Doküman No 5.5.

5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 1/6

1-Amaç:
...........................de; Makinelerin normal koşullar altındaki temizlik işlemleri ile
periyodik kontrol amaçlı ya da arıza halinde bakım onarım çalışmaları sırasında ve ayrıca
makine ve ekipmanların enerji kaynaklarının iyi izole edilmemesinden, çalışanın kontrolü
dışında bir başkası tarafından açılmasından, beklenmedik bir şekilde enerji
yüklenmesinden, biriken enerjinin boşalmasından doğacak iş kazalarının önlenmesi için
“Kilitleme ve Etiketleme Sistemi” kullanılır.
Bu sistemin özü, Makine ve Ekipmanlara yapılacak bakım-onarım öncesinde;
makinenin durdurulduğunu, tüm potansiyel enerji kaynaklarından izole edildiğini ve
makineye müdahale edilmeden evvel, makinenin beklenmedik şekilde tekrar enerji
yüklenmesi, çalışanının denetimi dışında çalışmaya başlaması veya güç kaynaklarının
açılmasına karşı kilitlendiğini garantileyecek uygulamalardır. Bu uygulama sayesinde,
makine tamamen işlem dışı bırakılmış olur.
2-Kapsam:
........................... çalışanlarını kapsar.

3-Tanımlar:
Etiketler: Makinenin enerjisinin ne amaçla kesildiğini, kim tarafından çalışma yapıldığını
ve çalışmanın ne zaman başlayıp makinenin, ne zamana kadar devre dışı kalacağını
gösteren etiket sistemidir. Bu etiket, çalışmadan doğrudan sorumlu kişi tarafından
yerleştirilir ve çıkarılır. Etiketler üzerinde “DIKKAT, TEHLIKE, BOZUK-KULLANMAYIN,
GÜVENLI DEĞIL-KULLANMAYIN, ÇALIŞTIRMAYINIZ, BOZUK” vb. uyarılar yer alır.

Kilitler: Etiketlemeyi yapan kişi tarafından, enerji kaynağının devreye sokulmasını

önleyecek ve güvenli konumda durmasını sağlayacak bir Kilitleme işlemidir. Bu kilitlerin
tesislerde ikinci bir anahtarı bulunmayacak şekilde tasarlanması gerekir. Kilit
uygulanamayan hallerde amacı sağlayacak şekilde, makinenin açma-kapama
devrelerinde, makinenin bir tek işlemde açılmasının engellendiği, seri/kombine
düzenlemeler yapılabilir.

Enerji kaynağı: Elektriksel, mekanik, hidrolik, pnömatik, kimyasal termal veya diğer tür
enerji sağlayan her türlü kaynaktır.

Sıfır Enerji Durumu: Makinelerin tüm enerji kaynaklarından veya potansiyel enerji
kaynaklarından (elektriksel, mekanik, hidrolik, pnömatik, kimyasal, termal, buhar, sıvı
vb.) tamamen izole edilmiş olmasıdır.

4-Sorumluluklar:
4.1-İSGÇ koordinatörü:
• İşyerinde etiketleme ve kilitleme işlemlerinin uygulanıp uygulanmadığının
denetlemesinden sorumludur

4.2-Tüm Çalışanlar:
• Etiketleme ve kilitleme uygulanması gereken bütün işlerde talimatlara uygun
hareket etmek zorundadırlar

4.5-Yöneticiler:
• Etiketleme ve kilitleme işlemlerinin uygulanıp uygulanmadığının denetlenmesinden

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
1
 Doküman No 5.5.5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 2/6

sorumludurlar.
4.6-Yüklenici firma :
• Bütün yüklenici firma çalışanları da etiketleme ve kilitleme yapmaktan sorumludur
5-Uygulama Esasları
5.1- Kilitleme-Etiketleme Uygulaması yapılacak işler
• Çalışanları korunma altına alınmamış mekanizmalardan tehlikelere maruz
kalabilecekleri mekanik hareketli ekipmanlar(elektrik, pnömatik, hidrolik)
• Tehlikeli maddeleri içeren boru arızaları
• Sıkışmış, gerilmiş veya sarılmış yaylar
• Yerçekimi nedeniyle potansiyel enerjisi olan ekipmanlar
• Kişilerin canlı elektrik akımına maruz kalabilecekleri 24 voltun üzerinde akımla
çalışan ekipmanlar
• Depolanmış elektriği olan ekipmanlar. Bataryalar ve kondansatörler gibi
• Statik yüklemesi olabilen ekipmanlar
• Normal çalışma sırasında Bakım ve Onarım yapılırken; çalışanların makine
koruyucularını veya diğer güvenlik düzeneklerini kaldırmaları veya atlamaları veya
bedenlerinin herhangi bir bölümünü makinenin içine sokmaları halinde

