‫حوكومةتى هةريمى كوردستان _عيراق‬

‫وەزارەتى خويندى باال و تويژينەوەى زانستى‬

‫كؤليژ پەروەردەى بنەرەتى‬
‫بەشى زانستە كؤمەاليەتيەكان ‪/‬بەيانيان‬

‫كەسايەتى نوورى سەعيد(‪)1958_1888‬‬

‫ئامادەكردنى‬
‫فاتيمة ئةكرم عزيز‬

‫مامؤستايى بابةت‬
‫مسعود‬

‫سالى خويندنى‬
‫‪2019 _2020‬‬

‫ناوەرۆک‬
‫پێشەكى‪2.......................................................................................................................................... :‬‬
‫نووری سەعید ‪3....................................................................................................................................‬‬
‫نوری سەعید و نەوت ‪5............................................................................................................................‬‬
‫نوری سەعید لە كەركوك ‪6...................................................................................................................... :‬‬
‫نووری سەعید و تورکیا و ئێران ‪9................................................................................................................‬‬
‫سەرچاوەکان ‪9.................................................................................................................................... :‬‬

‫‪1‬‬
 ‫پێشەكى‪:‬‬
‫سەرکەوتنی کودەتاکەی عبدلکریم& قاسم بەسەر شای عێراقدا& شەوەکەی نوری& سەعید رادەکاتە ماڵی کەسێکی‬
‫نزیکی زوو زوو& دەچیتە سەربان و دەگەریتەوە چەندین ج&&ار دووب&&ارەی دەکات&&ەوە‪ ،‬خزمەک&&ەی ئ&&ەڵیت ئ&&ەوە‬
‫چێ دەکەیت خۆ ش&&ێت ن&ەبوویت؟؟ ئ&&ەویش واڵمی ئەدات&ەوە ئ&&ەڵیت س&ەیری ئاس&مان دەک&ەم دەم&ەوێت ب&زانم‬
‫فرۆکەکانی& بەریتانیا& بۆردومانی کودەتاچیەکان دەکەن؟‬

‫خزمەکەی ئەلیت بۆچی؟ نووری& سەعیدیش وەاڵم ئەداتەوە ئ&ەلیت ئەگ&ەر ب&ەریتانیا دژی کودەتاچیەکان بێت‬
‫ئەوا واتای ئەوەیە کودەتاچیەکان نیشتمان پەروەرن بەاڵم ئەگەر هێرش نەکەن ئەوا بزان&&ە ب&&ەخوا ب&&ەریتانیای‬
‫سەگ و سەگباب ئێم&&ەی فرۆش&&تووە‪.‬دوات&ر& دوای چەن&&د کاتژمێریک دەک&&وژریت و تەرمەک&&ەی ئەس&&وتینن و‬
‫دەیگەرینن لە شەقامەکانی بەغدا ‪.‬‬

‫تێبینی‪:‬ن&&ووری& س&&ەعید یەکێک ب&&ووە لەکەس&&ە موس&&ەقەف و زیرەک&&ەکانی ع&&ێراق ل&&ە ب&&واری سیاس&&ی و‬
‫دەوڵەتداری نمونەی نەبووە وەک زوو دەیان وت ئاهیی شا و نووری& سەعیدە وا عێراق کاول بوو‬

‫نووری سەعید‬
‫ن&ووری& س&ەعید س&ەرەك وەزیرانی& ک&اتی پاش&ایی ع&یراق ب&وو‪ ،‬س&ەرەتای پ&ەنجاکانی س&ەدەی راب&ووردوو‬
‫خۆپیشاندانێکی گەورە ه&ەموو بەغ&دا و ش&ارەکانی ع&ێراقی گرت&ەوە‪ ،‬داوایان دەک&رد چ&ەکیان ب&دەنێ و بچن‬
‫فەلەستین ئازاد بکەن‪.‬بە بژی و بڕووخێ& ژیانیانیان وەستاندبوو‪ ،‬مەسەلەکەیان وا گەورە کردبوو& واڵتەکەیان‬
‫خستبووە مەترسییەوە‪.‬ناچار& نووری& سەعید هاتە ناو خۆپیشاندەرانەوە و‪ ،‬پێی وتن زۆر چاکە داواکەتان زۆر&‬
‫راست و نەتەوەییانەیە‪ ،‬سبەی لە گۆڕەپانی مەیدان‪ ،‬چەند پاسێك دێنین‪ ،‬ئیوەش خۆتان ئامادە بکەن س&&وارتان‬
‫ئەکەین و لەسەر سنوور چەکتان بە س&&ەرا داب&&ەش ئەک&&ەین ب&&ڕۆن ب&&ۆ رزگ&&ار& ک&&ردنی فەلەس&&تین‪.‬ب&&ۆ س&&بەینێ‬
‫ژمارەیەکی زۆر پاسیان ئامادەکرد‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەو شۆرشگێرانە سوار بکەن و بڕۆن بۆ رزگاری فەلەستین‪،‬‬
‫بەاڵم یەك تاکە کەس نەهات بۆ ئەو مەبەستە‪.‬پاسەکان گەڕانەوە گەراج و‪ ،‬خۆپیشاندانیش فت‪.‬‬

