You are on page 1of 45

zx/L of]hgf tyf ejg lgdf{0f dfkb08

@)&@

nxfg gu/kflnsf sfof{no


nxfg, l;/xf

1
ljifo M :f"lr

zLif{sx? k]h g+=


!= e"ldsf ===========================================================================================!
@= kl/R5]b– !
k|f /lDes==========================================================================================@
#= kl/R5]b–@
e"–pkof]u÷ejgx?sf] juL{s /0f ;DalGw ;fdfGo Joj:yf==========================*
$= kl/R5]b–#
ejg lgdf{0f dfkb08 ;DjlGw ;fdfGo Joj:yf=======================================!)
%= kl/R5]b –$
;8s clwsf/ If]q tyf ejg lgdf{0f ;DjlGw :ffdfGo Joj:yf==================!@
^= kl/R5]b–%
ejg lgdf{0f cg'dlt -gSzf kf;_ ;DjlGw ;fdfGo Joj:yf======================@#
&= kl/R5]b–^
ljljw ==========================================================================================#@
* cg';"lrx?======================================================================================#%

2
zx/L of]hgf tyf ejg lgdf{0f dfkb08, @)&@
gu/kl/ifb\af6 :jLs[t ldlt M @)&@÷!!÷#)
e"ldsf M
:yfgLo :jfoQ zf;g P]g / lgodfjnLn] gu/kflnsfx?nfO{ ;'Jojl:yt ?kdf zx/Ls/0f
k|ls|ofnfO{ dfu{ lgb]{zg ug{ gu/kflnsf If]q leq aGg] ejgx?sf] jgfj6sf] ;'/ Iff nufot Jojl:yt
tj/n] ljleGg e"–pkof] u ug{ u/fpg, :jR5, x/fe/f, :j:y, lbuf] tyf a:g pko'Qm zx/L jftfj/0f
lgdf{0f ug{ ejg lgdf{0 f dfkb08 agfpg] / ;f]xL dfkb08sf cfwf/df ejg lgdf{0f sfo{sf] lgodg\ ug]{
clwsf/ lbPsf] 5 .

Gfu/ If]qdf pknAw cfwf/e" t ;] jf ;'ljwf / ljleGg cj;/x? tyf a9\bf] cfly{s s[ofsnfkx?
h:tf ljleGg sf/0fn] ubf{ a;fO{ ;/fO{ u/L dflg;x? zx/df s]lGb| t x'g] ub{5g . o;/L ltj| ?kdf x'g]
hg;+Vof a[l4sf sf/0f gof+ cfjf; lgdf{0fsf] k|s[of ;d] t ltj| ?kdf x'g] x“'bf clgolGqt 9+uaf6
zx/Ls/0f eO{ gu/df If] qdf c:tJo:ttfsf] cj:yf ;[hgf x'g] ;Defjgf /xG5 . t;y{ a:tL ljsf;,
zx/L of]hgf / ejg lgdf{0 f sfo{n fO{ of]hgfj4 ?kdf cl3 a9fpg dfkb08sf] cfjZostf kb{ 5 .

gu/kflnsf If] qleq a9\bf] zx/Ls/0fnfO{ ;'Aojl:yt ub}{ zx/L ;f}Gbo{t f a9fpg], ;fj{hlgs jf
;/sf/L, P]nfgL tyf klt{ hUufsf] ;+/If0f ug]{, hUufdf lgdf{0 f x'g] ejgsf] ?k/]v f lgoGq0f ug]{, 38]/Lsf]
ljefhg lgoGq0f ug]{, ;fj{hlgs ;8s clts|d0f lgoGq0f ug]{, ;8sx?sf] If] qflwsf/ lgwf{/0f ug]{,
gu/kflnsfleq ejg lgdf{0f ubf{ ul/g] gS;fkf; k|ls|ofdf ;/n, ;xh tyf ;'Aojl:yt agfp“b} hfg],
ejg :6«Sr/sf] ;' /Iff, cfunfuLaf6 ;'/ Iff, k}bn ofq'x?sf] ;xh cfjfudgsf] jftfj/0fsf] lgdf{0f u/L
of]hgfa4 ?kdf zx/L ljsf;nfO{ cl3 j9fpg' o; dfkb08sf] k|d'v pb]Zo /xg]5 .
of] dfkb08 lgdf{0f ubf{ :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% / lgodfjnL @)%^, /fli6«o ejg
;+lxtf @)^), ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08, @)&! / j:tL ljsf;, ;x/L of]h gf tyf ejg lgdf{0f
;DjlGw cfwf/e" t dfu{bz{g, @)&@ nfO{ k|d'v cfwf/sf] ?kdf lnO{Psf] 5 . gof“ lj:tf/ ePsf]
gu/kflnsf ePsf] x'bf uf=lj=;= /xbf s} cj:yfdf w]/} kSsL 3/x? lgdf{0f eO ;s]s f] tYo ;d]tnfO{
dWogh/ ub}{ j:tL ljsf;, ;x/L of]hgf tyf ejg lgdf{0f ;DjlGw cfwf/e"t dfu{bz{g, @)&@ df
pNn]lvt k|f jwfg / ;f] sf] efjgfsf] k|lts" n gx'g] u/L lgdf{0 f eO{ ;s]s f 3/x?sf] gS;f kf; /
clen]lvs/0f ug]{ ljlw / k| s[of ;d] t o; dfkb08df lgwf{/0f ul/Psf] 5 .

3
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+l IfKt gfd / k|f /De M
!=! of] dfkb08sf] gfd æzx/L of]hgf tyf ejg lgdf{0f dfkb08–@)&@, nxfg gu/kflnsf, nxfgÆ
/x]sf] 5 .
!=@ of] dfkb08 la=;+= @)&# ;fn a}z fv ! ut] b]lv k|f/De x'g]5 .
!=# of] dfkb08sf] kfngf ug'{ j:tL ljsf;, zx/L of]hgf tyf ejg lgdf{0fdf ;+nUg x'g] ;j}s f] st{Jo
x'g]5 .
@= dfkb08sf] u|x0fM
g]kfn ;/sf/af6 k|fKt clwsf/sf] k|o f]u u/L nxfg gu/kflnsf af] 8{ tyf kl/ifb\af6 :jLs[t eO{
of] dfkb08 u| x0f ePsf] 5 . of] dfkb08 ;fj{hlgs u/fO{ hg;fwf/0fnfO{ o; af/] hfgsf/L
u/fpg] lhDd]jf/L nxfg gu/kflnsf, nxfgsf] x'g]5 .
#= dfkb08sf] ;+zf]wgM
of] dfkb08 Pp6f ultzLn b:tfj]h xf] / o;nfO{ a] nf avtdf ;+z f]wg ug{ cfjZos ePdf
nxfg gu/kflnsf, nxfgsf] gu/kl/ifb\åf/f lg0f{o u/L ;+z f]wg÷kl/dfh{g ug{ ;lsg]5 .
$= dfkb08sf] clwsf/ If]q / k|o f]u
nxfg gu/kflnsfsf] ef} uf]lns ;Ldfgfleq x'g] ejg lgdf{0f tyf cGo ljsf; lgdf{0f nufot
b]xfosf lqmofsnfkx?df of] ejg dfkb08 nfu" x'g]5 .
$=! ljsf; tyf lgdf{0f M of] dfkb08 ;a} zx/L of]hgf, ejg lgdf{0f, k'glg{df{0f tyf dd{t ;+e f/sf
;fy} ejgsf] l8hfOg, lgdf{0f, tNnf yk jf kl/jt{gx?sf] nflu nfu" x'g] 5
$=@ cf+lzs lgdf{0f M of] ejg dfkb08 s'g} ejg jf To;sf] s'g} efu eTsfObf, kl/jt{g ul/bf jf
k"gM lgdf{0f ul/bf hlt lgdf{0 f sfo{ ul/Psf] 5, To;df dfq nfu" x'g] 5 .
$=# pkof]u kl/jt{g M ejgsf] pkof]udf kl/jt{g ePdf kl/jt{gaf6 k|efljt ejgdf of] dfkb08
nfu" x'g]5 .
$=$ k'gM lgdf{0f M g=kf=sf] lgl/If0fjf6 ejg c;'/lIft b]lvPdf, cfunflu, k|fs[lts ?kn] gi6 ePdf
jf eTsfOPdf, jf eTsfOg] ;+efjgf ePdf / ;f]s f] nflu g=kf=n] cfjZos cfb]z lbPdf k'g M
lgdf{0fnfO{ o; dfkb08 adf]lhd cg'dlt lbOg] 5 .
$=% ljsf; cg'dlt M hUuf ljsf;sf] n] cfp6 gSzf gu/kflnsfaf6 :jLs[ t geP;Dd s'g }
JolQm÷;+:YFF÷lgsfon] :jLs[t n]cfp6 gSzf jf of]hgf lgodfg' ;f/ cg'dlt glnO{ s'g} 38]/L jf
hUufdf ljefhg sfo{ tyf s'g} klg lgdf{0f, ljsf; jf k'gMlgdf{0f sfo{ ug{ kfOg] 5}g .
$=^ ejg lgdf{0f cg'dlt M g=kf=af6 k|To]s ejgsf] nflu 5'6\ 6} k" j{ lgdf{0 f cg'dlt k| fKt gu/L s'g}klg
AolQm÷;+:YFF÷lgsfon] s'g} klg ejg lgdf{0f ug{], k'gMlgdf{0f ug{], yk ug{] jf cbnabn ug{]
sfo{ ug{ kfOg] 5}g .
4
$=& k'/fgf ejg lgdf{0f cg'dlt M of] dfkb08 nfu" x'g'e Gbf cuf8L gu/kflnsfn] s'g} ejg lgdf{0f
cg'dlt kfl/t u/]sf] eP / lgdf{0f sfo{ eO{/ x]s f] t/ kfl/t ul/Psf] cg'dlt cg' ;f/ tf]lsPsf]
cjlwleq ;DkGg gePsf] eP pQm cg'dlt o;} dfkb08 cGtu{t lbO{ Psf] dflgg] 5 . dfly pNn]v
ePcg';f/ olb cg'dltsf] Dofb ;lsPsf] t/ lgdf{0f sfo{ z'? gePsf] cj:yfdf lgdf{0f sfo{ o;} ejg lgdf{0f
dfkb08sf] k|fjwfgaf6 lgb]{lzt x'g]5 .
%= kfl/efiff M
ljifo jf k| ;+un] csf]{ cy{ gnfu]d f o; dfkb08df,
%=! æP]gÆ eGgfn] :yfgLo :jfot zf;g P]g, @)%% nfO{ hgfp“b5 .
%=@ ælgodfjnLÆ eGgfn] :yfgLo zf;g lgodfjnL, @)%^ nfO{ hgfp“b5 .
%=# æg=kf=Æ eGgfn] nxfg gu/kflnsfnfO{ hgfp“b5 .
%=$ æk|d'vÆ eGgfn] nxfg gu/kflnsfsf] gu/ k|d'v kbdf lgjf{lrt jf dgf]lgt jf gu/ k|d'vsf]
lHfDd] jf/L jxg u/]s f] axfnjfnf gu/ k|d'vnfO{ hgfp“b5 .
%=% æsfo{sf/L clws[tÆ eGgfn] P]gsf] bkmf @%# adf]lhd gu/kflnsfsf] ;lrj eO{ sfdsfh ug{
lgo'Qm sd{rf/LnfO{ hgfp“b5 .
%=^ æclwsf/ k|fKt lgsfo÷JolQmÆ eGgfn] o; dfkb08sf] s'g} jf ;a} efusf] sfof{ Gjogsf] nflu
gu/kflnsfn] tf]s]s f] s'g} ;+:yf, clwsf/L jf sd{rf/Lx?nfO{ hgfp“b5 .
%=& æljsf;Æ eGgfn] hldgsf] s'g}klg ;tx jf efudf ul/g] :yfoL jf c:yfoL lgdf{0f jf eO{ /x]s f]
lgdf{0f sfo{ jf k|of] u, pkef] u kl/jt{g u/L gof“ ?k lbg] jf lgdf{0f ug]{ jf k|of] u÷pkef]u ug]{
sfo{nfO{ hgfp“b5 .
%=* æBuilding CodeÆ eGgfn] zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefuaf6 tof/ ul/Psf] ejg
;+lxtf, @)^) nfO{ hgfpb5 .
%=( æejgsf] If]qkmnÆ eGgfn] ejgsf] aflx/L uf/f] / ejgn] cf] u6]sf] uf/f] ;dfj]z ePsf]
KnLGyn]endf xf] /Lh]G 6n ;]S ;gsf] If] qkmnnfO{ hgfp“b5 .
%=!) æyk tyf kl/jt{gÆ eGgfn] dfkb08df eP cg'; f/ If] qdf kl/jt{g jf prfOdf kl/jt{g jf
ejgsf] s'g} efu x6fpg] jf s'g} uf/f] cyjf To;sf] efu sf6\g], 5]s jf/ nufpg] snd, aLd, e" O{
jf cfjt hfjtsf s'g} kx'rnfO{ jGb jf kl/jt{g ug{] sfo{n fO{ hgfp“b5 .
%=!! æ;]jf ;'l jwfÆ eGgfn] ;8s, af6f], v'Nnf If] q, kfs{, dgf]/ ~hg If] q, v]nd}bfg, au}+rf, vfg]k fgL,
ljB't cfk"lt{, ;8s aQL, 9n, ;fj{hlgs lgdf{0f sfo{ x? / cGo ;] jf ;'l jwf tyf cfjZos
ljifox?nfO{ ;d] t hgfp“b5 .
%=!@ æafb{nLÆ eGgfn] s'g}klg ejgdf ePsf] kf/fkL6, XofG8/]n, afn'i6«] 8 h:tf 5]s jf/ ;lxtsf]
ejgsf] uf/f] eGbf aflx/ lgsflnPsf] cfjthfjt ug{s f] lgldQ jf a:gsf] lgldQ k|of] u ul/g]
xf]/ Lh]G6n SofG6Ln]e/ jf cGo k|f]h]S ;gnfO{ hgfp“b5 .

5
%=!# æj];d] G6÷;]dL j];d]G6Æ eGgfn] k"0f{ jf cflz+s ?kn] hdLg d'gL /x]sf] ejgsf] tNnfnfO{
hgfp“b5 .
%=!$ æejgÆ– eGgfn] dfgj a;f]a f;sf] nflu k|o f]u x'g] jf gx'g], s'g} klg p2]Zosf] nflu lgdf{0f x'g] /
h'g;'s} lgdf{0f ;fdu|Laf6 lgdf{0 f ul/g] :6«Sr/nfO{ hgfp“b5 . o;df tn lbOPsf cg' ;f/ ;dfj]z
x'g ;S5 M
-s_ hu, KnLGy, uf/f], e"O{, 5fgf, lrDgL, KnDjLË tyf ejg ;]jfx?, h8fg ul/Psf Kn]6kmd{x?
-v_ a/08f, afb{nL, sgL{ ;, k|f]h]Szg cflb .
-u_ ejgsf] efux? / To;df h8fg ePsf s'g} s'/ f .
-3_ s'g} hUuf jf 7fp“n fO{ 3]g{sf] nflu agfOPsf uf/f] x?, :6Sr/x? cflb .
-ª_ t/n /f;folgsx? Jff kfgL e08f/ ug{ lgdf{0 f ul/Psf jf h8fg ul/Psf 6ofª\s Lx?, kf}8L
v]Ng] kf]v/Lx? cflb .
 æ;ef ejgÆ eGgfn] /dfOnf] ug{, dgf]/Ghgsf] nflu ;fdflhs, wfld{s e|d0f jf cGo p2]Zox?sf]
nflu hg ;d" x e]nf x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfp“b 5 . o;df gfr3/, l;g]df xn,
;efxnx?, l;6Lxnx?, cl86f] /Lod, k|bz{gxn, Do"lhod, zfl//Ls Aofofdzfnf, /]i 6'F/f, vfg] a:g]
3/x?, k'hfsf]7 fx?, gfr3/, Snjx?, hLdvfgf / ;8s /]N j], xjfOhxfh, kfgLhxfh jf cGo
;fj{hlgs oftfoftsf :6]zgx? / dgf]/ ~hg :ynx? ;dfj]z x'g ;S5 .
 æJoj;flos ejgÆ eGgfn] Joj;flos sf/f] jf/, n]v f clen]v /fVg] sfof{nox?, a}sx?, k]zfut
kmd{x?, Aoj;flos sf/f]a f/ / n]v f clen]v /fVgdf k|of]u x'g] s'g} ejg jf ejgsf] efunfO{
hgfp“b5 .
 æz}lIfs ejgÆ eGgfn] pko'Qm af] 8{ jf ljZj ljBfno jf cGo clwsf/ k|fKt lgsfoaf6 dfGotf
k|fKt ljBfno jf dxfljBfnosf] ?kdf k"0f{ ?kn] k|of]u x'g] ejgnfO{ hgfp“b5 . o;df k|lzIf0fsf]
nflu pkof]u x'g] ejg z}l Ifs p2] Zosf] nflu cfjZos dgf] /~hg tyf cg'; Gwfg k|lti7fgx?
;d]t ;dfj]z x'g]5 . o;df cTofjZos sfd{rf/Lx?sf] nflu cfjf;Lo ejgx? / z}lIfs ;+: yf;+u
cfj4 cfkm\gf] SofDk;leq jf aflx/ /x] sf 5fqfjf;x?nfO{ ;d] t hgfpg]5 .
 æcf}B f]lus ejgÆ eGgfn] P;] DjnL KnfG6, k|of] uzfnfx?, kfj/KnfG6x?, l/kmfOg/Lx?, Uof;
KnfG6x?, dLnx?, b'Uw pBf] ux?, snsf/vfgfx? h:tf j:t' pTkfbg ug{, h8fg ug{ jf k|zf]wg
ug{df pkof] u x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfp“b5 .
 æ;+:yfut ejgÆ eGgfn] M;/sf/L jf cw{;/sf/L ;+u 7g jf dfGotf k| fKt u' 7Ln] lgdf{0 f u/]s f]
;f+:s[lts tyf ;+a 4 lqmofsnfkx?sf nflu ;ef ejg, cl86f]l /od jf zf/Ll/s jf dfgl;s
/f]uaf6 u|l;t JolQmx?sf] :ofxf/ ;';f/ ug{], leGg t/Lsfn] ;Ifd JolQmx?, 6'x'/ fx?sf] :ofxf/
;';f/ ug]{, Psn dlxnf, jfnjflnsf, ul/j cyjf h]i 7 gful/sx?nfO{ ;'Tg] Aoj:yf ePsf]
ejgx?nfO{ hgfp“b5 . o;df lgDglnlvt ejgx? ;dfj]z x'g ;S5 M wd{zfnfx?, c:ktfnx?,
em\ofnvfgf, dfgl;s c:ktfn, ;'wf/u[x ejgx? cflb .
 æJofkfl/s ejgx?Æ eGgfn] lgDg lnlvt k|of] usf] ejgx? M k;nx?, e08f/0f ug]{ uf]bfd ejg,
k|bz{gLsf] nflu ahf/, yf]s jf v'b|f Jofkf/ cflbsf] nflu pkof]u ul/g] ejgx? nfO{ hgfp“b5 .
 æax' tNn] ejg jf cUnf ejgx?Æ eGgfn] % tNnf eGbf a9L jf ;8ssf] hldg n]e naf6 !&
ld6/ eGbf a9L prfO{ ePsf] ejgx?nfO{ hgfp“b5 .

