Professional Documents
Culture Documents
ΜΣΜ-ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- Κ. ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ A.M.52180 PDF
ΜΣΜ-ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- Κ. ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ A.M.52180 PDF
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΤΥΧΑΙΑ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑΣ. ΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΤΡΑ
ΜΑΙΟΣ 2012
Η ενασχόληση με το μαθηματικό αντικείμενο είναι μια πορεία μοναχική στη διάρκεια
της οποίας ο υπόλογος πρέπει να συνειδητοποιήσει έννοιες και να ενσωματώσει 1 κατά
την έννοια των Lakoff και Núñez2, το πολιτιστικό αγαθό με το οποίο καταγίνεται.
Στην πορεία αυτή, αναδεικνύεται η ποιότητα της «χημείας» μεταξύ του φοιτούντος
και του καθηγητή-συμβούλου. Αν μια πτυχιακή πετυχαίνει το σκοπό της αυτό
σημαίνει κατά κύριο λόγο καλή και γόνιμη συνεργασία με τον επιβλέποντα
καθηγητή.
1
«Embody»
2
. Rafael E.Núñez and George Lakoff, The Cognitive Foundations of Mathematics: The Role of
Conceptual Metaphor, Handbook of Mathematical Cognition New York : Psychology Press J. Campbell.
1
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ABSTRACT
We present the basic points on graph theory: Euler paths, Hamilton paths, the notion
of connectivity, Ramsey numbers, graph colourings.
We present the basic models of random graphs and prove relevant theorems with the
use of the probabilistic method.
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Χρωματισμοί σελ. 23
3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η θεωρία γραφημάτων είναι ένας σχετικά νέος κλάδος των μαθηματικών. Ιστορικά
αναφέρεται ότι ο Euler χρησιμοποίησε τα γραφήματα το 1735 όταν έδειξε πως δεν
είναι δυνατόν κανείς σε έναν περίπατο να διασχίσει τις γέφυρες της πόλης
Königsberg ακριβώς από μία φορά.
Η επίλυση προβλημάτων στα γραφήματα έως και το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα
απαιτούσε εξαιρετικές ικανότητες στη συνδυαστική ανάλυση και την απαρίθμηση. Τα
γραφήματα απέκτησαν ένα ισχυρό εργαλείο όταν οι Erdős και Renyi δημοσίευσαν το
1959 την εργασία τους πάνω στους τυχαίους γράφους, η εισαγωγή δε πιθανοτήτων
στην επίλυση προβλημάτων και η πιθανοθεωρητική μέθοδος αποδείχτηκαν
ισχυρότερα της απαριθμητικής μεθόδου όταν η λύση πρέπει να είναι ασυμπτωτική,
δηλαδή όταν το πλήθος των κορυφών του γραφήματος τείνει στο άπειρο.
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να φέρει σε επαφή τον αναγνώστη με τα βασικά της
πιθανοθεωρητικής μεθόδου και των τυχαίων γραφημάτων. Δεν μπορούμε βέβαια να
αποφύγουμε μια εκτενή, αν και όχι πλήρη, εισαγωγή προκειμένου να εξοικειωθεί ο
αναγνώστης με τις θεμελιώδεις έννοιες της θεωρίας γραφημάτων.
4
ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΓΡΑΦΟΥΣ
Παράδειγμα
Κορυφές που βρίσκονται στα άκρα της ίδιας ακμής λέγονται γειτονικές.
5
δύο κορυφές του τότε το ονομάζεται υπογράφημα που επάγεται από το και
το συμβολίζουμε με
Παραδείγματος χάριν:
Αντίστοιχα αν ⊂ . Αν και
τότε ο παραπάνω συμβολισμός απλοποιείται σε και .
Επιπροσθέτως αν οι κορυφές x και y είναι μη γειτονικές τότε το γράφημα
προκύπτει από το αν ενώσουμε τις κορυφές και .
Τάξη ενός γραφήματος ονομάζουμε τον αριθμό των κορυφών του και
συμβολίζεται με . Δεδομένου δε ότι το ίδιο σύμβολο χρησιμοποιείται για τον
πληθικό αριθμό συνόλου, δηλ. για το πλήθος των στοιχείων ενός συνόλου, τότε
.
6
Αν μεταξύ δύο γραφημάτων υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ των συνόλων των κορυφών
τους που να διατηρεί την γειτνίαση τότε τα γραφήματα λέγονται ισομορφικά.
Στο σχήμα 3 δείχνουμε 4 γραφήματα τέτοια ώστε κάθε άλλο γράφημα με τάξη το
πολύ 4 και μέγεθος 3 να είναι ισομορφικό με ακριβώς ένα από αυτά.
Μπορούμε στο σημείο αυτό να κάνουμε μια πρώτη εκτίμηση του μεγέθους ενός
γραφήματος . Ισχύει πως .3
3
Αυτή η σχέση δικαιολογείται εύκολα αφού οι γραμμές που ενώνουν n σημεία δεν μπορεί να
υπερβαίνουν τους συνδυασμούς των n ανά 2. Μην ξεχνούμε πως οι συνδυασμοί λειτουργούν όπως
οι χειραψίες. Τα στοιχεία xy και yx είναι ταυτόσημα.
Εννοείται βεβαίως πως δεν μετρούμε τις παράλληλες ακμές, δηλ. ακμές που έχουν ίδια άκρα ούτε
τους βρόγχους δηλ. ακμές με άκρα την ίδια κορυφή.
7
Στο σχήμα 4 παρουσιάζεται ο πλήρης γράφος με 6 κορυφές.
Κενό λέγεται το γράφημα που έχει μόνο κορυφές. Με συμβολίζεται ένα κενό
γράφημα με κορυφές. 4
Ας ασχοληθούμε τώρα με αριθμητικά μεγέθη που αφορούν μεμονωμένα μια ακμή ή μια
κορυφή ενός γραφήματος.
4
Στο πλήρες γράφημα δύο οποιεσδήποτε κορυφές γειτνιάζουν ενώ στο κενό δεν υπάρχει
ούτε ένα ζεύγος κορυφών που να είναι γειτονικές.
8
Βαθμό d(x) της κορυφής x ονομάζουμε το πλήθος των στοιχείων του . Άρα
Αν θέλουμε να τονίσουμε το όνομα του γράφου γράφουμε τα
παραπάνω σύμβολα και σαν και .
Την ίδια γραμμή τηρούμε όταν έχουμε συναρτήσεις που αφορούν υπογραφήματα:
β) =
Αποδεικνύεται εύκολα, αφού κάθε ακμή εμφανίζεται δύο φορές στο άθροισμα των
βαθμών δεδομένου ότι ανήκει σε δύο κορυφές.
