ИНВЕСТИТОР: СЕКЕ ДООЕЛ Прилеп

ОБЈЕКТ: Плинска инсталација во погон кај

с.Алданци

ПРОЕКТАНТ: ПРОЕКТАНТСКО БИРО

ПРОБЕЛА - ПРИЛЕП

ТЕХНИЧКИ БРОЈ НА ПРОЕКТОТ: 0301-05/18 M

ФАЗА: МАШИНСТВО

ПРОЕКТ ЗА ПЛИНСКА ИНСТАЛАЦИЈА

Прилеп, Мај 2018

 СОДРЖИНА
1. ОПШТ ДЕЛ
Решение од централен регистар
Лиценца за проектирање
Овластување за проектирање на машински инсталации

2. ПРОЕКТНА ЗАДАЧА

3. ТЕХНИЧКИ УСЛОВИ

4. ТЕХНИЧКИ ОПИС

5. РЕЗЕРВОАР ЗА СКЛАДИРАЊЕ НА ПРОПАН БУТАН

6. ИСПАРУВАЧКО-РЕДУКЦИСКА СТАНИЦА

7. РАЗВОД НА ГАС
7.1 Димензионирање на гасоводот
7.2 Контролна пресметка на дебелината на ѕидовите на цевководот
7.3 Хидраулична пресметка на разводниот гасовод од после редукциската
станица до горилникот на котелот.

8. СПЕЦИФИКАЦИЈА НА ОПРЕМА, МАТЕРИЈАЛИ И РАБОТНА РАКА

9. ПРИЛОЗИ И ГРАФИЧКИ ДЕЛ

1. Ситуација со диспозиција на надземен резервоар 60m3, испарувачко

редукциска станица 500kg/h гасен цевковод DN100
2. Поставување и врзување на надземниот резервоар V=60000lit за
складирање на ТНГ
3. Шема на поврзување на плинската инсталација, резерваорт,
испарувачката станица, котелот и системот за загревање на плинот
1. ОПШТ ДЕЛ
Врз основа на член 15, 16 и 18 од Законот за градење(Сл.весник на Р.М. бр 39/12 и
144/12), а во врска со извдеба на машинскиот дел од проект, “Пробела” ДООЕЛ Прилеп
донесува:

РЕШЕНИЕ
За одредување на одговорен инженер за изработка на проект за котларница и
изработка на паровод - фаза машинство

Менде Велески дип.маш.инж., со овластување бр. А 3.0542 се одредува за одговорен

проектант за изработка на проект- фаза машинство, за плинска инсталација комплет со
испарувачка станица со капацитет 500kg/h, за инвеститор СЕКЕ ДООЕЛ Прилеп, објект
во близина на с.Алданци.

Датум: ПРОБЕЛА ПРИЛЕП

04.05.2018 год.
2. ПРОЕКТНА ЗАДАЧА

Врз основа на архитектонско – градежните основи и на важечките норми и

прописи да се изработи техничка документација “ОСНОВЕН ПРОЕКТ ЗА ГАСНА
ИНСТАЛАЦИЈА НА ТНГ СОСТАВЕНА ОД НАДЗЕМЕН РЕЗЕРВОАР 60 m3,
ИСПАРУВАЧКО РЕДУКЦИСКА СТАНИЦА 500kg/h НАДВОРЕШЕН И ВНАТРЕШЕН
РАЗВОД “

 Во основниот проект да се предвиди еден надземен резервоар за ТНГ со

волумен од 60m3, топловоден испарувач со капацитет на испарување
50kg/h, дволиниска двостепена редукциска станица P1=2÷15 bar; P2=0.2 bar;
кои ќ е бидат поставени на претходно подготвена армирана бетонска
платформа.
 Да се предвиди изведба на подземна гасна цевна мрежа од челични
безрабни цевки, поставена во претходно подготвен армирано бетонски
канал, со топлотна изолација од 5 cm минерална волна и Al лим 0.5mm и
линиски пратечки топловодни цевки за одржување на температурата на
гасот.
 Котелот заедно со гасниот горилник не е опфатен во овој проект туку
инвеститорот ни ги дава само теџничките податоци за горилникот.

Инвеститор:
СЕКЕ ДООЕЛ Прилеп
3. ОПШТИ И ТЕХНИЧКИ УСЛОВИ
1. ОПШТИ УСЛОВИ

1. Изведувањето на работите може да започне откако ќ е се добие одобрение за

градење согласно условите дефинирани во Законот за градење, (“Службен весник
на РМ” бр. 59/2011г.)

2. Инсталацијата и постројката мораат така да се изведат да во се одговараат на овој

проект и условите на производителот на опремата, како и на постоечките прописи
и стандарди. Секое отстапување од проектот е дозволено само со предходна
согласност со проектантот, а сите измени мораат да се внесат во градежната
книга.

3. Доколку изведувачот отстапи од проектот без писмена осгласност на проектантот,

во тој случај ја превзема целата одговорност и за евентуалното неправилно
функционирање на постројката - инсталацијата.

4. Изведувачот е должен, доколку забележи во текот на изведувањето на работите

дека е неопходно да се отстапи од проектот, да го запознае со тоа надзорниот
орган, а преку него и проектантот.

5. Вградениот материјал мора да има атест според постоечките прописи.

6. Ако надлежниот орган има барање да се испита материјалот, изведувачот ќ е го

изврши тоа испитување во овластената институција, а трошоците, доколку
материјалот одговара, ќ е се наплатат посебно како вишок на работа, со тоа што
рокот може договорно да се продолжи. Доколку материјалот не одговара на
стандардите, во тој случај трошоците се на терет на производителот. Ако не е
поинаку договорено целиот материјал предвиден за вградување мора да биде
неупотребуван (нов).

7. За сите работи предвидени со овој проект изведувачот е должен да води градежна

книга во која се внесуваат извршените работи по позиции и фази на градењето и
градежен дневник во кој се внесуваат податоците за околностите и условите под
кои се изведуваат работите

8. Изведувачот е должен :
постројката да ја изработи според одобрениот проект,
постројката да ја изгради согласно важечките прописи, упатства и стандарди,
да ги превземе сите потребни мерки за сигурност на работникот, минувачите,
сообраќ ајот, како и за сигурност на постројката која се гради и околните објекти.

9. За надзор на изведување на работите, заверка на градежната книга и дневникот,

како и заверката на други службени документи, инвеститорот е должен да одреди
стручно лице кое воедно ќ е го застапува во сите работи околу изведбата на
договореното. Името на тоа лице инвеститорот е должен написмено да му го
соопшти на изведувачот на работите.

10. Изведувачот е одговорен за квалитетот на работата и вградениот материјал ако

работите се изработени според одобрениот проект.

11. За помали промени во однос на усвоениот проект т.е. промени кои функционално
не го менуваат или имаат незначително зголемување врз инвестицијата, доволна
е само согласност на проектантите.
12. Доколку се покаже потреба за поголеми измени на проектот, во тој случај
преработениот проект мора повторно да се упати на одобрување.
2. ОПШТИ УСЛОВИ ЗА ПОСТАВУВАЊЕ НА ГАСОВОД

1. Овие општи услови се составен дел на проектот и задолжителни се при

изведување на работите на гасната мрежа.

2. Овие работи можат да ги изведуваат само регистрирани работни организации.

Поставувањето на гасоводот за ТНГ треба да се изврши според одредбите
содржани во Правилникот за изградба на постројки за течен нафтен гас и за
складирање и преточување на течен нафтен од “Службен лист на СФРЈ” бр. 24/71 и
бр. 26/71.

3. Целиот вграден материјал мора да одговара на MK-стандардите кои се изработени

од 1992 год.

4. Инвеститорот на работите ја собира техничката документација за опремата

(атести, упатства за ракување итн.) кои по завршување на работите ги предава на
надлежните институции.

5. Во текот на изведувањето на работите изведувачот е обврзан да обезбеди

сигурност на луѓето, објектот, работата, опремата и материјалот.

6. Надзор изведува стручно лице кое ќ е ја контролира работата и вградениот

материјал, и при тоа ќ е ги толкува нејасните делови или евентуалните пропусти
во проектот и во согласност со проектантот ќ е се одобруваат промените.

7. За нејасните делови на проектот или кај потребните промени на проектот

изведувачот бара објаснување - согласност од надзорниот орган или проектантот
со запис во градежниот дневник. Евентуално непредвидените работи да се
изведуваат откако ќ е се утврди поединечната цена и ќ е се добие согласност.
Трошоците кои ќ е се појават со непридржување кон дадените решенија и услови
во проектот, паѓаат на терет на изведувачот на работите.

8. Сите штети кои ќ е се појават на објектите и терените на кои се изведуваат

работите, треба да бидат стручно и квалитетно отстранети.

9. Исто така да се направат сите потребни испитувања и мерења, при што

Изведувачот има обврска писмено да го извести корисникот на инсталацијата и
да му ја достави целокупната документација за испитување и мерења на
инсталацијата.

10. Приемот на цевките и контролата на истите се врши кај испорачателот во

согласност со стандардите МКС Ц.Б5.026,МКС Ц.Б5.027.Контролата на обликот и
мерките на цевките да биде во согласност со МКС Ц.Б5.240.

11. Овие услови се општи и кон нив мораат да се придржуваат, и инвеститорот со

својата надзорна служба и изведувачот на работите.

12. Доколку се покаже потреба за поголеми измени на проектот, во тој случај

преработениот проект мора повторно да се упати на одобрување.
3. ТЕХНИЧКИ УСЛОВИ НА ГРАДЕЊЕ НА ПОСТРОЈКИ ЗА ТЕЧЕН НАФТЕН ГАС И ЗА
СКЛАДИРАЊЕ И ПРЕТОЧУВАЊЕ НА ТЕЧЕН НАФТЕН ГАС

Гасната инсталација за ТНГ се проектира според досегашниот “Правилник за изградба на

постројки за течен нафтен гас и за складирањето и преточувањето на течен нафтен гас
(Службен лист на СФРЈ бр.24 од 3.06.1971)”. Поради немање на официјално нов правилник
во РМ за ваков тип на инсталации сеуште може ваквиот тип на инсталации да се
проектираат според овој правилник.

ПОСТРОЈКИ ЗА ГАС

3.1 Резервоари за гас

3.1.1 Заеднички одредби

3.1.1.1 Резервоарот за гас мора да биде одобрен од надлежната инстанца.

3.1.1.2 Резервоарот може да биде надземен или подземен.

3.1.1.3 Надземен резервоар моиже да биде:

- во цилиндрична или топчеста форма;

- лежечки или стоечки;
- стабилен (неподвижен) или преносен (подвижен).

