ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ

Είναι γνωστό από το Γυμνάσιο ότι η απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α
συμβολίζεται με α και παριστάνει την απόσταση του αριθμού α από το μηδέν…..

5 0 2
x΄ x
5  5 2 2

5    5   5

Πιο συγκεκριμένα:

Απόλυτη τιμή θετικού αριθμού: Π.χ. 2 2

13

5
2 
Άρα η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού
είναι ο ίδιος ο αριθμός, δηλαδή:
Αν α  0 , τότε α  α .

Απόλυτη τιμή αρνητικού αριθμού: Π.χ. 5  5     5 

7
 
3
π 
Άρα η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού
είναι ο αντίθετός του, δηλαδή:
Αν α  0 , τότε α   α .
(όμως σ’ αυτήν την περίπτωση είναι  α  0 !!)

Απόλυτη τιμή του μηδενός: Προφανώς: 0  0

Άρα η απόλυτη τιμή του μηδενός, ισούται με
μηδέν, δηλαδή: 0  0
Επομένως, καταλήγουμε στον παρακάτω αλγεβρικό ορισμό της απόλυτης τιμής:

1
Ορισμός: Η απόλυτη τιμή ενός πραγματικού αριθμού α συμβολίζεται με α και
 α, αν α  0
ορίζεται από τον τύπο: α   .
 α , αν α  0

Εύρεση απόλυτης τιμής αριθμού ή παράστασης

Για να βρούμε την απόλυτη τιμή ενός αριθμού ή μιας παράστασης (δηλ. για να
«διώξουμε» το απόλυτο…) αρκεί να βρούμε το πρόσημο του αριθμού ή της παράστασης
που βρίσκεται μέσα στο απόλυτο.
Αν έχουμε μη αρνητικό αριθμό ή παράσταση, τότε «διώχνουμε» το απόλυτο και αφήνουμε
τα πρόσημα όπως είναι.
Αν έχουμε αρνητικό αριθμό ή παράσταση, τότε «διώχνουμε» το απόλυτο και αλλάζουμε
τα πρόσημα.

Π.χ.1. 2 2 

Π.χ.2. π 3 

Π.χ.3. 2 3 

Π.χ.4. x2  3 

Π.χ.5.  x4  7 

Π.χ.6. x2  2 x  3 

2
Π.χ.7.  x 2  6 x  10 

Π.χ.8. 3 π  4 π 

Π.χ.9. 5 7  7 5 

Π.χ.10. Αν x  3, τότε: x  3 

Π.χ.11. Αν  2  x  1, τότε: 3x  5 

3
Π.χ.12. Να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση: Α  x  3  4  x
α) όταν x  3 β) όταν x  4

Π.χ.13. Αν 3  x  4 , να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση:

Α  x 3  x 4

4
Π.χ.14. Αν α β  γ, να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση:
Α  α β  β  γ

Π.χ.15. Να γράψετε χωρίς απόλυτη τιμή την παράσταση: Α  2 x  3  6

5
Π.χ.16. Να γράψετε χωρίς απόλυτη τιμή την παράσταση: Α  3 5x  2  x  x  2   5

Π.χ.17. Να γράψετε χωρίς απόλυτη τιμή την παράσταση: Α  x  1  x  3

Α  x 1  x  3 .

6
 Για να «διώξουμε» τα απόλυτα, κατασκευάζουμε x  1 3 
τον διπλανό πίνακα προσήμων για για τις x  1  0  
παραστάσεις x  1 και x  3 και διακρίνουμε τις x  3   0 
περιπτώσεις:
 Aν x    , 1 , τότε: x  1   x  1, x  3   x  3 , άρα:
A   x  1  x  3  2 x  2.
 Αν x   1,3 , τότε: x  1  x  1, x  3   x  3 , άρα:
A  x  1  x  3  4.
 Αν x   3,    , τότε: x  1  x  1, x  3  x  3 , άρα:
A  x  1  x  3  2 x  2.
Έτσι, η παράσταση Α ισούται με:
2 x  2, αν x    , 1

A 4, αν x   1,3

 2x  2, αν x   3,   

ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α΄ ΟΜΑΔΑΣ

ΑΣΚ.1. Αν 1  x  3 , να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση:

