Professional Documents
Culture Documents
Antropoloji Kuramlar Kuramcılar
Antropoloji Kuramlar Kuramcılar
Balkı Şafak
N. Serpil Altuntek
Antropoloji
Kuramlar Kuramcılar
dipnot yayınları
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 11
1 . Antik Grek v e Roma D ü n y a s ı 13
2. Ortaçağ 16
3. Fetih Yazını 18
4. Antropolojik Paradigmalar 21
1 BÖLÜM
EVRİMCİLİK 25
1 . 1 . Ahlak Felsefesi 26
1 . 2 . Doğa Tarihi: Biyolojik E v r i m d e Öncüler 33
1.3. Biyolojik E v r i m d e n Toplumsal Evrime:
Herbert Spencer (1820-1903) 36
1.4. Sosyal/Kültürel Antropolojide Evrimciler 40
1.4.1. Henry]. S. Maine (1822-1888) 40
I. 4.2. Johann Jacob Bachofen (1815-1887) 44
I. 4.3. John Ferguson McLennan (1827-1881) 49
7.4. 4. Lewis Henry Morgan (1818-1881) 51
I. 4. 5. Edward Burnett Tylor (1832-1917) 62
1.4. 6. Totemizm Tartışmaları: McLennan,
Robertson Smith, Frazer, Freud 66
2. BÖLÜM
TARİHSEL TİKELCİLİK VE BOASCI GELENEK 73
II. 1 . Filoloji Araştırmaları 75
II. 2. Antropocoğrafya 77
II. 3. Britanya Difüzyonizmi 81
II. 4. Franz Boas ve Tarihsel Tikelcilik 82
II. 5. Alfred L e w i s Kroeber (1876-1960) 94
II.4.2. Robert H. Lowie (1883-1857) 99
E. 5. Kültür ve K i ş i l i k Kuramları 102
IL 5 . 1 . Ruth Fulton Benedict (1887-1948) 105
3. BÖLÜM
İŞLEVSELCİLİK VE YAPISAL İŞLEVSELCİLİK:
M A L I N O W S K I , R A D C L I F F E - B R O W N V E D İ Ğ E R L E R İ ....109
IH. 1 . İşlevselcilik v e Malinowski 115
III. 2. Yapısal İşlevselcilik: D u r k h e i m ' ı n İzinden 122
III. 3. Alfred R. Radcliffe Brown (1881-1955) 127
HI. 3 . 1 . Y a p ı v e Yapısal Biçim 131
m. 3 . 2 . Totemizm 133
III. 3 . 3 . Akrabalık ve Evlilik Sistemleri 135
III. 4. Ve Diğerleri 139
m. 5. E d w a r d E. Evans-Pritchard (1902-1973) 141
IV. BÖLÜM
M A D D E C İ DEĞİŞİM KURAMLARI: YENİ EVRİMCİLİK,
KÜLTÜREL EKOLOJİ, KÜLTÜREL MADDECİLİK 153
rV. 1. Leslie White ve Yeni Evrimcilik 154
I V . 2. Çok-Hath Evrimcilik: Kültürel Ekolojiden
Ekolojik Antropolojiye 162
V. BÖLÜM
TRANSAKSİYONALİZM, YENİ-İŞLEVSELCİLİK,
SÜREÇSELCİLİK 175
V. 1. Sosyolojideki Kökler: Georg Simmel ve Max Weber.176
V. 2. Antropolojideki Kökler 181
V. 3. Transaksiyonalizm ya da Toplumsal E y l e m 183
V. 4. Manchester O k u l u ve Çatışma K u r a m ı 186
V. 5. E d m u n d Ronald Leach ve Yapısal-Süreçselcilik 193
V I . BÖLÜM
YAPISALCILIK VE LÉVI-STRAUSS 199
V I . 1 . Y a p ı s a l a Dilbilim: Prag Ekolü 202
V I . 2. C l a u d e Lévi-Strauss (1908) 209
V I . 2 . 1 . Akrabalığın Temel Y a p ı l a n 215
V I . 2 . 2 . Sınıflandırma Sistemleri 219
V I . 2. 3. Mitoslar 224
VII. BÖLÜM
MARKSİST ANTROPOLOJİ 231
V I I . 1 . Sosyal Bilimlerde K r i z 231
V I I . 2. Fransız Yapısal Marksizmi 238
V I L 2 . 1 Akrabalık Üzerine Yapısal-Marksist Tartışmalar ....251
V I I . 4. Marksist Antropoloji ve K ö y l ü l ü k 255
V I I . 5. Siyasal İktisat ve Küreselleşme K u r a m ı 257
VIII. BÖLÜM
BİLİŞSEL ANTROPOLOJİ 261
V H I . 1 . Etnobilim ve Etnografik A n l a m b i l i m 266
V I I I . 2. Klasik Formel A n a l i z Teknikleri 270
V H I . 2 . 1 . Bileşen Analizi 272
V I I I . 2 . 2 . Taksonomik A n a l i z 274
V I I I . 3. Prototip K u r a m ı ve Şema K u r a m ı 276
V I I I . 4. Uzlaşma A n a l i z i 283
Vm. 5. Folk Modelleri / Kültürel Modeller 286
V I I I . 6. Karar Modelleri 288
V H I . 7. Söylem A n a l i z i 293
Vni. 7 . 1 . Anlatı A n a l i z i 298
