EΞΙΣΩΣΕΙΣ Α΄ ΒΑΘΜΟΥ

Τι είναι εξίσωση;
Εξίσωση ονομάζεται μια ισότητα που περιέχει μεταβλητές και ψάχνουμε να βρούμε για
ποιες τιμές των μεταβλητών ισχύει.
?
Π.χ. 2 x  4   3  x  1 Ποια η διαφορά μιας εξίσωσης από
μια ισότητα ή μια ταυτότητα;
Ισχύει γενικά το «=» σε μια εξίσωση;

Λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης

ονομάζεται κάθε αριθμός που αν τον αντικαταστήσουμε στη θέση του αγνώστου
επαληθεύει την εξίσωση.

1 1
Π.χ. το είναι λύση της εξίσωσης 2 x  1  0 διότι 2   1  0 . Το 1 είναι λύση;
2 2

 0x  5

 0x  0

 0x  α

 αx 0

Εξίσωση 1ου βαθμού

ονομάζεται κάθε εξίσωση που έχει ή μπορεί να πάρει τη μορφή: α  x  β  0 .

Π.χ.1. 2x  5  0

Π.χ.2. 2  x  1  6  5x  4  x  2 

1
 2x  4 3  x  1
Π.χ.3. Να λύσετε την εξίσωση:  x 7
5 2

Λύση Πολλαπλασιάζουμε όλους τους

2 x  4 3  x  1 ΕΚΠ 5 ,2  10 όρους με το ΕΚΠ των παρονομαστών
 x7 – (απαλοιφή παρονομαστών…)
5 2
2 2x  4 5 3  x  1
 10   10   10x  10  7 Κάνουμε τις επιμεριστικές και
5 2 βγάζουμε όλες τις παρενθέσεις
 2  2x  4   15  x  1  10x  70
Χωρίζουμε γνωστούς
 4x  8  15x  15  10x  70 από άγνωστους όρους
 4x  15x  10 x  15  70  8
 9 x  63 Κάνουμε αναγωγές ομοίων όρων

9 x 63
  Διαιρούμε με τον συντελεστή
9 9
του αγνώστου…
 x  7

ΑΣΚ.1. Να λύσετε τις εξισώσεις:

2
 1 4x x 1 x  4 5
i) 4x  3  2x  1  7 x  42 ii)   
5 4 20 4
x x x x 49
iii)     iv) 1,2  x  1  2,5  1,5x  8,6
2 3 4 5 60

ΑΣΚ.2. Nα λύσετε τις εξισώσεις:

5x 5 7x
i) 2  3x  1  3  2x  1  4 ii) 2 x   
3 3 3

ΑΣΚ.3. Να λύσετε τις εξισώσεις:

2x  3 6  x  1
α) 3  5x  2  4  5x   4  x  1  3  3x  2   3 β) 
5 7
x  3 x  2 2x  1 1  x 3x  2 1  2 x x  2
γ)  x δ)   
4 3 6 3 5 10 15

x  3α x
ΑΣΚ.4. Δίνεται η εξίσωση  x  5  α  . Να βρείτε τον αριθμό α, ώστε η
6 12
εξίσωση να έχει ως λύση την x  6 .

Επίλυση της εξίσωσης αx+β=0

αx  β  0  αx   β .
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:

Παραμετρικές εξισώσεις
Π.χ.1.  λ  1  x  7

3
Π.χ.2. λ2
 4  x  7 λ

Π.χ.3.  λ  1  x  λ  1  0
2

4
Π.χ.4. λ2 x  λ  3   x  1

Π.χ.5.α) Να λύσετε την εξίσωση: λ2  x  1  2x  3  λ  x   λ  5x για τις διάφορες

τιμές της παραμέτρου λ   .
β) Να λύσετε την εξίσωση: 998 2   x  1  2x  3  998  x   998  5x .

5
Λύση
ΒΗΜΑΤΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ:
α) λ2  x  1  2 x  3  λ  x   λ  5x
1. Ανοίγουμε τις παρενθέσεις
 λ x  λ  2x  3λ  3x  λ  5x
2 2
2. Χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους
3. Κάνουμε αναγωγές ομοίων όρων
 λ2 x  2 x  3x  5x  3λ  λ  λ2 4. Φέρνουμε την εξίσωση στη μορφή
αx β
  λ2  4  x   λ2  2λ 5. Παραγοντοποιούμε τα α, β
α0
  λ  2  λ  2 x   λ  λ  2
6. Διακρίνουμε τις περιπτώσεις
και α  0
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:
Ι) Αν  λ  2   λ  2   0  λ  2  0 και λ  2  0  λ  2 και λ  2 ,
τότε η εξίσωση έχει την μοναδική λύση:
 λ  λ  2 λ
x 
 λ  2  λ  2 λ2
ΙΙ) Αν  λ  2   λ  2   0  λ  2  0 ή λ  2  0  λ  2 ή λ  2 ,
τότε:
i) Αν λ  2 , η εξίσωση γίνεται: 0  x  0 και είναι ταυτότητα (έχει άπειρες λύσεις,
αφού επαληθεύεται από κάθε πραγματικό αριθμό, γι’ αυτό λέγεται και αόριστη)
ii) Αν λ  2 , η εξίσωση γίνεται: 0  x  2   2  2   0  x  8 και είναι αδύνατη.
β)