‫(نووری پاش>ا ئەلس>ەعید‪( ‬بە‪ ‬ع&ەرەبی‪  :‬ن&&وري& الس&&عيد) سیاس&&ەتوانی‪ ‬ع&&ێراقی‪ ‬ب&&وو ک&&ە ل&&ە س&&ەردەمی‬

‫ئیستعماری& عێراق لە الیەن‪ ‬بریتانیاوە‪ ،‬سەرۆک وەزیرانی& ئەو واڵتە بوو‪ &.‬ئەو حەوت جار لە نێ&&وان س&&ااڵنی&‬
‫‪2‬‬
‫‪ ١٩٣٠‬ھەتا ‪ ١٩٥٨‬بوو بە س&ەرۆک وەزیرانی& ع&ێراق‪ .‬ن&ووری س&ەعید ب&&ە الیەنگری بریتانیا& ناس&راوە و‬
‫دوژمنی& زۆری لە نێو عێراقدا& ھەبووە‪ .‬ئەو لە بەر الیەنگری بریتانیا& دوو جار ناچ&&ار ب&&وو‪ ،‬ڕا بک&&ات ب&&ەاڵم‬
‫ھەر دوو جار گەڕایەوە سەر کار‪ .‬لە ساڵی ‪ ١٩٥٨‬و لە دوای کوودتای‪ ‬عەبدولک&ەریم قاسم&‪ ،‬ن&ووری س&ەحید‬
‫ویستی کە لە واڵت ڕا بکات بەاڵم ب&ە گوەلل پێک&را و ک&وژرا‪ &.‬دوات&ریش& جەنازەک&&ەی کەوت&ە دەس&&تی خ&ەڵکی‬
‫عێراق و کوت کوت کرایەوە‪.‬‬

‫ناوی خۆماڵی نوری السعید‬

‫‪١٨٨٨‬‬ ‫لەدایکبوون‬
‫بەغدا‪ ،‬عێراق‬

‫‪١٥‬ی جوواڵی& ‪١٩٥٨‬‬ ‫مەرگ‬

‫ھۆک>>>>>>>>>>>اری پێکانی سەر بە گوەلل‬

‫مەرگ‬

‫بەغدا‬ ‫شوێنی گۆڕ‬

‫تورک‬ ‫نەژاد‬

‫سەرۆک وەزیرانی& عێراق‬ ‫پیشە‬

‫سااڵنی چاالکی ‪١٩٥٨-١٩٣٠‬‬

‫س&&&&&&&&&ەرۆکوەزیرانی& س&&&&&&&&&ەردەمی پێش‬ ‫ناوبانگ‬

‫حکوومەتی‪ ‬عەبدولکەریم قاسم&‬

‫بەرانبەر(ەکان ئۆپۆزیسیۆنی کورد‪ ،‬شێعە‬

‫)‬

‫ئیسالم‪ ،‬سوننی‬ ‫ئایین‬
‫لە ساڵی ‪١٩٤٩‬دا حزبی دەستووری نووری سەعید‪...‬‬

‫‪3‬‬
‫لە ساڵی ‪١٩٤٩‬دا حزبی دەستووری& نووری سەعید لە عێراقا دامەزرابوو‪ ،‬ئەم حزبە خۆشەویستی& هەموو‬
‫کەس نەبوو‪ ،‬لە کۆڕێکا& باسی ئەو حزبە هاتەپێشەوە‪ .‬داود بەگی ف&&ەتاح ب&&ەگی ج&&اف وتی‪ :‬ل&&ە ک&&ورددا ک&&ەس‬
‫بەقەدەر بەگزادەی جاف پارەی بەو حزبە نەداوە‪ :.‬لە کورددا& کەس بە قەدەر بەگزادەی جاف نەچوونەت&ە ن&او‬
‫ئەو حزبەوە‬