5.2. Dikkat Edilecek Temel Konular

• Tesislerde, makinelerin ve enerji kaynaklarının özelliklerine göre, makinede sıfır
enerji durumunu sağlayacak en uygun Kilitleme/Etiketleme yöntemi İSGÇ
koordinatörü ve ilgili bölüm sorumluları tarafından tespit edilecektir.

• Bu amaçla her makine için Kilitleme/Etiketleme Bilgi Kartı (Form -1- )

hazırlanmalıdır. Bu kart üzerinde makineyi aktive eden tehlikeli enerjinin cinsi ve
büyüklük değeri tespit edilmeli ve bu enerjinin izolasyonunun sağlanması için
gerekli kontrol sistemi belirlenmelidir.

• İzolasyonu sağlayan teçhizat (valf, açma-kapama düğmesi, bloklama

mekanizmaları, körleme vb.) makine üzerindeki yeri de belirtilecek şekilde kart
üzerine yazılmalıdır. Bu kart üzerindeki bilgiler İSGÇ Koordinatörü koordinasyonu
altında, Bakım-Onarım Sorumluları ve Bölüm Sorumluları tarafından
doldurulmalıdır.

• Her makinenin Kilitleme/Etiketleme uygulaması İSGÇ Koordinatörü ve Bakım

Onarım sorumluları tarafından yetkilendirilmiş olan çalışanlarca yapılır. Bu kişilerin
isimleri, Bilgi kartı üzerinde belirtilmelidir.

• Bilgi kartı üzerinde, enerji kaynaklarının tamamen izole edilebilmesi için uygulanan
başka koruma yöntemleri varsa bunlar da yazılmalıdır.

• Bilgi kartının Kontrol Araçları bölümünde, Kilitleme, etiketleme, her ikisi ve varsa
ek tedbirler her bir tehlikeli enerji kaynağı için işaretlenmelidir.

• Bilgi kartını hazırlayan kişinin ismi, hazırladığı tarih ve gerekli olması halinde
bağlantı kurulması gereken telefon numarası kart üzerinde yazılmalıdır.

• Bilgi kartları hazırlanmış olduğu makinenin üzerinde veya yakınındaki bir panoya

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
2
 Doküman No 5.5.5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 3/6

asılacaktır. Birer kopyası ise İSGÇ Koordinatörü ve Bakım- Onarım Bölümü

tarafından saklanacaktır.

5.3-Etiketlerin ve Kilitlerin Özellikleri

• Etiketler, iklim koşullarından, nemden veya sudan ve korozyondan etkilenmeyen
ve üzerindeki mesajın silinmeyeceği dayanıklı bir malzemeden yapılmış olmalıdır.

• Kilitler, ancak kesici bir aletle kesilmesi mümkün olan dayanıklı metalden yapılmış
olmalıdır. Kırılarak açılabilen kilitler kullanılmamalıdır.

• Kilit ve etiketler, kullanım amaçlarına göre renk, şekil ve büyüklük açısından farklı
özelliklerde olmalı ve üretim sahasının farklı noktaları veya ekipmanları için
sınıflandırma oluşturulmalıdır.

5.4-Kilitleme/Etiketleme uygulamasında genel akış

• Enerji kaynakları izole edilecektir.

• Enerji izolasyonunu sağlayan teçhizat Kilitleme tertibatı ile kilitlenmeli ve çalışmayı

yapan kişinin isminin yer aldığı ve sadece kendisi tarafından açılabileceği
uyarısının bulunduğu bir etiket ile etiketlenmelidir.

