จากสทิงพระถึงท่าพระ: ชีวิตเล็กๆ ของผู้พิพากษาสกล เหมือนพะวงศ์

ที่่�ระลึึกการพระราชทานเพลิิงศพ
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ม.ป.ช., ม.ว.ม.

ณ เมรุุวััดมกุุฏกษััตริิยารามราชวรวิิหาร
วัันที่่� 10 สิิงหาคม พ.ศ. 2563
“ขอปวงทวยเทพไท้้ เทวา
โปรดช่่วยบัันดาลมา ปกป้้อง
สกลสุุขชั่่�วกััลปา เนาสวรรค์์ นิิรัันดร์์เทอญ
ลููกเมีียญาติิเพื่่�อนพ้้อง ส่่งชั้้�นอกนิิษฐ์์พรหม”
จากครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์
สำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณ
พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััว ทรงพระกรุุณาโปรดเกล้้าโปรดกระหม่่อม
พระราชทานเพลิิงศพ นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ซึ่่�งนัับเป็็นพระมหากรุุณาธิิคุุณ
ล้้นเกล้้าล้้นกระหม่่อม เป็็นเกีียรติิอัันสููงสุุดแก่่ผู้้�วายชนม์์ และวงศ์์ตระกููลอย่่าง
หาที่่�สุุดมิิได้้
หากความทราบโดยญาณวิิถีีถึึงดวงวิิญญาณของนายสกล เหมืือนพะวงศ์์
ได้้ด้้วยประการใดในสััมปรายภพ คงจะมีีความปลาบปลื้้�มซาบซึ้้�งเป็็นล้้นพ้้นใน
พระมหากรุุณาธิิคุณ
ุ ที่่ไ� ด้้รับั พระราชทานเกีียรติิยศอัันสููงยิ่่ง� ในวาระสุุดท้้ายแห่่งชีีวิิต
ข้้าพระพุุทธเจ้้าผู้้�เป็็นภรรยา บุุตร ธิิดา และหลานๆ ขอพระราชทานกราบ
ถวายบัังคมแทบเบื้้�องพระยุุคลบาท ด้้วยความสำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณอย่่าง
หาที่่�สุุดมิิได้้ และจะเทิิดทููนไว้้เหนืือเกล้้าเหนืือกระหม่่อม เป็็นสรรพสิิริิมงคลแก่่
ข้้าพระพุุทธเจ้้า และวงศ์์ตระกููลตลอดไป
ด้้วยเกล้้าด้้วยกระหม่่อม ขอเดชะ
ข้้าพระพุุทธเจ้้า ครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์
ชาตะ 31 พฤษภาคม 2477
มตะ 29 เมษายน 2563
14 ชีีวิิตเล็็กๆ
สกล เหมืือนพะวงศ์์ 15
สารบาญ
หมายรัับสั่่�ง
4-5
สำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณ
7
ประวััติิ
19
เกีียรติิยศสููงสุุด
23
สััมภาษณ์์พิิเศษในวารสารของศาลยุุติิธรรม
27
คดีีร้้อยเอ็็ด
31
คดีี รสช.
43
จากสทิิงพระถึึงท่่าพระ
ชีีวิิตเล็็กๆ ของผู้้�พิิพากษาสกล เหมืือนพะวงศ์์
ช่่วงที่่� 1
ปฐมบท วััยเยาว์์ที่่�สงขลา
59
เริ่่�มชีีวิิตใหม่่ในเมืืองกรุุง
69
การเดิินทางบนวิิถีีตุุลาการ
91
ครอบครััว พี่่�น้้อง ลููก หลาน
115
บั้้�นปลายชีีวิิต
155
ประวััติิ
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์
ม.ป.ช., ม.ว.ม.
ประวัติ
นายสกล เหมือนพะวงศ์ ม.ป.ช., ม.ว.ม.
ประวัตคิ รอบครัว
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ เดิิมชื่่�อ นายกริ้้�ว เหมืือนพะวงศ์์ เกิิดเมื่่�อวัันศุุกร์์ที่่�
31 พฤษภาคม พ.ศ.2477 (วัันพฤหััสบดีี เดืือน 6 ปีีจอ) ณ ตำำ�บลดีีหลวง อำำ�เภอ
สทิิงพระ จัังหวััดสงขลา เป็็นบุุตรนายแก้้วและนางเลี่่�ยน เหมืือนพะวงศ์์ มีีพี่่�น้้อง
4 คน ได้้แก่่
1. นายเคลื่่�อน เหมืือนพะวงศ์์ (ถึึงแก่่กรรม)
2. นางสาวเคลื้้�อม เหมืือนพะวงศ์์ (ถึึงแก่่กรรม)
3. นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ (ถึึงแก่่อนิิจกรรม)
4. นางสมบููรณ์์ จุุทอง
ชีีวิิตครอบครััว นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ สมรสกัับนางสาวสมศรีี ศิิวายพราหมณ์์
มีีบุุตรธิิดา 4 คน ได้้แก่่
1. นายชนาธิิป เหมืือนพะวงศ์์ รองเลขาธิิการประธานศาลฎีีกา สมรสกัับ
นางสาวอรุุณวดีี กาวิิชััย มีีบุุตรธิิดา 2 คน ได้้แก่่ นางสาวสุุภาสิิริิ และนาย
พงศ์์อธิิป เหมืือนพะวงศ์์
2. ดร.สุุนทรีียา เหมืือนพะวงศ์์ ผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษาศาลฎีีกา
3. นายธรรมณััฐ เหมืือนพะวงศ์์ ประกอบธุุรกิิจส่่วนตััว สมรสกัับนางสาว
อติิภา เหลืืองบริิบููรณ์์ มีีบุุตรบุุญธรรม 2 คน ได้้แก่่ นางสาวณััฏฐญา และนางสาว
พิิชญา เหมืือนพะวงศ์์
4. นายศิิวพงศ์์ เหมืือนพะวงศ์์ พนัักงานบริิษัทั ยูู เอ็็ม ซีี เม็็ททอล จำำ�กััด
ประวัติการศึกษา
1. ประถมปีีที่่� 1 – ปีีที่่� 4 โรงเรีียนวััดพัังกก ตำำ�บลดีีหลวง สทิิงพระ จัังหวััด
สงขลา
2. มััธยมปีีที่่� 1 – ปีีที่่� 6 โรงเรีียนระโนดวิิทยา อำำ�เภอระโนด จัังหวััดสงขลา
3. มััธยมปีีที่่� 7 – ปีีที่่� 8 โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดสงขลา

4. ประโยคครููพิิเศษมััธยม (พ.ม.)
5. นิิติิศาสตรบััณฑิิต มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์
6. สัังคมสงเคราะห์์ศาสตรบััณฑิิต มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์
7. เนติิบััณฑิิต สำำ�นัักอบรมกฎหมายแห่่งเนติิบััณฑิิตยสภา
8. หลัักสููตรพััฒนานัักบริิหารรุ่่�นที่่� 53 สถาบัันบััณฑิิตพััฒนบริิหารศาสตร์์
ประวัติรับราชการ
1. ครููโรงเรีียนวััดมกุุฎกษััตริิย์์
2. อาจารย์์โรงเรีียนพณิิชยการธนบุุรีี จัังหวััดธนบุุรีี
3. พนัักงานอััยการ กรมอััยการ
4. ผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษา ศาลยุุติิธรรม
5. ผู้้�พิิพากษาประจำำ�กระทรวง
6. ผู้้�พิิพากษาศาลแขวงขอนแก่่น
7. ผู้้�พิิพากษาศาลจัังหวััดชััยนาท
8. ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลจัังหวััดร้้อยเอ็็ด
9. ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลแขวงพระนครศรีีอยุุธยา
10. ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา
11. ผู้้�พิิพากษาศาลแพ่่ง
12. ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาลแพ่่ง
13. ผู้้�พิิพากษาศาลอุุทธรณ์์
14. รองอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 2
15. อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 5
16. อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 1
17. อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญาธนบุุรีี
18. อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญา
19. ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาลฎีีกา
เกษีียณอายุุราชการ 1 ตุุลาคม พ.ศ. 2537
งานอื่นๆ เกี่ยวกับศาลยุติธรรม
1. กรรมการสร้้างศาลจัังหวััดชััยนาท
2. กรรมการซ่่อมแซมศาลจัังหวััดร้้อยเอ็็ด
3. กรรมการสร้้างศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา
4. กรรมการซ่่อมแซมศาลแขวงพระนครศรีีอยุุธยา
5. กรรมการสร้้างศาลแขวงสมุุทรปราการ
6 . กรรมการสร้้างศาลอาญา ศาลแพ่่ง ศาลอุุทธรณ์์ ถนนรััชดาภิิเษก
กรุุงเทพมหานคร
งานอื่นๆ หลังเกษียณอายุราชการ
- คณะกรรมการกฤษฎีีกา คณะกรรมการร่่างกฎหมาย และคณะกรรมการ
พััฒนากฎหมาย สำำ�นัักงานคณะกรรมการกฤษฎีีกา
- อนุุญาโตตุุลาการ สำำ�นัักงานอนุุญาโตตุุลาการ สมาคมประกัันวิินาศภััย
ความภาคภูมิใจในอาชีพราชการศาลยุติธรรม
ในพิิธีีเปิิดอาคารของศาลอาญา ถนนรััชดาภิิเษก ศาลยุุติธิ รรมได้้กราบบัังคม
ทููลเชิิญสมเด็็จพระบรมโอรสาธิิราช เจ้้าฟ้้ามหาวชิิราลงกรณ สยามมกุุฎราชกุุมาร
(พระราชอิิสริิยยศขณะนั้้�น) ทรงเป็็นองค์์ประธานในการเปิิดอาคารศาลอาญา
พระองค์์ได้้ทรงขึ้้น� บััลลังั ก์์กับั นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ซึ่่ง� ในขณะนั้้�นดำำ�รงตำำ�แหน่่ง
อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญา และนายชััช ชลวร ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาล
อาญาเพื่่�อพิิจารณาพิิพากษาคดีีอาญา โดยพระองค์์ทรงพิิจารณาพิิพากษาคดีีด้้วย
พระปรีีชาสามารถ นัับเป็็นพระมหากรุุณาธิิคุุณล้้นเกล้้าล้้นกระหม่่อมอัันหาที่่�สุุด
มิิได้้
การถึงแก่อนิจกรรม
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ถึึงแก่่อนิิจกรรม เนื่่�องจากหััวใจขาดเลืือดเฉีียบพลััน
และเกลืือแร่่ผิิดปกติิ ณ โรงพยาบาลศิิริิราช ปิิยมหาราชการุุณย์์ เขตบางกอกน้้อย
กรุุงเทพมหานคร เมื่่�อวัันพุุธ ที่่� 29 เมษายน พ.ศ. 2563
เกีียรติิยศสููงสุุด
การได้้รัับพระมหากรุุณาธิิคุุณให้้เข้้าเฝ้้า ถวายงาน
และรัับพระราชทานเครื่่�องราชอิิสริิยาภรณ์์
ในระหว่่างที่่�ป ฏิิบัั ติิห น้้าที่่�เป็็นผู้้�บริิหารศาล โดยเฉพาะในขณะที่่� ดำำ�รง

ตำำ�แหน่่งผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา นายสกล เหมืือนพะวงศ์์
ได้้รัับพระมหากรุุณาธิิคุุณให้้เข้้าเฝ้้าทููลละอองธุุลีีพระบาทถวายงานแก่่พระบาท
สมเด็็จปรมิินทรมหาภููมิิพลอดุุลยเดชและสมเด็็จพระนางเจ้้าสิิริิกิิติ์์� พระบรม
ราชิินีีนาถ (พระราชอิิสริิยยศขณะนั้้�น) ที่่�พระราชวัังบางปะอิินและสถานที่่�อื่่�น
บ่่อยครั้้�ง และเช่่นเดีียวกัับผู้้�พิิพากษาท่่านอื่่�นที่่�ทำำ�งานมาอย่่างยาวนานมาด้้วย
ความซื่่� อ สัั ต ย์์ นายสกล เหมืื อ นพะวงศ์์ ได้้ รัั บ พระมหากรุุ ณ าธิิ คุุ ณ ให้้ เ ข้้ า รัั บ
พระราชทานเครื่่�องราชอิิสริิยาภรณ์์ชั้้�นสายสะพายชั้้�นมหาปรมาภรณ์์ช้้างเผืือก
(ม.ป.ช.) และมหาวชิิรมงกุุฎ (ม.ว.ม.) จากพระหััตถ์์ของพระบาทสมเด็็จพระปรมิินทร
มหาภููมิิพลอดุุยเดช
เข้้าเฝ้้าถวายงานพระบาทสมเด็็จพระวชิิรเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว
ขณะทรงพระอิิสริิยยศเป็็น สมเด็็จพระบรมโอรสาธิิราช เจ้้าฟ้้า
มหาวชิิราลงกรณ สยามมกุุฎราชกุุมาร ขณะทรงขึ้้�นบััลลัังก์์ที่่�ศาลอาญา
ในพิิธีีเปิิดอาคารของศาลอาญา ถนนรััชดาภิิเษก กรุุงเทพมหานคร พระบาท

สมเด็็จพระวชิิรเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ขณะทรงพระอิิสริิยยศเป็็นสมเด็็จพระบรมโอรสา
ธิิราช เจ้้าฟ้้ามหาวชิิราลงกรณ สยามมกุุฎราชกุุมาร ทรงขึ้้�นบััลลัังก์์ที่�่ศาลอาญา
นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ซึ่่�งในขณะนั้้�นดำำ�รงตำำ�แหน่่งอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญา
และนายชััช ชลวร ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาลอาญา ได้้รัับพระกรุุณาธิิคุุณให้้
เข้้าเฝ้้าทููลละอองพระบาทถวายรายงานเกี่่ย� วกัับคดีี และตามเสด็็จขึ้้น� บััลลังั ก์์ เพื่่�อ
ร่่วมพิิจารณาพิิพากษาคดีี
เกีียรติิยศมิ่่�งมงคลอื่่�นๆ
นอกจากนี้้� เกีียรติิยศสููงสุุดอีีกประการหนึ่่�งคืือการที่่น� ายสกล เหมืือนพะวงศ์์

ได้้รัับพระกรุุณาธิิคุุณให้้ร่่วมโต๊๊ะเสวยพระกระยาหารกัับสมเด็็จพระกนิิษฐาธิิราช
เจ้้า กรมสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดาฯ สยามบรมราชกุุมารีี ขณะนั้้�นทรงพระยศ
เป็็นสมเด็็จพระเทพรััตนราชสุุดาฯ สยามบรมราชกุุมารีี รวมทั้้�งได้้ร่่วมงานสโมสร
สัันนิิบาตที่่�รััฐบาลจััดขึ้้�นหลายครั้้�ง
สััมภาษณ์์พิิเศษ
ในวารสารของศาลยุุติิธรรม
ท่่านอธิิบดีีศาลอาญาเล่่าประวััติิว่่า
“ผมเกิิดที่่จั� งั หวััดสงขลา เรีียนจบเตรีียมอุุดมศึึกษาจากโรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ
สงขลา เมื่่�อปีี พ.ศ. 2497 เมื่่�อจบเตรีียมอุุดมศึึกษาก็็เข้้ารัับราชการครููในปีีนั้้น� เป็็นครูู
7 ปีี ระหว่่างเป็็นครููได้้ศึกึ ษาจนจบนิิติศิ าสตร์์และเนติิบัณ ั ฑิิต ได้้โอนไปเป็็นอััยการ
เมื่่�อ พ.ศ. 2505 เป็็นอััยการ 2 ปีี โอนไปเป็็นผู้้�พิิพากษาปีี 2507 เป็็นผู้้�พิิพากษาใน
ต่่างจัังหวััด 7 ปีี เป็็นผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลอีีก 6 ปีี จึึงย้้ายเข้้ามาอยู่่�ในกรุุงเทพฯ
เป็็นผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาลแพ่่ง 5 ปีี ศาลอุุทธรณ์์ 2 ปีี ครั้้�นปีี 2528 ไป
เป็็นรองอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 2 เป็็นอยู่่� 6 เดืือน ย้้ายไปเป็็นอธิิบดีีผู้้�พิิพากษา
ภาค 5 และภาค 1 เป็็นเวลา 4 ปีี เมื่่�อปีี พ.ศ. 2532 ย้้ายไปเป็็นอธิิบดีีผู้้�พิิพากษา
ศาลอาญาธนบุุรีีเป็็นอยู่่� 2 ปีี จึึงย้้ายมาอยู่่�ที่่�ศาลนี้้�”
สำำ�หรัับงานที่่�ศาลอาญาที่่�ท่่านมาสั่่�งงานใหม่่ท่่านกล่่าวว่่า
“ไม่่มีีอะไรหนัักใจ เพราะเคยอยู่่�กัับผู้้�พิิพากษาและเจ้้าหน้้าที่่�ธุุรการมาแล้้ว
เป็็นจำำ�นวนนัับพัันคน สถานที่่�คัับแคบ ไม่่สะดวกในการทำำ�งาน ไม่่อาจอำำ�นวย
ความสะดวกรวดเร็็วให้้แก่่ประชาชนได้้ดีีเท่่าที่่ค� วร กระทรวงยุุติธิ รรมมีีแผนพััฒนา
ศาลไว้้ ตามแผนฉบัับที่่� 2 พ.ศ. 2530-2534 กำำ�หนดให้้ก่่อสร้้างศาลอาญาขึ้้�นใหม่่
อาคารที่่�ทำำ�การศาลหลัังใหม่่สร้้างในที่่�ดิินที่่�กระทรวงยุุติิธรรมเช่่ามาจากการรถไฟ
แห่่งประเทศไทย ถนนรััชดาภิิเษก กรุุงเทพมหานคร เป็็นอาคารสููง 14 ชั้้�น มีีห้้อง
พิิจารณา 100 บััลลัังก์์ เริ่่�มก่่อสร้้างตั้้�งแต่่วัันที่่� 31 มีีนาคม 2531 จะสร้้างแล้้วเสร็็จ
และเปิิดทำำ�การได้้ในเดืือนกุุมภาพัันธ์์ 2535”
คดีีที่่�ศาลอาญาเกิิดขึ้้�นปีีละเท่่าไร
“คดีีเกิิดปีีละประมาณ 15,000 เรื่่�องคดีีค้้างปีีละประมาณ 2,000 เรื่่�อง”
เดิิมเคยเห็็นผู้้พิ � พ
ิ ากษาและเจ้้าหน้้าที่่�ธุุรการกลัับบ้้านค่ำำ��ทุุกวััน ท่่านแก้้ปััญหา
อย่่างไร ท่่านอธิิบดีีศาลอาญาตอบอย่่างภููมิิใจว่่า
“เมื่่�อผมรัับงานในสััปดาห์์แรกก็็เห็็นผู้้�พิิพากษาที่่�เป็็นเวรชี้้� และเจ้้าหน้้าที่่�
แผนกหมายกลัับค่ำ�ทุ ำ� ุกวััน จึึงได้้ให้้ท่่านรองอธิิบดีีฯ และผู้้�พิิพากษาช่่วยกัันหา
สาเหตุุแห่่งการล่่าช้้า แล้้วช่่วยกัันแก้้ปัญ ั หาเหล่่านั้้�น ประกอบกัับได้้ขอให้้พนัักงาน
สอบสวนมาฝากขัังก่่อนเที่่ย� ง ลดขั้้น� ตอนการขอประกัันตััวและอื่่น� ๆ ลงหลายอย่่าง
ทำำ�ให้้งานทุุกแผนกเสร็็จเร็็ว ขณะนี้้�เวลาห้้าโมงเย็็นงานทุุกอย่่างเสร็็จหมด จึึงกลัับไม่่
ค่ำำ�� อุุปสรรคในการทำำ�งานไม่่มีี เพราะผู้้�พิิพากษาและเจ้้าหน้้าที่่�ธุุรการตั้้�งใจทำำ�งาน
ดีีมาก แต่่ยัังมีีปััญหาที่่�จะต้้องแก้้ไขอยู่่�บ้้าง เช่่น คดีีที่่�ค้้างพิิจารณาอยู่่�หลายๆ ปีี
ต้้องหาทางทำำ�ให้้เสร็็จโดยเร็็ว เพื่่�ออำำ�นวยความยุุติิธรรมแก่่ประชาชนให้้สมกัับที่่�
ได้้ชื่่�อว่่า “ศาลเป็็นที่่�พึ่่�งสุุดท้้ายของประชาชน”
คดีีร้้อยเอ็็ด
คดีี รสช.
เอกสารคำำ�สั่่�งในคดีีที่่� ร.ต.อ. เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง

ยื่่�นศาลฎีีกาตีีความคำำ�สั่่�งคณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ (รสช.)
(๓๑ ทวิ)
คำ�สั่ง
ในพระปรมาภิิไธยพระมหากษััตริิย์์
ที่่� ๑๑๓๑/๒๕๓๖ ศาลฎีีกา
วัันที่่� ๒๐ เดืือนเมษายน พุุทธศัักราช ๒๕๓๖
ความแพ่่ง
ร้้อยตำำ�รวจเอก เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง ผู้้�ร้้อง
ระหว่่าง
พนัักงานอััยการ สำำ�นัักงานอััยการสููงสุุด ผู้้�คััดค้้าน
เรื่่�อง ประกาศคณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� ๒๖
ผู้้�ร้้องยื่่�นคำำ�ร้้องว่่า เมื่่�อระหว่่างวัันที่่� ๙ สิิงหาคม ๒๕๓๑ ถึึงวัันที่่� ๒๑

พฤศจิิกายน ๒๕๓๓ ผู้้�ร้้องดำำ�รงตำำ�แหน่่งรััฐมนตรีีประจำำ�สำำ�นัักนายกรััฐมนตรีี
และระหว่่างวัันที่่� ๒๒ พฤศจิิกายน ๒๕๓๓ ถึึงวัันที่่� ๗ ธัันวาคม ๒๕๓๓ ดำำ�รง
ตำำ�แหน่่งรััฐมนตรีีช่่วยว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการ เมื่่�อวัันที่่� ๒๓ กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๓๔
คณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ (รสช.) ได้้เข้้ายึึดและควบคุุมอำำ�นาจใน
การปกครองประเทศ ต่่อมา รสช. ได้้ออกประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ลงวัันที่่� ๒๕
กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๓๔ แต่่งตั้้�งคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สินิ (คตส.) ขึ้้น� คณะหนึ่่�ง

ทำำ�การตรวจสอบทรััพย์์สิินของนัักการเมืืองที่่�บริิหารประเทศ ที่่�มีีพฤติิการณ์์อััน
แสดงให้้เห็็นว่่า มีีทรััพย์์สิินร่ำ��รวยผิิดปกติิผิิดวิิสััยของผู้้�ประกอบอาชีีพโดยสุุจริิต ผู้้�
ร้้องถููก คตส. ประกาศให้้สาธารณชนทราบว่่า มีีพฤติิการณ์์ร่ำ��รวยผิิดปกติิ และได้้
ถููกอายััดห้้ามจำำ�หน่่ายจ่่ายโอนทรััพย์์สิิน ต่่อมา คตส. ได้้พิิจารณา มีีคำำ�วิินิิจฉััยว่่า
ทรััพย์์สิินของผู้้�ร้้อง ทั้้�งที่่�อยู่่�ในนามของผู้้�ร้้อง บุุตร ภริิยา และบุุคคลอื่่�น ได้้มาโดยมิิ
ชอบ หรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิ ให้้ตกเป็็นของแผ่่นดิิน ผู้้�ร้้องเห็็นว่่า การดำำ�เนิินการและ
คำำ�วิินิิจฉััยของ คตส. ขััดต่่อกฎหมาย และหลัักนิิติิธรรม และข้้อเท็็จจริิง กล่่าวคืือ
ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ไม่่มีีผลใช้้บัังคัับเป็็นกฎหมาย เพราะมิิได้้ออกโดยฝ่่าย
นิิติบัิ ญ
ั ญััติิ การยึึดทรััพย์์หรืือริิบทรัพั ย์์เป็็นโทษอาญาสถานหนึ่่�ง การออกกฎหมาย
ให้้มีีผลย้้อนหลัังเป็็นโทษแก่่นัักการเมืืองผู้้�ถููกกล่่าวหาขััดต่่อประมวลกฎหมาย
อาญาและรััฐธรรมนููญ คำำ�วิินิิจฉััยของ คตส. ไม่่เป็็นไปตามหลัักเกณฑ์์ที่�่กำำ�หนด
ไว้้ ไม่่ตรงต่่อข้้อเท็็จจริิง ขััดต่่อเหตุุผล และไม่่เป็็นธรรม ขอให้้เพิิกถอนคำำ�วิินิิจฉััย
ของ คตส. ในกรณีีของผู้้�ร้้อง
ผู้้�คััดค้้านยื่่�นคำำ�คััดค้้านว่่า ตามหลัักกฎหมายปกครอง ผู้้�มีีอำำ�นาจสููงสุุดใน
ประเทศย่่อมเป็็นรััฐาธิิปััตย์์ มีีอำำ�นาจที่่�จะออกกฎหมายและคำำ�สั่่�งเพื่่�อใช้้บัังคัับ
ในประเทศนั้้�นได้้ เมื่่�อ รสช. ได้้ยึึดและเข้้าควบคุุมอำำ�นาจปกครองประเทศ ย่่อม
มีีอำำ�นาจสููงสุุดในประเทศในขณะนั้้�น เป็็นรััฐาธิิปััตย์์ มีีอำำ�นาจออกกฎหมายและ
คำำ�สั่่�งเพื่่�อใช้้บัังคัับได้้ ผู้้�ร้้องอ้้างว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ขััดต่่อรััฐธรรมนููญ
แห่่งราชอาณาจัักรไทยนั้้�น รัับฟัังไม่่ได้้ เพราะในขณะที่่�ออกประกาศดัังกล่่าว ไม่่มีี
รััฐธรรมนููญใช้้บัังคัับ ส่่วนที่่�ผู้้�ร้้องอ้้างว่่า ประกาศดัังกล่่าวขััดต่่อประมวลกฎหมาย
อาญา เมื่่�อ รสช. มีีอำำ�นาจออกกฎหมายใช้้บังั คัับได้้ แม้้ประกาศดัังกล่่าวจะกำำ�หนด
ให้้มีีผลย้้อนหลััง อัันเป็็นโทษแก่่ผู้้�ร้้องและนัักการเมืืองอื่่�นก็็ตาม ย่่อมถืือว่่า เป็็น
กฎหมายพิิเศษยกเว้้นบทบััญญััติิมาตรา ๒ แห่่งประมวลกฎหมายอาญา ซึ่่�งมีีผล
ใช้้บัังคัับตามเจตนารมณ์์ของรััฐาธิิปััตย์์ ซึ่่�งมิิเพีียงแค่่จะมีีอำำ�นาจออกกฎหมาย
ยกเว้้นหลัักกฎหมายเดิิมเท่่านั้้�น แม้้จะออกกฎหมายยกเลิิกกฎหมายเดิิมก็็ยัังมีี
อำำ�นาจกระทำำ�ได้้ นอกจากนั้้�น ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔
รัับรองว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ และประกาศหรืือคำำ�สั่่�งที่่�เกี่่�ยวข้้องซึ่่�งได้้ออก

ก่่อนวัันใช้้ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักรไทย พ.ศ. ๒๕๓๔ เป็็นประกาศ
และคำำ�สั่่�งที่่�ชอบด้้วยกฎหมาย ในการวิินิิจฉััยเกี่่�ยวกัับทรััพย์์สิินของผู้้�ร้้อง คตส. ได้้
วิินิิจฉััยตามหลัักเกณฑ์์ด้้วยความชอบธรรม ทั้้�งได้้เปิิดโอกาสให้้ผู้้�ร้้องชี้้�แจงการได้้
มาซึ่่�งทรััพย์์สิินเป็็นเวลาพอสมควร คำำ�วิินิิจฉััยของ คตส. จึึงชอบด้้วยเหตุุผลและ
กฎหมายแล้้ว ขอให้้ยกคำำ�ร้้อง
ระหว่่างสืืบพยาน ผู้้�ร้้องยื่่�นคำำ�ร้้องขอให้้ศาลฎีีกาวิินิิจฉััยชี้้�ขาดข้้อกฎหมาย
เบื้้�องต้้นว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ไม่่มีีผลใช้้บัังคัับ เพราะประกาศดัังกล่่าว
ขััดต่่อการลงโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตร ๒ ซึ่่�งบััญญััติิว่่า บุุคคลจััก
ต้้องรัับโทษในทางอาญาต่่อเมื่่�อได้้กระทำำ�การอัันกฎหมายที่่�ใช้้ในขณะกระทำำ�นั้้�น
บััญญััติิเป็็นความผิิดและกำำ�หนดโทษไว้้ และโทษที่่�จะลงแก่่ผู้้�กระทำำ�ความผิิด
นั้้�นต้้องเป็็นโทษที่่�บััญญััติิไว้้ในกฎหมาย เนื่่�องจากประกาศดัังกล่่าวให้้ คตส. มีี
อำำ�นาจประกาศรายชื่่อ� รััฐมนตรีีและนัักการเมืืองที่่ร่ำ�� รวยผิิดปกติิ และให้้อำำ�นาจยึึด
ทรััพย์์สินิ ของบุุคคลดัังกล่่าวเป็็นของแผ่่นดิิน ซึ่ง่� มีีลัักษณะเป็็นโทษชนิิดหนึ่่�งในทาง
อาญา เป็็นการริิบทรัพั ย์์ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๘ (๕) ซึ่่�งในขณะที่่�
มีีประกาศฉบัับดัังกล่่าวนั้้�น หาได้้มีีบทกฎหมายบััญญััติิความผิิดและกำำ�หนดโทษ
แก่่บรรดารััฐมนตรีีและนัักการเมืืองที่่ค� ณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สินิ (คตส.) ได้้
ประกาศรายชื่่อ� ไม่่ เพราะฉะนั้้�น ผู้้�ร้อ้ ง ซึ่่ง� มิิได้้กระทำำ�การผิิดต่่อกฎหมายใดๆ ในขณะ
ที่่�มีีประกาศฉบัับดัังกล่่าวซึ่่�งเป็็นการออกกฎหมายย้้อนหลัังลงโทษผู้้�บริิสุุทธิ์์� ซึ่่�งจะ
กระทำำ�มิิได้้ตามหลัักกฎหมายอาญาดัังกล่่าว ซึ่่�งหลัักการเช่่นนี้้�ได้้เป็็นที่่�ยอมรัับกััน
ทั่่�วโลก รวมทั้้�งถืือเป็็นธรรมเนีียมประเพณีีของกฎหมายและการปกครองประเทศ
ตลอดมา จะเห็็นได้้ว่่า รััฐธรรมนููญทุุกฉบัับได้้บััญญััติิยืืนยัันหลัักการนี้้�ตลอดมา
แม้้ในรััฐธรรมนููญฉบัับปััจจุุบััน พ.ศ. ๒๕๓๔ ก็็ได้้บััญญััติิแสดงไว้้ในมาตรา ๒๘
ประกาศดัังกล่่าวขััดต่่อรััฐธรรมนููญ ธรรมนููญการปกครองแห่่งประเทศไทย
และประเพณีีการปกครองของประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตย กล่่าวคืือ
อำำ�นาจหน้้าที่่ข� อง คตส. ตลอดจนการวิินิจิ ฉััยชี้้ข� าด เป็็นอำำ�นาจเช่่นเดีียวกัับอำำ�นาจ
ของศาลยุุติิธรรม จึึงเป็็นการตั้้�งศาลพิิเศษขึ้้�นใหม่่ เพื่่�อพิิจารณาคดีีใดคดีีหนึ่่�งหรืือ
คดีีที่่�มีีข้้อหาใดข้้อหาหนึ่่�งโดยเฉพาะ ทั้้�งยัังเป็็นการเปลี่่�ยนแปลงแก้้ไขธรรมนููญ
ศาลยุุติิธรรมและกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความเพื่่�อใช้้แก่่คดีีใดคดีีหนึ่่�งโดยเฉพาะ
ผู้้�คัั ด ค้้ า นยื่่� น คำำ� แถลงคัั ด ค้้ า นว่่ า ประกาศ รสช. มิิ ไ ด้้ ขัั ด ต่่ อ ประมวล
กฎหมายอาญา เนื่่�องจาก รสช. ทำำ�การยึึดอำำ�นาจการปกครองสำำ�เร็็จแล้้ว ย่่อมเป็็น
รััฏฐาธิิปัตั ย์์ มีีอำำ�นาจในการออกกฎหมายได้้ แม้้ประกาศดัังกล่่าวจะกำำ�หนดให้้มีีผล
ย้้อนหลัังอัันเป็็นโทษแก่่ผู้้�ร้้องและนัักการเมืืองอื่่�นก็็ตาม ย่่อมถืือว่่า เป็็นกฎหมาย
พิิเศษยกเว้้นมาตรา ๒ แห่่งประมวลกฎหมายอาญา ทั้้�งประกาศ รสช. ดัังกล่่าวมิิได้้
ขััดต่่อกฎหมายรััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย เพราะในขณะที่่�ออกประกาศ
ไม่่มีีกฎหมายรััฐธรรมนููญใช้้บัังคัับ นอกจกนี้้� ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร
พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๓๒ ยัังรัับรองว่่า ประกาศ รสช. ชอบด้้วยกฎหมาย ประกาศ
รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ มิิใช่่กฎหมายอาญาที่่ล� งโทษริิบทรััพย์์ของผู้้�ร้้อง การวิินิิจฉััยของ
คตส. ว่่า ผู้้�ร้้องเป็็นบุุคคลร่ำ��รวยผิิดปกติินั้้�น มิิได้้เป็็นการกระทำำ�เช่่นเดีียวกัับศาล
หรืือเป็็นศาลพิิเศษแต่่อย่่างใด แต่่มีีลัักษณะเช่่นเดีียวกัับคณะกรรมการพิิจารณา
อุุทธรณ์์ตามประมวลรััษฎากร
ศาลแพ่่งทำำ�ความเห็็นและส่่งสำำ�นวนมายัังศาลฎีีกาเพื่่�อพิิจารณา
ศาลฎีีกาโดยที่่�ประชุุมใหญ่่ตรวจสำำ�นวนประชุุมปรึึกษาแล้้ว เห็็นสมควร
วิินิจิ ฉััยก่่อนว่่า ผู้้�ร้อ้ งมีีสิิทธิิยื่่น� คำำ�ร้อ้ งขอให้้ศาลฎีกี าวิินิจิ ฉััยชี้้ข� าดเบื้้�องต้้นในปััญหา
ข้้อกฎหมายได้้หรืือไม่่ และศาลฎีีกามีีอำำ�นาจวิินิิจฉััยคำำ�ร้้องนั้้�นโดยไม่่ต้้องส่่งให้้
คณะตุุลาการรััฐธรรมนููญวิินิจิ ฉััยได้้หรืือไม่่ พิิเคราะห์์แล้้ว ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖
ข้้อ ๖ ซึ่ง่� แก้้ไขเพิ่่�มเติิมโดย พระราชบััญญััติแิ ก้้ไขเพิ่่�มเติิมประกาศคณะรัักษาความ
สงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� ๒๖ ลงวัันที่่� ๒๕ กุุมภาพัันธ์์ พ.ศ. ๒๕๓๔ บััญญััติิ
ว่่า “เมื่่�อคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สินิ วิินิจิ ฉััยว่่า บุุคคลใดร่ำ��รวยผิิดปกติิหรืือมีี
ทรััพย์์สิินเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิ ตามข้้อ ๒ แล้้ว ให้้บรรดาทรััพย์์สิินที่่�คณะกรรมการตรวจ
สอบทรััพย์์สิินวิินิิจฉััยว่่า เป็็นทรััพย์์สิินที่่�ได้้มาโดยมิิชอบหรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติินั้้�น
ตกเป็็นของแผ่่นดิิน
บุุคคลที่่�คณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สิินวิินิิจฉััยว่่า ร่ำ��รวยผิิดปกติิ หรืือมีี
ทรััพย์์สิินเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิ มีีสิิทธิิยื่่�นคำำ�ขอพิิสููจน์์ว่่า ตนได้้ทรััพย์์สิินนั้้�นมาโดยชอบ
โดยยื่่�นต่่อศาลแพ่่งภายในหกสิิบวัันนัับแต่่วัันที่่�ได้้รัับแจ้้งคำำ�วิินิิจฉััยของคณะ
กรรมการตรวจสอบทรััพย์์สิิน
เมื่่�อศาลแพ่่งได้้รับคำั ำ�ร้อ้ งตามวรรคสองแล้้ว ให้้ส่ง่ สำำ�เนาคำำ�ร้อ้ งให้้พนัักงาน
อััยการเพื่่�อทำำ�คำำ�คัดั ค้้านภายในสามสิิบวันั และให้้ศาลแพ่่งดำำ�เนิินการพิิจารณาต่่อ
ไปโดยไม่่ชักั ช้้า โดยให้้นำำ�ประมวลกฎหมายวิิธีีพิจิ ารณาความแพ่่งมาใช้้บังั คัับโดย
อนุุโลม และให้้ทำำ�ความเห็็นและส่่งสำำ�นวนไปยัังศาลฎีีกาเพื่่�อวิินิิจฉััย และให้้ศาล
ฎีีกามีีอำำ�นาจดัังต่่อไปนี้้�
(๑) ถ้้าผู้้�ร้้องสามารถนำำ�พยานหลัักฐานมาแสดงให้้ศาลเห็็นว่่า ตนได้้
ทรััพย์์สินิ ใดมาโดยชอบ ให้้มีีคำำ�สั่่ง� เพิิกถอนคำำ�วินิิ จิ ฉััยของคณะกรรมการตรวจสอบ
ทรััพย์์สิินในส่่วนที่่�เกี่่�ยวกัับทรััพย์์สิินนั้้�น
(๒) ถ้้าผู้้�ร้อ้ งไม่่สามารถนำำ�พยานหลัักฐานมาแสดงให้้ศาลเห็็นว่่า ทรััพย์์สินิ
นั้้�นเป็็นทรััพย์์สิินที่่�ตนได้้มาโดยชอบ ให้้ยกคำำ�ร้้องนั้้�นเสีีย
ในการวิินิิจฉััยของศาลฎีีกาตามวรรคสาม ให้้ประธานศาลฎีีกาดำำ�เนิินการ
ให้้มีีการวิินิิจฉััยโดยที่่�ประชุุมใหญ่่ ตามมาตรา ๑๔๐ แห่่งประมวลกฎหมายวิิธีี
พิิจารณาความแพ่่ง” จึึงเห็็นได้้ว่า่ บทบััญญััติดัิ งั กล่่าวเป็็นวิิธีีพิจิ ารณาพิิเศษ กำำ�หนด
ให้้ศาลแพ่่งดำำ�เนิินการพิิจารณา โดยศาลแพ่่งไม่่มีีอำำ�นาจวิินิจิ ฉััยชี้้ข� าดด้้วยตนเอง
ได้้ นอกจากทำำ�ความเห็็นส่่งสำำ�นวนมายัังศาลฎีีกาเพื่่�อวิินิิจฉััย ดัังนี้้� ผู้้�ร้้องย่่อมมีี
อำำ�นาจยื่่�นคำำ�ร้้องขอให้้ศาลฎีีกาวิินิิจฉััยชี้้�ขาดเบื้้�องต้้นในปััญหาข้้อกฎหมายได้้
เพราะตามความในข้้อ ๖ ดัังกล่่าวได้้บััญญััติิให้้นำำ�ประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณา
ความแพ่่งมาใช้้บัังคัับโดยอนุุโลม และอำำ�นาจของศาลในการวิินิิจฉััยชี้้�ขาดเบื้้�อง
ต้้นในปััญหาข้้อกฎหมายก็็มีีบััญญััติไิ ว้้ในประมวลกฎหมายวิิธีีพิจิ ารณาความแพ่่ง
มาตรา ๒๔ ศาลฎีีกาจึึงมีีอำำ�นาจวิินิิจฉััยชี้้�ขาดเบื้้�องต้้นในปััญหาข้้อกฎหมายดััง
กล่่าวได้้ เทีียบตามนััยคำำ�พิิพากษาฎีีกาที่่� ๑๔๖/๒๕๓๐ ระหว่่างนายสมััย เจริิญ
ช่่าง ผู้้�ร้้อง ผู้้�ว่่าราชการกรุุงเทพมหานคร กัับพวก ผู้้�คััดค้้าน
สำำ�หรัับปััญหาที่่�ว่่า ศาลฎีีกามีีอำำ�นาจพิิจารณาวิินิิจฉััยข้้อกฎหมายตาม
คำำ�ร้้องโดยไม่่ต้้องส่่งให้้คณะตุุลาการรััฐธรรมนููญพิิจารณาวิินิิจฉััยได้้หรืือไม่่นั้้�น
พิิเคราะห์์แล้้ว ขณะที่่� รสช. ออกประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ เป็็นช่่วงเวลาที่่�ไม่่มีี
กฎหมายรััฐธรรมนููญหรืือธรรมนููญการปกครองฉบัับใดใช้้บัังคัับ ต่่อมา ระหว่่างที่่�

ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ มีีผลใช้้บัังคัับอยู่่�นั้้�น ได้้มีีการประกาศใช้้ธรรมนููญการ
ปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ ดัังนั้้�น ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ซึ่่�งมีีฐานะ
เทีียบเท่่ากัับพระราชบััญญััติิ จึึงต้้องอยู่่�ภายใต้้บังั คัับของธรรมนููญการปกครองราช
อาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ และจะขััดหรืือแย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร
พ.ศ. ๒๕๓๔ ไม่่ได้้ เทีียบตามนััยคำำ�พิพิ ากษาฎีีกาที่่� ๒๒๕/๒๕๐๖ ระหว่่างพนัักงาน
อััยการจัังหวััดสมุุทรปราการ โจทก์์ นายถนอม โชติิมณีี กัับพวก จำำ�เลย ในปััญหา
ว่่า องค์์กรใดเป็็นผู้้�มีีอำำ�นาจพิิจารณาวิินิจิ ฉััยว่่าบทบััญญััติแิ ห่่งกฎหมายใดขััดหรืือ
แย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ นั้้�น เห็็นว่่า ตามหลััก
กฎหมายทั่่�วไป ศาลมีีอำำ�นาจพิิจารณาพิิพากษาคดีี จึึงมีีอำำ�นาจหน้้าที่่พิ� ิจารณาว่่า
บทบััญญััติแิ ห่่งกฎหมายใดจะใช้้บังั คัับแก่่คดีีได้้หรืือไม่่เพีียงใด ศาลย่่อมมีีอำำ�นาจ
วิินิิจฉััยว่่า บทบััญญััติิแห่่งกฎหมายนั้้�นๆ ขััดหรืือแย้้งต่่อกฎหมายรััฐธรรมนููญหรืือ
ไม่่ด้ว้ ย เว้้นแต่่จะมีีบทกฎหมายใดโดยเฉพาะบััญญััติใิ ห้้อำำ�นาจนี้้�ไปตกอยู่่�แก่่องค์์กร
อื่่น� ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๓๐ วรรคสอง บััญญััติิ
ว่่า “ในกรณีีมีีปััญหาเกี่่ย� วกัับการวิินิจิ ฉััยกรณีีใดตามความในวรรคหนึ่่�งเกิิดขึ้้น� ในวง
งานของสภานิิติบัิ ญ ั ญััติแิ ห่่งชาติิ หรืือเกิิดขึ้้น� โดยคณะรััฐมนตรีีขอให้้สภานิิติบัิ ญ ั ญััติิ
แห่่งชาติิวิินิิจฉััย ให้้สภานิิติิบััญญััติิแห่่งชาติิวิินิิจฉััยชี้้�ขาด” แต่่ในกรณีีนี้้� มีีปััญหา
เกี่่�ยวกัับข้้อที่่�ว่่า บทบััญญััติิแห่่งกฎหมายใดขััดหรืือแย้้งต่่อธรรมนููญการปกครอง
ราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ หรืือไม่่ มิิได้้เกิิดขึ้้�นในวงงานของสภานิิติิบััญญััติิแห่่ง
ชาติิ หรืือเกิิดขึ้้น� โดยคณะรััฐมนตรีีขอให้้สภานิิติบัิ ญ ั ญััติแิ ห่่งชาติิวินิิ จิ ฉััย จึึงมิิได้้อยู่่�
ในอำำ�นาจของสภานิิติบัิ ญ ั ญััติแิ ห่่งชาติิที่จ�่ ะวิินิจิ ฉััย และตามมาตรา ๓๑ บััญญััติว่ิ า่
“ในกรณีีมีีปััญหาว่่า การกระทำำ�หรืือการปฏิิบััติิใดขััดหรืือแย้้งหรืือไม่่เป็็นไปตาม
บทบััญญััติิแห่่งธรรมนููญการปกครองนี้้� ให้้สภานิิติิบััญญััติิแห่่งชาติิเป็็นผู้้�วิินิิจฉััย
ชี้้�ขาด” แสดงว่่า สภานิิติิบััญญััติิแห่่งชาติิในขณะนั้้�นเป็็นผู้้�มีีอำำ�นาจวิินิิจฉััยชี้้�ขาด
ว่่า การกระทำำ�หรืือการปฏิิบััติิใดขััดต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ.
๒๕๓๔ หรืือไม่่ ซึ่ง่� ถ้้อยคำำ�ที่่ว่� า่ “การกระทำำ�หรืือการปฏิิบัติั ”ิ ย่่อมไม่่หมายความรวม
ถึึง บทบััญญััติิของกฎหมายด้้วย ในการวิินิิจฉััยชี้้�ขาดว่่า บทบััญญััติิแห่่งกฎหมาย
ใดขััดหรืือแย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ หรืือไม่่ จึึง

มิิได้้อยู่่�ในอำำ�นาจของสภานิิติิบััญญััติิแห่่งชาติิเช่่นกััน อย่่างไรก็็ตาม ขณะที่่�ผู้้�ร้้อง
ยื่่�นคำำ�ร้้องนี้้� สภานิิติิบััญญััติิแห่่งชาติิได้้สิ้้�นสภาพไปแล้้ว และแม้้ในขณะที่่�ศาล
ฎีีกาวิินิิจฉััยปััญหานี้้� ได้้มีีการประกาศใช้้รััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พ.ศ.
๒๕๓๔ แล้้ว ซึ่่�งมาตรา ๒๐๖ วรรคแรก บััญญััติิว่่า “ในการที่่�ศาลจะใช้้บทบััญญััติิ
แห่่งกฎหมายบัังคัับแก่่คดีีใด ถ้้าศาลเห็็นเอง หรืือคู่่�ความโต้้แย้้งโดยศาลเห็็นว่่ามีี
เหตุุผลอันั สมควร ว่่า บทบััญญััติแิ ห่่งกฎหมายนั้้�นต้้องด้้วยบทบััญญััติมิ าตรา ๕ และ
ยัังไม่่มีีคำำ�วินิิ จิ ฉััยของคณะตุุลาการรััฐธรรมนููญในส่่วนที่่เ� กี่่ย� วกัับบทบััญญััตินั้้ิ น� ให้้
ศาลรอการพิิจารณาพิิพากษาคดีีไว้้ชั่่ว� คราว แล้้วส่่งความเห็็นเช่่นว่่านั้้�นตามทางการ
เพื่่�อคณะตุุลาการรััฐธรรมนููญจะได้้พิิจารณาวิินิิจฉััย” แต่่มาตรา ๕ บััญญััติิไว้้ว่่า
“บทบััญญััติิแห่่งกฎหมายใดมีีข้้อความขััดหรืือแย้้งต่่อรััฐธรรมนููญนี้้� บทบััญญััติิ
นั้้�นเป็็นอัันใช้้บังั คัับมิไิ ด้้” บทบััญญััติทั้้ิ ง� สองมาตราดัังกล่่าวแสดงว่่า คณะตุุลาการ
รััฐธรรมนููญมีีอำำ�นาจพิิจารณาวิินิจิ ฉััยเฉพาะในปััญหาว่่าบทบััญญััติแิ ห่่งกฎหมาย
ใดมีีข้้อความขััดหรืือแย้้งต่่อรััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พ.ศ. ๒๕๓๔ หรืือไม่่
เท่่านั้้�น อำำ�นาจในการพิิจารณาวิินิจิ ฉััยชี้้ข� าดว่่า บทบััญญััติแิ ห่่งกฎหมายใดขััดหรืือ
แย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ หรืือไม่่ จึึงตกอยู่่�แก่่ศาล
ตามหลัักกฎหมายทั่่�วไปดัังที่่ไ� ด้้กล่่าวมาแล้้ว ศาลฎีกี าจึึงมีีอำำ�นาจพิิจารณาวิินิจิ ฉััย
คำำ�ร้้อง โดยไม่่ต้้องส่่งไปให้้คณะตุุลาการรััฐธรรมนููญพิิจารณาวิินิิจฉััย ตามนััยคำำ�
พิิพากษาฎีีกาที่่� ๗๖๖/๒๕๐๕ ระหว่่างหม่่อมราชวงศ์์พัันธทิิพย์์ บริิพััตร โจทก์์ การ
ท่่าเรืือแห่่งประเทศไทย กัับพวก จำำ�เลย, คำำ�พิิพากษาฎีีกาที่่� ๒๒๒/๒๕๐๖ ระหว่่าง
นายสกล สามเสน โจทก์์ นายชั้้�ว พุุดทองศิิริิ กัับพวก จำำ�เลย และคำำ�พิิพากษาฎีีกา
ที่่� ๒๒๕/๒๕๐๖ ระหว่่างพนัักงานอััยการจัังหวััดสมุุทรปราการ โจทก์์ นายถนอม
โชติิมณีี กัับพวก จำำ�เลย
มีีปััญหาวิินิิจฉััยต่่อไปว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ และข้้อ ๖ ขััดต่่อ
ประเพณีีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตย ธรรมนููญการปกครอง
ราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ รััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พ.ศ. ๒๕๓๔ และ
มีีลัักษณะเป็็นกฎหมายที่่�มีีโทษทางอาญาที่่�ใช้้บัังคัับย้้อนหลัังหรืือไม่่ พิิเคราะห์์
ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ ที่่�ให้้ คตส. มีีอำำ�นาจหน้้าที่่�ในการพิิจารณาราย

ชื่่�อนัักการเมืืองที่่�มีีพฤติิการณ์์อัันส่่อแสดงให้้เห็็นได้้ว่่า มีีทรััพย์์สิินร่ำ��รวยผิิดปกติิ
ผิิดวิิสััยของผู้้�ประกอบอาชีีพโดยสุุจริิต และให้้ประกาศรายชื่่�อบุุคคลดัังกล่่าวให้้
สาธารณชนทราบ และรวบรวมทรััพย์์สิินที่่�ถููกอายััดไว้้และทรััพย์์สิินอื่่�นๆ ที่่�น่่าเชื่่�อ
ว่่าเป็็นของบุุคคลดัังกล่่าว และพิิจารณาวิินิิจฉััยว่่า บุุคคลนั้้�นๆ ร่ำ��รวยผิิดปกติิหรืือ
มีีทรััพย์์สิินเพิ่่�มขึ้้�นผิิกปกติิหรืือไม่่ ทั้้�งในการปฏิิบััติิหน้้าที่่�ของ คตส. บุุคคลใดจะ
ฟ้้องร้้องหรืือดำำ�เนิินคดีีแพ่่งหรืืออาญาใดๆ มิิได้้ นอกจากนี้้� ในข้้อ ๖ ยัังให้้บรรดา
ทรััพย์์สิินที่่� คตส. วิินิิจฉััยว่่า เป็็นทรััพย์์สิินที่่�ได้้มาโดยมิิชอบหรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิ
ตกเป็็นของแผ่่นดิิน เว้้นแต่่ผู้้�ถููกกล่่าวหาสามารถนำำ�พยานหลัักฐานมาแสดงให้้
คตส. เชื่่�อว่่า ทรััพย์์สิินดัังกล่่าวตนได้้มาโดยชอบ ภายในกำำ�หนดสิิบห้้าวััน คำำ�
วิินิิจฉััยของ คตส. ตามข้้อ ๒ และข้้อ ๖ ดัังกล่่าวมีีผลให้้ทรััพย์์สิินที่่� คตส. วิินิิจฉััย
ว่่า ได้้มาโดยมิิชอบหรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิ ตกเป็็นของแผ่่นดิิน อัันเป็็นการลงโทษ
ริิบทรััพย์์สิินในทางอาญา โดยที่่�มิิได้้ให้้สิิทธิิผู้้�ถููกกล่่าวหาหรืือบุุคคลอื่่�นซึ่่�งเป็็น
เจ้้าของทรััพย์์สิินที่่�แท้้จริิงนำำ�คดีีไปฟ้้องร้้องให้้เป็็นอย่่างอื่่�นได้้ อำำ�นาจของ คตส.
ดัังกล่่าวเป็็นอำำ�นาจเด็็ดขาด ซึ่่ง� ต่่างกัับอำำ�นาจวิินิจิ ฉััยของคณะกรรมการพิิจารณา
อุุทธรณ์์ หรืืออำำ�นาจของอธิิบดีีกรมสรรพากร ผู้้�ว่่าราชการจัังหวััด หรืือนายอำำ�เภอ
ที่่�สั่่�งยึึดและขายทอดตลาดทรััพย์์สิินของผู้้�ต้้องรัับผิิดชำำ�ระภาษีีอากรค้้างตาม
ประมวลรััษฎากรดัังที่่ผู้� ้�คััดค้้านกล่่าวอ้้าง เพราะผู้้�ต้้องรัับผิดิ เสีียภาษีีอากรยัังมีีสิิทธิิ
นำำ�คดีีมาฟ้้องต่่อศาลให้้พิิพากษาเป็็นอย่่างอื่่�นได้้ แม้้ต่่อมาจะมีีการแก้้ไขเพิ่่�มเติิม
ประกาศ รสช. ฉบัับนี้้�โดยพระราชบััญญััติิแก้้ไขเพิ่่�มเติิมประกาศคณะรัักษาความ
สงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� ๒๖ ลงวัันที่่� ๒๕ กุุมภาพัันธ์์ พ.ศ. ๒๕๓๔ ก็็ตาม แต่่
บทบััญญััติที่ิ แ่� ก้้ไขใหม่่ก็มิ็ ไิ ด้้แก้้ไขให้้มีีทางเปลี่่ย� นแปลงคำำ�วินิิ จิ ฉััยของ คตส. ในข้้อ
ที่่�ว่่า นัักการเมืืองคนนั้้�นๆ มีีทรััพย์์สิินที่่�ได้้มาโดยมิิชอบหรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิและ
ร่ำ��รวยผิิดปกติิผิิดวิิสััยของผู้้�ประกอบอาชีีพโดยสุุจริิต เพราะตามข้้อ ๖ วรรคสาม
(๑), (๒) เพีียงแค่่ให้้ศาลฎีีกามีีอำำ�นาจสั่่�งเพิิกถอนคำำ�วิินิิจฉััยของ คตส. ในส่่วนที่่�
เกี่่�ยวกัับทรััพย์์สิินที่่�แสดงให้้ศาลเห็็นว่่าตนได้้มาโดยชอบเท่่านั้้�น อำำ�นาจของ คตส.
ดัังกล่่าวจึึงเป็็นอำำ�นาจในการพิิจารณาพิิพากษาอรรถคดีี ซึ่่�งตามประเพณีีการ
ปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตยเป็็นอำำ�นาจของศาลในอัันที่่จ� ะดำำ�เนิิน
การตามกฎหมาย ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ และข้้อ ๖ จึึงมีีผลเป็็นการตั้้�ง
คณะบุุคคลที่่�มิิใช่่ศาลให้้มีีอำำ�นาจทำำ�การพิิจารณาพิิพากษาอรรถคดีีเช่่นเดีียวกัับ
ศาล ย่่อมขััดต่่อประเพณีีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตย ทั้้�งนี้้�
เพราะรััฐธรรมนููญทุุกฉบัับมีีบทบััญญััติิให้้การพิิจารณาพิิพากษาอรรถคดีีเป็็น
อำำ�นาจของศาล และการตั้้�งศาลขึ้้�นใหม่่เพื่่�อพิิจารณาพิิพากษาคดีีใดคนดีีหนึ่่�งโดย
เฉพาะแทนศาลที่่มีี� อยู่่�แล้้วตามกฎหมาย จะกระทำำ�มิไิ ด้้ นอกจากนี้้� ทรััพย์์สินิ ของผู้้�
ร้้องที่่ถู� ูกยึึดและตกเป็็นของแผ่่นดิินตามคำำ�วิินิิจฉััยของ คตส. เป็็นทรััพย์์สิินที่่�ผู้้�ร้้อง
ได้้มาหรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นก่่อนที่่�ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๖ ใช้้บัังคัับ จึึงเป็็นการออก
และใช้้กฎหมายที่่�มีีโทษในทางอาญาย้้อนหลัังไปลงโทษแก่่ผู้้�ร้้อง ซึ่่�งรััฐธรรมนููญ
ทุุกฉบัับมีีบทบััญญััติิห้้ามออกกฎหมายที่่�มีีโทษทางอาญาให้้มีีผลย้้อนหลัังเพื่่�อ
คุ้้�มครองสิิทธิิและเสรีีภาพของประชาชน อัันถืือได้้ว่่า เป็็นประเพณีีการปกครอง
ประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตยอีีกประการหนึ่่�งด้้วย เมื่่�อประกาศ รสช. ฉบัับ
ที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ และข้้อ ๖ ขััดหรืือแย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ.
๒๕๓๔ มาตรา ๓๐ จึึงใช้้บัังคัับมิิได้้ ตามนััยคำำ�พิิพากษาฎีีกาที่่� ๒๒๒/๒๕๐๖
ระหว่่างนายสกล สามเสน โจทก์์ นายชั้้�ว พุุดทองศิิริิ กัับพวก จำำ�เลย เป็็นเหตุุให้้คำำ�
วิินิิจฉััยของ คตส. ที่่�อาศััยอำำ�นาจตามประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ และข้้อ ๖
ซึ่่�งแก้้ไขเพิ่่�มเติิมโดยพระราชบััญญััติิแก้้ไขเพิ่่�มเติิมประกาศคณะรัักษาความสงบ
เรีียบร้้อยแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� ๒๖ ลงวัันที่่� ๒๕ กุุมภาพัันธ์์ พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๓ ไม่่มีี
ผลบัังคัับไปด้้วย
อนึ่่�ง ที่่�ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๓๒
บััญญััติิว่่า “บรรดาการกระทำำ� ประกาศ หรืือคำำ�สั่่�งของหััวหน้้าคณะรัักษาความ
สงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ หรืือของคณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิที่ไ่� ด้้กระทำำ�
ประกาศ หรืือสั่่�งก่่อนวัันใช้้ธรรมนููญการปกครองนี้้� ทั้้�งนี้้� ที่่เ� กี่่ย� วเนื่่�องกัับการยึึดและ
ควบคุุมอำำ�นาจการปกครองแผ่่นดิินเมื่่�อวัันที่่� ๒๓ กุุมภาพัันธ์์ พ.ศ. ๒๕๓๔ ไม่่ว่า่ จะ
กระทำำ�ด้้วยประการใด หรืือเป็็นในรููปใด และไม่่ว่่าจะกระทำำ� ประกาศ หรืือสั่่�งให้้มีี
ผลใช้้บัังคัับในทางนิิติิบััญญััติิ ในทางบริิหาร หรืือในทางตุุลาการ ให้้ถืือว่่า การ
กระทำำ� ประกาศ หรืือคำำ�สั่่�ง รวมทั้้�งการกระทำำ�ของผู้้�ปฏิิบััติิตามประกาศหรืือคำำ�สั่่�ง

นั้้�น ตลอดจนการกระทำำ�ของบุุคคลใดๆ ซึ่่�งได้้กระทำำ�เนื่่�องในการยึึดหรืือควบคุุม
อำำ�นาจการปกครองแผ่่นดิินดัังกล่่าว เป็็นการกระทำำ� ประกาศ หรืือคำำ�สั่่�งที่่�ชอบ
ด้้วยกฎหมาย” นั้้�นเป็็นเพีียงการรัับรองโดยทั่่�วไปว่่า ประกาศหรืือคำำ�สั่่�งของ รสช.
ดัังกล่่าวมีีผลให้้ใช้้บัังคัับได้้เช่่นกฎหมายเท่่านั้้�น มิิได้้บััญญััติิรัับรองไปถึึงว่่า ให้้
ใช้้บัังคัับได้้ แม้้เนื้้�อหาตามประกาศหรืือคำำ�สั่่�งของ รสช. ดัังกล่่าวขััดหรืือแย้้งต่่อ
ธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ แต่่อย่่างใด เพราะปััญหาว่่า
ประกาศหรืือคำำ�สั่่ง� ของ รสช. ใช้้บังั คัับได้้เพีียงด ต่่างกรณีีกัันกัับปัญ ั หาที่่ว่� า่ ประกาศ
หรืือคำำ�สั่่�งนั้้�นชอบด้้วยกฎหมายหรืือไม่่ และที่่�ผู้้�คััดค้้านอ้้างว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับ
ที่่� ๒๖ ชอบด้้วยรััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๒๒๒ นั้้�น
เห็็นว่่า เมื่่�อประกาศ รสช. ฉบัับดังั กล่่าว ข้้อ ๒ และข้้อ ๖ ใช้้บังั คัับมิไิ ด้้ตามธรรมนููญ
การปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ มาตรา ๓๐ วรรคแรกแล้้ว จึึงมิิใช่่กฎหมาย
ที่่�ยัังมีีผลใช้้บัังคัับอยู่่�จนถึึงวัันประกาศใช้้รััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พ.ศ.
๒๕๓๔ ไม่่อาจนำำ�มาตรา ๒๒๒ มาบัังคัับใช้้แก่่กรณีีนี้้�ได้้ ปััญหาอื่่�นนอกจากนี้้�ไม่่
จำำ�ต้้องวิินิิจฉััย
จึึงมีีคำำ�สั่่�งให้้เพิิกถอนคำำ�วิินิิจฉััยของคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สิินที่่�
เกี่่�ยวกัับผู้้�ร้้อง ค่่าฤชาธรรมเนีียมให้้เป็็นพัับ
ชููศัักดิ์์� บััณฑิิตกุุล
สกล เหมืือนพะวงศ์์
อุุระ หวัังอ้้อมกลาง
อััมพร ทองประยููร
โสภณ จัันเทรมะ
สุุเมธ อุุปนิิสากร
เอกสารคำำ�สั่่�งในคดีีที่่� ร.ต.อ. เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง

ยื่่�นศาลฎีีกาตีีความคำำ�สั่่�งคณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ (รสช.)
จากสทิิงพระถึึงท่่าพระ
ชีีวิิตเล็็กๆ
ของผู้้�พิิพากษาสกล เหมืือนพะวงศ์์
ปฐมบท วััยเยาว์์ที่่�สงขลา
ผู้้�พิิพากษาสกลฯ เกิิดและเติิบโตที่่อำ� ำ�เภอสทิิงพระ จัังหวััดสงขลา ซึ่ง่� เป็็นศููนย์์กลาง

แห่่งอารยธรรมและความเจริิญทางภาคใต้้ของไทย มีีจิิตวิิญญาณนัักสู้้� เหมืือนคน
เมืืองใต้้โดยทั่่�วไป ที่่�ไม่่เคยยอมแพ้้ต่่อโชคชะตา
เด็กน้อยบ้านนอกเกิดที่บ้านพังไม้ไผ่
เด็็กน้้อยชื่่อ� กริ้้ว� เหมืือนพะวงศ์์ เกิิดเมื่่�อวัันศุุกร์์ที่่� 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2477
ในหมู่่�บ้้านพัังไม้้ไผ่่ ตำำ�บลดีีหลวง อำำ�เภอสทิิงพระ จัังหวััดสงขลา ยัังความปลาบปลื้้�ม
ให้้แก่่นายแก้้ว บิิดา และนางเลี่่�ยน มารดา เด็็กชายกริ้้�วมีีพี่่�น้้องรวม 4 คน พี่่�ชาย
ชื่่�อเคลื่่�อน พี่่�สาวชื่่�อเคลื้้�อม และน้้องสาวชื่่�อสมบููรณ์์ โดยพี่่�น้้องรัักใคร่่กัันมาก เมื่่�อ
นายกริ้้�วไปเรีียนหนัังสืือที่่�กรุุงเทพฯ พี่่�ชายขายวััวเพื่่�อนำำ�เงิินไปสนัับสนุุนการเรีียน
ของน้้องชายด้้วย สำำ�หรัับชื่่�อ “กริ้้�ว” นั้้�น สัันนิิษฐานว่่ามาจากคำำ�ภาษาใต้้จากคำำ�ว่่า
“กริ้้ง� กริิว” ที่่แ� ปลว่่า เด็็กตััวเล็็กๆ ผอมๆ และเนื่่�องจากบิิดาชื่่อ� “แก้้ว” หรืือที่่ค� นเรีียก
กัันว่่า “หนููแก้้ว” จึึงตั้้�งชื่่�อลููกชายว่่า “กริ้้�ว” หรืือ “หนููกริ้้�ว” เพื่่�อให้้เสีียงคล้้องกัับชื่่�อ
บิิดา
คนเมืองสทิงพระ
สทิิงพระเป็็นเมืืองเก่่า เดิิมชื่่�อว่่า “จะทิ้้�งพระ” สทิิงพระเคยเป็็นเมืืองท่่าและ

เป็็นศููนย์์กลางของบ้้านเมืือง มีีวััดพะโคะ วััดดีีหลวงที่่�เป็็นโบราณสถาน อีีกทั้้�งยััง
เป็็นบ้้านเกิิดของหลวงปู่่�ทวดซึ่่ง� เป็็นที่่ยึ� ดึ เหนี่่ย� วจิิตใจสำำ�คัญ ั ของคนทั่่�วประเทศและ
คนในพื้้�นที่่� โดยครอบครััวทางพ่่อของเด็็กชายกริ้้ว� อยู่่�แถวบ้้านดอนเค็็ด ตำำ�บลสนาม
ชััย ส่่วนครอบครััวทางแม่่ของเด็็กชายกริ้้�ว อยู่่�บ้้านพัังไม้้ไผ่่ ทางแม่่ ตระกููลอนัันต
เสนา โดยที่่�ทวดผู้้�หญิิงชื่่�อยี่่� นามสกุุล ปิ่่�นทองพัันธ์์ มาแต่่งงานกัับทวดเนีียม
นามสกุุล อนัันตเสนา ซึ่่�งทางสายนี้้�มีีแซ่่แบบคนจีีนด้้วย ต้้นตระกููลของเด็็กชาย
กริ้้ว� เคยมีีประวััติเิ กี่่ย� วกัับช่ว่ ยราชการเป็็นขุุนพลเมืืองสงขลา ซึ่ง่� เคยมีีหลัักฐานบาง
อย่่างอยู่่�ที่่�วััดกลางหรืือวััดมััชฌิิมาวาส ในอำำ�เภอเมืือง จัังหวััดสงขลา แต่่เมื่่�อวััดมีี
การซ่่อมแซมพิิพิธภั ิ ณ ั ฑ์์ทำำ�ให้้ญาติิหาประวััติส่ิ ว่ นนี้้�ไม่่พบ อาชีีพของคนรุ่่�นปู่่�ย่่าคืือ
การทำำ�นา เคี่่�ยวน้ำำ��ตาลโตนด และเลี้้�ยงวััว ญาติิที่�่อยู่่�ทางทะเลสาบสงขลา หรืือ
“เลตก” ทำำ�ประมงหาปลาน้ำำ��จืืด พวกญาติิที่่�อยู่่�ไปทางชายหาดทะเลอ่่าวไทย หรืือ
“เลออก” ก็็ออกเรืือหาปลาทะเล พอถึึงหน้้ากุ้้�ง “เคย” ลอยขึ้้น� มา ชาวบ้้านฝั่่�งเลออก
ก็็ออกไปตััก “เคย” มาทำำ�กะปิิ ดัังที่่�ทราบกัันว่่ากะปิิสทิิงพระติิดอัันดัับกะปิิที่่�อร่่อย
ที่่�สุุดในประเทศไทย
เด็กน้อยในท้องทุ่ง
เด็็กชายกริ้้�วเหมืือนลููกชาวนาทั่่�วไป ที่่�เติิบโตมาในท้้องทุ่่�ง ช่่วยพ่่อแม่่ทำำ�นา

เลี้้�ยงไก่่ เลี้้�ยงวััว ทำำ�ให้้ความทรงจำำ�เรื่่อ� งวััวแต่่ละตััวยัังมีีมาถึึงในยามแก่่เฒ่่า ดัังจะ
มีีเรื่่�องคุุยกัับลููกหลานเกี่่�ยวกัับอ้้ายพุุธ อ้้ายหััส อ้้ายศุุกร์์ อยู่่�เสมอ ที่่�นาของพ่่อแม่่มีี
ต้้นโหมโรงหรืือต้้นสำำ�โรงใหญ่่ให้้ร่่มเงา เป็็นที่่�พัักที่่�เดิินผ่่านไปมาจะได้้พัักผ่่อน
สมบููรณ์์น้้องสาวคนเดีียวของเด็็กชายกริ้้�วเล่่าว่่า ครั้้�งหนึ่่�งนายเคลื่่�อนพี่่�ชายคนโต
ได้้ชวนเด็็กชายกริ้้�วไปนา ในระหว่่างไถนาเด็็กชายกริ้้�วถููกงููกะปะกััดที่่�บริิเวณน่่อง
ซึ่่ง� ในขณะนั้้�นยัังไม่่มีีโรงพยาบาล จึึงต้้องรัักษาโดยชาวบ้้านที่่มีี� ความรู้้�เรื่่อ� งสมุุนไพร
และความรู้้�ด้้านการแพทย์์ เรีียกว่่า หมอบ้้าน โดยเอาไม้้ขีีดไฟจี้้�บริิเวณแผลเพื่่�อ
กำำ�จััดพิิษให้้รอดตายมาได้้ แผลที่่�ขาค่่อยๆ จางออกไปในยามแก่่เฒ่่า
เนื่่�องจากพ่่อเสีียชีีวิิตไปตอนอายุุ 55 ปีี นายเคลื่่�อนพี่่ช� ายจึึงต้้องลาออกจาก
การเป็็นทหารเพื่่�อที่่�มาเป็็นหััวหน้้าครอบครััวในการทำำ�มาหากิินแทนพ่่อ พี่่�น้้องคน
อื่่น� ไม่่ได้้เรีียนต่่อ เพราะต้้องช่่วยแม่่ทำำ�มาหากิิน ส่่วนเด็็กชายกริ้้ว� ชอบเรีียนหนัังสืือ
การเรีียนของเด็็กบ้้านนอกต้้องเรีียนตามโรงเรีียนวััด เด็็กชายกริ้้�วเริ่่�มการศึึกษา
ขั้้�นต้้นที่่�โรงเรีียนวััดพัังกกใกล้้ๆ บ้้าน
จากสทิงพระไประโนด
เมื่่�อเรีียนจบชั้้�นประถม เด็็กชายกริ้้ว� จำำ�เป็็นต้้องย้้ายจากสทิิงพระไปที่่อำ� ำ�เภอ
ระโนด เพราะสทิิงพระไม่่มีีโรงเรีียนระดัับมััธยมให้้เรีียนต่่อ ระโนดเป็็นเมืืองท่่าเรืือ
มีีผู้้�คนมาก และมีีความเจริิญมากกว่่า ซึ่่�งคำำ�ว่่า “ระโนด” ในอดีีตเคยเขีียนเป็็น
“ระโนต” ด้้วย โรงเรีียนมััธยมระโนตวิิทยาที่่เ� ด็็กชายกริ้้ว� ไปเรีียน เป็็นโรงเรีียนราษฎร์์
ที่่�มีีชื่่�อเสีียง เป็็นโรงเรีียนราษฎร์์โรงเรีียนแรกของภาคใต้้ที่่�กระทรวงศึึกษาธิิการ
ประกาศรัับรองวิิทยฐานะเทีียบเท่่ากัับโรงเรีียนรััฐบาล เพราะคนที่่�เป็็นสติิปััญญา
ของชุุมชน เช่่น นายสนั่่�น หิิรััญวรชาติิ นายนิิตย์์ โสติิพัันธุ์์� นายบำำ�รุุง สวััสดีี และ
นายเกลื่่�อน ศิิรินุิ พุ งศ์์ เจ้้าของโรงเรีียน ได้้ร่ว่ มกัันก่่อตั้้�งโรงเรีียนและพััฒนาการเรีียน
การสอนเป็็นอย่่างดีี ต่่อมามีีการตั้้�งเป็็นมููลนิิธิิ จึึงเปลี่่�ยนชื่่�อเป็็น “โรงเรีียนระโนต
วิิทยามููลนิิธิิ” ภายหลัังได้้ยกโรงเรีียนให้้เป็็นของกระทรวงศึึกษาธิิการเพื่่�อให้้มีีงบ
ประมาณสนัับสนุุนกว้้างขวางขึ้้�น ปััจจุุบัันชื่่�อว่่า “โรงเรีียนระโนดวิิทยา”
วิิถีีของคนใต้้เมื่่�อไปเรีียนต่่างเมืือง คืือ จะฝากลููกไปอยู่่�วััด ในขณะนั้้�นถนน
หนทางยัังไม่่มีีความเจริิญจึึงอาศััยการเดิินทางด้้วยเท้้าเป็็นหลััก หากจะเดิินทาง
จากสทิิงพระไประโนด ระยะทางประมาณ 35 กิิโลเมตร จะต้้องออกเดิินทางตั้้�งแต่่
เช้้าตรู่่�โดยจะถึึงระโนดในช่่วงบ่่าย ตอนนั้้�นเด็็กชายกริ้้ว� ไปอาศััยอยู่่�กัับท่า่ นมหาผล
ที่่�วััดราษฎร์์บำำ�รุุง กิินข้้าววััดเป็็นหลััก จากวััดเดิินไปโรงเรีียนได้้สบาย โรงเรีียนนี้้�
เหมืือนเป็็นชุุมทางที่่ทำ� ำ�ให้้นายกริ้้�วได้้พบคนเก่่งๆ ที่่�มาจากอำำ�เภออื่่�นๆ ซึ่่�งต่่อมารุ่่�น
พี่่�รุ่่�นน้้องศิิษย์์เก่่าคนสำำ�คััญของโรงเรีียนนี้้�ไปมีีบทบาทในระดัับประเทศหลายท่่าน
ทั้้�งในสายบริิหาร สายการศึึกษา สายศิิลปวััฒนธรรม และสายกฎหมาย ตััวอย่่าง
เช่่น นายเธีียร เจริิญวััฒนา นายสุุรใจ ศิิรินุิ พุ งษ์์ พลตำำ�รวจเอกดรุุณ โสตถิิพันั ธุ์์� และ
นายวีีระ มุุสิิกพงศ์์ เป็็นต้้น
หลัักฐานเกี่่�ยวกัับการจััดตั้้�งโรงเรีียน รายชื่่�อนัักเรีียนเก่่าที่่�ทำำ�คุุณประโยชน์์
ให้้แก่่ประเทศ และวิิถีีชีีวิิตดั้้�งเดิิมแบบชาวระโนดได้้มีีการรวบรวมกัันไว้้โดยคน
ระโนดที่่�มีีจิิตใจรัักท้้องถิ่่�น มีีการระดมทุุนสร้้างกัันเป็็นพิิพิิธภััณฑ์์ระโนดและสวน
บููรพาจารย์์ในช่่วงหลััง มีีนายเอนก นาวิิกมููล เป็็นหััวเรืือใหญ่่ในการจััดงาน
พิิพิธภั ิ ณ ั ฑ์์ ซึ่่ง� ทำำ�ได้้อย่่างมืืออาชีีพ ที่่บ� อร์์ดหนึ่่�งของพิิพิธภั
ิ ณ ั ฑ์์ขึ้้น� รายชื่่อ� “นายสกล
เหมืือนพะวงศ์์” เป็็นบุุคคลสำำ�คััญคนหนึ่่�งของอำำ�เภอระโนดทางด้้านกฎหมายด้้วย
นอกเหนืื อ จากตัั ว สถานที่่� มีีการทำำ� หนัั ง สืื อ เกี่่� ย วกัั บชุุ ม ชนหลายเล่่ ม ในเล่่ ม
“พิิพิิธภััณฑ์์ระโนด” มีีหนึ่่�งหน้้าที่่มีี� ภาพและประวััติิของนายสกล ที่่�หนัังสืือเขีียนว่่า
“นายสกลถืือเป็็นปราชญ์์ของชาวสทิิงพระ” ยัังความปลาบปลื้้�มให้้แก่่ครอบครััว
เหมืือนพะวงศ์์เป็็นอย่่างมาก
การเข้าโรงเรียนมหาวชิราวุธเป็นเรื่องจริงไม่ใช่อิงนิยาย
เมื่่�อจบชั้้�นมััธยมปีีที่่� 6 ก็็ไม่่มีีโรงเรีียนในอำำ�เภอใกล้้ๆ ให้้เรีียนชั้้น� สููงขึ้้น� ต่่อไป
ได้้อีีก นายกริ้้�วซึ่่�งเริ่่�มเติิบโตเป็็นวััยรุ่่�นที่่�มีีความมุ่่�งมั่่�นทางการศึึกษาจึึงได้้พยายาม
หาทางไปศึึกษาต่่อในเมืืองสงขลา แม้้ในขณะนั้้�นมีีความยากลำำ�บากในการเดิินทาง
ที่่�ต้้องนั่่�งเรืือนานมากและไม่่มีีความปลอดภััยจากคลื่่�นลม แต่่ชีีวิิตก็็ต้้องเดิิน
ต่่อไป
นายกริ้้�วคิิดริิเริ่่�มไปสอบเข้้าศึึกษาต่่อมััธยมที่่� 7 ที่่�โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ
อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดสงขลา ซึ่่�งเป็็นโรงเรีียนเก่่าแก่่ที่่�ดีีที่่�สุุดแห่่งหนึ่่�งในภาคใต้้ ที่่ตั้้� �ง
โดยเจ้้าพระยายมราช (ปั้้�น สุุขุุม) ในการสอบนายกริ้้�วรู้้�สึึกว่่าพอทำำ�ได้้ แต่่เมื่่�อ
โรงเรีียนประกาศผล ปรากฏว่่า “สอบตก”
เช้้าวัันหนึ่่�งนายกริ้้�วเข้้าไปโรงเรีียนเพื่่�อขอหลัักฐานคืืน อาจารย์์ใหญ่่กำำ�ลััง
ล้้างหน้้าแปรงฟััน ถามว่่ามาธุุระอะไร จึึงเรีียนท่่านว่่า มาขอหลัักฐานคืืน เพราะ
สอบเข้้าไม่่ได้้ อาจารย์์เห็็นหน้้าตาบ้้านๆ ไร้้เดีียงสา คงสอบไม่่ได้้ จึึงไปหยิิบเอกสาร
ต.2 ข. และถามชื่่�อสกุุล อาจารย์์ใหญ่่เอานิ้้�ววาดกราดตามชื่่�อ พบว่่า ผลคืือ “ได้้”
อาจารย์์ทำำ�ซ้ำำ��อีีกรอบผล “ได้้” เช่่นเดิิม อาจารย์์ใหญ่่คงตกใจมาก อาจารย์์ถามว่่า
สมััครเรีียน “สายวิิทย์์” หรืือ “สายศิิลป์์” นายกริ้้�วเรีียนท่่านว่่า “สายวิิทย์์” อาจารย์์
ใหญ่่ ถามว่่า “เรีียนศิิลป์์ได้้ไหม” “ได้้ครัับ ผมเรีียนอะไรก็็ได้้ ขอให้้ได้้เรีียนก็็พอใจ
แล้้วครัับ” จึึงได้้เข้้าเรีียนที่่�โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ
นายกริ้้ว� บอกภรรยาในภายหลัังว่่า ถ้้าเขาสอบเข้้าไม่่ได้้ คงไปหางานทำำ�แถว
รััตภููมิิ เป็็นตายร้้ายดีีอย่่างไรไม่่รู้้� อนาคตคงไปอีีกทาง
โรงเรียนมหาฯ
ในช่่วงเรีียนที่่�โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ นายกริ้้�วมีีความสุุขที่่�ได้้เรีียนรู้้�วิิทยาการ
ต่่างๆ ที่่มีีม
� าตรฐาน สนุุกกัับเพื่่�อนๆ ที่่เ� ป็็นคนเก่่งที่่ม� าจากทุุกจัังหวััดทางภาคใต้้ ยิ่่ง�
ไปกว่่านั้้�นคืือการได้้เรีียนกัับครููที่น่�่ า่ เคารพหลายท่่าน คุุณครููที่น�่ ายกริ้้ว� เคารพรัักจน
วัันตาย เป็็นครููที่มีี่� ความเมตตา ที่่�เป็็นคนสำำ�คััญของอำำ�เภอระโนด ซึ่่�งได้้ไปนำำ�ร่่อง
งานในศาลยุุติิธรรม และเป็็นผู้้�ให้้โอกาสนายกริ้้�วทำำ�งานสำำ�คััญหลายอย่่างในศาล
ในเวลาต่่อมา คืือ ท่่าน “ครููเธีียร เจริิญวััฒนา” อดีีตผู้้�พิิพากษาศาลฎีีกา และอดีีต
ปลััดกระทรวงยุุติิธรรม ผู้้�เป็็นปราชญ์์คนสำำ�คััญของศาลยุุติิธรรม นอกจากนี้้� ครููที่่�
นายกริ้้�วเคารพยิ่่�งอีีกท่่านหนึ่่�ง คืือ คุุณหญิิงสุุชาดา ถิิระวััฒน์์ ภรรยาท่่านประพจน์์
ถิิระวััฒน์์ ผู้้�พิิพากษาศาลจัังหวััดสงขลา ซึ่่�งต่่อมาเป็็นประธานศาลฎีีกา ครููสุุชาดา
สอนภาษาฝรั่่�งเศสได้้อย่่างน่่าสนใจ และเป็็นคนที่่�ทำำ�ให้้นายกริ้้�วสนใจการเรีียน
ภาษา สนุุกกัับการผัันกริิยาภาษาฝรั่่�งเศส และทำำ�ให้้ชอบเรีียนภาษาอัังกฤษ นาย
กริ้้ว� จึึงมีีความรู้้�ด้้านไวยากรณ์์ภาษาต่่างประเทศเพีียงพอที่่จ� ะสอนลููกศิิษย์แ์ ละลููก
หลานในช่่วงถััดไป
นายกริ้วกับญาติพี่น้อง
เมื่่�อจบ ม. 8 แม้้นายกริ้้ว� จะตััดสิินใจอย่่างแน่่วแน่่ที่จ�่ ะออกจากสงขลา และ
ได้้จากบ้้านเกิิดไปตั้้�งแต่่วัยั เยาว์์ แต่่นายกริ้้ว� ก็็มีีความผููกพัันกัับเครืือญาติิที่จั�่ งั หวััด
สงขลามาก ผู้้�ที่�่มีีความอาดููรที่่�สุุดคงจะเป็็นนางเลี่่�ยน มารดา ที่่�นายกริ้้�วเรีียกว่่า
“นม” ซึ่่�งมีีความผููกพัันกัันมาก เพราะนายกริ้้�วสููญเสีียพ่่อไปตั้้�งแต่่เด็็ก
สำำ�หรัับแม่่ พี่่� น้้อง และญาติิๆ นายกริ้้�วเป็็นคนที่่�น่่ารััก มีีน้ำำ�� ใจ คอยดููแล
เอาใจใส่่ แม้้ย้้ายออกมาจากบ้้านเกิิดนานแล้้วและไม่่ได้้ไปมาหาสู่่�กัันบ่่อย แต่่
ก็็มีีความผููกพัันกัันมาก นอกจากพี่่�น้้องในบ้้าน ยัังมีีพี่่�คล้้อย พี่่�จิินต์์ พี่่�เจีียร พี่่�รุุณ
พี่่�นวม ที่่�รัักเอ็็นดูู “น้้องกริ้้�ว” มาก ญาติิที่่�เชื่่�อมโยงทางสายเลืือดและทางการสมรส
มีีหลายทาง ได้้แก่่ สกุุลอนัันตเสนา ปิ่่�นทองพัันธุ์์� หมื่่�นพะวงศ์์ เหมืือนแป้้น ขำำ�พล
ซุ่่�นฮั้ว้� สุุวรรณรััตน์์ รััตนประดิิษฐ์์ แสงจัันทร์์ จุุทอง หนููประพัันธ์์ และอื่่น� ๆ นอกเหนืือ
จากคนในหมู่่�บ้้าน พ่่อแม่่มีีกััลยาณมิิตรอยู่่�ที่่�หมู่่�บ้้านอื่่�น ทำำ�ให้้เด็็กชายกริ้้�ว มีี
“บัังหมััดล่่า” เป็็น “เกลอ” ซึ่่ง� เกลอ คืือคนที่่พ่� อ่ แม่่จับกัั นั ให้้เป็็นคู่่�เพื่่�อให้้ลูกู หลานได้้
คบกัันเป็็นเพื่่�อน เหมืือนคนอีีสานมีีประเพณีีผููกเสี่่ย� วนั่่�นเอง สำำ�หรัับพระสงฆ์์ชาวใต้้
ที่่ใ� ห้้ความเมตตากรุุณานายกริ้้ว� ก็็มีีหลายท่่าน ซึ่่ง� บางท่่านก็็ได้้ย้า้ ยมาอยู่่�ที่ก�่ รุุงเทพฯ
ในภายหลัังหรืือบางท่่านก็็ได้้สึึกไปทำำ�งานสัังคม เช่่น ท่่านมหาผล มหาลอย ท่่าน
ไสว ภัักดีีฉนวน และท่่านมหาเกษม
วันที่แม่ดีใจที่สุด
หลัังจากนายกริ้้�วย้้ายไปทำำ�งานและเรีียนที่่�กรุุงเทพหลายปีี ได้้มีีจดหมาย
ฉบัับสำำ�คััญที่่�เขีียนไปถึึงมารดา แจ้้งข่่าวสำำ�คััญว่่า “กราบนมที่่�เคารพ --เรื่่�องบวช
ได้้ตกลงบวชที่่�วััดชะแม โดยพระอุุปััชฌาย์์ คืือ ท่่านเจ้้าคุุณวิิเชีียรโมลีี พระคู่่�สวด
คืือ ท่่านมหาผลกัับพระครููประสาทศีีลพรม ได้้กำำ�หนดพิิธีีการ ได้้แก่่ สวดบ้้าน วััน
ขึ้้�น 9 ค่ำำ�� เดืือน 6 วัันบวช วัันขึ้้�น 10 ค่ำำ�� เดืือน 6 เวลา 13.00 น. และวัันฉลอง 11
ค่ำำ�� เดืือน 6 ผมจะกลัับถึึงบ้้านราว 10 – 15 เมษายน 2504 --เคารพรััก กริ้้�ว”
จดหมายฉบัับดัังกล่่าวที่่�ส่่งไปในวัันนั้้�นน่่าจะทำำ�ให้้มารดามีีความปลื้้�มปีีติิ
อย่่างที่่�สุุด เพราะลููกชายจะกลัับไปบวชให้้แม่่ และจะได้้ฝึึกฝนจริิยธรรมชาวพุุทธ
ตามแนวทางที่่�มารดาได้้เคยสั่่�งสอนและมีีศรััทธา
สำำ�หรัับนายกริ้้�ว ความกตััญญููรู้้�คุุณคนเป็็นหลัักสำำ�คััญข้้อหนึ่่�งที่่�ใช้้ในการ
ดำำ�รงชีีวิิต และใช้้สอนลููกหลานมาโดยตลอด ความกตััญญููคืือความห่่วงใยเอาใจ
ใส่่รู้้�คุณ
ุ บุุคคลที่่เ� รารัักเคารพ ซึ่ง่� หมายถึึงการรัับผิดิ ชอบชีีวิิตของตััวเองเองให้้ดีีที่่สุ� ดุ
เพื่่�อมิิให้้คนที่่�รัักเอ็็นดููเราต้้องห่่วงใยเรานั่่�นเอง
วันที่นายกริ้วเสียใจที่สุด
สำำ�หรัับวันั ที่่น� ายกริ้้ว� เสีียใจอย่่างที่่สุ� ดุ และต้้องกลัับไปยัังบ้้านเกิิดอีีกครั้้ง� น่่า
จะเป็็นช่่วงที่่�นายกริ้้�วได้้ย้้ายออกไปจากสงขลาหลายปีี จนได้้รัับตำำ�แหน่่งใหญ่่โต
เป็็นผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลอยู่่�ที่จั�่ งั หวััดร้้อยเอ็็ด นายกริ้้ว� ต้้องกลัับบ้า้ นด่่วนเมื่่�อทาง
บ้้านแจ้้งให้้ทราบว่่ามารดาได้้เสีียชีีวิิตด้้วยโรคเบาหวาน เหตุุการณ์์ดังั กล่่าวยัังความ
เสีียใจอย่่างมากที่่�สุุดให้้แก่่นายกริ้้�ว
จังหวัดสงขลาคือรากฐานของชีวิตที่แข็งแกร่ง
สำำ�หรัับนายกริ้้�ว บ้้านพัังไม้้ไผ่่เป็็นแหล่่งกำำ�เนิิดของชีีวิิตน้้อยๆ นี้้� วััฒนธรรม
ท้้องถิ่่�นของคนใต้้อยู่่�ในเนื้้�อในตััว ในภาษาที่่�พููด และในอาหารที่่�เลืือกรัับประทาน
แม้้ไปอยู่่�กรุุงเทพฯ ก็็ยัังได้้พยายามรัักษาวััฒนธรรมปัักษ์์ใต้้ โดยการสนัับสนุุน

กิิจกรรมคนใต้้ผ่า่ นทางสมาคมชาวปัักษ์์ใต้้ ชมรมศิิษย์เ์ ก่่ามหาวชิิราวุุธ และได้้ร่ว่ ม
กิิจกรรมระโนตสัังสรรค์์อย่่างไม่่เคยขาด
แม้้จากบ้้านมานาน แต่่ในยามที่่�กลัับไป นายกริ้้�วจะพาลููกหลานเดิินไป
เที่่ย� วในท้้องนาหลัังบ้้าน คุุยกัับญาติิๆ ที่่เ� คี่่ย� วน้ำำ�� ตาล กิินลููกตาลสดจากต้้น เดิินไป
เลออก ทัักทายผู้้�คนตามบ้้าน หลายครั้้ง� ได้้ไปสวดมนต์์ทำำ�บุญ ุ เลี้้�ยงพระกัับญาติิที่วั่� ดั
สนามชััยออก บางทีีไปนั่่�งเรืือชมนกที่่�ทะเลสาบสงขลา แวะไหว้้เจ้้าแม่่อยู่่�หััว หรืือ
นั่่�งรถไปกราบหลวงพ่่อทวดที่่วั� ดั พะโคะ ตกเย็็นในแต่่ละวััน จะมีีชาวบ้้านญาติิมิติ ร
เอาของกิินมาให้้ และมานั่่�งคุุยเรื่่อ� งนั้้�นเรื่่อ� งนี้้�จนดึึก บางทีีมีีคำำ�ถามกฎหมายมาถาม
ด้้วย นั่่�งออกัันเต็็มออกไปถึึงนอกชานบ้้านของน้้องสาวที่่�นายกริ้้�วไปพัักด้้วย การ
กลัับบ้า้ นแต่่ละครั้้ง� เหมืือนได้้กลัับไปรัับพลัังความเชื่่อ� มั่่�นและความศรััทธามาจาก
ญาติิมิิตรทุุกคน
จัังหวััดสงขลาจึึงเป็็นจุุดกำำ�เนิิดให้้เด็็กผู้้�ชายเล็็กๆ คนนี้้�ได้้มีีโอกาสเติิบโต ให้้
มีีชีีวิิตที่่มั่่� น� คงทั้้�งทางกายและทางจิิตใจ ให้้เป็็นคนที่่มีี� ความหนัักแน่่น การเป็็นคนใน
ชนบทที่่�ไกลออกไปจากเมืือง มีีชีีวิิตที่่�อยู่่�กัับท้้องนาและธรรมชาติิที่่�แร้้นแค้้น ช่่วย
ทำำ�ให้้นายกริ้้�วเป็็นคนที่่�มีีความอดทน พร้้อมที่่�จะต่่อสู้้�กัับเรื่่�องที่่�หนัักและยาก การ
ได้้รัับการศึึกษาชั้้�นมััธยมต้้นในโรงเรีียนระโนดซึ่่�งที่่�มีีครููและกััลยาณมิิตรที่่�ดีี และ
การศึึกษาชั้้�นมััธยมปลายที่่�โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธซึ่่�งมีีมาตรฐานการศึึกษาระดัับ
ประเทศ ช่่วยสร้้างความมั่่�นใจและความพร้้อมแก่่นายกริ้้ว� ที่่จ� ะออกเดิินทางไกลไป
ข้้างหน้้าในช่่วงเวลาถััดมา
เริ่่�มชีีวิิตใหม่่ในเมืืองกรุุง
เมื่่�อสงขลาหมดเส้้นทางการเรีียนรู้้� นายกริ้้�วจึึงตั้้�งเข็็มทิิศตรงไปที่่�เมืืองหลวง โดยมีี

เป้้าหมายที่่�จะศึึกษาต่่อให้้สููงขึ้้�น ชีีวิิตในเมืืองหลวงจะเป็็นอย่่างไรนั้้�น มีีแต่่เพีียง
เรื่่�องเล่่าจากญาติิมิิตรและคนรู้้�จัักที่่�เคยไปบางกอก แม่่บอกให้้พี่่�ชายคนโตขายวััว
ไปสามตััวเพื่่�อให้้นายกริ้้�วมีีเงิินติิดตััวไปกรุุงเทพฯ ซึ่่�งหลัังจากนั้้�น นายกริ้้�วก็็ไม่่ได้้
ขอเงิินจากทางบ้้านสทิิงพระอีีกเลย
ช่่วงแรกพัักอาศััยกัับพี่่�น้้องชาวใต้้ในกทม.
เนื่่�องจากกรุุงเทพฯ เป็็นศููนย์์กลางแห่่งความเจริิญทางด้้านการศึึกษาชั้้�น
สููงและทุุกๆ ด้้าน จึึงมีีรุ่่�นพี่่�ชาวสงขลาได้้ไปบุุกเบิิกอยู่่�ที่่�กรุุงเทพฯ กัันก่่อน ในช่่วง
แรก นายกริ้้�วจึึงได้้ไปขออาศััยอยู่่�กัับญาติิมิิตรที่่�เช่่าบ้้านอยู่่� เช่่น พี่่�แดง พลตรีี ดิิ
ศพงศ์์ ทิิพยมนตรีี อดีีตนายทหารผู้้�ใหญ่่แห่่งกองทััพบก และพี่่�ใจ สุุรใจ ศิิริินุุพงศ์์
อดีีต ส.ส. และ ส.ว. สงขลา หลายสมััย ทุุกคนเป็็นช้้างเผืือกจากป่่าที่่�มีีความโดด
เด่่นกัันคนละแบบ ให้้การดููแลเกื้้�อกููลรุ่่�นน้้องที่่�มาใหม่่เป็็นอย่่างดีี โดยเฉพาะการ
ให้้คำำ�แนะนำำ�ในเรื่่�องการเรีียน การงาน และการดำำ�รงชีีวิิต
คนยุุคนั้้�นจบมััธยมปลายหาเลี้้�ยงชีีพได้้ด้้วยการเป็็นครูู
ในปััจจุุบััน ใครจบมััธยมปลายดููจะเป็็นคนมีีความรู้้�น้้อย แต่่สำำ�หรัับปีี พ.ศ.
2497 คนจบมััธยมปลายคืือคนที่่�มีีความรู้้�ดีีเป็็นครููได้้ เพราะในสมััยนั้้�นจำำ�นวนครูู
ขาด นัักเรีียนมีีมาก บางโรงเรีียนต้้องเรีียนทั้้�งรอบเช้้ารอบบ่่าย ทางกระทรวง
ศึึกษาธิิการจึึงประกาศว่่า ถ้้าผู้้�ใดจบม. 8 (เทีียบเท่่าชั้้�น ม.6 ในขณะนี้้�) ต้้องการรัับ
ราชการครูู จะได้้รัับบรรจุุเป็็นครููประโยคประถม (ป.ป.) ทัันทีี ได้้รัับเงิินเดืือน 600
บาท ใครผ่่าน ม. 7 แล้้วแต่่สอบตก ม. 8 ถ้้าต้้องการเป็็นครูู จะได้้เป็็นครููประถม
(ป.) เงิินเดืือน 450 บาท ใครจบฝึึกหััดครููมััธยม (ป.ม.) เงิินเดืือน ๗๕๐ บาท และ
ใครจบปริิญญาตรีี เงิินเดืือน 1,100บาท ดัังนั้้�น การเรีียนหนัังสืือในระดัับมััธยม
สำำ�หรัับคนบ้้านนอกในยุุคนั้้�นจึึงมิิใช่่เพีียงเรีียนไปสนุุกๆ เพื่่�อให้้วุฒิ ุ บัิ ตั ร แต่่การเรีียน
หมายถึึงโอกาสที่่�จะทำำ�งานหาเลี้้�ยงชีีพ ดัังที่่�นายกริ้้�ว เหมืือนพะวงศ์์ เมื่่�อเรีียนจบ
ชั้้�น ม. 8 เมื่่�อเข้้ากรุุงเทพฯ จึึงได้้สมััครเป็็นครููเพื่่�อหาเงิินเลี้้�ยงชีีพด้้วยตนเอง เพราะ
การทำำ�งานจะทำำ�ให้้ชีีวิิตมีีความเป็็นไท คืือ มีีความเป็็นอิิสระอย่่างแท้้จริิง
อายุุ 20 ปีี เป็็นครููที่่�โรงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์์

เนื่่�องจาก “พี่่แ� ดง” รุ่่�นพี่่ที่� น่� ายกริ้้ว� เคารพ เคยเป็็นครููที่โ่� รงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์์
มาก่่อน จึึงได้้แนะนำำ�ให้้นายกริ้้�วไปสมััครสอนหนัังสืือที่่�นั่่�น ทำำ�ให้้ “นายกริ้้�ว” ได้้
กลายเป็็น “ครููกริ้้�ว” ตั้้�งแต่่ปีีพ.ศ. 2497 ตอนอายุุประมาณ 20 ปีี โรงเรีียนวััดมกุุฎฯ
เป็็นโรงเรีียนมััธยมชายที่่�มีีชื่่�อเสีียงแห่่งหนึ่่�ง นัักเรีียนวััดมกุุฎฯ จััดนัักเรีียนเก่่งที่่�สุุด
ให้้เรีียนห้้อง ก. ถืือเป็็นห้้องคิิง นัักเรีียนมีีคะแนนลดหลั่่�นลงมาเรีียนห้้อง ข. คืือห้้อง
ควีีน ที่่เ� หลืือเป็็นห้้อง ค., ง., จ., ฉ., ช. และ ญ. สำำ�หรัับนักั เรีียนห้้องหลัังๆ ถ้้าสอบไล่่
ได้้คะแนนสููงก็็จะย้้ายขึ้้น� ไปเรีียนห้้องคิิงและห้้องควีีน ส่่วนนัักเรีียนห้้องคิิงและห้้อง
ควีีน ถ้้าคะแนนตกต่ำำ��ก็็ย้้ายลงไปเรีียนห้้อง ค., ง., จ., ฉ., ช. และ ญ. สลัับกัันไปมา
สำำ�หรัับห้อ้ งที่่ค� รููกริ้้ว� ได้้รับม
ั อบหมายให้้เป็็นครููประจำำ�ชั้้น� เป็็นห้้องปลายแถว ทำำ�ให้้
การทำำ�งานของครููกริ้้�วไม่่ใช่่เรื่่�องง่่าย
นัักเรีียนประจำำ�ชั้้�นรุ่่�นแรกของครููกริ้้�ว
ไพบููลย์์ อััฑฒพงศ์์ และศิิษย์ห้์ อ้ ง ม.3 ฉ, ม.4 ฉ และม.5 ฉ (พ.ศ. 2498-2500)
ช่่วยบัันทึึกเรื่่อ� งราวเก่่าๆ ไว้้ว่า่ “การนึึกย้้อนเหตุุการณ์์ไปสมััยเรีียนหนัังสืือชั้้น� มััธยม
ต้้น (ม.1-ม.6) เมื่่�อ 60 กว่่าปีีก่อ่ นถืือเป็็นเรื่่อ� งยากมาก ถ้้าไม่่เป็็นเรื่่อ� งที่่ป� ระทัับใจให้้
จดจำำ� แต่่เนื่่�องจากมีีเรื่่อ� งที่่ยั� งั ให้้นักั เรีียนประทัับใจไม่่รู้้�ลืมื คืือ ช่่วงเรีียนชั้้น� ม.3-ม.5
ที่่�คุุณครููใหญ่่ บุุญยััง ทรวดทรง ได้้บริิหารงานโดยมีีนโยบายแบบมองการณ์์ไกล
โดยให้้ หนึ่่�ง มีีการจััดการเรีียนการสอนให้้นัักเรีียนมีีความรัักใคร่่สามััคคีีกัันคืือให้้
นัักเรีียนแต่่ละห้้องให้้เรีียนซ้ำำ��ห้้องเดิิมทั้้�ง 3 ปีี โดยไม่่มีีการย้้ายห้้องตามคะแนน
สอบ และ สอง จััดคุุณครููประจำำ�ชั้้�น ให้้ประจำำ�ชั้้�นตามไปทั้้�ง 3 ปีี เพื่่�อที่่�จะได้้รู้้�จััก
นัักเรีียนแต่่ละคนว่่าดีีหรืือมีีปััญหาเฉพาะบุุคคลอย่่างไรบ้้าง จะได้้ให้้คำำ�ปรึึกษา
และแก้้ไข ดููแลอย่่างใกล้้ชิิดเปรีียบเสมืือนบุุตร
โดยในปีีการศึึกษา พ.ศ. 2498 นัักเรีียนที่่�มีีผลการเรีียนปานกลางถึึง
เกืือบตกที่่ถู� กู จััดให้้มาอยู่่�ห้้อง ฉ. มีีนัักเรีียนรวมกััน 41 คน โดยมีีคุุณครููกริ้้ว� เหมืือน-
พะวงศ์์ เป็็นครููประจำำ�ชั้้�น ตอนนัักเรีียนได้้พบคุุณครููกริ้้�วเป็็นครั้้�งแรกเมื่่�อเปิิดเทอม
ซึ่่ง� คุุณครููเพิ่่�งมาบรรจุุสอนเป็็นปีีแรก ก็็เกิิดความนิิยมชมชอบครููมาก เพราะครููเป็็น
คนที่่มีีลั
� กั ษณะเด่่น แบบที่่ฝรั่่� ง� เรีียกว่่า “ดาร์์ก ทอลล์์ แอนด์์ แฮนด์์ซัมั ” คืือ เป็็นชาย
รููปร่่างสููง ผิิวคล้ำำ�� หน้้าตาเข้้ม และดููท่่าทางใจดีี
ครููกริ้้�วพานัักเรีียนผ่่านภาษาอัังกฤษยกชั้้�น
การเรีียนในช่่วงนั้้�น วิิชาที่่นั� กั เรีียนส่่วนมากไม่่ชอบก็็มีีวิชิ าคณิิตศาสตร์์และ
เรขาคณิิต ซึ่่�งมีีการบ้้านเกืือบทุุกวััน รวมทั้้�งวิิชาภาษาอัังกฤษ ซึ่่�งตั้้�งแต่่เข้้า ม.1 มา
ก็็เรีียนอ่่านไม่่รู้้�เรื่่อ� ง เนื่่�องจากพื้้�นฐานประถมศึึกษาเด็็กๆ ไม่่เคยได้้เรีียนมาก่่อน พอ
มาเรีียน ม.1 ให้้เขาเรีียนหนัังสืือ The New Direct Method ที่่เ� รีียนเกี่่ย� วกัับการแต่่ง
ประโยคและเรีียนไวยากรณ์์อัังกฤษ ทำำ�ให้้คะแนนสอบตกมาตลอด
ครููกริ้้ว� เข้้ามาคงทราบและเห็็นภาพรวมปััญหาของลููกศิิษย์ส่์ ว่ นใหญ่่ในห้้อง
พอขึ้้�นเทอมที่่�สอง ครููจึึงได้้เริ่่�มกวดขััน เช่่น การบ้้านบางวิิชาจะต้้องส่่งสมุุดไปให้้
ตรวจว่่าทำำ�เสร็็จไหม ถ้้าไม่่ส่่งก็็จะมีีบทลงโทษให้้ลงไปทานอาหารกลางวัันช้้ากว่่า
เพื่่�อน และบางคนถึึงขั้้�นโดนตีี ส่่วนวิิชาภาษาอัังกฤษ คุุณครููกริ้้�วจะให้้ท่่องกริิยา 3

ช่่อง ซึ่ง่� มีีประโยชน์์ในการแต่่งประโยคและการพููดสนทนา ก่่อนกลัับบ้า้ นทุุกวััน ครูู
จะให้้นัักเรีียนแต่่ละคนท่่องและเขีียนคำำ�กริิยาสามช่่องคนละ 5 คำำ� หากท่่องจำำ�
ไม่่ได้้ เย็็นย่ำำ��ก็็ไม่่ต้้องกลัับบ้้าน หรืือกว่่าจะได้้กลัับบ้้าน ก็็ตะวัันโพล้้เพล้้แล้้ว ซึ่่�ง
สมััยนั้้�นครููหนุ่่�มสาวไฟแรงของโรงเรีียนวััดมกุุฎฯ ขยัันขัันแข็็งมาก บางทีีสอนพิิเศษ
กัันตอนเย็็นๆ โดยครููไม่่เคยเก็็บเงิินนัักเรีียนแม้้สลึึงเดีียว
สำำ�หรัับการสะกดศััพท์์อัังกฤษตััวยากๆ ยาวๆ ครููกริ้้�วก็็จะสอนให้้จำำ�ได้้ง่่าย
เช่่น คำำ�ว่่าภููเขา หรืือ Mountain แทนที่่�จะท่่อง “เมาน์์เท็็น” ครููก็็ให้้แยกคำำ�แบ่่งเป็็น
โม-อััน-ตา-อิิน ( MO-UN-TA-IN ) ทำำ�ให้้จำำ�ง่่ายขึ้้�น การที่่�ครููกริ้้�วเคี่่�ยวเข็็ญนัักเรีียน
โดยเฉพาะในวิิชาภาษาอัังกฤษ ซึ่่�งในตอนแรกเป็็นวิิชาที่่นั� ักเรีียนส่่วนใหญ่่เกลีียด
เหมืือนยาขม แต่่พอได้้เข้้าใจตามที่่�ครููแนะนำำ�และนำำ�ไปปฏิิบััติิ ก็็ทำำ�ให้้สามารถนำำ�
มาซึ่่�งความรู้้�และความเจริิญรุ่่�งเรืืองให้้แก่่ลููกศิิษย์์ในการศึึกษาและทำำ�งานต่่อใน
ภายหลััง และผลจากที่่ค� รููกริ้้ว� ซึ่่ง� เพิ่่�งเข้้าไปสอนในปีีแรกได้้กวดขัันเป็็นอย่่างดีี ทำำ�ให้้
ผลการเรีียนของนัักเรีียน ม.3 ฉ. ในปีีนั้้น� สามารถสอบไล่่ผ่า่ นได้้ยกชั้้น� ถืือเป็็นความ
สำำ�เร็็จในการสอนและปกครองของครููกริ้้ว� การกวดขัันทั้้�งช่่วง 3 ปีี ที่่ไ� ด้้เป็็นครููประจำำ�
ชั้้น� ทำำ�ให้้นักั เรีียนลููกศิิษย์ห้์ อ้ งนี้้�ประสบความสำำ�เร็็จ ซึ่่ง� ในภายหลัังบางคนไปศึึกษา
ต่่อหรืือทำำ�งานกัับฝรั่่�งในต่่างประเทศ ทุุกคนประสบความสำำ�เร็็จ เพราะมีีคุุณครููที่�่
เข้้มงวดกวดขัันนั่่�นเอง
มีีครููใหม่่มาสมััครที่่�โรงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์์
ในปีี 2498 เมื่่�อครููสมศรีี ศิิวายพราหมณ์์ จบการศึึกษาจากวิิทยาลััยฝึึกหััด
ครูู ได้้มาสมััครสอนหนัังสืือที่่�โรงเรีียนวััดมกุุฎกษััตริิย์์ ตอนแรกอาจารย์์บุุญยััง ที่่�
เป็็นอาจารย์์ใหญ่่ จะให้้เป็็นครููประจำำ�ชั้้�นของนัักเรีียนชั้้�นมััธยมปีีที่่� 4 แต่่ครููนฤมล
ทััศนสิิต แจ้้งอาจารย์์ใหญ่่ว่่าครููสมศรีีเป็็นเพื่่�อนกัันสมััยเรีียนฝึึกหัักครููอยู่่�โรงเรีียน
ประจำำ�ด้้วยกััน จึึงชวนไปสอนชั้้�นมััธยมปีีที่�่ 3 ซึ่่�งเป็็นตััวประโยคมััธยมต้้นที่่�ถืือว่่า
สำำ�คััญ ครููสมศรีีจึึงได้้เริ่่�มสอนในชั้้�นมััธยมปีีที่่� 3 ด้้วยกััน
ส่่วนตััวของครููสมศรีีนั้้�น เมื่่�อเรีียนจบชั้้�นมััธยมปีีที่�่ 6 ที่่โ� รงเรีียนอำำ�นวยวิิทยา

โดยช่่วงสงครามได้้ไปเรีียนที่่�โรงเรีียนพุุทธนิิคมฯ ไชยา ก็็ได้้เข้้าไปแสวงหาความรู้้�
ในกรุุงเทพฯ โดยเริ่่�มเรีียนหลัักสููตรฝึึกหััดครููประถมที่่�โรงเรีียนฝึึกหััดครููเพชรบุุรีี
วิิทยาลงกรณ์์ หรืือในปััจจุุบัันคืือมหาวิิทยาลััยราชภััฏวไลยอลงกรณ์์ฯ เรีียน 3 ปีี
ได้้ เ ป็็ น ครูู ป ระโยคครูู ป ระถม (ป.ป.) แล้้ ว ศึึ ก ษาต่่ อ โรงเรีียนฝึึ ก หัั ด ครูู มัั ธ ยม
วัังจัันทรเกษม ปััจจุุบัันคืือบริิเวณอาคารคุุรุุสภา ในการเรีียนฝึึกหััดครููมััธยมนี้้� มีี
อาจารย์์ ดร. คุุณบรรจบ พัันธุุเมธา เป็็นอาจารย์์ประจำำ�ชั้้�น อาจารย์์กุุหลาบ
มััลลิิกะมาส อาจารย์์ฐปนีีย์์ นาครทรรพ อาจารย์์คุุณหญิิงพึึงใจ อาจารย์์วิิภาวีี
อาจารย์์ศศิิเกษม และอาจารย์์หลวงสำำ�เร็็จ วรรณกิิจ เป็็นอาจารย์์สอน ตอนหลััง
ครูู ส มศรีีไปเรีียนต่่ อ ภาคค่ำำ�� หรืื อ ที่่� ส มัั ย นั้้� น เรีียกว่่ า เป็็ น นัั ก ศึึ ก ษาทไวไลต์์ ที่่�
มหาวิิทยาลััยศรีีนคริินทรวิิโรฒ ประสานมิิตร จนจบปริิญญาตรีีด้้านการศึึกษา
บััณฑิิต ได้้รับั ปริิญญาจากสมเด็็จย่่า สมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี ซึ่่ง� เป็็น
ความภาคภููมิิใจเป็็นอย่่างยิ่่�งของครอบครััว
พื้้�นเพของครููสมศรีี
ครููสมศรีีเกิิดที่่�ตำำ�บลพุุมเรีียง อำำ�เภอไชยา จัังหวััดสุุราษฏร์์ธานีี มีีพื้้�นฐาน
เป็็นลููกนัักกฎหมาย โดยบิิดาเป็็นทนายความชื่่�อ “คลิ้้�ง ศิิวายพราหมณ์์” ซึ่่�งเป็็น
ทนายชื่่�อดัังแห่่งเมืืองไชยา ซึ่่�งท่่านพุุทธทาสเคยให้้สััมภาษณ์์พระประชาปสนฺฺน-
ธมฺฺโม ในหนัังสืือ “เล่่าไว้้ในวััยสนธยา” ว่่า ตอนทำำ�สวนโมกข์์ครั้้�งแรก ได้้สถานที่่ตั้้� �ง
วััดซึ่ง่� เป็็นวััดร้้าง จึึงได้้ปรึึกษานายคลิ้้�ง เพื่่�อให้้ยื่่น� เอกสารขออนุุญาตให้้ถูกู ต้้อง ต้้น

ตระกููลของครููสมศรีีเท่่าที่่สื� บท ื ราบว่่ากัันว่่าทางสายปู่่�มาจากอิินเดีีย เป็็นพราหมณ์์
ทำำ�พิธีีิ ประจำำ�เมืือง ในขณะที่่เ� มืืองไชยาในยุุคนั้้�น มีีพราหมณ์์อีีกตระกููลหนึ่่�ง คืือ สกุุล
“เวชพราหมณ์์” ที่่เ� ป็็นพราหมณ์์ด้า้ นการรัักษาและการดููแลสุุขภาพ ทางฝ่่ายมารดา
ของครููสมศรีีอยู่่�อำำ�เภอท่่าฉาง นามสกุุล “อยู่่�อำำ�ไพ” ซึ่ง่� เป็็นญาติิกับท ั างฝ่่ายมารดา
ของท่่านพุุทธทาสภิิกขุุ
ครููกริ้้�วกัับครููสมศรีี
ในสายตาของเพื่่�อนๆ ครููสมศรีีเป็็นคนรููปร่่างหน้้าตาดีี ตอนเข้้าไปเป็็นครูู
ใหม่่ ครููหนุ่่�มๆ ก็็มักั จะคอยกระเซ้้าเย้้าแหย่่ ครููสมศรีีเป็็นคนร่่าเริิงคุุยกัันสนุุกสนาน
พอใครมาพููดอะไรก็็บอกว่่า “ช่่างมััน” “ชั่่ง� มััน” บางคนมาแหย่่ว่า่ ชั่่ง� มัันได้้กี่กิ�่ โิ ลแล้้ว
วัันใดอารมณ์์บููด ก็็อาจจะพููดแรงๆ ว่่า “ชั่่�งแม่่งมััน” ไม่่ได้้โกรธเคืืองใคร ถืือว่่า
เป็็นการพููดแบบสนุุกสนาน ขำำ�ๆ แต่่ครููกริ้้�วไม่่เคยตอแยครููเลย
ครููกริ้้�วเป็็นคนดีีและเก่่ง ขยัันขัันเข็็ง จริิงจััง ตอนประจำำ�ชั้้�นมััธยมปีีที่�่ 3
ด้้วยกัันกัับครููสมศรีี ถ้้าครููกริ้้�วเดิินไปที่่�โต๊๊ะครููสมศรีีก็็มัักจะแซวว่่า “โต๊๊ะรก โต๊๊ะรก”
“รองเท้้าหน้้าห้้องก่่ายเกย” ครููสมศรีีตอบว่่า “ก็็งานเยอะ โต๊๊ะไหนๆ ก็็รกทั้้�งนั้้�นแหละ”
เพราะตอนนั้้�นงานมาก สอนเกืือบทุุกวิิชา ยกเว้้นการงาน วาดเขีียน และพลศึึกษา
โต๊๊ะมัันก็็รกด้้วยงาน” ในยุุคนั้้�น ครููทุุกคนต้้องเคลีียร์์โต๊๊ะ ความนี้้�ไม่่ได้้หมายความ
ว่่าต้้องเช็็ดถููกโต๊๊ะให้้สะอาดปราศจากเถ้้าธุุลีี แต่่หมายความว่่า ต้้องตรวจงานคืืน
เด็็กให้้หมด มิิฉะนั้้�น จะเป็็น “ดิินพอกหางหมูู” ส่่วนเรื่่�อง “รองเท้้าก่่ายเกย” หมาย
ถึึง รองเท้้าของนัักเรีียนครููสมศรีีที่ถ�่ อดไว้้หน้้าห้้องจะไม่่ค่อ่ ยเรีียบร้้อย เมื่่�อเทีียบกัับ
ห้้องของครููกริ้้ว� ที่่ร� องเท้้านัักเรีียนของทุุกคนจะวางอย่่างเป็็นระเบีียบเรีียบร้้อยมีีวิินัยั
แต่่ครููสมศรีีภููมิิใจในการสอนของตััวเองอีีกแบบ โดยเฉพาะการสอนภาษา
อัังกฤษให้้เด็็กแบบใหม่่ๆ โดยให้้เด็็กเรีียนภาษาจากเพลง ครููสมศรีีสอนลููกศิิษย์ร้์ อ้ ง
เพลงฝรั่่�ง Whatever will be will be, Que sera sera, whatever will be will be
ซึ่่�งเป็็นเพลงในหนัังสืือภาษาอัังกฤษชั้้�นมััธยมปีีที่่� 3 ซึ่่�งห้้องอื่่�นจะไม่่ได้้ยิินเด็็กร้้อง
เลย เพราะคุุณครููร้้องเพลงฝรั่่�งไม่่เป็็น
การแซวกัันเรื่่อ� ง “โต๊๊ะรก โต๊๊ะรก รองเท้้าก่่ายเกยกััน” ครููกริ้้ว� ไม่่ยอมหยุุด เจอ

กัันทีีไรก็็จะบ่่นๆ จนวัันหนึ่่�ง ครููสมศรีีรู้้�สึึกหมั่่�นไส้้เต็็มแก่่ จึึงชี้้�หน้้านิ้้�วเกืือบจิ้้�มลููก
กะตา ตวาดครููกริ้้ว� ไปว่่า “ฉัันอยากรู้้�นััก ว่่าเมีียเธอจะวิิเศษขนาดไหนวะ” ตอนหลััง
สมศรีีจึึงอยากจะพููดหััวเราะว่่า “โธ่่เอ๊๊ย นึึกว่่าจะวิิเศษขนาดไหน” ที่่�แท้้ก็็ไม่่พ้้นคน
“โต๊๊ะรก”
ครููสมศรีีเป็็นคนสวยและช่่างเลืือก
“ครููสมศรีีเป็็นคนสวย” คำำ�พููดประโยคนี้้� ครููสมศรีีไม่่ได้้พููดเอง แต่่ทั้้�งพี่่�น้้อง

ในตระกููลของครููสมศรีีก็็ชม รวมทั้้�งบรรดาเหล่่าลููกศิิษย์์หนุ่่�มๆ ของครููสมศรีีในยุุค
นั้้�นก็็พููดตรงกััน
คราหนึ่่�งที่่�ครููสมศรีีไปถ่่ายรููปในช่่วงที่่�เพิ่่�งหายป่่วยจากโรคไทฟอยด์์และไข้้
หวััดใหญ่่ คืือมีีอาการผมร่่วงจนผมบางไปเลย แต่่มีีเพื่่�อนไปบอกว่่า ร้้าน “ฉายา
จิิตรกร” ซึ่่�งยุุคนั้้�นเป็็นร้้านถ่่ายรููปที่่�ดัังที่่�สุุดของเมืือง ได้้วางรููปของครููโชว์์สวยเด่่น

เป็็นสง่่าอยู่่�หน้้าร้้าน ทุุกคนเลยตื่่�นเต้้นกัันใหญ่่ ทางร้้านเขาบอกว่่าเป็็นภาพผู้้�หญิิง
ที่่�สวย ถ่่ายออกมางดงาม ลงตััว มีีรอยยิ้้�มหวานที่่�เป็็นมิิตร ร้้านเลยตั้้�งภาพนั้้�นไว้้ที่่�
หน้้าร้้านเพื่่�อดึึงดููดให้้คนไปใช้้บริิการถ่่ายภาพกัันมากๆ
ด้้วยความที่่ค� รููสมศรีีเป็็นคนหน้้าตาดีี มีีชาติิตระกููลดีี มีีความรู้้�ความสามารถ
ครููแกจึึงช่่างเลืือกไม่่ใช่่น้อ้ ย และไม่่ยอมให้้ใครเข้้ามายุ่่�งวุ่่�นวายวอแวง่่ายๆ ครููสมศรีี
เล่่าให้้ลูกู ๆ ฟัังในภายหลัังว่่า “บางคนที่่ม� าจีีบแม่่นั้้น� รวยมาก แต่่ไม่่หล่่อ แม่่ไม่่ชอบ
บางคนพููดจาไม่่ดีี ไม่่มีีมารยาท บางคนมีีตำำ�แหน่่งด้้วยแต่่ดููเป็็นคนไม่่ดีี พี่่�สาวลุ้้�น
ให้้แต่่งงาน แม่่ไม่่แต่่ง ไม่่งั้้�นอาจจะออกจากงานไปเป็็นแม่่บ้้าน แต่่แม่่ไม่่เอา”
ด้้วยความที่่เ� ป็็นคนช่่างเลืือก ครููสมศรีีเลยเป็็นสาวโสดไปเรื่่อ� ยๆ จนเวลาเริ่่ม�
ล่่วงเลยไป กว่่าจะได้้แต่่งงานก็็อายุุเกืือบสามสิิบถือื ว่่าช้้ามากสำำ�หรัับสตรีีในยุุคนั้้�น
เหตุุแห่่งความรัักเกิิดเมื่่�อสอบไล่่เสร็็จ
อาจารย์์ใหญ่่บุุญยััง ทรวดทรง เป็็นคนมีีจิิตวิิทยาสููง เวลาสอบซ้้อม สอบไล่่
จะเดิินถามครููไปทั่่�ว “จะคุุมสอบกัับใคร?” อาจารย์์ถามครููสมศรีี ครููสมศรีีเรีียน
ท่่านอาจารย์์ใหญ่่ว่่า “คุุมกัับเขาแหละ” ที่่�เลืือกคุุมกัับเขาไม่่ได้้พิิศวาสอะไร แต่่
ครููสมศรีีจะ ส.บ.ม. สบายมาก เพราะเด็็กนัักเรีียนจะกลััวหััวหด กระดิิกตััวไม่่ได้้
เพราะครููกริ้้ว� จะคุุมเข้้มมาก อาจารย์์ใหญ่่บอกว่่า คนนี้้�คนเลืือกเยอะแล้้ว ให้้คุมกั ุ บั
ครููแก่่ๆ
หลัังจากสอบไล่่เสร็็จ วัันนั้้�นเป็็นวัันสุุดท้้าย สอบไล่่เสร็็จแค่่ครึ่่�งวััน ไม่่รู้้�จะ
ไปไหนกััน ครููรุ่่�นพี่่�ชื่่�อนวลละออ ประสงค์์สุุข ชวนสมศรีีไปหานารีี ทรงสวััสดิ์์� ครูู
กริ้้�วเดิินผ่่านมาพอดีี พี่่�นวลถาม “ไปไหม” เขาบอก “ไปก็็ได้้” พี่่�นวลชวนเล่่นๆ ไป
งั้้�นเอง ไม่่นึึกว่่าเขาจะไป คุุณนารีีอยู่่�กัับเพื่่�อนคืือคุุณวิิ วิิไลวรรณ วััฒนพานิิช ซึ่่�ง
เป็็นนางเอกเด่่นดัังที่่สุ� ุดในยุุคนั้้�น มีีฉายา คืือ “ดาราเจ้้าน้ำำ��ตา” คุุณวิิฯ จะไปพััทยา
เพราะคุุณอดุุลย์์ ดุุลยรััตน์์ สามีี ไปถ่่ายละครที่่�พััทยา จึึงชวนกัันไปทั้้�งหมดนั่่�งรถ
คุุณวิิฯ ไป
ช่่วงเดิินทางกลัับ ปรากฏว่่ารถคุุณวิิฯ เสีีย แก้้เท่่าไรไม่่สำำ�เร็็จ จึึงต้้องอยู่่�กััน

จนค่ำำ�� มืืด ในที่่�สุุดต้้องเช่่าแท็็กซี่่�กลัับกรุุงเทพฯ ครููกริ้้�วจึึงต้้องไปส่่งครููสมศรีีที่่�บ้้าน
ในยามดึึก
“ความรัักเกิิดด้้วยเหตุุ สองพรรณ”
“ความรัักเกิิดด้้วยเหตุุ สองพรรณ
คืือหนึ่่�งบุุพเพสััน- นิิวาสสร้้าง
สองเคยอนุุกููลกัันในชาติิ นี้้�นา
ดุุจดอกบััวสล้้างสลัับไว้้ กลางสิินธุ์์�”
ช่่วงนั้้�น สมศรีีพัักอาศััยใกล้้วััดดาวดึึงส์์ ฝั่่�งธนบุุรีี จึึงต้้องข้้ามเรืือข้้ามแม่่น้ำำ��

เจ้้าพระยา เนื่่�องจากกว่่าจะกลัับถึึงกรุุงเทพฯ เป็็นเวลาดึึกมากแล้้ว เรืือเมล์์หมด มีี
แต่่เรืือจ้้าง คลื่่�นลมจััดมาก เรืือโคลงเคลง น่่ากลััวเรืือล่่ม ครููกริ้้ว� จึึงกระโดดลงเรืือ ยืืน
โอนเอนๆ ส่่งมืือให้้ครููสมศรีีจัับ ครููสมศรีีกระโจนลงเรืือ กว่่าเรืือจะข้้ามฟากได้้ นาน
มาก วัันที่่�ไปพััทยาเป็็นวัันที่่� 13 กุุมภาพัันธ์์ 2501 กว่่าที่่�คณะจะกลัับถึึงกรุุงเทพฯ
เป็็นวัันที่่� 14 กุุมภาพัันธ์์แล้้ว ซึ่่�งเป็็นวัันวาเลนไทน์์ วัันแห่่งความรััก สมััยนั้้�นวััน
วาเลนไทน์์ไม่่มีีอะไร ไม่่ได้้แจกกุุหลาบแดงแจ้้งรััก ไม่่มีีกิจิ กรรมเอาอย่่างฝรั่่�งอย่่าง
ยุุคนี้้� แต่่คืืนวัันนั้้�น เป็็นวัันที่่มีี� ความหมายอย่่างมากสำำ�หรัับครููหนุ่่�มสาวทั้้�งสองคน
หลัังจากกลัับจากพััทยา ครููกริ้้ว� เจิ่่น� ๆ ไม่่มาด่่าเรื่่อ� งโต๊๊ะรกอีีก พอเราเก็็บโต๊๊ะ
ทำำ�ท่่าจะกลัับบ้้าน จะขอตามไปทุุกแห่่ง รายการ “ตาม” มีีทั้้�งไปกิินไอศกรีีม กิิน
ไก่่ย่่างสนามมวยบ้้าง บางทีีก็็เถีียงกััน
เมื่่�อคบกัันไปสัักช่่วง ครููกริ้้�วบอกว่่า สััญญาอย่่าโกรธกัันเกิิน 1 วััน ครููสมศรีี
ไม่่ใช่่คนแสนงอนเลยคบกัันได้้ดีี เข้้าใจกััน เห็็นอกเห็็นใจกััน
ความรัักค่่อยๆ งอกงาม
ความสััมพัันธ์์ที่่�ดีีของครููกริ้้�วกัับครููสมศรีี จากแบบเพื่่�อนร่่วมงาน ค่่อยๆ
พัั ฒ นาสู่่�ความเป็็ น มิิ ต รที่่� ดีี ไปตามธรรมชาติิ และกลายเป็็ น คู่่�รัั ก ที่่� มีี ความ
เข้้าอกเข้้าใจกัันในที่่�สุุด ต่่างฝ่่ายต่่างดููแลเอาใจใส่่ช่่วยเหลืือเกื้้�อกููลกัันตามประสา
หนุ่่�มสาวที่่มีี� ความมุ่่�งมั่่�นทำำ�งานสอนหนัังสืือ นัักเรีียนทั้้�งของครููกริ้้ว� และครููสมศรีี ต่่าง
รัักและผููกพัันครููประจำำ�ชั้้น� ของตนเอง บางครั้้ง� มีีการสอนข้้ามชั้้�นไปมา ทำำ�ให้้เด็็ก ม.ก.
โดยเฉพาะรุ่่�น 2501 กลายเป็็นรุ่่�นที่่�สนิิทสนมกัับครููทั้้�งสองมากที่่�สุุด เหล่่านัักเรีียน
คงจะมีีลุ้้�นกัับครููทั้้ง� สองเหมืือนกััน ในส่่วนครููสมศรีีเองก็็คงคิิดไม่่ถึงึ ว่่า วัันหนึ่่�งที่่เ� คย
นึึกว่่าครููกริ้้�วจะมีีเมีียวิิเศษอย่่างไร ที่่�แท้้ครููกริ้้�วก็็หนีีไม่่พ้้นคนโต๊๊ะรก
จดหมายรััก ที่่�ครููกริ้้�วคััดด้้วยลายมืือเก็็บไว้้
ในกองเอกสารเก่่าๆ ที่่ค� รููสมศรีีเก็็บไว้้หลายสิิบปีี มีีจดหมายสำำ�คัญ ั ที่่เ� พิ่่�งมา
พบเมื่่�อไม่่นานนี้้� เป็็นจดหมายที่่�ครููกริ้้�วและครููสมศรีีเขีียนถึึงกัันอย่่างน่่ารัักที่่�สุุด
โดยครููกริ้้�วเป็็นคนคััดลอกบทกวีีของทั้้�งสองคนเข้้าด้้วยกััน
โคลง “จากพี่่�”
สมศรีี สมสุุดแล้้ว นามกร
สวยสุุดสมบัังอร อกข้้า
งามจิิตพิิศสมร เสมออื่่�น
กริ้้�ว รััก ศรีี เท่่าฟ้้า โลกล้้วนรวมกััน
รััก ฉัันมั่่�นจิิตให้้ สุุกใส

ฉััน รัักยอดทรามวััย ดั่่�งฟ้้า
มั่่�น เหมาะสุุขสมใจ อิ่่�มอก ข้้าเอย
คง อยู่่�ยืืนคู่่�ฟ้้า โลกสิ้้�นดิินสลาย
ว่่า ง่่ายหมายสั่่�งแล้้ว จดจำำ�

นอน นั่่�งสั่่�งสอนทำำ� ถููกต้้อง
สอน สั่่�งทุุกทุุกคำำ� นุุชเชื่่�อ ฟัังนา
ง่่าย สั่่�งง่่ายสอนน้้อง พี่่�นี้้�มีีสบาย
“ขอให้้รัักเราจงยั่่�งยืืนชั่่�วฟ้้านะน้้อง พี่่�จะรัักน้้องคนเดีียวจนวัันตาย ถ้้า

หากน้้องรััก ซื่่�อสััตย์์ เชื่่�อฟััง และปฏิิบััติิสมกัับเป็็นเมีียที่่�ดีีดัังแม่่”
จากพี่่�
โคลง “จากน้้อง”
(ครููกริ้้�วคััดมา แล้้วเขีียนว่่า “สำำ�เนา”)
“กริ้้�ว จ๋๋า ศรีีจัักอ้้าง อวยชััย

ที่่� รัักจุ่่�งปราศภััย โรคร้้าย
รััก เรานี้้�ยืืนไกล เสมอโลก ยืืนนา
ยิ่่�ง ก็็นึึกอยากให้้ สุุขล้้นพัันทวีี”
“คุุณกริ้้�ว ที่่รั� ักไม่่มีีสิ่่�งใดในโลกจะทำำ�ลายความสััมพัันธ์์เก่่าๆ ของเราได้้

ขอให้้เย็็นใจเถอะว่่า ดิิฉัันรัักและซื่่�อสััตย์์ต่่อคุุณคนเดีียวชั่่�วชีีวิิต”
จากน้้อง
เปลี่่�ยนชื่่�อจากนายกริ้้�วเป็็นนายสกล
ครููสมศรีีสอนทั้้�งภาษาอัังกฤษและภาษาไทย มีีความเชี่่ย� วชาญในเรื่่อ� งภาษา
และวรรณกรรมไทย ดัังนั้้�น หากเห็็นชื่่�อใครไม่่เพราะ หรืือแปลกๆ ผิิดแนวที่่มนุ � ุษย์์
ควรจะมีีชื่่�อ ครููสมศรีีจะเสนอเปลี่่ย� นชื่่อ� ให้้บุคุ คลคนนั้้�นพิิจารณา ดัังที่่ไ� ด้้เคยเปลี่่ย� น
ชื่่อ� ลููกศิิษย์น์ าย “ซอเซ็็ง” เป็็นนาย “ทรงศัักดิ์์�” และเปลี่่ย� นจากนาย “ขี้้บ่� น่ ” เป็็นนาย
“บุุญทวีี”
ครููสมศรีีมัักจะหงุุดหงิิดเวลาเห็็นชื่่�อแปลกๆ ของบุุคคล และมัักจะคิิดในใจ
ว่่า คนชื่่อ� ความหมายไม่่ดีี ชื่่อ� ไม่่เพราะ แทนที่่ค� รููจะช่่วยเปลี่่ย� นชื่่อ� คนนั้้�นตั้้�งแต่่เด็็กๆ
ให้้ดีีๆ หน่่อย ปล่่อยให้้ผ่า่ นไป นัักเรีียนบางคนครููสมศรีีไม่่เปลี่่ย� นชื่่อ� ให้้ แต่่บอกว่่าที่่�
โรงเรีียนวััดมกุุฎฯ มีีสุุสาน จงออกไปเดิินเลืือกชื่่�อเอาเอง
เมื่่�อครููสมศรีีคบหากัับครููกริ้้�ว ซึ่่�งมีีชื่่�อตามพจนานุุกรมที่่�แปลว่่า “การโกรธ”

คงจะไม่่ง่่ายที่่�ครููสมศรีีจะคิิดไปต่่อกัับชายคนนี้้�ในชื่่�อเดิิมแบบนั้้�น ครููกริ้้�วบอกว่่า
จริิงๆ เขาชื่่�อ “สมััคร” แต่่ทางทะเบีียนไม่่ได้้จดไว้้ให้้ เลยใช้้ที่่�เรีียกเล่่นๆ มาแบบนั้้�น
ครููสมศรีีผู้้�ชอบเปลี่่�ยนชื่่�อคน จึึงขออนุุญาตเปลี่่�ยนชื่่�อแฟน โดยมีีเงื่่�อนไขว่่า ถ้้าไม่่
เปลี่่�ยนชื่่�อ อาจจะไม่่ได้้รัับพิิจารณาแต่่งงานด้้วย และครููสมศรีีคงจะอาย ถ้้าแจก
การ์์ดแต่่งงาน แล้้วมีีเจ้้าบ่่าว ชื่่�อ “กริ้้�ว” ครููกริ้้�วบอกว่่า คนชื่่�อบุุญหลายก็็มาตาย
เมื่่�อวานนี้้� จะเอาอะไรกะชื่่�อ แต่่ก็็เข้้าใจความกัังวลของครููสมศรีี และยิินดีีให้้ช่่วย
เลืือกตามแต่่จะเห็็นเหมาะสม ซึ่่�งตลอดมาวิิธีีการตั้้�งชื่่�อของครููสมศรีีนั้้�น โดยหลััก
แล้้วก็็จะหาคำำ�ที่่�มีีความหมายดีี มีีเสีียงเรีียกที่่�ไพเราะ พร้้อมเทีียบวัันเวลาเกิิดใน
ตำำ� ราตั้้� ง ชื่่� อ ไม่่ เ ลืื อ กตัั ว อัั ก ษรที่่� เ ป็็ น กาลกิิ ณีี ทั้้� ง นี้้� ตัั ว อัั ก ษรที่่� เ ลืื อ กอาจจะให้้
สอดคล้้องกัับคนในครอบครััวหรืือคนใกล้้ชิิด กรณีีนี้้� พ่่อครููกริ้้�ว ชื่่�อ “แก้้ว” ขึ้้�นต้้น
ด้้วยตััว ก.ไก่่ แม่่ครููกริ้้�ว ชื่่�อ “เลี่่�ยน” ขึ้้�นต้้นด้้วยตััว ล.ลิิง “สมศรีี” คนรัักของครููกริ้้�ว
ขึ้้�นต้้นด้้วยตััว ส. เสืือ ครููสมศรีีจึึงขอรวมตััวอัักษรของทุุกคนเข้้าด้้วยกัันเป็็น “ส”
“ก” “ล” คืือ นาย “สกล” แปลว่่า “ทั้้�งหมด”
เรีียนธรรมศาสตร์์ระหว่่างเป็็นครูู
จริิงๆ เป้้าหมายที่่�นายกริ้้�วหรืือนายสกลเข้้าไปกรุุงเทพฯ มิิใช่่จะเพราะว่่า
อยากเป็็นครูู ซึ่่�งเป็็นการมีีอาชีีพให้้อยู่่�รอด แต่่นายสกลต้้องการศึึกษาต่่อในระดัับ
ที่่�สููงขึ้้�น ซึ่่�งโอกาสของคนบ้้านนอกมีีอยู่่�ทางเดีียวคืือการไปเรีียนที่่�มหาวิิทยาลััย
ธรรมศาสตร์์ ซึ่่�งขณะนั้้�นเป็็นมหาวิิทยาลััยเปิิด นัักศึึกษาสามารถทำำ�งานไปด้้วยได้้
นายสกลต้้องเหนื่่�อยกว่่าคนอื่่น� ๆ เพราะทั้้�งทำำ�งานและเรีียนไปพร้้อมกััน ลููกศิิษย์วั์ ดั
มกุุฎฯ นายไพบููลย์์ อััฑฒพงศ์์ คนโปรดของครููเล่่าว่่า ช่่วงไหนครููกริ้้ว� สอบ จะเครีียด
เอาจริิงเอาจัังมาก เด็็กคนไหนไม่่ทำำ�การบ้้านอาจจะโดนหนััก
นายสกลชอบเนื้้�อหาของวิิชากฎหมายที่่�เป็็นเหตุุเป็็นผลกััน เพราะตรงกัับ
นิิสััยของคนใต้้ ที่่�ชอบแสวงหาความถููกต้้อง จึึงเรีียนจบนิิติิศาสตรบััณฑิิตอย่่างไม่่
ยากเกิินไป และช่่วงที่่�การเรีียนนิิติิฯ เริ่่�มเข้้าที่่� ก็็ยัังขยัันไปเรีียนคณะอื่่�น จนได้้
ปริิญญาสัังคมศาสตรบััณฑิิตมาอีีกหนึ่่�งใบ ทำำ�ให้้นายสกลมีีมุุมมองเรื่่อ� งสัังคมไทย
ได้้ชััดเจนขึ้้�น
ความผููกพัันกัับธรรมศาสตร์์แบบมีีเพื่่�อนร่่วมรุ่่�นจำำ�นวนมากเหมืือนคนยุุค
ใหม่่ๆ คงจะไม่่มีี เพราะทุุกคนรีีบไปเรีียนหรืืออ่่านหนัังสืือเองแล้้วรีีบไปสอบ แต่่
อย่่างไรก็็ตาม บรรยากาศแห่่งการแสวงหาความถููกต้้องของธรรมศาสตร์์ และการ
เรีียนรู้้�วิิชาการสำำ�คััญ มีีความเข้้มข้้น นอกจากนี้้� ความประทัับใจต่่อความงดงาม
ของมหาวิิทยาลััย ที่่�อยู่่�ท่่ามกลางอาคารที่่�มีีความสำำ�คััญทางประวััติิศาสตร์์ โดย
เฉพาะการอยู่่�ใกล้้ กัั บ ศาลสถิิ ต ย์์ ยุุ ติิ ธ รรม อยู่่�ใกล้้ ชุุ ม ชนและร้้ า นรวงในเกาะ
รััตนโกสิินทร์์ และอยู่่�ใกล้้วััดวาอารามต่่างๆ รวมทั้้�งอยู่่�ริิมแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยา ซึ่่�งเป็็น
แม่่น้ำ�ำ� สายสำำ�คััญของประเทศ ที่่�ยัังคงอยู่่�ในความทรงจำำ�ช่่วงสุุดท้้ายของชีีวิิตนาย
สกล ซึ่่�งได้้ไปเจ็็บป่่วย และเสีียชีีวิิต ที่่�โรงพยาบาลศิิริิราช ปิิยมหาราชการุุณย์์ ซึ่่�ง
โรงพยาบาลริิมแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยาแห่่งนี้้� ในอีีกหลายสิิบปีีต่่อมา
จากวััดมกุุฎฯ ไปเป็็นครููพณิิชย์์ธนฯ
ความที่่น� ายสกลเป็็นคนขยัันเอาจริิงเอาจััง มีีความตั้้�งใจแน่่วแน่่ หลัังจากจบ
นิิติศิ าสตร์์ และสัังคมสงเคราะห์์ศาสตร์์ จากมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ก็็ยังั สามารถ

เรีียนจบเนติิบัณ ั ฑิิตจากเนติิบัณ ั ฑิิตยสภาได้้อย่่างรวดเร็็ว เมื่่�อจบเนติิบัณ ั ฑิิต ได้้ย้า้ ย
ไปสอนกฎหมายที่่โ� รงเรีียนการพณิิชยธนบุุรีี จัังหวััดธนบุุรีี เพราะจะได้้เงิินเดืือนที่่สู� งู
ขึ้้น� ตามวุุฒิที่ิ สู่� งู ขึ้้น� การสอนที่่นั่่� น� ทำำ�ให้้ได้้รู้้�จักั อาจารย์์อาวุุโสที่่มีี� ความรัักและเคารพ
กัันมาก เช่่น อาจารย์์ฉวีี จุุลชาติิ และอาจารย์์ทยากร ศัักดิิพงศ์์ ส่่วนครููสมศรีีย้้ายไป
สอนที่่โ� รงเรีียนวััดนวลนรดิิศ ด้้วยความรำ��คาญเพื่่�อนครููทอมบอยที่่เ� ข้้ามายุ่่�งวุ่่�นวาย
กัับชีีวิิตเธอมากเกิินสมควร
ขณะที่่�ครููสกลไปสอนนั้้�น การเดิินทางแถวซอยพาณิิชยการธนบุุรีีลำำ�บาก
มากเพราะไม่่มีีถนน ต้้องเดิินตามท้้องร่่องสวน ฤดููฝนน้ำำ��ท่่วมยิ่่�งลำำ�บาก นายสกล
เป็็นนัักสำำ�รวจตััวยง ขณะเดิินตามร่่องสวนชอบแวะไปตามซอกโน้้นซอยนี้้� เมื่่�อ
เข้้าไปในซอกหนึ่่�งกว้้างประมาณ 80 เซ็็นติิเมตร รถเข้้าไม่่ได้้ เห็็นที่่ดิ� นิ ว่่างหนึ่่�งแปลง
ขนาด 30 ตารางวา จึึงไปเจรจาขอเช่่าที่่�ดิินสร้้างบ้้านเพื่่�อที่่�จะได้้อยู่่�ใกล้้โรงเรีียน
และไม่่ต้อ้ งเสีียค่่าเช่่าบ้้านอีีก ที่่มีี� เงิินสร้้างบ้้านเพราะเป็็นคนประหยััดอดออม สอน
นัักเรีียนสองรอบ ทั้้�งรอบเช้้าและรอบบ่่าย ได้้เงิินเพิ่่�มขึ้้�นมาก จึึงสร้้างบ้้านเป็็น
เรืือนไม้้สองชั้้�นสองห้้องนอน มีีช่่างก่่อสร้้างคืือคนงานและภารโรงของโรงเรีียน
พาณิิชย์์ธนฯ ประกอบกัับนายสกลมีีความชอบเรีียนรู้้�เรื่่�องการก่่อสร้้าง คุุมการ
ก่่อสร้้างเอง มีีบ้้านเป็็นของตนเองได้้ตั้้�งแต่่อายุุไม่่ถึึงสามสิิบ ต่่อมาเมื่่�อรัับราชการ
เป็็นตุุลาการมีีเหตุุให้้ต้้องเป็็นกรรมการสร้้างศาลและบ้้านพัักในหลายจัังหวััด ซึ่่�ง
ผู้้�รัับเหมาจะทำำ�ผิิดสเป็็คไม่่ได้้เลย
จากครููสู่่�อััยการ
ในขณะโรงเรีียนปิิดภาคเรีียน นายสกลได้้กลัับไปบวชที่่�บ้้านสทิิงพระแล้้ว
ลาสิิกขา ช่่วงนั้้�นมีีการติิดต่่อให้้รีีบกลัับไปสมััครสอบอััยการ สอบครั้้�งเดีียวได้้เลย
แถมยัังสอบได้้ที่�่หนึ่่�งด้้วย ทำำ�ให้้ผัันแปรไปเป็็นพนัักงานอััยการในส่่วนกลาง การ
เปลี่่ย� นอาชีีพจากงานด้้านการศึึกษามาเป็็นงานกฎหมาย ทำำ�ให้้อัยั การสกลได้้เรีียน
รู้้�สิ่่�งใหม่่ๆ ที่่น่� ่าสนใจ
จากอััยการสู่่�ศาล
อาชีีพอััยการแม้้จะมีีเกีียรติิแต่่ก็็มีีหน้้าที่่�ต้้องไปนั่่�งรอศาลขึ้้�นบััลลัังก์์ นาย
สกลเห็็นว่่า อาชีีพผู้้�พิิพากษาเป็็นอาชีีพที่่�มีีเกีียรติิยศในระดัับสููง และสามารถ
ทำำ�งานเพื่่�อการสร้้างความยุุติธิ รรมได้้อย่่างเต็็มที่่� อีีกทั้้�งในการทำำ�งานไม่่ต้อ้ งไปเสีีย
เวลานั่่�งรอผู้้�พิิพากษาในแต่่ละวััน จึึงไปสมััครสอบผู้้�พิิพากษา ซึ่ง่� กรรมการต้้องสอบ
ประวััติิอย่่างละเอีียดถี่่�ถ้้วน ใช้้เวลานาน นายสกลบอกสมศรีีว่่า จะสอบได้้หรืือไม่่
ไม่่รู้้� แต่่เมื่่�อสอบเสร็็จ จะไปขอลููกสาวแม่่แต่่งงาน เกี่่ย� วกัับเรื่่อ� งการทำำ�งาน ในเวลา
ต่่อมาปรากฏว่่าผู้้�พิิพากษาสกลต้้องให้้เสมีียนศาลโทรศััพท์์ไปปลุุกพนัักงานอััยการ
ให้้ไปว่่าความตรงเวลา อีีกทั้้�งต้้องนั่่�งคอยเสมีียนหน้้าบััลลัังก์์ ทำำ�ให้้ภาระไม่่ได้้เบา
ลงอย่่างที่่�เคยคาดไว้้เลย
หมั้้�นหมายสู่่�ขอสาวเมื่่�อสอบผู้้พิ � ิพากษาได้้
ตั้้�งแต่่ไหนแต่่ไร สมศรีีตั้้�งปณิิธานไว้้ว่่าจะไม่่แต่่งงานกัับชายไม่่หล่่อ เพราะ
กลััวลููกไม่่หล่่อไม่่สวย แต่่นายสกล ดาร์์ก ทอลล์์ แอนด์์ แฮนด์์ซััม จึึงผ่่านเกณฑ์์ที่่�
สำำ�คัญ
ั ไปกว่่านั้้�น คืือ ความเป็็นคนดีีมีีศีีลธรรม ซึ่ง่� เป็็นเรื่่อ� งใหญ่่กว่่า ต่่อให้้หน้้าตาดีี
อย่่างไร แต่่ถ้้าขี้้�โกง สมศรีีไม่่มีีทางโอเค
เมื่่�อผลสอบผู้้�พิิพากษาออกมา ปรากฏว่่าสอบได้้ นายสกลจึึงไปขอลููกสาว
แม่่สมศรีีแต่่งงาน ตอนไปเจรจาขอลููกสาว นายสกลไปคนเดีียว ไม่่มีีผู้้�ใหญ่่ไปเลย
พ่่อของสมศรีีเป็็นทนายความใหญ่่แห่่งเมืืองไชยา ถ้้ายัังอยู่่� คงรู้้�สึึกว่่าทำำ�แบบนี้้�
หยามกัันนี่่�หว่่า อาจจะถููกตีีกบาลแตกเป็็นห้้าแยกพลัับพลาชััยไปแล้้ว แต่่แม่่ของ
สมศรีีใจดีี เมื่่�อสืืบทราบว่่าเขาเป็็นคนดีี ก็็โอเค
ดููดวงก่่อนวัันแต่่งงาน
พี่่ฑ� า หรืือสุุมณฑา บุุญชวนะ พี่่ส� าว กัับพี่เ�่ ขย อาสาไปดููฤกษ์์แต่่งงานให้้ว่า่ ที่่�
คู่่�บ่่าวสาว ปรากฏว่่าหมอแนะนำำ�ว่่าฤกษ์์แต่่งงานวัันเสาร์์ แต่่คู่่�บ่่าวสาวพิิจารณา
แล้้วเห็็นว่่าไม่่ควรแต่่งงานวัันเสาร์์ เลยเปลี่่�ยนเป็็นแต่่งงานวัันศุุกร์์ เพราะในเย็็น
วัันศุุกร์์ ผู้้�หลัักผู้้�ใหญ่่ญาติิสนิิทมิิตรสหายรัับราชการทำำ�งานเลิิกแล้้วไปหลั่่�งน้ำำ��สัังข์์
พระพุุทธมนต์์อวยชััยให้้พร และไปงานฉลองงานมงคลสมรส ถ้้าแต่่งวัันเสาร์์ซึ่่�ง

เป็็นวัันหยุุดราชการ แขกจะต้้องแต่่งตััวออกจากบ้้าน เดิินทางไม่่สะดวก เสีียเวลา
จึึงเปลี่่�ยนวััน ซึ่่�งโบราณบางคนถืือ อย่่าเผาผีีวัันศุุกร์์ โกนจุุกวัันอัังคาร แต่่งงานวััน
พุุธ มีีเหตุุผลพอฟัังได้้
นอกจากดููฤกษ์์วัันดีีแล้้ว พี่่�สาวผู้้�แสนดีียัังให้้หมอดููดููต่่อไปอีีกว่่า ดวงเรา
สมพงศ์์กัันหรืือไม่่ หมอดููทำำ�นายว่่า หลัังการแต่่งงานเพีียงสองปีี น้้องสาวคุุณจะ
เป็็นม่่าย พี่่�สาวถามว่่าเป็็นม่่ายเพราะเหตุุใด หมอดููว่่า เป็็นม่่ายเนื่่�องด้้วยสามีีตาย
พี่่�สาวเป็็นกัังวลมาก วัันที่่�มาบอกเรื่่�องฤกษ์์วัันดีี มีีท่่าทีีอึึกๆ อัักๆ มีีพิิรุุธพอจะพููด
อะไร สามีีขยิิบหููขยิิบตาไม่่ให้้พููด เราข้้องใจว่่ามีีอะไรหรืือ คาดคั้้�นจนได้้ พี่่�สาวเล่่า
ให้้ฟัังหมด เล่่าจบถามว่่า “จะแต่่งไหม” สมศรีีบอก “แต่่ง” สมศรีีไม่่เชื่่�อหรอกเรื่่�อง
หมอดููคู่่�หมอเดา
เมื่่�อพระพุุทธเจ้้าเสด็็จไปเมืืองกาลา ชาวกาลากราบทููลถามว่่า มีีเจ้้าลััทธิิ
หลายลัั ท ธิิ ม าเผยแผ่่ ลัั ท ธิิ ข องตนว่่ า วิิ เ ศษนัั ก พวกเขาไม่่ ท ราบจะเชื่่� อ ใคร
พระพุุทธเจ้้าตรััสเทศนา เรื่่�องกาลามสููตร ไม่่ให้้เชื่่�อตั้้�ง 10 ประการ ชาวกาลาทููล
ถามว่่า แล้้วจะเชื่่�ออย่่างไร สมเด็็จพระผู้้�มีีพระภาคเจ้้า ทรงสั่่�งสอนให้้เชื่่�อ โดย
พิิจารณาอย่่างละเอีียดถี่่ถ้� ว้ น ด้้วยเหตุุ ด้้วยผล ด้้วยปััญญาแล้้วจึึงเชื่่อ� เมื่่�อคิิดดัังนี้้�
สมศรีีจึึงไม่่สนใจคำำ�ทัักของหมอดููอีีกเลย
งานแต่่งงาน
งานแต่่งงานจััดเมื่่�อวัันศุุกร์์ที่่� 24 เมษายน 2507 ที่่� ณ กรมอััยการ นาย

เล็็ก จุุนนานนท์์ อธิิบดีีกรมอััยการ เป็็นประธาน มีีผู้้�ใหญ่่ ญาติิมิิตร และเพื่่�อนฝููง
ไปร่่วมงาน หลั่่�งน้ำำ��สัังข์์ และอวยพรให้้ “ถืือไม้้เท้้ายอดทอง กระบองยอดเพชร” คู่่�
สมรสจึึงได้้ครองรัักกัันมาอย่่างมีีสุุข ตลอดเวลา 56 ปีี ยัังไม่่ได้้ฉลอง Silver wedd-
ding ทางฝ่่ายเจ้้าบ่่าวก็็ด่่วนจากไปก่่อน
งานแต่่งงานได้้รับั ของขวััญจากหลายๆ ฝ่่าย บััญชีีคนช่่วยงานยัังมีีการพิิมพ์์

เก็็บไว้้ นายสุุธีี นิิสากรเสน ลููกศิิษย์ป์ ระจำำ�ชั้้น� ศิิษย์รั์ กั ของครููสมศรีี ซึ่ง่� ต่่อมาย้้ายไป
อยู่่�อเมริิกาเป็็นการถาวร ได้้ทำำ�ผ้า้ เช็็ดหน้้าวาดลายสวยพร้้อมชื่่�อ สกล-สมศรีี ให้้ครูู
ทั้้�งสองแจกเป็็นของชำำ�ร่่วยด้้วย
ชีีวิิตผััวเมีีย
ชีีวิิตหลัังแต่่งงานไม่่ใช่่เรื่่�องง่่าย เพราะสมศรีีไม่่ใช่่แม่่บ้้านมืืออาชีีพ ทำำ�
กัับข้้าวไม่่เป็็น รีีดเสื้้�อผ้้าไม่่เป็็น เพราะตอนเด็็กๆ ไม่่เคยทำำ�อะไร การที่่�โตขึ้้�นใน
ครอบครััวใหญ่่ มีีลููกน้้าลููกอาเอยอยู่่�ด้้วย สมศรีีได้้แต่่ “ชุุบมืือเปิิบ” เพราะมีีคนช่่วย
ทำำ�งานบ้้านเป็็นจำำ�นวนมาก ต่่อมาเมื่่�อเข้้ากรุุงเทพฯ ไปเรีียนหนัังสืืออยู่่�โรงเรีียน
ประจำำ� มีีอาหารกิินสามมื้้�อ ไม่่เคยทำำ�อะไรอีีก จริิงๆ ตอนที่่�เรีียนประจำำ� ต้้องรีีดเสื้้�อ
เอง แต่่สมศรีีรีีดเสื้้�อไม่่เป็็น เพื่่�อนถามจะรีีดหรืือจะซััก จึึงทำำ�หน้้าที่่ซั� กั ตากแทน การ
รีีดเสื้้�อในอดีีต พอรีีดต้้องนั่่�งเฝ้้า ถ่่านหมดต้้องเติิมถ่่าน ต้้องพััดเตาไม่่เอาดีีกว่่า
ตััวอย่่างบทสนทนาในครััวของคู่่�สมรสใหม่่
สมศรีีบัันทึึกเหตุุการณ์์หลัังสมรสไว้้อย่่างน่่ารัักว่่า “สมศรีีทำำ�กัับข้้าวไม่่ได้้
เรื่่อ� ง วัันหนึ่่�งพยายามทำำ�กับข้
ั า้ วอย่่างดีีให้้สามีีรัับประทาน สมศรีีทำำ�กับข้
ั า้ ว 4 อย่่าง
ได้้แก่่ ผััดพริิกขิิงหมููกับถั่่
ั ว� ฝัักยาว แกงจืืด สามีีชอบกิินแกงเลีียง ครููสมศรีีทำำ�แกงจืืด
มัันง่่าย แกงเลีียงไม่่รู้้�อะไร มีีเครื่่�องประกอบหลายอย่่าง ทำำ�ไม่่เป็็น มีีทอดตัับหมูู
และผััดตัับหมููกัับผัักไม้้กวาด คุุณสกลถามฉัันว่่าผัักอะไร ฉัันว่่าผัักไม้้กวาด เขาว่่า
ทั้้�งหมดนี้้�กวาดไปให้้หมด ช่่วยต้้มไข่่สองฟอง เอาน้ำำ��ปลามาด้้วย ฉัันก็็ปฏิิบััติิโดยดีี

ไม่่โกรธเคืืองเลย บางทีีเราทำำ�กับข้ ั า้ วเต็็มฝีมืี อื ถามว่่า ‘อร่่อยไหม’ เขาว่่า ‘กิินให้้รกๆ
พุุงไปงั้้�นเอง’”
สมศรีีบัันทึึกไว้้ในอีีกวัันหนึ่่�งที่่�ตำำ�น้ำำ��พริิกกะปิิ
คุุณสกล “ตำำ�น้ำำ��พริิก ปิ้้�งกะปิิแล้้วยััง”
ฉััน “ปิ้้�งแล้้ว”
“ปิ้้�งด้้วยอะไร”
“ปิ้้�งด้้วยใบตอง”
“เอาใบตองไปทิ้้�งที่่�ไหน”
“ทิ้้�งถัังขยะ”
ว่่าแล้้วคุุณสกลไปค้้นถัังขยะตั้้�งแต่่ปากถัังยัันปลายถััง ไม่่พบ
ใบตอง จึึงถามอีีก
คุุณ “ทิ้้�งใบตองที่่�ไหน”
ฉััน “ทิ้้�งในท้้องร่่อง”
“คุุณโกหก”
ว่่าแล้้วคุุณจัับถ้้วยน้ำำ��พริิกกะปิิสาดทางหน้้าต่่าง ลงท้้องร่่อง
“อาชีีพผม เป็็นอาชีีพจัับโกหกทุุกวััน คุุณอย่่ามาให้้การเท็็จ
เดี๋๋�ยวถููกสั่่�งจำำ�คุุก”
“ไม่่รอลงอาญาหรืือ”
“ครั้้�งแรกรอได้้ ครั้้�งต่่อไป ไม่่รอ”
หลัังจากเหตุุการณ์์นั้้�น สมศรีีสอนติ๋๋�ว มณฑาทิิพย์์ ศิิวายพราหมณ์์ ลููกของ

น้้องชาย ว่่า
“เธออย่่าได้้พููดโกหกลุุงเป็็นอัันขาด ถ้้าโกหก เธอจะถููกตีีตาย เธอเป็็นเด็็ก

ขนาดป้้าเป็็นผู้้�ใหญ่่ โกหกลุุงยัังจัับได้้”
ตั้้�งแต่่วัันนั้้�นสมศรีีไม่่เคยโกหกเขาอีีกเลย ความที่่�สมศรีีเป็็นแม่่บ้้านที่่�วิิเศษ
สุุด เวลาคุุณสกลจะกิินมะม่่วง สมศรีีผ่่ามะม่่วงสองแก้้มวางในจาน เอาช้้อนให้้
1 คััน บอกว่่า เอาช้้อนตัักกิิน เขาว่่าให้้ปอก สมศรีีขี้้�เกีียจปอกผลไม้้ที่่�สุุด เวลากิิน
มะม่่วง กิินมะละกอ ใช้้ช้อ้ นตัักกิิน เขาว่่า ไม่่กินิ สมศรีีว่่าไม่่กินิ ก็็อย่่ากิิน ปอกทำำ�ไม
“ติิดขี้้มื� อื ” “เหม็็นขี้้มื� อื สกปรก” ใครปอกมะม่่วง มะละกอ ปอกผลไม้้อะไรต่่อมิิอะไร
บางคนปอก สมศรีีกิินไม่่สนิิท สมศรีีไม่่กิิน น่่าสงสารคุุณเขาจััง คุุณอโหสิิกรรมให้้
สมศรีีด้้วยนะจ๊๊ะคนดีี
การเดิินทางบนวิิถีีตุุลาการ
จากเด็กชายตัวเล็กๆ ในหมู่บ้านชนบททางภาคใต้ ผู้พิพากษาสกลก้าวเดินไปทั่ว

ประเทศไทยด้วยภาระหน้าที่ในศาลยุติธรรม ซึ่งมีทั้งการพิจารณาพิพากษาคดี
สำ�คัญหลากหลายประเภท และการบริหารจัดการคดี รวมทั้งการบริหารศาล อีก
ทั้งจะต้องจัดการความสัมพันธ์กับภาคส่วนภายนอกอย่างเหมาะสม เพื่อให้งาน
ศาลเดินไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยคำ�นึงถึงสิทธิเสรีภาพของประชาชนเป็นหลัก
เส้นทางแห่งชีวิตที่ก้าวเดินไปในแต่ละหนแห่ง ไม่มีใครรูล้ ่วงหน้ามาก่อน ในแต่ละ
ระยะแห่งการเดินทาง เจ้าของชีวิตต่างต้องกำ�หนดเอาเอง
ผู้้ช่� ่วยผู้้พิ
� ิพากษารุ่่�นที่่� 8
นายสกลเข้้าฝึึกอบรมเป็็นผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษา รุ่่�นที่่� 8 มีีเพื่่�อนร่่วมรุ่่�นไม่่กี่่�คน

อย่่างไรก็็ตาม เพื่่�อนร่่วมรุ่่�นแต่่ละคน ถืือเป็็นผู้้�ที่่�มีีความรู้้�ความสามารถ และเป็็น
กำำ�ลัังสำำ�คััญให้้แก่่ศาลเป็็นอย่่างมาก ตััวอย่่างเช่่น ท่่านศัักดา โมกขมรรคกุุล อดีีต
ประธานศาลฎีีกา ท่่านประเสริิฐ บุุญศรีี อดีีตปลััดกระทรวงยุุติิธรรม ท่่านวิิศิิษฐ์์
ลิิมานนท์์ อดีีตเลขาธิิการสำำ�นัักงานส่่งเสริิมตุุลาการ และท่่านเคีียง บุุญเพิ่่�ม อดีีต
ประธานศาลอุุทธรณ์์ เป็็นผู้้�ที่่�ทำำ�งานหนัักเพื่่�อการพััฒนางานศาลยุุติิธรรมอย่่าง
จริิงจััง
เมื่่�อเริ่่�มเป็็นผู้้พิ � ิพากษาและเริ่่�มสร้้างครอบครััว
ชีีวิิตผู้้�พิิพากษาไทยต้้องโยกย้้ายไปมาหลายที่่� โชคดีีที่่ภ� รรยาเป็็นครููในสัังกััด
กรมวิิชาการ กระทรวงศึึกษาธิิการ สามารถย้้ายตามไปในทุุกหนแห่่ง โดยคุุณครูู
สมศรีีก็็ปรัับตััวช่่วยทำำ�งานในภารกิิจภรรยาผู้้�พิิพากษาควบคู่่�กัันไป ในช่่วงที่่�เริ่่�ม
สร้้างครอบครััวและมีีลููก หลัังจากโก้้ ชนาธิิป ลููกคนแรกที่่�เกิิดที่่�โรงพยาบาลหญิิง
ในกรุุงเทพฯ แล้้ว คนอื่่�นๆ เกิิดในต่่างจัังหวััดหมด เด็็กๆ ตามพ่่อไปอยู่่�ทุุกที่่� ตั้้�งแต่่

พ่่อเป็็นผู้้�พิิพากษาจนได้้รัับตำำ�แหน่่งผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาล หลัังจากนั้้�น เมื่่�อเข้้า
กรุุงเทพฯ และพ่่อต้้องออกไปต่่างจัังหวััดอีีกครั้้�งเพื่่�อทำำ�งานในตำำ�แหน่่งผู้้�บริิหาร
ระดัับสููง คืือ ไปเป็็นรองอธิิบดีีภาคและอธิิบดีีภาค มีีลููกบางคนติิดตามไปอยู่่�ด้้วย
ในบางช่่วง ผู้้�พิิพากษาสกลไม่่เคยเหงาเพราะทางบ้้านไม่่เคยทิ้้�งกััน รวมทั้้�งเพื่่�อน
ร่่วมงานและกััลยาณมิิตรที่่�ได้้ไปทำำ�ความรู้้�จัักกัันในแต่่ละพื้้�นที่่� มีีความรัักและ
เคารพกัันอย่่างจริิงจัังเสมอมา ในการคบหาสมาคมกัับคนจากฝ่่ายต่่างๆ แม้้ผู้้�
พิิพากษาสกลไม่่กินิ เหล้้า ไม่่สูบบุ ู หุ รี่่� แต่่ก็ช็ อบนั่่�งคุุย รัับฟังั และแลกเปลี่่ย� นทรรศนะ
กัับเพื่่�อนบ่่อยๆ เพราะเชื่่�อมั่่�นว่่าทุุกคนต้้องมีีเพื่่�อน ให้้คบด้้วยใจ อย่่าคบที่่�ฐานะ
ไม่่มีีเพื่่�อนจะอยู่่�ในสัังคมยาก นกไร้้ขน คนไร้้เพื่่�อน บิินไม่่สููง ไปไหนก็็ไปไม่่ได้้ไกล
ออกครั้้�งแรกที่่�ศาลขอนแก่่น
ผู้้�พิิพากษาสกลออกไปอยู่่�หััวเมืืองครั้้�งแรกที่่�ศาลแขวงขอนแก่่น พัักที่่�บ้้าน
ผู้้�พิิพากษาถนนศรีีจัันทร์์ ครููสมศรีี สอนโรงเรีียนขอนแก่่นวิิทยายน มีีลููกศิิษย์รั์ กั ใคร่่
หลายคนยัังจำำ� “ครููสมศรีี” ได้้ดีี เช่่น ท่่าน ส.ส. อดิิศร เพีียงเกษ ท่่านทููตชััยยงค์์
สััจจิิพานนท์์ อดีีตเอกอััครราชทููตประเทศสหรััฐอเมริิกา ที่่�เพิ่่�งได้้กลัับมาเจอกัันอีีก
ครั้้�งบอกว่่าจำำ�ครููสมศรีีได้้ดีี ครููสวยและสอนดีี ที่่�โรงพยาบาลขอนแก่่น มารดาได้้
ให้้กำำ�เนิิด โด่่ง สุุนทรีียา บุุตรสาว แม้้จะอยู่่�สั้้�นๆ ที่่�ขอนแก่่น แต่่ผู้้�พิิพากษาสกลฯ
ก็็ได้้พบเพื่่�อนร่่วมงานที่่�ดีี เช่่น ท่่านหััวหน้้ากาญจน์์ กัันยะพงศ์์ และได้้พบคน
ขอนแก่่นที่่�เป็็นเพื่่�อนกัันไปอีีกนาน เช่่น ครอบครััวของคุุณเปี๊๊�ยก นิิมิิตรฯ และคุุณ
ศรีีนวล ทวีีแสงสกุุลไทย
ต่่อด้้วยศาลชััยนาท
ต่่อมาผู้้�พิิพากษาสกลย้้ายไปทำำ�งานที่่�จัังหวััดชััยนาท ทำำ�งานที่่�ศาลอยู่่�ใกล้้
ริิมแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยา ครููสมศรีีสอนที่่�โรงเรีียนวิิชััยบำำ�รุุงราษฎร์์ ต่่อมาเปลี่่�ยนชื่่�อเป็็น
ชััยนาทพิิทยาคม มีีผู้้�อำำ�นวยการคืือ อาจารย์์เจริิญ ลััดดาพงษ์์ ที่่โ� รงพยาบาลชััยนาท
ครููสมศรีีได้้ให้้กำำ�เนิิดบุุตรชายอีีกสองคน คืือ เด่่น ธรรมณััฐ และเก่่ง ศิิวพงศ์์ โก้้กัับ
โด่่งเริ่่�มเข้้าโรงเรีียนอนุุบาลในจัังหวััดชััยนาทนี้้�
ตอนย้้ายไปใหม่่ๆ ต้้องเช่่าบ้้านอยู่่� คุุณย่่าและคุุณยายของหลานๆ เคยไป
ช่่วยเลี้้�ยงหลานเป็็นเวลาสั้้�นๆ ด้้วย ต่่อมาได้้บ้้านพัักใหม่่ไม่่ไกลจากศาล ซึ่่�ง
บ้้านหลวงและต้้นไม้้ในบริิเวณบ้้านแต่่ละหลััง เป็็นความทรงจำำ�ที่่�ดีี และมีีความ
ผููกพัันกัับชีีวิติ คนในบ้้าน โดยบ้้านที่่ชั� ยั นาทจะมีีต้้นแค ออกดอกสีีขาวทุุกวััน แม้้ลูกู
ยัังเล็็ก จำำ�อะไรไม่่ค่่อยได้้ แต่่ก็็ยัังจำำ�กลิ่่�นสะอาดของดอกแคสีีขาวได้้
ครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์พักั อาศััยอยู่่�ที่ชั่� ยั นาทเป็็นเวลาต่่อเนื่่�องถึึง 5 ปีี ทำำ�ให้้
มีีความสนิิทสนมกัับคนในจัังหวััดหลายคน เช่่น คุุณหมอ เสงี่่ย� ม อััศวพััฒน์์ คุุณสม
ปองฯ โกถ่่งฯ โรงแรมนำำ�ชัยั คุุณเล็็กฯ ร้้านเรืือนไทย และครอบครััวคุุณสมจิิตต์์ คุุณ
รวีีฯ โรงน้ำำ��แข็็งชััยนาท หรืือกระทั่่�งแม่่ค้า้ ขายไอศกรีีมและขนมเด็็กร้้านจุ๋๋มจิ๋๋ � ม� ที่่เ� ด็็กๆ
ชอบไปกิินตอนเรีียนโรงเรีียนอนุุบาล ก็็ยัังไปเยี่่�ยมเยีียนกััน
ไปศาลร้้อยเอ็็ด
หลัังจากชััยนาท ผู้้�พิิพากษาสกลพาครอบครััวย้้ายต่่อไปในจัังหวััดที่่�สาม
คืือที่่�ศาลจัังหวััดร้้อยเอ็็ด ขึ้้�นเป็็นผู้้�บริิหารศาลเต็็มตััวในครั้้�งแรก ครููสมศรีีได้้ไป
สอนหนัังสืือที่่�โรงเรีียนร้้อยเอ็็ดวิิทยาลััย ครููสมศรีีมีีบทบาทมากในการช่่วยงาน
ท่่านอาจารย์์กมล ธิิโสภา ผู้้�อำำ�นวยการโรงเรีียน เคยกำำ�กัับละคร เรื่่�อง “เปลวสุุริิยา”
บทประพัันธ์์ของสุุวััฒน์์ วรดิิลก ที่่�ท่่านผู้้�อำำ�นวยการเขีียนบทละครให้้อาจารย์์
และนัักเรีียนแสดง นัับว่่าเป็็นที่่�โด่่งดััง เหล่่าเพื่่�อนครููที่�่โรงเรีียนผููกพัันกัันจนตอน
ผู้้�พิิพากษาสกลเสีียชีีวิิต ท่่านอาจารย์์กมลฯ อาจารย์์จินิ ดา สดชื่่น� อาจารย์์อุดุ มศัักดิ์์�ฯ
และอาจารย์์ท่่านอื่่�นๆ ก็็ได้้ยัังส่่งสารแสดงความเสีียใจ และหลายท่่านได้้ไปร่่วม
งานศพ แม้้จะอยู่่�ในช่่วงสถานการณ์์โควิิด-19
ร้้อยเอ็็ดเป็็นจัังหวััดเงีียบๆ คนอีีสานเรีียบร้้อยใจดีี มีีครอบครััวที่่�คุ้้�นเคยกัับ
หััวหน้้าสกลและคุุณนายสมศรีีหลายบ้้าน เช่่น ท่่านวิิทูรู ย์์และคุุณพี่่เ� ชี้้ย� น แสงเทีียน
ที่่�เป็็นป่่าไม้้จัังหวััด บ้้านอยู่่�ใกล้้ๆ กััน มีีพ่่อค้้าที่่�สนิิทกัันหลายคน เช่่น คุุณสุุพิิศ เสรีี
รััตน์์ คุุณกิิมซุ้้�งหรืือคุุณสุุวััฒน์์ฯ บางคนเป็็นเพื่่�อนที่่�สนามเทนนิิส คนที่่�สนิิทกัับ
คุุณนายสมศรีี ได้้แก่่ คุุณจัันทร์์เพ็็ญ เกษมทรััพย์์ คุุณจรููญศรีี จงรุ่่�งเรืือง คุุณสัันทััดฯ
คหบดีี ส่่วนใหญ่่เป็็นคนที่่�มีีจิิตกุุศลต่่องานสัังคมในจัังหวััด
บ้้านพัักศาลที่่�ร้้อยเอ็็ดอาณาเขตกว้้างขวางหลายสิิบไร่่ มีีบ้้านผู้้�พิิพากษา
และเจ้้าหน้้าที่่�อยู่่�รวมกััน ผู้้�คนมีีความเป็็นมิิตรอบอุ่่�น คนเก่่าๆ ปลููกต้้นไม้้กัันไว้้จน
เป็็นป่่า ทุุกคนยัังจำำ�ต้้นมะขามที่่มีีฝั � ักเยอะได้้ ต้้นมะม่่วงก็็มีีลููกออกมามาก จนถึึง
กัับต้้องเอาไปกวนกัันเพราะกิินไม่่หมด มีีมะม่่วงแปลกๆ แบบที่่�ภาคกลางไม่่มีี ลููก
เล็็กไม่่มีีเนื้้�อ กิินแบบสุุก ต้้องเอาลิ้้�นดููดๆ สำำ�หรัับเด็็กๆ สิ่่�งที่่�ไม่่ค่่อยชอบ คืือ บ้้าน
หััวหน้้าศาลมีีตุ๊๊�กแกเยอะเกิินไป ในโพรงต้้นฉำำ�ฉาใหญ่่หน้้าบ้้านมีีตุ๊๊�กแกเป็็นรััง สมััย
เรีียนอยู่่� ป.4 โรงเรีียนอนุุบาลร้้อยเอ็็ด โก้้ ลููกชายคนโต เคยจุุดไฟใส่่กระดาษแล้้ว
โยนเข้้าไปไล่่ตุ๊๊�กแก ปรากฏว่่าสนามหญ้้าหน้้าบ้้านไฟลุุก เดืือดร้้อนต้้องให้้เทศบาล
เอารถดัับเพลิิงมาดัับ และตุ๊๊�กแกทั้้�งหมดในต้้นฉำำ�ฉาก็็ย้้ายขึ้้�นไปอยู่่�บนบ้้าน
คดีีสำำ�คััญระดัับประเทศที่่�จัังหวััดร้้อยเอ็็ด
ช่่วงอยู่่�ร้้อยเอ็็ด หััวหน้้าศาลสกลต้้องรัับบทหนัักเมื่่�อได้้ทำำ�คดีีที่่�พนัักงาน
อััยการฟ้้องผู้้�ว่่าราชการเป็็นจำำ�เลยที่่� 1 รองผู้้�กำำ�กัับตำำ�รวจ เป็็นจำำ�เลยที่่� 2 จำำ�เลยที่่�
3 เป็็นหััวหน้้าสถานีีตำำ�รวจกิ่่�งอำำ�เภอหนองพอก ในช่่วงนั้้�นการเมืืองในกรุุงเทพฯ
กำำ�ลัังคุุกรุ่่�น และภาคอีีสานเป็็นพื้้�นที่่�สีีชมพูู โดยคดีีนี้้�โจทก์์ฟ้้องว่่าเมื่่�อวัันที่่� 8
มกราคม พ.ศ. 2516 ผู้้�ว่่าราชการจัังหวััดและจำำ�เลยอื่่�น ซ่่อนเร้้นศพที่่�เกิิดจากการ
ฆ่่าโดยไม่่เป็็นธรรม และมีีคดีีฆ่่าอื่่�นๆ มาเกี่่�ยวข้้องด้้วย มีีชาวบ้้านที่่�ทุุกข์์ร้้อนจาก
กรณีีนี้้�หลายคน โดยจำำ�เลยทั้้�งสามได้้ประสบเหตุุรู้้�ว่่ามีีบุุคคลใช้้อาวุุธปืืนยิิงผู้้�ตาย
จำำ�เลยมีีอำำ�นาจจัับกุุม สืืบสวนสอบสวน แต่่จำำ�เลยร่่วมกัันละเว้้นการปฏิิบััติิหน้้าที่่�
ไม่่จัับกุุมไม่่สืืบสวน สอบสวน ดำำ�เนิินคดีี และยัังร่่วมกัันยัักย้้ายทำำ�ลายศพโดยเอา
ศพบรรทุุกรถยนต์์ไปทิ้้�งในเขตอำำ�เภอเลิิงนกทา จัังหวััดยโสธร เพื่่�อปิิดบัังการตาย
เพื่่�อช่่วยเหลืือมิิให้้ผู้้�กระทำำ�ผิิดต้้องรัับโทษ และได้้ทำำ�ให้้เสีียหาย ทำำ�ลาย ซ่่อนเร้้น
และทำำ�ให้้สูญ ู หายซึ่ง่� พยานหลัักฐานในการกระทำำ�ผิดิ ของคนใกล้้ชิดิ ผู้้�ว่า่ ฯ โดยร่่วม
กัันขุุดโกยเอาโลหิิตของผู้้�ตายที่่พื้้� น� ดิินหน้้าชุุดคุ้้�มครองหมู่่�บ้้านดงบัังไปทิ้้�งที่่อื่่� น� แล้้ว
เอาดิินมากลบเพื่่�อช่่วยเหลืือผู้้�กระทำำ�ผิิดมิิให้้ต้้องรัับโทษ
หััวหน้้าสกลเป็็นผู้้�มีีบทบาทสำำ�คััญในการบริิหารจััดการและเป็็นองค์์คณะ
ในคดีีนี้้� ข้้อเท็็จจริิงในสำำ�นวนปรากฏว่่า ผู้้�ว่่าฯ ได้้เรีียกผู้้�ตายมาสอบถามเกี่่�ยวกัับ
สาเหตุุที่�่ผู้้�ตายร้้องเรีียนทางราชการ และสอบถามถึึงสาเหตุุที่�่ผู้้�ตายมีีปััญหากัับ
กำำ�นัันผู้้�ใหญ่่บ้้าน จึึงมีีปากเสีียงกััน ผู้้�ว่่าฯ ได้้สั่่�งให้้มััดมืือผู้้�ตายไพล่่หลััง ต่่อมา
ปรากฏว่่าผู้้�กระทำำ�ความผิิดซึ่่�งเป็็นคนใกล้้ชิิดกัับผู้้�ว่่าฯ ได้้ยิิงผู้้�ตาย และผู้้�ว่่าฯ ได้้
สั่่�งให้้หามศพขึ้้�นรถยนต์์และโกยเลืือดไปทิ้้�ง อีีกทั้้�งยัังสั่่�งห้้ามทุุกคนพููดถึึงและให้้
เก็็บเรื่่�องนี้้�เป็็นความลัับ จำำ�เลยทั้้�งสามเป็็นเจ้้าพนัักงานที่่�มีีอำำ�นาจสอบสวนจัับกุุม
ผู้้�กระทำำ�ความผิิดได้้แต่่มิไิ ด้้ปฏิิบัติั หิ น้้าที่่ทั้้� ง� ที่่เ� ป็็นความผิิดซึ่ง่� หน้้าและได้้รู้้�เห็็นการ
ตายของผู้ต้� าย ได้้ช่ว่ ยกัันจััดการโกยเลืือด ขนย้้ายนำำ�ศพไปทิ้้�งเพื่่�อทำำ�ลายพยานหลััก
ฐาน ศาลเห็็นว่่า เป็็นการปฏิิบััติิหน้้าที่่�โดยมิิชอบ ทำำ�ลายพยานหลัักฐานในการ
กระทำำ�ความผิิด ซ่่อนเร้้นยัักย้้ายศพเพื่่�อปกปิิดการตาย เพื่่�อช่่วยเหลืือผู้ก้� ระทำำ�ผิดิ มิิ
ให้้รัับโทษ พิิพากษาให้้จำำ�เลยทั้้�งสามมีีความผิิด พิิพากษาจำำ�คุุกจำำ�เลยคนละ1 ปีี
ขณะนั้้�นความกดดัันของศาลร้้อยเอ็็ดมีีอยู่่�มาก เพราะเป็็นคดีีที่่�อยู่่�ในความ
สนใจของประชาชนทั้้�งจัังหวััด และทั้้�งประเทศ หนัังสืือพิิมพ์์ไทยรััฐติิดตามข่่าวลง
รายงานทุุกนััด อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 4 ต้้องลงพื้้�นที่่�กำำ�กัับติิดตามให้้คำำ�แนะนำำ�
อย่่างใกล้้ชิิด นอกจากหััวหน้้าศาลที่่�เหนื่่�อยและเครีียด คุุณนายสมศรีีก็็ยุ่่�งมาก
เพราะต้้องตั้้�งทีีมรัับแขกผู้้�ใหญ่่ที่�่มากัันครั้้�งละหลายคน ส่่วนลููกๆ ที่่�ยัังเล็็กและยััง
ไม่่เข้้าใจงานของบิิดา มีีแต่่ความชอบใจ เพราะมีีการกัันอาหารพิิเศษเหลืือไว้้ให้้
เด็็กๆ เสมอ เวลามีีคณะท่่านอธิิบดีีมา
คดีีดัังกล่่าวทำำ�ให้้ผู้้�พิิพากษาสกลโดดเด่่นมาก เพราะเป็็นองค์์คณะในการ
พิิจารณาพิิพากษาคดีีและผู้้�บริิหารจััดการคดีีจนสำำ�เร็็จลุุล่่วง มีีการลงโทษจำำ�คุุก
ผู้้�ว่่าราชการจัังหวััด ประชาชนในจัังหวััดรู้้�สึึกว่่าศาลไม่่เข้้าข้้างต่่ออำำ�นาจรััฐฝ่่าย
อื่่น� ต่่อมาศาลอุุทธรณ์์พิพิ ากษายืืน ส่่วนศาลฎีีกาวิินิจิ ฉััยว่่าจำำ�เลยกระทำำ�ความผิิด
จริิงพิิพากษาลงโทษจำำ�คุุก แต่่เห็็นว่่าฝ่่ายจำำ�เลยมีีคุุณงามความดีีและไม่่เคยต้้อง
คำำ�พิพิ ากษาให้้จำ�คุำ กุ มาก่่อน จึึงพิิพากษาแก้้เป็็นว่่า ให้้รอการลงโทษจำำ�เลยทั้้�งสามไว้้
ย้้ายจากอีีสานไปอยู่่�ภาคกลาง
หลัังจากอยู่่�ร้้อยเอ็็ดสองปีี หััวหน้้าศาลสกลย้้ายไปประจำำ�ที่่�ศาลแขวงและ
ศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา ครููสมศรีีไปสอนที่่�โรงเรีียนอยุุธยาวิิทยาลััย กัับท่่าน
ผู้้�อำำ�นวยการเจริิญฯ ซึ่่�งเคยผู้้�บัังคัับบััญชาที่่�จัังหวััดชััยนาท ลููกสองคนแรกเรีียน
โรงเรีียนประตููชััยของท่่านผู้้�อำำ�นวยการปััญญา น้ำำ��เพชร สองคนหลัังเรีียนโรงเรีียน
จิิระศาสตร์์วิิทยา ของอาจารย์์ ดร. จิิระพรรณ พิิมพ์์พัันธ์์
ตอนแรกได้้อยู่่�บ้้านหััวหน้้าศาลแขวงใหม่่เอี่่�ยมในซอยใกล้้ตลาดเจ้้าพรหม
ต่่อมาพอย้้ายไปเป็็นหััวหน้้าศาลจัังหวััด ย้้ายไปอยู่่�บ้้านหััวหน้้าศาลจัังหวััดตรงปาก
ซอย ซึ่่�งท่่านประชา และอาจารย์์ละมุุน บุุญวนิิช อยู่่�มาก่่อน ปรากฏว่่าบ้้านหลวง
แห่่งนั้้�นเก่่ามาก ปลวกขึ้้�นทุุกห้้อง มีีตุ๊๊�กแกอยู่่�เต็็มบ้้านอีีก อยู่่�กระทั่่�งในศาลพระภููมิิ
ข้้างหลัังบ้้านมีีบ่่อน้ำำ�� และหญ้้ารกๆ ทำำ�ให้้มีีนกกวัักมาเดิินในที่่�ชุ่่�มน้ำ�ทุ ำ� ุกวััน เป็็น
บรรยากาศบ้้านพัักศาลที่่�แปลกไปอีีกแบบ
การอยู่่�อยุุธยานาน ทำำ�ให้้มีีคนที่่คุ้้�� นเคยกัันหลายครอบครััวเพราะมีีกิิจกรรม

สัังคมด้้วยกัันหรืือเป็็นเพื่่�อนกัันในสนามกีีฬา ทั้้�งรุ่่�นพ่่อๆ และรุ่่�นลููกๆ เช่่น ครอบครััว
คุุณบุุญพัันธุ์์� แขวััฒนะ คุุณวรพจน์์-คุุณสมพิิศ ด่่านชััยวิิจิิตร คุุณวิิเชีียร-คุุณ
สมจิิตร อััศวไพฑููรย์์ และคุุณปาพจน์์-คุุณสมบััติิ ปรีียาภรณ์์ หลายท่่านยัังไปมา
หาสู่่�กัันจนแก่่เฒ่่า
มุุมมองหััวหน้้าศาลเมืืองกรุุงเก่่าในเรื่่�องโบราณวััตถุุ
ในวััยเด็็กของลููกๆ พ่่อสกลชอบพาครอบครััวไปวััดไหว้้พระทํําบุุญ ตอนพ่่อ
เป็็นผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลที่่�จัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา ลููกๆ ไปวััดกัับพ่่อเกืือบ
ทุุกสััปดาห์์ เด่่นเคยถามพ่่อว่่าพาไปวััดบ่่อยๆ ทํําไม พ่่อน่่าจะพาไปเที่่�ยวหรืือไป
ที่่�สนุุกๆพ่่อตอบว่่า การเข้้าวััดเข้้าวาเป็็นความสงบ วััดแต่่ละวััดมีีศิิลปะไม่่เหมืือน
กัันการทํําบุุญเป็็นเรื่่อ� งดีี โตขึ้้น� เราจะรู้้�เอง เมืืองอยุุธยาในปีี พ.ศ. 2517 ยัังไม่่เจริิญ
เหมืือนปััจจุุบันั ยัังไม่่ได้้ขึ้้น� ทะเบีียนมรดกโลก ความเจริิญยัังเป็็นกลุ่่�มๆ ตึึกรามบ้้าน
ช่่องยัังมีีไม่่มาก วััดร้้างมีีมาก วััดต่่างๆ มีีแต่่พระเก่่าเศีียรขาดเต็็มไปหมด พ่่อบอก
ว่่าคนจิิตใจไม่่ดีี มาลัักพระตััดเศีียรพระไปขายกิินกััน เวลามีีคดีี ลููกจํําได้้จากสิ่่�งที่่�
พ่่อเล่่าให้้ฟัังว่่าถ้้ามีีหลัักฐานพอ พ่่อสั่่�งจํําคุุกหมด พ่่อเล่่าว่่าคนพวกนี้้�เห็็นแก่่ตััว