6
 æcfjf;Lo ejgÆ eGgfn] ;fwf/0f cfjf;Lo k|of]udf cfpg] ;'Tg] a:g] ejgnfO{ hgfp“b5 h;df
ksfpg] ;'l jwfx? /x] sf] x'G5 . o;df Ps jf a9L kl/jf/sf] j;f] jf;, ckf6{d] G6 3/x?, km\n f6x? /
lghL Uof/]h x? ;dfa]z x'g ;S5 .
 æsfof{ no ejgx?Æ eGgfn] sfof{no jf sfof{ no p2]Zox?sf] nflu sfof{ n o ;xfos sfo{x?sf]
nflu k|of]u x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfp“b5 . sfof{no p2]Zox?df lgDg lnlvt ljifox?
;dfj]z x'g ;S5 M
– k|zf;lgs p2] Zox?, ;xfos sfo{x?, /sd sf/f]jf/, 6]lnkmf]g tyf sDKo'6/ ck/]6 / cfbL .
– n]vfk9L, n]vf/]s 8{, sfuh w'nfpg], 6fOlkË, kmfO{lnË, k|s fzgsf]n flu ;Dkfbg;DalGw sfo{ x? .
 ljz]if ejgÆ eGgfn] cf}B f]lus ejg, yf]s Jofkf/sf] nflu k|o f]u x'g] ejgx?, xf]6]n x?,
5fqfjf;x?, k"0f{ tM jftfj/0f cg's'lnt agfOPsf ejgx?, !& dL= eGbf a9L p“rfO{ ePsf
ejgx? / ^)) j=dL= eGbf a9L If]qkmn ePsf] 3/x?nfO{ hgfp“b5 . z}l Ifs ;+3 ;+: yfx?,
;/sf/L, cw{; /sf/L, u}/ ;/sf/L ;+3;+:Yff, g/l;+u xf]d, kf]l nlSnlgs, tf/] xf]6n, l;g]df 3/, gfr
3/, ;ef u[x, ;lk+u sDkn]S;, ;'k/ dfs]{6, ;fgf÷3/]n' pBf] u, df]6/ uf8L dd{t sf/vfgf /
gu/kflnsfn] ljz]if k|sf/sf egL tf]lsPsf cGo ejgx?nfO{ ljz]i f k|sf/sf ejg dflgg]5 .
 æe08f/ u[ xÆ eGgfn] e08f/0fsf] nflu k|o f]u x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfp“b5 . o;df
uf]bfd 3/, sf]N8 :6f]/, 9'jfgL l8kf], kl/jxg z]8, :6f]/ xfp;, ;fj{hlgs Uof/]h, xf“ u/, 6«s
6ld{gn, tj]n fx? cfbL ;dfj]z x'g ;S5 .
 æ5'§} ejgÆ eGgfn] cGo ejgx?n] g5f]Psf uf/f] tyf 5fgf ePsf] / 38] /Lsf] rf}t kmL{ vfnL hUuf
ePsf] ejgnfO{ hgfp“b5 .
 æ6f“l;Psf] ejg (Attached Building)Æ eGgfn] hUufsf] ;f“w ;Ldfgfdf 6f“;] / agfpg k|:tfj
jf agfPsf ejgnfO{ hgfp“b5 .
 æhf]l8Psf ejg (Joined Building)Æ eGgfn] a]Unf–a} Un} :jfldTj eJPsf] Ps cfk;df ef/jxg
cËx? ;+o'Q m ?kdf lgdf{0f ePsf] ejgnfO{ hgfp“b5 .
 æ c;'/lIft ejgÆ eGgfn] lgDg lnlvt ejgx?nfO{ hgfp“b5 M
– c;'/lIft :6« Sr/ ePsf] 3/
– c:j:y 3/
– cfjt hfjt ug{ kx'“r kof{Kt gePsf] 3/
– cfunfuLsf] vt/f a9L ePsf] 3/
– /x\g a:gsf] nflu vt/fk"0f{ 3/
– df}h'bf pkof]usf sf/0fn] ubf{ ;' /Iff, :jf:Yo jf hgsNof0fdf vt/f ePsf] -k|of] udf gePsf]_
3/ .
%=!% ælgdf{0f /]v fÆ eGgfn] ;]6 Aofs, bfof“–afof“ lsgf/fsf] b"/ L / k5f8L lsgf/fsf] b"/Ln] lgwf{/0f u/]s f]
/]vfnfO{ hgfp“b5 . of] /]vfnfO{ gf3]/ s'g} klg lgdf{0 f -k"0f{ jf cf+lzs_ aflx/ lgsfNg kfO{g]5}g .
%=!^ æejgsf] prfO{Æ eGgfn] M
-s_ ;dtn 5fgf ePdf ;fd' Gg]sf] ;8s ;txaf6 ejgsf] ;aeGbf cUnf] efusf] 6'Kkf] ;Ddsf]
prfO{n fO{ hgfp“b5 .
-v_ :nf]k 5fgf ePdf aflx/L uf/f] / 5fgfsf] ;txsf] ldng ljGb'; Ddsf] prfO{n fO{ hgfp“b 5 .

7
%=!& æsf]7 fsf] prfO{Æ eGgfn] tof/L e'O{ ;tx b]lv l;lnË ;Ddsf] 7f8f] b"/ LnfO{ hgfp“b5 .
%=!* æ5HhfÆ eGgfn] tn n]lvP cg'; f/ ePdf lnG6]n sf] n]e] n;Dd uf/f] b]lv ejgsf] åf/;Ddsf]
SoflG6lne/ k|f]h]Szg nfO{ hgfp“b5 .
-s_ 38]/L /]vf eGbf of] aflx/ glg:sg] u/L /fVg] .
-v_ o;sf] prfO{ hdLgaf6 @=# dL= eGbf sd g/fVg] .
-u_ o;df s'g} :6« Sr/ g/fVg] / dflyNnf] efu cfsfz tkm{ v'Nnf /fVg] .

%=!( æpkof]u kl/jt{gÆ eGgfn] :JfLs[l t lnPsf] -gS;f kf; u/]s f]_ eGbf a]Un} lsl;dsf] pkof]u
ug'{k/]df ;DalGwt lgsfoaf6 cgdlt lng'kg]{ ljlwnfO{ hgfp“b5 .
%=@) æcfjf; OsfO{Æ eGgfn] Ps kl/jf/sf] nflu pkof]u x'g] ejg jf ;f]s f] efunfO{ hgfp“b5 .
%=@! æ;+o'Qm cfjf; -Pkf6{d]G6 cfjf;_Æ eGgfn] b'O{ jf b' O{eGbf a9L cfjf; OsfO{ x? /fvL agfOPsf]
b'O{ jf a9L tNnf ePsf] cfjf;Lo ejgnfO{ hgfp“b5 .
%=@@ æ;fd"lxs cfjf;Æ eGgfn] ;femf ;]jf ;'l jwfx? ePsf] b' O{ jf b'O{e Gbf a9L cfjf; OsfO{x? ePsf]
Ps jf a9L tNnf ePsf] lgld{t jf lgdf{0f x'g] ejgnfO{ hgfp“b5 .
%=@# ænx/] cfjf; -Row Housing)Æ eGgfn] cuf8L k5f8L / ejg leqdfq v'Nnf 7fp“ ePsf] k/:k/
hfl8Psf ejgx?sf] nx/] ;d"xnfO{ hgfp“b5 .
%=@$ æ;] jf dfu{Æ eGgfn] ;]jf ;'l jwf k'–ofpg] p2]Zon] 38]/ Lsf] cuf8L k5f8L jf ;fO8df /x]sf] ;8s
jf uNnLnfO{ hgfp“b5 .
%=@% ædf}h'bf ejgx?Æ eGgfn] o; ejg dfkb08 nfu' x'g cuf8L gu/kflnsfaf6 :JfLs[t ePsf]
ljBdfg ejg jf :6«Sr/nfO{ hgfp“b5 .
%=@^ ædf}h'bf pkof]uÆ eGgfn] o; ejg dfkb08 nfu' x'g cuf8L gu/kflnsfaf6 :JfLs[t eO{ clws[t
?kdf ljBdfg ejg tyf :6«Sr/sf] pkof]unfO{ hgfp“b5 .
%=@& æe"O{Æ eGgfn] s'g}klg tNnfsf] tNnf] ;txnfO{ hgfp“b5 . hldg ;txsf] tNnfnfO{ e' O{ tNnf
elgG5 . To;dflysf] tNnfnfO{ klxnf] tNnf, To;kl5sf] tNnfnfO{ bf]>f] tNnf cfbL elgG5 .
%=@* ækf]r{Æ eGgfn] ejgdf k}bn jf uf8Laf6 ejg k| j]z ug{sfnflu agfOPsf dfly 5fgf ePsf]
7fp“n fO{ hgfp“b 5 .
%=@( ækf/fkL6Æ eGgfn] 5fgf jf e'O{sf] lsgf/fdf agfOPsf] xf]r f] uf/f] jf /]lnËnfO{ hgfp“b5 .
%=#) æhuÆ eGgfn] :6«Sr/sf] hldg;+u hf]l 8Psf] efunfO{ hgfp“b5 h;n] o;dfly cfO{k/]sf] ef/
-nf]8_ nfO{ ljt/0f ub{5 .
%=#! ækm'l6¨Æ eGgfn] ejgsf] ef/nfO{ a9L If]qkmndf ljt/0f ug]{ p2]Zon] O§f, 9'Ëf jf s+ls|6n] uf/f] jf
sf]ndsf] a]zdf lgdf{0f ul/g] husf] OsfO{ nfO{ hgfp“b5 .
%=#@ æKnLGyÆ eGgfn] s'g}klg ejg jf lgdf{0fsf] hdLgsf] ;txeGbf dfly e' O{ jf tNnfsf] ;txeGbf
d'lgsf] :6«Sr/sf] efunfO{ hgfp“b5 .
8
%=## æKnLGy Pl/ofÆ eGgfn] s'g} tNnf jf a];d] G6sf] e' O{ n]e ndf 9flsPsf] lgld{t If] qnfO{ hgfp“b5 .
%=#$ æ9fs]sf] If] q (Covered Area)Æ eGgfn] KnLGy n]endf ejg jf lgdf{0fn] 9fs]sf] hdLg If] qnfO{
hgfp“b5 . t/ lgDg lnlvt efux?nfO{ o;df ;dfj]z ePsf] dflgg] 5}g M
 au}rf, Ogf/ tyf ;f] ;DalGw :6«Sr/x?, g;{/ L, kfgL kf]v/L, :jLldËk' n -g9flsPsf]_, To;
jl/kl/sf] Kn]6kmd{, v'Nnf wf/f ePsf], uf/f]n] g3]/]s f] kfgLsf] kmf] xf] /f .
 9n, sNe6{ kfOk, s}r kL6, RofDa/,u6/ cfbL tyf sDkfp08 jfn, d"n åf/, 5Hhf jf To:t}
cGo Kf| f]h]Szgx? / dfly slDtdf tLg ;fO8df v'Nnf /x]sf] e–of¨, –ofDk cfbL .
%=#% æv'Nnf If]q (Open Space)Æ eGgfn] j:tL ljsf; If] qdf hldg leq cTofjZos ;fj{hlgs
k"jf{w f/ ;] jf lj:tf/ ug{ afx]s s'g}klg ef}l ts ;+/rgf lgdf{0f ug{ lgif]w ul/Psf] If] qnfO{
hgfp“b5 .
%=#^ æu|fp08 se/]h -hdLgdf ejgn] cf]u6] sf] If] qkmn_Æ eGgfn] k|: tfljt ejg / ljBdfg ejgsf]
e'O{ tNnfåf/f rlr{Psf] If] qkmn / k|:tfljt hUuf jf 38]/ Lsf] If] qkmnsf] cg'kftnfO{ hgfp“b5 .
;f] cg'k ftnfO{ !)) n] u'0fg ubf{ x'g cfpg] k|l tztnfO{ u|fp08 se/]h k|ltzt elgG5 .
ejgsf] aflx/L df] x8f:fDd gfk] / lgsfn]s f] s'g}klg tNnfsf] ;dy/ If] qkmnnfO{ k|of] u u/]/
u|fp08 se/]hsf] lx;fj lgsflng]5 . lkmN8 hUufsf] cfwf/df ;]6 Aofs ;8ssf] hUuf
afx]s nfO{ se/]h Pl/of dflgg]5 .
%=#& æe'O{ If]qsf] cg'k ft -FAR: Floor Area Ratio_Æ eGgfn] ejgsf ;Dk"0f{ tNnfx?sf] s" n
If]qkmnnfO{ ejg aGg] hUuf jf 38/Lsf] If]qkmnn] efu u/] / cfPsf] efukmnnfO{ hgfp“b5 .
t/ o; cGtu{t lgDg lnlvt efux?nfO{ tyf o; dfkb08 cGtu{t ;dfj]z x'g' gkg]{ If] qkmnnfO{
u0fgf ul/g] 5}g M
 cfjf;Lo tyf Aofkfl/s afx]s cGo k|of]hgsf] nflu lgdf{0f ul/g] a];d] G6 tyf ;]dL a];d] G6 .
 ;j}eGbf dflyNnf] tNnfdf /x]sf] e–ofËsf] 5f]Kg] efu -s'g} klg sf]7f gePsf] cj:yfdf_,
lnkm\6sf] d]lzg ?d .
 sDkfp08 jfn, 9f]s f, tNnf gp7fPsf] kf]r{, v'Nnf e–ofË, hdLgd'gLsf] kfgL 6+sL, kf} 8L v]Ng]
v'Nnf kf]v/L cfbL .
%=#* æ;8s clwsf/ If]q -RoW: Right of Way_Æ eGgfn] ;DalGwt lgsfon] ;fj{hlgs ;8ssf] s]Gb|
/]vf b]lv b'j}tkm{sf] ;Ldfgf jLrsf] rf}8fO{n fO{ hgfp“b5 .
%=#( æ;]6 Aofs -Set Back_Æ eGgfn] cfkm"n] cfkm\g f] hUufdf ejg agfp“b f jf s]xL lgdf{0f ubf{ ;f“w
;Ldfgf, ;fj{hlgs ;Dklt tyf ;8s clwsf/ If]qaf6 5f8\g' kg]{ Go"gtd b"/ LnfO{ hgfp“b5 .
%=$) æls/0f ;tx -Light Plane_Æ ;]6 Aofs /]vfdfyL ;8s clwsf/ If] q / b'a}tkm{sf] ;]6 Aofs
hf]8\bf x'g cfpg] of]ukmnsf] b'O{ u'0 ff prfO{a f6 ;8ssf] csf]{ tkm{s f] ;]6 Aofs /]vf hf] 8 \g]
sfNklgs ;txnfO{ hgfp“b5 .
%=$! ædf6f] kl/If0f -Soil Test_Æ eGgfn] zx/L ljsf; d+ qfnoaf6 hf/L ePsf] df6f] kl/If0f lgb]{lzsfn]
tf]s]sf] kl/If0f k|ls|of÷ljlwnfO{ hgfp“b5 .
9
%=$@ æe"–pkof]u -Land Use_Æ eGgfn] ljBdfg dfkb08df juL{ s[t p2] Zosf nflu e"ldsf] k|of]u nfO{
hgfp“b5 .
%=$# æe"–pkof] u If] qÆ eGgfn] e"–pkof]unfO{ lgoldt ug]{ p2] Zon] ls6fg ul/Psf] ef}u f]lns If] qnfO{
hgfp“b5 .
%=$$ æclts|d0fÆ eGgfn] :yfgLo lgsfosf] ;/sf/L hUuf jf lgld{t ;Dkltdf :YffoL c:yfoL ?kdf
ef]u ug]{ jf clwsf/ hdfpg] s'g}klg sfo{ nfO{ hgfp“b5 .
%=$% æ:jLs[ t ePsf]Æ eGgfn] o; dfkb08 cGtu{ t gu/kflnsfn] :jLs[t u/]s f]nfO{ hgfp“b5 .

kl/R5]b–@
e"–pkof]u÷ejgx/?sf] juL{s/0f ;DalGw ;fdfGo Joj:yf
!= e"–pkof]u If]q M
nxfg gu/kflnsf If] qnfO{ b]xfo jdf]lhd ljleGg lsl;dsf] e"–pkof] u If]qx?df juL{s /0f ul/Psf]
5 . o; ;DalGw cGo Joj:yf tflnsf g+= !, @ / # df ul/P adf]lhd x'g]5 .
 cfjf;Lo If]q M o; If]qdf d'Vo ?kdf cfjf;Lo ls|ofsnfksf] k|e'Tj /x\g]5 . o; If] qdf cfjf:fLo
s[ofsnfkx?nfO{ of] dfkb08 cg'?k :jLs[lt lbOg] 5 .

 cfjf;Lo tyf Jofkfl/s If]q M o; If]qdf d'Vo ?kdf cfjf;Lo ls|ofsnfksf ;fy} Aofkfl/s
ultljlwx?sf] k|e'T j /x\g]5 . o; If]qdf cfjf:fLo s[o fsnfkx?sf ;fy} cGo Jofkfl/s
ultljlwx?nfO{ of] dfkb08 cg'?k :jLs[l t lbOg]5 .

 Jofkfl/s If]q M d'Vo?kdf Aofkfl/s ls|ofsnfksf] k|e'Tj /x\g] o; If] qdf cfjf;Lo ls|o fsnfksf]
ld>0f /x\g]5 . cGo pkof] usf] xsdf of] dfkb08df tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

 ;+: yfut If]q M o; If]q cGtu{ t xfn ljleGg ;/sf/L, cw{ ;/sf/L jf cGo ;+3 ;+:yfx? ljBdfg
/x]sf] If]qnfO{ lnOPsf] 5 . o; If]qdf hUuf tyf ejgsf] pkef] usf] xsdf of] dfkb08df
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

 5l/Psf] j:tL tyf s[lif If]q M xfn d'Vo?kdf s[lifsf] nflu k|of] u eO/x]sf] If]q hxf“ lj:tf/} j:tL
ljsf; x'b} hfg] l:ylt b]vf k/]sf] 5, o;nfO{ cfjf:fLo If] q dflgPsf] 5 . o; If]qdf cfjf:fLo
s[ofsnfkx?nfO{ of] dfkb08 cg'?k :jLs[lt lbOg] 5 .

 ;+/ If0f If]q M o; If] q cGtu{ t P]l txfl;s, wfld{s Pj+ ko{6 sLo b[li6sf]0faf6 dxTjk"0f{ :yfgx?nfO{
/flvPsf] 5 . o; If]qleq :fDjlGwt lgsfosf] dfkb08 tyf gu/kflnsfn] tf]s]adf]lhd dfkb08
nfu" x'g]5 . hUuf tyf ejgsf] pkef]usf] xsdf gu/kflnsfn] tf]s]adf]lhd x'g] 5 .

10
o;sf ;fy} :yfgLo :jot zf;g P]g n] tf]s]sf] k|ls|of k" /f u/L gu/ If]qdf Kf"0f{ jf cf+lzs
?kdf Hff]lvd :f+ j]bgzLn e"–pkof] u gSzf (Risk Sensitive Land Use Map) sfof{ Gjogdf
Nofpg ;Sg]5 . o; k|o f]hgsf nflu /fli6«o jg gLlt, @)&! n] cfTd;ft u/]s f] æPs 3/–Ps
?v, Ps ufp“–Ps jg, Ps gu/–cg]s pBfgÆ sf] cjwf/0ffnfO{ dWo gh/ ub}{ /fli6«o e" –pkof]u
gLlt, @)^(n] lgwf{ /0f u/]adf]lhd e"dLnfO{ ljefhg ug]{ u/L e"–pkof]u gSzf tof/ u/L tf]lsPsf]
If]qdf tf]lsPsf] Kf|of]hgsf nflu dfq ejg lgdf{0f cg'dlt k|bfg ug{ ;Sg]5 . lhNnf b} jL k|s f]k
p4f/ ;ldltn] ljz]i f1x?sf] ;+nUgtfdf hf]lvdo'Q m If] qsf] klxrfg u/L ejg lgdf{0f ug{ k|ltAfGw
nufpg l;kmfl/z u/]d f :yfgLo lgsfon] To:tf] If]qdf ejg lgdf{0f :JfLs[l t lbOg] 5}g .
@= ejgx?sf] juL{s /0f
ejgx?nfO{ k|fljlws / pkof]usf cfwf/df b] xfo adf]lhd juL{ s/0f ul/Psf] 5 .
-s_ k|fljlws cfwf/df ejgx?sf] juL{s/0f M ejg P]g, @)%% sf] bkmf * cg'; f/ ejgnfO{ rf/
j6f ju{d f ljefhg ul/Psf] 5 .
 æs ju{Æ M ljsl;t d'nsdf ckgfOPsf ejg ;+lxtf ;d] tsf] cg'; /0f u/L OG6/g] ;gn
:6]6 ckm cf6{df cfwfl/t x'g] u/L agfOg] cTofw'lgs ejgx? .
 æv ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 eGbf a9L, e'OtNnf ;lxt tLg tNnf eGbf
a9L jf :6«Sr/n :kfg rf/ bzdnj kf+r -$=%_ dL6/ eGbf a9L ePsf ejgx? .
 æu ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 ;Dd, e' OtNnf ;lxt tLg tNnf;Dd jf
:6«Sr/n :kfg rf/ bzdnj kf“r -$=%_ dL6/ ;Dd ePsf ejgx? .
 æ3 ju{Æ M v08 -s_, -v_ / -u_ df n]lvP b]vL afx]ssf] sfrf] jf kfsf] O6f, 9'Ëf, df6f],
af; v/ cflb k|of] u u/L b'O tNnf ;Dd agfOg] ;fgf 3/ 5fk| fx? .
-v_ pkof]usf cfwf/df ejgx?sf] juL{s/0f M
 cfjf;Lo ejg

 Jofkfl/s ejg

 ;ef ejg

 Joj;flos ejg

 z}lIfs ejg

 cf}Bf]lus ejg

 ;+:yfut ejg

 sfof{no ejg

 e08f/ u[x
11
kl/R5]b–#
ejg lgdf{0f dfkb08 ;DjlGw ;fdfGo Joj:yf
!= ejg dfkb08 M
gu/kflnsf If]qdf ejg lgdf{0f ug{ rfxg] s'g}klg JolQm, ;/sf/L jf cw{ ;/sf/L lgsfo tyf
lghL ;+3 ;+: yfn] ejg lgdf{0 f ug]{ cg'dltsf] nflu ejgsf] gS;f;lxt tf]lsPsf] 9f“r fdf
gu/kflnsf ;dIf b/vf:t lbg'kg]{5 . o;/L k]z x'g cfPsf] gS;f b/vf:tpk/ gu/kflnsfn] jf
clwsf/ k|fKt JolQmn] ljBdfg dfkb08 cg'?k k]z eP gePsf] x]/ L hf“r u/L ljBdfg dfkb08
cg';f/sf] ejg lgdf{0fsf] nflu pQm gS;f;lxtsf] b/vf:t k]z ePsf] eP :jLs[lt k|bfg ug]{5 .
ejg lgdf{0fsf] :JfLs[l tsf nflu gS;f;lxt b/vf:t k]z x'“bf b] xfo adf]lhd dfkb08 Kf"/ f
ePsf] x'g'kb{5 .