5
Υπενθυμίζουμε πως G[W] είναι το υπογράφημα του G που παράγεται από το σύνολο W που είναι
υποσύνολο του G[V] του συνόλου των κορυφών.
9
Θέτουμε στη συνέχεια ένα ερώτημα και θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε:
Όπως προείπαμε δεν μπορεί το μέγεθος ενός γραφήματος να ξεπεράσει τον αριθμό
, όπου η τάξη του γραφήματος. Επομένως το ερώτημα ζητά να υπολογίσουμε το
άθροισμα .
Το παραπάνω ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί στο σημείο αυτό. Ας το
μετατρέψουμε σε ένα κάπως πιο εύκολο κάνοντας μια παραδοχή.
Θεωρούμε ότι οι κορυφές του γραφήματος έχουν κάθε μία τη δική της ετικέτα,δηλαδή
δεν ταυτίζουμε τα ισομορφικά γραφήματα (labeled graph). Είναι δηλαδή
μονοσήμαντα ορισμένες. Τότε εύκολα βγαίνει πως και
Προκειμένου να βρούμε τώρα τον σκεπτόμαστε πως ο αριθμός αυτός δηλώνει
το πλήθος των γραφημάτων με κορυφές και ακμές. Αυτόν τον δίνουν οι
συνδυασμοί όλων των δυνατών θέσεων μιας ακμής ανά . Επομένως είναι ίσος με
. Γενικεύοντας έχουμε:
.
Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αν μπορούμε να συμπτύξουμε την παραπάνω έκφραση.
Ορίζουμε το πολυώνυμο με συντελεστές όπου η τάξη του αντίστοιχου όρου
Μετά την απαριθμητικού περιεχομένου παρεμβολή αυτή που είχε και το σκοπό να
διακόψει τη μονότονη ροή ορισμών και συμβολισμών της θεωρίας γράφων
συνεχίζουμε δίνοντας τις έννοιες του μονοπατιού, του περιπάτου κλπ
Οι κορυφές και λέγονται άκρα του μονοπατιού και ο αριθμός l=e(P) λέγεται
μήκος του Ρ. Αν θεωρήσουμε ότι η κορυφή είναι η πρώτη προκειμένου να
διασχίσουμε το Ρ τότε το Ρ ονομάζεται ένα -μονοπάτι.
6
Redfield J.H, The theory of group-reduced distributions Amer. J. Math.49, 433-455 (1927).
10
Ένα σύνολο μονοπατιών θα λέγεται ανεξάρτητο αν σε κάθε ζεύγος μονοπατιών
κάθε κοινή τους κορυφή είναι άκρο και των δύο.
Αν ένα γράφημα τότε μια ακολουθία στην οποία εναλλάσσονται κορυφές και
ακμές, για παράδειγμα , ,… όπου , , θα
λέγεται περίπατος ή διαδρομή στο . Ακριβέστερα ο λέγεται
περίπατος, συμβολίζεται με και θεωρούμε πως έχει μήκος . Οι κορυφές
και ονομάζονται τερματικά σημεία του περιπάτου (διαδρομής).
7
Προσοχή στο ότι η αποτελεί ακμή για τον κύκλο (και είναι η ουσιαστική διαφορά με το
μονοπάτι).
Να σημειωθεί επί πλέον πως και οι , κλπ συμβολίζουν τον ίδιο κύκλο.
8
Girth
11
Αν και δύο κορυφές τότε απόσταση των και λέγεται το ελάχιστο
μήκος ενός - μονοπατιού. Αν δεν πάρχει τέτοιο μονοπάτι τότε
Ένα γράφημα λέγεται συνεκτικό αν για κάθε ζεύγος διακριτών μεταξύ τους
κορυφών υπάρχει μονοπάτι από την κορυφή στην .
Μια έννοια που θα χρησιμοποιήσουμε παρακάτω στα τυχαία γραφήματα είναι αυτή
του -συνεκτικού γράφου.
Δηλαδή κάθε ζεύγος κορυφών του συνδέεται με ακμές μέσω τουλάχιστον τον
αριθμό άλλων κορυφών.
Σαν εφαρμογή των παραπάνω σχεδιάσαμε στο σχήμα που ακολουθεί όλους τους
συνεκτικούς γράφους με 4 κορυφές ( μη χαρακτηρισμένες με ετικέτα, για οικονομία
χώρου ) και παρατηρούμε ότι οι και δεν είναι -συνεκτικοί, δηλαδή με
αφαίρεση μίας κορυφής γίνονται μη συνεκτικοί. Αντίστοιχα οι και
δεν είναι 3-συνεκτικοί αφού με αφαίρεση δύο κορυφών τους γίνονται μη συνεκτικοί.
12
Ένα γράφημα που το σύνολο των κορυφών του μπορεί να διαμεριστεί σε δύο κλάσεις
και ώστε και και κάθε ακμή έχει ένα άκρο στο
και το άλλο άκρο στο λέγεται διμερές. 9
Ένα γράφημα είναι διμερές αν και μόνον αν δεν περιέχει κάποιο περιττό κύκλο
Αντιστρόφως τώρα ας υποθέσουμε ότι ένας γράφος δεν περιέχει κύκλο περιττού
μήκους. Θα δείξουμε ότι είναι διμερής. Έστω μια κορυφή του γράφου.
Διαμερίζουμε το σύνολο των κορυφών του γράφου με το εξής κριτήριο:
είναι περιττός , . Θα δείξουμε με ένα απλό σκεπτικό ότι δεν
μπορεί δύο κορυφές της ίδιας κλάσης να συνδέονται με μια ακμή.
Έστω δύο κορυφές του που είναι άκρα της ίδιας ακμής. Το ότι ανήκουν
στην σημαίνει ότι κάθε μια τους απέχει από την κορυφή περιττή απόσταση.
Έστω και . Τότε ο κύκλος που περιέχει τις
9
Αντίστοιχα ορίζεται το 3-μερές, το 4-μερές γράφημα κλπ. με κλάσεις κορυφών ανά δύο ξένες
μεταξύ τους και οι ακμές με άκρα από διαφορετικές κλάσεις κάθε μία.
13
κορυφές θα έχει μήκος , η μονάδα εκπροσωπεί το μήκος
της ακμής άρα ο γράφος περιέχει κύκλο περιττού μήκους, άτοπο.
Με αντίστοιχα επιχειρήματα αποδεικνύουμε ότι δεν μπορεί να συνδέονται μεταξύ
τους κορυφές της κλάσης και κατά συνέπεια ο γράφος είναι διμερής.
10
Γέφυρα ονομάζεται η ακμή που μετά την αφαίρεση της καθιστά ένα γράφο μη συνεκτικό.