ΑΣΚ.5. Να λύσετε τις εξισώσεις για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου .
i)  λ  1 x  λ  1 ii)  λ  2  x  λ
iii) λ  λ  1 x  λ  1 iv) λ  λ  1 x  λ2  λ
ΑΣΚ.6. Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις για τις διάφορες τιμές του λ   :
α) λ2 x  2  4 x  λ

6
 β) λ  λ  x   3  λ2 x  2
γ) λ2  λx  λ  2   λ  x  1  0
δ) 2λ2 x  λ2  λ2 x  1  2λ  λx  1
ε) λ  x  2   4x  λ  λ  4x 
2 2

ΑΣΚ.7. Έστω η εξίσωση λ  x  3  2  x  μ   4, λ,μ   .

α) Να βρείτε τις τιμές των λ, μ ώστε η εξίσωση να είναι:
i) ταυτότητα ii) αδύνατη
β) Για λ  5 , να βρείτε το μ ώστε η εξίσωση να έχει ως ρίζα το 3.

Λύση
α) Αρχικά φέρνουμε την εξίσωση στη μορφή α  x  β :
λ  x  3  2  x  μ   4  λx  3λ  2 x  2μ  4
 λx  2x  2μ  3λ  4
  λ  2  x  2μ  3λ  4
i) Η εξίσωση είναι ταυτότητα όταν:
 λ20  λ  2  λ  2 λ  2
   
 2μ  3λ  4  0  2μ  3  2  4  0  2μ  2 μ  1
ii) H εξίσωση είναι αδύνατη όταν:
 λ  2  0  λ  2 λ  2
  
 2μ  3λ  4  0 μ  1 μ     1
β) Για λ  5 , η εξίσωση γίνεται:
2μ  11
 5  2  x  2μ  3  5  4  3x  2μ  11  x  .
3
Η εξίσωση έχει ως ρίζα το 3 αν και μόνο αν
2μ  11
 3  2μ  11  9  2μ  20  μ  10 .
3

ΑΣΚ.8. Δίνεται η εξίσωση μ  μx  2    x  2   0 . Να βρείτε την τιμή του μ   ώστε

η εξίσωση να έχει:
α) λύση το 2 β) μοναδική λύση το 2.
ΑΣΚ.9. Δίνεται η εξίσωση λ  x  5   2  μ  x  2  . Να βρείτε τις τιμές των λ,μ  
ώστε η εξίσωση να είναι:

7
 α) ταυτότητα β) αδύνατη
ΑΣΚ.10. Δίνεται η εξίσωση αx  6  2  2x  β   0 . Να βρείτε για ποιες τιμές των
α,β   η εξίσωση:
α) έχει ακριβώς μια λύση β) είναι αδύνατη
γ) είναι ταυτότητα δ) έχει τουλάχιστον μία λύση
ε) έχει το πολύ μία λύση
ΑΣΚ.11. Να αποδείξετε ότι οι εξισώσεις:
x α x β
α)  x  α    x  β   2α  α  β 
2 2

β)
β α
έχουν πάντα λύση, οποιοιδήποτε και αν είναι οι πραγματικοί αριθμοί α, β.
ΑΣΚ.12. Ποιοι περιορισμοί πρέπει να ισχύουν για τα α,β   , ώστε να έχει λύση η
x x
εξίσωση  1;
α β

Επίλυση τύπων
Να επιλύσετε τους παρακάτω τύπους ως προς τις αναφερόμενες μεταβλητές:
 3α  βγ ως προς α και ως προς γ

 α  2β  γ ως προς γ και ως προς β

8
  γ
 α  β 1   ως προς γ και ως προς δ
 δ 
Λύση
Αρχικά βγάζουμε όλες τις παρενθέσεις και κάνουμε απαλοιφή παρονομαστών:
 γ βγ  δ0 βγ
α  β 1    α  β   αδ  βδ  δ   αδ  βδ  βγ , οπότε:
 δ δ δ
► Επίλυση ως προς γ:
αδ  βδ  β  γ Χωρίζουμε γνωστούς
Μπορεί να
λυθεί με άλλο
 αδ  βδ  β  γ από άγνωστους όρους
τρόπο??
 β  γ  αδ  βδ
β γ αδ  βδ
  Διαιρούμε με τον συντελεστή
β β του αγνώστου…