!=! ejg ;+l xtfsf] k|o f]u M


ejg lgdf{0f ubf{ lgDg ju{s f ejgx?n] ejg ;+l xtf -Building code_, @)^) df pNn]lvt
b]xfosf k| fjwfgx? clgjfo{ kfngf ug'{ kg]{ 5 .
 s ju{s f ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= )))
 v ju{s f ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= !)! b]lv !!$ ;Dd, Pg=aL= ;L= @)^, @)& / @)*
 u ju{ sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)!, @)@ / @)%
 3 ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)# / @)$
!=@ df6f] kl/If0f M
;fj{hlgs ejg, æsÆ au{sf ejg / ævÆju{sf tLg tnf eGbf cUnf ejg lgdf{0f ubf{ clgjfo{
?kdf ;x/L ljsf; dGqfnojf6 hf/L ePsf] df6f] kl/If0f lgb]{lzsf cg'; f/ df6f] kl/If0f u/fpg'
kg]{5 .
!=# cfjt–hfjtsf] lgldQ k|j]zsf] dfWod M
-s_ s'g}klg ejg jf Kn6df cfjt–hfjtsf] lgldQ cfjZos kg]{ af6f] -lghL jf ;fj{hlgs_ hf]l8Psf]
x'g'kb{5 .
-v_ s'g}klg ejg lgdf{0f ubf{ cfjt–hfjtsf] lgldQ cfjZos kg]{ af6f] jf k| j]zsf] dfWodsf] lgldQ
5'6\ofOPsf] If]q dfly clts|d0f x'g]u/L jf ;f]sf] If] qkmn 36\g] u/L lgdf{0f ug{ kfO{g] 5}g . s'g}klg
k|sf/sf] lgdf{0f ubf{ csf]{ ejg jf lgdf{0fnfO{ klxn]b]lv eO{/ x]s f] ;fj{hlgs k|j]zsf] dfWodaf6
al~rt x'g]u/L ug{ kfO{g] 5}g .
-u_ k|:tfljt Kn6;Dd k' Ug] k| j]zsf] dfWod af6f]sf] rf}8fO{ $ dL= eGbf sd x'g' x'b}g . $ dL= eGbf
sd rf}8fO{ ePsf] cj:yfdf gS;f b/vf:t btf{ ul/g] 5}g . e"na; To:tf] b/vf:t btf{ ePdf
klg :jLs[lt k|bfg ul/g] 5}g .
-3_ 3gf?kdf ejgx? lgdf{0 f e};s]s f] If]q hxf“ ;8s rf} 8fO{ $ dL= eGbf sd 5 / nDafO{ %) dL=
eGbf a9L 5, To:tf] 7fp“df lgdf{0f sfo{ ubf{ Kn6sf] ;LdfgfnfO{ ;8ssf] s]Gb| /]vfaf6 @ dL= k/
x6fO{ To:tf] k| j]zsf] dfWod af6f]sf] rf} 8fO{n fO{ $ dL= agfOg]5 / :YffoL lgdf{0 f sfo{ ug{ pQm
;fl/Psf] ;Ldfgfaf6 Go"g td # kmL6 ) O{Gr ;]6 Aofs b"/L 5f8\g' kg]{5 .
12
!=$ 38]/ Lsf] Go"g td If]qkmn M
-s_ Jofkfl/s If] q afx]sdf jf ljz]i f k|s f/sf] ejg eGfL tf]lsPsf] afx]s sf] ejg lgdf{0fsf] nflu
slDtdf % w'/ If] qkmnsf] 38] /L÷hUuf x'g'kg]{5 . xfnsf] dfkb08 nfu' x'g' eGbf cuf8L gS;f
kf; eO{ Ohfht kq k|fKt ePsf÷gS;f kf;sfnflu btf{ ePsf 38]/ L÷hUufx? tyf 38/Lsf]
lstf sf6 e} % w'/ eGbf sd If]qkmn sfod eO{;s]sf] 38] /L÷hUufx? xsdf of] dfkb08
nfu' x'g]5}g .
-v_ % w'/ eGbf 36Lsf] If]qkmndf lsQfsf6 ug{ gkfOg] ePtfklg ;+lwof/ / hUufwgLx?n]
Pscfk;df Go"gtd Kn6 ;fOh k' /f ug{s f lgldQ % w'/ eGbf sd lsQfsf6 ug{ gu/kflnsfn]
cg'dlt lbg ;Sg]5 . t/ o:tf] lsQfsf6 ug{s f nflu gu/kflnsf;+ u clgjfo{ :jLs[t lng'kg]{5 .
-u_ c+zj08f jf ;+o'Qm :jfldTjsf] sf/0faf6 kl5 lsQf sf6 eO{ tf]lsPsf] If]qkmn eGbf sd
If]qkmn ePsf 38] /L÷hUufx? ;d]tdf lgdf{0fsf] lgldQ g=kf=n] :jLs[lt lbg]5}g .
-3_ g=kf= åf/f ljz]i f k|sf/sf] egL tf]sPsf ejgx?sf] lgdf{0fsf] nflu 38]/ Lsf] Go"gtd If]qkmn
b]xfo adf]lhd x'g] 5 .

e"–pkof]u If]q 38]/ Lsf] Go"gtd If]qkmn

Jofkfl/s If]q M @) w'/


cfjf;Lo tyf Jofkfl/s If]q M #) w'/
cfjf;Lo If] q M $) w'/
5l/Psf] j:tL tyf s[lif If] q M $) w'/
;+:yfut If]q M %) w'/
cf}Bf]lus If] q M %) w'/
;+/If0f If]q M %) w'/

k|rlnt P]g lgodn] tf]s]s f] cj:yfdf ;DalGwt P]g lgodåf/f tf]lsP jdf]lhdsf] dfkb08
kfngf ug'{kg]{5 .

13
kl/R5]b–$
;8s clwsf/ If]q tyf ejg lgdf{0f ;DjlGw ;fdfGo Joj:yf
!= ;8s clwsf/ If]q (Rights of Way) M
-s_ g=kf= If] qleqsf k'/fgf ;8sx? Pjd\ uNnLx? h;sf] nDafO{ %) dL= jf ;f] eGbf a9L 5 eg]
To:tf] lsl;dsf] k|j]z dfWod jf ;8ssf] ;8s clwsf/ If] q slDtdf $ dL= rf} 8fO{ tyf of]
dfkb08 nfu' ePkl5 gof“ v'n]sf jf v'Ng] ;8sx?sf] xsdf slDtdf ^ DfL= rf} 8fO{ x'g'kg]{5 . t/
%) dL= eGbf sd nDjfO{ ePsf] k'/fgf] uf]/]6 f], k'/fgf] uNnL, k'/fgf] ;8s tyf k'/fgf] sf]lnof;+u
hf]l8Psf] 38]/Lsf] xsdf $ dL= eGbf sd rf}8fO{d f ;d]t lgdf{0 fsf] lgldQ cj:yf x]/ L g=kf=n]
:jLs[lt lbg ;Sg]5 .
-v_ gu/kflnsf If]qleqsf ljleGg j8fx? cGtu{ tsf ljleGg ;8sx?sf] ;8s clwsf/ If] q lsQf
gfKfL gS;fdf b]vfOP cg';f/ x'g] 5 / slDtdf $ dL= eGbf sd x'g] 5}g .
-3_ gu/ leqsf /0fgLlts ;8sx?sf] If] qflwsf/ !) dL6/ x'g] 5 .
-3_ b'O{ jf ;f] eGbf j9L j8fnfO{ hf] 8g] ;8sx?sf] If]qflwsf/ Go"gtd * dL6/ x'g]5 .
-ª_ Pp6} j8fdf cfjt hfjtsf nflu k|of] u x'g] uNnL ;8ssf] If]qflwsf/ Go"gtd ^ dL6/ x'g]5 .
-u_ gu/kflnsfaf6 :JfLs[lt k|fKt eO{ ag]sf tyf xfnsf] dfkb08 nfu' x'g'eGbf cuf8L ag]s f o:tf
ejgx? EfTsfP/ k'g M lgdf{0f ug{' kbf{ tyf gu/kflnsfaf6 :jLs[ t k|fKt eO{ ag]s f k'/ fgf
ejgx?df tNnf yk ug{' kbf{ xfnsf] ;8s clwsf/ If] q nfu' x'g]5 .
-3_ tf]lsPsf] ;8s clwsf/ If] q eGbf ;8s rf} 8fO{ a9L ePsf] cj:yfdf o:tf ;8ssf] lsgf/faf6
tf]lsPsf] ;]6 Jofs 5f] 8]/ dfq ejg lgdf{0fsf] nflu :jLs[lt lbOg]5 .
-ª_ hUuf lasf; sfo{s|d nfu' ul/Psf] cj:yfdf eg] ;8s clwsf/ If]q tf]lsP eGbf leGg t/
gu/kflnsfn] :jLs[lt lbP jdf]lhd klg x'g ;Sg]5 .
-r_ 3'DtL jf df]8sf] Go"g td cw{Jof; ;8ssf] rf} 8fO{ eGbf slDtdf @) k|ltztn] a9L x'g' kg]{ 5 .
-5_ ;fj{hlgs hUufnfO{ af6f] b]vfO{ gSzfkf; tyf ejg lgdf{0 f ug{ kfOg] 5}g .
-h_ gu/kflnsfn] ;fljssf uNnL ;d]t nfO{ sDtLdf $ dL6/ rf} 8fO{ sfod ug]{ ;Sg]5 / uNnL leq
;d]t PDj'n] G;, bdsn k'Ug] ;Sg] Joj:yf ug]{5 .

@= ;]6Jofs (Set- Back) M


@=! ;8s tkm{s f] ;]6 Jofs M

-s_ gu/kflnsfåf/f ljz]i f k|sf/sf] egL tf]lsPsf] afx]ssf] s'g}klg ejg lgdf{0f sfo{sf] nflu
;8ssf] If] qflwsf/ 5f8] / ;8s tkm{sf] Go"gtd ;]6 Jofs b"/L Go"gtd !=% dL6/ 5f8g' kg]{5 .
-v_ 3gf?kdf ejgx? lgdf{0 f e};s]s f] If]q hxf“ ;8s rf} 8fO{ $ dL= eGbf sd 5 / nDafO{ %) dL=
eGbf a9L 5, To:tf] 7fp“df lgdf{0f sfo{ ubf{ Kn6sf] ;LdfgfnfO{ ;8ssf] s]Gb| /]vfaf6 @ dL= k/
x6fO{ To:tf] k| j]zsf] dfWod af6f]sf] rf} 8fO{n fO{ $ dL= agfOg]5 / :YffoL lgdf{0 f sfo{ ug{ pQm
;fl/Psf] ;Ldfgfaf6 Go"g td # kmL6 ) O{Gr ;]6 Aofs b"/L 5f8\g' kg]{5 .
-u_ k|:tfljt Kn6 ;fj{hlgs hUuf;+u hf]l8Psf] 5 eg] lgdf{0f sfo{ ug{s f]nflu To:tf] hUufsf]
;f+waf6 Go"gtd !=% dL= hUuf 5f8\g' kg]{ 5 .
-3_ ljz]if k|s f/sf ejgx? lgdf{0fsf] lgldQ tflnsf g+= ! df tf]lsP adf]lhdsf] ;]6 Aofs 5f8\g'
kg]{5 .
14
-ª_ d"n ;8s lsgf/df ejg lgdf{0f ug{ :jLslt lb+bf af6f]s f] rf}8fO{d f ;8ssf] b'a} tk{msf] ;]6Jofs
hf]8\bf hlt of] ukmn x' G5, ;f]sf] @ u'0ff eGbf cUnf] x'g] u/L -nfO6 Kn]gnfO{ 5]Sg] u/L_ :jLs[lt
lbOg]5}g .

@=@ k5f8L lsgf/f / bfof“– afof“ lsgf/f tkm{s f] ;]6Jofs -dflh{g _ M

-s_ gu/kflnsfåf/f ljz]i f k|s f/sf] egL tf]lsPsf] afx]s sf] ejgdf em\ofn, 9f]s f, e]lG6n]zg /fvL
ejg lgdf{0f ug{' kbf{ Kn6sf] k5f8L lsgf/f Pjd\ b'j} 5]p htfkl§ em\ofn, 9f]s f, e]lG6n]zg /fVg
k|:tfj ul/Psf] 5, Totfkl§ Go"g td ! dL= hUuf 5f8\g' kg]{5 .
-v_ k|:tfljt ejgdf ¤ofn, 9f]sf tyf e]l G6n]6 / g/fVg] eP ;“lwof/ tkm{ tyf Pp6} lsQfsf]
hUufdf :jLs[lt k| fKt ul/ alg;s]s f] 3/ eP ejg ;+lxtf, @)^) sf] k|lts'n gx'g] ul/ 6f“l;Psf]
ejg lgdf{0f cg'dlt lbOg]5 .
-u_ ljz]i f k|sf/sf ejgx? lgdf{0fsf] lgldQ tflnsf g+= ! df tf]lsP adf]lhdsf] dflh{g 5f8\g'
kg]{5 .
tflnsf g+=–)!
ejgx?sf] lgldQ :jLs[lt lbg ;lsg] Go"gtd ;]6 Aofs tyf dflh{g

;8s em\ofn,9f]sf /fVg'k /]df bfof“–


If]qflwsf/ afof“ / k5f8Llt/ ejg ;Ddsf]
l;=g+= ejgsf] k|s f/ kl5sf] Go"gtd Go"gtd dflh{g -kmL6_
;]6 Aofs b"/L bfof“–afof“ k5f8L
-kmL6_
!= laz]if k|sf/sf ejg afx]ssf ejgx?
-cfjf;Lo ejgx? cfbL _ % #=@% #=@%

@= ljz]if k|sf/sf ejgx?


-s_ :s"n, SofDk; !^ ^=%) ^=%)
-v_ sfof{no ejg -:f+:yfut_ !^ ^=%) ^=%)
-u_ ;ef u[x, l;g]df xn, lel8of] xn cfbL !^ !) !)
-3_ ;fwf/0f xf]6]n, /]i6' /]G6, nh, zlkË
sDkn]S ;, kf]ln lSnlgs cfbL !^ % %
-ª_ 7"nf pBf]u !^ !^ !^
-r_ 3/]n' tyf ;fgf pBf] u !) ^=% ^=%
-5_ df]6/ uf8L dd{t sf/vfgf !^ ^=% ^=%

gf]6 M–
-s_ tf/] xf] 6]n, l;g]df xn cfbL tyf k|rlnt P]g lgodn] tf] s]sf] xsdf ;DalGwt P]g lgodåf/ f
tf]lsP jdf]lhdsf] dfkb08 kfngf ug'{kg]{ 5 .
-v_ dfly pNn]v gul/Psf ejgx?sf] xsdf ejgsf] k|s[lt / k|o f]hgsf] cfwf/df gu/kflnsf tyf
;DalGwt lgsfon] tf]s] adf]lhdsf] dfkb08 kfngf ug'{ kg]{ 5 .
15
#= e'O{b]lv l;lnË;Ddsf] prfO{ M

-s_ Jofkf/Ls tyf cfjf;Lo k|of]hgsf] ejgsf] lgldQ e'O{b]lv l;lnË;Ddsf] Go"g td prfO # dL=
tyf clwstd prfO{ #=#% dL= x'g'kg]{5 .
-v_ ljz]if k| sf/sf ejgx?sf] nflu e' O{b]lv l;lnË;Ddsf] Go"gtd prfO tflnsf g+= @ / # df
tf]lsP adf]lhd Pjd\ clwstd prfO{ gu/kflnsfn] tf]lsP lbP÷:jLs[t ul/ lbPjdf]lhd x'g]5 .
$= tNnf ;+Vof / ejgsf] prfO{ M

-s_ ljz]if k|sf/sf] ejgafx]sdf :jLs[lt lbg ;lsg] clwstd tNnf ;+Vof / ejgsf] prfO{ tflnsf
g+= @ df pNn]v ul/P jdf]lhd x'g]5 . ljz]if k|sf/sf] ejgsf] nflu ;d]t tflnsf g+= # df
pNn]v ePjdf]lhd x'g] 5 .
-v_ :jLs[lt lbg ;lsg] clwstd prfO{ eGbf dfly * kmL6 ) OGr ;Dd e/\o f+u 9fs\g] efu lgdf{0f
ug{ :jLs[l t lbg ;lsg]5 . t/ o:tf] lgdf{ f0f x'g] tNnfdf cGo s' g} klg sf]7 f x'g'x'b}g .
-u_ ;j}eGbf dflyNnf] tNnfdf clwstd prffO{ eGbf dffly # kmL6 # OGr;Dd Kof/fk]6 jfn lgdf{0f
ug{ lbg ;lsg]5 .
-3_ ejg lgdf{0 f ug{ l:js[l t lbbf 3/ cuf8Lsf] ;8ssf] rf} 8fO{df b'j} tkm{ sf] ;]6 Jofs hf] 8bf x'g
cfpg] of]ukmnsf] b' O{ u'0ff eGbf cUnf] x'g] ul/ l:js[lt lbOg] 5}g .
-ª_ ejg lgdf{0f ug{ l:s[lt lbbf Light Plane nfO{ 5] Sg] ul/ l:js[lt lbOg] 5}g .
-r_ k/fgf] ejg eTsfP/ ;f]xL Kn6df gof‘ ejg lgdf{0f ubf{ xfnsf] dfkb08 cg'; f/sf] tNnf ;+Vof /
prfOnfO{ :jLs[l t lbOg]5 .
-5_ k"0f{ Jofkfl/s tyf Joj;foLs k|of]hgsf ejg afx]ssf cGo ejg lgdf{0 f ug{ l:ss[lt lbbf !&
ld6/ eGbf cUnf] x'g] ul/ ejg lgdf{0f ug{ l:js[lt lbOg] 5}g .
-h_ cGo gSzf kf; :jLs[lt ;DaGwdf g]kfn ;/sf/af6 hf/L ePsf] ejg lgdf{0 f ;+l xtf, @)^)
cg'?k x'g]5 .

;]6 Aofs / nfO6 Kn]g :fDalGw :s]r cg';"rL – ! -s_ df b]vfOPsf] 5 .


$= hUuf pkof]u k|ltzt -Ground coverage_ / Ïnf]/ Pl/of /]:of] (FAR) M

nxfg gu/kflnsfsf] k|d'v e"–pkof] u If] qx?df 38]/ Lsf] If]qkmnsf] cfwf/df ljz] if k|sf/sf]
ejgx? egL gu/kflnsfn] tf]s]s f] afx]ssf ejgx? tyf ljz] if k|s f/sf ejgx?sf] nflu
tflnsf g+= @ / # jdf]lhd Ground coverage / FAR nfu' x'g]5 .

km\nf]/ Pl/of /]l;of] -kmf/_ :fDalGw :s]r cg'; "rL – ! -v_ df b]vfOPsf] 5 .

