jogaritese (e projektirnit) e rezistences se betonit, kurse f,k -
vlera perkatese karakteristike.
Ne Draftin Nr.5 te EC8 (Maj 2002), megjithese ne princip ruhen
konceptimet verifikuese te mesiperme, shprehjet perkatese analitike kane
pesuar disa ndryshime, ne varesi edhe te shkalleve te duktiliteteve te
aplikuara (DC-ve).
8.4. 7 Verori tif ndikimit tif forcave aksiale shtypiise
Efekti i forcave aksiale shtypese, te cilat marrin vlera te
konsiderueshme sidomos ne kollonat e kateve te poshtme, eshte kompleks.
Aty ku momentet perkules jane te vegjel, shtypja kontribuon ne mbylljen e
te qarave nga perkulja. Keshtu, ne rendin e forcave shtypese N te vogla (N<
622
Nb, ku Nb - vlera qe i korrespondon pikes se ballancit ne kurben e
interaksionit moment - force normale - shih paragrafin 3.9.5) verehet nje
efekt i favorshem i tyre, sepse rritet kapaciteti ne perkulje i kollonave. Me
rritjen e forcave aksiale pertej vleres Nb kapaciteti ne perkulje zvogelohet.
Ne praktike, problemi qendron ne pasigurine qe verehet lidhur me
vleresimin e tiive!it te forcave aksiale shtypese gjate veprimeve reale
sizmike. Ky nivel ne fakt ndryshon ne kufij mjaft te gjere, si rrjedhim edhe i
kombinimit te momenteve permbyses me komponenten vertikale sizmike te
truallit. Kuptohet se fenomeni eshte me i shfaqur ne kollonat perimetrale te
nje ndertese. Prandaj, ne disa faza te reagimit sizmik, kur forcat aksiale jane
te medha, kapaciteti ne perkulje i nje kollone round te ulet mjaft.
Forcat shtypese japin kontribut pozitiv edhe per rri~en e aftesise
mbajtese te ko!lonave persa i perket prerjes, mbasi nga efekti i tyre ne
kollona mbyllen edhe te ~ara qe u detyrohen forcave prerese. Shtypja rrit
gjithmone edhe ngurtesine efektive te kollonave, duke bere qe edhe
deformimet anesore te tyre te jene me te vogla se ne rastin e mungeses se
forcave aksiale (N = 0). Nderkaq, prania e forcave shtypese shkakton rrigen
e zones se shtypur ne nje seksion terthor te nje elementi dmth rritjen e
thellesise x = ~d te aksit neutral. Prej ketej rrjedh se, duke patur parasysh qe
ne gjendjen kufitare kurbatura <I>u eshte (shih fig. 4.3.8)
Q) - Ecu (8.4.22)
'--
X
me rri~en e forces shtypese respektimi i nje vlere kufi <I>u do te kerkonte
rritjen e deformimeve kufitare Sou-
Si konkluzion round te themi se, me qellim qe te ruhet nje faktor
konstant duktiliteti ne kollona, rritja e forcave shtypese duhet shoqeruar me
rritjen e arrnimit terthor, per ta here betonin e seksionit terthor me te
shternguar ("confined concrete"), te afte per te perballuar kurbaturen dhe
rrotullimin e nevojshem.
Nga paraqi~a e mesiperrne verehen efektet kontradiktore te ndikimit
te forcave shtypese lidhur me armaturen terthore. Nga njera ane, prania e
tyre redukton ne nje shkalle te caktuar kerkesat ne a.rmature terthore per
perballimin e forcave prerese meqenese forcat shtypese rrisin kapacitetin ne
prerje te elemeteve. Nga ana tjeter, po ajo prani rrit kerkesat ne armature
terthore per te realizuar shtrengirnin e nevojshem te betonit dhe per arri~en
e duktiliteteve te caktuara. Nese keto kerkesa nuk realizohen si duhet,
623
kollona round te derntohet ne zonen e saj me te dobet per shkak te
kornbinirnit te shtypjes se forte aksiale dbe forcave prerese.
Veprirnet qe shfaqen ne seksionet terthore te kollonave jane tre:
rnornenti perkules M, fore a aksiale N dhe forca prerese V. Ne fig. 8.4.16-a -
tregohen skernatikisht efektet qe mund t'i shkaktojne kollones keto veprime.
Mund te konstatohet se kur rnbizoterues eshte rnornenti, ky (momenti)
shkakton shkaterrim te karakterit duktil me shfaqjen e <;ernierave plastike ne
l
skajet e kollones. Nderkaq nje N rnbizoteruese do te shkaktonte
shkaterrimin thyeres, jo-duktil, te tipit "kon i dyfishte", i ngjashern me ate
qe perftohet ne laborator ne pro vat e kubeve dhe prizmave te betonit. Kurse,
kur rnbizoteruese eshte forca prerese V, ve<;anerisht ne kollonat e shkurtra
evidentohen demtirne thyerese ne forrnen e <;a!jeve te pjerreta. Natyrisht, me
i rrezikshem eshte efekti i kombinuar i ketyre kombinimeve. Prandaj duben
I~
I * I
I

marre masat e nevojshme konstruktive per sigurimin e duktiliteteve te N=K-te V=K-te

M
kerkuara.
Nga pikparnja ci!esore, neperrnjet kurbes se interaksionit Nu-Mu ne b)
fig.8.4.16-b jepet efekti i kombinuar i vlerave kufitare te forces aksiale Nu
dhe momentit perku!es kufitar Mu=Nue (e- jashteqendersia e forces aksiale).
Ne kete diagrame evidentohet pika e ballancit B, ku kufizohet zona e nje Shtypje e paster ak.siaie ----~

n ~
I
shkaterrirni te mundshern te tipit joduktil (l-t<:> =1) nga ajo e shkaterrirnit
Armatura ne gjertdJe _; l<i
,::•UJ
duktil (j.t 0>1) ne nje kollone. Me perafersi si vlere e forces kufitare aksiale tEi. Shl)'PI..'r
~"
~w

ne piken e ballancit konsiderohet v!era Nb = 0.3 N0 , ku No perfaqeson

gjendjen e shtypjes te paster aksiale. VIera e momentit perkules kufitar ne
piken e ballancit eshte Mb=Nbe.
II • SHTYPJE Nderja r~ii armaturiin e
3~
~ E:"
oo
~,
•UJ
~ [:
<
i

r
EKSCENTRiKE tBrMqur .:r < t, :r: i=
Ne dallim nga demtirnet karakteristike ne skajet e kollonave te
perkulshme me raport _!!_ > 3.5 shkaktuar nga kombinirni i shtypjes se forte
2h
fi/__:N.::_'=::c0:::.:.3:..:_N::_o -----1~
/. I ~
aksiale me perkuljen ciklike (fig. 8.4.17 -a), demtimet nga forcat prerese
/
I I
Nderja r~e armaturiin
~
•;:: ~
=

l
shfaqen ne forrnen e te <;arave te kryqezuara ne forme X (karakteristike keto // !J to§.rhequr o ~f, ;2 6
H / / "
~

per ko!lonat me raport - < 3.5 ), ashtu si9 tregohet skematikisht ne fig.
2h
Duktlliteti 1 o 0;10,---;"oe','-/--:j,;M""c-=-!M';-~---:M-:-o-m_,e"'nti --t
8.4.17-b. Niveli i larte i forcave shtypese ndikon negativisht ne uljen e kurbatures TERHEOJE// =~~s~~~ kulltar, Mu
EKSC§NTRlKE
rnadhe re ngurtesise dhe te rezistences se e!ementeve strukturore, si rezultat
//
i fenomenit P-Ll.. Kur kerkohet nje nivel relativisht i ngritur duktiliteti (p.sh.
).t~=4), per shkak te efekteve te rendit te dyte P-Ll. rnomentet behen te FEg. 8.4.16- a) Veprimet M, N, V dhe efektet e mundshme korresponduese ne
konsiderueshem dhe mund te shkaktojne deri shkaterrim te kollonave, te nje kollone betonarme; b) diagrama e interaksionit
struktures mbajtese ne teresi, per shkak te humbjes se qendrueshmerise (ndervepr]mit) moment force norma]e dhe Hdhja me duktmtetin
anesore. e kurbatures J.LQ

625
624
 Nje situate e ti!le mund te ndodhe me teper ne ndertesat ku formohet efekt te krijimit te hapesirave (dritareve) apo ventilimeve, shkaktohet
mekanizmi i menjanimit anesor me kat te dobet ose te perkulshem ("weak, fenomeni i "kollonave te shkurtra" nga nderprelja ne lartesi e muratures
soft story"). Ve9orite dhe tendencat e mesiperme jane marre parasysh ne (fig. 8.4.18-a) kryesisht ne perimetrin e ndertesave. Ne fig. 8.4.18-b tregohet
percaktimet .dhe kontrollet qe kerkohen sipas kodeve bashkekohore ne menyre skematike rriga teper e madhe e forces prerese (V) nese !artesia e
(Eurokodi 8, etj. ), persa i perket konstruimit te elementeve kollona ne nje kollone reduktohet nga H 1 ne H2.
strukturat beton-arme.
a)
~
b) H ~
I
!
I
I
lartesi e
b)
~ ~
'I I

'
I :r
V21
::!..!__
y,.-(Ht)
1:!!.,
H,
!artesia ~"
fillestare
$>3.5 iHI H
I
Ji<3.5
2h ..l
:
IHI I --'.'
.L~

B~
_jl IL
Fig. 8.4.17 Demtimi k~mlliteristik .i nje koilone - a) per shkak te sb.typjes se
Fig. 8.4.18 - a) Krijimi i "koUonave te shkm:tra" nga nderprerja ne lartesi e
muratures ne perimetrin e nd&tesave; b) shfaqja e forcave te
medha prerese ne koUonat e shkurtra
forte aksiale dhe perkuljes ciklike; b) prerjes dkiike
Ne kollonat e shkurtra ku menyra e armimit eshte e za,l<onshme mund
8.4.8 Kollonat e shkurtra
te shkaktohen demtime te renda dhe deri shkaterrime totale, mbasi ndodh qe
Kollonat e shkurtra jane elemente strukturore qe demtohen
kapaciteti ne perkulje i tyre eshte me i madh se sa kapaciteti ne prelje. Si
relati\~sht shpesh gjate termeteve te forte per shkak te disa ve9orive
rezultat shfaqet shkaterrimi joduktil nga preija, i cili, si9 dihet, eshte i
strukturore qe ato paraqesin. Ne strukturat betonarme kollonat konsiderohen
"befte", i tipit thyeres (amorf). Ky lloj shkaterrimi shfaqet ne formen e nje
te shkurtra zakonisht kur raporti midis lartesise se tyre H dhe lartesise se
"shperthimi" me qarjet karakteristike diagonale (fig. 8.4.19). Demtimi
seksionit terthor "h" eshte me i vogel se 4 (HJh < 4). Ne keto kollona, per
ndodh zakonisht ne kollonat e kateve te poshtrne, ku per shkak se permasat
ngarkim antisimetrik te skajeve te tyre me moment M, forca prerese V
e seksionit terthor jane te medha raporti HJh eshte i vogel. Kur forcat aksiale
rezulton relativisht e madhe:
shtypese ne kollonat e shkurtra jane te vogla, forma me e mundshme e
sbkaterrimit apo demtimit eventual te tyre shfaqet si "rresbqitje nga prerja"
1M M·
v = ..:::.:._ ;;:: - ' (8.4.23) ("shear sliding") gjate gjitbe 9arjeve horizontale sipas lartesise te seksioneve
H 2h ne skajet e kollonave (shih fig. 8.4.ll-d). Rasti i fundit i demtimeve eshte
karakteristik edhe per traret lidhes qe perdoren ne strukturat e konceptuara si
Fenomeni "kollona te shkurtra" haset jo vetem ne rastet kur ato jane sisteme me mure (diafragma) te dubluar betonarme te lidhur ndermjet tyre
projektuar te tilla, por edhe kur !artesia e kollonave normale "reduktohet". pikerisht nga ata trare.
Keshtu ndodh jo rtalle ne ndertesa industriale, ndertesa shkollash etj., ku per
626 627
 H

\
a-a
~·~ ,2-'j
T!!SOIT

Fig. 8.4.19 Shkaterrim ne forme shperthimi i nje kollone te shkurter

To:··:.[ =::"
'

~
- I '

! ~
il i i ~. .: i·.....;....,_;
--'-"
_,_I
[' ·-·-2oo-•
!i

Reagirni sizrnik i koilonave te shkurtra shprehet nepermjet formes se

ve9ante te kurbave F-f> te histerezesit (fig. 8.4.20-a,b). Ne keto kurba
verehet lehte se siperfaqja e kufizuar prej tyre eshte relativisht e vogel, 9ka
deshrnon drejperdrejt per rnundesi te ulta absorbirni energjie, ose, e thene
ndryshe, per nje kapacitet te vogel qe kane keta elernente strukturore per te
shuar energjine sizrnike.

Jane propozuar nje sere rnasash per permiresimin e sjel!jes sizmike te

kollonave te shkurtra. Nga Wakabayashi (Japoni) me 1980 eshte propozuar
perdorimi i armatures me shufra diagonale te kryqezuara (armirn
bidiagonal), i ngjashem me ato qe kane gene sugjeruar nga Park dhe Paulay
(Zelande e Re) me 1975 per traret lidhes te mureve te dubluar betonarrne
(shih fig. 8.1.10-c).
Gjithashtu, me 1988 nga Tegos dhe Penelis (Greqi) eshte propozuar
perdorirni i armimit te ashtuquajtur rombik (fig. 8.4.20). Keto rnasa
konstruktive kane synuar rrigen efektive te kapacitetit ne prelje si dhe te
ngurtesise te elementeve strukturore, duke shrnangur format jo-duktile te
shkaterrirnit dhe duke tentuar per forma me te pershtatshrne reagimi te aferta
me ato te kollonave te perkulshme (me raport Hlh te madh).
628
f-Jso-: -200--:-Jso---j
500
Fig. 8.4.20 Honesi konstruktive te armimit rombik te koHonave te shkurtra
8.4.9 Sjel!ja sizmike dhe kifrkesa pifr projektimin e kollonave
Ne praktiken e sotrne kollonat projektohen duke synuar respektimin
e nje principi themelor te metodes se Projektimit sipas Kapaciteteve, d.m.th.
ate qe ne ndertesat beton-arme te shmanget formlmi i <;ernierave plastike ne
kollona. Nderkaq, ne dallim nga traret, ne rastin e kollonave aplikimi i
procedures se Projektimit sipas Kapaciteteve has komplikirne te ndryshme
qe lidhen se pari me diapazonet relativisht te gjera te rritjes se rezistences te
trareve kryesisht per shkak te mbiforcimit apo fortesirnit te 9elikut pas fazes
se rrjedhshmerise. Kjo rritje i detyrohet edhe rezistences suplementare qe
ofrojne pllakat e diafragrnave horizontale (soletave). Po keshtu, te gjera e
629
zakonisht shume te shpeshta gjate kobes se nje veprimi te forte sizmik jane Gjate ngarkimeve ciklike te kollonave prania e forcave shtypese
variacionet e forcave normale ne kollona, veqanerisht ne perimeter te aksiale ka efekte te nc!..ryshme. Konkretisht keto efekte mund te permblidhen
ndertesave ku mund te shfaqen edhe forca terheqese. I konsideruesbem si vijont
mund te jete edhe ndikimi ne kollona i formave te larta te lekundjeve. Ky 1.- Duke kontribuar ne mbylljen e plasaritjeve nga perkulja dhe
ndikim dhe zhvendosja e shpeshte e pikave te infleksionit bejne qe te prerja, prania e forcave aksiale shtypese ,;on ne rritjen e ngurtesise te
ndryshoje ne menyre te vazhdueshme ngurtesia e lidhjeve tra-kollone e, kollonave dhe pergjithesisht ne zgjerimin e kurbave histerezis. Kjo do te
njedhirnisht, edhe shpemdarja e momenteve. Ne menyre te vegante duhet thote rritje e kapacitetit disipues te energjise.
patur parasysh ndikimi i konsiderueshem i ngarkimit apo perkuljes Ne menyre te hollesishme fenomeni eshte studiuar eksperimentalisht
dyaksiale (shih paragrafin 7.6). me 1974 nga Jirsa i Universitetit Rice (Teksas - SH.B.A.). Rezultate te
Prandaj, nuk mund te perjashtohet mundesia qe gjate veprimeve te studimeve te sjelljeve histerezis te elementeve qe u nenshtrohen niveleve te
termeteve te forta ne kollonat betonarme te formohen qemiera piastike, te ndryshme te forcave shtypese aksia!e N paragiten ne fig. 8.4.22-a,b,c
pakten ne disa prej kollonave te struktures. Kjo eshte arsyeja qe, krahas perkatesisht per nivelet N = 0, N = 0.5Nb dhe N = 0.75N0 , ku Nb- forca
trareve, edhe ne rastin e kollonave duhet siguruar nje nivel jo i vogel korresponduese ne piken e ballancit. Ndikimi i forces aksiale shtypese ne
duktiliteti, duke parashikuar edhe aty zona potencialisht kri~.ke te qernierave kollona eshte i rendesishem dhe i favorshem ne sjelljen e tyre ndaj forcave
plastike (fig. 8.4.21 ). ciklike prerese edhe sepse, me kontributin ne mbylljen e plasaritjeve normal
me aksin e elementit, forcat aksiale shtypese zbusin rrezikun e shkaterrimit
r-n
!Ea
prej "rreshqitjes nga prerja" ("shear sliding"). Rritet ashtu rezistenca ndaj
<;arjeve diagonale, pra aftesia mbajtese ndaj forcave prerese.
~~ Keshtu, ne teresi mund te thuhet se kur forcat normale jane me vlera
ie" ~
te moderuara efekti i tyre eshte pozitiv.
2.- Krahasuar me rastin N=O, ne kushtet e ngarkimeve ciklike
L kerkesat lidhur me deformacionet e betonit te shtypur jane me te larta kur
IN! ;t 0, mbasi ne keto raste zonae shtypur eshte me e madhe.
Kjo pasqyrohet ne demtimin dhe shkaterrimin eventual te shtreses
=I mbrojtese dhe rrjedhimisht ne reduktimin progresiv te aftesise mbajtese
maksimale, sikurse verehet ne fig. 8.4.22-b, c. Demtirni i shtreses mbrojtese
rrit edhe rrezikun e humbjes se qendrueshmerise te shufrave gjatesore kur
!i
~r
it"
r-l1iJllliiJJJiil'
'
.
i
forcat normale jane te medha. Forcat e larta aksiale rrisin edhe efektin e
padeshirueshem te rendit te dyte, P- il.
j__ Pra, kur forcat aksiale shtypese jane te larta, efekti i tyre eshte
negativ. Lidhur me aspekte! e llogarigeve dhe verifikimeve, gjate

J '
l!e" I
n
lw
projektimit duhet patur parasysh se, ne parim, vleresirni i aftesise mbajtese
ndaj forcave prerese mund te behet me te njejtat formula qe perdoren per
traret. Diferenca gendron ne faktin qe madhesia Vcd per kollonat nuk merret
asnjehere zero, as edhe brenda zonave kritike.
Nderkag, sikurse per traret, kontrollohet edhe kushti (8.4.21). Porky
kusht rralle eshte kritik per ko!lonat.

Fig. 8.4.21 Zonat kdtike ( £ er) ne koHona ne situata te nd.rys!t:ume

630 631
 a) te kollonave lidben me plotesimin e nevojave per nje minimum duktiliteti
kurbature 1.1¢ ne zonal potencialisbt kritike te tyre. Sipas Draftit te EC8-2002
gjatesia £" e zonave kritike ne kollonat e duktilitetit DC "H" mund te
llogaritet si:

- per duktilitetin DC" H":

-per duktilitetin DC"M":
b)
ku h, eshte permasa me e madhe e seksionit te kollones dhe £ ,, - gjatesia e
paster ("clear") e saj. Sipas ketij Drafti, konstruimi i zonave kritike siper
bazes se kollonave duhet te bazohet ne nje vlere minimale ).l.• te duktilitetit
te kurbatures [shih shprehjet (8.4.16) dhe (8.4.16-a)], duke aplikuar aty, per
-50
rastin me DC "M" vleren perkatese "q", kurse per rastin me DC "H" 213 e
6\mm) vleres "q" te perdorur per analizen strukturore. Po keshtu, duhet respektuar
bxh= 150x300
sigurimi i nje vlere minimale per raportin mekanik volumetrik wwd (shih
P,=P,=15%
fv= 4500MPa
paragrafin 4.3.8) ne te gjithe zonal kritike. Per duktilitetin DC "H", ky raport
stafa 10mm 900 S<mm nuk duhet te jete me i vogel se 0.12 ne bazen e kollonave dhe jo me i vogel
se 0.08 ne te gjitha zonat kritike siper bazes.
Hollesi te aspekteve llogaritese dhe konstruktive lidhur me kerkesat
e duktilitetit lokal te kollonave jepen ne percaktimet perkatese te kodeve
c) antisizmike. Ketu permendim qe, nese per nje vlere te specifikuar te
dukti!itetit te kurbatures ll$ kerkohet nje vlere deformacioni ne beton me e
madhe se £'" 2 = 0.0035 kudo ne seksionin terthor, atehere kompensimi per
humbjen e rezistences per shkak te shper!Itimit te betonit mund te arrihet
nepermjet shtrengimit adekuat te seksionit. Sipas publikimit te vitit 1994 te
Eurokodit 8 kjo kerkese mund te konsiderohet e analizuar nese plotesohet
kushti (4.3.68) i shprehur ne kapitullin 4. Nderkaq, ne Draftin Nr.S te EC8
ky kusbt eshte pershtatur (modifikuar) ne formen:

·75 b
Fig. 8.4.22 Ndikimi i nivei.Ut te forcave shtypese aksiale N ne kurbat histerezis acowd ;;::: 30!1~ v desy,d ~-0.035 (8.4.25)
te elementeve betonarme ~ a} N=O; b) N=0.5Nb; c) N=0.75 Nb 0

Kerkesat per duktilitet Jokal te mjaftueshem kane percaktuar si raport
minimal total te armatures gjatesore vleren·l %, kurse ate maksimal vleren
4% (sipas Draftit Nr.S te EC8, Maj 2002). Po keshtu, aty percaktohet qe ne
seksionet simetrike armimi te jete simetrik. Kerkesat per armature terthore
632
ku b, - gjeresia e plote e seksionit terthor,
b 0 - gjeresia e berthames te shtrenguar te betonit (matur nga akset e
stafave ), kurse ).l.$- vlera e kerkuar e faktorit te duktilitetit te kurbatures.
Simbolet e tjera kane te njejta kuptime sikurse tek shprehja (4.3.68).
633
 Gjithashtu sikurse ne rastin e trareve, projektimi i kollonave kerkon
respektimin e kerkesave specifike normative qe lidhen me permasat
minimale te seksioneve terthore, ankorimin e shufrave gjatesore, zgjatimin e
tyre, etj.
Kode dhe autore te ndryshem rekomandojne qe shperndaJja e
armatures gjatesore ne kollona te behet sa me uniforme, duke evituar
eplikimin e vendosjes ne grup (prane njera-tjetres) te shufrave gjatesore. Po
keshtu i demshem dhe jo i lejueshem konsiderohet edhe perdorimi i
gremqave, cilado qe te jete forma e tyre. Kjo per shkak se, gjate veprimit te
termetit, gremqat mund t'i krijojne betonit te kollones nje degradim te madh

1- (fig. 8.4.23).
Persa i perket ankorimit te armatures terthore (stafave) vieresohet e
rendesishme kerkesa e sigurimit te mbajtjes te shufrave gjatesore, ashtu si,;
Zonae
degradimit
tregohet skematikisht (sipas Davidovici, 1997) ne fig. 8.4.24.