3.1.1.5 Резервоар мора да ги има следните ознаки:

1) назив на производителот;
2) фабрички број;
3) година на изработка;
4) дебелина на плаштот и подницата;
5) ознака на материјалот од кој е изработен;
6) жиг или други ознаки на надлежната инспекција
7) вкупна содржина на садот;
8) работен притисок за кој резервоарот е изработен во bar ;
9) ознака за максимално дозволено полнење со гас при температура од 40о C, а во
согласност со табелата 3 што е одпечатена кон овие прописи и е нивни составен дел, и
тоа:

- за гас кој е само бутан

- за гас кој е само пропан или смеса на пропан и бутан. Ознаките се испишуваат во
литри или во килограми, а според специфичната тежина на гасот;

10) натпис : САМО ЗА ТЕЧЕН НАФТЕН ГАС ЧИЈ ПАРЕН ПРИТИСОК НЕ ПРЕМИНУВА
6,6 bar на 40o C (ако резервоарот е определен за чист бутан) односно 16,7 bar на 40o C (ако
резервоарот е определен за чист пропан или за смеса што содржи пропан);

11) ознака: МКС (број) ако резервоарот е изработен според македонските

стандарди или број на атестот, ако резервоарот е од странско производство;

12) натпис : ЗАПАЛИВ ГАС - кој се испишува со црвена боја, и тоа само на надземен
резервоар со блок букви големина 1/6 од пречникот на резервоарот но не поголеми од 30
cm.

3.1.1.6 Ознаките од точката 4.1.1.5 под 1 до 11 од овие прописи се внесуваат во

натписната плочичка која кај надземните и преносните резервоари мора да биде
прицврстена за резервоарот.
3.1.1.7 Испитните притисоци за резервоарите изнесуваат, и тоа за бутан - 6,6 bar, а за
пропан или за смеса на пропан и бутан - 6,6 bar.

3.1.1.8 Меѓусебното растојание на резервоарите со зафатнина поголема од 5 m3 и

растојанието на резервоарите со зафатнина поголема од 5 m3 од значајни објекти, од
јавен пат или од интерни патишта на постројката, мораат да им одговараат на најмалите
оддалечености од табелата 1, што е одпечатена кон овие прописи и е нивен составен дел
(заштитна зона). Безбедносните оддалечености на резервоарите со зафатнина до 5 m3, се
дадени во точка 3.4.4.1

3.1.1.9 Растојанијата од точката 3.1.1.3. на овие прописи се мерат во сите правци од

габаритот на надземниот резервоар односно од окното на подземниот резервоар да
габаритот на објектите и на тој простор не смее да се наоѓа каков и да е извор на палење
или електрични водови без оглед на напонот. Овој простор мора да се чисти од запалив
материјал (плевел, трева и слично)

3.1.2.3 Опрема

3.1.2.3.1 Како опрема на надземен резервоар до 5м3 се подразбира сета опрема што
е непосредно вградена во резервоарот и на резервоарот и која со него прави
функционална целост.

3.1.2.3.2 Опремата мора да биде одобрена и испитана на притисок најмалку еднаков

на испитниот притисок на резервоарот.

3.1.2.3.3 Надземниот стабилен резервоар мора да ја има следната регулациона,

мерна и сигуроносна арматура:

1) Вентил за полнење;

2) Вентил за одземање на течна фаза;

3) Магнетен нивомер за мерење на течна фаза во %;

4) Сигурносен вентил

5) вентил за одземање на гасна фаза со манометар и осигурувач од преполнување;

6) Покривен поклопец за арматурата

3.1.2.3.11 На надземните резервоари оддивните цевки на сигуроносните вентили

мораат да бидат толку долги што нивниот завршеток да се наоѓа на 2m над ниво на
плаштот на резервоарот.

3.1.2.3.12 Завршните краишта на оддивните цевки мораат да имаат слободен -

искосен отвор, кој овозможува експанзија на испуштениот гас вертикално нагоре.

3.1.2.3.13 Оддивните цевки не можат да се затвораат со капаци или со жичени мрежички,

а гасот не смее да се насочува надолу.

3.1.2.3.14 На секоја оддивна цевка мора да постои испуст за вода и кондензат, кој не
може да се затвори.

3.1.2.3.15 На сигуроносниот вентил мора да се назначат:

- притисокот на отворањето во bar;
- пречникот на отворот или капацитетот на испуштањето;
- жигот на контролата и бројот на атестот;
- црвен прстен по ободот на тркалезниот дел на вентилот.

3.1.2.4 Посебни услови за надземни резервоари

3.1.2.4.1 Надземните резервоари мораат да бидат заштитени од удир на возила на

местата на кои такви удири се можни, но така што тоа да не го спречува несметаното
проветрување.

3.1.2.4.2 Ако постои опасност од оштетување, вентилите , регулаторите и мерната и

друга опрема на надземните резервоари мораат да бидат заштитени од механички
оштетувања.

3.1.2.4.3 Мерното стакло не смее да се употребува кај надземните резервоари, освен

кога гасот се црпи во течна фаза.

3.1.2.4.4 Распоредот на надземните цилиндрични резервоари мора да биде таков

што во случај на експлозија, подниците на резервоарот да не ги загрозат објектите во кои
престојуваат поголем број луге.

3.1.2.4.6 Надземните резервоари мора да бидат уземјени.

3.1.2.4.7 Атмосферските врнежи и водата за ладење на надземните резервоари

мораат да се одведуваат со технолошка канализација или мораат слободно да истекуваат,
така што да се спречи таложење на водата окулу темелите на резервоарите.

3.1.2.4.8 Испуштање на гасот е дозволено само во технолошката канализација.

3.1.2.4.9 Приклучоците за полнење и за празнење на надземните резервоари

мораат да имаат поставени натписи од кои се гледа дали се споени со парна или со течна
фаза на резервоарот.

3.1.2.4.10 Надземните резервоари детално се прегледуваат најмалку два пати

годишно од страна на корисникот на постројката. За ваквите прегледи се води
евиденција.

3.1.2.5 Заштита од пожар на резервоари со зафтнина до 5m3.

3.1.2.5.1 Надземниот резервоар мора да биде на погоден и сигурен начин заштитен

од директно влијание на сончевите зраци и од другите извори на топлина со хидрантска
мрежа и противпожарна опрема.

3.1.2.5.2 Противпожарната опрема може да биде:

1) хидрантска мрежа;
2) превозни апарати за гасење пожар.

3.1.2.5.3 Стабилната инсталација мора да има капацитет на вода од 10 l/min на m2

тлоцртната површина на резервоарот, со притисок на излезот од системот од најмалку
3,5 bar во траење од најмалку два часа.
3.1.2.5.5 Ако е вграден само еден надземен резервоар, хидрантската мрежа мора да
има најмалку два надземни хидранта со капацитет на вода од по 10l/sec во траење од
најмалку два часа.

3.1.2.5.7 Хидрантите не смеат да се поставуваат поблиску од 25m ниту подалеку од

35m од габаритите на резервоарот.

3.1.2.5.8 Хидрантите не смеат да се поставуваат наспроти подниците на

цилиндричните резервоари.

3.1.2.5.9 На противпожарните возила мора да им се обезбеди пристап до

надземните резервоари од најмалку два правца како и приклучување на хидрантите од
тие правци.

3.1.2.5.10 Бројот на превозните апарати за гаснење на пожар се определува:

1) за еден надземен резервоар - еден апарат капацитет на полнење 50 kg прав или

друго соодветно средство за гаснење напожар;
2) два или повеќ е надземни резервоари - по еден апарат капацитет на полнење 50
kg прав или некое друго соодветно средство за гаснење на пожар на секои два резервоара.

3.1.2.5.11 Противпожарната опрема мора визуелно да се контролира секој ден.

3.2.4 Заштита од пожар

3.2.4.1 Противпожарна опрема на системот со боци се состои од рачни апарати за гасење

на пожар, со тоа што на секои 100 kg гас да доаѓаат 5 kg прав или друго соодветно
средства за гаснење на пожар.

3.2.5 Знаци на предупредување

3.2.5.1 Просториите и местата на кои се инсталирани системи со боци мораат да бидат

означени со следните лесно уочливи натписи: "ЗАБРАНЕТО ПУШЕЊЕ И ПРИСТАП СО
ОТВОРЕН ПЛАМЕН", "НА НЕЗАПОСЛЕНИОТЕ ПРИСТАПОТ ЗАБРАНЕТ", "ОПАСНОСТ ОД
ПОЖАР И ЕКСПЛОЗИЈА", "ЗАДОЛжИТЕЛНА УПОТРЕБА НА АЛАТ КОЈ НЕ ИСКРИ".

Во доленаведената табела 1 според горенаведениот пропис дадени се растојанијата на

резервоарите со други објекти како и меѓусебните растојанија доколку се повеќ е од еден
резервоар.
Табела 1
Најмала одалеченост на Оддалеченост помеѓу
резервоарот од значајни резервоарите мерено од
објекти, од јавен пат и од габаритот m
патишта на рамките на
постројката m
Вкупна геометриска
зафатнина на
Надземни Подземни Надземни Подземни
резервоарите во m3
2.10 - 10.0 7.5 5.0 0.75 0.75
10.10 - 60.0 15.0 10.0 1.5 1.0
61.10 - 120 20.0 12.0 2.0 1.0
120.10 - 200 25.0 20.0 2.0 1.5
200.10 - 500 35.0 25.0 2.5 1.5
500.10 - 1000 50.0 30.0 2.5 1.5
1000.10 - 3000 75.0 35.0 2.5 1.5

КАПАЦИТЕТ НА ИСПУШТАЊЕТО НА СИГУРНОСНИТЕ ВЕНТИЛИ НА СТАБИЛИНИТЕ

НАДЗЕМНИ РЕЗЕРВОАРИ

Сигурносниот вентил мора да испушти при притисок на отварање најмалку Z

m3/min воздух, сметајќ и при 760 mmHg и 150C.
Количината Z се пресметува според формулата:
Z = P * D * L * f, каде што е:
P * D * L - вкупна количина на испитувањето на гасот во m3/min, сметајќ и при 760
mm Hg и 150C;
f - корекционен фактор за воздух кој се зема од долната табела зависно од
работниот притисок во садот;
D - пречник на садот во метри;
L - должина на садот во метри;
P - количина на испуштањето на гасот во m2 проекција на површината D * L во m3
при 760 mm Hg и 150C на mm и m2

Табела 2
D*L P D*L P
3 2 2
m /min. m m m /min. m2
3

до 10 25 30 - 32 17.1
10-12 24.8 32 - 34 16.5
12-14 24.6 34 - 36 16.0
14-16 24.2 36 - 38 15.6
16-18 23.6 38 - 40 15.3
18-20 22.8 40 - 42 15.0
20-22 21.8 42 - 44 14.7
 22-24 20.8 44 - 46 14.4
24-26 19.6 46 - 48 14.2
26-28 18.6 48 - 50 14.0
28-30 17.6 nad 50 13.8

Работен притисок на
резервоарот bar
7 8.75 10.5 12.3 над 14
f 1.162 1.142 1.113 1.078 1.01

3.3 Степен на полнењето на садовите

3.3.1 Резервоарите и боците се полнат со гас само до определен степен на полнење.

3.3.2 Садовите се полнат со гас според условите од табелата 3 како и и од табелата 4,

кои се отпечатени кон овие прописи и се нивни составен дел.