Επομένως στην περίπτωση της πρότασης ο και όλες οι ακμές του θα είναι γέφυρες.
11
Γενικά, μεγιστική είναι η δομή που δεν μπορεί να επεκταθεί σε μια μεγαλύτερη αντίστοιχη.
14
ΚΥΚΛΟΙ HAMILTON και ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ EULER
Για να κάνουμε τα πράγματα πιο απλά ας δεχθούμε πως το κόστος του ταξιδιού
παίρνει δύο μόνο τιμές. Την τιμή σε περίπτωση που το ταξίδι είναι δυνατό να
πραγματοποιηθεί και αν είναι απραγματοποίητο. Παρά όμως την απλούστευση
αυτή ο αλγόριθμος που θα έλυνε το πρόβλημα αποδεικνύεται πολύ δύσκολος.
Ένα άλλο σενάριο του ίδιου προβλήματος είναι να δεχθούμε ότι το κόστος
μετάβασης μεταξύ δύο οποιωνδήποτε πόλεων είναι το ίδιο. Τότε η λύση είναι μια
μετάθεση των πόλεων. Αυτό εξουδετέρωσε την αρχική πολυπλοκότητα του
12
Εικόνα παρμένη από τον ιστότοπο:
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Knight%27s_tour_anim_2.gif
13
Θεωρείται γνωστή η δαπάνη μετάβασης από τη μία πόλη στην άλλη.
14
William Rowan Hamilton (1805-1865), Ιρλανδός φυσικός, αστρονόμος και μαθηματικός.
15
προβλήματος και μας δίνει τη δυνατότητα να εξετάσουμε έναν άλλο περιορισμό :
μπορεί στον ίδιο γράφο να υπάρξουν διαδρομές που να περνούν από όλες τις
κορυφές και να μην μοιράζονται μεταξύ τους την ίδια ακμή; 15
Πιο δόκιμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα αποσυνθέσουμε τον πλήρη γράφο σε
μια ένωση ξένων μεταξύ τους διαδρομών Hamilton. Είναι δυνατή αυτή η
αποσύνθεση; Κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να γίνει αυτό και –κυρίως– για ποιες
τιμές του ; Στα παρακάτω σχήματα βλέπουμε την αποσύνθεση του σε τρεις
διαδρομές Hamilton
Κάθε διαδρομή περνά από όλες τις κορυφές του γραφήματος και δεν έχει κοινές
ακμές με τις άλλες διαδρομές. Η ένωση των τριών διαδρομών Hamilton είναι ο .
Μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτό για κάθε ; Βλέπουμε τι συμβαίνει με τον στα
επόμενα σχήματα:
Στον βρήκαμε δύο μονοπάτια Hamilton αλλά η ένωση τους δεν δίνει τον .
Επίσης παρατηρούμε ότι δεν είναι δυνατόν να βρεθεί άλλο μονοπάτι Hamilton, να
διέρχεται δηλαδή από όλες τις κορυφές του γραφήματος και να είναι ξένο προς τα
προηγούμενα.
Έγινε μέχρι στιγμής η προεργασία για να προσδιορίσουμε τις γενικότερες
συνθήκες ώστε να είναι δυνατή η αποσύνθεση ενός γραφήματος σε ξένες
μεταξύ τους, ως προς τις ακμές, διαδρομές και σε κύκλους Hamilton.
15
Κάθε ακμή να ανήκει σε μία και μόνο διαδρομή.
16
έχουν ακμές και οι κορυφές τους έχουν βαθμό 2, πλην της πρώτης και της
τελευταίας που έχουν βαθμό 1. Συγκρίνοντας το πλήθος των ακμών του με το
πλήθος των ακμών Hamilton βγαίνει πως θα πρέπει να έχουμε μονοπάτια
προκειμένου να αποσυνθέσουμε τον .
Αν ο κύκλος Hamilton έχει να κάνει με τις κορυφές ενός γραφήματος, ο κύκλος Euler
αναφέρεται στις ακμές του.
Κύκλος ή κύκλωμα Euler 16είναι ο κύκλος που περιέχει όλες τις ακμές του
γραφήματος.
Αντίστοιχα μονοπάτι Euler είναι το μονοπάτι που περιέχει όλες τις ακμές του
γραφήματος.
Ένα γράφημα που περιέχει ένα κύκλωμα Euler ονομάζεται γράφημα Euler.
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
16
Προσδιορίστηκαν από τον L. Euler το 1736
17
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Θα δείξουμε τώρα και το ικανό των συνθηκών. Αυτό θα γίνει με επαγωγή στον
αριθμό των ακμών. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν ακμές δεν υπάρχει κάτι να
αποδείξουμε.
Αν ο γράφος δεν είναι τετριμμένος συνεκτικός και κάθε κορυφή είναι άρτιου βαθμού
τότε με την υπόθεση ότι θα είναι . Σύμφωνα τότε με το Λήμμα
που προηγήθηκε ο γράφος δεν μπορεί να είναι δέντρο άρα περιέχει κάποιον κύκλο.
Έστω ο κύκλος με το μέγιστο αριθμό ακμών στο γράφο .
Ας υποθέσουμε ότι ο δεν είναι κύκλος Euler. Δεδομένου πως ο γράφος είναι
συνεκτικός, υπάρχει μια ακμή που ξεκινά από μία κορυφή του και το άλλο άκρο
της δεν ανήκει στο άρα η ανήκει σε μια μη τετριμμένη συνεκτική συνιστώσα 17
του , έστω . Σύμφωνα με την παραδοχή μας κάθε κορυφή του έχει
άρτιο βαθμό στο έτσι από την υπόθεση της επαγωγής το περιέχει ένα κύκλο
Euler έστω . Τα κυκλώματα και είναι ξένα μεταξύ τους ως προς τις ακμές και
μπορούν να τοποθετηθούν μαζί ώστε να σχηματίσουν ένα κύκλο με ακμές
περισσότερες του το οποίο αντιβαίνει στην υπόθεση της μεγιστικότητας του ,
άρα ο κύκλος είναι κύκλος Euler.
Αν τώρα υποθέσουμε πως ο γράφος είναι συνεκτικός και οι και είναι οι μόνες
κορυφές περιττού βαθμού. Αν ο γράφος που προκύπτει από τον με πρόσθεση
μιας κορυφής μαζί και των ακμών και τότε το πρώτο τμήμα έχει ένα
κύκλο Euler . Πράγματι το είναι ένας κύκλος Euler από το στο .
17
Ένα μεγιστικό συνεκτικό υπογράφημα ενός γράφου λέγεται συνεκτική συνιστώσα του γράφου.