ทํําลายศาสนา ลููกได้้แต่่ฟััง โตขึ้้�นถึึงได้้รู้้�ว่่าเป็็นจริิงอย่่างที่่�พ่่อบอก คนพวกนี้้�ควร
ถููกลงโทษจริิงๆ สมบััติิของชาติิถููกทำำ�ลายไปมาก
การสร้้างศาลใหม่่ที่่�สร้้างเท่่าไหร่่ก็็ไม่่เสร็็จ
ช่่วงอยู่่�อยุุธยา หััวหน้้าสกลก็็ทำำ�งานหนัักเหมืือนเคย คดีีในจัังหวััดมีีทั้้�งคดีี
ฆ่่า คดีีหนัักๆ เพราะเป็็นจัังหวััดใกล้้กรุุงเทพฯ แต่่ที่เ�่ ป็็นภารกิิจที่่สำ� ำ�คัญ ั ที่่สุ� ดุ ที่่ทำ� ำ�ใน
จัังหวััดนี้้� มิิใช่่เรื่่�องงานคดีี แต่่เป็็นเรื่่�องของการสร้้างอาคารศาลจัังหวััดใหม่่
เมื่่� อ หัั ว หน้้ า สกลได้้ รัั บ แต่่ ง ตั้้� ง ให้้ เ ป็็ น กรรมการสร้้ า งศาลจัั ง หวัั ด
พระนครศรีีอยุุธยาคิิดว่่าไม่่มีีอะไรยาก เนื่่�องจากมีีความสนใจงานก่่อสร้้างเป็็นทุุน
เดิิม ทำำ�ให้้รู้้�สึกึ สนุุกกัับงานพิิเศษที่่ไ� ด้้รับั เสีียมากกว่่า อย่่างไรก็็ตาม หััวหน้้าสกลได้้
สรุุปเรื่่�องราวไว้้ในบทความ เรื่่�อง “บัันทึึกการสร้้างศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา”
ในหนัังสืือ “ที่่�ระลึึกในการเสด็็จพระราชดำำ�เนิินทรงประกอบพิิธีีเปิิดอาคารศาล
จัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา” ว่่า การก่่อสร้้างอาคารศาลในคราวนี้้�มีีความพิิเศษกว่่า
กรณีีอื่่�น เพราะผู้้�รัับเหมาทำำ�งานผิิดพลาดมาก ตั้้�งแต่่เรื่่�องการถมดิิน มีีประมููลงาน
สร้้างศาลมาในราคาไม่่แพง โดยไม่่รู้้�ว่่าพื้้�นที่่�ตรงเมืืองเก่่าอยุุธยานั้้�น บรรดาหลุุม
บ่่อหนองน้ำำ�มีี � ความลึึก เพีียงแค่่การถมดิินผู้้�รัับเหมาก็็ใช้้ค่่าก่่อสร้้างไปเกืือบหมด
แล้้ว การไม่่มีีข้อ้ มููลละเอีียดแต่่ต้น้ ทำำ�ให้้ผู้้�รับั เหมาไม่่มีีกำำ�ลังั ที่่จ� ะดำำ�เนิินการก่่อสร้้าง
ศาลต่่อ ในที่่�สุุดผู้้�รัับเหมา “หนีี” หััวหน้้าสกลต้้องประสานคุุณฮัันสราชฯ นายก
สมาคมชาวอิินเดีียแห่่งประเทศไทย บิิดาคุุณสุุพล ประชาเสรีี ซึ่่�งเป็็นผู้้�ค้ำ�ำ� ประกััน
การก่่อสร้้าง ที่่�เข้้าไปรัับผิิดชอบติิดตามงานแทนในภายหลัังจนงานสำำ�เร็็จ หััวหน้้า
ศาลและท่่านผู้้�พิิพากษาในศาลต้้องช่่วยกัันควบคุุมงานอย่่างเคร่่งครััดราวกัับเป็็น
วิิศวกร ร่่วมกัับคุุณสละ พลอยประเสริิฐ ช่่างผู้้�ควบคุุมงานตััวจริิง รวมทั้้�งประสาน
งานกัับสำำ�นัักงานปลััดกระทรวงยุุติิธรรม เพื่่�อหาวิิธีีให้้สััญญาก่่อสร้้างลุุล่่วงดำำ�เนิิน
ต่่อไปได้้ ซึ่ง่� ทำำ�ให้้ต้อ้ งอยู่่�ต่่อเนื่่�องที่่จั� งั หวััดพระนครศรีีอยุุธยาเพื่่�อรัับผิดิ ชอบภารกิิจ
สำำ�คััญนี้้�เป็็นปีีที่่� 4
เมื่่�อสร้้างศาลเสร็็จเรีียบร้้อยแล้้ว พระบาทสมเด็็จพระปรมิินทรมหาภููมิิพล
อดุุลยเดชฯ ได้้ทรงพระกรุุณาโปรดเกล้้าโปรดกระหม่่อมให้้สมเด็็จพระบรมโอรสาธิิ
ราช เจ้้าฟ้้ามหาวชิิราลงกรณ สยามมงกุุฎราชกุุมาร เสด็็จพระราชดำำ�เนิินแทน
พระองค์์ทรงประกอบพิิธีีเปิิดอาคารที่่ทำ� ำ�การศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา เมื่่�อวััน
ที่่� 26 มีีนาคม พ.ศ. 2522 ซึ่่�งวัันที่่�ตรงกัับวัันที่่�พระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้า
อยู่่�หััวเสด็็จพระราชดำำ�เนิินทรงเปิิดศาลมณฑลกรุุงเก่่า เมื่่�อ 82 ปีีก่่อน อัันนัับเป็็น
มหาศุุภฤกษ์์มงคลกาล เมื่่�อทำำ�พิธีีิ เปิิดศาลจัังหวััดเป็็นที่่เ� รีียบร้้อยแล้้ว จึึงได้้ย้า้ ยเข้้า
มาทำำ�งานในกรุุงเทพฯ ตามเส้้นทางของตุุลาการ
เมื่่�อเข้้ามาปัักหลัักที่่�กรุุงเทพฯ
ในระหว่่างอยู่่�อยุุธยา หััวหน้้าศาลสกลเตรีียมตััวย้้ายเข้้ากรุุงเทพฯ ค่่อยๆ
สร้้างบ้้าน และติิดต่่อโรงเรีียนให้้ภรรยาและลููก เพื่่�อให้้การเรีียนไม่่ขาดช่่วง เพราะ
โยกย้้ายกัันในจัังหวะที่่บ� างโรงเรีียนมิิได้้จัดั ให้้มีีการสอบเข้้า เด็็กๆ เริ่่ม� โตเป็็นวััยรุ่่�น
มีีความอาลััยอาวรณ์์เพื่่�อนที่่ส� นิิทสนมกัันอยู่่�พอสมควร แต่่ครอบครััวผู้้�พิิพากษากัับ
การโยกย้้ายเป็็นเรื่่อ� งที่่ต้� อ้ งยอมรัับกันั อาจารย์์สมศรีีย้้ายไปประจำำ�โรงเรีียนวััดประดู่่�
ในทรงธรรม และทำำ�งานที่่นั่่� �นจนเกษีียณอายุุ ส่่วนตััวของผู้้�พิิพากษาสกล ย้้ายไป
เริ่่�มงานในกรุุงเทพฯ ที่่�ศาลแพ่่ง สนามหลวง
การทำำ�งานตุุลาการในเมืืองหลวง
กลอนบทนี้้�ไม่่ทราบใครแต่่ง แต่่ท่่านสกลและคุุณนายจำำ�แม่่น พููดให้้ลููก
หลานฟัังตลอด คงจะเหมืือนชีีวิิตจริิงที่่�เผชิิญอยู่่�ในกรุุงเทพฯ นั่่�นเอง
“บนบััลลัังก์์กููนั่่�งอย่่างสง่่า บนรถเมล์์กููทำำ�ท่่าหน้้ายู่่�ยี่่�
บนบััลลัังก์์กููสั่่�งได้้ทุุกคดีี บนรถเมล์์กระเป๋๋าชี้้�กููเดิินใน
บนบััลลัังก์์ทนายยัังต้้องใต้้เท้้า บนรถเมล์์กระเป๋๋าด่่ากููเข้้าให้้
ตื่่�นแต่่เช้้าต้้องจ้ำำ��อ้้าวรีีบเร็็วไว ช้้าไม่่ได้้รถเมล์์โน่่นโหนแอ่่นมา
โต๊๊ะทำำ�งานกููนั้้�นขี้้�คร้้านบอก โต๊๊ะกาแฟตี๋๋�ที่่�ตรอกยัังดีีกว่่า
นี่่�แหละโหวยผู้้�ทรงยุุติิธรรมา ใครเล่่าหวาจะให้้ยุุติิธรรมกูู”
เมื่่�อเข้้ามาอยู่่�กรุุงเทพฯ ผู้้�พิิพากษาสกลไม่่มีีรถหลวงพร้้อมคนขัับให้้นั่่�งแล้้ว
เงิินทองก็็ใช้้ไปกัับการสร้้างบ้้านหมด การนั่่�งรถไปทำำ�งานที่่ศ� าลแพ่่งตรงสนามหลวง
ผู้้�พิิพากษาสกลจึึงนั่่�งรถสองแถว สายสนามหลวง-บางแค เป็็นหลััก เพราะขึ้้�นลง
สะดวก ราคาประหยััด โด่่งเคยเล่่าว่่า ครั้้ง� หนึ่่�งขณะนั่่�งรถเมล์์กลัับบ้า้ นกัับเพื่่�อนจาก
ธรรมศาสตร์์ไปวััดท่่าพระ ระหว่่างนั่่�งรถมองไปเห็็นรถสองแถวจอดรอผู้้�โดยสารไม่่
ยอมออกเสีียทีี มองไปเห็็นพ่่อนั่่�งอยู่่�ตรงที่่นั่่� ง� ยาวในรถสองแถว โด่่งไม่่กล้้าบอกเพื่่�อน
ว่่านั่่�นเป็็นพ่่อของเธอ เพราะโด่่งรู้้�สึึกอายที่่พ่� ่อไม่่มีีรถขัับ
การทำำ�งานในศาลกรุุงเทพฯ
คดีีในกรุุงเทพฯ ไม่่ว่า่ ศาลใด น่่าจะถืือว่่า “หิิน” ด้้วยคนในเมืืองหลวงมีีความ
ขััดแย้้งสููง ผู้้�พิิพากษาสกลโชคดีีที่่ไ� ด้้ไปเริ่่ม� งานในกรุุงเทพฯ ที่่ศ� าลแพ่่ง ซึ่่ง� เป็็นศาล
ที่่มีี� คดีีความสููงสุุด มีีข้้อพิิพาททางแพ่่งที่่ย� ากที่่สุ� ดุ โดยใช้้กฎหมายวิิธีีพิจิ ารณาความ
แพ่่งที่่�ซัับซ้้อนที่่�สุุด ทำำ�ให้้ได้้ความรู้้�ใหม่่ๆ มากมาย การทำำ�งานที่่�ศาลแพ่่งอย่่าง
ยาวนาน ช่่วยทำำ�ผู้้�พิิพากษาสกลได้้พััฒนาฝีีมืือของตนเองอย่่างเต็็มภาคภููมิิจาก
ตำำ�แหน่่งผู้้�พิิพากษาสู่่�ผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าคณะในศาลแพ่่ง
การขึ้้�นศาลอุุทธรณ์์และการออกเป็็นผู้้�บริิหารระดัับสููงของศาลชั้้�นต้้น
หลัังจากเรีียนรู้้�งานคดีียากๆ ในศาลแพ่่งหลายปีี ผู้้�พิิพากษาสกลได้้รัับการ
แต่่งตั้้�งให้้เป็็นผู้้�พิิพากษาศาลอุุทธรณ์์ ประมาณ 2 ปีีแล้้วได้้รับั แต่่งตั้้�งให้้ออกไปเป็็น
ผู้้�บริิหารระดัับสููงของศาลชั้้�นต้้นในต่่างจัังหวััด โดยในขณะนั้้�นเป็็นครั้้�งแรกที่่�มีีการ
กำำ�หนดตำำ�แหน่่งรองอธิิบดีีภาคขึ้้�น เพื่่�อให้้ไปช่่วยงานของอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาคที่่�
มีีภาระหนัักขึ้้�นเพราะจำำ�นวนคดีีเพิ่่�มมากขึ้้�น แม้้ผู้้�พิิพากษาสกลจะเคยเป็็นผู้้�
พิิพากษาหััวหน้้าศาลรวม 6 ปีี แต่่การออกไปเป็็นรองอธิิบดีีภาคและอธิิบดีีภาคก็็
เป็็นงานที่่ท้� า้ ทายอีีกแบบ โดยคำำ�สั่่ง� แรกแต่่งตั้้�งให้้นายสกลไปรัับตำำ�แหน่่งรองอธิิบดีี
ผู้้�พิิพากษาภาค 2 ที่่�จัังหวััดชลบุุรีี ต่่อมารัับตำำ�แหน่่งอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 5 ที่่�
จัังหวััดเชีียงใหม่่ และตำำ�แหน่่งอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 1 ที่่�กรุุงเทพฯ หลัังจากนั้้�นขึ้้�น
เป็็นอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญาธนบุุรีีและอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญา
ช่่วงชีีวิิตรองอธิิบดีีภาค 2
ในปีี พ.ศ. 2528 ผู้้�พิิพากษาสกลย้้ายไปเป็็นรองอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 2 เด่่น
ลููกชายคนที่่�สอง ย้้ายไปอยู่่�กัับพ่่อด้้วย เนื่่�องจากเรีียนที่่�มหาวิิทยาลััยรามคํําแหง
ซึ่่�งไม่่ต้้องไปเรีียน การได้้ตามพ่่อไปอยู่่�ต่่างจัังหวััดในตอนที่่ลู� ูกโต ก็็เป็็นการใช้้ชีีวิิต
ของพ่่อลููกที่่�มีีประสบการณ์์อีีกแบบที่่�แตกต่่างไปจากตอนลููกเป็็นเด็็ก โดยอาจจะ
มีีมุุมมองในการเข้้าใจชีีวิิตและงานของพ่่อที่่�มีีความชััดเจนกว่่าเดิิม เด่่นเล่่าว่่าใน
แต่่ละวัันจะตื่่�นแต่่เช้้าลุุกขึ้้น� ทํําอาหาร พ่่อกิินง่่ายอยู่่�ง่่ายไม่่เรื่่อ� งมาก ตื่่�นขึ้้น� มาอาบ
น้ำำ�� แต่่งตััวกิินข้้าวเสร็็จก็็ไปทํํางาน พ่่อลููกอยู่่�กัันแบบง่่ายๆ ที่่�ชลบุุรีีมีีอาหารทะเล

สดมากมาย เพื่่�อนพ่่อมัักเอากุ้้�ง หอย ปูู ปลาและอาหารทะเลอื่่�นๆ มาฝาก เด่่นจะ
เป็็นคนจััดเตรีียมอาหารสด ล้้างปลาขอดเกล็็ดควัักไส้้ควัักพุุงปลาออกให้้หมด ล้้าง
กุ้้�งล้้างปลาหมึึกและอื่่�นๆ เย็็นวัันศุุกร์์พ่่อเข้้ากรุุงเทพฯ แม่่ พี่่�น้้อง และคนที่่�บ้้าน
กรุุงเทพฯ จะมีีอาหารทะเลกิินกััน เด่่นเคยถามพ่่ออย่่างเบื่่�อหน่่ายว่่า ทํําไมผมต้้อง
ทํําอยู่่�คนเดีียว พ่่อรู้้�ไหมว่่าปลามัันเหม็็นมาก ผมไม่่กิินปลาและไม่่ชอบกลิ่่�น
คาวปลา พ่่อบอกว่่า พ่่อรู้้� พ่่อก็็ลููกทะเลเหมืือนกััน พ่่อทํํามาก่่อนทั้้�งนั้้�น แต่่การได้้
ทํําอะไรเพื่่�อคนอื่่น� ต้้องถืือเป็็นความสุุข อยู่่�ที่นั่่่� น� เด่่นกัับพ่อ่ ไปเล่่นเทนนิิสกัันทุุกเย็็น
ลููกรอคอยตั้้�งแต่่เช้้าว่่าเมื่่�อไหร่่จะถึึงตอนเย็็นเพราะไม่่มีีเพื่่�อนที่่�นั่่�นเลยสัักคนเดีียว
มีีแต่่เพื่่�อนที่่�สนามเทนนิิส ตกเย็็นเราไปถึึงสนามเทนนิิสแทบจะคนแรกๆ เกืือบทุุก
วัันไปซ้้อมกัันสองคนพ่่อลููกเป็็นการวอร์์มอััพร่่างกายไปในตััว พอแดดร่่มลมตก
สมาชิิกส่่วนใหญ่่จะทยอยกัันมา เราก็็แยกกััน พ่่อไปเล่่นกัับพวกข้้าราชการ พ่่อค้้า
ส่่วนผมไปเล่่นกัับพวกลููกผู้้�พิิพากษาด้้วยกััน ลููกข้้าราชการ มืือแข็็งๆ ใน จัังหวััด
และพวกนัักเทนนิิสเยาวชน ชีีวิิตช่่วงนั้้�นได้้กลัับมาฝึึกปรืือฝึึกฝีีมือื ให้้แข็็งขัันพััฒนา
อีีกครั้้�งหลัังจากเรื้้�อมานานในช่่วงมััธยมปลาย ตลอดเวลาที่่�เล่่นเทนนิิสทุุกวััน พ่่อ
สอนเสมอว่่า ถึึงเราจะมืือแข็็งแต่่ให้้เล่่นกัับทุุกคนไม่่ว่่ามืือแข็็งหรืือมืืออ่่อน ไม่่ว่่า
ผู้้�ใหญ่่ ผู้้�หญิิงหรืือเด็็ก ให้้อ่่อนน้้อมกัับทุุกคน ไม่่ตีีอััดใครไม่่แกล้้งใคร ไม่่ชัักสีีหน้้า
กัับใคร ไม่่อยากเล่่นก็็ต้้องเล่่น ต้้องอดทน เป็็นการฝึึกจิิตใจและอารมณ์์ ซึ่่�งลููกก็็ได้้
น้้อมรัับคำำ�สอนและจดจํํา
ชีีวิิตอธิิบดีีภาค 5 ที่่�เชีียงใหม่่
ต่่อมา เมื่่�ออธิิบดีีสกลย้้ายไปรัับตำำ�แหน่่งอธิิบดีีภาค 5 ลููกๆ และญาติิๆ ดีีใจ
มาก เพราะทุุกคนอยากไปเที่่ย� วเชีียงใหม่่ แต่่เมื่่�อไปส่่งกัันแล้้ว ก็็ไม่่ค่อ่ ยมีีใครว่่างไป
เยี่่ย� มอีีก อธิิบดีีสกลฯ มีีเพื่่�อนร่่วมงานที่่ดีี� ได้้ออกไปตรวจงานศาลทั่่�วภููมิิภาคอย่่าง
มีีความสุุข แต่่ละศาลมีีความก้้าวหน้้าในการดำำ�เนิินการ ผู้้�พิิพากษาสมทบที่่เ� ป็็นเจ้้า
นายฝ่่ายเหนืือหลายท่่านก็็ให้้เกีียรติิอธิิบดีีสกลมาก มีีกิิจกรรมเพื่่�อเยาวชนหลาย
อย่่าง ในส่่วนพ่่อค้้าประชาชน ก็็มีีคนที่่คุ้้�� นเคยกััน แม้้จะอยู่่�เชีียงใหม่่แค่่เพีียงปีีเดีียว
แต่่ในช่่วงอยู่่�เชีียงใหม่่นี้้เ� อง ที่่อ� ธิิบดีีสกลล้้มป่ว่ ยอย่่างหนััก พบว่่า มีีน้ำำ�� ตาล

สููง น้ำำ��หนัักลด ถืือเป็็นครั้้�งแรกในชีีวิิตที่่�ต้้องเข้้าพัักโรงพยาบาลยาวเป็็นสััปดาห์์
แพทย์์ที่่�เชีียงใหม่่วิินิิจฉััยโรคครั้้�งแรกบอกว่่าเป็็นมะเร็็งตัับ ทำำ�ให้้ภรรยาและลููกๆ
ร้้องไห้้กัันระงม หลัังจากให้้หมอ second และ third opinion ที่่�กรุุงเทพฯ ช่่วยกััน
วิินิจิ ฉััยโรคอีีกทีี พบว่่าเป็็นเบาหวานโคม่่าและตัับมีีพังั ผืืดมาก แต่่ยังั ไม่่ถึงึ ขั้้น� มะเร็็ง
อธิิบดีีสกลจึึงได้้ย้้ายเก่่ง ลููกชายคนเล็็ก ให้้ไปเรีียนที่่�โรงเรีียนยุุพราชฯ ในจัังหวััด
เชีียงใหม่่ เพื่่�อจะได้้อยู่่�เป็็นเพื่่�อน นอกจากนี้้� โด่่งกำำ�ลัังเรีียนปีีสี่่�เทอมสุุดท้้าย ลง
ทะเบีียนสอบไม่่กี่่�วิิชา จึึงได้้ไปอยู่่�เป็็นเพื่่�อนพ่่อด้้วย คอยทำำ�กัับข้้าวแบบง่่ายๆ ให้้
พ่่อได้้รัับประทาน โดยเน้้นผัักหญ้้าและปลา ตามที่่�แพทย์์สั่่�ง การดููแลสุุขภาพ ทั้้�ง
เรื่่�องอาหารและการออกกำำ�ลัังกายอย่่างมีีวิินััย ช่่วยทำำ�ให้้ร่่างกายของพ่่อฟื้้�นฟูู
ตััวเองได้้อย่่างดีีต่่อไปจนครบเกษีียณอายุุ
สำำ�หรัับลูกู ๆ ดีีใจที่่ไ� ด้้ดูแู ลพ่่อ และมีีความสุุขที่่ไ� ด้้พักั อาศััยในบ้้านอธิิบดีีหลััง
ใหญ่่ตรงบริิเวณตีีนสะพานนวรััฐใกล้้ตลาดวโรรส แต่่สำำ�หรัับบ้้านท่่านรองอธิิบดีี
ในเขตรั้้ว� เดีียวกัันได้้ยินิ ว่่าท่่านไม่่ค่อ่ ยมีีความสุุขนััก เพราะบางครั้้ง� มีีผีีดุุ ถึึงขั้้น� ผีีมา
ดึึงขา ต่่อมาทุุกคนถึึงบางอ้้อ รู้้�สาเหตุุเรื่่อ� งผีีหลอก เมื่่�อได้้รับท ั ราบข้้อมููลจากหนัังสืือ
ประวััติิศาสตร์์เมืืองเชีียงใหม่่ว่่า ที่่�ดิินบ้้านข้้าหลวงเทศาภิิบาลบริิเวณที่่�เราอยู่่�กััน
นั้้�น เคยเป็็นหลุุมฝัังศพของบุุคคลสำำ�คััญในอดีีตของเมืืองเชีียงใหม่่
ชีีวิิตของอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาในเมืืองหลวง
หลัังจากเชีียงใหม่่ อธิิบดีีสกลได้้ย้า้ ยไปทำำ�งานในตำำ�แหน่่งอธิิบดีีผู้้�พิิพากษา
ภาค 1 ที่่ก� รุุงเทพฯ ดููแลหลายจัังหวััดในภาคกลาง หลัังจากนั้้�นได้้รับั แต่่งตั้้�งให้้เป็็น
อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญาธนบุุรีี และอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลอาญา ถืือว่่าได้้ดููแล
คดีีสำำ�คััญที่่�สุุดของประเทศ ซึ่่�งต้้องคอยระมััดระวัังมิิให้้ศาลเกิิดปััญหาข้้อขััดข้้อง
อัันจะเกิิดผลกระทบต่่อสิิทธิิและเสรีีภาพของประชาชน
อธิิบดีีสกลกัับงานบริิหารศาลในภาพรวม
หลัักการบริิหารงานของอธิิบดีีสกล ตั้้�งแต่่เป็็นผู้้�พิิพากษาหััวหน้้าศาลจนถึึง
เป็็นอธิิบดีีศาลสำำ�คััญ คืือ การคุ้้�มครองสิิทธิิและเสรีีภาพของประชาชน โดยเฉพาะ
เรื่่�องขั้้�นตอนการปล่่อยชั่่�วคราวผู้้�ต้้องหาหรืือจำำ�เลยในคดีีอาญาที่่�ต้้องทำำ�อย่่าง
ระมััดระวัังและลดขั้้น� ตอนที่่จ� ะกระทบสิิทธิิของผู้ที่้� เ�่ กี่่ย� วข้้อง สำำ�หรัับการทำำ�งานอย่่าง
มีีแผนการหมายถึึงผู้้�พิิพากษาต้้องวางแผนจััดการคดีีตั้้�งแต่่วัันแรกยัันวัันสุุดท้้าย
ให้้จบลงโดยเร็็ว แม้้ในสมััยนั้้�นยัังไม่่มีีกฎหมายหรืือโครงการ “คดีีต่่อเนื่่�องฯ” แต่่
อธิิบดีีสกลได้้เน้้นย้ำำ�� ให้้ผู้้�ใต้้บัังคัับบััญชาทำำ�งานแบบเร่่งรััดคดีีอยู่่�ตลอด เพราะไม่่
ต้้องการให้้ประชาชนต้้องเสีียเวลามารอกระบวนพิิจารณาคดีีของศาลอย่่างไม่่เห็็น
อนาคต ซึ่่�งการจััดการคดีีอย่่างเป็็นระบบนี้้�จะทำำ�ให้้ผู้้�พิิพากษาเองสามารถจััดการ
เวลาของตนเองได้้สะดวกขึ้้�นและมีีเวลาว่่างมากขึ้้�น เกี่่�ยวกัับอาคารสถานที่่� ท่่าน
สกลชอบปลููกต้้นไม้้ เพื่่�อทำำ�ให้้พื้้น� ที่่ศ� าลและบ้้านพัักเป็็นสีีเขีียวน่่าอยู่่� ร่่มเย็็น ในตััว
อาคารศาล ห้้องน้ำำ�ต้ � ้องสะอาด เพราะหััวหน้้าหรืืออธิิบดีีสกลจะเดิินตรวจความ
เรีียบร้้อยของห้้องน้ำำ�� ผู้้�ต้้องขัังทุุกสััปดาห์์ สำำ�หรัับเรื่่อ� งการบริิหารบุุคคล ท่่านสกลได้้
ชื่่อ� ว่่าเป็็นมืือปราบปืืนโหด ในกรณีีที่่ลู� กู น้้องโกงกิิน ทุุจริิตต่่อหน้้าที่่� ถููกลงโทษอย่่าง
หนััก ไม่่มีีละเว้้น และสำำ�หรัับพวกนายประกัันตามตีีนโรงตีีนศาล ทุุกคนคงจะจำำ�
ความดุุดัันและเด็็ดขาดของท่่านสกลได้้เป็็นอย่่างดีี
การไปดููงานเมืืองนอก
นอกจากการโอกาสดีีในการทำำ�งานในหลายลัักษณะ ผู้้�พิิพากษาสกลมีี
โอกาสดีีที่่�ได้้เดิินทางไปราชการในต่่างประเทศหลายแห่่ง ทั้้�งการไปศึึกษาดููงาน
กัับผู้้�บริิหารศาล กัับผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษา หรืือการไปศึึกษาอบรม บางคนวิิจารณ์์ว่่า
ผู้้�พิิพากษาใช้้เงิินหลวงจำำ�นวนมากไปกัับการดููงานต่่างประเทศ แต่่ในอดีีตนั้้�น
โอกาสที่่�ผู้้�พิิพากษาจะซื้้�อตั๋๋�วเครื่่�องบิินไปเมืืองนอกเองเป็็นไปได้้ยาก การได้้ไป
ศึึกษาดููงานผ่่านงบประมาณของรััฐหรืือโดยการสนัับสนุุนขององค์์กรต่่างประเทศ
ช่่วยทำำ�ให้้เปิิดโลกทััศน์์อย่่างกว้้างขวาง ทริิปที่่ผู้� ้�พิิพากษาสกลประทัับใจมากน่่าจะ
เป็็นการดููงานหน่่วยงานบัังคัับใช้้กฎหมายด้้านยาเสพติิดของประเทศสหรััฐอเมริิกา
(Drug Enforcement Administration-DEA) ซึ่่�งนอกจากจะได้้เห็็นมาตรการใหม่่ๆ
ในการปราบปรามอาชญากรรม ยัังได้้เรีียนรู้้�แนวทางสร้้างสรรค์์ทางสัังคมในการ
ป้้องกัันและแก้้ไขฟื้้�นฟููผู้้�ติิดยาเสพติิด และการไปต่่างประเทศแต่่ละครั้้ง� ผู้้�พิิพากษา
สกลยัังกลัับมาเล่่าให้้ลููกหลานฟัังว่่า ผู้้�พิิพากษาไทยเก่่งๆ หััวก้้าวหน้้า เช่่น ท่่าน
จรััญ ภัักดีีธนากุุล ท่่าน ดร. จิิรนิิติิ หะวานนท์์ ที่่�เดิินทางไปด้้วยกัันมีีความสามารถ

ทางด้้านภาษาและความรู้้�ด้้านกฎหมายใหม่่ๆ หลายประการ
ผู้้�พิิพากษาสกลกัับกััลยาณมิิตรในศาลและวงการยุุติิธรรม
ตลอดเวลาหลายสิิบปีีที่�่รัับราชการในศาลยุุติิธรรม ผู้้�พิิพากษาสกลได้้พบ
มิิตรภาพที่่�ดีีมีีความรัักเคารพท่่านผู้้�พิิพากษาผู้้�ใหญ่่ ซึ่่�งท่่านที่่�สนิิทคุ้้�นเคย ได้้แก่่
ท่่านเธีียร เจริิญวััฒนา ท่่านจำำ�รััส เขมะจารุุ ท่่านโสภณ รััตนากร ท่่านสวััสดิ์์�
โชติิพานิิช ท่่านดำำ�รง แจ่่มสุุธีี ท่่านประทีีป ชุ่่�มวััฒนะ และท่่านสมบููรณ์์ บุุญภิินนท์์
ในระหว่่างเพื่่�อนร่่วมรุ่่�นหรืือรุ่่�นพี่่�ที่่�รัักใคร่่กััน เช่่น ท่่านประชา บุุญวนิิช ท่่านเคีียง
บุุญเพิ่่�ม ท่่านอำำ�ไพ วิิจิิตรเวชการ ท่่านอุุระ หวัังอ้้อมกลาง รวมทั้้�งเพื่่�อนร่่วมสนาม
เทนนิิสเช่่น ท่่านอุุดม เฟื่่�องฟุ้้�ง ท่่านสุุเมธ อุุปนิิสากร ท่่านสุุวิิทย์์ ธีีระพงษ์์ และท่่าน
บุุญสิินตุุลากััน และให้้ความเอาใจใส่่ดููแลท่่านผู้้�พิิพากษารุ่่�นน้้อง เช่่น ท่่านสุุริินทร์์
นาควิิเชีียร ท่่านชลอ ทองแย้้ม ท่่านสมปอง เสนเนีียม ท่่านสุุทิิน ปััทมราชวิิเชีียร
ท่่านหม่่อมหลวงไกรฤกษ์์ เกษมสัันต์์ ท่่านพรเพชร วิิชิติ ชลชััย ท่่านสมชาย วงศ์์สวััสดิ์์�

ท่่านกนก-ท่่านนพวรรณ อิินทรััมพรรณ์์ ท่่านกิิติิศัักดิ์์�-ท่่านเปรมใจ กิิติิคุุณไพโรจน์์
ท่่านปราโมทย์์ บุุนนาค ท่่านกอบเกีียรติิ รััตนพานิิช ท่่านเหล็็ก ไทรวิิจิิตร ท่่านสม
ชายพงษธา ท่่านพิินิิจ สุุเสารััจ ท่่านสมชาย จุุลนิิติิ ท่่านอมรรััตน์์ ดีีศรีีวงศ์์ ท่่าน
สมชาย สิินเกษม ท่่านสุุวัฒ ั น์์-ท่่านพิิมลรัตั น์์ วรรธนะหทััย ท่่านชีีพ จุุลมนต์์ ท่่านวิิรุฬุ
แสงเทีียน ท่่านกิิจชััย จิิตธารารัักษ์์ ท่่านก่่อพงษ์์ สุุวรรณจููฑะ ท่่านกฤตพงศ์์ เอี่่ย� มวรเมธ
ท่่านอมรศัักดิ์์� นพรััมภา ฯลฯ โดยมีีความจริิงใจและความปรารถนาดีีต่่อทุุกคน
นอกเหนืือจากท่่านผู้้�พิิพากษา ยัังมีีเจ้้าหน้้าที่่�ที่มีี่� ความสนิิทสนมคุ้้�นเคยกััน
หลายคน โดยเฉพาะจ่่าศาลหรืือผู้้�อำำ�นวยการศาลที่่�เคยอยู่่�ด้้วยกัันมาหลายแห่่ง
กระทั่่�งเจ้้าหน้้าที่่�หน้้าห้้อง คนขัับรถ หรืือนัักการภารโรง ในศาลต่่างๆ ก็็ยัังมีีความ
ทรงจำำ�ที่่ดีีต่
� ่อกัันตลอดมา
สำำ�หรัับผู้้�ใหญ่่ในกระบวนการยุุติธิ รรมที่่มีี� ความเคารพกัันอย่่างดีี ก็็เช่่น ท่่าน
ชวน หลีีกภััย ท่่านไสว พััฒโน ซึ่่�งเคยเป็็นรััฐมนตรีีกระทรวงยุุติิธรรม รวมทั้้�งท่่าน
คณิิต ณ นคร อดีีตอััยการสููงสุุด
ผู้้พิ
� ิพากษาสกลกัับเหล่่าภริิยาตุุลาการ
นอกเหนืือจากกิิจกรรมกัับเพื่่�อนๆ ในวงการตุุลาการ ผู้้�พิิพากษาสกลก็็
สนัับสนุุนกิิจกรรมของคุุณนายสมศรีีที่ไ่� ด้้ร่ว่ มงานในชมรมภริิยาตุุลาการหลายอย่่าง
ยุุคที่่�ทำำ�งานสนุุกและเข้้าขาเป็็นทีีมกัันอย่่างดีี เป็็นสมััยที่่� คุุณหญิิงนงเยาว์์ โชติิ-
พานิิช เป็็นประธาน ชมรมมีีกิิจกรรมหารายได้้ไปทำำ�สาธารณกุุศาลหลายประการ
เหล่่าภรรยาและสามีีมีีกิิจกรรมท่่องเที่่ย� ว พบปะ รัับประทานอาหารกัันอย่่างอบอุ่่�น
มีีสมชิิกกลุ่่�ม ได้้แก่่ ท่่านสวััสดิ์์�และคุุณหญิิงนงเยาว์์ โชติิพานิิช ท่่านศัักดาและ
คุุณหญิิงสำำ�รวย โมกขมรรคกุุล ท่่านสวิินและคุุณกััลยา อัักขรายุุธ ท่่านแต่่งและ
คุุณปรีีดา ทองภัักดีี ท่่านจเร และแพทย์์หญิิงอรพรรณ อำำ�นวยวััฒนา ท่่านจรััญ
และคุุณขจรรััตน์์ หััตถกรรม ท่่านธวััชชััย และคุุณอุุษา พิิทัักษ์์พล ท่่านบุุญศรีีและ
คุุณอภิิรมย์์ กอบบุุญ ท่่านก้้านและคุุณวิิลาส อัันนานนท์์ ท่่านพััลลภและคุุณจิิราพร
พิิสิิฐสัังฆการ และคุุณวิิโรจน์์และคุุณรััตนา ตัันศิิริิมงคล เป็็นต้้น
ในการนี้้� คุุณนายสมศรีี ผู้เ้� ชี่่ย� วชาญด้้านภาษาไทยได้้รับม ั อบหมายให้้ช่ว่ ยแต่่ง

เพลง “มาร์์ชภริิยาตุุลาการ” โดยหาความหมายที่่ดีี� เพื่่�อสะท้้อนการช่่วยส่่งเสริิมงาน
สามีีโดยภรรยาตุุลาการนั่่�นเอง เพลงนี้้�ได้้ประพัันธ์์ขึ้้น� ตั้้�งแต่่เดืือนตุุลาคม ปีี พ.ศ. 2533
โดยมีีเนื้้�อหาบางส่่วน ดัังนี้้�
“ไม่่ก้้าวก่่ายการงานหน้้าที่่� ของสามีีให้้ยุ่่�งยากสัับสน
จะอดออมมีีมานะอดทน กล้้าผจญอุุปสรรคตลอดไป
ยุุติิธรรมจำำ�เป็็นเช่่นอากาศ อย่่าประมาทเพื่่�อทางสว่่างไสว
แม้้ชีีวิิตยัังอุุทิิศและพลีีได้้ มิิยอมให้้ผู้้�ใดสลายความดีี
มีีชีีวีีบริิสุุทธิ์์�ยุุติิธรรม มีีชีีวีีบริิสุุทธิ์์�ยุุติิธรรม”
ภรรยาตุุลาการ คืือ เพื่่�อนคู่่�คิิดในงานศาลด้้วย

เมื่่�อกล่่าวถึึงชมรมภริิยาตุุลาการ มีีข้้อมููลในทางข้้อเท็็จจริิงว่่า บทบาทของ
“คุุณนายผู้้�พิิพากษา” มีีผลโดยตรงต่่อการทำำ�งานของสามีี มีีหลายกรณีีที่่ผู้� ้�พิิพากษา
ถููกสอบวิินัยั เพราะภรรยาไปจุ้้�นจ้้านกัับงานของสามีี โดยเฉพาะเรื่่อ� งของการเข้้าไป
เรีียกรัับทรััพย์์สิินเงิินทองในเรื่่�องที่่�เกี่่�ยวพัันกัับคดีี
สำำ�หรัับครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ ถ้้าจะมองย้้อนกลัับไปแล้้ว ภรรยามีีส่่วน
ช่่วยคิิดเรื่่�องการงานแบบลัับๆ อยู่่�พอสมควร ทั้้�งในเชิิงงานบริิหารศาลและงานคดีี
บางครั้้ง� สามีีจะไล่่ลูกู น้้องออกอย่่างเด็็ดขาด ภรรยาก็็ทักั ท้้วงให้้พิจิ ารณาหลัักเมตตา
ธรรมให้้มากยิ่่�งขึ้้น� เกี่่ย� วกัับเรื่่อ� งคดีีความก็็อาจคุุยปรึึกษากัันในเชิิงหลัักการ เพราะ
คดีีความบางทีียากที่่�จะตััดสิิน บางเรื่่�องพยานหลัักฐานมัันก้ำำ��กึ่่�ง การรัับฟัังภรรยา
ว่่าจะออกความเห็็นอย่่างไรเป็็นเรื่่�องที่่�ช่่วยสะท้้อนมุุมมองให้้รอบคอบขึ้้�น
ผู้้�พิิพากษาสกลมัักสอนผู้้�ใต้้บังั คัับบััญชาให้้ใส่่ใจกัับการทำำ�งานเพราะคดีีทุุก
เรื่่�องมีีรายละเอีียดเฉพาะคดีีที่่�แตกต่่างกัันไป และบางทีีต้้องระวัังเรื่่�องการเลืือก
ปฏิิบััติิหรืือการมีีอคติิ เพราะผู้้�พิิพากษานอกจากต้้องไม่่มีีอคติิแล้้ว ยัังต้้องเรีียนรู้้�
ให้้เข้้าใจด้้วยว่่า อคติิในสัังคมอาจมีีได้้หลายแบบ ซึ่่�งมิิใช่่แค่่เรื่่�องการเล่่นพวก แต่่
หมายรวมถึึงการตั้้�งข้้อรัังเกีียจคนด้้อยโอกาสในสัังคมหรืือมีีรัังเกีียจเชื้้�อชาติิกัันไป
ด้้วย บางครั้้�งเป็็นการมีีอคติิโดยไม่่รู้้�ตััว ดัังนิิทานที่่คุ� ุณนายสมศรีีชอบเล่่าให้้น้้องๆ

ผู้้�พิิพากษาฟััง ดัังนี้้�
ไทยกัับเจ๊๊กบ้้านอยู่่�ใกล้้กััน แต่่ไม่่ถููกกััน คืืนหนึ่่�งไทยปาเรืือนเจ๊๊ก เจ๊๊กฟ้้องไทย

ศาลตััดสิิน “ไทยปาเรืือนเจ๊๊ก ไม่่ถููกเด็็กเล็็ก ให้้ยกฟ้้องไป”
เจ๊๊กเจ็็บใจ ปาเรืือนไทยเป็็นการแก้้แค้้น
ศาลตััดสิิน “เจ๊๊กปาเรืือนไทย ผีีเรืือนตกใจ ปรัับไหมสามตำำ�ลึึง”
เมื่่�อศาลมีีวิิกฤติิตุุลาการ
วิิกฤติิตุุลาการเกิิดขึ้้�นในปีี พ.ศ. 2534 มีีประเด็็นความขััดแย้้งเกี่่�ยวกัับเรื่่�อง

การแต่่งตั้้�งประธานศาลฎีีกา ที่่ผ่� า่ นมาศาลยุุติธิ รรมมีีธรรมเนีียมการแต่่งตั้้�งประธาน
ศาลว่่าต้้องยึึดหลัักอาวุุโส การมีีความประพฤติิดีี มีีคุุณธรรม และการมีีผลการ
ทำำ�งานที่่�ดีี มีีความซื่่�อสััตย์์ ไม่่มีีผลประโยชน์์กัับใคร แต่่ในช่่วงนั้้�นมีีความเห็็นแตก
ต่่างกัันระหว่่างรััฐมนตรีียุุติิธรรมกัับปลััดกระทรวงยุุติิธรรมในเรื่่�องการนำำ�เสนอชื่่�อ
ประธานศาลฎีกี าคนละคนกััน แต่่ละฝ่่ายต่่างก็็เลืือกใช้้วิถีิ ีทางที่่เ� ชื่่อ� ว่่าเป็็นแนวทาง
ที่่�ถููกต้้องมาต่่อสู้้�กััน มีีความร่่วมมืือกัับหน่่วยงานภายนอก ทั้้�งฝ่่ายรััฐบาล ฝ่่าย
วิิชาการ สื่่�อ มวลชน และประชาชน ทำำ�ให้้ภาวะความขััดแย้้งบานปลาย ซึ่่�ง
ผู้้�พิิพากษาสกลเข้้าไปเป็็นตััวละครที่่�มีีบทบาทสำำ�คััญในเรื่่�องที่่�เกี่่�ยวข้้องฝ่่ายหนึ่่�ง
หากจะมองย้้อนกลัับไป เรื่่�องที่่�เกิิดขึ้้�นเป็็นเรื่่�องการต่่อสู้้�ทางความคิิดที่่�
แตกต่่างกัันในเรื่่อ� งของการเสนอบุุคคลเพื่่�อบริิหารศาล ซึ่ง่� มีีทั้้�งความสัับสนในเรื่่อ� ง
ความรู้้�ความเข้้าใจเกี่่�ยวกัับหลัักการทางกฎหมายและเรื่่�องข้้อเท็็จจริิงเกี่่�ยวกัับ
ตััวละครที่่เ� กี่่ย� วข้้อง ทำำ�ให้้มีีการโต้้ตอบกัันด้้วยความรุุนแรงไปคนละทาง ผู้้�พิิพากษา
บางท่่านที่่เ� ข้้าไปเกี่่ย� วข้้องกัับการต่่อสู้้�ในสงครามวิิกฤติิตุลุ าการมีีความเครีียดจาก
ความขััดแย้้งและมีีผลกระทบโดยตรงต่่อสุุขภาพกายและใจ และความขััดแย้้งนี้้�
มีีผลโดยตรงต่่อความสััมพัันธ์์ส่่วนบุุคคลในระหว่่างผู้้�พิิพากษาด้้วยกัันเองและกัับ
ฝ่่ายอื่่�นๆ ซึ่่�งวิิกฤติิตุุลาการดัังกล่่าวมีีผลต่่อการเปลี่่�ยนแปลงโครงสร้้างขององค์์กร
ศาลยุุติิธรรมในระดัับรััฐธรรมนููญด้้วย ซึ่่�งนัักวิิชาการบางท่่าน เช่่น ศาสตราจารย์์

Duncan McCargo ผู้้�เชี่่�ยวชาญเรื่่�องกระบวนการยุุติิธรรมไทย เห็็นว่่า การศึึกษา
เพื่่�อวิิเคราะห์์สัังเคราะห์์ถอดบทเรีียนจากเหตุุการณ์์วิิกฤติิตุุลาการไทยยัังมีีน้้อย
การบัันทึึกเรื่่อ� งราวทางประวััติศิ าสตร์์อย่่างตรงไปตรงมาเพื่่�อการพััฒนาระบบงาน
ที่่�เกี่่�ยวข้้องไม่่มีีความชััดเจน และหลายเรื่่�องไม่่มีีอะไรถููกผิิดเด็็ดขาด
ศาสตราจารย์์พิิเศษ วิิชา มหาคุุณ ผู้้�ที่�่เคยได้้รัับผลกระทบจากสงคราม

วิิกฤติิตุุลาการ เชื่่�อว่่า ตุุลาการทั้้�งสองฝ่่ายต่่างมุ่่�งมั่่�นรัักษาสถาบัันศาลกัันคนละ
แบบ ต่่างมีีวิิธีีการต่่อสู้้�กัันไปคนละทาง สำำ�หรัับหลายคนและตนเอง ไม่่มีีอะไรที่่เ� ป็็น
ความเกลีียดชัังหรืือความขััดแย้้งติิดค้้างส่่วนตััว เพราะเป็็นเรื่่อ� งที่่ต้� อ้ งเคารพความ
คิิดของแต่่ละฝ่่าย และน่่าดีีใจที่่�เรื่่�องต่่างๆ ค่่อยๆ คลี่่�คลาย จบลงด้้วยดีี สถาบััน
ศาลยุุติิธรรมเองหลัังจากความขััดแย้้งนั้้�นผ่่านไปได้้มีีการปฏิิรููปครั้้�งใหญ่่ ทำำ�ให้้
ผู้้�พิิพากษามีีความเป็็นอิิสระมากยิ่่ง� ขึ้้น� แต่่สิ่่ง� ที่่ยั� งั ไม่่มีีใครทบทวนในช่่วงถััดไป คืือ
ประเด็็นที่่�ว่่า เมื่่�อรััฐธรรมนููญและระบบกฎหมายของประเทศให้้การรัับรองความ
เป็็นอิิสระของศาลเป็็นอย่่างดีีแล้้ว ทำำ�อย่่างไรที่่�จะให้้ผู้้�พิิพากษาที่่มีี� ความอิิสระจะ

ตั้้�งใจทำำ�งานเพื่่�อตอบโจทย์์ของสัังคม โดยมีีการทำำ�งานที่่�มีีมาตรฐาน และมีีความ
รัับผิดิ ชอบในการสร้้างความเป็็นธรรมเพื่่�อประโยชน์์สุขุ ของประชาชนให้้มากยิ่่ง� ขึ้้น�
ท่่านอุุดม เฟื่่�องฟุ้้�ง ท่่านวิิชา มหาคุุณ และอีีกหลายๆ ท่่าน มีีความเคารพรััก
ผู้้�พิิพากษาสกลเป็็นการส่่วนตััว แม้้ในช่่วงวิิกฤติิตุุลาการอาจมีีความเห็็นแตกต่่าง
กัันอย่่างมาก แต่่ท่่านเหล่่านี้้�เป็็นผู้้�ใหญ่่ที่มีี่� เมตตาต่่อบุุตรธิิดาและครอบครััวของผู้้�
พิิพากษาสกลเป็็นอย่่างดีี ท่่านทั้้�งหลายนี้้�ได้้ให้้เกีียรติิไปร่่วมงานศพของผู้้�พิิพากษา
สกล ได้้สวดมนต์์และกรวดน้ำำ��ให้้แก่่ผู้้�วายชนม์์ด้้วย
ชีีวิิตราชการช่่วงท้้ายที่่�ศาลฎีีกา
ผู้้�พิิพากษาสกลมีีตำำ�แหน่่งก่่อนเกษีียณราชการ คืือ ตำำ�แหน่่งผู้้�พิิพากษา
หััวหน้้าคณะในศาลฎีกี า ซึ่ง่� ในระหว่่างนั้้�นมีีคดีีความให้้ได้้ตัดั สิินอยู่่�พอสมควร ท่่าน
เอกศัักดิ์์� ยัันตรปกรณ์์ ผู้้�พิิพากษาศาลฎีีกา ผู้้�ที่่�อยู่่�เบื้้�องหลัังงานรวบรวมจััดระบบ
ฐานข้้อมููลสารสนเทศคำำ�พิพิ ากษาศาลฎีกี า รวมทั้้�งคุุณพิิรศัักร อิินทุุจันั ทร์์ยง นิิติกิ ร
ศููนย์์วิชิ าการงานคดีี กรุุณารวบรวมคดีีที่่ท่� า่ นสกลได้้รับผิ ั ดิ ชอบ ทั้้�งในฐานะเจ้้าของ
สำำ�นวนและองค์์คณะในศาลฎีีกาช่่วงปีี พ.ศ. 2536-2537 ที่่มีี� เผยแพร่่อยู่่� เมื่่�อตรวจ
สอบดููแล้้วพบว่่า มีีทั้้�งคดีีแพ่่งและคดีีอาญาจำำ�นวนมาก ซึ่่�งทั้้�งในส่่วนคดีีของศาล
ฎีีกาและคดีีที่่�เคยทำำ�ในศาลล่่างปรากฏว่่ามีีคดีีที่่�เป็็นประเด็็นสาธารณะซึ่่�งสัังคม
สนใจ รวมทั้้�งเป็็นคดีีที่่คู่่�� ความเป็็นคนดัังหลายเรื่่อ� ง เช่่น คดีีของอดีีตเอกอััครราชทููต
สมปอง สุุจริิตกุุล คดีีคุุณทมยัันตีี คดีีคุุณตามใจ ขำำ�ภโต แต่่คดีีสำำ�คััญที่่�ผู้้�พิิพากษา
สกลได้้รัับผิิดชอบในช่่วงท้้ายของการทำำ�งานในศาลฎีีกา คืือ รสช. ยึึดทรััพย์์นาย
มนตรีี พงษ์์พานิิช นายสุุบินิ ปิ่่�นขยััน และร.ต.อ. เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุงุ ซึ่ง่� เป็็นคดีีที่่น� ายสกล
เป็็นองค์์คณะคนหนึ่่�งที่่�มีีบทบาทสำำ�คััญในการยกร่่างคำำ�พิิพากษาสำำ�คััญดัังกล่่าว
คดีี รสช. ยึึดทรััพย์์นัักการเมืือง

คำำ�พิพิ ากษาฎีกี า คดีีหมายเลขแดงที่่� 1131/2536 เป็็นคดีีระหว่่างร้้อยตำำ�รวจ
เอกผู้้�ร้้องซึ่่�งดำำ�รงตำำ�แหน่่งรััฐมนตรีีประจำำ�สำำ�นัักนายกรััฐมนตรีีและรััฐมนตรีีช่่วย
ว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการ กัับ พนัักงานอััยการสำำ�นัักงานอััยการสููงสุุดผู้้�คััดค้้าน
โดยข้้อเท็็จจริิงปรากฏว่่าคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สินิ (คตส.) ได้้มีีคำำ�วินิิ จิ ฉััย
ว่่าทรััพย์์สิินของผู้้�ร้้อง ทั้้�งที่่�อยู่่�ในนามของผู้้�ร้้อง บุุตร ภริิยา และบุุคคลอื่่�นเป็็น
ทรััพย์์สิินที่่�ได้้มาโดยมิิชอบ หรืือมีีเพิ่่�มขึ้้�นผิิดปกติิให้้ตกเป็็นของแผ่่นดิิน ผู้้�ร้้องจึึง
ขอให้้เพิิกถอนคำำ�วิินิิจฉััยของคตส. โดยผู้้�ร้้องต่่อสู้้�ว่่า ประกาศของ รสช. ไม่่มีีผล
บัังคัับเป็็นกฎหมายเพราะมิิได้้ออกโดยฝ่่ายนิิติบัิ ญ ั ญััติแิ ละผู้้�ร้อ้ งมิิได้้กระทำำ�การผิิด
ต่่อกฎหมายใดๆ ในขณะที่่มีี� ประกาศฉบัับดังั กล่่าว อีีกทั้้�งการยึึดทรััพย์์หรืือริิบทรัพั ย์์
เป็็นโทษทางอาญาสถานหนึ่่�ง ดัังนั้้�น การออกกฎหมายให้้มีีผลย้้อนหลัังจึึงขััดต่่อ
ประมวลกฎหมายอาญาและรััฐธรรมนููญซึ่ง่� จะทำำ�มิไิ ด้้ อีีกทั้้�งได้้กล่่าวว่่าอำำ�นาจหน้้า
ที่่�ของคตส. ตลอดจนการวิินิิจฉััยขี้้�ขาดเป็็นอำำ�นาจเช่่นเดีียวกัับอำำ�นาจศาล จึึง
เป็็นการตั้้�งศาลพิิเศษขึ้้�นใหม่่ พนัักงานอััยการยื่่�นคำำ�คััดค้้านว่่าประกาศของ รสช.
นั้้�นมิิได้้ขััดต่่อรััฐธรรมนููญและกฎหมายอาญาเพราะ รสช. ทำำ�การยึึดอำำ�นาจการ
ปกครองสำำ�เร็็จแล้้วย่่อมเป็็นรััฏฐาธิิปััตย์์และในขณะที่่�ออกประกาศดัังกล่่าวไม่่มีี
รััฐธรรมนููญใช้้บัังคัับ รสช. จึึงมีีอำำ�นาจออกกฎหมายให้้มีีโทษย้้อนหลัังซึ่่�งเป็็น
กฎหมายพิิเศษยกเว้้นบทบััญญััติิมาตรา 2 แห่่งประมวลกฎหมายอาญา คดีีจึึงมีี
ปััญหาวิินิิจฉััยว่่า ประกาศของ รสช. ขััดต่่อประเพณีีการปกครองประเทศไทยใน
ระบอบประชาธิิปไตยและรััฐธรรมนููญหรืือไม่่ และเป็็นกฎหมายที่่มีี� โทษทางอาญา
ที่่�ใช้้บัังคัับย้้อนหลัังหรืือไม่่
คดีีนี้้�ศาลฎีีกาโดยที่่ป� ระชุุมใหญ่่เห็็นสมควรวิินิจิ ฉััยว่่า คตส.ในการพิิจารณา
และประกาศรายชื่่�อนัักการเมืืองที่่�ส่่อแสดงให้้เห็็นว่่ามีีทรััพย์์สิินร่ำ��รวยผิิดปกติินั้้�น
เป็็นอำำ�นาจเด็็ดขาด ซึ่่�งต่่างกัับอำำ�นาจวิินิิจฉััยของคณะกรรมการพิิจารณาอุุทธรณ์์
เป็็นอำำ�นาจในการพิิจารณาพิิพากษาอรรถคดีีซึ่่�งเป็็นอำำ�นาจของศาลในอัันที่่�จะ
ดำำ�เนิินการ เช่่นนี้้�ประกาศของ รสช. จึึงมีีผลเป็็นการตั้้�งคณะบุุคคลที่่�มิิใช่่ศาลให้้มีี
อำำ�นาจทำำ�การพิิจารณาอรรถคดีีเช่่นเดีียวกัันศาลย่่อมขััดต่่อประเพณีีการปกครอง
ประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตย อีีกทั้้�งการออกกฎหมายที่่มีี� โทษในทางอาญา

ย้้ อ นหลัั ง ไปลงโทษผู้้�ร้้ อ งนั้้� น เป็็ น หลัั ก การที่่� ถืื อ ว่่ า เป็็ น ประเพณีีการปกครอง
ประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตยอีีกประการหนึ่่�งด้้วย จึึงใช้้บังั คัับไม่่ได้้ ให้้เพิิก
ถอนคำำ�วิินิิจฉััยของคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สิิน (คตส.) ดัังกล่่าว
ครอบครััว พี่่�น้้อง ลููก หลาน
ผู้พิพากษาสกลเป็นผู้นำ�ครอบครัว ที่ไม่เพียงนำ�พาภรรยาและลูกไปในที่ต่างๆ
แต่ยังให้โอกาสน้องๆ และหลานๆ หลายคนได้มีการศึกษาและการงานอาชีพที่
มั่นคง รวมทั้งเป็นแรงบันดาลใจให้แก่คนที่เกี่ยวข้องจำ�นวนมาก
การก่่อรููปครอบครััว
จากวัันแต่่งงานเมื่่�อวัันที่่� 24 เมษายน 2507 พ่่อสกลและแม่่สมศรีีค่่อยๆ

ช่่วยกัันก่่อรููปครอบครััวให้้ชััดเจนขึ้้�น พ่่อสกลเป็็นหััวหน้้าครอบครััว เป็็นผู้้�นำำ� คอย
ดููแลครอบครััว และให้้เกีียรติิภรรยาเป็็นอย่่างดีี ให้้การอุุปถััมภ์์ค้ำ��ชู ำ ูญาติิๆ และ
เพื่่�อนของภรรยา คอยให้้คำำ�แนะนำำ�ทั้้�งเรื่่�องการศึึกษา หรืือในยามที่่�มีีปััญหาทาง
กฎหมาย ก็็ได้้ให้้คำำ�แนะนำำ�ไปเป็็นอย่่างดีี เท่่าที่่�จะพึึงทำำ�ได้้ในกรอบจริิยธรรม
ตุุลาการ แม่่บอกว่่า พ่่อเคยระดมทุุนและหาคนไปช่่วยซ่่อมวััดโพธิ์์ต� รงข้้ามบ้้านแม่่
กลางเมืืองพุุมเรีียงด้้วย ที่่นั่่� น� มีีบััวที่่เ� ป็็นเก็็บอัฐิั ขิ องบิิดามารดาและญาติิของแม่่ใน
ตระกููลศิิวายพราหมณ์์ โดยพ่่อขอให้้ท่่านผู้้�พิิพากษาที่่�ประจำำ�ที่่�ศาลไชยาไปช่่วย
ควบคุุมการซ่่อมแซมให้้เป็็นอย่่างดีี
แม่่สมศรีีก็็เป็็นเพื่่�อนร่่วมทุุกข์์ร่่วมสุุข ย้้ายติิดตามไปด้้วยกัันทุุกที่่� ทำำ�หน้้าที่่�
สนัับสนุุนสามีีทุุกเรื่่�องและให้้เกีียรติิสามีีมาก มีีความภููมิิใจที่่�สามีีเป็็นผู้้�พิิพากษา
และมีีบทบาทสำำ�คัญ ั ในเรื่่อ� งต่่างๆ สามีีภรรยามีีความเกื้้อ� กููลกันั ในช่่วงที่่พ่� อ่ สกลมีี
ภารกิิจสำำ�คััญภายนอก แม่่สมศรีีก็็เป็็นหลัักที่่�จะดููแลความเรีียบร้้อยของบ้้าน คอย
สอนหนัังสืือใส่่ใจลููกๆ รวมทั้้�งดููแลพี่่น้� อ้ งและหลานๆ รวมทั้้�งบริิวารที่่ม� าพัักอาศััยที่่�
บ้้านอย่่างดีี ญาติิของแม่่ก็ค็ อยช่่วยเหลืือเกื้้�อกููลกันั ไม่่น้อ้ ย เช่่น พี่่ส� าวน้้องสาวของ

แม่่ ลููกๆ ของพี่่�น้้องแม่่ บางคนก็็เคยมาอยู่่�อาศััยหรืือมาช่่วยงานที่่บ้� ้านเหมืือนกััน
แม้้จะไม่่มากเท่่ากัับญาติิๆ ทางพ่่อสกล
การอยู่่�ด้้วยกัันตลอดหลายสิิบปีี ในความเป็็นผััวเมีียไม่่มีีอะไรสมบููรณ์์เสีีย
ทุุกสิ่่�ง มีีบางเรื่่อ� งที่่ส� ามีีอาจทำำ�ไปโดยความบกพร่่อง ไม่่เหมาะสม หรืือบางครั้้ง� อาจ
ทำำ�ให้้ภรรยาต้้องมีีความทุุกข์์อยู่่�บ้้าง แต่่แม่่สมศรีีก็็เป็็นศรีีภรรยาที่่�มีีความเป็็น
ผู้ใ้� หญ่่ มีีความอดทนอดกลั้้น� มีีวุุฒิภิ าวะ มีีความเข้้าใจและให้้อภััย ไม่่ตอบโต้้อะไร
ให้้เสีียหาย ไม่่เคยทำำ�ให้้ครอบครััวมีีปััญหา ทั้้�งคู่่�ช่่วยกัันประคัับประคองครอบครััว
เหมืือนพะวงศ์์ให้้เดิินไปข้้างหน้้าอย่่างสง่่างาม
ชีีวิิตประหยััดเรีียบง่่ายของพ่่อ
พ่่อสกลมีีนิิสัยั เป็็นคนประหยััด สร้้างฐานะด้้วยตััวเอง ตั้้�งแต่่ออกจากบ้้านที่่�
สงขลาได้้เงิินมาก้้อนหนึ่่�งก็็ไม่่ขอทางบ้้านอีีก ช่่วงเป็็นครููที่โ่� รงเรีียนพณิิชยการธนบุุรีี
ก็็สามารถซื้้�อที่่�ดิินและปลููกบ้้านเองได้้แล้้ว แม่่สมศรีีก็็มีีนิิสััยประหยััด มััธยััสถ์์ทั้้�งคู่่�
ช่่วยกัันอดออม สร้้างเนื้้�อสร้้างตััว จนต่่อมาก็็ได้้ซื้้�อที่่�ดิินเพิ่่�มเพื่่�อเตรีียมไว้้ปลููกบ้้าน
หลัังใหญ่่ขึ้้�นที่่�ซอยวััดท่่าพระ
ในชีีวิิตส่่วนตััวพ่่อสกลเป็็นคนที่่ไ� ม่่ดื่่ม� กาแฟ ไม่่เล่่นการพนััน ไม่่ดื่่ม� เหล้้า ไม่่
สููบบุุหรี่่� ไม่่เที่่�ยวกลางคืืน ไม่่ทาแป้้ง ไม่่ใช้้น้ำำ��หอม ไม่่มีีแหวน ไม่่มีีสร้้อยห้้อยพระ
เครื่่�อง เสื้้�อ กางเกง เข็็มขััด รองเท้้า ไม่่ใช้้ของแบรนด์์หรูู และไม่่สวมนาฬิิกาแพง
ในยามที่่ลู� กู ๆ โตแล้้วอยากจะซื้้อ� อะไรเป็็นของขวััญให้้พ่อ่ ก็็จะซื้้อ� ไม่่ถูกู เพราะไม่่มีี
อะไรที่่�พ่่อจะต้้องการไปมากกว่่าเสื้้�อหรืือรองเท้้ากีีฬา และโสร่่งผ้้าถุุงผู้้�ชายกัับเสื้้�อ
ยืืดคอกลมสีีขาวที่่ใ� ส่่อยู่่�บ้้านเท่่านั้้�น พ่่อเป็็นแบบอย่่างที่่ดีี� ให้้แก่่ลูกู หลานทั้้�งในเรื่่อ� ง
การดำำ�รงชีีวิิตที่่�เรีียบง่่าย
พ่่อแม่่กัับลููกสี่่�คน
จากบ้้านไม้้หลัังเล็็กกัับลูกู คนแรก ที่่ซ� อยพาณิิชย์์ธนฯ พ่่อแม่่เดิินทางไกลไป