3.3.3 Најголемата дозволена количина на гасот во литри, со која садот смее да се

наполни, се пресметува по пат на следната формула:

Vmax = (l)

каде што е:

Vmax - најголема дозволена количина на гас во течна состојба со која садот

смее да се наполни во литри;
S - степен ан полнење на гасот според табелата 3;
Vp - зафатнина на садот во литри;
К - корекционен фактор на зафатнината според табела 4;
s - густина на гасот во течна состојба при температура од 150C (kg/dm3)

Табела 3
НАЈГОЛЕМ ДОЗВОЛЕН СТЕПЕН НА ПОЛНЕЊЕ НА СТАБИЛНИ РЕЗЕРВОАРИ И
НА ТРАНСПОРТНИ ЦИСТЕРНИ
Густина на гасот во течна Стабилни резервоари со волумен од 0 до 5000 литри
состојба на 150C (bar)
%
0.473 - 0.430 38
0.481-0.488 39
0.489-0.495 40
0.496-0.503 41
0.504-0.510 42
0.511-0.519 43
0.520-0.527 44
0.528-0.536 45
 0.537-0.544 46
0.545-0.552 47
0.553-0.560 48
0.561-0.568 49
0.569-0.576 50
0.577-0.584 51
0.585-0.592 52
0.593-0.600 53
0.601-0.608 54
0.609-0.617 55
0.618-0626 56
0.627-0.634 57

Табела 4
ФАКТОРИ "К" ЗА КОРЕКЦИЈА НА ЗАФАТНИНАТА
Густина на гасот во течна состојба
0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.62 0.630
00 10 20 30 40 50 60 70 80 90 00 10 0
- 20 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.05 1.054
97 93 88 84 40 76 73 69 66 64 61 58 6
- 10 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.04 1.039
72 63 66 62 39 56 53 51 49 46 44 42 1
0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.02 1.024
46 43 41 38 36 35 33 31 30 23 27 26 5
+ 10 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.00 1.009
17 16 15 14 13 13 12 11 11 10 10 09 9
15 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.00 1.000
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 0
18 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.99 0.996
93 94 94 94 94 95 95 95 96 96 96 96 6
20 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.99 0.993
86 87 87 88 89 90 90 90 91 91 92 92 2
22 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.98 0.989
79 81 81 82 83 84 85 86 87 87 88 88 9
24 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.98 0.986
74 75 76 73 79 80 81 82 83 84 85 85 6
26 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.98 0.983
67 69 71 73 74 76 77 78 79 80 81 82 3
28 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.98 0.980
61 63 66 63 69 71 72 74 76 77 78 79 0
30 0.9 0.5 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.97 0.977
54 6 59 61 64 66 67 69 71 72 73 75 6
32 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.97 0.974
47 50 53 55 58 60 62 64 67 68 69 71 2
34 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.96 0.971
40 44 47 50 53 55 58 60 63 65 66 68 9
36 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.96 0.967
33 37 41 45 48 51 53 56 58 60 62 64 5
38 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.96 0.964
27 32 36 40 43 46 49 52 54 57 59 61 2
40 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9
10 25 29 33 34 40 44 47 50 52 54
45 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9
01 08 12 18 23 28 32 35 39 42 46
50 0.8 0.8 0.8 0.9 0.9 0.9 0.9 0.2 0.9 0.9 0.9
83 90 96 03 08 15 20 5 29 32 36
55 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9
63 71 73 86 93 00 07 12 17 22 25
60 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.9 0.9 0.9 0.9
24 52 61 70 79 86 93 00 05 10 15

3.4 Испарувачи за гас

3.4.1 Локација и поставување

3.4.1.1 Испарувачот со опремата мора да биде одобрен.

3.4.1.2 Испарувачот може да биде поставен на отворен простор, во објект изграден за таа
цел (испарувачка станица), во објект што не е исклучително граден за поставување на
испарувач и во објект кој е опрен на некој друг објект.

3.4.1.3 Најмалата оддалеченост на испарувачот мора да изнесува:

Оддалеченост на испарувачот зависно од капацитетот на испарувачот *)

до 10 kg/h од 10 до 200 над 200
kg/h kg/h
Од системот со боци:
- во објект - во посебна - -
просторија
- на отворен простор 7,5 m - -
Од системот со резервоари:
- резервоар со вкупна зафатнина до 12 3m - -
m3
- резервоар со вкупна зафатнина 3m 7,5 m 7,5 m
поголема од 12 m3
Од преточувалиште надвор од заштитната зона на
преточувалиште
Од градежен објект чија огноотпорност е 7,5 m 15 m 30 m
предвидена до 2 часа
Од градежен објект чија огноотпорност 1,5 m 3m 7,5 m
на контактниот ѕид е предвидена за
повеќ е од 2 часа **)
Од јавен пат 7,5 m 15 m 30 m
Од соседно земјиштте 7,5 m 15 m 30 m
*) Сите оддалечености се мерат по најкраток пат од габаритот на испарувачот до
габаритот на објектот.
**) Контактниот ѕид е најблизок ѕид на градежниот објект кон кој е поставен испарувачот
и врз кој директно се пренесува топлината во случај на појава на пожар.

3.4.1.4 Испарувач со капацитет до 7 kg/h испарен гас може да се постави во просторија во

која е инсталиран систем со боци, на местото на кое постои добро проветрување и што
подалеку од системот со боци.

3.4.1.5 Испарувачот не смее да се постави под нивото на теренот, во какви и да било

длабнатини внатре ниту под складовниот резервоар.

3.4.2 Конструкција на испарувачот

3.4.2.1 Испарувачот мора да биде конструиран и изработен во согласност со Техничките

прописи за изработка и употреба на подвижни затворени садови за компримирани, течни
и под притисок растворени гасови. Ако се загрева со електрична енергија, испарувачот
мора да биде конструиран и изработен во согласност со Правилникот за македонските
стандарди за противексплозивна заштита (Службен Лист на СФРЈ, бр. 18/81).

3.4.2.2 Испарувачот, без оглед на капацитетот, конструкцијата и начинот на загревањето,

мора да биде на ефикасен и сигурен начин обезбеден од преголем прилив на течната фаза
на гасот, од преголем притисок и од прегревање на течната фаза на гасот.

3.4.2.3 Испорачувачот мора да има натписна плочичка прицврстена на видно место, со

следните податоци:

1) назначување на прописите односно на стандардот според кој е изработен;

2) назив на производителот;
3) фабрички број;
4) година на изработка;
5) ознака на атестот(број и ознака на овластената организација);
6) најголем дозволен работен притисок во bar;
7) испитан притисок во bar;
8) капацитет на испарување за дадениот гас во kg/h.

3.4.2.4 За испарување на гас може да се употреби само индиректно греан испарувач од

следната конструкција:

1) испарувач во кој гасот се воведува во просторот помеѓу плаштот и грејните

цевки;
2) испарувач во кој гасот се воведува низ цевки околу кои струи медиум со кој се
загрева гасот.

3.4.2.5 Испорачувачот мора да има најмалку еден сигурносен вентил на пружина, чиј
слободен отвор се определува по пат на следната формула:

A = 2.5 * S * M (cm2).
каде што е:
А - најмала површина на испуштањето на сигурносниот вентил во cm2;
S - надворешна површина на испорачувачот во m2 , што може да биде изложена на
пожар;
M - константа, зависна од работниот притисок на испарувачот според следната
табела:

Работен притисок на испарувачот Константа M

 до 4 bar 0.053

над 4 bar 0.46

3.4.2.6 Сигурносен вентил мора да се отвора на притисок поголем за 10% од најголемиот

дозволен работен притисок.

3.4.2.7 Не смее да се употребува сигурносен вентил на тег и топлев осигурувач на

испарувачот.

3.4.2.8 Сигурносниот вентил на испарувачот мора да биде непосредно споен со парниот

простор на испарувачот и конструиран така што да оневозможува евентуално негово
користење од страна на неовластени лица.

3.4.2.9 Ако испарувачот е сместен во објект, одливната цевка мора да биде изведена
надвор од објектот така што нејзиниот завршен крај да се наоѓа најмалку 40 cm над
највисоката точка на покривот на објектот, а најмалку 2.5 m одалечен од кој и да било
отвор на објектот што се наоѓа под завршниот крај на цевката мерено хоризонтално.

3.4.2.10 Ако испарувачот е сместен на отворен простор, завршнот крај на одливната

цевка мера да биде најмалку 2.5 m над нивото на околниот терен, а најмалку 2.5 m
оддалечен од кој и да било отвор на објектот што се наоѓа под завршниот крај на цевката
мерено хоризонтално.

3.4.2.11 Изработката на одливната цевка во поглед на испуштањето на гасот мора

да биде во согласност со точ. 4.2.1.19 и4.2.1.20 од овие прописи.

3.4.4 Посебни услови за испарувачи за гас

3.4.4.1 Испарувачите смеат да се загреваат само со вода, со заситена водена пареа од

низок притисок, со електрична енергија и со дијатермичко масло.

3.4.4.2 Уредите за загревање на медиумот со кој се врши испарување на гас, се

поставуваат во посебна просторија или на отворен простор.

3.4.4.7 Во составот на испарувачот мора да се постават уреди за редукција и регулација на

притисокот на испарениот гас.

3.4.4.8 Испарувачот мора да биде таков што да оневозможи влегување на течната фаза во
главниот вод на трошилото.

3.4.4.9 При секој испарувач мора да се наоѓа рачен апарат за гаснење на пожар капацитет
на полнење 6 кг прав или друго соодветно средство за гаснење на пожар.

3.5 Уреди за редукција и регулација на притисокот на гасот.

3.5.1 Локација и поставување.

3.5.1.1 Уредите за редукција и регулација на притисокот мораат да бидат одобрени.

3.5.1.2 Редукцијата и регулацијата на притисокот може да се врши во повеќ е степени.

3.5.1.3 Уредите за редукција и регулација на притисокот се поставуваат во првиот степен

непосредно на приклучокот на гасниот простор , на излезот од испарувачот и на влезот
на течната фаза на гасот во испарувачот, а во вториот степен се поставуваат непосредно
зад првостепената редукција односно регулација

3.5.1.4 Уредите за редукција и регулација на притисокот мораат да бидат поставени

надземно на простор што се проветрува.

3.5.2 Конструкција на уредите и градежните објекти за поставување на уреди за

редукција и регулација.

3.5.2.1 Уредите за редукција и регулација на притисокот мораат да бидат изработени од

непропустлив и на гас отпорен материјал.

3.5.2.2 Уредите за редукција и регулација на притисокот мораат да бидат на погоден

начин обезбедени од пречекорување на дозволениот притисок и од евентуално
користење од страна на неовластени лица.

3.5.2.3 Уредите за редукција и регулација на притисокот мораат да имаат манометар на

влезната и излезната страна и филтер на влезната страна. На излезната страна на
инсталацијата со низок притисок од 650mbar може да биде поставен само приклучок за
манометар.

3.5.2.4 Вградувањето на уредите за редукција и регулација на притисокот се врши со

прирабнички или навоен спој.

3.5.2.5 Редукторот или регулаторот на притисокот мора да има прицврстена натписна

плочичка со следните податоци:

1) назив на производителот;
2) капацитет на редукторот во m3/h или kg/h;
3) најголем влезен притисок во bar или mbar;
4) излезен притисок во bar или mbar;
5) број на стандардот или на атестот;
6) ознака на контролата на производството.

3.5.2.6 Градежниот објект односно просторијата во која се наоѓа редуктор или регулатор
на притисокот мора да биде изведена така што да овозможува безопасно одведување на
евентуално испуштениот гас од редукторот или регулаторот.

