Professional Documents
Culture Documents
1. Γενικά
Η ανέγερση υψηλότερων, ελαφρότερων και πιο εύκαμπτων κατασκευών, που με την πάροδο του
χρόνου γίνεται επιτακτικότερη, κατέστη εφικτή με την ανάπτυξη της τεχνολογίας των υλικών, των
μεθόδων παραγωγής και ανέγερσης, αλλά και λόγω της εξαιρετικής βελτίωσης των υπολογιστικών
μεθόδων μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις για ασφάλεια, άνεση και
λειτουργικότητα, τόσο έναντι σπανιοτέρων καταστρεπτικών φορτίσεων (π.χ. έντονες σεισμικές
διεγέρσεις), αλλά και συχνότερων, όπως οι ανεμοπιέσεις που δέχονται τα υψηλά κτίρια, οδήγησε
τους μηχανικούς στην ανάπτυξη συστημάτων ελέγχου της απόκρισης των δομημάτων και των
ταλαντώσεων τους (structural control systems).
Σύμφωνα με τις συμβατικές μεθόδους σχεδιασμού, ο έλεγχος της απόκρισης επιτυγχάνεται
επιλέγοντας με κατάλληλο τρόπο την μάζα και την δυσκαμψία του δομήματος, επηρεάζοντας έτσι τα
βασικά δυναμικά χαρακτηριστικά του. Αντίθετα, σχεδιάζοντας μια κατασκευή με συστήματα ελέγχου,
αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με την αύξηση της ενέργειας που αποσβένεται από το δόμημα, σε
συνδυασμό ή μη με την μεταβολή της μάζας ή και της δυσκαμψίας. Γι' αυτό τα περισσότερα
συστήματα ελέγχου έχουν ως συνθετικό της ονομασίας τους τον όρο αποσβεστήρας (damper).
Στα συμβατικά δομήματα η απορρόφηση της εισερχόμενης ενέργειας από την δυναμική διέγερση
γίνεται από τα φέροντα στοιχεία (π.χ. δοκοί, υποστυλώματα) αλλά και τα μη φέροντα (π.χ.
τοιχοπληρώσεις). Αποτέλεσμα αυτού, είναι τα καταπονούμενα στοιχεία να υφίστανται βλάβες με
μεγάλο κόστος, τόσο όσον αφορά τα υλικά και τις απαιτούμενες εργασίες, αλλά και την συχνά
απαιτούμενη διακοπή της λειτουργίας του δομήματος κατά την φάση της αποκατάστασης. Αντίθετα,
στα δομήματα που έχουν εγκατασταθεί συστήματα ελέγχου, το μεγαλύτερο ποσοστό της ενέργειας
απορροφάται από τα συστήματα αυτά, με ή χωρίς βλάβες που απαιτούν την αντικατάστασή τους. Οι
βλάβες στα συστήματα ελέγχου έχουν εν γένει πολύ μικρότερο κόστος αποκατάστασης δεδομένου
ότι αυτά δεν συμμετέχουν στην ανάληψη λειτουργικών φορτίων της κατασκευής, οπότε μπορούν να
αφαιρεθούν και να επισκευασθούν ή να αντικατασταθούν χωρίς να απαιτηθεί η διακοπή της χρήσης
του δομήματος.
Πλήρως λειτουργικό Κατοικήσιμο Επισφαλές Ετοιμόρροπο
Στάθμη 1 Στάθμη 2 Στάθμη 3 Στάθμη 4
Συχνοί σεισμοί
(75ετίας) Μη αποδεκτή
επίδοση
Ενδεχόμενοι
σεισμοί (200ετίας)
Σπάνιοι σεισμοί
(500ετίας)
Πολύ σπάνιοι σεισμοί
(1000ετίας)
Βασικός στόχος
Πιθανότητα
Ουσιώδης στόχος
50ετίας
Κρίσιμος στόχος
ασφαλείας
Συνολική πλευρική
διατμητική δύναμη
Απαιτήσεις απόκρισης
των δομημάτων στον
σεισμό
Πλευρική μετακίνηση
στο δώμα
2. Κατηγοριοποίηση Συστημάτων Ελέγχου Απόκρισης
Η βασική κατηγοριοποίηση των συστημάτων ελέγχου είναι η εξής:
i. Συστήματα παθητικού ελέγχου (Passive Control Devices)
Λειτουργούν χωρίς εξωτερική πηγή ενεργείας και είναι σχετικά χαμηλού κόστους.
ii. Συστήματα ενεργητικού ή ημιενεργητικού ελέγχου (Active or Semi-active Control Devices).