หลายจัังหวััด มีีลููกสาวลููกชายเพิ่่�มขึ้้น� มา ในที่่สุ� ดุ กลายเป็็นครอบครััวที่่มีีพ่
� อ่ แม่่ กัับ
ลููกสี่่�คน พ่่อแม่่มีีความเจริิญก้้าวหน้้าในอาชีีพราชการตามลำำ�ดัับ ตอนเด็็ก ลููกๆ
ตามไปอยู่่�กัับพ่่อแม่่ทุุกจัังหวััด ทุุกวัันพ่่อจะกลัับมาสอนการบ้้าน รวมทั้้�งให้้ทำำ�การ
บ้้านของพ่่อเพิ่่�มเติิมจากการบ้้านที่่�ครููให้้มาอีีก พ่่อให้้ลููกเห็็นความสำำ�คััญกัับการ
ศึึกษา โดยให้้อ่่านหนัังสืือล่่วงหน้้า ทบทวนและฝึึกปรืือวิิชาความรู้้�ที่่�เรีียนอยู่่�เป็็น
ประจำำ� ยิ่่�งช่่วงเวลาใกล้้สอบพ่่อจะควบคุุมให้้ลููกๆ อ่่านหนัังสืืออย่่างหนััก ไม่่ยอม
ให้้ทำำ�อะไรอย่่างอื่่�นเลย ทำำ�ให้้ลููกทุุกคนเรีียนประสบความสำำ�เร็็จในการเรีียน พอ
ตอนโต พ่่อแม่่ให้้อิิสระในการเลืือกเรีียนต่่อตามความสนใจ และในเรื่่�องการงาน
ลููกแต่่ละคนก็็เลืือกอาชีีพของตนเองได้้ โดยพ่่อแม่่ไม่่บัังคัับ ให้้เสรีีภาพที่่�จะเดิินไป
ตามเส้้นทางที่่ต� นถนััดตามศัักยภาพ ซึ่่ง� พี่่น้� อ้ งมีีความรัักและความห่่วงใย คอยดููแล
เอาใจใส่่สนัับสนุุนกัันเป็็นอย่่างดีี โดยไม่่มีีข้อ้ ขััดแย้้งและปััญหาใดๆ ให้้พ่อ่ แม่่ต้อ้ ง
กัังวล
พ่่อกัับโก้้ ลููกชายคนแรก
โก้้ ลููกคนโต ไปโรงเรีียนครั้้�งแรกเมื่่�อพ่่อสกลอยู่่�ที่�่จัังหวััดชััยนาทด้้วยอายุุ

ที่่�น้้อยมาก แต่่พ่่อเห็็นว่่าโก้้พอจะรู้้�เรื่่�องแล้้ว อยากให้้เข้้าเรีียนเร็็วๆ จึึงพาไปเข้้า
โรงเรีียนอนุุบาล โดยมีีอาปราณีีย์์ หรืือ อาใหญ่่ ที่่�เป็็นพี่่�เลี้้�ยงพาโก้้นั่่�งรถสามล้้อ
ไปโรงเรีียนอนุุบาล และตอนเย็็นจะคอยรัับกลัับบ้้าน โรงเรีียนอนุุบาลอยู่่�ใกล้้กัับ
ศาลที่่�พ่่อสกลทำำ�งาน มีีเพีียงสนามหญ้้ากั้้�นกลาง ส่่วนข้้างหน้้าศาลและโรงเรีียน
คืือแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยา เย็็นวัันหนึ่่�งอาใหญ่่ได้้ไปรัับน้้อง แต่่ครููบอกว่่า “น้้องไม่่ได้้มา
โรงเรีียน” อาใหญ่่จึงึ บอกว่่า “ฉัันมาส่่งน้้องด้้วยตนเอง จะไม่่มาโรงเรีียนได้้อย่่างไร”
ครููและอาใหญ่่ก็ต็ กใจ อาใหญ่่ตาเหลืือกรีีบวิ่่�งไปบอกพี่่ส� กลว่่าน้้องหายไป ปรากฏ
ว่่าน้้องโก้้อยู่่�กัับพ่่อสกล ซึ่่�งเป็็นเวลาที่่�พ่่อกำำ�ลัังขึ้้�นบััลลัังก์์จึึงต้้องเอามืือข้้างหนึ่่�ง
กดหััวลููกชายไว้้ ไม่่ให้้หััวโผล่่ให้้ใครเห็็น สรุุปว่่าวัันนั้้�นพออาใหญ่่ส่่งเข้้าโรงเรีียน
เสร็็จโก้้ก็็แอบวิ่่�งออกไปหาพ่่อที่่�ศาล โดยครููไม่่รู้้� พ่่อสกลเลยไปโวยวายว่่า “ถ้้าลููก
ไปตกแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยาตาย ก็็ตายเปล่่าโดยครููและผู้้�ปกครองไม่่รู้้�เรื่่�อง” พ่่อจึึงไม่่
ให้้ไปโรงเรีียนอีีก
หลัังจากนั้้�น พ่่อสกลจะกลัับไปกิินอาหารกลางวัันที่่�บ้้าน ซึ่่�งอยู่่�ใกล้้ศาล จะ

ได้้ มีี เวลาสอนหนัั ง สืื อ ลูู ก ในตอนเที่่� ย งโดยให้้ ฝึึ ก เขีียน ฝึึ ก อ่่ า น ฝึึ ก ทำำ� โจทย์์
คณิิตศาสตร์์ไว้้ในสมุุด เมื่่�อเปิิดเทอมใหม่่จึงึ เอางานไปให้้ครููใหญ่่ดูเู พื่่�อขออนุุญาต
เรีียนชั้้�นประถมปีีที่่� 1 เมื่่�อครููใหญ่่เห็็นผลงานจึึงบอกว่่า “ให้้เรีียน ป.2 เลย ถ้้าเรีียน
ป.1 เด็็กจะเบื่่�อ” พ่่อสกลจึึงบอกว่่า “ไม่่ขอเรีียน ป.2 ขอเรีียนแค่่ ป.1” โก้้เลยไม่่ต้อ้ ง
เรีียนอนุุบาล 1 และ 2 ต่่อมาลููกๆ ย้้ายติิดตามพ่่อไปร้้อยเอ็็ด โก้้เข้้าเรีียนประถมปีี
ที่่� 4-5 ที่่โ� รงเรีียนอนุุบาล ตอนจบชั้้�นประถมปีีที่่� 5 โก้้สอบได้้คะแนนสููงที่่สุ� ดุ ในจัังหวััด
ร้้อยเอ็็ดเลย ต่่อมาย้้ายติิดตามพ่่อไปอยุุธยา โดยเข้้าเรีียนชั้้�นประถมปีีที่�่ 6-7 ที่่�
โรงเรีียนประตููชัยั โดยมีีอาจารย์์ปัญ ั ญา น้ำำ��เพชร เป็็นอาจารย์์ใหญ่่ในขณะนั้้�น ในปีี
พ.ศ. 2520 โก้้เข้้ากรุุงเทพฯ เรีียนมััธยมที่่�โรงเรีียนสวนกุุหลาบวิิทยาลััย สมััยนั้้�น
เด็็กที่่�จะสอบเข้้าสวนกุุหลาบฯ ได้้จะต้้องมีีบ้้านอยู่่�แถวบ้้านหม้้อ พาหุุรััดหรืือใน
บริิเวณใกล้้โรงเรีียน ต้้องเอาชื่่อ� น้้องโก้้ไปฝากกัับร้า้ นเพชร “ร้้านเพชรนายเอี๋๋�ยว” ซึ่ง่�
คุุณศรีีนวลลููกสาวของนายเอี๋๋�ยว คุ้้�นเคยกัันที่่จั� งั หวััดขอนแก่่น ในปีีแรกบ้้านยัังสร้้าง
ไม่่เสร็็จ โก้้ต้้องไปอาศััยที่่�วััดบุุรณศิิริิมาตยารามของหลวงลุุงไสว เพื่่�อนพ่่อ ซึ่่�งพ่่อ
คงอยากจะให้้ลูกู มีีประสบการณ์์เป็็นเด็็กวััดเหมืือนที่่พ่� อ่ เคยมีีตอนเด็็กๆ แต่่ดูทู่ า่ ลููก
จะไม่่สนุุกแบบที่่�พ่่อคิิดสัักเท่่าไหร่่ จบจากสวนกุุหลาบฯ เป็็น OSK รุ่่�น 100 ที่่�มีี
เพื่่� อ นร่่ ว มรุ่่�นโด่่ ง ดัั ง หลายคน หลัั ง จากนั้้� น โก้้ ไ ปเรีียนต่่ อ ที่่� ค ณะนิิ ติิ ศ าสตร์์
มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ จบมาทำำ�งานทนายความอยู่่�หลายปีี ตอนหลัังจึึงไปสอบ
เป็็นศาลเดิินตามรอยเท้้าพ่่อ ตอนช่่วงเป็็นวััยรุ่่�นโก้้ก็็เป็็นเด็็กดื้้�อในสายตาของพ่่อ
อยู่่�พอสมควร มีีการปะทะกัันอยู่่�บ้้าง แต่่พอโตขึ้้�นมาเรื่่�อยๆ โก้้ก็็รัักและเคารพพ่่อ
มาก ดููจะเห่่อกัับสิ่่ง� ต่่างๆ ที่่พ่� อ่ ทำำ�มากกว่่าคนอื่่น� โก้้ได้้รับั ความรัักใคร่่จากเพื่่�อนรุ่่�น
พี่่รุ่่�� นน้้องที่่เ� ป็็นผู้้�พิิพากษาและเจ้้าหน้้าที่่ธุ� รุ การ รวมทั้้�งเป็็นที่่ย� อมรัับจากหน่่วยงาน
ภายนอก ได้้รัับมอบหมายให้้ทำำ�งานสำำ�คััญ โดยเฉพาะคดีีใหญ่่ๆ สมััยที่่�เป็็นผู้้�
พิิพากษาศาลอาญา เคยได้้รัับแต่่งตั้้�งให้้เป็็นหััวหน้้าศาลสำำ�คััญเช่่นที่่�ศาลจัังหวััด
สมุุย ศาลจัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา และศาลจัังหวััดสมุุทรปราการ หลัังจากนั้้�น
ก็็ได้้รัับความไว้้วางใจให้้ทำำ�งานเป็็นคณะทำำ�งานของผู้้�บริิหารของศาลสููง ทั้้�งใน
ตำำ�แหน่่งเลขานุุการศาลอุุทธรณ์์ ยุุคท่่านประธานอุุบลรััตน์์ ลุุยวิิกกััย และเป็็น
รองเลขาธิิการประธานศาลฎีีกา ยุุคท่่านประธานไสลเกษ วััฒนพัันธุ์์� ซึ่่�งเป็็นความ

ภาคภููมิิใจของพ่่อแม่่และครอบครััวทุุกคน
โก้้แต่่งงานกัับต๋๋อย อรุุณวดีี กาวิิชััย คนพะเยา มีีธุุรกิิจของทางครอบครััว

และเป็็นหุ้้�นส่่วนกัับเพื่่�อน มีีบุุตรธิิดา 2 คน หลานๆ โชคดีีเคยได้้อยู่่�อาศััยที่่�บ้้าน
ท่่าพระกัับพ่่อและแม่่เป็็นเวลาหลายปีี ตอนหลัังโก้้และครอบครััวได้้ขยัับขยายไป
สร้้างบ้้านอยู่่�แถวบางนา ต๋๋อย ภรรยาโก้้ ก็็คอยเอาใจใส่่ครอบครััวเป็็นอย่่างดีี และ
คอยซื้้�อหาอาหารมาเยี่่�ยมพ่่อแม่่ตลอดเวลา น้้องไหม สุุภาสิิริิ เกิิดตอนพ่่อยัังเป็็น
ผู้้�พิิพากษาใหม่่ที่�่กรุุงเทพฯ เรีียนจบทางการโรงแรม ทำำ�งานโรงแรมแล้้วเบนเข็็ม
ไปเป็็นตำำ�รวจ กำำ�ลัังสนใจอยากเรีียนกฎหมายต่่อ
สำำ�หรัับ น้้องเมฆ พงศ์์อธิิป เกิิดตอนพ่่อย้้ายไปรัับราชการที่่�นราธิิวาส หลััง

จากนราธิิวาส โก้้ย้้ายไปอยู่่�จัังหวััดระยองหลายปีีก่่อนจะเข้้ากรุุงเทพฯ เมฆเพิ่่�งจบ
จากคณะนิิติศิ าสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ วิิทยาเขตลำำ�ปาง เป็็นคนรุ่่�นที่่� 3 ของ
บ้้านที่่�เรีียนในสถาบัันนี้้�
พ่่อสกลกัับโด่่ง ลููกสาวคนเดีียว
โด่่งเริ่่�มโตที่่ชั� ัยนาท เรีียนชั้้�นอนุุบาล 1 แล้้วเข้้าชั้้�นประถมปีีที่่� 1 เลย เพราะ
พ่่อบอกว่่าลููกพ่่อเรีียนเร็็วได้้ โด่่งต้้องย้้ายตามพ่่อไปหลายๆ ที่่� โดยการเรีียนที่่�
อนุุบาลร้้อยเอ็็ดเป็็นไปได้้ดีี แต่่พอย้้ายไปอยู่่�ชั้้�น ป. 5 ที่่�โรงเรีียนประตููชััย อยุุธยา
โด่่งสอบได้้ที่เ่� กืือบสุุดท้้าย ต้้องเก็็บสมุุดพกซ่่อนไว้้เพราะอายพ่่อแม่่ จนจบป. 7 โด่่ง
ถึึงตีีตื้้�นสอบได้้ที่่� 1 ขึ้้�นมาได้้เหมืือนเดิิม พอโตมาถึึงเข้้าใจคำำ�ว่่า “ความเหลื่่�อมล้ำำ��
ทางการศึึกษา” ที่่�เป็็นปััญหาเด็็กชนบทห่่างไกลไม่่มีีโอกาสเท่่าเด็็กแถวเมืืองหลวง
เพื่่�อนที่่�อยุุธยา ทั้้�งที่่�เรีียนชั้้�นประถมที่่�โรงเรีียนประตููชััยและชั้้�น ม.ศ. 1

ที่่�โรงเรีียนจอมสุุรางค์์อุุปถััมภ์์มีีความสนิิทสนมกัันมาก เพราะอยู่่�ต่่อเนื่่�องกััน
นาน พอเข้้ากรุุงเทพฯ แม้้จะเรีียนแต่่ละที่่�สั้้�นๆ โดยโด่่งไปเรีียนโรงเรีียนศึึกษา
นารีีและโรงเรีียนเตรีียมอุุดมฯ แต่่ก็็ได้้เจอเพื่่�อนดีีๆ ตอนหลัังสอบเทีียบ เลยได้้
เรีียนธรรมศาสตร์์พร้้อมโก้้ พ่่อหน้้าบานดีีใจมากในวัันที่่�ลููกสองคนสอบติิดนิิติิ
ธรรมศาสตร์์แบบเหมืือนพระเจ้้าบัังคัับ เพราะจริิงๆ โก้้อยากเรีียนวิิศวะ และโด่่ง
อยากเรีียนอัักษรศาสตร์์ แต่่สุุดท้้ายโด่่งก็็ตามพ่่อและโก้้ไปเป็็นผู้้�พิิพากษา พ่่อเลย
ดีีใจไม่่หยุุด
หลายคนคิิดว่่าโด่่งจะมีีอภิิสิิทธิ์์�เพราะเป็็นลููกสาวคนเดีียวของบ้้าน แต่่โด่่ง
เคยเล่่าว่่า ในบ้้านนี้้�เพศไม่่ใช่่สาระเท่่ากัับผลการเรีียน เพราะพ่่อจะให้้ความเป็็น
ธรรม ปฏิิบัติั ิต่่อลููกด้้วยความเสมอภาคในแบบของเขา ซึ่่�งหมายความว่่า หากใคร
สอบได้้คะแนนดีี ก็็จะเป็็นที่่รั� ักของพ่่อ แต่่ถ้้าใครไม่่สนใจเรีียน พ่่อก็็จะหงุุดหงิิด
สำำ�หรัับโด่่ง สิ่่�งสำำ�คัญ ั ที่่สุ� ดุ ที่่ไ� ด้้จากพ่่อคืือการถููกฝึึกให้้อึดึ ถึึก และอดทน โด่่ง

จำำ�ได้้ว่า่ ครั้้ง� หนึ่่�งที่่ป่� ว่ ยหนัักในวััย 15 ตอนสอบเทีียบวัันสุุดท้้าย ปวดท้้องประจำำ�เดืือน
ตััวบิิดไปมา ไม่่มีีแรงลุุกขึ้้�น เป็็นครั้้�งแรกที่่�ยอมแพ้้บอกพ่่อว่่าไม่่ไปสอบแล้้ว พ่่อ
สกลปลุุกให้้ตื่่น� อาบน้ำำ�� ลููกบอกว่่าไม่่ไหว พ่่อบอกว่่าลููกไหว พ่่อไปหายาคููลท์ใ์ ห้้กินิ
เพื่่�อเอาใจ แล้้วให้้หลานพ่่อไปส่่งที่่�สนามสอบตรงโรงเรีียนวััดระฆััง สั่่�งให้้พี่่�คอยนั่่�ง
เฝ้้าน้้อง พ่่อบอกว่่าถ้้าไม่่ไหวให้้ออกจากห้้องสอบมาเลย ถ้้าพอทนไหวก็็ให้้ทนไป
ลููกเข้้าไปสอบแบบหน้้ามืืดตามััว แทบจะเป็็นลม แต่่ก็็ทนๆ ทำำ�ไป เมื่่�อผลสอบออก
มา ลููกสอบเทีียบมััธยมปลายผ่่าน ถืือว่่าได้้กำำ�ไรมาหนึ่่�งปีี การอดทนวัันเดีียวทำำ�ให้้
ลููกได้้กำำ�ไรหนึ่่�งปีี
การที่่พ่� อ่ ฝึึกฝนให้้ลูกู ได้้ทำำ�งานหนััก ฝึึกให้้อดทน และสอนให้้เรีียนรู้้�อยู่่�ตลอด
เวลา ประกอบกัับการได้้ไปเรีียนที่่ธ� รรมศาสตร์์ ทำำ�ให้้โด่่งมีีความคิิดเสรีี เป็็นของตััว
เองและชอบทดลอง ตั้้�งแต่่เรีียนมหาวิิทยาลััย เดี๋๋�ยวโด่่งก็็ไปลองเรีียนภาษา ลองไป
ค่่ายอาสาพััฒนาชนบท ลองไปเล่่นละครเวทีีกัับศาสตราจารย์์ ดร. มััทนีี รััตนิิน พอ
เรีียนจบก็็ลองไปสมััครเป็็นครููสอนภาษาอัังกฤษในค่่ายอพยพพนััสนิิคม กระทั่่�งสอบ
เป็็นผู้้�พิิพากษาแล้้ว ก็็ลองไปสอบชิิงทุุนไปเรีียนต่่อเยอรมััน โดยความสนัับสนุุนจาก
ศาสตราจารย์์ ดร. ปรีีดีี เกษมทรััพย์์ และรองศาสตราจารย์์ ดร. กิิตติิศัักดิ์์� ปรกติิ

จนได้้ปริิญญาเอกด้้านกฎหมายมหาชน พอจบกลัับมา โด่่งก็็ลองไปประชุุมร่่วม
งานกัับฝรั่่ง� หลายครั้้ง� หลายหน โดยเฉพาะเรื่่อ� งสิิทธิิมนุษุ ยชนและคนเปราะบางทั้้�ง
หลายตอนมีีโอกาสทำำ�งานที่่�สำำ�นัักงานศาลยุุติิธรรม กัับท่่านเลขาธิิการ ชััช ชลวร
และท่่านภััทรศัักดิ์์� วรรณแสง โด่่งก็็ได้้ช่่วยงานจััดตั้้�งสถาบัันวิิจััยรพีีพััฒนศัักดิ์์�ให้้
แก่่สถาบัันศาล ได้้ลองทำำ�งานกัับภาคประชาสัังคม รู้้�จัักคุ้้�นเคยกัับนัักกิิจกรรม
สัังคมและนัักวิิชาการนอกวงการศาลหลายคน รวมถึึงท่่านรองศาสตราจารย์์ ดร.
หม่่อมราชวงศ์์อคิิน รพีีพััฒน์์ ศาสตราจารย์์ นายแพทย์์ ประเวศ วะสีี ท่่านอาจารย์์
ส. ศิิวรัักษ์์ ศาสตราจารย์์พิิเศษ ดร. เจตนา นาควััชระ รองศาสตราจารย์์ ดร.นิิกร
วััฒนพนม อาจารย์์ชััยวััฒน์์ ถิิระพัันธุ์์� และท่่านนายแพทย์์โกมาตร จึึงเสถีียรทรััพย์์
โด่่งบอกว่่าจะได้้เรีียนรู้้�จากภาคสัังคมอีีกแบบหนึ่่�ง รวมทั้้�งโด่่งก็็เคยลองไปร่่วมงาน
สภาเพื่่�อยกร่่างกฎหมายหลายฉบัับและร่่วมงานสภาร่่างรััฐธรรมนููญ 2550 ช่่วงหลััง
โด่่งออกไปเป็็นหััวหน้้าศาลเด็็กที่่�นครศรีีธรรมราชและนครปฐม และเคยเป็็นคณะ
ทำำ�งานให้้ผู้้�บริิหารของศาลสููง พ่่อสกลและแม่่สมศรีีไม่่ถึึงกัับเข้้าใจเท่่าไหร่่นัักว่่า
ลููกคนนี้้�มัันทำำ�อะไรของมััน แต่่ก็็ไม่่เคยคััดค้้าน และพร้้อมจะให้้คำำ�ปรึึกษาแนะนำำ�
อย่่างสม่ำำ��เสมอ ยามลููกมีีข้้อขััดข้้อง
พ่่อสกลกัับเด่่น แพทย์์ประจำำ�บ้้าน พ่่อบ้้านของครอบครััว

เด่่นเกิิดที่่ชั� ยั นาท เริ่่ม� โตแบบรู้้�เรื่่อ� งที่่อ� ยุุธยา แล้้วไปโดดเด่่นมากสมััยที่่เ� รีียน
โรงเรีียนสวนกุุหลาบฯ เพราะเป็็นนัักร้้องดนตรีีร็็อคที่่�โด่่งดัังของโรงเรีียน ตอนเด็็กๆ
เด่่นก็็หััวแข็็งพอสมควร อาจจะดื้้�อเงีียบกัับพ่่อแม่่ และหััวแข็็งกัับครููฝ่่ายปกครอง
ของโรงเรีียน แต่่ด้ว้ ยความมีีอััธยาศััยดีี ห่่วงใยทุุกคน ทำำ�ให้้มีีเพื่่�อนฝููงมากมาย โดย
เฉพาะเพื่่�อน OSK รุ่่�น 103 ไม่่มีีใครไม่่รู้้�จัักเด่่น และเด่่นคอยดููแลกิิจกรรมให้้เพื่่�อน
หลายอย่่าง ปััจจุุบันั ก็็เป็็นกรรมการของรุ่่�น นอกจากที่่ส� วนกุุหลาบฯ เด่่นก็็ยังั ได้้เรีียน
ต่่อและมีีกิิจกรรมกัับอีีกหลายสถาบััน ทำำ�ให้้เป็็นคนกว้้างขวางในหลายวงการ
ในขณะที่่พี่� ่�น้้องแต่่ละคนยุ่่�งๆ กัับงานประจำำ�ที่่ต้� ้องเข้้าออกตามเวลา เด่่นมีี
ธุุรกิิจส่่วนตััวเล็็กๆ ทำำ�ให้้มีีเวลาดููแลพ่่อแม่่และทุุกๆ คนในบ้้าน โก้้และครอบครััว
เคยไปอยู่่�ต่่างจัังหวััดหลายแห่่ง โด่่งก็็เคยไปเรีียนที่่เ� ยอรมัันถึึงหกปีี และเก่่งก็็ทำำ�งาน

ในต่่างจัังหวััดมานาน แต่่ทุุกคนก็็ไม่่เคยห่่วงบ้้าน เพราะรู้้�ว่่าเด่่นเอาอยู่่� เด่่นคอย
ดููแลเรื่่อ� งอาหารการกิินให้้พ่อ่ ให้้แม่่ คอยจััดยา เป็็นเหมืือนหมอประจำำ�บ้า้ นอีีกด้้วย
เพราะเวลาใครป่่วยเป็็นอะไร เด่่นก็็จะจััดยามาให้้ และเป็็นเหมืือนผู้้�จัดั การของบ้้าน
ในยามที่่�ต้้องการติิดต่่อจััดการอะไรที่่�สำำ�คััญ
ในมุุมหนึ่่�งก็็เหมืือนเด่่นจะถููกโยนภาระครอบครััวไปให้้มาก แต่่อีีกมุุมหนึ่่�งก็็
ถืือว่่าเด่่นโชคดีีมาก ที่่มีี� เวลาอยู่่�ใกล้้ชิดิ พ่่อแม่่ได้้มากกว่่าใคร พ่่อได้้ถ่า่ ยทอดความ
รู้้�ความคิิดให้้แก่่เด่่นในหลายแง่่มุุม เด่่นเป็็นคนที่่�มีีความละเอีียดอ่่อน เก็็บความ
ทรงจำำ�เกี่่�ยวกัับพ่่อไว้้ได้้มากกว่่าใคร จำำ�ได้้ในทุุกๆ เหตุุการณ์์ ที่่�สำำ�คััญ เด่่นได้้รัับ
มรดกจากย่่าและพ่่อตั้้�งแต่่พ่่อยัังมีีชีีวิิต นั่่�นคืือการเป็็นโรคเบาหวาน ช่่วงที่่�เป็็นเบา
หวานตอนแรก เด่่นไม่่รู้้�ว่่าเป็็นอะไร คล้้ายๆ กัับพ่่อเป็็นเบาหวานโคม่่าตอนอยู่่�
เชีียงใหม่่ และต้้องใช้้เวลาเป็็นปีีๆ ในการค่่อยๆ ฟื้้�นตััว โชคดีีที่่�ในที่่�สุุดก็็สามารถ
กลัับมาสุุขภาพดีีแบบเดิิม ซึ่่ง� อาจจะเป็็นเพราะพื้้�นฐานที่่เ� คยเป็็นนัักกีีฬา ที่่ค� อยเล่่น

เทนนิิสกัับพ่่อมาโดยตลอดตั้้�งแต่่เด็็กจนโต
เด่่นแต่่งงานกัับสา อติิภา เหลืืองบริิบููรณ์์ ลููกของคหบดีีที่่�จิิตใจดีีชาว

อุุทััยธานีี เด่่นมีีธุุรกิิจส่่วนตััว ส่่วนสาทำำ�ของอร่่อยเป็็นขนมเบเกอรี่่�โฮมเมดยี่่�ห้้อ
Anytime มีีบุุตรบุุญธรรม 2 คน คืือ เฟิิน ณััฏฐญา และ ฟ้้า พิิชญา ก็็เรีียนจบ
กฎหมายจากเกษตรศาสตร์์ กำำ�ลัังจะสอบผ่่านเนติิบััณฑิิตยสภา และเฟิินจบ
ปริิญญาโทจากมิินิิโซต้้าและบอสตััน มีีความมุ่่�งมั่่�นจะเป็็นผู้้�พิิพากษาเช่่นเดีียวกััน
สาและหลานๆ ดููแลพ่่อสกลเป็็นอย่่างดีี โดยเฉพาะทางคุุณน้้าและญาติิของสาเคย
เป็็นพยาบาลที่่ศิ� ริิ ริ าช สากัับญาติิๆ คอยช่่วยประสานงานเป็็นธุุระให้้พ่อ่ ได้้รับั ความ
สะดวกสบายจากการใช้้บริิการสุุขภาพเป็็นอย่่างดีี ตั้้�งแต่่ที่่�พ่่อเคยป่่วยหนัักๆ ใน
ช่่วงแรก
พ่่อสกลกัับเก่่ง ลููกชายคนเล็็ก
เก่่งเป็็นลููกชายคนเล็็กของบ้้าน เกิิดที่่ชั� ยั นาท ไปเริ่่ม� โตที่่อ� ยุุธยาตอนพ่่อเป็็น
หััวหน้้าศาลแล้้ว บ้้านพัักศาลอยู่่�แถวตลาดเจ้้าพรหม วัันหนึ่่�งเก่่งไปขี่่�จัักรยานเล่่น
ที่่เ� ทศบาลกัับเด่่นแล้้วเกิิดอุุบัติั เิ หตุุทำำ�ให้้ฟันั หัักไปหลายซี่่� พ่่อพาไปส่่งที่่โ� รงพยาบาล

ด้้วยความเป็็นห่่วงเป็็นใย คอยดููแลเอาใจใส่่ด้ว้ ยความรััก ความเอ็็นดูู ความสงสาร
ของคนที่่�เป็็นพ่่อที่่�มีีต่่อลููก พ่่อพาไปหาหมอเพื่่�อเย็็บแผล ใช้้เวลานานกว่่าจะหาย
เก่่งจำำ�ความห่่วงใยของพ่่อในครั้้ง� นั้้�นได้้ เก่่งเข้้าเรีียนชั้้น� อนุุบาลที่่� 1 และ 2 ที่่โ� รงเรีียน
จิิระศาสตร์์วิิทยา ของ ดร. จิิระพรรณ พิิมพ์์พัันธุ์์� เวลาเลิิกเรีียนบางครั้้�งพ่่อก็็ไปรัับ
เก่่งกัับเด่่นกลัับบ้้านพร้้อมกััน แสดงให้้เห็็นถึึงการเอาใจใส่่ลููกๆ เป็็นอย่่างดีี
ต่่อมาเมื่่�อย้้ายเข้้ากรุุงเทพ เก่่งเข้้าเรีียนชั้้น� ประถมที่่โ� รงเรีียนวััดท่่าพระ เพราะ

พ่่อเห็็นว่่าใกล้้บ้้าน แต่่พ่่อก็็จะคอยถามเหมืือนกัันว่่า “เปลี่่�ยนโรงเรีียนใหม่่ดีีไหม”
เพราะตอนนั้้�นเก่่งไม่่อยากเรีียนโรงเรีียนวััดเพราะว่่ามัันไม่่โก้้เก๋๋เหมืือนโรงเรีียนอื่่�นๆ
แต่่พ่่อก็็จะสอนว่่า เรีียนโรงเรีียนวััดก็็สามารถประสบความสำำ�เร็็จได้้ สามารถเป็็น
ใหญ่่เป็็นโตได้้เช่่นเป็็นนายกรััฐมนตรีี ช่่วงนั้้�นพอบอกให้้เรีียนตรงนั้้�นต่่อไปก่่อน และ
บอกให้้ทำำ�กิิจกรรมพิิเศษจะได้้ไม่่เบื่่�อ ตอนเก่่งขึ้้�นเรีียนชั้้�น ป.2 พ่่อให้้เก่่งหััดเล่่น
ปิิงปอง โดยมีีพ่่อและคุุณพิิพััฒน์์เพื่่�อนพ่่อสอน เมื่่�อเก่่งขึ้้�น ป.3 ทางโรงเรีียนมีีการ
แข่่งขัันกีีฬาสีี พ่่อจึึงให้้เก่่งลองไปแข่่งเผื่่�อได้้เป็็นแชมป์์ เก่่งไปแข่่งตามคำำ�แนะนำำ�

จนได้้เข้้าชิิงชนะเลิิศกัับรุ่่�นพี่่� ป.6 และได้้รองแชมป์์ รัับเหรีียญเงิิน และเก่่งได้้คว้้า
แชมป์์ในเวลาต่่อมาขณะอยู่่� ป.4 ต่่อมาพอถึึง ป.5 และ ป.6 เก่่งก็็เข้้าชิิงกัับรุ่่�นพี่่� ป.6
ได้้เหรีียญเงิิน 2 ปีีซ้้อน และได้้เป็็นตััวแทนเขตบางกอกใหญ่่ประเภทเทเบิ้้�ลเทนนิิส
คู่่� ในการแข่่งกีีฬานัักเรีียนกทม. เก่่งได้้แข่่งเข้้าไปชิิงชนะเลิิศกัับเขตบางกอกน้้อย
ในที่่�สุุดเก่่งได้้รองแชมป์์กทม.
ในชั้้�นมััธยมต้้น เก่่งเรีียนที่่�โรงเรีียนวััดราชาธิิวาส หลัังจากนั้้�นย้้ายไปเรีียน
โรงเรีียนยุุพราชวิิทยาลััยช่่วงสั้้�นๆ เพื่่�ออยู่่�เป็็นเพื่่�อนพ่่อที่่เ� ชีียงใหม่่ หลัังจากนั้้�นกลัับ
เข้้ามากรุุงเทพฯ เข้้าเรีียนต่่อในโรงเรีียนเทพศิิรินิ ทร์์ ตอนขึ้้น� ม. 5 สอบภาษาฝรั่่�งเศส
ได้้เกรด 3 ภาษาอัังกฤษได้้เกรด 2 วิิชาเลขสอบตก พ่่อรัับได้้แม้้ลููกสอบตกบางวิิชา
แต่่ไม่่ชอบเรื่่อ� งการแต่่งกายผิิดระเบีียบวิินัยั ของโรงเรีียน เครื่่อ� งแบบเทพศิิรินิ ทร์์เสื้้�อ
ขาว กางเกงน้ำำ��ตาล แต่่เก่่งไปตััดกางเกงเวสปอยส์์มีีน้ำำ��ตาลขาว เลยโดนพ่่อดึึงหััว
เจ็็บน้ำำ��ตาเล็็ด
พอเรีียนมััธยมศึึกษาปีีที่่� 6 พ่่อบอกว่่าถ้้าจะเข้้ามหาวิิทยาลััยสอบได้้ไม่่ได้้
ไม่่ว่่า พ่่อไม่่กดดััน ให้้กำำ�ลัังใจลููกและประทัับใจในตััวลููก เก่่งเลยไปเรีียนทางคณะ
นิิเทศศาสตร์์ฯ ของมหาวิิทยาลััยธุุรกิิจบััณฑิิตย์์มีีความสุุขกัับการเรีียน พ่่อให้้คำำ�คม
ว่่า คนเราประสบความสำำ�เร็็จหรืือไม่่ขึ้้�นกัับตััวบุุคคล ขึ้้�นกัับความดีี ความซื่่�อสััตย์์
ความเสีียสละ ความภัักดีีต่่อผู้้�บัังคัับบััญชา และความมีีศีีลมีีธรรม
พ่่อกัับลููกย่่อมมีีความขััดแย้้งกัันด้้วย
นิิสัยั ส่่วนตััวของพ่่อสกลที่่มีี� ความจริิงจััง เด็็ดขาด ดุุดันั และมีีการกติิกาและ
ระเบีียบวิินัยั ก็็ไม่่ใช่่เรื่่อ� งง่่ายที่่จ� ะทำำ�ให้้ลูกู หลานแต่่ละคนเข้้าใจพ่่อหรืือตามพ่่อได้้
ทััน โดยเฉพาะในช่่วงเวลาที่่�ลููกหลานยัังเป็็นเด็็ก ซึ่่�งการดุุของพ่่อ หมายถึึง การ
บัังคัับ การหยิิก การบิิดพุุง และการเฆี่่�ยนด้้วย
ในการเลี้้�ยงลููกสี่่�คนไม่่ใช่่เรื่่�องง่่าย และลููกไม่่ได้้ต้้องการเดิินตามแนวทางที่่�
พ่่อแม่่วางไว้้เสมอไป ลููกชายกัับพ่่อก็็มีีทะเลาะขััดแย้้งกัันอยู่่�พอสมควร ถึึงขั้้�นไม่่
พููดกััน หนีีออกจากบ้้าน พ่่อแข็็งกัับลูกู ชายมาก กติิกาเยอะ แม่่ต้อ้ งเข้้ามาช่่วยคลาย
ความตึึงเครีียด แต่่บางทีีในยามแม่่เอาไม่่อยู่่� ลููกสาวพอมีีช่่วยเสริิมอยู่่�บ้้าง
“พ่่อ เห็็นหมาพิิทบูลู สองตััวไหม” ตอนนั้้�นที่่บ้� า้ นหลงเอามาเลี้้�ยง

โดยไม่่รู้้�ว่่าเป็็นพัันธุ์์�ดุุ
“มีีอะไร” พ่่อถาม
“มัันกััดกัันไม่่เคยปล่่อย พัันธุ์์�อื่่�นๆ เอาน้ำำ��ราดหััว เตะมััน ดุุมััน
มัันก็็แยกแล้้ว แต่่อีีสองตััวนี้้�ต้้องทุุบจนเลืือดอาบ”
“แล้้วยัังไง” พ่่อถาม
“มัันเหมืือนพ่่อเลย กััดกัับลููกชายจนเจ็็บกัันไปข้้าง อาจจะตาย
จากกัันได้้”
“ถ้้าเป็็นหมามัันคิิดแยกตััวเองออกมาไม่่ได้้หรอก แต่่คนหน่่ะ
แยกได้้ เพราะคนมีีสมอง”
ตั้้�งแต่่นั้้�นมา พ่่อก็็ไม่่ทะเลาะกัับลููกชายอีีก ผ่่อนหนัักเป็็นเบา พ่่อเป็็นผู้้�
พิิพากษามานาน มีีสถาบัันวิิชาการและวิิชาชีีพสอน แต่่การเป็็นพ่่อแม่่ที่�่ดีีไม่่มีี
โรงเรีียนใดเปิิดสอน พ่่อแม่่ก็เ็ รีียนรู้้�ผ่า่ นประสบการณ์์ในแต่่ละช่่วงไปพร้้อมกัับการ

เติิบโตและความเกเรของลููก และน่่าดีีใจที่่พ่� อ่ สกลพร้้อมที่่จ� ะรัับฟังั คำำ�ทักั และพร้้อม
จะเปลี่่�ยนแปลงตนเอง เพราะพ่่อมีีความรัักลููกมากนั่่�นเอง
โก้้บัันทึึกความรู้้�สึึกของลููกชายที่่�เคยดื้้�อพ่่อไว้้ว่่า ถึึงแม้้ตอนเด็็กๆ ลููกจะดื้้�อ
มากและทำำ�อะไรหลายอย่่างที่่อ� าจทำำ�ให้้พ่อ่ ไม่่พอใจหรืือหนัักใจอยู่่�บ้้าง และไม่่ค่อ่ ย
จะได้้พูดู หรืือแสดงความรู้้�สึึกอะไรกัับพ่อ่ มากนััก แต่่วันั นี้้�ก็อ็ ยากบอกพ่่อว่่า พ่่อเป็็น
ความภาคภููมิใิ จของทุุกคนในครอบครััวมาตลอด และจะเป็็นเช่่นนี้้�ตลอดไป โก้้บอก
ว่่า “ผมรัักพ่่อ ภููมิิใจในตััวพ่่อที่่สุ� ุด และจะระลึึกถึึงพ่่อเสมอ”
ญาติิชาวสงขลาและเหล่่าคนในเรืือน
นอกเหนืือจากลููกหลานสายตรง บ้้านท่่าพระของเราจะญาติิชาวสงขลามา
อยู่่�ด้้วยอย่่างไม่่เคยขาด ตั้้�งแต่่ลููกพี่่�ลููกน้้องของพ่่อสกล หลานๆ ลููกพี่่�ชายน้้องสาว
และรุ่่�นถััดๆ ไป ญาติิๆ ส่่วนใหญ่่จากต่่างจัังหวััดต้้องการเข้้ามาศึึกษาต่่อที่่ก� รุุงเทพฯ
ก็็จะได้้บ้้านของพี่่�สกล อาสกล ลุุงสกล และปู่่�สกล เป็็นที่่�อยู่่�อาศััย โดยเจ้้าของบ้้าน
ให้้ทุุนการศึึกษาและมีีอาหารการกิินซื้้�อไว้้ให้้ แต่่ทุุกคนก็็ต้้องทำำ�งานให้้แก่่เจ้้าของ
บ้้านเป็็นการตอบแทนด้้วย ตอนแรกๆ ก็็ช่่วยเลี้้�ยงลููก ตอนหลัังก็็ช่่วยงานบ้้าน ซััก
ผ้้า ทำำ�กับข้
ั า้ ว คล้้ายเด็็กปัักษ์์ใต้้ที่ไ่� ปอยู่่�วััด พ่่อสกลไม่่มีีเงิินเยอะที่่จ� ะช่่วยเหลืือญาติิ
ทำำ�นองเดีียวกัับไม่่เคยมีีเงิินทองเยอะให้้แก่่ลููกของตนเอง แต่่ก็็มีีทุุนที่่�จะสนัับสนุุน
ทุุกคนตามฐานานุุรููปเท่่าที่่�จะแบ่่งปัันให้้แก่่กัันได้้ รุ่่�นแล้้วรุ่่�นเล่่า จากที่่�สนัับสนุุน
น้้องสาวที่่�เป็็นญาติิมีีเรีียนทางครูู พอรุ่่�นหลาน กึ่่�งแนะนำำ�กึ่่�งบัังคัับ หลานจำำ�นวน
มากเรีียนไปทางนิิติิศาสตร์์ แต่่บางคนไม่่ชอบเอาเสีียจริิงๆ ก็็ดื้้�อไปเรีียนทางอื่่�น
มีีบางคนเหมืือนกัันที่่ทิ้้� ง� การเรีียนไปกลางคััน บางคนเปลี่่ย� นคณะ และบางคนก็็ขอ
ลากลัับบ้า้ นไปแต่่งงานมีีครอบครััว ญาติิทางสุุราษฎร์์ฯ ทางแม่่สมศรีี เคยมีีอยู่่�บ้้าง
แต่่ก็็น้้อย และญาติิตระกููลศิิวายพราหมณ์์ ส่่วนใหญ่่ไปรวมตััวที่่�บ้้านพี่่�สาวและ
น้้องสาวของแม่่เสีียมากกว่่า อัันนั้้�นก็็เรีียกว่่าเป็็นบ้้านของญาติิชาวไชยาก็็ว่่าได้้
นอกเหนืือจากญาติิๆ เราก็็จะมีีคนที่่�มาช่่วยงานบ้้านอยู่่�อย่่างต่่อเนื่่�อง มีีมา
จากสทิิงพระก็็เคยมีี อย่่างเช่่นพี่่อ� ารีี ชััยเจริิญ มาช่่วยงานบ้้านตั้้�งแต่่ลูกู ของพ่่อสกล
ยัังเด็็กๆ และกลัับไปน้้องๆ เรีียนจบก็็ว่า่ ได้้อันั นี้้�เป็็นคนที่่ม� าทำำ�งานเป็็นหลััก ไม่่ได้้มา

เรีียน นอกจากญาติิทางใต้้ ช่่วงหลัังเราก็็ได้้พี่น้�่ อ้ งชาวพม่่าและชาวลาวมาอยู่่�อย่่าง
ต่่อเนื่่�อง ยิ่่�งพ่่อสกลป่่วยมากขึ้้�น ทางบ้้านก็็ต้้องพึ่่�งพาแรงงานต่่างด้้าวอย่่างจริิงจััง
บางคนก็็อยู่่�ที่บ้่� ้านเป็็นเวลานาน บางคนมาแป๊๊บเดีียวก็็ไป บางคนแม้้จะย้้ายออก
ไปแล้้ว แต่่ก็็พยายามกลัับมาใหม่่ หรืือได้้แวะกลัับมาเยี่่�ยม เหมืือนเป็็นญาติิกััน
พี่่�กริ้้�วกัับปราณีีย์์และอารีี
ในช่่วงโก้้กัับโด่่งยัังเล็็ก ป้้าเคลื้้�อม พี่่�สาวของพ่่อ ต้้องมาช่่วยเลี้้�ยง ต่่อมา

ลููกพี่่ลู� กู น้้องของพ่่อ คืือ ปราณีีย์์ บััวแก้้ว และอารีี วิิสุทุ ธิิชาติิ นามสกุุลเดิิม “ขำำ�พล”
หรืือที่่ห� ลานๆ เรีียกว่่า “อาใหญ่่” และ “อาเล็็ก” เป็็นญาติิชุดุ แรกที่่ม� าช่่วยเลี้้�ยงหลาน
ด้้วย พี่่�กริ้้�วได้้สนัับสนุุนให้้อาใหญ่่เรีียนต่่อ ตั้้�งแต่่อยู่่�ที่บ้่� ้านซอยพณิิชย์์ธนฯ เมื่่�อพ่่อ
ย้้ายไปชััยนาท อาใหญ่่ก็ต็ ามไปอยู่่�และได้้เรีียนต่่อ ด้้วยความอดทนของผู้้�เรีียนและ
ด้้วยความเมตตาของผู้ส้� นัับสนุุนทำำ�ให้้อาใหญ่่เรีียน จนจบปริิญญาตรีีที่วิ�่ ทิ ยาลััยครูู
นครสวรรค์์ พอน้้องเริ่่�มโตอาใหญ่่จึึงกลัับไปเป็็นครููสอนที่่ปั� ัตตานีี มีีครอบครััวอยู่่�ที่่�
นั่่�นจนเกษีียณ แล้้วย้้ายกลัับไปอยู่่�กัับอาเล็็กที่่�หาดใหญ่่
สำำ�หรัับอาเล็็ก มาช่่วยเลี้้�ยงหลานโดยไม่่ได้้เรีียนต่่อ แต่่อีีกหลายสิิบปีต่ี อ่ มา
อาเล็็ก สนใจงานด้้านแพทย์์แผนไทย ไปทำำ�งานผสมยา และเป็็นครููสอนนวดไทย
ทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ของตนเอง ชื่่�อ “สมุุนไพรสุุทธิิชาติิ” ผลิิตยาไทยแบบต่่างๆ รวมทั้้�ง
ครีีมและสบู่่�แชมพูู จนโด่่งดัังเป็็นสิินค้้าโอท็็อประดัับประเทศ ได้้รางวััลมากมาย มีี
การทำำ�สมุุนไพรขายหลายอย่่าง วัันหนึ่่�งหลานๆ ขอให้้อาเล็็กช่่วยทำำ�ผลิติ ภััณฑ์์อะไร
ก็็ได้้ โดยขอให้้ใช้้ชื่่�อสิินค้้าเป็็นแบรนด์์ “เหมืือนพะวงศ์์” เพื่่�อเกีียรติิแก่่พ่่อและวงศ์์
ตระกููล อาเล็็กหายไปนานแล้้วส่่งสบู่่�กลัับมาให้้หลายกล่่อง อาเล็็กบอกว่่าถ้้าสิินค้้า
ชื่่�อเหมืือนพะวงศ์์ จะเรีียกยาก ไม่่ติิดหูู ไม่่มีีคนซื้้�อ อาเล็็กเลยทำำ�สบู่่�รุ่่�นใหม่่ออก
วางขาย ในยี่่�ห้้อ “สุุนทรีียา” แทน อาบอกว่่าชื่่�อแบบนี้้�เป็็นผลิิตภััณฑ์์ความงามได้้
ทั้้�งอาใหญ่่และอาเล็็กมีีความผููกพัันกัับพี่ก�่ ริ้้ว� และหลานๆ มาก คอยติิดตาม
ดููแล เยี่่�ยมเยีียน อุุปถััมภ์์กัันตลอดมา ช่่วงที่่พ่� ่อสกลป่่วยหนััก ก็็มาเยี่่�ยมหลายหน
เมื่่�อพี่่ก� ริ้้ว� เสีียชีีวิิตไปได้้ไม่่กี่วั�่ นั ปราณีีย์์ซึ่ง่� เสีียใจกัับการจากไปของพี่่ช� ายมากและ
คอยสวดมนต์์ให้้วัันละหลายชั่่�วโมง ก็็ได้้ล้้มป่่วยแบบกะทัันหัันด้้วยภาวะโรคหััวใจ
ต้้องผ่่าตััดหััวใจ หลัังผ่่าตััดมีีการติิดเชื้้�อที่่�ปอด แล้้วก็็จากไปด้้วยอาการสงบ ลููก
หลานของพ่่อสกลเชื่่�อว่่าอาใหญ่่ตามไปดููแลพ่่อแล้้ว พ่่อเลืือกน้้องที่่�พ่่อรัักไปอยู่่�
เป็็นเพื่่�อน
อาสกลกัับชนะและรััตนา
ชนะ เหมืือนพะวงศ์์ ลููกของลุุงเคลื่่�อน พี่่�ชายของพ่่อสกล น่่าจะเป็็นหลาน
คนแรกที่่ม� าอยู่่�ที่บ้�่ า้ น ตั้้�งแต่่สมััยพ่่อสกลอยู่่�ที่ชั�่ ยั นาท พี่่น� ะสมองดีี มีีความสามารถ
สููง แต่่ออกจะชอบเที่่�ยวเล่่น พ่่อและแม่่ต้้องคอยไปตามที่่บ้� ้านเพื่่�อนเพราะไม่่ชอบ
ไปโรงเรีียน ตอนหลัังกลัับสงขลาไป พอพ่่อสกลย้้ายไปอยุุธยา ได้้ชวนพี่่�นะไปอยู่่�
อีีกรอบ พ่่อสกลก็็ยัังดุุมากเหมืือนเดิิม พี่่�นะก็็แข็็งมาก เลยกลัับบ้้านไปอีีกรอบ
ภายหลัังพี่่�ชนะมีีครอบครััวจึึงได้้ส่่งลููกชายมาอยู่่�ที่่�บ้้านแทน
ต่่อมา รััตนา เหมืือนพะวงศ์์ น้้องสาวของพี่่�นะก็็มาอยู่่�ที่�่บ้้านร้้อยเอ็็ดด้้วย

โดยไปเรีียนที่่โ� รงเรีียนสตรีีศึึกษา พี่่น� าเล่่าว่่า พี่่น� าเป็็นเด็็กบ้้านนอกมาอาศััยอยู่่�กัับ
อาสกลเพื่่�อที่่�จะเรีียนหนัังสืือ อาสกลเคยบอกว่่า “อาจะปั้้�นดิินให้้เป็็นดาว แต่่ต้้อง
อดทน ขยััน ประหยััด ซื่่�อสััตย์์ และรัับผิิดชอบชั่่�วดีี สอนให้้รัับทั้้�งผิิดทั้้�งชอบ ไม่่ใช่่
รัับชอบอย่่างเดีียว ให้้รู้้�จัักหน้้าที่่�ของตนเอง” ในบรรดาลููกหลานที่่�มาอาศััยบารมีี
ของอาสกล รััตนาเป็็นหลานที่่�ใช้้ชีีวิิตอยู่่�กัับอามากกว่่าใครๆ ตั้้�งแต่่ พ.ศ. 2517 ถึึง
พ.ศ. 2530 รวมเวลา 13 ปีี อาสกลจะรัับผิดิ ชอบค่่าใช้้จ่า่ ยทั้้�งหมดโดยไม่่ต้อ้ งขอเงิิน
ทางบ้้าน รััตนาถููกอาสกลตีีอยู่่�เป็็นประจำำ�เพราะเป็็นเด็็กดื้้�อ ไม่่รับผิ ั ดิ ชอบต่่อหน้้าที่่�
ทำำ�ให้้รัตั นาอยากกลัับสงขลา อาจึึงบอกว่่าถ้้าเรีียนไม่่จบก็็จะไม่่ให้้กลัับบ้า้ นพออา
ตีีเสร็็จก็็จะหายามาทาแผลให้้
เมื่่�อย้้ายไปอยุุธยา อาสกลให้้รัตั นาเรีียนครููที่วิ�่ ทิ ยาลััยครููพระนครศรีีอยุุธยา
จนจบจนได้้บรรจุุเป็็นครูู พอย้้ายมาอยู่่�กรุุงเทพฯ กัับอา รััตนาจึึงเรีียนต่่อคณะ
นิิติิศาสตร์์ที่่�มหาวิิทยาลััยรามคำำ�แหง อาใช้้ให้้ไปสมััครเรีียนที่่�มหาวิิทยาลััย แต่่
รััตนาไม่่รู้้�จัักเส้้นทางไปมหาวิิทยาลััย
“แค่่ไปสมััครเรีียน ถ้้าทำำ�ไม่่ได้้ก็ไ็ ม่่มีีทางเรีียนจบ ต้้องไปคนเดีียว ต้้องทำำ�ให้้
ได้้” อาพููด
รััตนาจึึงเดิินทางไปสมััครเรีียน ครั้้�นไปเรีียนทุุกวัันก็็เมารถ อาจึึงให้้อ่่าน
หนัังสืือเองที่่�บ้้าน เมื่่�อมีีคำำ�ถามก็็จะถามอาทุุกวััน พอถึึงเวลาสอบอาจะให้้เงิินค่่า
แท็็กซี่่�ไปสอบ ในที่่สุ� ุดรััตนาก็็จบนิิติิศาสตร์์ แล้้วอาก็็ฝากงานให้้ พี่่น� าย้้ายที่่�ทำำ�งาน

หลายแห่่ง ตอนหลัังไปประจำำ�ที่่�ธนาคารกรุุงไทยสาขาสทิิงพระจนเกษีียณอายุุใน
ระดัับผู้้�บริิหารคนหนึ่่�ง พี่่�เสถีียร หนููประพัันธ์์ สามีีก็็เกษีียณจากธกส. ตอนนี้้�ทั้้�งคู่่�
กำำ�ลัังสนุุกอยู่่�กัับการทำำ�สวนปาล์์ม
เมื่่�ออาสกลจากไป พี่่�นาได้้บัันทึึกไว้้ว่่า
“อาสกลเป็็นทุุกอย่่างของหนูู เป็็นทั้้�งพ่่อ ทั้้�งอา ทั้้�งครูู ทั้้�งเพื่่�อน

หนููจะจดจำำ�ทุกุ สิ่่�งทุุกอย่่างที่่อ� าได้้สอนหนููมา และจำำ�นำำ�ไปสอนลููกหลาน
ให้้เป็็นคนดีี ชีีวิิตนี้้�ที่�่เป็็นอยู่่�ไม่่ลำำ�บาก เพราะอาเป็็นเทวดาบัันดาลให้้
เป็็น ขอบคุุณอาสกลของหนูู”
“หากนาไม่่มีีอา ก็็ไม่่มีีนาที่่�มีีครอบครััวที่่�มีีความสุุข เป็็นหลัักให้้
กัับคนทางบ้้านได้้แบบที่่�เป็็นอยู่่� อาสกลสอนทุุกสิ่่�ง”
“อาสกลเปรีียบเหมืือนร่่มไม้้ใหญ่่ในใจข้้า แผ่่กิ่่ง� ก้้านสาขามาปก
ป้้อง ต่่อแต่่นี้้�ต้้องสููญสิ้้�นคนปกครอง
อยากร่ำ��ร้้องเรีียกหาก็็ไม่่มีี คำำ�ว่่าอาสกล สููงค่่า ข้้ารัักยิ่่�ง ยากหา
สิ่่�งใดมาแทนที่่�”
“ขอส่่งจิิตอธิิษฐานผ่่านถึึงอา เกิิดชาติิไหนๆ ขอเป็็นอาหลาน
ผููกพัันตลอดกาล และขอทดแทนพระคุุณอาสกลทุุกชาติิไป”
บ้้านที่่�ซอยวััดท่่าพระ
บ้้านที่่วั� ัดท่่าพระพ่่อสกลซื้้�อที่่ทิ้้� �งไว้้ เพื่่�อให้้ขยัับขยายเมื่่�อทางบ้้านย้้ายกลัับ
มาที่่�กรุุงเทพฯ เป็็นทำำ�เลที่่�สะดวก ไม่่ห่่างจากสนามหลวงที่่พ่� ่อใช้้ชีีวิิตช่่วงท้้ายก่่อน
เกษีียณทำำ�งานอยู่่� เนื่่�องจากพ่่อไม่่มีีเงิินมาก จึึงซื้้อ� ที่่ไ� ด้้ในซอยปราบเซีียน ในความ
หมายว่่าทางเข้้าซอยแคบมาก บางช่่วงรถไม่่สามารถสวนกัันได้้ แต่่ที่�่ดิินในสวน
ท้้องร่่องฝั่่ง� ธนน่่าอยู่่� ร่่มรื่่น� พ่่อจึึงพอใจกัับบ้า้ นของตนเอง จากที่่เ� ดิิม 150 ตารางวา
พ่่อค่่อยๆ ขยายซื้้�อที่่�เพิ่่�มเป็็น 200 ตารางวา จนตอนหลัังเจ้้าของที่่�เขาเกิิดภาวะ
ขาดแคลนเงิิน มาขอขายเพิ่่�มอีีกหนึ่่�งไร่่ เราเลยมีีสวนกลางฝั่่�งธนเป็็นพื้้�นที่่�ใหญ่่
พอสมควร
การสร้้างบ้้าน พ่่อสกลไม่่ได้้กู้้�เงิินธนาคาร แต่่ก็็หยิิบยืืนเพื่่�อนฝููงที่่�ไว้้ใจได้้

ส่่วนใหญ่่เป็็นพวกพ่่อค้้าที่่คุ้้�� นกััน รู้้�จัักกัันตามสนามเทนนิิสในต่่างจัังหวััด ไม่่มีีเงิิน
พอย้้ายไปไหน ยืืมพวก ยืืมพวกขอนแก่่น ชััยนาท ร้้อยเอ็็ด และพระนครศรีีอยุุธยา
ยืืมแล้้วใช้้หมด พ่่อไม่่ชัักดาบ ตอนสร้้างบ้้าน พ่่อสกลเอาแปลนบ้้านหััวหน้้าศาล
ที่่�เคยอยู่่�ในต่่างจัังหวััดมาเป็็นแบบบ้้านเพราะพ่่อเห็็นว่่ามัันเป็็นแบบที่่�โล่่งโปร่่ง
ลมพััดเย็็นสบาย อีีกทั้้�งประหยััด เพราะไม่่ต้้องไปจ้้างใครออกแบบใหม่่ พ่่อสกลมีี
ความจงรัักภัักดีีต่่อชาติิ ศาสนา พระมหากษััตริิย์์ เมื่่�อสร้้างบ้้านที่่�ซอยวััดท่่าพระ
ให้้ช่า่ งทำำ�เสาธง 2 เสา โดยจะชัักธงชาติิ และธงประจำำ�พระมหากษััตริิย์์ ติิดไว้้ตลอด
แล้้วยัังแนะนำำ�ให้้ผู้้�อื่่�นทำำ�ตามด้้วย
ถ้้าทำำ�อะไรที่่�ใช้้กำำ�ลัังของคนในบ้้านได้้ พ่่อสกลก็็จะประหยััด ไม่่จ้้างใคร
เพราะเรามีีเงิินไม่่เยอะ พ่่อจึึงขอให้้พี่ช�่ ายที่่ทำ� ำ�นาอยู่่�สทิิงพระหยุุดทำำ�นามาคอยคุุม
การก่่อสร้้างบ้้านเป็็นเวลาหลายเดืือน ให้้คุุณอาวิิจิิตราที่่�เคยทำำ�งานบริิษััทก่่อสร้้าง
มาช่่วยทำำ�บััญชีี กระทั่่�งเมื่่�อมีีการสร้้างบ้้านอีีกหลัังในพื้้�นที่่�ใหม่่ที่่�ซื้้�อขยายเพิ่่�มเพื่่�อ
ให้้ลููกๆ ได้้อยู่่�กัันอย่่างไม่่แออััด ในช่่วงก่่อนพ่่อเกษีียณอายุุราชการ พ่่อก็็ยัังใช้้ลููก
หลานให้้ถมที่่�ด้้วยอิิฐหััก เพื่่�อประหยััดทราย ลููกสาวและหลานสาวของพ่่อต้้องเอา
จอบเสีียมไปถางอิิฐหัักทุุกวัันหลัังเลิิกเรีียน พ่่อบอกว่่าพ่่อไม่่ได้้มีีเงิินมากมาย ดิิน