18
ΘΕΩΡΙΑ RAMSEY
Ας πάρουμε τον πλήρη γράφο των 6 κορυφών. Για τις ανάγκες της ενότητας θα
έχουμε δύο ειδών ακμές: με συνεχείς και με διακεκομμένες γραμμές. Συνεχίζοντας
την εισαγωγή μας θα αναφέρουμε ότι μέσα στον πλήρη γράφο μπορούμε να
βρούμε άλλους πλήρεις γράφους μικρότερης τάξης όπως για παράδειγμα τον . Ας
αρχίσουμε τώρα να αντικαθιστούμε μία προς μία τις ακμές με διακεκομμένες.
Θέλουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα:
Και για να επεκτείνουμε το ερώτημα: μήπως σε κάποια φάση της διαδικασίας αυτής
θα υπάρξει γράφος που δεν θα περιέχει τρίγωνο μόνο με συνεχείς ή μόνο με
διακεκομμένες γραμμές;
Αρχικά βεβαίως θα πούμε ότι αν οποιοδήποτε είδος γραμμής έχει λιγότερες από
τρεις, το ερώτημα δεν έχει αξία αφού το συγκεκριμένο είδος δεν μπορεί να
σχηματίσει τρίγωνο.
Στη συνέχεια στον αντικαταστήσαμε τις ακμές και (τρεις μαζί και όχι
μία μία προς το παρόν για οικονομία χώρου) με διακεκομμένες και φροντίσαμε να
μην σχηματιστεί διακεκομμένο τρίγωνο δηλαδή ο πλήρης αλλά έχουμε πληθώρα
τριγώνων με συνεχή γραμμή.
Πιο κάτω στον αντικαταστήσαμε την ακμή με μια διακεκομμένη και πάλι δεν
έχουμε διακεκομμένο τρίγωνο αλλά έχουμε πάντοτε κάποιο συνεχές π.χ. το .
19
Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του γραφήματος όπου η αντικατάσταση της
ακμής με μια διακεκομμένη δεν έφερε κάποιο τρίγωνο με αμιγώς διακεκομμένες
γραμμές αλλά και δεν εξαφάνισε τα τρίγωνα με συνεχείς γραμμές πχ. το .
Φτάσαμε όμως σε ένα σημείο που η αντικατάσταση ακμών δεν μπορεί να συνεχιστεί
χωρίς την εμφάνιση κάποιου τριγώνου δηλαδή του πλήρους γράφου υπογράφου
μέσα στον . Έτσι για παράδειγμα αν αντικαταστήσουμε την ακμή όπως στο
Το ίδιο πρόβλημα θα το θέσουμε πιο γενικά και στο φως του θεωρήματος Ramsey.
Ποιος είναι ο μικρότερος αριθμός κορυφών ενός πλήρους γραφήματος ώστε αν
χρωματίσουμε όλες τις ακμές του χρησιμοποιώντας δύο χρώματα το γράφημα
να περιέχει τρίγωνο με πλευρές από το ένα χρώμα ή από το άλλο.
Πολύ πιο διαδεδομένη είναι η διατύπωση του ίδιου ως προβλήματος του πάρτυ:
δείξτε ότι μεταξύ έξι ατόμων προσκεκλημένων σε μια γιορτή τρία από αυτά είτε θα
γνωρίζονται μεταξύ τους είτε τρία από αυτά δεν θα γνωρίζονται μεταξύ τους.
20
O Frank Plumton Ramsey ήταν ένα πολυσχιδές ταλέντο με ενδιαφέροντα όχι μόνο
στα μαθηματικά αλλά και στην οικονομία, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την πολιτική
και πιθανώς και σε άλλα πεδία αν είχε μεγαλύτερο χρόνο ζωής, πέθανε το 1930 σε
ηλικία μόλις 27 ετών.
Δοθέντος ενός ακεραίου κάθε αρκετά μεγάλος γράφος θα περιέχει είτε τον
είτε τον .
Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ας θεωρήσουμε διαμερίσεις των ακμών
των γραφημάτων σε κλάσεις που θα ονομάζουμε «χρωματισμό». Η ονομασία
χρωματισμός είναι δάνεια και δεν έχει σχέση με πραγματικά χρώματα. Εδώ θα
ασχοληθούμε με χρωματισμούς δύο χρωμάτων και ένας υπογράφος θα ονομάζεται
μπλε εφόσον όλες οι ακμές του είναι μπλε ή κόκκινος αν είναι κόκκινες.
(1)
και
(2)
21
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Η (2) ισχύει σαν ισότητα στην περίπτωση που ή , αφού όπως αναφέραμε
παραπάνω ισχύει πως: .
Ας υποθέσουμε τώρα πως και και πως η (2) ισχύει για κάθε ζεύγος
με και . Τότε από την (1) έχουμε:
To παράδειγμα που εξετάσαμε στην αρχή του κεφαλαίου για τη θεωρία Ramsey
αφορά τον αριθμό R(3,3) o οποίος είναι ο 6. Πολύ λίγοι μη τετριμμένοι αριθμοί
Ramsey είναι γνωστοί, πχ. R(3,4)=9, R(3,5)=14, R(3,6)=18, R(3,7)=23, R(4,4)=18.
22
ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ
Καταλήγοντας και συνοψίζοντας θα πούμε ότι ένας χρωματισμός των κορυφών του
γραφήματος είναι η προσθήκη χρωμάτων στις κορυφές του κατά τρόπον ώστε
δύο γειτονικές κορυφές να μην έχουν το ίδιο χρώμα. Ο είναι τότε ο ελάχιστος
αριθμός χρωμάτων σε έναν χρωματισμό (κορυφών) του .
Από τη μαθηματική σκοπιά δεν είναι αναγκαία η χρήση των πραγματικών ονομάτων
των χρωμάτων όπως πράσινο, κόκκινο, μαύρο κλπ. Ιδίως δε στην περίπτωση που τα
χρώματα είναι πολλά αυτό δεν είναι και πρακτικό, έτσι ένας χρωματισμός είναι μια
συνάρτηση: έτσι ώστε κάθε σύνολο να είναι
ανεξάρτητο.
Άλλο και ίσως το πιο κλασσικό πρόβλημα χρωματισμού είναι αυτό του χάρτη:
ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός χρωμάτων που απαιτούνται ώστε να χρωματίσουμε
τις χώρες ενός χάρτη και να μην υπάρχουν δύο γειτονικές χώρες χρωματισμένες με το
ίδιο χρώμα.
23
Προκειμένου να αναλύσουμε το παραπάνω πρόβλημα θεωρούμε ένα γράφημα έστω
του οποίου οι κορυφές αντιστοιχούν στους επιχειρηματίες και μεταξύ δύο κορυφών
θα υπάρχει ακμή αν οι επιχειρηματίες αυτοί επιθυμούν να συναντηθούν.
ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ ΧΑΡΤΩΝ
Το 1852 o Francis Guthrie διατύπωσε ένα ερώτημα στον αδερφό του Frederick που
ήταν τότε προπτυχιακός φοιτητής στο Cambridge. Το ερώτημα ήταν αν μπορεί κάθε
χάρτης να χρωματισθεί με τέσσερα χρώματα ώστε δύο γειτονικές χώρες να μην έχουν
το ίδιο χρώμα (πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων).
Το πρόβλημα αυτό ήρθε στην επικαιρότητα από τον Cayley όταν ο τελευταίος το
παρουσίασε στη London Mathematical Society το 1878. Ένα χρόνο αργότερα, ο
Kempe δημοσίευσε μια απόδειξη που αποδείχτηκε πως δεν ήταν ορθή και το 1890 ο
Heawood μετέτρεψε την απόδειξη σε απόδειξη για το αντίστοιχο πρόβλημα των πέντε
χρωμάτων.
Η πρώτη απόδειξη που έγινε αποδεκτή για το πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων
ήταν των Appel και Haken και δημοσιεύτηκε το 1977. Πέρα από τις ιδέες στις οποίες
στηρίχθηκε και οι οποίες έφθαναν στο αρχικό paper του Kempe, οι Appel και Haken
χρησιμοποίησαν η/υ προκειμένου να εξετάσουν 1482 περιπτώσεις διαμορφώσεων 18.
H διαδικασία αυτή αποτέλεσε αντικείμενο αρνητικής κριτικής. Οι Appel και Haken
απάντησαν με μια πολυσέλιδη έκδοση 19 στην οποία έδιναν μια αλγοριθμική εικόνα
της απόδειξης τους και έκαναν κάποιες απαραίτητες διορθώσεις της αρχικής έκδοσης.
Μια πιο σύντομη απόδειξη παρουσίασαν οι Robertson, Sanders, Seymour και Thomas
το 1977, χωρίς πάντως να αποφύγουν την περιπτωσιολογία με τη χρήση υπολογιστή.
Στην ιστορική επισκόπηση που προηγήθηκε είχαμε την ευκαιρία να δούμε πώς
διατυπώθηκε το πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων. Αντίστοιχη είναι και η
διατύπωση του προβλήματος των πέντε χρωμάτων:
18
configurations
19
K. Appel & W. Haken, Every Planar Map is Four Colourable, American Mathematical Society 1989.
24
ΤΥΧΑΙΑ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Τον όρο «τυχαία γραφήματα» τον καθιέρωσε πρώτος ο P. Erdős σε μια ερευνητική
του “εργασία του 1947 που θεωρείται από κάποιους μαθηματικούς σαν η πρώτη
ενσυνείδητη προσπάθεια για την εφαρμογή της πιθανοθεωρητικής μεθόδου.
Συγκεκριμένα η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για την απόδειξη ύπαρξης ενός γράφου με
ορισμένη ιδιότητα Ramsey.
Η ιδέα του μοντέλου που εισήγαγε ο Erdős είναι πολύ απλή και γίνεται εύκολα
αποδεκτή για τη φυσική προέλευση της. Μπορεί να περιγραφεί σαν η επιλογή ενός
γραφήματος, με ίσες πιθανότητες, από το σύνολο όλων των γραφημάτων των
οποίων το σύνολο κορυφών είναι το .
Αυτός ο χώρος πιθανότητας μπορεί να ιδωθεί κάτω από το πρίσμα ενός γινομένου
δυαδικών χώρων. Απλούστερα είναι το αποτέλεσμα των ανεξάρτητων ρίψεων
ενός αμερόληπτου νομίσματος, όπου αν έρθει π.χ. «κεφαλή» για ένα ζεύγος κορυφών
σημαίνει τη χάραξη μιας ακμής μεταξύ των κορυφών αυτών.
Ένα τυχαίο γράφημα λοιπόν είναι ένα γράφημα που παράγεται από μια τυχαία
διαδικασία, είτε αυτή περιλαμβάνει τη ρίψη κάποιου νομίσματος, είτε τη ρίψη ενός
ζαριού, είτε κάποια άλλη διαδικασία που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τυχαία. Σε
πιο μαθηματική γλώσσα και σε συμφωνία με τους κανόνες των πιθανοτήτων η
«τυχαία διαδικασία» αντιπροσωπεύεται από ένα χώρο πιθανότητας , και οι
κανόνες «κατασκευής» του γραφήματος από μια συνάρτηση από τον χώρο
πιθανότητας στο χώρο των γραφημάτων.
Ένα τυχαίο γράφημα είναι αποτελεσματικό εργαλείο για την εξέταση ιδιοτήτων που
αφορούν τα γραφήματα γενικότερα. Θα μπορούσαμε να το δούμε και σαν ένα
οργανισμό που αναπτύσσεται ενσωματώνοντας όλο και περισσότερες ακμές όσο
αυξάνει το μέγεθος του ή η πιθανότητα (καλλίτερα να την ορίσουμε παρακάτω)
που αφορά τη δημιουργία ή όχι μιας ακμής μεταξύ δύο συγκεκριμένων κορυφών με
τη βοήθεια μιας τυχαίας διαδικασίας.
25
ΤΑ ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ
Το πλεονέκτημα του διωνυμικού γράφου είναι η ανεξαρτησία του από την ύπαρξη
ακμών αλλά και το μειονέκτημα του είναι ακριβώς το μη σταθερό πλήθος των ακμών
του. Ποικίλει ακολουθώντας τη διωνυμική κατανομή με μέση τιμή .
Πως όμως θα μπορέσουμε να ορίσουμε τον ομοιόμορφο τυχαίο γράφο;
Αυτό ήταν το βασικό μοντέλο των Erdős και Rényi που στο διάστημα από το 1959
έως το 1968 έβαλαν τις βάσεις της θεωρίας των τυχαίων γραφημάτων.
Κατά τα άλλα όταν αποδεικνύουμε προτάσεις που αφορούν τον τυχαίο γράφο
οι τεχνικές των αποδείξεων «χτίζονται» περισσότερο πάνω στις ακμές.
Για παράδειγμα αν θέλουμε να υπολογίσουμε την πιθανότητα ύπαρξης μιας
συγκεκριμένης ακμής τότε ακολουθούμε το σκεπτικό:
.