Για την λειτουργία τους απαιτείται εξωτερική πηγή ενεργείας. Χαρακτηρίζονται ως "έξυπνα"
συστήματα και η λειτουργία τους βασίζεται σε ηλεκτρονικά μέσα υψηλής τεχνολογίας.
iii. Υβριδικά συστήματα (Hybrid Control Devices).
Τα συστήματα αυτά αποτελούν συνδυασμό των παραπάνω. Η εξωτερική τροφοδοσία ενέργειας
δεν είναι απαραίτητη για την λειτουργία τους, αλλά ενισχύει την αποδοτικότητα τους.
Διάγραμμα 1
Διάκριση Συστημάτων
Ελέγχου Απόκρισης ως προς
την τροφοδότησή τους
Ανάλογα με την θέση εγκατάστασής τους, τα συστήματα ελέγχου διακρίνονται ως εξής:
i. Συστήματα εξωτερικού τύπου (External Insulation Type)
Τα συστήματα τοποθετούνται εξωτερικά της κατασκευής, με συνηθέστερη την περίπτωση
της σεισμικής μόνωσης, που τα συστήματα τοποθετούνται στην βάση του δομήματος.
ii. Συστήματα εσωτερικού τύπου (Internal - non- Insulation Type)
Τοποθετούνται στο εσωτερικό του δομήματος. Αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα αυτών
είναι τα συστήματα απορρόφησης ενέργειας (Energy Dissipation Devices).
Διάγραμμα 2
Διάκριση των Συστημάτων
Ελέγχου Απόκρισης με βάση
την θέση τους στο δόμημα.
Ανάλογα δε με τα δυναμικά τους χαρακτηριστικά και τον τρόπο δράσης τους τα συστήματα
αποσβέσεως διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
i. Συστήματα που επιφέρουν μεταβολή της ακαμψίας της κατασκευής, με στόχο η
ιδιοπερίοδος του δομήματος να απομακρυνθεί από τις δεσπόζουσες περιόδους της
εξωτερικής φόρτισης. Τέτοια είναι τα συστήματα σεισμικής μόνωσης των κατασκευών.
ii. Συστήματα που βασίζονται στην αύξηση της απόσβεσης του δομήματος, ώστε να
επιτευχθεί ο έλεγχος των μετακινήσεων και των επιταχύνσεων αυτού.
iii. Συστήματα που επιδιώκουν την ανακατανομή της μάζας της κατασκευής, των οποίων
η αρχή λειτουργίας είναι ανάλογη μ' αυτήν της πρώτης κατηγορίας, δοθέντος ότι και
αυτά αποσκοπούν κυρίως στην μεταβολή των ιδιοπεριόδων του δομήματος.
Διάγραμμα 3
Διάκριση Συστημάτων Ελέγχου
Απόκρισης με βάση την αρχή
λειτουργίας τους
ελατήριο ενεργοποιητής
αποσβεστήρας
Οι αποσβεστήρες του τύπου αυτού (Friction Dampers) αποσβένουν ενέργεια μέσω της
αναπτυσσόμενης τριβής. Έχουν την δυνατότητα να αυξάνουν την ικανότητα απόσβεσης της
κατασκευής κατά 10% έως 20% χωρίς ιδιαίτερη μεταβολή της ιδιοπεριόδου της. Οι αποσβεστήρες
του τύπου αυτού δίνουν έναν ορθογώνιου τύπου βρόγχο υστέρησης (Εικόνα 7β). Η συνηθέστερη
μορφή φέρει διαμήκεις οπές στις οποίες τοποθετούνται κοχλίες (S.B.S. - Slotted Bolted Connection).