αδ  βδ
γ
β
► Επίλυση ως προς δ:

ΑΣΚ.13. Να επιλύσετε τους παρακάτω τύπους ως προς τις αναφερόμενες μεταβλητές:

1 1 1
α) v  v0  αt , α  0 ως προς t β)   ως προς R1
R R1 R 2
1
γ) E   β  υ ως προς υ δ) Ε  2  xy  yω  ωx  ως προς ω
2
ε) E 
 B  β   υ ως προς β στ) S 
α
ως προς λ
2 1 λ

9
 q1  q 2 1
ζ) F  ως προς q 2 η) S  υ0  t   α  t 2 ως προς α
r2 2
x 2  x1
θ) U  ως προς t1
t 2  t1

Εξισώσεις που ανάγονται σε εξισώσεις 1ου βαθμού

Πολυωνυμικές εξισώσεις 2ου βαθμού και άνω

Παράδειγμα:
Να λύσετε την εξίσωση x 3  2 x 2  x  0

Λύση Για να λύσουμε μια πολυωνυμική

x 3  2 x 2  x  0  x  x 2  2x  1  0 εξίσωση 2ου βαθμού και άνω
     εργαζόμαστε ως εξής:
ταυτότητα τέλειου
τετραγώνου  Φροντίζουμε ώστε όλοι οι όροι
να είναι στο 1ο μέλος
 x  x  1  0
2
 Παραγοντοποιούμε το 1ο μέλος
x 0  Λόγω της ιδιότητας
 α β  0  α  0 ή β  0 ,
 ή
 εξισώνουμε κάθε παράγοντα
 x  1  0  x  1  0  x  1
2
με το μηδέν και λύνουμε την
Άρα οι λύσεις της εξίσωσης είναι οι αριθμοί 0 και 1. εξίσωση που προκύπτει

ΑΣΚ.14. Να λύσετε την εξίσωση: x  x  2   2x  x  4   0

2 2

ΑΣΚ.15. Να λύσετε τις εξισώσεις:

α) x 2  x  4   2x  x  4    x  4   0 β)  x  2    2  x   4  x   0
2

γ) x  x  1  x  x  0 δ)  x  1  x 2  1  0
2 3 2 2

ε) x  x  2   x 2  4x  4 στ)  x 2  4   x  1   x 2  1  x  2 
2

10
 ζ) x 3  2x 2  x  2  0 η) x 3  2x 2   2x  1  x  2   0
θ) x 3  x  2   x  1 ι) x  x  6   2  8  3x   0
2

κ) 2 x  x 2  12   4  2 x  1  4

Κλασματικές εξισώσεις με άγνωστο στον παρονομαστή

x2 1
Π.χ.1. Να λύσετε την εξίσωση: 1  .
x 1 x 1
Λύση

x 2 2
Π.χ.2. Να λύσετε την εξίσωση:   .
x 2  9 3x  x 2 x 2  3x

Λύση
x 2 2
 
x 2  9 3x  x 2 x 2  3x Παραγοντοποιούμε τους παρονομαστές

11
 x 2 2
   (1).
 x  3   x  3  x  x  3 x  x  3
Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π.
Το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών είναι:  x  x  3  x  3 . των παρονομαστών
Η εξίσωση ορίζεται όταν:
 x  x  3  x  3  x  0 και x  3 και x  3 . Βρίσκουμε το πεδίο

Στο σύνολο    0,3, 3 η εξίσωση γράφεται:

ορισμού της εξίσωσης

x 2 2
 1   x  x  3  x  3   x  x  3   x  3    x  x  3  x  3  
 x  3  x  3   x  x  3 x  x  3

  x 2  2  x  3  2  x  3 Πολλαπλασιάζουμε
όλους τους όρους με
  x 2  2 x  6  2x  6 το Ε.Κ.Π. (απαλοιφή
  x2  4 x  0 παρονομαστών) και
  x  x  4  0 λύνουμε την εξίσωση

 x  0  x  0 (απορρίπτεται)

 ή . Κάνουμε έλεγχο των
περιορισμών
 x  4  0  x  4 (δεκτή)

Άρα, η μοναδική λύση της εξίσωσης είναι: x  4 .

