Indikatori energetske

efikasnosti
Prof.dr Petar Gvero
Indikatori energetske efikasnosti

• Indikatori (pokazatelji) energetske efkasnosti se izražavaju kao odnos dvije

promjenjive – potrošnja energije u odnosu na pokazatelj aktivnosti.
• Indikatori energetske efikasnosti se dijele na dvije kategorije (s obzrom na namjenu):
 Indikatori koji pokazuju stanje energetske efikasnosti i njeno kretanje.
 Indikatori koji objašnjavaju promjenjive koje opisuju stanje energetske efikasnosti i njeno
kretanje i ulogu energetske efikasnosti u kretanju potrošnje energije.
 Ekonomska efikasnost
 Tehničko- ekonomska efikasnost
Energetska intenzivnost

• Energetska intenzivnost je primarno vezana za odnos potrošnje energije i BDP-a (ili neke
druge ekonomske promjenjive).

• potrošnja energije kod krajnjih potrošača,

• korisna energija,
• finalna potrošnja energije,
• kupljena energija, koja se najlakše može mjeriti i koja se najčešćeiskazuje u dostupnim
javnim publikacijama,
• neto dostupna energija, itd.
Energetska
intenzivnost
Energetska intenzivnost) predstavlja jedan od najvažnijih
energetskih indikatora/pokazatelja.

Osnovna definicija predstavljena je sledećom jednačinom:

Pe
EI =
Y
gde je
EI – energetski intenzitet
Pe – potrošnja energije u energetskim jedinicama
Y – dohodak zemlje u monetarnim jedinicama.
Energetski indikatori

 Stavljanjem u odnos nekog od navedenih oblika potrošene energije i demografsko

ekonomske promjenjive dobijamo najvažnije makro energetsko-ekonomske indikatore:
• TPES / GDP (milini tona ekvivalentne nafte/bruto domaći proizvod, Mtoe/USD)
• TPES / stanovništvo (Mtoe po stanovniku)
• Potrošnja nafte / stanovništvo (Mtoe po stanovniku)
• Potrošnja elektri ne energije / stanovništvo (kWh po stanovniku)
• Potrošnja elektri ne energije / GDP (kWh / BDP)
…
Potrošnja energije može se iskazati kroz više tipova potrošene
energije i to:
− potrošnja energije kod krajnjih potrošača,
− korisna energija,
− finalna potrošnja energije,
− kupljena energija, koja se najlakše može mjeriti i koja se najčešće
iskazuje u dostupnim javnim publikacijama,
− neto dostupna energija,
− potražnja za primarnom energijom da bi se osiguralo snabdevanje
finalnom potrošnjom energije svakog sektora.

U literaturi se najčešće kao glavne determinante potrošnje energije

navode tri faktora:
1. nivo ukupne privredne aktivnosti, odnosno proizvodnje
2. struktura privrede
3. visina dohotka, BDP-a ili proizvodnje po jedinici utrošene energije
…

Sami pokazatelji o potrošnji energije bez

povezivanja s ekonomskim varijablama ne daju
previše informacija onima koji sprovode
ekonomsku politiku.

Povezivanje mera ekonomske i energetske

politike služi u sprovođenju sveukupne privredne
politike kako bi se energija koristila i trošila na
energetski i ekonomski optimalan način.

Odnos potrošnje energije i nivoa BDP-a se vrlo

često koristi kao pokazatelj agregirane
energetske efikasnosti neke privrede.
makro energetsko-ekonomski
pokazatelji
Stavljanjem u odnos nekog od navedenih oblika potrošene energije i
demografsko-ekonomske varijable dobijamo najvažnije makro
energetsko-ekonomske pokazatelje koji se koriste u raznim analizama:

•TPES/GDP (milioni tona ekvivalentne nafte/bruto domaći proizvod,

Mtoe/USD) – energetska intenzivnost ukupnog primarnog (ili finalnog)
snabdevanja energijom pokazuje koliki je utrošak primarne (finalne)
energije (TPES) po 1000 jedinica BDP-a - ovaj pokazatelj prikazuje
energetsku intenzivnost ukupne potrošnje primarne ili finalne energije;

•TPES/stanovništvo (Mtoe po stanovniku) – ukupno primarno

snabdjevanje energijom po stanovniku;

TEPS – Ukupna primarna isporuka energije (Total Primary Energy Supply - TPES)
Energetski indikatori

