Imam Hasan Suleiman http://www.venstersmoluksegeschiedenis.nl/index.php?option=com_cont...

HOME TIJDVAKKEN PERSONEN DOCENTEN MEER WETEN? KAARTEN NIEUWS BEGRIPPENLIJST

IMAM HASAN SOLEIMAN

Abdul Rahman was de zoon van een koopman uit Gujerat, het noordwestelijk deel van India. Toen deze
overleed, hertrouwde zijn moeder met Asauken Nusatapi, het hoofd van de negorij Hila. Abdul Rahman
werd door zijn stiefvader geadopteerd en zo werd hij een lid van het vooraanstaande Hituese geslacht
Nusatapi.
Abdul Rahman moet goed geschoold zijn geweest, want hij werd aangesteld als imam van Hila.
Daarnaast begon hij een bloeiende handel met negorijen op de noordkust van Seram. De producten die
hij daar kocht, bood hij te koop aan op Hitu. De Hituezen betaalden voor die producten met het geld dat
zij van de Compagnie kregen voor de levering van kruidnagelen. Soms betaalden zij hem ook met een
deel van hun kruidnageloogst, die Abdul Rahman dan weer doorverkocht aan de Compagnie. Op deze
manier kreeg hij een groot deel van het geld in handen dat op Hitu omging in de kruidnagelhandel.
Doordat hij een rijk man werd, kon hij zijn geld ook steken in andere ondernemingen. Hij zette
bijvoorbeeld een houtzagerij op die grote partijen hardhouten balken en planken aan de Compagnie
leverde.
Nadat Abdul Rahman bij een aardbeving en vloedgolf op de noordkust van Ambon in 1674 om het leven
was gekomen, zette zijn zoon Hasan Soleiman de godsdienstige en economische activiteiten van zijn
vader voort. Formeel had Hitu geen zelfstandige regering meer, maar informeel nam Hasan Soleiman
langzamerhand de plaats in van de vroegere Kapitan Hitu of bevelhebber van Hitu.

1 of 3 7/27/2020 12:04 AM
Imam Hasan Suleiman http://www.venstersmoluksegeschiedenis.nl/index.php?option=com_cont...

EXPLOSIEGEVAAR TUSSEN AMBON EN HILA

Februari 1689. De draagstoel van de gouverneur van Ambon, De Haas, wordt voorafgegaan door een troep
soldaten en enkele lagere officieren te paard. Zij zijn onderweg over de nieuwe weg van de baai van Ambon naar
de noordkust van het schiereiland Hitu. Na een lange klim slingert de smalle weg tussen de frele
kruidnagelbomen met hun lichtgroene losse kruinen, die worden beschaduwd door het brede bladerdak van
zware kenaribomen en hoge zilvergrijze damarbomen.
De gouverneur heeft weinig oog voor het parkachtige landschap. Hij is verdiept in een map met het opschrift
‘vertrouwelijk’, gevuld met archiefstukken over de imam van de Hituese negorij Hila, Hasan Soleiman.

Het bovenste archiefstuk dateert uit 1674, het jaar van de grote aardbeving, waarin een vloedgolf op de
noordkust van Hitu enorme schade had aangericht. Onder de vele doden was ook Hasan’s vader Abdul Rahman,
die in Hila de functies van imam en dorpshoofd combineerde. Hasan Soleiman volgde zijn vader op als imam van
Hila. Hij diende een verzoek bij de Compagnie in om hem ook als dorpshoofd te mogen opvolgen, maar dat werd
niet ingewilligd.

Het volgende stuk komt uit 1680, het jaar waarin Hasan Soleiman bijna voor een rechtbank in Batavia werd
gebracht. De gouverneur is vooral benieuwd waarom die rechtszaak toen werd afgeblazen. Voorzover hij weet,
waren er genoeg bezwarende feiten:

