PREDMET: FIZIOLOGIJA

TEMA: MUŠKI I Ž ENSKI POLNI HORMONI

DATUM: 07.07.2020 godine, Banja Luka

Ženski polni hormoni se nazivaju estrogeni (estriol, estradiol i estron), dok

muški nose naziv androgeni hormoni (testosteron, dehidroepiandrosteron –
DHEA i dihidrotestosteron - DHT).
Polne žlijezde (testisi kod muškarca, a ovarijumi kod žena) su parni organi koji
obavljaju dvostruku funkciju u organizmu:
 endokrinu,
 reproduktivnu.
Polni hormoni regulišu razvoj polnih karakteristika, uključujući i polne organe koji
se razvijaju i prije rođenja (genitalije, jajnike/testise itd.), kao i sekundarne polne
karakteristike koje se tipično razvijaju tokom puberteta (maljavost, rast kostiju, rast
grudi, promjene glasa itd).

 Svojom endokrinom funkcijom testis stvara (produkuje) dvije vrste

hormona:
 testosteron i
 androstendion.
Količina testosterona je mnogo veća od količine
androstendiona, pa je testosteron taj hormon koji je
ustvari nosilac muških (maskuline) hormonskih
dejstava. Smatra se da oba ova hormona nastaju u
Lajdigovim intersticijalnim ćelijama, između
sjemenih kanalića u samom testisu.
Kod muškaraca i kod žena testosteron se stvara u
maloj količini i u nadbubrežnim žlijezdama, kod oba
pola testosteron ima anabolički efekat i utiče na
ponašanje.

 Androstendion je androgen odgovoran za rast i razvoj muških polnih

organa i razvoj sekundarnih seksualnih karakteristika kao što su dlake na
licu, dubok glas itd. Nalazi se u cirkulišućoj krvi i muškaraca i žena, a u
organizmu se može pretvoriti u još potentniji androgen (kao što je
testosteron) ili kod žena u estrogen.

 Ženska polna žlijezda (ovarij, jajnik) luči takođe dva hormona:

 estrogene i
 progesteron.
U polnim žlijezdama u okviru svoje reproduktivne funkcije, stvaraju se i
sazrijevaju polne ćelije i to: u testisima spermatozoidi, a u ovarijumima jajne
ćelije.
Lučenje (produkcija) testosterona u dobu od 12. do 16. godine kod muškaraca čini
da se polni organi višestruko povećavaju (tzv. primarne seksualne karakteristike -
odlike), a razvijaju se i druge tzv. sekundarne seksualne karakteristike (od 13. do
15. godine života), koje čine da se muški pol bitno razlikuje od ženskog.
Rast, razvoj i seksualne funkcije muških polnih organa u tom dobu čine glavnu,
primarnu seksualnu karakteristiku, uslijed čega se ovo doba naziva pubertetom, tj.
dobom punog polnog sazrijevanja muškarca.
Te promjene su uslovljene dejstvom gonadotropnih hormona adenohipofize.
Testosteron uzrokuje da se od puberteta
počinju razvijati muške sekundarne seksualne
karakteristike koje se ispoljavaju u:
 specifičnom rasporedu dlakavosti po
tijelu,
 po pubisu uz linea albu na gore, katkada
do pupka pa i više,
 po licu,
 po licu,
 po grudima, a ponekad i po leđima,
 po rastu brade i brkova,
 promjeni u dubini glasa, tzv (mutiranje
glasa),
 povećanju debljine kože čitavog tijela i
grubosti potkožnog tkiva,
 bolje razvijenosti muskulature,
 povećanog znojenja,
 zadebljanja (okoštavanja kostiju),
 povećanje bazalnog metabolizma,
 pojava većeg interesovanja i specifičnog
ponašanja prema suprotnom polu.

U pubertetu počinje funkcionalna aktivnost

polnih žlijezda koja se ispoljava njihovom sposobnošću da se u testisima obavlja
spermatogeneza (stvaranje i sazrijevanje muških polnih ćelija - spermatozoida) a
time i sposobnost oplođenja.