3.5.3 Посебни услови за редукторите и регулаторите на притисокот на гасот.

3.5.3.1 Редукторот и регулаторот на притисокот не смеат да бидат поставени на места на

кои може да дојде до нивно оштетување и до евентуално користење од страна на
неовластени лица

3.5.3.2 Ако редукторот и регулаторот на притисокот се сместени во затворено куќ иште

мора да има добро проветрување.

3.5.3.3 Ако постои опасност од високи температури, редукторот и регулаторот на

притисокот треба да се сместат на таква оддалеченост од изворот на топлина што
температурата на околината да биде во согласност со дозволената температура дадена од
производителот.

3.5.3.4 Редукторот и регулаторот на притисокот треба да се вградат така што да се

оневозможи влегување на кондензиран гас во редукторот и регулаторот. Одмрзнување
на редукторот и регулаторот е дозволено само со топла вода или со пара.
3.5.3.5 Редукторот и регулаторот на притисокот што се користат во домаќ инството
можат да имаат излезен притисок од 650 mbar со отстапување до 20%.

3.5.3.6 Редукторот и регулаторот на притисокот се пломбираат само ако не се составен

дел на трошило за гас. Во тој случај првото пломбирање го врши производителот или
стручното лице што тој ќ е го овласти.

3.7 Цевоводи

3.7.1 Локација и поставување

3.7.1.1 Како цевоводи се подразбираат сите цевоводи за парна и течна фаза на гасот без
оглед на притисоците.

3.7.1.2 Цевоводот се поставува по најкраток пат по можност во рамни потези и надвор од

јавни патишта и комуникации.

3.7.1.3 Цевоводот се поставува надвор од зградите надземно или подземно, со тоа што
длабочината на вкопувањето да биде најмалку 80 cm под нивото на теренот.

3.7.1.4 Цевоводите мораат да бидат поставени така што да не го попречуваат сообраќ ајот
и да не се изложени на прекумерна топлина или оштетување.

3.7.1.5 Цевоводите кај кои притисокот на гасот е до 650 mbar можат да се вклопуваат и
вградуваат под малтерот, ако се на погоден начин заштитени од корозија и ако
пречникот на цевките е помал од 1/2 цол (1.27 cm).

3.7.1.6 Ако цевоводите се вкопани под малтерот, спојувањето на цевките се врши

исклучително со заварување, а арматурата на цевоводите мора да се постави во посебни
лесно достапни шкафчиња.

3.7.1.7 Инструментите, арматурите и приклучоците на трошилата за гас на гасниот вод се

спојуваат со цевен навоен спој.

3.7.1.8 Цевоводите споени со прирабници и со други вијчени врски не смеат да се

вкопуваат во земја.

3.7.1.9 Цевоводите низ ѕидовите и таваните мораат да се заштитат со цевки со поголем

пречник.

3.7.1.10 Во исклучителни случаи цевоводите можат да се полагаат под подот во

посебен канал кој има вентилација или по испитување на притисок е залеан со битумен.
Ако се врши вакво поставување на цевоводот, цевките мораат да бидат без споеви и без
арматури.

3.7.1.11 Цевоводите можат да се поставуваат низ визбените простории, ако нема

можност да се постават на друг начин, со тоа што во таквите простории да не смеат да се
вградуваат арматура и инструменти а спојувањето на цевките мора да се врши
исклучително со заварување.

3.7.1.12 Цевоводите што минуваат преку железнички колосек се подигаат на

височина од најмалку 1,5 m над нормалниот железнички габарит.
3.7.1.13 Цевоводите што се полагаат под железничкиот колосек или патот мораат
да се поставуваат во армиранобетонски канал на длабочина од најмалку 0,30 m под
коловозната конструкција.
3.7.1.14 Крстосување на цевоводот со канализација под агол од 90 (се врши само
ако цевоводот е заштитен со цевки со поголем печник, чија должина мора да изнесува
најмалку 2 m од едната и од другата страна од надворешниот ѕид на канализационите
цевки.

3.7.1.15 Ако крстосувањето на цевоводот и канализацијата се врши под остар агол,

катетата нормална на канализационата цевка мора да ја има вредноста од точка 5.7.1.14
на овие прописи.

3.7.1.16 Краиштата на заштитната цевка се залеваат со битумен и такви цевки

мораат да имаат одливник.

3.7.1.17 Подземните цевоводи не смеат да минуваат под темелите на градежниот

објект.

3.7.2 Конструкција и изработка

3.7.2.1 Цевоводите на стабилните инсталации за гас мораат да бидат изведени од

атестирани челични безрабни цевки или од цевки што имаат на нив соодветен квалитет
или од челични шавни цевки или полиетиленски цевки, а далнинските цевоводи мораат
да бидат изведени од средно тешки и тешки челични безрабни цевки чија дебелина на
ѕидовите е зголемена.

3.7.2.2 Бакарните, месинганите и алуминиумските безрабни цевки можат да бидат

употребени за парната фаза на гасот и во објект како помошни водови во должина од 1 ,5
m и со внатрешен пречник од 10 mm.

3.7.2.3 Трошилата за гас чиј капацитет на потрошувачка не преминува 0,3 kg/h а

работниот притисок не преминува 50 mbar можат да се спојуваат со свитлива цевка која
на своите краишта мора да има задебелување од гума заради сигурно затинање.
Должината на тие цевки не смее да изнесува повеќ е од 1,5 m а пречникот - повеќ е од 8
mm.

3.7.2.4 Цевоводите изработени од челични безрабни цевки се спојуваат со заварување, со

прирабници или со цевни навојни споеви, а далнинските цевоводи исклучително со
заварување односно одделни секции со прирабнички спој кој мора да биде премостен.

3.7.2.5 Спојувањето на цевоводите со прирабници се врши при вградувањето на

арматурите при припојувањето на свитливите цевки со пречник поголем од 15 mm и при
вградувањето на инструментите, ако постои потреба за чистење и за отстранување на
талогот од цевоводите.

3.7.2.6 Цевоводите мораат да бидат уземјени и заштитени со соодветни средства против

корозија.

3.7.2.7 Арматурата на цевоводите мора да се заштити од механичко оштетување и од

евентуално користење од страна на неовластени лица.

3.7.2.8 Цевовод со пречник поголем од 50 mm мора да има вентил против лом на цевките
на сите премини, прооди и други критични места. Таквите вентили се поставуваат помеѓу
два запирни органа.

3.7.2.9 Помеѓу два запирни органа мора да биде поставен сигурносен вентил од доволен
капацитет за односната секција на цевоводот.
3.7.2.10 Сигурносен вентил се поставува на цевоводите на течната фаза, а на
цевоводите на гасната фаза - само на места на кои може да се очекува кондензација на
гасот.

3.7.3 Сигурносни и заштитни мерки

3.7.3.1 Цевоводот мора да биде обезбеден од експанзија, контракција, потрес, вибрација и

слегање на почвата.

3.7.3.2 Мерките на катодната заштита, како и мерките на заштитата од корозија се

определуваат зависно од видот и состојбата на почвата.

3.7.3.3 цевоводот под железнички колосек мора да биде поставен во заштитна цевка на
длабочина од 1,2 m, сметајќ и од долното ниво на прагот до горното ниво на плаштот на
заштитната цевка.

3.7.3.4 Полагањето на цевоводот под пат се изведува исто како полагањето на цевоводот
под железнички колосек со тоа што длабочината се мери од горното ниво на патот.

3.7.3.5 Полагањето на цевоводот над пат, над железнички колосек, над поток, над река и
сл. се изведува со цевни мостови.

3.7.3.6 Свитливите цевки за автогено режење и заварување не смеат да бидат пократки

од 15 m ниту подолги од 25 m.

3.7.3.7 При преточувањето на гасот или при припојувањето на стабилната гасна

инсталација на трошилото за гас или на некоја друга машина која во текот на работата
вибрира, мораат да се користат армирани свитливи цевки.

3.7.3.8 Споевите помеѓу стабилниот и свитливиот цевовод или трошилата на гас мораат
да бидат изведени така што да се оневозможи нивно разделување без употрба на алат.

3.7.3.9 На стабилниот цевовод пред спојот со свитлив цевовод мора да се наоѓа вентил за
затворање.

3.7.3.10 На свитливиот цевовод не смее да се наоѓа запирен орган.

3.7.3.11 Цевоводот не смее да се поставува во отвори на лифтови, во отвори на

визби, во вентилациони отвори и во чадоводни канали.

3.7.3.12 Цевоводите не смеат да се полагаат во ровови предвидени за полагање на

уземјување, на електрични водови, на пароводи, на водови за транспорт на киселини и
слично.

3.7.3.13 Ако цевоводот се крстосува со водовите од точката 4.7.3.12 на овие

прописи, мора да се изведе нивното разминување на висинска разлика од 0,5m со тоа што
цевоводот мора да се заштити со цевки со поголем пречник.

3.7.3.14 Одмрзнување на цевоводот и на припаѓачката арматура е дозволено само

со топла вода или со водена пара од низок притисок.

3.7.3.15 Помеѓу секои два запирни органа мора да се постави сигурносен вентил.
3.7.3.16 Цевоводите на течната фаза на гасот мораат да се обезбедат со сигурносни
вентили така што на секои 25 литри течна фаза на гасот да доаѓа еден сигурносен вентил.

3.7.3.17 Цевоводите зад последниот степен на редукцијата и регулацијата на

притисокот мораат да се обезбедат со сигурносен вентил кој може да се наоѓа и на
куќ иштето на редукторот.

3.7.3.18 Пред пуштањето во работа на гасната инсталација, од неа мора да се издува

воздухот со инертен гас.

3.7.3.19 Цевоводите можат да се полагаат надземно или подземно, по можност по

најкраток пат.

3.7.3.20 Цевоводите мораат да бидат поставени така што да им е овозможена

топлотна дилатација.

3.7.3.21 Цевоводите можат да влегуваат во градежниот објект во кој се сместени

трошилата за гас само преку вентил за затворање кој се поставува од надворешната
страна на објектот - најмалку 0,20 m од фасадата.

3.10 Контрола и испитување на цевоводите

3.10.1 Цевоводите мораат да бидат испитивани на цврстина и на пропустливост зависно

од работниот притисок предвиден во следната табела:
Испитувања
на цврстина пропустивостливост
Работен притисок bar bar
Низок притисок до
0.05 bar за цевовод со печникот 1.5 0.5
на отворот над 150 mm

Среден притисок над

0.05 до 3 bar 2 0.5

Висок притисок над

3 до 6 bar 3.5 3

Висок притисок над

6 до 12 bar 7 5.5

Висок притисок над 12 bar 1.2 * работен притисок 1.25 * помал работен
притисок

3.10.2 Цевоводите со низок притисок до 0.025 bar и со пречник до 150 mm што се

употребуват во куќ ни инсталации се испитуваат само на пропустливост. На испитување
подлежи целата арматура освен редукторот.
3.10.3 Испитувањето на цврстината се изведува по изедначување на температурите во
траење од еден час а испитувањето на пропустливост - по изедначувањето на
температурата во траење од најмалку 30 минути а се вршат според табелата од точката
3.10.1 на овие прописи.
3.10.4 Цевоводите со низок притисок до 0.025 bar и со пречник на отворот до 150 mm се
испитуваат само на пропустливост, со тоа што првото испитување да се врши притисок
од 1 bar во траење од 10 минути по изедначување на температурата а пред заштитното
премачкување односно прекривање на цевоводите. Второто испитување се врши при
двоен работен притисок, најмалку при 1.2 bar натпритисок. Инсталацијата се смета
непропустива ако по 10 минути притисокот во наредните 10 минути остане константен.
3.10.5 Испитувањето на непропустливоста на цевоводите на стабилните инсталации се
врши со воздух, со јаглендиоксид или со друг инертен гас.
3.10.6 Испитувањето на уредите во работа се врши со пуштање во погон на сите трошила
во трајање во 15 минути, при што се контролира согорување на гасот со пламен од
различна јачина, како и општата исправност на трошилата.