"/
'
,,:
___j
(fr--- II_ 8.4.10 Verori tii reagimit, rezistenci!s dhe duktilitetit tii nyjeve
lra-kollonii
Ne ramat betonarme nyjet apo lidhjet tra-kollone jane zona teper te
ndjeshme nga ana strukturore. Nderjet e medha qe mund te shfaqen aty per
Fig. 8.4.23 Degradlimi i betorut per shkak te grem~ave shkak te prerjes jane faktoret kryesore qe ndikojne ne reagimin e

G:DJ pershtatshem te nyjeve.

~
Stafate Nyjet konceptohen dhe projektohen pergjithesisht si te
mbyllura
S· Shufer e padeformueshme. Kjo princip i rendesishem projektimi signron funksionin
ve9:mte lidhese .
e tyre per transferimin e deformacioneve elastike dhe inelastike ndennjet
t
trareve dhe kollonave.

[b b] Jl ~~~~l~ta !k bdJ!
Ne forme te thjeshtuar gjendja e nderur ne nje nyje, perkatesisht e nje
kollone anesore (periferike) dhe e nje kollone te brendeshme te nje rame
tregohet ne fig. 8.4.25-a, b. Mundesia e shkaterrimit te mases se betonit te
nyjes u detyrohet ndeljeve kryesore terheqese cr 1 dhe atyre shtypese cr2 qe
shfaqen ne nyje.
Ne rastin e strukturave betonarme dote konkludohej lehte se, kur jane
te medha, nderjet cr1 mund te shkaktojne ,;arje apo plasarilje diagonale,

, lffirll nderkohe qe nderjet cr2 mund te bejne qe betoni te "shpertheje". Ne te

vertete, meqe veprimi sizmik eshte ciklik (pra i tille qe shkakton

~
ndryshimin e vazhdueshem te shenjes se forcave te brendeshme ne trare dhe
kollona), ,;arjet diagonale do te tentojne te shfaqen sipas te dy drejtimeve
)'- diagonale reciprokisht normale, ashtu siq tregohet ne forme skematike ne
fig. 8.4.25-c. Keto jane demtimet e ashtuqujtura "ne forme kryqi", te cilat
it~ Fig. 8.4.24 Vendosje te armaturave terthore ne kollona, te v]eresura si te
f:.j:- jane evidentuar jo rralle gjate veprimeve te forta sizmike.
pershtatshme per re sigu:ruar mbajtjen e shufrave gjatesore
(!
\'<' 634 635
f·~i
 0
~
Sigurimi i rezistences dhe duktilitetit te nevojshem te nyjeve duhet te
a) 1~ kollone j! sigurohet me ane te masave te ve~anta te projektimit, si<;: jane:
! ! ' I - Shtrengimi i nyjes me ane te armatures periferike terthore, te thjeshte
! ose te dubluar, duke modifikuar ashtu mekanizmat e shkaterrimit te
mundshem;
- Ankorimi i mire ne nyje i armatures gjatesore te trareve dhe
kollonave qe lidhen aty.
Ne pergjithesi, duktiliteti i nyjeve shprehet si duktilitet ne rrotu!lim i
~ ~! ic______,' nyjes, me ane re raportit te rrotullimit maksimal, 8m, kund.rejt atij te
, 1 kollone I
'I !
kollone.anJ:sore
(periferike)
rrjedhshmerise, e, (MB = 8m18y). Merren masa qe vlerat e kerkuara per
~ duktilitetin f!B te mbeten ne kufij te ulet, ne menyre qe nyja te ruaje nje
rigjiditet praktikish t te pandryshueshem gjate gjithe kohes se veprimit
0 sizmik dhe formimit te mundshem aty te mekanizmave plastike ne gjendjet
kufitare te pragut te shkaterrimit. Nje mase e rendesishme eshte shmangja e
0 bashkimeve, qofte edhe nepermjet saldimeve, e armatures gjatesore te
b) I il kolt:l i kollonave ne zonen e momenteve maksimale te tyre, d.m.th. prane nyjeve.
i • I Si9 dihet, keto bashkime rekomandohen ne mesin e lartesise te kollonave.
i :. . I
Per rastin e ko!lonave (jo te mureve), aty pozicionohen pikat e infleksionit
meM=O.

8.4.11 Aspekte te verifildmi tif rezistences nii prerje niJ nyjet

tra - kollonii
Ne kushtet e veprimeve te forta sizmike eshte e domosdoshme qe zona
" '
I1ko~on< l[ kolloni5 e brendshme me siperfaqje te kufizuar te nyjeve te ngurta tra-kol!one te verifikohen ne
lidhje me rezistencen ne prerje te tyre. Rezistenca e pamjaftueshme ne
prerje e nyjeve do ta bente te pamundur edhe arritjen e rezistencave te
0 parashikuara per traret dhe kollonat qe lidhen ne to, mbasi vete nyjet ne
brendesi te tyre do te demtoheshin e shkaterroheshin ne menyre te
c)
parlk'<:ohshme. Tipe demtimesh te mundshme per sbkak te prerjes te nyjeve
te brendeshme te nje strukture betonarme jane treguar ne fig. 8.4.26-a, b, c,
d, e. ·
Ne fakt, ne kushtet e ngarkimeve ciklike (sizmike) sjellja e nyjeve tra-
kollone karakterizohet nga nje bashkeveprim i komplikuar i mekanizmave te
nd.ryshem (prerjes, ankorimit, adezionit te armatures me betonin,
kollone: e brendshme shtrengimit) qe u nenshtrohet nyja. Nga shqyrtimi i ketij bashkepunimi,
Fig. 8.4.25 Gjendja e nderur dhe demtimet e n::~mi~~me ne nje ~yje ~ a) te nj~ duke aplikuar konceptet e Projektimit sipas Kapaciteteve, ne Eurokodin 8
koiione -anesore periferike; b) te nJe koUone te ~rendshm~: (v.l994) vleresohet se forca prerese horizontale qe vepron ne brendesi te nje
c) demtimi ne forme kryqt ne nje nyje te b:rend.shme per shka:k te nyjeje (shill fig. 8.4.27-a, b) eshte:
veprimi.t ciklik sizmik
637
636
 - ne nyjet e brendeshme: fyct -projektuese e nderjes se rrjedhshmerise se armatures;
YRct - 1.25 ose 1.15 sipas shkalles se pranuar te duktilitetit,

%(A,, + 9.5 A,2lf,, l-

perkatesisht te larte "fr' clhe te mesem "M" (per keto nivele kerkohet
vjh =I' Rdlr v<ol (8.4.26) verifikimi i rezistences ne prerje te nyjeve ).
\ ) J
q- faktori i sjelljes.
- ne nyjet e jashtme:
a) b)
2 v·.
Vjh =yRd ~Aslfyd- Vcot (8.4.27) 1-;:--;r-n-lrr
tln h, e,, I
~
?lani potencial
id~timit
i
---'~<
kI
a) --------r
(\
I
i!
'
~~
b) (\
r··-J·
~
Cl: vc==~
M; v.,,·
I I
lhb -tI
I
(~
~
Tvn)
""'--'
c~ ~J C- shtytje
T- terheqje
-'!<
ie;
'

L\_)
r
___.t
I
J
i
l
'C)
I
1.
N~ \lJ
b- trau
c - kollona el t2 !
N"

~ Fig. 8.4.27 - a) Veprimet sizmfike ne berthamen e nje nyJeJe; b) Forcat e

c)~----·--·r . _j,O.TR"""'m
d) brendshme ne berthamen e nyjes ('f eshte rezu1tantja e fo:rcave
Zbultmti
arrnat~res
.
n
H
1 lok:al
terheqese dhe C e atyre shtypese midis faqeve te nyjes)

c '
I •

• -~ ! c--') Ne shprebjet (8.4.26) dhe (8.4.27) vlera Yeo! qe perfaqeson forcen

J '.
i ~:----! ! prerese ne kollone merret direkt nga Jlogaritjet analitike qe i pergjigjen
Rrotuil>m I
I Jckal 1 kombinimit te ves;ante te ngarkesave (me veprimin sizmik), pra pa
.........!L -·--·-···
\_)
pasqyruar konsideratat ku bazohet Projektimi sipas Kapaciteteve.
l 0 Nje vleresim i perafert i forces prerese vertikale ne nyje, Vjv. round te
behet duke iu referuar fig. 8.4.27-a,b dhe shprehjeve te mesiperme,
Fig. 8.4.26 Tipe demtimesh ne nyjet tra~koUone - a) arritja e kapacitetit nepermjet maredbenies:
deformues U! traut; b) arritja e kapacitetit defo:rmues te koUones;
c) shperthi.mi ] bt:rthames 5 nyjes; d) demtimi i ankorimit l
shufrave te traut; e) demtimi nga prerja e berthames se koll.ones b.
Vjv =Vjh~ (8.4.28)
'
Duke konsideruar nje veprim te caktuar horizontal sizmik, verifikimi
Ne shprehjet (8.4.26) clhe (8.4.27) jane shenuar me: i rezistences ne prerje i nje nyje (fig. 8.4.28-a) konsiston, se pari, ne
A,,, A,2 - siperfaqet faktike te armatures, perkatesisht e sipermja dhe kenaqjen e kushtit qe shtypja diagonale ne "shufren" e betonit qe krijohet
e poshtmja, qe hyjne ne nyje; gjate atij veprimi sizmik (shih fig. 8.4.28-b, ku per thjeshtesi eshte supozuar
638 639
qe momentet perkulese jane te njejte ne te kater anet e nyjes) duhet te mos (8.4.33)
kaloje aftesine mbajtese te betonit. Ky kusht shprehet keshtu:
Ne ate Draft verehen edhe ndryshime dhe plotesime te rregul!ave te
per nyjet e brendshme: tjera persa i perket kerkeses qe shtypja diaganale ne nyje te mos kaloje
rezistencen ne shtypje te betonit (ne prezence edhe te deformimeve terthore
(8.4.29) terheqese).

- per nyjet e jashtme:

a)

(8.4.30) b)
9arje
J karak1eris1ike
Ne shprehjet (8.4.29) dhe (8.4.30) jane shenuar:
TRct- rezistenca projektuese ne pre1:je;
Vih - e percaktuar sipas (8.4.26) dhe (8.4.27). perkatesisht;
h, - !artesia e seksionit terthor te kollones;
bj - gjeresia efektive e nyjes e cila vleresohet si vijon:
IC -sht)-1Je
T -temecue
1.- Nese gjeresia e kollones b, e kalon gjeresine bw te traut, (b2:bw), lc · beton
,S·~!ik

kemi:

(8.4.31)

2.- Nese b,< bw (kjo pergjithesisht nuk eshte e rekomandueshme),

kemi:

(8.4.31-a)

Edhe ne Draftin Nr.5 te ECS (Maj 2002) ruben, ne princip, fig. 8.4.28 - a) Nyje e brendshme e nje rame dhe forcat e brendshme gjate nje
konceptimet verifikuese te mesiperme. Por, shprehjet konkrete analitike veprimi horizonta] sizmik (nga e djathta ne te majte);
kane piisuar nderkohe disa ndryshime. Keshtu, si shprehje te thjeshtuara te b) mekanizmi ne shtypje i bjeHes diagonafe te betonit; c) forcat ne
forces horizontale prerese vjhd qe vepron ne berthamen e nyjes aty jepen arma.turen e hekurit dhe elementet tipik te mekanizmlt kapr.i.ate
shprehjet vijuese:
per nyjet e brendshme: Ne disa analiza eshte konkluduar sene transmetimin dhe perballimin
e forcave prerese ne brendesine e nje nyjeje, perve9 "shufres-bje!Je" te
(8.4.32) betonit te shtypur te fig. 8.4.28-b, mund te konceptohet edhe pjesemanja e
nje "mekanizmi kapriate", ne analogji me konceptimet perkatese te bera per
traret ne paragrafin 8.3.4. Ky mekanizem konsiston, ne thelb, ne idealizimin
per nyjet e jashtrne: e kontributit te armatures se hekurit te nyjes (stafave horizontale dhe

640 641
shufrave vertikale qe hyjne nga kollona ne nyje) si dbe te "shufrave" te
shtypura te inklinuara te betonit midis plasaritjeve te shkaktuara nga prerja,
nepermjet nje sistemi te thjeshte tip kapriate te perbere nga elemente te vete-
ekuilibruar, ashtu si<; tregohet ne fig. 8.4.28-c. Ne menyre skematike aty
tregohet se si, ne mekanizmin kapriate, ~do force e lidhjes qe vepron ne nje
gjatesi te vogel (r0s dhe ros', ku r0 - nderjet tangenciale nga forcat e lidhjes),
kerkon te shperndahet ne nje force diagonale shtypese dhe ne nje force
terheqese, borizontale ose vertikale. Forcat diagonale shtypese mund te
perballohen nga "shufrat - bjella" te betonit te krijuar midis <;arjeve, kurse
forcat terbegese do te kerkonin nje njete shufrash vertikale dhe horizontale
te ankoruara mire. Eshte e qarte se perballimi i forcave te lidhjes (to) do te
kerkonte nje sasi te caktuar armature perkatese brenda nyjes, horizontale
dhe vertikale, e destinuar ajo per te kontribuar ne perballimin e forcave
prerese ne nyje. Efekti shtypes i forcave aksiale te kollonave mund te kete
efekte permiresuese ne sjelljen e nyjes dhe te reduktoje ashtu kerkesat per
armaturen e nevojshme per perballimin e prerjes.
Lidhur me perballimin e forcave prerese ne nyje Eurokodi 8 ne vend
te mekanizmit "kapriate" i referohet me teper te ashtuquajturit "mekanizem
te shtrengimit" ("confinement mechanism"), qe realizohet ne menyre
efektive kur shpeshtesia e stafave eshte e mjaftueshme. Ky mekanizem
supozohet te formohet nga stafat horizontale te nyjeve dhe armatures
gjatesore qe hyn aty nga kollonat, menjehere pas formimit te plasariljeve te
gjera ne traret korrespondues te nyjes si dhe formimit te te 9arave te
konsiderueshme diagonale brenda saj. Per qellime te projektimit shtrengimi
konsiderohet i mjaftueshem nese nderjet maksimale terheqese ne beton
(max. Get) mbahen me te ulta se vlerat projektuese te rezistences ne terheqje
te betonit (form):
max 0'ct :::: fctm /yc (8.4.34)
Sipas Eurokodit 8 (v.l994), kushti (8.4.34) kenaqet nese brenda
nyjes vendosen stafa horizontale, me siperfaqje totale te degeve
("kembeve") te tyre (Ash) te tille qe:
A,hfyd ~ Vih _ 1.~-rRd (12-rRd +vdfod) (8.4.35)
bjhjw bjhj,
si dhe, ve9 kesaj, nese siperfaqja Asv,i e shufrave vertikale qe hyjne ne nyje
(atyre ndermjetese, te vendosura midis qosheve te kollones) eshte:
642
Asv.• 2: ~ A"' ~ !' (8.4.36)
JW
Ne mosbarazimet (8.4.35) dhe (8.4.36) jane shenuar:
hjw - largesia midis akseve te armatures se siperme dhe te posbtme te
traut;
largesia midis shtresave ekstreme te armatures ne koBone,
hjc -
vd - forca aksiale e normalizuar projektuese;
J.. - koeficient me vlera 1.0 dhe 1.2 per strukturat me duktilitet
perkatesisht te larte "H" dhe te mesem "M".
Mund te verehet se termi i dyte ne krahun e djathte te shprehjes
(8.4.35) pasqyron vleresimin e nje kontributi te caktuar te mekanizmave te
betonit ("concrete mechanism") ne perballimin e forces prerese qe i
nenshtrohet nyja. Kur ky kontribut eshte mjaft i madh, aq sa rezistenca qe
ofrohet prej tij ("tch) i tejkalon nderjet prerese borizontale ne nyje ("tjh = Vih/
bi hj,), atehere nuk del i nevojshem armimi me stafa horizontale. Ne raste te
ti!la nje minimum stafash horizontale vendosen sipas disa kerkesave
perkatese konstruktive.
Persa i perket armimit vertikal te nyjes, Eurokodi 8 (v.l994) kerkon
qe te kete te pakten nje shufer ndermjetese ne 9do ane te nyjeve, pavaresisht
nga klasa e duktilitetit. Jepen gjithashtu dhe elisa kerkesa te tjera
konstruktive qe i referohen ve9anerisht ramave me duktilitet te larte ("H").
Ne Draftin Nr.5 te EC8 (Maj 2002) ruhen, ne parim, konceptimet e
mesiperme per shtrengimin me stafa. Por, aty nje kusht i ngjashem me
(8.4.35), adoptohet vetem per duktilitetin e larte DC "H". Po keshtu aty
jepen edhe shprehjet vijuese alternative qe, ne rolin e masave konstruktive,
mund te sigurojne integrimin e n}jes pas plasaritjes diagonale eventuale te
saj:
ne nyjet e br~ndshme
A,hf,~, ~ /,R,(A, 1 +A, 2 )f,(l-0.8v,) (8.4.37)
ne nyjet e jashtme:
A,hf,w, ~ "AR,A,,f,d(l-0.8v,) (8.4.38)
643
 8.4.12 Aspekte ti! verifikimit tif ankorimit ti! armatures nif nyjet
tra-kollonif
Perveq verifikimit te rezistences te mjaftueshme ne prerje (paragrafi
8.4.11) eshte e domosdoshme qe nyjet te verifikohen edhe lidhur me kushtet
e ankorimit te mire te armatures gjatesore horizontale qe pershkon ato. Per
te shqyrtuar keto kushte le t'i referohemi nje nyje te brendshme, ku (ne anet
e trareve) jane formuar qerniera plastike (fig. 8.4.29).

Ne kushtet e veprimeve te forta horizontale sizmike, shufrat

gjatesore qe kalojne neper berthamen e nyjes karakterizohen nga puna ne
terheqje nga njera ane dhe ne shtypje nga ana tjeter e tyre. Forca terheqese
ne njeren ane (+A,fy ne fig. 8.4.29) mund te kaperceje kapacitetin e
armatures ne gjendjen e rrjedhshmerise, nderkohe qe forca shtypese
korresponduese ne anen tjeter mund te arrije rezistencen e njedhshmerise,
nese A, 1"' A,2 (kate njejten armature siper dhe poshte seksionit te traut) dhe
nese zona e shtypur e traut nuk ekziston me per shkak te qarjes gati neper
gjithe lartesine e seksionit. Rezulton keshtu qe nderjet e Jidhjes ("bond
stresses") qe shfaqen ne brendesi te nyjes do te duhet te perballojne nje
force prej afersisht fy(A, 1 + A,z) "' 2A,fy. Ne pergjithesi, betoni perreth
shufrave te traut nuk eshte ne gjendje te perballoje nderje te tilla. Prandaj
ndodh nje rreshqitje ("slippage"), qka qon ne rrotullime te konsiderueshme
lokale ne siperfaqen bashkuese tra-kollone (shih fig. 8.4.26-d dhe fig.
8.4.29). Keto efekte demtuese njihen me termin "rrotullime te skajeve te
inkastruara ("fixed end rotation").
Ne menyre qe te minimizohet mundesia e rreshqitjes ne brendesi te
nyjes, Eurokodi 8 (v.l994) kerkon qe, ne nyjet e brendeshme, diametri i
shufrave te armatures gjatesore te trareve te kufizohet ne nje madhesi te tille
qe te kenaqet kushti:
1+0.8 v,
(8.4.39)
l+k D 12_
Pmax
ku h, eshte permasa e kollones paralel me shufrat.
644
Koeficienti k0 merret 1.0; 0.75 dhe 0.5 kurse YRd = 1.25, 1.15 dhe 1.0
perkatesisht per duktilitetet e klasave "H", "M", "L"; fctm eshte rezistenca
mesatare ne terheqje e betonit ("' 0.15fcd); v, - vlera minimale e forces
aksiale te normalizuar projektuese ne kollona, siq rezulton nga kombinimet
e konsideruara te forcave; Pmox - eshte vlera maksimale e perqindjes se
armimit te tram, kurse p, i referohet vetem armatures se shtypur (per
thjeshtesi dhe me rezerve mund te pranohet Pz "' 0.5Pmoxl·
Per nyjet e jashtme ku tra ka vetem nga njera ane e nyjes kerkesa
mund te zbutet disi dhe termi l +ko pz/Pmsx mund te meret = l. Kjo sepse
nderjet e lidhjes ("bond stresses") ne keto nyje nuk jane aq te medha sa ne
rastin e nyjeve te brendeshme: forca maksimale per lidhjen nuk mund te
kalojne madhesine YRctAsJfsJ. Por, ne nyjet e jashtrne duhet patur kujdes
persa i perket gjatesise se nevojshme te ankorimit te shufrave te armatures
se terhequr te trareve. Veprimet qe ushtrohen ne nje nyje te jashtrne tra-
kollone trego hen skematikisht ne fig. 8.4.30-a. Ne nje nyje te jashtme te nje
rame mund te verehet se ne zonen "panel" te nyjes veprimet mund te
shprehen nepermjet rezultantes te nderjeve terheqese, cr 1 dhe asaj te nderjeve
shtypese, cr2 • Ne gjendjen e fundit kufitare madhesia cr 1 mund te jete teper e
larte, 9ka dote shkaktoje te qara diagonale (fig. 8.4.30-b). Mund te pritet qe
kushtet e lidhjes armature-beton te degradohen shume deri ne zonen e
kthimit (brenda nyjes) te armatures se terhequr. Ne ate zone mund te
shfaqen nderje te medha, te perballueshme vetem nese betoni perreth eshte
645
 ;___J~
ne gjendje te mire. Ne fig. 8.4.30-b forcat qe transmetohen nga shufrat ne · f[' ! /1:\

I , l=o
Zone ku supozohet Ankorim
beton jane treguar me shigjeta te vogla. Keshtu, duke patur parasysh edhe , . se nuk ka lidhje mekanik

faktin qe ne faqen e brendeshme shkaktohen plasari\je dhe te ~ara te ijF { ~ h'k"it dho botooit !

paevitueshme - situate kjo qe rendohet nga ngarkimet e perseritura - mund

~.i-.L..J
: l + +I
L~.===j L, l====~
'i' I
te ndodhe nje humbje e plote e lidhjes armature-beton, deri ne afersi te faqes
se jashtme. Prandaj, rekomandohet qe per armaturen e terhequr llogariga e
gjatesise se ankorimit duhet te filloje nga kthesa prej 90° dhe jo nga faqja e
.r ' 1 h
I
I
brendeshme e kollones (fig. 8.4.31-a). Ne kollonat e gjera per !logaritjen e I'--+-.J L_;,-----J ~
gjatesise te nevojshme te ankorimit mund te konsiderohej vetem ajo pjese e
shufrave te trareve qe ndodhet brenda distances (1/3) h nga faqja e jashtme e (a) (b) (c)

kollones. Ne kollonat me lartesi te vogel te seksionit terthor ne shume raste
behet i domosdoshem perdorimi i "shtojcave" te trareve si~ tregohet ne fig.
8.4.31-b. Mund te perdoren edhe ankorime metalike te pershtatslh'1le (ne
traret me lartesi te madhe ), duke perdorur sal dime me pllaka metalike (fig.
8.4.31-c). Problemet jane te ngjajshme edhe ne kollonat kendore ("corner
columns") te strukturave beton-arme.
b)
r T
Fig. 8.4.31 Rekomandime per ankorimin e·shufrave te traut ne kollone duke
perdorur - a) shufra te iJerkulura (te kthyera); b) shtojce trau;
c) ankorim mekanik
8.5 KARAKTERISTIKA PROJEKTIMI NE NDERTESA T ME MURE
BETON-ARME ("SHEAR WALLS")
8.5.1 Tif pifrgjithshme
Per ndertesat ne zonat sizmike strukturat relativisht te ngurta te
mureve (diafragmave) vertikale perbejne nje alternative kundrejt strukturave
me fleksibel te rarnave duktile. Kur si strukture mbajtese jane muret, nderje
mbizoteruese ne ndertesat me lartesi mesatare jane nderjet prerese. Prandaj
ne literaturen teknike perdoret gjeresisht termi "mure ne prerje" ("Shear
walls").