Αποσβεστήρας τριβής για
συνδέσμους εφελκυομένους-
θλιβομένους
Αποσβεστήρες τριβής για συνδέσμους
Friction Damper εφελκυομένους-θλιβομένους
Αποσβεστήρες τριβής σε διάφορες διατάξεις
Στρεφόμενοι
αποσβεστήρες τριβής
Στρεφόμενος αποσβεστήρας τριβής
Στρεφόμενος αποσβεστήρας τριβής
Στρεφόμενος αποσβεστήρας τριβής
Στρεφόμενος αποσβεστήρας τριβής
Ιξώδεις και ιξωδοελαστικοί αποσβεστήρες (Εικόνες 8, 9, 10 και 11)
Η λειτουργία των αποσβεστήρων του τύπου αυτού (Viscous and Viscoelastic Dampers),
στηρίζεται στην ικανότητα διαφόρων πολυμερών, τα οποία βρίσκονται σε ρευστή ή στερεά
κατάσταση, να αποσβένουν ενέργεια κατά την διατμητική παραμόρφωση τους και έτσι μπορούν
να αυξήσουν την ικανότητα απόσβεσης της κατασκευής κατά 10% έως 20%.
Ιξωδοελαστικοί αποσβεστήρες
Συνδυασμός μεταλλικών και ιξωδών αποσβεστήρων στην πρόσοψη κτιρίου
Ιξωδοελαστικοί αποσβεστήρες
Εφαρμογή ιξωδοελαστικών αποσβεστήρων
Εφαρμογή ιξωδοελαστικών αποσβεστήρων
Εφαρμογή ιξωδοελαστικού αποσβεστήρα
Εφαρμογή ιξωδοελαστικών αποσβεστήρων σε γέφυρα
Εφαρμογή ιξωδοελαστικών αποσβεστήρων σε γέφυρα
Αποσβεστήρες μάζας
Οι αποσβεστήρες μάζας (Mass Dampers), που αναφέρονται και ως αποσβεστήρες ταλαντώσεων
(Vibration Absorbers), είναι συσκευές μεγάλης μάζας που συνδέονται ελαστικά (μέσω ελατηρίων ή
ενιότε και ιξωδο-ελαστικών αποσβεστήρων) με τα φέροντα στοιχεία της κατασκευής.
Αρχή λειτουργίας: Οι αδρανειακές δυνάμεις που αναπτύσσονται στον αποσβεστήρα από μια
δυναμική διέγερση αντισταθμίζουν τις αδρανειακές δυνάμεις που αναπτύσσονται στο δόμημα από
την ίδια την διέγερση.
Για να είναι αποτελεσματικοί οι αποσβεστήρες μάζας, θα πρέπει η ιδιοσυχνότητα τους να βρίσκεται
κοντά σε κάποια από τις ιδιοσυχνότητες του δομήματος και γι' αυτό συχνά ονομάζονται
συντονισμένοι αποσβεστήρες μάζας (TMD - Tuned Mass Dampers). Όταν η μάζα του
αποσβεστήρα αποτελείται από ρευστό (συνήθως νερό), οι συσκευές αυτές ονομάζονται
αποσβεστήρες συντονισμένων δεξαμενών ρευστών (TLCD - Tuned Liquid Column Dampers).
Οι αποσβεστήρες μάζας έχουν αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικοί, ιδιαίτερα στα υψηλά και εύκαμπτα
δομήματα. ΟΙ συνήθεις διαμορφώσεις των αποσβεστήρων μάζας είναι οι εξής:
TMD τύπου εκκρεμούς
Μαγνητική
ροή
Δοχείο εκτόνωσης
θερμικής διαστολής
ρευστού
Τριβάθμιο
έμβολο
Ρευστό
MR
Εικόνα 15 :
Αποσβεστήρας μαγνητορεολογικού
υγρού βάρους 12 ton
συσσωρευτής
πηνίο
έμβολο ρευστό MR
Υβριδικός αποσβεστήρας
Τύπου HiDAX-u,ο οποίος
λειτουργεί ως μηχανικός
παθητικός αποσβεστήρας υπό
κανονικές συνθήκες, αλλά έχει
την δυνατότητα ηλεκτρονικής
ενεργοποίησης για την
αντιστάθμιση των μικρού
εύρους δονήσεων που
δημιουργούνται από την δράση
του ανέμου.