Α  2 x  3  5 x  1  8 2x  7 .
ΑΣΚ.2. Αν α  β  γ , να απλοποιήσετε την παράσταση Α  α  β  β  γ  2 γ  α .
ΑΣΚ.3. Αν α  β  γ , να απλοποιηθεί η παράσταση:
Α  2 α  β  3 γ  β  5 α  γ  2α  β  γ .
ΑΣΚ.4. Να γράψετε χωρίς απόλυτη τιμή την παράσταση: Α  5 x  3  2x  8 .
ΑΣΚ.5. Να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση: Α  2 x  3   x  1  8 .
ΑΣΚ.6. Να γράψετε χωρίς απόλυτες τιμές την παράσταση A  2 5  x  3 x  2  6x .

ΑΣΚΗΣΕΙΣ Β΄ ΟΜΑΔΑΣ

ΑΣΚ.7. Αν α  β , να δείξετε ότι:

7
 α β  α β α β  α β
α) α  β) β  .
2 2

ΑΣΚ.8. Αν 3  α  6 , να βρεθεί μεταξύ ποιων ορίων περιέχεται η παράσταση

Α  3 α  2  4 α 8 5 3α  6 α 7 .

Αν x  1, να απλοποιήσετε την παράσταση: 2 x  1  x  1  1  x .

8 5
ΑΣΚ.9.

ΑΣΚ.10. Αν 0  x  2 , να δείξετε ότι 3  x  2  x  1 .

ΑΣΚ.11. Αν x    α,α  , να εξετάσετε αν η παράσταση Α  2x  x  α  2x  x  α

είναι ανεξάρτητη του x.

x 1  x
ΑΣΚ.12. Aν 1  x  5 , να απλοποιήσετε τις παραστάσεις A  και
x 1  5  x
x  7  x
B .
12

ΑΣΚ.13. Αν x  0 και y  0 , να βρείτε τις τιμές που μπορεί να πάρει η παράσταση:

x y
A  .
x y

Ιδιότητες των απολύτων τιμών

1. α 0 Δηλαδή η απόλυτη τιμή κάθε αριθμού είναι μη αρνητικός

αριθμός.

2. α 0a0 Δηλαδή ένα απόλυτο ισούται με μηδέν μόνο όταν ο αριθμός

ισούται με μηδέν.

3. α  α Δηλαδή η απόλυτη τιμή ενός αριθμού ισούται με την

απόλυτη τιμή του αντιθέτου του. Π.χ. 2  2 .
Η ιδιότητα αυτή μας επιτρέπει να αλλάξουμε τα πρόσημα
μέσα σε ένα απόλυτο.

8
 Π.χ. x  3   x  3 ,
 x2  8  x2  8 ,
xy  yx .

4. α α

5. α  α

6. α α α

2
7. α  α2

 α2 ν , ν   
2ν
8. α Γενικά αν υψώσουμε ένα απόλυτο σε άρτια δύναμη, τότε
«φεύγει» το απόλυτο.

Π.χ.1. Τι συμπεραίνετε για τον αριθμό x αν:

x 0

x 0

x 0

x 0

x x

x x

x  x

x x

x  x

x  x

Π.χ.2. Τι συμπεραίνετε για τους αριθμούς x, y αν:

x  y 0

x  y 0

9
 x  y 0

x  y 0

Απόλυτα και πράξεις

1. α β  α  β

2. α1  α2  ...  αν  α1  α2  ...  αν
3. Κατ’ αρχάς:
αν 
(ν   )

αν  (ν    )

α α
4.  , β0
β β

5. α β  α  β
και η ισότητα ισχύει μόνο όταν α  β  0 , δηλαδή όταν οι α, β είναι ομόσημοι ή
όταν ένας τουλάχιστον από τους δύο ισούται με μηδέν.

6. α β  α  β

7. ΠΡΟΣΟΧΗ!! Γενικά: α β  α  β

8. α1  α2  ...  αν  α1  α2  ...  αν

Να αποδείξετε ότι: 2 x  3x  2x  3 x .
2 2
Π.χ.1.

