GOSPODARKA

SA
 Wojciech
Kuczkowski

; fe
- (di -

•"••••'--' ' BM

1999 lat histerii Krosna Odrzańskiego

Zbliżamy się już do Krosna Odrzańskiego. Przed nami wyraźnie zazna- Krosno Odrzańskie
czona skarpa krawędziowa Równiny Torzymskiej, wspina się drzewami po- Wpływamy w granice miasta.
rastającymi jej zbocze. Wśród drzew widać zabudowania wiejskie. Km 512,27 przewody energetyczne wysokiego napięcia zwisają
Km 509,20 PB wieś na skarpie to Gostchorze. Nad brzegiem rzeki nad rzeką. Odra znów zbliża się do wyniosłości prawego brzegu.
wczesnośredniowieczne grodzisko. Jest to wieś sołecka, 89 siedlisk, po- Km 512,50 wchodzimy w kierunek zachodni. Otwiera się śliczna per-
łożona na dużej polanie śródleśnej z użytkami rolnymi. We wsi PKS. Lo- spektywa panoramy Krosna spięta klamrą mostu drogowego.
kalna droga częściowo prowadzi po krawędzi skarpy, częściowo skrę-
ca do szosy 276 Krosno Odrzańskie-Sulechów-Świebodzin.
Km 509,90 PB Równina Torzymska nieopatrznie podeszła do samej
Odry i podczas wezbrań na jej krawędzi zostało przez wody odcięte i nad
brzegiem zwisa urwisko wysokie ok. 10 do 15 metrów. Świetny przekrój
geologiczny. Lodowiec pozostawił tu po sobie złoża glin zwałowych ze
żwirowymi przekładkami.
Km 510 Odra po odgryzieniu kęsa glin odchodzi w krk. 265° od zbo-
cza krawędziowego. Na lewym brzegu międzywale rozszerza się pła-
ską doliną sięgającą do 1800 metrów do toru kolejowego ostro odgra-
niczającego wzgórza Wysoczyzny Czerwieńskiej tu wznoszące się ok.
40 metrów nad poziomem Doliny Środkowej Odry. Całe to międzywa-
le, ciągnące się między koleją i rzeką aż do zabudowań Krosna Odrzań-
skiego, jest typowym terenem tarasu zalewowego. Bagniska, łozy, łą-
ki. Przez środek wije się śladowe odrzysko w granicach miasta zamie-
nione na kanał oble-
wający Krosno od Nad zakolem Odry, na skarpie Równiny Torzymskiej obserwujemy
południa i zachodu. na prawym brzegu miejską zabudowę Krosna Odrzańskiego
Odra od km 511
wraca na kierunek za- Km 512,80 PB port rzeczny Krosno Odrzańskie. Tak pisze o nim Ar-
chodni. tur Born (Monografia Odry str. 534): „Port miejski miasto posiadało od
Km 511,60 PB ko- wieków na prawym brzegu, poniżej miasta przystań publiczna. Z chwi-
lejna wieś wzdłuż kra- lą pogłębiania się koryta i rynny nawigacyjnej administracja dróg wod-
wędziowej skarpy. To nych zażądała zniesienia przystani. W toku rokowań zarząd miejski zgo-
Chyże, podmiejska dził się na wybudowanie portu w odległości ok. 1 km powyżej mostu na
mała wioska o 48 sie- Odrze. Rozwój portu powstrzymuje brak połączenia kolejowego ze sta-
dliskach. cją odległą o 3,5 km. Port posiada 1 basen leżący na prawym brzegu
Odrywkm512,5. Ogólna powierzchnia portu wynosi 62 000 m2, wtym
10 000 m2 powierzchni wodnej. Szerokość basenu przy średnim stanie
Jak niebezpiecznie wody 25 metrów, głębokość 2,5 przy średniej wodzie, przy małej zaś
zbytnio zbliżać się -1,40 m. Ogólna długość nadbrzeży 350 metrów. Do przeładunku słu-
do Odry, przekonała ży prywatny dźwig o nośności 2,500 ton".
się Równina To-
Miłkowski w swojej „Odrzańskiej drodze wodnej" cytuje Borna.
rzymska. Rzeka ob-
cięła jej wysunięty „Monografia dróg wodnych śródlądowych w Polsce" (WKiŁ, 1985) po-
cypel malowniczym daje na str. 363: „Port w Krośnie Odrzańskim zbudowany w XIX wieku
urwiskiem polodow- po zlikwidowaniu starej przystani nie ma połączenia kolejowego i zna-
cowych glin zwało- czenie jego jest niewielkie". W „Informatorze ODGW 1994": „1 basen,
wych w okolicach nabrzeże przeładunkowe i postojowe, właściciel ODGW Wrocław.
km 510 Place składowe, właściciel Urząd Miasta i Gminy Krosno Odrzańskie".

1
 A w rubryce 3: Wy- stwo. 2 ruiny spalo-
szczególnienie: miej- nego obiektu zdołano
scowości, budowle, odbudować jedynie
urządzenia itp.:„Schr. budynek bramny i nie-
zim. pt." co znaczy wielką wieżę. Tłem
Schronisko zimowe dla zamku jest ogrom-
dla barek, port. ny gmach szkolny
Km 512,95 PB i dalej kościół Świętej
przystań Nadzoru Jadwigi.
Wodnego. Km 513,70 LB
Km 513,00 PB sie- przystań żeglugi pa-
dziba Nadzoru Wodne- sażerskiej i małych
go przy ulicy Wiejskiej. jednostek turystycz-
Tel. 068 383 68 97. nych -jachtów żaglo-
Nadzór Wodny wych i motorowych.
Krosno Odrzańskie. Jest to prawdziwa
Emerytowany kierownik Nadzoru Krosno
Charakterystyczny chluba Krosna ostat- Marian Marciniak ojciec obecnego szefa
stalowy maszt radio- nich lat. Z inicjatywy
stacji krótkofalowej burmistrza Chinalskiego zbudowana przy wsparciu funduszu PHARE.
łączności administra- Na prawym brzegu nad zabudową miejską góruje kościół św. Andrzeja.
cji wodnej RP wska- Km 514,10. Most drogowy stalowy trzyprzęsłowy w ciągu ulicy Ariań-
zuje, że tu pracuje skiej. Na lewym brzegu są to ulice: Żymierskiego i Bohaterów Wojska
nadzór wodny, nad Polskiego rozdwajające się na drogę 274 do Gubina (Guben - miasto
Mgr Janusz Marciniak, kierownik Nadzoru
Krosno Odrzańskie odcinkiem Odry w km graniczne) i 275 do Zielonej Góry i Wrocławia.
480,00-542,40. Kie- Na prawym brzegu jest to ulica Bolesława Chrobrego. Po wspięciu
rownikiem jest mgr Janusz Marciniak, rodak z Krosna, syn poprzednie- na wyniosłość ulica ta rozdwaja się na prowadzącą ulicą Pionierów i Szo-
go szefa Mariana Marciniaka, obecnie na emeryturze, ale wspierający są Poznańską drogę 276 do Poznania, i Sulechowa, i drugą - ulicą Po-
syna w działalności. znańską - Obrońców Stalingradu do Słubic i Świecka. Most ma świa-
Statek MR 165 - jak wszystkie od Krapkowic - o imieniu własnym tło przęsła żeglownego o szerokości 38,0 i wzniesienia dolnej konstruk-
ptasim - Strzyżyk - prowadzi kapitan żeglugi śródlądowej Andrzej cji nad ŚW = 5,83 i NWŻ = 3,80 m.
Urbaniak, drugim w załodze jest młody sympatyczny człowiek Krystian Km 514,10 LB wodowskaz Krosno Odrzańskie o rzędnej „zero" =
Forster, mechanik. Dodatkowo zatrudniony jest strażnik wodny w Bą- 39,950 m n.p.m. NN. W „Atlasie posterunków wodowskazowych dla po-
dowie na km 495. Towarzyszyłem załodze „Strzyżyka" podczas prze- trzeb państwowego monitoringu środowiska" IMGW Warszawa 1995/1996
glądu rzeki aż do ujścia Nysy Łużyckiej. Pracy po drodze jest sporo. Trze- wodowskaz ten nie występuje. Dane podaję za publikacją Dubickiego, Sło-
ba podnosić i ustawiać przewrócone przez wandali „oczka" znaki r a\ :- ty i Zielińskiego w „Dorzecze Odry. Monografia Powodzi lipiec 1997"
gacyjne. Albo zgoła wstawić nowe, bo stare wędkarze spalili na ogni- IMGW. Powierzchnia zlewni 40 910 km2. Stan alarmowy H = 350 cm, do-
tychczasowe maksimum absolutne 655 cm, wdniu 24.07.97godz. g00-^00
583 cm - pomiaru dokonano poza wodowskazem po przerwaniu wału przy
rotu przyjechali, a swoje śmieci wrzucają do śmietników. Przecież nikt przepływie wody przez miasto po zawału. W „Informatorze ODGW" SNW
a rękę nie złapał. Śmiecą—jak wiadomo - krasnoludki, = 100, ŚW = 219, NWŻ = 420 cm.
§ m 513,75 i 513,85 zakaz kotwiczenia, pod wodą przeprowadzono
wody telefoniczne.
Na prawym brzegu wzdłuż ulicy Bolesława Chrobrego przed skarpą
Km 514,05 PB przystań statków spacerowych.
Km 514,80 LB dawne ujście koryta Starego Bobru i kanału ulgi za-
razem oblewających lewobrzeżne Krosno Odrzańskie od południa i za-
oglądamy wille o typowej architekturze fin de siec!e'u siedziby bogatych chodu. Według rysunku z 1633 r. była to fosa otaczająca mury starego
mieszczan miasta Crossen. Na lewym brzegu długo rzece towarzyszą Krosna na lewym brzegu. Wzdłuż zachodniej części kanału Starego Bo-

strzegamy :
wania MOSiRu (Miej-
skiego Ośrodka Spo-
rtu i Rekreacji), a nad

liale wpisań
klamrą spięt
mechanik Od lewej: kościół
Żaki. Płyt Pilśniom

Przystań dla statków pasażerskich (od zewnątrz, widoczne dalby
cumownicze) i lodzi turystycznych (wewnątrz) wybudowane przez
Urząd Miasta i Gminy Krosna Odrzańskiego z wykorzystaniem
funduszy unijnych
bru prowadzi do Odry granica miasta, a wzdłuż prawego brzegu nad-
brzeżna ulica Karola Świerczewskiego.
Z dziejów Krosna:
od kasztelana Boguchwała do burmistrza Chinalskiego
Za Odrą, od północy, w przepastnych borach mieszkali Lubuszanie.
A po tej, w widłach Odry i Bobru pobratymcy wśród polskich plemion,
Dziadoszanie. Za Kwisą i Nysą Serbowie, inaczej Sorabowie Łużyccy.
Też łatwo się było z nimi dogadać. Dalsi współsłowianie, już połabscy,
czyli po Łabę sięgający: Obotryci i Wieleci, to już było coś bardzo, bar-
dzo dalekiego i nieznanego.
W czasie letniej niskiej wody przez tutejszy bród, co zdarzało się mo-
że parę razy do roku, przeprawiały się karawany kupieckie z ciężko ła-
dowanymi wozami, wiozącymi towary z dalekich stron, lub też jechały
na północ po bursztyn. Obyczaj nakazywał wobec dalekich przybylców
gościnność. Czasami brali sobie miejscowych na przewodników lub do
eskorty. A ci, po powrocie z dalekich niemieckich stron, opowiadali
o Niemcach nierozumiejących naszego języka, a mieszkających w wiel-
kich, grodach i oddawali cześć jakiemuś dziwnemu bogowi rozpiętemu
na krzyżu. Mimo to potężnemu, dającemu siłę wyznawcom, dysponu-
jącym olbrzymimi gontynami z wieżami sięgającymi nieba, l to była wiel-
ka tajemnica. Intrygowała, kusiła, budziła lęki. Przy ciepłych paleniskach
w kurnych chałupach, przy piwie warzonym domowym sposobem słu-
chali Dziadoszanie opowieści, l zaczęli rozważać, l starszyzna plemie-
nia na wiecach radziła jak zapobiec najazdowi groźnych rycerzy w sta!
okutych zagrażających z zachodu. Więc już w VII wieku zaczęli tutejsi
budować obronne grodki, wyrabiać broń, już nie tylko myśliwską. Prze-
cież umieli wytapiać i obrabiać żelazo, wypalać gliniane naczynia. Na-
wiązywali handlowe stosunki. Możni bogacili się, zaczęły się
dfeudalne zależności i zacieśniać więzi w opolach i plemioni
prowadzone drogi, którymi mogłyby przejechać ładowne wozy i przeje-
chać oddziały konnicy. Powstała sieć administracyjna Polski do dziś funk-
cjonująca. W każdym z tych węzłów komunikacji i władzy działał wło-
darz z ramienia władcy, podnoszony często do rangi kasztelana. Pierw-
szym historycznym w Krośnie był Boguchwał. Oprócz tego imienia?, na-
zwiska? nie wiemy niczego innego. Tyle że był pierwszym zapisanym.
Pod swoim dowództwem miał drużynę zbrojnych książęcego wojska
i w imieniu monarchy sprawował wszelką władzę. Władca rządził w ru-
chu. Objeżdżał swoje dziedziny, poznawał życie poddanych, demonstro-
wał wielkość i sprawiedliwość. Także siłę i łaskawość. Można powiedzieć,
że władczą MOC. To się dziś nazywa charyzma.
Krosno Odrzańskie już od początków państwa pierwszych Pias-
tów stało się takim węzłem w sieci administracji książęcej, także
i kościelnej. A co za tym idzie, ważnym elementem systemu obrony
państwa.
Niestety nie trwał długo pokój po rozbiciu wojsk margrabiego Hodo-
na pod Cedynią, l nie trwała długo piękna męska przyjaźń młodych wład-
ców, niemieckiego cesarza Ottona III i polskiego księcia Bolesława Chro-
brego, przypieczętowana tak uroczyście w 1000 roku na Zjeździe Gnie-
źnieńskim. Po śmierci Ottona w 1002 r. tron niemiecki objął książę sa-
ski Henryk i od razu wyszczerzył kły zaborczości. Zwarł się z Chrobrym
w śmiertelnym uścisku. Zmagania trwały przez 15 lat! od 1003 do
1018 r., roku Pokoju Budziszyńskiego, który potwierdził polskie prawa
do poprzednio posiadanych terytoriów. W tym czasie Krosno było mia-
stem frontowym. Twierdza Chrobrego tej właśnie wojnie zawdzięcza swo-
je wprowadzenie w historię. Biskup Merseburga Thietmar, przyjaciel nie-
mieckiego króla (od 1003 r.) lubił widocznie mozolny trud ówczesnego
pisania - z upodobaniem i rzetelnie pisał dzieje swego władcy. Pisząc
w 1005 r. o walkach toczących się na pograniczu odnotował w kronice:
„... obwarowawszy brzeg tej rzeki, usadowiwszy się z wielkim wojskiem
w Krośnie, przeszkadzał jak mógł, w przeprawianiu się na drugą stro-
nę księciu bawarskiemu Henrykowi".
Już wtedy, na przełomie XXXI wieków, obok grodu i podgrodzia, gdzie
zamieszkiwała ludność służebna, przy brodzie przez rzekę powstała osa-
da targowa. Nie przeja-
wiała jednak wielkiego
dynamizmu rozwojo-
wego. Dopiero wielki
i mądry strateg, polityk
i gospodarz Henryk
Brodaty w 1232 r. nadał
osadzie i podgrodziu
prawa miejskie. W miej-
murowany zamek. Mia-
sto zostało otoczone
murami obronnymi. Mi-
mo że władza Brodate-
go obejmowała Śląsk,
Małopolskę i Wielkopol-

skrzatów i w<
ny, że zgódź Plan miasta z roku 1721. Z&
wić ludzkość ".i""f&.: ' - .-..
Szwee: JJH
dzo sprav książka Krosno Odrzańs ysncja
a chrzest przyjmowany był zapewne w należytym skupieniu i z powa- - •:. '
gą. Powstały dwie administracje: książęca i biskupia. Obie współdzia- dzo dobry start. Dalszy ' - : '---, • - - ' - • - " -- : -• . -" ' .S'.
J. Muszyński, Krosno Odrzańskie, PWN,
łające ze sobą. Zostały założone garnizony - w Krośnie wszak już od ciąg jednak nie sprostał Warszawa-Poznań 1972 r.
VII wieku wzniesiono grodek-tak zlokalizowane, aby z jednego do dru- początkowi. Do 1482 r. 1. Zamek Piastowski
giego w ciągu jednego dnia można było przejechać konno. Musiały być miasto pozostawało 2. Fara R/laryJna, obecnie kościół
także dla tego ruchu, obiegu informacji i dóbr (daniny dla księcia) po- własnością rozgałęzio- św. Jadwigi
nej rodziny Piastów śląskich: książąt głogow-
skich i żagańskich i jeszcze innych. Tyle było
tych konfiguracji w całej właściwie wtedy Pol-
sce. A żenili się Piastowie z niemieckimi księż-
niczkami, swoje zaś córki wydawali za niemiec-
kich książąt. W ten sposób wrastali w wielki eu-
ropejski rynek matrymonialny. Korzystając z ów-
czesnej prężności demograficznej Niemców,
chętnie zasiedlali nimi swoje dziedziny.
Miasto traktowano jako towar, dawano je w po-
sagu, pożyczano pod jego zastaw pieniądze
i w niemożności spłaty wykupywali je Brandenbur-
czycy. A czasem było zajmowane zbrojnie, l znów
jako posag którejś z Niemek wracał pod władzę pia-
stowską. A na dobre przeszło Krosno w ręce Bran-
denburczyków w 1482 r. Od tego czasu trwało na pe-
ryferiach rozwijającej się potęgi niemieckiego pań-
stwa pruskiego. Inne zatem były dzieje Krosna w cza-
sie, kiedy śląskie dziedziny przeszły pod władzę
Habsburgów aż do wojen śląskich 1740-1742, kiedy PODNÓŻA SKARPY
to cały Śląsk przeszedł pod władanie berlińskich Ho-
henzollernów. Krosno prowadziło spokojny żywot nie-
mieckiego - ze sporą domieszką polskiego żywiołu
- miasteczka garnizonowego. W tym czasie ludność uprawiała winną dla przeciwników, ale pragmatyczna III Rzesza. Z 11 300 w 1925 do
latorośl i produkowała sukno. Przez jakiś czas miasto pozazdrościło 1933 r. opuściło swoje miasto rodzinne 3800 Krośnian, ale w 1939 r.
Nowej Soli i warzyło sól. Ale to było jeszcze przed wojnami śląskimi, było ich już 10 800. Był to skutek nasilenia przygotowań do wojny. Spo-
przed nimi wojna trzydziestoletnia w pył rozniosła nasze Krosno. A po- wodowały one wpompowanie w gospodarkę Rzeszy ogromnych sum
tem, co wojna, to Krosno szło w perzynę. A były to, po trzydziestolet- skierowanych na inwestycje zbrojeniowe: produkcję uzbrojenia i infra-
niej wojny: północna 1700-1720, dwie śląskie: z lat 1740-1742 struktury logistycznej. Rozrastały się garnizony wojskowe i bazy zao-
i 1756-1763, napoleońskie 1806-1813, które nie pozwoliły na dłuższy patrzeniowe zwłaszcza wzdłuż długiej granicy z Rzecząpospolitą Pol-
oddech. Koniunktura po zwycięstwie pod Sedanem w 1871 r. ominę- ską. To te pułki i dywizje wymagały ciągłych strumieni dostaw wsze-
ła Krosno, a w poszukiwaniu pracy ludność zaczęła odpływać na za- lakich materiałów potrzebnych nowoczesnym siłom zbrojnym. A naj-
chód (tzw. Ostfluch - ucieczka ze wschodu). Jedynie niewielka grupa nowocześniejszą armią na świecie był wówczas Wehrmacht, który
miejscowych notabli pobudowała sobie wille przy ulicy Bolesława dawną wierność cesarzowi przeniósł na wierność fuhrerowi. Jeszcze
Chrobrego. W latach 1871-1910 wyjechało na zachód z miasta i po- bardziej wzrosła ludność Krosna w czasie wojny w związku z rozśrod-
wiatu 27 200 mieszkańców z tego przecież tak słabo zaludnionego, le- kowaniem produkcji wojennej i ludności z bombardowanych dotkliwie
śnego powiatu. Do pracy w majątkach miejscowych ziemian na sezon wielkich miast i centrów przemysłowych. Oprócz Niemców do Krosna
przyjeżdżali robotnicy rolni z Wielkopolski. Proces wyludniania okoli- i okolic przywieziona została wielka grupa przymusowych robotników
cy czasu dojścia Hitlera do władzy, kiedy to po nieudolnych oraz więźniów obozów koncentracyjnych i jenieckich do prac na roli
rządach demokracji Republiki Weimarskiej do władzy doszła okrutna i w przemyśle. Przed nadejściem frontu zimą 1945 r. władze niemiec-
kie bezwzględnie wyewakuowały ludność
w głąb Niemiec. Pozostali tylko ludzie nie-
K R O S N O ODRZAŃSKIE zbędnie potrzebni do obsługi walk obron-
nych na ufortyfikowanej linii Odry. Walki te,
jak o tym pisałem w poprzednich rozdzia-
łach, były niezwykle zacięte i długotrwałe.
Wystarczy przypomnieć, że dwa przy-
czółki na lewym brzegu Odry zostały uchwy-
cone przez szybkie związki pancerno-mo-
torowe już 27 stycznia, 14 dni po przełama-
niu frontu nad Wisłą! l to naprzeciwko Ber-
lina w okolicach Kostrzyna, l walki nad Odrą
trwały jeszcze po upadku Berlina. Bo dopie-
ro 6 maja skapitulował Wrocław, ostatni ba-
stion niemieckiej obrony na Odrze. Po mie-
sięcznych bojach 20 lutego uchwycona zo-
stała krośnieńska przeprawa kosztem
olbrzymich strat nacierającej Armii Czerwo-
nej i II Armii Wojska Polskiego, atu, w Kro-
śnie, 4 Dywizji Piechoty imienia Jana Kiliń-
MDA skiego. Cmentarze poległych w tych wal-
kach żołnierzy pokazują ogrom tych walk.
Trzeba pamiętać, że właśnie mija 60 lat od
tamtych dni ognia i krwi.

Wojciech Kuczkowski
GOSPODARKA KOLEGIUM REDAKCYJNE
Redaktor naczelny - mgr Ewa Skupińska
Redaktorzy działowi: mgr inż. Leszek Bagiński, mgr inż.
Zenon Bagiński, mgr inż. Janusz Bielakowski, prof. dr hab.
Jan Żelazo
Honorowi członkowie kolegium: Małgorzata Daszewska,
mgr inż. Kazimierz Puczyński
Redaktor techniczny - Paweł Kowalski
Korekta - mgr Joanna Brońska
ORGAN STOWARZYSZENIA INŻYNIERÓW l TECHNIKÓW WODNYCH Projekt okładki - Zdzisław Milach
l MELIORACYJNYCH ORAZ POLSKIEGO KOMITETU NAUKOWO- Zdjęcie na l okł. - Przejęsław na rz. Bóbr - foto archiwum
RZGW we Wrocławiu
-TECHNICZNEGO SITWM-NOT DS. GOSPODARKI WODNEJ
RADA PROGRAMOWA
Miesięcznik naukowo-techniczny poświęcony zagadnieniom gospodarki wodnej i ochrony środowiska.
Przewodniczący - prof. dr inż. Jan Zieliński
Omawia problematykę hydrologii, hydrauliki, hydrogeologii, zasobów wodnych, ich wykorzystania
Wiceprzewodniczący: prof. dr hab. inż. Henryk Słota
i ochrony, regulacji rzek, ochrony przed powodzią, dróg wodnych, hydroenergetyki i budownictwa
Sekretarz - mgr inż. Janusz Wiśniewski
wodnego oraz inne zagadnienia inżynierii wodnej. Członkowie: dr inż. Zbigniew Ambrożewski, mgr inż.
Andrzej Badowski, mgr inż. Jacek Cieślak, prof. dr inż.
Konstanty Fanti, doc. dr inż. Marek Gromiąc, doc. dr inż.

Wydano przy pomocy Czasopismo odznaczone Włodzisław Hrabowski, dr inż. Maciej Jędrysik, prof. dr hab.
inż. Edmund Kaca, prof. dr hab. inż. Zbigniew Kledyński,
finansowej Narodowe- dr inż. Ryszard Kosierb, dr inż. Andrzej Krefi, dr inż. Jacek
go Funduszu Ochrony Kurnatowski, mgr inż. Jerzy Mazgajski, prof. dr hab. inż.
Środowiska i Gospo- Zdzisław Mikulski, prof. dr hab. inż. Rafał Miłaszewski, dr inż.
darki Wodnej Mieczysław Ostojski, prof. dr hab. inż. Maria Ozga-Zielińska,
prof. dr hab. inż. Edward Pierzga!ski,prof. dr hab. inż. Juliusz
Stachy, mgr inż. Józef Stadnicki, mgr inż. Henryk Subocz,
doc. dr inż. Wojciech Szczepański, dr inż. Leonard Szczygie-
Iski, dr inż. Tomasz Walczykiewicz

REDAKCJA: ul. Ratuszowa 11, 00-950 Warszawa, skr.

