Ο ελληνισμός από τα μέσα του 180υ αι. έωs τις αρχές του 19ου αι.

Οικονομικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

αΟικονομί

 Το «άνοιγμα» της δυτικής Ευρώπης προς την Ανατολή έφερε την ανάπτυξη των εμπορικών
σχέσεων Δύσης και Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
 Οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην οικονομική πρόοδο των Ελλήνων (αλλά και των Εβραίων
και Αρμενίων) ήταν:
- η αποστροφή των Τούρκων για το εμπόριο και τη ναυτιλία,
- η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη διέλευση των Στενών σε
όσα πλοία ύψωναν την ρωσική σημαία,
- οι ναπολεόντειοι πόλεμοι, κατά τη διάρκεια των οποίων τα αγγλικά και γαλλικά πλοία είχαν
περιορισμένη παρουσία στη Μεσόγειο.
 Αναπτύχθηκαν σπουδαία εμπορικά κέντρα στην Οθωμανική αυτοκρατορία (Ιωάwινα, Σμύρνη,
Χίος, Θεσσαλονίκη κ.ά.) και ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες (Βιέννη, Βουδαπέστη, Τεργέστη
κ.ά.).
Κοινωνία

 Γενικά -με εξαίρεση ορισμένους κληρικούς- αντιστρατευόταν τις ιδέες του

Η Ορθόδοξη
Διαφωτισμού, από φόβο μήπως κλονιστεί η Ορθοδοξία και κινδυνεύσει ο
εκκλησία ελληνισμός.
 Πήραν την ονομασία τους από το Φανάρι, μια συνοικία της Κωνσταντινού-
πολης.
 Προέρχονταν από παλιές αρχοντικές οικογένειες.
Οι Φαναριώτες
 Ήταν γλωσσομαθείς και σπουδασμένοι στη Δύση.
 Κατείχαν υψηλά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση (μεγάλοι διερμηνείς,
ηγεμόνες στη Βλαχία και Μολδαβία κ.ά.).
 Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες.
 Ήταν υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση των φόρων που πλήρωναν οι Έλληνες
Οι προεστοί
στους Τούρκους και την παράδοσή τους σε αυτούς.
 Ορισμένοι είχαν μεγάλη περιουσία και επηρέαζαν ακόμα και Τούρκους αξιω-
ματούχους.
Οι έμποροι και  Πλούτιζαν από τη διεξαγωγή του εμπορίου.
οι  Έμποροι των παροικιών διέδιδαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους τις νέες ιδέες
καραβοκύρηδες και διέθεταν χρήματα για σχολεία, υποτροφίες και δασκάλους.
 Αυτοί ήταν κυνηγημένοι ή μη αγρότες που από τα καταφύγια τους στα βουνά
εξορμούσαν ληστεύοντας κατοίκους.
 Περιθάλπονταν από αγρότες ή ποιμένες.
Οι κλέφτες
 Για το λαό, ήταν οι αδούλωτοι άνθρωποι. Για αυτό τους ύμνησε και τους
έκλαψε (κλέφτικα τραγούδια).
 Συχνά γίνονταν αρματολοί.
 Ήταν ένοπλα σώματα στην υπηρεσία των Τούρκων.
Οι αρματολοί
 Συχνά αρματολοί γίνονταν κλέφτες.
 Ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού.
Οι αγρότες  Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά (Τούρκων - Ελλήνων).
 Ζούσαν σε σκληρές συνθήκες.
Οι ναύτες και οι
εργαζόμενοι στις
 Αρχικά ήταν λίγοι, αυξάνονταν όμως με την επέκταση του εμπορίου.
εμπορικές
επιχειρήσεις
 Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας
Ορλοφικά (1770)  Ονομάστηκαν έτσι από τους αδερφούς Ορλόφ.
 Υποκινήθηκαν από τη Ρωσία.
 Έλαβαν χώρα κυρίως στην Πελοπόννησο.
 Καταπνίγηκαν.
Κίνημα Λάμπρου
 Υποκινήθηκε και αυτό από τη Ρωσία.
Κατσώνη
 Εκδηλώθηκε στα νησιά του Αιγαίου.
 Απέτυχε και αυτό.
Σύγκρουση Σουλιωτών
με τον Αλή πασό (1789-  Κατέληξε σε φυγή των Σουλιωτών από την πατρίδα τους.
1 804)

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός
 Είναι το πνευματικό κίνημα που διέδιδε τις ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στους Έλληνες, με σκοπό
να τους αφυπνίσει και να τους προετοιμάσει για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
 Φορείς της διάδοσής του ήταν κυρίως οι έμποροι και οι ταξιδευτές στην Ευρώπη.
 Χώρος ανάπτυξης ήταν οι παροικίες και τα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού.
 Βασικές θέσεις των Διαφωτιστών:
- Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός μπορούσε να συμβάλει αποφασιστικά στην απελευθέρωση των Ελλήνων.
- Η εκπαίδευση έπρεπε να θεμελιωθεί στις θετικές επιστήμες, να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα και να
προετοιμάσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
 Οι αντιδράσεις στο κίνημα προέρχονταν κυρίως από εκκλησιαστικούς λογίους, που αποσκοπούσαν στη
διατήρηση της θρησκευτικής παράδοσης και της αρχαΐζουσας γλώσσας μέσω της εκπαίδευσης.
 Στο έργο του Νέα Πολιτική Διοίκησις οραματίστηκε στη θέση της
στην Ελλάδα διαφωτισμού νεοελληνικού του εκπρόσωποι Κυριότεροι

Ρήγας Βελεστινλής (1757- Οθωμανικής αυτοκρατορίας την «Ελληνική Δημοκρατία» με ίσα

1798) δικαιώματα για όλους τους κατοίκους της.
 Άνθρωπος και της δράσης, θυσίασε τη ζωή του, όπως και οι
σύντροφοί του, για το όραμά του.
 Έτσι ονομάστηκε ο άγνωστος συγγραφέας της περίφημης
Ανώνυμος (1806)
Ελληνικής Νομαρχίας (1806) και θαυμαστής του Ρήγα, ο οποίος καλεί
τους Έλληνες να στηριχτούν μόνο στις δυνάμεις τους.
 Θεωρούσε τη μόρφωση αναγκαία προϋπόθεση για την απόκτηση
Αδαμάντιος Κοραής της ελευθερίας.
(1748-1 833)  Υποστήριζε τις ιδέες της Γαλλικής επανάστασης.
 Τασσόταν υπέρ μιας γλώσσας απαλλαγμένης από ξενικές λέξεις
και εμπλουτισμένης με λέξεις της αρχαίας.
Ιώσηπος Μοισιόδακας και  Ήταν υπερασπιστές της λαϊκής γλώσσας
ο Δημήτριος Καταρτζής
Κωνσταντίνος Κούμας  Υποστήριζε μοντέρνες μεθόδους διδασκαλίας
 υπερασπιζόταν τις ιδέες της Γαλλικής επανάστασης.

Θεόφιλος Καΐρης