Διαδρομές για αποσπασμένους εκπαιδευτικούς και φοιτητές νεοελληνικών

τμημάτων εκτός Ελλάδας

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ, ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΡΩΤΟ

«Προσεγγίσεις, μέθοδοι και τεχνικές διδασκαλίας»

Μαρίνα Ματθαιουδάκη
Κατερίνα Νικολαΐδου

1
Περιγραφή και στόχοι του κεφαλαίου

Στο κεφάλαιο αυτό θα επιχειρήσουμε μια σύντομη αναδρομή στις κυριότερες διδακτικές
προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της δεύτερης/ξένης γλώσσας με στόχο να παρατηρήσουμε τη θέση
που είχε η γραμματική, το λεξιλόγιο και η προφορά σε αυτές, καθώς και τον τρόπο που η κάθε μια
πρότεινε για την αποτελεσματικότερη διδασκαλία τους. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην
Επικοινωνιακή Προσέγγιση και τις μεθόδους οι οποίες αναπτύχθηκαν μετά το 1980 στο πλαίσιο της
Επικοινωνιακής Προσέγγισης. Στο κεφάλαιο υπάρχουν ασκήσεις εμπέδωσης για να μπορέσουν οι
επιμορφούμενοι να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν τις πληροφορίες που παρουσιάζονται.
Στόχος του κεφαλαίου είναι να δοθούν οι απαραίτητες θεωρητικές γνώσεις για την
αποτελεσματικότερη διδασκαλία της δεύτερης / ξένης γλώσσας.

Διάρκεια μελέτης

Για τη μελέτη του κεφαλαίου αυτού θα χρειαστείτε:

 10 ώρες για το κεφάλαιο και για τη μελέτη της προτεινόμενης βιβλιογραφίας, έντυπης και
ηλεκτρονικής στο τέλος της ενότητας,

 2 ώρες για την ολοκλήρωση των ασκήσεων εμπέδωσης.

Συγγραφική ομάδα
Μαρίνα Ματθαιουδάκη
Κατερίνα Νικολαΐδου
Ιωάννα Κίτσου
Βικτωρία Παναγιωτίδου
Αγγελική Σακελλαρίου
Κυριακή Σπανού

Περιεχόμενα
1 Προσεγγίσεις, μέθοδοι και τεχνικές διδασκαλίας 3

ΜΕΡΟΣ Α: Διδακτικές προσεγγίσεις και μέθοδοι 3

ΜΕΡΟΣ Β: Κατηγορίες διδακτικών δραστηριοτήτων 11

Έντυπη βιβλιογραφία 12

Πηγές στο διαδίκτυο 13

2
1 Προσεγγίσεις, μέθοδοι και τεχνικές διδασκαλίας

ΜΕΡΟΣ Α: Διδακτικές προσεγγίσεις και μέθοδοι

1.1 Ιστορική αναδρομή στις διδακτικές προσεγγίσεις και μεθόδους

μέχρι το 1970

Διάφορες μεθοδολογίες έχουν διαδεχτεί η μία την άλλη από το δέκατο ένατο αιώνα μέχρι σήμερα
έτσι ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της γλωσσικής διδασκαλίας κάθε εποχής και κάθε κοινωνίας.
Κάποιες μέθοδοι (π.χ. η Άμεση Μέθοδος, η Φυσική Προσέγγιση) υποστηρίζουν ότι η δεύτερη
γλώσσα μαθαίνεται με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που μαθαίνεται η μητρική γλώσσα. Άλλες μέθοδοι
υποστηρίζουν ότι για την εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας (Γ2) είναι απαραίτητη η εκμάθηση
κανόνων (η Γραμματικομεταφραστική Μέθοδος, η Προφορικοακουστική μέθοδος).
Ξεκινώντας από το 1700 έως περίπου τα τέλη του 1800 βρίσκουμε τη
Γραμματικομεταφραστική Μέθοδο (Grammar-Translation), η οποία δίνει έμφαση στη χρήση της
μητρικής γλώσσας του μαθητή για την εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας. Βασικός στόχος της
μεθόδου αυτής είναι η ανάπτυξη της αναγνωστικής και γραπτής δεξιότητας, καθώς επίσης και η
ικανότητα του μαθητή να μεταφράζει, κυρίως λογοτεχνικά κείμενα. Επίσης η μέθοδος δίνει ιδιαίτερη
σημασία στην εκμάθηση γραμματικών κανόνων με ασκήσεις μετάφρασης από τη μητρική γλώσσα
στη δεύτερη γλώσσα και αντίστροφα. Η μέθοδος δεν έδινε καμία έμφαση στην ανάπτυξη του
προφορικού λόγου. Η μέθοδος αυτή ήταν αυστηρά δασκαλοκεντρική και δεν άφηνε περιθώρια
δημιουργικής ενεργοποίησης των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία.
Την ίδια περίπου εποχή αναπτύχθηκε η Άμεση Μέθοδος (Direct Method), η οποία έδωσε
έμφαση στον προφορικό λόγο. Σύμφωνα με τη μέθοδο, η εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας
μπορεί να γίνει με τον ίδιο τρόπο που γίνεται η εκμάθηση της μητρικής, απλά με έκθεση των
μαθητών στη γλώσσα. Η μέθοδος αυτή δεν χρησιμοποίησε τη μετάφραση στη διδασκαλία της
γλώσσας. Δεν διδάσκονται οι κανόνες της γλώσσας, το λεξιλόγιο παρουσιάζεται με εικόνες και
αντικείμενα και η προφορά με μίμηση και επανάληψη.