16
tflnsf g+= – )@
ljz]if k|sf/sf ejg afx]ssf ejgx?sf] lgldQ :jLs[lt lbg ;lsg] clwstd u|f p08 se/]h, l;lnË
prfO{, tNnf ;+Vof, ejgsf] prfO{ / kmf/

clwstd x/]s tNnfsf] clwstd ejgsf]


e"–pkof]u If]q ejgsf] k|s f/ u|f p08 clwstd tNnf clwstd clwstd
se/]h l;lnË prfO{ ;+Vof prfO{ FAR
-% _ -kmL6_ -kmL6_
cfjf;Lo If] q, % w'/ ;Dd *) !! $ $& #=))
cfjf;Lo tyf % w'/ b]lv
Jofkfl/s If]q, &% !! $ $& #+=))
!) w'/;Dd
Jofkfl/s If]q, !) w'/ b]lv
5l/Psf] j:tL tyf !% w'/;Dd &) !! % %* @=%)
s[lif If] q / !% w'/eGbf
;+:yfut If]q ^) !! % %* @=))
a9L

17
tflnsf g+= – )#
ljz]if k|sf/sf ejgx?sf] lgldQ :jLs[lt lbg ;lsg] clwstd u|f p08 se/]h, l;lnË prfO{, tNnf
;+Vof, ejgsf] prfO{ / kmf/
clwstd x/]s tNnfsf] clwstd ejgsf]
e"–pkof]u If]q ejgsf] k|s f/ u|f p08 clwstd tNnf clwstd clwstd
se/]h l;lnË prfO{ ;+Vof prfO{ FAR
-% _ -kmL6_ -kmL6_
:s"n÷SofDk; %) !! # #^ @=))
sfof{no -:f+: yfut_ %) !! # #^ @+=))
Jofkfl/s ejg
-kfls{Ë If] q afx]s_ &% !! % %* @=%)
cfjf;Lo If] q, xf]6]n÷nh %) !! % %* !=%)
cfjf;Lo tyf
Jofkfl/s If]q, ;ef u[ x, l;g]dfxn,
$) !% # $& !=%)
Jofkfl/s If]q / lel8of] xn
5l/Psf] j:tL tf/] xf]6] n $) !! % %* !=%)
tyf s[lif If]q dd{t ;DalGw
^) !! # #^ @=))
js{zk
;fgf tyf 3/]n' ^) !! # #^ @=))
pBf]u
c:ktfn÷g/l;Ë
xf]d÷:jf:Yo s]Gb| $) !! $ $& @=))
:s"n÷SofDk; %) !! # #^ @=))
sfof{no -:f+: yfut_ %) !! # #^ @+=))
cf}Bf]lus Jofkfl/s ejg ^) !! $ $& @+=))
-kfls{Ë If] q afx]s_
cf}Bf]lus %) !! # #^ @+=))
:s"n÷SofDk; %) !! # #^ @=))
sfof{no -:f+: yfut_ %) !! # #^ @+=))
;ef u[ x, $) !% # $& !=%)
;+:yfut If]q Jofkfl/s ejg ^) !! % %* @+=))
-kfls{Ë If] q afx]s_
c:ktfn÷g/l;Ë
xf]d÷:jf:Yo s]Gb| $) !! $ $& @=))
;+/If0f If]q ;DalGwt ejgx? $) !! # #^ !=%)
gf]6 M–
-s_ k|rlnt P]g lgodn] tf]s]sf] xsdf ;DalGwt P]g lgodåf/f tf]lsP jdf]lhdsf] dfkb08 kfngf
ug'{kg]{5 .
-v_ dfly pNn]v gul/Psf ejgx?sf] xsdf ejgsf] k|s[lt / k|o f]hgsf] cfwf/df gu/kflnsf tyf
;DalGwt lgsfon] tf]s] adf]lhdsf] dfkb08 kfngf ug'{ kg]{ 5 .
18
%= ljz]if k|sf/sf ejgx? M
z}lIfs ;+3 ;+:yfx?, ;/sf/L, cw{;/sf/L, u} /;/sf/L ;+3;+:Yff, g/l;+ u xf]d, kf]lnlSnlgs, tf/]
xf]6n, l;g]d f 3/, gfr 3/, ;ef u[x, ;lk+u sDkn]S ;, ;'k/ dfs]{6, ;fgf÷3/]n' pBf]u, df] 6/
uf8L dd{t sf/vfgf / gu/kflnsfn] ljz] if k| sf/sf egL tf]lsPsf cGo ejgx?nfO{ ljz]i f
k|sf/sf ejg dflgg] 5 .

^= ljljw M

^=! sDkfp08 kvf{n lgdf{0f M


-s_ sDkfp08 kvf{n sf] ;d] t clgjfo{ ?kdf gSzf kf; u/fpg' kg]{ 5 .
-v_ ;8s clwsf/ If] qaf6 ;]6 Aofs 5f]8]/ dfq sDkfp08 kvf{n nufpg kfOg] 5 . t/ o:tf]
kvf{n;+u s'g}klg lsl;dsf] :yfoL÷c:yfoL lgdf{0f ug{ jf hf]8\g kfO{g] 5}g .
-u_ s'g}klg sDkfp08 kvf{ nsf] prfO{ cuf8Lsf] ;8s ;txsf] s]Gb| /]vfsf] ;txaf6 a9Ldf $ kmL6
x'g] ;f] eGbf dfly a9Ldf # kmL6;Dd hfnL /fVg ;lsg]5 . ;f] eGbf a9L prfO{sf] sDkfp08
kvf{n cfjZos kg]{ cj:yfdf ;f] sf] :6«Sr/n l8hfOg ;lxt lgj]bg k]z u/]df k|of]hg x]/L
gu/kflnsfn] o:tf] a9L prfO{sf] kvf{nsf] nflu ljz]i f :JfLs[l t k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-3_ hf]lvdo'Qm kvf{n x? tTsfn eTsfpg' kg]{5 .
^=@ j];d]G6 lgdf{0f M
-s_ a];d]G6÷;]lda];d] G6 lgdf{0fsf] nflu :6«Sr/n l8hfOg 8«O{Ësf] ;fy ;fy} k|sfz tyf e] G6Ln]zgsf]
Joj:yf ;d] tsf] gS;f :jLs[l tsf] nflu gu/kflnsfdf k]z ug'{kg]{5 .
-v_ k|To]s a];d]G6÷;]lda];d]G6 ;a} efudf e"O{ b]lv l;lnË;Dd @+=% dL= eGbf sd prfO{sf] jf $=%
dL= eGbf a9L prfO{sf] x'g] 5}g .
-u_ a];d]G6÷;]lda];d] G6sf] nflu klg u|fp08 se/]h, ejg lgdf{0f /]vf cflb h:tf ejg dfkb08
cg';f/ vf; pkof]usf] nflu cfjZos kg]{ dfkb08x? nfu' x'g]5g\ .

^=# aGb em\ofn M


-s_ 38]/Lsf] ;Ldfaf6 dflh{g g5f] 8L ;f“waf6 ejg lgdf{0 f ug{ Kf|:tfj ePsf] cj:yfdf To:tf] ejgdf
tf]lsPsf] dflh{g g5f]l8Psf] ;f“w tkm{ s'g} klg lsl;dsf] aGb em\ofn -kvf{n jf e]lG6n]zgsf]
nflu_ /fVg kfOg] 5}g .

^=$ 3fdkfgLaf6 jrfj6sf] nflu 5Hhf M


-s_ 3fdkfgLaf6 jrfj6sf] nflu ;8s If] qflwsf/ / ;]6 Aofs leq jfb{n L, 5Hhf cfbL s'g} klg
;+/rgfx? lgdf{0f ug{ kfOg] 5}g . t/ dflh{g leq kg]{ u/L a9Ldf @ kmL6;Ddsf] 5Hhf /fVg
kfOg]5 . o:tf] 5HhfnfO{ jfb{nL jf cGo lsl;dsf] k|o f]udf Nofpg kfO{g] 5}g .
-v_ ejg lgdf{0f If] qleq klg # kmL6 # OGr eGbf a9Lsf] jfb{nL, 5Hhf cfbL lgsfNg kfOg] 5}g .

^=% vfg]k fgL M


-s_ hldgd'gL vfg]k fgLsf] 6+sL agfpbf ;8s clwsf/ If] qleq agfpg kfOg] 5}g .
-v_ vfg]kfgLsf] kfOk h8fg ubf{ g=kf=sf] :jLs[l t adf]lhd ug{'kg]{5 .

19
^=^ ljB't M
-s_ lgdf{0fsf] nflu k|:tfljt ejg÷Kn6af6 ljB't sf] tf/ glhs} ePsf] cj:yfdf lgdf{0f÷tNnf yk
ug{'kbf{ ljB't k| flws/0fsf] lgodfg';f/ ug{'kg]{5 tyf ljw' t k|flw/0fsf] k|rlnt P]g lgoddf k|ToIf
afwf gkg]{ u/L cfkm\gf] hUufsf] If] qflwsf/af6 b]xfo jdf]lhdsf] Go"g td b"/L 5f] 8L ejg lgdf{0f
sfo{ ug'{kg]{5 .
 @#)÷$)) b]lv !!,))) ;Ddsf] ljw't ef]N6]hsf] tf/ ePsf] cj:yf M !=@% dL=
 !! s]=le= eGbf dfly ## s]=le= ;Ddsf] ljw' t ef]N6]hsf] tf/ ePsf] cj:yf M @=)) dL=
-v_ cUnf ejgx?df r6\ofËaf6 arfj6sfnflu ;DalGwt lgsfon] tf]s] jdf]lhdsf k|f jwfgx?
/fVg'kg]{5 .
-u_ ljB'tsf] xfO6] Gzg nfOgsf] jLr s]Gb|af6 @% kmL6 hUuf 5f8]/ dfq lgdf{0 f sfo{ ug'{ kg]{5 .

^=& kmf]x/d}n f M
-s_ cfkm\g f] 3/af6 lg:sg] kmf]x/d}nfsf] Joj:yfkg cfkm} n] ug'{kb{5 .
-v_ kmf] x/d}n f ;DalGwt lgsfo jf gu/kflnsfn] tf]s]sf] ;do / :yfgdf Joj:yfkg ug'{kg]{5 .

^=* VFf]NFF÷gbL Pjd\ s'n f], tfn lsgf/faf6 5f8\g'kg]{ b"/L M


-s_ vf]nf ÷gbL M
!= t6\aGw ePsf] cj:yfdf M !) DfL=
@= t6\aGw gePsf] cj:Yffdf M #) dL=
-v_ d'Vo s'nf] M
!= t6\aGw ePsf] cj:yfdf M ! DfL=
@= t6\aGw gePsf] cj:Yffdf M @ dL=
-u_ tfn M %) dL=
ejg lgdf{0fsf nflu Kf|:tfljt hUuf / vf]nf÷gbL Pjd\ s'nf], tfnsf] ;Ldfgf Plsg ubf{ gfkL
gSzf cg'; f/ lgwf{ /0f ul/g]5 . o;/L 5f]l 8Psf] hUufnfO{ xl/ofnL If]qsf] ?kdf sfod ul/g]5 .
^=( ;]jf ;'ljwf M
gu/kflnsfaf6 :jLs[lt ePsf] gSzfjdf]lhd ag]sf] ejgnfO{ dfq ;] jf ;'l jwf h8fgsf] lgldQ
;DjlGwt lgsfonfO{ l;kmfl/z n]v L k7fOg]5 . gu/kflnsfaf6 ul/Psf] l;kmfl/z k|fKt ePkl5
dfq ;DjlGwt lgsfon] ;] jf ;'l jwf h8fg ul/lbg' kg]{5 .
s'g}klg gof‘ ejg lgdf{0f jf eO/x]s f] ejgdf kl/jt{g ug{' kbf{ ;]jf ;'ljwf ;DjlGw lgDg
lnlvt k|f jwfgx? ;dfj]z ug'{kb{5 .
-s_ k|:tfljt Kn6af6 gu/kflnsf jf ;DalGwt lgsfon] tf]lslbPsf] b"/ Lleqdf ;tx 9n 5 eGf]
Kn6leqsf] jiff{sf] kfgL ;tx 9ndf hf]8\g' kb{5 . o:tf] h8fg ubf{ gu/kflnsf jf ;DalGwt
lgsfon] tf] s]jdf]lhd h8fg ug{' kb{ 5 .
-v_ ;tx 9ndf s'g}klg lsl;dsf] 7f] ; kmf] x/d}n f ;]lK6s 6\ofÍsf] kmf]x/ Pjd\ ljiffn' kbfy{ ;dfj]z
u/L k7fpg kfO{g] 5}g .
-u_ rkL{sf] ;fy} ;]K6Ls 6\ofÍ / ;f]s–lk6 gePsf] ejg lgdf{0fsf] nflu :jLs[tL lbg] 5}g .
-3_ ;8s clwsf/ If]qleq vfgkfgL 6\ofÍL tyf ;]K6Ls 6\o fÍ / ;f]s–lk6 lgdf{0f ug{ kfO{g] 5}g .
o:tf lgdf{0fsf] nflu Kn6 ;Ldfgfaf6 ! dL= hUuf 5f] 8\g'kb{5 .

20
^=!) kfls{ªsf] Joj:yf M
-s_ ljz]if Kf|sf/sf ejgx?sf] lgldQ -cfjf;Lo tyf ;fgf 3/] n' pBf] u afx]sdf_ hDdf hUufsf]
slDtdf !% k|ltzt HfUuf kfls{ ªsf] nflu 5f]8g' kg]{5 . o:tf ejx?sf] lgldQ hUufsf] If] qkmnsf]
cfwf/df ;d]t gu/kflnsfn] kfls{ªsf] nflu 5f]8g' kg]{ hUufsf] k|l tzt tf]Sg ;Sg]5 .
-v_ uf8L ;DalGw dd{t pBf]u sf/vfgfsf] nflu hDdf hUufsf] slDtdf @% k|ltzt hUuf kfls{ªsf]
nflu 5f]8g' kg]{ 5 . o:tf] pBf]u, sf/vfgfsf nflu hUufsf] If]qkmnsf cfwf/df ;d]t
gu/kflnsfn] kfls{ªsf] nflu 5f] 8g' kg]{ hUufsf] k|ltzt tf] Sg ;Sg] 5 .
-u_ ejgsf] k|of]hg÷pkof] usf] kl/jt{g ug{' kbf{ klg kfls{ ªsf] nflu rflxg] hUufsf] Joj:yf
ug{'kb{5 .

^=!! k]6«f ]n kDkx? ;DalGw ;fdfGo Joj:yf M


k]6«f]n kDk tyf dd{t ;+ef/ ;] jf s]Gb| -;le{; :6]zg_ x?sf] nflu tn lbOPsf ljlgodx?
l;kmfl/z ul/Psf] 5 .
 #) dL= eGbf sd rf} 8fO{ ePsf ;fgf ;8sx?sf nflu ;8s rf]saf6 Go"g td b"/L M %) dL=
 #) dL= eGbf a9L rf} 8fO{ ePsf 7"nf ;8sx?sf nflu ;8s rf]saf6 Go"gtd b"/ L M !)) dL=
 @) dL= eGbf sd rf} 8fO{ ePsf] ;8sx?df k]6«f]n kDkx? /flvg] 5}g .
 clwstd uf|p08 se/]h M @) k|ltzt
 clwstd kmf/ M @=))
 clwstd prfO{ M ^ dL=
 cuf8Lsf] Go"g td ;]6 Aofs M ^ dL=
 ;DalGwt lgsfo -pBf] u d+qfno, cfon lgud, ;8s ljefu cfbL_ af6 :jLs[t ePsf] x'g'kg]{5 .

^=!@ a; 6ld{g n :fDalGw ;fdfGo Joj:yf M


 hldg tNnfsf] % k|ltzt 7fp“ ofqLx?sf] ;'ljwfsf] nflu / l6s6 sfpG6/ tyf sfof{no
 klxnf] tyf bf]>f] tNnfsf] 7fp“ x'nfs, k|x/L rf}s L tyf cGo cTofjZos ;]jfx?
 se/]h / kmf/df a];nfO{g lj;f}g Lx? ;dfj]z x'g] 5}g .

^=!# cfj;Lo k|o f]hgsf] lgldQ hUuf ljsf; (Plotting) ;DalGw ;fdfGo Joj:yf M
s'g} klg JolQm jf lgsfon] 38]/ L hUufsf] ljsf; ug{ rfx]d f ;f] ;DjGwL :jLs[ltsf] nflu
gu/kflnsfdf tf]lsPsf] 9f+rfdf tf]lsPsf] dfkb08 cg';f/sf] hUuf ljsf;sf] of]hgf -Knfg_
;lxt b/vf:t lbg'kg]{5 . To:tf] b/vf:tpk/ gu/kflnsfn] jf clwsf/ k| fKt JolQmn] dfkb08
cg'?k k]z eP gePsf] x]/L dfkb08 cg'; f/sf] ePdf hUuf ljsf;sf] nflu :jLs[lt (Planning
Permit) lbO{g] 5 . cg'dlt k| fKt u/] kl5 dfq hUuf ljsf;sf] sfo{ ;'? ug'{kg]{5 . tn pNn]lvt
dfkb08 jfx]s cGo dfkb08sf] xsdf hUuf ljsf; ug{ k|:tfljt If]q h'g k|d'v e" –pkof]u If] qdf
kb{5, ;f]xL jdf]lhdsf] dfkb08 nfu" x'g]5 .
-s_ ! s¶f jf ;f]eGbf j9Lsf] hUufdf ljsf; ubf{ o; gu/kflnsfjf6 clgjfo{?kdf :jLs[lt
lng'kg]{5 .
-v_ Ps ld6/ eGbf ulx/f] df6f] k'/]/ tof/ ug{] ef}lts ljsf; jf hUuf vl08s/0f of]hgf k|:tfj ubf{
;f] hdLg slt ef/jxg Ifdtfsf] nflu lx;fj ul/Psf] xf] ;f]s f] k|ltj]bg ;d]t of]hgf
:jLs[ltsf] nflu k]z ug{] lgj]bg;fy ;+n Ug ug'{ kg]{5 .
21
-u_ hUuf ljsf;sf] lj:t[t of]hgf -Knfg_ gu/kflnsfdf k]z u/L :jLs[t ePkl5 dfq a]rljvg
ug'{kg]{5 .
-3_ gu/kflnsfjf6 :jLs[lt k|fKt jf tf]lsPsf] dfkb08 kfngf gu/L hUuf ljsf; u/L a]rljvg
ul/Psf] cj:yfdf gs;f kf; ug{÷lgdf{0f lgldQ Ohfht lbg tyf k" jf{wf/ Pj+ ;]jf ;'l jwf
pknJw u/fpg gu/kflnsf jfWo x'g] 5}g .
hUuf ljsf; ug]{ JolQm jf ;+:yfn] ;DjlGwt hUufdf k" jf{wf/ tyf ;]jf ;'l jwf h:t} ;8s,
u|e]n, vfg]kfgL, ljh'nL, gfnL cfbL s] s;/L lj:tf/ Pj+ Joj:yf ug]{ xf] ;f]sf] lj:t[lt of]hgf
k]z u/L gu/kflnsfjf6 :jLs[lt lng'kg]{ 5 . o:tf] k" jf{w f/ tyf ;]jf ;'l jwfsf] lgdf{0f lj:tf/ geP
;Dd 38]/ L tyf 38]/Lsf]?kdf hUuf j]rljvg ug{ ;d]t :jLs[ t lbO{g] 5}g . ;fy} hUuf ljsf;
ubf{ b]xfo jdf]lhdsf k| f jwfgx? clgjfo{?kdf x'g'kg]{5 .
^=!#=! ;8s M
-s_ hUuf ljsf; tyf Knl6Ëdf hfg] d"n ;8ssf] rf}8fO{ sDtLdf * dL6/ x'g'kg]{5 .
-v_ Knl6Ë leq sDtLdf ^ dL6/ ;8s rf} 8fO{ / ;8s l;dfgfjf6 !=% ;]6Jofs x'g'kg]{5 .
-u_ Kn6x?df cfjt hfjt ug]{ jf6f] lghL jf ;fj{hlgs jf6f] ;+u hf]l 8Psf] x'g'kg]{5 .
-3_ ;fljs b]lv ;fj{hlgs ?kdf rNb} cfPsf] jf6f]n fO{ sfod} /flvg' kg]{ 5 .
-ª_ xfnsf] dfkb08 nfu' x'g' eGbf cufl8 hUuf ljsf; ePsf] 38] /L÷hUufsf] xsdf oL k| jfwgx?
nfu' x'g] 5}gg\ . t/, pQm If] qdf hUuf ljsf;sf] sfo{ lj:tf/ ubf{ eg] oL k|jfwgx? nfu' x'g]5g\ .
o:tf] cj:yfdf d'Vof dfu{;+ u hf]8\g] ;8ssf] rf} 8fO{ k'/ fg} sfod /xg ;Sg]5 .
-r_ ljBdfg ;fj{hlgs d"n ;8s;+ u hf]l 8g] k|: tfljt of]hgfsf] k|To]s ;8sdf pQm ;fj{hlgs ;8s
b]lv @) ld6/ leq ;Dd rf/kfFu|] uf8L l5g]{ / lg:sg] a]Unfa]Un} 9f]sf tyf jf6f] (gate and
lane) x'g' kg]{ 5 . ^ ld6/ ;Dd rf}8f ;fj{hlgs af6f]n] 5f]Psf] hUufdf !) ld6/ ;Dd cUnf]
cfjf;Lo k|of]hgsf] nflu k|:tfljt of]hgfnfO{ dfq :jLs[t L lbOg] 5 . * ld6/ jf ;f] eGbf a9L
rf}8f ;fj{hlgs ;8sn] 5f]Psf] hUufdf dfq !) ld6/ eGbf cUnf cfjf;Lo / ;fj{hlgs ejg
lgdf{0f ug{ k|:tfljt of]hgfnfO{ :jLs[lt lbOg] 5 .
-5_ s'g} klg af6f]s f] 3'DtL jf df] 8sf] Go"gtd cw{Jof; #=% ld6/ eGbf a9L x'g' kg]{5 .
-h_ 9n tyf af6f] lgdf{0f ;DkGg ug]{ bfloTj of]hgf k|: tfj ug]{ ;+: yfsf] g} x'g] 5 .
-em_ af6f] tyf v'Nnf If] qsf] :jfldTj To; ef}lts of]hgfjf6 nfeflGjt x'g] ejg / hUuf
vl/bstf{x?df ;+o'Qm ?kdf /xg] sfg"gL Joj:yf vl/bstf{ x?n] gu/L of]hgf k|:tfj ug]{ ;+:yfn]
g} ug]{5 .
^=!++#=@ 38]/ L If]qkmn M
-s_ Go"gtd If]qkmn M– ^ w'/
-v_ df]x8fsf] Go"gtd rf} 8fO{ M– @) lkm6
-u_ nlIft ju{, :yfg cfbLsf] cfwf/df hUuf ljsf; sfo{ qmdsf] lgDt gu/kflnsfn] 38]/ Lsf] Go"G ftd
If]qkmn / df] x8fsf] Go"Gftd rf} 8fO{ dfly pNn]v ul/Psf] eGbf km/s tf] Sg ;lsg]5 .
-3_ k|:tfljt 38] /Lsf] If]qkmn e"ld ;DjGwL lgodx?, @)@! n] tf]s]sf] eGbf sd lsQf sf6 gx'g] u/L
of]hgf k|:tfj ug'{ kg]{5 .
-ª_ Pp6} prfOsf clwstd # tn] ejgx? ePsf] v08df dfq hf]l8Psf ejgx? -Row Housing_
lgdf{0f ug{ lbOg]5 . hf]l8Psf ejgx? lgdf{0f ubf{ kl5 ejgsf] dd{t ug'{ kbf{sf] cj:yfdf ejg
:jfldTjstf{ x?df kg{ cfpg] bfloTj ;d]t ejg lgdf{0 f :jLs[ltsf] nflu k]z ul/g] lgj]bg;fy
;+nUg x'g' kg]{5 .
22
^=!#=# v'Nnf If]q -;8s jfx]s_ M
-s_ # s¶f b]lv #) s¶feGbf sd 38]/L hUufdf M– hDdf hUufsf] % k|ltzt
-v_ #) s¶f b]lv ^) s¶feGbf sd 38]/L hUufdf M– hDdf hUufsf] #=% k|l tzt
-u_ ^) s¶f b]lvdfly hlt ;'s} 38]/ L hUuf M– hDdf hUufsf] @=% k|l tzt
;fy}, o:tf] v'Nnf If]qsf] If]qkmn *) ju{ ld6/ eGbf sd / ;f] sf] rf} 8fO{ * ld6/ eGbf
sd x'g' x'“b}g / o:tf] v'Nnf If] qn] k|:tfljt ef}lts of]hgf If]qsf] aflx/L ;f“w jf l;dfgf 5f]Psf]
x'g' x'“b}g .
:jLs[t dfkb08 jdf]lhd hUuf Knl6Ë gu/]df ;f] If]qdf vfg]kfgLsf] wf/f h8fg, ljh'nL /
cGo k" jf{wf/ gul/g] / hUuf /f]Ssf /fVg ;lsg]5 .