To διωνυμικό μοντέλο του τυχαίου γράφου προσφέρει τη δυνατότητα χρήσης των
εργαλείων της πιθανοθεωρίας περισσότερο από το μοντέλο του ομοιόμορφου τυχαίου
γράφου και δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο προκύπτει σαν ειδική
περίπτωση του για
26
ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Για να έχουμε μια καλλίτερη εποπτεία των όσων έχουμε αναφέρει έως τώρα θα
εκμεταλλευτούμε την ιδιότητα των γραφημάτων να παριστάνονται γεωμετρικά
σχετικά εύκολα, στις χαμηλές διαστάσεις.
Θα κάνουμε λοιπόν τη γραφική αναπαράσταση του δηλαδή του γραφήματος
με 4 κορυφές και 2 ακμές για όλες τις δυνατές περιπτώσεις.
27
Ο αριθμητικός υπολογισμός δίνει τα εξής αποτελέσματα:
Άρα
που δηλώνει ότι η πιθανότητα κάθε γραφήματος είναι πράγμα που είναι
σύμφωνο με τα γραφικά αποτελέσματα αφού έχουμε 15 ισοπίθανους γράφους.
για .
Ισχύει ότι .
Ας σχολιάσουμε τον παραπάνω τύπο. Ο τύπος αυτός δίνει την πιθανότητα ενός
ενδεχομένου του δειγματικού χώρου, ενός τυχαίου γράφου εν προκειμένω. Το
ενδεχόμενο αυτό αποτελείται από ανεξάρτητα στοιχειώδη ενδεχόμενα, τα οποία είναι
28
η ύπαρξη ή μη μιας ακμής μεταξύ δύο κορυφών. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό
σημαίνει ότι το σύνθετο ενδεχόμενο, δηλαδή ο γράφος έχει πιθανότητα ίση με το
γινόμενο των πιθανοτήτων των στοιχειωδών ενδεχομένων που τον σχηματίζουν.
Αν μεταξύ δύο κορυφών υπάρχει ακμή τότε η πιθανότητα του ζεύγους των κορυφών
είναι . Αν δεν υπάρχει ακμή τότε η αντίστοιχη πιθανότητα του ζεύγους των
κορυφών είναι . Να υπενθυμίσουμε ότι το μέγιστο πλήθος των ζευγών ενός
γράφου είναι . Ας
υπολογίσουμε τις πιθανότητες ορισμένων από τους γράφους g1 έως g8.
.
Το παραπάνω αποτέλεσμα δικαιολογείται διότι ο γράφος g1 είναι ο δηλαδή ο
κενός ακμών γράφος τριών κορυφών. Έχομε λοιπόν ζεύγη κορυφών με
πιθανότητα καθένα δεδομένου ότι δεν σημειώνεται καμία ακμή μεταξύ των
ζευγών.
.
O g1 έχει ένα ζεύγος με πιθανότητα και δύο με πιθανότητα .
Όμοια υπολογίζουμε τις πιθανότητες των υπόλοιπων γράφων.
Παίρνουμε το άθροισμα .
29
Ορίζουμε σαν χώρο πιθανότητας την τριάδα ,
όπου το είναι ένα σύνολο, το είναι μια οικογένεια υποσυνόλων του και το
είναι μια συνάρτηση από το στο με τις παρακάτω ιδιότητες:
Για κάθε μια από τις ακμές ορίζουμε το δικό της «μικρό» χώρο πιθανότητας.
Αν για παράδειγμα είναι μια ακμή τότε ο αντίστοιχος χώρος πιθανότητας της είναι
ο με πιθανότητες και .
0 0 0
1 0 0
0 1 0
0 0 1
1 1 0
1 0 1
0 1 1
1 1 1
20
Στην εργασία αυτή επιμένουμε στην αριθμησιμότητα των οικογενειών υποσυνόλων.
30
Η τελευταία γραμμή προφανώς συμβολίζει τον πλήρη γράφο τριών κορυφών.
Ο τρόπος που εκθέσαμε το γράφο παραπάνω δίνεται από την ιδέα του χώρου
γινόμενο:
Ένα τυπικό στοιχείο του είναι μια απεικόνιση που προσαρτά σε κάθε ακμή
Στην ουσία ένας γράφος ταυτίζεται με μια συνάρτηση που παίρνει την τιμή 0 όταν
μεταξύ δύο κορυφών δεν υπάρχει ακμή και την τιμή 1 όταν υπάρχει.
Ας δούμε ένα πλήρη γράφο 4 κορυφών και επομένως 6 ακμών με βεβαιωμένη την
ύπαρξη μιας συγκεκριμένης ακμής, έστω αυτής που συνδέει την κορυφή 0 με την 1.
Όλες οι δυνατές περιπτώσεις είναι :
31
1 0 0 0 0 0
1 1 0 0 0 0
1 0 1 0 0 0
1 0 0 1 0 0
1 0 0 0 1 0
1 0 0 0 0 1
1 1 1 0 0 0
1 1 0 1 0 0
1 1 0 0 1 0
1 1 0 0 0 1
1 0 1 1 0 0
1 0 1 0 1 0
1 0 1 0 0 1
1 0 0 1 1 0
1 0 0 1 0 1
1 0 0 0 1 1
1 1 1 1 0 0
1 1 1 0 1 0
1 1 1 0 0 1
1 1 0 1 1 0
1 1 0 1 0 1
1 1 0 0 1 1
1 0 1 1 1 0
1 0 1 1 0 1
1 0 1 0 1 1
1 0 0 1 1 1
1 1 1 1 1 0
1 1 1 1 0 1
1 1 1 0 1 1
1 1 0 1 1 1
1 0 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1
32
Αντίστοιχα, αν είναι οποιοδήποτε υποσύνολο του , τότε
Η λοιπόν ορίζεται κατά μοναδικό τρόπο από την και το γεγονός ότι τα
ενδεχόμενα είναι ανεξάρτητα.
Αυτές οι δύο υποθέσεις επαρκούν γενικά για να κάνουμε τους υπολογισμούς των
πιθανοτήτων στο μοντέλο . Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα.
Δεν είναι το ίδιο εύκολο να υπολογίσουμε την πιθανότητα ότι ο περιέχει έναν
επαγόμενο υπογράφο ισομορφικό του διότι θα έχουμε αλληλοεπικάλυψη
ενδεχομένων.
21
Το να υπενθυμίσουμε πως συμβολίζει τον αριθμό των κορυφών του γραφήματος και το συμβολίζει το πλήθος
των ακμών του.
33
ΠΛΗΡΕΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΟΙ και ΑΡΙΘΜΟΙ RAMSEY
Όταν αναφερθήκαμε στη θεωρία Ramsey είχαμε δώσει ένα άνω φράγμα για τους
αριθμούς Ramsey. Συγκεκριμένα είχαμε αναφέρει το αποτέλεσμα ότι:
για ισχύει: .