Złotą Medalem Złotą poczt. 1004
NARODOWY FUNDUSZ
Odznaką Komisji Edukacji Odznaką tel. (0-22) 619-20-15
OCHRONY ŚRODOWISKA SITWM Narodowej PZITS fax (0-22) 619-20-15 lub 619-21-87
I GOSPODARKI WODNEJ e-mail: gospodarkawodna@sigma-not.pl
ISSN 0017-2448

Nr 1 (673) styczeń 2005 r. Rok LXV. Rok założenia 1935 WYDAWCA:

Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SiGMA NOT,
Sp. z o.o. ul. Ratuszowa 11, 00-950 Warszawa, skr. poczt. 1004

SPIS TREŚCI tel.: (0-22) 818-09-18, 818-98-32

fax: (0-22) 619-21-87
Internet: http://www.sigma-not.pl
Informacje
ODRZAŃSKA DROGA WODNA 1 e-mail: informacja@sigma-not.pl
Sekretariat
FAKTY e e-mail: sekretariat@sigma-not.pl

OD REDAKCJI 9 PRENUMERATA
WYBITNI Zakład Kolportażu Wydawnictwa SIGMA NOT
Zygmunt Rudolf 11 ul. Bartycka 20, 00-716 Warszawa
tel. (0-22) 840-30-86, tel./fax 840-35-89, 840-59-49
ZAGADNIENIA OGÓLNE i TECHNICZNO-EKONOMICZNE e-mail: kolportaz@sigma-not.pl
Zdzisław Mikulski - Gospodarka wodna - od powstania pojęcia do początku
Nowością jest prenumerata ciągła, uprawniająca do 10-
czasopisma 10
-procentowej bonifikaty. Z tej formy mogą korzystać również
Gabriel Narutowicz—Sprawozdanie z podróży do Małopolski w czasie od 18 do 22
instytucje finansowane z budżetu Państwa — po podpisaniu
września 1919 r. 15 specjalnej umowy z Zakładem Kolportażu.
Jolanta Czudak-Kiersz — Priorytety Narodowego Funduszu na 2005 rok 22
Członkowie SITWM, studenci i uczniowie są uprawnieni
HYDRAULIKA, HYDROLOGIA, HYDROGEOLOGIA do prenumeraty ulgowej.
Tomasz Kałuża, Ireneusz Laks - Uwzględnienie aktywnej strefy przepływu Uwaga: w przypadku zmiany cen w okresie objętym prenume-
w komputerowym systemie modelowania przepływu nieustalonego 24 ratą prenumeratorzy zobowiązani są do dopłaty różnicy cen.
Nakład-1400 egz.
OCHRONA WÓD PRZED ZANIECZYSZCZENIEM Cena normalna egz. -19 zł w tym 0% VAT
Jan Dojtido, Barbara Taboryska, Barbara Zientarska, Mirosława Rodziewicz,
Elżbieta Niemirycz - Transport ładunków zanieczyszczeń Wisłą w latach Cena ulgowa egz. - 9,50 zł w tym 0% VAT
1992-2001 29
OGŁOSZENIA l REKLAMY przyjmują: bezpośrednio reda-
HYDROTECHNIKA kcja (619-20-15, ul. Ratuszowa 11) oraz Dział Reklamy
Jacek Ajdukiewicz - Biodegradowalne geosyntetyczne materiały antyerozyjne i Marketingu (827-43-66, ul. Mazowiecka 12) e-mail:
i wspomagające zazielenianie obiektów hydrotechnicznych 34 reklama@sigma-not.pl
Redakcja i Wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za
KRONIKA treść reklam i ogłoszeń.
Msza św. poświęcona środowisku zawodowemu dawnego Centralnego Zarządu
Skład i druk: Drukarnia SIGMA NOT sp. z o.o. z. 631/04
Dróg Wodnych Śródlądowych - Jerzy Z. Kocot 33
e-mail: drukarnia@drukarnia.sigma-not.pl
XII Konferencja i posiedzenie EEAC - Marek Jerzy Gromiec 38
POLLUTEC 2004 - Jolanta Czudak-Kiersz 38 Redakcja zastrzega sobie prawo skracania artykułów.
Materiałów nie zamówionych nie zwracamy.
INFORMACJE • NOWOŚCI • INFORMACJE 39 Artykuły są recenzowane.
FAKTY
• Gość z Wilna
Warszawa, 3 grudnia 2004 r.
Jan Andrzejewski, prezes litewskiego Zrzesze-
nia Inżynierów i Techników Budowlanych, niedaw-
ny współorganizator sympozjum POLACY RAZEM
(Wilno, 21-24 października 2004 r.), złożył wizytę
sekretarzowi generalnemu Polskiego Zrzeszenia
Inżynierów i Techników Sanitarnych, Ryszardowi
Paruszewskiemu. Panowie dyskutowali o wspólnie
przygotowywanej konferencji, która odbędzie się
we wrześniu 2005 r. w Wilnie.
Ryszard Paruszewski (z lewej) przyjmuje Jana Andrzejew-
skiego w siedzibie Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Tech-
ników Sanitarnych
• Krajowa Rada Gospodarki Wodnej
Dębe, 7-8 grudnia 2004 r.
Krajowa Rada Gospodarki Wodnej zebrała się
na ostatnim w 2004 r. posiedzeniu. Tym razem
głównymi problemami, nad którymi się skoncen-
trowano, były:
D Strategia Gospodarki Wodnej,
D miejsce gospodarki wodnej w Narodowym
Planie Rozwoju na lata 2007-2013,
D finansowanie gospodarki wodnej w Polsce
w latach 1996-2003,
n susza hydrologiczna w Polsce.
Prof. Marek Jerzy Gromiec, przewodniczący
Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, ze względu
na rangę problemów, zaprosił - poza członkami
KRGW - dyrektorów regionalnych zarządów go-
spodarki wodnej, a także ekspertów, którzy refero-
wali poszczególne problemy.
Mieczysław Ostojski, dyrektor Departamentu
Zasobów Wodnych, przedstawił zabranym stan prac
na Strategią Gospodarki Wodnej w Polsce. Założe-
nia Strategii Gospodarki Wodnej prezentowano na
sejmowej Komisji Ochrony Środowiska. Spotkały
się one ze skrajnymi opiniami posłów - od takich,
żeby ją całkowicie odrzucić, do takich aby całkowi-
cie zaakceptować. Rząd ma przyjąć Strategię Go-
spodarki Wodnej w maju 2005 r.
Mieczysław S. Ostojski wygłasza referat
Dyr. Ostojski podziękował prof .prof. Januszo-
wi Kindlerowi, Elżbiecie Nachlik, Jerzemu Rotko,
a także dyrektorom Leszkowi Bagińskiemu i Andrze- (dyrektor Oddziału IMGW w Poznaniu), Tadeusz Li-
jowi Kreftowi za wkład w pracach nad strategią. Pre-
legent zaakcentował cele strategiczne:
D utrzymanie dobrego stanu wód,
D zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wod- małej retencji. Należy dążyć do tego, aby programy
nych,
D zapewnienie bezpieczeństwa powodziowe- zbiorników retencyjnych.
go kraju.
Mówił również o możliwych rozwiązaniach orga-
nizacyjnych - wzmocnienie departamentu, a nie przypomnieć, że wskutek naszych działań Naro-
tworzenie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Powstanie Krajowego Zarządu Gospodarki Wod-
nej wymagałoby kwoty co najmniej 20 min zł z bu-
dżetów regionalnych zarządów gospodarki wodnej.
- Nieutworzenie Krajowego Zarządu Gospodarki
Wodnej to nie wybór polityczny, tylko ekonomiczny
- dodał. Ważną kwestią jest oddzielenie prawa wła- zarządów gospodarki wodnej
sności od zarządzania gospodarką wodną i utwo-
rzenie państwowych jednostek administracji
o osobowości prawnej.
W trakcie dyskusji padały stwierdzenia, że
w strategii należy skupić się na kompleksowości,
wielokrotnej optymalizacji. Zwracano uwagę na fakt,
że organizacje pozarządowe to często organizacje
lobbystyczne, które mamią nas swoim szyldem.
Mówiono, że należy przyjąć strategiczny program
edukacji. Akcentowano, że głównym problemem są Strategia Gospodarki Wodnej, a właściwie projekt
kwestie prawno-finansowe.
Członkowie Krajowej Rady Gospodarki Wodnej (od lewej):
Zdzisław Kaczmarek, Maciej Zalewski, Janusz Bielakowski,
Edmund Kaca
Dyrektor Mieczysław Ostojski przedstawił jeszcze
drugi referat, przygotowany wspólnie z Wandą Biela-
kowską, „Analiza finansowania gospodarki wodnej
w latach 1996-2003". - W strategii chcemy pokazać
rzeczywiste koszty gospodarki wodnej. Finansowa-
nie z budżetu zmalało o 2/3, coraz więcej środków wy-
datkowanych jest z rezerw celowych (szczególnie
w okresach kiedy były powodzie) - powiedział. Zwrócił
uwagę na fakt, że są też pozytywne przesłanki: po-
wstanie Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-
-2013 i konsekwentne włączanie samorządów lokal-
nych we współfinansowanie zadań gospodarki wod-
nej. Mówił również, że kredyty - środki przejściowe
nie mogą stworzyć podstaw do poprawy warunków
planowej racjonalnej gospodarki wodnej.
O miejscu gospodarki wodnej w Narodowym
Planie Rozwoju na lata 2007-2013 mówiła Wanda
Bielakowska. - 3 strony na gospodarkę wodną w Na-
rodowym Planie Rozwoju to trochę za mało. Jed-
nak integralna częścią NPR są strategie -stwierdziła
prelegentka.
Prof. Marek Gromiec przypomniał, że Krajowa
Rada Gospodarki Wodnej przygotowała stanowi-
sko w sprawie miejsca gospodarki wodnej w Naro-
dowym Planie Rozwoju („GW" nr 11/2004).
W drugiej części posiedzenia zajmowano się
suszą hydrologiczną. Referaty poświęcone tej pro-
blematyce przygotowali: Alfred Dubicki (dyrektor
Oddziału IMGW we Wrocławiu), Piotr Kowalczak
tewka (dyrektor RZGW w Krakowie).
W trakcie dyskusji zwracano uwagę na fakt, że
ryzyko suszy można zmniejszyć poprzez programy
małej retencji nie sprowadzały się tylko do budowy
- Abyśmy optymistycznie spojrzeli na działa-
nia Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, chciałbym
dowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej przywróciłfinansowanie małej retencji-po-
wiedział na zakończenie obrad prof. Marek Gro-
miec.
• Kolejna narada dyrektorów regionalnych
Dębe, 9-10 grudnia 2004 r.
Tym razem spotkanie kierownictwa Departa-
mentu Zasobów Wodnych z dyrektorami regional-
nych zarządów gospodarki wodnej odbyło się
w Inspektoracie w Dębem. Obrady prowadził Mie-
czysław Ostojski, dyrektor Departamentu Zasobów
Wodnych.
Główną kwestią, nad którą dyskutowano, była
konspektu. Stwierdzono, że nowelizacja prawa wod-
nego w zakresie, o jakim mówi strategia, musu być
przygotowana do końca stycznia 2005 r. Ważne jest
aby środki finansowe uzyskiwane z korzystania
z majątku Skarbu Państwa regionalne zarządy go-
spodarki wodnej mogły przeznaczać na utrzymanie
majątku Skarbu Państwa. Ważne jest także stwo-
rzenie podstaw prawnych do wchodzenia w part-
nerstwo publiczno-prawne, tak aby znowu środki
i finansowe można było przeznaczać na utrzymanie
= majątku Skarbu Państwa.
i Dyrektor Ostojski poinformował zebranych o wy-
§ sokości budżetu na realizację zadań gospodarki
5 wodnej. Wszyscy dyrektorzy regionalnych zarzą-
l dów gospodarki wodnej wyrazili swoje zaniepoko-
jenie - środków nie starczy nawet na realizację
zadań statutowych.
• To tylko ćwiczenia
Wieliszew, 10 grudnia 2004 r.
W czasie gdy dyrektorzy RZGW dyskutowali
o tym co najważniejsze w gospodarce wodnej, w po-
bliskim Wieliszewie wyły syreny- na terenie Wodo-
ciągu Północnego 170 strażaków neutralizowało
wyciekający chlor (5 ton), który mógłby zatruć po-
nad 6 tyś. ludzi. Chlor skaziłby teren w promieniu 25
km. Na szczęście podczas przepompowywania chlo-
ru z cysterny do głównego zbiornika rura nie pękła.
Symulowano tylko taką sytuację, były to ćwiczenia.
• Rzeki Europy jako infrastruktura kulturowa
Warszawa, 13 grudnia 2004 r.
W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskie-
go zorganizowano seminarium o haśle podanym
w tytule. Spotkanie zaszczycili swą obecnością:
prymas Józef Glemp, minister Jerzy Swatoń, pre-
zydent Lech Kaczyński. Seminarium otwiera pro-
jekt badawczy, którego celem jest upow-
szechnienie znaczenia kulturowego rzek i warto-
ści kulturowych krajobrazu związanego z europej-
skimi rzekami: Aurajoki, Duoro, Guardiana, Po di
Volano, Wisła. Projekt finansuje Unia Europejska,
a finałem będzie opracowany „Atlas kulturowy
rzek".

• Konferencja EkoFunduszu
Warszawa, 13 grudnia 2004 r.
W siedzibie Polskiej Agencji Prasowej dzienni-
karze mieli okazję spotkać się z zarządem EkoFun-
duszu, aby zapoznać się z realizacją projektów
z zakresu ochrony środowiska dofinansowywanych
dzięki pomocy Szwajcarii dla Polski.
Prof, Maciej Nowicki (z lewej) i reprezentujący stroną szwaj-
carską Paul Leuenberger
- Szwajcaria należała do tych krajów, które od
początku transformacji pomagały Polsce. W prze-
liczeniu na liczbę mieszkańców donatora to jedna
z bardziej znaczących pomocy. Dzięki darowiźnie
6 min CHF możliwa była realizacja efektywnych
ekologicznie projektów - powiedział na konferen- Licznie przybyła młodzież
cji prasowej prof. Maciej Nowicki, prezes EkoFun-
duszu.
W czerwcu 2000 r. SECO (szwajcarskie Minister- cy i wydajności. Koordynatorem turnieju była Agata
stwo Gospodarki), UKIE i EkoFundusz podpisały umo-
wą na te 6 min CHF. Dzięki tej umowie zrealizowano
cztery projekty z dziedziny ochrony środowiska. Pro- Magnum Sal (Technikum Mechaniczne z Wieliczki -
fesor scharakteryzował te projekty.
— Chciałbym podziękować przedstawicielom
rządu Konfederacji Szwajcarii za bardzo konstruk-
tywną współpracę - zakończył swą wypowiedź prof.
Nowicki.
• Najlepsze prace magisterskie
Warszawa, 14 grudnia 2004 r.
Już po raz ósmy minister środowiska przyznał
nagrody za najlepsze prace magisterskie w konkur-
sie „Nauka na rzecz ochrony środowiska i przyrody".
Do tegorocznej edycji zgłoszono 60 prac, do
dalszego etapu zakwalifikowano 48.
Komisja Konkursowa pod przewodnictwem
prof. dr. hab. Andrzeja Mizgajskiego przyznała 5 na-
gród pierwszego stopnia, 6 drugiego oraz 8 wyróż-
nień.
Nagrody l stopnia otrzymali:
D Tomasz Gawęda z Akademii Rolniczej w Kra-
kowie za pracę „Chemiczna charakterystyka wód
powierzchniowych zlewni Potoku Dupniańskiego
w Beskidzie Śląskim";
D Marta Wroceńska z Politechniki Warszaw-
skiej za pracę „OZ- Otrębusy Zrównoważone. Kwar-
tał Śródmiejski";
Q Agnieszka Kolada z SGGW za pracę „Stu-
dium ochrony krajobrazu Doliny Dolnego Liwca";
d Przemysław Kalinka z Uniwersytetu War-
szawskiego za pracę „Wycena walorów turystycz-
nych Puszczy Białowieskiej w kontekście sporu
o powiększenie Białowieskiego Parku Narodo-
wego";
d Katarzyna Maria Skiba z Politechniki Biało-
stockiej za pracę „Bezpieczeństwo biologiczne
w Polsce".
Spośród wyróżnionych nagrodą II stopnia chcia-
łabym zwrócić uwagę na pracę Włodzimierza
Leksa z Politechniki Krakowskiej - „Analiza zagro-
żenia powodziowego w wyniku przerwania wału dla
wybranego obszaru w powiecie mieleckim".
• Turniej Maszyn Wodnych
Warszawa, 15 grudnia 2004 r.
W siedzibie Muzeum Geologicznego, pod
okiem dilofozaura, powtórzono zorganizowany przez
Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Ło-
dzi, Ministerstwo Środowiska oraz Narodowy Fun-
dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Turniej Maszyn Wodnych. Nie udało się na targach
POLEKO, postanowiono więc konkurs powtórzyć.
Aby było sprawiedliwie, organizatorzy cały czas
trzymali eksponaty „pod kluczem". Uczestnicy nie mo-
gli przez ten miesiąc niczego ulepszać. Rozmawiałam
z jednym z nich. Stwierdził, że to dobre rozwiązanie.
Turniej odbywał się w dwóch konkurencjach: mo-
Owczarek. Każdy zespól miał na prezentację swojej
maszyny 10 minut. W konkurencji mocy wygrał zespół
opiekun Małgorzata Smrokowska-Kot, kapitan Tomasz
Widomski), zaś w konkurencji wydajności - Mechanik
(ZS im. Walerego Goetla z Suchej Beskidzkiej - opie-
kun Andrzej Baca, kapitan Tomasz Kałat).
Konkurs trwa
Nagrody w turnieju sfinansował Narodowy Fun-
dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Organizatorzy planują następną edycję konkursu.
• HYDROPROJEKT Sp. z o.o. dobrodziejem bara Bujak i Wanda Bielakowska zostały odznaczo-
Warszawa, 19 grudnia 2004 r.
Stacje radiowe podawały tego dnia informację, sługi dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej".
że HYDROPROJEKT Sp. z o.o. ufundował na rzecz
Polonii na Ukrainie bibliotekę z 2600 książkami (wraz
z wyposażeniem).
• Lider Polskiej Ekologii
Warszawa, 20 grudnia 2004 r.
W Teatrze Muzycznym ROMA odbyła się gala
ósmej edycji prestiżowego konkursu Lider Polskiej
Ekologii. Od 1996 r. ten konkurs promuje i buduje pre-
FAKTY
stiż polskiej ekologii. Tytuł Lidera Polskiej Ekologii przy-
znawany jest wtrzech kategoriach: przedsiębiorstwo,
wyrób oraz gmina/związek gmin. Do tegorocznej edy-
cji zgłosiły się 72 gminy i 38 przedsiębiorstw.
Nad przebiegiem konkursu czuwa powołana
przez ministra środowiska Rada Programowa. Prze-
wodniczącym tej rady jest prof. Andrzej Mizgajski,
podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska.
Minister środowiska Jerzy Swatoń przyznał
osiem nagród i siedem wyróżnień.
Prof. Andrzej Mizgajski stwierdził, że laureaci
konkursu pokazują, że można łączyć skuteczność
ekologiczną ze skutecznością ekonomiczną.
Wśród nagrodzonych i wyróżnionych znaleźli
się m.in.:
D Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Ra-
ku Itywacji SA w Jastrzębiu Zdroju za „System reten-
cyjno-dozujący Olza chroniący przed zasoleniem
wody Odry" (nagroda w kategorii wyrób);
n Nadleśnictwo Garwolin za „Stworzenie sy-
stemu małej retencji w Nadleśnictwie Garwolin" (na-
groda w kategorii przedsiębiorstwo);
n Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Ka-
nalizacji Sp. z o.o. w Łomży za „Ochronę ekosyste-
mu rzeki Narwi ze szczególnym uwzględnieniem
oczyszczalni ścieków w Łomży" (wyróżnienie w ka-
tegorii przedsiębiorstwo);
D Gmina Wągrowiec za „Ochronę ekosystemu
Obszaru Chronionego Doliny rzeki Wełny i Rynny
Gołaniecko-Wągrowieckiej' (wyróżnienie w katego-
rii gmina);
Teatr Borna był wypełniony po brzegi
n Miasto i Gmina Polanów za „Kompleksowe
działania proekologiczne ze szczególnym uwzglę-
dnieniem rozbudowy i modernizacji mechanicz-
no-biologicznej oczyszczalni ścieków w mieście Po-
lanów" (wyróżnienie w kategorii gmina);
D Gmina Zaniemyśl za „Kompleksowe działania
proekologiczne gminy Zaniemyśl ze szczególnym
uwzględnieniem modernizacji gminnej oczyszczalni
ścieków" (wyróżnienie w kategorii gmina).
Minister nagrodził również dziennikarzy w kon-
kursie „Media przyjazne środowisku".
Zasłużeni pracownicy resortu zostali odznacze-
ni odznaczeniami państwowymi i odznakami resor-
towymi. W tym gronie znaleźli się również
pracownicy Departamentu Zasobów Wodnych: Bar-
ne Brązowym Krzyżem Zasługi, zaś Teresa
Dorowska-Świątek i Iwona Koza - Odznaką „Za za-
• Zmarli
Tadeusz R. Sędzikowski (78 lat), wybitny spe-
cjalista w dziedzinie ochrony zasobów wodnych,
autorytet w projektowaniu systemów kanalizacji
i oczyszczalni ścieków, wiceprezes i współwłaści-
ciel firmy SETO SD.&C. Office - Biuro Consultingu,
Projektowania! Realizacji, aktywny członek PZITS.
Ewa Skupińska
CONTENTS
Z. Mikulski: The Water Economy -from the origin of the concep-
tion till the start of the magazine. Gospodarka Wodna, 2005, No 1,
p. 10
The water economy - in the present-day understanding of that term
- nas begun to develop in the latter part of the XIX c., when in spite of
annexation of Polish territory the engineers have undertaken attempts
at organization of investigations and have launched a numberof water
investments. After the independence has been regained those
initiatives have been taken over by state agencies, research in-
stitutions and academies. In January 1929 there was held in Warsaw
Engineering College the l Polish Hydrotechnical Congress which has
created the Association of Water Economy. In result of Association's
activity has been brought into being the scientific and technical
monthly magazine „Gospodarka Wodna" (Water Economy). After
some tens of years during which the magazine has been edited it
celebrates now the seventieth anniversary of the work. In the paper
there is presented the origin and development of the magazine.
T. Kałuża, l. Laks: Determination of the active fIow żonę in the
system of computer modelling of the unsteady flow. Gospodarka
Wodna, 2005, No 1, p. 24
There has been presented a method for determination of the active
flow żonę of the covered by vegetation large flood plains (application
of the computer system of modelling the unsteady flow SPRUNER).
There have been also presented results of calculation of the flood
wave passage on the Warta in July 1997, on the section from
Jeziorsko resen/oirto the water-level gauge cross-section in Oborniki,
where in representation of the „active" part of the cross-section the
density of vegetation has been taken into consideration.
J. Dojlido, B. Taboryska, B. Zientarska, M. Rodziewicz, E. Niemirycz:
Transport of pollution loads by Vistula waters in the period
1992-2001. Gospodarka Wodna, 2005, No 1, p. 29
The paper presents results of investigation into the guantities of
pollution loads in waters of the Vistula carried out in the period
1992-2001. The investigation was conducted in three measurement
points: in Cracow (km 63,7), in Warsaw (km 510,0) and in Gdańsk (km
926,0). The analyses madę by the Authors comprised 50 parameters
of water guality. The sampling in the years 1992-1997 had been madę
with freguency once a week and sińce the year 1998 -twice a month.
In evaluation of loads quantities there had been utilized the everyday
measurements of the water flow intensity in the mentioned above
cross-sections of the river carried out by the Institute of Meteorology
and Water Management (IMGW).
J. Ajdukiewicz: Biodegradable geosynthetic anticorrosive mate-
rials help to cover the hydrotechnical objects with greenery.
Gospodarka Wodna, 2005, No 1, p. 34
There are known at present many methods of anticorrosive
protection. One of them is the anticorrosive cover madę of biodeg-
radable materials which helps with development of vegetation and
protects the surface of soil from the moment it has been built in. To that
sort of materials belong fabrics and biomats madę of natural fibers
(jutę, coconut fiber, straw), reinforced by a biodegradable or photode-
gradable net. Those materials function as temporary protection
against washing down and deflation. The basie task of them is to
protect the soil surface from the moment they are built in up to the time
the protection function has been taken over by the developing
vegetation. After that the mats decompose under the influence of
atmospheric agents (rain, solar radiation, snów) in the period depen-
ding on the kind of the used rów materiał and simultaneously
contribute to fertilization of the soil surface.
The wide assortment of presented products affords possibilities for
choosing protection adequate for the given type of construction.
8 Gospodarka Wodna nr 1/2005
CO^EP^CAHHfl
3. MHKyjIbCKH: Bo/IHOe X03flHCTBO - C BO3HHKHOBeHHH nOllillllil nO
HaiaJio 5Kypnajia. Gospodarka Wodna, 2005, Me l, c. 10
XO33HCTBO — B HBIHeiUHeM IIOHHMaHHH — Ha^ajlOCb
<j)opMHpoBaTbca B KOHrje XIX Beica, Koraa nojibCKHe HHacenepbi - ne
CMOTpa na saxBax ITojainu - npeanpHHHMajin nontiTKH opramoaipai
HCCJieflOBaHHH H BBOflHJIH B fleHCTBHe BOflHbie HHBeCTHHHH. IloCJie
o6peT6HH» HeSaBHCHMOCTH 3TH HHHiniaTHBbl B35D1H Ha Ce6a TOCy-
opraHHsaHHH, HccjieflOBaTejibCKHe neHTpbi H Bbiciirae
saseflemia. B amape 1929 r. npoHsouieji B BapmaBCKOH IIojinTexHHKe
I IIOJIbCKHH rimpOTeXHHieCKHH CteSfl, KOTOpblił CO3«ajI O6meCTBO
BoAHoro KosaHCTBa. B pesyjitTaTe STOH fleaTejibHoorH B 1935 r.
l
oópasoBanca nepBbift B STOH oSjiacTH Hay iHO-TexHHqecKHH acypnan
„BoflHoe Xo3aftCTBo". Ilocjie HecKOin>KHX aecflTKOB Jiei BtmycKa
B CBBT eaceMecaiHHK npasflHyeT K>6HjieH 70-neTHa. B cxaxbe
reHesnc H passHTHe acypHajia.
T. Kajiyaca, H. Jlaicc: IIpanaTHe BO BHHMaHHe aKTiiBiioii SOHBI noTOKa
B KOMnbwTepHOH CHCTCMe MoaejmpOBaHHH nepexo^Horo noTOKa.
Gospodarka Wodna, 2005, Me l, c. 24
MCTOA onpefleneHHa aKTHBHoii SOHH noTOKa
HeHHe KOMnbK)TepHoii CHcreMbi MOflejnipoBaHHa nepexoflHoro
nOTOKa SPRUNER) IIIHpOKHX nOHM6HHbIX TeppHTOpHH nOKpbITbK
pacTHTenbHOCTbio. HsoSpaaceHO HTOFH Bbi«iHCJieHHH nepexoaa
naBOOTOBOH BonHbi p. BapTH B Hione 1997 r. Ha ojpeaice OT
BOflOxpaHHHHina EsepcKO ao BOflOMepnoro npo<|)Hjia B O6opHHKax,
c ywroM nnoTHOCTH pacTHTejn,Hbix crpyKTyp B OToSpaaceHHH
„aKTHBHoii" lacTH npo(J)HJia.
, B. TaSopHCKa, B. SeHTapcKa, M. PoflsesHi, 3.
TpaacnopT rpysos aarpasnenHii p. BBCJIOH B 1992-2001 rr. Gospodarka
Wodna, 2005, Me l, c. 29
HTOFH HCCJieflOBaHHH pasMepa rpysos sarpasne-
HHa BOŚ BHCIQ,I, nepeBefleHHbix B nepnofl 1992-2001. Hccjieflosa-
HHa Beaeno B xpex MeaceBbix xoqKax: B KpaKose (KM 63,7), B Bapmase
(KM 510,0) H B FaaHbCKe (KM 926). HsMepeHraMH oxBaieHO 50
napaMexpoB KaqecxBa BOAM. IlpoSbi 6bijiH SpaHH ox 1992 no 1997 r.
c nacToxoH OflHH pas B Heflejno, a c 1998 r. - flsa pasa B Mecan;. B oijeme
BeirHHHHbi rpysoa HcnojibsoBano eaceflHesHbie -
IMGW - HSMepeHHa BejiHiHH noxoKa - B pexe, B
npo(j}Hjiax.
R. AHflyKeBHi: Biio/jerpa/iOBajibHŁie reocHHTeTHHe
MaTepnajibi, noflflepaoiBaioiinie osejieneniie rnapoTexHHHecKHx
TOB. Gospodarka Wodna, 2005, Me l, c. 34
Ceniąc H3BecxHH MHorae MexoflH aHXH3po3HHHoro oSecneneHHa.
OflHiiM aBiraexca aHXH3po3HHHbiił noKpos HS 6HOflerpaflOBajn.Hi>ix
MaxepaajioB, noAaepacHBaiomHX pa3BHXHe pacxHTejn,HocxH H oxpaHaro-
mnx noBepXHoexb oxKoca yxe B MOMBHX scxpoeHHii. K 3xoMy xmiy
MaxepHajIOB OXHOCaXC5I XKaHH H 6HOI1,HHOBKH H3 eCXeCXB6HHbIX BOJ1O-
KOH (rtacyr, KOKoeoBbie BOJiOKHa, coJiOMa), ynnoxHeHHbie ónoflerpa-
aoBanbHoft HHH (j)oxoflerpaflOBajn.HOH cexKOH. 3xn MaxepnajiH
cxaHOBaxca BpeMeHHoii oxpaHoii ox cMbiBanna Hflec[)jiau,HH.OCHOBHOH
HX saflaieił aBjiaexca oxpana noBepxHOCxii rpynxa c MOMenxa
BcxpoeHHa no MOMBHX nepexBaxa 3amnxHbix c|)yHKiiHH csepx Mepw
pasBHsaiomeHca pacxHxejibHOCTbio. Torfla, B ycjiOBiiax fleHCXBH5i
axMOC(|)epHbix (j)aKxopOB (floacab, cner,
IJHHOBKII noflBepraioxca pasnoacenino B nepnoflax
ox npHM6HeHHoro cbipba, Bb
floópeHHe noBepxHocxn rpynxa.
najiHxpa yKasaHHbix npoflyKxoB pa3pemaex
cooxBexcxBytomee o6ecneieH0e ana Kaacfloro xana
Tff\ l o ł temu środowisko hydrotechników polskich dostało do rąk pierwszy numer „Gospodarki Wodnej". W zeszycie tym - w arty-
« w lal kule wstępnym Edwarda Romańskiego, redaktora naczelnego - czytamy: „A pismo nasze będzie ogniskowało myśl
hydrotechniczną, będzie podawało wiadomości o pracach z zakresu gospodarki wodnej w Polsce, będzie przynosiło nowiny z całego
świata. Będziemy dążyli do tego, by pismo nasze, poruszając większe, zasadnicze i programowe zadania, okazało się pomocnem w
rozwiązaniu przez Państwo nieraz skomplikowanych problemów gospodarki wodnej". Słowa te nie straciły nic ze swej aktualności.
Rozpoczynając obchody 70-lecia zamieszczamy gratulacje od Jerzego Swatania, ministra środowiska. Przedstawiamy również artykuł
prof. Zdzisława Mikulskiego traktujący o początkach kształtowania się zarówno pojęcia gospodarka wodna, jak i początkach cza-
sopisma. Zamieszczamy również reprint bezcennego dokumentu - sprawozdania Gabriela Narutowicza z podróży po Małopolsce.
W roku jubileuszowym chcemy na łamach „Gospodarki Wodnej" więcej miejsca poświęcić największemu programowi inwestycyjnemu
w Europie- Krajowemu Programowi Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Zachęcamy Państwa do współpracy.
Redakcja

Warszawa, dnia 26 listopada 2004 r.