8
t
Mund te konstatohet qe ka patur dy "filozofi" te kunderta te
projektirnit antisizmik. Njera nga keto ka favorizuar perdorimin e
strukturave te ngurta, me solide, ku rezistenca ndaj ngarkesave anesore u
•fTV'Dlliiiljj]]F~'-
i
L Forcat ne armatun§n "besohet" kryesisht mureve. Menyra e ndertimit qe favorizon muret eshte

~
\ \ Forcat q_~ veprojne ne e hekurlt dhe
\ zonen ~pane!" forcat e !idhjes ndjekur tradicionalisht me teper ne Japoni dhe Ameriken e Jugut, sidomos
ne Kili dhe ne Peru. Eshte disi veshtire qe nepermjet strukturave te ngurta te
, sigurohet duktilitet i madh. Prandaj duhet qe ndertesat me mure gjate
veprimit sizmik te tregohen mjaft rezistente (solide), duke mos kapercyer
\.!7 stadin elastik te punes. Menyra e dyte, e aplikuar fillimisht me teper ne
Kaliforni (SHBA), ka konsistuar ne tendencen e projektimit te strukturave
Fig. 8.4.30 Paraqitja skematike e veprimeve ne nje nyje te jashtme tra-k<lHone
ne nje Tame shumekateshe - a) rezuitantet e nderjeYe; b) forma e fleksibe!. Kjo eshte argumentuar me qellimin e reduktimit te shpejtimeve
~arjeve dhe forcat lidhese ("bond forces") dhe rrjedhimisht te forca ve inerciale sizmike. Deformimet e strukturave
fleksibile rezultojne me te medha dhe prandaj projektimi i ketyre

647
646
strukturave mbeshtetet me teper ne duktilitetin se sa ne rezistencen
(soliditetin) e tyre. . . . .. .. . .. .. . •. .
Diferenca ne reagimin m1d1s dy npeve te mes1penne te proJektimit
eshte komentuar dhe diskutuar ne shume ngjarje sizmike. Ne tennetm e
forte te Managuas (Nikaragua), me 1972, kishte raste per te krahasuar
konkretisht reagimet perkatese. Nje. ndertese e rendesishme 15-kateshe (e
Bankes Qendrore - "Banco Central"), strukture duktile e tipit nu'1le beton~
arme i rezistoi tennetit pa ndonje demtim te rendesishem. Por ne brendes1
te nderteses ndodhen demtime te shumta te elementeve jo-strukturore per
shkak te defonnimeve dhe zhvendosjeve relativisht te mectha. N ga demtimet
rezultuan humbje ekonomike teper te konsiderueshme. Nderkohe nJe
ndertese tjeter e larte 18-kateshe (e "Banco de America") ishte e ndertuar Irle
sistemin e mureve te lidhur ndennjet tyre ne bertharnen (nuklm) e nderteses.
Traret lidhes te mureve aty u demtuan, por muret vertikale paten vetem
olasaritje te vogla ne bazamentin e tyre. Ne teresi struktura e kesaj ndertese
~ezistoi krejt e sigurte. Ndertesa po!huajse nuk pati asnje demtim strukturor.
Nie tendence e trete e sotme eshte kombinimi i skemave strukturore
me mu:e me skemat strukturore me rame duktile.
8,5.2 Ve9ori konstruktive · ''\orrnature ifl
Le te rikujtojme fillimisht disa karakteristika kryesore te skemave me
mure. Duktilititeti i strukturave "shear walls" u referohet dy t1peve
strukturore:
1.- Mureve te thjeshte, te treguar skematikisht ne fig. 7.1.8; . . ..
2.- Mureve te <;iftezuar ("coupled walls") te treguar skemat1klsht ne
7.1.10-a, b. . ..
Lidhjet e mureve ne tipin e dyte realizohen me anen .e .trar~ve
(rigelave) horizontale ("coupling beams") qe punoJne kryes1sbt ne. perkUIJe.
Projektimi i ketyre trareve konceptohet i tille qe. gjat~ tenneteve te forte ata
sillen si mjaft duktile. Ne vendet e bashk1m1t te trareve me muret (sk~Jet, e
trareve) fonnohen <;emierat plastike, sepse pikensht aty konceptohe~ P~: t u
shuar pjesa me e madhe e energjise sizmike. Arrmm~ b1dwgo~al 1 ketyre
trareve lidhes. i trecruar skematikisht ne flg.7.l.l0-c, behet ne pershta!Je me
funksionin e tyre. Edhe Eurokodi 8 ka adoptuar, ne princip, kete men~re
annimi te trareve lidhes ne strukturat me mure vertikale te defonnueshem
(fleksibel). . .. . .. ..
Perkufizimi i duktilitetit eshte i njejte per te dy t1pet e mes1penne te
mureve. Por round te jepen edhe disa ve<;ori per sejcilin prej tyre. Duktiliteti
i mureve te thjeshte synon evitimin e thyerjes jo-duktile per shkak te forcave
648
prerese te medha apo shkatentimit per shkak te inkastrimit jo te mire ne
bazamente.
Per te realizuar nje nivel te pranueshem duktiliteti eshte e
domosdoshme qe muri te arrije stadin kufitar te defonnimit nepermjet
defonnacioneve post-elastike te perkuljes. Pra, duhet te shmangen
deformacionet e medha nga prerja. Per kete konceptohen seksione terthore
racionale dhe behet shtrengimi i betonit te seksionit me ane te stafave te
shpeshta Gjithashtu e nevoj shme eshte qe te armohet zona e shtypur si dhe
te behet nje vendosje e pershtatshme e annatures ne seksion. Ne fig. 8.5.1
nepermjet diagrames moment-kurbature (M-\l>) eshte treguar ndikimi i
shperndarjes (unifonne dhe te perqendruar) te annatures ne reagimin e
murit.
armature e perqendruar
----\
! .............. '
Jr
/// i uniforme ~~ ~
I
/ i
:
lU
'I l ¢c
Fig. 8.5.1 Ndikh:ni i shperndarjes se armatures ne duktilitetin e mureve
Duktiliteti i mureve te 9iftezuar ("coupled walls") ndryshon nga ai i
strukturave tip rame per nga menyra me e thjeshte e mekanizmit duktil te
shkatentimit te mundshem qe paraqesin strukturat me mure te <;iftezuar (fig.
8.5.2-a) kundrejt sistemeve te ramave (fig. 8.5.2-b). Duktiliteti i mureve te
9iftezuar (dubluar) varet nga raporti H/B i lartesise H te murit kundrejt
gjeresise B te tij (dmth kundrejt lartesise te seksionit terthor). Kur ky raport
eshte i madh, kushtet e duktilitetit jane identike me ato te elementeve
strukturore qe punojne kryesisht ne perkulje. Por, kur raporti eshte jo me
shume se 2 forcat prerese behen kontrolluese, nderkohe qe forcat aksiale
dhe momentet perkulese kane ndikim sekondar. Situata e fundit eshte me e
zakonshme ne praktike.
649
 Per realizimin e strukturave me duktilitet te pranueshem shtrengimi
perimetral i betonit behet i domosc!oshem edhe ne rastet e mureve te
giftezuar. Por keshtn,· perveg armatures gjatesore apiikohet edhe vendosja
diagonale e armatures, me qel!im qe te shmanget fenomeni i "rreshqitjes nga
prerja" ("shear sliding"), si~ u paraqit edhe per traret ne paragrafin 8.4.5.
a) b)
r-~~~~P-~~~
I lartesi sipas. kerkesave normative te dhena nga shprehjet (8.2.10) dhe
parasysh se MEd eshte momenti perkules projektues qe ka dale nga analiza
strukturore, kurse MRd-rezistenca projektuese ne perkulje.
Kerkesat konstruktive per sigurimin e duktilitetit lokal te mureve
jepen te detajuara ne percaktimet perkatese te Eurokodit 8 (publikimi i
v.l994 apo Drafti i v.2002).
Ne fig.8.5.3 tregohet skematikisht vendosja e armatures diagonale ne
nje mur me qellimin e sigurimit te rezistences ndaj shkaterrimit kundrejt
ndeljeve prerese (rreshqitese).
Duhet patur parasysh qe, sikurse eshte treguar ne forme skematike ne
fig. 8.2.4, per muret zone kritike konceptohet pjesa e tyre, mbi themele, me

I (8.2.11).
Pasigurite relative te analizave te strukturave me mure dhe efektet e
veganta dinamike post-elastike mund te merren parasysh ne vleresimin e
forcave te brendshme (momenteve) edhe nepermjet rregullave te thjeshta te
futura ne Eurokodin 8 (shih paragrafet 8.2.2 dhe 8.4.4).

)
I
.'

1 'LA.,

A,c/2 As;/2

Fig. 8.5.2 Mekanizmat duktile ne raste te nd:ryshme - a) struktl.nre me mure te Plani i rreshqitjes:l
~ifN!zuar; b) strukture rame betonarme potenciale
i

Eurokodi 8 (v.l994) kerkon qe per klasat "H" cLlJe "M" ne te gjitha I I

zonat kritike te mureve, duktiliteti ne kurbature te jete IJ.¢ =1.0 q2 per muret
2
e thjeshte dhe J.1. 0 =0.8q per muret e giftezuar (q - faktori i sjelljes i
I

lt
,___
1 ei
II,
struktures). Nderkaq, sipas Draftit Nr.5 te ECS (Maj 2002) duktiliteti i iw
kurbatures IJ.¢ ne zonat kritike kerkohet qe te arrihet nepermjet respektimit
te shprehjeve (8. 4.16) dhe (8.4.16-a), duke zevendesuar aty faktorin e Fig. 8.5.3 Paraqitje skematike e vendosjes se armatures diagonale ne nje mur
(sipas Eurokodit 8~ v.1994)
sjelljes "q" me produktin q = M Ed . Ne kete produkt MEd dhe MRd i
MRd
referohen situates se projektimit sizmik ne bazen e murit, duke patur
650
65!
 8.6 MlJRAT1JR4. MBlJSHESE NE KONSTRlJKSIONET ME SKELET

Gjate termeteve te forte shpesh jane verejtur demtime te shumta ne

ramat me murature mbushese si edhe ne vete kete murature. Forma tipike
demtimesh ne murature tregohen skematikisht ne fig. 8.6.1-a,b.

L_

Para shkaterrimit Pas shkat&rrimit

c)
Fig. 8.6.1 Demtime tipike ne muret mbushfs -a) shktputje nga rama;
b) .r;arje diagonaie ne forme X

Eshte e kuptueshme se prania e nje murature me ngurtesi anesore me

te madhe se e rames e modifikon mjaft sjelljen sizmike te vete rames,
shpesh here ne menyre te pafavorshme. Prandaj konceptimi i konstruksionit
me skelet (rama) pergjithesisht nuk mund te ndahet nga ai i elementeve
mbushes dhe ndares te tyre.
Ngurtesia e madhe e mbushjeve te muratures ben qe ne rame te
shfaqen forca te medha. Nese gjate nje termeti te forte mbushja demtohet
shume, ngarkesat kalojne ne skeletin e rames perpara se forcat vepruese te
"gjejne kohen" e mjaftueshme per t'u zvogeluar, per t'iu pershtatur rritjes se
fleksibilitetit qe ka rezultuar nga shkaterrimi i mbushjes. Por ky fenomen i
shpejte mund te jete fatal per ndertesen. Problemi komplikohet nese
mbushjet nuk jane te shperndara ne menyre simetrike. Kjo sepse, ne rasret
kur ka asimetri ne shperndarjen e tyre, mund te shfaqen edhe momente te
konsiderueshme perdredbes.
Ramat me mbushje u nenshtrohen forcave shtytese qe vijne nga
Fig. 8.6.2 Rama me mbushje mu:rature ~ a) paraqitja e forcave dhe e nderjeve·
"bjellat" diagonale te shtypura qe formohen ne panelet mbushes nga veprimi b) demtime karakteristike; c) mekanizma te mundshem shkate:rnmf
i forcave horizontale sizmike ne planin e tyre. ne rama betonarme me mbushje murature; d) veprimi i bjeUave ne
nyjet e koUonave kendore

652 653
 Nje model i tille llogarites (fig. 8.6.2-a) ku muret mbushes te ramave strukturor rame-mbusbje me murature. Ngurtesia do te reduktobej teper
zevendesohen me shufra eshte perdorur mjaft ne Hogaritjet e ramave me nese ka te 9ara ne kontaktin midis rames dbe mbushjes. Kur mbusbja
mbushje muralure per te sludjuar basbkeveprimin mur-skelet i rames. realizohet pas ndertimit te skeletit, duben parashikuar fitila metalike qe dalin
Karakteristikat fiziko-mekanike te "bje!lave" zevendesuese vleresohen mbi nga kollonat dhe traret per te penniresuar Jidbjen e elementeve Irjdis tyre
bazen e pergjithesimeve te provave eksperimentale dhe studimeve perkatese (fig.8.6.4). Rezislenca dhe duktiliteti i paneleve mbusbes mund te
qe jane bere per kete qellim. Komponentet vertikale Fy te forcave shtypese penniresoben shume nese perdorel murature e armuar. Eurokodi 8
te "bjellave" (fig. 8.6.2-b) tenlojne qe t'i sbkepusin (t'i lehtesojne) kollonal, rekomandon per kete qellim masa dhe detaje te pershtatsbme. Ne menyre qe
kurse komponentet horizontale Fx tentojne t'i presin ato. Zvogelimi i kompleksi strukturor rame-mbushje te karakterizobet nga nje sjellje
ngarkeses vertikale reale e dobeson rezistencen e koilonave ndaj preljes. optimale, rezislenca ne prelje e panelil nuk duhel te jete me e larte ·se sa
Kur kollonat jane momentalisht te terhequra reduktimi i rezistences terthore shuma e rezistencave te kollonave qe ndodhet ne kufijte e mbusbjes.
te tyre mund te jete i konsiderueshem.
Ne mungese te nje shtrengimi (fretazhi) me stafa te dendura, ne
kollonat mund te shkaktohet humbje e qendrueshmerise, shkeputje e '
I
annatures se hekurit, por me leper coptim shperthyes i betonil (fig. 8.6.2-b).
----.t : /" I
't.. __ _
Ne fig. 8.6.2-c tregohen disa mekanizma te mundsbem "basbkepunimi" te
>',·' ,. ' -'< =: •

ramave beton-arme me mbushjet e muratures.

Duhel patur parasysb se kollonat qe jane te vendosura ne fasaden e
nderteses, ve9anerisht ato le kendeve (fig. 8.6.2-d), jane me le ekspozuara
per demtim, meqe pjesa e ngarkesave vertikale qe ato mbajne esbte me e
vogel se sa ajo e kollonave te brendesbme. Leblesimi qe u shkakton ketyre
~---
!1 II"1. ': ·:it
kollonave fenomeni "bjelle" eshte mjaft i konsiderueshem. Per me teper,
nyjet e kollonave kendore i nenshtrohen sbtypjes se "bjellave" qe veprojne .. . ·.•
ne planet reciprokisbt perpendikulare, ashtu si9 tregobet skematikisht ne fig. / )I_ ·.: ' : ·· .. . 1 (2) Muratur(! mbusMse qe
r f :. . 1 ( nok bashkepunon me ramen
8.6.2-d. Prandaj mund te konkludohet se dy jane menyrat, te kunderta me
I :'
l .' : ..·. Ii I
njera tjetren, qe mund te adoptohen per te optimizuar sjelljen e skeletit te
ramave me muraturen mbushese gjate veprimeve sizmike.
Menyra e pare, qe perdoret me leper ne rastin e ramave relativisht
J
--- L
----..,
. I.... __ _
rigjide, me 4 ose 5 kate maksimum, konsiston ne realizimin e mbushjeve i
' ,
"solidare" me skeletin, pra ne lidhjen dbe "bashkepunimin" midis tyre per ' ' ''
t'u rezistuar ngarkesave horizontale. Ne fig.8.6.3 tregohen skematikisht Fig. 8.6.3 Murature qe (1) bashkepunon dhe (2) nuk bashkepunon me ramen
rastet e muratures mbushese qe (1) bashkepunon me ramen (skeletin) dbe
(2) qe nuk bashkepunon. Por zgjidhja me panele mbusbes qe bashkepunojne me skeletin nuk
Nese do 1e supozobet rezislence e njejte ne shtypje, per realizimin e rekomandohel per zonal me sizmicitet te larte, ku konstruksionet mund le
bashkeveprimit te kerkuar muratural e lehta (ato me tullat me bira) jane me sforcohen deri ne gjendjet kufitare te rezislences se tyre. Pas demtimit apo
te persbtatsbme se sa muraturat e renda (tullat e plota). Rendesi le madbe sbkaterrimit te nje paneli, rezistenca do sigurohej tashme vetem nga rama.
ketu ka zbatimi rigoroz, cilesor, i mbushjeve "bashkevepruese" me skeletin, Fleksibiliteti i kesaj te fundit kufizohet nga prania e panelit te mbusbjes se
meqenese gjate tenneteve eventuale ato do t'u nenshtroben si forcave ne demtuar ose pjeserishl te shkaterruar, 9ka redukton kapacitetin shuares se
planin e tyre asbtu edbe forcave perpendikulare me keto te fundit. Nje lidhje energjise. Per me leper, numri i paneleve te demtuar apo te shkaterruar dhe
e mire midis paneleve te muratures mbushese dhe ramave eshte teper e radha e demtimit te lyre eshte e paparashikueshme. Prandaj, sjellja e
rendesishme ne kendveshtrimin e vleresimit te ngurlesise te kompleksit struklures do le modifikohej, pergjilhesisbt ne menyre te pafavorshme, duke
654
655
i vendosur te gjitbe elementet e saj ne kushtet e sforcimeve me te medha se
sa ato projektuese, veganerisht ne rastin e shfaqjes se fenomenit te
perdredhjes. --, I
3-;.4cm
3 -;.4cm

__j
---
J I
L__

['
1-
Fig. 8.6.5 Mur mbu.shes i shki:!putur nga rama

_j ------T

- i
Shtytja ne::::=:
i Lidhje e realizuar keq ose inekzistente:
I shfaqja e rrt:shqitjes
I
,.,_
boshllek +-----

Fig. 8.6.4 Lidhje mekanike midis mbushjes dhe rames

Menyra e dyte konsiston ne shkeputjen mekanike te mbushjes nga

skeleti ne te tera anet, ne menyre te rille qe te lejohen Jevizjet e lira te rendit
3 ose 4cm (fig. 8.6.5). Kjo menyre kerkon perdorimin e fitilave duktile,
funksioni i te cilave eshte i kufizuar vetem ne sigurimin e stabilitetit te "Bjel!a" e
'"',,, muratures
mbushjes kundrejt ngarkesave perpendikulare me panelet. Hapesira midis
muratures dhe ramave duhet te mbushet me nje material special, jo te
ngurte, rezistues ndaj goditjeve. Fig. 8.6.6 Kuadrl skematik 1 forca:ve ne kushtet kur ka boshHek midis rreshtit
Ne praktike eshre verejtur se lidhja midis rreshtit re fundit te tullave le fundit te tul!ave dhe faqes se poshtme te traut
dhe pjeses se poshtme te traut (rigelit) jo rralle realizohet keq ose eshte
inekzistente. Duhet parashikuar, njedhimisht, mundesia e nje rreshqitjeje
midis traut dhe panelit (murit) mbushes, <;ka qon ne efektin e nje force
prerese ne kollone praktikisht te barabarte me forciin sizrnike horizontale Megjithese dy menyrat e rnesiperrne jane relativisht te perhapura,
(fig.8.6.6). duhet nenvizuar se asnjera nga zgjidhjet nuk konsiderohet plotesisht e
kenaqeshrne.