ทรายราคาแพงและต้้องถมที่่สู� งู มาก พ่่อจ้้างรถมาถมดิินทราย แต่่ให้้ลูกู หลานช่่วย
กัันเกลี่่�ยดิินเกลี่่�ยทรายขนหิินกัันเอง พ่่อบอกว่่าให้้ลููกฝึึกไว้้ เกิิดเป็็นคนต้้องทํําได้้
ทุุกอย่่าง และพ่่อบอกว่่าทุุกคนจะได้้ภููมิิใจที่่�ได้้มีีส่่วนร่่วมกัันสร้้าง “บ้้านของเรา”
ซึ่่�งตอนนั้้�นพวกลููกๆ ก็็ไม่่ค่่อยอยากจะภููมิิใจกัับงานหนัักที่่�ได้้รัับมอบหมายนั้้�นเลย
เพราะมัันเหนื่่�อยมาก ที่่�ข้้างหลัังเป็็นที่่ต่ำ� ำ��มากเป็็นป่่าบอนเก่่า
หลัังปลููกบ้้านเสร็็จ พ่่อปลููกต้้นไม้้อีีกหลายสิิบต้้น ทั้้�งไม้้ยืืนต้้นใหญ่่และ
ผัักสวนครััว ลููกช่่วยกัันปลููกกัับพ่่อ พ่่อมัักบอกลููกว่่า ต้้องหััดปลููกต้้นไม้้ พรวนดิิน
ใส่่ปุ๋๋�ยฉีีดยาให้้ต้้นไม้้นะลููก ต้้นไม้้จะงาม ดอกผลจะดีีไม่่ใช่่แค่่รดน้ำำ�� แต่่เป็็นการ
ดููแลเอาใจใส่่ ให้้รัักต้้นไม้้เพราะ ต้้นไม้้ทุุกต้้นมีีชีีวิิต บ้้านเมืืองเรามีีแต่่ตึึก ต้้นไม้้
ในเมืืองหายากขึ้้�นทุุกวััน อากาศแย่่ลง เราต้้องเพิ่่�มต้้นไม้้ แม้้เพีียงเล็็กน้้อย ก็็ต้้อง
ทํํา บ้้านเราทำำ�บ้้านอื่่�นไม่่ทำำ�ก็็ไม่่เป็็นไร ตั้้�งแต่่เด็็กจนโต ลููกหลานจะเห็็นพ่่อใส่่
กางเกงขาสั้้�นเสื้้�อกล้้ามขุุดดิินทํําสวนในวัันหยุุด พ่่อเป็็นผู้้�พิิพากษาตััดสิินคดีีใหญ่่
น้้อยมากมายมีีคนบอกว่่าพ่่อดุุมากในที่่�ทํํางาน แต่่อีีกมุุมหนึ่่�งของพวกเรา พ่่อเป็็น
คนสวนให้้บ้า้ นเราอยู่่�ตลอดเวลา ใจเย็็นและสงบ สิ่่�งเหล่่านี้้�เป็็นสิ่่�งที่่ลู� กู ๆ จดจํํา เด่่น
กัับสาจึึงช่่วยกัันปลููกต้้นไม้้ในสวนของพ่่อตลอดเวลา แม้้กรุุงเทพฯ จะมีีตึึกรามบ้้าน
ช่่องเพิ่่�มขึ้้�นมากมาย อากาศร้้อนจััด แต่่บ้้านท่่าพระของพ่่อร่่มรื่่�นตลอด มีีต้้นไม้้
ใหญ่่บรรยากาศคล้้ายป่่า สััตว์์ต่่างๆ ก็็มีีมากมาย พ่่อบอกเสมอว่่า คนกัับสััตว์์อยู่่�
ร่่วมกัันได้้โดยไม่่ต้้องเบีียดเบีียนกััน สััตว์์ร้้ายบางชนิิด เราต่่างคนต่่างอยู่่�กัับมัันได้้
โดยไม่่ต้้องไปทํําร้้ายมััน แผ่่เมตตาให้้มัันไป บ้้านเราจึึงเป็็นบ้้านในสวนป่่า ดั่่�งคํํา
ที่่�พ่่อสอน จนถึึงปััจจุุบััน
ความสุุขของพ่่อ
โก้้บัันทึึกไว้้ว่่า “ความสุุขของพ่่อนอกจากทำำ�งานและอยู่่�กัับครอบครััวแล้้ว
เท่่าที่่�เห็็นก็็ยัังมีีอยู่่�อีีก 4 อย่่าง คืือ การเล่่นกีีฬา การเลี้้�ยงนกเขาและสุุนััข และการ
ฟัังเพลงจากเครื่่�องเล่่นเทป ชีีวิิตของพ่่อช่่างเรีียบง่่ายและสมถะมากจริิงๆ”
การกีีฬาคืือยาวิิเศษ
ตั้้�งแต่่อยู่่�ร้้อยเอ็็ด นอกจากวิ่่�งเล่่นกัันที่่�สนามหน้้าบ้้าน พ่่อสกลก็็มีีพาลููกๆ
ไปเล่่นน้ำำ��ในคลองชลประทาน พ่่อขัับรถตู้้�บุุโรทั่่�งออกไปนอกเมืือง ทำำ�กัับข้้าวไปนั่่�ง
กิินข้้างนอก เจอคลองชลประทานก็็ลงเล่่นน้ำำ��สนุุกสนาน พอย้้ายไปอยุุธยายัังสอน
ให้้ลูกู หััดว่่ายน้ำำ�ด้
� ว้ ยลููกมะพร้้าวในบ่่อบ้้านคนรู้้�จักั ของพ่่อ พาไปเที่่ย� วบางแสน หััด
ว่่ายน้ำำ�� ในทะเลโดยพ่่อจะจัับขอบกางเกงของเราไว้้แล้้วให้้ลูกู เอาขาตีีน้ำำ�� พาเดิินไป
ข้้างหน้้า แล้้วก็็ปล่่อยให้้ว่า่ ยไปเอง โดยคอยดููอยู่่�ใกล้้ๆ พร้้อมที่่จ� ะให้้ความช่่วยเหลืือ
เมื่่�อจำำ�เป็็น ยอมให้้กิินน้ำำ��เค็็มเป็็นระยะเพื่่�อให้้ลููกได้้ก้้าวไปข้้างหน้้า
หลัังจากย้้ายเข้้ากรุุงเทพฯพ่่อยัังให้้เล่่นกีีฬาอยู่่�เสมอ ที่่�บ้้านมีีโต๊๊ะปิิงปอง
พวกเราพ่่อลููกตีีปิิงปองกัันเกืือบทุุกวััน เก่่งตีีปิิงปองจนได้้รองแชมป์์ กทม. ตั้้�งแต่่
อยู่่�ชั้้�นประถม บางวัันพ่่อชวนเล่่นบาสเกตบอลเพราะเรามีีแป้้นชู้้�ตลููกบาสที่่�บ้้าน
บางวัันก็็ตีีแบดมิินตััน เลิิกเรีียนกลัับบ้้านพ่่อลููกยัังออกกํําลัังกาย ด้้วยกัันอยู่่�เสมอ
บางทีีลููกนั่่�งฟัังเพลง ดููหนััง ดููวิิดีีโอ พ่่อจะเรีียกจะตามไปเล่่นกีีฬา พ่่อมีีวิินััยกัับการ
ออกกํําลัังกายอย่่างเคร่่งครััด พ่่อแข็็งแรง ลููกๆ แข็็งแรงกัันทุุกคน บางครั้้ง� เวลาที่่เ� จ็็บ
ป่่วยหรืือเป็็นไข้้พ่อ่ มัักสอนผมเวลาไปโรงพยาบาลด้้วยกัันว่่า คนป่่วยเป็็นโรคต่่างๆ
เพราะไม่่ออกกํําลัังกายกััน หลายๆ ครั้้�งเวลาที่่�ต้้องไปโรงพยาบาลนั่่�งรอหมอนาน
ลููกถามพ่่อว่่า ทํําไมเราไม่่ไปหาหมอที่่�คลิินิิก หรืือโรงพยาบาลเอกชน จะได้้ไม่่ต้้อง
รอนานๆ พ่่อตอบว่่า พ่่อเป็็นข้้าราชการ แม่่เป็็น ข้้าราชการ เงิินเดืือนไม่่แยะ มีีลููก
สี่่�คน ทุุกคนต้้องเรีียนหนัังสืือต้้องกิินต้้องใช้้จ่่าย จะไปหาหมอแพงๆ คง ไม่่ได้้
ลููกต้้องอดทน หมั่่�นออกกํําลัังกาย เล่่นกีีฬา ร่่างกายจะแข็็งแรง ไม่่เจ็็บไม่่ไข้้ การ
ออกกํําลัังกายทํําให้้ร่่างกายแข็็งแรง และทํําจิิตใจให้้ผ่่องใสเข้้มแข็็งอยู่่�เสมอ จะ
ช่่วยให้้เป็็นโรคต่่างๆ ช้้าลง ลููกๆ เล่่นกีีฬาทุุกชนิิดที่่�พ่่อมาตามให้้ไปเล่่นด้้วยกััน
กระทั่่�งลููกสาว พ่่อยัังให้้ฝึึกต่่อยมวย ที่่�บ้้านพ่่อทำำ�กระสอบทรายไว้้ให้้ โด่่งยัังต้้อง
เรีียนชกมวยและยกขาเตะ ช่่วงโด่่งโตเป็็นวััยรุ่่�น พ่่อก็็หาสนัับมืือไว้้ให้้โด่่งพกอีีกด้้วย
จนลููกๆ โต เด่่นกัับสาไปชอบกีีฬายิิงปืืน นอกจากนี้้�โก้้และเด่่นก็็เล่่นกอล์์ฟ
ได้้อย่่างดีี เพราะมีีพื้้�นฐานการกีีฬาตั้้�งแต่่เด็็ก
กีีฬาเทนนิิส
สำำ�หรัับครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ สนามเทนนิิสน่่าจะเป็็นสถานที่่�สำำ�คััญที่่�
คนในครอบครััวได้้ใช้้เวลามากที่่�จะอยู่่�ด้้วยกััน ช่่วงที่่�อยู่่�อยุุธยา สิ่่�งที่่�ลููกๆ ได้้ทํํา
ร่่วมกัับพ่่อสกลบ่่อยคืือการตีีเทนนิิส พ่่อสอนให้้ทุุกคนหััดเล่่นเทนนิิส แรกๆ ลููกไม่่
อยากเล่่นเลย วัันหนึ่่�งลููกชายเพื่่�อนพ่่อชนะเลิิศเยาวชนประเทศไทย พวกลููกอยาก
เก่่งแบบนั้้�นบ้้าง จึึงหััดเล่่นกัันอย่่างจริิงจััง หลายครั้้�งที่่�เหนื่่�อย ท้้อ ร้้อน จนไม่่อยาก
เล่่นแล้้ว พ่่อมัักบอกกัับลููกว่่า ทุุกอย่่างต้้องฝึึกฝน ต้้องอดทนกว่่าจะได้้มา ไม่่มีี
อะไรได้้มาง่่ายๆ และโชคดีีที่่มีีลู � กู เพื่่�อนพ่่ออีีกหลายคนมาร่่วมเล่่นด้้วย พวกเราจึึงมีี
ความอยากเล่่นเทนนิิสและเล่่นกัันอย่่างมีีความสุุข พ่่อและเพื่่�อนพ่่อก็็มีีความสุุข
เช่่นกััน พ่่อสนัับสนุุนพวกเราอย่่างดีีจนลููกๆ ได้้สััมผััสการแข่่งขัันเยาวชนชิิงแชมป์์
ประเทศไทย ลอนเทนนิิสแห่่งประเทศไทย ครั้้�งแรกที่่�เด่่นลงแข่่งอายุุยัังไม่่สิิบเอ็็ด
ขวบ และหลัังจากนั้้�นเป็็นต้้นมา พี่่� น้้องก็็ได้้เข้้าแข่่งขัันในอีีกหลายๆ ครั้้�งในชีีวิิต
โด่่งเองตอนเป็็นนัักศึึกษาก็็เป็็นเป็็นนัักกีีฬาเทนนิิสของมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์
ด้้วย พ่่อบอกกัับพวกเราเสมอว่่า พ่่ออยากให้้ลููกเป็็นนัักกีีฬา โตขึ้้�นจะได้้ ไม่่ไปทํํา
สิ่่�งไม่่ดีี ห่่างไกลยาเสพติิด มีีน้ำำ��ใจเป็็นนัักกีีฬา พ่่อมัักบอกว่่า โตขึ้้�น ต้้องรู้้�จััก แพ้้
เป็็น ชนะเป็็น อภััย ให้้เป็็น
พอพ่่อย้้ายเข้้ากรุุงเทพฯ ทั้้�งบ้้านก็็ยัังตีีเทนนิิสกัันทุุกสััปดาห์์ที่่�สนามเทนนิิส
ใกล้้บ้้าน ทั้้�งที่่�สนามเทนนิิสลาดหญ้้า และที่่�โรงเรีียนเสสะเวช แต่่เล่่นในเวลาน้้อย
ลงเพราะจองคอร์์ทยากและราคาแพง ช่่วงปิิดเทอมเด่่นยัังมีีการแข่่งขััน ลููกๆ ต้้อง
นั่่�งรถเมล์์ไปซ้้อมเทนนิิสถึึงกรมช่่างอากาศบางซื่่�อ ด้้วยเหตุุผลที่่�ว่่าจะได้้ตีีฟรีี ลููก
พ่่อต้้องประหยััดและอดทน ตรงรั้้�วบ้้านข้้างหนึ่่�งพ่่อทำำ�ที่่�น็็อคบอร์์ด
ช่่วงท้้ายที่่เ� ราได้้ตีีกับพ่
ั อ่ ร่่วมกััน คืือการตีีเทนนิิสที่่ส� นามของศาลแพ่่งอาญา
ธนบุุรีี ทีีมที่่�เราตีีด้้วยคืือกััลยาณมิิตรที่่พ่� ่อรัักและสนิิทสนมมาก ทั้้�งท่่านสวิิน ท่่าน
อุุดม ท่่านสุุวิทย์ ิ ์ ท่่านบุุญสิิน พอทีีมผู้ใ้� หญ่่ตีีเสร็็จ เด็็กก็็ลงสนาม โด่่งชอบมาก เพราะ
หลัังตีีเสร็็จจะได้้ทานอาหารอร่่อยๆ แนวอีีสาน ที่่�เพื่่�อนพ่่อทำำ�มาให้้ทาน พ่่อยัังแข่่ง
เทนนิิสกัับชมรมเทนนิิสตุุลาการมาโดยตลอด กลุ่่�มเทนนิิสศาลธนฯ ยุุติิลงเมื่่�อเกิิด
วิิกฤติิตุุลาการ
นกเขา และหมา
พ่่อมีีความสุุขกัับการที่่น� กขััน นกแต่่ละตััวเสีียงไม่่เหมืือนกััน พ่่อสกลรู้้�ว่่านก
ตัั ว ไหนเสีียงดีี ตัั ว ไหนเสีียงไม่่ ดีี บางทีีมีีญาติิ ค นใต้้ ที่�่ รู้้� เ รื่่� อ งนกมาพูู ด คุุ ย กัั น
สนุุกสนาน ส่่วนสมาชิิกคนอื่่น� ในบ้้านไม่่รู้้�เรื่่อ� งนกของพ่่อเลย นอกจากช่่วยให้้ข้า้ วนก
หรืือช่่วยหั่่�นพริิกแดงให้้นกกิิน เวลานกป่่วย ซึ่่�งพ่่อสกลจะบีีบคอนกแล้้วยััดพริิกใส่่
ในปาก เมื่่�อนกกิินพริิกนกจะหายป่่วย นกเขาเหมืือนนกของคนแก่่ ไม่่มีีลููกคนไหน
สนใจเลย บางครั้้ง� มีีการเห่่อ ลููกๆ จะขอเลี้้�ยงนกแก้้วหรืือนกหงษ์์หยก บางครั้้ง� มีีขอ
แถมเลี้้�ยงกระต่่าย แต่่ก็็อยู่่�ไม่่ทนเท่่านกเขาที่่พ่� ่อเลี้้�ยงไว้้รอบบ้้าน
จนเมื่่�อพ่่อป่่วยมากๆ หลัังเกษีียณ แม่่สมศรีีได้้ไอเดีียว่่าควรจะปล่่อยนกไป

ให้้หมด เพราะการขัังเขาไว้้อาจเป็็นการทรมานสััตว์์ที่่�เขาควรกลัับไปอยู่่�ตาม
ธรรมชาติิ คนปล่่อยก็็อาจจะได้้รัับส่่วนบุุญ และพ่่อสกลก็็คงจะมีีสุุขภาพดีีขึ้้�น แม่่
จึึงจััดการให้้ปล่่อยนกของพ่่อออกไปจากรัังจนเกลี้้�ยง
จริิงๆ นอกจากนกเขา พ่่อจะเลี้้�ยงหมาไว้้ที่บ้่� า้ นตลอด ลููกๆ ชอบเล่่นกัับหมา
และผููกพัันมาก ตั้้�งแต่่ลูกู เด็็ก พอเจ้้าแคนดี้้�ตายไป เด็็กๆ จะร้้องไห้้ บางช่่วงที่่บ้� า้ นมีี
หมาเป็็นสิิบตัวั เด่่นกัับสาเลยรัับมรดกการเลี้้ย� งหมาประจำำ�บ้า้ น มีีบางตััวรัักเหมืือน
ลููกเลย สมััยโด่่งยัังเรีียนอยู่่�เยอรมััน แม่่ยัังเขีียนเล่่าว่่าไอ้้ขาวป่่วย ไอ้้เกรทเดนลาย
จุุดขาวดำำ�ตายแล้้ว เวลาหมาตายแต่่ละตััว พ่่อจะขุุดหลุุมฝััง จุุดธููปวางดอกไม้้ให้้
มััน และให้้เราไปยืืนไหว้้ เหมืือนญาติิเราตายเลย พอโตมา ลููกยัังงงๆ ว่่าทำำ�ไมพ่่อ
ต้้องให้้ตููไหว้้หมาวะ
การฟัังเพลงจากเครื่่�องเล่่นเทป
ในขณะที่่�แม่่สมศรีีชอบร้้องเพลงไทยเดิิม พ่่อชอบฟัังเพลงลููกกรุุง ได้้แก่่
สุุเทพ ชริินทร์์ และกุ้้�ง กิิตติิคุุณ มีีเพลงประจำำ�ตััวที่่�ชอบร้้องหลายเพลง เช่่น เพลง

ผู้้�ชนะสิิบทิิศ เพลงเย้้ยฟ้้าท้้าดิิน เพลงอาลััยรััก และเพลงลุ่่�มเจ้้าพระยา แต่่เพลง
โปรดของพ่่อน่่าจะตรงกัับชีีวิิตจริิงของเขา คืือเพลง “กลิ่่�นโคลนสาบควาย” เพลง
นี้้�พ่่อสอนให้้ลููกทุุกคนร้้องตั้้�งแต่่เด็็ก เป็็นเหมืือนเพลงเพื่่�อชีีวิิตที่่�เรารู้้�จัักก่่อนเพลง
นัักศึึกษาประท้้วง ทำำ�ให้้เราทุุกคนเจีียมตััว เข้้าใจชีีวิิตชาวนา เพราะพ่่อจะบอกว่่า
ปู่่�ย่่าของเราเป็็นชาวนาเหมืือนคนในเพลงนี้้� ท่่อนหนึ่่�งที่่�พวกลููกร้้องได้้ตั้้�งแต่่เด็็กมีี
เน้้อหาว่่า “อย่่าดููถููกชาวนาเห็็นว่่าอัับเฉา มืือถืือเคีียวชัันเข่่าเกี่่�ยวข้้าวเลี้้�ยงเราผ่่าน
มา ชีีวิิตคนนั้้�นมีีราคา ต่่างกัันแต่่ชีีวิิตชาวนา บููชากลิ่่�นโคลนสาปควาย”
บ้้านท่่าพระกัับอ้้อยและอ๊๊อดลููกหลานรุ่่�นใหม่่ๆ
ถััดมาเป็็นยุุคลููกของน้้องสาวพ่่อบ้้าง พอลููกของอาสมบููรณ์์ น้้องสาวของพ่่อ
จบมััธยมปลาย อาก็็ส่่งลููกมาอยู่่�ที่่�บ้้านเช่่นกััน ตอนแรกส่่งอ้้อย ศิิวเดช จุุทอง มา
อ้้อยเรีียนนิิติิศาสตร์์ที่�่รามคำำ�แหงจนจบ ต่่อมาประกอบอาชีีพทนายความ มีี
ครอบครััวที่่น่� ่ารััก พอถััดจากอ้้อย ก็็เป็็นอ๊๊อด ทััดเทพ จุุทอง ลููกชายคนเล็็กของอา
บููรณ์์ อ๊๊อดดููเหมืือนจะสนิิทสนมกัับลุุงสกลมาก และเดิินตามรอยเท้้าลุุง โดยการ
สอบเข้้าไปเป็็นผู้้�พิิพากษา ปััจจุุบัันประจำำ�อยู่่�ที่่�ศาลปััตตานีี ซึ่่�งดููเหมืือนอ๊๊อดคงจะ
อยากให้้น้้องนััท ลููกชายคนเดีียวได้้เข้้าไปในเส้้นทางสายนี้้�ในวัันข้้างหน้้าเช่่น
เดีียวกััน
อ๊๊อดเล่่าว่่า ลุุงกริ้้ว� เป็็นบุุคคลที่่เ� ป็็นต้้นแบบของการเรีียน การทำำ�งานและการ
ใช้้ชีีวิติ ของตน นัับเป็็นโชคดีีที่่สุ� ดุ ที่่ผม
� ได้้ไปอยู่่�กัับท่า่ น ถ้้าไม่่ได้้มีีโอกาสอยู่่�และเรีียน
รู้้�จากลุุง ก็็อาจจะมาถึึงจุุดนี้้� เมื่่�ออ๊๊อดเรีียนจบมััธยมปลายจากโรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ
แล้้วสอบเอนทรานซ์์ไม่่ได้้ แม่่โทรศััพท์์ไปหา ลุุงกริ้้�ว บอกว่่า อ๊๊อดเอนทรานซ์์ไม่่ได้้
จะให้้ไปเรีียนราม ลุุงกริ้้�วตอบทัันทีีว่่า มาอยู่่�กัับฉััน พามาเลย นั่่�นคืือ โอกาสที่่�สุุด
วิิเศษของอ๊๊อด วัันแรกที่่�ไปบ้้านลุุง ลุุงบอกว่่า อยู่่�กัับลุุงที่่�นี่่� ลุุงจััดห้้องไว้้แล้้ว แล้้ว
มีีประโยคนึึงที่่ลุ� งุ พููด คืือว่่า อยู่่�บ้้านนี้้�ห้า้ มพููดใต้้ เด็็ดขาด อ๊๊อดคิิดและสงสััย เพราะ
กัับพ่อ่ แม่่และพี่่ผม � ที่่ม� าจากสงขลา ลุุงพููดใต้้ตลอด แต่่กับผมลุ ั งุ พููดภาษากลาง พอ
เวลาผ่่านไป จึึงทราบว่่าลุุงต้้องการฝึึกให้้พูดู ภาษากลางไม่่ให้้เพี้้�ยนหรืือพููดทองแดง
ในวัันแรก ลุุงพาไปที่่�ห้้องซึ่่�งเป็็นห้้องส่่วนตััว ถููกจััดเตีียงนอนไว้้แล้้ว เห็็น

แล้้วถููกใจน่่าอยู่่� พอเข้้าไปในห้้องลุุงก็็ไปที่่�เตีียงบอกอ๊๊อดว่่า อยู่่�ห้้องนี้้�นะอยู่่�กัับลุุง
แล้้วลุุงนอนที่่�เตีียงนอนแล้้วบอกว่่า อยู่่�นี่่�อยู่่�ให้้สบาย ลุุงนอนเตีียงนี้้�ให้้แล้้ว พอถึึง
ตอนเย็็นทานข้้าวลุุงบอกอีีกว่่า บ้้านนี้้�มีีอะไรกิินด้้วยกัันมื้้�อเช้้าเที่่�ยงมีีอะไรก็็กิินได้้
ตามสบาย แต่่มื้้�อเย็็นทุุกคนที่่�อยู่่�ในบ้้านต้้องมาทานพร้้อมกัันที่่�โต๊๊ะอาหาร เพราะ
จะได้้พร้้อมหน้้ากัันมีีอะไรพููดกััน แบ่่งกัันกิินพร้้อมหน้้ากััน ซึ่่�งผมมาคิิดว่่า เป็็นสิ่่�ง
ที่่�ดีีที่่�เสริิมสร้้างความสััมพัันธ์์ในครอบครััว อ๊๊อดเลยนำำ�มาใช้้กัับครอบครััว ตลอด
เวลา 4 ปีี ที่่�อยู่่�กัับลุุงที่่�เรีียนนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย รามคำำ�แหงและเนติิบััณฑิิต
จะเห็็นการใช้้ชีีวิิตของลุุงว่่า คนที่่�ประสบความสำำ�เร็็จในชีีวิิตทำำ�ตััวอย่่างไร ลุุงเป็็น
คนที่่�ใช้้ชีีวิิตเป็็นระเบีียบวิินััย ใส่่ใจ สนใจในทุุกอย่่างของบ้้าน
อ๊๊อดยัังจำำ�ได้้ว่า่ ลุุงเช้้าจะตื่่�นแต่่เช้้าเดิินออกกำำ�ลังั ทุุกวััน และคอยดููต้น้ ไม้้ใน
สวนหลัังบ้้าน ดููต้้นมะม่่วง ต้้นขนุุน กล้้วย ว่่า ออกผลหรืือมีีศััตรููพืืชอะไรบ้้าง ถ้้ามีี
กาฝากขึ้้�นก็็จะให้้จััดการตััดออกเพราะถ้้าไม่่ตััดออกกาฝากจะกิินต้้นจนตาย ดููว่่า
มีีกล้้วย มะม่่วงสุุกบ้้างไหมขนุุนบ้้างไหม ถ้้ามีีจะได้้ให้้ผมเอากระดาษไปห่่อเพื่่�อ
ป้้องกัันกระรอกมากิิน ช่่วงสายๆ ลุุงจะไปนั่่�งดููทีีวีีในบ้้านซึ่่ง� เป็็นที่่นั่่� ง� ตััวเดิิมที่่นั่่� ง� ทุุก

วััน ตกบ่่ายลุุงจะเดิินจากบ้้านเก่่ามาบ้้านใหม่่แล้้วไปนอนที่่บ้� ้านใหม่่ 1 -2 ชั่่�วโมง
แล้้วมานั่่�งคุุยถามบ้้านที่่�สทิิงพระ เรื่่�องเรีียน และมัักเล่่าให้้ฟัังเกี่่�ยวกัับการทำำ�งาน
ตอนที่่�ลุุงไปอยู่่�ต่่างจัังหวััดการเป็็นผู้้�พิิพากษาเป็็นอย่่างไร และทุุกครั้้�งที่่�หลานไป
สอบ ลุุงก็็จะถามว่่าสอบอะไร หลายครั้้�งลุุงตอบว่่า ผิิด ที่่ถู� ูกต้้องตอบแบบนี้้�
หลานๆ ที่่�อาศััยกัับลุุงต้้องปรนนิิบััติิลุุงด้้วย ดัังเช่่นที่่�ตอน 2 ทุ่่�มของทุุกวััน
อ๊๊อดจะไปนวดไหล่่ซ้า้ ยที่่ลุ� งุ เจ็็บลุงุ มัักจะแลกเปลี่่ย� นเรื่่อ� งบ้้านสทิิงพระให้้ฟังั พร้้อม
เล่่าว่่าสมััยลุุงเรีียนลำำ�บากแบบไหน ทำำ�ให้้หลานตั้้�งใจมุ่่�งมั่่�นว่่าต้้องเป็็นให้้ได้้เหมืือน
ลุุง ลุุงสนใจและห่่วงคนในบ้้าน เวลาใกล้้สอบก็็จะไม่่ใช้้ให้้ทำำ�อะไรที่่�รบกวนเวลา
อ่่านหนัังสืือ แต่่ถ้้าเป็็นช่่วงอื่่�นก็็ใช้้ให้้ช่่วยงานบ้้านมีีครั้้�งหนึ่่�งที่่�จำำ�เป็็นต้้องย้้ายโรง
ไม้้ คืือต้้องรื้้อ� และสร้้างโรงไม้้มุงุ หลัังคาใหม่่ ลุุงเป็็นคนออกแบบ บอกวิิธีีการทำำ�วาง
เสา ฐานราก วางตง เชื่่�อเลยว่่าลุุงไม่่ได้้รู้้�แต่่กฎหมาย
ลุุงสกลกัับหลานแหวน
“แมว” อรวรรณ อนัันตเสนา ญาติิของพ่่อสกลจากแถวสามจัังหวััด เคยมา
เรีียนรามคำำ�แหงและพัักอาศััยอยู่่�ที่บ้่� า้ นท่่าพระอีีกคน ในวัันแรกที่่ม� าถึึง แม่่สมศรีีสวม
วิิญญาณครููภาษาไทย บอกว่่าชื่่อ� แมว ชื่่อ� เต่่า ชื่่อ� กระแต เป็็นชื่่อ� สััตว์์ ไม่่ควรเอามา
เรีียกเป็็นชื่่อ� คน แล้้วแม่่สมศรีีก็็ขอเปลี่่ย� นชื่่อ� น้้องแมว เป็็น น้้อง “แหวน” ทัันทีี
แหวนเป็็นหลานคนหนึ่่�งที่่�ไม่่ได้้เรีียนทางกฎหมาย แต่่ก็ป็ ระสบความสำำ�เร็็จใน
หน้้าที่่ก� ารงานเป็็นอย่่างดีี ตอนนี้้�ทำำ�งานเป็็นครูู กศน. ในกรุุงเทพฯ ต้้องลงไปทำำ�งาน
สลััมบางพื้้�นที่่ด้� ว้ ย แหวนทำำ�งานแข็็งขัันมุ่่�งมั่่�นเพื่่�อเยาวชนไทย ความทรงจำำ�เกี่่ย� วกัับ
คุุณลุุงสกลมีีหลายอย่่าง แหวนบอกว่่าลุุงใจดีี คอยดููแลและให้้ โอกาสหลานทุุกคน
ลุุงช่่วยเหลืือญาติิๆ ทางบ้้านแหวน คอยห่่วงใย เคยมีีญาติิของแหวนป่่วยเป็็นโรคหััวใจ
ลุุงก็็ช่ว่ ยจััดการให้้
ลุุงสกลชอบฝึึกหลานให้้กล้้าทำำ�สิ่่�งต่่างๆ วัันหนึ่่�งลุุงมอบบทบาทให้้หลาน
สาวเป็็นพยาบาลจำำ�เป็็น ซึ่่�งแหวนสามารถทำำ�อะไรในการดููแลคนป่่วยได้้หลาย
อย่่าง แต่่ถ้้าให้้แหวนฉีีดอิินซููลิินให้้ลุุงซึ่่�งเป็็นเบาหวาน แหวนรู้้�สึึกไม่่มีีความกล้้า
พอเพราะกลััวเข็็มฉีีดยามาก แม้้ลุุงบอกว่่าการฉีีดยาเป็็นเรื่่�องง่่าย หากวัันใดคุุณ

ป้้าสมศรีีหรืือพี่่�เด่่นไม่่อยู่่�แหวนจะเหงื่่�อตกที่่�สุุด เพราะจะต้้องทำำ�หน้้าที่่�ฉีีดยาแทน
ลุุงมัักจะบอกว่่า ไม่่ต้้องกลััวอะไรทั้้�งนั้้�น และลุุงไม่่กลััวเข็็มฉีีดยา ให้้พยายามทำำ�
โดยไม่่ต้้องเกร็็ง ไม่่ต้้องกลััวลุุงเจ็็บ แต่่ทำำ�อย่่างไรแหวนก็็ไม่่กล้้า ลุุงเลยได้้ไอเดีีย
ให้้แหวนไปหััดฉีดี ยาเข้้าก้้อนสบู่่�ไปก่่อนในช่่วงเริ่่มต้ � น้ โดยลุุงยืืนกำำ�กับั เองเลย หลััง
จากนั้้�นแหวนก็็มีีความมั่่�นใจมากขึ้้�น สามารถฉีีดยาให้้ลุุงได้้ แม้้ความรู้้�สึึกกลััวจะ
ยัังมีี ในครั้้ง� แรกที่่ฉี� ดี คนฉีดี เกืือบจะเป็็นลม แต่่คนโดนฉีดี นั่่�งยิ้้�ม คอยให้้กำำ�ลังั ใจ ลุุง
บอกตรงๆ ว่่าหลานฉีีดมืือยัังไม่่นิ่่ง� ยัังไงก็็ต้อ้ งทนอยู่่�แล้้ว เพราะลุุงฉีดี เองไม่่ได้้ แล้้ว
แนะนำำ�ให้้แหวนกลัับไปฝึึกฉีดี ยาอีีก สัักพัักแหวนก็็ทำำ�ได้้คล่่องมากขึ้้น� แม้้แหวนจะ
รู้้�สึึกอยากเป็็นลมอยู่่�ร่ำ��ไป
ลุุงสกลกัับลููกหลานของอาใหญ่่และอาเล็็ก
ในส่่วนของเอ อิิสราวดีี วิิสุุทธิิชาติิ ลููกสาวของอาเล็็ก ก็็เคยมาอยู่่�ที่�่บ้้าน
ท่่าพระกัับลุงุ สกลเพื่่�อเรีียนรามฯ ด้้วย และสามารถเรีียนจบได้้อย่่างเรีียบร้้อย พอเค
จารุุวััฒน์์ บััวแก้้ว ลููกอาใหญ่่และอาเจริิญ จบมััธยมปลาย อาใหญ่่ก็็ฝากหลานมา
อยู่่�กัับลุุงกริ้้�วอีีกเช่่นเดีียวกััน ลุุงแนะนำำ�แกมบัังคัับให้้เรีียนนิิติิศาสตร์์ พอเคเรีียน
ได้้สองปีีรู้้�สึึกไม่่ชอบ จึึงไปสอบเรีียนต่่อทางด้้านนิิเทศศิิลป์์ที่่�มหาวิิทยาลััยราชภััฏ
พระนครแทน ตอนหลัังออกไปอยู่่�หอ เพราะเดิินทางจากบ้้านลุุงไม่่สะดวก
สำำ�หรัับเค เป็็นหลานชายที่่มีี� ความผููกพัันกัับลุงุ มาก แม้้ออกจากบ้้านไปนาน
แล้้ว แต่่เคจะหมั่่�นมาเยี่่�ยมลุุง โดยเฉพาะช่่วงปีีหลััง เคแทบจะมาเยี่่�ยมทุุกวัันเสาร์์
พร้้อมช่่วยทำำ�งานบ้้านที่่วั� ดั ท่่าพระ แต่่หากลุุงเข้้าโรงพยาบาล เคก็็จะไปคอยอยู่่�โยง
คอยเฝ้้าคุุณลุุงตลอดเมื่่�อลุุงจากไป เคได้้เขีียนบัันทึึกไว้้ ดัังต่่อไปนี้้�
“ถึึงคุุณลุุงผู้้�เป็็นที่่�รััก
ตั้้�งแต่่ผมจำำ�ความได้้ ผมก็็เห็็นรููปหนึ่่�งรููปตั้้�งบนโต๊๊ะทำำ�งานของแม่่ ผมก็็ไม่่รู้้�
ว่่าเป็็นใคร แต่่รู้้�แค่่ว่่าคนในรููปดููหล่่อและเท่่มากในสายตาของผม ใส่่เครื่่�องแบบ
เต็็มยศ พอผมโตขึ้้น� มาหน่่อย ผมจึึงถามแม่่ แม่่มองไปที่่รูู� ปนั้้�นแล้้วบอกว่่าท่่านเป็็น
ผู้้�มีีพระคุุณของแม่่ เป็็นพี่่�ชายลููกพี่่�ลููกน้้องกัับแม่่ ซึ่่�งก็็เป็็นคุุณลุุงของผม เมื่่�อผมโต
ขึ้้�นมาอีีกหน่่อย แม่่ก็็พาผมขึ้้�นมากรุุงเทพ แม่่บอกจะมาเยี่่�ยมลุุง ซึ่่�งเป็็นคนในรููปที่่�

ผมเห็็นที่่�โต๊๊ะทำำ�งานของแม่่ ผมรู้้�สึึกตื่่�นเต้้นมากที่่�จะได้้เจอลุุง
ผมจำำ�ได้้ว่่านั่่�งรถไฟมาลงที่่�สถานีีบางกอกน้้อย แล้้วนั่่�งเรืือข้้ามฟากมาที่่�
สนามหลวงแล้้วถึึงต่่อรถแท็็กซี่่�มาที่่�ท่่าพระ พอมาถึึงบ้้านภาพแรกที่่�ผมเห็็น ผู้้�ชาย
รููปร่่างสููงใหญ่่ซึ่่ง� ดููดีี ท่่านใส่่เสื้้�อยืืดสีีขาว กางเกงขาสั้้น� เดิินมารัับแม่่และผมถึึงหน้้า
ประตููบ้้าน เมื่่�อผมเห็็นจึึงจำำ�ได้้ว่า่ เป็็นคนเดีียวกัันกัับคนในรููปบนโต๊๊ะทำำ�งานของแม่่
ท่่านดููใจดีี แม่่พููดกัับผมเสมอว่่า ท่่านคืือผู้้�มีีพระคุุณของแม่่ ถ้้าท่่านไม่่ให้้โอกาสแม่่
ได้้เรีียนหนัังสืือ แม่่ก็็คงไม่่มีีวัันนี้้�ครัับ แม่่บอกว่่าแม่่ต้้องตอบแทนพระคุุณท่่าน
แล้้วหลัังจากนั้้�นอีีกนานหลายปีีตััวผมได้้มีีโอกาสมาศึึกษาต่่อที่่�กรุุงเทพ จึึง
ได้้มาเยี่่�ยมท่่านที่่�บ้้าน พอท่่านรู้้�ว่่าผมจะมาเรีียนที่่�กรุุงเทพ ท่่านบอกกัับผมว่่ามา
อยู่่�ที่บ้่� ้านท่่าน ท่่านพาผมไปดููห้้องนอน ดููเตีียงนอน ท่่านบอกว่่าเธอนอนเตีียงนี้้�นะ
แล้้วหลัังจากนั้้�นผมก็็ใช้้ชีีวิิตอยู่่�ที่่�บ้้านท่่าน ทำำ�ให้้ผมรู้้�ว่่าท่่านเป็็นคนที่่�รัักความเป็็น
ระเบีียบมาก ท่่านจะดููแลทุุกอย่่างภายในบ้้านด้้วยตััวท่่านเองเสมอ ทุุกเช้้าท่่านจะ
มาเดิินออกกำำ�ลังั กายที่่ส� นาม ส่่วนผมก็็จะกวาดใบไม้้ที่ล�่ านหน้้าบ้้าน ท่่านจะสอน
ว่่าควรกวาดใบไม้้ไว้้เป็็นกองๆ เพื่่�อง่่ายต่่อการขนไปทิ้้�ง
ลุุงเป็็นคนที่่�มีีความจำำ�ดีีมาก ถ้้าผมวางของผิิดที่่� ท่่านจะบอกให้้วางให้้ถููกที่่�
แสดงให้้เห็็นว่่าท่่านเป็็นคนที่่มีี� ระเบีียบวิินัยั และมีีความจำำ�ดีีมาก ผมจึึงได้้รับั ความ
มีีระเบีียบวิินัยั จากท่่านมา ท่่านให้้ความรัักความเมตตาห่่วงใยกัับผมและญาติิทุกุ
คน ตอนบ่่ายๆ ท่่านจะเดิินเข้้ามาที่่ห้� อ้ ง ถามว่่าเป็็นยัังไงบ้้างเรื่่อ� งความเป็็นอยู่่� เรื่่อ� ง
การเรีียน และเรื่่�องอื่่�นๆ ด้้วย ผมอยู่่�บ้้านท่่านเป็็นเวลาสองปีี ได้้ทั้้�งความรัักความ
อบอุ่่�นความห่่วงใยที่่ผมรู้้�สึ � กึ และสััมผัสั ได้้ เมื่่�อผมเรีียนจบและทำำ�งานที่่ก� รุุงเทพ ผม
มีีโอกาสมาเยี่่�ยมท่่านบ้้าง แต่่ระยะหลัังท่่านป่่วยเข้้าออกโรงพยาบาล ผมอยากให้้
ลุุงหายป่่วย และอยู่่�กัับลููกหลานนานๆ”
ปู่่�สกลกัับโต หลานคนสุุดท้้าย
หลานรุ่่�นสุุดท้้ายที่่ม� าอยู่่�ที่บ้�่ า้ นท่่าพระในยามพ่่อสกลแก่่เฒ่่า คืือ โต นราธิิป
และ ติิ ธีีรพััฒน์์ เหมืือนพะวงศ์์ บุุตรชายของพี่่ช� นะ ติิมาเรีียนที่่ร� ามฯ ได้้สักั พััก แล้้ว
ก็็กลัับไปมีีครอบครััวที่่�น่่ารัักอยู่่�ที่่�ดอนสััก ตอนหลัังย้้ายไปขายล๊๊อดเตอรี่่�กัับพี่่�นะที่่�
วััดพะโคะ มีีรายได้้ร่ำ��รวย ส่่วนโตยัังอยู่่�ที่่�บ้้านมาโดยตลอด นอกจากตั้้�งใจจะมา
เรีียนนิิติิศาสตร์์ โตก็็ถููกมอบให้้คอยดููแลสุุขภาพและให้้การบริิการปู่่� โดยเฉพาะ
การพาไปพบแพทย์์ ส่่วนน้้องภูู สิิริิพงศ์์ ลููกของพี่่�ชนะคนที่่� 4 เป็็นคนเก่่งมาก หลััง
จากจบจากนิิติศิ าสตร์์ มหาวิิทยาลััยสงขลานคริินทร์์ มาเรีียนเนติิฯ ปีีเดีียวจบ สอบ
ตั๋๋�วทนายปีีเดีียวได้้ ตอนนี้้�เรีียนปริิญญาโทอยู่่�ที่�่ธรรมศาสตร์์ คอยแวะมาดููแลปู่่�
เรื่่�อยๆ แต่่ไม่่ได้้อยู่่�ที่่�บ้้าน
โตเล่่าว่่าสมััยยัังเป็็นเด็็ก ปู่่�ของโตซึ่่�งเป็็นพี่่�ชายของปู่่�สกล ชอบเล่่าให้้ฟัังอยู่่�

บ่่อยๆ ว่่า ปู่่�สกลเป็็นคนขยัันมีีระเบีียบวิินััยเข้้มงวด และเป็็นคนที่่�เรีียนเก่่งมาก
มีีหน้้าที่่�การงานดีี ตอนเด็็กโตก็็ได้้เจอกัับปู่่�สกล 2 ครั้้�ง ในช่่วงเวลาปู่่�สกลกลัับไป
สงขลา ท่่านชอบไปที่่�วััดสนามชััยออก ตอนโตมาพัักอาศััยอยู่่�ที่�่บ้้านของปู่่� ปู่่�ก็็มีี
อาการป่่วยแล้้วแต่่ยัังสามารถเดิินเองได้้โดยใช้้ Walker โตมาช่่วยดููแลท่่าน ตอน
นั้้�นปู่่�สามารถช่่วยเหลืือตััวเองได้้อยู่่�บ้้าง ที่่�บ้้านจะให้้ปู่่�เดิินเช้้าเย็็น แล้้วโตจะคอย
พยุุงปู่่�ให้้เกาะไหล่่ ซึ่่�งจะทำำ�อย่่างนี้้�เป็็นประจำำ�ทุุกๆ วััน หลัังจากปู่่�หกล้้มจนทำำ�ให้้
กระดููกนิ้้�วแตก และไม่่สามารถจัับ Walker ด้้วยตนเองได้้อีีก โตก็็จะอุ้้�มปู่่�แทน ไม่่

ว่่าจะไปไหนมาไหน โตก็็จะอุ้้�มปู่่�ไปด้้วยตลอด
สำำ�หรัับหลานที่่ดู� ูแลพ่่ออย่่างใกล้้ชิิดที่่�สุุด ก็็คงไม่่มีีใครจะเหนื่่�อยและทุ่่�มเท
เท่่ากัับหลานโต โตกล่่าวว่่า “ผมกัับปู่่�นั้้�นเสมืือนตััวติิดกััน ปู่่�ไปไหน ผมก็็ต้้องไปที่่�
นั่่�น จะตามไปดููแลปู่่�อยู่่�ตลอดเวลา เราอยู่่�ด้้วยกัันตลอด ถึึงแม้้ปู่่�จะจำำ�ชื่่�อผมไม่่ได้้
แต่่ปู่ก็�่ ยั็ งั จำำ�ใบหน้้าของผมได้้ ปู่่จ� ะเรีียกผมว่่าลููก เป็็นมากกว่่าสิิบปีีแล้้วที่่ผ� มจะคุุย
กัับปู่่ทุ� กุ วััน บางวัันปู่่ก็� คุ็ ยุ รู้้�เรื่่อ� ง บางวัันก็็ไม่่ ถ้้าวัันไหนคุุยรู้้�เรื่่อ� งเราจะเรีียกกัันที่่บ้� า้ น
ว่่าวัันนี้้� ปู่่� “ปลั๊๊�กติิด” ผมกัับปู่่�จะถ่่ายรููปเล่่นด้้วยกัันเสมอ ทั้้�งตอนอยู่่�ที่่�บ้้าน โรง
พยาบาล ไปเที่่�ยวที่่�ต่่างๆ บางครั้้�งปู่่�ก็็หัันมาถ่่ายรููป บางครั้้�งก็็นั่่�งเฉยๆ เวลาปู่่�อยู่่�ที่่�
บ้้านปู่่น� อนอยู่่บ� นเตีียง ผมก็็จะเข้้าไปหาปู่่� ถามปู่่ว่� า่ “เป็็นไงมั่่�ง” ปู่่เ� ขาก็็จะตอบกลัับ
มาว่่า “สบายดีี” เป็็นประโยคสั้้�นๆ ผมชอบแกล้้งปู่่�ให้้กัับเขายกแขนตึึงขาอยู่่�บ่่อย
ครั้้�ง ช่่วงแรกเขาก็็ทำำ�ตาม พอทำำ�นานๆ เข้้า ปู่่�ก็็จะเริ่่�มหงุุดหงิิดและพููดเสีียงดัังๆ ว่่า
“เอ๊๊ะ” ถ้้าเขาเหนื่่�อย ผมก็็จะปล่่อยให้้เขานอนพัักอยู่่�บนเตีียงของเขาสบายๆ แล้้ว
ผมก็็นอนเฝ้้าข้้างๆ”
การอบรมสั่่�งสอนลููกหลานในภาพรวม
นอกจากการจััดการเรื่่�องการเรีียนในห้้องเรีียนตั้้�งแต่่เด็็ก หรืือการสนัับสนุุน
ให้้ลูกู หลานเลืือกเส้้นทางวิิชาการอย่่างดีีแล้้ว พ่่อสกลมีีการสอนลููกหลานนอกน้้อง
เรีียนอีีกหลายแบบ มีีการวางกฎเกณฑ์์ที่่�เคร่่งครััดเป็็นพิิเศษ จนยากที่่�บ้้านอื่่�นจะมีี
เหมืือน
เกมแปลกๆ ที่่�ใช้้สอนลููกหลาน
เกมเล่่นว่่าว ตั้้�งแต่่อยู่่�ร้้อยเอ็็ด พ่่อสกลสอนลููกทำำ�ว่่าวปัักเป้้า ว่่าวจุุฬา แล้้ว
พาลููกๆ ไปเล่่นที่่�สนามกว้้างๆ เหมืือนจะเป็็นที่่�โล่่งในเขตทหาร แล้้วพ่่อเขาจะเอา
ก้้อนหิินผููกไว้้ให้้ว่่าวลอยไป แต่่ไม่่สููงเกิินไป เพื่่�อให้้เราวิ่่�งไปเก็็บ แล้้วก็็ค่่อยๆ ลด
ขนาดก้้อนหิินลง ซึ่่�งถ้้าเราวิ่่�งไปช้้าหรืือก้้อนหิินที่่�ถ่่วงมัันร่่วง เราก็็จะวิ่่�งไม่่ทัันว่่าว
ดัังนั้้�น ทุุกคนต้้องมีีสติิวิ่่ง� ให้้เร็็วมาก สำำ�หรัับลูกู ผู้้�ชาย พ่่อสอนให้้ทำำ�หนัังสติ๊๊�ก ทำำ�เบ็็ด
ตกปลา และทำำ�แร้้วดัักสััตว์์ด้้วย
เกมที่่�ว่่าแปลก คืือ “เกมปล่่อยเดิิน” คืือ ตอนอยู่่�ที่่�อยุุธยา พ่่อเขาจะขัับรถ
เอาลููกหลานไปปล่่อยไว้้คนละทิิศ ห่่างจากบ้้านสัักห้้าถึึงสิิบกิิโลเมตร แล้้วเขาก็็ให้้
เดิินกลัับ แข่่งกัันทำำ�เวลาว่่าใครจะถึึงก่่อน เช่่น ปล่่อยรััตนาที่่ต� ลาดหััวแหลม ปล่่อย
โก้้ที่่�วััดพนััญเชิิง ปล่่อยโด่่งไว้้แถวภููเขาทอง หรืือปล่่อยเด่่นไว้้ที่่�ป้้อมเพชร พวกลููก
ก็็จะเดิินงงๆ กััน แล้้วเขาก็็ขัับรถมาคอยดูู โฉบๆ บางคนบอกว่่าเหนื่่�อยมาก ขอติิด
รถกลัับไปด้้วย พ่่อก็็ไม่่ยอมรัับไป
ตอนโก้้เริ่่�มขึ้้�นมััธยมต้้น โด่่งเป็็นช่่วงประถมปลาย พ่่อยัังฝึึกให้้ลููกหััดขัับรถ
ที่่�สนามฟุุตบอลเก่่าแถววััดธรรมิิกราช สอนให้้ขัับวนไปวนมาแล้้วพ่่อนั่่�งคุุม ถ้้าขัับ
ผิิดๆ ถููกๆ พ่่อก็็จะดุุ แต่่แป๊๊บเดีียวลููกก็็ขับั บัังคัับรถได้้ สัักพัักพ่่อก็็พาไปขัับออกท้้อง
ถนน ลููกกลััวมาก พ่่อบอกให้้ขับั ไปข้้างหน้้าไม่่ต้อ้ งคิิดอะไร มัันก็็เหมืือนขัับตอนอยู่่�
ในสนามบอล ลููกฟัังดัังนั้้�นก็็ขัับเดิินหน้้าไปเรื่่�อยๆ มัันก็็ไม่่มีีอะไรน่่ากลััวจริิงๆ
การพาไปสััมผััสโลกและผู้้คน �
ตั้้�งแต่่เด็็กพ่่อสกลจะพาลููกหลานไปศาลเป็็นประจำำ� พ่่อจะดููไปห้้องขัังใน
ศาล เพื่่�อให้้เข้้าใจกระบวนพิิจารณาคดีี พ่่อบอกว่่าใครทำำ�ตััวไม่่ดีีจะโดนขัังคุุกและ
ตััดหััว โด่่งจำำ�ได้้ว่่าโก้้ต้้องถููกพ่่อสั่่�งให้้กราบบััลลัังก์์เนื่่�องจากขึ้้�นไปนั่่�งเล่่นเป็็นผู้้�
พิิพากษาอยู่่�บนบััลลัังก์์ที่่�ศาลแขวงอยุุธยา ส่่วนโด่่งนั่่�งอยู่่�ในคอกพยาน จึึงไม่่โดน
พ่่อบอกว่่าบนบััลลังั ก์์เป็็นที่่นั่่� ง� ตััวแทนพระมหากษััตริิย์์ พ่่อสกลพาลููกๆ ไปเที่่ย� วต่่าง
จัังหวััด ให้้ได้้เรีียนรู้้�ภููมิิภาคต่่างๆ ของประเทศไทย และแม้้พ่่อแม่่ไม่่มีีเงิินพ่่อที่่�จะ
พาลููกสี่่�คนไปต่่างประเทศ พ่่อก็็จะพยายามพาไปทางจัังหวััดชายแดน ให้้ข้้ามไป
ทางปาดัังเบซาร์์ แม่่สายหรืือชายแดนลาว เพื่่�อให้้ลููกได้้สััมผััสเมืืองนอกนิิดหน่่อย
เท่่าที่่�พ่่อทำำ�ได้้
ประสบการณ์์หนึ่่�งที่่พ่� ่อของบ้้านอื่่�นคงไม่่ทำำ� นั่่�นก็็คืือพ่่อจะพาลููกไปเจอทุุก
สิ่่�งแม้้จะเป็็นมุุมมืืดในสัังคม พ่่ออยากให้้ได้้สััมผััสเองแทนการอธิิบายด้้วยคำำ�พููด
ดัังที่่พ่� อ่ พาลููกชายลููกสาวเข้้าไปชมอาบอบนวด ทำำ�ให้้พวกลููกแอบเห็็นผู้้�หญิิงนั่่�งอยู่่�
ในห้้องกระจกตั้้�งแต่่เด็็กๆ แล้้วพ่่อก็็ยัังพาไปโรงน้ำำ�� ชาแถวปิ่่�นเกล้้า ซึ่่�งพ่่อสอนลููก
ว่่ามัันเป็็นการบริิการทางเพศแบบหนึ่่�ง แต่่โรงน้ำำ�� ชาจะมีีกาน้ำำ�� ชาไว้้ที่่�หััวนอน ซึ่่�ง

ลููกๆ ในวััยเยาว์์ก็จ็ ะหััวเราะขำำ�ขันั กััน สมััยพ่่อสกลเป็็นรองอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาภาค 2
อยู่่�ที่่�ชลบุุรีี พ่่อพาไปพบผู้้�ชายคนหนึ่่�ง ตััวล่ำำ�� ๆ แน่่นๆ เขาคุุยกัับพ่่ออย่่างมีีสััมมา
คารวะ พอกลัับบ้า้ นมา พ่่อบอกว่่าผู้ช้� ายคนนั้้�นมีีอิิทธิิพลมาก เป็็นคนดััง ที่่ลู� กู น่่าจะ
ได้้เห็็นว่่าตััวจริิงเขาเป็็นยัังไง แล้้วพ่่อก็็เฉลยว่่า ท่่านสุุภาพบุุรุุษคนนั้้�น ชื่่�อ “กำำ�นััน
เป๊๊าะ”
กฎกติิกาโหดๆ ที่่�ใช้้สอนลููกหลาน
ไม่่รู้้�ว่า่ เป็็นเพราะพ่่อสกลมีีความรัักและห่่วงใยลููกเป็็นพิิเศษหรืืออย่่างไร พ่่อ
จึึงตั้้�งกฎกติิกาในบ้้านเป็็นจำำ�นวนมาก ตััวอย่่างเช่่น การห้้ามลููกเสีียบปลั๊๊�กเครื่่อ� งใช้้
ไฟฟ้้า หรืือการห้้ามจุุดไม้้ขีีดไฟ เพราะเกรงจะไม่่ได้้รับั ความปลอดภััย เรื่่อ� งห่่วงการ
ศึึกษาวัันธรรมดาพ่่อจะห้้ามดููทีีวีีเกิินสองทุ่่�ม ดููดึึกได้้เฉพาะวัันศุุกร์์กัับวัันเสาร์์ ดััง
นั้้�นลููกจะชอบมากเวลาพ่่อแม่่ได้้รับั เชิิญไปงานเลี้้�ยง แต่่บางทีีพ่่อก็็แอบเข้้าบ้้านมา
เงีียบๆ ตอนดึึก ถ้้าลููกยัังตาสว่่างนั่่�งดููหนัังกัันเพลิิน พ่่อก็็จะบิิดพุุงกัันคนละทีี แล้้ว
ไล่่ให้้ไปนอน พร้้อมกัับดุุด่่าพี่่�เลี้้�ยงที่่�ปล่่อยปละให้้พวกเด็็กๆ แอบดููทีีวีี
สำำ�หรัับเรื่่�องความสะอาดและเรื่่�องสุุขภาพพลานามััยถืือเป็็นเรื่่�องใหญ่่มาก
พ่่อจะห้้ามกิินของริิมถนน ห้้ามกิินโอเลี้้�ยงหรืือชาเย็็นที่่�เขาชงขายกัันทั่่�วไป เพราะ
พ่่อบอกว่่าเขาทำำ�ไม่่สะอาด แต่่เป๊๊บซี่�่ให้้กิินได้้เพราะมาจากโรงงานที่่�ควบคุุม
คุุณภาพดีีแล้้วและมัันอยู่่�ในขวด มีีอยู่่�ครั้้ง� หนึ่่�ง พ่่อจะพาลููกไปเที่่ย� วสงขลา ระหว่่าง
รอรถไฟออกจากหััวลำำ�โพง ทุุกคนมีีถุุงน้ำำ�� แข็็งใส่่น้ำ�สีีดำ ำ� ำ�กันั คนละถุุง พ่่อมาถึึงยัังไม่่
ถามอะไร ก็็ดึึงถุุงจากมืือลููกไปทิ้้�งถัังขยะหมด ลููกๆ ได้้แต่่อ้้าปากค้้าง เด่่นถามว่่า
โยนเป๊๊บซี่่�ของเด่่นทิ้้�งทำำ�ไม พ่่อตกใจบอกขอโทษ เขานึึกว่่าเป็็น “โอเลี้้�ยง”
การอบรมเรื่่�องจริิยธรรมและศาสนาแก่่ลููกหลาน
พ่่อสกลสอนลููกหลานในทุุกๆ โอกาสว่่า ต้้องเป็็นคนดีี ไม่่เป็็นคนชั่่�ว กล้้า
หาญ กล้้าในสิ่่�งที่่ค� วรกล้้า ละอายต่่อบาป ต้้องขยัันขัันแข็็ง ประหยััด อดออม อดทน
รัักเกีียรติิ รัักศัักดิ์์�ศรีี สำำ�หรัับลููกหลานผู้้�ชาย พ่่อสอนว่่าถ้้าเจ็็บก็็ต้้องอดทน ต้้องไม่่
ร้้อง ไม่่งอแง ลููกหลานก็็พยายาม ทํําได้้บ้้าง ไม่่ได้้บ้้าง ตามภาวะ ตามโอกาส ตาม

อายุุ ตามประสบการณ์์ และการเรีียนรู้้�
เกี่่�ยวกัับเรื่่�องศาสนา ที่่�บ้้านไม่่มีีวััดประจำำ�ที่่�ไปทำำ�บุุญ พ่่อแม่่ไม่่ได้้ถึึงกัับ

ตัักบาตรบ่่อยๆ เหมืือนบ้้านอื่่�น แต่่ก็็ได้้ทำำ�บุุญและฟัังธรรมตามกาล พ่่อเองก็็มีี
พระปัักษ์์ใต้้ที่�่สนิิทสนมคุ้้�นเคยหลายรููป เราไปเยี่่�ยมท่่านมหาลอยที่่�วััดโสมฯ หรืือ
ท่่านมหาผลที่่�วััดชลประทานฯ อยู่่�เนืืองๆ การเรีียนรู้้�เรื่่�องธรรมะกัับพ่่อ ไม่่ใช่่การ
นั่่�งปฏิิบััติิธรรม แต่่เป็็นการเฝ้้าดููชีีวิิตของพ่่อที่่�พยายามทำำ�งานให้้ความเป็็นธรรม
แก่่คนอื่่�น และการใช้้ชีีวิิตของเขาเป็็นธรรมชาติิ สอดคล้้องกัับธรรมะของเด่่นเคย
นิิมนต์์หลวงปู่่�บุุญมา คััมภีีรธััมโม วััดป่่าสีีห์์พนม มาที่่�บ้้านของเด่่นและบ้้านของ
โด่่ง พ่่อก็็จะกราบไหว้้พระอย่่างตั้้�งใจ ในยามพ่่อนอนแม่่ก็จ็ ะเปิิดซีีดีีธรรมะหรืือเพลง
สรภััญญะให้้พ่่อได้้ฟัังอยู่่�ตลอด
ย่่าเลี่่�ยนดีีใจมากตอนที่่�พ่่อบวชเรีียน พ่่อสกลและแม่่สมศรีีจึึงดีีใจมากเช่่น
กัันเมื่่�อรัับทราบว่่าเด่่นอยากจะบวช เด่่นเล่่าว่่า ตอนปีี พ.ศ. 2532 พ่่อเรีียกเด่่นไป
คุุย อยากให้้ลููกผู้้�ชายได้้เกณฑ์์ทหารหรืือบวชเป็็นพระ เพื่่�อจะได้้ฝึึกตน ฝึึกใจ มีี
ระเบีียบวิินััย สร้้างบุุญสร้้างกุุศล เป็็นพุุทธศาสนิิกชนที่่�ดีี เด่่นไม่่ต้้องเข้้าคััดเลืือก
ทหาร จึึงเลืือกไปบวชที่่วั� ดั ชลประทานรัังสฤษดิ์์�กับั หลวงพ่่อปััญญานัันทะ หลัังออก
พรรษาก็็ยังั ได้้ไปอยู่่�สวนโมกขพลารามเพื่่�อศึึกษาธรรมกัับท่า่ นอาจารย์์พุทธท ุ าสอยู่่�
ช่่วงหนึ่่�ง หลัังจากนั้้�นไม่่นาน โก้้กับั เก่่งก็็ไปบวชที่่วั� ดั ชลประทานรัังสฤษดิ์์�อีีกตามลํํา
ดัับ พ่่อดีีใจและมีีความสุุขมากที่่ลู� กู ผู้ช้� ายทั้้�งสามคนได้้บวชเรีียน สำำ�หรัับโด่่งลููกสาว
ไม่่ได้้บวช เพราะเถรสมาคมไทยยัังไม่่ยอมให้้ผู้้�หญิิงบวช แต่่โด่่งก็็มีีศรััทธาต่่อ
ศาสนาพุุทธมาก เคยไปอยู่่�วััดหนองป่่าพงที่่อุ� ุบลฯ เป็็นสิิบวัันก่่อนไปเรีียนเยอรมััน
เคยไปปฏิิบััติิธรรมที่่วั� ัดพลััมของท่่านติิช นััท ฮัันห์์ ในประเทศฝรั่่�งเศส และเคยไป
ฟัังท่่านดะไล ลามะ เทศน์์ ที่่�กรุุงบอนน์์ด้้วย
นอกเหนืือจากเรื่่อ� งพระ เหมืือนพ่่อสกลจะเชื่่อ� เรื่่อ� งพราหมณ์์และเรื่่อ� งผีีด้้วย