Analogni proces polnog sazrijevanja odigrava se i u ženskom organizmu, u kome

se u tom istom periodu – pubertetu, nešto ranije oko 12. godine, pod dejstvom
ženskih hormona, estrogena i progesterona, a pod uticajem gonadostimulina
adenohipofize obavlja proces ovulacije, tj stvaranje i sazrijevanje ženskih polnih
ćelija (jajnih ćelija - ovuluma).
  Estrogeni su hormoni pod čijim dejstvom dolazi do razvoja ženskih
sekundarnih seksualnih karakteristika. Za njih je specifično da njihova
aktivnost počinje u vrijeme polnog sazrijevanja – puberteta, odnosno kad se
uslijed stimulacije gonadotropina adenohipofize lučenje estrogena znatno
povećava, a to uslovljava razvoj ženskih polnih organa, polnih funkcija i
ženskih sekundarnih seksualnih karakteristika koje se manifestuju:
 povećanjem jajovoda, materice i vagine,
 razvojem spoljašnjih genitalnih organa,
 razvojem mliječnih žlijezda,
 specifičnom rastu kostiju – karlice,
 rasporedu dlaka i masnog tkiva (masno tkivo se razvija prije svega na
ramenima, dojkama i kukovima),
 glas djevojčice se mijenja i postaje
nešto dublji,
 dolazi do promjena u afektivnom
stanju

Estrogeni su hormoni koji se stvaraju u

ćelijama koje okružuju jajnu ćeliju koja
sazrijeva. Prvo sazrijevanje jajeta dešava se početkom puberteta i ispoljava se
pojavom prvog menstrualnog ciklusa. U sredini menstrualnog ciklusa koji
normalno traje 28 dana, dolazi do prskanja Grafovog folikula, tzv. ovulacije pri
čemu ostaci prsnutog folikula obrazuju tzv. žuto tijelo koje luči hormon
progesteron.
Pod menstruacijom se podrazumijeva redovno mjesečno krvarenje
materice koje počinje kod žena u pubertetu i traje sve do meno – pauze tj.
prestanka menstruacije. Taj prestanak menstrualnog ciklusa javlja se
obično između 50. do 55. godine života i jedan je od glavnih simptoma
klimakterijuma tj. doba postepenog gašenja ovarijalnih funkcija žene i
njene generativne (oplodne) sposobnosti.

U našem podneblju pubertet se

kod djevojčica javlja između 12. i
17. godine života. Ako se znaci
puberteta jave prije 12. godine,
govori se o ranom, a ako se jave
poslije 17. godine života govori se
o kasnom pubertetu.
Polni organi, kako spoljašnji, tako
i unutrašnji se uvećavaju i
dobijaju oblik i dimenzije polnih organa odrasle žene (primarne ženske seksualne
karakteristike).

Interval između dvije uzastopne menstruacije je različit kod žena, ali kod najvećeg
broja on iznosi oko 28 dana. Smatra se normalnim ako taj interval nije kraći od 24,
niti duži od 32 dana.

Menstrualno krvarenje obično traje od 3 do 5 dana, a može biti kraće ili duže.
U toku svake menstruacije žena izgubi 50 do 100 ccm krvi. Krvarenje može biti
obilnije ili oskudnije. Po pravilu menstrualna krvarenja su bezbolna, a mogu biti
praćena slabijim ili jačim bolovima.

 Progesteron je ženski polni hormon

koji stvaraju jajnici u procesu
ovulacije (otpuštanje zrele jajne ćelije
iz jajnika).
Progesteron učestvuje u pripremi sluznice
materice (endometrijuma) za prihvatanje
oplođene jajne ćelije.
Prvenstvena funkcija progesterona je da štiti pravilan razvoj ploda, ukoliko je
došlo do začeća.

Progesteron u suštini ispoljava sledeća dejstva:

 zajedno sa folikulinom (estrogenom) utiče na razvoj polnih organa,
 smanjuje razdražljivost muskulature uterusa,
 djeluje na mliječne žlijezde (podstiče razvoj mliječnih kanala pripremajući
ih tako za eventualno lučenje mlijeka).

U slučaju da do trudnoće ne dođe lučenje progesterona se smanjuje a povećava

stvaranje folikulina koji dovodi do novog menstraulnog ciklusa, tj. sazrijevanja
nove jajne ćelije.
Tokom trudnoće placenta takođe stvara progesteron počevši od kraja prvog
trimestra do samog porođaja.
Nivo progesterona kod trudnih žena je oko 10 puta veći, nego kod žena koje nisu
trudne.
Neki tipovi karcinoma takođe produkuju povišene vrijednosti progesterona i kod
žena i kod muškaraca.

Fiziološka uloga polnih hormona se sastoji u obezbjeđivanju sposobnosti

obavljanja polne funkcije.
Neophodni su za polno sazrijevanje, odnosno za takav razvoj organizma i
njegovih polnih organa koji će omogućiti obavljanje polnog akta i rođenje djeteta.