UNIVERZITET U BANJOJ LUCI

MAŠINSKI FAKULTET
BANJA LUKA

-PRENOS TOPLOTE I MASE-

-Seminarski rad-

Mentor: Student:
Prof. dr Mirko Dobrnjac Slobodan Rakulj
Indeks broj: 109/2014.

Banja Luka, avgust 2020.

 SADRŽAJ:

1. UVOD....................................................................................................................................1
2. Provođenje toplote (kondukcija)............................................................................................2
3. Prelaz toplote (konvekcija)....................................................................................................9
4. Izmjenjivači toplote..............................................................................................................16
5. Prenos toplote zračenjem (radijacija)...................................................................................27
6. ZAKLJUČAK......................................................................................................................34
LITERATURA.........................................................................................................................35
Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

1. UVOD

Prenos toplote se dešava zbog razlike u temperaturi. Kad god postoji temperaturna razlika
između dva tijela, prenos toplote mora da se dogodi. Slično tome, ako postoji razlika u
koncentracijama (odnosno sastavu) nekih supstanci u tzv. mešavinama, mora da nastane i
prenos mase. Baš kao što gradijent temperaturnog polja jeste potencijal za prenos toplote,
gradijent koncentracija komponenata u mešavini jeste potencijal za prenos komponente.
Kao što je prikazano na slici 1.1, postoje različiti mehanizmi prenosa toplote. Kada postoji
gradijent temperature u stacionarnom tijelu, koji može biti čvrsta supstanca ili tečnost, izraz
provodlјivost (kondukcija) koristimo da bismo označili prenos toplote koji će se dogoditi u
tijelu.
Suprotno tome, termin konvekcija odnosi se na prenos toplote koji će se dogoditi između
površine i fluida koji se događa kada su na različitim temperaturama.
Treći način prenosa toplotese naziva termičko zračenje ili radijacija. Sve površine konačne
temperature emituju energiju u obliku elektromagnetnih talasa. Dakle, u nedostatku medija za
prenos toplote, postoji prenos toplote zračenjem između dvije površine na različitim
temperaturama.

Slika 1.1 Osnovni mehanizmi prenosa toplote

1 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

2. Provođenje toplote (kondukcija)

Tabela 2.1

Korištene oznake Oznake uobičajne u Opis

domaćoj literaturi
 W   W  koeficijent provođenja toplote
k   
 m  K   m  K 
E st  W  Q st  W  uskladištena energija

E in  W  Q x  W  energija unešena u sistem

E g  W  Q  W  generisana energija,

Zadatak 2.1 Raspodjela temperature na ravnom zidu debljine 1m u određenom trenutku je

data kao:
T ( x)  a  bx  cx 2
gdje je T izraženo u ºC a x u metrima, dok je a=900ºC/m, b=-300ºC/m i c=-50ºC/m2.
Ravnomjerno generisanje toplote, q=100
 W/m3 je na površini zida od 10 m 2, koji ima
 =1600 kg/m3 , k=40 W/m  K i c p  4 kJ/kg  K.
sljedeće karakteristike:
1) Odrediti prenos toplote na početku zida (x=0) i na kraju zida (x=1 m).
2) Odrediti količine akumulirane energije u zidu.
3) Odrediti vremunsku promjenu temperature za x=0,025 i x=0,5 m.
Rješenje

Slika 2.1 Šematski prikaz (zadatak 2.1)

Pretpostavke:
2 Prof. dr Mirko Dobrnjac
 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

1) Jednodimenzionalna kondukcija u pravcu ose x.

2) Nestišljiv, izotropan medijum sa konstantnim osobinama.
3
3) Ravnomjerno unutrašnje generisanje toplote, q (W/m ) .
Analiza:
1) Kada je temperaturna poznata za medijum, jednostavno je odrediti prenos toplote u bilo kojoj
tački ili površini koristeći Furijeov zakon.
T
qin  qx (0)  kA  kA(b  2cx) x 0
x x 0 ,
o
C W
qin  bkA  300  40 10 m 2  120 kW
m mK .
Slično,
T
qout  qx ( L)  kA  kA(b  2cx) x  L
x xL .