MINISTER ŚRODOWISKA
watoń

BEEiKSe-079-129/2004

Pani Ewa Skupińska

Redaktor Naczelny
„Gospodarki Wodnej"

S^anonma Pani

Składam serdeczne gratukcje z okazji jubileuszu 70-lecia miesięcznika

„Gospodarka Wodna".

Jestem przekonany, iż podejmowana na łamach Państwa pisma problematyka

szeroko rozumianej gospodarki wodnej i ochrony środowiska, stanowi istotny wkład
w kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Miesięcznik ten dostarcza
fachowej i rzetelnej wiedzy dotyczącej nowoczesnych rozwiązań technicznych w zakresie
wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych w Polsce i na świecie.

Dlatego też, z przyjemnością przyjmuję honorowy patronat nad tym wydarzeniem.

Zespołowi tworzącemu „Gospodarkę Wodną" gratuluję dotychczasowych
osiągnięć i życzę dalszych sukcesów zawodowych oraz pomyślności w życiu osobistym.

Z nyra^ami szacunku
 N1IENIA
LNIE
CHNICZNC-
"MICZNI
Gospodarka wodno
• od powstania pojęcia do potiątka cnsopisma
Gospodarka wodna -w obecnym pojęciu
-zaczęta kształtować się pod koniec XIX w.,
kiedy to pomimo zaborów inżynierowie po-
lscy podejmowali próby organizacji badań
i uruchamiali inwestycje wodne. Po odzys-
kaniu niepodległości inicjatywy te przejęły
organizacje państwowe, ośrodki badawcze
i uczelnie wyższe. W styczniu 1929 r. odbył
się w Politechnice Warszawskiej l Polski
Zjazd Hydrotechniczny, który powołał Sto-
warzyszenie Gospodarki Wodnej. W wyniku
jego działalności w 1935 r. powstało pierw-
sze w tej dziedzinie czasopismo naukowo-
-techniczne „Gospodarka Wodna". Po kilku-
dziesięciu latach ukazywania się miesięcz-
nik obchodzi w tym roku jubileusz 70-lecia.
Artykuł ukazuje genezę i rozwój czasopis-
^_agadnienie gospodarowania wo-
dą wiąże się z potrzebą uporządkowa-
nia stosunków wodnych obszaru hydro-
graficznego, a często całego dorzecza,
wykorzystaniem istniejących tam zaso-
bów wodnych w celu zapewnienia nie-
zbędnej społeczeństwu i gospodarce
ilości wody, a także ochrony przed ży-
wiołem wodnym i suszą.
• Próby organizacji badań i podję-
cia podstawowych inwestycji wod-
nych na ziemiach polskich w okresie
zaborów
Schyłek XIX w. zaznaczył się w na-
szej części kontynentu rozwojem orga-
nizacyjnym w zakresie spraw wodnych.
Dotyczyło to głównie pomiarów wód,
sporządzania planów i map obiektów
wodnych, wreszcie służb hydrologicz-
nych. Dzięki temu możliwe było sporzą-
dzanie katastru wodnego oraz podjęcie
systematycznych obserwacji i pomiarów
hydrologicznych. W wiek XX wkroczyliś-
my świadomi konieczności operowania
danymi i materiałami niezbędnymi do
gospodarowania zasobami wodnymi.
Na ziemiach polskich prace te przebie-
gały różnie w każdym z zaborów. Stwo-
10
Polskie Towarzystwo Historii Techniki
rzenie jednolitej organizacji gospodaro-
wania wodą w niepodległym kraju było
jedną z poważniejszych trudności, z ja-
ką zetknął się nowy aparat państwowy
(Mikulski, 1995).
Na terenie zaboru rosyjskiego, który
obejmował największy obszar ziem pol-
skich, od 1874 r. działała powołana
w Ministerstwie Komunikacji (Ministerst-
wo Putiej Soobszczenija) komisja tym-
czasowa, którą w kwietniu 1875 r. prze-
kształcono w Komisję Nawigacyjno-O-
pisową (Nawigacjonno-opisnaja komis-
sja - NOK). Na jej czele stanął Piotr A.
Fadiejew, wybitny specjalista w zakre-
sie badań wód Rosji i poprawy ich wa-
runków żeglowności, zarazem dyrektor
Departamentu Dróg Wodnych i Lądo-
wych w Ministerstwie Komunikacji (Za-
jkow, 1973). Zadaniem Komisji były sys-
tematyczne badania dróg wodnych Ro-
sji oraz organizacja sieci pomiarowo-
obserwacyjnej i stacji hydrometrycz-
nych. W1884 r. Komisja weszła w skład
nowo powołanego Urzędu Śródlądo-
wych Dróg Wodnych i Lądowych (U-
prawlenije wnutriennych wodnych putiej
i szossiejnych dróg). Do końca XIX w.
zdołano opisać ważniejsze rzeki euro-
pejskiej części Rosji, a w tym także
Wisłę, Niemen, Prypeć, Dzisnę, Dniestr
i inne. Wydano plany tych rzek, a nie-
które z nich doczekały się publikacji
w formie atlasów wraz z częścią opiso-
wą. W pracach tych uczestniczyli także
inżynierowie polscy (lub pochodzenia
polskiego): Mieczysław Ciągliński (1865-
-1925), prowadzący prace regulacyjne na
Wiśle, Henryk Merczyng (1860-1916),
profesor Instytutu Inżynierów Komuni-
kacji i przewodniczący komisji katastru
sił wodnych Rosji, Mateusz Puciata
(1858-1927), kierownik odcinka żeglugi
na Bugu w warszawskim okręgu komu-
nikacji, Aleksander Sakowicz, redaktor
roczników hydrologicznych i inni.
Na szczególne uznanie zasługuje tu
postać Józefa Żylińskiego (1834-1921),
inżyniera geodety i hydrotechnika.
ZDZISŁAW MIKULSKI
Uniwersytet Warszawski
W 1871 r. na terenie Królestwa Pol-
skiego zapoznał się on z warunkami
wodnymi Polesia. Zorganizował komisję
studyjną, a w 1873 r. w Ministerstwie
Dóbr Państwowych Rosji utworzył spec-
jalny urząd do przeprowadzenia robót
melioracyjnych na Polesiu. Prace trwały
do 1898 r. - wykonano wówczas 1700
km kanałów przydatnych do spławu dre-
wna na obszarze 1,4 min ha, a 200 tyś.
ha trzęsawisk zamieniono na łąki (Słow-
nik Biograficzny..., 1997).
W 1875 r. zaczęło wychodzić w War-
szawie drugie po lwowskim polskie cza-
sopismo techniczne „Przegląd Techni-
czny", w którym ukazywały się także
artykuły z zakresu inżynierii wodnej.
Wśród specjalistów polskich pracują-
cych w Rosji ogromne zasługi miał Alf-
red Rundo (1877-1939), absolwent In-
stytutu Inżynierów Komunikacji, od 1914 r.
kierownik Petersburskiego Rejonu Hyd-
rograficznego, członek prezydium komi-
tetu organizacyjnego Rosyjskiego Insty-
tutu Hydrologicznego i następnie jego
pracownik. W jesieni 1922 r. powróciłdo
kraju do pracy w służbie hydrologicznej.
W latach 1937-1939 był kierownikiem
Instytutu Hydrograficznego w Ministers-
twie Komunikacji w Warszawie.
Jednym z osiągnięć Komisji Nawiga-
cyjno-Opisowej, a później Urzędu Śród-
lądowych Dróg Wodnych i Lądowych
rosyjskiego Ministerstwa Komunikacji,
było podjęcie systematycznych obser-
wacji i pomiarów, a następnie ich pub-
likowanie. W 1881 r. wydano zestawie-
nie wyników obserwacji z okresu 1876-
-1880 (Swiedienia o stojaniach urownia
wody w riekach i ozierach Jewropiejskoj
Rossiji po nabludienijam na 80 wodo-
miernych postach). W1901 r. ukazał się
zbiór obejmujący 10-lecie 1881-1890;
dalsze tomy wydano w 1909 r. (1891-
1900) i w 1912 r. (1901-1910). Wyciągi
z tych roczników dotyczące terenu Pol-
ski zostały wydane w 1921 r. w języku
polskim w Warszawie (Materiały...,
1921).
Gospodarka Wodna nr 1/2005
 W 1898 r. powstała w Warszawie
namiastka Politechniki Warszawskiej In-
stytut Politechniczny (rosyjskojęzycz-
ny), który ukończyło niewielu hydrotech-
ników polskich. Natomiast pewne na-
dzieje rozwoju dawało powstałe w grud-
niu tegoż roku Stowarzyszenie Tech-
ników w Warszawie, w którym w 1911 r.
utworzono Koło Melioracyjne pod prze-
wodnictwem Czesława Skotnickiego
(1871-1944), późniejszego profesora
Politechniki Warszawskiej i twórcy, wraz
z Ignacym Radziszewskim (1869-
-1945), Wydziału Inżynierii Wodnej.
W zaborze pruskim powołano
w 1874 r. Zarząd Budowy Szlaku Żeg-
lownego Odry (Oderstrombauverwal-
tung) i pod koniec XIX w. oddano do
użytku odcinek skanalizowanej Odry od
Koźla do ujścia Nysy Łużyckiej. Waż-
nym wydarzeniem było jednak utworze-
nie w 1892 r. biura komisji do badania
stosunków wodnych w dorzeczach
szczególnie narażonych na niebezpie-
czeństwo powodzi (Bureau des Aus-
schusses żur Untersuchung der Was-
serverhaltnisse in der Ueberschwem-
mungsgefahr besonders ausgesetzten
Flussgebieten), pod kierunkiem Her-
manna Kellera (1851 -1924). Z jego inic-
jatywy i pod jego redakcją opracowano
i wydano serię monografii ważniejszych
rzek. Tak powstały nieocenione dzieła,
m.in.: Oderstrom, ihre Stromgebiete
und ihre wichtigsten Nebenflusse. Eine
hydrographische, wasserwirtschaftliche
und wasserrechtliche Darstellung (Ber-
lin 1896), Memel-Pregel - und Weich-
selstrom... (1899). To drugie dzieło za-
wierało również dane z zaboru austriac-
kiego i rosyjskiego. Było ono przez wiele
lat głównym źródłem danych hydrologi-
cznych dotyczących ziem polskich.
Częste powodzie na Żuławach skłoni-
ły władze pruskie do wprowadzenia głó-
wnego nurtu Wisły wprost do Zatoki
Gdańskiej. W 1889 r. przystąpiono do
budowy 7-kilometrowego przekopu pod
Swibnem oraz odcięcia śluzami obu
ramion bocznych Szkarpawy i Gdań-
skiej Wisły. W końcu 1894 r. przekop był
już gotów, ale z otwarciem przegrody
przez kinetę przekopu o długości 1400 m
czekano aż do zejścia lodów i wód
roztopowych. Ostatecznie przekop ot-
warto 31 II11895 r. Wreszcie już w cza-
sie l wojny światowej dokonano ostate-
cznego odcięcia Nogatu od Wisły, rów-
nocześnie kanalizując go trzema stop-
niami, w celu wykorzystania żeglugowe-
go i energetycznego. Przewidziano je-
dynie stałe doprowadzanie do Nogatu
wód Wisły (25 m3/s) na potrzeby rol-
nicze, żeglugowe i energetyczne. Żeg-
luga wiślana w końcowym biegu rzeki
odbywała się nadal Wisłą Gdańską.
Gospodarka Wodna nr 172005
Zygmunt
Rudolf
1897-1990
Nestorinżyn ierii sanitarnej w Polsce-działacz, naukowiec
i dydaktyk, profesor Politechniki Warszawskiej, wieloletni prze-
wodniczący Rady Programowej „Gospodarki Wodnej".
Zygmunt Rudolf, ur. 16 VI11897 r. w Tomaszowie Mazo-
wieckim, syn Stanisława, lekarza i Leokadii, nauczycielki.
W1915 r. ukończyłz wyróżnieniem gimnazjum realne w So-
snowcu i wstąpił na Wydział Inżynierii Budowlanej (od
1921 r. Inżynierii Lądowej) oraz na Wydział Matematycz-
no-Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. Studia prze-
rwała służba wojskowa (1918-1920), ale już w 1922 r. uzy-
skał dyplom inżyniera dróg i mostów, na podstawie pracy
z zakresu wodociągów i kanalizacji wykonanej pod kierun-
kiem prof. l. Radziszewskiego. Podczas studiów działał
w Kole Naukowym Inżynierii Lądowej PW.
Dzięki stypendium Fundacji Rockefellera w grudniu 1922 r.
rozpoczął studia w zakresie inżynierii sanitarnej w Uniwersy-
tecie Harwarda w Cambridge (USA), gdzie otrzymał stopień
magistra inżynierii sanitarnej miejskiej (z wyróżnieniem).
Przedłużenie stypendium pozwoliło na wykonanie w latach
1924-1926 pracy doktorskiej pt. „Hydraulic and Operative
Features of Mechanical Filtration - pod kierunkiem prof.
G. Handler Whipple'a, twórcy inżynierii sanitarnej w USA. Ze
względu na słaby stan zdrowia nie obronił pracy doktorskiej
i powrócił do kraju. W USA założył Koło Studentów Polaków,
a także był współzałożycielem Klubu Zdrowia Publicznego
i działaczem Polonii Amerykańskiej.
W kraju rozpoczął w 1926 r. pracę w administracji pań-
stwowej, gdzie jako naczelnik Wydziału Techniki Sanitar-
nej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zajął się opraco-
waniem przepisów prawnych techniczno-ekonomicznych;
zajmował się także wyposażaniem miast w urządzenia
techniczno-sanitarne. Rozpoczął wówczas działalność dy-
daktyczną wykładami techniki sanitarnej w Państwowej
Szkole Higieny, w Politechnice Warszawskiej oraz na kur-
sach dokształcających dla inżynierów. Został rzeczoznaw-
cą w Polskim Instytucie Wodociągowo-Kanalizacyjnym
w Warszawie. Był wiceprezesem Rady Administracyjnej
Zakładów Wodociągowych na Górnym Śląsku i ekspertem
Komitetu Higieny przy Lidze Narodów w Genewie.
W czasie okupacji pracowałw Głównym Urzędzie Budow-
nictwa w Warszawie, prowadząc roboty instalacyjne, oraz
przygotowując podręczniki do kształcenia politechnicznego
po wojnie - niestety opracowania te zaginęły podczas ni-
szczenia Warszawy. We wrześniu 1943 r. został zaareszto-
wany i skierowany do obozu w Oświęcimiu, którego szczę-
śliwie zdołał uniknąć. W czasie Powstania Warszawskiego
był sanitariuszem na Mokotowie. Po wyzwoleniu Warszawy,
już w lutym 1945 r., zgłosił się do pracy w administracji pań-
stwowej. Początkowo był naczelnikiem wydziału w Minis-
terstwie Administracji Publicznej w PKWN w Lublinie, a od
kwietnia 1945 r. dyrektorem Biura Zakładów i Urządzeń Uży-
teczności Publicznej w Ministerstwie Odbudowy w Warsza-
wie. W 1949 r. został dyrektorem Departamentu Techniki
Urządzeń Komunalnych Ministerstwa Administracji Publicz-
nej (następnie Min. Gospodarki Komunalnej), a w 1952 r.
przeszedł do Instytutu Gospodarki Komunalnej, gdzie do
1958 r. był kierownikiem Działu Techniki Komunalnej, a w la-
tach 1958-1962 Zakładu Oczyszczania Miast.
Karierę dydaktycznąw Politechnice Warszawskiej rozpo-
czął późną jesienią 1945 r., powołany na stanowisko profe-
sora na Wydziale Inżynierii, a następnie także na Wydziale
Geodezyjnym. W1947 r. objął Katedrę Techniki Sanitarnej
i współdziałał w opracowaniu programów nauczania na wy-
działach inżynierii sanitarnej, które w 1950 r. utworzono na
politechnikach: Warszawskiej, Śląskiej w Gliwicach i Wrocław-
skiej. W tymże roku otrzymał nominację na profesora nad-
zwyczajnego, a w następnym roku akademickim (1951 /1952)
znalazł się na nowo utworzonym Wydziale Inżynierii Sani-
tarnej jako kierownik Katedry Techniki Sanitarnej. W latach
1953/1954 -1955/1956 był dziekanem Wydziału, a w 1962 r.
uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
Duży wkład wniósł Zygmunt Rudolf w należyte ustawie-
nie inżynierii sanitarnej w nauce i technice, poczynając od
prac przygotowawczych do l Kongresu Nauki Polskiej
w 1951 r. Jako przewodniczący Podsekcji 5. Technika Sa-
nitarna doprowadził do opracowania podstawowych refe-
ratów w tym zakresie, a jego referat generalny (wspólnie
z J. Liebfeldem) „Inżynieria sanitarna w gospodarce wod-
nej" zawierał podstawowe zagadnienie tej dziedziny.
Należy też podkreślić szeroką działalność publicystyczną
Z. Rudolfa, rozpoczętą w latach 30. XX w. na łamach ówcze-
snych czasopism naukowo-technicznych. Na XI Zjeździe
Gazowników i Wodociągowców Polskich w 1929 r. w Po-
znaniu wystąpił z wnioskiem o podjęcie akcji ochrony rzek
przed zanieczyszczeniem. Zaowocowało to powstaniem
Międzyministerialnej Komisji do Spraw Ochrony Wód przed
Zanieczyszczeniem, działającej do 1939 r. i wznowionej
w 1945 r. jako Międzywojewódzki Komitet Ochrony Wód
przed Zanieczyszczeniem, przejęty w 1952 r. przez Instytut
Gospodarki Komunalnej, a w 1954 r. przez Państwową In-
spekcję Ochrony Wód przy Ministerstwie Gospodarki Ko-
munalnej. O tych sprawach znajdujemy artykuły Z. Rudolfa
w „Gaz, Woda i Technika Sanitarna", „Czasopiśmie Technicz-
nym", „Biuletynie Wodociągowo-Kanalizacyjnym" i innych,
a po wojnie także w „Gospodarce Wodnej".
Na szczególną uwagę zasługuje działalność Z. Rudolfa
w Polskim Zrzeszeniu Inżynierów i Techników Sanitarnych.
Już na pierwszym powojennym Zjeździe w listopadzie
1945 r. został członkiem honorowym Zrzeszenia, a w latach
1947-1949 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego
PZITS. Z chwilą powołania Sekcji Głównej Balneotechniki
w 1960 r. został jej przewodniczącym. Po reaktywowaniu
w 1946 r. miesięcznika „Gaz, Woda i Technika Sanitarna"
został członkiem Komitetu Redakcyjnego, przekształco-
nego w 1953 r. w Komisję Programową, której od 1956 r.
był przewodniczącym. Podsumowaniem tej aktywności
w Zrzeszeniu było ustanowienie w 1999 r. Medalu im. prof.
Zygmunta Rudolfa - za wybitne zasługi dla PZITS i inne.
Prof. Z. Rudolf był blisko związany z „Gospodarką Wodną",
od chwili wznowienia czasopisma był członkiem Komitetu Re-
dakcyjnego i częstym jej autorem, a po utworzeniu w 1960 r.
Rady Programowej został wybrany jej przewodniczącym; funk-
cję tę pełnił 30 lat do końca swego życia. Jemu zawdzięcza-
my wiele koncepcji i propozycji redakcyjnych; autor niniejsze-
go biogramu, jako pierwszy sekretarz Rady przez wiele lat
miał możność współpracy w tym zakresie.
W małżeństwie z Marią Skotnicką miał syna Władysła-
wa, ekonomistę. Zmarł 14 VIII 1990 r., pochowany na cm.
Wojskowym na Powązkach.
Biogram ten zamieszczamy w nr 1, 2005 r. zaczynają-
cym 70-Iecie „Gospodarki Wodnej".
Zdzisław Mikulski
Opracowano na podstawie biogramów: A. Madeyski,
K. Skalmowski - SBTP, t. 14, 2003, oraz wspomnień
J. Grochulskiego - Gosp. Wodna, nr 7,1987 i 8,1991.
11
 rował nią Tomasz Stanecki (1826-1891), Publicznych było od początku kierowa-
profesor fizyki Uniwersytetu Lwowskiego. ne zazwyczaj przez wybitnych hydro-
' INŻ, ROMAN INGAROEN
W połowie 1895 r. utworzono we Lwo- techników polskich. Po Gabrielu Naruto-
wie Biuro Hydrograficzne, jako oddział wiczu ministrem został Jan Łopuszański
powołanego w 1893 r. w Wiedniu Cent- (1875-1936) - od 301X1922 do 15X11
RZEKI I KANAŁY ŻEGLOWNE ralnego Biura Hydrograficznego, które- 1923 r. Kolejnym ministrem był Mieczys-
ław Rybczyński-od 17 XI11923 do 13 XI
W B. TRZECH ZABORACH go współorganizatorem był Romuald
Iszkowski (1848-1904), wybitny inży- 1925 i 10-14 V1926 r. Krótko też pełnił
l ZNACZENIE ICH GOSPODARCZE nier polski i austriacki, twórca znanych funkcję ministra Maksymilian Matakie-
w Europie wzorów empirycznych na wicz -29 XI11929-4 VII 1930 r.
odpływ rzeczny. Kierownikiem Biura zo- Nastąpił powolny rozwój szkolnictwa wy-
ższego i średniego. W zakresie spraw
stał Wiktor Poźniak (1860-1937),
wodnych nadal jednak prym wiodła Poli-
a w 1912 r. Mieczysław Rybczyński
technika Lwowska (nazwa przyjęta w 1921
(1873-1937), wybitny hydrotechnik. Po r.), w której powstały aż 3 katedry budow-
zakończeniu działań wojennych prze- nictwa wodnego. Pierwszą kierował Mak-
niósł się na Politechnikę Warszawską. symilian Matakiewicz, drugą - Jan Łopu-
Do znanych hydrotechników zaboru szański, trzecią - Otto Nadolski.
austriackiego należeli także: Tadeusz Powoli tworzył się ośrodek kształce-
Baecker (1878-1928), autor dzieła nia hydrotechnicznego w Politechnice
W $!M!3?£RStWA
„Zbiorniki wodne w zachodniej Galicji" Warszawskiej, a to dzięki zasileniu go
(Lwów 1914) i Roman Ingarden (1852- uczonymi lwowskimi: Karolem Pomia-
-1926), prezes i członek honorowy To- nowskim i Mieczysławem Rybczyńskim,
warzystwa Politechnicznego we Lwo- którzy wraz z Czesławem Skotnickim
Byś. 1. Strona tytułowa dzieła R. Ingar- wie, autor znanego dzieła „Rzeki i kana- i Ignacym Radziszewskim stanowili jego
dena z 1921 r. ły żeglowne w b. trzech zaborach i zna- trzon. Ośrodkiem kształcenia wodno-
czenie ich gospodarcze dla Polski" (rys. -melioracyjnego było też Studium Rol-
Najlepiej zorganizowane zarządza- 1) (Warszawa 1921). nicze Uniwersytetu Jagiellońskiego,
nie sprawami wodnymi było w zabo- z Tadeuszem Sikorskim (1851-1937),
rze austriackim. W 1877 r. uzyskano • Przewodnia rola organizacyjna b. kierownikiem Ekspozytury Biura Me-
zgodę na przemianowanie Akademii Te- Ministerstwa Robót Publicznych lioracyjnego w Tarnowie. W 1924 r.
chnicznej we Lwowie (z językiem nie- - ukształtowanie się ośrodków nau- zastąpił go Adam Różański (1874-
mieckim) na polską Szkołę Politechnicz- kowych -1940) z Ministerstwa Robót Publicz-
ną. W 1864 r. powstało Towarzystwo nych, znawca prawa wodnego i autor
Techniczne we Lwowie, a po 10 latach Odzyskanie niepodległości po l woj- podręczników żeglugi śródlądowej
miało ono już swoje „Czasopismo Towa- nie światowej i utworzenie na początku i dróg wodnych (Mikulski, 1995).
rzystwa Technicznego". W 1883 r. To- 1919 r. Ministerstwa Robót Publicznych,
warzystwo zmieniło nazwę na Towarzy- z Andrzejem Kędziorem na czele, sprzy- Uporządkowanie stosunków wod-
stwo Techniczne we Lwowie, a jego jało właściwej organizacji spraw wod- nych kraju wiązało się m.in. z uzys-
organ na „Czasopismo Techniczne". nych. Ze względu na mandat poselski kaniem pomocy międzynarodowej. Na
Szkoła Politechniczna umożliwiła roz- Andrzeja Kędziora obowiązki ministra uwagę zasługuje tu niewątpliwie mało
wój lwowskiej szkoty hydrotechnicznej. objął Józef Pruchnik (1883-1951), b. znana u nas działalność komisji dorad-
Za jej pioniera można uznać Józefa pracownik Biura Melioracyjnego we czej i technicznej komunikacji i przewo-
Rychtera (1843-1917), od 1874 r. profe- Lwowie, który poczynił starania o ściąg- zu Ligi Narodów w Genewie w sprawie
sora budowy dróg i robót wodnych, a od nięcie na to stanowisko Gabriela Naru- ogólnej sytuacji żeglugi śródlądowej
roku akademickiego 1892/1893 rektora towicza (1865-1922), wówczas profe- w powojennej Europie. W odpowiedzi na
szkoły. Był on inicjatorem serii podręcz- sora Politechniki Zuryskiej. W wyniku ankietę komisji „Rząd Polski wyraził ży-
ników akademickich pt. „Budownictwo tych starań objął on w lipcu 1920 r. urząd czenie uzyskania opinii komitetu, złożo-
wodne"-wydałczęść l „Pomiary wodne, ministra robót publicznych i podjął or- nego z inżynierów specjalistów, co do
rowy i kanały" (1894) i część II „Fun- ganizację spraw wodnych, w tym także budowy drogi wodnej łączącej Górny
damenty" (1910). Serię tę kontynuował powołał w 1921 r. służbę hydrologiczną, Śląsk z Bałtykiem z odgałęzieniami na
jego następca, jeden z wybitniejszych która po dwóch latach przyjęła nazwę wschód i zachód" (Różański, 1928).
uczonych w tej dziedzinie, Maksymilian Centralne Biuro Hydrograficzne, oraz Eksperci przybyli do Polski 29 V11926 r.,
Matakiewicz (1875-1940). Do tej szkoły unormowałprawodawstwo wodne przez a następnie w towarzystwie inżynierów
należał także Karol Pomianowski wydanie we wrześniu 1922 r. rozpo- Ministerstwa Robót Publicznych i dele-
(1874-1948), profesor budownictwa wod- rządzenia w sprawie jednolitego tekstu gata Ministerstwa Spraw Zagranicz-
nego, który już w 1918 r. wzmocnił kadrę ustawy Prawo wodne. Szczególną uwa- nych, objechali całą Wisłę, Kanał Byd-
nowo powstałej Politechniki Warszawskiej. gę zwrócił na wykorzystanie Wisły jako goski, Wartę, trasę kanału węglowego,
Ośrodkiem działalności melioracyjnej naturalnej drogi wodnej oraz wykorzys- porty: Tczew, Gdańsk, Gdynię, oraz
we Lwowie było, powołane w paździer- tanie energii wodnej rzek podkarpac- Polesie (Różański, 1928; Mikulski,
niku 1879 r., przy Wydziale Krajowym kich*. Zabójstwo Gabriela Narutowicza 1995). W przedstawionym sprawozda-
Namiestnictwa, Biuro Melioracyjne pod w grudniu 1922 r. spowodowało stratę niu zawarto ogólną pozytywną opinię
dyrekcją Andrzeja Kędziora (1851- największego autorytetu w sprawach o przewidywanej rozbudowie dróg wod-
-1938), wybitnego hydrotechnika, trwa- wodnych, jednego z większych wów- nych, preferując wszakże naturalne
jącego na tym stanowisku do 1915 r. Do czas w Europie. Ministerstwo Robót szlaki żeglugi (rzeki, jeziora) przed szla-
zakresu działania Biura należały także kami skanalizowanymi, zwłaszcza ka-
regulacje rzek niespławnych oraz uru- * W tym numerze „GW" zamieszczamy kopię „Sprawo-
nałami żeglugi. Co się tyczy zaś meliora-
chomienie własnej sieci obserwacji me- zdania z podróży do Małopolski" Gabriela Narutowicza cji Polesia zalecano ograniczenie ich
teorologicznych i hydrologicznych. Kie- z jego oryginalnym podpisem. jedynie do melioracji podstawowych