จริิงๆ พ่่อสอนลููกไม่่ให้้กลััวผีี ไม่่ให้้เชื่่�อผีีสาง แต่่พ่่อก็็สอนให้้ไหว้้เจ้้าที่่�เวลาลููกไป
นอนที่่�แปลกๆ และบางทีีพ่่อก็็เล่่าว่่าไปดููหมอมา ยัังมีีใบดวงของพ่่อหลงเหลืืออยู่่�
ครั้้ง� หนึ่่�งมีีคนพาพ่่อไปดููเขาเสกหนัังควายเสกตะปูู พ่่อบอกว่่าตื่่�นเต้้นมาก จะว่่าเขา
หลอกก็็จัับผิิดเขาไม่่ได้้ และมีีอยู่่�ครั้้�งหนึ่่�ง ที่่�ศาลมีีคนผีีเข้้าสั่่�นไปทั้้�งตััว พููดเสีียง
แปลกๆ พ่่อจึึงถอดพระที่่�คอออกมา ให้้เด็็กเจ้้าหน้้าที่่�เอาน้ำำ��ใส่่ขััน ให้้เขาจุุดเทีียน
พ่่อนั่่�งไหว้้พระปลุุกเสก แล้้วก็็เอาน้ำำ��มนต์์ที่ทำ�่ ำ�เองไปรดคนที่่ผีี� เข้้า สัักพัักผีีก็็ออกไป
คนนั้้�นนอนนิ่่�ง สำำ�หรัับลูกู ๆ พ่่อจะเป่่ากระหม่่อมให้้ทุกุ ครั้้ง� เวลาลููกป่่วย หรืือจะต้้อง
ออกไปสอบแข่่งขัันอะไรยากๆ ท่่านใดไม่่เชื่่�อโปรดอย่่าลบหลู่่�
คำำ�สอนเรื่่�องงานและวิิชาชีีพ
ในชีีวิิตการทำำ�งาน พ่่อสกลได้้พบปะผู้้�คนมากมายหลายประเภท เมื่่�อครั้้�น
ลููกหลานเริ่่�มไปทำำ�งานใหม่่ๆ บางทีีมีีปััญหากัับคนที่่ทำ� ำ�งาน มีีความรู้้�สึึกว่่า ผู้้�ใหญ่่
ในที่่�ทำำ�งานไม่่ให้้ความเป็็นธรรม ชอบค่่อนขอดจัับผิิด ถ้้าเป็็นสมััยนี้้� ต้้องเรีียกว่่า
Bully บางทีีลููกหลานก็็มาบ่่นให้้พ่่อฟััง พ่่อกลัับสอนลููกว่่า ไม่่มีีที่่�ใดไม่่มีีคนบ้้า “อยู่่�
กัับคนบ้้า ต้้องให้้คนบ้้ารััก”
พ่่อสกลบอกลููกหลานว่่า ในโลกนี้้�ไม่่มีีใครที่่ไ� ม่่บ้า้ คนเรามีีความบ้้ากัันคนละ

แบบ คนที่่�เราว่่าบ้้านั้้�น ถ้้ามองดีีๆ เราก็็อาจจะเห็็นมุุมดีีของเขาก็็ได้้ ดัังนั้้�น เราจง
พิิสููจน์์ตััวเองให้้ทุุกคนเห็็น ต้้องให้้ทุุกคนชื่่�นชมเราให้้ได้้ คติิของพ่่อทำำ�ให้้ลููกได้้คิิด
และพบว่่าไม่่มีีที่่ไ� หนที่่ไ� ม่่มีีคนบ้้า เพีียงแต่่ดีีกรีีความบ้้าของคนอาจจะแตกต่่างกััน
ออกไป และตััวเรานั้้�นเอง ถ้้าสำำ�รวจกัันดีีๆ ก็็อาจจะมีีความบ้้าเยอะอยู่่�เหมืือนกััน
สำำ�หรัับลููกหลานที่่�ประกอบอาชีีพกฎหมาย พ่่อสกลสอนให้้ตั้้�งใจทำำ�หน้้าที่่�
เพราะอาชีีพนัักกฎหมายเกี่่�ยวข้้องกัับสิิทธิิ หน้้าที่่� และชีีวิิตของประชาชน ตอนโก้้
สอบผู้้�พิิพากษาได้้ พ่่อเน้้นเรื่่�องการทำำ�งานด้้วยความซื่่�อสััตย์์สุุจริิต สอนให้้ทำำ�คดีี
ให้้สำำ�เร็็จลุุล่ว่ งไปได้้ด้ว้ ยความรวดเร็็ว อย่่างเป็็นธรรม โดยไม่่เกรงกลััวหรืือหวั่่น� เกรง
ต่่ออิิทธิิพลใดๆ และยัังสอนวิิธีีการเขีียนคำำ�พิิพากษาให้้กระชัับ ถููกต้้อง และชอบ
ด้้วยเหตุุผลอีีกด้้วย แม่่บอกว่่า ตั้้�งแต่่หนุ่่�มๆ พ่่อทำำ�งานหนััก จนได้้สองขั้้น� หลายครั้้ง�
พอโด่่งสอบเข้้าผู้้�พิิพากษาได้้อีีกคน พ่่อยิ่่ง� สอนอีีกหลายเรื่่อ� ง โดยพ่่อบอกว่่า ถ้้าพ่่อ
ของลููกทำำ�ต่ำำ��ช้้าทำำ�เลวไว้้ ลููกจะเอาหน้้าไปไว้้ที่่�ไหน นี่่�เพราะพ่่อไม่่ด่่างพร้้อย ลููกจึึง
มองหน้้าสู้้�ตาคนได้้เต็็มตา ไม่่ต้อ้ งหลบหน้้าหลบตาดููดินิ นอกจากนี้้�แม่่ของพวกเธอ
ก็็เกิิดในตระกููลพราหมณ์์ คืือ “ศิิวายพราหมณ์์” ลููกต้้องรัักศัักดิ์์�ศรีี รัับผิิดชอบงาน
ขยัันขัันแข็็งให้้เป็็นที่่ย� อมรัับของผู้้�พิิพากษาผู้้�ใหญ่่ ขอให้้ทำำ�ความดีีเสมืือน “เกลืือที่่�
รัักษาความเค็็ม” ครอบครััวเราจึึงจะอยู่่�กัันอย่่างมีีความสุุข ในวงการศาล หากเจอ
คนที่่�รู้้�จัักพ่่อ ก็็มัักจะได้้รัับคำำ�ชื่่�นชมจากทุุกคน เครดิิตของพ่่อมีีอยู่่�ตลอดเวลา
จนกระทั่่�งถึึงวัันที่่�พ่่อเสีียชีีวิิต ลููกๆ ยัังได้้เห็็นผู้้�พิิพากษาผู้้�ใหญ่่มางานศพกัันมาก
บางท่่านเกษีียณอายุุไปแล้้ว ก็็ยัังรัักเคารพพ่่อมาก
สำำ�หรัับลููกอีีกสองคนแม้้มิิได้้ทำำ�งานตุุลาการแบบพ่่อ แต่่พ่่อสกลก็็ยัังสอน
ให้้ทำำ�งานด้้วยความซื่่�อสััตย์์สุุจริิต เพื่่�อเป็็นเกราะกำำ�บััง และสอนให้้ขยัันขัันแข็็ง
ตั้้�งใจทำำ�มาหากิิน รัับผิิดชอบในหน้้าที่่� ไม่่ว่่าจะเป็็นงานอะไร ลููกจะปลอดภััย และ
ประสบความสำำ�เร็็จ
บั้้�นปลายชีีวิิต
ชีีวิิตในบั้้�นปลายของผู้้�พิิพากษาสกลเป็็นการพัักผ่่อนจากการทำำ�งานหนัักมาอย่่าง
ยาวนาน ความเจ็็บป่่วยที่่�ค่่อยๆ เกิิดขึ้้�น คืือ การที่่�พระผู้้�อยู่่�เบื้้�องบนบอกว่่า จง
ค่่อยๆ วางมืือลงจากงานและภาระทั้้�งปวง รวมถึึงภาระการเป็็นหััวหน้้าครอบครััว
เหมืือนพะวงศ์์ที่่�แบกมาค่่อนชีีวิิต
การทำำ�งานหลัังเกษีียณ
ผู้้�พิิพากษาในยุุคนั้้�นเกษีียณอายุุตอนวััย 60 ปีี ขณะนั้้�นยัังไม่่มีีองค์์กรอิิสระ
เกิิดขึ้้�นมาเหมืือนยุุคนี้้� มิิฉะนั้้�น ผู้้�พิิพากษาสกลอาจจะไปมีีตำำ�แหน่่งใหญ่่โตในที่่�
ต่่างๆ ก็็เป็็นได้้ แม่่สมศรีีบอกว่่าถ้้าสุุขภาพพ่่อยัังดีีๆ คงจะได้้มีีโอกาสเป็็นกกต. หรืือ
เป็็นตุุลาการศาลรััฐธรรมนููญหรืือศาลปกครองสููงสุุดในภายหลััง ซึ่่�งพวกเราก็็มอง
ว่่าพ่่ออาจจะตายเร็็วขึ้้น� เพราะคงจะเครีียดหนัักเนื่่�องจากถููกประท้้วงโดยม็็อบเป็็น
ระลอก
อย่่างไรก็็ตาม ในช่่วงนั้้�นก็็มีีหน่่วยงานที่่�เห็็นความสามารถของพ่่ออยู่่�พอ
สมควร ดัังที่่�สำำ�นัักงานคณะกรรมการกฤษฎีีกาได้้ขอให้้พ่่อไปทำำ�งานเป็็นคณะ
กรรมการวิินิิจฉััยร้้องทุุกข์์ คณะกรรมการร่่างกฎหมาย และคณะกรรมการพััฒนา
กฎหมาย ซึ่่�งก็็นัับเป็็นเกีียรติิแก่่วงศ์์ตระกููลเป็็นอย่่างยิ่่�ง เพราะน้้อยคนจะได้้รัับ
ตำำ�แหน่่งสำำ�คััญนี้้�พร้้อมๆ กััน
นอกจากนั้้�น สำำ�นักั งานอนุุญาโตตุุลาการ สมาคมประกัันวิินาศภััย ก็็ได้้เชิิญ
ผู้้�พิิพากษาสกลไปเป็็นอนุุญาโตตุุลาการ ซึ่ง่� สมาคมประกัันวิินาศภััยได้้บันั ทึึกไว้้ใน
ประวััติกิ ารคััดเลืือกอนุุญาโตตุุลาการยุุคแรกเมื่่�อเริ่่มตั้้
� ง� สำำ�นักั งานว่่า “ในการสรรหา
ตััวอนุุญาโตตุุลาการเพื่่�อมาปฏิิบััติิงาน สมาคมฯ ได้้รัับความช่่วยเหลืือเป็็นอย่่าง
มากจากอดีีตปลััดกระทรวงยุุติิธรรม (นายเธีียร เจริิญวััฒนา) ในการแนะนำำ�และ
ติิดต่่อบุุคคลที่่จ� ะมาเป็็นอนุุญาโตตุุลาการจากข้้าราชการตุุลาการบำำ�นาญที่่มีีค � วาม
รู้้�ความสามารถ และผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิทางด้้านธุุรกิิจประกัันภััย โดยเมื่่�อครั้้�งสำำ�นัักงาน
อนุุญาโตตุุลาการเริ่่ม� ก่่อตั้้�ง มีีข้้าราชการตุุลาการบำำ�นาญ จำำ�นวน 3 ท่่าน ได้้แก่่ นาย
สมบููรณ์์ บุุญภิินัันท์์ อดีีตรองประธานศาลฎีีกา นายประทีีป ชุ่่�มวััฒนะ อดีีตอธิิบดีี
ผู้้�พิิพากษาศาลอาญาธนบุุรีี และนายสกล เหมืือนพะวงศ์์ อดีีตผู้้�พิิพากษาหััวหน้้า
คณะในศาลฎีีกา และข้้าราชการจากกรมการประกัันภััยอีีก 2 ท่่าน คืือ นางสาว
พจนีีย์์ ธนวรานิิช รองอธิิบดีีกรมการประกัันภััย และนายองอาจ เหล่่าพานิิช รอง
อธิิบดีีกรมการประกัันภััย”
สมองตีีบหลัังเกษีียณอายุุ
หลัังพ่่อเกษีียณอายุุราชการ ลููกๆ ไม่่ค่อ่ ยได้้ไปเล่่นเทนนิิสร่่วมกัันอีีกเหมืือน

เดิิม เนื่่�องจากโก้้ออกไปเป็็นผู้้�พิิพากษาที่่�ต่่างจัังหวััด โด่่งเพิ่่�งสอบผู้้�พิิพากษาได้้ก็็
ยุ่่�งจนไม่่มีีเวลาและต่่อมาไปเรีียนต่่อต่่างประเทศหลายปีี และเก่่งไปทำำ�งานที่่ช� ลบุุรีี
พ่่อจึึงออกกํําลัังกายน้้อยลง แม้้จะเล่่นกีีฬาที่่�บ้้านกัับเด่่นและหลานๆ อยู่่�บ้้าง แต่่
แขนเริ่่มติ
� ดิ ต้้องไปทํํากายภาพที่่โ� รงพยาบาล หลัังเกษีียณได้้ไม่่นานและกำำ�ลังั สนุุก
กัับงานพิิเศษสองสามที่่�นั้้�น พ่่อมีีภาวะสมองขาดเลืือดและเส้้นเลืือดในสมองตีีบ
ต้้องเข้้ารัักษาตััวครั้้ง� ใหญ่่ที่โ่� รงพยาบาลเป็็นเวลานาน หลัังจากออกจากโรงพยาบาล
พ่่อมีีอาการมืือแขนชาบ้้าง สายตามองเห็็นไม่่ถึงึ 180 องศาเหมืือนคนปกติิ มุุมมอง
ทางด้้านขวาหายไปบางส่่วน คิิดได้้เขีียนได้้แต่่อ่่านไม่่ค่่อยได้้ ความจํําช่่วงสั้้�นๆ
หายไป ความจํําลึึกๆ ยัังอยู่่� กฎหมายหลายบทหลาย มาตรายัังแม่่นเหมืือนเดิิม ที่่�
บ้้านแปลกใจว่่ามีีโรคแบบนี้้�ด้ว้ ยหรืือ แม่่เป็็นคนหลัักที่่ค� อยให้้กำำ�ลังั ใจพ่่อ และคอย
ดููแลมาโดยตลอด ส่่วนลููกหลานก็็ค่อ่ ยๆ กััน เปลี่่ย� นบทบาทเป็็นพยาบาลคอยแบ่่ง
หน้้าที่่กั� นั ตามที่่แ� ต่่ละคนถนััดในเวลาถััดไป อย่่างเช่่นเด่่นกลายเป็็นผู้้�ดููแลบ้้านและ
พ่่อแม่่เป็็นหลััก เพราะมีีเวลามากกว่่าคนอื่่น� จึึงต้้องคอยปรึึกษาหารืือกัับแพทย์์เรื่่อ� ง
การรัักษาโรคสมองของพ่่อ ส่่วนโด่่งก็็ถึงึ ขั้้น� ไปหาหนัังสืือแพทย์์มาอ่่าน เพราะอยาก

จะเข้้าใจเรื่่�องโรคภััยยากๆ เมื่่�อพ่่อมีีปััญหาทางสมอง แม่่และลููกๆ จึึงขอให้้พ่่อลา
ออกจากตำำ�แหน่่งงานที่่พ่� อ่ ทำำ�หลัังเกษีียณทั้้�งหมด ซึ่่ง� พ่่อก็็คงรู้้�สึึกเสีียใจเหมืือนกััน
ที่่�ร่่างกายไม่่อำำ�นวยให้้ทำำ�ภารกิิจสำำ�คััญเหล่่านั้้�นต่่อ
หััวใจขาดเลืือด ทำำ�บอลลููนหลายรอบ
ปลายปีี 2544 พ่่ อ ป่่ ว ยหนัั ก อีีกครั้้� ง จากภาวะโรคหัั ว ใจขาดเลืื อ ดและ

เส้้นเลืือดหััวใจตีีบ ครั้้�งนี้้�ค่่อนข้้างหนัักมาก หลัังให้้ยาละลายลิ่่�มเลืือดแล้้ว พ่่อเป็็น
อััมพาตไปครึ่่�งตััว หลายคนมองว่่าพ่่ออาจไม่่ไหวแล้้ว โด่่งต้้องถููกเรีียกให้้กลัับมา
จากเยอรมัันเพราะแม่่คิิดว่่าพ่่อน่่าจะไม่่รอด พ่่อท้้อแท้้เนื่่�องจากยืืน เดิิน และทํํา
อะไรด้้วยตนเองไม่่ได้้ วัันหนึ่่�งหลัังออกจากโรงพยาบาล พ่่อพยายามลุุกไปปิิดทีีวีี

แล้้วพ่่อล้้ม พ่่อนั่่�งน้ำำ�� ตาซึึมว่่าเดิินไม่่ได้้อีีก พ่่อบอกว่่า พ่่อเสีียใจที่่�เป็็นแบบนี้้� พ่่อ
ช่่วยตััวเองไม่่ได้้ แม่่และลููกๆ บอกพ่่อว่่า พ่่อสอนให้้คนอื่่�นสู้้�และอดทนมาตลอด
ชีีวิิต ทุุกคนก็็อยากให้้พ่่อทํําบ้้าง สู้้�แล้้วจะหาย ถึึงไม่่ปกติิก็็ต้้องดีีขึ้้�น พ่่อเงีียบไป
หลายวััน หลัังจากที่่พ่� อ่ ได้้ทํําการสวนหลอดเลืือดหััวใจและแข็็งแรงขึ้้น� พ่่อกลัับมา
สู้้�กัับโรคต่่อ ทํํากายภาพจนเดิินได้้แบบเขยกๆ และยัังกิินข้้าวเองได้้ เวลาไปไหน
ไกลๆ แม่่และลููกๆ ก็็ช่่วยกัันเข็็นรถพ่่อไปด้้วย การดููแลตััวเองพื้้�นฐานสามารถทํํา
ได้้เช่่นเดิิม ทุุกคนในบ้้านดีีใจกัับพ่อ่ มาก หลายคนบอกว่่าพ่่อกระดููกเหล็็กจริิงๆ แต่่
การเจ็็บป่่วยในครั้้�งนี้้�ทํําให้้พ่่อออกกํําลัังกายหนัักๆ เช่่นเดิิมไม่่ได้้อีีกต่่อไป พ่่อเดิิน
ไกลๆ ไม่่ค่่อยไหว เล่่นกีีฬาก็็ได้้แต่่โยนรัับส่่งบอลเช้้าเย็็นวัันละหลายร้้อยครั้้�ง เพื่่�อ
ฝึึกสมอง ฝึึกหััวใจไม่่ให้้แย่่ไปกว่่าเดิิม ร่่างกายพ่่อยัังทรงและแข็็งแรงอยู่่�ในระดัับ
หนึ่่� ง อาจเป็็ น เพราะเล่่ น กีีฬามาและดูู แ ลร่่ า งกายอย่่ า งดีี ไม่่ กิิ น เหล้้ า สูู บบุุ ห รี่่�
เบีียดเบีียนร่่างกาย แต่่พอเวลาผ่่านไปเมื่่�ออายุุมากขึ้้�น การกิินยารัักษาเบาหวาน
หััวใจ สมองติิดต่่อกัันตลอดหลายสิิบปีีส่่งผลให้้พ่่อเป็็นโรคลููกหมากโตและโรคไต
เสื่่�อมเพิ่่�มขึ้้�นมา เมื่่�อเป็็นหลายโรคยาที่่�เกิินก็็เพิ่่�มมากขึ้้�นจนน่่าตกใจ
ชีีวิิตกึ่่�งพิิการที่่�ไปต่่อได้้
ช่่วงที่่�พ่่อทรุุดแบบเป็็นอััมพฤกษ์์ พ่่อก็็ยัังพยายามช่่วยตััวเองด้้วยการใช้้
Walker เดิิน พ่่อพยายามช่่วยตััวเองให้้มากที่่�สุุด เพิ่่�งจะเดิินไม่่ได้้ช่่วงสองปีีท้้าย
ก่่อนเสีียชีีวิิตนี้้�เอง กระดููกของพ่่อแข็็งมาก พ่่อเคยตกเตีียงจนแขนหััก แม้้ว่่าเราจะ
ซื้้อ� เตีียงอย่่างดีีแบบโรงพยาบาลมา พ่่อก็็ยังั นอนตกเตีียง ข้้างนอกไม่่มีีแผลเลยแต่่
ภายในคงกระแทกแรง โต ลููกของพี่่�ชนะ ซึ่่�งเป็็นหลานมาเรีียนที่่�กรุุงเทพฯ กัับเด็็ก
สาวชาวพม่่าที่่ม� าช่่วยงานบ้้าน ช่่วยกัันดููแลพ่่ออย่่างดีี ช่่วยไม่่ให้้พ่อ่ เหงา หลายครั้้ง�
ลููกหลานต้้องผลััดเปลี่่�ยนเวรกัันไปเฝ้้าพ่่อที่่�โรงพยาบาล แต่่อาการของพ่่อในช่่วง
นั้้�นยัังไม่่มีีอะไรที่่�น่่าห่่วงเป็็นมาก
ปกติิเวลาใครว่่างก็็จะพยายามชวนพ่่อคุุย แม่่จะคอยชวนคุุย หรืือป้้อนข้้าว

ให้้ ลููกหลานนั่่�งพููดคุุยจัับมืือพ่่อ บีีบมืือกััน งััดข้้อ ดึึงดัันกัันบ้้าง เพื่่�อทดสอบความ
แข็็งแรงของพ่่ออยู่่�เสมอ ซึ่ง่� พ่่อไม่่เคยขััดขืืน หลัังจากนั้้�นลููกหลานก็็ช่ว่ ยกัันดููอาหาร
การกิินพ่่อกัับแม่่ ให้้คำำ�แนะนำำ�เกี่่�ยวกัับวิิธีีการเพื่่�อความปลอดภััยในกรณีีพ่่อป่่วย
ฉุุกเฉิิน ทุุกคนต้้องเตรีียมพร้้อมตลอด เนื่่�องจากหลายๆ ครั้้ง� ที่่พ่� อ่ น้ำำ��ตาลตกจนช็็อก
หรืือเป็็นอย่่างอื่่น� ทุุกอย่่างจะเป็็นประสบการณ์์ที่ค่� นบ้้านเราต้้องเรีียนรู้้�เพิ่่�มเติิมจาก

การเจ็็บป่่วยของพ่่อทุุกครั้้�ง จึึงได้้ซัักซ้้อมไว้้เสมอ
การดููแลพ่่อในช่่วงหลััง
ช่่วงหลัังพ่่อพููดน้้อยลงมาก พ่่อมัักนิ่่�ง เงีียบ มองไปไกลๆ ดููทีีวีีบ้า้ ง ฟัังธรรมะ

บ้้าง ฟัังเพลงบ้้าง ถ้้าไม่่ถามพ่่อจะนิ่่�ง แต่่ก่อ่ นพ่่อก็็เคยสอนว่่า การนิ่่�งคืือความสงบ
เกิิดขึ้้�น ตั้้�งอยู่่� ดัับไป เป็็นสััจธรรม เกิิด แก่่ เจ็็บ ตาย เป็็นธรรมชาติิ เมื่่�อลููกเข้้าใจ
ธรรมชาติิ อยู่่�กัับธรรมชาติิ ลููกจะเข้้าใจชีีวิิต ช่่วงที่่�โก้้ได้้ย้้ายไปอยู่่�ที่บ้่� ้านบางนากัับ
ครอบครััว พ่่อจะเหงาๆ บ้้าง จากที่่�เคยมีีหลานชายหลานสาววิ่่�งเล่่นอยู่่�ในบ้้าน ซึ่่�ง
โก้้กัับโด่่งก็็ย้้ายไปปฏิิบััติิหน้้าที่่�ต่่างจัังหวััดบ้้างเป็็นบางช่่วงบางตอน โด่่งเดิินทาง
ทั้้�งในและต่่างประเทศมาก เก่่งอยู่่�ต่่างจัังหวััด หลานๆ ก็็ยุ่่�งกัับการเรีียน เวลาลููก
หลานกลัับมาอยู่่�ด้้วยกััน พ่่อจะยิ้้�มหน้้าบานอยู่่�เสมอ ลููกๆ พยายามนััดกัันเป็็นระยะ
เพื่่�อพาพ่่อออกไปนั่่�งเล่่นที่่�พุุทธมณฑลแล้้วก็็ไปทานอาหารกััน พ่่อไม่่พููด ไม่่เรีียก
ร้้องอะไร แต่่เรื่่�องการกิิน พ่่อยัังกิินได้้ทุุกอย่่าง ฟัันพ่่อดีีมาก พ่่อยัังเหลืือฟัันเกืือบ
เต็็มปาก ไม่่เคยมีีฟัันปลอม จนถึึงวัันเสีียชีีวิิต เราหยุุดพาพ่่อไปร้้านอาหารเมื่่�อสอง

ปีีก่อ่ นนี้้�เอง หลัังจากที่่พ่� อ่ เริ่่ม� เคี้้�ยวลำำ�บากขึ้้น� ทำำ�ให้้ต้อ้ งคายอาหารทิ้้�งเยอะ จนพื้้�น
ของร้้ า นอาหารเขาสกปรก เราเลยได้้ แ ต่่ พ าพ่่ อ ไปบ้้ า นโด่่ ง ตรงหมู่่�บ้้ า นแถว
รััตนาธิิเบศร์์แทน เพราะตรงนั้้�นพอจะมีีสวนใหญ่่ที่่�จะพาพ่่อออกไปชม ซึ่่�งพ่่อจะดูู
สดชื่่�นขึ้้�นเมื่่�อมีีลููกหลานช่่วยเข็็นพ่่อออกไปเที่่�ยว ชี้้�ให้้ดููดอกไม้้ ดููนกและดููปลา สิ่่�ง
ที่่�เราเอาใจพ่่ออีีกอยากคืือการเปิิดเพลงเพราะๆ ให้้พ่่อฟัังทุุกวััน เพราะพ่่อชอบ
เพลงเก่่าๆ โตจะหาเพลงมารวมอยู่่�ในไฟล์์เดีียว มีีเครื่่�องเล่่นให้้ฟัังวนไปมาได้้เป็็น
ร้้อยเพลง หากวัันใดพ่่ออารมณ์์ดีี ช่่วยกัันยุุ พ่่อก็็จะร้้องเพลงให้้พวกเราฟัังด้้วย พ่่อ
มีีเพลงประจำำ�ที่่�ร้้องได้้เป็็นสิิบเพลง แม้้พููดเป็็นประโยชน์์ยาวๆ ไม่่ค่่อยได้้ แต่่พ่่อยััง
จำำ�เพลงได้้หมด พ่่อร้้องเพลงครั้้�งสุุดท้้ายน่่าจะเป็็นช่่วงต้้นปีี พ.ศ. 2563 นี้้� หลัังจาก
นั้้�น เหมืือนพ่่อจะเหนื่่�อยเกิินกว่่าจะนึึกเนื้้�อเพลงได้้อีีก
มิิตรภาพท่่ามกลางความเจ็็บป่่วย
ท่่ามกลางความเจ็็บป่ว่ ยเพื่่�อนของพ่่อ เพื่่�อนของแม่่ และเพื่่�อนของลููก ก็็คอย
ผลััดเวีียนกัันมาเยี่่ย� มพ่่อสกล ตััวอย่่างเช่่น ครููปรีีชาฯ เพื่่�อนรัักพ่่อจากสงขลาจะเอา
ของกิินมาและมานั่่�งคุุยทีีละนานๆ คอยบีีบนวดขานวดแขนให้้ คอยเล่่าเรื่่อ� งกิิจกรรม
การอนุุรัักษ์์วััฒนธรรมปัักษ์์ใต้้ที่ท่่� ่านทำำ�กัับหลายหน่่วยงาน ต่่อมาครููปรีีชาหายไป
พวกเราได้้ข่่าวในภายหลัังว่่าท่่านโดนรถชนเสีียชีีวิิต เราไม่่เคยติิดต่่อครอบครััวครูู
ไม่่รู้้�จะไปร่่วมทำำ�บุุญอย่่างไร แต่่ซาบซึ้้�งน้ำำ��ใจที่่�มีีต่่อพ่่อมาก อีีกคนที่่�รัักกัันกัับพ่่อ
มาก คืือ คุุณรุ่่�งโรจน์์ จัันทรััตน์์ ที่่�มาเยี่่�ยมพ่่อบ่่อย คอยเอาเต้้าคั่่�วหรืืออาหารใต้้
อร่่อยๆ จากร้้านปัักษ์์ใต้้ตรงพรานนกมาให้้ทุุกครั้้�ง ช่่วงปีีใหม่่ก็็จะมีีแปรงสีีฟััน
ยาสีีฟััน และเครื่่�องทำำ�ความสะอาดฟัันมาหลายชุุด เพราะบุุตรสาวของท่่านเป็็น
อาจารย์์ทัันตแพทย์์ที่�่มีีชื่่�อเสีียง ในส่่วนเพื่่�อนพ่่อแม่่ที่�่ส่่งอาหารไปให้้รัับประทาน
โดยตลอด ได้้แก่่ คุุณหมอน้้อยฯ คุุณมััจรีีย์์ฯ คุุณระย่่อมฯ คุุณสุุพลฯ คุุณวิิบููลย์์ฯ
คุุณพัันธุ์์�ศัักดิ์์�ฯ คุุณสมรรถชััยฯ และลููกหลานของคุุณสมจิิตรฯ และคุุณรวีีฯ สำำ�หรัับ
ญาติิฝั่่�งพ่่อที่่�มาเยี่่�ยมตลอดมีีมากมาย รวมถึึงหลานรัักชื่่�ออารีี อนัันตเสนา และ
ไพจิิตร รััตนประดิิษฐ์์ด้้วย ในส่่วนญาติิของแม่่สมศรีี มีีทั้้�งครอบครััวของลุุงรีี
ครอบครััวป้้าฤทธิ์์� ครอบครััวป้้านึึก ครอบครััวน้้าเล็็ก ครอบครััวน้้าตุ๋๋�ย ครอบครััวน้้า

หยี่่� และอีีกหลายๆ บ้้าน ทั้้�งที่่�อยู่่�กรุุงเทพฯ อยู่่�สุุราษฎร์์ฯ และที่่�อื่่�น คอยแวะมา
เยี่่�ยมเยีียนพ่่อสกลไม่่เคยขาดเลย
เพื่่�อนๆ ของลููกก็็มาเยี่่�ยมพ่่อตลอด ดัังเช่่นทนายต่่าย เพื่่�อนสวนกุุหลาบ รุ่่�น

100 และเป็็นเพื่่�อนนิิติิ ม.ธ. รุ่่�น 2525 ของโก้้ กัับท่่านตุ๋๋�ม ภรรยา ที่่�เป็็นผู้้�พิิพากษา
สมทบและคุุณหอย นัันทิิศร วิิชิิตชลชััย เพื่่�อนสวนกุุหลาบอีีกคน ก็็เคารพรัักพ่่อ
มากคอยดููแลอย่่างดีี ฝากของมาเยี่่�ยมให้้การบำำ�รุุงพ่่อแม่่อย่่างดีีที่่�สุุด แอ๋๋ม เพื่่�อน
ของโด่่งที่่�ชอบปฏิิบััติิธรรม ก็็พาคณะเพื่่�อนจากสถานธรรมมาสวดมนต์์ให้้พ่่อทั้้�ง
ยามสบายดีีและยามป่่วย ICU ก้้อยและนุุช เพื่่�อนธรรมศาสตร์์ และแด่่น จูู จ๋๋า
เจิ้้�น ยููจา จุ๋๋�ม ไก่่ อ้้อ เคน ศราวุุธ จงรัักษ์์ กลุ่่�มกิิจกรรมสัังคมและกลุ่่�มเยอรมัันของ
โด่่ง ก็็มาสัังสรรค์์ที่่�บ้้านอยู่่�บ่่อยครั้้�ง จัังซึ่่�งเป็็นเพื่่�อนของเด่่นก็็มาเยี่่�ยมตลอด คอย
เอาซาลาเปาร้้านมาเรีียและขนมจีีบฮะเก๋๋ามาฝาก และมานั่่�งคุุยกัับพ่่อ แม้้พ่่อจะ
ไม่่ค่่อยพููดและนั่่�งยิ้้�มอย่่างเดีียว ทำำ�ให้้พ่่อของเราไม่่เคยเหงาเลย ก่่อนเพื่่�อนๆ จะ
กลัับบ้้าน พ่่อจะอวยพรให้้ทุุกคน “โชคดีี”
กััลยาณมิิตรยัังคอยเยี่่�ยมเยืือน
นัักเรีียนรุ่่�น 2501 เขาใช้้สััญลัักษณ์์ ม.ก.01 จบมััธยมศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 6 รุ่่�นนี้้�

สอบเข้้าเตรีียมนายร้้อยได้้เกืือบ 30 คน สอบเข้้าเตรีียมอุุดมศึึกษาได้้เกืือบ 30 คน
เป็็นรุ่่�นที่่�เด่่นดัังที่่�สุุด มีีนายพลทั้้�งสี่่�เหล่่าทััพ เป็็นพลเอก พลอากาศเอก พลเรืือเอก
พลตำำ�รวจเอก เป็็นอััยการ เป็็นผู้้�พิิพากษา เป็็นนัักธุุรกิิจพัันล้้าน เวลา Meeting รุ่่�น
กัันทีี สนุุกสนานสำำ�ราญสำำ�เริิง ตั้้�งแต่่ปีี พ.ศ. 2497 จนปััจจุุบััน รุ่่�นนี้้�ก็็ยัังจััดงาน
Meeting อยู่่� โดยพาครููไปเที่่�ยวต่่างจัังหวััด ไปต่่างประเทศ เลี้้�ยงปีีใหม่่ เลี้้�ยงวััน
สงกรานต์์ รดน้ำำ��ดำำ�หััว มีีของขวััญมากมาย ครููไม่่ต้้องจ่่ายเงิินแม้้สลึึงเดีียว พวกครูู
ได้้แต่่ขอบคุุณและอำำ�นวยพรให้้พวกเขามีีความสุุข เจริิญด้้วยอายุุ วรรณะ สุุขะ พละ
ตลอดไป
ไพบููลย์์และศิิษย์์ ม.3ฉ ม.4ฉ ม.5ฉ (พ.ศ. 2498-2500) โรงเรีียนวััด
มกุุฏกษััตริิย์์ เขีียนบัันทึึกแทนเพื่่�อนๆ ถึึงความทรงจำำ�ที่่�ดีีต่่อคุุณครููสกล (กริ้้�ว)
เหมืือนพะวงศ์์ ว่่า “หลัังจากพวกเราได้้จบการศึึกษาจากโรงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์์
ก็็ได้้แยกย้้ายกัันไปเรีียนในสถานที่่�ต่่างๆ แต่่ก็็ได้้ติิดตามข่่าวของคุุณครููกริ้้�วจาก
เพื่่�อนๆ ได้้ทราบว่่าท่่านประสบความเจริิญในหน้้าที่่ก� ารงาน ก็็รู้้�สึกึ ยิินดีีด้้วยกัับท่า่ น
จนเมื่่�อทราบข่่าวว่่าท่่านป่่วยไม่่แข็็งแรง ก็็นััดหมายกัันเป็็นระยะ เวีียนกัันไปเยี่่�ยม
บางทีีพวกที่่เ� รีียนกัับท่า่ นตลอด 3 ปีี รวมกัันได้้เป็็นสิิบคนไปกราบเท้้าท่่าน โดยท่่าน
ยัังมีีสุุขภาพที่่�แข็็งแรง แม้้จะจำำ�ลููกศิิษย์์ทุุกคนไม่่ค่่อยได้้ แต่่ก็็ยกมืือทัักทายและ
ลููบหััวหููลููกศิิษย์์ทุุกคนที่่�ไปกราบท่่าน ยัังความปลื้้�มปีีติิและเป็็นมงคลแก่่ศิิษย์์
นอกจากนั้้�นก็็มีีการโทรศััพท์์สอบถามเรื่่�องสุุขภาพกัันตลอด ครููกริ้้�วไม่่เคยได้้ไป
เที่่�ยวกัับศิิษย์์เพราะมีีปััญหาสุุขภาพ แต่่ครููสมศรีีผููกพัันมาก ยัังไปเที่่�ยวกัับ ม.ก.
01 ตลอด
ในยามลููกป่่วย พ่่อยัังช่่วยเป็็นกำำ�ลัังใจ
ช่่วงหนึ่่�งเด่่นลููกชายที่่�ดููแลพ่่อเป็็นอย่่างดีีเกิิดป่่วยหนัักเพราะรัับมรดกโรค
เบาหวานจากย่่าและพ่่อมาโดยตรง ในปีี พ.ศ. 2560 เด่่นป่่วยหนัักจนแทบเดิินไม่่
ได้้ พยายามเข้้าไปดููพ่่อสััปดาห์์ละครั้้�ง พอพ่่อรู้้�ว่่าป่่วย พ่่อจัับมืือเด่่นแล้้วบอกว่่า
“อดทน” พ่่อพููดแค่่สองคํํานี้้�เสมอตลอดทั้้�งปีีที่่�เด่่นป่่วย ตอนนั้้�นเด่่นได้้แต่่คิิดว่่าคง
จากโลกนี้้�ไปก่่อนพ่่อ คงไม่่ได้้ดููแลพ่่อจนจบ ซึ่่�งเป็็นเรื่่�องที่่�เศร้้าใจและกัังวลยิ่่�งนััก
แต่่ทุุกครั้้�งที่่�พ่่อจะพููดอวยพรสั้้�นๆ และบีีบมืือ มัันเหมืือนเป็็นกํําลัังใจให้้เด่่นสู้้�ต่่อ
เด่่นรู้้�สึึกเหมืือนคนสองคนถ่่ายเทพลัังให้้กัันและกััน ส่่วนพี่่�น้้องคนอื่่�นและหลานๆ
ก็็ได้้เข้้ามาช่่วยดููแลพ่่อมากยิ่่�งขึ้้�น ทำำ�ให้้เด่่นสบายใจว่่าวัันหนึ่่�งหากเป็็นอะไรไป
ทุุกคนจะสามารถดููแลพ่่อไปจนถึึงวาระสุุดท้้ายได้้อย่่างดีี ต่่อมาเด่่นเริ่่�มมีีสุุขภาพ
ดีีขึ้้�น เริ่่�มเห็็นแสงสว่่างจากการรัักษา และกลัับมาแข็็งแรงได้้เหมืือนเดิิมในที่่สุ� ุด
ทีีมผู้้ดูู� แลที่่�บ้้าน
เด่่นเป็็นคุุณหมอประจำำ�บ้้านสำำ�หรัับพ่่อและทุุกคน ส่่วนสาภรรยาของเด่่น
ก็็คอยทำำ�อาหารส่่งมาให้้ที่�่บ้้านพ่่อและแม่่ที่�่พัักอยู่่�ในบริิเวณเดีียวกััน โด่่งเป็็นตััว
เสริิมคอยนั่่�งคุุยกัับพ่่อมากกว่่าอย่่างอื่่�น ส่่วนโก้้อยู่่�คนละบ้้านและเก่่งทำำ�งานต่่าง
จัังหวััด จึึงห่่างออกไปนิิดในเรื่่�องของการดููแลคนป่่วย สำำ�หรัับคุุณอาวิิจิิตรา เป็็น
กััลยาณมิิตรของพ่่อ ที่่�คอยดููแลพ่่อมาโดยตลอด ตั้้�งแต่่ยัังไม่่เจ็็บป่่วยก็็ซื้้�ออาหาร

การกิินอร่่อยๆ มาให้้ ในส่่วนหลานโต เป็็นผู้้�ดููแลหลัักที่่ป� ระสานบ้้านกัับโรงพยาบาล
รู้้�จักั หมอ พยาบาล บางทีีขอลััดคิิวได้้ ด้้วยไปโรงพยาบาลเจอกัันตลอดเวลา ทุุกคน
ทำำ�งานเป็็นทีีม ในช่่วงหลัังทีีมผู้้�ดููแลมีีการสื่่�อสารทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์ตลอดเวลาทำำ�ให้้
สามารถติิดต่่อประสานงานกัันได้้สะดวก ทั้้�งนี้้� นายแพทย์์ศิิวศัักดิ์์� ซึ่่�งเป็็นอาจารย์์
แพทย์์อยู่่�ที่่�โรงพยาบาลสงขลานคริินทร์์ และเปี้้�ยว หทััยทิิพย์์ จุุทอง ที่่�ทำำ�งานอยู่่�ที่่�
กรมควบคุุมโรค บุุตรธิิดาของอาบููรณ์์ น้้องสาวของพ่่อ จะคอยเป็็นที่่�ปรึึกษาด้้าน
สุุขภาพของพ่่อมาโดยตลอด
นอกจากนี้้� ทีีมผู้้�ดููแลยัังรวมถึึงอั้้ม� เพีียว น้้อง นุ้้�ย เต่่า และอีีกหลายคน ที่่ม� า
จากพม่่าและลาว ซึ่ง่� จะช่่วยดููแลพ่่อในบางช่่วงบางตอน บางคนไม่่มีีบััตร ไม่่มีีสิทิ ธิิ
ในประเทศไทย แต่่ก็็มีีส่่วนสำำ�คััญที่่�ช่่วยเติิมเต็็มชีีวิิตของพ่่อให้้มีีสุุขภาพดีีและมีี
ความปลอดภััยได้้ไม่่น้้อยกว่่าการดููแลของลููกหลาน เด็็กผู้้�หญิิงบางคนตััวเล็็กนิิด
เดีียวแต่่ก็็สามารถอุ้้�มพ่่อเข้้าห้้องน้ำำ��ได้้
สำำ�หรัับการปรัับสภาพบ้้านเพื่่�อการดููแลผู้้�ป่่วย ลููกหลานให้้การเอาใจใส่่ ที่่�
บ้้านมีีเครื่่�องมืือ เครื่่�องใช้้ อุุปกรณ์์ รวมถึึงกล้้องวงจรปิิด เปลี่่�ยนเตีียงไม้้เป็็นเตีียงผู้้�
ป่่วยเพื่่�อไม่่ให้้พ่่อตก มีีที่่�สระผมสำำ�หรัับผู้้�ป่่วยติิดเตีียง มีีหมอนหุ้้�ม PVC เพื่่�อป้้อง
การเปีียก ลููกหลานทำำ�ทุุกอย่่างเท่่าที่่�จะทำำ�ได้้ เตรีียมพร้้อมทุุกอย่่างให้้เสมืือนอยู่่�
โรงพยาบาล เครื่่�องมืือทั้้�งหมดที่่�เตรีียมไว้้ถููกใช้้จนวัันสุุดท้้าย
พ่่อสกลกัับการไปโรงพยาบาล
พ่่อสกลป่่วยหลายโรค ไม่่ว่่าจะเป็็นโรคเบาหวาน โรคหััวใจ โรคสมองเสื่่�อม
โรคไต และต่่อมลููกหมาก จึึงจำำ�เป็็นต้้องหาหมอหลายคน หมอแต่่ละท่่านจะนััด
ตรวจเป็็นประจำำ� บางท่่านนััดตรวจทุุก 2 เดืือนบ้้าง 3 เดืือนบ้้าง ขึ้้น� กัับอาการแต่่ละ
ช่่วง การเดิินทางไปโรงพยาบาลนั้้�นจะมีีลููกๆ คอยไปส่่ง แต่่ส่ว่ นใหญ่่มักั จะเป็็นเด่่น
กัับหลานโตเป็็นหลััก และในช่่วงหลััง หลานโตแทบจะรัับเหมาคอยจััดการเรื่่�อง
การพาไปหาหมอ บางทีีก็็ขัับรถไป แต่่หลายครั้้�งโตก็็จะนั่่�งแท็็กซี่่�ไปกัับปู่่�สองคน
การไปโรงพยาบาลแต่่ละครั้้�งนั้้�นใช้้เวลารอหมอหลายชั่่�วโมง เหนื่่�อยทั้้�งผู้้�
ป่่วยและผู้พ้� าไป แม้้พ่อ่ เขาจะไม่่ค่อ่ ยพููดแล้้ว แต่่เนื่่�องจากต้้องรอนาน เขาก็็จะคอย

ถามตลอดว่่าเมื่่�อไหร่่จะได้้กลัับบ้้าน แล้้วบอกให้้รีีบพากลัับบ้้าน บางทีีก็็สะกิิดมืือ
เป็็นระยะบอกให้้กลัับบ้้านได้้แล้้ว การพาผู้้�ป่่วยไปโรงพยาบาลแต่่ละครั้้�งนั้้�นต้้อง
ใช้้เวลานานซึ่่ง� ทำำ�ให้้ผู้้�ป่่วยเหนื่่�อยจนเกิินไป และบางทีีหมอก็็อาจจะไม่่ค่อ่ ยมีีเวลา
ตรวจมากนััก ในระยะหลััง จึึงมัักจะพาพ่่อไปเจาะเลืือดในช่่วงเช้้า แล้้วหลานโตจะ
ไปพบหมอที่่�คลิินิิกพิิเศษและรัับยาเองคนเดีียวแทนการพาปู่่�ไปด้้วยในช่่วงเย็็น
ปี พ.ศ. 2561เข้าสู่ภาวะเริ่มป่วยหนัก
ช่่วงปีีพ.ศ.2561จนถึึงปีีพ.ศ.2563 คืือ ช่่วงท้้ายสุุดของชีีวิิตพ่่อสกล โดยใน
ปีีพ.ศ.2561 พ่่อล้้มป่ว่ ยอีีกครั้้ง� ด้้วยเป็็นนิ่่�วในถุุงน้ำำ��ดีีและติิดเชื้้อ� ในกระแสเลืือด เป็็น
ครั้้�งแรกที่่�พ่่อนอนอยู่่�ในห้้องผู้้�ป่่วยวิิกฤตและมีีเครื่่�องพัันธนาการทางการแพทย์์
มากมาย เมื่่�อพ่่อกลัับบ้า้ น ทุุกคนสัังเกตเห็็นว่่าร่่างกายพ่่อเริ่่ม� โรย พ่่อเริ่่มกิ � นิ อาหาร
ได้้น้้อยลง เริ่่�มไม่่สามารถเดิินด้้วย walker ได้้ ลููกหลานต้้องคอยประคองและอุ้้�ม
พ่่อนั่่�งรถวีีลแชร์์ในการออกไปในที่่�ต่่างๆ การขัับถ่่ายของพ่่อเริ่่�มผิิดปกติิ หมอบอก
ว่่าไตเริ่่�มเสื่่�อม การขัับน้ำำ��และของเสีียเริ่่�มไม่่ดีี หััวใจพ่่อทํํางานหนััก การบีีบรััดตััว
ไม่่ดีี มีีอาการน้ำำ��ท่่วมปอดบ่่อยครั้้�ง
กลางปีี พ.ศ. 2562 เป็็นการป่่วยหนัักอย่่างแทบเอาชีีวิิตไม่่รอด

ต้้นปีีพ.ศ. 2562 พ่่อสกลเริ่่�มกิินไม่่ได้้ หมอบอกสารอาหารไม่่เพีียงพอ พ่่อ
เริ่่�มให้้อาหารทางสาย แต่่พ่่อก็็ยัังเป็็นพ่่อ ทุุกครั้้�งที่่�คนอื่่�นเผลอ พ่่อมัักดึึงสายยาง
ออกทุุกครั้้�ง เมื่่�อไปให้้หมอใส่่สายยางใหม่่ พ่่อมัักร้้องเสีียงดัังโวยวายต่่อสู้้�กัับหมอ
และพยาบาล ทั้้�งในห้้องผู้้�ป่่วยวิิกฤติิหรืือห้้องธรรมดา พวกเราได้้แต่่อมยิ้้�ม ด้้วยดีีใจ
ว่่าพ่่อยัังแข็็งแรงและมีีฤทธิ์์� พยาบาลบางท่่านยัังเรีียกพ่่อว่่า “คุุณลุุงจอมดื้้�อ”
กลางปีีพ.ศ. 2562 พ่่อป่่วยหนัักอีีกครั้้�ง คราวนี้้�ลํําไส้้พ่่อแตกจนเลืือดออก
มาก ทางบ้้านพาเข้้าโรงพยาบาลศิิริิราช ปิิยมหาราชการุุณย์์ ซึ่่�งเคยรัักษาประจำำ�
แต่่ห้อ้ งไอซีียููเต็็มหมด เลืือดออกไม่่หยุุด ได้้ความกรุุณาจากท่่านรองศาสตราจารย์์
นายแพทย์์วิิศิิษฏ์์ วามวาณิิชย์์ ผู้้�อำำ�นวยการโรงพยาบาลศิิริิราช ช่่วยหาห้้อง ICU
ในโรงพยาบาลศิิริิราชให้้ หมอทํําการส่่องกล้้องและทำำ�การคลิิปลํําไส้้ แต่่ไม่่กี่�่วััน

ลำำ�ไส้้ก็็แตกอีีกรอบ หมอใช้้หลายวิิธีีรวมทั้้�งการฉายรัังสีีจนสามารถอุุดรอยแตก
ได้้สำำ�เร็็จ คืืนนั้้�นพวกเราทุุกคนลุ้้�นกัันถึึงเช้้า หลัังจากนั้้�นพ่่ออยู่่�หอผู้้�ป่่วยวิิกฤติิที่�่
ตึึกอััษฏางค์์นานเกืือบสามเดืือน ทุุกคนได้้แต่่ลุ้้�นว่่าครั้้ง� นี้้�พ่อ่ จะสู้้�ไหวไหม หมอเจี๊๊ย� บ
กัับหมอหนุ่่�มเพื่่�อนโด่่งแวะเวีียนมาเยี่่�ยมแมวเก้้าชีีวิิตอยู่่�ตลอด โก้้กัับโด่่งต้้องผลััด
กัันไปราชการต่่างประเทศ ทั้้�งคู่่�ไปแบบวิิตกกัังวล ได้้แต่่บอกกัับที่่บ้� า้ นว่่าถ้้ามีีอะไร
จํําเป็็นเร่่งด่่วนก็็จะกลัับมา ช่่วงนั้้�นอาการพ่่อหนัักมาก ปอดติิดเชื้้อ� และมีีการติิดเชื้้อ�
ในกระแสเลืือด ไม่่สามารถหายใจเองได้้ มีีเครื่่อ� งมืือแพทย์์พันั ธนาการต่่างๆ เต็็มไป
หมด บางวัันพ่่อรู้้�เรื่่�อง บางวัันพ่่อไม่่รู้้�เรื่่�องเลย โด่่งถึึงขั้้�นปรึึกษาท่่านศาสตราจารย์์
แสวง บุุญเฉลิิมวิิภาส ผู้้�เชี่่�ยวชาญเรื่่�อง “การดููแลแบบประคัับประคอง” (Palliat-
tive care) เพราะถ้้าเป็็นอะไรมาก ลููกหลานอาจจะต้้องเตรีียมดำำ�เนิินการให้้พ่่อ
จากไปอย่่างสงบ ท่่านอาจารย์์ให้้ข้อ้ มููลเรื่่อ� ง Palliative Performance Index มาศึึกษา
ดููแล้้วพ่่อยัังอยู่่�ในภาวะที่่�ไปต่่อได้้ จึึงไม่่ได้้ไปติิดต่่อศููนย์์บริิรัักษ์์ให้้เข้้ามาช่่วยให้้
คำำ�แนะนำำ�
ทุุกคนที่่บ้� า้ น ญาติิๆ และเพื่่�อนๆ จะวนเวีียนกัันไปหาพ่่อ คอยนั่่�งจัับมืือสวด

มนต์์ให้้พ่่อ เด่่นบอกว่่า ยัังจัับมืือกัับพ่่อเหมืือนเดิิม พ่่อบีีบมืือเด่่นทุุกครั้้�งที่่รู้้�สึ
� ึกตััว
และจํําความได้้ดีีพอสมควร เด่่นถามว่่าพ่่อไหวไหม พ่่อไม่่ตอบแต่่บีีบมืือเด่่นแน่่น
พ่่อเจ็็บ พ่่อปวด พ่่อทรมาน แต่่พ่่อสู้้� พ่่อใส่่ท่่อหายใจซึ่่�งเจ็็บมาก หมอบอกว่่าถ้้าใส่่
ท่่อนี้้�แล้้วภายในสองเดืือนถ้้ายัังไม่่สามารถหายใจได้้เอง หมออาจต้้องทํําการเจาะ
คอ เพราะถ้้าไม่่เจาะคอจะมีีโอกาสที่่จ� ะติิดเชื้้อ� ในกระแสเลืือดได้้อีีก และตอนที่่พ่� อ่
ติิดเชื้้อ� พ่่อเคยได้้ยาแรงที่่สุ� ดุ ไปแล้้วหากติิดเชื้้อ� อีีก เชื้้อ� จะต้้านและรัักษาไม่่ได้้ พี่่น้� อ้ ง
พยายามบ่่ายเบี่่�ยงไม่่ให้้หมอเจาะคอ เพราะเคยเห็็นพ่่อแม่่เพื่่�อนทรมานมาก หมอ
มาขอเจาะคอทุุกวัันจนทางบ้้านต้้องขอให้้หมอต้้อย นายแพทย์์ศิวิ ศัักดิ์์� บุุตรของน้้อง
สาวพ่่อ ที่่ค� อยเป็็นที่่ป� รึึกษาด้้านสุุขภาพให้้คุยุ กัับแพทย์์ที่ห้�่ อ้ งผู้้�ป่่วยวิิกฤติิ หมอต้้อย
กรุุณาบิินมาดููอาการของลุุงด้้วยตนเอง แล้้วบอกว่่าลุุงยัังไหวอยู่่� เรื่่อ� งเจาะคอน่่าจะ
รอได้้ พวกเราจึึงยื้้�อหมอจนเป็็นผลสำำ�เร็็จ แล้้วปาฏิิหาริิย์ก็์ มีี็ จริิง พ่่อกลัับมาหายใจ
ได้้เองอีีกครั้้�งโดยไม่่ต้้องเจาะคอ พ่่อย้้ายจากหอผู้้�ป่่วยวิิกฤติิไปอยู่่�ห้้องพิิเศษ หมอ
ไตเริ่่�มทํําการฟอกไต แต่่เนื่่�องจากไตพ่่อไม่่ดีีและหััวใจพ่่อไม่่แข็็งแรงพอที่่�จะฟอก
ไตแบบปกติิได้้ จึึงทำำ�การล้้างไตที่่�หน้้าท้้อง หลัังจากนั้้�นไม่่กี่่�วัันหลัังพ่่อก็็ออกจาก
โรงพยาบาลได้้ กลัับไปอยู่่�บ้้านโดยหายใจได้้เอง ไม่่ต้อ้ งใช้้เครื่่อ� งช่่วยหายใจใดๆ อีีก
การเจ็็บป่่วยช่่วงต้้นปีี 2563
ตั้้�งแต่่ปลายปีีพ.ศ. 2562 พ่่อกลัับมาอยู่่�บ้้านอีีกครั้้�ง การที่่�ได้้มีีการล้้างไต
หน้้าท้้องทุุกวััน วัันละ 8-12 ชั่่�วโมง โตและเต่่าต้้องไปเรีียนการล้้างไตกัับพยาบาล
จนทำำ�กัันได้้คล่่อง ทำำ�ให้้พ่่อแข็็งแรงขึ้้�น จากคนที่่�ซููบผอมกลัับมามีีเนื้้�อหนัังอีีกครั้้�ง
ในเวลาต่่อมา ทุุกคนเริ่่มดีี � ใจที่่เ� ห็็นพ่่อดีีขึ้้�นอีีกครั้้ง� แต่่ลึกึ ๆ แล้้วพวกเราต่่างรู้้�ว่า่ การ
นัับถอยหลัังเริ่่�มต้้นขึ้้�นแล้้ว ทุุกวัันที่่�ลููกๆ ไปดููพ่่อ พ่่อพููดน้้อยลง รัับรู้้�น้้อยลง เริ่่�มจะ
ร้้องเพลงคลอกัันไปไม่่ไหวแล้้ว แต่่เรายัังบีีบมืือส่่งพลัังให้้กัันอยู่่�ทุุกวััน
พอผ่่านปีีใหม่่ พ.ศ. 2563 พ่่อเริ่่�มช้้าลงทุุกอย่่าง อ่่อนแรงมาก บางวัันมีีแรง
บางวัันไม่่มีีแรง การรัับรู้้�เริ่่�มไม่่ดีี ขาพ่่อเริ่่�มติิด เราจึึงหานัักกายภาพมาดึึงขาดััดขา
พ่่อ พ่่อยัังพอทํําได้้ แต่่อ่่อนระโหยโรยแรงลงทุุกวััน พ่่อมีีติิดเชื้้�อ บ้้างสองสามครั้้�ง
ไปโรงพยาบาลนิิดหน่่อย แต่่ก็็ผ่่านไปได้้
การเข้้าโรงพยาบาลช่่วงต้้นเดืือนเมษายน 2563
ช่่วงเดืือนกุุมภาพัันธ์์โรคระบาดกำำ�ลังั แพร่่ระบาด ทำำ�ให้้ทุกุ คนต้้องกัักตััวอยู่่�
บ้้าน ลููกหลานบางคนเฝ้้าพ่่อใกล้้ชิดิ ขึ้้น� แต่่บางคนก็็พยายามหลบพ่่อออกไป เพราะ
กลััวตนเองเป็็นผู้แ้� พร่่เชื้้อ� ต่่อมาช่่วงต้้นเดืือนเมษายน พ่่อเริ่่มมีี � อาการไข้้ วััดอุุณหภููมิิ
ได้้ 38 องศา ทุุกคนเกิิดความวิิตกกัังวลว่่าพ่่อจะติิดเชื้้�อโควิิด-19 หรืือติิดเชื้้�อจาก
การล้้างไต จึึงพาพ่่อไปโรงพยาบาลศิิริริ าช ปิิยมหาราชการุุณย์์ ใช้้เวลารัักษาตััวอยู่่�
ประมาณ 7 วััน พ่่อมีีอาการตััวร้้อนไข้้ขึ้้น� ตลอดเวลา ลููกหลานเองก็็ต้อ้ งระวัังการไป
เยี่่ย� มพ่่อที่่โ� รงพยาบาลในขั้้น� สููงสุุดเกรงว่่าจะนํําเชื้้อ� โรคที่่กำ� ำ�ลังั ระบาดหนัักไปให้้พ่อ่
พวกเราไม่่รู้้�ว่่าเราติิดเชื้้�อมาจากใครหรืือไม่่ สุุดท้้ายถึึงวัันสงกรานต์์ พ่่อก็็ได้้กลัับ
บ้้านให้้ลููกๆ ได้้กราบพ่่อกัันอีีกครั้้�ง
ในการกลัับบ้้านรอบนี้้� สภาพของพ่่อดููแย่่ลง การตอบสนองมีีน้้อยลงอย่่าง
เห็็นได้้ชัดั หากเทีียบกัับเมื่่�อก่่อน อาจเกิิดจากสภาพร่่างกายของพ่่อเองหรืือเกิิดจาก
การที่่ต้� อ้ งล้้างไตเนื่่�องจากการล้้างไตที่่ใ� ช้้ระยะเวลายาวนาน 10 กว่่าชั่่ว� โมง จึึงทำำ�ให้้
เขาดููอ่่อนเพลีียมาก
เข้าโรงพยาบาลช่วงปลายเดือนเมษายน ซึง่ การเข้าโรงพยาบาลรอบสุดท้าย

ของชีวิต
หลัังจากการเข้้าโรงพยาบาลครั้้�งก่่อน พ่่อสกลได้้กลัับมาอยู่่�บ้้านประมาณ
7 วััน ต่่อมาวัันที่่� 27 เมษายน พ่่อมีีอาการเหมืือนเส้้นเลืือดฝอยแตกในกระเพาะ
ร่่างกายไม่่รัับอาหาร ในสายยางมีีเลืือดค้้าง ประกอบกัับมีีสถานการณ์์โควิิด-19
มีีคํําสั่่�งห้้ามออกจากบ้้านหลัังสามทุ่่�ม พวกเราเกรงว่่าหากมีีอะไรฉุุกเฉิินกลางดึึก
จะวุ่่�นวาย เด่่นและโตจึึงพาพ่่อไปโรงพยาบาลอีีกครั้้ง� เด่่นจัับมืือพ่่อ ถามว่่าพ่่อไหว
ไหมเหมืือนอย่่างเคย พ่่อไม่่บีีบมืือตอบเด่่นแล้้ว เด่่นได้้แต่่ทํําใจให้้เข้้มแข็็ง เมื่่�อไป
ถึึงโรงพยาบาลศิิริริ าช ปิิยมหาราชการุุณย์์ คุุณหมอได้้ตรวจอาการ และบอกว่่าไม่่มีี
อาการอะไรน่่าเป็็นห่่วง แล้้วยัังบอกว่่าอีีกวัันสองวัันพ่่ออาจกลัับบ้้านได้้ คุุณหมอ
จึึงให้้นอนพัักในห้้องธรรมดาเพื่่�อดููอาการ ทำำ�ให้้พวกเราชื้้�นใจขึ้้�นในระดัับหนึ่่�ง
ในวัันต่่อมาซึ่ง่� เป็็นวัันสุุดท้้าย เด่่นไปเยี่่ย� ม บีีบมืือพ่่อสวดมนต์์ให้้พ่อ่ เหมืือน