657
656

8.7 VE!;ORI TE PROJEKTill>IIT SlPAS KAPACKTETEVE TE
THEMELEVE
Per vete rendesine e themeleve ne transmetimin e forcave peshe ne
truall si dhe per shkak te veshtiresive e kostos te larte per riparimin e
demtimeve eventuale. ne !logaritjen dhe projektimin e themeleve kujdes i
ve~ante i duhet kushtuar shmangjes se deformimeve inelastike te tyre gjate
veprimit te termeteve.
Sipas Draftit Nr.5 te EC8 (Maj 2002) efektet vepruese CEFct = M.Q,N)
per themelet duhet te percaktohen mbi bazen e konceptit te Projektimit sipas
Kapaciteteve, duke marre parasysh shfaqjen e nje mbirezistence te
mundshme. Por keto efekte nuk duhet te kapercejne efektet vepruese qe i
korrespondojne reagimit te struktures ne kushtet e veprimit sizmik duke
supozuar nje sjellje elastike (q=l). Ne rastin kur efektet vepruese per
themelet jane percakuar duke perdorur nje faktor sjellje q :> 1.5 (p.sh. ne
ndertesat e klases se ulet, "L". te duktilitetit) nuk kerkohet aplikimi i
konsideratave te Projektimit sipas Kapaciteteve.
Per themelet e elementeve vertikale te ve~ante (mure ose kollona),
duke iu pershtatur simboleve specifike te atij Drafti. kerkesa e aplikimit te
konceptit te Projektimit sipas Kapaciteteve konsiderohet e plotesuar nese
vlerat projektuese te efekteve vepruese EFd te themeleve llogariten si vij on:
EFd = EF,G +YRctQEF.E (8.7.1)
ku:
YRct- eshte faktori i mbirezistences, qe merret 1.0, per q < 3. kurse ne
raste te tjera i barabarte me 1.2;
EF.G- efekti veprues per shkak te veprimeve josizmike qe perfshihen
ne kombinimin e veprimeve (ngarkesave) per rastin e veprimit sizmik;
EF,E- efekti veprues per shkak te veprimit sizmik te projektimit;
Rd
Q- vlera e raporrit - - por
1
, me e vogel se "q", vleresuar ne zonen
Edi
disipative ose ne ate element "i" te struktures i cili ka ndikimin me te larte
ne madhesine EF ne shqyrtim (Rcti - rezistenca projektuese e zones ose
elementit "i"; Ecti - vlera projektuese e efektit veprues ne zonen ose
elementin "i" shkaktuar nga veprimi sizmik projektues).
Per themelet e mureve strukturore mbajtes ose ramave rezistuese
ndaj termetit si madhesi Q konsiderohet vlera me e vogel qe merr raporti
658
MRctiMEd ne te dy drejtimet kryesore ortogonale. ne seksionin terthor me te
vogel te elementit vertikal ku formohet nje ~erniere plastike gjate veprimit
sizmik te projektimit. Per themelet e perbashket ku shkarkohet me shume se
nje element vertikal (p.sh. per traret e themeleve) kerkesa e aplikimit te
projektimit sipas kapaciteteve konsiderohet e plotesuar nese vlera Q merret
nga elementi vertikal me forcen prerese horizontale me te madhe ne kushtet
e veprimit sizmik re projektimit~ ose, ne forme alternative, nese perdoret
vlera Q=l mefaktormbirezistence YRct tezmadhuarne 1.4.
Ne Draftin Nr.5 te ECS jepen hollesite e nevojshme te llogaritjes dhe
konstriumit per projektimin e themeleve dhe elementeve perberes te tyre.
8.8 PE&\1BLEDHJE E PRINCIPE'V'E TE PROJEKTIMIT SIPAS
KAPAC!TETEVE
Permbledhja e principeve baze te Projektimit sipas Kapaciteteve qe do
te paraqitet ne vijim u referohet me teper strukturave me skelet beton-arme.
Por, me specifika te caktuara. ato mund te jene te adoptueshme edhe per tipe
te tjera strukturore dhe materiale te tjera ndertimi.
Ne konceptimet bashkekohore te Projektimit sipas Kapaciteteve. te
pasqyruara keto ve~anerisht ne Eurokodin s. permblidhen keto kritere
kryesore:
1.- Kollonat te jene me te forta se traret.
2.- Reagimet strukturore ndaj veprimit sizmik duhet te jene te
karakterit duktil dhe jo te thyeshem (amorf).
3.- Duhet te shmangen demtimet ne nyjet e lidhjeve tra-kollone;
4.- Ne gjendjen kufitare, demtimi eventual i elementeve strukturore
(trare, kollona) nuk duhet te ndodhe per shkak te fenomenit te prerjes, por
per shkak te arritjes se kapaciteteve ne perkulje.
5 - Te shmangen deformimet inelastike te themeleve.
Respektimi i kritereve te mesiperme duhet bere njeheresh ("en bloc").
per faktin se ata jane te lidhur ngushte me njeri-tjetrin: mosrespektimi i
njerit "prek" tjetrin. Por secili prej tyre ka specifikat e veta. Po rikujtojme
ndonje cilesi apo mase konstruktive qe lidhet me respektimin e dy kritereve
te para. Keshtu, perdorimi i qeliqeve relativisht me te bute ne armaturen
gjatesore te trareve dhe i ~eliqeve me rezistence me te larte ne kollona
konsiderohet si nje nder masat e pershtatshme per arritjen e parimit te
kriterit te pare te mesiperrn. Realizimi i kerkesave per dukti!itet te
659
 strukturave i ben me te moderuara kushtet e sigurimit te soliditetit te ciklesh. Ne zonat e <;ernierave plastike dhe te nyjeve plasaritjet dhe <;aljet
mjaftueshem. Ritheksojme se sot rezistenca antisizmike konceptohet si diagonaie- karakteristike keto te deformimeve nga prerja- mund te shtohen
binomi "soliditet + duktilitet". Natyrisht, duhet patur parasysh edhe roli i dhe te intensifikohen duke rrezikuar deri ne arritjen e shkaterrimit te atyre
faktorit tjeter - ngurtesise, per te respektuar kenaqjen e kushteve te zonave. Prandaj eshte e domosdoshme qe te merren masat e nevojshme
vendosura per deformimet. konstruktive per zvogelimin e nde1jeve prerese vepruese ne eiementet
Lidhur me cilesite duktile te strukturave kujtojme gjithashtu se nga strukturore dhe nyjet lidhese te tyre, si dhe masa te tjera per perballimin e
analiza! dinamike (por edhe thjesht me procedura statike) mbi bazen e atij efekti negativ.
kerkesave per te patur nje v!ere te caktuar duktiliteti ne zhvendosje anesore
il~ (p.sh. te barabarte me 4 ne strukturat betonarme), mund te vleresohen
kerkesat e nevojshme per duktilitet kurbature te seksioneve terthore te
elementeve strukturore, si trare apo kollona. Eshte i njohur ve~anerisht
konkluzioni se ne ndertesat e Iarta mekanizmat kufitare te menjanimit qe
shkaktohen nga katet e debet, re bute apo te perkulshem, d.m.th.
mekanizmat me qerniera plastike ne kollona ("column sideway
mechanism") kerkojne te tille raporte duktiliteti kurbaturash qe praktikisht
jane te pamundur per t'u realizuar. Vlerat e tyre mund te shkojne 100 e me
shume. Nga ana tjeter, per nje mekanizem menjanimi qe krijohet nga
formimi i qernierave plastike ne trare ("beam sideway mechanism")
duktiliteti i kurbatures i kerkuar per nje seksion eshte relativisht i vogel,
zakonisht jo me shume se 20, (:ka eshte praktikisht e realizueshme.
Persa u perket kritereve 3 dhe 4 qe lidhen me nyjet dhe efektet e
padeshirueshme te forcave prerese ne elementet strukturore, po permendim
disa konsiderata te karakterit te pergjithsMm. Keshtu, kerkesa e nyjeve te
forta kushtezohet nga shume faktore, ndermjet te cileve me rendesi eshte
edhe veshtiresia e madhe (deri dhe pamundesia) e riparimit te nyjeve per
shkak te demtimeve eventuale "sizmike" qe ato mund te pesojne. Gjithashtu
i rendesishem per problemin e nyjeve eshte edhe fakti qe reduktimi eventual
i rezistences se tyre implikon zvogelimin e energjise slzmike qe mund te
shuhet nga elementet strukturore te lidhur ne 'to. Ne menyre te ve,ante
synohet qe te mos n·ezikohet kapaciteti mbajtes i kollonave. Parimi i
shmagjes se nde1jeve te medha nga prelja, qe lidhet ngushte me parimin e
katert, kushtezohet nga fakti se fenomeni i prerjes nuk ofron mundesi
duktiliteti. Kjo ci!esi (duktiliteri) eshte karakteristike verem per perkuljen.
Nderjet nga prerja shkaktojne ne konstruksione demtime jo-duktile, te
rnenjehershme, "te palajmeruara". Ne realitet, derntimet fillojne zakonisht
me plasaritjet e betonit ne zonat e terhequra te tij. Degradimi ne zonal e
plasaritura intensifikohet nga veprimi i ngarkesave cikiike sizmike.
Plasaritjet nuk mbyllen mire, edhe kur ndeljet terheqese zvogeldhen. Kjo,
sepse mbetet gjithnje nje zgjatim armature ne zonen e plasaritur dhe, gjate
veprimeve sizrnike, materialet perberes te betonit aty thermohen pas pak
660
661
- IW!Dl'dfO?ld ?JOS:;t?JVd N'dLJ(l)/- VfSOaN'dAHZ-

tf!J/j'ff.'i/'IIJB!BJIS
!'fi!SJiriietfiJ.'iJflJIJI'fill:K'BZ
~
t_. 'iii'iiii'~~.ffrJ,-'ftJif ~- 'iiif]ili'~-'llr
(~~~'~·~st.~~~a- !~" :J.. flll:ff;/l<w•

!ril tfb'fiB,'ij:j~t!JffJJ'UtiJJ;I
KAPITULLI 9

PROJEKTIMI I BAZUAR
NE ZHVENDOSJET

9.1 HYRJE

Tradicionalisht, pennasimi e konstruimi i elementeve strukturore jane

mbeshtetur ne konsiderimin si paresore te forcave (nderjeve). Koncepti qe
projektimi duhet te bazohet ne forcat ("Force Based Design - FED")
vazhdon te perdoret gjeresisht sipas kodeve sizmike. Sipas tij,
deformacionet apo zhvendosjet e elementeve strukturore vleresohen si
dytesore kundrejt rolit te forcave, sido qe edhe per zhvendosjet aplikohen
kontrolle apo verifikime per te kenaqur kushte te caktuara. Por, tashme ka
kohe qe eshte shfaqur ideja dhe tendenca per te ndryshuar "rolet" dhe per te
theksuar si paresore zhvendosjet strukturore. Kalimi, si kriter primar
projektimi nga nderjet dhe rezistencat ne deformimetdhe zhvendosjet,
argumentohet me faktin e pakundershtueshem se demtimet e struktures gjate
nje termeti jane te lidhura, se pari, me deformacionet e imponuara.
Mund re konstatohet se, ne princip, procedural ekzistuese
projektuese tradicionale te bazuara ne forcat (FED) kane nje sere mangesish
konceptimi dhe disa disavantazhe qe lidhen me keto aspekte:
L- Ne realitet, per nje ndertese qe ngrihet ne Jartesi termeti nuk
paraqet ndonje sistem forcash anesore qe duhen perballuar. Perballimi i
termetit mund te trajtohet me natyrshem si nje kerkese per te shuar energjine
hyTese sizmike ose kerkesen per te perballuar zhvendosje dhe deformime te
imponuara nga ai veprim. Kjo duhet interpretuar me thjesht keshtu: gjate nje
termeti te forte kolapsi i mundshem i nje strukture nuk u detyrohet
ngarkesave anesore, por kryesisht ngarkesave peshe qe shkaktojne veprime
te medha deformuese ne strukture, ne kushtet kur keto ngarkesa (peshat)
ushtrohen te zhvendosura nga pozicioni normal i tyre si pasoje e
deformimeve anesore qe ka marre struktura prej termetit (efekti P-LI).

665
 2.- Procedural tradicionale te projektimit perdorin te ashtuquajturin
faktor global te sjelljes (q), i cili jo gjithnje mund te shprehet nepermjet
kapacitetit te duktiliteteve lokale te elementeve strukturore.
3.- Zhvendosjet e vleresuara sipas analizes elastike (qe me tej
korrektohen per te marre parasysh sjelljen jo-lineare te struktures) jo gjithnje
japin nje pamje reale te reagimit strukturor.
4.- Vete spektrat e shpejtimit dhe faktore te gere te sjelljes apo
performances se pritshme te struktures qe perdoren ne projektimin FBD jane
konsideruar si te korreluar jo aq besueshem me potencialin e demtimeve
eventuale te ndertesave.
5.- Kontrollet e aplikuara ne projektimiu FDB per kufizimin e
zhvendosjeve ndermjet kateve nuk arijne te sigurojne bindshem demtimet,
ne ve9anti ato te eJementeve jo-strukturore te ndertesave.
Jane keto disa arsye kryesore qe kane inicuar idene per te vendosur
kontroHin e zhvendosjeve si kriter baze, paresor, ne projektimin antisizmik,
me qellim qe te shmangen mangesite e mesipenne.
Ne fakt, ideja nuk eshte teper ere. Se pari ajo eshte publikuar ne vitin
1974 ne nje studim te autoreve Gulkan dhe Sozen dhe, pak me vone (v.
1975), eshte perdorur nga projektuesi dhe studjuesi amerikan Freeman. Por
ka qene Moehle qe me 1992 dhe mandej Priestley qe perdoren per here te
pare ne dekaden e kaluar terrnin "Projektim i bazuar ne zhvendosjet"
("Displacement Based Design-DBD"), per te emertuar pikerisht kete
tendence dhe koncept te ri projektimi antisizmik si alternative ndaj
projektimit ku kerkesat bazohen se pari ne forcat (FBD). Avantazhi kryesor
i projektimit DBD kundrejt atij FBD eshte eleminimi i faktoreve te sjelljes
se strukmres (apo te reduktimit te forcave), per te cilet nuk jane arritur
ndonjehere vleresime rigoroze.
Koncepti i projektimit DBD mund te perrnblidhet keshtu: projektimi
duhet te orientohet ne menyre te rille qe gjendjet e caktuara kufitare ne
strukturat e projektuara te shprehen me anen e zhvendosjeve maksimale te
pranuesbme. Edhe metodologjite perkatese bazohen njedhimisht ne
konsideraten e thjeshte qe demtimet, shkaterrimet apo shembja (kolapsi) e
nderteses shkaktohen nga deformimet e teperta. Objektivi i projektimit DBD
eshte t'i jape struktures rezistence, ngurtesi dhe duktilitet te mjaftuesbem, te
tille qe kerkesat ne deformacione te imponuara nga termetet e projektimit te
jene me te vogla se deformimet korresponduese te demtimeve te
pranueshme. Kjo, ne perputhje me gjendje te ndryshme kufitare te
konsideruara. Ne kete kontekst, rezistenca ne vetvete konsiderohet nje
aspekt i rendesishem reference vetem per kontrollin e demtimeve
strukturore ne gjendjet kufitare te sherbimit (shfrytezimit) - SLS si dhe per
666
elementet strukturore qe mund te shkaterrohen ne nje forme jo-duktile ne
gjendjet kufitare te fundit, te kolapsit- ULS.
Zhvendosjet ne nje kuptim te pergjithesuar (pra, edbe si duktilitete)
perfshihen ne konceptin e projektimit antisizmik te bazoar ne performancen,
d.m.th. ne treguesat percaktues te reagimit te nje ndertese gjate veprimit te
terrnetit. Kobet e fundit, ne Konferencen e 12-te te Shoqates Europiane te
lnxhinierise se Termeteve BABE (Londer, Shtator 2002) u theksua
veganerisht roli i deformacioneve mbetese (reziduale) ne vleresimin e
performances te nje strukture. Ne kete kendveshtrim, projektimi i bazuar ne
zhvendosjet shpesh identifikohet me "projektimin . e bazuar ne
performancen" ("Performance Based Deigu - PDB").
Nivelet e performances se nje ndertese mund te renditen sipas
rendesise se tyre. Ketu perfshihet niveli i shmangjes se shembjes te saj,
niveli i sigurimit te jetes se njerezve, ai i demtimeve te riparueshme, i
nderpreljes se pranueshme te biznesit etj., duke arritur deri ne nivelin ideal
me te deshirueshem, por te kushtueshem, te mungeses gati te plote te
demtimeve ge kerkojne nderhyije riparuese. Pergjithesisht, duhet verejtur
se keto nivele performance mund te shprehen, perve9se me ane te
zhvendosjeve kufizuese korresponduese, edhe me ane te treguesve te tjere
strukturore, sig jane shuarja e energjise sizmike apo efektet e demtimeve
inelastike kumulative.
Ne Konferencen e 12-te te EAEE u paraqiten edhe mundesi
modifikimi te metodes tradicionale te projektimit te bazuar ne forcat (FBD),
ne menyre te tille qe kjo metode te "fokusohet"ne zhvendosjet. Sidoqofte,
me gjithe perpunimet dhe verifikimet intensive qe po u behen varianteve te
ndryshme te metodes se projektimit DBD dhe disa tentativave te para per ta
perfshire ne kodet e projektimit antisizmik (amerikan, europian etj.),
vleresohet se ka a.\:oma aspekte thelbesore qe duhen perpunuar, verifikuar
dhe permiresuar ne te ardhmen, ve9anerisht persa i perket kerkeses ne
zhvendosje ("Displacement demand"). Por, mund te konstatohet tashme qe
metoda DBD e projektimit te bazuar ne zhvendosjet ka filluar te behet mjeti
me i vlefshem per kontrollin dhe kalibrimin e metodes FBD te bazuar ne
forcat.
Ne vijim, pa u shtrire ne hollesi, paraqiten vetem disa konceptime
kryesore te projektimit antisizmik te bazuar ne zhvendosjet. Keto jepen ne
tre versionet e meposhtrne, qe aktualisht konsiderohen si me te njohurit:
1.~ Metoda DBD, sipas Priestley-it; 2.- Metoda e Spektrit te
Kapacitetit, e njohur edhe si metoda e Inxhinierise Sizmike bazuar ne
performancen e ndertesave ("Performance Based Seismic Engineering -
PBSE"); 3.- Metoda N2, sipas Fajfar-it.
667
 Metoda N2 eshte perfshire edhe ne Draftin N2 5 te Eurokodit 8 (Maj
a) b)
2002).
m
9.2 METODA E PROJEKTlMIT BAZUAR ?>it ZHVENDOSJET (DBD)- r- 2 1
F
SIPAS PRIESTLEY ! ~ FLS~-----------------------
9.2.1 Principe te· metodifs II .
§
..§ Fv -------
~ /
/
/
//

Sikurse edhe ne versionet e tjera te Projektimit DBD ne proceduren e h '

perpunuar nga Priestley parametri i vetem inicial i projektimit eshte
zhvendosja maksimale e iejuar. Madbesite e forcave projektuese, ngurtesite
dhe detajet e armimeve dhe konstruimeve jane te gjitha te kushtezuara nga
niveli i pranuar per zhvendosjen objektiv apo "target" te lejuar. Ideja baze
ka qendruar ne ate qe, duke perdorur zhvendosjen "target" si parameter
projektimi, ngurtesia strukturore dhe rezistenca projektohen te tilla qe
struktura te defonnohet sa me afer ni velit te paracaktuar te zhvendosjeve.
Pra, sikurse eshte theksuar, mbeshtetja ne proceduren DBD kerkon
"permbysjen" e procesit llogarites te projektimit FDB sipas forcave, duke
theksuar tani si madhesi paresore projektuese zhvendosjet.
Versioni i paraqitur me poshte mbeshtetet ne nje raport te njohur
teknik mbi metodologjine e aplikuar per projektimin antisizmik ne strukturat
betonanne me nje shkalle lirie, paraqitur ne vitin 1994 nga Kowalski,
Priestley dhe MacRae. Metoda DBD paraqitet aty duke iu referuar nje
sistemi inelastik me nje shkalle lirie dhe me sjellje inelastike bilineare (fig
9.2.1-a,b). Konceptimi i nje sistemi tjeter, linear, ekuivalent me strukturen
qe do te projektohet, behet duke u bazuar ne zhvendosjen kufitare "target",
2>u. Natyrisht madhesia 2>u konsiderohet e njejte per te dy sistemet. Ne
figuren 9.2.1-b kjo zhvendosje eshte treguar me 2>LS, ku treguesit "LS" jane
vendosur per t'iu referuar sistemit linear zevendesues ("Linear Substitute").
Nese supozohet i njohur niveli i shuarjes i sistemit linear zevendesues
ekuivalent. atehere perioda T e lekundjeve te struktures qe kerkohet te
proj ektohet round te nxirret duke perdorur nje spekter te pranueshem
zhvendosjesh. Mbeshtetur ne madhesine T, projektuesi round te
dimensionoje nje strukture te tille qe tre cilesite baze te saj (d.m.th.
ncrurtesia,
0
rezistenca dhe duktiliteti) te jene ne ato nivele qe sigurojne .
realizimin e zhvendosjes "target". Nepertnjet defortnacioneve inelastlke
round te kryhet edhe kontrolli i nivelit te shuarjes. Procedural DBD mund te
konsiderohen keshtu nje proces iterativ prej ku, si rezultat perfundimtar,
merren pikerisht tre cilesite e siperpertnendura.
668
2 I /
0 I /
i:,:. I /
y/
I.K' /1
i
.KciJ
L,_
. :
6..y ~r..s Zhvendosja . ~
Fig. 9.2.1 Sistem inelastik me nji! shka.Ue lirie · a) mod eli. d.inanUk;
b) ze·vendesinll ekuivalent per projektimin DBD
Ne proceduren DBD sipas Priestley-it operohet me strukturen
ekuivalente zevendesuese, me ngurtesi sekante efektive Kerr· Perdoret
gjithashtu nje shumje efektive to tale ekuivalente Serr (ne %) qe konceptohet
si shuma (5.5.2), dhene ne paragrafin 5.5.2, e shkruar ranine formen:
(9.2.1)
Me siper i;eq eshte shuarja histeretike e paraqitur si shuarje viskoze dhe
~'' (zakonisht 5% per strukturat betonarme) eshte shuarja viskoze ne stadin
elastik linear te lekundjeve. Sikurse eshte treguar me hollesi ne paragrafin
5.5.2, madhesia ~eq vleresohet duke u bazuar ne karakteristikat e pritshme
histerezis dhe ne nivelin e duktilitetit te struktures.
Reagimi i referohet keshtu ngurtesise efektive sekante Kerr si dhe
konceptit te shuarjes efektive srr. Ne praktike, ndryshimi i metodikes
projektuese sipas variantit DBD te Priestley-it kundrejt metodikes te
zakonshme te projektimit FBD qendron ne zevendesimin e spektrit te
shpejtimeve te projektimit "tradicionai" me nje spekter te pershtatshem
zhvendosjesh.
Ne paragrafin e siperpennendur (5.5.2) per rastin e nje sistemi bilinear
jane nxjerre shprehjet e shuarjes 1;,q dhe periodes ekuivalente T,q ne
funksion te duktilitetit ).t. Keto jane perkatesisht shprehjet (5.5.33) dhe
(5.5.36), te paraqitura edhe grafikisht ne fig. 5.5.11-a,b. Kurse tani, ne fig.
9.2.2-a, tregohet skematikisht se si, per nje nivel te caktuar (te vendosur) per
duktilitetin e struktures (!1). nga grafiku ~eq(u) percaktohet shuarja i;eq·
669
 Q.3sr------------------, Me tej, duke mbledhur i;eq me So~ sipas (9.2.1) mund te gjendet
a)
shuarja shumare efektive <;.ff e struktures. Spektra t:ipike zhvendosjesh, te
~
;g
ox

0.15
s
diferencuar per nivele te ndryshem shuarjeje (= i;err) tregohen ne fig. 9.2.2-
.:; " b. Nderkaq, ne fig. 9.2.2-c keto spektra jepen ne fonne te skematizuar, me
·iS '~t'- - - - - = - pjese perberese te linearizuara, qe zgjidhen mbi bazen e pergjithesimeve
'"
JJ../'2
perkatese. Ne kete figure tregohet se si nga zhvendosja kufitare "'target" e
"
~ 0.1~
projektimit }1<! mund te percaktohet perioda ekuivalente e sistemit Teq·
~ ~.J(l
Nga paraqitja e mesipenne eshte e qarte se per te realizuar procedural

::,h, ~~1 lQ
e projektimit DBD eshte i nevojshem nje spekter elast:ik projekt:imi.
Ndertimi i t:ij mund te behet sipas procedur ave te publikuara nga
Duktiliteti, ).l. Newmark e Hall ne vitin !982, te cilat u paraqiten ne paragrafin 5.7.2 te
kapitullit 5. Ne fig. 9.2.3 ilustrohet edhe nje here aplikimi i kesaj procedure.

lS~
Ne kete figure ·a,, v, dhe dg jane vlerat pik perkatesisht te shpejtimit,
b) "
l6
1 shpejtesise dhe zhvendosjes te truallit, kurse a A =--"-
s s
av = - ' dhe
"
l3
ag vg
E J2· s
a 0 = _d jane faktoret e amplifikimit. Keta faktore varen nga raporti
,511·
d,
shuarjes I; dhe nga probabiliteti i ngjarjes. Referuar shuarjeve te ndryshme
1;, vlerat numerike tea.A, o.v dhe o.o mund te meren nga tabela 5. 7.2.

Spektri elastik
i projektimir
c C!vVg
2 4 6 9 10 11 12 !:> 14 15
Perioda efektive (sek)

"''
o->
....-------......,
"',; /
/ / '
.,;g
;""(ne %) b /
/
c)
'~ mak~male
2% ~ f
5% ~

t 10%
0
~

~ a//
// Levizja
e truallit

~ 1"-\d 7~-<
20%
'"
50%

I
l/33sek 1/8sek lOsek 33sek
I
Perioda natyrale e vibrimlt, T (sek)
Fig. 9.2.2 ~ a) Shuarja ekuivalente histeretike ~; b) spektra reagimi te
zhvendosjeve; c) skematizimi i spektrave te zhvendosjeve dhe Fig. 9.2.3 Ndertimi i spektrit elastik te prrojektimit sipas procedtu.-es Newmark
percaktimi i periodes ekuivalente T eq - Hall (ne shkalle Jogaritmike)

670 671
 Ne fig. 9.2.3 duket sene spekter jane te fiksuara vlerat e periodave qe kete duhet perdorur marredhenia midis (pseudo-)shpejtimit spektral S, dhe
u korespondojne pikave "a", "b", "e" dhe "f'. Pikat "c" dhe «d'' tregojne deformimit spektral Sct (zhvendosjes maksimale, Um, apo Llmax), te cilen po
nderprerjen e degeve te spektrit qe karakterizohen nga shpejtimi konstant, e rishkruajme ne formen:
shpejtesia konstante dhe zhvendosja konstante. Pozicionet e pikave te
nderpreljes ndryshojne me ndryshimin e shuarjes ~. sepse ato varen nga
faktoret aA. av dhe ao. (9.2.2)
Spektri i projektimit mund te jepet edhe si spekter projektimi i
(pseudo)shpejtimeve, ashtu sic; ilustrohet ne fig. 9.2.4 (sipas Chopra, 2001).
Ne kete figure eshte supozuar shuarja prej 5% (strukture betonarme), ag = soo I
lg, v5 =122cm/sek, dg = 91.4cm. Por, sikurse u nenvizua me siper, spektrat 200j
qe kerkohen per projektimin DBD jane spektra zhvendosjesh (ose rooj'
I
deformimesh). so-j
5.---------------------------------,
~ :~j
::5" 5,0
2.71
c:
I 2.0

!.0

0.5
Zona ku d
Zona ~u dominon dorninon 021
shpejtimi shpejtesia
0.0:
0.05 5 JO 20 50
T (sek)
I lfig. 9.2.5 Spektra projektimi te zb.vendosjeve e1astike (ne shkaUC Iogaritmike)
.g O.lt i

~ f~i l
e
9.2.2 Hapai e proceduri!s 1/ogaritiise

o
I,;;:; iol
l1 I
'*
I"'
Per sistemet e thjeshte inelastike, me sjellje bilineare dhe me nje
shkalle lirie, p.sh. si ai ne fig. 9.2.1-a, hapat qe ndiqen per realizimin e nje
i&l
l_f"'1
1

iS ~ ~~ projektimi DBD round te permblidhen si vijon:

0.01 L.l..·~~~.w....c~~~~~"-"-~'-"-~~,--~
0.02 0.1 10
Perioda natyrale e vibrimit T (sek)
Fig. 9.2.4 Nje spekter elastik projektimi per shpejtime~ ndertuar sipas
procedures Newmark- Han (ne shkal.le iogaritmike)
Per vlera te ndryshme shuarjeje ~. spektra re tille jane treguar ne fig.
9.2.5. Keta round te ndertohen duke u bazuar ne spektrat e shpejtimeve. Per
Hapi 1 - Zgjidhet nje zhvendosje maksimale "target" (Liu), duke u
bazuar ne tipin e struktures dhe ne zgjedhjen e gjendjes kufitare qe
kushtezon performancen e kerkuar te struktures se dhene.
Hapi 2 - Mbi bazen e zhvendosjes se njedhshmerise (Liy) dhe asaj
kufitare te pranuar (Liu), vleresimit te karakteristikave kryesore te sistemit
strukturor (permasave, ngarkeses aksiale ne kollona) si dhe te truallit te
ndertimit, percaktohet nje viere per shuarjen efektive totale (Serr).
Praktikisht, madhesia ~eff liogaritet duke shfrytezuar varesi te njohura 11- ~eq

672 673
midis dukti!itetit (J.L) dhe shuarjes ekuivalente (~eq) - shih fig. 9.2.2-a - dhe Forca, FA
duke aplikuar mandej shumen (9.2.!).
Hapi 3 - Zgjidhet ne menyre te pershtatshme ose ndertohet sipas I
procedures Newmark-Hal! nje spekter elastik reagimi i zhvendosjeve F ,
~-
Fdu r-~~~---------- _/
("Displacement Response Spectrum"-DRS). Sipas Priestley-it, format e rl ~K~//
ketyre spektrave mund te perfaqesohen nga diagrama vijedrejta qe nisen nga !
! /
/
l ,/"'
origjina e qe vazhdojne me tej ne formen e drejtezave paralele me boshtin T ! /

~
te absisave (fig. 9.2.2-c).
Duke aplikuar dy te dnenat hyrese baze, d.m.th. zhvendosjen "target" ! /L]K,rr
dhe shuarjen efektive /;er1, ne spektrin e zgjedhur DRS marrim perioden (/ Kerr/
ekuivalente (T,q) te lekundjeve te stmktures. Mbi kete baze, percaktohet /
/ !
/I
ngurtesia efektive K,ff, sipas formules: / !