12 Gospodarka Wodna nr 1/2005

i ogólnego nadzoru nad całością prac.
Dodajmy, że w 1928 r. powstało w Brze-
ściu n. Bugiem Biuro Projektów Meliora-
cji Polesia z dyrektorem Józefem Pruch-
nikiem (Mikulski, 1995). Można przypu-
szczać, że zaproszenie komisji Ligi Na-
rodów wiązano z postanowieniem Trak-
tatu Wersalskiego (28 V11919), w któ-
rym potraktowano m.in. Odrę jako drogę
międzynarodową (wraz z Wartą i Note-
cią). W tym celu powołano międzynaro-
dową komisję Odry, w której z ramienia
Polski uczestniczył Bohdan Winiarski
(1884-1969), profesor Uniwersytetu Po-
znańskiego, specjalista w dziedzinie
prawa międzynarodowego (rys. 2).
Polska zaczęła powoli nawiązywać
kontakty międzynarodowe w zakresie
zagadnień wodnych. Wzrastające
w świecie znaczenie żeglugi śródlądo-
wej spowodowało powstanie w 1885 r.
Stałego Międzynarodowego Stowarzy-
szenia Kongresów Żeglugi (PIANC/A-
IPCN), do którego Polska przystąpiłajuż
w 1923 r., a w 1932 r. odbył się l Polski
Kongres Żeglugi. W1923 r., z inicjatywy
Państwowej Rady Energetycznej przy
Ministerstwie Robót Publicznych, powo-
łano komitet tymczasowy reprezentują-
cy Polskę na l Światowej Konferencji
Energetycznej w, Londynie w 1924 r.
Utworzono tam Światową Konferencję
Energetyczną; w wyniku tego powstał
w Polsce Polski Komitet Energetyczny
(PKEn.), w którym od początku działała
Komisja Wodna, pod przewodnictwem
Mieczysława Rybczyńskiego. Dość
wcześnie (1926) do współpracy między-
narodowej włączyła się polska hydro-
logia, przede wszystkim w zakresie służ-
by hydrologicznej, a następnie hydro-
logii stosowanej (inżynierskiej), w ra-
mach Międzynarodowego Stowarzy-
szenia Hydrologii Naukowej (AIHS)
zrzeszonej w Międzynarodowej Unii
Geodezyjno-Geofizycznej (UGGI). Z ko-
lei w 1926 r., z inicjatywy Łotwy, zwo-
łano w Rydze Konferencję Hydrolo-
giczną i Hydrometryczną Państw Bał-
tyckich, której zadaniem była współpra-
ca w zakresie badań hydrologicznych
w zlewisku Morza Bałtyckiego. Na III
Konferencji w Warszawie (1936 r.) upro-
szczono nazwę na Konferencja Hydro-
logiczna Państw Bałtyckich. Wówczas
delegat Polski Alfred Rundo wystąpił
z wnioskiem o podjęcie badań bilansu
wodnego Bałtyku. Sprawy wodne, w tym
zwłaszcza żegluga śródlądowa, melio-
racje wodne i energetyka wodna, za-
częły nabierać coraz większego znacze-
nia i traktowania kompleksowego.
• l Polski Zjazd Hydrotechniczny
i powstanie pojęcia gospodarka wodna
Koncepcja powołania ogólnopolskie-
go spotkania hydrotechników powstała
w połowie lat dwudziestych. Zakładała
ona omówienie na nim ogółu problemów
Gospodarka Wodna nr 1/2005
wodnych, ważnych dla rozwoju gospo-
darczego kraju. W styczniu 1928 r. po-
wołano komitet organizacyjny z Mieczy-
sławem Rybczyńskim na czele. Po roku StSJE A — .f 13
przygotowań odbył się (3-511929 r.)
RECUEIL.0ES ARtóTS
w auli Politechniki Warszawskiej l Polski
Zjazd Hydrotechniczny. Zgłoszono 39 re- » V,
A?PAIRE 88LA1WE A LA
feratów z różnych dziedzin hydrotechniki. jURlMCfJOK J«.:«;TO»tAUJDE LA
COMMISSION INTBSMATIONALł-; Di-; Ł'OD88
Obrady toczyły się w 5 sekcjach tematy-
cznych: ogólnej, hydrologii, melioracji
podstawowych i regulacji rzek, dróg wod-
nych i żeglugi, sił wodnych. Referaty
w większości zawierały propozycje dal- SttKtfS S,~lfo 13
szego rozwoju spraw wodnych kraju. COLLECTION OF JUDGMENTS
Już w ramach pierwszego posiedze- No, H
nia plenarnego Mieczysław Rybczyński CASB RSŁATWO TO THE T8KMT0RIAŁ
wystąpił z referatem: „Potrzeba założe- J08JSDICHON OF TSB INTERNATIONAL
COMMBSK3N OF THE RIVB« OOBR
nia instytucji kongresów gospodarki wo-
dnej". Zwróćmy uwagę, że tu pojawił się
po raz pierwszy w Polsce termin „gos-
podarka wodna", użyty zresztą tylko
w nielicznych wystąpieniach. Jedynie
Maksymilian Matakiewicz zatytułował Rys. 2. Strona tytułowa Sprawozdania
swój referat „O najważniejszych prob- Międzynarodowej Komisji Odry z 1929 r.
lemach gospodarstwa wodnego w Po-
lsce". Rybczyński wyjaśnił następnie, że -1951), wówczas dyrektor Głównej Dy-
„pojęcie gospodarki wodnej w znacze- rekcji Dróg Wodnych, po wojnie profesor
niu planowego, harmonijnego i możliwie Politechniki Warszawskiej. Podjęto ak-
całkowitego zużytkowania wód płyną- cję wydawniczą, w ramach której opub-
cych dla zaspokojenia różnorodnych po- likowano przede wszystkim 3 pozycje
trzeb człowieka jest wytworem ostatnich zjazdowe: pamiętnik (rys. 3), sprawo-
dziesiątków lat, jakkolwiek sam fakt, zdanie, referaty, oraz jako następną
a nawet sposób zużytkowania wód dla pozycję „Referaty na l Narodowy Kon-
poszczególnych celów sięga zamierz- gres Żeglugi" w 1932 r. (komplet 22
chłych dziejów ludzkich. Nowością szt.). Referaty te wydano także niezale-
w tym pojęciu jest łączne traktowanie żnie-pogrupowane tematycznie. Osob-
celów oraz przeważający wpływ, jaki no wyszło też sprawozdanie z Kongre-
w zużytkowaniu wody zawiera obecnie su. Dopiero w 1935 r. ukazała się pozy-
zużytkowanie jej energii". Autor przed- cja „Mniejsze zakłady o sile wodnej"
stawił nawet projekt statutu stowarzy- (K. Pomianowski i M. Prokopowicz),
szenia, który pod koniec Zjazdu został a w 1936 r. „O zaopatrzeniu ludności
przyjęty jako pierwsza uchwała l Pol- w wodę" (K. Górski), oraz „Mapa Pol-
skiego Zjazdu Hydrotechnicznego. skich Dróg Wodnych" 1:1 min (T. Tillin-
W drugiej uchwale Zjazd wyraził życze- ger). Jak widać przeważała wyraźnie
nie, aby najbliższy kongres gospodarki tematyka żeglugi śródlądowej, na co
wodnej zjednoczył również sprawy wod- niewątpliwie miało wpływ Biuro Dróg
ne, niebędące przedmiotem obrad obe- Wodnych Ministerstwa Komunikacji,
cnego zjazdu, a w szczególności melio- które przejęło większość spraw wod-
racji szczegółowych i hydrotechniki sa- nych po likwidacji w 1932 r. Ministerstwa
nitarnej. Treść uchwalonego statutu Robót Publicznych. Zwrócono na to
znalazła się w sprawozdaniu Zjazdu. uwagę na Walnym Zgromadzeniu Sto-
Czytamy w nim m.in.: „Celem Stowarzy- warzyszenia (9111935 r.), na którym
szenia jest przyczynienie się do rozwoju uchwalono dokonanie takich zmian sta-
i polepszenia stanu gospodarki wodnej tutowych, które „nadawałyby Stowarzy-
w Polsce". Zarząd zobowiązał się m.in. szeniu charakter instytucji pracującej
do prowadzenia akcji wydawniczej. stale nad poprawą gospodarki wodnej
Warto nadmienić, że w świecie poję- w Polsce". Nadmieńmy też, że już w po-
cie gospodarki wodnej pojawiło się już czątkach lat 30. pojęcie gospodarki wo-
wcześniej, bo w początkach XX w. dnej zyskało sobie prawo obywatelstwa
W Niemczech np. zaczęto wówczas w naszym piśmiennictwie technicznym,
wydawać czasopismo naukowo-techni- choć niekiedy występuje ono jako „gos-
czne „Deutsche Wasserwirtschaft" (Nie- podarowanie wodą" (S. Turczynowicz), lub
miecka Gospodarka Wodna), wycho- „gospodarstwo wodne" (M. Matakiewicz).
dzące do dziś jako „Wasserwirtschaft"
(Gospodarka Wodna). • Powstanie czasopisma Gospoda-
rka Wodna
Prezesem Stowarzyszenia Człon-
ków Kongresów Gospodarki Wodnej zo- W wyniku zabiegów ówczesnego dy-
stał Mieczysław Rybczyński, sekreta- rektora Biura Dróg Wodnych Edwarda
rzem zaś Kazimierz Rodowicz (1885- Romańskiego (1886-1952) Stowarzy-
13

K przywiązywać do roli zbiorników reten-
Rys. 3. Strona tytułowa Pamiętnika l Pol-
skiego Zjazdu Hydrotechnicznego w War-
szawie w 1929 r.
szenie Gospodarki Wodnej (tak uprosz-
czono jego nazwę statutową) podjęło
wiekopomną decyzję o utworzeniu pier-
wszego polskiego czasopisma „Gospo-
darka Wodna" - kwartalnika poświęco-
nego sprawom budownictwa wodnego,
dróg wodnych, portów, siłowni wodnych,
melioracji oraz zagadnieniom ekonomi-
cznym i prawnym z dziedziny gospoda-
rki wodnej. Redaktorem naczelnym zo-
stał Edward Romański (był nim do 1939
r.), redaktorem odpowiedzialnym zaś
Władysław Kollis (1897-1961), po woj-
nie profesor SGGW. Nr 1 czasopisma
był datowany na styczeń-marzec 1935 r.
(rys. 4) i rozpoczynał się krótkim wpro-
wadzeniem redaktora naczelnego „Na-
sze zadania". Czytamy tam m.in.: „Gos-
podarka wodna nie była u nas docenia-
ną i przez szerokie sfery należycie rozu-
mianą. Dlatego też obowiązkiem naszym
będzie zaszczepić w społeczeństwie wła-
ściwy pogląd na sprawy wodne". Hasło to
przyświecało kolejnym zespołom redak-
cyjnym. Od pierwszego zeszytu czasopis-
mo użyczało też swych łamów wszystkim
niemal sprawom wodnym, prowadziło bo-
gaty dział zarówno krajowy, jak i zagrani-
czny. W nr 2 dominuje Konferencja Powo-
dziowa 1934 r. odbyta z inicjatywy Stowa-
rzyszenia, a poświęcona omówieniu przy-
czyn i skutków powodzi oraz wnioskom
zeń wynikającym. Na wstępie zamiesz-
czono jednak artykuł Maksymiliana Mata-
kiewicza „Potrzeba stworzenia programu
gospodarstwa wodnego w Polsce", „oma-
wiający sprawy dla gospodarki wodnej
niezwykle doniosłe".
Już w roku następnym (1936) czaso-
pismo stało się dwumiesięcznikiem, do-
stępnym dla szerokiej rzeszy specjalis-
14
tów wodnych i dziedzin pokrewnych,
choć nadal przeważała w nim tematyka
dróg wodnych. Rozwinięto jednak tema-
tykę gospodarczą, prawną i techniczno-
-programową, zaczęto większą uwagę
cyjnych i wykorzystania energii wodnej,
a następnie zaopatrzenia w wodę osiedli
i przemysłu oraz melioracji wodnych. Nr
6 z 1936 r. poświęcono w całości zakoń-
czonej w tymże roku budowie zapory
wodnej i zbiornika w Porąbce na Sole.
Począwszy od rocznika 1937 nastą-
piła pewna zmiana w składzie redakcji.
Z funkcji redaktora odpowiedzialnego,
pełniącego zarazem funkcję sekretarza
redakcji, odszedł Władysław Kollis. Je-
go miejsce zajął absolwent Politechniki
Warszawskiej Marian Chudzyński
(1908-1977). Nowy dział „Z literatury
technicznej" objął Kazimierz Puczyński,
również absolwent Politechniki Warsza-
wskiej (obecnie członek honorowy Kole-
gium Redakcyjnego). W numerze tym
kilka artykułów poświęcono nowo po-
wstającej zaporze i zbiornikowi retencyj-
nemu w Rożnowie na Dunajcu, wodo-
ciągom i kanalizacji miast polskich i rejo-
nów przemysłowych. Jak zwykle tema-
tyka była różnorodna.
W roczniku 1938 na szczególną uwa-
gę zasługuje artykuł „Zakład wodno-ele-
ktryczny na Wiśle pod Bielanami w War-
szawie" (K. Pomianowski, H. Herbich, Z.
Żmigrodzki), stanowiący streszczenie
wstępnego projektu dla Polskiego Komi-
tetu Energetycznego. Po raz pierwszy
w czasopiśmie do artykułu załączono
plany sytuacyjne projektu oraz wykresy
hydrologiczne rzeki, jako osobne załą-
czniki. Projekt nie był wówczas przewi-
dziany do realizacji. Z kolei nr 5, wydany
z okazji XX-lecia Niepodległości Polski
(1918-1939), zawierał artykuły meryto-
ryczne z podstawowych dziedzin gos-
podarki wodnej, poprzedzone artykułem
wstępnym redaktora naczelnego E. Ro-
mańskiego „Gospodarka wodna na
przełomie XX-lecia Niepodległości Pol-
ski". Byłto ciekawy przegląd stanu zaga-
dnień wodnych dwudziestolecia mię-
dzywojennego. „Gospodarka Wodna"
stawała się pismem o istotnej tematyce,
a zarazem interesującej coraz większe
grono czytelników.
Niestety rocznik 1939, stanowiący
piąty rok wydawnictwa i wstępujący
w kolejne X-lecie Niepodległej Polski, to
tylko dwa numery o nader ważnej i inte-
resującej tematyce, podkreślającej zna-
czenie gospodarki wodnej w życiu gos-
podarczym kraju. Nr 3 - po korekcie
redakcyjnej - został oddany do druku
w początku września, ale cały wydruko-
wany nakład pisma uległ zniszczeniu
w drukarni, w wyniku bombardowania
lotniczego.
60SPI in A ni/i
Rys. 4. Okładka pierwszego zeszytu „Gos-
podarki Wodnej" z 1935 r.
II Wojna Światowa przerwała ciąg-
łość wydawania „Gospodarki Wodnej"
na 6 lat. Dopiero w lecie 1946 r. ukazał
się nr 1 odrodzonego dwumiesięcznika,
który już od początku 1948 r. stał się
miesięcznikiem. Obecnie, na początku
2005 r., wszedł w swoje 70-lecie.
Dzięki „Gospodarce Wodnej" pojęcie
„gospodarka wodna" -to ogromna i waż-
na wiedza o jednym z czterech starożyt-
nych żywiołów otaczającego nas świata
- stała się nam tak bliska i niezbędna.
Czasopismo stanowi płaszczyznę wy-
miany poglądów co do form zarządzania
gospodarką wodną w skali lokalnej, re-
gionalnej, krajowej i międzynarodowej.
Siedemdziesiąt lat istnienia czasopisma
to dostatecznie długi okres dla dokona-
nia retrospektywnego spojrzenia na
obiektywną ocenę jego roli i wyciąg-
nięcie wniosków na przyszłość, w każ-
dej formie jego działania. Wydaje się, że
przed czasopismem stoi jeszcze wiele
zadań, których wykonanie powinno być
nie tylko troską redakcji, ale także bliż-
szych i dalszych współpracowników wśród
grona autorów i czytelników. Przegląd
i analiza treści wydanych roczników napa-
wa nadzieją i wiarą w jego dalszy rozwój.
LITERATURA
1. Materiały dotyczące hydrografii b. Królestwa
Kongresowego. Zeszyt l i II, 1921, Min. Rób.
Publ. - Służba Hydrogr. w Polsce.
2. Z. MIKULSKI, 1995, Gospodarka wodna [w:]
Historia Nauki Polskiej, Wiek XX, pod red. A.
Środki - Nauki o Ziemi, pod red. Z. Mikulskiego,
Warszawą, Instytut Historii Nauki PAN.
3. A. ROŻANSKI, 1928, Sprawozdanie Komitetu
Ekspertów Ligi Narodów o drogach wodnych
i portach morskich Polski, o Dosuszeniu Polesia
i o zaopatrzeniu Górnego Śląska w wodę do
picia. Czas. Techn. R, 46, nr 7 i 8.
4. Słownik Biograficzny Techników Polskich, 1997,
zesz. 8, s. 185.
5. B. D. ZAJKOW, 1973, Oczerki gidrotogiczeskich is-
sledowanij w Rossiji. Gidromietieoizdat, Leningrad.
D
Gospodarka Wodna nr 1/2005
 S p r a w o z d a n i e

z podróiy do Małopolski w czasie od 18-go do 22 1919 r,

Z polecenia Pana Ministra Robót Pubłieanycb. się

18-go b,a, do Małopolski, w celu obejrztmia na miejscu projektów
zbiorników na Solą, Skawie i Dunajcu, towarzyszyli mi w tej po-
dróży pp, Dr« Pomiaaowski, prof* poił t. i Inż,
inś* Min.Rob.Publ, mi p. Ministra ob-
jazdu nie być niestety w całości wykonany, gdyż
P»Mimistra w krakowskiej ekspozyturze budowlanej aatoaobi-
le wysłane do ^zzebini i byliśmy koleją
aią do Krakowa i mm własną i wynająć
prywatny* oały diień 19-go i
musiał uleds 62enim w ten sposób, że
zbiorników na górnym Dunajcu został zaniechany, wsgltdnia
łożony do ewentualaej mojej bytmośoi w Polsce*

Z b i o r n i k ma S o l e w P 0 r ą "b s t.

Projekt tego zbiornika bardso szczegółowo i sumiennie

oowany swego łnż« w głównych
zupełniej odpowiada celowi oraz żądanym wymogom* Zbiodii:
tam będzie w stanie, jak to p» Baecker w obliezaniaełi
zredukować falę wesbrań Soły do nieszkodliwych se
na regulowaną przestrzM Soły f isłyj zbior-
nik podniesie niskie Soły, oo wpłynie BA
polepszanie stanów Wisły i ułatwienia aa tej żeglugi, f
om da możność, jako reaultst pożądany,
skania siły wodnej jakkolwiek w rozmiarach, o
tyle pożytecznej, że za pomocą zbiorników siła
w dużej części skoncentrowaną na godzłay
t . j « am pokrycie szczytów w dyag»»i« zapotrzebowania*
Obliczenia p, inż. Baeckera co do ilości wód na j Mniejszyok,
średnica.! naj większyok, są i prawdopodobni!
bardso zbliiomt do rzeesywistośei; ponieważ jednak nie były mi

Gospodarka Wodna nr 1/2005 15

 jął tylko te, p. podaje,
tu poosyaić O ile ai zostały w cza-
sli późniejszym po projektu^ wojay, poczyniono
i gruntowne ilości wód Soły p,
sekcji RybosyasklegG, które byó obecnit uwagiędiiGUS*
Założenia p, tyczące się ilości wody,
zbiornik, za daleko i
w razie Przy rewizji na podsta-
wi* wymiemlonyoi wyżej nowszych pomiarów, śe będsi®
w tyok wody, a tea znnisj-
32 asi• odpowiadało! urządzeń, 2majdujf się. tu
w do c»k« rob.publ. s 19.71.
1914 rokm, było raczej do
w projekoit ilości wód; powyżej
ma to
Miejsce przegrody aa
wie i wiercili*
Rezultat wykazał, ee przegrody mo-
że być ma rodzimym piaskowcu godulskim,którego warstw
leżą aatrziiiiaa z oismkitmi warstwami łupków iłowycłu Jedyni©
aa koaieo możs, że być
oparty aa i iłowyek i gli-
nie, co se ma tam napór
teohaioznyck będzit f korycie
i jakotea rozpadłyoh. jest
mm, 9-im to oczywiście pe-
wien ma koszta nie bynajmniej
tak pod Jął i
fogóle powiedzieć iż prss-
jest tu możliwe w sposób najgiłpełaiej i bezplecsay.
Co do topografioanyoŁ to miejsce - n-
w względnie pod Porąbką -
zmpełałt ł lepszego miajsca, o ils widziałem, nie

16 Gospodarka Wodna nr t/2005

 - 3-

ale jest tai watą,

żliwia I
o silt i.t.d*
w da sit uskutecznić
mojem najlepiej obiegowe, a ale prze-
otwartego w koryoie rzeki. Sztolnie ts
po zapory, upusty i
otrzymają przekroje, tak iś b§dą
i d« wód bu-
dowy*
ByspoKjeJm do »6d ze zbior-
nika już onego, w projekcie, by6
zdania it
oia a ica nie mi się w da-
nym dostatecznie uzasadnione, a J« nie-
tylko za w i utrzymaniu, ale ł za
w uiyoiu, sit te* om«
w takich przyjętej w przegrodzie
tak i licgnjelł otworów^ 2 stronj i przelewy B*
prawym lewym są skompliłowaae i jeszcze tę
wadę t że zmniejszają użyteczną pojemność aMorrdka, o
warstwy sif. Zabezpieczenie
zdaje mi sif też niedostatecznen i mię &»
podmycie od w mię
, sałożenie Jej » mis jest
już lepiej i dla
aiej założyć ją w linii prostej.
Pozwalam aoMa inne a mi&-
aowioia Hniejwięeej takie,
wodmo-elektryczmtgs ma
w Sawajoarji* Krótką o w
»
Bamzeituag" r» 1918, t tam
włązaaie takie, ź« się po s po
c« zaiłtóm* 1/3 wielkiel
klapy o 3 m* i 8

Gospodarka Wodna nr 1/2005 •) 7

 - 4-

gośoi, a 2/3 8 o tejże eo

i po 4,7 a» Itoezpiecatnit następuje
ma stopni*, któiyok powierzchnia
1
opatrzona blokami t.2«
l?
szykaaaai *,,
siły wody* dla imlkalęela
na podłoża płyty /ilossfedeim/które od wielu
fmż lat są w Gzeołia0kaStjx3ł i. t, d, 2
Odprowadzeni* budowy sif poeaęści przez
a po też - do 200 m /sk. -
żelaznych I
Sztolnia ta i należycie
tr przyszłości jaŁo upust gruntowy; tmaelm
wloeie leźj 20,2 m, poaiżej piętrzamia,
Proponuj f wo%ac poiotafeh aa Porąboe oo w

ii a stoaunk&oŁ geologiozmfołi
w Szwajearjł jak w Porąbce aaaloglcaiis
się to tipro-
i a też
q
pojeamośd ztiormika o 5. E mil. p tej

piętrzenia po4aieś<5 do
a. m. t, j. do wysokości, w
projekcie osiągnięta najwyższym
^mŁife^y^gA^.!/
ł przelewie całej niezredukowanej ^flośei

Pisyjmiijąc, inż* że najwyżej traeba odpro-

20 zMomika 1140 M.^y^.aożaa a.p® urzą-
dzić, że 375 »3/sk, będzie klapy e ame,
390 m^/sk* aa koronie 375m-/sk«
sztolnię upustowe. Są to naturalnie cyfry pr2ybliż0ae I
ustalenie ich. ostateoaat będzie projektu,
Sztolni upust owy 01 dwie, ma prawym „dru-
gą aa brzegu Sołyj aisko t. j, z ma 3 do
4 at. poaiżej ofeeenego zwierciadła wody, a oTsehodząc dostatecznie
dalako przegrody będą leżały w rodzimej I byd jak

18 Gospodarka Wodna nr 1/2005

 - 5-

najzupełniej pewnie i bezpieczni© wykonań.©*

Profil zapory oraz urządzenie ulegała naturalnie
przy zmieaiomfffl które bezwątpitnia
oszczędność w objętości szczególniej
a i w kosztach przyrody,
wodno-elektryczay ze względu ma wzmiankowaną jego
właściwość jako dla pokrycia szezytów bidzie
mniej więcej na potrójną ilość wody, która bidzie do rozporzą-
w
dzenia 6-im do 8-in miesięcy w t.j« przybliżeniu,
3
aa 35 - 40 su /skj ta ilość będzie w 3-eh tur-
po 12 - 13 m, /sk. każda, b<tdzie jak już mówiłem
przyparty wprost do zapory, a więc bez niepotrzebnego tu zupeł-
nie rurociągu. Przy ustalaniu ilości wody roboczej
należy uwzględnić z jednej
zbiornika przy zastosowaniu samoczynnych, z i tę
okoliczność, że okres przyjścia wielkich. jest i
nią się w szesupłyish. granicach., tał ż© tylko w okresie
zbiornik musi by6 po części i na przyj-
ście wielkich wód.
lie weliodąe w szczegóły pożądanych zmiaa w projekcie
nicsam się to do tyet ogólnych ł sobie
na ów aakład w Szwajearji, który naprawdę służyć pod wie-
loma względami za wsdr dla Porąbki. Sdybym cŁoiał wejść w
goły byłbym zmuszony podać szkiee i pląsy, ie
jest wysoce pożądanea, aby projektowanie w
przez miejscowe siły, które w zupełności do
i będą też bezwątpiemia do budowy,
gotowania dobrego projektu byłoby gdyby inży-
nierowie,mający budowę prowadzić obejrzeli podobne już istnieją-
ce lub budujące się zakłady zagranicą, a w szczególności ów za-
kład w Szwajcarji* Zakład ten, który pójdzie w a końcem
przyszłego roku obecnie jest w trakcie pod moim 0sobistya
kierownictwem*jest prowadzony we zarządzie,
okętaie gotów służyć wszelkieud informacjami i pomooą tak ma
miajseu budowy, jak i w biurze* Proponowałby*