ทุุกๆ ครั้้ง� แต่่พ่อ่ เหมืือนไม่่รับรู้้�
ั ไม่่ตอบรัับอะไร ไม่่บีีบมืือตอบอย่่างที่่เ� คย เด่่นอยู่่�ได้้
ไม่่นานก็็กลัับบ้า้ น เก่่งอยู่่�เฝ้้าพ่่อต่่อในช่่วงบ่่าย ตอนค่ำำ�� โก้้ก็ไ็ ปเยี่่ย� ม แม่่และโด่่งอยู่่�
บ้้านเนื่่�องจากมีีอาการเจ็็บคอ เลยไม่่ได้้ไปเยี่่�ยม
วัันที่่�พ่่อสกลจากไป
ในคืืนวัันที่่� 28 เมษายน 2563 ช่่วงค่ำำ��หลานโตเข้้าไปเปลี่่�ยนเวรนอนเฝ้้า โต
ได้้ชวนพ่่อพููดคุุย พ่่อก็็หันั หน้้ามาหารัับฟังั และยัังให้้โตถ่่ายรููปตามปกติิเช่่นทุุกครั้้ง�
ต่่อมาตอนห้้าทุ่่�มซึ่่�งเป็็นเวลาที่่�นางพยาบาลจะเข้้าไปฟีีดอาหาร พยาบาลแจ้้งว่่า
ยัังมีีอาหารเหลืือที่่ยั� งั ไม่่ย่อ่ ยในท้้องอยู่่� จึึงไม่่ได้้ฟีดี อาหาร โตแจ้้งข่่าวในไลน์์ผู้้�ดููแล
ว่่า ปู่่�เริ่่ม� ไม่่รับั อาหารอีีกแล้้ว เดี๋๋�ยวตอนเช้้าหมอทางเดิินอาหารคงมาดููแลต่่อ ไม่่น่า่
มีีอะไรมาก
ต่่อมาในช่่วงเวลาประมาณตีีสอง โตได้้ยิินเสีียงพ่่อมีีอาการอึึดอััดและมีี
อาเจีียน โตจึึงกดเรีียกนางพยาบาลเพื่่�อเข้้ามาดููอาการพ่่อ นางพยาบาลได้้เข้้ามา
เช็็ดตััว เช็็ดหน้้า ทำำ�ความสะอาด และเปลี่่�ยนเสื้้�อให้้พ่่อจนสะอาดหมดจด จากนั้้�น
พ่่อก็็นอนหลัับสนิิท ไม่่มีีอาการอึึดอััดหรืืออาเจีียนอีีก โตเองก็็นอนต่่อจนถึึงเวลา
ประมาณเกืือบตีีห้้า พยาบาลมาปลุุกเรีียกโตแจ้้งว่่าไม่่สามารถวััดชีีพจรและความ
ดัันของพ่่อได้้ โตตกใจลุุกไปจัับตััวพ่่อเขย่่าเรีียกอยู่่�พัักนึึงก็็ยัังไม่่มีีเสีียงตอบรัับ จน
พยาบาลต้้องตามหมอเวรมาตรวจ ในระหว่่างรอติิดต่่อญาติิ หมอได้้ให้้ยากระตุ้้�น
ความดัันและปั้้�มหัวั ใจ แต่่ก็ไ็ ม่่สามารถที่่จ� ะช่่วยพ่่อเอาไว้้ได้้ โตเสีียใจเป็็นอย่่างมาก
ที่่�ไม่่สามารถดููแลปู่่�ได้้ และได้้รู้้�สึึกผิิดมาตลอด “หากคืืนนั้้�น ผมไม่่หลัับ ก็็อาจจะ
สามารถช่่วยปู่่�ไว้้ได้้ทััน”
และแล้้วความตายก็็มาถึึง
วัันที่่� 29 เมษายน 2563 ช่่วงตีีห้้าเศษ ทางบ้้านได้้รัับโทรศััพท์์จากโตบอกว่่า
พ่่อไม่่มีีสััญญาณชีีพแล้้ว เมื่่�อแม่่และลููกหลานไปถึึงโรงพยาบาล คุุณหมอผู้้�หญิิง
ท่่านที่่�อยู่่�เวรในคืืนวัันนั้้�นและทีีมพยาบาลยัังพยายามจะปั๊๊�มหััวใจพ่่อขึ้้�นมาอีีก แต่่
พวกเรายอมรัับความจริิงสุุดท้้ายนี้้�ได้้อย่่างดีี จึึงไปเรีียนคุุณหมอขอให้้หยุุดความ
ปรารถนานั้้�นเสีีย ถึึงเวลาวัันพระใหญ่่ เป็็นวัันเวลาที่่ดีี� ที่่สุ� ดุ แล้้วที่่พ่� อ่ ของเราจะจาก
ไป ถืือว่่าพ่่อจากไปอย่่างสงบ พ่่อนอนยิ้้�มเล็็กน้้อย ไม่่ทรมาน ไม่่มีีเครื่่�องมืือแพทย์์
และพัันธนาการใดๆ อีีก แม่่ ลููกทุุกคน และหลานๆ ได้้นั่่ง� ห้้อมล้้อมอยู่่�กัับพ่อ่ ในห้้อง
จนถึึงเวลาสาย ตอนออกจากบ้้านโด่่งนำำ�พระแก้้วมรกตวััดพระธาตุุลำำ�ปางหลวงมา
จากบ้้านด้้วย ทุุกคนหวัังจะขอให้้มีีตัวั แทนพระพุุทธเจ้้านำำ�ทางพ่่อไปสู่่�สุุขคติิในภพ
ภููมิิที่�่ดีี แม่่และลููกหลานสวดมนต์์ให้้พ่่อ หลานภููและเคช่่วยกัันโกนหนวดให้้พ่่อ
หลานโตกลัับไปบ้้านเอาชุุดขาวมาช่่วยกัันแต่่งให้้พ่่อ มีีการทํําพิิธีีเล็็กๆ แล้้วไปส่่ง
พ่่อกัันที่่�ห้้องเก็็บศพตรงตึึกอดุุลยเดชวิิกรม เพื่่�อรอวัันทํําพิิธีีทางศาสนาในวัันรุ่่�งขึ้้�น
งานศพพ่่อ
พ่่อเสีียตอนเช้้าของวัันที่่� 29 เมษายน จึึงเตรีียมจััดงานวัันที่่� 30 เมษายน เพื่่�อ

มิิให้้งานฉุุกละหุุกเกิินไป โก้้ ลููกชายคนโตของพ่่อสกล เป็็นรองเลขาธิิการประธาน
ศาลฎีกี า พอพ่่อเสีีย โก้้รีีบประสานเจ้้าหน้้าที่่ศ� าลฎีีกาช่่วยทำำ�เรื่่อ� งขอรัับพระราชทาน
น้ำำ��หลวงอาบศพ พร้้อมด้้วยเครื่่�องเกีียรติิยศประกอบศพ ณ ศาลา 10 วััดมกุุฏ
กษััตริิยาราม เขตพระนคร กรุุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััว ทรง
พระกรุุณาโปรดเกล้้าโปรดกระหม่่อม พระราชทานโกศแปดเหลี่่�ยมฉััตรเบญจาตั้้�ง
ประดัับ ปี่่� กลองชนะ ประโคมเวลาพระราชทานน้ำำ��หลวงอาบศพ พระพิิธีีธรรมสวด
พระอภิิธรรมเวลากลางคืืน กำำ�หนด 3 คืืน ซึ่่�งถืือเป็็นเกีียรติิยศสููงสุุดแก่่วงศ์์ตระกููล
ไพบููลย์ฯ์ ลููกศิิษย์ใ์ นประจำำ�ชั้้น� ม.ก. 01 ซึ่ง่� เป็็นกรรมการสมาคมนัักเรีียนเก่่า
โรงเรีียนวััดมกุุฎกษััตริิย์์รีีบติิดต่่อวััดมกุุฎกษััตริิยารามราชวรวิิหาร จองศาลา และ
ประสานงานกัับพระและเจ้้าหน้้าที่่�วััดให้้อย่่างดีี ลููกหลานแบ่่งหน้้าที่่�กัันไปช่่วย
เตรีียมงาน ทั้้�งการหาโลงศพ การเตรีียมดอกไม้้ การเตรีียมของว่่างและเครื่่�องดื่่�ม
เลี้้�ยงแขก และการเชิิญแขก มีีเพื่่�อนๆ หลายฝ่่ายช่่วยให้้ความช่่วยเหลืือ โดยมีี
กำำ�หนดการสวดพระอภิิธรรม 5 คืืน ตั้้�งแต่่วัันที่่� 30 เมษายน พ.ศ. 2563 ถึึงวัันที่่� 5
พฤษภาคม งดวัันที่่� 4 พฤษภาคม เนื่่�องจากเป็็นวัันฉััตรมงคล โดย 3 คืืนแรก เป็็นการ
พระพิิธีีธรรมสวดอภิิธรรมพระราชทาน
งานศพวัันแรก
ในวัันที่่� 30 เมษายน 2563 ทางวััดเริ่่ม� ให้้อาบน้ำำ�� ศพตั้้�งแต่่เวลา 15.45 นาฬิิกา
ผู้้�คนทยอยมาพบพ่่อเป็็นครั้้�งสุุดท้้าย มีีท่่านรองประธานศาลฎีีกา ท่่านประธาน
แผนกคดีีในศาลฎีีกา ท่่านผู้้�พิิพากษา ท่่านประธานวุุฒิิสภาและข้้าราชการชั้้�น
ผู้้�ใหญ่่ฝ่่ายอื่่�นๆ รวมทั้้�งคนที่่�รัักเคารพพ่่อและญาติิมิิตร มาร่่วมพิิธีีเป็็นจำำ�นวนมาก
ต่่อมาในเวลา 17.00 นาฬิิกา และเวลา 18.00 นาฬิิกา ฯพณฯ ประธานศาลฎีีกา
ไสลเกษ วัั ฒ นพัั น ธุ์์� ให้้ เ กีียรติิ เ ป็็ น ประธานในพิิ ธีีรัั บน้ำ�ำ� หลวงอาบศพ และ
พระพิิธีีธรรมสวดพระอภิิธรรม มีีปี่่� กลองชนะ ประโคมเวลาพระราชทานน้ำำ��หลวง
อาบศพ นัับเป็็นบุุญของพ่่ออย่่างที่่�สุุดแล้้ว
งานศพโดยรวม
แม้้จะเป็็นช่่วงที่่โ� ควิิด-19 กำำ�ลังั ระบาด แต่่ผู้ค้� นก็็ให้้เกีียรติิไปร่่วมงานศพพ่่อ

เต็็มศาลาทุุกคืืน โดยในคืืนแรกทางวััดมิิได้้แยกเก้้าอี้้เ� ว้้นระยะห่่างทางสัังคมเพราะ
คนมามากนั่่� ง กัั น จนเต็็ ม ในคืื น ถัั ด ๆ ไป เจ้้ า ภาพจึึ ง ต้้ อ งช่่ ว ยกัั น จัั ด ที่่� นั่่� ง
ให้้เหมาะสม ทางครอบครััวคิิดไม่่ถึึงว่่าจะมีีท่่านผู้้�มีีเกีียรติิ ผู้้�หลัักผู้้�ใหญ่่ ญาติิมิิตร
ศิิษยานุุศิิษย์์ทั้้�งของพ่่อสกลและของแม่่สมศรีี และกััลยาณมิิตรของลููกหลาน ได้้
มาร่่วมงานศพตั้้�งแต่่พิธีีรั
ิ บน้ำ
ั �ำ� หลวงอาบศพ พิิธีีธรรมสวดพระอภิิธรรมศพ และบรรจุุ
ศพ หลายท่่านได้้ขอเป็็นเจ้้าภาพงานสวดศพและนำำ�พวงหรีีดมาเคารพศพ พร้้อม
ร่่วมทำำ�บุุญงานศพเป็็นจำำ�นวนมาก และมีีการโอนเงิินเข้้าบััญชีี ผู้้�ที่่�ไม่่สามารถ
ร่่วมงานได้้ก็โ็ ทรศััพท์์มาแสดงความเสีียใจทั้้�งจากต่่างจัังหวััดและจากต่่างประเทศ
ด้้วย
กัั ล ยาณมิิ ต รที่่� ไ ปร่่ ว มงานศพมีีหลากหลายอาชีีพ อาทิิ ผู้้�พิิ พ ากษา

ทนายความ ตำำ�รวจ อััยการ ทหาร แพทย์์ นัักธุุรกิิจ และนัักการเมืือง ซึ่่�งมีีตั้้�งแต่่
อดีีตรองนายกรััฐมนตรีี รััฐมนตรีี และนัักเคลื่่�อนไหวเสื้้�อเหลืืองเสื้้�อแดง หลาย
ครอบครััวมาจากจัังหวััดชััยนาท ร้้อยเอ็็ด อยุุธยา ชลบุุรีี ซึ่่ง� เป็็นจัังหวััดที่่พ่� อ่ เคยย้้าย
ไปทำำ�งาน นอกเหนืือจากคนที่่�มาเดี่่�ยว ก็็มีีจำำ�นวนมากที่่�มาเป็็นกลุ่่�ม เช่่น กลุ่่�มผู้้�
พิิพากษาลููกศิิษย์์ของพ่่อ กลุ่่�มผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษารุ่่�น 33 และรุ่่�น 34 กลุ่่�มผู้้�พิิพากษา
ที่่�กอศ.เคยดููแล กลุ่่�มนัักเรีียนเก่่าสวนกุุหลาบวิิทยาลััยรุ่่�น 100 และรุ่่�น 103 กลุ่่�ม
นัักเรีียนเก่่ายุุโรป เพื่่�อนกลุ่่�มวงล้้อ กลุ่่�มเพื่่�อนหลัักสููตร บยส. 23 และ บยส. 24
หลัักสููตร 4ส.3 หลัักสููตร RoLD หลัักสููตร คศน. หลัักสููตร BCL และอื่่น� ๆ อีีกมากมาย
ที่่�ลููกหลานของพ่่อได้้เข้้าไปเกี่่�ยวข้้อง
ลููกศิิษย์์วััดมกุุฏฯ ของครููกริ้้�วหลายคนได้้ไปร่่วมงานตั้้�งแต่่วัันแรก และขอ
เป็็นเจ้้าภาพในงานสวดอภิิธรรมด้้วย ไพบููลย์ฯ์ ศิิษย์ป์ ระจำำ�ชั้้น� พููดแทนเพื่่�อนว่่า ลููก
ศิิษย์์ของครููสกลทุุกคนขอสิ่่�งศัักดิ์์�สิิทธิ์์�ในสากล ได้้โปรดดลบัันดาลให้้คุุณครููสกล
(กริ้้ว� ) เหมืือนพะวงศ์์ ได้้ไปสู่่�สุุคติิภูมิู ชั้้ิ น� สููงสุุด สำำ�หรัับไพบููลย์ฯ์ แล้้ว หากมีีภพหน้้า
อีีก ก็็ขอที่่�จะได้้มีีโอกาสเกิิดมาเป็็นลููกศิิษย์์ของคุุณครููอีีกครั้้�งหนึ่่�ง
แม่่สมศรีีและลููกหลานรวมทั้้�งญาติิมิติ รทุุกฝ่่ายร่่วมมืือร่่วมใจช่่วยกัันจััดงาน
ศพให้้พ่่ออย่่างสมเกีียรติิ ศาลาสวดพระอภิิธรรมเป็็นห้้องใหญ่่โอ่่โถง โกศแปด
เหลี่่ย� มฉััตรเบญจาตั้้�งประดัับที่่ไ� ด้้รับั พระราชทานมีีความสง่่างาม กัับโลงศพสีีทอง
ของพ่่อตั้้�งอยู่่�ด้้านหลััง เมื่่�อมีีดอกไม้้สีีขาวมาจััดประดัับ มีีความกลมกลืืนกัันกัับแสง
ไฟสะท้้อนแสงสีีได้้อย่่างงดงาม ทำำ�ให้้ศาลาสวดพระอภิิธรรมเป็็นเสมืือนพื้้�นที่่�
ศัักดิ์์�สิิทธ์์ ให้้คนได้้ไปตั้้�งจิิตระลึึกถึึงพ่่อด้้วยความสงบเป็็นครั้้�งสุุดท้้าย
ในงานศพของพ่่อมีีพวงหรีีดวางเรีียงรายรอบศาลารวมแล้้วมากกว่่าสาม
ร้้อยพวง มีีทั้้�งที่่�เป็็นดอกไม้้สด ดอกไม้้แห้้ง ต้้นไม้้ พััดลมและจัักรยาน สมััยนี้้�มีี
พวงหรีีดแนวใหม่่ ที่่นำ� ำ�แบ่่งเงิินค่่าพวงหรีีดไปเลี้้ย� งอาหารกลุ่่�มคนต่่างๆ เพื่่�อเป็็นการ
ปัันสุุขแบบใหม่่ด้้วย แต่่ละคืืนลููกสะใภ้้ของพ่่อจััดหาขนมอร่่อยจากร้้านเบเกอรี่่�
PAUL มาเลี้้�ยงแขก และมีีอาหารที่่�เพื่่�อนๆ นำำ�มาบริิการเสริิม ทั้้�งข้้าวผััด ก๋๋วยเตี๋๋�ยว
เกี้้�ยมอี๋๋� ไอศกรีีม และน้ำำ��ดื่่�มขวดแก้้วสวย เพื่่�อนที่่�เป็็นเจ้้าของร้้านอาหารญี่่�ปุ่่�นก็็ส่่ง
ชาข้้าวรสชาติิดีีที่่�ผลิิตเองไปให้้บริิการ และมีีคนจากจัังหวััดจัันทบุุรีีและตราดเอา
ทุุเรีียน เงาะ มัังคุุด ใส่่เข่่ง ไปช่่วยงาน จนเจ้้าภาพงงๆ ไม่่รู้้�จะแจกแขกอย่่างไร
ความปรารถนาดีีที่่�ทุุกฝ่่ายส่่งไปยัังผู้้�พิิพากษาสกลในวัันที่่�จากไป ไม่่ได้้มีี
ความหมายเพีียงแค่่การปรากฏตััวของทุุกท่่านในงานศพ หรืือการทำำ�บุุญ หากแต่่
ถืือเป็็นความกรุุณาอัันยิ่่�งใหญ่่ที่�่ส่่งผ่่านมายัังสมาชิิกในครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์
ดุุจดัังลมพายุุใหญ่่ที่ช่่� ว่ ยยกระดัับพลัังจิิตของสมาชิิกในครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ให้้
มีีความเชื่่�อมั่่�นอยากทำำ�สิ่่�งที่่�ดีีมีีประโยชน์์ ดัังที่่�หััวหน้้าครอบครััวของเราได้้ทำำ�เป็็น
ตััวอย่่างไว้้
วัันบรรจุุศพ
ในวัันสวดพระอภิิธรรมวัันสุุดท้้าย ฯพณฯ ประธานศาลฎีีกา นายไสลเกษ
วััฒนพัันธุ์์� และภรรยา และมวลมิิตรของพ่่อสกลยัังคงไปร่่วมงานอย่่างอุ่่�นหนาฝา
คั่่�ง คุุณธวััช ดำำ�สอาด ที่่ป� รึึกษากฎหมาย จากสำำ�นักั งานติิลลิกีีิ ฯ จััดดนตรีีไทยบุุหลััน
ลอยเลื่่�อนบรรเลงที่่�แสนไพเราะไปบรรเลงทั้้�งก่่อนสวดและในระหว่่างการวาง
ดอกไม้้ ก่่อนจะทำำ�พิิธีีบรรจุุศพ
ในการเคลื่่�อนย้้ายโลงศพไปเก็็บไว้้ที่่�ศาลา 1 แม่่และลููกเริ่่�มรู้้�สึึกใจหายที่่�จะ
ต้้องทิ้้�งพ่่อให้้อยู่่�ตามลำำ�พัังที่่�วััด เพราะงานสวดพระอภิิธรรมได้้จบสิ้้�นลงแล้้ว ทาง
เจ้้าหน้้าที่่วั� ัดมาช่่วยกัันนำำ�โลงศพไปเก็็บไว้้ที่ด้่� ้านบนของศาลา 1 เมื่่�อเข้้าไปในห้้อง
ได้้พบว่่ามีีโลงของท่่านอมร วีีรวงศ์์ ผู้้�พิิพากษาที่่�รัักและเคารพกัันกัับพ่่อ และโลง
ของท่่านศาสตราจารย์์ นายแพทย์์ อดุุลย์์ วิิริิยเวชกุุล แพทย์์ศิิริิราชที่่�เคยดููแลพ่่อ
ตั้้�งแต่่แรกป่่วยทางสมอง ตั้้�งอยู่่�ใกล้้ๆ กััน ช่่วงถััดมาก็็มีีงานศพท่่านอััยการผึ้้�ง
ศุุลีีพร บุุญชูู และงานศพพ่่อของท่่านผู้้�ตรวจฯ สุุรชััย อจลบุุญ เพื่่�อนรัักของลููกชาย
ลููกสาวพ่่อที่่�วััดนี้้� พ่่อจึึงน่่าจะไม่่เหงากระทั่่�งวัันที่่�นอนสงบอยู่่�ในโลง และพ่่อนอน
อยู่่�ที่วั�่ ดั มกุุฏฯ ติิดกัับโรงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์ที่์ พ่�่ อ่ เคยสอนหนัังสืือและพบรัักกัับแม่่
ต้้องถืือว่่าพ่่อได้้กลัับมาอยู่่�ในที่่�ที่่�พ่่อคุ้้�นเคยและมีีความผููกพัันแล้้ว
ทำำ�บุุญวัันเกิิดให้้พ่่อสกลช่่วงครบเดืือน
ในวัันที่่� 31 พฤษภาคม 2563 อัันเป็็นวัันครบรอบวัันเกิิดของพ่่อสกล เพื่่�อนๆ

ของโด่่งที่่เ� คยศึึกษาชั้้น� ประถมที่่โ� รงเรีียนประตููชัยั จัังหวััดพระนครศรีีอยุุธยา ตั้้�งแต่่
พ.ศ. 2518 นำำ�โดยหน่่อง กนกรััตน์์ จิินดายะพาณิิชย์์ ได้้นำำ�อาหารไปเลี้้�ยงพระ
ถวายเครื่่�องไทยทาน พร้้อมถวายปััจจััย ร่่วมกัับครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ ทำำ�ให้้แม่่
รู้้�สึึกอบอุ่่�นซาบซึ้้�งใจที่่�เพื่่�อนของลููกมีีความรัักและปรารถนาดีีต่่อพ่่อเป็็นอย่่างมาก
ทำำ�บุุญ 50 วััน
เมื่่�อครบ 50 วััน แม่่สมศรีีได้้จััดงานทำำ�บุุญแบบเรีียบง่่ายกัันในครอบครััว

โดยขอรบกวนหลวงพี่่�วิิโรจน์์ หรืือ พระ น.ท. วิิโรจน์์ รัักษาทรััพย์์ อดีีตศิิษย์์รััก ม.ก.
01 ของพ่่อสกลอีีกคน ซึ่่ง� ช่่วงงานสวดพระอภิิธรรมท่่านไปร่่วมงานพ่่อทุุกวััน ให้้ช่ว่ ย
นิิมนต์์ท่่านเจ้้าอาวาสและพระภิิกษุุจากวััดช่่องลม สมุุทรสาคร ไปทำำ�พิิธีีและฉััน
ภััตตาหารที่่�บ้้านท่่าพระ พระสงฆ์์นั่่�งสวดมนต์์ในห้้องที่่�พ่่อเคยนอนมาหลายสิิบปีี
ลููกหลานได้้ร่ว่ มกรวดน้ำำ�� และแผ่่ส่ว่ นกุุศล ขอให้้ดวงวิิญญาณของพ่่อได้้ไปสู่่�ภพภููมิิ
ที่่�ดีี ไม่่ต้้องห่่วงบ้้าน ห้้องนอน สวน และต้้นไม้้ที่่�พ่่อได้้สร้้างให้้ลููกหลานได้้อยู่่�กััน
อย่่างดีีไปอีีกนาน แม้้ในยามที่่บ้� า้ นเหมืือนพะวงศ์์ได้้ขาดพ่่อสกลซึ่ง่� เป็็นดวงประทีีป
ของครอบครััวไปแล้้ว
งานพระราชทานเพลิิงศพ
พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััว ทรงพระกรุุณาโปรดเกล้้าโปรดกระหม่่อม
พระราชทานเพลิิงศพนายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ซึ่่�งนัับเป็็นพระมหากรุุณาธิิคุุณ ล้้น
เกล้้าล้้นกระหม่่อม เป็็นเกีียรติิอันั สููงสุุดแก่่ผู้ว้� ายชนม์์ และวงศ์์ตระกููลอย่่างหาที่่สุ� ดุ
มิิได้้ พ่่อสกลเป็็นคนของหลวง ทำำ�งานรัับราชการ รัับใช้้พระเจ้้าแผ่่นดิิน และรัับใช้้
ประชาชนไทยมาทั้้� ง ชีีวิิ ต จึึ ง เป็็ น ความปลาบปลื้้� มซ าบซึ้้� ง เป็็ น ล้้ น พ้้ น ในพระ
มหากรุุณาธิิคุณ ุ ที่่ไ� ด้้รับั พระราชทานเกีียรติิยศอัันสููงยิ่่�งในวาระสุุดท้้ายแห่่งชีีวิิตของ
พ่่อ ซึ่่�งภรรยา บุุตร ธิิดา และหลานๆ ขอพระราชทานกราบถวายบัังคมแทบเบื้้�อง
พระยุุคลบาท ด้้วยความสำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณอย่่างหาที่่�สุุดมิิได้้
ตามกำำ�หนดการ ในวัันอาทิิตย์์ที่�่ 9 สิิงหาคม 2563 เวลา 15.00 นาฬิิกา จะมีี
การเชิิญหีีบศพของพ่่อสกลออกตั้้�งบำำ�เพ็็ญกุุศล พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััว ทรง
พระกรุุณาโปรดเกล้้าโปรดกระหม่่อม พระราชทานโกศแปดเหลี่่ย� ม ฉััตรเบญจาตั้้�ง
ประดัับ เวลา 18.30 นาฬิิกา สวดพระอภิิธรรม และวัันจัันทร์์ที่่� 10 สิิงหาคม พ.ศ.
2563 เวลา 15.00 นาฬิิกา เชิิญโกศแห่่เวีียนเมรุุ แล้้วเชิิญขึ้้�นตั้้�งบนจิิตกาธาน
เวลา 17.00 นาฬิิกา พระราชทานผ้้าไตร 5 ไตร ทอดถวายพระสงฆ์์บัังสุุกุุล แล้้ว
พระราชทานเพลิิง โดย ฯพณฯ ประธานศาลฎีีกา ไสลเกษ วััฒนพัันธุ์์� กรุุณาตอบ
รัับเป็็นประธานในพิิธีีพระราชทานเพลิิงศพ
หลัังวัันพระราชทานเพลิิงศพ
หลัังงานศพ เมื่่�ออยู่่�กัันพร้้อมหน้้า ทางญาติิวางแผนจะไปทำำ�พิธีีล ิ อยอัังคาร
ที่่�ปากแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยา ซึ่่�งเป็็นแม่่น้ำ��ำ ที่่�พ่่อสกลมีีความผููกพัันตั้้�งแต่่เรีียนอยู่่�ที่่�
มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ โดยจะแยกกระดููกบางส่่วนเก็็บไว้้ที่บ้่� ้าน และเมื่่�อว่่างๆ
กััน ก็็จะนำำ�กระดููกอีีกส่่วนหนึ่่�งไปใส่่ไว้้ใต้้เสมาข้้างโบสถ์์ที่่�วััดประดิิษฐ์์สโมสรหรืือ
วััดสนามชััยออก ที่่�อำำ�เภอสทิิงพระ จัังหวััดสงขลา ซึ่่�งเป็็นที่่�เก็็บอััฐิิของบรรพบุุรุุษ
ตั้้�งแต่่รุ่่�นทวด ย่่า ปู่่� ลุุง ป้้า พี่่�ชายและพี่่�สาวของพ่่อสกล เพื่่�อให้้ชีีวิิตน้้อยๆ ที่่�ออก
มาโลดแล่่นไปมาหลายแห่่งได้้กลัับคืนื สู่่�ภููมิลำิ ำ�เนาที่่เ� จ้้าของชีีวิิตท่่านมีีความผููกพััน
สำำ�หรัับเงิินที่่�ได้้จากงานศพและเงิินทำำ�นองบำำ�เหน็็จตกทอดที่่�พ่่อสร้้างเป็็น
กองทุุนแก่่แม่่และบุุตรหลาน ทางครอบครััวมีีความประสงค์์จะนำำ�บางส่่วนไป
ใช้้สอยเพื่่�อสาธารณกุุศล ทั้้�งทางโลกและทางธรรม เพื่่�อสร้้างบุุญกุุศลให้้เกิิดขึ้้น� แก่่

พ่่อสกลและครอบครััว ซึ่่ง� ได้้โอนเงิินเพื่่�องานสาธารณะไปบ้้างแล้้ว เช่่น มููลนิธิิ ที่ิ ดู�่ แู ล
กลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�ที่่�แม่่สอด สถานธรรมที่่�เชีียงใหม่่ หรืือโครงการปั้้�นพระของชาวเรืือน
จำำ�บางขวาง รวมทั้้�งปัันบางส่่วนให้้แก่่ครอบครััวของญาติิมิิตรที่่ทุ� ุกข์์ร้้อน นอกจาก
นี้้�มีีการวางแผนจะจััดสรรบางส่่วนให้้เด็็กนัักเรีียนในอำำ�เภอสทิิงพระ รวมทั้้�งการจััด
พิิมพ์์หนัังสืือหรืือการทำำ�สื่่�อสาธารณะที่่�เป็็นประโยชน์์แก่่สัังคมด้้วย
หนัังสืืองานศพ
“ชีีวิิตเล็็กๆ ของผู้้�พิิพากษา สกล เหมืือนพะวงศ์์”
ที่่�จริิงตอนพ่่อเคยป่่วยหนัักคราวก่่อนๆ แม่่และลููกสะใภ้้เคยถึึงขั้้�นไปเตรีียม
ตััดชุุดผ้้าถุุงสีีดำำ�รอไว้้ เพราะหากมีีอะไรฉุุกละหุุกจะได้้มีีชุดุ เรีียบร้้อยใส่่งานศพของ
พ่่อ ชุุดที่่�ว่่ากลายเป็็นเก่่าและคัับในช่่วงที่่�พ่่อจากไป แสดงให้้เห็็นว่่าลููกหลานได้้
กำำ�ไรที่่พ่� ่อยัังอยู่่�ต่่อมาอีีกนานหลัังจากช่่วงเวลาที่่�ได้้คาดการณ์์กัันนั้้�น
สำำ�หรัับหนัังสืืองานศพ โด่่งเคยบอกแม่่ให้้เขีียนเรื่่�องเล่่าทิ้้�งๆ ไว้้ เพราะมััน
สามารถใช้้ได้้แน่่ๆ ในวาระพิิเศษต่่างๆ ที่่�อาจจะไม่่ใช่่งานศพ เช่่นใช้้เป็็นหนัังสืือที่่�
ระลึึกงานฉลองครบรอบ 100 ปีี ของนายสกล หรืือนางสมศรีี เหมืือนพะวงศ์์ อะไร
แบบนั้้�น หากท่่านๆ อายุุยืืนพอ แต่่แม่่ไม่่เคยยอมเขีียนสัักทีี อาจจะยัังทำำ�ใจไม่่ได้้
แต่่เมื่่�อความตายเข้้ามาเยืือนจริิงๆ โด่่งจึึงได้้ขอให้้ทุุกคนตั้้�งใจเขีียนอะไรออกมา
เกี่่ย� วกัับประสบการณ์์ ภาพจำำ� และความทรงจำำ�ที่่มีีต่ � อ่ พ่่อสกล มัันอาจจะดีีหรืือไม่่
ก็็ได้้ ไม่่เป็็นไร แต่่อยากจะให้้ทุุกคนได้้มีีทำำ�การครุ่่�นคิิดใคร่่ครวญทบทวนช่่วงเวลา
ที่่�เราได้้อยู่่�ร่่วมกัับคนที่่�มีีความหมายต่่อชีีวิิตของเราคนนี้้� ซึ่่�งการทำำ�หนัังสืือถืือเป็็น
อุุบายในการทบทวนความทรงจำำ�ครั้้ง� ใหญ่่ หลานๆ บางคนไปเขีียนถึึงลุุงสกลไว้้บน
เพจเฟซบุ๊๊�กของตนเองอยู่่�แล้้ว เก่่ง ลููกชายคนเล็็ก และหลานโต บอกว่่าไม่่เคยเขีียน
อะไรแบบนี้้� ก็็เขีียนออกมาได้้หลายหน้้า เด่่น ลููกชายที่่�เป็็นหมอประจำำ�ตััวของพ่่อ
และรััตนา หลานรัักของพ่่อ บอกว่่าพอจรดปากกาเขีียน น้ำำ��ตาก็็ไหล ต้้องร้้องไห้้จน
หมดน้ำำ��ตา ถึึงจะเขีียนออก คนที่่�ส่่งเรื่่�องเล่่ามาหลัังสุุดก่่อนปิิดต้้นฉบัับ คืือ โก้้
ลููกชายคนโตของพ่่อนั่่�นเอง เดาว่่าคงจะใช้้เวลานานในการทบทวน เพราะโก้้เป็็น
ลููกชายคนแรกที่่�เป็็นความรัักและความภููมิิใจของพ่่อแม่่มาโดยตลอด
เรื่่�องราวเกี่่�ยวกัับชีีวิิตของพ่่อและความทรงจำำ�ของผู้้�ที่่�เกี่่�ยวข้้องถููกรวบรวม
และสะท้้อนออกมาในเรื่่อ� ง “ชีีวิิตเล็็กๆ ของผู้้�พิิพากษา สกล เหมืือนพะวงศ์์” นี้้�แล้้ว
ต้้องขอขอบคุุณแม่่สมศรีี ลููกหลาน และลููกศิิษย์ค์ นใกล้้ชิดิ ของพ่่อที่่ช่� ว่ ยกัันสะท้้อน
ปะติิดความทรงจำำ� ไม่่มีีใครต้้องการสร้้างภาพให้้พ่่อสกลเป็็นผู้้�วิิเศษที่่ยิ่่� �งใหญ่่ แต่่
ทุุกคนซื่่อ� สััตย์์กับั การมองชีีวิิตของคนคนนี้้�อย่่างตรงไปตรงมา โดยทุุกคนหวัังว่่าการ
ดำำ�รงอยู่่�ของชีีวิิตเล็็กๆ ของผู้้�พิิพากษาสกล เหมืือนพะวงศ์์ ซึ่ง่� เป็็นชีีวิิตธรรมดาของ
คนที่่พ� ยายามยัังประโยชน์์ให้้แก่่บ้า้ นเมืืองและสัังคมคนหนึ่่�ง อาจจะเป็็นแรงบัันดาล
ใจส่่งต่่อพลัังความดีีงามให้้ทุกุ ท่่านได้้สานต่่อสิ่่�งที่่กำ� ำ�ลังั กระทำำ�ให้้ลุลุ่ ว่ งไปด้้วยความ
สำำ�เร็็จเช่่นเดีียวกััน
หนัังสืืองานศพ
“ผู้้�พิิพากษาที่่�ดีี: A Good Judge”
ที่่�ผ่่านมา เรามัักได้้เห็็นหนัังสืืองานศพของผู้้�พิิพากษาจำำ�นวนมากที่่�มีีการ
รวบรวมคำำ�สอนทางกฎหมายดีีๆ ไว้้เผยแพร่่ บางเล่่มเป็็นการพิิมพ์์ตำำ�รากฎหมาย
แจกเลย เนื่่�องจากสมาชิิกในบ้้านเหมืือนพะวงศ์์ 3 คน เป็็นผู้้�พิิพากษา พี่่น้� อ้ งจึึงเกิิด
ไอเดีียกัันว่่าน่่าจะมีีการเขีียนเรื่่อ� งราวดีีๆ เกี่่ย� วกัับผู้้�พิิพากษาในหนัังสืืองานศพด้้วย
โด่่งได้้รับม
ั อบหมายจากพี่่น้� อ้ งให้้ไปคิิดธีีมของหนัังสืือ หลัังจากได้้ปรึึกษาหารืือกัับ
หลายท่่าน โด่่งได้้เสนอขอทำำ�หนัังสืืองานศพอีีกส่่วนหนึ่่�งเป็็นภาควิิชาการ โดยจะ
รวบรวมความคิิดเห็็นของผู้้�ที่่�สนใจงานของผู้้�พิิพากษา ในหััวข้้อ “ผู้้�พิิพากษาที่่�ดีี”
หรืือ “A Good Judge” ซึ่่ง� น่่าจะเป็็นการเปิิดประเด็็นใหม่่ๆ ให้้คนได้้มาคิิดถึึงความ
หมายของผู้้�พิิพากษาในอุุดมคติิในยุุคสมััยปััจจุุบััน ที่่�สัังคมมีีความเป็็นพลวััต
เปลี่่�ยนแปลงตลอดเวลา และศาลไม่่ใช่่ที่พึ่่่� �งสุุดท้้ายของประชาชนอีีกแล้้ว
หลัังจากที่่�ได้้ติิดต่่อทาบทามท่่านผู้้�พิิพากษา ท่่านนัักกฎหมาย นัักวิิชาการ
และนัักขัับเคลื่่�อนอภิิวััฒน์์สัังคมหลายท่่านเพื่่�อขอให้้ช่่วยเขีียนบทความในหััวข้้อ
สำำ�คััญ นี้้� ปรากฏว่่าได้้ รัับคำำ�ตอบในเชิิง บวกเป็็นอย่่างมาก ท่่านพระอาจารย์์
ชยสาโรได้้กรุุณาอนุุญาตผ่่านท่่านอดีีต ส.ส. อานิิก อััมระนัันทน์์ ให้้นำำ�ธรรมบรรยาย
เรื่่�อง “ความยุุติิธรรม” มาจััดพิิมพ์์ ท่่านประธานศาลฎีีกายิินดีีให้้นำำ�ปาฐกถาพิิเศษ
ของท่่านเกี่่�ยวกัับการวางตนของผู้้�พิิพากษาใหม่่มาเผยแพร่่ ท่่านศาสตราจารย์์
นายแพทย์์ประเวศ วะสีี เขีียนบทความใหม่่ให้้เป็็นคนแรก มีีท่่านผู้้�ใหญ่่ที่�่เคารพ
หลายท่่านช่่วยกัันสะท้้อนมุุมมองและจิินตภาพของตนต่่อคำำ�ว่่า “ผู้้�พิิพากษาที่่�ดีี”
หรืือบางท่่านบอกว่่าต้้องใช้้คำำ�ว่่า “ผู้้�ทรงธรรม” นอกเหนืือจากผู้้�ใหญ่่ที่่�อาจจะให้้
แง่่มุุมทางจริิยธรรมในด้้านต่่างๆ แล้้ว ยัังมีีบทความของนัักวิิชาการผู้้�ใหญ่่ที่�่มอง
สะท้้อนผ่่านวิิชาวรรณกรรมการละครและวิิชาสัังคมวิิทยาอีีกด้้วย นอกจากนี้้�ยััง
มีีบทความของนัักสิิทธิิมนุุษยชน และคนทำำ�งานในชุุมชนตััวแทนชาวบ้้าน ที่่�มีี
ข้้อเรีียกร้้องแรงๆ จากศาลไทยในอีีกหลายแง่่มุุม บางท่่านบอกว่่าไม่่ต้้องฝัันถึึง
อุุดมคติิที่�่ห่่างไกลแต่่ขอแค่่ให้้ชาวบ้้านใส่่รองเท้้าแตะเข้้าห้้องพิิจารณาได้้ นำำ�
น้ำำ��สะอาดเข้้าไปดื่่�มได้้ หรืือบางท่่านเรีียกร้้องให้้ผู้้�พิิพากษา “มีีความเป็็นมนุุษย์”์ ที่่�
มีีหััวใจและเมตตาธรรมมากยิ่่�งขึ้้�น
นอกเหนืือจากเนื้้�อหาสาระเชิิงสร้้างสรรค์์ที่�่แต่่ละท่่านได้้กรุุณาส่่งให้้แล้้ว
หลายท่่านที่่�รู้้�จัักส่่วนตััวหรืือรู้้�จัักชื่่�อเสีียงกิิตติิคุุณของพ่่อสกลยัังได้้มีีคำำ�กล่่าว
ชื่่�นชมหรืือมีีบทอุุทิิศส่่วนกุุศลไปให้้แก่่ผู้้�วายชนม์์ อัันเป็็นความเมตตากรุุณาจาก
ดวงจิิตบริิสุุทธิ์์�ของทุุกท่่าน ซึ่่�งทางครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ได้้น้้อมรัับไว้้ด้้วยความ
ขอบพระคุุณยิ่่�ง อย่่างไรก็็ตาม บรรณาธิิการของหนัังสืือในส่่วน A Good Judge ได้้
ถืือวิิสาสะเสีียมารยาทตััดข้้อความเหล่่านั้้�นออกไป ซึ่ง่� ต้้องกราบขออภััยทุุกท่่านมา
ณ ที่่นี้้� ด้� ว้ ย เพราะอยากให้้ข้อ้ เขีียนและคำำ�บรรยายของทุุกท่่านในส่่วนนี้้�มีีความเป็็น
สากล ให้้เป็็นข้้อคิิดทั่่�วไปแก่่สัังคม ไม่่ผููกขาดกัับบุุคคลใดบุุคคลหนึ่่�ง แต่่อยากจะ
ให้้ข้้อคิิดและสติิปััญญาที่่�ทุุกท่่านได้้แสดงออกมา ได้้ถููกเผยแพร่่ต่่อไปในวงกว้้าง
อย่่างไร้้ขีีดจำำ�กััด และช่่วยจุุดประกายให้้ผู้้�พิิพากษาไทยและคนในวงการยุุติิธรรม
ไทยได้้ตระหนัักถึึงเรื่่�องนี้้�กัันมากยิ่่�งขึ้้�น รวมทั้้�งอยากให้้เป็็นบทสนทนาที่่�จะนำำ�พา
ไปสู่่�การเปลี่่�ยนแปลงครั้้�งยิ่่�งใหญ่่ต่่อไปในอนาคต
บรรยากาศที่่�บ้้านหลัังพ่่อเสีีย
หลัังพ่่อสกล “จากไปไม่่มีีวันั กลัับ” ห้้องนอนของพ่่อ มัันดููเงีียบเหงา เมื่่�อก่่อน
พอใครเข้้าบ้้านมาก็็จะต้้องเข้้ามาห้้องพ่่อ ทัักทายกัับพ่่อ หอมแก้้มพ่่อ จัับมืือพ่่อ
คอยดููน้ำ�ดู ำ� ยู าอาหารให้้พ่อ่ แต่่ตอนนี้้�กลัับเจอแต่่ห้อ้ งที่่ว่� า่ งเปล่่า เตีียงนอนที่่เ� จ้้าของ
ไม่่อยู่่�แล้้ว ทุุกๆ อย่่างเหลืือแต่่ความทรงจำำ�ระหว่่างพ่่อกัับทุกุ คน แม้้ทุกุ คนจะตั้้�งสติิ
รู้้�ว่า่ วัันเสีียชีีวิิตของพ่่อจะมาถึึง แต่่ก็ไ็ ม่่ใช่่เรื่่อ� งง่่าย แม่่และลููกกลัับมาไหว้้พระ แผ่่
เมตตาสวดมนต์์ให้้พ่่อ นอนไม่่ค่่อยหลัับกััน ไม่่มีีใครหลัับลง บางคนยัังบอกว่่าพ่่อ
มาหา บางคนบอกว่่าพ่่อไปสู่่�ภพภููมิิที่่�ดีี เราจะไม่่เห็็นพ่่ออีีกแล้้ว
หลัังงานศพวัันแรกแม่่ล้้มที่่�ห้้องนอน อีีกวัันแม่่ล้้มบริิเวณหน้้าบ้้าน สุุนััขที่่�
บ้้านก็็แก่่เฒ่่าตายไปสองตััวไล่่เลี่่�ยกัันหลัังจากพ่่อเสีีย ลููกหลานบางคนจััดบ้้าน
ปลููกต้้นไม้้ขััดห้้อง ทำำ�ไม่่ได้้หยุุด ไม่่มีีใครอยากจะอยู่่�นิ่่�ง จะได้้ไม่่ต้้องคิิดเรื่่�องการ
สููญเสีีย เป็็นการเยีียวยาตััวเองกัันอีีกแบบ ตอนนี้้�บ้้านและสวนรอบบ้้านสวยขึ้้�น
กว่่าเดิิมมาก
ในอนาคต ชีีวิิตของทุุกคนคงต้้องเปลี่่�ยนไป ยัังจำำ�คำำ�สอนของชาวพุุทธได้้ ที่่�
พระพุุทธองค์์ตรััสว่่า “ไม่่มีีบ้้านใดที่่�ไม่่มีีคนตาย” ดัังนั้้�น ความทุุกข์์และความโศก
เศร้้าอาลััยอาวรณ์์ของคนในครอบครััวนี้้�ถืือเป็็นเรื่่�องปกติิ ที่่�ไม่่แตกต่่างไปจาก
ครอบครััวอื่่น� ว่่าไปแล้้ว บ้้านของเรามีีคนน้้อย เป็็นครอบครััวเล็็ก ความสููญเสีียของ
บ้้านอื่่น� คงจะมีีมากและบ่่อยครั้้ง� กว่่า นี้้�คือื สััจธรรมที่่เ� ราต้้องเรีียนรู้้�และเข้้าใจ คนใน
บ้้านเหมืือนพะวงศ์์ได้้เห็็นภาวะ “การแก่่” และ “การเจ็็บ” ของหััวหน้้าครอบครััวกััน
มานานแล้้ว คราวนี้้�ท่่านได้้ให้้คำำ�สอนแก่่ลููกหลานว่่าด้้วย “ความตาย” ซึ่่�งเป็็นบท
เรีียนที่่�มีีค่่า ที่่ทำ� ำ�ให้้เราได้้ทราบเรื่่�องของการพลััดพรากที่่�เป็็นนิิรัันดร์์ ที่่ต่� ่างไปจาก
บทเรีียนก่่อนๆ อย่่างสิ้้�นเชิิง
สำำ�หรัับแม่่สมศรีีที่ผู�่ กู พัันอยู่่�กัันมาคงมีีผลกระทบแรงที่่สุ� ดุ แต่่แม่่ก็อ็ ายุุมาก
ที่่�สุุดน่่าจะเข้้าใจธรรมะเรื่่�องการพลััดพรากได้้มากกว่่าคนอื่่�น สำำ�หรัับลููกทั้้�งสี่่�คน
หลานๆ และญาติิมิิตรอื่่�นๆ ต่่างก็็ช่่วยประคัับประคองกัันไป เพราะแม้้จะได้้เตรีียม
ใจกัันมาหลายครั้้�งหลายหน แต่่ก็็อดหวั่่�นไหวไม่่ได้้ ในการทำำ�บุุญไหว้้พระทุุกครั้้�ง
ทุุกคนมิิได้้เพีียงขอให้้พระคุ้้�มครองดวงวิิญญาณของพ่่อ แต่่ยัังขอพลัังคุุณพระศรีี
รััตนตรััยได้้โปรดช่่วยคุ้้�มครองให้้ลูกู หลานเข้้มแข็็งไม่่หวั่่น� ไหว และน้้อมรัับสัจั ธรรม
ข้้อนี้้�ให้้จงได้้
คำำ�สอนสำำ�คััญที่่�พ่่อสกลได้้กระทำำ�เป็็นตััวอย่่างให้้เห็็น ทั้้�งเรื่่�องการดููแลตััว
เองทางด้้านสุุขภาพอนามััย การอดออมเพื่่�อความมั่่�นคงของครอบครััว การสร้้าง
ชื่่�อเสีียงเกีียรติิยศด้้วยการทำำ�งานอย่่างซื่่�อสััตย์์สุุจริิตและกล้้าหาญ การมีีความ
อดทนอึึ ด ถึึ ก ต่่ อ สู้้�กัั บปัั ญ หาอุุ ป สรรคทุุ ก เรื่่� อ ง และการใส่่ ใ จช่่ ว ยเหลืื อ เกื้้� อ กูู ล
ญาติิมิิตรจนเป็็นที่่�รัักของทุุกคน จะเป็็นแบบอย่่างที่่�ดีีลููกหลานได้้ถืือปฏิิบััติิตาม
ตลอดไป
ถ้้าว่่าไปแล้้ว พ่่อสกลจากไปโดยไม่่ติิดค้้างอะไรกัับใครเลย สิ่่�งที่่�พ่่อเคยได้้
สร้้างไว้้ให้้แก่่ครอบครััวและการดููแลเอาใจใส่่ที่พ่่� อ่ ทำำ�ให้้ทุกุ คนตลอดชีีวิิต ทุุกๆ คน
ก็็ได้้มีีโอกาสทำำ�สิ่่ง� ต่่างๆ ตอบแทนกลัับคืนื ทั้้�งในระหว่่างที่่พ่� อ่ ยัังอยู่่�และในการช่่วย
งานศพ ถืือเป็็นการพบเจอกัันในชาติิหนึ่่�งที่่�ตััวพ่่อและฝ่่ายอื่่�นๆ ต่่างหยิิบยื่่�นสิ่่�งดีี
งามให้้แก่่กัันอย่่างดีีที่่�สุุด
ขอเอ่่ยคำำ�ขอบคุุณแทนพ่่อ
ตลอด 86 ปีี แห่่งชีีวิิตของพ่่อสกล พ่่อได้้รัับความรัักและความปรารถนาดีี
จากทุุกฝ่่าย ลููกหลานต้้องขอกราบขอบพระคุุณแทนพ่่อไว้้ ณ ที่่นี้้� �อีีกครั้้�ง ในเรื่่�อง
สุุขภาพของพ่่อ สมาชิิกในครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ ใคร่่ขอขอบคุุณ แพทย์์ พยาบาล
และบุุ ค ลากรทางการแพทย์์ ข องโรงพยาบาลศิิ ริิ ร าชและโรงพยาบาลศิิ ริิ ร าช
ปิิยมหาราชการุุณย์์ทุกุ คน ที่่รั� กั ษาดููแลพ่่ออย่่างดีีมากว่่ายี่่สิ� บปี
ิ ี โดยเฉพาะคุุณหมอ
รัังสรรค์์ฯ คุุณหมอณััฐเชษฐ์์ คุุณหมอเรวััตร คุุณหมอธวััชชััย คุุณหมอสุุชาย และ
คุุณหมอ ในเรื่่�องการทำำ�งานในศาล สมาชิิกในครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์ต้้องขอ
ขอบคุุณท่่านผู้้�พิิพากษาและเจ้้าหน้้าที่่�ศาลทุุกคนที่่�ได้้เคยทำำ�งานหรืือเกี่่�ยวข้้องกัับ
พ่่อ และในเรื่่�องของการดำำ�เนิินชีีวิิตโดยรวม สมาชิิกในครอบครััวเหมืือนพะวงศ์์
ต้้องขอขอบคุุณกััลยาณมิิตร ญาติิๆ และทุุกๆ ท่่านที่่�ได้้ดููแลพ่่อมาในแบบต่่างๆ
ขอสิ่่�งดีีงามที่่พ่� อ่ สกล เหมืือนพะวงศ์์ ได้้กระทำำ�มาจงนำำ�ความสุุขสำำ�เร็็จกลัับ
คืืนไปให้้แก่่ทุุกๆ ท่่าน และหากจะมีีความไม่่ดีีไม่่งามความขุ่่�นข้้องหมองใจที่่�พ่่อ
เคยได้้ทำำ�ไว้้กัับท่่านใดอยู่่�บ้้าง และยัังไม่่มีีโอกาสได้้แก้้ไขขอโทษ ทางครอบครััว
เหมืือนพะวงศ์์ต้้องกราบขออภััยและขออโหสิิกรรมแทนพ่่อสกลด้้วย ขอให้้ดวง
วิิญญาณของพ่่อสกลได้้เดิินทางไปสู่่�ความสงบ ไม่่มีีความสุุขความทุุกข์์ใดๆ ให้้ต้อ้ ง
เผชิิญอีีก
บทส่่งท้้าย
ปราชญ์์สเปนกล่่าวว่่า “ไม่่มีีป้้อมปราการใดสามารถป้้องกัันและต้้านทาน
ไว้้ได้้” พวกเราชาวไทยพุุทธซึึมทราบดีี เรื่่�องชาติิ ชรา พยาธิิ มรณะ เกิิด แก่่ เจ็็บ
ตาย ว่่าเป็็นธรรมชาติิของโลก แต่่เมื่่�อบุุคคลอัันเป็็นที่่�รัักเคารพจากไป แม้้บััดนี้้�
สัังขาร วิิญญาณของท่่านจากไปแล้้ว แต่่คุุณงามความดีี ชื่่�อเสีียง เกีียรติิศัักดิ์์�ศรีี
จะยัังคงตราตรึึงอยู่่�ชั่่�วกาลนาน ด้้วยบุุญบารมีีแห่่งกุุศลผลบุุญที่่�ผู้้�พิิพากษาสกล
เหมืือนพะวงศ์์ และครอบครััวที่่�ได้้กระทำำ�มาตลอดชีีวิิต ขอจงส่่งให้้เป็็นพลปััจจััย
นำำ�ทางให้้ผู้้�พิิพากษาสกลสู่่�สุุขคติิในสััมปรายภพ ตลอดนิิรัันดรเทอญ
“ขอปวงทวยเทพไท้้ เทวา
โปรดช่่วยบัันดาลมา ปกป้้อง
สกลสุุขชั่่�วกััลปา เนาสวรรค์์ นิิรัันดร์์เทอญ
ลููกเมีียญาติิเพื่่�อนพ้้อง ส่่งชั้้�น อกนิิษฐ์์พรหม”
จบบริิบููรณ์์

จากสทิงพระถึงท่าพระ: ชีวิตเล็กๆ ของผู้พิพากษาสกล เหมือนพะวงศ์

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

จากสทิงพระถึงท่าพระ: ชีวิตเล็กๆ ของผู้พิพากษาสกล เหมือนพะวงศ์

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ที่่�ระลึึกการพระราชทานเพลิิงศพ

นายสกล เหมืือนพะวงศ์์ ม.ป.ช., ม.ว.ม.

3. มััธยมปีีที่่� 7 – ปีีที่่� 8 โรงเรีียนมหาวชิิราวุุธ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดสงขลา

ในระหว่่างที่่�ป ฏิิบัั ติิห น้้าที่่�เป็็นผู้้�บริิหารศาล โดยเฉพาะในขณะที่่� ดำำ�รง

ในพิิธีีเปิิดอาคารของศาลอาญา ถนนรััชดาภิิเษก กรุุงเทพมหานคร พระบาท

นอกจากนี้้� เกีียรติิยศสููงสุุดอีีกประการหนึ่่�งคืือการที่่น� ายสกล เหมืือนพะวงศ์์

เอกสารคำำ�สั่่�งในคดีีที่่� ร.ต.อ. เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง

ที่่� ๑๑๓๑/๒๕๓๖ ศาลฎีีกา

วัันที่่� ๒๐ เดืือนเมษายน พุุทธศัักราช ๒๕๓๖

ร้้อยตำำ�รวจเอก เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง ผู้้�ร้้อง

พนัักงานอััยการ สำำ�นัักงานอััยการสููงสุุด ผู้้�คััดค้้าน

เรื่่�อง ประกาศคณะรัักษาความสงบเรีียบร้้อยแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� ๒๖

ผู้้�ร้้องยื่่�นคำำ�ร้้องว่่า เมื่่�อระหว่่างวัันที่่� ๙ สิิงหาคม ๒๕๓๑ ถึึงวัันที่่� ๒๑

กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๓๔ แต่่งตั้้�งคณะกรรมการตรวจสอบทรััพย์์สินิ (คตส.) ขึ้้น� คณะหนึ่่�ง

รัับรองว่่า ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ และประกาศหรืือคำำ�สั่่�งที่่�เกี่่�ยวข้้องซึ่่�งได้้ออก

กฎหมายรััฐธรรมนููญหรืือธรรมนููญการปกครองฉบัับใดใช้้บัังคัับ ต่่อมา ระหว่่างที่่�

ใดขััดหรืือแย้้งต่่อธรรมนููญการปกครองราชอาณาจัักร พ.ศ. ๒๕๓๔ หรืือไม่่ จึึง

ประกาศ รสช. ฉบัับที่่� ๒๖ ข้้อ ๒ ที่่�ให้้ คตส. มีีอำำ�นาจหน้้าที่่�ในการพิิจารณาราย

กระทำำ� ประกาศ หรืือคำำ�สั่่�ง รวมทั้้�งการกระทำำ�ของผู้้�ปฏิิบััติิตามประกาศหรืือคำำ�สั่่�ง

เอกสารคำำ�สั่่�งในคดีีที่่� ร.ต.อ. เฉลิิม อยู่่�บำำ�รุุง

ผู้้�พิิพากษาสกลฯ เกิิดและเติิบโตที่่อำ� ำ�เภอสทิิงพระ จัังหวััดสงขลา ซึ่ง่� เป็็นศููนย์์กลาง

สทิิงพระเป็็นเมืืองเก่่า เดิิมชื่่�อว่่า “จะทิ้้�งพระ” สทิิงพระเคยเป็็นเมืืองท่่าและ

เด็็กชายกริ้้�วเหมืือนลููกชาวนาทั่่�วไป ที่่�เติิบโตมาในท้้องทุ่่�ง ช่่วยพ่่อแม่่ทำำ�นา

แม้้ไปอยู่่�กรุุงเทพฯ ก็็ยัังได้้พยายามรัักษาวััฒนธรรมปัักษ์์ใต้้ โดยการสนัับสนุุน

เมื่่�อสงขลาหมดเส้้นทางการเรีียนรู้้� นายกริ้้�วจึึงตั้้�งเข็็มทิิศตรงไปที่่�เมืืองหลวง โดยมีี

อายุุ 20 ปีี เป็็นครููที่่�โรงเรีียนวััดมกุุฏกษััตริิย์์

เพื่่�อน และบางคนถึึงขั้้�นโดนตีี ส่่วนวิิชาภาษาอัังกฤษ คุุณครููกริ้้�วจะให้้ท่่องกริิยา 3

ส่่วนตััวของครููสมศรีีนั้้�น เมื่่�อเรีียนจบชั้้�นมััธยมปีีที่�่ 6 ที่่โ� รงเรีียนอำำ�นวยวิิทยา

การแซวกัันเรื่่อ� ง “โต๊๊ะรก โต๊๊ะรก รองเท้้าก่่ายเกยกััน” ครููกริ้้ว� ไม่่ยอมหยุุด เจอ

“ครููสมศรีีเป็็นคนสวย” คำำ�พููดประโยคนี้้� ครููสมศรีีไม่่ได้้พููดเอง แต่่ทั้้�งพี่่�น้้อง

ช่่วงเดิินทางกลัับ ปรากฏว่่ารถคุุณวิิฯ เสีีย แก้้เท่่าไรไม่่สำำ�เร็็จ จึึงต้้องอยู่่�กััน

ช่่วงนั้้�น สมศรีีพัักอาศััยใกล้้วััดดาวดึึงส์์ ฝั่่�งธนบุุรีี จึึงต้้องข้้ามเรืือข้้ามแม่่น้ำำ��

รััก ฉัันมั่่�นจิิตให้้ สุุกใส

ว่่า ง่่ายหมายสั่่�งแล้้ว จดจำำ�

“ขอให้้รัักเราจงยั่่�งยืืนชั่่�วฟ้้านะน้้อง พี่่�จะรัักน้้องคนเดีียวจนวัันตาย ถ้้า

“กริ้้�ว จ๋๋า ศรีีจัักอ้้าง อวยชััย

“คุุณกริ้้�ว ที่่รั� ักไม่่มีีสิ่่�งใดในโลกจะทำำ�ลายความสััมพัันธ์์เก่่าๆ ของเราได้้

เมื่่�อครููสมศรีีคบหากัับครููกริ้้�ว ซึ่่�งมีีชื่่�อตามพจนานุุกรมที่่�แปลว่่า “การโกรธ”

นิิติศิ าสตร์์ และสัังคมสงเคราะห์์ศาสตร์์ จากมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ก็็ยังั สามารถ

พระพุุทธมนต์์อวยชััยให้้พร และไปงานฉลองงานมงคลสมรส ถ้้าแต่่งวัันเสาร์์ซึ่่�ง

งานแต่่งงานจััดเมื่่�อวัันศุุกร์์ที่่� 24 เมษายน 2507 ที่่� ณ กรมอััยการ นาย

งานแต่่งงานได้้รับั ของขวััญจากหลายๆ ฝ่่าย บััญชีีคนช่่วยงานยัังมีีการพิิมพ์์

ทั้้�งหมดนี้้�กวาดไปให้้หมด ช่่วยต้้มไข่่สองฟอง เอาน้ำำ��ปลามาด้้วย ฉัันก็็ปฏิิบััติิโดยดีี

หลัังจากเหตุุการณ์์นั้้�น สมศรีีสอนติ๋๋�ว มณฑาทิิพย์์ ศิิวายพราหมณ์์ ลููกของ

“เธออย่่าได้้พููดโกหกลุุงเป็็นอัันขาด ถ้้าโกหก เธอจะถููกตีีตาย เธอเป็็นเด็็ก

จากเด็กชายตัวเล็กๆ ในหมู่บ้านชนบททางภาคใต้ ผู้พิพากษาสกลก้าวเดินไปทั่ว

นายสกลเข้้าฝึึกอบรมเป็็นผู้้�ช่่วยผู้้�พิิพากษา รุ่่�นที่่� 8 มีีเพื่่�อนร่่วมรุ่่�นไม่่กี่่�คน

ในกรุุงเทพฯ แล้้ว คนอื่่�นๆ เกิิดในต่่างจัังหวััดหมด เด็็กๆ ตามพ่่อไปอยู่่�ทุุกที่่� ตั้้�งแต่่

การอยู่่�อยุุธยานาน ทำำ�ให้้มีีคนที่่คุ้้�� นเคยกัันหลายครอบครััวเพราะมีีกิิจกรรม

พ่่อเล่่าให้้ฟัังว่่าถ้้ามีีหลัักฐานพอ พ่่อสั่่�งจํําคุุกหมด พ่่อเล่่าว่่าคนพวกนี้้�เห็็นแก่่ตััว

น้ำำ�� แต่่งตััวกิินข้้าวเสร็็จก็็ไปทํํางาน พ่่อลููกอยู่่�กัันแบบง่่ายๆ ที่่�ชลบุุรีีมีีอาหารทะเล

แต่่ในช่่วงอยู่่�เชีียงใหม่่นี้้เ� อง ที่่อ� ธิิบดีีสกลล้้มป่ว่ ยอย่่างหนััก พบว่่า มีีน้ำำ�� ตาล

จรััญ ภัักดีีธนากุุล ท่่าน ดร. จิิรนิิติิ หะวานนท์์ ที่่�เดิินทางไปด้้วยกัันมีีความสามารถ

ท่่านหม่่อมหลวงไกรฤกษ์์ เกษมสัันต์์ ท่่านพรเพชร วิิชิติ ชลชััย ท่่านสมชาย วงศ์์สวััสดิ์์�

ในการนี้้� คุุณนายสมศรีี ผู้เ้� ชี่่ย� วชาญด้้านภาษาไทยได้้รับม ั อบหมายให้้ช่ว่ ยแต่่ง

ภรรยาตุุลาการ คืือ เพื่่�อนคู่่�คิิดในงานศาลด้้วย

ด้้วย บางครั้้�งเป็็นการมีีอคติิโดยไม่่รู้้�ตััว ดัังนิิทานที่่คุ� ุณนายสมศรีีชอบเล่่าให้้น้้องๆ

ไทยกัับเจ๊๊กบ้้านอยู่่�ใกล้้กััน แต่่ไม่่ถููกกััน คืืนหนึ่่�งไทยปาเรืือนเจ๊๊ก เจ๊๊กฟ้้องไทย

วิิกฤติิตุุลาการเกิิดขึ้้�นในปีี พ.ศ. 2534 มีีประเด็็นความขััดแย้้งเกี่่�ยวกัับเรื่่�อง

ศาลยุุติิธรรมในระดัับรััฐธรรมนููญด้้วย ซึ่่�งนัักวิิชาการบางท่่าน เช่่น ศาสตราจารย์์

ศาสตราจารย์์พิิเศษ วิิชา มหาคุุณ ผู้้�ที่�่เคยได้้รัับผลกระทบจากสงคราม

เป็็นอิิสระของศาลเป็็นอย่่างดีีแล้้ว ทำำ�อย่่างไรที่่�จะให้้ผู้้�พิิพากษาที่่มีี� ความอิิสระจะ

คดีี รสช. ยึึดทรััพย์์นัักการเมืือง

ประเทศไทยในระบอบประชาธิิปไตย อีีกทั้้�งการออกกฎหมายที่่มีี� โทษในทางอาญา