^=!#=$ 38]/ Lsf] ljefhg M


-s_ hUuf ljsf; ul/Psf] If]qdf 38]/ Lsf] ljefhg ug{'kbf{ gu/kflnsfsf] :jLs[l t lnP/ dfq ug'{kg]{5 .
-v_ 38]/L ljefhg ubf{ tf]lsPsf] Go"gtd 38] /Lsf] If] qkmn eGbf sd x'g] u/L ug{ kfOg] 5}g .

&= ejg lgdf{0f ;DjlGw dfu{bz{s l;4fGtx? M


)!= ;fj{hlgs ejg ;+ /rgfx? lgdf{0f ug{ ;DalGwt lgsfo -h:t}M gful/s p•og k| flws/0f,
rnlrqljsf; af] 8{ cflb_ af6 k"j{ :jLs[lt lng' kg]{ eP To:tf lgsfox?af6 :jLs[lt lnO;s]s f
cfj]bsx?sf] ejg lgdf{0f lgj]bg pk/ dfq :yfgLo lgsfon] :jLs[l tsf] sfo{ jfxL cufl8
a9fpg]5 . k|frLg :df/s ;+ /If0f P]g, @)!# nfu' x'g] If] qdf k'/ftTj ljefusf] :jLs[lt k| fKt
u/]sf] ejg lgdf{0f k|:tfjnfO{ dfq :yfgLo lgsfon] lgdf{0f :jLs[l t lbg]5 .
)@= Go"gtd Ps tnfsf] lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq cf+lzs jf k"0f{ lnPsf] ejgnfO{ dfq :yfgLo
lgsfon] kfgL, ljh'nL cflb ;fj{hlgs cfwf/e"t ;] jfx? h8fg ug{ l;kmfl/z lbg]5 .
)#= s, v / u ju{sf ejgx?sf] lgdf{0 f :jLs[ltsf] nflu lgj]bg lb+bf ejgsf] :jfldTjstf{n] ejg
lgdf{0fsf] ;'k /Lj]I f0f ejg P]g , @)%% sf] bkmf !! -#_ cg';f/ of] Uotf k' u]sf] k| fljlws;+u
tf]lsPsf] 9fFrfdf ePsf] ;Demf} tfkq ;d]t ;dfj]z ug{' kg]{5 . ejg :jfldTjstf{n] rfx]df
o;} lgodfg';f/ cs{} k| fljlws dfkm{t\ lgdf{0f ;'kl/j] If0f u/fpg ;Sg]5 . cfkm" n] ;Demf}t f
cg';f/ ;'kl/j]I f0f sfo{ ug{ g;Sg] ePsf] cj:yfdf k|fljlwsn] ;f]sf] ;"rgf cljnDj :y fgLo
lgsfonfO{ lbg'kg]{5 . o:tf] ;"rgf glbg] k| fljlwsnfO{ gu/kflnsf sfof{non] sfnf] ;"r Ldf
/fVg]5 .
)$= ejgsf] lKnGysf] prfO{ jf6f]s f] clwsf/ If]qnfO{ xfgL gk'¥ofpg] u/L /fVg' kg]{5 . ;8ssf]
clwsf/ If]q clts|d0f u/L v'8lsnf, ¥ofDk cflb /flvPdf ejg lgdf{0 f ;DkGg k|d f0fkq lbOg]
5}g .
)%= Ps dL6/ eGbf nfdf] 5Hhf jf jfb{nLsf] :6«Sr/n l8hfOg k]z gePsf] u ju{s f] ejgnfO{ lgdf{0f
:jLs[lt lbOg]5}g .
)^= gu/kflnsfn] :yfgLo ;xeflutf ;lxtsf] cfˆgf] kl/ifb\sf] lg0f{o n] o; dfkb08 ljkl/t gx'g] u/L
tf]lsPsf d" n af6f]df tf]lsPsf] tnf, 9frf, cfsf/ / /+ usf ejgx?dfq lgdf{0 f ug]{ k|f jwfgx?
nfu" ug{ ;Sg]5 .
)&= gof“ lgdf{0f x'g] s / v ju{s f ejgn] 5fgfsf] kfgL hldg d'lg k7fpg] / hldgn] ;f]:g g;Sg]
kfgL dfq 9ndf k7fpg] Joj:yf ug'{ kg]{5 . o:tf] Joj:yf gu/] sf ejgnfO{ ejg lgdf{0f
;DkGg k|df0fkq lbOg]5}g .
23
)*= zx/sf] :j?kdf gsf/fTds c;/ kfg]{ egL k|fljlws ;ldltn] l;kmfl/; u/]d f s'g} klg ejgdf
xf]l8{+ u af]8{, 6fj/ cflb /fVg lbO{g]5}g . ;fy}, ejgsf] :6«Sr/n l8hfOgdf g} o:tf ;+ /rgfx?sf]
ef/nfO{ ;dfj]z u/]s f] eP dfq ejgdf o:tf ;+/rgfx? h8fg ug{ lbOg] 5 .
)(= tf]lsPsf d"n ;8s lsgf/fsf ejgx?n] lgdf{0 f eO;s]sf] efunfO{ /+u/f]ug (finishing)
gu/]sf ejgnfO{ lgdf{0f ;DkGg k|df0fkq tyf tNnf yksf] :jLs[l t lbOg]5}g . lgdf{0f cjlw kl5
5t dfly lkn/ /flv /fVg] kfO{g}5}g .
!)= ;fj{hlgs kfgLsf] d'xfg / lgsf;nfO{ c;/ kg]{ u/L s'g} ;+/rgf lgdf{0f ug{ lbO{g]5}g .
!!= gbL psf;af6 cfPsf] hldgdf ;fj{hlgs ;8s, 9n / pBfg afx]s s'g} ;+/rgf lgdf{0f ug{
lbO{g]5}g .
!@= gfkLgS;f tyf >]itfdf af6f] sfod gePsf] ;fj{hlgs hUufnfO{ af6f] sfod u/L ejg lgdf{0f
:jLs[lt lbOg] 5}g .
!#= k|To]s 3/df ;]ˆ6L 6\ofª\ s clgjfo{ ?kdf /fVg] u/L dfq ejg lgdf{0f :jLs[lt lbOg]5 .
!$= k|fs[lts tfn, wfk, kf]v/L, kfgLsf d'xfg cfbL df:g] u/L ejg lgdf{0f :jLs[lt lbOg] 5}g .
!%= ;+:yfut ejg, ;ef–;Dd] ng ejg / ;fj{hlgs ejg lgdf{0 f ug{ :yfgLo lgsfoaf6 of]hgf
cg'dlt -Planning Permit_ lnP/ dfq gSzfkf;sf] k|lqmof cufl8 a9fpg' kg]{5 .
!^= Emergency Response Plan ;+nUg gePsf ;+o'Qm cfjf; tyf ;fj{hlgs ejgx?nfO{
ejg lgdf{0f cg'dlt lbOg]5}g+ .
!&= vfgL tyf e"ue{ ljefu / lhNnf b}jLs k|s f]k p4f/ ;ldltn] lgif]w u/]sf :yfgx?df ejg lgdf{0f
ug{ cg'dlt lbg]5}g .
!*= ;/sf/L, ;fj{hlgs tyf ;fdflhs ;+:yfsf] ejg lgdf{0f ubf{ ckfËx?sf] kx“'r x'g] ul/ lgdf{0f
ug'kg]{5 .
!(= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq glnPsf ejgx?df wf/f tyf ljh'nL h8fgsf] l;kmfl/z ul/g] 5}g .
@)= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq ljgf ejgsf] a}lsË / OG;f] /]G; ug{ kfO{g] 5}g .
@!= cfj;Lo ejgnfO{ Joj;flos nufot cGo k|o f]hgsfnflu k|of] u ug{ kfO{g] 5}g . cfj;Lo
ejgnfO{ cf+lzs?kdf ;d] t Joj;flos k|of]hgdf nufO{ Pdf pQm ejgnfO{ Joj;flos ejg
dflgg]5 .
@@= gS;fkf; gePsf, ejg lgdf{0 f ;DjGwL dfkb08 k' /f gu/]sf, ejg ;+lxtf k' /f gu/]sf /
clen]lvs/0f gul/Psf ejgx? ;fj{hlgs lgsfon] ef8fdf lng kfO{g]5}g .
@#= s / v ju{sf ejgx?sf] lgdf{0f ubf{ /]g jf6/ xfe]l:6Ë k|l jlw ckgfpg' kg]{5 .
@$= s / v ju{sf ejgx?sf] lgdf{0f :yndf lgdf{0 f cjlw e/L ejg lgdf{0f cg'dlt kq, gS;f,
;]6Jofs, Ground Coverage Ration, Floor Area Ratio cflb ljj/0f ;lxtsf]
xf]l8{ Ëjf]8{ /flvg'kg]{5 .
@%= lgdf{0f ;fdfu|L M–
-s_ ejg lgdf{0fsf] ;fdu|Lx? /fli6«o ejg ;+lxtf cg' ;f/sf] x'g]5 .
-v_ ejg lgdf{0f sfo{sf] nflu l5sfO{Psf] s'g} klg lgdf{0f ;fdu|L ;8s, gfnL, k]6L jf cGo :ffj{hlgs
dfq lgdf{0 f ;fdUf|L /fVg] cg'dltsf] nflu cfj]bg u/]df g=kf=n] d f+u jdf]lhd lgdf{0f ;fdu| L /fVg]
cg'dlt lbg ;Sg]5 . o:tf] cj:yfdf ;jf/L, k}bn ofq' x?nfO{ cfjthjtdf s'g} lsl;dsf] jfwf
cj/f]w x'g] u/L / gfnLdf kfgLsf] jxfj /f]lsg] u/L lgdf{0 f ;fdUf| L /fVg kfOg] 5}g .
@^= s'g} klg ;fj{hlgs ;8s jf :yfgdf lj1fkg ;DjGwL s'g} klg jf] 8{x? /fVg' kbf{ gu/kflnsfsf]
:jLs[lt lnP/ dfq /fVg' kg]{5 . cGoyf lgodfg';f/ pQm jf] 8{x? x6fO{ hl/jfg f ug{ ;lsg]5 .

24
kl/R5]b–%
ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;fkf;_ ;DjlGw ;fdfGo Joj:yf

!= ejgsf] 9f+rf÷gS;f tof/ / lgdf{0f ;'kl/j]I f0f M


-s_ gu/kflnsf sfof{ nodf ;"lrs[t gePsf] sG;N6]G;L÷OGhLlgo/÷;j OGhLlgo/n] tof/ u/]s f]
gS;fnfO{ :jLs[l t k|bfg ul/g] 5}g . t/ ljz]i f k|s f/sf ejgx?sf] nflu o; sfof{nodf ;"lrs[t
gePtf klg cg'e jL sG;N6] G;L÷OGhLlgo/x?sf] xsdf nfu' x'g]5}g .
-v_ dfyL pNn]lvt æsÆ / ævÆ ju{s f ejgx?sf] 9“frf, gS;f, :6«Sr/ tyf cGo ;'l jwfx?sf] l8hfOg
/ lgdf{0f ;'kl/j]I f0f cfls{6]S6 OlGhlgo/ jf ejg If] qdf sfd u/]sf] % aif{s f] cg'ej k|fKt l;len
OlGhlgo/÷sG;N6]G;Ljf6 u/fpg' kg]{ 5 .
-u_ dfyL pNn]lvt æuÆ / æ3Æ ju{sf ejgsf] 9“frf÷gS;f tof/ / lgdf{0f ;'kl/j]I f0f OlGhlgo/jf6
jf ;DjlGwt ljifodf k|d f0f kq tx plt0f{ u/]sf] ;j OlGhlgo/jf6 ul/ OlGhlgo/jf6 r]s h“fr
ePsf] x'g' kg]{ 5 .
-3_ gS;f÷l8hfOg tf]lsPsf] OGhLlgo/n] gfd / btf{ g+= ;lxt k|dfl0ft ug'{ kg]{ 5 .
-ª_ ejg lgdf{0f ;+lxtf tyf dfkb08 ljkl/t gS;f lgdf{0 f jf k|d fl0ft u/]df ;DjGwL k| fljlws÷
sG;N6]G;L ;d] t hDd]jf/ x'g]5 .

@= gu/kflnsfsf] sd{rf/Lx?sf nflu cfrf/ ;+l xtf M

Gfu/kflnsf sd{rf/Lsf] sfd :jLs[t gS;f tyf dfkb08 cg';f/ ejg lgdf{0f ePsf] 5 5}g eGg]
ljifosf] cg'udg ug]{ ;d]t /x]sf] n] lghx? ejgsf] l8hfO{g, gS;f tyf hUuf ljsf; of]hgf
lgdf{0fdf ;+ nUg ePdf Conflict of Interest x'g hfg] ePsf] n] k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf
gu/kflnsfsf sd{rf/Lx? gu/kflnsfsf] nufgLdf lgdf{0f x'g] of]hgf afx]ssf nxfg gu/ If] q
leq lgdf{0f x'g] ;+/rgfx?sf] of]hgf, 9f+rf / gS;f agfpg] sfo{df gu/kflnsf sfof{ nodf
sfo{/t sd{rf/Lx? ;+nUg x'g kfpg] 5}gg\ . o; Joj:yfsf] k| jfwg ljk/Lt u/]s f] kfOPdf
;DjlGwt sd{rf/LnfO{ k|rlnt sfg"g cg'; f/ tTsfn cfjZos sf/jfxL ul/g]5 .
#= ejg lgdf{0f cg'dlt z'Ns÷b:t'/ M

ejg lgdf{0f cg'dlt -GfSzf kf;_ / lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq tyf cGo cg'dlt Zf'Ns÷b:t'/
gu/ kl/ifb\n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

25
$= ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;fkf;_ k|fKt ug{] sfo{l jlwx?M
-s_ gu/kflnsf If]qdf ejg lgdf{0f ug{ rfxg] JolQm jf lgsfon] gof“ gSzf kf; tyf lgdf{0f
Ohfhtsf nflu sfof{nojf6 pknJw u/fOg] 9“frfdf gu/kflnsf ;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
b/vf:t ;fy b]xfosf sfuhftx? ;+n Ug /flvPsf] x'g' kg]{5 . gS;f kf; b/vf:t kmf/fdsf] 9f“rf
cg'; "rL – @ df pNn]v ul/P cg';f/ x'g] 5 .

 lgdf{0f ul/g] ejgsf] l8hfOg/ tyf ejg lgdf{0f ug]{ JolQmsf] ;lx5fk ePsf] A3 jf A4
;fOhsf] sDKo'6 / lk|G6 jf Pdf]lgof lk| G6 gS;f -;fO6 Dofk, nf]s] ;g Knfg,
;jl8lehg÷n] cfp6Knfg, ejg gS;f, ;] jf ;'l jwf of]hgf cfbL v'n fOPsf]_ – # k|lt
 hUuf wgL k|df0f k'h f{sf] k|l tlnlk – ! k|lt
 rfn' cf=j=sf] dfnkf] t jf Plss[t ;Dklt s/ lt/]sf] /l;bsf] k|l tlnkL – ! k|lt
 g]kfnL gful/stf k|d f0f kqsf] k|l tlnlk – ! k|lt
 c?sf] hUufdf lgdf{0 f ug]{ ePdf hUufwgLsf] xs ef]u sf] lg:;f tyf j8fcWoIf jf j8f;lrj jf
gSzf kf; pkzfvfsf] /f] xj/df ;xL5fk u/]sf] d~h'/ Lgfdf lnvt / d~h'/ Lgfdf lbg] lng] b'j}s f]
g]kfnL gful/stf k|d f0f kqsf] k|l tlnlk – !–! k|l t
 af6f]s f]nflu d~h'/ Lgfdf lbPsf] cj:yfdf d~h'/ Lgfdf lbg] af6f] k/]sf] hUufsf] nfnk'hf{ tyf
gfkL gSzfsf] Kf|dfl0ft k|ltlnkL– !–! k|lt tyf j8fcWoIf jf j8f;lrj jf gSzf kf; pkzfvfsf]
/f]xj/df ;xL5fk u/]sf] d~h'/Lgfdf lnvt / d~h' /Lgfdf lbg] lng] b'j}sf] g]kfnL gful/stf k|df0f
kqsf] k|l tlnlk – !–! k|l t
 3/gSzf tof/ ug]{ k|fljlws÷l8hfOg/sf] g=kf=df btf{ ePsf] k|df0f kqsf] k|ltlnlk – ! k|lt
 ;lwof/x?sf] gfd, y/ / kqfrf/ ug{ ;lsg] 7] ufgf pNn]v ul/Psf] rf/lsNnf k|df0f kqsf]
k|ltlnkL – ! k|lt
 ejg lgdf{0f ug]{ hUufsf] lsQf g+= :ki6 b]lvg] gfkL sfof{ nojf6 k|dfl0ft gfkL gS;f–! k|lt
 g=kf=n] lgwf{/0f u/]sf] dfkb08 cg';f/sf] ;8s gfkL gSzfdf cyjf gu/ ljsf; ;ldltsf]
gSzfdf b]lvPsf] cj:Yffdf jfx]s g=kf=n] lgwf{/0f u/]s f] dfkb08 cg';f/sf] ejg lgdf{0f ug]{
hUuf;Dd k' Ug af6f] ePsf] k|d f0f – ! k|l t
 3/ cuf8Lsf] ;8ssf] gu/kflnsfn] sfod u/]sf] If] qflwsf/ cg';f/ hUuf 5f8g d~h'/ 5' egL
u/]sf] sj'lnotgfdf
 ;fj{hlgs, ;/sf/L tyf u'7Lsf] hUufdf ejg lgdf{0f ug]{ ePdf :fDjlGwt clwsf/ k|fKt JolQm jf
:f+:yfsf] ;Ssn :jLs[l t kq– ! k|lt
 GfSzfjfnf df]xL ePsf] eP hUufwgL jf u7Lsf] :fSsn :jLs[lt kq – ! k|lt
 lwtf]÷b[li6aGwsdf /x]s f] hUufdf ejg lgdf{0 f ug]{ ePdf ;DalGwt lgsfosf] :jLs[l t kqsf]
;Ssn k|lt – ! k|lt
 Jff/]; /fvL gS;f kf; ug'{ kg]{ ePdf jf/];gfdf / jf/];sf] gf=k|=k=sf] k|ltlnlk – ! k|lt

26
-v_ ;fljs ejg eTsfO{ k'g M lgdf{0 f, yk ejg lgdf{0f, tnf yk ug{ tyf 5fgf÷df]x8f
km]g{sf nflu b]xfosf sfuhftx? k]z ug'{ kg]{5 .