 Για να βρούμε το Ε.Κ.Π. πολυωνύμων, πρέπει αυτά να είναι παραγοντοποιημένα. Τότε

το Ε.Κ.Π. θα είναι το γινόμενο των κοινών και μη κοινών παραγόντων τους, στον
μεγαλύτερο εκθέτη που εμφανίζεται ο καθένας.
Π.χ. να βρείτε το Ε.Κ.Π. των πολυωνύμων:
x  2, x+3
2α 2 β, 3αβ 3 γ, 4α 2 β 2 γ
3x  x  1 , 6x, 3  x  1
2

 x  2  x 2  2 x  4  , 2x 2  x  2   x  2 
ΑΣΚ.16. Να λύσετε τις εξισώσεις:
x 1 x 1 2
α)  2 β)  0
x 1 x  x x 2  1 x 2  2x  1
1 1 2 3 2 x4
γ)   2 δ)   2
x 1 x 1 x 1 x  2 x x  2x

12
 1 x x2  x x
ε)  2 στ) 2 
x2 x 4 x 1 x 1
x 1 2 3 x3  8
ζ)  2  η)  x2  4
x  2 x  2x x x2
2x  2 x2 x 1 1 2 x 1
θ)   ι) 2  2  2
x 2  36 x 2  6x x 2  6x x  x x 1 x  x
x  14 3 4 2 1 2 3
κ)   λ)  2   2
x2  4 x  2 x  2 x 1 x x x  2x  1

xα x2
ΑΣΚ.17. Να λύσετε την εξίσωση  για όλες τις τιμές του α   .
x  α x 2  α2

Εξισώσεις με απόλυτες τιμές

Π.χ.1.Να λύσετε την εξίσωση: 2 x  4  15
ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

Π.χ.2.Να λύσετε την εξίσωση: 2 x  4  3

Π.χ.3.Να λύσετε την εξίσωση: 2 x  4  0

Π.χ.4.Να λύσετε την εξίσωση: 2 x  1  x  3

ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

13
 x 3 6  2x 3 x
Π.χ.5.Να λύσετε την εξίσωση:  8
2 3 6
Λύση
Παρατηρούμε ότι: Παρατηρούμε ότι μετατρέποντας

6  2x  2  x  3  2  x  3  2 x  3 κατάλληλα τις απόλυτες τιμές, μέσα

στην εξίσωση θα εμφανιστεί παντού
3  x    x  3  x  3 το ίδιο απόλυτο…

Άρα, η εξίσωση γράφεται:

x  3 6  2x 3 x
 8
2 3 6
x 3 2 x 3 x 3
  8
2 3 6
6 x 3 2 x 3 x 3 Απαλοιφή παρονομαστών
6  6  68  6
2 3 6
 3 x  3  4 x  3  48  x  3
Χωρίζουμε γνωστούς από
 3 x  3  4 x  3  x  3  48 αγνώστους
 8 x  3  48
 x 3 6 Αναγωγές ομοίων όρων
x  3  6  x  9

 ή

 x  3  6  x  3
Π.χ.6.Να λύσετε την εξίσωση: 3 x  1  2x  1 Εξισώσεις της μορφής:
:
πρέπει:
Λύση
Επειδή 3 x  1  0 , η εξίσωση έχει λύση μόνο αν:
1
2 x  1  0  2x  1  x  .
2

14
Με αυτόν τον περιορισμό, η εξίσωση γράφεται:
3x  3  2 x  1  .....  x  2 (δεκτή)

ή
3 x  1  2x  1  3  x  1  2x  1  
 4
3x  3  2x  1  .....  x  (απορ.)
5

Π.χ.7.Να λύσετε την εξίσωση: x  1  x  1  0

2 ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

Π.χ.8.Να λύσετε την εξίσωση: x  2  x  3  0

ΑΣΚ.18. Να λύσετε τις εξισώσεις:

α) 2 x  3  5 β) 2 x  4  x  1
γ) x  2  2x  1 δ) 2 x  1  x  2

ΑΣΚ.19. Να λύσετε τις εξισώσεις:

15
 x 4 x 4
2 2 x 1 x 1 1
α)   β)  
3 5 3 3 2 2
ΑΣΚ.20. Να λυθούν οι εξισώσεις:
3 x
α) 4 β) x  1  x  2  x  1
3 x
γ) 2 x  5  4  7 δ) x 2  2 x  1  3x  5

ΑΣΚ.21. Να λυθούν οι εξισώσεις:

7 x 3 4 3 x 3 5
1)  x3 
5 2
2) 2 x  8  3x  1
x  16
3) 4
x 1
4) x  2  5
5) 3  1  x   5 x  2  x  1  x  2
6) 6  3x  1  5
7) x  3  4 x  12  6
8) 2 x 2  3 x  1  0
3x2 2x  4  1
9)   x2
4 3
10) x  1  1  x  0
2

11) x  2  3  1  4 x 
12) x  1  x  1
13) x  1  3 x  3  2 9  3x

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

1. Τι είναι εξίσωση;
2. Τι ονομάζεται λύση ή ρίζα μιας εξίσωσης;
3. Τι ονομάζεται εξίσωση 1ου βαθμού;

16
ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ

4. Να λύσετε και να διερευνήσετε την εξίσωση αx  β  0 . (σελ. 79-σχολ.)

17