3
 Σημειώστε ποιες είναι οι πιο σημαντικές διαφορές μεταξύ της
Γραμματικο-μεταφραστικής και της Άμεσης Μεθόδου.

Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζεται το Μεταρρυθμιστικό Κίνημα (Reform Movement), το
οποίο έφερε σημαντικές αλλαγές στη διδασκαλία των γλωσσών δίνοντας, για παράδειγμα,
προτεραιότητα στον προφορικό λόγο. Η γραμματική διδάσκεται επαγωγικά· δηλαδή, οι γραμματικοί
κανόνες διδάσκονται μόνο αφού οι μαθητές έχουν έρθει σε επαφή με αυτούς μέσα από κείμενα που
μελετούν. Οι λέξεις διδάσκονται μέσα σε προτάσεις και όχι μόνες τους. Το Μεταρρυθμιστικό Κίνημα
είναι η πρώτη μέθοδος που έδωσε τόσο μεγάλη σημασία στη διδασκαλία του προφορικού λόγου και
της προφοράς χρησιμοποιώντας γνώσεις από την επιστήμη της Φωνητικής. Η μέθοδος αυτή
επηρεάζεται ιδιαίτερα από γνωστούς Φωνητικούς οι οποίοι ίδρυσαν τη Διεθνή Εταιρεία Φωνητικών
http://www.arts.gla.ac.uk/IPA/ipa.html και δημιούργησαν το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο
http://www.arts.gla.ac.uk/IPA/ipachart.html.
Στα μέσα του 20ου αιώνα αναπτύχθηκε η Προφορικοακουστική Μέθοδος στην Αμερική
(Audiolingualism) και η Προφορική Προσέγγιση – Διδασκαλία Γλωσσών Bασισμένη σε
Kαταστάσεις στη Μ. Βρετανία (Oral Approach - Situational Language Teaching). Οι μέθοδοι αυτές
έδωσαν επίσης προτεραιότητα στον προφορικό λόγο αλλά και στην ακριβή χρήση της γλώσσας.
Για τη διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς, χρησιμοποιούνταν
επαναλαμβανόμενες μηχανιστικές ασκήσεις (drills). Σ’ αυτές τις μεθόδους χρησιμοποιήθηκαν
καινούρια παιδαγωγικά εργαλεία, όπως το γλωσσικό εργαστήριο, το μαγνητόφωνο και ο προβολέας
εικόνων. Η Προφορική Προσέγγιση πρότεινε έναν τύπο μαθήματος που ακολουθούσε τη σειρά
Παρουσίαση-Πρακτική-Παραγωγή (ΠΠΠ). Στο στάδιο της Παρουσίασης, ο καθηγητής παρουσιάζει
και εξηγεί ένα συγκεκριμένο γλωσσικό φαινόμενο. Το στάδιο της Πρακτικής περιλαμβάνει ασκήσεις
πρακτικής εξάσκησης και, τέλος, στο στάδιο της Παραγωγής οι μαθητές χρησιμοποιούν το νέο
γλωσσικό φαινόμενο που διδάχτηκαν σε συνεχή λόγο. Η διδασκαλία της προφοράς είναι πολύ
σημαντική. Ο δάσκαλος χρησιμοποιεί το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο καθώς και ζεύγη λέξεων, που
ονομάζονται ‘ελάχιστα ζεύγη’. Αυτά διαφέρουν κατά έναν ήχο μεταξύ τους, καθώς επίσης και στη
σημασία τους, π.χ. φάρος – βάρος. Στόχος της διδασκαλίας της προφοράς στη μέθοδο αυτή είναι η
απόκτηση της προφοράς των φυσικών ομιλητών.