2) Količina uskladištene energije u zidu Est može se odrediti iz sljedećeg bilansa:

E st  E in  E g  E out  qin  qAL

  qout ,
W
E st  120 kW+1000 3 10 m 2 1 m  160 kW,
m
E  30 kW.
st

3) Vremenska promjena temperature u bilo kojoj tački u medijumu može se izračunati iz

sljedeće jednačine:

T k  2T q
  .
t  c p x 2
c p

Iz zadane temperaturne raspodjele sljedi:

 2T   T    o
C o
C
    (b  2cx )  2c  2   50 2 
  100 .
x 2 x  x  x  m  m2

Treba napomenuti da je ovaj diferencijal drugog reda nezavisan od položaja, pa otuda ni

temperaturni diferencijal neće biti u funkciji položaja:
W W
40  1000 3
T mK

C m
   100 2  
t 1600 kg  4 kJ  m  1600 kg
4
kJ
m3 kg  K m 3
kg  K ,

T 
C 
C 
C
 6, 25 104  1,56 104  4,96 10 4
t s s s .

3 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

Komentari:
1) Iz rezultata se vidi da temperatura u svakoj tački na zidu opada sa vremenom.
2) Furijeov zakon se uvijek može iskoristiti za izračunavanje prenosa toplote kondukcijom kada
je poznata temperaturna raspodjela čak i za nestacionarne uslove sa unutrašnjim generisanjem
toplote.

Zadatak 2.2 Na dijagramu je prikazan presjek konusnog dijela napravlјenog od bijelog stakla.
Kružnog je preseka sa prečnikom D = ax, gde je a = 0,25. Kraća strana je x 1 = 50 mm, a duža
x2 = 250 mm. Krajnje temperature su T 1 = 400 K i T2 = 600 K, dok su bočne površine dobro
izolovane.

Slika 2.2 Dijagram (zadatak 2.2)

1) Izvedite izraz za raspodjelu temperature T(x), pretpostavlјajući da je jednodimenzionalna.

Skicirajte raspodelu temperature.
2) Izračunajte toplotni fluks qx za konus.
Rješenje:

Slika 2.3 Šematski prikaz (zadatak 2.2)

Pretpostavke:
1) Stacionarno stanje.
2) Jednodimenzionalna kondukacija u pravcu x - ose.
3) Nema unutrašnjeg generisanja toplote.
4) Konstantne osobine.

4 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

W
k=3,46
Osobine: mK .

Analiza:
1) Pošto se prenos toplote odvija u stacionarnom stanju, jednodimenzionalni uslovi bez
unutrašnjeg generisanja toplote, brzina prenosa toplote je je konstanta, nezavisna od k. Prema
tome, Furijeov zakon se može koristiti za određivanje raspodjele temperature.
dT
qx   kA
dx ,

D 2  a 2 x 2
A 
gdje je 4 4 .
4q x dx
  kdT
Razdvajanjem promjenjivih,  a x
2 2
, integraljenjem od x1 do bilo kojeg x unutar
konusa i pridsjećajući se da su qx i k konstante slijedi
x T
4 qx dx
 a2 x1 x 2  k T dT
1 ,
pa je

4q x  1 1 
      k  T  T1 
 a 2  x x1 
.
Izvođenjem za T dobijamo,

4qx  1 1 
T ( x)  T1    
 a 2 k  x1 x 
.
Iako je qx konstanta ona je još uvije nepoznata ali se može izračunati iz gornjeg izraza za
x=x2, gdje je T(x2)=T2., pa sljedi

4q x  1 1 
T2  T1    
 a 2 k  x1 x2 
.
qx se izvodi kao

 a 2 k  T1  T2 
qx 
 1   1  
4      
 x1   x2   .
Uvrštavanjem izraza za qx u jednačinu za T(x), raspodjela temperature se dobija kao

5 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

1  1 
    
 x   x2  
T ( x )  T1  (T1  T2 )  
 1   1  
     
  x1   x2   .

Slika 2.4 Temperatura kao funkcija od x i T(x) (zadatak 2.2)

dT 4qx

Pošto je dx k a x iz Furijeovog zakona sljedi da se temperaturni gradijent i toplotni
2 2

fluks smanjuju sa povećanjem x.

2) Uvrštavanjem brojčanih vrijednosti u gore navedeni rezultat za toplotni fluks, sljedi
W
 (0, 25) 2  3, 46 (400  600)k
qx  mK  2,12 W
 1 1 
4 m m
 0, 05 0, 25  .
Komentari:
Kada se parametar a povećava, površina poprečnog preseka se mijenja brže sa dalјinom,
uzrokujući da jednodimenzionalna pretpostavka postane manja prikladna.