 U analizama se koriste i sami energetski pokazatelji bez stavljanja u relaciju s ekonomsko-

demografskim promjenjivim da bi se dobila fizička energetska intenzivnost u provredi:
 • Utrošena ukupna energija / fizički izlaz (TJ, Terajoul, po toni) ukupno utrošena energija
(koja može bruto ili neto) po jedinici fizičkog outputa, najčešće po toni finalnog
proizvoda;
 • Potrošnja nafte / fizički izlaz (Mtoe po toni ili km) potrošnja nafte po toni finalnog
proizvoda ili po količini pređenih kilometara kada se analizira sektor transporta;
 • Potrošnja električne energije / fizički izlaz (kWh po toni) potrošnja električne energije
po toni finalnog proizvoda.
 Primjer izvještavanja

Korelacija obim
proizvodnje-potrošnja
prirodnog gasa

Korelacija obim
proizvodnje-potrošnja
el. energije
 5.00
OECD
4.50
4.00

TPES/population [toe/cap]
3.50
3.00
EU 28
2.50
2.00
1.50 Serbia

1.00
0.50
0.00
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Year

11
TPES/pop od 1990 do 2013
Gvozdenac
 9.00

Electricity/population [MWh/cap]
8.00
OECD
7.00

6.00
EU 28
5.00

4.00

3.00 Serbia

2.00

1.00

0.00
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Year

Electricity/pop od 1990 do 2013 12

Gvozdenac
 12.00
OECD
10.00

CO2/population [t CO2/cap]
EU 28
8.00

6.00
Serbia
4.00

2.00

0.00
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Year

13
CO2/pop od 1990 do 2013
Gvozdenac
Pravac, smjer i intenzite promjena u oblasti energetske
efikasnosti Gvozdenac
...
Postoji hijerarhija
indikatora.

Opisni indikatori, kao što je učešće goriva su najčešći. Osnovni normalizovani

indikatori, koji pokazuju sektorsko korišćenje energije podeljeni sa populacijom ili
BDP-om, takođe su opšti, pošto su podaci lako dostupni. Vremenske serije
pokazuju razvoj intenziteta, učešće ili druge indikatore u funkciji vremena.

Komparativni indikatori pokušavaju da pokažu slične karakteristike različitih

zemalja uvođenjem odgovarajućih normalizacija.

Strukturni indikatori mere raspodelu ekonomske ili ljudske aktivnosti na veliki

broj različitih načina ili tipova izlaza.
 Dekompozicioni indikatori pokazuju kako različite komponente ukupne potrošnje energije
utiču na ukupne emisije.

 Kauzalni indikatori predlažu koje vrste osnovnih ekonomskih, demografskih ili geografskih mera
najviše utiču na korišćenje energije.

Posledični indikatori, kao što su emisije ugljenika, mere veze između ljudske aktivnosti i
korišćenja energije i rezultujućeg zagađenja ili drugih ekoloških poremećaja.
Energetski indikatori u zgradarstvu

 Za određivanje efikasnoti potrošnje energije u zgradi koristi se indikator energetske

efikasnosti:
• godišnja potrošnja energije po korisnoj jedinici grijane površine (koristi se i naziv
energetski broj), označava se s E, te izražava jedinicom kWh/m2 godišnje.
• Ovaj indikator koristi se za:
 ocjenu efikasnosti potrošnje energije u postojećim zgradama, uzimajući u obzir stanje
njihovog omotača,
 efikasnost tehničkih sistema i navika korisnika/stanara
 praćenje i ocjenu učinaka provedenih mjera energetske efikasnost
 usporedne analize s drugim objektima iste namjene (benchmarking)
 ocjenu budućih energetskih potreba novih građevina prilikom njihovog projektovanja.
Energetski indikatori u zgradarstvu

 Energetski broj označava se s E, te izražava jedinicom kWh/m2 godišnje:

 E = Q / Agr kWh / (m2 god)
• Q ‐ godišnja potrošnja energije
• Agr ‐ veličina korisne površine zgrade/kuće
 Energetski broj zgrade određuje se kao zbroj svih energijskih brojeva pojedinih sistema
zgrade:
• energijski broj EGR za grijanje prostora,
• EPTV za pripremu potrošne tople vode i
• EO za ostalu tehničku opremu poput rasvjete, kućanskih uređaja, kuhanje i dr E =
EGR + EPTV + EO