ΘΕΩΡΗΜΑ 1
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
αφού ο υπολογισμός της μέσης τιμής επιβάλει να διαιρέσουμε διά του πλήθους των
στοιχείων του που είναι .
Στα επόμενα θα δώσουμε ένα κάτω φράγμα για τους αριθμούς Ramsey με τη βοήθεια
της αναμενόμενης (μέσης) τιμής.
34
ΤΥΠΟΣ ΤΟΥ STIRLING
(1)
(2)
και
(3)
Το θεώρημα 2 που ακολουθεί δίνει ένα κάτω φράγμα για τους αριθμούς του
Ramsey.
Στο ίδιο σύγγραμμα, που είναι και η πρώτη μας βιβλιογραφική αναφορά μπορεί ο
ενδιαφερόμενος μελετητής να βρει μια απόδειξη του θεωρήματος 2 στη σελίδα 125.
35
ΘΕΩΡΗΜΑ 2
Αν τότε
και ειδικότερα
Μια πρόταση ποσοτικής αντίληψης . Ας εξετάσουμε ένα άνω φράγμα για την
πιθανότητα ο αριθμός ανεξαρτησίας του να είναι μεγαλύτερος κάποιου αριθμού .
Ας υποθέσουμε ότι ένας γράφος ανήκει στον . Ποια η πιθανότητα να
περιέχει σύνολο ανεξαρτησίας με πληθικό αριθμό μεγαλύτερο του ;
36
.
Στην περίπτωση που το είναι σταθερό και το είναι αρκετά μικρό ώστε αυτά τα
φράγματα των πιθανοτήτων και δίνουν άθροισμα
μικρότερο του τότε ο περιέχει γραφήματα που δεν έχουν καμία από τις ιδιότητες
που περιγράφονται στις δύο πιθανότητες: γραφήματα που δεν περιέχουν ούτε το
ούτε το . Τότε κάθε τέτοιος αριθμός είναι ένα κάτω φράγμα για τον αριθμό
Ramsey του
Ακολουθεί ένα θεώρημα που αναφέρεται σε ένα κάτω φράγμα του αριθμού Ramsey.
Πρόκειται για μια πρόταση που διατύπωσε ο Erdős το 1947.
άρα
37
ή
Στα πλαίσια μιας μελέτης πάνω στους τυχαίους γράφους οι γνωστές παράμετροι όπως
χρωματικός αριθμός, συνεκτικότητα, μέσος βαθμός κλπ μπορούν να ερμηνευθούν
σαν μη αρνητικές τυχαίες μεταβλητές πάνω στον .
Η αναμενόμενη τιμή είναι ένας γραμμικός τελεστής ως προς την πρόσθεση των
μεταβλητών και τον εξωτερικό πολλαπλασιασμό τους επί του σώματος των
πραγματικών αριθμών.
ενώ τυχαίες μεταβλητές.
38
ΛΗΜΜΑ 2. (Ανισότητα Markov)
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Έχουμε πως
επομένως
άρα
39
για τον αριθμό των ακολουθιών με
διακριτά μεταξύ τους στοιχεία ενός δεδομένου συνόλου στοιχείων.
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Δημιουργούμε αρχικά μια δείκτρια συνάρτηση (συνηθισμένη ενέργεια στην
Εκτιμητική Στατιστική).
Επομένως .
Τίθεται το ερώτημα, πόσοι τέτοιοι κύκλοι υπάρχουν;
Από τη συνδυαστική παίρνουμε την απάντηση πως υπάρχουν ακολουθίες της
μορφής από διακριτές κορυφές στο και κάθε κύκλος προσδιορίζεται από
τέτοιες ακολουθίες, έτσι υπάρχουν τόσοι κύκλοι όσοι το πηλίκο και όλοι είναι
μήκους με κορυφές στο .
Μετά τον ορισμό της είναι απλό να εκφράσουμε τη .
Πράγματι
Τότε και με χρήση της γραμμικότητας της μέσης τιμής (οπότε έχουμε εναλλαγή των
συμβόλων του αθροίσματος και της μέσης τιμής) και είναι:
40
Η ΠΙΘΑΝΟΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Σε πολύ αδρές γραμμές θα αναφέρουμε ότι στα διακριτά μαθηματικά έχει αναπτυχθεί
η λεγόμενη πιθανοθεωρητική μέθοδος22 στη βάση της ακόλουθης ιδέας.
Προκειμένου να αποδείξουμε την ύπαρξη ενός αντικειμένου 23 που είναι εφοδιασμένο
με κάποια ιδιότητα ορίζουμε ένα χώρο πιθανότητας επί κάποιας ευρύτερης, μη κενής
κλάσης αντικειμένων και στη συνέχεια δείχνουμε ότι ένα στοιχείο αυτού του χώρου
έχει την επιζητούμενη ιδιότητα με μια θετική πιθανότητα.
Το θεώρημα Erdős αποδεικνύει ότι δοθέντος ενός τυχαίου ακέραιου , υπάρχει ένα
γράφημα με άνοιγμα και χρωματικό αριθμό . Ας ονομάσουμε
τους κύκλους με μήκος το πολύ «μικρούς» και σύνολα κορυφών με πλήθος το
λιγότερο «μεγάλα» .
22
Καταληκτική πρόταση για το δικό μας πόνημα θα αποτελέσει το θεώρημα Erdős
23
Τα «αντικείμενα» που εγκαταβιούν στο χώρο πιθανότητας μπορεί να είναι οποιουδήποτε είδους:
διαμερίσεις ή διατάξεις των κορυφών κάποιου σταθερού γραφήματος, τα ίδια τα γραφήματα κλπ
41
μεγάλος και έτσι μπορούμε να πούμε πως βρήκαμε ένα γράφημα με μεγάλα και το
άνοιγμα και το χρωματικό αριθμό.
Έχοντας σκοπό να προετοιμάσουμε μια τυπική απόδειξη του θεωρήματος του Erdős
αποδεικνύουμε πρώτα ότι η πιθανότητα μιας ακμής του είναι αρκετά
μεγάλη ώστε να είναι βέβαιο πως ο γράφος «σχεδόν βέβαια» δεν έχει
«μεγάλα» ανεξάρτητα σύνολα κορυφών. Αποδεικνύουμε γιαυτό το ακόλουθο:
Οπότε παίρνουμε
που είναι και το ζητούμενο.
24
To συμβολίζει τον ελάχιστο ακέραιο που είναι
42
Για κάθε ακέραιο υπάρχει ένα γράφημα με άνοιγμα και χρωματικό
αριθμό .