‫نوری سەعید و نەوت‬

‫ەدرێ&&ژایی& تەم&&ەنی سیاس&&ی& و ئیداری& خ&&ۆی ک&&ە ل&&ە س&&اڵی ‪ ۱۹۲۳‬دەس&&ت پێ دەک&&ات و ب&&ە کوتاک&&ەی‬
‫عەبدولک&&ەریم قاس&م& ل&ە س&&اڵی ‪ ۱۹٥۸‬کۆت&&ایی& دێت ه&&ەرگیز ن&&وری س&&ەعید رازی ن&&ەبوو ن&&ەوتی ع&ێراق ل&&ە‬
‫رێگەی تورکیاوە هەناردەی دەرەوە بکات‪ ،‬چونکە دەیزانی& گ&ەر ئ&ەوە بک&&ات ب&&ۆ ه&ەتا هەتایە دەبێ بریارە‬
‫سیاسەکانی عێراق لە ژێر کاریگەری دەسەاڵتدارانی& تورکیاداو& لە بەرژەوەندی ئەوان&&دا ب&&درێت‪ .‬س&&ەدام ئ&&ەو‬
‫هەڵە گەورەیەی کرد‪ ،‬دواتر& کاتێک لە ساڵی ‪۱۹۸٤‬ویستی لە گەڵ یەکێتی نیش&&تمانیدا& رێ&&ک ک&&ەوێت و م&&افی&‬
‫ک&&ورد ب&&دات‪ ،‬ل&&ە ژێ&&ر هەڕەش&&ەی دەس&&ەاڵتدارانی تورک&&دا& ل&&ەوکارەی پەش&&یمان بویەوەچونک&&ە تورک&&ەکان‬
‫هەڕەشەی داخستنی& بۆری نەوتی کەرکوک ‪ -‬جیهانیان کرد ‪ .‬بەداخەوە دەس&&ەاڵتدارانی& کوردس&&تان ک&&ەڵکیان‬
‫لەم دوربینیەی نوری& سەعید نەبینی‪ ،‬ئەوەتا ئەردۆغان دوێنێ ل&&ە وەاڵمی فالدیم&&ێر پۆتین&&دا دەڵێ س&&ەرچاوەی‬
‫کڕینی نەوتی ئێمە ئاشکرایە (شیمالی عێرق و‪ )...‬ە‪ ...‬کێشەکە تەنها لە ناو نەهێنانی کوردستان نییەو ب&&ەس‪،‬‬
‫بەڵکو پرسیارەکە گرنگەکە ئەوەیە لە فرۆشتنی نەوتی کوردستان و بردنی بۆری& ن&&ەوت ب&&ە خ&&اکی تورکیادا&‬
‫کێ سودمەند بوو‪ ،‬تورک یان کورد؟! بڕیاری سایسی& کێ کەوتە ژێ&&ر کاریگ&&ەری ئ&&ەوەی دیک&&ەوە‪ ،‬تورکیا&‬
‫یان کوردستان؟! ئەمڕۆش& هەواڵی ئەوە باڵو بویەوە ک&&ە س&&ێ ف&&ەجئ س&&وپای& تورکیا& هاتونەت&&ە ناوچ&&ە کێش&&ە‬
‫لەسەرەکان بۆ رزگارکردنی& موسڵ !؟سوپای تورک وەک سەرەتان وایە‪ ،‬چوە هەرجێگەیەک کشانەوەی ب&&ۆ‬
‫نییە‪..‬ە قوبرس& وای کرد لە بامەڕنی و زاخۆش& وایان ک&&رد‪ ..‬کەوات&&ە چیم&&ان ک&&رد س&&وپایەکی داگیرک&&ەرمان‬
‫دەرکرد و دانەیەکی دڕت&رو پەڕچ&ەکترمان هێنایە جێگ&ەی‪ ،‬ئەمەیە دەڵێن مریش&ک گ&ەر خ&ۆی خ&ۆڵ ن&ەکا‬
‫بەسەری خۆیدا کەس ئەوەی پێناکات‬