6 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

Zadatak 2.3 Mjerni spoj termopara se može predstaviti kao kuglica, koristi se za mjerenje
temperature u struji gasa. Koeficijent prelaza toplote između spoljnje površine i struje gasa je
W W J kg
h  400 k  20 , c  400 i   8500 .
m 2  K , a sfera ima sljedeće osobine mK kg  K m3
Odrediti prečnik sfere potreban da termopar ima vremensku konstantu od 1s. Ako je
temperatura mjernog spoja 25 ºC i stavlja se u struju gasa koja čija je temperatura 200 ºC,
koliko će vremenski trajati da mjerni spoj dostigne temperaturu od 199 ºC?
Rješenje:

Slika 2.5 Šematski prikaz (zadatak 2.3)

Prepostavke:
1) Temperatura u mjernom spoju je ujednačena u svakom trenutku.
2) Razmjena toplote sa okolinom putem radijacije je zanemarljiva.
3) Gubici toplote kondukcijom kroz žice su zanemarljivi.
4) Konstantne osobine.
Analiza:
1) Kako prečnik mjernog spoja nije poznat nije moguće početi rješavanje problema sa
određivanjem Biotovog broja. Tako da prvo određujemo prečnik mjernog spoja iz sljedeće
jednačine:
1
t  ( Vc)  Rt Ct ,
hAs
1  D 3
t   c.
h D 2 6

Sređivanjem i uvrštavanjem vrijednosti dobijamo

W
4h t 6  400 2 1 s
D  m K  7, 06 104 m
 c 8500 kg
 400
J
m3 kg  K .

7 Prof. dr Mirko Dobrnjac

 Prenos toplote i mase Slobodan Rakulj

ro
Lc 
Kako je 3 Biotov broj će u tom slučaju biti

r 
h  o  400 W  3,53 104 m
3
Bi     m2K  2,35 103
k W
3  20
mK .
Radi se o zagrijavanju tijela sa zanemarljivo malim unutrašnjimotporima provođenju toplote.

Vc i  T  T   hA  
ln  t   exp    s  t 
 Ti  T   Vc   vreme potrebno da spoj postigne
2) Iz jednačina hAs  i i
temperaturu T može se napisati kao

Vc  Ti  T   Ti  T 
t ln     t ln  .
hAs  T  T   T  T 
Stoga je, vrijeme potrebno da mijerni spoj dostigne 199 ºC

 25  200 
t   t ln    5, 2  t  5, 2 1 s  5, 2 s.
 199  200 
Komentari: Prenos toplote zbog razmene toplote zračenjem između mjernog spoja i okoline i
provođenje toplote kroz žice uticalo bi na vremenski odziv mjernog spoja i u stvari bi dao
ravnotežnu temperaturu koja se razlikuje od T∞.

8 Prof. dr Mirko Dobrnjac

3. Prelaz toplote (konvekcija)

Tabela 3.1

Korištene oznake Oznake uobičajne u Opis

domaćoj literaturi
 W   W  koeficijent prelaza toplote
h  2    2 
m K  m K 
 m2   m2  koeficijent kinematske viskoznosti
     
 s   s 
 N s   N s koeficijent dinamičke viskoznosti
  2    2 
m  m 

Zadatak 3.1 Voda teče brzinom u   1 m/s preko ravne ploče dužine L=0,6 m. Razmotriti
dva slučaja, jedan za koji je temperatura vode približno 300 K, a drugi za približnu
temperaturu vode od 350 K. U laminarnim i turbulentnim područjima, eksperimentalnim
mjerenjima je utvđeno da su lokalni koeficijenti prelaza toplote:
hlam ( x )  clam x 0,5 , hturb ( x)  cturb x 0,2 ,

gdje je x izraženo u metrima. Za 300 K važi

W W
clam,300  395 cturb ,300  2330 1,8
m K ,
1,5
m K ,

dok je za 350 K,
W W
clam,350  477 cturb ,350  3600 1,8
m K ,
1,5
m K .

Kao što je vidlјivo, konstanta C zavisi od prirode protoka kao i temperature vode. Odredite
prosečni koeficijent prelaza toplote, h, preko cijele ploče za vodu sa dvije različite
temperature.
 Rješenje:

Slika 3.1 Šematski prikaz (zadatak 3.1)

Pretpostavke:
1) Stacionarno stanje.
Re x,c  5 105
2) Prelaz toplote se dešava kod kritičnog Rejnoldsovog broja .
Osobine:
kg N s
  v f 1  997 ,  =855 10 6 .
Voda ( T  300 K ):
3
m m2

kg N s
  v f 1  974 ,  =365 10 6 .
Voda ( T  350 K ):
3
m m2

Analiza:
Lokalni koeficijent prelaza toplote zavisi od toga da li je laminarno ili turbulentno strujanje.
Stoga prvo utvrđujemo na kojem mjestu strujanje prelazi iz laminarnog u turbulentno.
Za 300 K:
N s
Re x ,c   5 105  855 106
xc   m 2  0, 43 m
 u 977
kg m
1
m3 s ,
dok je za 350 K:
N s
Re x ,c   5 105  365 10 6
xc   m 2  0,19 m
 u 974
kg m
1
m3 s .
Srednji koeficijent prelaza toplote se određuje iz sljedeće jednačine:

1c 
L x L
1
L 0 L  0 
h hdx   hlam dx  hturb dx 
xc  ,
 ili

1  clam 0,5 xc cturb 0,8 L 

h x  x
L  0,5 0 0,8 xc 
 .