• Elektrikli/Hidrolik ve Pnömatik sınıfındaki ekipmanların, Açma/Kapama (on-off)

düğmeleri, şalterleri ve kısma düğmeleri Kilitleme işlemi olarak düşünülmemelidir,
zira bunlar ekipman üzerindeki enerjiyi tümüyle ortadan kaldırmazlar.

• Pnömatik ve Hidrolik cihazlarda; akışı kesecek uygun kapama valfı ve kesiciler

kullanılmalıdır. Valfları Kilitlemek için zincir veya benzeri araçlar kullanılmalıdır.
İlave bir döngü meydana gelmemesi için, makinenin basınçtan tam anlamıyla
arındığından emin olunmalıdır.

• Makine devresinde birikmiş enerjinin, makineyi kontrol dışında harekete

geçirmesini önlemek için, rotasyon halindeki parçaların tam döngüsünü
tamamlaması sağlanmalı veya makine parçaları normal döngüsünü
tamamladığında durduğu pozisyona getirilmeli ve bu pozisyonda durmasını
sağlayacak şekilde bloke edilmeli, sonra da Kilitleme/Etiketleme yapılmalıdır.

• Makinenin enerji kaynağından tamamen izole edilip edilmediğini kontrol etmek

için, makineye başka çalışanların müdahale edip etmediği kontrol edilmeli ve
sistemin devre dışı bırakılıp bırakılmadığı, açma -Kapama düğmeleri ile test
edilmelidir. Kontrol tamamlandıktan sonra, makine kapalı duruma getirilmelidir.
Kilitleme yapıldıktan sonra çalışmanın cinsini en iyi ifade edecek etiketler (DIKKAT,
TEHLIKE, BOZUK-KULLANMAYIN, GÜVENLI DEĞIL KULLANMAYIN,
ÇALIŞTIRMAYINIZ vb.)kilit üzerine bağlanmalıdır.

• Çalışma tamamlandıktan sonra, makine tekrar çalıştırılmadan evvel, tüm

çalışanların makineden uzakta güvenli bir bölgede olduklarından emin olunmalıdır.

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
3
 Doküman No 5.5.5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 4/6

• Kilitler kaldırılmalı ve makine aktivite edilmelidir. Yetkilisi tarafından konulan bir

etiket ve kilit, yine sadece yetkilisi tarafından kaldırılabilir. Hiçbir zaman başka
birine, kilit ya da etiketi kaldırması için yetki devri yapılamaz.

• Kilitlemeyi yapan kişi bir nedenle tesisi terk etmiş ise aşağıdaki prosedür
uygulanmalıdır.
o Kişinin tesise dönmesini sağlayacak girişimlerde bulunulmalı
o Durumu değerlendirmek için İlgili Bölüm Yöneticisi ve İş Güvenliği Uzmanı
ile
o temas kurulmalı
o Çabaları yazılı olarak raporlanmalı.
o Bölüm yöneticisi ve İş Güvenliği uzmanı onay veriyorsa kilidin sökülmesi
o sağlanmalıdır.

• Kilit ve Etiket kaldırıldıktan sonra, makineden sorumlu kişilere çalışmanın

tamamlandığı ve güvenli şekilde çalışabilecekleri bildirilmelidir.
5.5-Geçici Olarak Kilitleme/Etiketleme işlemine ara verilmesi
• Ekipman/makinenin, Parçaların Ayarlanması, test edilmesi gibi amaçlarla,
Kilitleme/etiketleme işlemine ara verilirse, aşağıdaki sıra takip edilmelidir:
o Ekipman veya makine aletlerden ve malzemeden arındırılmalıdır.
o Temel işlevi olmayan personel çevreden uzaklaştırılmalıdır.
o Kilitleme/Etiketleme mekanizması çıkarılır.
o Enerji verilir ve test/ayar benzeri işlemleri yapılır.
o Test /ayar işlemleri süresi makul bir süre ile kısıtlı olmalıdır.
o Ekipman hiçbir şekilde, enerji yüklü ve açık durumda iken, başıboş
bırakılmamalıdır.
o Sistem enerjiden arındırılmalı ve Kilitleme/etiketleme yapılmalıdır.