V I I I . 8. Değerlendirme 301
IX. BÖLÜM
SİMGESEL VE YORUMSAMACI ANTROPOLOJİ 303
IX. 1. Terminoloji ve Kavramlar 308
IX. 2. Victor Turner (1920-1983) 311
IX. 3. M a r y Douglas ( 1 9 2 1 - ) 316
IX. 4. D a v i d Schneider (1918-1995) 322
IX. 5. Marshall Sahlins (1930-) 326
IX. 6. Yorumsamacı Antropoloji ve Clifford Geertz 336
X. BÖLÜM
FEMİNİST ANTROPOLOJİ 353
X . 1 . Antropolojinin Ö n c ü Feministleri 355
X. 2. Margaret Mead (1901-1978) 357
X. 3. Erilmerkezcilik 364
X. 4. Toplumsal Cinsiyet: Kültürel/Simgesel İnşa
ve Toplumsal İlişkiler Sistemi 369
X. 5. Y a p ı s a l a Yaklaşım: Sherry Ortner 370
X. 6. Psikolojik Yaklaşım: N a n c y Chodorow 373
X. 7. K a m u s a l A l a n - Ev-içi/Özel A l a n
(Sosyolojik Yaklaşım): Michelle Zimbalist
Rosaldo ve Rayna Rapp Reiter 376
X. 8. Marksist Yaklaşım: Friedrich Engels,
Eleanor Leacock ve Karen Sacks 380
X. 9. Toplumsal Cinsiyet: Farklılık, A y n ı l ı k ,
Ötekileştirme 386
X. 10. D ü ş ü n ü m s e l Yaklaşım 389
X . U . Söylem A n a l i z i 391
XI. BÖLÜM
POSTMODERN ANTROPOLOJİ 395
X I . 1 . Post-yapısalcılar 395
X I . 2. Postmodernizm 402
X I . 3. Antropolojide Postmodernizm 406
X I . 4. Küreselleşme ve Antropoloji 417
KAYNAKÇA 421
TÜRKÇE ANTROPOLOJİK KAYNAKLAR 435
GİRİŞ
1
"Etnolografi" terimi, tekil halklar ve/veya kültürlerle ilgili betimleme
lere, "etnoloji" ise kültürler arasındaki karşılaştırmalı kuramsal çalışmalara
gönderme yapar.
2
Hiç kuşku yok ki, sömürgelerin siyasal bağımsızlığını kazanma süre
cinden başlamak üzere pek çok etken, bu arada birey ve cemaatle
ri/toplumları her zamankinden fazla devingen kılan küreselleşme koşullan,
antropolojiyi "geleneksel" ilgi odağından uzaklaştırmıştır. Günümüzde pek
çok antropolog, kendi ülkesinde/ toplumunda çalışmalar sürdürmektedir.
Bu durum ise, disiplini yeniden tanımlama girişimlerini getirmiştir berabe
rinde. Erikseriin (2004: 9) bir tanımı, antropolojinin "yeni" dunumu için da
ha uygun gözükmektedir: "(Antropoloji), kültür ile toplumun, yerel yaşam
odaklı karşılaştırmalı incelemesidir. Bir başka deyişle, antropoloji, kendini
diğer araştırma hatlarından, toplumsal gerçekliğin öncelikle ve en fazla kişi
ler ve ait olduklan gruplar arasındaki ilişkiler aracılığıyla yaratıldığını vur
gulamakla ayırt eder."
3
VVallerstein (1997,2003)'ın belirttiği üzere, büyük imparatorluklar oluş-
turabilmiş, ancak "modernite"yi tesis edememiş "geleneksel" toplumsal
formasyonlarla (İslam dünyası, Çin, Japonya, Hindistan, Bizans vb.) ilgili
"sosyal bilim" dalı ise Oryantalizm/Şarkiyatçılık'tir.
Giriş | 13
Şu halde, vurgulamak gerekir: antropoloji ve ilişkin dallar,
"Batı" ( A v r u p a ve K u z e y Amerika) n ı n çocuğudur; bir akade
m i k disiplin olarak tesisleri, üç "Batılı" gelenekten beslenmek
tedir.
Bu gelenekler, şöylece özetlenebilir:
1) B. Britanya'nın sömürgeciliğinin, sömürge halkları yönetme so-
runlanyla ilişkin olarak biçimlenen bir "idarî bilim" gereksinimi;
4
"Oikomene" terimi "ikamet edilen dünya" anlamıyla ilk kez Herodo
tos tarafından kullanılmıştır. Ancak Herodotos ve çağdaşlannca genellikle
"Grek merkezli" bir kavram olarak, yani Grekleri ve temas içinde oldukları
halkları kapsayacak tarzda kullanılmakta, oikomene' nin çeperlerine yakla
şıldıkça, insanlar daha garip, rotesk nitelikler üstlenmektedir (Romm 1992:
18-19,37).