Za 300 K:

 W W 
 395 1,5 2330 1,8
1 m  K m  K 0,8  W
h  (0, 43 )m 
0,5 0,5
(0, 6  0, 43 )m   1620 2
0,8 0,8
,
0, 6 m  0,5 0,8  m K
 
dok je za 350 K:

 W W 
477 1,5 3600 1,8
1  m  K (0,190,5 )m0,5  m  K (0, 60,8  0,190,8 )m 0,8   3710 W .
h  
0, 6 m  0, 5 0,8  m2  K
 
Lokalni i srednji koeficijent prelaza toplote za ploču prikazane su na sledećoj slici.

Slika 3.2 Lokalni i srednji koeficijent prelaza toplote u zavisnosti od položaja (zadatak 3.1)

Komentari:
1) Srednji koeficijent konvekcije pri T ≈ 350 K je preko dvostruko veći od vrijednosti na T ≈
300 K. Ova snažna temperaturna zavisnost nastaje prije svega promjenom x c koja je povezana
sa manjom viskoznošću vode pri višim temperaturama. Pažlјivo razmatranje temperaturne
zavisnosti svojstava tečnosti je presudno pri izvođenju konvekcionih analiza prenosa toplote.
2) Prostorne razlike u koeficijentu lokalne konvekcije su značajne. Najveći lokalni koeficijenti
konvekcije javlјaju se na prednjoj ivici ravne ploče, gdje je laminarni termički granični sloj
izuzetno tanak, i to odmah ispod xc, gde je turbulentni granični sloj najtanji.
 Zadatak 3.2 Vazduh pod pritiskom od 6 kN/m 2 i temperaturom od 300 °C struji brzinom od
10 m/s preko ravne ploče duge 0,5 m. Izračunati potrebnu rashaldnu energiju po jedinici
širine ploče koja je potrebna za održavanje temperature od 27 °C na površini ploče.
Rješenje:

Slika 3.3 Šematski prikaz (zadatak 3.1)

Pretpostavke:
1) Stacionarno stanje.
2) Zanemariti efekat zračenja.
Osobine:
2
6 m W
T f  437 K, p  1 atm   30,84  10 , k  36, 4 103 , Pr  0, 687.
Vazduh ( ): s mK Za
osobine k, Pr, cp može se pretpostaviti da su nezavisne od pritiska. Međutim za idealan gas
kinematska viskoznost je obrnuto proporcionalna pritisku. Otuda je kinematska viskoznost
N
T  437 K i p  6 103
vazduha za m2 :

N
1, 0133 105
m2 m 2  5, 21 10 4 m
2
  30,84 106 
s N s
6 103 2
m .
Analiza:
Za ploču jedinične širine, iz Njutnovog zakona hlađenja sljedi da je brzina prelaza toplote na
ploču:

q '  hL  T  Ts 
.

Da bismo izračunali srednji koeficijent prelaza toplote h , moramo prvo odrediti Rejnoldsov
broj:
 m
10  0,5 m
u L s
Re L    9597
 4 m
2
5, 2110
s .
Otuda je strujanje laminarno po cijeloj ploči pa se Nusveltov broj računa kao
1 1 1 1
NuL  0, 664  Re L 2  Pr 3  0, 664  (9597) 2  (0, 687) 3  57, 4 .

Onda je srednji koeficijent prelaza toplote

W
57, 4  0, 0364
NuL k m K  4,18 W
h 
L 0, 5 m m2K ,

pa je potrebna energija za hlađenje po širini ploče

W W
q '  4,18  0,5 m (300  27)  C  570
m K
2
m .

Komentari:
1) Osobine vazduha su date za atmosferski pritisak.
2) U primjeru su date jednačine koje olakšavaju proračun prenosa toplote konvekcijom.