‫‪ ‬‬

‫‪4‬‬
 ‫نوری سەعید لە كەركوك ‪:‬‬
‫نوری سەعید دوای گەشتێک بۆ کوردستان‪ ،‬لە کەرکوک لەگەڵ سەرۆک خێڵە کوردەکاندا& ک&&ۆ بوویەوەو&‬
‫ب&&ەڵێنی س&&ەلماندنی ماف&&ە نەتەوایەتییەکانی ک&&وردی& پێ&&دان‪ .‬دوایی داواک&&انی& ک&&ردوە ب&&ە پرۆژەیاس&&ایەک و‬
‫بەناوی& حکومەتەوە خستیە بەردەستی کابینەکەی‪.‬‬
‫شەمزینی لەو بارەیەوە نووسیویەتی‪" :‬حکومەتی عێراق بۆ یەکپارچەکردنی& هەموو& ناوچە کوردنشینەکان‬
‫لە چوارچێوەی یەک ناوچەی ئۆتۆنۆمدا‪ ،‬پرۆژە یاسایەکی ئامادەکرد‪ &.‬دوای م&&ۆرکردنی رێککەوتننام&&ەی‬
‫ن&&اوبراو& لەالیەن ن&&وری س&&ەعیدی س&&ەرۆکوەزیرانی& عێراق&&ەوە‪ ،‬ش&&ەڕ و پێک&&دان لەناوچ&&ەکانی شۆڕش&&دا‬
‫نەماوە‪ ،‬ئاسایش و ئارامی ناوچەکەی گرتوەتەوە‪ ،‬بەاڵم وەصی عەبدولئیال دژی دەرک&&ردنی ئ&&ەم یاس&&ایە و‬
‫سەلماندنی م&افی ئۆتۆن&&ۆمی& ب&وو‪ .‬لەس&ەرێکی تریش&ەوە پەرل&ەمان رێککەوتنامەک&ەی ب&ەدڵ ن&ەبوو‪ .‬بۆیە‬
‫وادەردەکەوێ کە مۆرکردنی& رێککەوتننامەکە لەالیەن حکوم&&ەتی ن&&وری س&&ەعیدەوە‪ ،‬ل&&ە فێڵێکی سیاس&&ی‬
‫بەوالوە‪ ،‬هیچ شتێکی تر نەبووە‪".‬‬
‫نەتەوە پەرستەکانی ناو حکومەتی عێراق بەم رێککەوتن رازی نەبوون و نوری سەعیدیان بە خیانەتکار‬
‫لە قەڵەمداوە و ناچاریان کردووە لە حوزەیرانی ‪ ١٩٤٤‬دەست لە کار بکێشێتەوە‪ .‬لە جێگەی ئ&&ەو حەم&&دی‬
‫پاچەچی لە ‪٣/٦/١٩٤٤‬دا کابینەی نوێی پێکهێناوە و ماجید مستەفا ک&&ە وزیر& ب&&ووە ل&&ە کابینەک&&ەی ن&&وری&‬
‫سەعید لە کار دوورخراوەتەوە‪.‬‬
‫پاچەچی‪ ،‬سیاسەتێکی توندی& بەرامبەر بە کورد گرتووەتەبەر و ه&&ەموو ئ&&ەو چارەس&&ەرانەی ک&&ە ک&&ورد& و‬
‫نوری سەعید لەسەری رێککەوتوون‪ ،‬وەال ناوە و ئەفسەرە کوردەکانی& لە کوردستان دوور& خس&&تووەتەوە‪.‬‬
‫مەسعود& بارزانی پێیوایە "بەریتانییەکان لە پشتی ئەو شانۆگەرییەوە بوون"‪.‬‬
‫ەس&&اڵی ‪ ١٩٥٧‬گۆڤ&&اری& (‪ )THE READERS DIGEST‬وت&&ارێكی لەس&&ەر ع&&یراق نووس&&یووە‪،‬ئ&&ەو‬
‫سەردەمە نوری& سەعید سەرۆك وەزیرانی عیراق بووە‪ ،‬باس لەچۆنیەتی میزانیەی عیراق‌و دابەشكردنی ئەو‬
‫میزانییەو خەرجكردنی& دەكات‪ ،‬بە سوپاسەوە هاوڕێیەكی خۆشەوستم ئەو مقالەی بۆ ن&&اردم وا م&&نیش دەیك&&ەم‬
‫بەكوردی‪ ،‬وەك هاوڕێیەكەم بۆی نووسیبووم ” ئەو مەقالە بخوێنەوە ئینجا دەزانیت ئەو دزو جەردانەی ئیستا‬
‫چ كارەساتێكیان بەسەر خەڵك‌و میللەت هێناوە‪ ،‬ئەو وت&&ارە بخوێن&&ەوە ئینج&&ا دەزانیت ك&&ە میلل&&ەتی ئێم&&ە چەن&&د‬
‫گوناحەو چ غەدریكی لێ دەكرێت‪ ،‬بەخوێندنەوەی گریانت بۆ واڵتەكەمان دێت”‪ ‬‬