4
 Σκεφτείτε μερικά από τα κοινά χαρακτηριστικά του Μεταρρυθμιστικού
Κινήματος και της Προφορικοακουστικής Μεθόδου.

Τη δεκαετία του 1970 δημιουργήθηκε η Σιωπηλή Μέθοδος (Silent Μethod) από τον Caleb
Gattegno (1972). Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για τον τρόπο διδασκαλίας της γραμματικής
και του λεξιλογίου. Η γραμματική διδάσκεται επαγωγικά και το λεξιλόγιο με τη χρήση οπτικού υλικού.
Όσον αφορά την προφορά, δίνεται μεγάλη έμφαση στην ακριβή (χωρίς λάθη) παραγωγή λόγου. Η
διδασκαλία ξεκινάει από τους ήχους της γλώσσας, προχωρά στην παραγωγή των λέξεων και στον
συνδυασμό τους σε προτάσεις. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί ενδιαφέροντα εργαλεία για τη
διδασκαλία της προφοράς [π.χ. πίνακας με ήχους και χρώματα
http://www.koreaplus.net/Phonics_fidelchart.html, http://donaldcherry.com/silentway/ (χάρτης Fidel),
http://www.cuisenaire.co.uk/index.php/languages (ξύλινες ράβδοι που ονομάζονται Cuisenaire
rods)]. Ο δάσκαλος μιλάει όσο το δυνατόν λιγότερο, χρησιμοποιεί όμως κινήσεις και χειρονομίες
(π.χ. δείχνοντας ήχους από τα Fidel charts) με σκοπό να ζητήσει από τους μαθητές να παράγουν
λόγο.

Στη Σιωπηλή Μέθοδο ο δάσκαλος μιλά όσο το δυνατόν λιγότερο.

Κρίνετε αυτή την τεχνική σε σχέση με τη διδασκαλία της προφοράς.

Την ίδια περίπου εποχή ο James Asher (1969) ανέπτυξε την Ολική Σωματική Αντίδραση (Total
Physical Response) http://www.tpr-world.com/. Κύριος στόχος αυτής της μεθόδου είναι η βελτίωση
του προφορικού λόγου των μαθητών. Η διδασκαλία και η μάθηση γίνονται με κινητικές
δραστηριότητες. Ο δάσκαλος δίνει εντολές (π.χ. ‘άνοιξε την πόρτα’) και οι μαθητές τις εκτελούν. Για
τη διδασκαλία του λεξιλογίου χρησιμοποιούνται αντικείμενα, φωτογραφίες και άλλα υλικά. Στη
διδασκαλία της προφοράς δίνεται έμφαση στο να ακούν οι μαθητές και δεν υπάρχει καμία πίεση να
μιλήσουν μέχρι να αισθανθούν οι ίδιοι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα.

5
 Πώς πιστεύετε ότι η χρήση των εντολών βοηθά στην εκμάθηση της
δεύτερης / ξένης γλώσσας;

Τη δεκαετία του 1980 αναπτύχθηκε η Φυσική Προσέγγιση (Natural Approach) από τους
Krashen & Terrell (1983), οι απαρχές της οποίας τοποθετούνται στα τέλη της προηγούμενης
δεκαετίας. Σύμφωνα με τον Krashen, δεν είναι απαραίτητη η διδασκαλία της γραμματικής στη
δεύτερη/ξένη γλώσσα και οι μαθητές πρέπει να εκτίθενται όσο το δυνατό περισσότερο στη
δεύτερη/ξένη γλώσσα που μαθαίνουν. Η μέθοδος χρησιμοποιεί επικοινωνιακές περιστάσεις για τη
διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς. Ο δάσκαλος μιλά μόνο στη γλώσσα-
στόχο και η κατανόηση προηγείται της παραγωγής.

1.2 Επικοινωνιακή Προσέγγιση (1970 κ.έ.)