/:,y t..u Zhvendosja, !::,.

2
K - 4n M (9.2.3)
eff- --
T''<l Fig. 9.2.6 Percaktimi i forcave projektuese

ku M - masa e sistemit me 1SH.L. Duke patur parasysh shenimin a= K,, mund te verehet lehte se forca
Hapi 4 - Strukmra permasohet ne menyre te tille qe, duke marre K cr
parasysh nje ngurtesi te redukmar ne pershta!je me nive!in e zhvendosjes horizontale projektuese Fd eshte:
"target", ajo te karakterizohet nga nje periode lekundjesh te barabarte me
perioden efektive Teq, te percaktuar si me siper. Per kete ndiqet kjo Fuilu F, (9.2.6)
procedure: F,
aL\,-aL\,+L\
• y
CtJ.L-Cl+l
4.a - Percaktohen forcat dhe momentet kufitare dhe ato te projektimit
("Ultimate and Design Forces and Moments"). Konkretisht, duke
kurse momenti korrespondues:
shfrytezuar marredhenie te njohura statike, per forcat horizontale dhe
momentet kufitare kemi:

M, = F,h (9.2.7)
fu = Keff6.u (9.2.4)
Shprehja e mesiperme (9.2.6) ka dale duke u bazuar ne marredheniet
M, =F,h (9.2.5)
e meposhteme (shih fig. 9.2.6):

ku me "h" eshte shenuar !artesia e struktures.

- - -F,- ,. K eo=aKcr
k - F, -F, .' K c r
Keo-C!. a - (9.2.8)
V!erat iniciale Fd dhe Md, perkatesisht te forcave horizontale dhe
momenteve te projektimit, mund te percaktohen duke u bazuar ne nje model
Ll., -c., c.,
bilinear forca- zhvendosje, te treguar skematikisht ne fig. 9.2.6. Verejme se Raporti a mund te pranohet p.sh. i barabarte me 0.05.
aty indeksi "cr" eshte perdorur per te treguar nivelin e plasari\jeve 4.1!- Projektohet kollona.
("cracks"), kurse indeksi "eo" fazen pas tyre. Duke patur parasysh, per konkretizim, nje kollone me lartesi "h" me
seksion unazor, per projektimin e saj do te ndiqej kjo rradhe veprimesh:
675
674
• Vleresohet nje diameter fillestar;
• Projektohet armimi i kollones;
• Vleresohet momentl i inercise se seksionit te plasaritur Icr;
• Llogaritet ngurtesia e seksionit te plasaritur, Kcr:
(9.2.9)
4.c.- Percaktohet perioda e seksionit te plasaritur, Toe:
(9.2.10)
4.d.- Llogaritet ngurtesia ne stadin e post-rrjedhshmerise ("Post yield
stiffness") si dhe perioda korresponduese, perkatesisht madhesite K.o dhe
Teo:
(9.2.1!)
(9.2.12)
lbpi 5 - Percaktobet "statusi" i problemit, bazuar ne vleren e
periodes ekuivalente (efektive).
Ne praktike mund te haset nje nga tre skemat qe vijojne:
a. - Nese Tcr < Teo <Teo, por Teq eshte jo afer Tcr dhe Teo, atehere
vazhdohet me hapin vijues 6-a.
b. - Nese Ta < T,q < T,e, por T,q eshte shume afer Toe. atehere kjo
tregon qe procedura sipas DBD do te jape nje ~ollone me perqindje shume
te larte armimi dhe kerkese duktiliteti te ulet. Eshte e domosdoshme qe ne
kete rast te rritet diametri i kollones dbe te kthehemi ne hapin 4-b.
c. - Nese Tee < T,q < Tee. por Teq eshte shume afer Teo. atehere
procedura sipas DBD do te jape nje kollone me armim shume te ulet dhe
kerkese duktiliteti te larte. Eshte e domosdoshme te zvogelohet diametri i
kollones ose te perdoret nje perqindje armimi 0.75%.
Hapi 6 - Rishikohet zhvendosja e rrjedhshmelise dhe behet kontrolli i
konvergjences.
6.a- Llogaritet zhvendosja e rrjedhshmerise:
676
.6. = Fct (9.2.13)
y Kcr
6.b- Behet kontrolli i konvergjences:
Per kete, nese diferenca midis vlerave te L,, te marra perkatesisht nga
hapi 6.a dhe hapi 2, eshte me e madhe se sa nje tolerance e pranueshme,
atehere kthehemi tek hapi 2, duke perdorur vleren Lly te marTe ne hapin 6.a.
Procedura perseritet deri sate arrihet konvergjenca e deshiruar (e madhesise
Lly).
Nevijim, duke iu referuar fig. 9.2.1-a,b te nje sistemi inelastik bilinear
po paraqesim ne forme te permbledhur edhe nje vmiant te metodes DBD te
paraqitur ne v.\997 nga Priesley dhe Calvi. Ky variant eshte cilesuar si
procedura e Projektimit bazuar "drejtperdrejt" ne zhvendosjet ("Direct DBD
Procedure"). Hapat e kesaj procedure jane:
1.- Vleresohet zhvendosja prag e rrjedhshmerise (Lly) per sistemin e
dhene.
2.- Percaktohet rrotullimi plastik i lejuar i ,emieres ne baze, 8p.
3.- Percaktohet zhvendosja maksimale projektuese, "target":
£;"'"" =b,+hG,
si dhe faktori korrespondues projektues i duktilitetit:
j.t::;:: .6.m<L'- •
LY
4.- Vleresohet shuarja totale efektive viskoze e sistemit linear
ekuivalent ~err, qe i korespondon faktorit te pranuar fL te duktilitetit.
5.- Mbi bazen e vlerave te njohura Llmax dhe ~err, nga spektri elastik i
projektimit i zhvendosjeve percaktohet (lexohet) perioda ekuivalente
efektive Teq· Me tej, sipas shprehjes (9.2.3) llogaritet ngurtesia efektive
sekante e sistemit.
6.- Duke patur parasysh fig. 5.5.10-b, percaktohet rezistenca kufitare
e rrjedhshmerise ("yield strength") e kerkuar:
Kef!" ,6.m<.x.
FY (9.2.14)
l+cq..t-a
7.- Percaktohen permasat e seksionit tertJtor te elementit rezistues dhe
behet konstruimi, detajimet e nevojshme (armatura e hekurit ne strukturat
677
betonarme, lidhjet e bashkimet ne strukturat metalike, etj. ), ne menyre te
rille qe te sigurohet rezistenca e nevojshme Fy. Mbi kete baze llogaritet
ngurtesia fillestare elastike K dhe, mandej, edhe pragu i njedhshmerise te
F
zhvendosjeve: t:,, = ~
8.- Perseriten hapat nga 3 ne 7, derisa te arrihet nje konvergjence dhe
zgjidhje e kenaqshme.
Bazuar ne sa u paraqit me siper, eshte e qarte se kerkesat dhe hapat qe
imponon kjo procedure projektimi DBD nuk mund te realizohen pa patur
spektra zhvendosjesh fizikisht te pranueshem dhe te verifikueshem. Keta
spektra duhet te pasqyrojne parametrat e magnitudes se termetit, distances
hipoqendrore dhe kushtet lokale te trojeve si dhe te mbulojne nje diapazon
te gjere vlerash shualjeje, ne menyre qe te perfaqesohen te gjitha rastet e
mundshme te reagimit duktil (nga vlera te vogla te i;err deri ne 30% e me
shume te shualjes kritike). Po keshtu, eshte e domosdoshme qe
marredheniet midis nivelit te duktilitetit global te sistemit dhe shuarjes
ekuivalente S.rr te jene te tille qe ta bejne reagimin e sistemit elastik me
shuarje i;eff te ngjashem me sistemin real inelastik.
Por, nga disa studiues eshte verejtur se nje vlere te caktuar duktiliteti
mund t'i korrespondojne vlera shuarjeje ekuivalente, qe ndodhen ne
diapazone relativisht te gjera. P.sh., per kerkesen ne duktilitet ll = 3 mund te
sugjerohen, ne vartesi te modelit histeretik te pranuar, vlera te shualjes
ekuivalente ne diapazonin 15-40%. Natyrisht, kjo perben nje pike ki-itike e
metodes se projektimit DBD sipas Priestley-it.
Mjaft variante qe jane perpunuar e paraqitur per metoden DBD
perdorin konceptin e sistemeve ekuivalente lineare. Ka qene krijuar keshtu
pershtypja se sistemi ekuivalent linear eshte pjese thelbesore e procedures se
projektimit (direkt) te bazuar ne zhvendosjet Ne te vertete, nje pershtypje e
tille nuk eshte reale. Perdorimi i sistemit ekuivalent elastik me shualje te
larte dhe ngurtesi sekante efektive - karakteristika keto qe duhet t'i
korrespondojne zhvendosjes maksima!e te lejuar - eshte vetem nje nga
menyrat e mundshme per percaktimin e kerkeses sizmike. Sot, me me teper
sukses dhe siguri ne projektimin DBD perdoren spektrat inelastike. Kjo
eshte treguar dhe demonstruar ve<;anerisht ne disa punime re koheve te
fundit te realizuar nga Fajfar, Chopra e Goel, etj.
Me siper, metodika e projektimit DBD iu referua sistemeve me nje
shkalle lirie. Tashme kjo metodike eshte perpunuar edhe per sistemet me
shume shkalle lirie. Per keto sisteme llogaritjet fillojne duke percaktuar
madhesine e pranuar te raportit te zhvendosjeve relative ndennjet kateve
678
("lnterstory Drift Ratio- IDR") dhe duke konsideruar forma te caktuara te
deformacioneve ne lartesi te struktures. Por ketu nuk do te paraqiten hollesi
lidhur me ve9orite e metodikave llogaritese per keto sisteme.
9.3 lNXHINIERIA SlZMIKE QE llAZOHET NE PERFOR.11lANCEN- PBSE
9.3.1 Tif pifrgjithshme
Inxhinieria Sizroike qe bazohet ne perforrnancen ("Performance Based
Seismic Engineering - PBSE") eshte nje term qe sot po perdoret gjithnje e
me shume per t'iu referuar menyrave te ndryshme te projektimit ku
defonnimet "target" jane kriteri baze i projektimit. Termi i perdorur
("performance") lidhet me dhenien e objektivave te paracaktuara te sjelljes
se pritshme strukturore gjate veprimeve te dhena sizmike. Ne kete
kendveshtrim te pergjithshem edhe metoda e projektimit bazuar ne
zhvendosjet qe u paraqit ne paragrafin 9.1 mund te perfshihet ne projektimin
e bazuar ne perforrnancen. Po kesbtu, ne kete kuader mund te perfshihet
edhe metoda e projektimit N2, e paraqitur ne vijim, ne paragrafin 9.4.
Ne Inxhinierine PBSE gjendjet e caktuara kufitare te demtimit (apo te
mos-demtimit) lidhen me nivelet korresponduese te rrezikut sizmik (shih
"Objektivat e performances" ne paragrafin 9.3.2). E karakterizuar nga ky
orientim teper i vleresueshem per fushen e studimeve dhe projektimeve
antisizmike, Inxhinieria dhe projektimi perkates PBSE jane me "moshe"
re!ativisht te re. Megjithese konceptimet dhe aplikimet e para u referohen
kryesisht dy publikimeve te Freeman-it (SH.B.A) ne vitet '70, eshte vetem
periudha e gjysmes se dyte te dekades qe shkoi e ketej (nga v. 1995) koha
kur perpunohen intensivisht konceptimet e plota te PBSE-se. Ne format me
praktike koncepti i Inxhinierise PBSE paraqitet ne vitin 1995 ne nje
publikim te Shoqates se lnxhiniereve Kontruktore te Kaliforuise ("Structural
Engineers Association of California- SEAOC", SHBA). Vazhdohet mandeJ
ne vitin 1996 me nje publikim te njohur te Keshillit te Teknologjise se
Aplikuar ("Applied Technology Council - ATC", SHBA) mbi vleresimin
sizmik dhe perforcimin e ndertesave betonanne qe shkurt referohet
"Dokumenti Teknik ATC-40". Me tej, ne vitin 1997 vijojne publikimet, nga
Agjensia Federale e Menaxhimit te Emergjencave ("Federal Emergency
Management Agency" - FEMA, Washington, SHBA), e dy Udhezuesve
mbi rehabilitimin sizmik te ndertesave shogeruar edhe me Komentet
perkatese, ge shkurt referohen si "FEMA - 273" dhe "FEMA - 274", per te
vazhduar me vone, ne vitin 2000, me publikimin e Kodit Nderkombetar te
Ndertesave ("International Building Code") nga ana e Keshillit
Nderkombetar perkates.
679
 Ne projektimin PBSE perdoret nje nder metodat e thjeshtuara
inelastike, e ashtuquajtura metoda e Spektrit te Kapacitetit ("Capacrty
Spectrum"). Nje variant i kesaj metode eshte pershtatur edhe ne kodm aktual
japonez te ndertesave ("Japonese Building Standart Law"). _ .. _ _ .
Ne fushen e ndertimit Inxhinieria PBSE eshte ere, kur eshte r nJonur
fakti qe projektimi dhe prodhimi i bazuar ne performancen nuk eshte i ri per.
fusha te tjera inxhinierike. Gjate shume dekadave, duke synuar ~Je
performance te paracaktuar, jane projektuar e prod~uar automobria,
aeroplane dhe turbina te llojeve te ndryshme. Real!Zlme te nlla pne bazuar
edhe ne testime te shumta prototipesh ne shkalle reale. Natynsht procesr r
projektimit dhe prodhimit reflekton konkluzionet e _nxjerra nepeiT!lJe:
vleri%imeve eksperimentale. Prodhimi masrv r trpeve perfundrmtare behec
vetem pasi kompletohet me sukses cikli i projekrimit, tesl!mrt dhe
riprojektimit te perseritur. Dihet se ne industrine e automobrleve p.sh.
milionat e automobilave, qe jane identike persa u perket karaktenstrkave
mekanike re tvre, prodhohen duke ndjekur projektimin e bazuar ne
performancen. "w; fushen e ndertimit, lnxhini~ria PBSE eshte disi e
ndrvshme dhe me e komplikuar nga rnxhmrente e \]era. KJO sepse, me
per]ashtime te rralla kur parashikohen ndertime masive !J1e ndertesa identike
te tipizuara, 9do ndertese e projektuar srpas konceptrt te InxhmrensePBSE
do te ishte unikale dhe pervoja e fituar preJ saJ nuk do te rsnte drrekt e
transferueshme ne ndertesa me perrnasa dhe objektiva performance te t]era.
Prandaj, deri kohet e fundit Inxhinieria PBSE nuk eshte konsideruar nj~
alternative aq ekonomike kundrejt praktikave te aplikimit te kodeve t~
projektimit. Por, ne saje edhe te progresit bashkekohor ne a:r.ekte te
ndryshme si ato te vleresimit te rrezikut sizmrk, te metodologJrve ce PBSE-
se, te aplikimeve kompjuterike etj., lnxhmrena dhe proJektrmr PBSE po
tehen gjithnje e me terheqes edhe per fushen e ndertrmrt a~nsrzmrk:
Mendohet se brenda pak vjetesh Inxhinieria PBSE do te behet nJe metode
standard ne projektimin dhe realizimin e strukrurave rezistuese ndaj termetrt.
9.3.2 Bazat e Inxhinierisi! PBSE
Trajtimi i bazave te Inxhinierise PBSE ne kete paragraf ,~pershtatt;,r
sipas Naeim etj., 2001) i referohet dokumentrt tekmk amenka~. ATC-40 .:
te permendur me siper. Duhet nenvizuar se ATC-40 nuk ka qe.ne 1 hartuar ne
menyre specifike per projektim ndertesash te reJa, por sr nJe udhezues per
vleresimin e plote te kapacitetit sizmik dhe per perforcimin ("retrofit"J.
eventualisht te nevojshem te ndertesave ekzistuese, duke synuar objektrva te
bazuara ne performancen e kerkuar. Megjithate, procedurat e pershkruara n_e
ate dokument teknik jane krejt te pershtatshme e te aphlcueshme edhe per
680
projektimin antisizmik te ndertesave te reja. Ne vijim jepen pikerisht ato
percaktime te dokumentit "ATC-40" qe mund te pershtaten per projektimin.
Verejme gjithashtu se bazat e dokumentit "ATC-40" jane, ne thelb, te njejta
me ato te dokumentave te tjera teknike te praktikes amerikane te
Inxhinierise PBSE (FEMA-273, FEMA-274 dhe SEAOC).
Objekiivai e performances
<;:do sistem strukturor projektohet ne menyre te rille qe ai te kete nje
kapacitet sizmik qe e kapercen kerkesen sizmike (paraprakisht te njohur).
Kapaciteti eshte nje funksion kompleks i rezistences, duktilitetit dhe
ngurtesise. Aty pasqyrohet gjeometria e sistemit dbe karakteristikat e
materialeve ndertimore te perdorura. Ne <;:do rast konkret, aftesia e
projektuesit qendron ne vendosjen e raporteve te drejta e te arsyeshme
inxhinierike midis kerkesave sizmike dhe kapaciteteve strukturore. Por, per
kete duhet te percaktohet nje qeilim paresor per objektivin e performances
(sjeiljes) te struktures, duke zgjedhur ndermjet opsioneve qe lidhen me nje
nivel specifik te rTezikut sizmik.
Objektivi i performances ka dy pjese perberese thelbesore: nje gjendje
demtimi dhe nje nivel korrespondues n-eziku sizmik. Pra, performanca
sizmike pershkruhet duke iu referuar nje gjendjeje demtimesh maksimale te
lejuara (ky eshte niveli i performances), shkaktuar nga nje nivel i
identifikuar rreziku sizmik apo levizja e pritshme e \mallit gjate termetit.
Nje objektiv performance round te perfshije konsiderimin e gjendjeve te
ndryshme te demtimeve per nivele te ndryshme te levizjeve te truallit. Kjo
paraqitje perkufizohet si objektiv i performances "duale" ose "me shume
nivele". Objektivat e performances ndahen ne nivelin e performances
strukturore ("Structural Performance Level - SP'') dhe nivelin e
performances jo-strukturore ("Non-Structural Performance Level - !';'1'").
Keto niveie round te specifikohen ne men;Te te pavarur nga njeri-tjetri.
Kombinimi r tyre percakton, nderkaq, nivelin e pergjithshem te
performances se nderteses. Nder nivelet me te rendesishem te performances
strukturore permendim:
- Shfrytezimi i menji!hershi!m i ndi!rtesi!s ("!mediate Occupancy"), qe i
korrespondon gjendjes kur demtimet strukturore jane te kufizuara dhe
sistemi kryesor rezistues i forcave vertikale dhe horizontale ka kryesisht po
ato karakteristika dhe kapacitete sikunder para termetit.
- Siguria e jeti!s ("Life Safety"), qe i korrespondon gjendjes kur ne
ndertese ka demtime te konsiderueshme, por aty ka akoma rezerva
strukturore, krahasuar me gjendjen e nje kolapsi total ose pjesor. Keto
681
demtime mund te shkaktojne plagosje ne njerez, por risku i plagosjeve me
kercenim te jetes se njerezve eshte i ulet. ;~ > h Kurbu e Kapacitetit
5
'- '!.>
Pika e mundshme
- Qendresa strukturore ("Structural stability"), qe i korrespondon Q..N
global\ / e Performances
gjendjes kur ka demtime te tilla thelbesore strukturore qe e qojne sistemin se.2 :o
t
strukturor ne prag te nje kolapsi pjesor ose total, duke e rritur ashtu ne '" c

menyre te konsiderueshme riskun e plagosjeve te mundshme.