10
Π.χ.2. Να αποδείξετε ότι: x  3  2 x  7  3 x  10 .

Π.χ.3. Να αποδείξετε ότι: α  β  α  γ  γ  β .

11
  Aν θ  0 , τότε: x  θ  x  θ ή x   θ
9. 
 Aν θ  0 , η εξίσωση x  θ είναι αδύνατη.

10. α  β α β ήαβ

Απόσταση 2 αριθμών
Ας παρατηρήσουμε τα παρακάτω σχήματα στα οποία παριστάνεται η απόσταση 2
αριθμών πάνω στον άξονα:

2 0 3 0 2 5
x΄ x x΄ x
5 3
 2   3 5 25  3

7 4 0
x΄ x
3
 7    4  3

Σε κάθε περίπτωση διαπιστώνουμε ότι η απόσταση 2 αριθμών πάνω στον άξονα

παριστάνεται από την απόλυτη τιμή της διαφοράς τους. Έτσι καταλήγουμε στον
παρακάτω ορισμό:

12
Ορισμός: Η απόσταση 2 αριθμών α, β πάνω στον x΄ α β x
άξονα συμβολίζεται d  α , β  με και
ισούται με: d  α , β   α  β d  α,β   α  β

Προφανώς ισχύει: d  α , β   α  β  β  α

Ιδιότητες που προκύπτουν από την απόσταση 2 αριθμών

3
1. Για ποιους αριθμούς x ισχύει x  3 ;  0 3 

ΓΕΝΙΚΑ: Aν θ  0 , τότε: x  θ   θ  x  θ  θ 0 θ 

 4 0 4 
2. Για ποιους αριθμούς x ισχύει x  4 ;

 θ 0 θ 
ΓΕΝΙΚΑ: Aν θ  0 , τότε: x  θ  x   θ ή x  θ

Π.χ.1. Για ποιους αριθμούς x ισχύει x  3  2 ;

13
Π.χ.2. Για ποιους αριθμούς x ισχύει x  5  3 ;

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΑΣΚ.14. Να συμπληρώσετε τον πίνακα όπως δείχνει η πρώτη γραμμή του:

14
ΑΣΚ.15. Αν x  α  2 και y  α  3 , να δείξετε ότι x  y  5 .
ΑΣΚ.16. Αν x  2  1 και y  4  2 , να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών περιέχεται κάθε
μία από τις παραστάσεις: A  2 x  3y  7 και B  πx 2  2x .
ΑΣΚ.17. Αν x  2 και y  3 , να δείξετε ότι:
α) x  y  5 β) 2 x  y  7 γ) x  2 y  11  11 .
2

ΑΣΚ.18. Αν x  2  0,1 και y  4  0,2 , να εκτιμήσετε την τιμή της περιμέτρου των
παρακάτω σχημάτων:

15
ΑΣΚ.19. Αν x  2 και y  3 , να δείξετε ότι 3x  4 y  18 .
xy
ΑΣΚ.20. Αν 1  x  1 και 1  y  1 , να δείξετε ότι 1   1.
1  xy
ΑΣΚ.21. Αν 3  2 x  5  7 , να δείξετε ότι x  1 .
α  16
ΑΣΚ.22. Αν ισχύει  4 , να δείξετε ότι α  4 .
α 1
x 1 y  2 ω  3
ΑΣΚ.23. Να δείξετε ότι αν x  1 , y  2 , ω  3 τότε    3.
x 1 y  2 ω  3
ΑΣΚ.24. Να αποδείξετε ότι:
x 1 y2 x2 y 1
α) 4   5 9 β) 2   6  8.
x 1 y2 x2 y 1
ΑΣΚ.25. Αν x  y  z  ω , να δείξετε ότι y  z  x  ω .
ΑΣΚ.26. Αν x  1 , να δείξετε ότι 1  x  x  1  1  x  x  1 .
ΑΣΚ.27. Αν 1  x  2 και 2  y  3 , να απλοποιηθεί η παράσταση:
3x  1  y 2  9  x 2  4  5x  3
.
 x 2  x  1  y2

ΑΣΚ.28. Αν x  α και α  0 , να δείξετε ότι η παράσταση Α  x  α  x  α είναι

ανεξάρτητη του x.
ΑΣΚ.29. Αν α  β και x  α  x  β , να διατάξετε τους αριθμούς:
αβ
x, ,α
2
από τον μικρότερο προς τον μεγαλύτερο.
α β
ΑΣΚ.30. Αν α  1 και β  να βρείτε την τιμή του κλάσματος .
1 α 1 β
ΑΣΚ.31. Έστω 0  α  β .