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 παρουσιάζεται η Επικοινωνιακή Προσέγγιση (Ε.Π.)
(Communicative Approach), η οποία δεν έδινε τόσο μεγάλη σημασία στη γραμματική και λεξιλογική
ακρίβεια όσο στην επικοινωνιακή ικανότητα. Οι στόχοι και το περιεχόμενο των μαθημάτων λαμβάνει
υπόψη τις ανάγκες των μαθητών, οι οποίες πρέπει να μελετηθούν σε συνδυασμό με παράγοντες
όπως το γλωσσικό τους επίπεδο, τον σκοπό για τον οποίο μαθαίνουν τη δεύτερη/ξένη γλώσσα, τη
χώρα όπου διαμένουν, κτλ. Για πρώτη φορά τη δεκαετία του ‘70 προτείνεται η διδασκαλία
γλωσσικών εννοιών και λειτουργιών (Finocchiaro & Brumfit 1983). Δηλαδή, η γλώσσα που
διδάσκεται σχετίζεται με την έκφραση εννοιών όπως ο χρόνος, η ποσότητα, κτλ. καθώς επίσης και
για την έκφραση γλωσσικών λειτουργιών, όπως η πρόσκληση, η άρνηση, κτλ. Η Ε.Π. είναι η βασική
μέθοδος διδασκαλίας των γλωσσών μετά το 1980. Οι θεωρητικές της αρχές χρησιμοποιούνται από
πολλές μεθόδους μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με την Ε.Π., η διδασκαλία της γραμματικής δεν
στοχεύει στην απλή γνώση γραμματικών κανόνων, αλλά στην κατάλληλη χρήση τους σε κάποιο
επικοινωνιακό πλαίσιο. Για την εκμάθηση του λεξιλογίου, η Ε.Π. προτείνει τεχνικές (π.χ. άσκηση
πληροφοριακού κενού: information-gap activities) που ενθαρρύνουν την εξάσκηση των μαθητών με
τις λέξεις. Παρότι στην αρχή δεν δόθηκε έμφαση στη διδασκαλία της προφοράς, αργότερα, έγινε
κατανοητή η σημασία της, αφού βασικός στόχος της μεθόδου αυτής είναι η επικοινωνία. Όσο καλά
κι αν γνωρίζουν οι μαθητές τη γραμματική και το λεξιλόγιο, δεν θα τα καταφέρουν να

6
επικοινωνήσουν αποτελεσματικά εαν δεν έχουν καλή προφορά. Στόχος δεν είναι φυσικά το να
μπορεί ο μαθητής να μιλάει σαν το φυσικό ομιλητή, διότι κάτι τέτοιο θεωρείται μη εφικτό. Παρότι
πλέον αναγνωρίζεται η σημασία της προφοράς στην Ε.Π., δεν έχουν αναπτυχθεί ξεχωριστές
τεχνικές για τη διδασκαλία της, αλλά χρησιμοποιούνται κάποια στοιχεία από άλλες προσεγγίσεις
(βλ. κεφάλαιο «Η διδασκαλία της Προφοράς»).

Τι καινούριο εισάγει η Επικοινωνιακή Προσέγγιση στη διδασκαλία;

των ξένων γλωσσών;

1.3 Δραστηριοκεντρική Εκμάθηση (1987 κ.έ.)

Στην Επικοινωνιακή Προσέγγιση ανήκει και η Μέθοδος της Δραστηριοκεντρικής Εκμάθησης

(Δ.Ε.) (Task-Based Learning, βλ. Willis 1996). Η Δραστηριοκεντρική εκμάθηση άλλαξε την
παραδοσιακή δομή του μαθήματος, το οποίο μέχρι τότε ακολουθούσε το μοντέλο Παρουσίαση –
Πρακτική – Παραγωγή. Έτσι, πολύ συχνά, η διδακτική πράξη ξεκινά με την παραγωγή της γλώσσας
από τους μαθητές. Στο στάδιο αυτό, οι μαθητές έχουν την ανάγκη να μάθουν κάποια νέα δομή της
γλώσσας για να ανταποκριθούν στη δραστηριότητα που τους έδωσε ο δάσκαλος. Στο τέλος του
μαθήματος, ο καθηγητής παρουσιάζει το νέο γλωσσικό φαινόμενο και οι μαθητές εξασκούνται σ’
αυτό.
Το μοντέλο της Δ.Ε. αποτελείται από τρία στάδια:

Προδραστηριότητα

Εισαγωγή στο θέμα και στη

δραστηριότητα

Κύκλος Δραστηριότητας

Δραστηριότητα - Σχεδιασμός – Αναφορά

Εστίαση στη γλώσσα

Ανάλυση - Πρακτική

7
Στο πρώτο στάδιο (Προδραστηριότητα) ο δάσκαλος ανακοινώνει στην τάξη το θέμα με το οποίο θα
ασχοληθούν οι μαθητές. Ξεκινά με μια δραστηριότητα η οποία προετοιμάζει τους μαθητές του για
την κύρια δραστηριότητα που θα ακολουθήσει. Στο δεύτερο στάδιο (Κύκλος Δραστηριότητας), οι
μαθητές κάνουν τη δραστηριότητα και έχουν την ευκαιρία μέσω της διάδρασης να αναπτύξουν τις
προφορικο-ακουστικές και αναγνωστικές δεξιότητές τους. Ακολουθεί το στάδιο της Εστίασης στη
Γλώσσα, κατά το οποίο ο καθηγητής παρουσιάζει το καινούριο γλωσσικό φαινόμενο (Ανάλυση), και
το μάθημα ολοκληρώνεται με την εξάσκηση των μαθητών (Πρακτική).
Στη μέθοδο αυτή, η διδασκαλία δεν οργανώνεται γύρω από ένα γλωσσικό φαινόμενο, αλλά γύρω
από την επίλυση ενός προβλήματος. Αρχικά, η συγκεκριμένη μέθοδος δεν ασχολήθηκε με τη
διδασκαλία της γραμματικής. Αργότερα όμως, ακόμη και αυτή η μέθοδος άρχισε να περιλαμβάνει τη
γραμματική στη διδακτική της δεύτερης/ξένης γλώσσας αναγνωρίζοντας τη σημασία των
γραμματικών τύπων για τη σωστή χρήση της γλώσσας. Όσον αφορά το λεξιλόγιο, ιδιαίτερη σημασία
δίνεται στη διδασκαλία του. Οι λέξεις δεν παρουσιάζονται μεμονωμένες, αλλά διδάσκονται μέσα στο
περικείμενο1. Έμφαση δίνεται στη διδασκαλία φράσεων, ιδιωτισμών, συμφράσεων (π.χ. πλατύ
χαμόγελο) (βλ. κεφάλαιο για το λεξιλόγιο), κτλ. Όσο για την προφορά, δεν δίνεται ιδιαίτερη έμφαση,
αν και οι ευκαιρίες για εξάσκηση στον προφορικό λόγο είναι συνεχείς. Είναι, όμως, δυνατό να
οργανωθούν δραστηριότητες που θα εστιάζουν στη διδασκαλία της προφοράς.

(α) Γιατί πιστεύετε ότι η Δραστηριοκεντρική μέθοδος δίνει την

ευκαιρία στους μαθητές να πάρουν μέρος σε επικοινωνιακές
περιστάσεις στην αρχή του μαθήματος;

(β) Ποιες είναι οι βασικές διαφορές μεταξύ του σχεδιασμού

μαθήματος με βάση το μοντέλο ΠΠΠ και αυτού που στηρίζεται στη
Δραστηριοκεντρική μέθοδο;

1
Περικείμενο: Το γλωσσικό περιβάλλον στο οποίο χρησιμοποιείται μια λέξη.

8
1.4 Εστίαση στον τύπο (focus on form) (Mετά το 1990)

Μετά το 1990, οι διδακτικές τεχνικές που εστιάζουν στον τύπο αποτελούν τις πιο πρόσφατες
εφαρμογές της Επικοινωνιακής Προσέγγισης Οι τεχνικές αυτές είναι επικοινωνιακές, αφού η
σημασία βρίσκεται στο κέντρο της διδασκαλίας. Οι διδακτικές αυτές προσεγγίσεις θεωρούν ότι για τη
γρήγορη πρόοδο του μαθητή στην εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας είναι απαραίτητη όχι
μόνο η επικοινωνία αλλά και η προσοχή (εστίαση) του μαθητή στο γλωσσικό τύπο (Doughty 1997,
Lightbown & Spada 1999). Η ρητή (explicit) διδασκαλία γλωσσικών στοιχείων στο πλαίσιο των
επικοινωνιακών δραστηριοτήτων μπορεί να ωφελήσει τους μαθητές τόσο στην ακρίβεια όσο και
στην ευχέρεια (Μπέλλα 2007). Γίνεται διάκριση ανάμεσα στην εστίαση στον τύπο (focus on form) και
στην εστίαση στους τύπους (focus on forms). Η τελευταία αναφέρεται στην παραδοσιακή τεχνική η
οποία εστιάζει στη διδασκαλία γραμματικών φαινομένων χωρίς να λαμβάνει υπόψη την
επικοινωνιακή περίσταση. Αντίθετα, η εστίαση στον τύπο αναφέρεται στη διδασκαλία γλωσσικών
στοιχείων τα οποία έχουν ως στόχο την επικοινωνία (Long 1991: 45). Η δραστηριοκεντρική μέθοδος
που παρουσιάστηκε πιο πάνω αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επικοινωνιακής προσέγγισης
που είναι κατάλληλη για εστίαση στον τύπο.
Αν και αυτή η διδακτική τεχνική εφαρμόστηκε αρχικά κυρίως για τη διδασκαλία της γραμματικής,
πρόσφατες δημοσιεύσεις και έρευνες έχουν χρησιμοποιήσει και μελετήσει την εστίαση στον τύπο
στο πλαίσιο της διδασκαλίας του λεξιλογίου και της προφοράς