 ;fljs 3/sf] gS;f kf; eP ;f] sf] k|l tlnlk – ! k|l t


 gS;f kf; gu/]sf] eP gof+ gS;f kf; tyf lgdf{ 0f Ohfhtsf nflu cfjZos sfuhftsf]
cltl/Qm yk lgDg sfuhftx? k]z ug'{ kg]{ 5 .
 ;fljs ejg eTsfO{ k'gM lgdf{0fsf nflu ;fljs 3/sf] e'O{+ tNnfsf] Knfg, rf/} lt/sf]
Plne];g / ;fO6Knfg
 yk ejg lgdf{0f tyf tnf yk ug{sf] nflu ;fljs 3/sf] ;j} tNnfsf] Knfg, rf/}
tkm{s f] Plne];g, ;j} eGbf cUnf] efujf6 lvlrPsf] ;]S;g Plne];g, ;fO6 Knfg /
cf/=l;=l;= l86]n - lkn/, ljd, :n]j, l;nj]08, lnG6nj]08 / ;]k m\6L 6]+s _
 km]g{ k|:tfj ul/Psf] 5fgfsf] Kf|:tfljt Knfg jf df] x8fsf] ;fy;fYf} ;fljs e}/ x]sf] 5fgfsf] Knfg
jf df] x8f klg k]z ug{'kg]{5 .
-u_ sDkfp08 kvf{n nufpg], c:yfoL lgdf{0f ug]{ tyf cGo k|f jwfgx?sf] ;DaGwdf M

 lgdf{0f ul/g] sDkfp08 kvf{nsf] l8hfOg/ tyf kvf{n lgdf{0f ug]{ JolQmsf] ;lx5fk ePsf] A3
jf A4 ;fOhsf] sDKo'6/ lk| G6 jf Pdf]lgof lk| G6 gS;f -;fO6 Dofk, nf]s] ;g Knfg,
;jl8lehg÷n] cfp6Knfg, kvf{n gS;f, ;] jf ;'ljwf of]hgf cfbL v'n fOPsf]_ – # k|l t
 cGo sfuhftx?sf] xsdf gof“ gSzf kf; tyf lgdf{0f Ohfhtsf] nflu cfjZos kg]{ ;j}
sfuhftx? k]z ug{' kg]{5 .
 :jLs[t gSzf km]/ jbn u/L lgdf{0f sfo{ ug{' k/]df ;DalGwt 3/wgLn] km]/abn ug{
vf]h]cg';f/sf] k'g M gSzf tof/ u/L gu/kflnsfdf :jLs[ltsf] nflu k]z ug'{kg]{5 / :jLs[ t
ePkl5 dfq lgdf{0f sfo{ z'? ug{' kg]{5 .

-3_ ;fO6Knfg÷nf]s];gKnfg ÷Nof08:s]k gS;f / ejg gS;fsf] :s]n / v'n fpg' kg]{ s'/ fx? M
 nf]s];g Knfg M :jLs[t n]– cfp6 of]hgf gePsf] If] qdf l5d]ssf] hUuf ;d] tsf] l;dfgf tyf
;8ssf] gfd / cjl:ylt b]vfOPsf] !M!),))) :s]nsf] nf]s] ;g Knfg tof/
ug{'kg{]5 .
 ;fO6 Knfg M ;fO6 Knfgsf] :s] n %)) ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M !)) / %)) au{ ld= eGbf
dflysf] nflu !M%)) x'g' kg{] 5 . Knfgdf tn n]lvPsf s'/ fx? bzf{ OPsf] x'g'kg{] 5 M
-s_ ;fO6sf] l;dfgfx? / To;;+u} hf]l8Psf] hUUffx?
-v_ ;fO6sf] cjl:ylt
 Width of existing road (access)
 Right of way of the road
 Right of way from the center line of the road
 Distance of building line from the center line of the road
 Distance of building line from the edge of the exiting road
 Set Back
27
 Side and rear margins
 Margins fromm public land, river, stream, canal etc.
 Septic Tank & Soak-Pit
 High tension line and distance of building line from its edge, if passes
above the proposed site / plot
-u_ ejgsf] cjl:yltdf kg{] ;8sx?sf] gfdx? -ePdf dfq_ .
-3_ ;fO6df jf ;fO6sf] cuf8L k5f8L ePsf ljBdfg ejgx? .
-ª_ dfly -s_ sf] ;Gbe{df lgj]bsn] cfÏgf] hUuf;+u} hf]l8Psf] ;+u} sf] hUufdf lgdf{0f ug{
rfx]df ejg;Dd k'Ug] kx'r dfu{ .
-r_ xfjfsf] v'Nnf ;s'{ n];g / k| sfz tyf kx'rsf] nflu ejg ;+ u} 5f]l8Psf] 7fp“ .
-5_ 3/sf] bfof“ jfof“ tyf k5f8L ;8s ePdf ;f] ;8ssf] rf}8fO{ .
-h_ ejgsf] of]hgfsf] ;DaGwdf pQ/ lbzf .
-em_ ljBdfg ef}l ts ;+/rgfx? .
-`_ hUufsf] If]qkmn / s" n 38]/ Lsf] If] qkmnsf] ;DaGwdf k|To]s tNnfdf x'g cfpg] se8{
Pl/ofsf] efu .
-6_ cfjZos k/]d f kfls{Ë If] q b]vfOPsf] kfls{Ë of]hgf .

 n]– cfp6 Knfg M gu/kflnsfn] l:ss[t u/]s f] Me"–pkof]u of]hgfdf pNn]lvt zt{ x? cg'; f/
n]cfp6 Knfgsf] th{'df ul/Psf] x'g' kg]{5 .

 Nof08:s]k gSzf M o;sf] :s]n %)) ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M!)) / ;f] eGbf dflysf] If] qkmnsf]
nflu !M%)) x'g]5 . o;df cfjfudg, kfls{Ë :ynx?, af6fx?, xl/ofnL tyf
a[If/f]k0fx? c+lst ul/Psf] x'G5 .
 ejg gSzfM ejgsf] gSzf, On]e];g tyf ;]S;gx? @%) ju{ ld= ;Ddsf] 38]/ Lsf] nflu !M%)
:s]ndf @%) ju{ ld=eGbf dflysf] nflu !M!)) :s]ndf / @))) au{ ls=ld= jf ;f]
eGbf dflysf] nflu !M@)) :s]ndf / ;a}sf] l86]N;x? !M!)) :s]ndf agfOPsf] x'g '
kg{]5 .
-s_ ;a} tNnfsf] 9fs] sf] If] q ;d]l6Psf e"O{ gSzfx? -Ïnf]/ Knfg_ / kmfp08]zg jf 6«]Gr Knfg
;dfj]z ePsf] x'g] 5 . o;} k|i6 ?kdf ;a} k|m]d d]Da/x?, sf]7 fx?sf] ;fOh tyf cjl:ylt,
e¥ofËsf] rf}8fO / /fDkx? / cGo lgsf;sf af6f]x?, nLÏ6 /fVg' kg]{ ePdf lnÏ6 sf]7f tyf
nLÏ6 lk6sf] l86]nx? b]v fpg' kg]{5 .
-v_ ejgsf] ;a} efux?sf] pkof] u b]vfpg' kg]{5 .
-u_ 6\jfOn]6, g' xfpg] 7fp“ h:tf] cTofjZos ;] jfx?sf] Plsg cjl:ylt b]vfpg' kg]{ 5 .
-3_ ;]S;g gSzfx? clgjfo{ ?kdf ;dfj]z ePsf] x'g' kg]{5 . o;df km'6 LË -hu_ sf] ;fOhx?,
a];d]G6 uf/f] sf] df]6 fO{, uf/f], k|m]dLª d] Da/x?sf] ;fOh tyf :k];LËx?, Ïnf]/ :nfjx? / 5fgfsf
:nfjx? . ;] Szgdf ejg tyf sf]7fx?sf] prfOx? / kf/fk]6sf] prfO / 8«]g]h tyf 5fgfsf]
:nf]k÷sDtLdf Pp6f ;]S ;g e¥ofË, efG5fsf]7f, 6\ jfOn]6, jfy?d eP/ sfl6Psf] x'g' kg]{5 .
-ª_ ;a} PnLe] ;gx? b]vfpg' kg]{ 5 .
-r_ cg'dlt k|fKt ejg /]v f eGbf aflx/ kg{] efux?sf] gfk lbg' kg]{5 .
-5_ 5fgfsf] 8«]g]h tyf :nf]k b]vfOPsf] 6]/]; Knfg ;dfj]z x'g' kg]{5 .
-h_ pQ/ lbzf gSzfdf b]v fpg' kg]{5 .
28
-em_ kfls{Ë :yfgx? ePdf ;f] sf] l86] n lbg' kg]{5 .
-`_ e]lG6n]6/x?sf] ;a} 9f]sf tyf cGo cf]kgLËx?sf] ;fOhx? ;d] t v'Ng] u/L qmda4 ?kdf
lj:t[t ljj/0fx? (Opening Schedule) ;d]t lbg' kg]{5 .
-6_ g=kf=n] tf]s] adf]lhd ug{ cfjZos cGo ;a} ljj/0fx? .

 Dimension :
 Necessary dimensions should be written down (dimensions read out and not
measured)
 Dimensions should be presented in the following way:
- Element to element dimension
- Center to center dimension
- Total dimension
- Internal dimension of room / space
 General Structural Drawings :
Structure Details including Plan & Section of :
- Foundation
- Collumn (minimum 12"x 12")
- Walls
- Slab
- Staircase
- Cantilever
- Earthquake Considaration
- Ductility Detailing
- Other Details if required by Municipality

-ª_ ax'tNn]÷ljz]if ejgx?sf] ejg of]hgf M


e'O{ tNnf ;lxt % tNnf eGbf a9L tNnfx? ePsf] jf !& ld= eGbf a9L prfO{ ePsf] / ;ef
ejg, ;+:yfut, cf}B f]lus, e08f/0f tyf vt/fo'Qm pkof] ux? ePsf] ljz]i f ejgx?sf] ;Gbe{df
lgDg lnlvt yk ljj/0fx? ;dfj]z x'g' kg]{5 M
-s_ cfunfuL lgoGq0fsf cf}h f/ tyf uf8L df] 8\g] 7fp“ tyf ejgsf] j/Lk/L kx'r dfu{sf] ljj/0f
;lxt kx'“r dfu{sf] Aoj:yf .
-v_ d'Vo tyf j}slNks e¥ofËsf] ;fy} afb{n L;Ddsf] kx'“r, s/L8/ tyf njLjf6sf] kx'“r .
-u_ lnÏ6 tyf kmfo/ lnÏ6x?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx?
-3_ l/Ïo"h RofDj/, ;le{; 8S6 cflbsf] ljj/0f .
-ª_ cfsf;] kfgL ;+sng ug]{ kfOk tyf ;+sng ug]{ 6ofªsx? .
-r_ h]g]/]6/, 6«fG:kmd{/, :jLr luo/ sf]7 fsf] cjl:ylt
-5_ cUgL ;"rs k|0ffnL÷g]6 js{sf] l86]n x?
-h_ kfgL 6ofªs tyf kDkxfp;sf] cjl:ylt tyf gfk
-em_ cfunfuL ;'/ Iffsf h8fgx?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx? .
-`_ h8fg ul/Psf k| fylds pkrf/ cf}hf/x?sf] h8fgsf cjl:ylt tyf ljj/0fx?
29
 vfg]k fgLsf] Joj:yf tyf cGo ;]jf ;'ljwfx? M
!= vfg]kfgL cfk"lt{s f] gSzfx?, On]e];gx? tyf ;]S;gx?, 9n lgsf; k|0ffnL / cGo ;]jf
;'ljwfx?sf] ljj/0f g=kf=n] rfx] sf] v08df !M!)) sf] :s]n eGbf sd gx'g] u/L pknAw u/fpg'
kg{]5 .
@= @)) au{ ld= eGbf dflysf cfjf;Lo 38]/ Lx?sf] nflu / Ps x] S6/ eGbf a9Lsf] u}/ cfjf;Lo
38]/Lx?sf] nflu tn lbOPsf k|f jwfgx? nfu" x'g]5 M
-s_ au}+rf tyf ;kmfO{sf] nflu k|of] u eO;s]sf] kfgLsf] k'g M k|o f]u ug{sf] nflu 5' §} ljt/0f k|0ffnLsf]
Joj:yf ug]{ . o;sf] nflu pko'Qm e08f/0fsf] ;'ljwfnfO{ ejg gSzfdf b]vfpg' kg{]5 .
-v_ hldg d'lgsf] kfgLnfO{ e/0f ug{s f] nflu 38] /L leq aiff{t \s f] kfgL ;+sng ug{ cfjZos Joj:yf
ug{' kb{5 .

%= ejg lgdf{0f cg'dlt lbg] -gSzf kf; ug]{_ k|s[o f M

k|fKt ePsf b/vf:t / cfjZos sfuhft l/tk'j{s eP÷gePsf] hf+r a'e m ug]{, ;f“w
;lwof/x?sf] hfgsf/Lsf nflu ;"rgf k|sfzg ug]{, sd{rf/L v6fO{ :ynut hf+r a'em ug]{,
gS;fdf x]/ km]/ ug]{, ph'/ L lbg], ejg lgdf{0fsf] Dofb yk ug]{ Joj:yf :yfgLo :jfoQ zf;g
P]g, @)%% df pNn]v eP adf]lhd x'g] 5 . gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dlt k|s[of cg';"rL – # df
pNn]v ul/P cg'; f/ x'g]5 . o;sf cltl/Qm b]xfo cg'; f/ x'g]5 M

-!_ ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lbbf r/ -lKnGy n]en_ ;Dd klxnf] r/0f / ;'k/ :6« Sr/ bf]>f] r/0f
u/L b'O{ r/0fdf @ -b'O{_ jif{sf] nflu gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dlt lbOg]5 . klxnf] r/0fdf r/
-lKnGy n]en_ ;Ddsf] dfq lgdf{0f cg'dlt lbOg]5 . lKnGy n]e n ;Ddsf] lgdf{0f sfo{ ;Dkg u/L
gu/kflnsfnfO{ hfgsf/L lbPkl5 gu/kflnsf sfof{ nojf6 hf+r j'em ul/ ejg lgdf{0f dfkb08
cg';f/ agfOPsf] kfOPdf dfq} ;'k/ :6« Sr/ -bf]>f] r/0f_ sf] lgdf{0f cg'dlt lbOg] 5 .
-@_ tNnf yksf] nflu cg'dlt df+ u ug]{ x?sf] ;DaGwdf ;'k/ :6« Sr/sf] cg'dlt kq lbOg]5 / ;f]xL
;DalGw k| s[ofx? dfq ckgfOg]5 .
-#_ ljlwjt gSzf kf; ePsf] ldltn] @ -b'O{_ jif{leqdf lgdf{0f sfo{ ;DkGg ul/;Sg' kg]{5 . ;f]
cjlw leq lgdf{0 f sfo{ k" /f x'g g;s]d f ;DalGwt JolQm÷lgsfo÷;+:yfn] GfSzf kf; tyf lgdf{0f
cg'dlt gljs/0f -Dofb yk_ sfnflu cfj]bg u/]df g=kf=n] lgodfg'; f/ nfUg] % k|l tzt b:t'/
lnO{ a9Ldf Ps k6ssf] nflu dfq k'gM @ -b'O{_ jif{sf] nflu gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dlt
gljs/0f -Dofb yk_ ug{ ;lsg] 5 . ;f] cjlw leq klg lgdf{0f sfo{ k"/f gePdf k'gM z'? k|s[ofx?
ckgfO{ gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dlt lng'kg]{5 .
-$_ lgdf{0f cg'dlt k| fKt gu/L ag]sf ejgx?sf] ;DaGwdf dfkb08 leq gkg]{ efux? 3/wgLåf/f
eTsfO{ b/vf:t k]z ePkl5 dfq ljz]i f Joj:yf -g=kf=n] tf]s] cg'; f/_ u/L ckgfO{ ljBdfg
dfkb08 leq kf/L GfSzf :jLs[t ug{ ;lsg] 5 .

30
^= gu/kflnsf If]q lj:tf/ x'g' c3L÷GfSzf kf; geO{ lgdf{0 f ePsf ejgx? ;DjlGw Joj:yf M
nxfg gu/kflnsf lj=;+= @)#@ ;fndf 3f]i f0ff eO{ !) j6f j8f /x] sf] cj:yfdf o; If]qsf
9f]8gf, tl/ugf–uf]l jGbk'/, eb}of, jl:tk'/, k8l/of, l;:jgL, a|xdfg uf] /5f/L, ;f]gdtL demf}/ f /
ejfgLk'/ sfnfaGh/ uf=lj=;=nfO{ ;d]6 L] ldlt @)&!÷)*÷!^ sf] g]kfn ;/sf/ -dGqL kl/ifb\_ sf]
lg0f{ofg';f/ If]q lj:tf/ eO{ @@ j6f j8f ePsf] gu/kflnsf xf] . gu/kflnsf If]q lj:tf/ x'g '
c3L o; gu/kflnsfdf ;dflxt ePsf uf=lj=;=x?df gS;f kf;sf] Joj:yf g/x]sf] / o;
gu/If]qdf gS;f kf; geO{ lgdf{0 f ePsf kSsL ejgx?sf] ;+Vof pNn]Vo dfqfdf /x]sf] 5 . o;
tYonfO{ dWogh/ u/L gu/kflnsf If]q lj:tf/ x'g' c3L÷GfSzf kf; geO{ lgdf{0f ePsf
ejgx?sf ;DjGwdf lgDgfg'; f/ Joj:yf ul/Psf] 5 M
-s_ gu/kflnsf If]q lj:tf/ x'g' c3L÷GfSzf kf; geO{ lgdf{0f ePsf ejgsf wgLx?nfO{ gu/kflnsf
sfof{nojf6 cf=j= @)&#÷)&$ ;Ddsf] ;do lbO{ gS;f kf; u/fO{ lgoldt ug{÷u/fpg
;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg ul/ cfJxfg ul/g] 5 .
-v_ k"j{ lgld{t ejgsf] gS;f kf; ug{ b/vf:t ;fy lgDgfg'; f/ sfuhft k]z ug'{ kg]{ 5 .
 hUuf wgL btf{ k|d f0f k'hf{s f] k|ltlnlk – ! k|lt
 gfkL sfof{nojf6 k|d fl0ft ePsf] hUufsf] gS;f – ! k|lt
 3/ wgLsf] g]k fnL gful/stf k|d f0f kqsf] k|l tlnlk – ! k|lt
 ejg ;+lxtf cg'z/0f ul/ ejg lgdf{0f eP÷gePsf] ;DjGwdf k| fljlws k|ltj]bg
 gu/kflnsfdf btf{ ePsf] sG;n6] G;L÷cfls{6]S6 jf l;len OlGhlgol/ªdf :gfts u/]sf] l;len
OlGhlgo/jf6 tof/ eO{ ;lx 5fk ePsf] gS;f – # k|lt
-u_ gu/kflnsf sfof{nodf gS;f kf;sf nflu b/vf:t btf{ eP kl5 sfof{non] :ynut hf“ra'“em ug{
k|fljlws sd{rf/Lx?nfO{ lkmN8df v6fpg]5 .
-3_ lkmN8df vl6g] k|fljlws sd{rf/Ln] :ynut cWoog ul/ ;8ssf] If] qflwsf/ ldr] gldr]sf],
;fj{hlgs jf ;/sf/L hUuf cltqmd0f eP gePsf] / ejgsf] jt{d fg cj:yf ;d]t cWoog ul/
gS;f kf; ug{ ldNg]÷ gldNg] ;DjGwdf cfÏgf] /fo 7x/ ;lxtsf] k|ltj]bg gu/kflnsf sfof{ nodf
k]z ug'kg]{5 .
-ª_ gS;f kf; ug{ ldNg] 7x/ ;lxtsf] k| fljlws k|l tj]bg k| fKt x'g cfPdf !& ld6/ ;Dd prfO{ ePsf
3/sf] gu/kflnsf sfof{non] gS;f kf; ul/ lbg]5 . t/ lgdf{0f eO;s]s f !& ld6/ eGbf cUnf
ejgsf xsdf ejg l8lehg sfof{nosf] l;kmfl/zdf dfq gS;f kf; ul/g]5 .
-r_ ;8ssf] If] qflwsf/, ;fj{hlgs jf ;/sf/L hUuf gldr]sf t/ ejg ;+lxtf kfngf ePsf] egL
k|fljlws k|ltj]bg k|fKt gePsf / gu/kflnsfsf k| fljlws sd{r f/Lx?af6 :ynut lgl/If0f ubf{
clen]lvs/0f dfq ug{ ;lsg] egL k|l tj]bg k|fKt ePsf ejgx?nfO{ gu/kflnsfdf clen]v /fvL
clen]lvs/0f k|d f0f kq lbO{g]5 .
-5_ clen]lvs/0f gul/Psf ejgx?nfO{ ;/sf/L, cw{; /sf/L jf ;+: yfx?n] ef8fdf lng kfpg] 5}gg .

&= lgdf{0 f sfo{ ubf{ clgjfo{ ?kdf kfng ug'{kg]{ zt{ x? M


!= dfkb08 cg'; f/ tyf gSzfkf; cg'; f/ lgdf{0 f sfo{ ug'{kg]{ bfloTj M
 ljlwjt gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dlt k|fKt ePkl5 dfq lgdf{0f sfo{ z'? ug{ kfOg] 5 . lgdf{0f
cg'dlt kfPsf] sf/0f jf gSzf tyf :k]; Llkms]zgx? :jLs[t ul/Psf sf/0f jf ejg lgdf{0f x'bf
g=kf=n] lgl/If0f ul/Psf] sf/0f s} cfwf/df wgLnfO{ o; dfkb08÷gSzfkf; cg'; f/ lgdf{0f sfo{
ug]{ k"0f{ hjfkmb]l xtfaf6 d'Qm ePsf] dflgg] 5}g .
31
 lgdf{0f sfo{ ubf{ ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf tyf Kf|:t't dfkb08 jdf]lhd kfngf ug{'kg]{ zt{ x?
Pjd\ cg'dlt kq ;DalGw hfgsf/Lx? xfl;n u/L ;f] sf] kfngf ug{'kg]{5 . kf; ePsf] gSzf
ljk/Lt jf GfSzf kf; a] u/ lgdf{0f sfo{ u/]df ;fljs jdf]lhd kfpg] ef}lts ;'ljwfaf6 al~rt
ug{ ;lsg]5 / s'g} klg ;dodf b08 hl/jfgf ug]{ Pjd\ eTsfpg] tkm{ sf/jfxL x'g]5 .