4.ТЕХНИЧКИ ПРЕГЛЕД И РЕШЕНИЕ ЗА УПОТРЕБА

1. По завршување на работите се прави технички преглед на објектот согласно “

Законот за градење, (“Службен весник на РМ” бр. 59/2011г.)
2. Техничкиот преглед и испитувањето на гасната инсталација на цврстина и
непропусност заедно со надзорниот орган го врши овластена акредитирана фирма
во РМ која поседува сертификат за вршење на дејност од овој тип на инсталации,
за кое испитување изготвува и технички извештај за текот и резултатот од
испитувањето на гасната инсталација.
3. Радиографска контрола на заварените споеви на високопритисната страна на
гасоводот го врши овластена фирма во РМ која поседува сертификат за вршење на
ваков тип на дејност за кое испитување изготвува технички извештај за
контролата на заварените споеви.
4. Инвеститорот потребно е по изведувањето на целокупната инсталација од
изведувачот на работите да побара да му достави целокупна документација што
вклучува: основен проект за изведба, како и проект на изведената состојба
(доколку инсталацијата е изведена према основниот-изведбен проект во тој случај
не е потребно изработка на проект на изведена состојба), сертификати од
целокупната вградена опрема, цевна мрежа, фитингарија и останат материјал,
сетификати за заварувачите, постапката за заварување, апаратите за заварување,
додатниот материјал, технички извештај од извршено испитување на цврстина и
непропусност од акредитираната фирма, технички извештај од извршена
радиографска контрола на заварените споеви исто така од акредитираната фирма,
градежна книга и дневник.
5. Целокупната вака спремена документација инвеститорот ја предава на
надзорниот орган кој и самата го има избрано, на увид со која документација
надзорниот орган утврдува дали фактичката изведена состојба е во согласност со
проектната документација, односно дали изведувачот се придржувал кон
препораките од проктантот. Доколку е се во ред со документацијата и изведената
инсталација, надзорниот орган изготвува записник во писмена форма со кој на
инвеститорот му дава препорка дека инсталацијата е изведена према важечките
прописи и се препорачува нејзино понатамошно користење.
4. ТЕХНИЧКИ ОПИС

Предмет на овој проект е изработка на гасна инсталација за довод на гас пропан-

бутан за технолошки потреби за гасен горилник на котел чии технички
карактеристики се дадени во понатамошниот текст.
За да се пресмета потребниот капацитет на гасната инсталација земен е
масималниот топлински капацитет на кој би се експлатирал котелот, а тоа е околу
6 MW.
Основниот проект е изработен согласно важечките прописи за инсталации за
течен анфтен гас (ТНГ) во Македонија.

Потрошувачката на гориво пропан-бутан се пресметува според формулата:

Bmax  Qmax.  3600 / Hd  6000  3600 / 45927.5  470kg / h

или за смеса 35% - 65% пропан-бутан кој се користи во Македонија густината на

плинот во гасна состојба при 15oC изнесува 2.25kg/m3 додаека во течна состојба
0.552kg/lit. со замена се добива:

Bmax  470kg / h  2.25kg / m3  208m3 / h

каде:

 Q=6000kW – максимален номинален топлински капацитет на горилникот;

 Hd=45927.5 kJ/kg – долна топлинска моќ на горивото пропан-бутан за
горенаведениот однос на смесата;

Од горенаведеноти се усвојува гасна опрема, и тоа топловоден испарувач со

капацитет на испарување од 500 kg/h, соодветна на тоа и редукциска станица.

Истот ака заради условите на теренот за сместување на резервоарот проектиран е

еден надземен резервоар со волумен од 60m3 и максимален капацитет на полнење
i maksimalen kapacitet na polnewe od 4831kg propan - butan (presmetano podolu).
Бидејќ и не е познат режимот на работа на горилникот не може со точност да се
пресмета времетраењето на трошењето на плинот во резервоарот.
Резервоарот не треба да се празни помалку од 20% заради намалување на
притисокот во истиот, веднаш кога нивото е под ова ниво потребно е да се повика
дистрибутерот на гас.
За потребите на инвеститорот се изрработува Основен проект што ги опфаќ а:
резервоарот за ТНГ, испарувачко редукциската станица, разводот за гас,
топловодната инсталација и т.н.
5. РЕЗЕРВОАР ЗА СКЛАДИРАЊЕ НА ТНГ

За складирање на ТНГ за потребите на котелот во фирмата СЕКЕ ДООЕЛ се

предвидува поставување на еден надземен резервоар, со волумен 60 m3.

Габаритните димензии на резервоарот се:

V=60m3 - волумен на резервоарот

D=2450 mm - дијаметар на резервоарот
L=13850 mm - должина на резервоарот

Проектираниот резервоар мора да ги има следните ознаки: производител;

фабрички број; година на производство; ознака на материјалот од кој е изработен;
вкупен волумен на резервоарот; работен притисок; ознака за максимално
дозволено полнење; број на атестот.

Истиот треба да ги има следните приклучоци и гасна арматура:

1. Приклучок за полнење со неповратен вентил NPT 2" PN25
2. Приклучок за користење на течна фаза NPT 2" PN25
3. Приклучок за користење на гасна фаза NPT 2” PN25
4. Приклучок за сигурносен вентил NPT 1" PN25
5. priklu~ok i magneten poka`uva~ na nivoto so plovak

Приклучоците 2 и 3 мора да бидат опремени и со гасни вентили за ограничување

од прекумерен проток во случај на хаварија на гасната инсталација.

За заштита на резервоарот истиот треба да се заземји од удар на гром спрема

прописите, исто така непосредно до резервоарот се проектира ормар за
изедначување на потенцијал на сите негови делови со кабел и штипка кои се
фиксираат на автоцистерната при преточување на пропан-бутан во резервоарот.
За заштита од пожар ќ е се предвиди еден преносен ПП апарат тип S50 50kg со
упатство за користење од производителот, кој ќ е биде сместен непосредно до
позицијата на резервоарот во оградениот простор на достапно место за брзо
првостепено интервенирање во случај на пожар околу резервоарот или на
резервоарот. За заштита од пожар исто така мора да постојат два хидранти со
капацитет од 10l/sek поставени не поблиску од 25m и не подалеку од 35m од
позицијата на резервоарот. Овие хидранти се истите и за испарувачко
редукциската станица.
За заштита од сончево зрачење на резервоарот, особено во лето кога поради
истото може да дојде до пораст на притисокот на гасот во истиот, потребно е да се
изработи настрешница со која би се спречило дирекно изложување на
резервоарто на соце и систем за ладење на истиот.
Пуштањето на системот за ладење би го вршел овластено лице од страна на
инвеститорот, обучено за ракување со гасната инсталација. Системот би се
пуштал летно време кога надворешните температури на воздухот растат над 30°C.
Околу резервоарот и испарувачката станица потребно е да се постави заштитна
метална ограда со врата која ќ е се заклучува за влез на неовластени лица.
Оградата мора да биде метална со висина од 2,5m и на самата заштитна ограда да
се постават предупредувачки табли со содржина која ќ е биде дадена при
изготвување на елаборатот за заштита од пожари и експлозија со HTZ.
Резервоарот ќ е се постави на армирано бетонски фундамент претходно
припремен, за него димензиониран статички према масата на резервоарот и
максималното полнење на истиот.
Резервоарот се полни со максимална количина на плин која се пресметува по
долунаведената формула, така што секогаш има слободен волумен за испарување
на течната фаза.

Максимално дозволена количина на полнење на резервоарот

s  Vp
Vmax 
  k  100
Каде што се:
s – степен на полнење на надземни резервоари s=50%
Vp – волумен на резервоарот Vp=60000 lit
 - густина на гасот во течна состојба при t= 15 o S  = 0.552 kg/lit
k – корекциски фактор при t=0oS i  = 0.552 kg/lit k = 1.035

Најголемата дозволена количина на гас во течна состојба со која може

резервоарот да се наполни изнесува :

s Vp 50  60000
Vmax    52509 lit 
  k  100 0.552  1.035  100

Најголемата маса на ТНГ при полнењето на резервоарот изнесува:

Gmax  Vmax    52509  0.552  28985 kg 

Сигурносен вентил на резервоарот

Најмалото количевство на гас пропан-бутан што треба да го испушти

сигурносниот вентил на резервоарот при покачување на притисокот на гасот над
дозволениот работен изнесува:

Z=PxDxLxf

L = 13.84 m - должина на резервоарот;

D =2.42 m - дијаметар на резервоарот;
f – корекционен фактор за воздух кој за работен притисок
16.7 bar > 14 bar, iznesuva f = 1.01;

За D  L  2.42  13.84  33.49 m 2 

se ot~ituva od tabela:
P  24.8 m 3 / min m 2  - количество на испуштен гас по m2 проекција на
површината DxL и при притисок 101 kPa и температура 15oC

Со замена на вредностите во горенаведената формула се добива:

Z = 24.8 x 33.49x 1.01 =838,8 839 m3 /min

Се усвојуваат два сигурносни вентили 2” и еден противломен вентил 2”.

6. Испарувачко-редукциска станица
На растојание 7,5m од местото каде што ќ е биде поставен надземниот резервоар
ќ е треба да се постави еден топловоден испарувач со капацитет на испарување од
500kg/h, а непосредно после него елементите за редукција на притисокот
Испарувачот предвиден е да биде надземен и во скалд со техничките прописи.
Со оглед на проектираната потрошувачка на ТНГ на потрошувачите која изнесува
470kg/h се проектира топловоден испарувач со капацитет на испарување 500kg/h
производ на фирмата “PEGORARO” – Италија.
Испарувачот ќ е има на себе вградено плочка со следните податоци: име на
производителот, фабрички број,година на производство, најголем дозволен
притисок во бари, капацитет на испарување во kg/h,притисок на испитување,
ознака на атестот, број на овластениот производител.
Испарувачот има еден сигурносен вентил со пружина кој се активира ако
притисокот на парната фаза во испарувачот порасне над 18bar. Тој е поставен на
парниот простор од испарувачот. Исто така опремата на испарувачот ќ е ја
сочинуваат :

 еден манометар со пречник од 63 mm глицерински изгравиран за

притисок до 25 bar;
 еден термометар со мерно подрачје од -20 до +120C;
 еден експанзионен сад;
 една топчеста славина на влез на течната фаза во испарувачот со димензија
DN50PN40;
 уред за обезбедување од продор на течната фаза во просторот на гасната фаза
на испарувачот (вентил со пловак)

Испарувачот е тестиран на испитен притисок од 30bar.