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της εστίασης στον τύπο και της
εστίασης στους τύπους;

1.5 Διδασκαλία γλώσσας και περιεχομένου

Η Διδασκαλία της Γλώσσας με Βάση το Περιεχόμενο χρησιμοποιεί τη δεύτερη/ξένη γλώσσα για τη

διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων (σχολικών μαθημάτων). Στόχος της είναι να αναπτύξει ο
μαθητής τις γλωσσικές και γνωστικές του δεξιότητες καθώς εστιάζει ταυτόχρονα στην εκμάθηση της
γλώσσας και του γνωστικού περιεχομένου (Zάγκα 2004). Πρόκειται για την εκμάθηση του
γνωστικού αντικειμένου με τη χρήση της δεύτερης/ξένης γλώσσας, αλλά και για την εκμάθηση της
δεύτερης/ξένης γλώσσας μέσω της μελέτης του γνωστικού αντικειμένου. Οι στόχοι αυτοί

9
επιτυγχάνονται όταν αξιοποιούνται κατάλληλα τα γνωστικά αντικείμενα (δηλ. τα σχολικά μαθήματα)
στη διδασκαλία της δεύτερης/ξένης γλώσσας, με την προσθήκη και γλωσσικών στόχων στα
γνωστικά αντικείμενα και την εξάσκηση των μαθητών στο ακαδημαϊκό λεξιλόγιο των σχολικών
μαθημάτων.
Η Διδασκαλία της Γλώσσας με Βάση το Περιεχόμενο μπορεί να βοηθήσει τη γλωσσική και
γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και να αναπτύξει τις γλωσσικές και ακαδημαϊκές τους δεξιότητες. Η
γλώσσα που μαθαίνεται μέσω του περιεχομένου επιτρέπει στους μαθητές να επικοινωνούν
χρησιμοποιώντας όχι μόνο λέξεις καθημερινές και οικείες, αλλά και αφηρημένες έννοιες (Clegg
2007, Snow & Brinton 1997).
Συμπερασματικά, η προσέγγιση αυτή θεωρείται αποτελεσματική μορφή διδασκαλίας διότι: (α)
Διδάσκει τη γλώσσα μέσα σε αυθεντικά επικοινωνιακά συμφραζόμενα, (β) αντιμετωπίζει τη γλώσσα
και το περιεχόμενο ως στοιχεία που συνδέονται μεταξύ τους και (γ) βοηθάει τους μαθητές που
μαθαίνουν μια δεύτερη/ξένη γλώσσα να αποκτήσουν ακαδημαϊκές δεξιότητες και τους δίνει την
ευκαιρία να εκτεθούν σε έναν πλούτο στοιχείων της δεύτερης/ξένης γλώσσας.