‫‪-‬كورتەیەك ل&&ە وەرگ&&ێرانی وت&&ارێكی& باڵوك&&راوەی& گۆڤ&&اری ( ‪ )THE READERS DIGEST‬ژم&&ارە (‬

‫‪ )٤٢٦‬دەرچووە لە مێژووی& ئۆكتۆب&ەری ‪ 1957‬لەخۆره&ەاڵتی& ناوەراس&ت واڵتێ&ك& هەیە‪،‬هیچ كێش&ەیەك ب&&ۆ‬

‫‪5‬‬
‫جیهان دروست ناكات‌و رۆژئ&&اوا بەتون&دی& پش&تیوانی& دەك&ات‪،‬ه&ەروەها بزوتن&ەوە سۆشیالیس&تیەكانیش گ&ەفی‬
‫لێناكەن‪ ،‬ئەو واڵتە لە گەسەندن دایە‌و لە بواری گەشەدا پشت بەتوانا مادی‌و سەرچاوەكانی& خ&&ۆی دەبەس&&تێت‬
‫ئەوەی پێویستی& پێیەتی ئامۆژگاری‌و یارمەتیدانی تەكنیكیە‪ ،‬ئ&&ەو واڵت&&ە (ع&&یراق)ە ك&&ە روبارەك&&انی دیجل&&ەو‬
‫فورات بەناویدا گوزەر دەكەن‪.‬‬

‫پێش حەوت س&اڵ بەش&ی زۆری& ع&یراق بیاب&ان ب&وو‪،‬س&ێ بەش&ی دانیش&توانەكەی ل&ە خ&انووی& ق&وڕ دەژیان‌و‬
‫بەدەست نەخۆشیەوە دەیاننااڵن&د& بەتایب&ەتی م&ەالریا‪،‬تراخۆم&ا‌و& ئیس&هالی‪ ،‬ش&ارەكانیش ل&ەو وەزع&ە بێ ب&ەری‬
‫نەبوون‪.‬ئ&&ەمڕۆ& ع&&یراق ل&ە رووی& ژیاریەوە بەش&&ێوەكی ب&&ەرچاو ب&&ەرەو پێش&&ەوە دەچێت‪،‬پ&&رۆژەی گ&&ەوریان‬
‫جێبەجێ كردووە‪،‬وەك پرۆژەی& كۆنترۆلی الفاو‪،‬بەره&&ەمی وزەو خ&&واردن‌و پێش گرت&&نی& ك&&ۆچی الدێیەكان‪،‬‬
‫ئەوەش بە باشكردنی ژیانی گوندەكان‪ ،‬باشكردنی& زەویەكان بە ش&یوەكی ب&ەرچاو‪.‬پێش چەن&د مانگێ&ك‪،‬پاش&ای‬
‫گەنج فیص&&لی دووەم بەن&داوێكی گ&ەورەی لەس&&ەر روب&&اری& ف&ورات ك&&ردەوە‪ ،‬ل&ە لیوای حیل&&ە‪،‬بەرنام&&ەی ب&&ۆ‬
‫دارێژراوە ك&&ە رووب&&ەری& ‪ 148.000‬هێكت&&ار زەوی دێم&&ەكار ئ&&اودێر بك&&ات‌و ئام&&ادەی بك&&ات ب&&ۆ كش&&توكاڵ‪،‬‬
‫هەروەها پاشا گەنجەك&&ە وەك ق&&ەرەبوو ‪ 40.000‬هیكت&&اری& بەس&&ەر جوتیارەك&&ان دابەش&&كرد ك&&ە ل&&ە پرۆژەك&&ە‬
‫زیانیان بەركەوتووە‪ ،‬كە ژمارەیان ‪ ٢،٠٠٠‬جوتیار& بوو‪.‬‬