@= lgdf{0f :yndf sfuhtx? ÷b:tfj]hx? /fVg] M


 =lgdf{0fsf] cj:yfdf ejg lgdf{0f cg'dlt kqsf] k|ltlnkL b]lvg] u/L 6f“ ; ug'{kg]{5 .
 lKnGy n]e]n ;Ddsf] gSzf kf; tyf lgdf{0 f cg'dlt k|fKt ePkl5 ;f] gSzfsf] Ps k|lt
lgdf{0f :yndf clgjfo{ ?kdf /fVg'kg]{ 5, cGoyf gSzf kf; tyf lgdf{0f cg'dltsf]
nflu sf/jfxL ul/g] 5}g .
 o; g=kf= tyf cGo ;DjlGwt lgsfosf sd{rf/Lx?n] h'g;'s} avt hf+r ug{ cfpbf
lgdf{0f cg'dlt kq / alg/x]s f] jf alg;s]s f] 3/÷kvf{nsf] GfSzf clgjfo{ ?kdf b]vfpg'
kg]{5 .

#= lgdf{0f sfo{ eO/x“bf lgdf{0fsf] r]lsË sfo{ M


gSzf agfpg] k|fljlws jf gu/kflnsfsf] k|fljlwsaf6 clgjfo{ ?kdf ljleGg r/0fdf
r]ls¨÷;'k/j] If0f u/fpg' kg]{5 . :jLs[t gSzf jdf]lhd ejgsf] lgdf{0f sfo{ ug]{÷u/fpg]
lhDd]jf/L 3/ wgLåf/f lgo'Qm cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'kl/j]I fssf] x'g]5 . g=kf=df lgl/If0f
OsfO{ gePsf] cj:Yffdf gSzfkf; pkzfvf jf cGo ;DalGwt pkzfvf jf zfvfn] lgl/If0f
OsfO{sf] lhDd]jf/L jxg ug]{5 .
$= ejg lgdf{0f ubf{ gu/kflnsfdf ;"lrs[t k| fljlws÷sG;n6] G:fLaf6 /]v fÍg u/fP/ dfq lgdf{0f
sfo{ z'? ug'{kg]{5 .
%= ejg lgdf{0f ubf{ tflnd k|fKt÷g=kf=af6 Ohfht k|fKt sfnLu9, ld:qL, 7]s]bf/ h:tf bIf
hgzlQm dfq nufpg kfOg] 5 .
^= ;fj{hlgs ejg lgdf{0f ubf{ ckfËx?sf] kx'r x'g] u/L ckfËd}qL ejg lgdf{0 f ug'{kg]{ 5 .
&= ejg agfpbf bfof“ afof““ tyf cGo ejgx?sf] nfOg ldnfP/ lgdf{0 f ug'{ kg]{ 5 .
*= ejg lgdf{0f ubf{ c?sf] lgsf; aGb ug{ kfOg] 5}g .
(= ejg agfp“bf cfkm\gf] 3/sf] cuf8L cfkm\gf] hUufsf] xb;Dd kSsL gfnf cfkm}+ n] lgdf{0f ug'{ kg]{5 .
!)= jftfj/0f ;Gt' ngsf] nflu cfkm\gf] hUuf leq slDtdf @ j6f ?v lj?jf nufpg' kg]{5 .
!!= ejg lgdf{0f ;fdfu|Lx? ejg ;+lxtf cg' ;f/sf] x'g' kg]{5 .
!@= ejg lgdf{0f ubf{ lgdf{0f ;fdfu| Lx? ;8sdf ;jf/L tyf k}bn ofqLx?sf] cfjfudgdf c;/ kg]{
ul/ / gfnLsf] kfgLsf] axfjdf /f]s fj6 cfpg] ul/ /fVg y'k fg{ kfOg] 5}g .
!#= 5tsf] kfgL hyfefjL kmfNg kfOg] 5}g . kfOkåf/f gfnL jf lgZrt 7fp“df kmfNg' kg]{5 . cGoyf
;DkGg k|df0f kq k|bfg ul/g] 5]g / k|rlnt sfg"g jdf]lhd hl/jfgf ug{ ;lsg]5 .
!$= ejg lgdf{0f ubf{ l5d]sLnfO{ b'u{ Gw gcfpg] ul/ cfÏgf] xsef] usf] hUufdf clgjfo{ ?kdf
rkL{÷;]lK6s 6\ofÍ lgdf{0 f ug'{ kg]{ 5 .
!%= cfjf;Lo ejg lgdf{0 f ubf{ ;j} sf]7fx?df pHofnf] k' Ug] ul/ lgdf{0 f ug'{ kg]{ 5 .
!^= d"n ;8s lsgf/fsf ejgx?n] lgdf{0f eO;s]sf] efunfO{ /+ u/f]ug (finishing) u/L /fVg' kg]{ 5 .
lgdf{0f cjlw kl5 5t dfly lkn/ /flv /fVg] kfO{g}5}g .
!&= s'g} klg JolQm jf ;+: yfn] cfÏgf] ejg leqjf6 lg:sg] kmf] x/ kfgL k|zf]wg gul/ vf] nf, tfn,
kf]v/Ldf ld;fpg kfOg] 5}g . pQm sfo{ u/]s f] kfOPdf ;f] sfo{ aGb ug{ nufO{ cfly{s
hl/jfgf ;d]t ul/g] 5 .
32
*= lgdf{0 f ;DkGg k|d f0f kq k|bfg ubf{ ckgfpg] sfo{ljlwx? M

ejg lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq kf“p egL b/vf:t ;fy ejgsf] cu| efu jf cu| efudf :yfg
gePdf ejgsf] bfof“ afof“ jf k5f8L sDtLdf b'O{ j6f ax' aifL{o lj?jf nufPsf] kmf]6 f] b]lvg] ul/
ejgsf] kmf]6f] ;lxt ;"lrs[t k|fljlws÷sG;n6]G:fLaf6 ejg lgdf{0fsf] ;'kl/j]If0f eO{ dfkb08sf]
cg'z/0f u/L tyf :jLs[t gSzf jdf]lhd lgdf{0f sfo{ ePsf] Joxf]/ fsf] lnlvt k|ltj]bg ;+nUg
/fVfL cfPdf dfkb08 cg'z/0f u/L tyf :jLs[ t gSzf jdf]lhd lgdf{0f sfo{ eP÷gePsf] Joxf]/ f
;DaGwdf gu/kflnsf sfof{ non] cfkm\gf] k|fljlwsjf6 r]s hf+r÷kl/If0f u/fO{ dfq lgdf{0f ;DkGg
k|df0fkq lbOg] 5 . lgdf{0 f ;DkGg k|df0f kq lbg] k|s[of cg';"rL–^ df pNn]v ul/P cg'; f/
x'g]5 . o;sf cltl/Qm b]xfo cg';f/ x'g] 5 .
M
!= gu/kflnsfaf6 hf“r kl/If0f x'bf“ vl6Psf] sd{rf/Lx?nfO{ cfjZos ;xof]u ug'{ kg]{5 .
@= gu/kflnsfaf6 r]s hf“r÷kl/If0f x'bf dfkb08 tyf :jLs[t gSzf ljkl/t u/L lgdf{0f sfo{ eP
u/]sf] kfOPdf ;]jf ;'ljwfaf6 al~rt x'g' kg]{5 . ;fy} h'g;'s} avt gu/kflnsfn] hl/jfgf ug{
jf 3/ eTsfpg] cfb]z lbg ;Sg] 5 .
#= lgdf{0f ;DkGg k|d f0f kq lbbf ejgsf]nflu Go"g td s'/fx? h:t} M uf/f], 5t, em\ofn 9f]sfsf] vfkf
ePsf] / rKfL{ tyf ;]lK6s 6\o fÍ lgdf{0f ePsf]df lbg ;lsg] 5 .
$+= dfkb08 ljkl/t lgdf{0f ePsf]df x6fpg'÷eTsfpg' kg]{ efu hlt x6fO{÷eTsfO{ cfPkl5 dfq
lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbOg]5 .
%= Ef"O{ tNnf eGbf a9Lsf] lgdf{0f cg'dlt kfPsf]df cg'dlt kfPhlt ;j} tNnf lgdf{0f eO{ g;s]sf]
cj:yfdf lgdf{0f ePsf] tNnfsf] dfq lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbOg]5 . af“s L efu P]g n] tf]s]s f]
Dofbleq lgdf{0 f sfo{ :fDkGg u/]kl5 dfq lgdf{0f :fDkGg k|df0f kq lbOg] 5 .
^= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbbf 3/sf] cuf8L cfkm\gf] hUufsf] xb;Dd kSsL gfnf lgdf{0f ePsf]df
lbg ;lsg]5 .
&= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbbf 5tsf] kfgL kfOkåf/f gfnL jf lgZrt 7fp“d f kmfNg] Joj:yf
u/]sf]d f lbg ;lsg]5 .
*= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbbf lgdf{0f sfo{ ubf{ kfng ug'{kg]{ cGo zt{x? k"/ f u/]s f] cj;yfdf
lbg ;lsg]5 .
(= gSzfkf; tyf lgdf{0f cg'dlt j]u/ lgdf{0f ePsf]df tf]lsPsf] b08 hl/jfgf lt/L l/tk" j{s GfSzf
kf; ePkl5 dfq lgdf{0 f ;DkGg k|d f0f kq lbOg]5 .
!)= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq clgjfo{ ?kdf lnO;s]kl5 dfq ;]jf;'l jwf h:t} M ljw' t, vfg]k fgL,
d"NofÍg, >]:tfdf 3/ sfod cfbL ;DalGw l;kmfl/z lbOg] 5 .
!!= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq clgjfo{ ?kdf lnO;s]kl5 dfq w/f}6 L /sd lkmtf{ ul/g]5 .
!@= lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq clgjfo{ ?kdf lnO;s]kl5 P]g lgodcg' ;f/sf] ;dofjlw leq w/f}6 L
/sd lkmtf{ lnO;Sg' kg]{5, cGoyf gu/kflnsfn] ;b/:ofxf u/L gu/kflnsfsf] sf] ifdf bflvnf
ug]{5 .

33
!@= 3/gSzf gfd;f/L ;DalGw Joj:yf M
3/gSzf kf; u/fO{ lgdf{0f ;DkGg ePsf ejgx? dfnkf]t sfof{noaf6 kf; u/fpg] lnvt
/lhi6«]zgdf 3/ egL pNn]v eO{ ejgsf] d"NofÍg jdf]lhdsf] /fh:j lt/]sf] xsdf gSzf gfd;f/Lsf]
nflu b/vf:t k]z x'g cfPdf gu/kflnsfn] tf]s]sf] b:t' / lnO{ gfd;f/L u/L lbg ;lsg]5 .

kl/R5]b–^
ljljw
!= c6]/L AolQmsf] ;"r Ldf gfd btf{ M
-s_ gu/kflnsf If]qleq gS;fkf; gu/fO{ jf lgdf{0f cg'dlt glnO{ 3/, 6x/f jf cGo ;+/rgf lgdf{0f
sfo{ ug]{, gS;f kf; u/fP/ klg ;f] cg'; f/sf] ;+/rgf lgdf{0f gug]{ jf o; dfkb08sf] cjx] ngf
jf pNn+3g ug]{ AolQm÷;+:yfnfO{ ;f] gug{s f] nflu gu/kflnsfn] @ k6s;Dd lnlvt ;"rgf
ug]{5 . ;f] ;"rgf k|fKt ul/;s] kl5 klg ;Dks{ gug]{ jf cfb]z lgb]{zgsf] pNn+3g ug]{ AolQm jf
;+:yfsf] gfd gu/kflnsfn] c6]/ L AolQmsf] sfnf] ;"rLdf btf{ ug]{5 . To:tf c6]/ L AolQm÷;+:yfn]
cfb]z lgb]{zgsf] k"0f{ kfngf jf tf]lsPsf] sfo{ gu/]÷gu/fP ;Ddsf nflu j8f ;ldlt tyf
gu/kflnsfaf6 s'g} lsl;dsf] l;kmfl/; jf ;]jf ;'l jwf k|bfg gu/L To;tf] ;+/rgfsf] gS;f kf;
;d]t ul/g] 5}g .
-v_ dfly a'Fbf g+= -!_ -s_ adf]lhd lgdf{0 f ePsf] 3/, 6x/f ;+/rgfdf s'g} klg lsl;dsf] Aofkf/,
Aoj;fo, snsf/vfgf cfbL ;+rfngsf] nflu cg'dlt ;d]t lbOg] 5}g .

@= k'/:sf/ / b08 ;hfo M


-s_ gu/kflnsfn] tf] s]sf] lgod / k|s[of gk'¥ofO{ hyfefjL 3/, 6x/f jf ;+ /rgf lgdf{0f ug]{ JolQm jf
;+:yfsf] af/]df s;} n] gu/kflnsfdf hfgsf/L u/fPdf To:tf JolQm jf ;+:yfaf6 gu/kflnsfn]
lgodfg';f/ c;'n pk/ u/]sf] b08 hl/jfgf /sdsf] gu/kflnsfn] tf]ls lbPsf] k|ltzt /sd
hfgsf/L u/fpg] JolQm jf ;+:yfnfO{ k'/:sf/ :j?k k|bfg ul/g] 5 / hfgsf/L u/fpg] JolQmsf]
gfd uf]Ko /flvg]5 .
-v_ o; dfkb08df pNn]v ePsf] s'/fx?df ;f]xL jdf]lhd / cGo s'/ fx?sf] xsdf :yfgLo :jfoQ
zf;g P]g, @)%% tyf :yfgLo :jfoQ zf;g lgodfjnL, @)%^ adf]lhd eP gePsf] lg/LIf0f
ug{sf] nflu gu/kflnsfsf kbflwsf/L, sfo{s f/L clws[t, sd{r f/Lx? cfPdf ;DjlGwt AolQmn]
cfjZos ;xof] u ug'{ kg]{5 .
-u_ :yfgLo :jfoQ zf;g P]g , @)%% tyf :yfgLo :jfoQ zf;g lgodfjnL, @)%^ adf]lhd
tf]lsPsf] sfd s'/fx?sf] pNn+3g ug]{ AolQmnfO{ ;f]xL P]g, lgodfjnLdf tf]lsP adf]lhdsf] b08
hl/jfgf x'g]5 . o; dfkb08df pNn]v ePsf sfd s'/fx?sf] lgod pNn+3g ug]{ AolQmnfO{ -v_
g+= adf]lhd lgl/If0fsf] nflu uPsf kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ ;xof] u gu/]df jf ;DjlGwt
zfvfsf] sd{rf/L jf gu/ k|x/L OsfO{s f] k|ltj]bg / ;DjlGwt j8f cWoIfsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df
k6s} lkR5] gu/kflnsfn] tf]s] jdf]lhd hl/jfgf x'g]5 .
3_ dfly -Uf_ g+= adf]lhd sfod ePsf] hl/jfgfsf] /sd 3/ gSzf / /fhZj pkzfvfdf nut v8f
ug'{sf ;fy} c6]/L AolQmsf] ;"r Ldf gfd btf{ ul/g] 5 .

34
ª_ sfod ePsf] hl/jfgfsf] /sd gu/kflnsfdf bflvnf gu/] ;Dd / c6]/ L AolQmn] tf]lsPsf] sfo{
gu/]; Ddsf nflu j8f ;ldlt tyf gu/kflnsfaf6 k|jfx ul/g] ;Dk" 0f{ ;] jf;'ljwfx? /f]Ssf
/flvg] 5 .
r_ gu/kflnsfn] tf]s]sf] lgod / k|s[ofnfO j] jf:tf u/L ejg jf ;+ /rgf lgdf{0f ug]{ AolQm jf
;+:yfn] ;fdfGo k|s[ltsf] untL, sld sdhf] /L ePsf] ;h{ldgaf6 jf lg/LIf0faf6 b]lvg cfPdf
gu/ k|d'vn] tf]s] adf]lhdsf] hl/jfgf u/L ;fj{hlgs :yfg cltqmd0f u/L jf gS;fdf kf;
ePsf] eGbf km/s ejg jf ;+ /rgf agfPsf] jfx]snfO{ dfq lgdf{0f ;DkGg k|df0f–kq pknAw
u/fO{g] 5 .

#= ejgsf] gS;f ÷hUuf ljsf; of]hgf agfpg] M

ejg lgdf{0f÷38] /L hUuf ljsf; ug{ rfxg] JolQm jf ;+: yfn] g=kf=df ;"lrs[t eO{ Ohfht
lnPsf JolQm jf sG;n6]G;Lx?af6 gu/kflnsfn] tf]s] cg'; f/sf] dfkb08 adf]lhdsf] ejgsf]
gS;f÷hUuf ljsf; of]hgf -Knfg_ agfO{ k]z ug'{ kg]{5 . gS;f÷of]hgf -Knfg_ agfpg rfxg]
of]Uotf k'u]sf JolQm jf sG;n6]G;Lx?n] gu/kflnsfdf ;"lrs[ t eO{ :jLs[tL lnP/ dfq To:tf]
gS;f÷of]hgf -Knfg_ agfpgsf nflu cfx\ jfg ug{ ;Sg]5 / gu/kflnsfaf6 To:tf] :f"lrs[t
;DalGw Joj:yf geP ;Dd nfu' x'g] 5}g .

$= k|d f0f–kq lng clgjfo{ ug{ ;Sg] M

-s_ o; gu/kflnsf If]q leq ejg agfpg] ld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/ jf lghx?sf] ;+:yfx? ;+u
;fem]bf/Ldf e'sDkLo hf]lvdaf6 aRg ;Sg] u/L ejg lgdf{0f ;DalGw tflnd k|lzIf0fx? k|bfg u/L
k|df0f–kq lnP/ dfq lgdf{0f sfo{ ug{÷u/fpg gu/kflnsfn] clgjfo{ ug{ ;Sg]5 .
-v_ gS;f kf; u/fO{ ejg lgdf{0fsf] sfo{ yfngL ubf{ nxfg g=kf= sfof{noaf6 k|d f0fkq k|fKt u/]s f
ejg lgdf{0f ug]{ /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/;F u g} clgjfo{ ?kn] lgdf{0 f sfo{ ug'{ u/fpg' kg]{5 .
t/ sfof{noaf6 /fhld:qL, sfnLu9,7]s]bf/{x?nfO{ tflnd k|lzIf0f k|bfg kZrftdfq nfu' ul/g]5 .
-u_ ejg lgdf{0f ug]{ /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/{ x?nfO{ tflnd k|lzIf0fsf] sfo{ ;DkGg ePkl5 o;
sfof{nodf ejg lgdf{0fsf nlfu gS;f kf; ug{ cfpg] 3/wgLx?n] o; sfof{noaf6 k|d f0f kq
k|fKt u/] sf /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/;Fu dfq ejg lgdf{0fsf] sfo{ ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-3_ gS;f kf;sf nflu gS;f b/vf:t kmf/fd btf{ ug{ cfPsf avt g} ejg lgdf{0f u/fpg rfxg]
/fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/nfO{ af]n fP/ lgh;F u sfof{nodf ;Demf}t f ug'{ u/fpg' kg]{5 .
-ª_ ejg lgdf{0f sfo{sf] :ynut r]s hfFr÷lgl/If0f ubf{ sfof{noaf6 k|df0f kq k| fKt u/]s f
/fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/x?n] lgdf{0f sfo{ ul//x]sf] gkfO{Pdf jf g7xl/Pdf 3/wgLx?af6 o;
sfof{nodf ePsf] ;Demf}t f cg'; f/ k6Ss} lkR5] gu/kflnsfn] tf] s] jdf]lhd hl/jfgf nfUg] 5 .
-r_ ejg lgdf{0 f ;DkGg ePkl5 ejg lgdf{0 f ug]{ /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]b f/ tyf 3/wgL b'a }
sfof{nodf pkl:yt eO{ /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/n] pQm ejg d}n] cfkm}n] lgdf{0f sfo{ ;DkGg
u/]s]f xf] egL lnlvt k|l tj]bg k| fKt ePkl5 dfq 3/wgLx?nfO{ lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq lbO{g] 5 .
-5_ kf; ePsf] gS;f ljkl/t ejg lgdf{0 f u/L/x]s]f jf u/]s]f kfO{Pdf lgdf{0f ug]{ /fhld:qL, sfnLu9,
7]s]bf/sf] k|d f0f kq ;d]t vf/]h u/L ejg eTsfpg cfb]z lbg ;lsg] 5 .