1Q3
Gospodarka Wodna nr 1/2005 '
 . 6 -

w jak wysłać dum inżynierów do Szwajearji dla

się gruntownego z tą i z bmiowlaal,
C§ się łyesy ^ty
tor^ałożenis sztolni obiegowych^
kamieniołomów^ instalacji i.t.d,
aż do przyszłego perj odm niskiej woły, gdy roboty
w esłej się rozwiną,projękt fcędzie "bezwątpienia
zakończony« obeonyeŁ robotniczych, jest
wskazanem sastosowanie aa jaknajszerszą meohaniez-
t. j, dla
wierceń, do aa i piasek,
"betoniarek, kolejek linwowycn do przewożenia materjałow i.t.d.
%, tego powodu do zastosowania
2 i przegrodę specjalnych okładzin
2 betonu* ten powinien "być łany a nie ub i j sny, ewentualni©
być ze kamienia łamanego w ilości do
30^« lanj jest tańsaj i znacznie szczelniejszy niż ubijamy
o co w jak ohodsi, a sarazem w krótszja
62asie da się wykomaó*

Z l 5 i a r m i k t * m a S k a w i e *

IMoraik aa Skawie w który 2

deszczu ołłejrześ jedynie poMeżni©, przedstawia
w te warunki, eo zMoraik aa Sols* Okolicz-
miekoizystaą jest jeiaał to, że wykonanie zbiornika po-
ciągnie za przełożenie linii kolejowej frzebinia-Skawoe aa
znaczniejszej przestrzeni, eo podniesie oczywiście koszta zbior-
nika* Planów i saezegółowyeŁ dotyclczas nieffia t
projektowaniu należałoby się śmiej wię-
cej tych dyrektyw, jak przy zbiornika na Sole* O raejonal-
tego sbioraika, wypowiedzieć się będzie dopiero po
odnośnych studjów,
la dopływie Skawy^jf Skawicj jest projektowany zbiornik
w Zawoji o pojemności około 9 milml Zbiornika tego „ zna j da. j ąo©~
go się w dotsryeh. bardzo wartinkach geologiozayoh. f mie widziałem,

20 Gospodarka Wodna nr 1/2005

 .7 „

z projektm, i 2 co sal© towarzyszący mi panowie mówili

ż© zbiornik ten zasłmguje na uwagę, tem wię-
cej, że istnieje postawienia na jego wodzi© znaczniej-
wodmo-ałektyozn.ego, wyzyskując od Zawój i do
t.j* więcej E50 m. Warto więc wątpienia "budowy
tego zbiornika nie tracić z i opracować projekt szczegółowy,
odpowiadający najnowszym zaeadom i doświadczeniom techniki*

Z b i o r n i k i B a i o ł n y m D u n a j c u ,

la Dunajcił były zamierzone studja 2-ch zbiorników

z koło lub Zbiorniki takie chociaż
możliwe do wykonania, nie być według zdania dosta-
tecznie uzasadnione, zwłaszcza ze względu aa to, że pociągnęłyby
za sobą salewy ogromnych przestrzeni urodzajnych, grantów. Pożytek
takich, zbiorników w tycia, rzekł byłby bardzo ogramiszauy,
2
gdyż przy dorzeczm około 5*000 wyrównanie skuteczne odpływów
nastąpić może fedynie przez wielkie jezioro, a nie przez sztuczne
zbiorniki o paraset milionach »f 1, lie mógłbym więc polecić
wykonania tu studfów bardziej szczegółowych, które by bez wątpię-
wypadły u j e m n i e *
Koło Rożnowa można natomiast wybudować racjonalny zakład
wodno-elektryczny którego projekt ogólny przedstawił ni prof,
dr» Pomianowski, Zakład tem technicznie bardzo prosty i zwięzły
w stanie produkować około 40*000,000 U,godz. rocznie t.j,
wcale pokaźną ilość energii, Wystawienie tego zakładu wydaj e ni
się bardziej że będzie on usnpsinieniem
zakładu w Jazowskm, który to zyska, gdyż koszt sieci elek-
trycznej na większą ilość energii będzie rozłożony. Sądzę
że bardziej szczegółowe się tym projektea byłoby
wskasaneffi.
/} J^X

Warszawa, dn, 23 września 1919 r.

Gospodarka Wodna nr 1/2005 21

 Priorytety Narodowego Fanaasza na 2005 rok
ledukcja zanieczyszczeń w ście-
kach komunalnych, uzyskanie unijnych
standardów czystości wód, poprawa za-
opatrzenia w dobrej jakości wodę do
picia, zwiększenie bezpieczeństwa
przeciwpowodziowego, racjonalizacja
gospodarki odpadami, ograniczenie
emisji zanieczyszczeń do powietrza, re-
kultywacja terenów poprzemysłowych
i ochrona przyrody to najważniejsze za-
dania w 2005 r.^dla Narodowego Fun-
duszu Ochrony Środowiska i Gospoda-
rki Wodnej. Zakres przedsięwzięć prze-
widzianych do finansowania w ramach
15 programów priorytetowych został do-
stosowany do wymagań określonych
w dyrektywach Wspólnot Europejskich
wpisanych do prawa krajowego i polityki
ekologicznej państwa. Mająone zapew-
nić skuteczną realizację zobowiązań
w okresach dostosowawczych, okreś-
lonych w Traktacie Akcesyjnym.
• Ochrona wód i gospodarka wod-
na
Działania wynikające z zaleceń wpro-
wadzonej do prawa polskiego Ramowej
Dyrektywy Wodnej 2000/60/EC, której
podstawowym celem jest dbałość o dob-
rą jakość wszystkich rodzajów wód,
kompleksowa ochrona ich zasobów,
zintegrowane zarządzanie i gospodaro-
wanie wodą, jak również dyrektyw
szczegółowych w sprawie oczyszczania
ścieków komunalnych (91/271/EWG)
oraz zanieczyszczenia spowodowane-
go przez niektóre substancje odprowa-
dzane do środowiska wodnego Wspól-
noty (76/464/EWG) uwzględnione zo-
stały w priorytetach Narodowego Fun-
duszu na 2005 rok w dziedzinie ochrony
wód.
Dyrektywa dotycząca oczyszczania
ścieków komunalnych nakłada na Pol-
skę obowiązek wyposażenia w systemy
kanalizacyjne i oczyszczalnie wszyst-
kich aglomeracji o równoważnej liczbie
mieszkańców powyżej 2 tyś. w termi-
nach ustalonych w Traktacie Akcesyj-
nym. Do końca 2015 r. mamy zreduko-
wać minimum 75% związków azotu i fo-
sforu w oczyszczonych ściekach komu-
nalnych. Plan inwestycyjny w dziedzinie
gospodarki wodno-ściekowej na lata
2005-2015 określony został w przyję-
tym przez Radę Ministrów w grudniu
2003 r.^Krajowym Programie Oczysz-
czania Ścieków Komunalnych. Jego re-
alizacja wymaga zaangażowania ogro-
22
mnych środków (ok. 35-40 mld zł). Do-
tacje Narodowego Funduszu, podobnie
jak w 2004 roku, przyznawane będą na
opracowanie dokumentacji technicznej
dla przedsięwzięć, od których zależy
uzyskanie ustalonego na koniec grud-
nia 2005 r. efektu ekologicznego w po-
staci redukcji 69% całkowitego ładun-
ku zanieczyszczeń biodegradowalnych
w ściekach, odprowadzanych z 674
aglomeracji. Bezzwrotna pomocjestfor-
mą zachęty stymulującą samorządy do
rozpoczęcia inwestycji porządkujących
gospodarkę ściekową. Na dofinansowa-
nie budowy lub modernizacji, wskaza-
nych w KPOŚK, oczyszczalni i syste-
mów kanalizacyjnych, realizowanych ze
środków krajowych oraz inwestycji doto-
wanych z funduszy unijnych, udzielane
będąpożyczki na zasadach preferencyj-
nych.
Dyrektywa w sprawie zanieczyszcze-
nia spowodowanego przez substancje
uznane za niebezpieczne (np. metale
ciężkie, detergenty, pestycydy) wpro-
wadziła ograniczenia w ich odprowa-
dzaniu do wód powierzchniowych przez
zakłady przemysłowe. Ze środków Na-
rodowego Funduszu finansowana bę-
dzie budowa lub modernizacja oczysz-
czalni i podczyszczał n i ścieków przemy-
słowych. Tego typu przedsięwzięcia
mogą być współfinansowane również
z Sektorowego Programu Operacyjne-
go - Wzrost Konkurencyjności Przed-
siębiorstw na lata 2004-2006, dla które-
go instytucją wdrażającą jest Narodowy
Fundusz. W ramach priorytetu „Wzmoc-
nienie pozycji konkurencyjnej przedsię-
biorstw działających na jednolitym rynku
europejskim" unijne wsparcie obejmie
inwestycje dostosowujące te przedsię-
biorstwa do wymogów ochrony środowi-
ska.
Zwiększenie zasobów wodnych oraz
zapewnienie bezpieczeństwa przeciw-
powodziowego to programy prioryteto-
we w dziedzinie gospodarki wodnej.
Dotacje udzielane będąna kontynuowa-
nie inwestycji wieloletnich - budowę
szczególnie ważnych obiektów hydro-
technicznych, w tym m.in. dużych zbior-
ników retencyjnych wskazanych przez
ministra środowiska oraz zadań związa-
nych z poprawą jakości wody do picia.
W 2005 r. przywrócone zostanie finan-
sowanie inwestycji realizowanych w ra-
mach programów małej retencji, w któ-
rych partycypują finansowo wojewódz-
kie fundusze ochrony środowiska i gos-
podarki wodnej. Budowa zbiorników re-
tencyjnych ma w Polsce coraz większe
znaczenie z uwagi na malejące z każ-
dym rokiem zasoby wód gruntowych
i głębinowych oraz obniżający się po-
ziom wód w rzekach i jeziorach. Dofi-
nansowaniem ze środków Narodowego
Funduszu objęto także ekologiczne for-
my transportu wodnego, wskazane
przez ministra infrastruktury. Taki obo-
wiązek nałożyła na NFOŚiGW ustawa
0 Funduszu Żeglugi Śródlądowej i Fun-
duszu Rezerwowym z 2002 r.
Oprócz wymienionych zadań przewi-
duje się także dofinansowanie przedsię-
wzięć z gospodarki wodnej, które otrzy-
mają wsparcie ze środków unijnych
w ramach m.in. Zintegrowanego Pro-
gramu Operacyjnego Rozwoju Regio-
nalnego (ZPORR).
• Ochrona powierzchni ziemi i wód
gruntowych
Kompleksowe zagospodarowanie
1 unieszkodliwianie odpadów komunal-
nych, przemysłowych, niebezpiecz-
nych, opakowaniowych i poużytkowych
oraz zapobieganie ich powstawaniu,
utylizacja osadów ściekowych, likwida-
cja nieczynnych składowisk, rekultywa-
cja terenów zdegradowanych przez woj-
sko i przemysł stanowią podstawę pro-
gramu priorytetowego w dziedzinie
ochrony powierzchni ziemi i wód grun-
towych. Odpowiadają one w pełni zało-
żeniom polityki ekologicznej, obowiązu-
jącej w Unii Europejskiej. Zasady sys-
temu gospodarowania odpadami okreś-
lone zostały w przeniesionej do pra-
wa polskiego dyrektywie ramowej 75/
/442/EWG dotyczącej odpadów oraz
uzupełniającej o odpadach niebezpiecz-
nych 94/31/WE. Wyznaczają one hie-
rarchię działań koniecznych do wykona-
nia w celu realizacji zobowiązań ak-
cesyjnych. Za najważniejsze przyjmuje
się ograniczanie ilości i szkodliwego
wpływu odpadów na zdrowie społeczeń-
stwa i stan środowiska naturalnego,
bezpieczne ich unieszkodliwianie, od-
zysk materiałów i surowców wtórnych
oraz energii, a także powtórne wykorzy-
stanie odpadów w drodze recyklingu.
Preferowane są technologie, które mini-
malizują negatywne oddziaływanie na
środowisko procesów obróbki odpadów.
Przedsięwzięcia w sektorze komunal-
nym i gospodarczym, które zgodnie
z Traktatem Akcesyjnym powinny być
zrealizowane do końca 2014 r., ujęte
Gospodarka Wodna nr 1/2005
zostały w Krajowym Planie Gospodarki
Odpadami (KPGO) oraz w planach
gminnych, powiatowych i wojewódzkich
opracowanych na jego podstawie. Te
priorytetowe zadania będą współfinan-
sowane przez Narodowy Fundusz
w 2005 r., przy współpracy z wojewódz-
kimi funduszami. Określone w KPGO
nakłady na zadania inwestycyjne wynio-
są blisko 12 mld zł, z czego środki
Narodowego Funduszu i wojewódzkich
funduszy planowane są na poziomie
zgodnym z przepisami o pomocy pub-
licznej.
• Ochrona powietrza
Unijne dyrektywy dotyczące redukcji
zanieczyszczeń ze źródeł energetycz-
nego spalania paliw oraz dopuszczal-
nego stężenia gazów i pyłów odprowa-
dzanych do atmosfery wpisane zostały
do polskiego prawa. Podobnie jak dyre-
ktywy w sprawie zintegrowanego zapo-
biegania zanieczyszczeniom, ograni-
czenia emisji lotnych związków organi-
cznych powstałych wskutek stosowania
rozpuszczalników oraz magazynowania
i dystrybucji paliw w zakładach przemys-
łowych, rafineriach, stacjach benzyno-
wych i terminalach przeładunkowych.
Na wprowadzenie niektórych norm emi-
syjnych (SO2, Nox i pyłów) Polska uzys-
kała okresy przejściowe.
W ramach programów priorytetowych
Narodowego Funduszu w ochronie po-
wietrza finansowane będą przedsię-
wzięcia niezbędne do spełnienia wymo-
gów określonych w tych dyrektywach
i przepisach krajowych. Do najważniej-
szych należą zadania, które wpływają
na ograniczanie ilości zanieczyszczeń
emitowanych przez elektrownie, elekt-
rociepłownie, rafinerie, huty i duże za-
kłady przemysłowe, a także przedsię-
wzięcia mające na celu oszczędzanie
surowców i energii. Obejmują one m.in.
budowę i modernizację bloków ener-
getycznych, urządzeń do odsiarczania
spalin i olejów napędowych, ogranicze-
nia zużycia paliw i redukcji dwutlenku
siarki, tlenków azotu i gazów cieplar-
nianych oraz zanieczyszczeń pyłowych.
Pomoc udzielana będzie również na
dofinansowanie modernizacji sieci i sys-
temów ciepłowniczych, instalacji termi-
cznego unieszkodliwiania odpadów,
a także nowoczesnych technologii, któ-
re mają na celu zwiększenie efektywno-
ści wykorzystania surowców i oszczę-
dzania energii, np. użytkowe zagospo-
darowanie metanu z kopalń, wysypisk
oraz oczyszczalni ścieków. W związku
z gwałtownym wzrostem emisji NOX
związanych z masowo rozwijającą się
w Polsce motoryzacją na wsparcie ze
Gospodarka Wodna nr 1/2005
środków Narodowego Funduszu mogą
liczyć również nowoczesne rozwiązania
techniczne ograniczające uciążliwości
transportu pasażerskiego i towarowego.
W Polsce głównym źródłem energii
jest węgiel kamienny i węgiel brunatny
oraz pochodne ropy naftowej. Nowo-
czesne technologie energetyczne po-
zwoliły na zmniejszenie spalania węgla,
ale nadal uzyskiwanie energii z konwen-
cjonalnych paliw powoduje zanieczysz-
czanie atmosfery dwutlenkiem siarki,
tlenkami węgla i azotu oraz pyłami.
Ekologicznąalternatywądla środowiska
jest wykorzystywanie odnawialnych źró-
deł energii z wiatru, wody, promieniowa-
nia słonecznego, wód geotermalnych
i biomasy. W bilansie energetycznym
kraju źródła te stanowią zaledwie 2,5
proc. tj. o 10 proc. mniej niż w krajach
byłej „Piętnastki". Do 2010 r. Polska ma
osiągnąć 7,5 proc. udziału energii od-
nawialnej w tym bilansie, a następnie
zwiększyć go do 14 proc. w 2020 r.
Preferencyjne dofinansowanie przed-
sięwzięć związanych z budową farm
wiatrowych, małych elektrowni wod-
nych, kotłowni opalanych biomasą,
a także instalowaniem pomp cieplnych,
kolektorów słonecznych i fotowoltaicz-
nych ma zachęcić inwestorów do reali-
zacji przedsięwzięć, od których zależy
spełnienie tych zobowiązań.
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony śro-
dowiska wojewodowie powinni dokony-
wać rocznych ocen jakości powietrza na
swoim terenie. W przypadku przekro-
czenia dopuszczalnych poziomów stę-
żeń szkodliwych substancji, np. dwu-
tlenku siarki czy pyłów, są oni zobowią-
zani do przygotowania programów na-
prawczych. Finansowym wsparciem
Narodowego Funduszu objęte będzie
także przygotowanie wojewódzkich pro-
gramów ochrony powietrza, wydanych
w formie rozporządzeń oraz wskazane
w nich działania inwestycyjne.
• Czystsza i energooszczędna pro-
dukcja
Wśród priorytetów Narodowego Fun-
duszu w 2005 r. wyodrębniony został
program dotyczący stosowania najlep-
szych dostępnych technik (BAT), zape-
wniających czystszą! energooszczędną
produkcję. Umożliwia on dofinansowa-
nie ze środków Narodowego Funduszu
i Sektorowego Programu Operacyjnego
- Wzrost Konkurencyjności Przedsię-
biorstw przedsięwzięć zgodnych z wy-
mogami dyrektywy 96/61/WE w spra-
wie zintegrowanego zapobiegania
i ograniczania zanieczyszczeń, zwanej
potocznie - IPPC, która wprowadziła
system pozwoleń zintegrowanych.
Zgodnie z przystosowanym do unij-
nych wymagań prawem przedsiębiorst-
wa są zobowiązane do uzyskania po-
zwoleń zintegrowanych na prowadzenie
instalacji, które powodują znaczne za-
nieczyszczenie środowiska. W progra-
mie tym finansowane będą inwestycje,
które ograniczą strumień odpadów sta-
łych, ciekłych i gazowych u źródła ich
powstawania oraz doprowadzą do po-
nownego ich wykorzystania. Wspierane
będą również działania inwestycyjne
w zakładach przemysłowych, które mają
na celu ograniczenie poziomu hałasu
i wibracji, a także zmniejszenie zużycia
surowców i energii oraz wprowadzenie
systemów zarządzania środowiskowe-
go.
M Pozostałe dziedziny
Do zadań priorytetowych Narodowe-
go Funduszu w 2005 r. należy również
dofinansowanie przedsięwzięć zmierza-
jących do ograniczania negatywnego
oddziaływania hałasu na środowisko,
zmniejszania uciążliwości wynikających
z wydobywania kopalin i likwidacji za-
kładów górniczych, zapobieganie klęs-
kom żywiołowym oraz usuwanie ich sku-
tków. Środki Narodowego Funduszu
kierowane będą również na zadania
dotyczące gospodarki zasobami złóż
kopalnianych i wód podziemnych, bada-
nia geologiczne, ochronę przyrody i leś-
nictwo. W wykazie przedsięwzięć, na
które można uzyskać pomoc finansową
znajdująsię też zadania z zakresu moni-
toringu środowiska, edukacji ekologicz-
nej i popularyzacji wiedzy o środowisku
naturalnym, profilaktyki zdrowotnej
dzieci i młodzieży z obszarów, na któ-
rych występują przekroczenia standar-
dów jakości środowiska, prace nauko-
wo-badawcze i studialne z zakresu
ochrony środowiska oraz działalność
pozarządowych organizacji ekologicz-
nych.
Narodowy Fundusz będzie również
udzielał pomocy na opracowanie doku-
mentacji niezbędnej do przygotowania
wniosku o dofinansowanie inwestycji
dotowanych ze środków unijnych.
W ramach współpracy z Bankiem
Ochrony Środowiska uruchomionych
zostało 14 linii kredytowych ze środków
Narodowego Funduszu na realizację
przedsięwzięć ekologicznych w tym
m.in. na budowę małych i przydomo-
wych oczyszczalni ścieków, kanalizacji
sanitarnej, stacji uzdatniania wody, sys-
temów ciepłowniczych, wykorzystania
odnawialnych źródeł energii, a także na
zagospodarowanie odpadów i usuwanie
wyrobów zawierających azbest.
Jolanta Czudak-Kiersz
23
 IJKA, TOMASZ KAŁUŻA
, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Katedra Budownictwa Wodnego
IEOLOGIA
IRENEUSZ LAKS
Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Katedra Mechaniki Budowli i Budownictwa Rolniczego

Uwzględnienie aktywnej strefy przepływu

w komputerowym systemie modelowania
przepływu nieustalonego

Przedstawiono metodę określania aktyw-

nej strefy przepływu (zastosowanie kom-
puterowego systemu modelowania przepły-
wu nieustalonego SPRUNER) szerokich, po-
krytych roślinnością terenów zalewowych.
Przedstawiono wyniki obliczeń przejścia fali
powodziowej Warty z lipca 1997 r. na odcin-
ku od zbiornika Jeziorsko do przekroju wo-
dowskazowego w Obornikach z uwzględ-
nieniem gęstości struktur roślinnych w od-
wzorowaniu „czynnej" części przekroju.

Przepustowość doliny rzecznej uwa-

runkowana jest głównie wpływem po-
krywy roślinnej terenów zalewowych.
Powinno to być uwzględnione przy opra-
cowywaniu matematycznych modeli
transformacji przepływu. Dotyczy to głó-
wnie modeli jednowymiarowych, w któ-
rych za pomocą współczynników szorst-
kości trudno jest odwzorować całą zło-
żoność przepływów w korytach wielo-
dzielnych z udziałem różnorodnych
struktur roślinnych. Istotne jest wów-
czas wydzielenie tzw. „martwych" czę-
ści przekroju przepływu (rys. 1), które
w przeciwieństwie do części aktywnych
nie przenosząpraktycznie pędu, a ucze-
stnicząjedynie w magazynowaniu wody
(retencja dolinowa).
W inżynierskich analizach nieustalo-
nego ruchu wody w sieci koryt otwartych
najczęściej stosowane są równania
Saint-Venanta [5]:
n równanie ciągłości masy
dQ dA
(1)
n równanie zachowania pędu (ilości
ruchu)
Rys. 1. Przekrój wielodzietny z wydzieloną strefą aktywną
do wem/odpływem bocznym w równaniu
(1,2)[m3/s2].
~dt~ dx
Uwzględnienie roślinności w przepły-
(2)
•— wie wody na szerokich terenach zalewo-
~dx wych wymaga wprowadzania w rów-
naniach (1, 2) powierzchni przekroju
gdzie: Q-natężenie przepływu [m3/s],
czynnego Ac oraz przekroju całkowitego
h - rzędna zwierciadła wody [m],
A = AC + A0. Równanie ciągłości przyj-
x-współrzędna koryta w kierunku prze-
mie wtedy postać:
pływu [m], A - pole przekroju [m2],
f-czas [s], g -przyspieszenie ziemskie
[m/s2], ą-jednostkowy dopływ/odpływ
boczny na długości koryta [m3/s/m], W równaniu dynamicznym wielkość
/? - współczynnik Saint-Venanta [-], Sf A zostaje zastąpiona przez Ac:
-straty energii na długości koryta [-], Sec
3Q
- straty energii przy zawężeniu lub roz-
szerzeniu przekroju [-], W=qQ/A
(4)
- składnik uwzględniający zmianę pę-
du wywołaną jednostkowym dopły-

24 Gospodarka Wodna nr 1/2005

 Podstawową trudność w stosowaniu
równań (3, 4) stanowi opracowanie me- STREFAI STREFA II STREFA IU a STREFA III b
todyki wyznaczenia aktywnej części
przekroju. Wyniki badań przepływu [6] TEREN ZALEWOWY KORYTO GŁÓWNE
potwierdziły wpływ zróżnicowania geo-
metrii przekroju i szorstkości na tworze- brak wpływu wpływ • wpływ wpływ
koryta głównego ikoryta głównego' | „ terenu zalewowego szorstkości dna
nie się na początku terenu zalewowego i.o
przestrzennych struktur wirowych odpo-
wiedzialnych za zjawisko wzajemnego
oddziaływania odmiennych części prze-
kroju, w tym koryta głównego i terenów
zalewowych. W procesie wymiany mas
wody między częściami przekroju prze-
mieszcza się ona z terenu zalewowego
do koryta głównego. Wywołuje to
zmniejszenie prędkości przepływu w ko-
rycie głównym. Jednocześnie masy wo-
dy z koryta głównego przemieszczają
się w kierunku terenów zalewowych
o mniejszej prędkości przepływu, gdzie
zostają g wałtownie wyhamowane wsku-
tek zwiększonych oporów przepływu.
Obserwuje się niewielki wzrost prędko-
ści przepływu w obszarze terenu zale-
wowego graniczącego z korytem głów-
nym. Przepływy w poszczególnych stre-
fach przekroju są uzależnione od siebie.
Powierzchniom rozdziału, między od- Rys. 2. Rozkład prędkości w złożonym przekroju koryta pokrytym roślinnością,
miennymi częściami przekroju, przypi- wydzielenie podstawowych stref przepływu [6]
suje się naprężenia turbulentne jako
rodzaj pozornych naprężeń ścinają-
cych. Efektem tego zjawiska jest obser-
wowana przez Paschę [6] redukcja wanie systemu analizy i prognozowania generacji [1]. Umożliwia uwzględnienie
przepływu (rzędu 10-20%) w korycie nieustalonych przepływów w sieci rze- rozgałęzień (bifurkacje i oczka), zabu-
złożonym w stosunku do przepływu po- cznej opartego na układzie równań dowy mostami (o złożonej geometrii),
mierzonego dla oddzielonych od siebie Saint-Yenanta. Do rozwiązania układu zasilania bocznego (wzdłuż długości
części koryta. równań różniczkowych (3) i (4) wykorzy- rzeki, związane np. z przyrostem powie-
W celu uwzględnienia tego zjawiska stano metodę różnic skończonych. Nie- rzchni zlewni), a także odwzorowanie
w modelach jednowymiarowych stosuje wiadome są aproksymowane cztero- dopływów rzeki, retencji dolinowej, pra-
się podział złożonego przekroju poprze- punktowym niejawnym schematem Pre- cy polderów i kanałów okresowo prowa-
issmanna zapisanym na siatce węzłów dzących wodę.
cznego koryta za pomocą powierzchni
pokrywającej obszar rozwiązania wg
rozdziału o określonej szorstkości. Zało-
żenie to wprowadził Paschę [6], podając
następujących zależności [5]: • Określenie szerokości aktywnej
metodę umożliwiającą wydzielenie ak-
strefy przepływów
tywnej części przekroju. Analizując zmianę uśrednionej na głę-
(5)
bokości prędkości w kierunku przepływu
• System SPRUNER
d_f w przekroju poprzecznym koryta Pas-
Stosowanie metod numerycznych do chę [6] wydzielił trzy podstawowe części
~dt 2Af
rozwiązywania układu równań de Saint- przekroju (rys. 2):
(6)
-Yenanta wymaga w praktyce opraco- I - strefa przepływu na terenie zale-
wania aplikacji komputerowych w formie wowym bez oddziaływania przepływu
pojedynczych programów lub rozbudo- koryta głównego,
+ i +l
wanych systemów informatycznych [2].
Wykorzystany do obliczeń system
o(f] +\-f J )] (7)
II - strefa przepływu na terenie zale-
wowym zakłócana przez przepływ kory-
SPRUNER [7] powstał w ramach projek- gdzie 9 jest parametrem wagowym. ta głównego,
tu badawczego realizowanego na Wy- System SPRUNER jest nadal rozwija- III - strefa przepływu w korycie głów-
dziale Melioracji i Inżynierii Środowiska ny i udoskonalany pod kątem rozszerza- nym:
Akademii Rolniczej w Poznaniu w latach nia zbioru rozwiązywanych problemów, Ula - zakłócana przez przepływ na
1993-1995 na zlecenie Okręgowej Dy- jak i optymalizacji architektury rozwiąza- terenie zalewowym,
rekcji Gospodarki Wodnej w Poznaniu. nia informatycznego. System ten ma lllb - bez oddziaływania przepływu
Głównym celem projektu było opraco- cechy systemu modelowania czwartej terenu zalewowego.