Испарувачот поседува слободен простор од 15,7 литри што треба да се исполни со
100% гликол заради заштита од замрзнување во зимски услови до -40oC.
Димензиите на испарувачот се: 570х440х1680 mm.
Редукциската станица ќ е биде сместена после испарувачот, надземно на простор
што ќ е се проветрува. Истата е предвидена да биде производ на “Pietro Fiorentini”
– Италија. Редукциската станица е дволиниска и со неа се постигнува двостепена
регулацијана присокот до 220mbar. Со регулаторот тип DIVAL 600G TR влезниот
притисок од 2-16bar се редуцира на 1 bar, а со вториот регулатор тип DIVAL 600G
притисокот се редуцира од 1 bar на излезен притисок од 220mbar.
Двата степени на регулација на притисок на станицата се опремени со сигурносно
блокадни вентили на максимален и минимален притисок кој е подесен фабрички
доколку заради некоја причина дојде до покачување на притисокот после
регулаторот истиот да изврши блокада со затварање на седиштето на
регулаторот и недозволување на гасот да тече према потрошувачите. Со ова се
врши заштита на потрошувачите од превисок или премал влезен притисок.
Елементите за редукција и регулација на притисокот мора да го поседуваат
следното:да бидат изработени од непропусен и на гас отпорен материјал, да бидат
обезбедени од прекорачување на дозволениот притисок, да поседуваат манометар
на влезната и излезната страна. Елементите за редукција и регулација можат да се
уградуваат со прирабнички или навојни споеви.
Регулаторите за редукција на притисокот мора да поседуваат плочка со следниве
податоци: име на производителот, капацитет на регулаторот во kg/h, најголем
влезен притисок во bar, излезен притисок во bar, број на стандардот или атестот,
ознака на контрола на производот. За заштита на испарувачко редукциската
станица треба да се заземји од удар на гром, сите нејзини елементи према
прописите и ова ќ е биде опфатено во основниот електро проект. Исто така за
заштита од пожари треба да биде заштитена според прописите и истото ќ е биде во
внесено во елаборатот за против пожарна заштита.
За заштита од временски влијанија исто така се предвидува поставување на
заштитна метална настрешница со врата и заштитна ограда за влез на неовластени
лица како и на самата заштитна ограда се поставуваат предупредувачки табли со
содржина која ќ е биде дадена про изготвување на Елаборатот за заштита од
пожари и експлозија со HTZ.

7. Развод на гас

По редукцијата на притисокот во дволиниската двостепена редукциска станица

гасот со притисок од 220mbar преку челичен безрабен цевковод Ф108х3,6 ќ е се
води кон објектот, подземно во бетонски канали, на челични носечки конзоли и
држачи. Внатре во постоечкиот објект ќ е се води надворешно. При водењето на
цеководот потребно е да се води сметка на падот на истиот 0.5% да биде кон
испарувачката станица, каде што е оставен вентил за испуст на кондензат.
Цевководот во каналот ќ е се фиксира со цврсти и клизни точки со соодветни
одбојници. Цевководот по целата должина топлински ќ е се изолира со топлинска
изолација од 5cm тервол и заштити со Ал. лим со дебелина од 0.5mm. По
должината на цевководот паралелно со цевката за плин одат и две цевки со топла
вода кои дополнително ќ е ја зголемуваат и одржуваат температурата на гасот во
цевката.
Пред влезот во објектот на цеководот ќ е се поставува рачен и магнетен ПП
вентил, прирабнички DN80 NP16, за брзо затворање на доводот на гас во случај на
опасност од пожар. ПП вентилот треба јасно да биде одбележан по можност
поставен во метален ормар за заштита од надворешни атмосферски влијанија.
При влезот на цевководот во објектот и низ сите објекти каде истиот влегува и
излегува, потребно е да се постави заштитна челична хилзна со поголема цевка од
гасоводот за да може истиот слободно да се придвижува.
Исто така внатрешниот цевковод потребно е топлински да се изолира. Во објектот
цевководот се води поставен на држачи на прописни растојанија од останати
инсталации. Бидејќ и димензијата на цевководот е DN100 растојанието на
држачите по пропис треба да биде на 4m а растојанието од ѕид до ивицата на
цевководот минимум 200mm. При паралелно водење на гасоводот со останати
инсталации растојанието е 600mm а при вкрстување 300mm со други инсталации.

Пред влезот во горилникот непосредно ќ е се постави гасна рампа за

стабилизација и редукција на влезниот притисок на гасот и истата треба да ги
содржи следните елементи:
 гасен топчест вентил DN65
 гасен филтер со филтрација од 50μm
 регулатор на притисок Pvl=1bar; Piz=30mbar
 гасен иноксен компензатор DN65
7.1 Димензионирање на гасоводот

Заради правилна работа на гасната инсталација и обезбедување на потребната

количина на гас потребно е пресметка на внатрешниот дијаметар на цевководите
со препорачани брзини, пресметка на дебелината на ѕидот на цевководот, како и
пресметка на падот на притисок во цевководот до потрошувачките места.

 Dijametarot na razvodniot cevkovod na izlez od rezervoarot te~na faza do

isparuva~ot zaedno so padot na pritisokot e presmetano vo dolenavedeniot
tekst. Presmetkata e pravena za maksimalen protok od 50kg/h odnosno 90lit/h.

Димензионирање на ТНГ инсталација течна фаза од приклучок на резервоар до испарувач

delnica I
R.b. OPIS - FORMULI merki vrednost
A Bazni podatoci
1 Флуид TNG TNG
2 Температура на флуидот t= o
C 15
3 Агрегатна состојба Течен "
4 Складишен притисок p= Bar 2
5 Надворешна димензија на цевката Dn= mm 60,3
6 Дебелина ан ѕид од цевката s= mm 4,5
7 Должина ан цевководот L= m 10
8 Количина ан транспорт GTNG= lit/h 900
9 Густина на мешавина на ТНГ  kg/m3 552
10 Кинематска вискозност  m2/s 3,07E-07
11 Динамичка вискозност  kg/ms 0,0001692
12 Геодетска/висинска разлика HGEOD= m' 3

B Пресметка
B.1 Линиски одпори од триење Pf
13 Внатрешна димензија ан цевката Dv= mm 51,3
14 Внатрешна димензија на цевка Dv= dm' 0,513
15 Внатрешна површина на цевка Fv= dm2 0,207
16 Секунден проток на ТНГ VSEK= dm3/sek 0,25
17 Брзина на ТНГ во цевката WTNG= dm/sek 1,2
18 m/sek 0,12
19 Рејнолдсов број Re=WxD/= / 20052
20 Вид на струење (ReKR=3200 ) Турбулентно
21 Линиски коефициент на триење = пo FANING 0,0054
22 Линиски коефициент на триење = Пресметан 0,02551

B.1.1 Локални отпори- Pfl

Опис на елементот  количина Вкупно
23 Топчест вентил 0,055 2 0,11
24 Противломни вентили 2,8 1 2,8
25 "T"- врска 3 0 0
26 Колено од 90o 0,25 4 1
27 Збир на вкупни коефициенти = 3,91
Еквивалентна должина на линиските
28 отпотри Leq=(Dx)/()= 7,86
29 Вкупна еквивалентна должина LVK= m' 10

B.1.2 Пад на притисок од триење

 30 Pf=2x10-3x(xLVKx x WTNG2)/Dv= kPa 0,08

B.2 Пад на притисок од висинска разлика PGEOD

31 PGEOD=(g x 10-3 x  x HGEOD)= kPa 16,20

B.4 Вкупни отпори во делница PVK

46 PVK=Pf+PGEOD+PKIN= kPa 16,28

Од горенаведената пресметка за разводниот цевковод од резервоарот до

испарувачот е усвоена димензија на челична безрабна цевка 60,3  4,56 [mm];

 Дијаметарот на разводниот цевковод на излез од испарувачот 500kg/h кон

редукциската станица гасна фаза е даден од производителот на
испарувачко редукциската станица и истиот изнесува DN50 NP25 со
димензија не челична безрабна цевка 60.3  4.5 [mm];

 Пресметката на дијаметарот на гасоводот од после редукциската станица

према потрошувачите наменет за снабдување на гасниот горилник од
котелот во објектот се пресметува према долунаведената формула :

1.3116  Qmax  T  Z 1.3116  0,85  288  1

d   80.2 [mm]
p  v max 1.22  10
kade:

Qmax = 470 [kg/h] = Qmax,n 

470
552
3

 0,85 mn h  - максимална потрошувачка на гас
p =1.22 [bar] - апсолутен притисок
T =288 [0K] - температура на гасот 15oC
vmax = 10 [m/s] - препорачана брзина при p=220 [mbar]

Заради должината на цевководот и идно приклучување на фабриката на природен

гас кој е со помала густина од пропан-бутанот и приклучување на идни
потрошувачи се усвојува се резерва челична безрабна цевка DN100 со димензија
108  3.6 [mm].

7.2 Контролна пресметка на дебелината на ѕидот на цевкита на гасоводот

Пресметката за минимално потребна дебелина на ѕидот е направена за

вецководот од после испарувачот каде и реално може да дојде до највисок
работен притисок од 16.7bar и истата се определува според следниов образец:

p1  D 16.7  60.3
t c  1  1.7 mm
k 239
20   v  p 20   0.75  16.7
S 2 .5

d=60.3[mm] - надворешен пречник на цевката

p=16.7 [bar] - максимален работен притисок
k=239 [Mpa] - минимална граница на развлекување за материјал C.1212
v=0,75 - коефициент на ослабување на заварот
s=2,5 - степен на сигурност
c=1 [mm] - додаток за корозија

Вистинската дебелина на ѕидот на цевката на цевководот е 4.5mm што е поголема

од пресметаната.

7.3 Хидраулична пресметка на разводниот гасовод од после редукциската

станица до потрошувачот,

Хидрауличната пресметка на гасоводите е работена според формулата, која гласи:

1.82
p1  p 2  22,752  10 6  dv  L  Qv  D 4.82 (mbar)

Каде што:

p1, p2 [mbar]; - притисокот на гасот на почетокот и на крајот на делницата;

L [km] - должина на делницата;

dv [-] - релативна густина на гасот;

Qv [ m3 / h] - максимален проток на гасот при 15°C

273  15
Q  Qn  1.055Qn
273

D [mm] - внатрешен пречник на гасоводот.

Во долунаведениот текст е дадена делницата:

Делница 1 - Цевковод Ф108х3,6mm после редукциска станица до влез во

горилник L=cca80m;

Резултатите од пресметката се дадени табеларно како што следува:

Пресметаните податоци во табелата се според горенаведената формула за проток
на гасот 15oC.
гасот Релативна густина на

Dp (mbar)
Должина на делницата

Притисок на крајот од

P1  P 2
( mbar )
Максимален Влезен
делница

D (mm)
L(km)

проток на притисок во
гасот делницата
делницата

Q(m3/h) p1 (mbar)

1.8
1 0.100 8,65 53.9 15,75 220 204,3
1
Падот на притисок во линискиот дел од инсталацијата изнесува 15.75mbar.