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Από τον ορισμό του έχουμε το εξής που αφορά τον χρωματικό του αριθμό:
25
ο συμβολισμός αναφέρεται στο «άνοιγμα», girth του γραφήματος
43
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ
Ιδιότητα ενός γραφήματος είναι μια κλάση γραφημάτων που είναι κλειστή ως προς
τους ισομορφισμούς. Μια κλάση που για κάθε γράφημα που περιέχει, επίσης
περιέχει και κάθε άλλο γράφημα ισομορφικό προς το αρχικό.
Για να δώσουμε μια καλλίτερη εικόνα αυτής της νέας έννοιας «σχεδόν κάθε»
αποδεικνύουμε την επόμενη πρόταση.
Στην πρόταση 1 αποδεικνύουμε ότι κάθε αφηρημένο 26 γράφημα είναι ένα
επαγόμενο υπογράφημα σχεδόν όλων των γραφημάτων.
ΠΡΟΤΑΣΗ1.
Για κάθε σταθερό και κάθε γράφημα , σχεδόν κάθε γράφημα
περιέχει ένα επαγόμενο αντίγραφο του .
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
ο.ε.δ.
26
Με τη λέξη αφηρημένο δηλώνουμε ότι μας ενδιαφέρει μόνο ο τύπος του ισομορφισμού του
γραφήματος και όχι το συγκεκριμένο σύνολο των κορυφών ή των ακμών του. Επίσης η λέξη
«υπογράφημα» χρησιμοποιείται με την έννοια του «ισομορφικού προς ένα υπογράφημα»
27
Το συμβολίζει το μεγαλύτερο ακέραιο που είναι .
44
Θα αναφέρουμε τώρα ένα σχετικά απλό μηχανισμό με τη βοήθεια του οποίου
μπορούμε να αποφανθούμε ότι ένας ικανός αριθμός ιδιοτήτων των γραφημάτων μαζί
και με αυτά της πρότασης 1 μπορούν να χαρακτηριστούν ως ιδιότητες όλων σχεδόν
των γραφημάτων.
Δοθέντων των , έστω συμβολίζει την ιδιότητα ότι ο υπό εξέταση γράφος
περιέχει, για κάθε δύο ξένα μεταξύ τους σύνολα κορυφών με και
, μια κορυφή που να μην ανήκει στην ένωση και η οποία να είναι
γειτονική προς όλες τις κορυφές του αλλά να μην είναι γειτονική με κάποια
κορυφή του .
ΛΗΜΜΑ 5.
Για κάθε σταθερά και , σχεδόν κάθε γράφημα έχει την
ιδιότητα .
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
45
Το δεύτερο μέλος της ανίσωσης προκύπτει από τα αριθμητικά δεδομένα της
υπόθεσης με την προϋπόθεση πως .
Ποια η μεγαλύτερη τιμή της πιθανότητας κανένα ζευγάρι των και να μην έχει
κατάλληλη κορυφή με την προαναφερθείσα ιδιότητα;
Από τα δεδομένα βγαίνει πως:
Είναι η μεγαλύτερη τιμή της πιθανότητας (Π) και τείνει στο 0 καθώς αφού η
ποσότητα είναι μικρότερη του 1.
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Αν το σύνολο έχει λιγότερες από κορυφές τότε από τον ορισμό της
κάθε δύο κορυφές έχουν μια κοινή γειτονική έστω την . To κατά ταύτα
δεν διαχωρίζει την κορυφή από την .
Στην απόδειξη του παραπάνω Λήμματος αντί να δείξουμε ότι για κάθε ζεύγος
κορυφών υπάρχει μονοπάτι έξω από το , δείξαμε πως κάθε δύο
κορυφές και έχουν μια κοινή γειτονική κορυφή έξω από το σύνολο .
Επομένως όλα τα μονοπάτια που απαιτούνται για να την απόδειξη της
-συνεκτικότητας θα μπορούσαν να είναι μήκους 2.
Αυτό είναι ενδεικτικό της ύπαρξης ενός βαθύτερου φαινομένου με τη βοήθεια του
οποίου εξετάζονται σταθερές πιθανότητες των ακμών: με απλά αποτελέσματα από το
χώρο της λογικής κάθε πρόταση σχετική με τα γραφήματα που μπορεί να εκφραστεί
μέσα από την ποσοτικοποίηση πάνω στις κορυφές είναι είτε σχεδόν βέβαια αληθής είτε
σχεδόν βέβαια ψευδής.
46
Όλες αυτές οι προτάσεις, ή οι αρνήσεις τους είναι κατ’ ουσίαν άμεσες συνέπειες της
υπόθεσης ότι για κατάλληλες τιμές των ένας γράφος έχει την ιδιότητα .
Ένα άλλο παράδειγμα που αφορά ένα «σχεδόν κάθε» αποτέλεσμα είναι να δείξουμε
ότι κάθε γράφημα έχει ασυνήθιστα μεγάλο χρωματικό αριθμό.
ΑΠΟΔΕΙΞΗ
επιλέγοντας για
O εκθέτης στην παραπάνω έκφραση τείνει στο και η βάση είναι θετικός αριθμός
μικρότερος του 1 επομένως ολόκληρη η έκφραση τείνει προς το 0.
Επομένως, σχεδόν κάθε γράφημα είναι τέτοιο ώστε σε κάθε χρωματισμό
των κορυφών του δεν μπορεί κορυφές του να έχουν τον ίδιο χρωματισμό, έτσι κάθε
χρωματισμός χρησιμοποιεί περισσότερα από
το πλήθος χρώματα.
Μια παρατήρηση που θα μπορούσαμε να κάνουμε στο σημείο αυτό είναι οι τιμές του
δεν παίζουν κανένα ιδιαίτερο ρόλο. Αν δηλαδή μια ιδιότητα εμφανίζεται σε σχεδόν
όλους τους γράφους , τότε η ίδια θα εμφανίζεται και σε σχεδόν όλους
47
τους γράφους .
Φτάνουμε λοιπόν να έχουμε ένα τυχαίο μοντέλο που δεν έχει ευαισθησία στις
μεταβολές του . Αποδεικνύεται τελικά πως η κρίσιμη τιμή του γύρω από την
οποία εμφανίζεται ή δεν εμφανίζεται μια ιδιότητα δεν είναι σταθερή αλλά είναι
συνάρτηση του , μια συνάρτηση μάλιστα που έχει όριο το μηδέν καθώς το τείνει
προς το άπειρο.
Το κατώφλι μιας ιδιότητας δεν είναι μονοσήμαντα ορισμένο δεδομένου πως για
μια συνάρτηση κατωφλίου που αντιστοιχεί στην και η είναι επίσης
συνάρτηση κατωφλίου της για θετική σταθερά.
48
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
49