Gospodarka Wodna nr 1/2005 25

 Ht>"
^-
84 "
o2
c
on
oO 80"

x 78
L^^r 78"
ib
f ?zędna wody bi zegowe J
74-

*\
l/^fr Rzędrja wódy brzejjowej
70
68
KR - cc
O 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500
Przekrój aktywny Przekrój całkowity A[m ] 2
X[m]
Rys. 3. Zmienność powierzchni aktywnej części przekroju i całego przekroju Warty w km 350+ 100

bz~ t>^
60" Ę 60
Q.

<= 58
E
l" 56
c/t
Rzę« Ina wod^ brzegov /ej
Si '
54

52
^ s~
Rzęd ia wody brzegów *j
50- 50
_f
'
t

/1R 48-
O 400 800 1200 1600 2000 2400 40 80 120 160 200 240
2
Przekrój aktywny Przekrój całkowity A[m ] X[m]

Rys. 4. Zmienność powierzchni aktywnej części przekroju i całego przekroju Warty w km 243+ 650

Uwzględniając przedstawiony na zmienności współczynnika lepkości tur- Parametr charakteryzujący rozmiesz-

rys. 2 rozkład prędkości można przyjąć, bulentnej w równaniu podanym przez czenie roślinności wysokiej został wyra-
że aktywna część pola przepływu składa Prandtla dla drogi mieszania prowadzi żony następująco:
się ze strefy II i III. Mając wyznaczony do liniowej zmienności naprężeń Rey- 3,3 f, N 0,95
d
zakres strefy III (koryta głównego), spo- noldsa na szerokości koryta (rys. 2): JVB
D =0,07 (11)
tykamy się z podstawową trudnością
przy określeniu zakresu strefy II. Jej
zasięg zależy od głębokości wody na
bT (8) Długości ścieżki Karmana aNL i poło-
l—f l W W ^ i J ł j l ln2VIVS4UIVI l VUI I l IW.I lt-4. L* lyj l tJ\Jl\J

terenach zalewowych oraz gęstości

struktury roślinnej. Metody obliczeń
współczynników oporów wywołanych
interakcją i oporów dna koryta podali:
Paschę, Mertens i Nuding, jednak tylko
metoda Paschę została szeroko spopu-
laryzowana w praktyce inżynierskiej
[3, 4].
Paschę [6] przyjął, że proces interak-
cji hamuje przepływ w korycie głównym,
w następstwie czego uśredniona na głę-
bokości prędkość przepływu w założo-
nej nieprzepuszczalnej płaszczyźnie
podziału złożonego przekroju koryta jest
równa VT. Rozkład prędkości na szero-
kości koryta opisał Paschę równaniem
logarytmiczno-normalnym. Przyjęcie
dla O y^bui
Początek układu współrzędnych
(y = 0) położony jest w płaszczyźnie
rozdziału. Stałą całkowania CT nazwał
Paschę prędkością poślizgu („slip-velo-
city") i wyznaczył z równania (9) przy
przyjęciu wartości prędkości VT na kra-
wędzi obszaru vul (y= 0) = VT:
CT =
(9)
Wartość prędkości poślizgu CT Pas-
chę uzależnił od parametru charaktery-
zującego rozmieszczenie roślinności
wysokiej w przekroju koryta fi:
CT = -3,27 IgO + 2,85 (10)
wy jej szerokości aNB można określić
z równań:
aNL = 128,87C w d p (l, ^ 2 / 2;
iaw = 0,24a°f (C/dp)°-*
gdzie: aNL- długość ścieżki Karmana
powstałej przy opływie pojedynczej roś-
liny [m], aNB - szerokość ścieżki Kar-
mana powstałej przy opływie pojedyn-
czej rośliny [m], J-spadek hydrauliczny
H.
Paschę eksperymentalnie wykazał,
że wartości współczynników oporu 1T
uzależnione są od sposobu rozmiesz-
czania roślinności (drzew), charaktery-
zowanej odległościami ax, ay i średnicą

26 Gospodarka Wodna nr 1/2005

^ 62'
. 60 "
o.
*-: 58
£ 1
X 56-
""
^
co /-^ " ^ 52
*/
^n
48-
O 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
Przekrój aktywny
Rys. 5. Zmienność powierzchni aktywnej części przekroju i całego przekroju Warty w km 242+ 780L
dp, jak również, od intensywności proce-
su wymiany mas wody uzależnianej od
stosunku szerokości bn/bm:
1 h \ i-07
= -2,0 log l 0,06 f —-
Paschę zaleca określać szerokość
obszaru interakcji z zależności:
^h
11
/lz(0,068e°'56Cr-0,056)
przyjmując c = 1,0 dla drzew w terenie
zalewowym i c = 1,7 dla drzew na skar-
pach.
• Obliczanie szerokości aktywnej
strefy przepływu w systemie SPRU-
NER
Podstawowe parametry przekroju po-
przecznego, tj. pole powierzchni A(h),
moduł przepływu K(h), promień hyd-
rauliczny Rh (h) i obwód zwilżony Oz (h),
będące funkcją napełnienia, są w sys-
temie Spruner tablicowane na etapie
wczytywania danych. W procesie ob-
liczeniowym wartości poszczególnych
parametrów są interpolowane za pomo-
cą wielomianu Lagrange'a.
Przyjęto, że czynna część przekroju
składa się ze strefy bu i biu. Szerokość
strefy bn obliczono wg zmodyfikowanej
metody Paschę (14):
b aktywnej części przekroju na warunki
56C
8gn2(0,068e°' --0,056)
gdzie: nz - współczynnik szorstkości
terenów zalewowych [m~1/3 s], Rhz
-promień hydrauliczny terenów zalewo-
wych [m].
Gospodarka Wodna nr 1/2005
<OZ
^
a>fa
^~ 60
^-—-
sf
.*-"-'
58
,--"*'
^-^ 56
54
- W
50
48
0 25
Przekrój całkowity A[m2]
Zaproponowana formuła uzależnia
szerokość aktywnej części przekroju od
promienia hydraulicznego terenów zale-
wowych Rh z. Wartość tego promienia
jest równa dla szerokich terenów zale-
wowych średniej głębokości. Dodatko-
(13) wo bu zależy również od gęstości struk-
tury roślinnej terenów zalewowych. Zo-
stała ona uwzględniona zarówno w po-
staci współczynnika szorstkości tere-
nów zalewowych nz, jak i w wartości
(14)
prędkości poślizgu CT.
Aktywna strefa przepływu jest wyzna-
czana w obliczeniach następująco:
n dla stanów poniżej wody brzego-
wej strefa aktywna i obszar całkowitego
przepływu pokrywają się,
n powyżej wody brzegowej, dla każ-
dej z tablicowanej wartości, obliczany
jest zasięg strefy bu dla lewego i prawe-
go brzegu zgodnie ze wzorem (15),
n znając zasięg strefy aktywnej ob-
liczane są podstawowe parametry, tj.
Ac(h), Kc(h) itd.
Dla każdego przekroju system prze-
chowuje zatem dwa zestawy danych,
osobno dla strefy aktywnej i obszaru
całkowitego przepływu. W systemie
przechowywane są także wartości para-
metru CT z równania (15) dla każdego
z przekrojów, osobno dla lewego i pra-
wego terenu zalewowego. Umożliwia to
wykorzystanie tego parametru jako sta-
łej modelu, którego wartość może być
ustalana w procesie tarowania modelu.
W celu zbadania wpływu wydzielenia
przepływu przeanalizowano zmianę po-
(15) la aktywnej części przekroju w funkcji
napełnienia dla trzech charakterystycz-
nych przekrojów Warty (rys. 3, 4 i 5).
Wartość parametru CT dla przedstawio-
nych przekrojów przyjęto równą 5,0.
R;:ędna wody t rzego\ /ej
50 75 100 125 150 175 2C
X[m
Przekrój 350 +100 (rys. 3) zlokalizowa-
ny w obrębie Doliny Konińsko-Pyzderskiej
ma szerokie tereny zalewowe, które dete-
rminują transformację fali powodziowej.
Dla tego przekroju pole powierzchni strefy
aktywnej nie przekracza 14% powierzchni
przekroju. Przekroje 243+650 (rys. 4)
oraz 242+780 L (rys. 5) są zlokalizowane
w obrębie poznańskiego węzła wodnego.
Charakteryzują się bardziej zwartym
kształtem, bez dominującego wpływu te-
renów zalewowych. Procentowy stosu-
nek pola powierzchni strefy aktywnej do
całkowitego pola powierzchni przekroju
dla przekroju 243+650 jest równy 46%.
W wypadku przekroju 242+780 L pole
powierzchni strefy aktywnej oraz prze-
kroju całkowitego praktycznie pokrywają
się w całym zakresie stanów.
Zgodnie z przyjętymi założeniami strefa
aktywna w obrębie wody brzegowej za-
wsze pokrywa się z przekrojem całkowi-
tym. Dla stanów wyższych od wody brze-
gowej strefa aktywnego przepływu jest
mniejsza niż przekrój całkowity. W nie-
których przekrojach, dla określonego na-
pełnienia, wartości pola powierzchni prze-
kroju i strefy aktywnej mogą być ponownie
sobie równe. Oznacza to, że dolina zo-
stała wypełniona do głębokości, dla której
na terenach zalewowych występuje rów-
nież jeden dominujący kierunek przepły-
wu pokrywający się z kierunkiem spadku
podłużnego cieku. Odwzorowanie strefy
aktywnej w przekrojach modelu winno
zostać zweryfikowane poprzez odpowied-
nie badania terenowe (pomiary hydromet-
ryczne lub zdjęcia lotnicze).
• Przykład obliczeń transformacji
fali na odcinku Warty
Obliczenia prepagacji fali wezbranio-
wej z lipca 1997 r. wykonano na odcinku
27
 waruneK brzegowy w przekroju 484 + IbU
•^315,00
S^ 295,00
E 275,00
r; 255,00
235,00
-
215,00
—1
195,00
175,00
155,00
135,00
115,00
95,00
Ł
75,00
55,00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10111213141516171819202122232425262728293031323334
Rys. 6. Warunek brzegowy w przekroju km 484+150 (wypływ
wody ze zbiornika w Jeziorsku)
Warty od zapory czołowej zbiornika Je-
ziorsko (km 484 +150) do przekroju wo-
dowskazowego w Obornikach (km
206+300). Jako górny warunek brzego-
wy przyjęto hydrogram wypływu wody
ze zbiornika w Jeziorsku (rys. 6.). Dolny
warunek stanowił hydrogram stanów
w przekroju wodowskazowym Oborniki.
W modelu uwzględniono również głów-
ne dopływy Warty na tym odcinku, tj.
Prosnę i Ner. Odcinek obliczeniowy za-
wierał 241 przekrojów poprzecznych, 26
mostów, 4 węzły wodne. Największy
wpływ na transformację fali wezbranio-
wej ma zlokalizowana pomiędzy prze-
krojami 399 + 400 a 346 + 600 Dolina
Konińsko-Pyzderska, z szerokimi tere-
nami zalewowymi pokrytymi roślinnoś-
cią krzewiastą i drzewami. Duża zmien-
ność geometrii przekrojów oraz oporów
przepływu na tym odcinku Warty istotnie
utrudnia poprawne jej odwzorowanie
w modelach jednowymiarowych. W pra-
ktyce, bez wydzielenia strefy aktywnej,
nie można, nawet w sposób przybliżony,
odwzorować transformacji fali wezbra-
niowej przez Dolinę Konińsko-Pyzders-
ką.
Przebadano warianty obliczeń bez
uwzględnienia stref martwych oraz
z przyjętym zasięgiem aktywnej części
przekroju wyznaczonym wg zmodyfiko-
wanej metody Paschę. Do obliczeń
przyjęto wstępnie na podstawie literatu-
ry [4] stałą wartość CT = 5, wartość
parametru c jednakową dla wszystkich
przekrojów i równą 1,0, zaś współczyn-
niki szorstkości na podstawie literatury
[4]. Wynikiem przeprowadzonych symu-
lacji są dwa hydrogramy stanów i prze-
pływów dla każdego z przekrojów ob-
liczeniowych umożliwiające porównanie
wpływu odwzorowania strefy aktywnej
na transformację fali wezbraniowej. Do-
28
. 5t>.50
ó_ 55.00
—f
"= 54.50
i
\ >
~- 54.00
53.50 X "x;
53.00
52.50
52.00
51.50
51.00
Czas[d]
Pomiary
Obliczenia z martwymi pojemnościami
Obliczenia bez martwych stref
Rys. 7. Wyniki obliczeń transformacji fali wezbraniowej z 1997 r.
dla przekroju wodowskazowego Poznań (km 243+300)
datkowo dla przekrojów wodowskazo-
wych w Nowej Wsi Podgórnej, Śremie
i Poznaniu dysponowano danymi po-
miarowymi, które posłużyły do wstępnej
weryfikacji modelu obliczeniowego.
Wyniki obliczeń dla przekroju wodo-
wskazowego w Poznaniu przedstawio-
no na rys. 7. Można zauważyć, że dla
obliczeń bez martwych objętości nie
następuje istotna transformacja wpro-
wadzonej poprzez górny warunek brze-
gowy fali wezbraniowej. Kształt fali zo-
staje w istocie niezmieniony, a mak-
simum stanów i przepływów w stosunku
do danych pomiarowych występuje
z 22-dobowym wyprzedzeniem. W wa-
riancie z wydzieloną stref ą aktywną fala
wejściowa zostaje istotnie przetransfor-
mowana i jej kształt jest zbliżony do
otrzymanej z pomiarów. Czas oblicze-
niowy wystąpienia maksimum stanów
i przepływów pokrywa się z czasem
wynikającym z danych pomiarowych.
Istotne różnice pomiędzy danymi po-
miarowymi a obliczeniowymi występują
w wartościach rzędnych zwierciadła wo-
dy. Należy jednak podkreślić, że model
nie podlegał procedurze tarowania
i przedstawione wyniki należy traktować
jako wstępne.
• Podsumowanie
Przedstawiona w artykule metoda od-
wzorowania strefy aktywnego przepły-
wu w jednowymiarowych modelach
opartych na równaniach de Saint-Ve-
nanta umożliwia lepsze przybliżenie wa-
runków transformacji przepływu przez
szerokie tereny zalewowe rzeki. Wpro-
wadzona do modelu dodatkowa stała
v/ ^^ ——— ^
"<^ —•
-**
10 15 20 25 30 35
t (doby)
tarowania umożliwia zmianę kształtu
transformowanej fali oraz czasu maga-
zynowania wody na terenach zalewo-
wych. Parametry oporów ruchu na tere-
nach zalewowych majązatem wpływ nie
tylko na przenoszenie pędu w tej strefie,
ale również na wielkość retencji dolino-
wej. Przedstawione w pracy wyniki ob-
liczeń potwierdzająprzydatność metody
do odwzorowania transformacji fali na
długim odcinku Warty. Dalsze badania
należy prowadzić w kierunku procedur
tarowania modelu minimalizujących róż-
nice pomiędzy danymi pomiarowymi
i obliczeniowymi.
LITERATURA
1. M.A. ABBOTT, K. HAVN0, G.S. LINDBERG:
The forth generaliom of numerical modelling in
hydraulics. Journal of Hydraulic Research, vol.
29, 1991.
2. J.A. CUNGE: Recent Developments in River
Modelling, Proc.Int.Conf. Hydraulic and Environ-
mental Modeling of Coastal, Estarine and River
Water, Bradford, England, 1989.
3. DVWK: Hydraulische Berechnung von FlieBge-
wassern, DK 551.51/54 FlieBgewasser, DK
532.543 Hydraulik, DVWK - Merkblatter
220/1991, Kommissionsvertrieb Verlag Paul
Parey, Hamburg und Berlin, 1991.
4. J. KUBRAK, E. NACHLIK: Hydrauliczne pod-
stawy obliczania przepustowości koryt rzecz-
nych, Warszawa 2003. Wydawnictwo SGGW.
5. D.R. MAIDMENT (editor): Handbook of Hydro-
iogy, McGraw-Hill INC, New York, 1992.
6. E. PASCHĘ: Turbulenzmechanismen in natur-
nahen FlieBgewassern und die Móglichkeiten
ihrermathematischen Erfassung. Mitt. Institutfur
Wasserbau und Wasserwirtschaft, RWTH Aa-
chen, Hefl 52, Aachen 1984.
7. B. WOSIEWICZ, l. LAKS, Z. SROKA: Computer
system of flow simulation for the Warta River.
Prace Naukowe Instytutu Geotechniki i Hydro-
mechaniki Politechniki Wrocławskiej, Seria Kon-
ferencje 38, Wrocław, 1996.
Gospodarka Wodna nr 1/2005
 JAN DOJLIDO, BARBARA TABORYSKA,
BARBARA ZIENTARSKA, MIROSŁAWA RODZIEWICZ,
ELŻBIETA NIEMIRYCZ

Transport ładunków zanieczyszczeń Wisłą

w latach 1992-2001
Przedstawiono wyniki badań nad wielkoś-
cią ładunków zanieczyszczenia wód Wisły
przeprowadzonych w okresie 1992-2001.
Badania prowadzono w trzech punktach
pomiarowych: w Krakowie (km 63,7), w War-
szawie (km 510,0) i w Gdańsku (km 926).
Pomiarami objęto 50 parametrów jakości
wody. Pobór prób dokonywany był w latach
1992-1997 z częstotliwością jeden raz w ty-
godniu, a od roku 1998-dwa razy w miesią-
cu. W ocenie wielkości ładunków wykorzys-
tano codzienne pomiary wielkości przepły-
wu w rzece w badanych przekrojach wyko-
nywane przez IMGW.
Badania jakości wody Wisły były pro-
wadzone systematycznie przez 10 lat
(1992-2001) w trzech punktach:
D w Krakowie - stopień wodny Koś-
ciuszko (63,7 km),
słowego, okręgu bialsko-bielskiego
i uprzemysłowionego rejonu miasta
Oświęcimia.
Pomiary w punkcie drugim, określają
ładunki zanieczyszczeń wód Wisły w jej
środkowym biegu. Na odcinku od Kra-
kowa następowało samooczyszczenie
się wód, a jednocześnie występowały
kolejne zrzuty ścieków.
Punkt trzeci reprezentuje ładunki wo-
dy Wisły odpływające do Morza Bałtyc-
kiego. W punkcie tym wody morskie nie
mieszają się z wodami rzeki.
W ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska w tych trzech punktach ba-
dano jakość wód w zakresie 50 para-
metrów. W latach 1992-1997 próbki
do 2001 r. próbki wody, przed oznacze-
niem metali, sączono przez filtr memb-
ranowy 0,45 jum. Ładunki zanieczysz-
czeń płynące w rzece obliczono w na-
stępujący sposób:
'LC-O
L, = 365 (tony/rok)
n
gdzie: Łr - średni ładunek roczny;
C - stężenie danego składnika w dniu
pomiaru; Q - przepływ chwilowy wody
w dniu pomiaru; n - liczba pomiarów
w roku.
Ładunki zanieczyszczeń zmieniały
się wzdłuż biegu rzeki Wisły. Dla para-
metrów ogólnych: BZT5, ChZT, Nog i Pog
ładunki były najmniejsze w górnym bie-

lata

Rys. 1. Przepływy Wisły średnie roczne Rys. 2. Zmiany ładunku BZT5 w czasie

n w Warszawie-most Łazienkowski
(510,0 km),
D w Gdańsku (Kieżmark) - punkt
położony 31,2 km od ujścia rzeki do
Zatoki Gdańskiej (926,0 km).
W punkcie pierwszym, ujmowane są
pomiarami ładunki zanieczyszczeń
w wodzie Wisły poniżej przyjęcia ście-
ków z Górnośląskiego Okręgu Przemy-
wody pobierano z częstotliwością raz
wtygodniu,aod1998 r. dwa razy w mie-
siącu. IMGW wykonywał w tych punk-
tach codzienne pomiary przepływu wo-
dy. Metoda badań jakości wód była
ujednolicona dla wszystkich trzech pun-
któw.
Do 1997 r. metale oznaczano w nie-
sączonych próbkach wody, a od 1997 r.
gu, w Krakowie, wzrastały na stanowis-
kach w Warszawie i Gdańsku, wraz ze
zwiększeniem przepływu wody (rys. 1).
W przypadku mikrozanieczyszczeń me-
talami ciężkimi i indywidualnymi zanie-
czyszczeniami organicznymi obliczone
ładunki układały się różnie wzdłuż biegu
rzeki, i nie zależały głównie od wielkości
przepływu.

Gospodarka Wodna nr 1/2005 29

Tabela i. Średnie roczne ładunki zanieczyszczeń w Wiśle łą ładunków BZT5, na początku i na
^~\
^--^tanowisko j Krat Wars.Z3W3 Gda nsk
końcu badanego okresu byty na podob-
1992 r. 2001 r. 1992 r. 2001 r. 1992 r. 2001 r.
nym poziomie (tab. I), a nawet w nie-
Ładunek ^\^
których latach obserwowano ich wzrost.
BZT5 15500 14800 94500 94500 139600 156300
Jednocześnie wystąpiło obniżenie war-
ChZT - Cr 66400 35800 521100 709600 637900 998800 tości stężenia BZT5 we wszystkich ba-
.*:
O Nóg 14300 5100 51800 68500 94600 111600 danych stanowiskach (tab. II). Badania
1 Pog

Cr
1380
19
460

6
5000
116
4960
10
5140
40
7560
11
zależności ładunku BZT5 od wielkości
przepływu wody (rys. 3) wykazały, że ze
wzrostem przepływu zwiększa się ładu-
Pb 46 69 150 50 150 50
nek. Było to szczególnie wyraźne na
Cd 23 6 47 7 23 1
stanowiskach w Warszawie i Gdań-
££ 11
s DDT 39 540 170 260 10 sku.
\ z PCB 65 15 100 150 201 10
Patrząc na wykres zmian natężenia
przepływu Wisty w latach 1992-2001
(rys. 1), można stwierdzić wzrost warto-
- Kraków BZT5 w Gdańsku. ści przepływów w czasie. Szczegól-
- Warszawa
1200 -Gdańsk i Na przestrzeni lat nie duże zwiększenie przepływów w cią-
ładunki BZT5 ule- gu 10 lat wystąpiło na stanowisku
JJ
900 j gafy zmianie. W Kra- w Warszawie. Tym można wytłuma-
"e kowie najwyższe czyć wzrost ładunków BZT5 pomimo
O 600
ładunki wystąpiły spadku stężeń zanieczyszczeń organi-
j w latach 1996 cznych.
i 1997, co wiązało
1 się z występowa- • ChZT-Cr
80 100 180
tyś. ton/rok niem bardzo wy-
Ładunki ChZT - Cr byty najniższe
sokich przypływów
w Krakowie, a najwyższe w Gdańsku.
Rys. 3. Zależność ładunku BZT5 od przepływu wody. W Warsza-
W 2001 r. ładunek w Warszawie wynosił
wie najwyższe ła-
ok. 70%ładunku w Gdańsku, zaś w Kra-
dunki występowa-
kowie - ok. 35%. Ładunki w Krakowie
• BZT ły w latach 1999 i 2000, a w Gdańsku zmieniły się od 30 tyś. ton/rok do 96 tyś.
w 1998 r. (rys. 2). W Krakowie w ciągu ton/rok, a więc różnice byty trzykrotne.
Ładunki BZT5 w Krakowie w latach 10 lat wystąpiły duże wahania wielkości
1992-2001 zmieniały się w zakresie od Ładunki w Warszawie zmieniły się
ładunków, wartości najwyższe byty ok. w mniejszym zakresie, od 500 tyś.
12 tyś. ton/rok do 34 tyś. ton/rok. Zna- trzykrotnie wyższe od wartości najniż-
cznie wyższe ładunki BZT5 obserwowa- ton/rok do 700 tyś. ton/rok. W ciągu 10
szych. Mniejsze wahania zmian ładunku lat wystąpiły wahania wielkości ładun-
no w Warszawie, w zakresie od 86 tyś. BZT5 wystąpiły w Warszawie i Gdańsku.
ton/rok do 120 tyś. ton/rok. Jeszcze ków. Małe obniżenie wystąpiło w Krako-
Różnice między wartościami maksymal- wie, natomiast w Warszawie i Gdańsku
wyższe wartości wystąpiły w Gdańsku, nymi i minimalnymi sięgały ok. 20%.
od 140 tyś. ton/rok do 150 tyś. ton/rok. zaobserwowano wzrost ładunku ChZT
Ładunki BZT5 w Krakowie wynoszą ok. W ciągu 10 lat nie zaobserwowano - Cr w czasie (rys. 4). Jednocześnie
10%, a w Warszawie ok. 60% ładunku istotnego obniżenia prowadzonych Wis- w tych samych latach nastąpiło obniże-
nie wartości stężenia ChZT-Cr (tab. II).
W Krakowie od 32 mg/l w 1992 r. do 14
Tabela II. Średnie roczne stężenie zanieczyszczeń wód Wisły
mg/l w 2001 r., a w Warszawie od
^Stanowisko Kraków Warszawa Gdańsk 44 mg/l w 1992 r. do 28 mg/l w 2001 r.
HadUnSK ^"~\^^ j ' *w^ ' • £.\J\i i i JJC. . CAJ\J i . łjOŁ. . c.\j\j Można to wyjaśnić dużym wzrostem
BZT5 7,0 6,0 7,3 4,5 5,4 3,2
natężenia przypływu w ciągu bada-
nych 10 lat, szczególnie wyraźnym
O! ChZT - Cr 32,3 14,3 44,3 28,4 25,6 24,4
w Warszawie i Gdańsku (rys. 1). Bada-
6,8 5,6 3,7 3,1 3,3 2,1
Nóg
nia zależności ładunku ChZT - Cr
Pog 0,71 0,18 0,53 0,18 0,21 0,1 od przepływu, na stanowisku w Kra-
Cr 8 3 9 1 15 3 kowie, wykazały duże wahania, nie
Pb 24 29 12 2 5 1 zaobserwowano jednak wyraźnej ten-
dencji, natomiast w Warszawie i Gdań-
O) Cd 12,2 2,8 3,5 3 0,8 0
sku wystąpił istotny wzrost ładunku
DDT 16,3 4,8 34,9 8,80 8,9 0,1
wraz ze zwiększeniem przepływu
PCB 30,0 6,8 7,0 7,5 7,9 0,1 (rys. 5).
l

30 Gospodarka Wodna nr 1/2005

 1995 1997 1999 2001 O 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300

lata tyś. ton/rok

Rys. 4. Zmiany ładunku ChZT w czasie Rys. 5. Zależność ładunku ChZT od przepływu

180 1600 T
—»— Kraków
—•— Warszawa /*\
—•— Warszawa /) K / \
Gdańsk -*- Gdańsk 7^ j l \ / \

._/
A /
/ \
\ //" ^^
/ *^
-X / \X
^\
>^_ / *-* \/ ^
x^ ^-—^ » 100
° ./

łkJrv^-
^r^-"*~— *~— ""^--—- o
j-— ™~—— — •— •—— '
-- r
30 -
. -*---*"' -*»-sss^ 200
s^~
0 0
19 91 1993 1995 1997 1999 2001 ) 30 60 90 120 150 1E
lata tyś. ton/rok

Rys. 6. Zmiana ładunku azotu ogólnego (N ) w czasie Rys. 7. Zależność ładunku Nog od przepływu

• Azot ogólny 5,6 mg/l (średnia roczna-tab. II). Nato- ków Pog w ciągu 10 lat kształtowały się
miast w Warszawie i Gdańsku zaobser- różnie na różnych stanowiskach. W Kra-
Ładunki azotu ogólnego były najniż- wowano wzrost ładunku N^ w okresie kowie obserwowano ciągły, wyraźny spa-
sze w Krakowie -od 5 tyś. ton/rok do 14 do lat 1998-1999, a następnie duży dek wielkości ładunku w ciągu lat, od 1380
tyś. ton/rok, wyższe w Warszawie - od spadek. Badania zależności wielkości tyś. ton/rok w 1992 r. do 460 tyś. ton/rok
50 tyś. ton/rok do 90 tyś. ton/rok, a naj- ładunku Nog od przepływu wykazały is- w 2001 r. Natomiast w Warszawie i Gdań-
wyższe w Gdańsku - od 90 tyś. ton/rok totną zależność jedynie na stanowisku sku najwyższy ładunek zanotowano w la-
do 150 tyś. ton/rok. Jeżeli przyjmie się w Warszawie (rys. 7). Ze wzrostem tach 1998 i 1999, potem obserwowano
ładunek Nog w Gdańsku za 100%, to przepływu zwiększał się ładunek. Rów- spadek, ale w ciągu 10-lecia wystąpił
ładunek w Krakowie wyniesie ok. 10%, nież wzrost ładunku ze zwiększeniem wzrost ładunku (rys. 8). Inne tendencje
a ładunek w Warszawie ok. 60% ładun- przepływu wystąpił w Gdańsku, ale zmian wystąpiły w zakresie stężenia Pog,
ku w Gdańsku. W Krakowie zaobser- w sposób nieregularny. które znacznie zmniejszyło się na wszyst-
wowano wyraźny spadek wielkości ła- kich badanych stanowiskach (tab. II). Mo-
• Fosfor ogólny
dunku Nog w ciągu 10 lat, prawie trzy- żna to wytłumaczyć znacznym zwiększe-
krotny. Pokrywa się to ze spadkiem Ładunki fosforu ogólnego były najniż- niem natężenia przepływu Wisły w poda-
wartości liczbowej stężenia Nog, które sze w Krakowie, wyższe w Warszawie nych latach na stanowiskach w Warsza-
w 1992 r. wynosiło 6,8 mg/l, a w 2001 r. i najwyższe w Gdańsku. Zmiany ładun- wie i Gdańsku (rys. 1).