Локалните отпори од колена и останати фазонски елементи и арматура се

пресметуваат според формулата:

w2 
p    70 [ Pa]  0.7 mbar 
2
Каде шти:

ξ- локални отпори од фазонски елементи, запорни вентили и др.

ρ- густина на гасот kg/m3
w- брзина ан струење на гасот m/sek
Δp- пад на притисокот Pa

изнесуваат cca 0.07mbar.

Според горната пресметка, падот на притисок од линиски и локални отпори е cca
16.45mbar што е релативно мал, така да проектираниот дијаметар не цевководот
е доволен за осигурување на потребниот притисок пред потрошувачот, гасниот
горилник.
Работниот притисок во горилниците треба да биде од 80mbar нагоре што е
препорака на производителот така да со регулаторот на притисок што ќ е се
постави на гасната рампа пред горилникот ќ е се врши фина регулација на
влезниот притисок, што ќ е се прати на излезниот манометар.

Одговорен проектант за машински дел

Менде Велески маш.инж

___________________________________________________
 8.Спецификација на опрема, материјали и работна рака

Ред. Опис Ед. Количина

Бр. мера
1. Изработка на преточувалиште за
ТНГ за полнење на резервоарот од Пар. 1
автоцистерна.

2. Испорака и монтажа на потребната

арматура за претакалиштето,
комплет течна и гасна фаза
комплетирано со цевна мрежа, комплет 1
прицврстување на цевната мрежа.
Испитување на истата комплет со
радиографија, фарбање и прием
од инспекциско тело, како и
испорака и монтажа на ормар за
изедначување на потенцијал.
Цевна мрежа
NO50 30m
NO25 30m
3. Испитување на цевна мрежа
комплет со радиографија, фарбање
и прием од инспекциско тело, како
и испорака и монтажа на ормар за комплет. 1
изедначување на потенцијал.
4. Испорака и монтажа на резервоар
за ТНГ со волумен 60 м3
комплетиран со целокупна
потребна арматура на резервоарот
за нормално функционирање на
истиот како Пар. 1
- сигурносни вентили,
-опрема за покажување на нивото,
-аларм за максимално или
минимално ниво,
-противломни вентили
-неповратни вентилиж
-пролазни вентили
- опрема за покажување на
притисокот во резервоарот и сл.
- димензии на резервоарот Ф2400 х
13.050
- работен притисок од 16 бар
-Комплетна атестна документација
одобрена од инспекциско тело по
модул G според PED 97/23.
-Одобрен од инспекциско тело во
Македонија.
5. Набавка транспорт и монтажа на
двостепена дволиниска редуцир
станица Pietro Fiorentini со
капацитет 500 кг/час ,Р влез 2-18
бар Р излез 300 мбар, влез излез на
редуцир станицата DN50/DN80
составена од комплетна запорна
парче 1
регулациона и сигурносна
арматура, сепаратори за кондензат,
филтри и останата фитингарија за
поврзување на истата.

6. Набавка испорака и монтажа на

топловоден испарувач Pegoraro со
капацитет 500 кг/час комплет со
приклучоци за влез и излез парче 1
DN50/DN80 , комплетиран со
влезен, влезен ЕМ вентил 24V S
изведба, сигурносен вентил на
топловодна страна, сигурносен
вентил на гасна страна,
термометар, електрокоманден
ормар за ЕМ вентл и гликол.
7. Цевна мрежа за поврзување со
 резервоарот комплет со комплет 1
радиографија на истата и прием
од инспекциско тело во РМ
Цевна мрежа
NO50 30m

8. Набавка транспорт и монтажа на

топловоден котел за стартување
на системот со максимален
топлински капацитет 155 kW парче 1
комплетиран со потребната
арматура, собирен колектор за
топлата вода заедно со
хидраулична скретница, топчести
вентили манометри и сл.
9. Потребна цевна мрежа за
поврзување на котелот со комплет 1
редукциската станица, поврзување
на топловодните гасни котли со
испарувачката станица.
Цевна мрежа
NO100 80m
NO50 160m

10. Испорака и монтажа на гасна

станица за детекција на плин во парче 1
котларата, комплет со 4 сензори за
пропан бутан, набавка и монтажа
на PP EM вентил за автоматско
затворање на дотокот на плин во
котларата при детекција на плин
во истата, рачен вентил за
затворање на линијата за плин.
11. Набавка транспорт и монтажа на
систем за ладење на резервоарот. комплет 1
12. Изработка и монтажа на
противструен изменувач на парче 1
топлина вода-пареа за загревање
на испарувачката станица
13. Испитување на инсталацијата на
ладно, пробно пуштање во работа,
обука на лице кое ќе работи со
станицата. комплет 1
 9.ПРИЛОЗИ

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТЕЧЕН НАФТЕН ГАС ( ПРОПАН-БУТАН)

ШТО СЕ КОРИСТИ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Течниот нафтен гас е мешавина од пропан C3H8 и бутан C4H10 чиј однос во
мешавина е одреден во МКС. Б. Х2. 134

Карактеристика пропан бутан

1. Хемиска ознака C3H8 C4H10

2. Молекуларна тежина кг/мол 44.09 58.12
3. Агрегатна состојба на нормални услови гас без боја и гас без боја и
мирис мирис
4. Гасна константа J/kgok 188.788 143.177
5. Температура на вриење
на притисок од 760 mmHg и 0oC -42.6 -10.2
6. Парен притисок при 15,5oC kp/cm2 7.43 2.59
7. Парен притисок при 40oC kp/cm2 13.96 5.51
8. Латентна топлина на испарување kJ/kg 447.988 395.234
9. Релативна густина на парната фаза
на 15,5oC во однос на воздухот 1.552 2.006
10. Топлинска моќ kJ/kg 46348 45594
11. Температура на палење oC 460 400
12. Температура на запаливост
13. Експлозивни граници % 2.2-9.5 1.9-8.5
14. Експлозивна група А А
15. Температурна класа Т1 Т1
16. Степен на противексплозивна заштита IIАТ1 IIАТ1
17. Максимално дозволени концентрации мг/м3 - 200
18. Начин на гасење сув прав,CO2 сув прав,CO2
и халони и халони
19. Растворливост во вода Не Не
20. Степен на утврдена опасност
- по здравје 1 1
- по запаливост 4 4
- по реактивност 0 0

ПРЕГЛЕД НА ЗАКОНИ, ПРАВИЛНИЦИ,ТЕХНИЧКИ ПРОПИСИ, СТАНДАРДИ И

СТРУЧНА ЛИТЕРАТУРА КОРИСТЕНИ ПРИ ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТОТ
 Законот за градење, дополни и измени (“Службен весник на РМ” бр. 59/2011г.)
 Закон за заштита од пожари “Службен весник на СРМ” бр. 43/86, 37/87, 51/88 и
36/90 година и “Службен весник на РМ” бр. 12/93 година.
 Закон за складирање и заштита од запаливи течности и гасови “Службен
весник на СРМ”бр.15/76, 51/88 и 19/90 година и “Службен весник на РМ”
бр.12/93 година.
 Правилник за изградба на постројки за течен нафтен гас и за складирање и
преточување течен нафтен гас “Службен лист на СФРЈ” бр. 24/71 и 26/71
година.
 Закон за заштита и спасување “Службен весник на РМ” бр. 36/2004 година.
 Правилникот за изградба, одржување и безбедносно функционирање на
објекти, уреди и инсталации за внатрешни гасни инсталации, (Службен весник
на Р.Македонија 152/2010).
 Закон за безбедност и здравје при работа (Службен весник на Р.Македонија
92/2007).
 Владимир Стрелец”PLINARSKI PRIRU^NIK” од 1995 година и понов.
 нормите ISO4437 и
 препораки DWGV 472.
 MKS M.32.600; MKS C. B5. 225; MKS M. B6. 165; MKS B. H2. 134; MKS Z. CO. 003;
MKS Z. CO. 005 итн
 Облик и мерки за бесшавни цевки МКС ЕН 10220:2002
 Технички услови за испорака на бесшавни цевки од нелегирани челици МКС
ЕН 10216-1:2002 + А1:2004
 Квалитет на челикот за бесшавни цевки МКС ЕН 2010-1,2:1994;1997, МКС ЕН
10216-1,2,3:2002 + А1:2004
 Облик и мерки за шавни цевки МКС ЕН 10220:2002
 Технички услови за испорака на шавни цевки од нелегирани челици МКС ЕН
10217-1, 2: 2002 + А1:2004
 MKS C.B5.027 Челични заварени цевки за гасоводи и водоводи
 MKS C.B5.025 и MKS C.B5.026 Материјал за челични цевки според MKS C.B5.027
 MKS C.H3.010 Обложени електроди за РЕЛ заварување на челик. Технички
услови
 MKS C.T3.040 Радиографско испитување на челни споеви. Општи одредби.
 MKS C.T3.042 Радиографско испитување на челни споеви на челични цевки за
дебелини под 50 мм.
 API 5L Материјал Граде A и Граде Б за безрабни и рабни надолжно заварени
цевки
 API st. 1104 Стандард за заварување на цевки на терен ANSI B.31.8. Поправка
на неквалитетни варови
 Челични прирабници: стандард MKS EN 1092-1: матерјал MKS EN S235JR или по
DIN2361, DIN2362, DIN2363, DIN2364, DIN2365, од матерјал sT37.2 и C22.8
 DIN 2605 Челични колена
 DIN 2615 Челични Т-парчиња
 DIN 2616 Челични редуцири
 DIN2470 Одредување на дебелина на дебелина на цевки