De nieuwe sultan van Ternate, Sibori Amsterdam, had niet alleen de Ternataanse hoofden maar ook de
Compagnie tegen zich in het harnas gejaagd. Hij was in 1679 van Ternate naar de naburige Sula-eilanden
gevlucht. Vervolgens stuurde hij in het geheim een gezant naar de moslims op Buru en de Ambonse eilanden,
die hij nog steeds als zijn onderdanen beschouwde. Hij gaf hem brieven mee waarin hij zijn onderdanen opriep
tot standvastigheid in het geloof en hen opdroeg om naar zijn gezant te luisteren alsof hij de sultan zelf was.
Deze gezant, Jan Patilima, had de opdracht om een opstand tegen de Compagnie voor te bereiden.
Op Buru was de reactie positief. De Compagnie had de hoofden van alle kustdorpen na de grote oorlog in de
jaren vijftig gedwongen om zich onder de muren van het kasteel te Kajeli te vestigen. Zij wilden maar al te graag
in opstand komen en deden een jaar later inderdaad enkele vergeefse pogingen om het kasteel te veroveren,
samen met strijders van Sula en Ternate. Maar op Hitu en Saparua kreeg Patilima alleen afhoudende,
nietszeggende of negatieve reacties: de Ambonse moslims zaten niet te wachten op een complot met de sultan
van Ternate.
Toen de Compagnie lucht kreeg van de geheime besprekingen, was de schrik groot. Patilima werd opgepakt en
terechtgesteld. Enkele vooraanstaande hoofden die aan de besprekingen hadden deelgenomen, werden voor
berechting naar Batavia gebracht en veroordeeld tot verbanning naar Ceylon en India.
Over de aanklacht tegen Hasan Soleiman had de gouverneur van Ambon met zijn adviseurs apart vergaderd. Het
stond vast dat Patilima hem een brief van de sultan had aangeboden, op een gouden schaal en onder een
goudgele doek. Na eerbiedige lezing had Hasan de oproep tot rebellie van Jan Patilima aangehoord en
geantwoord: ‘Broeder, zeg tegen de sultan dat wij hem niet kunnen beletten hier te komen. Dat is aan hem. Als hij
niet komt, is het ook goed.’ Dat leek een duidelijke afwijzing, maar de gouverneur vertrouwde het niet. Waarom
had Hasan Soleiman de Compagnie niet onmiddellijk gewaarschuwd dat er een opstand werd beraamd?
Dat de gouverneur uiteindelijk besloot om Hasan Soleiman niet voor het gerecht te slepen, was vooral te danken
aan adviseurs die de negorij Hila en de Hituese samenleving grondig kenden. Zij waarschuwden dat een
arrestatie van Hasan Soleiman tot grote onrust en misschien zelfs tot een opstand zou leiden. Niet alleen omdat
hij tot de belangrijkste hoofden van Hitu behoorde, maar ook omdat hij als imam nagenoeg onaantastbaar was.

Dan stopt de draagstoel van de gouverneur met een onverwachtse schok. Als De Haas verstoord opkijkt, ziet hij
een ruiter spoorslags naderen en de stoet gebaren om te stoppen. Tot zijn verbazing is het de nieuwe koopman
van Hila, Johan Moris. Voordat hij iets kan zeggen, klinkt verder op de weg een zware explosie. Terwijl de echo’s
van de omringende hellingen kaatsen, hoort hij in het bos vogels krijsen. ‘Geen paniek,’ roept Moris opgewekt,
‘we zijn de weg aan het opblazen.’ Hij springt van zijn paard en legt uit: ‘Verderop, waar de afdaling begint, zijn
de rotsen steil en zo scherp als een speldenkussen. Levensgevaarlijk voor man en paard. Ik heb Hituezen
opgeroepen om de weg te effenen. U kunt straks sleetje rijden met uw draagstoel. Maar nu wachten we even op
de volgende explosie.’

Drie uur later heeft de gouverneur zich opgefrist in de gastenverblijven die aan de koopmanswoning in Hila zijn
aangebouwd. Moris neemt hem mee op een kleine rondwandeling.
Ze beginnen achter het huis, waar een grote boomgaard met mangobomen ligt. ‘U woont hier in een waar
lustoord,’ merkt de gouverneur op, terwijl zij van de paardestallen via de grote moestuin naar het hertenkampje
slenteren. Aan de ene kant trekt het ommuurde en witgepleisterde fort Amsterdam de aandacht, aan de andere
kant een grote duiventil met een elegant puntdak. Tussen de wuivende kokospalmen door glinstert de zee en
tekenen de zachtgrijze contouren van het moedereiland Seram zich aan de horizon af.
‘Deze kant uit,’ wenkt Moris, ‘dan laat ik u nog even de nieuwe moskee zien die Hasan Soleiman na de grote
vloedgolf door zijn eigen werklieden heeft laten bouwen. Men zegt dat hij hem ook zelf heeft ontworpen.’ Hij gaat

2 of 3 7/27/2020 12:04 AM
Imam Hasan Suleiman http://www.venstersmoluksegeschiedenis.nl/index.php?option=com_cont...

| Disclaimer | Colofon | Dankbetuiging | Over de website | Verantwoording | Contact | © Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers |

3 of 3 7/27/2020 12:04 AM