12 140

- Kraków 120
10
- Warszawa
-Gdańsk 100
l
8

80
T
O
W
6
60 \
* 4
40

o 4-
1995 1997 2001
1991 1993
lata

Rys. 8. Zmiana ładunku fosforu ogólnego (P ) w czasie Rys. 9. Zmiana ładunku Cr w czasie

Gospodarka Wodna nr 1/2005 31

l
Rys. 10. Zmiana ładunku Pb w czasie
1991
lata
Rys. 12. Zmiana ładunku DDT w czasie
• Chrom ogólny
Ładunki chromu miafy najwyższe war-
tości w Warszawie, nieco niższe w Kra-
kowie i Gdańsku (rys. 9). W okresie do
1996 r. wystąpił duży spadek ich wielko-
ści, a w następnych latach spadek ten
był mniejszy wykazując przy tym duże
wahania. W ciągu 10 lat zaobserwowa-
no duży spadek wielkości ładunków
chromu we wszystkich stanowiskach
(tab. l). Jednocześnie zaobserwowano
duże zmiany stężeń chromu w wodzie
Wisły na całej długości (tab. II).
• Ołów
Wielkości ładunków ołowiu wykazy-
wały duże nieregularności w czasie i na
różnych stanowiskach (rys. 10).
W 1992 r. były one najniższe w Krako-
wie, mniejsze w Warszawie i Gdańsku,
ale wzrastały osiągając od 1996 r. war-
tości wyższe niż w Warszawie i Krako-
wie. W Warszawie ładunki były wysokie
w 1992 r., wyższe niż na stanowisku
w Krakowie. W ciągu 10 lat ładunki
w Warszawie systematycznie spadały,
najpierw szybko, potem wolniej.
W Gdańsku ładunki ołowiu, wysokie
w 1992 r., szybko spadły do 1996 r.,
a następnie zmieniały się nieregularnie
32
Rys. 11. Zmiana ładunku Cd w czasie
Rys. 13. Zmiana ładunku PCB w czasie
na podobnym poziomie. W latach 1996-
2001 ładunki ołowiu w Gdańsku były
niższe niż w Krakowie i Warszawie. Nie
stwierdzono żadnej zależności wielko-
ści ładunku od przepływu wody w rzece.
Jednocześnie zaobserwowano utrzy-
mywanie się stężenia ołowiu w Krako-
wie na podobnym poziomie w ciągu 10
lat i duży spadek na stanowiskach
w Warszawie i Gdańsku.
• Kadm
Ładunki kadmu były najwyższe
w 1992 r. we wszystkich stanowiskach.
Gwałtowny spadek następował do
1994 r., w następnych latach był mniej-
szy (rys. 11). W 1992 r. najwyższe ła-
dunki kadmu wystąpiły w Warszawie.
Od 1995 r. najwyższe ładunki obser-
wowano w Krakowie, niższe w War-
szawie, a najniższe w Gdańsku. Nie
zaobserwowano zależności wielkości
ładunku kadmu od wielkości przepły-
wów.
Jednocześnie w ciągu 10 lat, we
wszystkich stanowiskach, wystąpiło du-
że obniżenie stężeń kadmu.
• DDT
Ładunki DDT były najwyższe w War-
szawie, niższe w Krakowie i Gdańsku.
Wystąpiły wahania wartości ładunków,
ale w ciągu 10 lat obserwowano małe
zmiany (rys. 12). Jednocześnie w tych
latach zaobserwowano duży spadek
stężeń DDT w wodzie we wszystkich
stanowiskach. Nie zaobserwowano ża-
dnej zależności wielkości ładunku DDT
od wielkości przepływu wód.
• PCB
Ładunki PCB byty najniższe w Krako-
wie, a najwyższe w Warszawie (rys. 13).
Wystąpiły ogromne wahania wielkości
ładunków w czasie, także trudno poka-
zać tendencje zmian. Jedynie w War-
szawie obserwowano wzrost ładunku
PCB. Natomiast stężenie PCB na stano-
wiskach w Krakowie i Gdańsku uległo
zmniejszeniu w ciągu 10 lat. Zmiany
stężeń PCB nie wystąpiły na stanowisku
w Warszawie.
• Podsumowanie
Zanieczyszczenie organiczne. Ła-
dunki BZT5 były najniższe w Krakowie,
wyższe w Warszawie, a najwyższe
w Gdańsku. W ciągu 10 lat nie zaobser-
wowano istotnych zmian wielkości ła-
dunków BZT5 przy wyraźnym spadku
wartości stężeń BZT5. Stwierdzono
w tym czasie wyraźny wzrost natężenia
Gospodarka Wodna nr 1 /2005
przypływu wód, co przy obniżeniu stę- Indywidualne zanieczyszczenia or-
żeń spowodowało utrzymanie się wiel- ganiczne. Ładunki organicznych zanie-
kości ładunku na podobnym poziomie czyszczeń śladowych takich jak DDT
przez 10 lat. Zaobserwowano jednocze- i PCB wykazywały dużą nieregularność
śnie zależność między wielkością ła- ich wielkości zarówno w czasie, jak
dunku BZT5 a natężeniem przypływu i wzdłuż biegu rzeki. W ciągu 10 lat
(rys. 3). trudno było zaobserwować wyraźnąten-
dencję zmian tych wielkości. Ładunki
Ładunki ChZT - Cr były najniższe
wzrastały na jednych stanowiskach,
w Krakowie, wyższe w Warszawie,
a na innych malały. Wzdłuż biegu rzeki
a najniższe w Gdańsku. W ciągu 10 lat
w Krakowie wystąpiło obniżenie wielko-
ści ładunku ChZT - Cr, natomiast w Wa-
również nie zaobserwowano zależności
ładunków od przepływów. O wielkości Msza św.
rszawie i Gdańsku obserwowano wzrost
tych ładunków. Jeśli weźmie się pod
ładunków decydowały stężenia.
poświęcona
uwagę zmniejszanie się wartości stęże-
• Wnioski
środowisku
nia ChZT - Cr w ciągu 10 lat, wzrost Ładunki zanieczyszczeń organicz-
ładunków w tym czasie można przypi- nych oraz substancji biogennych były zawodowemu
sać zwiększonemu natężeniu przepły- zależne przede wszystkim od przepływu
wów (rys. 5). wody w rzece. Były najniższe w Krako- dawnego
wie, wyższe w Warszawie, zaś najwyż-
Substancje biogenne. Ładunki azo-
tu ogólnego i fosforu ogólnego były
sze w Gdańsku. Badania w ciągu 10 lat Centralnego Zarządu
najniższe w Krakowie, wyższe w War-
szawie, a najwyższe w Gdańsku. W cią-
wykazały, że pomimo spadku stężeń
zanieczyszczeń organicznych i biogen- Dróg Wodnych
gu 10 lat w Krakowie zaobserwowano
pewien spadek wielkości ładunków azo-
nych, ładunki utrzymywały się na podob-
nym poziomie lub nieco wzrastały. Śródlądowych
W ciągu 10 lat obserwowano istotne
tu ogólnego i fosforu ogólnego, co moż-
zwiększenie przepływów wody, szcze-
Warszawa, 22 listopada 2004 r.
na wyjaśnić budowaniem oczyszczalni
gólnie wyraźnie w Warszawie i Gdańs-
ścieków. Natomiast w Warszawie
ku, co świadczy, że o wielkości ładun- Z inicjatywy kierownika sekretariatu b.
i Gdańsku, pomimo dużych wahań, dla
ków decydowała głównie wielkość prze- Centralnego Zarządu Dróg Wodnych
całego okresu 10 lat zaobserwowano
pływu wody. Śródlądowych (b. Centralnego Zarządu
tendencję wzrostową. Można to wytłu-
maczyć wzrostem natężenia przepływu Inaczej kształtowały się ładunki metali Wód Śródlądowych) Kazimierza Klim-
w tych latach, chociaż wartości stężenia ciężkich i indywidualnych zanieczysz- czaka, w kościele św. Aleksandra w Wa-
azotu ogólnego i fosforu ogólnego w tym czeń organicznych. Ładunki tych zanie- rszawie odbyła się msza św. za zmar-
czasie wyraźnie spadły. czyszczeń wykazywały bardzo duże łych dyrektorów i pracowników tegoż
nieregularne wahania. Wykrywane stę- Centralnego Zarządu oraz jednostek or-
Metale ciężkie. Ładunki metali cięż- żenia tych zanieczyszczeń były bardzo ganizacyjnych.
kich Cr, Cd, Pb, wykazywały duże niere- niskie, określane jako śladowe. W tych Ksiądz proboszcz wygłosił głębokiej
gularne wahania w czasie i wzdłuż biegu wypadkach metody oznaczania obar- treści homilię nawiązującą do działalno-
rzeki. W pierwszych latach wystąpił du- czone są dużym błędem. Poza tym ści środowiska pracowniczego Central-
ży spadek wielkości ładunków, a na- dopływ tych zanieczyszczeń do Wisły, nego Zarządu na obszarze kraju, pod-
stępnie zaobserwowano zmniejszenie zarówno ze źródeł punktowych jak i ob- kreślił znaczenie gospodarki wodnej
tego spadku. Nie zaobserwowano ten- szarowych, może być nieregularny. i efektywnej pracy opartej na etycznych
dencji, która wystąpiła w zakresie zanie- Stąd mogą wynikać duże wahania ła- zasadach, realizowanej z poczuciem
czyszczeń organicznych i substancji dunków w czasie. Dla badanych metali odpowiedzialności. Nawiązując do prze-
biogennych, zgodnie z którą najniższe i indywidualnych zanieczyszczeń orga- szłości wspomniał też postać twórcy
ładunki występowały w Krakowie, a po- nicznych nie stwierdzono zależności Kanału Augustowskiego, gen. dyw. Ig-
tem wzrastały wzdłuż biegu rzeki wraz wielkości ładunku od natężenia prze- nacego Prądzyńskiego i jego dzieło.
ze wzrostem przepływu. W wypadku pływu. Czasami najwyższe ładunki nie- Uczestniczący w mszy św. b. pracow-
badanych metali czasami najwyższe ła- których zanieczyszczeń obserwowano nicy Centralnego Zarządu wyrazili wiel-
dunki występowały w Krakowie, co moż- w Krakowie, przy najniższych przepły- kie zadowolenie w związku z inicjatywą
na powiązać z dużymi wartościami stę- wach. Świadczy to o tym, że wielkość tego religijnego spotkania, kierującego
żeń. Można stąd wnioskować, że o wiel- ładunku tych zanieczyszczeń nie zale- wraz z modlitwą myśl ku zawsze ser-
kości ładunków w poszczególnych pun- żała od wielkości przepływu wody. De- decznie wspomnianemu środowisku za-
ktach pomiarowych decydujący wpływ cydujący wpfyw na wielkości ładunku wodowemu, wśród którego przebywali
miały wartości stężeń, a nie wielkość miały wykryte wartości stężeń zanieczy- i na miarę możliwości uzyskiwali satys-
fakcjonujące teraz, cenne społeczne
przepływu wody. Nie stwierdzono bo- szczeń.
efekty.
wiem zależności między wielkością ła-
dunku a wielkością przepływu wody. D Jerzy Z. Kocot

Gospodarka Wodna nr 1/2005 33

 WDBilECHNIKA JACEK AJDUKIEWICZ
Przedsiębiorstwo Realizacyjne INORA

Biodegradowalne geosyntetyczne materiały antyerozyjne

i wspomagające zazielenianie obiektów hydrotechnicznych
Obecnie znanych jest wiele metod zabez- Tabela I. Biodegradowalne maty specjalne stosowane w hydrotechnice typu Terra-Pro* do ochrony
pieczeń przeciwerozyjnych. Jedną z nich i wzmacniania brzegów rzek, jezior i zbiorników retencyjnych oraz do filtracji w środowisku wodnym
jest okrywa antyerozyjna z materiałów bio-
degradowalnych, wspomagających rozwój TYPY MAT UM-400-P UM-700-P FM-400-P FM-700-P
roślinności i chroniących powierzchnię sto- 2
Gramatura g/m ~700 ~1000 -1200 -1500
ku już od momentu wbudowania. Do tego
rodzaju materiałów należą tkaniny i biomaty 100% naturalnych 100% naturalnych 100% naturalnych 100% naturalnych
wykonane z włókien naturalnych (juta, włók- włókien kokosowych, włókien kokosowych, włókien kokosowych włókien kokosowych
na kokosowe, słoma), wzmacniane biodeg- z jednej strony z jednej strony (400 g/m2) (700 g/m2)
radowalną lub fotodegradowalną siatką. siatka z PP, siatka z PP, obustronnie siatka obustronnie siatka
Rodzaj i struktura
Materiały te stanowią czasową ochronę a z drugiej dziana a z drugiej dziana kokosowa KGW 400, kokosowa KGW 400,
materiału
przed zmywaniem i deflacją. Podstawowym siatka kokosowa siatka kokosowa stebnowane przędzą stebnowane przędzą
ich zadaniem jest ochrona powierzchni KGW 400 KGW 700 zPP zPP
gruntu od momentu wbudowania aż do mo- (400 g/m2), (700 g/m2),
mentu przejęcia funkcji ochronnych przez stebnowane przędzą stebnowane przędzą
rozwijającą się roślinność (zatrawienie). zPP zPP
Wówczas, pod wpływem czynników atmo- Wymiar oczek siatki
sferycznych (deszcz, śnieg, promieniowa- stabilizującej mm 9/9 9/9 _
nie słoneczne), maty ulegają rozkładowi
w okresach zależnych od rodzaju użytego PARAMETRY
surowca, powodując jednocześnie częścio- ZAOPATRZENIOWE
we użyźnienie powierzchni gruntu. Wymiary rolki
Szeroka paleta prezentowanych produk- - szerokość m 1,00/2,00 1,00/2,00 2,40/3,00 2,40/3,00
tów pozwala dobrać odpowiednie zabezpie-
- długość m 25,0 25,0 25,0 35.0-50,0
czenie dla każdego typu konstrukcji.

Biodegradowalne maty antyero- przede wszystkim do ochrony przed
zyjne erozją skarp, nasypów i zboczy. Maty
stanowią czasowe wzmocnienie powie-
ifchan rzchni budowli ziemnych do chwili roz-
woju okrywy roślinnej. W miarę upływu
czasu okrywa roślinna swym systemem
korzeniowym wzmacnia podłoże i przej-
muje rolę maty, a mata z naturalnych
surowców ulega biodegradacji i użyźnia
glebę.
Biomaty są zalecane do stosowania
na gruntach niespoistych, kamienistych
mało spoistych i spoistych, torfach i na-
mułach organicznych, piaskach, gli-
nach, tłuczniach i żwirach, na zboczach
Biomaty antyerozyjne należą do gru- o pochyleniu do 40°. Przy większym
py materiałów biodegradowalnych z ro- pochyleniu (nawet do 80°!) można sto-
dziny produktów Terra-Pro®. Maty te są sować maty przy zewnętrznym ich okry-
stosowane w budownictwie hydrologicz- ciu geosiatką do zazieleniania i umac-
nym i dziedzinach pokrewnych. Służą niania skarp typu HaTe® 23.142 lub
HaTe® 30.143, o znacznie wyższych
Autor jest członkiem International Geosynthetics Society parametrach wytrzymałościowych.
Siatki jutowe i kokosowe są tkane
z pojedynczych włókien i następnie
przeplatane w formie siatki o oczkach od
ok. 7 do 30 mm. Maty są formowane
z luźnych włókien naturalnych, przepla-
tane przędzą fotodegradowalnąi wzma-
cniane siatkąz PP lub z włókien natural-
nych. Wyroby te pełnią funkcję ochron-
ną przez określony czas -w zależności
od rodzaju tkaniny lub maty - od kilku
miesięcy do kilku lat. Wybór właściwego
materiału zależy od pochylenia skarpy,
rodzaju gruntu oraz warunków siedlis-
kowych.
Żaki
a budowa i wzmocnienie wałów
przeciwpowodziowych;
a osłona brzegów kanałów, rowów
technologicznych i melioracyjnych;
D wzmocnienie i stabilizacja brze-

34 Gospodarka Wodna nr 1/2005

Tabela II. Biodegradowalne maty antyerozyjne do zazieleniania i ochrony przed erozją powierzchni skarp, nasypów, zboczy

TYPY MAT S-100-P S-100-J SK-50-P SK-50-J K-100-P K-100-J

Wytrzymałość na rozerwanie
- wzdłuż kN/m 2,3 4,7 3,7 4,7 3,7 4,7
- wszerz kN/m 1,2 3,2 1,4 3,4 1,2 3,4
Gramatura g/m2 -350 -400 -380 -400 -350 -400
100% naturalnej 100% naturalnej 50% naturalnej 50% naturalnej 100% naturalnej 100% naturalnej
słomy i obustronnie słomy i obustronnie słomy oraz 50% słomy oraz 50% słomy i obustronnie słomy i obustronnie
siatka z PP siatka z juty naturalnych włókien naturalnych włókien siatka z PP siatka z juty
Rodzaj i struktura materiału stebnowane stebnowane kokosowych, kokosowych, stebnowane stebnowane
przędzą z PP przędzą z PP obustronnie siatka obustronnie siatka przędzą z PP przędzą z PP
z PP, stebnowane z juty, stebnowane
przędzą z PP przędzą z PP
Wymiar oczek siatki
stabilizującej mm 9/9 _ 9/9 _ 9/9 _

PARAMETRY
ZAOPATRZENIOWE
Wymiary rolki
- szerokość m 2,40/3,00 2,40/3,00 2,40/3,00 2,40/3,00 2,40/3,00 2,40/3,00
- długość m 35,0-50,0 35,0-50,0 35,0-50,0 35,0-50,0 35,0-50,0 35,0-50,0

gów rzek, jezior i innych zbiorników
wodnych;
n zabezpieczenie przed wymywa-
niem nasion zazielenionych powierzch-
ni skarp;
D modernizacja i rekultywacja hałd,
składowisk odpadów;
n budowa zielonych dachów.
Materiały mają Atest Higieniczny
HK/B/0029/01 -03/2003, Aprobatę Te-
chniczną IMUZ Warszawa nr AT/18-
2003-001 4-00 oraz świadectwo dopusz-
czenia nr IDM-TG-2/5184/2002 do sto-
sowania w inżynierii komunikacyjnej wy-
dane przez IBDiM.
• Sposób wykonania zabezpiecze- ukształtowanych warunków glebowych
nia antyerozyjnego i funkcji roślinności darniowej, a także
uwzględnia się nasłonecznienie skarp:
Przed przystąpieniem do układania na stokach południowych - 100 kg na-
mat powierzchnie skarpy należy odpo- sion na 1 ha, na stokach północnych
wiednio przygotować. Po wyprofilowa- - 200 kg nasion na 1 ha.
niu skarpy należy ją wyrównać i użyźnić. Maty antyerozyjne biodegradowalne
Poziom próchniczy można uzyskać po- można układać ręcznie, prowadząc rolki
przez pobranie urodzajnej warstwy z in- wzdłuż lub w poprzek kierunku pochyle-
nych gleb. Minimalna grubość takiej wa- nia skarpy. Należy zwrócić uwagę na
rstwy powinna wynosić 10-15 cm. Tak odpowiednie założenie poszczególnych
przygotowane podłoże można obsiać pasów na siebie. Wielkość zakładek
roślinnością. Należy pamiętać o odpo- kształtuje się: wzdłuż skarpy 23-30 cm,
wiednim doborze nasion traw. Skład w poprzek skarpy 10-20 cm. Zakładki
gatunkowy mieszanek dobiera się sto- należy ustawić kierunkowo odpowiednio
sownie do istniejących lub specjalnie do głównego kierunku wiatrów, aby uni-

Tabela III. Biodegradowalne siatki i maty typu Terra-Pro do zazieleniania i ochrony przed erozją powierzchni skarp, nasypów, zboczy i maty
specjalnego zastosowania

Biodegradowatne siatki Matu

J ^nprialnp
K J

Typy mat | KGW-400 KGW-700 KGW-900 JG-500 K-100-M K-100-PA/

I I '

Wytrzymałość na rozerwanie
- wzdłuż kN/m 6,0 13,0 13,0 7,5 3,7 -
- wszerz kN/m 7,0 23,0 27,0 5,0 1,2
Siła rozrywająca włókna N 230 230 230 - - -
Grubość mm 30,0 10,0-15,0 10,0 - - -
Gramatura g/m2 400,0 700,0 900,0 500,0 -350 -500
Rodzaj i struktura materiału 100% 100% 100% 100% 100% naturalnych włókien 100% naturalnych włókien
naturalnych naturalnych naturalnych naturalnych kokosowych (300 g/m2), kokosowych (300 g/m2),
włókien włókien włókien włókien obustronnie siatka z PP, z jednej strony siatka z PP,
kokosowych kokosowych kokosowych jutowych stebnowane przędzą z PP, a z drugiej strony włóknina
z naklejoną od dołu folią syntetyczna z PP
mikroporową (ca' 200 g/m2),
stebnowane przędzą z PP
Wymiary rolki
- szerokość m 1,00/2,00 1 ,00/2,00 1 ,00/2,00 1,22 0,60/2,40/3,00 wg zamówienia klienta
- długość m 50,0 50,0 50,0 50,0 50,0
- średnica mm 600,0 700,0 800,0 - -
- Ciężar kg 20; 40 35; 70 45; 90 30 -

Gospodarka Wodna nr 1/2005 35

Tabela IV. Zalecenia INORY dla zastosowań poszczególnych rodzajów produktów zależnie od rodzaju gruntu i kąta nachylenia terenu/zbocza

Kąt nachylenia terenu/zbocza

30°

l II III IV V VI VII VIII IX

1 Grunt niespoisty, wysoki i niski biomata na biomata na bazie biomata na bazie biomata na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
torf bagienny, namuł organiczny bazie słomy słomy i kokosu słomy i kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
2 Grunt niespoisty, zwietrzały 50 >iomata na bazie jiomata na bazie biomata na biomata na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
drobny piasek nizinny słomy i kokosu słomy i kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
3 Grunt niespoisty kamienisty, 200 jiomata na bazie biomata na bazie biomata na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
pospótka rzeczna, żwir morenowy słomy i kokosu słomy i kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
zwietrzony
4 Grunt kamienisty mało spoisty, 50 biomata na bazie biosiatka lub biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
less, piasek wapienny, gliniasty słomy i kokosu biomata na bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
lub wulkaniczny bazie kokosu
5 Grunt kamienisty mało spoisty, 200 biomata na biosiatka lub biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
piasek gliniasty lub wapienny, bazie słomy biomata na bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
żwir gliniasty, tłuczeń i kokosu bazie kokosu
6 Grunt spoisty, glina morenowa, 50 biomata na biosiatka lub biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
łąkowa lub piaszczysta bazie kokosu biomata na bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
bazie kokosu
7 Grunt kamienisty spoisty, margiel 200 biosiatka lub biosiatka lub biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
glina morenowa, gliniasty tłuczeń biomata na biomata na bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
lub żwir, żwir zwietrzony bazie kokosu bazie kokosu
8 Grunt mocno spoisty, ił, margiel, 50 biosiatka lub biosiatka lub biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
muł, glina, szlam, mada, lessy biomata na biomata na bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
bazie kokosu bazie kokosu
9 Grunt kamienisty mocno spoisty, 200 biomata na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
żwir, skały opadowe, tłuczeń bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu
10 Grunt mocno kamienisty, biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na biosiatka na
lekkie i ciężkie skały bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu bazie kokosu

Tabela V. Zastosowanie mat blodegradowalnych typu Terra-Proa z INORY

rowów technologicznych
Ochrona przed erozją skarp,

Ekologiczne zwalczanie
Budowa i wzmocnienie

Filtracja w środowisku
przeciwpowodziowych
zabezpieczenie przed

nasypów, zboczy
wymywaniem nasion

l melioracyjnych
? Osłona brzegów
brzegów cieków

Nazwa
Zazielenianie -

Lp. 3
O pochyleniu

wyrobu
Wzmacnianie
i stabilizacja

"c
Q> o

chwastów
>, CO
kanałów,
wodnych

wodnym

o o
do 40°

wałów

o "^
o!
1 S-100-P D D D D n
2 S-100-J n D D D n
3 SK-50-P n D n D n
4 SK-50-J n D D n n
5 K-100-P n n D D D
6 K-100-J D n n D D
7 UM-400-P n n D D n
8 UM-700-P D n D l j n
9 FM-400-P n
10 FM-700-P n
11 KGW-400 D n D n
12 KGW-700 D n D n
13 KGW-900 D n D n
14 JG-500 D n D D
15 K-100-M D
16 K-100-P/V n n
Doboru typu biomaty dokonuje INORA na podstawie danych o obiekcie podanych przez projektanta/inwestora/wykonawcę

36 Gospodarka Wodna nr 1/2005

 rowek do zakotwienia kokosowej biomaty
poprzez odpowiednie zagęszczenie zasypki
wykonanej z materiału mineralnego z ukopu

zaklinowanie materiałem mineralnym z ukotm

kołki drewniane „Inorwood"