‫هەر لەهەمان هەفتە پاشا گەنجەكە سەفەری كرد بۆ موصل‪ ،‬بۆ ئەوەی كارگەی خوری‌و چنین بكات&&ەوە‪ ،‬ك&&ە‬
‫گوژمەی تێچووی& چوار ملیۆن پاوەن&د ب&ووە‪،‬ل&&ە بەغ&&دا بل&دۆزەرەكان دەبینی‪ ،‬ئ&ەو رێگ&&ا بیابانیان&ە دروس&&ت‬
‫دەكەن‌و قیرتاوی& دەكەن‪ ،‬بۆ ئەوەی ئامادەكاری بكەن بۆ دروست& كردنی ‪ 1250‬یەكەی نیشتەجێ ب&&وون‪.‬دوو‬
‫پردی گەورە دروست كراون لەسەر دیجلە بە گوژم&&ەی ‪ 1.500.000‬پاوەن&&د‪ ،‬ه&&ەر لەس&&ەر روب&&اری& دیجل&&ە‬
‫بەنداوێكیان دروست كردووە لە لیوای سامەرا ‪،‬بەگوژمەی ‪ 14‬ملیۆن پاوەند‪ ،‬كە ئ&&ەوەی دوایی& بەربەس&&تێكی‬
‫گەورە دەبێت لە بەردەم الفاو‪ ،‬كە هەرەشەی لەشارەكانی بەغدا‌و باشووی عیراق دەكرد‪.‬‬

‫لە پالنی بوژانەوە عیراق وا بڕیارە ‪ 40.000‬یەكەی نیشتەجێ بوون دروست بكرێت ‪ 25.000‬ت&ەواو ب&ووە‪،‬‬
‫هەروەها ‪ ٥‬میلۆن پاوەند بۆ كەرتی تەندروستی& تەرخان كراوە‪ 1000 ،‬قەرەوێلە ب&&ۆ خەس&&تەخانەكانی بەغ&&دا‬
‫تەرخان كراوە‪ ،‬دەستیان كردووە بە دروستكردنی ‪ ٥٠‬خەس&&تەخانە لەسەرتاس&&ەری& ع&&یراق‪ ،‬لەح&&ەوت س&&اڵی‬
‫رابردوو ‪ ٢٥٠‬خوێندنگای نوێ كراوەتەوە خوێندكارەكان دەستیان بە دەوام كردووە لەناویانداپیاوی بەهێز لە‬
‫عیراق ( نوری سعید )ە سەرۆك وەزیرانی چەن&&د ج&&ار ه&&ەڵبژاردراو‪ ،‬ئ&&ەو پالن دارێ&&ژەر‌و& جێ ب&&ەجێكاری&‬
‫پرۆژەكانی& بوژانەوەی عیراقە‪،‬پێشتر& نەوتی عیراق مۆنۆپ&&ۆل كراب&&وو& لەالیەن كۆمپانیا بیانیەكان&&ەوە‪ ،‬بۆیە‬
‫لەس&&اڵی ‪ ١٩٥٢‬ن&&وری س&&عید داوای ك&&رد گرێبەس&&تەكان وەك س&&عودیە بێت ك&&ە بەش&&ی واڵت ‪ %٥٠‬دەبێت‬
‫‪6‬‬
‫لەقازانج&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&ەكان‪.‬‬
‫نوری سعید دەڵێت‪ ” :‬ئاگادار دەبم‌و مكوڕم& لەسەر ئەوەی پارەی نەوتی عیراق نەكرێت&&ە ئۆتۆم&&بیلی ك&&ادیالك‬
‫كە بەدەست دەرەبەگەكانەوە بێت‪ ،‬وەك ئێستا بەدەست ئەمیرەكانی س&&عودیەوەیە” ه&&ەروەها پارەیەكی زۆری‬
‫عیراقی بۆ پرۆژە گەورەكانی بوژانەوەی ستراتیژی تەرخانكراوە كە ‪ %٧٠‬داهاتی عیراق ب&&ۆ پ&&رۆژە دوور&‬
‫م&&ەوداكان‪ %٣٠ ،‬ب&&ۆ پ&&رۆژە هەنوكەیەكان دەبێت‪ ،‬لیژن&&ەی بونیاد نان&&ەوەی ع&&یراق ك&&ە ن&&وری س&&عید‬
‫سەرۆكایەتی دەك&&ات ل&&ە دە ئەن&&دام پێ&&ك ه&&اتووە ك&&ە ب&&ەتوانا‌و بەدەس&&تپاك‌و& ش&&ەفاف ناس&&راون‪ ،‬لەناویان&&دا دوو‬
‫راوێژكاری بیانی هەیە یەكیان بریتانی‌و ئەوەی تر ئەمریكیە‪.‬عیراق كە پارەی لەبانكی دەولی قەرز كردب&&وو‬
‫بە بڕی ‪ 12.800.000‬پاوەند‪ ،‬بۆ ئەوەی دەست بە پرۆژەكانی& بكات‪ ،‬لەماوەی دوو ساڵدا پارەكانی داوەت&&ەوە‬
‫هیچ بڕە پارەیەكی لەس&&ەر ن&&ەماوە‪،‬ئ&&ەمڕۆ ع&&یراق ق&&ەرزای هیچ الیەنێك نییە‌و نزیك&&ە ل&&ە خ&&ود س&&ەروەری‬
‫دارایی‪ ،‬لەبەرامبەر ئەوە س&&عودیە ك&&ە ل&ە ع&&یراق بەره&&ەمی ن&&ەوتی زیاترە هیچ پرۆژەیەكی گ&&ەورەی نییە‬
‫لەسەر خاكەكەی‪ ،‬قەرزیشی& لە ئەمریكا وەگرتوو& بە بڕی ‪ ٥٠‬ملیۆن دۆالر‪.‬‬