Υβριδικός αποσβεστήρας
4. Παραδείγματα εφαρμογών Συστήμάτων Ελέγχου Απόκρισης
Σε δύο πεζογέφυρες στο Bellagio του Las Vegas ανοίγματος 46 και 38 m, έχουν εγκατασταθεί
παθητικά συστήματα απόσβεσης. Οι αρχιτεκτονικές απαιτήσεις οδήγησαν στην επιλογή
καταστρωμάτων στατικού ύψους 2,00 m, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος συντονισμού των
γεφυρών από την κίνηση των πεζών. Για τον λόγο αυτό, αποφασίσθηκε η τοποθέτηση έξι
συντονισμένων αποσβεστήρων μάζας (TMD) των 1.330 kg σε κάθε πεζογέφυρα (Εικόνα 16). Οι
αποσβεστήρες συντονίστηκαν στις ιδιοσυχνότητες των φορέων γεφυρών με βάση τα
αποτελέσματα δυναμικής ανάλυσης αυτών. Διαπιστώθηκε ότι ο λόγος απόσβεσης των γεφυρών
υπερδιπλασιάστηκε χάρις στα συστήματα απόσβεσης. Το συνολικό κόστος τοποθέτησης των
συστημάτων απόσβεσης ήταν μικρότερο από αυτό που θα απαιτούσε η αύξηση της ακαμψίας
των γεφυρών.
Εικόνα 16
Αποσβεστήρες συντονισμένης
μάζας στον φορέα της γέφυρας
Las Vegas Pedestrian Bridge TMD
Οι βάρους 1,2 ton TMD στους οβελίσκους του Emirates Towers Spire
Ουρανοξύστης 111 West 57th Street,
Νέα Υόρκη
Shinjuku Mitsui Building, Τόκυο
Στον πύργο Shinjuku Mitsui
στο Τόκυο έγινε η πρώτη
στην Ιαπωνία εγκατάσταση
υπερμεγέθους συστήματος
σεισμικού ελέγχου στην
οροφή, βάρους περίπου
1400 ton, το οποίο
επιτυγχάνει τον
υποδιπλασιασμό των
μακράς περιόδου
δονήσεων του δομήματος
λόγω σεισμικής δράσης.
Θέσεις τοποθέτησης TMD μάζας 5 ton στον πύργο Burj Al Arab στο Ντουμπάι
Μία από τις πιο εντυπωσιακές εφαρμογές αποσβεστήρα συντονισμένης μάζας σε διάταξη εκκρεμούς
έχει γίνει στο τρίτο υψηλότερο κτίριο του κόσμου, τον ύψους 508 m ουρανοξύστη Taipei 101 στην
Ταϊβάν. Για την αντιμετώπιση των μετακινήσεων των ανωτέρων ορόφων λόγω ανεμοπιέσεων που ήταν
30% με 40% μεγαλύτερες από τις επιτρεπόμενες για χρήση γραφείων, επιλέχθηκε η εγκατάσταση
αποσβεστήρα συντονισμένης μάζας βάρους 728 ton, σε διάταξη εκκρεμούς.Η διάταξη αυτή συνδέεται
μέσω καλωδίων και ιξωδο-ελαστικών αποσβεστήρων στα φέροντα στοιχεία των άνω ορόφων του
κτιρίου. Συνιστά επίσης αρχιτεκτονικό στοιχείο της κατασκευής, ορατό από τρεις εμπορικούς ορόφους.
Ο μεγαλύτερος σφαιρικός
αποσβεστήρας του κόσμου σε διάταξη
εκκρεμούς αποτελείται από 41
κυκλικές χαλύβδινες πλάκες διαφόρων
διαμέτρων από έλασμα πάχους 125
mm, συγκολλημένες μεταξύ τους, οι
οποίες διαμορφώνουν μια συμπαγή
σφαίρα διαμέτρου 5,5 m.
Άποψη του αποσβεστήρα συντονισμένης μάζας σε διάταξη εκκρεμούς
του ουρανοξύστη Taipei 101 στην Ταϊβάν
Βισκοελαστικοί αποσβεστήρες στην πεζογέφυρα Millennium Bridge στο Λονδίνο
Αποσβεστήρες
συντονισμένης μάζας στην
γέφυρα Infinity στο
Ηνωμένο Βασίλειο