ОПАСНОСТИ И ШТЕТНОСТИ ПРИ КОРИСТЕЊЕ НА ТЕЧЕН НАФТЕН ГАС

При работа со инсталациите и уреди кои ги третира оваа техничка документација
присутни се следниве опасности:
 а) истекување на течен нафтен гас
б) експлозија на гасот;
При надворешни гасни инсталации (гасоводот до РС и после неа) евентуално
истечениот гас гас се шири во околината и притоа се меша со воздухот. Количеството на
истечен гас е незначително, и за околината, во суштина безопасно бидејќ и
концентрацијата на гасот веќ е во непосредна близина на местото на истекување паѓа под
долната граница на експлозивност, односно не постои можност од создавање на
експлозивна смеша. Извор на опасност кај надворешните гасни инсталации во кругот на
објектот, претставуваат прирабничките и навојните споеви. Околу овие извори на
опасност се дефинирани зони на опасност II и предвидени се посебни мерки за заштита
кои се детално обработени во проектот за ПП заштита.
Опасноста е далеку поголема при истекување на гас околу резервоаорт,
испарувачко- редукциската станица, гасна рампа, односно во просторот каде што се
сместени истите. Разликуваме истекување на гасот “кон надвор” и “кон внатре”.
Под поимот истекување на течен нафтен гас “кон надвор” се подразбира
истекување на гасот во испарувачко – редукциската станица надвор од неа.
Под поимот истекување на течен нафтен гас “кон внатре” се подразбира
истекување на гасот низ инсталацијата во ложиштето на горилникот, но кога горилникот
не работи па според тоа гасот останува незапален. Во случајот кога пропушта
внатрешната инсталација, опасностите од истекување на гасот можат да бидат многу
поголеми од оние при истекување на гасот на надворешната инсталација. Особено опасна
е ситуацијата кога “кон внатре” е пропуштена поголема количина на гас за време кога
горилникот не работи или при предпроветрување на ложиштето. Тоа на пр. се случува
кога електромагнетните вентили (од гасната рампа) пропуштаат гас иако се во положба
“затворено”. тогаш, при предпроветрувањето наместо испирање на ложиштето имаме
полнење на ложиштето со смеса гас/воздух.
Исто како и останатите носители на енергија и течен нафтен гас во одредени
ситуации е исклучително опасен за луѓето и објектите во кои доаѓа до неконтролирано
ослободување на хемиски врзаната енергија.
-Опасност од експлозија
Опасност од експлозија при употреба на течен нафтен гас, по правило се појавува
само во следните случаи:
а) Присуство на запалив гас во смеса со воздух во точно определени количини
(граница на експлозивност);
б) Присуство на извор на запалување со минимално потребна температура на
запаливост;
в) Можноста од покачување на притисокот во време на хемиска реакција на
согорување (експлозија е можна само во затворен простор).
Образложение на точка а)
Течниот нафтен гас може да се запали само ако е присутен во воздухот во
одредена концентрација. Најмала концентрација на гасот при која доаѓа до запалување
се нарекува долна граница на експлозивност.
Најголема можна концентрација на гасот во запалива мешавина при која не доаѓа
до запалување се вика горна граница на експлозивност. Границите на експлозивноста се
дадени во вол. % гас во мешавина со воздух или кислород. При чистите запаливи гасови
или во фиксни мешавини на гасови, границите на експлозивност се константни. При
порастот на притисок или температура границите на експлозивност се менуваат
(подрачје во кое е можно запалување на гасот се зголемува).
Границите на експлозивност за течниот нафтен гас кој ќ е се употребува во
Македонија се:
Во воздух:
Долна граница на експлозивност 2,2 за пропан и 1,9 за бутан вол%
Горна граница на експлозивност 9,5 за пропан и 8,5 за бутан вол%
Погоре рековме дека истекувањето на гасот во испарувачко редукциската станица
може да се регистрира преку преносен систем за детекција на гас (звучна и светлосна
сигнализација) - рачен детектор за гас - кој емитува сигнали за опасност пред да се
достигне долната граница на експлозивност, а системот за природна вентилација на
металниот ормар нема да дозволи формирање на експлозивна смеса на евентуално
истечениот гас во просторот.
Образложение на точка б)
За запалување на мешавината на гасот и воздухот чија што концентрација е во
границите помеѓу долната и горната експлозивна граница, потребен е и извор на
запалување како на пр: отворен оган, жар, усвитени или силно загреани предмети, искра,
запалена цигара, пламен, реакција со фосфор, магнезиум и др. Од овие причини во и
околу резервоаорт, испарувачко редукциската станица, како и гасната рампа пред
технолошката постројка и ПП вентилот се поставени повеќ е табли за предупредување,
односно забрани кои се однесуваат на овие опасности.
Образложение на точка в)
За секое нормално согорување на гасови потребни се услови наведени под а) и б),
за настанување на експлозија потребен е уште и затворен простор. Во затворениот
простор потребено е пред се во него за време на реакцијата да се покачи притисокот и
температурата на мешавината која согорува и така се овозможи побргу да се одвие
реакцијата.
Оган кој настанува при запалување на мешавината на гас и воздух се оддалечува
од местото на запалување со нормална брзина на пламен (кај гасот цца 0,39 м/с). Во текот
на хемиската реакција температурата на гасовите се покачува и тие поради тоа се
раздвижуваат. Во случај кога волуменот на гасовите не може да се зголеми, тогаш се
зголемува притисокот на гасовите. Зголемената температура и притисок на гасовите
силно ја зголемуваат и брзината со која се шири огнот така да се забрзува течението на
реакцијата.
Во суштина настанува моментален притисочен удар на ѕидовите од просторијата,
односно експлозија. Во затворените простории притисокот на гасот за време на
експлозија се покачува за седум пати од почетните вредности.
- Останати општи опасности од течниот нафтен гас
Кај гасот покрај опасноста од запалување и при тоа ослободување на хемиски
врзаната енергија, присутни се и други опасности кои не ги предизвикуваат другите
носители на енергија: опасност од задушување, опасност од труење и опасност од
експлозија.
- опасност од задушување
Опасноста од задушување се појавува само во затворени простории поради
неконтролирано истекување на гасот. Истечениот гас го надополнува делот од воздухот
при што доаѓа до намалување на концентрацијата на кислород и со тоа дишењето е
отежнато. Нормална реакција на човекот во такви случаи да излезе од просторијата. Во
случај да гасот делува на повредена или зашеметена особа која не е во можност да ја
напушти просторијата може при поголемо количество на истечен гас и недоволно
проветрена просторија да дојде до задушување.
Течниот нафтен гас е потежок од воздухот и при неконтролирано истекување
најпрво се собира во долните слоеви од затворениот простор.
- Опасност од труење
Течниот нафтен гас не содржи јаглерод моноксид кој би можел веќ е во помали
концентрации да претставува голема опасност од труење. Единствен елемент од гасот за
кој може да се каже дека е отровен е H2S - водород сулфит, но него го има во многу мали
количини.

МЕРКИ ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗАШТИТА ПРИ РАБОТА

- техничко технолошки мерки
Со техничко-технолошките мерки опфатени се низа постапки и мерки со кои се
овозможува правилна и непречена работа на севкупната опрема и инсталации вградени
на објектот, со што опасноста би се свела на минимум. Притоа посебно е водена сметка да
дозволените вредности на температурата на димните гасови, износот на превземената
топлина и топлотното оптоварување во каракте-ристичните делови на ложишниот
простор утврдени во техничките напаствија или во друга документација за генераторот
на топлина, не смеат да бидат пречекорени во работата со избраниот горилник.
На генераторот на топлина се дозволува вградување само на соодветен горилник.
Како соодветен горилник се смета оној горилник кој е проверен и прилагоден на
изведбата и димензиите на ложишниот простор во целиот работен опсег од
минималното до номиналното топлотно оптоварување на генераторот на топлина.
Методот и обемот на проверката на горилникот, мора да одговараат на МКС М.Е3.432.
Вредностите на максималната температура, како и вредноста на другите
големини на носителот на топлина, во континуиран погон на гасната ложишна
инсталација, не смеат да ги надминуваат утврдените гранични вредности за тој
генератор на топлина.
Пропуштањето на гас кон надвор се спречува со мерки на примарна и секундарна
заштита.
Примарна заштита се оние мерки кои оневозможуваат истекување на гасот од
самата инсталација, а секундарна заштита оние кои не дозволуваат евентуално
истечениот гас да се задржи во испарувачко редукциската станица.
Во примарна заштита спаѓаат:
- вградување на запорен орган после испарувачко редукциската станица (гасна
топчеста славина) кој мора да биде затворен кога потрошувачите на течен нафтен гас се
надвор од погон.
- изведба на гасната инсталација (гасоводот и испарувачко редукциската станица)
од пропишани материјали за кои постои атест, поврзување на инсталацијата со
заварување кое го изведува атестиран заварувач и испитување на вградената
инсталација на непропусност.
Во секундарна заштита спаѓа вентилација на испарувачко редукциската станица.
Со организационите мерки опфатени се: правилното и навремено кадровско
екипирање, образованието и усовршувањето на вработените за извршување на
поставените задачи, правилниот распоред на кадрите, обезбедување и спроведување на
ППЗ средтвата и мерките, спроведување на прегледи и контроли за утврдување на
исправноста на опремата и инсталациите, организирање на правилна обука на
вработените, културна и спортска рекреација итн.
Се разбира од аспект на користење на течниот нафтен гас, нужна мерка треба да
биде и обучувањето, односно стручното оспособување на персоналот во објектот за
работа со гасни инсталации и примена на мерките за заштита од пожар и експлозија. Во
оваа смисла операторите на гасната инсталација треба да добие уверение за успешно
совладување на гореспоменатата обука од страна на за тоа овластена организација.
Исто така, имајќ и предвид дека работите и работните задачи на одржување и
ракување со енергетски објекти спаѓаат во работни задачи со посебни услови за работа,
пред распоредувањето на работниците на овие работни задачи задолжителен е
претходен превентивен медицински преглед заради оценка на работната способност на
работникот.
- предупредувања и забрани
Со оглед на тоа да превентивната заштита претставува најдобра заштита,
потребно е на видни и погодни места да се постават табли со соодветни натписи, кои ќ е
им укажуваат на присутните лица за дејствијата и работите кои можат да предизвикаат
пожар на објектот.
Во и околу резервоаорт, ис парувачко редукциската станица, гасните рампи треба
да се предвидат и постават соодветен број на табли за предупредување. Со оглед на
воведувањето на течниот нафтен гас како енергент во и околу објектот потребно е да се
постават дополнително уште одреден број на табли со следните предупредувања:

 ЗАБРАНЕТ ПРИСТАП НА НЕВРАБОТЕНИ

 ОПАСНОСТ ОД ПОЖАР И ЕКСПЛОЗИЈА
  ЗАБРАНЕТО ПУШЕЊЕ
 ЗАБРАНЕТ ПРИСТАП СО ОТВОРЕН ПЛАМЕН
 ЗАДОЛЖИТЕЛНА ПРИМЕНА НА АЛАТ ШТО НЕ ИСКРИ

Местата за поставување на овие табли треба да се лесно воочливи и да соодвествуваат на

натписот од таблата.
Патиштата за транспорт и комуникација треба да се одржуваат постојано чисти и уредни.
Почитувањето на предвидените забрани и технолошките постапки при работењето во
објектот, претставува обврска за секој вработен и присутен на локацијата од објектот.
- Мерки на заштита при детекција на појава на гас
-Веднаш да се отворат сите врати!
- Веднаш да се затвори главниот противпожарен вентил!
- Да не се пали оган (кибрит или упаљач)!
- Да не се палат електричните прекинувачи!
- Да не се пуши!
- Пречките и оштетувањата на инсталациите мора да се отстранат од страна на стручно
лице од дистрибутерот на гас или од овластено претпријатие.
- Мерки на заштита при појава на пожар на надворешниот дел
од трасата на гасоводот
 Веднаш да се затвори противпожарниот вентил на излез од испарувачко
редукциската станица!
 Веднаш да се пристапи кон празнење на надворешната гасна инсталација преку
водот за празнење.
- Контрола и одржување
Сигурноста на работа на објектот и пратечките инсталации покрај квалитетот и
соодветноста на вградените уреди зависи и од квалитетно изведениот тест на притисок и
од совесното одржување на инсталациите и уредите.
Контролата на инсталацијата и на уредите треба да ја изврши стручно лице кое е за тоа
соодветно оспособено.
Контролата треба да го опфати следното:
- Контрола на затворање на сите вградени славини и вентили еднаш годишно;
- Визуелна контрола на непропустливост на системот еднаш месечно;
- Контрола на работа на безбедносните вентили еднаш месечно;
- Контрола на работа на термостатите и регулациони уреди еднаш месечно;
- Контрола на затворање на сите вградени славини и вентили еднаш годишно;
- Контрола на непропусност на резервоарот и арматурата на него еднаш месечно;
9.ГРАФИЧКИ ДЕЛ