Procedura statike jo-lineare

Ne proceduren statike jo-lineare kerkesa baze dhe parametri i
vleresimit te kapacitetit per analizen strukturore eshte zhvendosja anesore e
nderteses. Ndertimi i nje kurhe kapaciteti, qe tregon marredhenien midis
forces F te bazes, si ordinate, dhe zhvendosjes anesore l>. te nje niveli te
caktuar p.sh. nivelit mete larte- qatise (shih fig. 9.3.1), si absise, percakton
ne menyre univoke kapacitetin e nderteses per nje shperndarje te supozuar te
forcave. Kjo kurbe eshte e pavarur nga qfardo lloj kerkese specifike sizmike,
e shprehur kjo nepermjet levizjes korresponduese te truallit. Kurba e
kapacitetit e vlereson me mire kapacitetin, krahasuar me formen e
zakonshme te vleresimeve me anen e forces prerese te bazes qe perdoret ne
procedural "tradicionale" te projektimit amisizmik. Nese ndertesa
zhvendoset anash, menyra e reagimit te saj mund te shprehet qarte
nepermjet kesaj kurbe kapaciteti. Nje pike mbi kurbe percakton nje gjendje
demtimi te caktuar per strukturen, perderisa deformacioni i te gjithe
komponenteve mund te lidhet me zhvendosjen globale te struktures. Duke
korreluar kurben e kapacitetit me kerkesen sizmike qe i korrespondon nje
intensiteti te caktuar lekundjesh sizmike, mund te gjendet nje pike mbi ate
kurbe, e cila (pika) tregon zhvendosjen maksimale te nderteses per shkak te
termetit te konsideruar. Pozicioni i kesaj pike, qe quhet "pike e
performances", percakton zhvendosjen e struktures se dhene per levizjen
sizrnike te konsideruar. Pozicioni i pikes se performances kundrejt niveleve
te performances, te treguara prane boshtit te absisave te kurbes se kapacitetit
(fig. 9.3.1), vlereson rastin nese objektivi i performances eshte arritur ose jo.
Ne proceduren statike jo-lineare kryhet nje analize e tipit "pushover"
(shih paragrafin 4.6 ne kapitullin e katert). Per kete supozohet nje forme e
caktuar ngarkesash anesore, me intensitet ngarkimi qe nitet ne menyre
monotone. Mund te realizohet nje analize jo-lineare ose, si alternative, nje
analize lineare inkrementale (elasto-) plastike (shih paragrafin 3.7, ne
kapitullin e trete). Ne ~:do hap te analizes, lineare apo jo-lineare, me vlerat e
forces prerese te hazes dhe zhvendosjes korresponduese te qatise plotesohet
gradualisht kurba e kapacitetit.
682
Shfrytezimi i Siguria Qendresu Zhvendosja e
menjehershem e jetes strukturore ptise - t.R
i nderteses
Fig. 9.3.1 Kurba e kapadtetit e nje strukture
Pika e performances gjendet duke perdorur Proceduren e Spektrit te
Kapacitetit ("Capacity Spectrum Procedure"), qe tregohet ne vijim.
Komponentet strukturore te veqame kontrollohen ne baze te kufijve te
lejueshem ("Acceptibility limits"), qe varen nga objektivat globale te
performances. Natyra e kufijve te lejueshem varet nga tipi i elemenreve
strukturore perberes. Rrotullimi inelastik eshte nje nga parametrat qe
konsiderohet zakonisht per gernierat plastike ne trare dhe kollona. Vlerat
maksimale kufitare te rrotullimeve inelastike bazohen ne shqyrtimet e
provave eksperimentale.
Ne fakt, hapi kryesor ne analizen e projektimit PBSE eshte
identifikimi i elementeve strukturore vertikale dhe horizontale (trare,
kollona, mure, diafragma, etj.). Keta e!emente modelohen ne menyre te
plote ne analizen jo-lineare. Elementet jo-lineare qe nuk kontribuojne
ndjeshem ne sistemin rezistues ndaj forcave anesore te nderteses nuk eshte e
nevojshme te perfshihen ne analize. Eshte e domosdoshme qe per e!ementet
kryesore strukturore te identifikohet mekanizmi i shkaterrimit dhe te
percaktohen ne menyre te pershtashme karakteristikat e tyre jo-lineare.
Praktikisht, keto karakteristika jane marredheniet midis forcave (aksiale,
perkulese dhe prerese) dhe zhvendosjeve perkatese inelastike (zhvendosjet,
rrotullimet, zhvendosjet relative).
Realisht termetet i ngarkojne elementet strukturore ne menyre ciklike
(shih fig. 9.3.2-a). Por, per qe!lime thjesht projektimi sjelljet e elementeve
strukturore me duktilitete te ndryshme mund te idealizohen ashtu
683
si~ tregohen ne fig. 9.3.2-b, ku perrastete ndryshme eshte perdor~rn~e.
kombinim i te dbenave empmke, rezrstences teonke dhe kompatlbrl!cetrt ce
deformimeve. Duke perdorur te dbenat ngarkim-deformime te elementeve te
ndrvshem si dhe marredheniet gjeometrike midis tyre, mund te ndertohet
modeli analitik global i struktures. Ky model, qe lidh forcat totale sizmike
me zhvendosjet-e pergjithshme anesore, sherben si baze per ndertimin e
kurbes se kapacitetit te nderteses. Gjate procesit te analizes "pushover"
elementet jo-duktile degradohen shpejt, kurse elementet duktile e ruajne
gjate rezistencen e tyre. Rezultati merret ne formen tipike te kurbes se
kapacitetit ne "forme dbembi" ("tooth shape"), e cila sherben per te
vlzualizuar performancen.
a)
b)
---
/\!
/1
/1
- ':.'\
/ :
./
i ,,.-"'
E T'
AI
Duktile GjvsCm <iuktilt
(sjdlje e komrol\~ar \ll;" <!domlilo>et)
Fio. 9.3.2 ~a) Kurba reale permbledhese e pe:rftuar nga ngarkimi ciklike;
~=> b) sjellje te idealizuara per elemente me duktilitete te ndryshme
Mbas vleresimit edhe te kerkeses te zhvendosjeve globale referuar nje
rreziku te caktuar sizmik, modeli i pranuar strukturor perdoret per te
vleresuar defonnimin e pritshem per 9do element. Ne dokumenta dhe
udhezues teknike jepen kufijte e pranueshem per deformimet e elementeve
ndryshem strukturore, ne vartesi te nivelit te specifikuar te performances.
684
Duhet patur parasysh fakti se ne reagimin dhe performancen e
strukturave mund te ndikoje mjaft faktori i rendesishem i deformimit dhe i
levizjes se trojeve te bazamenteve te nderteses ( ketu ky problem nuk do te
trajtohet).
Metoda e Spektrit ose e Diagrames te Kapaci!etit
Nje nga metodat me te perdorura per te percaktuar piken e
performances eshte metoda e te ashtuquajturit Spekter te Kapacitetit
("Capacity Spectrum"), qe me sakte round te emertohet "Diagrame e
Kapacitetit" ("Capacity Diagram"). Kjo eshte e njohur edhe me emertimin
"Metoda ADRS" e spektrit te reagimit ne fonnatin shpejtim-zhvendosje
("Acceleration-Displacement Response Spectra"). Verejme se formati
ADRS me sakte thirret thjesht fonnati AD.
Metoda e Diagrames se Kapacitetit kerkon qe si kurba e kapacitetit
ashtu dhe kurba e kerkeses te paraqiten ne te njejtin sistem koordinativ, me
ordinate shpejtimin spektral dhe absise zhvendosjen spektrale. Kurba e
kerkeses jepet fillimisht nepennjet nje spektri linear-elastik reagimi me 5%
shuarje. Ky spekter mandej reduktohet ne menyre te pershtatshme, duke
pasqyruar aty efektet e disipimit te energjise dhe duke shprehur ashtu
kerkesen per zhvendosjet inelastike. Pika ku kurba e kapacitetit nderpret
kurben e kerkeses se reduktuar perfaqeson piken e "performances" ne te
cilen kerkesa dhe kapaciteti barazohen.
Per te konvertuar nje "kerkese sizmike" nga forrnati standart i
varesise te shpejtimit spektral S, ndaj periodes T (treguar skematikisht ne
B,C.D
fig. 9.3.3-a, ashtu si9 jepet zakonisht ne kodet e ndertimeve antisizmike) ne
formalin AD (fig. 9.3.3-b), eshte e domosdoshme qe te percaktohet vlera e
zhvendosjes spektrale Sm per 9do pike te kurbes S,(T,). Kjo mund te behet
sipas marredhenien e njohur:
I\
'
I
\
•
Scii =-'-Sa (9.3.1)
4Ji aio
Ketu simbolika eshte pershtatur pjeserisht me ate te dokumentave
teknike te metodes se Spektrit te Kapacitetit dhe, nderkaq, supozohet qe ne
kurben e shpejtimit spektral madhesia S,; eshte dhene ne pjese te "g"-
nxitimit te renies se lire.
Spektrat standard te kerkeses sizmike permbajne, si9 dihet, nje ·
diapazon te shpejtimit konstant spektral, si dhe te shpejtesise konstante
spektrale, S, (shih paragrafin 5.7.2).
685
 a) Sa b) s., sdi
11,
(9.3.5)
I
I !
,To
r l~l,gati
'' I
! I
Ne barazimet e mesipenne:
/ I
/ I
/ I .At
I
I ! I a.1 = - -1 g dhe r 1 jane perkatesisht koeficienti modal i mases efektive
I / I w
S~i~------~-----
To
I

T;
T
s"'V-~-~~~-t-~-~::~'
Sdi
s, modale dhe faktori i pjesemarrjes modale, referuar formes se pare te
lekundjeve;
Formati standan (Sa" T) Fonnati ADRS (Sa" Sd) <!> 1.n- amplituda e formes se pare ne nivelin e 9atise ("roof');
W- pesha totale e nderteses.
Fig. 9.3.3 ~ a) Spektri standart, Sa (T); b) Kerkesa sizmike ne fonnatin ADRS,
s.cs,) Verejme se ne paragrafet 6.3.2 dhe 6.3.3 madbesite a dhe W jane
sbenuar perkatesisbt me s dhe Q.
Shpejtimi spektral dhe zhvendosja per perioden T; jepen nga:
a) ':!
~
N
b) ~ l
2n Jl
s,,g = -s,
T,
(9 .3 .2) :~

=
'~
2
~
(V, • Si,Y'!ti)
l (S,.-Sm)
T
s, l
=-' s
2n: v
(9.3.3)

Nga ana tjeter, kapaciteti sizmik ne formatin AD, d.m.th. diagrama e Spostimi i catise" ~ Zhvendosja spektrale ·Sd
kapacitetit e shprehur si funksioni S, (Sd), perftohet duke ndertuar ne fillim
kurben e reagimit statik kundrejt nje veprimi anesor me ngarkese graduale Fig. 9.3.4 Diagrama e Kapadtetit ~ a) Kurba e Kapacitetit, sipas analizes
rritese. Kjo mund re realizohet nepermjet analizes statike "Pushover", me statike te ngarkimit gradual ("Pusbo,.'er analysis"); b) Spektd .i.
Kapaciteti4 ne fonnatin ADRS
konkludim ne vartesine "force prerese e bazes, V - zhvendosje e 9atise (e
nivelit me te larte), 11" (fig. 9.3.4-a). Mandej, si hap i dyte, realizohet nje
Faktori i pjesemanjes modale r 1 dhe koeficienti modal a. 1 llogariten
konvertim, pike-pas-pike "i", per t'iu referuar koordinatave spektrale te
duke patur parasysb shprehjet (6.3.16) dbe (6.3.41), peri= l:
formes se pare te lekundjeve. Konkretisht veprohet si vijon:
~do pike me koordinata V; dhe b.; ne kurben "Pushover" te kapacitetit
konvertohet ne piken korresponduese me koordinata spektrale Sa1 dbe Sdi ne "
'i.Wi 4:>;,/g
formatin AD (fig. 9.3.4-b). Per kete perdoren barazimet: r, j=l
(9.3.6)
fwj <~>i,fg
.-
S - V,/W
-
a.,
(9.3.4) j=l

686 687
 3.21- 0.61ln(l;,,,)
.A,{'
SR, (9.3.10)
~--'-
2.12
(J. (9.3.7)
' - (W /g)
2.31- 0.4lln S.rr
1.65 (9.3.11)

ku Wdane peshat e masave mine nivelet "j" (j = 1,2, ..... , n).

Reduktohet nderkaq kerkesa sizmike, per te marre parasysh efektet e
disipimit te energjise gjate reagimit inelastik. Shuarja efektive totale qe i Shpejtimi
spektral
pergjigjet stadit inelastik vleresohet si shume e shuarjes viskoze me ate
ekuivalente histeretike. Kjo e fundit mund te shprehet sipas marredhenieve
te dhena ne paragrafin 5.5.2. Me perafersi, shuruja efektive totale Seff jepet
nga shprehja:
:;,, = 11;., + 0.05 (9.3.8)
f
r- --- ---
f
ku Seq eshte shualja histeretike ekuivalente dhe 0.05 eshte shuarja viskoze f
f

(5%) qe supozohet se karakterizon strukturen e dhene ("inherent damping").

Faktori ). eshte nje faktor modifikues qe merr parasysh zevendesimin I
I
e kurbes reale histerezis te nderteses me ane te nje forrne te thjeshte f
Ep = maksimale e deformimit
f
bilineare te shprehjes se diagrames te kapacitetit. Ne fig. 9.3.5 tregohet = Siperfaqja e trekendeshit te vijezuar
I --- = s,~". SJ~ ;2
grafikisht menyra e percaktimit te energjise se disipuar nga shuarja, me te 1 ---
cilen lidhet edhe kuptimi fizik i koeficienteve l;eq dhe ),. Ne varesi te tipit te / ------1
I --\-- I
sjelljes strukturore (nga duktile ne jo-duktile) koeficienti ), mund te marre 1.--- E.<!= E?e.~gjia .e disipuar nga shuarja
vlera ne cliapazonin 1/3+ l, kurse shuruja Seq (ne perqindje) jepet nga vlera = S1perfacua e perfshire brenda kurbes histerezis
= Siperfaqja e paralelogramit me viza te ndi::rprera
te papercaktuara mire e nga nivele relativisht te ulta (.516%) deri ne ato
relativisht te rritura (:2: 25%) . Teorikisht shuruja I;"' llogaritet duke perdorur Fng. 9.3.5 Pe.rcaktim.i: i energjise te disipuar nga shuarja
shprehjen e njohur (5.5.13), qe i referohet fig. 9.3.5:
.. Per tipe te ndryshme te sjelljes strukturore (nga duktile ne jo-duktile)
S = J__ E, (9.3.9) ne dokumentm ATC-40 jane dhene edhe kufijte minimale te faktoreve SR"
"' 4rrE p dhe SR,. Keta variojne perkatesisht ne diapazonin 0.33 + 0.56 dhe 0.50 ,;'
0.67.
Keshtu, duke marre parasysh shurujen efektive totale Setf, spektri i . Ne fig. 9.3.6 - duke iu referuar nje spektri qe perdoret ne praktiken e
reagimit i shurujes standarte 5% reduktohet neperrnjet dy faktoreve perkates projektlmlt antlSJZmJk amerikan (C, dhe Cv jane madhesi te caktuara
SR, dhe SR" te llogaritur perkatesisht per zonen ku shpejtimi spektral eshte spektrale) dhe duke ndjekur procedurat e percaktuara ne dokumentin teknik
konstant dhe ate ku shpejtesia spektrale eshte konstante. Sipas dokumentit ATC-40_- ne menyre skematike tregohet se si realizohet reduktimi i spektrit
teknik amerikan ATC-40, percaktimi i madbesive SR, dhe SRv behet duke u elastJk te reag1m1t (me 5% shuarje) ne nje spekter reagimi me vlere shualjeje
bazuar ne shprehjet e meposhteme: mete madhe se 5% (aq sa eshte supozuar shuarja efektive l;e~f).

688 689
 .,! duke perdorur kriterin e barazimit te siperiaqeve te p~rishira poshte
~I diagramave perkatese, reale dhe llogaritese.
."fr I 2.5C, Spektri elastik i reagimit, 5.- Llogariten faktoret spektrale te reduktimit, SRA dhe SRv, duke
perdorur shprehjet (9.3.10) dhe (9.3.!!). Ndertohet spektri i reduktuar i
II
me 5% shuarje
kerkeses sizmike, si~ trego bet ne fig. 9.3.6 dhe dy diagramat, e kerkeses se
err reduktuar dhe kapacitetit, vendosen bashkerisht ne nje figure.
' SR~ x 2.sc~
6.- Nese spektri i reduktuar i kerkeses nderpret spektrin e kapacitetit
ne piken Sp,; dhe Spctl ose nese pika e nderpreljes eshte afer pikes Spd; (me
SRv X c,.JT diference jo me shumc se p.sh. 5% ), atehere kjo pike periaqeson piken e
performances.
i reacimit l!IJ-

Zhvendosja spektrale
~
~ I Spektri elastik i reagimit,
Fig. 9.3.6 Spektri i reduktuar i reagimit -t'; I 2.5Ca me 5% shuruje
fr Pika e nderprerjes te kerkeses se reduktu:ar sizmike
Ne ATC-40, per te gjetur piken e periormances jane percaktuar disa :~ me Diagramen e Kapacitetit (pas proves siS pare)

procedura. Me e qarte konsiderohet procedura qe konsiston ne hapat e ·g i:;)R,xzx: Perafrimi i

.:: '
meposhtem: "'
l.- Ndertohet spektri adekuat per sheshin e ndertimit me 5% sbuarje, \
Spektri (Diag=na)
sipas nivelit te dhene te rrezikut sizmik, kategorise se truallit dhe i Kapacitetit
objektivave te pranuara per periormancen e kerkuar te nderteses. Ky
If
spekter, qe paraqet kerkesen reale sizmike, konvertohet ne formatin ADRS l 1Pik:i e pare
Sar~- l l provlS
(ose thjesht AD). 1
II
2.- Kurba e Kapacitetit, e fituar nga nje analize statike jo-lineare ose .
I 1
I
SL .. ~·· • ~-
P<1raqitja bilineare I/ ! I 1 : Spektri i redukru~
analize lineare inkrementale (elasto-)plastike, konvertohet ne Spekter e kapacitetit !( j I 1 i reagirnit
Kapaciteti apo Diagrame Kapaciteti. Per kete perdoren barazimet (9.3.4), I • Jill>
I $dy Sdr; Sdp
(9.3.5), (9.3.6) dhe (9.3.7). Ne kete hap duhet patur parasysh se, gjate Zhvendosja spektra!e
konvertimit, kalimi nga nje pike tek tjetra (mund te zgjidhen p.sb. 4 ose me Fig. 9.3.7 Procedu:ra e Spektrit (Diagrames) se Kapadtetit per percaktimin e
shume pika) pergjithesisht shoqerobet me ndryshimin e faktoreve f 1 dhe a 1. pikes se performances
Kjo mund te ndodhe per shkak se forma e lekundjeve {<!>}I ndrysbon, pasi
sistemi hyn ne rrjedhshmeri. Eshte me e pershtashme qe llogaril;jet te 7.- Nese pika e nderprerjes nuk ndodhet brenda tolerances se pranuar
shprehen ne forme tabelare. (5% te Sp.dl), atehere zgjidhet nje pike tjeter dhe perseriten hapat "4" deri
3.- Zgjidhet nje pike periormance S~p;, Sct.pl (treguesi "p" ketu eshte "7". Si pikenisje per hap in tjeter mund te perdoret pika e nderpreljes e
vendosur per te evidentuar piken e "performances"). Zgjedhja behet duke perituar ne hapin "6" ose, nepermjet nje gjykimi te pershtatshem inxhinierik,
perdorur kriterin e barazimit te zhvendosjeve elastike me ato inelastike, ose nje pike tjeter afer saj. Kjo pike percakton ndertimin e nje kurbe te re
mbi bazen e nje gjykimi te persbtatshem inxhinierik. Ne fig. 9.3.7 tregohet bilineare qe sherben per perseriljen e procesit.
nje situate konkrete qe i referohet zgjedhjes se pikes se pare (prove) te
periormances, duke supozuar barazimin e zhvendosjeve. Kontrolli i performances, per zhvendosjen maksimale le prilshme
4.- Ndertohet nje Spekrer (diagrame) Kapaciteti bilinear, e tille qe ajo Pasi gjendet pika e periormances me ordinata spektrale Sap. Sctp. forca
te perafroje sa me shume kurben reale te diagrames te kapacitetit (hapi "2"), prerese e bazes dhe zhvendosja e ~atise mund te gjenden duke perdorur
690
691
shprehjet (9.3.4) dhe (9.3.5). Keshtu, zhvendosja reale "target" Lp.,, qe
korrespondon pikes se performances, dote llogaritej nga shprehja:
(9.3.12)
VIera e faktorit te pjesemarrjes modale f 1 vleresohet duke perdorur
interpolimin linear ne serine e vlerave qe rezultojne per ate koeficient
kapaciteti. Ne menyre te ngjashme per forcen prerese V P dote kemi:
(9.3.13)
ku u 1 gjithashtu vleresohet me interpolim linear.
Per te kryer kontrollin e performances te struktures duhen kryer nje
sere hapash qe konsistojne ne verifikimin e reagimit global te nderteses. Me
konkretisht, kontrollohet qe ne kete pike rezistenca e nderteses te mos jete
aq e vogel ne krahasim me rezistencen maksimale, pik (dokumenti ATC-40
percakton nje degradim rezistence jo me te madhe se 20%) si dhe qe
zhvendosjet relative anesore te niveleve fqinje ("lateral drifts") te mos
kapercejne kufij te caktuar te percaktuar ne dokumentet teknike (kodet):
Mandej, duke kaluar ne nivel "lokal", per <;do tip strukturor te elementeve te
nderteses kontrollohet kushti qe deformimet dhe rezistenca qe 1
korrespondojne pikes se performances te jene te barabarta ose me te vogla
se kapacitetet perkatese te specifikuara ne dokumentat teknike. Rishikoh~t
sjellja e elementeve standard, si<; jane p.sh. ata qe mbajne ngarkesa vertlkale
pa bere pjese ne sistemin rezistues te ngarkesave anesore, duke pat~r
parasysh kriteret e pranueshme per nivelin e zgjedhur te performances. Per
kete nivel kontrollohen edhe elementet jo-strukturore, si dhe, eventualisht,
efekte shtesea (perdredhja, ndikimi i formave te larta te lekundjeve, etj.).
Se fundi verejme se, sikurse dokumenti teknik ATC-40, metodikat e
pershkruara ne Udhezuesit FEMA-273 dhe FEMA-274 te praktike~
amerikane (qe kane patur si qellim paresor rihabilitimin e ndertesave) muna
te aplikohen edhe per projektim ndertesash te reja. Ne thelb, metodika!
FEMA-273 dhe FEMA-274 jane te ngjashme me ATC-40.
9.3.3 Vi!rejtje plotifsuese
Ne disa publikime te fundit (v. 1999), Chopra dhe Goel kane treguar
qe, !idhur me zhvendosjet pik inelastike, metodika iterative e Spektrit te
Kapacitetit sipas variantit te dokumentit teknik ATC-40 ne raste te ve<;anta
mund te mos konvergjoje. Nga ana geter, eshte konstatuar edhe qe metoda
692
1
mund te mos jape vleresime konservative (ne anen e sigurise). Per keto
vleresime si kritere krahasimi kane sherbyer rezultate te besueshme te marra
nga analizat qe shfrytezojne spektrat inelastike. Ne keto analiza krahasohen
midis tyre ne formatin AD diagrarnat e kapacitetit dhe te kerkeses, shprehur
nepermjet spektrave te reagimit me vlera te ndryshme (por konstante)
duktiliteti. Diagrama e kapacitetit nderpret diagramat e kerkeses sizmike per
vlera te ndryshme duktiliteti, fl. Deformimi i kerkuar ne piken e
performances jepet nga ajo pike-nderprerje ku faktori i duktilitetit i
Hogaritur sipas djagrames se kapacitetit rezulton i barabarte me vleren e
duktilitetit qe i korrespondon diagrames se nderprere te kerkeses sizmike.
Kohet e fundit (v.1998) metoda origjinale e Spektrit te Kapacitetit qe
bazohet ne spektrin elastik te reagimit eshte modifikuar nga vete Freeman
(SH.B.A), i cili konsiderohet inicues i metodes (v.l975). Thelbi i
modifikimit qendron ne nje percaktim altemativ te shumjes viskoze
ekuivalente, ~eq· Kjo vlere vleresohet tashme mbi bazen e barazimit te
zhvendosjes maksimale te sistemit ekuivalent linear, e percaktuar nga
spektri elastik i projektirnit, me zhvendosjen maksimale te sistemit inelastik
e percaktuar nga spektri inelastik i projektimit. Me kete modifikim metoda e
Spektrit te Kapacitetit duhet te jape praktikisht te njejtin deformim
(zhvendosje), sikurse dote rezultonte nga aplikimi i drejtperdrejte i spektrit
inelastik, propozuar nga Chopra e Goel ne v. 1999 dhe v. 2000. Por menyra
e re e Freeman-it konsiderohet si me pak perfitim dhe e gjate, nderkohe qe
spektrat inelastike me duktilitet konstant mund te perdoren drejtperdrejt.
Kujtojme se perdorimi i spektrave inelastike eshte vleresuar i pershtatshem
edhe per metoden e projektimit DBD sipas Priestley-it, paraqitur ne
paragrafin 9.2. Sipas Fajfar-it (v.2002), argumentet e mesiperme sugjerojne,
superioritetin e procedurave te projektimit qe bazohen ne spektrat inelastike
kundrejt atyre te bazuar ne elastike ekuivalente.
9.4 METODA N2- SIPAS FAJFAR
9.4.1 Ti!pifrgjithshme
Metoda N2 eshte nje nder variantet e metodave te thjeshtuara jo-
lineare qe perdoren per v1eresimin dhe konceptimin e strukturave ne zonat
sizmike. Metoda eshte propozuar se pari me 1987 nga Fajfar dhe Fischinger
(Slloveni), bazuar ne nje ide te paraqitur me pare me 1981 nga Saiidi dhe
Sozen (SHBA) per kryeljen e analizave dinamike jo-lineare ne sistemet
ekuivalente me nje shkalle lirie. Si rrjedhim i perpunimeve te shumta te bera
gjate ketyre 15 vjeteve te fundit nga Fajfar dhe bashkepunetore te tij, tashme
metoda mund te aplikohet edhe ne sistemet hapsinore 3D asimetrike.
693
 Emertimi i metodes - N2 - lidhet me faktin se ajo kerkon aplikimin e
-""
nJe analize statike jolineare ("Nonlinear") dhe ndertimin e ~ modeleve a) I 9
llogarites. Operohetsipas kesaj rradhe:
1. - Percaktohet kerkesa globale sizmike ne nje model ekuivalent me

--
.,.,..ll12

nje shkalle lirie, duke perdorur metoden e spektrit te reagimit.