35
-h_ o; sfof{noaf6 tflnd k|lzIf0f lnPsf /fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/x?n] k|df0f kq k|To]s
cf=a=sf] cflZjg d;fGt;Dd tf]lsPsf] gljs/0f b:t'/ a'emfO[ gljs/0f u/fO{ ;Sg' kg]{5 .
tf]lsPsf] ;do leq gjLs/0f gu/fPdf tf]lsP cg'; f/ hl/jfgf nfUg]5 tyf b'O{ jif{leq gljs/0f
gu/fPdf sfof{ noaf6 lbO{Psf] k|d f0f–kq vf/]h ul/g] 5 .
-em_ gu/kflnsfsf] dfkb08, gLlt lgodsf kfngf u/L ;do leqdf g} lgdf{0fsf] sfo{ ;DkGg ug]{
/fhld:qL, sfnLu9, 7]s]bf/x?nfO{ o; sfof{noaf6 k|To]s jif{ x'g] gu/kl/ifb\ jf gu/kflnsf
a}7saf6 k| f]T;fxg :j?k ;Ddfg ul/g]5 .

%= dfkb08sf] JofVof M

!= of] dfkb08sf] s'g} k|f jwfgsf] cy{ :ki6 gePdf gu/kflnsf af]8{åf/ f x'g] JofVofnfO{ cflwsfl/s
JofVof dflgg]5 .
@= ljBdfg dfkb08df Joj:yf gePsf jf :ki6 gePsf jf ck'u ePsf k| fjwfgx?sf] xsdf
gu/kflnsfn] cfjZos k| fjwfgx?sf] Joj:yf u/L gu/jf;Lx?nfO{ hfgsf/L u/fpg] 5 .
#= o; dfkb08sf ljleGg k|f jwfgx?df tf]lsPsf] Go"g td zt{x? k"/f ePsf gSzf b/vf:tx?nfO{
dfq gu/kflnsfåf/f :jLs[ t ul/g] 5 .

^= vf/]hL / arfp M

-s_ xfn;Dd nfu' /x]sf] ejg lgdf{0f ;DalGw dfkb08 / lgdf{0f cg'dlt tyf gSzf kf; sfo{ljlw
vf/]h ul/Psf] 5 .
-v_ of] dfkb08 nfu' x'g' cuf8L nfu' /x]sf] ejg lgdf{0 f ;DalGw dfkb08 / lgdf{0f cg'dlt ;DalGWf
sfo{ljlw cg'; f/ ejg lgdf{0f cg'dltsf] nflu gSzf ;lxt b/vf:t btf{ ePsf tyf lgdf{0f
cg'dlt k|fKt ul/;s]s f k|:tfljt ejg lgdf{0fsf] xsdf To; ;dodf nfu' /x]s f] ejg lgdf{0f
;DalGw dfkb08 / lgdf{0 f cg'dlt ;DalGWf sfo{l jlw cg'; f/ g} x'g]5 .
-u_ of] dfkb08 nfu' x'g' cuf8L nfu' /x]sf] ejg lgdf{0 f ;DalGw dfkb08 / lgdf{0f cg'dlt ;DalGWf
sfo{ljlw jdf]lhd eP u/]s f] sfd s' /fx?nfO{ o;} dfkb08 jdf]lhd eP u/] ;/x dfGotf lbOg] 5 .

36
cg';"rL
o; dfkb08df b] xfo cg';f/sf] cg';"rLx? ;dfj]z ul/Psf 5g . oL cg';"r Lx? o; dfkb08sf]
cleGg cËsf] ?kdf /x\g] 5g .

 cg';'rL – ! M– ;]6 Aofs, nfO6 Kn]g / km\n f]/ Pl/of /]:of] ;DalGw :s]r
-s_ ;]6 Aofs / nfO6 Kn]g
-v_ km\n f]/ Pl/of /]:of] -kmf/_
 cg';'rL – @ M– gS;f kf; b/vf:t kmf/fdsf] 9f“rf
 cg';'rL – # M– gS;f kf; tyf lgdf{0f cg'dlt k|s[of
 cg';'rL – $ M– lKnGy n]en ;Ddsf] Ohfht k|d f0fkqsf] 9f“rf
 cg';'rL – % M– ;'k/ :6Sr/ lgdf{0f Ohfht k|d f0fkqsf] 9f“rf
 cg';'rL – ^ M– lgdf{0 f ;DkGg k|d f0f kq k|bfg ug]{ k|s[o f
 cg';'rL – & M– lgdf{0 f ;DkGg k|d f0fkqsf] 9f“r f

37
38
39
cg';'rL – @ M– gS;f kf; b/vf:t kmf/fdsf] 9f“rf
-lgod !$( ;Fu ;DjlGwt_
l;=g+=
sDKo"6/ btf{ g+= M
ldlt M–
>L nxfg gu/kflnsf sfof{no,
nxfg -l;/xf_ .
ljifo M– gS;f kf; ;DjGwdf .

d}n]÷xfdLn] b]xfo jdf]lhd lgdf{0f sfo{ ug]{ ePsf]n], pQm lgdf{0f ug]{ ejg cflbsf] ljj/0f tkl;ndf
v'nfO{ cfk\mgf] xsef]usf] lg:;fsf] gSsn, lsQf gfkL gS;fsf] gSsn / 3/sf] cfjZos gS;f ;lxt lgj]bg k]z
u/]sf] 5' ÷5f}+ . pQm gS;f kf; u/L lgdf{0f sfo{ ug{ :jLs[t kfpg cg'/f]w ub{5'÷ub{5f}+ . o; b/vf:tdf
n]lvPsf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] 5 . e"m¶f 7x/] sfg"g jdf]lhd ;x'Fnf j'emfpFnf .
tkl;n M–
!= hUuf wgLsf] gfd y/ jtg M–
@= gS;f jfnfsf] gfd, y/, jtg M–
gful/stf k|df0f–kq g+= M–
klt÷lktfsf] gfd M–
#= hUuf /x]sf] 7fpF M–
xfnsf] j8f g+= M– 6f]n M–===================
;fljs uf=lj=;= ======================================= j8f g+= M–===============
$= hUufsf] lsQf g+============ If]qkmn M–===============
%= aGg] ejgsf] k|of]hg M– :jfldTj M–==============
^= hUufsf] rf/lsNnf tyf ;lwof/sf] gfd M–
k"j{ tkm{ M– ================== lkm6;Dd cfk\mgf] hUuf kl5 >L ================================= sf] hUuf
klZrd tkm{ M– ================== lkm6;Dd cfk\mgf] hUuf kl5 >L ================================= sf] hUuf
pQ/ tkm{ M– ================== lkm6;Dd cfk\mgf] hUuf kl5 >L ================================= sf] hUuf
blIf0f tkm{ M– ================== lkm6;Dd cfk\mgf] hUuf kl5 >L ================================= sf] hUuf
&= lgdf{0f sfo{sf] lsl;d M–
-s_ gofF 3/ lgdf{0f M– -v_ tNnf yKg] M–
-u_ ;fljssf] 3/ eTsfO{ k'gM lgdf{0f ug]{ -3_ 3/ lgdf{0f lj:tf/ M–
-ª_ hUufsf] kSsL kvf{n nufpg] M– -r_ 3/sf] df]x8f km]g]{ M–
-5_ 3/sf] 5fgf km]g]{ M–
lgj]bssf]
;xL M–
k'/f gfd, y/ M–
pd]/ M–
7]ufgf M– uf=lj=;=÷g=kf= ===============j8f g+= M–
6]lnkmf]g g+= M–
gS;f btf{ ug{ Nofpg]sf] ;xL M–
gfd, y/ M–
pd]/ M–
ldlt M–

40
cg';'rL –#
gS;f kf; tyf lgdf{0f cg'd lt k|s[o f M
l;=g+= sfo{ ljj/0f lhDd]jf/L zfvf / JolQm s}lkmot
! cfjZos sfuhft ;+n Ug /fvL b/vf:t lbg] lgj]bs
@ Tff]s cfb]z sfo{sf/L clws[t ÷
gu/ k|d'v
# Dffkb08 cg';f/sf] ejg gS;f / ;+nUg sfuhftx? eP OlGhlgo/
gePsf] hf+ra'em ug]{
$ /fh:j olsg ul/ /fh:j zfvfdf k7fpg] 3/ gS;f pk zfvf
% /fh:j sf6\g] /fh:j zfvf
^ d'n btf{ btf{ rnfgL
& !% lbg] ;"rgf k|sfzg ug]{ / k|sflzt u/]s f] d'r'Nsf
tof/ ug]{ 3/ gS;f pk zfvf
* ph'/L k/]df 5fgljg ug]{ 3/gS;f÷sfo{s f/L clws[t
( !% lbg] ;"rgf tfd]n L kZrft ;DalGwt lgj]bs clgjfo{
;Dks{ ug]{ / sfuhft cWoog ul/ ;h{ldgsf] ldlt lgj]bs÷3/gS;f pk zfvf
lgwf{/0f ul/ lgj]bsnfO{ hfgsf/L lbg]
!) lgwf{l/t ldltdf ;lwof/x?nfO{ ;DjlGwt lgdf{0 f :yndf
af]nfpg] / lgodfg'; f/ ;h{ldg ug]{ lgj]bs÷3/gS;f pk zfvf
!! ;h{ldg adf]lhd xs a]xs / cGo lvrnf] eP k|d'vsf]
lgb]{zg cg';f/ b'j} kIfnfO{ af] nfO{ 5nkmn u/fO{ 3/ gS;f pk zfvf
l5gf]kmfgf] ug]{
!@ ;h{ldg adf]lhd xs a]xs gb]lvPdf tyf cGo lvrnf]
l5gf]kmfgf] ePdf lKnGy n]e n ;Dd -klxnf] r/0f_ lgdf{0 f 3/ gS;f pk zfvf
cg'dltsf nflu l6Kk0fL p7fpg]
!# l6Kk0fLdf /fo k]z ug]{ OlGhlgo/
!$ lKnGy n] jn ;Dd -klxnf] r/0f_ lgdf{0f ug{ cg'dlt sfo{sf/L clws[t ÷
k|bfg ug]{ gu/ k|d'v
!% lKnGy n]en ;Ddsf] sfd ;DkGg eO{ lgj]bg k|fKt
ePdf ;'kl/j]I f0f ug]{ 3/ gS;f pk zfvf
!^ lKnGy n]e n ;Ddsf] lgdf{0f sfo{sf] k|l tj]bg lbg] 3/ gS;f pk zfvf
!& k|fKt k|ltj]bgsf cfwf/df ;'k/ :6«Sr/ lgdf{0f cg'dlt
3/ gS;f pk zfvf
lbg l6Kk0fL p7fpg]
!* l6Kk0fLdf /fo k]z ug]{ OlGhlgo/
!( ;'k/ :6«Sr/ lgdf{0f -bf]>f] r/0f_ sfo{s f nflu cg'dlt sfo{sf/L clws[t ÷
k|bfg ug]{ gu/ k|d'v

41
cg';'rL – $ M– lKnGy n]en ;Ddsf] Ohfht k|df0fkqsf] 9f“rf

nxfg gu/kflnsf sfof{no %^)!#* sfof{no


nxfg -l;/xf_  M– )## %^)!#( k|zf;g
Lahan Municipality Office %^)#&) /fhZj
kq ;+Vof M–
Lahan (Siraha) %^)!#& ˆoffS;
rnfgL g+= M– ldlt M–

laifo M KnLGy n]e n -k|yd r/0f_ ;Dd lgdf{0f ug]{ :jLs[lt .

>L =================================
==================================== .

tkfO{n] lgDg ljj/0f v'n fO{ lgdf{0f sfo{ ug{ gS;f kf; u/L lgdf{0 f O{hfht–kq pknJw u/fO{ kfpF
elg ldlt @) ÷ ÷ ut]sf lbg o; sfof{nodf lbg' ePsf] gS;f ;d]t sf] lgj]bgpk/ :yfgLo :jfoQ
zf;g P]g, @)%% sf] bkmf !%# jdf]lhd hfFr j'em x'Fbf lgDg jdf]lhd k|yd r/0f -KnLGy n]en_ ;Dd
lgdf{0f sfo{ ug]{ u/L of] lgdf{0 f cg'dlt lbOPsf] 5 .
;fFw ;+lwof/ nufot ;fj{hlgs pkof]u sf] s] xLnfO{ jfwf c;/ gkg]{ u/L cfk\mgf] hUuf cuf8L
;8s k|of]hgsf] nflu ============ kmL6 hUuf 5f8] / kSsL gfnf clgjfo{ ?kn] lgdf{0f u/L o; cg'dlt–kq
;fy ;+ nUg gS;fg'; f/ g=kf=sf] k| fljlwsjf6 n] –cfp6 u/fO{ KnLGy n]en;Ddsf] lgdf{0f sfo{ ;DkGg u/L
lnlvt lgj]bg k]z ug{ hfgsf/L u/fO{G5 .
tkl;n M
!= hUufsf] ljj/0f M -s_ nxfg g=kf= j8f g+==== -v_ ;fljs uf=lj=;= M–
-u_ j8f g+= M– -3_ lsQf g+= M– -ª_ If]qkmn M–
@= hUufsf] :jLs[t gfk M– -s_ nDjfO{ M– -v_ rf}8fO{ M–
#= lgdf{0f sfo{sf] ljj/0f M–
-s_ ============ 3/÷kSsL kvf{n -v_ nDjfO{ M– -u_ rf}8fO{ M–
-3_ prfO{ M– -ª_hDdf ju{ lkm6 M– -r_ df]x8f M–
$= ;8ssf] rf}8fO{ M– 5f8\g' kg]{ M– hDdf ;8s M–
%= hUufsf] rf/ lsNnf M– k"j{ M– klZrd M–
pQ/ M– blIf0f M–

=================== ======================= ====================== =====================


-kmfF6 jfnf_ -OGhLlgo/_ sfo{sf/L clws[t k|d'v

42
cg';'rL – % M– ;'k / :6Sr/ lgdf{0f Ohfht k|df0fkqsf] 9f“rf

nxfg gu/kflnsf sfof{no %^)!#* sfof{no


nxfg -l;/xf_  M– )## %^)!#( k|zf;g
Lahan Municipality Office %^)#&) /fhZj
kq ;+Vof M–
Lahan (Siraha) %^)!#& ˆoffS;
rnfgL g+= M– ldlt M–

laifo M ;'k/ :6«Sr/ - bf]>f] r/0f _ lgdf{0 f cg'dlt–kq .


>L =================================
==================================== .

tkfO{n] o; gu/kflnsfsf] j8f g+= ====== l:yt ;fljs uf=lj=;============================== j8f g+= =====
l:yt ========================== 6f]ndf ======================== /x]sf] lsQf g+= =================================== sf]
If]qkmn ====================== hUufdf ========================== lgdf{0f ug{ :jLs[ltsfnflu o; gu/kflnsf
sfof{no ;dIf ldlt ====================== df k]z ug'{ ePsf] gS;f ;lxtsf] cfj]bg pk/ cfjZos sfo{jfxL
e} gS;f kf; u/L lbg ldlt ========================== df lg0f{o ePsf] x'Fbf tkl;n jdf]lhdsf] :jLs[t
ljj/0fsf cltl/Qm o; cg'dlt–kqsf] k5fl8 pNn]lvt zt{x?sf] kl/lwleq /xL gS;f kf; ul/Psf] ldltn]
@ jif{leq kfl/t gS;f cg' ;f/sf] lgdf{0f sfo{ ;DkGg ug{ u/fpg kfpg] u/L :yfgL :jfoQ zf;g P]g,
@)%% sf] bkmf !%% / !%^ jdf]lhd kfl/t gS;f;lxt of] ;'k/ :6«Sr/ - bf]>f] r/0f _ lgdf{0f cg'dlt–
kq k|bfg ul/Psf] 5 . tkl;n M
lgdf{0 fsf nflu :jLs[t ljj/0f M–
!= ============================================================================================================== lgdf{0f .
@= hDdf If]qkmn -s"n ju{lkm6_ =======================================================================================
s_ gofF 3/ jgfpg] eP -s"n ju{lkm6_
nDjfO{ ===================== rf}8fO{ =========== prfO{ ========= df]x8f=========== tNnf ;+Vof =======
v_ tNnf yk ug]{ eP -s"n ju{lkm6_
nDjfO{ ===================== rf}8fO{ =========== prfO{ ========= df]x8f=========== tNnf ;+Vof =======
u_ jfp08«L jfn eP -s"n ju{lkm6_
nDjfO{ ===================== rf}8fO{ =========== prfO{ ========= df]x8f=========== tNnf ;+Vof =======
3_ 3/ lj:tf/ ug]{ eP -s" n ju{lkm6_
nDjfO{ ===================== rf}8fO{ =========== prfO{ ========= df]x8f=========== tNnf ;+Vof =======
ª_ ;8ssf] rf}8fO{ M ==========r_ 5f8\g'kg]{ M ========== 5_ hDdf ;8ssf] rf} 8fO{ M– ==========
h_ hUufsf] gfFk M– k' j{ M–============ klZrd ============ pQ/ =============== blIf0f ============
#= 5f]8\g' jf x6fpg' kg]{ eP ;f] sf] ljj/0f M–

=================== ======================= ====================== =====================


-kmfF6 jfnf_ -OGhLlgo/_ sfo{sf/L clws[t k|d'v
43
cg';'"rL –^
lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq k|bfg ug]{ k|s[of M
l;=g+= sfo{ ljj/0f lhDd]jf/L zfvf / JolQm s}lkmot
! cfjZos sfuhft ;+n Ug /fvL b/vf:t lbg] lgj]bs
@ Tff]s cfb]z k|d'v÷sfo{sf/L clws[t
# d"n btf{ btf{ rnfgL
$ dfkb08 cg'z/0f u/L tyf :jLs[t gSzf jdf]lhd
lgdf{0f sfo{ eP÷gePsf] Joxf]/f tyf kfngf ug{'kg]{ 3/ gS;f pk zfvf
zt{x? kfng eP÷gePsf] ;DaGwdf k|fljlwsjf6
r]s hf+r÷kl/If0f
% lgdf{0f sfo{ ;DkGg k|ltj]bg k]z ug]{ 3/ gS;f pk zfvf
^ Kf|fKt k|ltj]bgsf cfwf/df lgdf{0 f ;DkGg k|df0f kq 3/ gS;f pk zfvf
lbg l6Kk0fL p7fpg]
& l6Kk0fLdf /fo k]z ug]{ OlGhlgo/
* lgdf{0f ;DkGg k|df0f kq k|b fg 3/gS;f pkzfvf÷Gfu/ k|d'v
( w/f}6L /sd lkmtf{ 3/gS;f pk zfvf÷n]v f zfvf
!) ;]jf ;'ljwfsf] lgldQ l;kmfl/z k|s[lt x]/ L ljleGg zfvf ÷
pkzfvfx?

44
cg';'rL – & M– lgdf{0f ;DkGg k|df0fkqsf] 9f“rf
nxfg gu/kflnsf sfof{no %^)!#* sfof{no
nxfg -l;/xf_  M– )## %^)!#( k|zf;g
Lahan Municipality Office %^)#&) /fhZj
kq ;+Vof M–
Lahan (Siraha) %^)!#& ˆoffS;
rnfgL g+= M– ldlt M–
laifo M lgdf0f{ ;DkGg k|df0f–kq .
>L =================================
==================================== .

tkfO{n] lgDg ljj/0f v'nfO{ lgdf{0f sfo{ ug]{ ul/ o; g=kf=jf6 3/ gs;f kf; u/fO{ lgdf{0f ug'{ ePsf]df ;f]
lgdf{0f sfo{sf] ;DkGg k|df0f–kq pknJw u/fO{ kfpF elg o; sfof{nodf lbg' ePsf] lgj]bg pk/ cfjZos sfo{jfxL x'Fbf
lgDg jdf]lhdsf] lgdf{0f sfo{ ;DkGg ePsf] b]lvPsf]n] :yfgLo :jfoQ zf;g P]g , @%% jdf]lhd of] lgdf{0f ;DkGg
k|df0f–kq k|bfg ul/Psf] 5 . tkl;n
!= hUufsf] ljj/0f M– nxfg g=kf= j8f g+= ========= ;fljs uf=lj=;= ========================j8f g+= ========= ls=g+= =======
@= ;DkGg lgdf{0f sfo{sf] ljj/0f M–
nDjfO{ rf}8fO{ prfO{ 3/ gS;f kf; ldlt lgdf{0f ;DkGg sfo{ lgdf{0f ;DkGg cf=j= ju{ lkm6
e"O{ tNn] kSsL 3/
Ps tNn] kSsL 3/
b'O{ tNn] kSsL 3/
tLg tNn] kSsL 3/
rf/ tNn] kSsL 3/
lj:tf/
\#= ;DkGg lgdf{0f sfo{sf] jt{dfg ef}lts cj:yf M–
s_ cf/=l;=l;= 5t 9nfg ePsf]÷h:tfkftf, vk/}n jf P:j]:6; l;6sf] 5fgf ePsf] .
v_ em\ofn 9f]sf nufO{ Knf:6/ u/]sf]÷gu/]sf] .
u_ ljB't jfol/+u÷/+u /f]ug eP÷gePsf] .
3_ ;km]{; lkmlgl;+u eP÷gePsf] .
$= cGo M–
================== ======================= ====================== =====================
-kmfF6 jfnf_ -OGhLlgo/_ -sfo{sf/L clws[t_ -k|d'v_

45

You might also like