(rozstaw kołków wg zaleceń producenta)
warstwa humusu O-grubości 0,10 m
obsiana nasionami traw w ilości 100 kg/ha

biomata antyerozyjna dobierana

wg rodzaju podłoża i pochylenia skarp
Opinia IBDiM IDM-TG-2/5184/2002

yarstwa żwiru płukanego grubości 5-7 cm

folia nieprzepuszczalna typu Izofrex o szerokości 1,00 m

Proponowany sposób zabezpieczenia skarp rowu

knąć podwiewania mat. Jeżeli skarpa obiektu hydrotechnicznego, niezależnie
jest narażona na silne wiatry, należy od jego stromości i długości zbocza.
zastosować dodatkowe kołki lub szpilki. LITERATURA
Biomaty mocuje się kołkami drewnia- 1. J.M. HARRIS, C.A. RIVETTE, G.V. SPRAD-
nymi o długości 30-50 cm w zależno- LEY: Case Histories of Landfill Erosion Protec-
ści od pochylenia skarpy i rodzaju pod- tion Using Geosynthetics. Geosynthetics Rese-
łoża. Krawędzie zabezpiecza się szpil- arch Institute, Drexel University, Philadelphia,
PA. USA, 12-13 December 1991.
kami stalowymi. Rozstaw kołków mocu-
2. R.M. KOERNER: Geosynthetics in Filtration,
jących dobiera się wg pochylenia obiek- Drainage and Erosion Control, Reprinted from
tu. geotextiles and geomembranes. Vol. 11, Nos.
4-6.1991.
• Podsumowanie 3. OST, D-06.01.01, Umocnienie powierzchniowe
skarp, rowów i ścieków. GDDP, Warszawa
Wybór właściwego materiału ochra- 2001.
niającego zależy od pochylenia skarpy 4. K.W. PILARCZYK: Geosynthetics and Geosys-
i panujących warunków. Szeroki zakres tems in Hydraulic and Coastal Engineering.
2000.
materiałów biodegradowalnych może
5. K.W. PILARCZYK, H. HAWINGA, G.J. KLAAS-
być stosowany nawet w bardzo trudnych SEN, H.J. VERHEY, E. MOSSELMAN, J. LE-
warunkach, pozwalając dopasować od- EMANS: Control of bank erosion in the Nether-
powiednie zabezpieczenie dla każdego lands. State-of-the-art. 1990.
6. PN-R-04152 Erozja i melioracje przeciwerozyj-
ne. Terminologia; grudzień 1997.
7. PrPN-B-12074 PKN Umacnianie i zadarnianie
powierzchni biowłókniną, grudzień 1998.
8. A.J. OUERIO, C.M. LUNDELL: Geosynthetic
Use as Daily Cover. Geosynthetics Research
Institute, Drexel University, Philadelphia, PA.
USA, 12-13 December 1991.
9. Z. WASILEWSKI, F. MISIEWICZ: Instytut Me-
lioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2003.
10. J.R. WEGGEL, R. RUSTOM: Soil Erosion by
Rainfall and Runoff - State of the Art. Geosynt-
hetics Research Institute, Drexel University,
Philadelphia, PA. USA, 12-13 December 1991.
11. W. ZIAJĄ: Przegląd biologicznych sposobów
utrwalania skarp rowów, kanałów i nasypów
ziemnych. Biuletyn Informacyjnym 1, 1976.
12. G. ŻUREK, R. DEMBEK, W. MAJTKOWSKI, R.
ŁYSZCZARZ, J. AJDUKIWICZ: Wptyw geosia-
tki na rozwój mieszanek trawiasto-motylkowa-
tych na wale przeciwpowodziowym. Biuletyn
Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, 2003.
D

SWISTAWKI i GŁĘBOKOSCIOMIERZE HYDROGEOLOGICZNE

* *«, ar-WEKTC^R
60
.601 poZNAŃ, ul. Grudzieniec 12
e-mail: wektor@swistawka.pl tel. 061/848 47 59 fax 061/847 94 67 www.swistawka.pf\

Gospodarka Wodna nr 1/2005 37

 pejskiej strategii morskiej należy okreś-
lić pożądany stan środowiska morskie-
go, który ma zostać osiągnięty. Wskaza-
no na konieczność bardziej zintegrowa-
nego podejścia do zarządzania obsza-
rami środowiska morskiego na poziomie
europejskim i regionalnym. Postanowio-
no, że opracowane stanowisko EEAC
zostanie przedstawione na posiedzeniu
zainteresowanych stron, które odbędzie
się w listopadzie w Rotterdamie.
XII Konferencja Posiedzenie i konferencja zostały zor-
ganizowane przez:
i posiedzenie EEAC • Niemiecką Radę Ochrony Środowi-
ska (SRU),
• Niemiecką Radę ds. Zrównoważo-
nego Rozwoju (RNE),
Berlin, 13-16 października 2004 r.
• Niemiecką Radę ds. Globalnych
Zmian Środowiska (WBGU).
Posiedzienia i konferencje odbywały
się w Centrum Naukowym Berlina. Pro-
gram konferencji, której uroczystego ot-
warcia dokonał prof. dr Hans-Joachim
Koch (przewodniczący SRU), obejmo-
wał następującą tematykę:
« Sytuacja dotycząca przedmiotu
strategii dla środowiska morskiego - O/-
te Hagsstrom (Komisja Europejska, Dy-
rekcja ds. Środowiska),
• Stanowisko HELCOM - Arturas
Danbaras (HELCOM),
• Stanowisko OSPAR - Allan Sim-
coc/c(OSPAR),
• Stanowisko Konwencji Barcelońs-
kiej - Paul Mifsud (UNEP),
• Stanowisko EEAC - Michael Scott
Sieć Europejskich Rad Doradczych (przewodniczący Grupy Roboczej Mors-
Ochrony Środowiska i Rozwoju Zrów- kiej),
noważonego (EEAC - European En- • Podsumowanie - Margareta Wolf
vironmental and Sustainable Develop- (sekretarz stanu w Federalnym Minis-
ment Advisory Councils) stanowi organi- terstwie Środowiska, Ochrony Przyrody
zację obejmującą rady utworzone przez i Bezpieczeństwa Nuklearnego).
rządy poszczególnych państw europejs- Stanowisko EEAC obejmowało rów-
kich. Organizacja ta powstała w 1993 r. nież informacje merytoryczne z nastę-
pujących workshopów o charakterze
i zrzesza 30 rad z 20 państw. Polska jest
reprezentowana w EEAC przez Państ- ogólnym lub sektorowym:
wową^ Radę Ochrony Środowiska • Podejście ekosystemowe.
(PROŚ), która jest oficjalnym członkiem • Integracja zagadnień polityki mors-
tej organizacji. kiej z innymi politykami.
W ramach obrad przedyskutowano • Zarządzanie środowiskiem mors-
i przyjęto stanowisko, opracowane kim.
przez MorskąGrupę Roboczą, dotyczą- • Wspólna polityka rybołówstwa.
ce konieczności opracowania europejs- • Redukcja zanieczyszczenia z rol-
kiej strategii morskiej. Projekt stanowis- nictwa.
ka pt. „W kierunku opracowania strategii • Substancje niebezpieczne.
morskiej Unii Europejskiej", który został • Ochrona przyrody morskiej i plano-
uprzednio przyjęty jednogłośnie przez wanie regionalne.
PROŚ, został również zaakceptowany • Bezpieczeństwo transportu mors-
na forum międzynarodowym EEAC kiego.
i stanowi oficjalne stanowisko tej or- Ustalono, że następne posiedzenie
ganizacji. i konferencja nt. bioróżnorodności od-
Komisja Europejska pracuje obecnie będzie się w roku 2005 w Londynie.
nad opracowaniem strategii morskiej dla Istnieje możliwość zorganizowania po-
obszarów mórz i oceanów należących siedzenia i konferencji EEAC w Polsce
do Unii Europejskiej. EEAC wyraziły w roku 2006, co spotkało się z akcepta-
gotowość współpracy z Komisją Euro- cją ministra środowiska.
pejską w tym zakresie. Równocześnie
wyrażono pogląd, że w przyszłej euro- Marek Jerzy Gromiec
38
POLLUTEC 2004
Lyon, 30 listopada
- 3 grudnia 2004 r.
W największych europejskich targach
urządzeń, technologii i usług w ochronie
środowiska Pollutec 2004 w Lyonie
uczestniczyło prawie 2400 wystawców,
w tym 700 z zagranicy. Światowy salon,
którego tegorocznym mottem było
„Zdrowie a Środowisko", odwiedziło od
30 listopada do 3 grudnia około 63 tyś.
osób ze 100 krajów.
Po raz pierwszy Polska zaprezento-
wała na tych targach szeroki wachlarz
źródeł i możliwości finansowania ekolo-
gicznych przedsięwzięć. Narodowe stoi-
sko zorganizowały wspólnie instytucje,
które tworzą zintegrowany system fi-
nansowania ochrony ^środowiska w Po-
lsce - Ministerstwo Środowiska, Naro-
dowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wo-
jewódzkie fundusze i Ekofundusz. Im-
prezie towarzyszyły liczne spotkania,
debaty i konferencje zmierzające do
nawiązania ścisłej współpracy między
polskimi i francuskimi partnerami, doty-
czącej wspólnych działań inwestycyj-
nych i finansowych, ułatwiających reali-
zację unijnych zobowiązań w dziedzinie
ochrony środowiska.
W obecności ministra środowiska Je-
rzego Swatania podpisana została umo-
wa o współpracy pomiędzy Agencją ds.
Środowiska i Zarządzania Energetyką
w Paryżu (ADEME) a Narodowym Fun-
duszem Ochrony Środowiska i Gospo-
darki Wodnej. Podpisy pod dokumen-
tem złożyli Michele Pappalardo prezes
ADEME i Jan Hawrylewicz prezes Za-
rządu NFOŚiGW.
Obie strony są przekonane, że różno-
rodne formy wzajemnego współdziała-
nia pomogą w efektywnym zarządzaniu
funduszami strukturalnymi, przezna-
czonymi przez Unię Europejską na
ochronę środowiska, w skutecznym sto-
sowaniu pomocy publicznej dla przed-
siębiorstw, terminowym wykonaniu zo-
bowiązań zapisanych w Traktacie Ak-
cesyjnym oraz prawidłowej realizacji
strategicznych celów polityki ekologicz-
nej obu krajów.
Polska staje się coraz atrakcyjniej-
szym partnerem dla zachodnich kon-
trahentów, zainteresowanych współfi-
nansowaniem inwestycji ekologicznych
porządkujących gospodarkę wodno-
-ściekową i odpadową.
Jolanta Czudak-Kjersz
Rzecznik prasowy NFOŚiGW
Gospodarka Wodna nr 1/2005
INFORMACJI: • NOWOŚCI • INFORMACJI:
Pierwszy ważny krok w kierunku za- likowanie tej niezbyt zaszczytnej listy celu. Jednym z nich jest zintegrowanie
hamowania „efektu cieplarnianego" ma postawić zamieszczone na niej za- polityki ochrony środowiska z polityką
i związanych z nim zmian klimatycz- kłady pod presję opinii publicznej i zdo- gospodarki rolnej, a drugim - pełna
nych, zainicjowany przyjęciem Protoko- pingować do działań zmierzających do realizacja zadań wyznaczonych przez
łu z Kioto w sprawie redukcji emisji zmniejszenia ich szkodliwego oddziały- Ramową Dyrektywę Wodną Unii Euro-
gazów wywołujących to zjawisko, stanie wania na środowisko. pejskiej przez wszystkie kraje bałtyckie,
się niedługo faktem. W związku z ratyfi- Wśród zakładów najbardziej przyczy- w tym również przez Rosję.
kacją tego protokołu przez Federację niających się do zanieczyszczenia wód Omawiany raport GIWA zaprezento-
Rosyjską w dniu 18 listopada 2004 r. wymienione są m.in.: wany został na kolejnej, dwunastej już,
jego postanowienia będą wiążące dla n Aluminium PechineyUsine de Gar- konferencji Subregionalnej Współpracy
128 krajów-stron układu z dniem 16 danne (Francja), których zrzuty związ- Państw Morza Bałtyckiego (Baltic Sea
lutego 2005 r., to jest po upływie uzgod- ków chromu stanowią ok. 72% całkowi- States Subregional Cooperation), która
nionego terminu 90 dni od dnia złożenia tej emisji tych związków w Europie, odbyła się w miejscowości Malmó,
ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego. a zrzuty związków ołowiu -odpowiednio w Szwecji, z udziałem 300 przedstawi-
Wejście w życie protokołu spowoduje ok. 16%, cieli z całego Regionu Morza Bałtyc-
uruchomienie realizacji wielu istotnych n Atof ine (Francja) - odpowiedzialny kiego. Region ten, stanowiący przed-
zadań, a w tym: za 27% całkowitych zrzutów dwuchloro- miot raportu, jest jednym z 66 regionów
n w wyniku zobowiązań trzydzieści etanu -1,2 (DCE), 59% sześciochloro- międzynarodowych wód wyznaczonych
uprzemysłowionych krajów podejmie butadienu (HCBD) oraz ok. 15% sześ- w programie GIWA, których stan środo-
działania zmierzające do osiągnięcia wy- ciochlorobenzenu (HCB), wiska i występujące w związku z tym
znaczonych celów w zakresie ilościowej D Solvic S.A. (Belgia) emitująca do problemy są badane w ramach tego
redukcji emisji gazów cieplarnianych, wód ok. 41% sześciochlorobenzenu programu przez zespoły lokalnych eks-
n zaistnieje i uzyska podstawę pra- (HCB) i ok. 11% sześciochlorobutadie- pertów. GIWA - News archive
wnąmiędzynarodowy rynek handlu emi- nu (HCBG).
sjami umożliwiający krajom uprzemys- Omawiana lista oparta jest na danych *
łowionym nabywanie lub sprzedawanie z pierwszego przeglądowego raportu W Rosji, zwłaszcza w miastach o śre-
emisyjnych kredytów (uprawnień do Europejskiego Rejestru Emisji Polutan- dniej wielkości, wzrasta udział sektora
emisji), a w wyniku tego zwiększenie tów (European Pollutant Emission Regi- prywatnego w przedsiębiorstwach za-
efektywności i zmniejszenie kosztów ster), który rozpoczął działalność opatrzenia ludności w wodę. Zaintere-
działań związanych z redukcjąwielkości z dniem 23 lutego 2004 r.; dotyczy sowanie tą dziedziną gospodarki wyka-
emisji, głównie 2001 r. i terytoriów 15 „starych" zują jednak tylko inwestorzy krajowi,
n uruchomiony zostanie w pełni Me- krajów Unii oraz Norwegii i Węgier. nakłaniani do inwestowania w zaopat-
chanizm Czystego Rozwoju (Clean De- Zgodnie z cyklem pracy EPER-u kolejny rzenie w wodę przez rządowe agencje
velopment Mechanism) promujący in- raport obejmujący dalszy okres, w tym od pierwszych miesięcy 2003 r.
westowanie w programy rozwijających rok 2004, i dane z 25 krajów Unii oraz Obecnie prywatni inwestorzy zawarli
się krajów zmierzające do ograniczenia Norwegię ma być opublikowany w 2006 r. już kontrakty w 15 miastach stanowią-
emisji i do zrównoważonego rozwoju, IRC - Source cych ok. 8% ludności miejskiej. W naj-
n Fundusz Adaptacyjny Protokołu bliższym czasie spodziewany jest
(ProtocoPs Adaptation Fond) ustano- wzrost liczby konkraktów do 38 i objęcie
wiony w 2001 r. rozpocznie przygotowa- Raport zamykający studium na temat zasięgiem ich działania 16% ludności
nia do udzielania pomocy krajom roz- stanu środowiska Bałtyku przeprowa- miejskiej.
wijającym się w zwalczaniu ujemnych dzony przez zespół programu UNEP Próby zainteresowania inwestowa-
skutków zmian klimatycznych. Ocena Światowych Międzynarodowych niem w zaopatrzenie w wodę między-
Zgodnie z postanowieniami protokołu Wód (Global International Waters As- narodowych towarzystw finansowych
kraje uprzemysłowione mają zmniej- sessement) pod kierownictwem dr. Aina nie powiodły się. Ta dziedzina działal-
szyć w okresie 2008-2012 łączną emi- Laane'go z Estonii stwierdza, że pomimo ności nie zapewnia bowiem zadowalają-
sję ze swoich terytoriów sześciu cieplar- różnorodnych działań podejmowanych cej te towarzystwa stopy zysku. IRC
nianych gazów co najmniej do poziomu, przez kraje bałtyckie stan środowiska - Source
jaki istniał w 1990 r. Oznacza to na tego morza jest nadal niezadowalający.
przykład dla Unii Europejskiej, że ma W świetle ustaleń raportu problemami
zredukować łączną emisję tych gazów wymagającymi uregulowania są spływy *
W Bałtyku, w rosyjskiej części Zatoki
o 8%, a dla Japonii - o 6%. z terenów rolniczych, zrzuty ścieków Fińskiej, wykryto wśród organizmów wo-
Dotychczas cztery uprzemysłowione miejskich, odpływy z przemysłu chemi- dnych nowy, „inwazyjny" gatunek skoru-
kraje, a mianowicie: Australia, Lichten- cznego i rozlewy olejowe. Efektem piaka o nazwie Stenocuma graciloides".
stein, Monako i Stany Zjednoczone AP, wprowadzania do wód morskich tych Gatunek ten pochodzi z morskich ob-
nie ratyfikowały protokołu, a dwa z nich zanieczyszczeń jest m.in. nadmierna szarów trzech mórz - Morza Czarnego,
- Australia i USA - emitujące łącznie eutrofizacja, spadek liczebności i żywo- Azowskiego i Kaspijskiego, gdzie za-
jedną trzecią ilości gazów cieplarnia- tności stad rybnych i osłabienie ekosys- mieszkuje głównie rzeczne estuaria.
nych emitowanych przez pozostałe kra- temu morza. Obniżona jakość wody, jak Charakteryzuje się on znaczną toleran-
je uprzemysłowione - nie planują doko- też zbyt wysokie, nie odpowiadające cją na zmiany stopnia zasolenia wody,
nania tego aktu. UNEP - News Centr warunkom równowagi kwoty połowowe co sprzyja łatwej jego adaptacji w wo-
stanowiązwłaszcza zagrożenie dla han- dach zatoki. Ten nowy, „inwazyjny" ga-
dlowych gatunków ryb, w tym dorsza, tunek został prawdopodobnie zawleczo-
śledzia, łososia i węgorza. ny do Zatoki Fińskiej przez jednostki
Komisja Europejska opublikowała lis- Zdaniem autorów raportu poprawa transportu wodnego z Morza Kaspijs-
tę zakładów przemysłowych najbardziej opisanej sytuacji wymaga przecie wszy- kiego. HELCOM - kom. pras.
przyczyniających się do zanieczyszcze- stkim spełnienia dwóch podstawowych
nia wód i powietrza w Europie. Opub- warunków limitujących osiągnięcie tego Oprać. Zenon Bagiński

Gospodarka Wodna nr 1/2005 39

 Rozmowa z Ryszardem Jopp
Prezesem "E^śI&sTym Wo(
Słupi R V. :/:'::••; z 0.0.
Jaz EW Ciecholub Słupskie Elektrownie Wodne należą do naj- ny instalacji masz rządzeń. Są to często bardzo
• starszych w Europie. Dlaczego tu powstały drobiazgowe pra które poprzedzają wielomie-
i jak długą mają historię? sięczne badania i ekspertyzy. Wysiłek się jed~.s..-:
opłaca, bo po modernizacji poprawia się sprawnośpii
O lokalizacji elektrowni wodnych w naszym regio- . techniczna urządzeń, co daje wydajniejszą pracę
nie zadecydowało korzystne położenie rzek: Słupi, elektrowni. To z kolei poprawia jej bezpieczeństwo
Wieprzy i Łupawy, które charakteryzują się znacznym techniczne i lepsze dostosowanie do wymogów
spadkiem i dobrymi warunkami geologicznymi. Zwar- ochrony środowiska. Nie bez znaczenia jest również
ta i stroma zabudowa ich brzegów na górnych odcin- odzyskany pierwotny wygląd elektrowni, przez co
kach umożliwiła wykorzystanie energii płynącej wody. staje się ona atrakcją dla turystów.
Dlatego już w XIX wieku prowadzono intensywne ba-
dania nad wykorzystaniem ich energetycznych zaso- Jaki wpływ mają elektrownie wodne na śro-
bów. Pierwsze elektrownie tworzone były na bazie si- dowisko naturalne?
łowni wodnych napędzających młyny, papiernie i tar-
taki. Po modernizacji siłownie te zaczęły poruszać ge- Nasze elektrownie nie stanowią żadnego za-
neratory elektrowni. Najdłużej, bo od 1896 roku, prąd grożenia dl; -y: ;:v :•• ;-;.. ". •-'- :;-zso:wnie, przy-
płynie nieprzerwanie w elektrowni wodnej w Strudze noszą mu korzyści. Na przykład sztuczne zbić" :
koło Bytowa. W1905 roku ruszyła elektrownia wodna wodne, które powstały na Słupi przy elektrowniach
w Biesowicach, w 1906 w Kępicach, w 1907 w Kęp- przyzaporowych (EW Gałaźnia Mała, Strzegomino
ce, a w 1908 w Żelkowie. Są to najstarsze nasze i Krzynia), wywierają wpływ na utrzymanie stałego;
obiekty. Wszystkie 17 elektrowni wodnych, które eks- poziomu wód gruntowych. Pozwala to na prowa-
ploatujemy, zostały zbudowane do 1926 roku. dzenie racjonalnej gospodarki leśnej i rolnej, na
stałe nawadnianie łąk i lasów w dolinie rzecznej.
W jaki sposób istniejąca od zaledwie 4 lat Zbiorniki przy naszych elektrowniach spełnią
Spółka ENWOD stała się właścicielem elek- także funkcję w systemie ochrony przeciwpo. :•
trowni? dziowej. To dzięki naszym elektrowniom Słupsk
liliput i jego rejon niejednokrotnie już uniknął powodzi
Dla właściwego zrozumienia dalszych kolei lo- Przy wszystkich naszych elektrowniach wytwo-
sów hydroenergetyki na naszym terenie należy przy- rzył się ekosystem. Na rozległych terenach z uni-
pomnieć, że po zniszczeniach spowodowanych II katową często roślinnością gnieżdżą się liczne,
wojną światową praktycznie ona nie istniała. Obiek- często wcześniej tu niespotykane gatunki ptac-
ty byiy opuszczone, rozgrabione i zdewastowane. twa, ryb oraz zwierząt wodnych. Wszystko to spra-
Jednak dzięki mądrej polityce Zarządu słupskiego wia, że ochrona środowiska naturalnego jest jed-
Zakładu Energetycznego ten stan uległ zmianie. Za- nym z czynników strategicznych rozwoju naszej
kład Energetyczny postanowił odbudować obiekt po firmy. Potwierdzeniem tego jest przyznany nam
obiekcie i włączyć do swojej sieci kolejne elektrow- jako jednej
nie wodne. Były to: w 1980 roku Kępice, w 1981 Cie- Zintegrowan
cholub i Poganice, w 1982 Łupawa, w 1985 Bieso- i Środowiski
wice II, w 1998 Kępka, a w 1990 Łebień II. Przypom- Service Gmi
nę też, że w 1970 roku została zaprojektowana i wy- spełniamy w
budowana w ciągu zaledwie 5 lat Elektrownia Po- dzamy firmą
mpowo-Szczytowa w Żydowie.
W dalszej kolejności w wyniku restrukturyzacji ~ W jakim kierunku rozw
7.; kładu Energetycznego Słupsk S.A. w lipcu 2000 łalność Waszej firmy?
; iu powstała Spółka Elektrownie Wodne Słupsk,
która przejęła zakres działa : : :-. ::-;: :: Na pewno będziemy datę
1973 roku Rejonu Elektrowni Wodnych, stając się odnawialną. Mamy zamiar pn
jednocześnie właścicielem obiektów. terenach dotkniętych dużąski
Kontynuujemy więc w naturalny sposób prace, cję biopaliw zgazowalnych. Ic
które przed laty dalekosiężnie zaprojektował lu zasilania ogniw paliwowych becnie na swie-
i przeprowadził słupski Zakład Energetyczny. cię najnowszą technologią lywania energii
elektrycznej. Współpracuje! tym zakresie
Czy eksploatacja tak starych obiektów wod- z ośrodkami naukowymi w Pc N Niemczech,
nych się opłaca? W dalszym ciągu będzie wnież angażo-
wać się w rozwój energetyk ej poprzez wy-
Opłaca się, ale wymaga sporego wysiłkuśi wy- szukiwanie i odbudowę daw ilektrowni1 wod-
trwałości. Dlatego w głównej mierze skupiamy się na nych, bądź też budowę now
planowej modernizacji i stałej konserwacji wiekowych
maszyn i urządzeń wszystkich elektrowni. Jest to za- Dziękuję za rozmowę
jęcie pracochłonne i wymagające dużych nakładów Jerzy Jakym
EW Poganice finansowych, bowiem musi uwzględnić rys historycz- Foto: Lucjan Duchnot i
 •

i sktrbwnie Widne r 10.0.

" '
)S%PQ0 Jp*
TOV
E wód
s ^ail: sekre|apii
energetyka darem natury

isją naszej fii est wytwan me energii elektryczi

we własr alektrowniac iga i eksploatacja
obiektów i urz: mych.
Elektrownie Wodne Słupsk Spółka z o.o.
oferują:

- fachowe doradztwo w zakresie projektowania

nowych elektrowni wodnych
- generalne wykonawstwo małych elektrowni
.CJ «/ •/

wodnych i Wiatrowych
- przeglądy i remonty urządzeń mechanicznych
i elektrycznych małych elektrowni wodnych
"3.
- modernizację, adaptację i odbudowę istniejących
obiektów hydrotechnicznych EW Krzynia
- wykonawstwo konstrukcji stalowych, aluminiowych
i ze stali nierdzewneij
- obróbkę skrawaniem
*.-
- regenerację i dorabianie części maszyn
- wykonywanie
^
instalacji elektrycznych wewnętrznych
J J J
<• " -Mh* «»
| 4!'l * "

i zewnętrznych, przyłącz do budynków

J «7

- instalowanie, konserwację silników

elektrycznych, prądnic i transformatorów
- wyposażenie jazów, zastawek, pomostów, barierek
- produkcję konstrukcji stalowych słupowych
stacji transformatorowych
- kompletne stacje transformatorowe, słupowe pod
rozłączniki 15 kV sterowane drogą radiową

Posiadamy uprawnienia do produkcji konstrukcji

stalowych do linii napowietrznych niskiego i średniego
napięcia. Konstrukcję wykonujemy wg dokumentacji
Elprojekt Poznań przyjętej przez Polskie Towarzystwo
, Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. i
:-
Kompletna konstrukcja pod
słupową stację transformatorową
Zapraszamy do współpracy! na żerdzi wirowanej
 Cena 19 zł w tym „O" VA1

i
l

Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór

zajmuje się zagadnieniami związanymi z bez-
pieczeństwem budowli piętrzących od roku 1973.
Zgodnie z Prawem Wodnym Ośrodek został jedy-
nym uprawnionym do wykonywania ocen stanu tech-
nicznego i bezpieczeństwa budowli piętrzących
klasy l i II stanowiących własność Skarbu Państwa.

Nasze atuty to:

' ponad 30-letnie doświadczenie w zakresie oceny
stanu technicznego i bezpieczeństwa budowli
piętrzących wodę
• około 200 budowli piętrzących kontrolowanych
rocznie
• bazy danych budowli piętrzących
• standardy ocen uwzględniające światowe trendy
• nowoczesne metody analizy ryzyka i symulacji
komputerowej procesów związanych
z budowlami piętrzącymi
• ścisła współpraca z Międzynarodowym Komitetem
Wielkich Zapór, Głównym Urzędem Nadzoru
Obiekty kontrolowane Budowlanego, uczelniami technicznymi
przez Służbę Technicznej
Kontroli Zapór IMGW Potwierdzeniem jakości działalności Ośrodka są
między innymi:
niezawodne funkcjonowanie obiektów objętych
kontrolą
Nagrody Ministra Środowiska przyznane zespołom

'm.
:
pracowników Ośrodka w okresie ostatnich trzech lat

Oferujemy:
przeglądy obiektów,
• pomiary, badania i ekspertyzy,
• oceny stanu technicznego l bezpieczeństwa,
• weryfikację systemów pomiarowych,
• archiwizację danych.
Kontakt:
Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór
00-629 Warszawa, ul. Oleandrów 6
tel. O (prefix) 22 825-82-29/825-43-56