1.6 Η διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς

σήμερα

Σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες αντιλήψεις, τα στοιχεία της γλώσσας (γραμματική, λεξιλόγιο και
προφορά) δεν πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα στη διδασκαλία. Σήμερα η γλώσσα
διδάσκεται ολιστικά και ο καθηγητής, για παράδειγμα, μπορεί να διδάξει τη γραμματική σε
συνδυασμό με το λεξιλόγιο και την προφορά. Π.χ. στη φράση η μαύρη ήπειρος, ο καθηγητής μπορεί
να εστιάσει στη διδασκαλία των δύο κλίσεων (επιθέτουκαι ουσιαστικού), στη διδασκαλία της
σύμφρασης και τέλος στη διδασκαλία του τόνου (η μαύρη ήπειρος, της μαύρης ηπείρου).
Επιπλέον, όσον αφορά τη μεθοδολογία διδασκαλίας, η τάση σήμερα είναι να επιλέγονται στοιχεία
διαφόρων μεθόδων και να συνδυάζονται μεταξύ τους για να καλύπτονται οι ανάγκες κάθε μαθητή
και κάθε τάξης. Έτσι, για παράδειγμα, στη διδασκαλία της προφοράς χρησιμοποιούνται οι
μηχανιστικές ασκήσεις (drills) που ανήκουν στην Προφορικοακουστική μέθοδο, έτσι ώστε οι μαθητές
να παράγουν με ακρίβεια κάποιους ήχους, αλλά επίσης και τα παιχνίδια ρόλων – που ανήκουν στην
Επικοινωνιακή Προσέγγιση – για να αναπτυχθεί η γλωσσική ευχέρεια των μαθητών. Επίσης, στη
διδασκαλία του λεξιλογίου ο καθηγητής μπορεί να επιλέξει να δώσει στους μαθητές του μια λίστα
λέξεων στη δεύτερη γλώσσα με τις αντίστοιχες μεταφράσεις τους στη μητρική τους γλώσσα (τεχνική
της Γραμματικομεταφραστικής μεθόδου), αλλά και να χρησιμοποιήσει ασκήσεις όπως η άσκηση

10
πληροφοριακού κενού (information-gap activities) οι οποίες προέρχονται από την Επικοινωνιακή
Προσέγγιση.

Σκεφτείτε ποιες μεθόδους διδασκαλίας χρησιμοποίησαν οι δάσκαλοί

σας για να μάθετε μια ξένη γλώσσα. Αναφέρετε τα βασικά
χαρακτηριστικά τους και βρείτε σε ποια μέθοδο ανήκουν.

ΜΕΡΟΣ Β: Κατηγορίες διδακτικών δραστηριοτήτων

Οι βασικές κατηγορίες δραστηριοτήτων που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο καθηγητής για τη

διδασκαλία της γραμματικής, του λεξιλογίου και της προφοράς (βλ. τις προτεινόμενες
δραστηριότητες στα αντἰστοιχα κεφάλαια της ενότητας) είναι οι εξής:

(α) ελεγχόμενες (controlled): δραστηριότητες που δίνουν έμφαση σε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο
και περιορίζουν το μαθητή στην κατανόηση και παραγωγή αποκλειστικά και μόνο αυτού του
φαινομένου. Για παράδειγμα στη γραμματική, κλίση ουσιαστικών, ρημάτων, επιθέτων, κτλ.
σύμφωνα με ένα παράδειγμα. Σην προφορά: επαναλαμβανόμενες μηχανιστικές ασκήσεις (drills)
πάνω σε ελάχιστα ζεύγη, π.χ. για την εκμάθηση συμφώνων (ζόρι – δόρυ)

(β) καθοδηγούμενες (guided): δραστηριότητες που δίνουν έμφαση σε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο,
αλλά στις οποίες ο μαθητής έχει κάποιο έλεγχο ή επιλογή, π.χ. άσκηση πληροφοριακού κενού
(Information gap activities).

(γ) επικοινωνιακές (communicative): πιο ελεύθερες δραστηριότητες στις οποίες ο μαθητής δίνει
σημασία και στο φαινόμενο της γραμματικής, λεξιλογίου ή προφοράς που χρειάζεται να εξασκήσει
αλλά και στο γενικότερο επικοινωνιακό περιεχόμενο.

11
 Πιστεύετε ότι υπάρχει μια ‘ιδανική’ σειρά στη χρήση των παραπάνω
δραστηριοτήτων; Δηλαδή, θεωρείτε ότι πρέπει οι επικοινωνιακές
δραστηριότητες να ακολουθούν τις ελεγχόμενες και τις
καθοδηγούμενες;

Έντυπη βιβλιογραφία

 Επικοινωνιακή

Krashen, S. D. and Terrell, T. D. (1983). The Natural Approach: Language Acquisition in the
Classroom. Hayward, CA: The Alemany Press.