• Başka bir çalışan, aynı makinede yapacağı çalışma için enerjiyi kesmek üzere
kilitleme yapmış olsa dahi, daha sonra gelen çalışanında Kilitleme/Etiketleme
uygulamasını tekrar yapması gerekir. İlk Kilitleme uygulamasını yapan çalışan,
işini tamamladığında sadece kendi kilit ve etiketini sökebilir. Bu kişi işini
tamamladığını, diğer kişiye mutlaka sözlü olarak da bildirecektir.

Kilitleme/Etiketleme uygulamasının kim veya hangi bölüm tarafından yapıldığının

daha kolay tespit edilebilmesi için kilitler işe ve vardiyaya ve bölüme göre değişik
renklerde olabilir.

Eğer bir kilit anahtarı kaybolursa, durum hemen İSGÇ koordinatörüne rapor
edilmeli ve yeni bir set temin edilmelidir.

Enerji izolasyonu sağlayan teçhizatın kilitlenmesi mümkün değil ise, sadece

etiketleme de yeterli olabilir. Ancak bu durumda çevredeki diğer çalışanlar,
etiketleme konusunda çok somut şekilde bilgilendirilmiş ve bilinçlendirilmiş
olmalıdır.

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
4
 Doküman No 5.5.5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 5/6

Çalışmanın yapılabilmesi için makinenin koruyucu kapak ve aksamlarının

sökülmesi gerekiyorsa, çalışma tamamlandıktan sonra koruyucuları tekrar yerine
takılmalıdır.

Etiketleme işlemi, bir makinenin koruyucusunda bir arıza ve yetersizlik görülmesi

halinde de yapılabilir. Makine ile ilgili bir güvenlik problemi veya herhangi bir arıza
kim tarafından fark edilirse edilsin hemen bölüm sorumlusuna bildirilmelidir.
Bölüm sorumlusu, makinede gerekli incelemeyi yaptıktan sonra, o makineden
sorumlu yetkilendirilmiş çalışanı Kilitleme/Etiketleme uygulaması için görevlendirir.
Gerekli güvenlik tedbirleri sağlanana kadar makinenin kullanılmaması gerektiğini
gösteren etiket asılır ve etiketleme yapılır.

5.6-Eğitim
• Eğitimler her yıl, yetkili kişi tarafından etkilenen kişilere işin başında verilmelidir.

• İş değişikliği, makine veya ekipman değişikliği, yeni tehlikeler oluşturmaya

başlayan ekipman ve prosesler nedeniyle, enerji prosesinde bir değişiklik olması
halinde, eğitim yenilenir

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
5
 Doküman No 5.5.5
İSG ve ÇEVRE YÖNETİMİ
İÇ YÖNETMELİĞİ Revizyon No
ETİKETLEME KİLİTLEME Yayın Tarihi
PROSEDÜRÜ VE FORMU
Sayfa No 6/6

Etiketleme – Kilitleme Sistemi Bilgi Kartı

Makinanın adı / numarası:

TEHLİKELİ ENERJİ İZOLASYONU SAĞLAYAN ARAÇLAR KONTROL ARAÇLARI

CİNSİ DEĞERİ CİNSİ YERİ KİLİT ETİKET İKİSİDE EK TEDBİRLER

EK
TEDBİRLER:
Makinada yapılacak çalışmanın daha güvenli hale getirilmesi için yukarıda sıraladığınız enerji kaynakları ile ilgili
ek tedbirler alıyorsanız belirtiniz.
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

YETKİLENDİRİLMİŞ ÇALIŞANLAR:
Bu makinada yapılacak Kilitleme/Etiketleme uygulamasını sadece aşağıda adı yazılı çalışanlar yapabilir.
ADI SOYADI ADI SOYADI ADI SOYADI
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................
............................ ............................ ............................

HAZIRLAYAN: TARİH: SORULAR İÇİN DAHİLİ TELEFON:

Ait Olduğu Müdürlük / Onay Ait Olduğu Şeflik / Onay Kalite Yönetim / Onay

...........................A.Ş. İSG ve Çevre Yönetim Sistemi Form No: FR00.000-0 Rev.0

Eksik sayfalı doküman geçersizdir.
6