16
 α
α) Να διατάξετε από τον μικρότερο στο μεγαλύτερο τους αριθμούς 1, και
β
β
.
α
α
β) Να δείξετε ότι στον πραγματικό άξονα ο αριθμός βρίσκεται πλησιέστερα
β
β
στο 1 από ότι ο αριθμός .
α
3 3
ΑΣΚ.32. Να δείξετε ότι x  x 2 y  x y 2  y  0 .
α β α β
ΑΣΚ.33. α) Να δείξετε ότι για κάθε    .
β α β α
α α β
β) Να δείξετε ότι   .
β β α
α β α
γ) Αν α  β , τότε να δείξετε ότι    1.
β α β
1 1 1 1 1 xy 1
ΑΣΚ.34. Αν   x  και   y  , να δείξετε ότι    .
2 2 2 2 2 1  4 xy 2
x y
ΑΣΚ.35. Να δείξετε ότι   2.
y x
ΑΣΚ.36. Να δείξετε ότι
α) αx  β x  α x  βx .
α β β α
β) Αν x  0 , τότε να δείξετε ότι    .
x x x x
ΑΣΚ.37. Να αποδείξετε ότι αβ  αβ  α β  β α .
ΑΣΚ.38. Να δείξετε ότι α β  β α  α 2  β 2 .
ΑΣΚ.39. Να βρείτε τα x, y για τα οποία ισχύει x  2  y  3  3  y .
α β
ΑΣΚ.40. Αν  , να δείξετε ότι α  β .
1 α 1 β
α β
ΑΣΚ.41. Αν α  2β  β  2α , να δείξετε ότι 1  1 .
β α
ΑΣΚ.42. Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό x ώστε να ισχύει 3x  2  2  ω  ω  2 .

17
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

1. Mε τι ισούται η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού, ενός αρνητικού αριθμού και του
μηδενός;
2. Να γράψετε τον ορισμό της απόλυτης τιμής ενός πραγματικού αριθμού α.

18
3. α 0 Σ Λ

4. α  0  ............

5. α  α Σ Λ
6. α α Σ Λ
7. α  α Σ Λ
8. α α α Σ Λ

2
9. α  ...........
 ..........., ν   
2ν
10. α

11. x  0  ....................
12. x  0  ..................
13. x  0  ......................

14. x  0  ..........................

15. x  x  .........................

16. x  x  .........................

17. x   x  .........................

18. x  x  ............................

19. x   x  .........................

20. x   x  .........................

21. x  y  0  ...............................
22. x  y  0  ...............................
23. x  y  0  ...............................
24. x  y  0  ...............................

25. α  β  .................

19
26. α1  α2  ...  αν  ................................
27. α ν  ............. (ν    )
α
28.  ............., β0
β

29. α  β  α  β και η ισότητα ισχύει μόνο όταν α  β  0 Σ Λ

30. α β  α  β Σ Λ
31. α β  α  β Σ Λ
32. α1  α2  ...  αν  α1  α2  ...  αν Σ Λ

 Aν θ  0 , τότε: x  θ  ...................................
33. 
 Aν θ  0 , η εξίσωση x  θ είναι .......................
34. α  β  .................................

35. Πώς ορίζεται η απόσταση δύο αριθμών α, β πάνω στον άξονα;

36. Aν θ  0 , τότε: x  θ  .....................................

37. Aν θ  0 , τότε: x  θ  .....................................

ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ
38. Να αποδείξετε ότι α  β  α  β . (σελ. 63-σχολ.)
α α
39. Να αποδείξετε ότι  . (σελ. 63-σχολ.)
β β
40. Να αποδείξετε ότι α  β  α  β . Πότε ισχύει η ισότητα; (σελ. 63-σχολ.)

20