Finocchiaro, M. and Brumfit, C. (1983). The Functional-Notional Approach. New York, NY: Oxford
University Press.
 Εστίαση στον τύπο
Doughty, C. (1997). Meeting the criteria of focus on form. Ανακοίνωση στο Second Language
Research Forum. Michigan State University.
Lightbown, P. and Spada, N. (1999). How languages are learned. Oxford: OUP.
Long, M. H.(1991). Focus on form: A design feature in language teaching methodology. Στο Κ. De
Bot, D. Coste, R. Ginsberg & C. Kramsch (επιμ.), Foreign Language Research in Cross-
Cultural Perspectives. Αmsterdam: John Benjamins, 39-52.
Μπέλλα, Σ. (2007). Η δεύτερη γλώσσα. Κατάκτηση και διδασκαλία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

 Διδασκαλία Γλώσσας και Περιεχομένου

Zάγκα, E. (2004). : Η συμβολή των μαθημάτων ειδικότητας στη γλωσσική αγωγή: Η διδασκαλία της
Νέας Ελληνικής ως Δεύτερης Γλώσσας με έμφαση στο περιεχόμενο των γνωστικών
αντικειμένων του Αναλυτικού Προγράμματος. Διδακτορική Διατριβή. Φιλοσοφική Σχολή,
ΑΠΘ.

Clegg, J. (2007). ‘Analysing the Language Demands of Lessons Taught in a Second Language’.
Revista española de lingüística aplicada (RESLA) 20: Extra 1, 113-128
Snow, M. A. & Brinton, D. M. (eds.) (1997). The content-based classroom: Perspectives on
integrating language and content. New York: Longman.

 Σιωπηλή Μέθοδος

12
 Caleb, G. (1972). Teaching Foreign Languages in Schools: The Silent Way. New York City:
Educational Solutions.

 Ολική Σωματική Αντίδραση

James J. A. (1996). Learning Another Language Through Actions. San Jose, California: AccuPrint.

Willis, J. (1996). A framework for task-based learning. Harlow, U.K.: Longman Addison- Wesley.

Πηγές στο διαδίκτυο

 Γραμματικομεταφραστική Μέθοδος

http://bogglesworldesl.com/glossary/grammartranslationmethod.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30

Σεπτεμβρίου 2013]

http://moramodules.com/ALMMethods.htm (αρχική σελίδα με πληροφορίες για διάφορες

διδακτικές προσεγγίσεις και μεθόδους) [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

 Άμεση Μέθοδος

http://moramodules.com/ALMMethods.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

 Προφορικοακουστική Μέθοδος

http://en.wikipedia.org/wiki/Audio-Lingual_Method

http://www.onestopenglish.com/section.asp?catid=59442&docid=146488 [ημερομηνία πρόσβασης

30 Σεπτεμβρίου 2013]

 http://moramodules.com/ALMMethods.htm

 Σιωπηλή Μέθοδος

http://en.wikipedia.org/wiki/ The_Silent_Way

http://moramodules.com/ALMMethods.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://www.saudicaves.com/silentway/ [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

 Ολική Σωματική Αντίδραση

http://en.wikipedia.org/wiki/Total_Physical_Response

http://www.sil.org/LinguaLinks/LanguageLearning/WaysToApproachLanguageLearning/TotalPhysi
calResponse.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

13
 http://www.context.org/ICLIB/IC06/Asher.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://moramodules.com/ALMMethods.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://www.tpr-world.com/ [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

 Φυσική Προσέγγιση

http://www.sk.com.br/sk-krash.html [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://moramodules.com/ALMMethods.htm#Natural [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου

2013]

http://homepage.ntlworld.com/vivian.c/SLA/Krashen.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου

2013]

http://web.stanford.edu/~kenro/essays/NaturalApproach.html

 Επικοινωνιακή Προσέγγιση

http://en.wikipedia.org/wiki/Communicative_language_teaching

http://www.sil.org/LinguaLinks/LanguageLearning/WaysToApproachLanguageLearning/Communic
ativeLanguageTeaching.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://moramodules.com/ALMMethods.htm [ημερομηνία πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

 Δραστηριοκεντρική Εκμάθηση

http://www.languages.dk/methods/documents/TBL_presentation.pdf [ημερομηνία πρόσβασης 30

Σεπτεμβρίου 2013]

http://www.longman.com/teaching-tips/task-based-learning.html [ημερομηνία πρόσβασης 30

Σεπτεμβρίου 2013]

http://en.wikipedia.org/wiki/Task-based_learning

http://jalt-publications.org/tlt

 Άλλες πηγές για μεθοδολογία διδασκαλίας και για καθηγητές

http://www.mhhe.com/socscience/education/methods/resources.html#teaching [ημερομηνία
πρόσβασης 30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://www.teachingenglish.org.uk/think/methodology/task_based.shtml [ημερομηνία πρόσβασης

30 Σεπτεμβρίου 2013]

http://www.cal.org/resource-center/briefs-digests/digests

14