2. - Percaktohet kapaciteti global sizmik dhe kerkesa lokale sizmike,
bazuar ne analizen statike jo-lineare te sistemit me me shume shkalle lirie.
Sot metoda N2 '(\eresohet gjeresisht si per konceptet rracionale qe
permban ashtu dhe per thjeshtesine e saj. Ajo siguron, nderkaq, edhe
...
....,..,.ffil

rezultate mjaft te besueshme praktike. Metoda N2 perdoret zakonisht si nje

menyre per vleresimin. e performances sizmike te strukturave te sapo- .lk .lb
projektuara apo ndertesave ekzistuese. Ne kete vleresim, metoda N2 eshte e
b) c)
perfshire tashme (nga v. 2001) ne Eurokodin 8. Por, duke invertuar hapat e
procedures, metoda N2 round te aplikohet ecL.'le per realizimin e nje
projektitui te bazuar ne zhvendosjet. Ne vijim, mbeshtetur ne disa publikime Mt
~: ~~~~--------------------------------- : u
L
te Fajfar dhe bashkepuntoreve te tij si dhe ne percaktime te Eurokodit 8
(v.2002), jane pershkruar bazat e metodes N2 si dhe menyra e aplikimit te j :Y : :
saj si metode vleresimi per performancen. Ne fund, jane dhene shkurt hapat ' l i : -
i ' ! a~ _....<;
qe ndiqen per aplikimin e saj drejtperdrejt per projektimin e nje strukture I l ~
rezistente ndaj termetit. 0 8y €1u 8 0 Tc To T

9.4.2 Pi!rshkrimi i metodes

Procedura e metodes N2 perdor dy modele te ndare, perkatesisht me
nje dhe shume shkalle lirie. Kombinohet nderkohe metodika e njohur e
spektrit te reagimit me metoden e analizes jo-lineare statike "pushover". Ne
vijim hapat baze te metodes jepen duke iu referuar, per thjeshresi, sistemit
plan te nje rame 2D. Hapat renditen duke patur parasysh perdorimin e
metodes per vleresimin e performances sizmike re nje strukture te caktuar.
Hapi 1: Te dhenat
Ne te dhenat e kerkuara per nje strukture ne shqyrtim (shih shembullin
metre SHL te fig. 9.4.!-a) ve9 karakteristikave gjeometrike perfshihen edhe
marredheniet jo-lineare force-deformim per sejcilin nga elementet perberes,
ne kushtet e ngarkimit rrites monoton te tyre. Modeli me i zakonshem per
elementet eshte ai i e!ementit "tra" me plasticitet te koncentruar (9emiera
plastike) ne te dy fundet e tij. Ky model pasqyrohet ne marredheniet e
thjeshtuara jo-lineare midis momentit perkules M dhe rrotullimit 6 ne skajet
e elementit (fig. 9.4.1-b). Ne ketii diagrame dallohet pragu i njedhshmerise
"y" dhe pika e fundit e shkaterrimit (kolapsit), "u".
Fig. 9.4.1 ~ a) Rame me tre shka!le lirie; b) rri:arredheinie bHineare M~e;
c) spekter standart shpejtimesh
Nje e dhene tjeter kryesore esbte e ashtuquajtura "kerkese sizmike"
("seismic demand"). Kjo, si9 aplikohet tradicionalisht, jepet ne formen e nje
spektri elastik (pseudo)-shpejtimesh Sa,, ku shpejtimet spektrale shprehen si
funksion i periodes se Iekundjeve re lira T te struktures (fig. 9.4.1-c). Ne
kete spekter specifikohet shuarja perkatese ~ (ne %).
Hapi 2: Kerkesa sizmike ne formatin AD
Nisur nga spektri i zakonshem elastik i shpejtimeve [S,, = S,(T)],
round te percaktohen spektra inelastike ne forrnatin shpejtim-zhvendosje
AD ("Acceleration-Displacement"). Per kete, duke iu referuar nje sistemi
me nje shkalle lirie aplikohet marredhenia e njohur vijuese:
T'
sdc =--2 s~e (9.4.1)
4rr

694
695
ku S,, dhe Scte jane perkatesisht vlerat ne spektrin elastik te shpejtimeve dhe
te zhvendosjeve, qe i korrespondojne periodes T dhe nje vlere (te fiksuar) te ashtu. si'. rlustrohet ne fig. 9.4. 2 . Analitikisht k,
raportit te shuaJ:jes ~. Per nje sistem inelastik me marredbenie bilineare force marredhemet: ) spekter shprehet nga
- deforrnim, spektri i shpej timeve (S,) dhe spektri i zhvendosjeve (Sct)
percaktohen nga:
perT <Tc
(9.4.4)
s = s"' (9.4.2) dhe
" R
" R ="
" r (9.4.5)
(9.4.3) ku Tc eshte n·.. ' d" k · .
.. . . Je per,o e
araktenstJke e levizjes se trual!it. Praktikisht T
percaktohet sr penoda kalimtare ne spektrin e reagimit aty ku . c
shpeJttm konstant (rendi i periodave te vogla) kalo~ .. segmeMr me
Ne shprehjet e mesiperrne J.L eshte faktori i duktilitetit. i perkufizuar
si raport midis zhvendosjes maksimale dhe zhvendosjes ne pragun e Sl1pejtesi kons.tante .. (rendi i periodave mesatare). ~.:e~~e~~ne me
pershtatshme per vleresrmm e periodes Tc konsiderohet kjo/ p J e
rrjedhshmerise ("yield displacement"), kurse R" eshte faktori i reduktimit
per shkak te duktilitetit, d.m.th. per shkak te disipimit histeretik te energjise
ne strukturat duktile. Sikurse eshte treguar ne paragrafin 5.4.3, faktori R"
varet nga duktiliteti dhe perku:fizohet si raport i rezistenci% elastike te (9.4.6)

kerkuar kundrejt rezistences inelastike te kerkuar ( R, = mS" ). Duhet patur

, Fy ~u :U,dhe ag ja~e perkatesisbt shpejtesia dhe shpejtimi sizmik i truallit, kurse
parasysh se faktori R" nuk eshte ekuivalent me faktorin e reduktimit te ' e C, faktore amphfrkues qe merren ne diapazonet 1.44 _,. 2.60 dh
1 98 _,. 2 70 .. k .. · h . . e
efekteve sizmike R qe perdoret ne kodet sizmike. Ne Eurokodin 8 faktori i . . , per atesrs t. VIera ltprke per Tc vleresohen at0 th
005·007 .. · · rre
reduktimit R eshte identifikuar me faktorin e sjelljes "q". Nderkaq, per nje . . ~ . per trOJe shkembore dhe rreth 0.12+ 0.!3 per aluvr'one VI '
T · D f · - , . eta,
vlere te dhene duktiliteti J.L, faktori i reduktimit R perkufizohet si raport i c s,pa~ ra tJ.t Jli2 5 te Eurokodit 8 (Maj 2002) jepen ne tabelen 5 7 4 t ..
rezistences elastike te kerkuar kundrejt rezistences se projektimit. Si i tille Kaprtul!rt 5. · · e
faktori R merr parasysh, veq disipimit te energjise, edhe mbi-rezistencen Shp~ehjet (9.4.4) dhe (9.4.5) pasqyrojne realitetin e nje rrigeje gati
("overstrength"). Prandaj faktori R mund te konceptohet si produkt i R" me monotone te faktont R", nga vlera l ne vleren afer madhesise " me m't'
faktorin R, te mbirezistences. Ky i fundit perkufizohet si raport i rezistences penodes. ' ""' Jen e
inelastike te kerkuar kundrej t rezistences se projektimit. Faktoret R" dhe R, . Nderkohe, duke iu referuar rendit te periodave shume te ulta (T"' 0
varen nga perioda T e lekundjeve te lira te struktures, nese supozohet nje sl1prehjet (9.4.2) d~e ~9.4.3) pasqyrojne realitetin e shpejtimeve te barabar/~
faktor konstant duktiliteti J.L. Pergjithesisht, me rritjen e periodes T madhesia ne. SlStemet elastike dne melastike (S "' S ) dh t" h d · · ·
.. .. .. .. ae a e e z ven OSJeve melastrke
~ zvogelohet kurse madhesia R, zmadhohet. Per kete arsye supozimi qe J.L here me te medha kundrejt atyre elastike (S =uS ) p .. ,.
• d t"" .::e · or, ne renam e
faktori R eshte i pavarur nga perioda - sig konsiderohet ne shumicen e penodave mesatare dhe te larta kemi R" = J.l. • Aty aplikohet rregulli i
kodeve - perfaqeson vetem nje perafrim.
zhvendosjeve te barabarta ("Equal-displacement rule'') d th S _ S.
Nisur nga shprehjet (5.4.19) .;. (5.4.21), ne versionin e thjeshte te S .m. · d - ae,
metodes N2 faktori i reduktimit R" jepet me nje forme spektrale bilineare, kurse S,. =~
fl