‫نووری سەعید و تورکیا و ئێران‬

‫نووری& سەعید لە کاتی پاشایەتیدا سەرەك وەزیرانی عیراق بوو‪ .‬جارێك پرسیاری لێ دەکەن‪ ،‬دەڵێن باشە ل&&ە‬
‫ناو ئەو هەموو دەوڵەتانەی کە رژێمەکانیان بەکرێگیراوی بەریتانیان‪ ،‬بۆچی بەتەنها روو لە تۆ دەک&&ەن و ب&&ە‬
‫پیاوی ئینگلیز لە قەڵ&ەمت دەدەن؟ل&&ە وەاڵم&&دا ن&&ووری س&&ەعید ئ&&ەڵێت‪ :‬ب&ەریتانیا& ‪ ٥٨٣٤‬کیلۆم&&ەتر ل&&ە ئێم&&ەوە‬
‫دوورە‪ ،‬بە هیچ جۆرێك ناتوانێت& دژایەتیمان بک&&ات‪ ،‬ئەش&&توانم& ب&&ە یەك وت&&اری سیاس&&ی ئاراس&&تەی ح&&وکمی&‬
‫عیراق دژی ئینگلیز& بگۆڕم‪ ،‬بەاڵم چی لە دراوسێکانم بکەم‪ ،‬یەکێکیان مانگا و‪ ،‬ئەوی تریشیان گورگ‪ .‬پ&&ێی‬
‫دەڵێن‪ :‬کامەیان مانگاکە و‪ ،‬کامیان گورکەکەیە؟ لە وەاڵم&&دا دەڵێت‪ :‬مانگاک&&ە تورکیایە دەیەوێت واڵتەک&&ەمان‬
‫لووش بدا و بیماشێتەوە‪ ،‬گورگەکەش ئێرانە‪ ،‬بیدەیتێ و نەیدەیتێ هەر گاز و قەپاڵ ئەگرێت‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫سەرچاوەکان ‪:‬‬
‫كمال مظهر احمد ‪،‬نورى السعيد‪،‬مكتبية اليقضة العربية‪،‬بغداد ‪.1994،‬‬ ‫‪-1‬‬
‫نشاة نوورى& سعيد سعد سوسة الحوار المتم&&دن_الع&&دد‪ 2019_6190:‬المح&&ور‪:‬دراس&&ات وابح&&اث فى‬ ‫‪-2‬‬
‫التاريخ والتراث واللغات‪.‬‬
‫كتيبى (الليلة االخيرة ‪ ..‬مجزرة قصر& الرحاب)‬ ‫‪-3‬‬

‫ناوةروك‪:‬‬

‫‪.‬پێشەكى‪2............................................................................................‬‬
‫نووری& سەعید‪2.......................................................................................‬‬

‫نوری سەعید و نەوت‪4................................................................................‬‬

‫نوری سەعید لە كەركوك ‪5................................................................‬‬

‫سەرچاوەکان‪9.........................................................................................‬‬

‫‪8‬‬