696

697
 Hapi 3: Analiza "pushover"
Rj Analiza "pushover" realizohet duke ia nenshtruar struktures nje forme
shperndrujeje forcash anesore qe rriten ne menyre monotone. Ky sistem

~~~-----:
! :
forcash konceptohet i tille qe te perfaqesoje sa me rerJisht forcat inerciale
sizmike qe do te perballoje struktura gjate nje termeti. Me rritjen graduale te
ngarkeses anesore, elemente te ndryshem strukturore kalojne ne
1 I i rrjedhshmeri ("yielding") njeri pas tjetrit. Keshtu, edhe ngurtesia e
I
<
'
' struktures do te zvogelohet gradualisht. Duke perdorur nje analize
0 ' ' - - -Tc
--'---- T "pushover" mund te perftohet nje marredhenie karakteristike jo-lineare force
lFRg. 9.4.2 Varesia grafike e faktorit te redukti.mit R!L nga perioda 1f ne versionin - zhvendosje, ku zakonisht "perfaqesimi" i veprimit sizmik behet nga forca
e thjeshte te N2 e bazes, kurse "perfaqesimi" i zhvendosjes nga zhvendosja U, e qatise ose e
Nisur nga spektri e!astik i projektimit, duke perdorur ekuacionet nivelit me te larte ("top"). Kjo zhvendosje shenohet edhe me Dr. Dn ose dn.
(9 .4.2) .;- (9 .4.5) mund te perftohen spektrat inelastike te kerkeses sizmike Ne vijim perdoret shenimi i fundit, per t'iu pershtatur ashtu simbolikes te
Draftit N2 5 te Eurokodit 8. Per te njejten arsye, per forcen prerese te bazes
(me duktilitet konstant !-1) ne formatin AD. Ne fig. 9.4.3 ilustrohet, per v!era
eshte perdorur shenimi Fb.
te ndryshme te 1-1. perftimi i spektrave te til!e. Si baze jane marre shprehjet e
Zgjedhja e shperndrujes se pershtatshme te forcave anesore eshte nje
publikimit te v. 1994 te Eurokodit 8 per spektrat elastike te projektimit.
moment i rendesishem per analizen "pushover". Ne Draftin N2 5 te
Natyrisht, per analizen sipas N2 mund te perdoret qdo lloj spektri inelastik.
Eurokodit 8 kerkohet aplikimi i dy formave te ndryshme te shperndmjes se
Per raste te vec;anta spektrat inelastike te kerkeses sizmike mund te forcave anesore: 1.- "uniforme", bazuar ne forca anesore proporcionale me
percaktohen edhe neperrnjet procedurave me rigoroze duke perdorur masat, pavaresisht nga !artesia; 2.- "modale", qe konsiston ne nje
analizen dinamike jo-lineare. shperndarje konsistente me forcat anesore te v!eresuara nga analiza sizmike
elastike. Per qellimet e vleresimit te performances, nga rezultatet e
aplikimit te ketyre dy menyrave te ndryshme, me te besueshme
s, (g) 3l iT=0.15sek ;T=0.6sek
konsiderohen ato rezultate qe jane ne anen e sigurise se struktures.
Forcat e norrnalizuara anesore aplikohen ne qendren e masave ne kate
251: te ndryshem. Vektori i ketyre forcave { F} jepet nga:
/'I= 1sek
2i / {F) =p [MJ {1>} (9.4.7)
,,,..""'
J5
_ T=2 sek ku [M] eshte matrica diagonale e mases, {1>} - forma e supozuar e
-------- zhvendosjeve (fig. 9.4.4-a), p- nje koeficient qe kontrollon magnituden e
141: ; ~
;~~~ .-··· T= 3 sek ngarkeses anesore. Meqe forma e shperndarjes e ngarkeses anesore
0.5 /1 /.,.,..··/ ----- T=4 sek [M]{<P} eshte e lidhur me forrnen e supozuar te zhvendosjeve {$),
//-----:-=.:-----::::::--- =-----
ot···--==-------- ~ ngarkesa {F}={f\,F2 ,F3 } qe tregohet ne fig. 9.4.4-b dhe forma {1>} nuk
80 JOO 120
o io do 6o s,(cm) jane te pavarura nga njera-tjetra. Procedura mund te filloje duke snpoznar
nje forme zhvendosjesh (1>} dhe duke percaktuar mandej shperndarjen e
Fig. 9.4.3 Spektra inenastike te kerkeses sizmike ne formatin AD ngarkeses anesore [MJ{$} sipas marredhenies (9.4.7). Mund te veprohet
edbe ndryshe, duke supozuar fillimisht shperndarjen [M] {$} per te
699
698
 'I
2

percaktuar mandej formen e zhvendosjes {<l'>}. Ekuacioni (9.4.7) nuk paraqet

~donje kufizim persa i perket shpemdarjes se forcave anesore. Praktikisht,
sipas barazimit (9.4.7) ne ramen e fig. 9.4.1-a forca anesore Fj ne nivelin
"j" te mases mi rezulton thjesht proporciona!e me komponenten <Pj te formes
te supozuar te zhvendosjeve:
(9.4.8)
Hapi 4: Modell ekuivalent me nje shkalle lirle
dhe Kurba e Kapacitetit
Ne metoden N2 kerkesa sizmike jepet sipas spektrave te reagimit.
Sjellja inelastike merret parasysh ne menyre eksplicite.
Struktura duhet te modelohet si sistem me nje shkalle lirie. Per te
krijuar kete sistem ekuivalent, nisemi nga ekuacioni i levizjes i sistemit te
dhene:

Ne rastin e rames trekateshe te fig. 9.4.1-a kemi j = 1 .,_ 3. [M][U) + {R)=- [M]{1} a, (9.4.9)
Nese koeficienti "p" merret i barabarte me 1 dhe zhvendosjet modale
{<P} normalizohen ne menyre te ti!le qe {<P}, = 1, ku "n" eshte nyja ku:
kontrolluese [zakonisht "n" tregon nivelin me te larte - <;atine (shih fig {U} eshte vektori i zhvendosjeve anesore;
9.4.4-a)], atehere F, = m,. { R} eshte vektori i forcave te brendshme;
Per ilustrim, ne fig. 9.4.4-c eshte treguar skematikisht nje forme e {1} eshte vektori njesi (per ramen e fig 9.4.1-a te gjithe komponentet
e tij kane vleren 1);
marredhenies Fb-do midis forces prerese te bazes Fb dhe zhvendosjes d,.
a,- shpejtimi i truallit si funksion i kohes t.
a)~- b) Ne ekuacionin (9.4.9) nuk eshte perfshire ndikimi i shuarjes. Ky ndikim
pasqyrohet me vone ne spektrin e reagimit.

I Supozohet qe forma e zhvendosjeve {<!>} eshte konstante, d.m.th. qe

nuk ndryshon gjate reagimit sizmik te struktures. Ky ne fakt eshte supozimi
me i rendesishem dhe me kritik i procedures se metodes N2. Mbi kete baze,
(FI
vektori i zhvendosjeve shprehet keshtu:

{U) = {<P}d,. (9.4.10)

ku dn (zhvendosja e <;atise) jepet si funksion i kohes.

Bazuar ne arsyetime statike rrjedh se:
c) i Fo
{F}={R} (9.4.11)

V=:----,·
~ka shpreh nje kusht ekuilibri, d.mth. qe forcat e brendshme jane te
barabarta me ngarkesat anesore te aplikuara statikisht.
Duke futur ekuacionet (9.4.7), (9.4.10) dhe (9.4.11) tel< ekuacioni
d, (9.4.9) dhe duke shumezuar aty nga e majta me {<P }T kemi:
Fig. 9.4.4 ~ a) Forma e supozuar e zhvendosjeve ($} ne ramen e fig. 9.4.1;
b) fo:rcat { F} qe !idhen me zhven.dosjet e supozuara; c) forme e {<!> }T[M] {<!> }{d, }+ {<PrlMJ {<P }p = (<!>) T[M] {1}a,
• 0
(9.4.12)
marredhenies Fb-dn
70!
700
 7
Pas shumezimit dhe pjestimit te krahut te majte me {¢) [M] {l}, nga
n n
(9.4.12) merret: F, =If\ =IpmJ<!>J ={<W[M]{l}p =i'p =m'p (9.4.21)
j=l J=l

J.A. .. JU.
:£ :£ d, + :£ :£ p =-:£a, (9.4.13)
~ - ~
m• F'l F'l
ku:
" l' -------~~~~~ :
~v:~-----1. F;vr::--.--~
:£ = {¢) 7 [MJ{l) = Imj<!>j (9.4.14)
j=l

dhe I , I • Cm

" jt 1 1' .· I:
Jti. = {<ll)T[M]{<!>} = Imj¢: (9.4.15) ,fl :
j=l -F* ~; =ct• L---,~~;---d;';~-----~d.
Fig. 9.4.5 - a) Sistemi ekuivale:nt me nje shkane lirie me mase m·, zhvend:osje
Barazimi (9.4.13) mund te shkruhet ne formen e thjeshte te ekuacionit te cf dhe force prerese ne baze _p•; b) marredhenia force-zhvendosje
levizjes te sistemit ekuivalent me nje shkalle lirie me mase m', zhvendosje per sistemin ekuivalent te ideaJizuar elasto-plastik
£ dhe force prerese ne baze F' (ky sistem paraqitet skematikisht ne fig.
9.4.5-a): Duhet nenvizuar se si vektor {¢) mund te perdoret gdo forme e arsyeshme
zhvendosjesh. Si rast i ve9ante mund te supozohet forma e pare e lekundjeve
m" d" +F.= -m"' ag (9.4.16) te lira (elastike).
Nga ekuacionet (9.4.!8) dhe (9.4.19) verehet se per transformimin e
zhvendosjeve dhe forcave aplikohet e njejta konstante r. Rljedhimisht,
Ne ekuacionin (9.4.16) jane shenuar: marredhenia force- zhvendosje e percaktuar per sistemin me shume shkalle
lirie (shih diagramen Ft-dn ne fig. 9.4.4-c) mund te aplikohet edhe per
m' =i'=ImJ¢ 1 , (9.4.17) ndertimin e diagrames force - zhvendosje F'- ct' te sistemit ekuivalent me
nje shkalle lirie (fig. 9.4.5-b). Kjo me kusht qe te dy madhesire, forca (Fb)
• d dhe zhvendosja (dn), te pjestohen me I'. Behet keshtu thjesht ndryshimi i
d =-" (9.4.18) shka1les ne dy boshtet e diagrames force - zhvendosje. Kuptohet se
r' ngurtesia fillestare e sistemit ekuivalent me nje shkalle lirie mbetet e njejte
dhe
sikurse ajo e percaktuar nga diagrama Ft-dn e sistemit me shume shkaile
,.
.li.
R
=~ (9.4.19) lirie.
r Mbas perftimit ne kete menyre te diagrames F'-ct' (fig. 9.4.5-a),
nepermjet arsyetimeve inxhinierike kalohet ne nje idealizim bilinear te asaj
ku koeficienti r shprebet nga raporti: diagrame. Ne variantin me te thjeshte te vendosur edhe ne Draftin J'i2 5 te
" Eurokodit 8 (Maj 2002) marredhenia forca -zhvendosje konsiderohet si e
2:m{PJ
r {¢ }[M](l) j=l ;e nje sistemi elastik ideal-plastik perfekt, qe thjesht thirret elasto-plastik (fig.
1 = (9.4.20)
{<l>)[M]{¢) ~m ¢' J.A. 9.4.5-b). Ne kete sistem te idealizuar forca e njedhshmerise F; shpreh
L. J J gjithashtu edhe rezistencen kufitare, d.m.th. forcen ne momentin e formimit
j=l

kurse forca prerese e bazes Fb (ne sistemin me shume shkalle lirie) nga: te mekanizmit plastik (ne zhvendosjen d~ ). Ngurtesia iniciale e sisternit te

702 703
idealizuar percaktohet ne menyre te tille qe siperfaqet (energjite E') nen
kurbat reale dhe ideale te marredhenieve forca - defonnime te jene te
barabarta ndennjet tyre (fig. 9.4.5-c). Bazuar ne kete supozim, zhvendosja
ct; ne sistemin e idealizuar me nje shkalle lirie dote jepet nga:
proceduren e thjeshtuar grafike te ilustruar ne figurat 9.4.6-a,b. Rasti i
tlustruar ne fig. 9.4.6-a u referohet strukturave me perioda te mesme dhe te
gjata ( T' 2 Tc ). Per keto aplikohet rregulli i zhvendosjeve spektrale te njejta
midis nje sistemi elastik dhe atij korrespondues inelastik (Sd, = Sd)·

(9.4.22) a)

Perioda elastike T' e sistemit te idealizuar mund te •percaktohet noa

0

shprehja:

T . =2n~m'(
--· (9.4.23)
. F"'
y

ku F; dhe ct; jane perkatesisht rezistenca dhe zhvendosja e rrjedhshmerise.

Perfundimisht, diagrama e kapacitetit ne fonnatin AD perftobet duke Sd:;;;; Sde
pjestuar forcat ne diagramen force - defonnim (F'- ct') me masen (dt =d;t)
ekuivalente m': b)
p'
s, =-. (9.4.24)
m

Hapi 5: Percaktimi i zhvendosjes "target" sipas kerkeses sizmike

per sistemin ekuivalent me nje shkalle lirie
Zhvendosja "target" de, e struktures me periode T' dhe nje sjellje 11 = l(elastik)
elastike te pakufizuar jepet nga nje shprehje e tipit 9.4.1 qe poe rishkruajme
ketu ne formen:
,,,
a. - ( T .1 S (9.4.25)
"-~2n) "

ku S,e = S,e (f ' ) eshte vlera e shpej timit qe i korrespondon peri odes T ' ne
Fig. 9.4.6 Procedura grafike e percakti.m!t te kfrkeses sizmike te siste:mit
spektrin elastik te shpejtimeve (ne EC8 kjo shenohet thjesht me Sel·
ekuivanent me nje shkane Hrie- a) kur T" :2:: Tc; b) kur T* < Tc
Nderkaq, per vleresimin e zhvendosjes target ct; te sistemit
ekuivalent elasto-plastik me nje shkalle lirie (d, shpreh kerkesen sizmike per Diagrama e idealizuar e kapacitetit, e shprehur ne koordinatat
kete sistem) jane rekomanduar formula te ndryshme. Praktikisht kerkesa p' •
sizmike, d.m.th. zhvendosja "target" d,, mund te percaktohet duke perdorur S, =-. dhe S, = d , aty eshte supozuar perseri e thjeshte, me ngurtesi
m
704
705
post-elastike te barabarte me zero. Spektri i kerkeses dhe diagrama e
kapacitetit vizatohen ne te njejtin plan koordinativ. Nderprerja e vijedrejtes
radiale qe i korrespondon periodes elastike te sistemit te idealizuar elasto-
plastik T' me spektrin e kerkeses elastike S,, percakton kerkesen ne
shpejtim (pra indirekt rezistencen e kerkuar) per sjellje elastike te struktures
si dhe kerkesen korresponduese te zhvendosjes elastike: Sct = Scte. apo
a; = ct;, . Shpejtimi i rrjedhshmerise s,, shpreh si kerkesen ne shpejtim ashtu
edhe kapacitetin e sistemit inelastik. Faktori i reduktimit Re mund te
percaktohet si raport i kerkesave per shpejtimet qe u korrespondojne
perkatesisht sistemit me sjellje elastike te pakufizuar, S,(T'), dhe atij
F'
inelastik s·ay = ___L.
m'" .
s~cn
R" (9.4.26)
say
d; = ct;, [l+(R" -1) T~Je:ct;, (9.4.30)
Re T
Ne Draftin )1Q 5 te Eurokodit 8 (Maj 2002) madhesia Re shenohet me
q,. Ilustrimi grafik i percaktimit te zhvendosjes "target" ct; ne sistemin
ekuivalent inelastik kurT< Tc tregohet ne fig. 9.4.6-b
Ne te dy rastet (T' < Tc dhe T'?; Tc ) kerkesa inelastike- e shprehur
kjo me ane te shpejtimeve dhe zhvendosjeve "target" ct; - korrespondon me
piken e nderprerjes se diagrames se kapacitetit me spektrin inelastik (me
duktilitet f!) te kerkeses sizmike. Ne kete pike-prerje faktori i duktilitetit te
disponueshem i percaktuar nga diagrama e kapacitetit dhe faktori i
duktilitetit te kerkuar qe i korrespondon spektrit inelastik perkates, jane te
barabarte ndermjet tyre.

Hapi 6 dll.e 7: Kerkesa globale dbe lokale sizmike per modelin me

Ne fig. 9.4.6-a duket se kur T' ::: T, kerkesa ne duktilitet, e
sbume sbkalle lirie
perkufizuar nga raporti 11 =
s eshte e barabarte me R". Pra, per T:?: Tc
-+, Kerkesa sizmike ne zhvendosje Sct apo zhvendosja target ct;
e sistemit
d, me nje shkalle lirie transforrnohet ne zhvendosjen maksimale target dt(n) e
kemi Re = 11 dhe: pikes se kontrollit (nivelit me te siperrn "n") ne sistemin me shume shkalle
lirie (shih fig. 9.4.7). Per kete perdoret marredhenia (9.4.18).
S, =S,,(T.)ose ct; =d: (9.4.27)
cf'"'=dir
Nese perioda elastike eshte me e vogel se Tc atehere kerkesa ne I
duktilitet mund te l!ogaritet duke transformuar barazimin (9.4.4):

T
f!=(R" -l)T~ +l (9.4.28)

Kerkesa ne zhvendosje per T < Tc mund te percaktohet ose nga (Fl

perkufizimi i duktilitetit ose nga kombinimi i shprehjeve (9.4.3) dhe
(9.4.28):

s - ct' _s,,[ +
' - )i ' - -
R"
1 (R"-
l)Tcl>s
T'
• J
- '' (9.4.29)

Duke perdorur ne vend te Sct dhe Scte sbenimet ct; dhe ct;, kemi: Fig. 9.4.7 Vleresimi i ki!rkeses giobaie per modelin me shume shkane Hrie
7% 707
 .. aktohet forca prerese e projektimit e bazes ne sistemin me ~je
Duke e ngarkuar ne men;Te monotone strukturen me forcat anesore - P ere . .. ·p fF)
.. 1··· (F' ~ m'S ) dhe ne ate real me sbume shkalle lme \ "~ ~ ·
sipas formes te percaktuar se shperndaljes se tyre (si ne hapin 3), ajo shkalle l.le ay • .. ,. . •• ' •• e
"shtyhet" derisa te realizohet zhvendosja dtcnJ e pikes se kontrollit (fig. .. , ·v 1 """ behet shperndarJa ne !artes1 te struktures ..
- Per coo m e J "'!' .. ar te
9.4. 7). Nderkaq, supozohet se shpernda:tja e deformimeve ne sttukture gjate . .. ' , . tale duke iu pershtatur pron It te supozu
ngarKeses nonzon , _
analizes statike "pushover" i korrespondon me perafersi asaj qe do te fitohej zhvendosjeve, sipas supozimit: Fi = m /pi.
nga analiza dinamike.
Nga analiza "pushover" nxirren rezultatet e nevojshme te kerkuara,
si<; jane: zhvendosjet e niveteve te ndryshme, zhvendosjet relative ndermjet
kateve, rrotullimet e nyjeve si dhe forcat ne elementet sttukturore jo-duktile
te ci!et duhet te mbeten ne stadin e sjelljes elastike. Rekomandobet qe
analiza "pushover" te rea1izohet duke iu referuar, per siguril vlerave prej te
pakten 150% te drtnl· Kjo sepse dt(nl perfaqeson nje vlere mesatare
zhvendosjesh te pikes se kontrollit dhe kjo vlere nuk round te percaktohet
me shume saktesi.

Hapi 8: Vleresimi i performances

Performanca e pritshme mund te vleresohet duke krahasuar kerkesat
sizrnike, te percaktuara ne hapin 7, me kapacitetin perkates per nivelin e
kerkuar te performances. Performanca globale e sttuktures mund te
vizua!izohet edhe grafikisht, duke krahasuar kapacitetin me kerkesen ne
zhvendosje. Mbi kete baze mund te behet analiza e demtimeve te pritshme
te struktures.

9.4.3 Aplikimi i metodiis N2 pi!r projektim

Aplikimi direkt i metodes N2 si nje metode projektimi te bazuar ne
zhvendosjet realizohet duke ndjekur ne menyre te invertuar hapat e
mesiperm 1+ 8, te kerkuar per vleresimin e performances. Praktikisht dote
veprohej keshtu:
- Jepet nje zhvendosje "target" d11n1 dhe percaktohet zhvendosja target
korresponduese a;
e sistemit ekuivalent me nje shkalle lirie me mase
' <l:> .
m' ~}:m 1 1
j:l
- Nese zbatohet rregulli i zhvendosjeve te barabarta, perioda e
struktures korrespondon me vijedrejten radiale qe kalon neper piken e
nderprerjes se spektrit elastik me drejtezen vertika!e qe i korrespondon
zhvendosjes ct;.
- Caktohet ose duktiliteti ose ngurtesia e struktures; nese supozohet i
dhene duktiliteti, llogaritet kerkesa ne shpejtime S,y. 709
708
UTIERATURA
l. Aliaj Sh. "Thrust front along Adriatic collision and seismic
potential of its seismogenic nearby zone", ISEE 2000
Proceedings, University of Montenegro, Podgorica, 2000
2 AkkasN. ''Vulnerability and seismic hazard - National contribution
of Turkey'' , Earthquake Risk Reduction in the Balkan
Region, UNDP Project, RER n9/0l4, UNESCO, Final
Report, Working Group B, Skopje, 1982
3. Ambraseys N.N. '<The prediction of earthquake peak acceleration in
Europe'', Earthquake Engineering and Structural
Dynamics, VoL 24, 1995
4. Anagnostopoulos S.A. "Buildings - Computer analysis and design of earthquake
resistant structures - A handbook" Editiors: Beskos P .E.
& Anagnostopoulos S.A, Compututational Mechanics
Publications, Southampton, UK, Boston, 1997
5. Arnold C. ''Building configuration and seismic design", Wiley, 1982
6. Bachman H. ''Erdbebensicherung von Bauwerken", Birkhauser, Basel,
Boston, Berlin, 1995
7. Baker J.F., Home M.R., ''The steel skeleton - Plastic behaviour and design Vol.
HeymanJ. If', Cambridge at the University Press, 1956
8. Bathe K.J. "Finite element procedures in engineering analysis",
Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 1982.
9 Biasioli F., "Eurocode 2 - Esempi di calcolo", Edizioni Keope,
Debernardi P., Marro P. Torino, ltalia, 1995
10. Bi9kov O.V., eg. ''Rukovodstvo k prakti9esk:im zanjatjam po stroitjelnoj
mehanike", Gostrojizdat, Moskva, 1961
"
d. Blume J.A., "Design of multistory RIC buildings for earthquake
Newmark N.M., motions", Portland Cement Association, Chicago,
Corring L.H Illinois, 1961
!2. Bolt B.A. "Earthquakes", 4 111 edition, W.H.Freeman and Company,
USA, !999
13. Borges J.F., Ravara A. "Seismic design of RIC buildings", 2° ed., ICEE,
Politecnico Milano IS:MES- Bergamo, 1969
14. Capra A., Davidovici V. "Calcui dynamique des structures en zone sismigue",
Eyrolles, Paris, 1982
15. Carpinteri A. .,Scienza Jelkconstruzioni-2", Pitagora Ed.,
Bologna, 1992
16. Carydis P.G. '"Measurement and simulation of earthquake vibration" -
Lecture notes, TE1\1PUS Programme, Tirana, 2000
17. Chen W.F., Han D.J. "Placticity for structural engineers ",
Springier-Verlag, !988
19. Chopra A.K, Goel R.K. "Capacity-demand-diagram methods based on inelastic
design spectrum", Earthquake Spectra, Vol. 15,
Nr. 4, !999

7!1
 36. Flesch R. ''Baudynamik - Prax:isgerecht - Band I", Bauverlag
20 Chopra A.K., Goel R.K. "Direct displacement -Based design: use of inelastic vs. GMBM, Wiesbaden und Berlin, 1993
elastic design spectra", Earthquake Spectra, 37. Gavarini C. "Dinamica delle Strutture", ESA, Roma, 1978
Vol. 17, Nr. 1, 2001 38. Gavarini C., Mele 1\t, "Progettazlone di strutture in cementa armata in zona
21. Chopra A.K., Goel R.K. "Evaluation of NSP to estimate seismic deformation: SDF Ramasco R. sismica", CISM, Udlne, 1982
Systems'·', ASCE, Journal of Structural Enginering, 39. Gavriiovic P. "Hysteretic behaviour of reinforced concrete frame
Vol. 126, Nr. 4, 2000 component", Lecture Notes, CADAC Course, IEEES,
22. Clough R, Penzien J. "Dinamics of structures", 2nd ed- Me Grav.'·Hill Inc, Skopje, 1995
International Editions, 1993 40. Ghali A., Neville A.M. "Structural analysis-A unified classical and matrix
23. Davldovici V. "Formulaire du betonarme-2: Fondations, approach", 3nd ed., Chapman & Hall, London, 1989
Contreventement, Le projet en zone sismique", 41. Guendeiman~Jsrael R. "DRAIN-TABS: A computerized program for inelastic
Collection Memento Technique, Groupe Monlteur, Powell G.H. eart.'lquak:e response of 3-D buildings", University of
Paris, 1997 California, Berkeley, 1977
24. Davidson B.J., Judi H., "Force-based seismic design: A displacement focussed 42. Gu1jas !., Sigmud V., "A critical evaluation of the existing performance, based
Fenwick R.C. . approach", Proceedings of l21h European Conference on Netinger I. design methods", Proceedings of 12111 European
Earthquake Engineering, London, 2002 Conference on Earthquake Engineering, London, 2002
25. Dell Acqua L.C. "Meccanlca delle strutture -La valutazione della capacita 43. IfrimM. "Dinamlca structurilor si Inginerie sismica", ed. Ha,
portante", McGraw Hill- Libri .!tali~ Sr~, 1994. . , Editura Didactica si Pedagogica, Bucuresti, 1984
26. DeStefano A. "Dvnamics of structures ana seiSillJC engmeenng 44. Jagxhiu F.S. "Rezisterica e Materiaieve -PjJI", Universiteti
Le;ture Notes, TE~US Programme, Tirana, 2000 Prishtines, Prlshtine, 1999
27. Doltsinis I. "Elements of plasticity~ Theory and computations", WIT 45. Joannis V. "Behaviour of steel structures under seismic loading-
Press, Southampton UK, Boston, USA, 2000 Lecture", Seminar on Eurocode 8 - Civil Engineering
28. DowrickDJ. "Progettazione antisismica"- U1rico Editore S.p.A., European Courses - Athens, !996
Milano, Italia, 1981 46. Kappas A.J. "Influence of capacity design method on the seismic
29. Elnashai A.S. "Earthquake loading'' , Lectures notes for Master of response of RIC Columns", Journal of Earthquake
science in Earthquake Engineering and Structural Engineering, VoL l, Nr. 2, 1997
Dynamics, Imperial College, London, 1999 . " 111 47. Kanaan A. E., "General purpose computer program for dynamic
30. Fajfar P. "Elastic and inelastic design spectra", Proceedmgs 01 10 Powell G.H. analysis of inelastic plane structures DRAIN-2D" -
European Conference on Earthq. Engineering, EERC, Univers~ty of Ca!ifornla, 1973
Vienna, 1994 48. Kaliszky S. "Plasticity - Theory and engineering applications",
Fajfar P. "Invited lecture: Trends in se1Sm1c design and Elsevier Science Publishers, Amsterdam, 1989
31. 1
performance evaluation approaches", Proceedmgs of 11 h 49 Krawinkler H. "New trends in seismic design methdology", Proceedings
European Conference on Earthquake Engineering, of lOth European Conference on Earthquake Engineering,
Paris, 1998 Vienna, 1994
32. Fajfar P. "Structural analysis in Earthquake Engineering - A 50. KonigA.J. "Shakedown of elastic - plastic structures", Elsevier,
breakthrough of simplified non - linear methods", Amsterdam, P\VN- Warszawa, 1987
Proceedings of 1ih European Conference on Earthquake 51. Lacroix R., Fuentes A., "Traite de beton arme", Editions E)-Toiles, Paris, 1982
Engineering, London, 2002 Thonier H.
33. Fajfar P., Eeri M. "A nonlinear analysis method for performance based 52. Mario BoG. "Appunti di dinamica sismica", C.L.U.T, Torino 1982
seismic design", Earthquake Spectra, 2001 . 53. Mazzolani F.M .• "Theory and Design of. Seismic Resistant Steel Frames, E
34. Fajfar P., Gaspersic P. "A method for prediction of seismic da.-rnage m RC Piluso V. & FN Spon, Imprint of Chapman & Hall, London,
buildings", Proceedings of 10~ European Conference on
1
UK, 1996
Earthquake Engineering, Vienna, 1994 . 54. MezzlnaM. "Costruire con i1 cementa armato", UTET, Libreria Srl,
35. Fardis M.N. "Reinforced concrete structures,~ Computer analys1s and Torino, 2001
design of earthquake resistant structures ~ A handbook" 55. Mi1utlnovic Z. ''Basic principles in the seismology and Earthquake
Editiors: Beskos P.E. & Anagnostopoulos S.A, Engineering,' ,Lectures notes, CADAC Course, IEEES,
Computational Mechanics Publlcations, Southampton, Skopje, 1995
UK, Boston USA, !997
713
712
 •.f!
,Y,

"Plastic methods for steel and concrete structures"- 75. Powell G., Campbell S. "Workshop on the DRAIN programs", University of
56. Moy S.J.S.
MacMi1an Press, London and Basingstoke, 1981 California, 1994
57. Mu,oB. " Termetet - Demonet e nentokes", SHB Encik1opedike, 76. Roesset J.M. "Principles of earthq~ake resistant design", Boston, 1997
Tirane, 1996 77. Salmon Ch. G., "Steel structures: Desing and behaviour", Harer Collins
58. Mu~oB. "Catalogue of Mr.>3.0 earthquakes in Albania ... ", Johnson J. College Publishers Inc., 1996
Tectonophysics 298, Else,ier,1998 78. Shah H. C. "Earthquake Engineering and Seismic Risk Analysis",
59. Musson R.M.W. ' " Probabllistic seismic hazard maps for the north Balkan Stanford University, California, 1978
Region"; Annali dl Geofisica, Vol. 42, Nr. 6, 79. Slejko D., Ko,iu S., e~. "'Seismic hazard assessment for Adria", Annali di
Trieste, 1999 (grup autoresh) Geofisica, Vol. 42, Nr. 6, Trieste, 1999
60. Mii{OVV. "Development of system for vibration control 80. Sulstarova E., Aliaj Sh. Seismic hazard assessment in Albania, AJ!\ilS, N. 1, X,
andmitigation of seismic risk pertaining to bridge 1
l Academy of Sciences of Albania, Tirana, 2001
structures" - 9111 International Symposium of MASE, 81. Sulstarova E., Ko9iaj S, "Rajonizimi sizmik i Shqiperise", Akademia e Shkencave,
Ohrid, 2001 Aliaj Sh. Tirane, 1980
61. Naeim F., etj. '"Performance Based Seismic Engineering", The Seismic (; 82. Stathopoulos KG., "Inelastic earthquake induced torsion in buildings: results
,>
Design Handbook, 2nd ed. (Editor: F. Naeim), USA, 2001 Anagnostopoulos S.A and conclusions from realistic models", Proceedings of
62. Necevska- "Reinforced concrete structures - Nonlinear analysis and l21h European Conference on Earthq. Engineering,
Cvetanovska G. design", Lecture Notes, CADAC Course, IEEES, London, 2002
Skopje, 1995 83. Theodulidis N.P., "Dependence of strong ground motion on magnitude·
63. Necevska- '"New methodology for aseismic design of RC Papazachos B.C. distance, site geology and macrosismlc intensity for
Cvetanovska G., structures" - ISEE 2000 Proceedings, 'University of shallow earthquakes in Greece: I, Peak horizontal
Petrusevska R. Montenegro, Podgorica, 2000 acceleration, velocity and displacement", Soil Dynamics
64. Negoita A., etj. ( grup "lnginerie seismica", Editura didactica si pedagogica, and Earthquake Engineering, 11, 1992
autoresh) Bucuresti, 1985 84. Tso W.K, "Application of Eurocode 8 ·Torsional provision to multi
65. Newmark N.YL, "Fundamentals of Earthquake Engineering" Prentice- Moghadam A.S. - storey buildings", Proceedings of 11 ~. European
Rosenblueth E. Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 1971 Conference on Earthquake Engineering, Paris, 1998
66. Otani Sh. "SAKE - A computer program for inelastic analysis of 85. VacareanuR., Cornea «Improved procedure for assessing demand ADRS",
RIC frames to earthquake", University of Illinois, T., LunguD. Proceedings of 121n European Conference on Earthquake
Urbana, 1974 Engineering, London, 2002
67. Park R., Paulay T. "Reinforced concrete structures", John Wiley & Sons, 86. Verdho N., Mukli G. "Llogari~a e konstruksioneve betonarme", Fakulteti
1975 Inxhinierise se Ndertimit, Tirane, 2000
68. Paulay T., "Seismic design of R!C and masonry buildings"- John 87. Wakabayashi M "Plasticno projektiranje", Lectures Notes, IEEES,

69.
Priestley M.J .N.
Penelis G.G.,
Wiiey & Sons, !992
"Earthquake - resistant concrete structures" E&FN ., 88. Watabe M., Tohdo M.
Skopje, 1971
"Seismic hazard analysis for design earthquake loads ~
KapposAJ. SPON - An Imprint of Chapman & Hall, London, 1997 Computer analysis and design of earthquake resistant
70. Petrovski J ., erj.( grup "The Montenegro Yugoslavia Earthquake of April 15, structures ~ A handbook" Editiors: Beskos P.E. &
autoresh) 1979", !Zl!S, Skopje, 1981 Anagnostopoulos S.A, Cornpututational Mechanics
71. Pojani N. "'Some aspects of the posstble adoption of EC 8 in Publications, Southampton, UK, Boston USA, 1997
Albania", AJ~'TS, N.l, X, Academy of Sciences of 89. Zacek M "Construire parasismique" , Marseille, 1996
Albania, 2001 90. "Eurocode 8 - Design provisions for earthquake
72. Pojani N., Lako N. "Teoria e Strukturave - Dinamlka", SHBLU, Tirane, resistance of structures" European Committee for
2002 Standartization, CEN - Brussels, 1994
73. Pojani N., Myslimaj B. "Teoria e strukturave - Dinarnika - Shembuj dhe 91. '·Eurocode 8 - Design of structures for earthquake
ushtrime", Bot. !I- SHBLU, Tirane, 2001 resistance"- Draft No. 5 - Revised final project team
74. Pojani K, Po1oska R. "Veprimi i termetit mbi konstruksionet e ndertimit" draft- CEN, Brussels, May 2002
Botim i Akademise se Shkencave, Tirane, 1982 92. "Eurocode 2 - Design of concrete structures. Part 1:
General Rules and Rules for Buildings", Okt. !991

714 715
 "European Macroseismic Scale 1998 - EMS-98",
93
Seismological Commission, Editor: G. Grtinthat,
Luxembourg, 1998
94. "Kusht teknik projektimi per ndertimet antisizmi~e. . NDREQJE GABIMESH
-KTP-N.2-89", Akademia e Shkencave, .Mlmstna e
Ndertimit, Tirane 1989
95.
"Norme tecniche per il calcolo delle strutture in Faqe Rrjeshti Si eshte Si duhet
cementa armata, normale e precompesso e per le strutture
metalliche", Supplemento ordinaria alia "Gazzetta
· ufftciale"- Serie generale 29, Roma, ltalia,1996 13 10 sizmoteknike sizmotektonike
13 23 ... Moravae ... Morava e Binqes (sip as Aliaj dhe
Bin9es. Pojani, 2002).
13 29 Janine-Adriatik Joniko-Adriatike
13 i fundit ".fig. 1.1.8. ... fig. U.S (sipas Aliaj, 2000).
14 4-5 ... dhe magnitude
M=6.6
14 i fundit 01.09.1962, 01.09.1959,
15 1,2,3 Rrjeshtat 1,2,3 te zevendesohen me:
M = 6.2; termeti i Kudhesit - Vlore,
14.06.1893, 10 = 9 balle; tenneti i
Shkodres, 01.06.1905, Io = 9 ba11e,
M = 6.6; termeti i 15.04.1979 (me
epiqender ne det, prane brigjeve
malazeze), Io= 9-10 balle, M = 7.2;
termeti i Tiranes, 09.0 !.1988, Io = 7
balle, M = 5.4 (sipas Sulstarova,
Ko<;;iaj, Aliaj, 1980; Aliaj, 2000;
Muqo, 1996).
22 22 Klasifikirni... Sipas Newmark e Rosenblueth,
kiasifikirni ...
5! i fundit .. .fig. 2.1.3. .. .fig. 2.1 .3 (sipas Sulstarova,
Koqiaj, Aliaj, !980) .
56 i fundit .. . sizmike. . .. sizrnike (Kirernidjian etj., 1977).
57 24 .. .i Sizmologjise). . .. i Sizmologjise), realizuar nga
Sulstarova, Ko9iaj, Aliaj .
295 24 . . .ne frg. 5.2.2-a,.. . .. ne fig. 1.2.8 dhe ne fig. 5.2.2-a, ..

711 Liter. 18. Chopra A.K.· 'Dyna.'1!rcs of

Structmes" Prentice-Hall, 2001

716