Zadatak 3.3 Eksperimentalna ispitivanja pomoću vazduha kao radnog fluida sprovode se na
dijelu turbine, lopatica prikazana na skici. Toplotni fluks ka lopatici u određenoj tački (x*) na
površini je izmjeren i iznosi q″ = 95.000 W/m 2. Za održavanje temperature površine u
stacionarnom stanju na 800 °C, toplota koja se prenosi na lopaticu odvodi se strujanjem
rashladne tečnosti unutar lopatice.

Slika 3.4. Skica (Zadatak 3.3)

1) Odredite toplotni fluks na lopaticu za x* ako se temperatura smanji na T s,1 = 700 °C

povećanjem protoka rashladne tečnosti.
2) Odredite toplotni fluks na istoj bezdimenzionalnoj lokaciji x* za sličnu lopaticu turbine L =
80 mm, kada se lopatica nalazi u toku vazduha pri T∞ =1150 °C i v = 80 m/s, sa Ts = 800 °C.
Rješenje:

Slika 3.5. Šematski prikaz (Zadatak 3.3)

Pretpostavke:
1) Stacionarno, nestišljivo strujanje.
2) Konstantne osobine vazduha.
Analiza:
1) Kada je temperatura površine 800 °C, lokalni koeficijent prelaza toplote između površine i
vazduha na x* može se dobiti iz Njutnovog zakona hlađenja:
q ''  h(T  Ts ),

pa je koeficijent prelaza toplote

q ''
h
(T  Ts ) .

Nusveltov broj se izražava kao

hL
Nu   f ( x* , Re L , Pr).
k
Dakle, pošto su pretpostavlјena stalna svojstva vazduha, x*, Re L i Pr su jednaki za dva
slučaja, a lokalni Nusveltov broj je nepromenjen. Štaviše, pošto su L i k nepromenjeni,
lokalni koeficijent prelaza toplote ostaje isti. Dakle, kada je temperatura površine smanjena
na 700 °C, toplotni fluks može se dobiti po Nјutonovom zakonu hlađenje, koristeći isti
lokalni koeficijent prelaza toplote.
W
95000 2
q '' m W
q1 ''  h(T  Ts ,1 )  (T  Ts,1 )  (1150  700) C  122000 2 .
(T  Ts ) (1150  800) C

m
2) Da bi se odredio toplotni tok na x* povezan s većom lopaticom i smanjenim protokom
vazduha (slučaj 2), prvo napominjemo da je, iako se veličina L povećala za 2 puta, brzina je
smanjen takođe 2 puta, Rejnoldsov broj nije promjenjen, pa je
V2 L2 VL
Re L ,2    Re L .
v v
Prema tome, pošto su x* i Pr nepromenjeni lokalni Nusveltov broj takođe ostaje isti.
h2 L2 hL L q '' L
 ili h2  h  .
k k L2 (T  Ts ) L2

Toplotni fluks za x* je onda

(T  Ts ) L
q2 ''  h2 (T  Ts )  q '' ,
(T  Ts ) L2
W 0, 04 m W
q2 ''  95000 2
  47500 2 .
m 0, 08 m m
Komentari:
1) Ako su Rejnoldsovi brojevi za dvije situacije različiti, odnosno Re L,2 ≠ ReL, lokalni toplotni
fluks q2'' može se dobiti samo ako su određene funkcionalne zavisnost jednačine
Nu  f ( x* , Re L , Pr) poznate. Takve forme daju se za mnogo različitih oblika.
2) Temperature vazduha u graničnom sloju kreću se od temperature površine lopatice T s do
ambijentalna vrednost T∞. Dakle, osobine vazduha mogu se procjeniti na aritmetičkoj
srednjoj ili temperaturi filma od Tf, 1 = (Ts, 1 + T∞)/2 = (700 °C + 1150 °C)/2 = 925 °C i T f, 2 =
(800 °C + 1150 °C)/2 = 975 °C. Na osnovu osobina koje odgovaraju ovim temperaturama
filma, Rejnoldsov i Nusveltov broj za dva slučaja bi se malo razlikovali. Međutim, razlika ne
bi bila dovolјno velika da značajno promijeni izračunatu vrijednost lokalnog toplotnog
fluksaza slučaj 2.
3) Pri T = 1150 °C = 1423 K, cv ≡ cp - R = 1167 J/kg⋅K - 287 J/kg⋅K = 880 J/kg⋅K, a odnos
specifičnih toplota je γ = cp/cv = (1167 J/kg ⋅K )/(800 J/kg ⋅K) = 1,33. Pod pretpostavkom da
se vazduh ponaša kao idealan gas, brzina zvuka u vazduhu je
a   RT  1,33  2871 J/kg  K 1423 K  736 m/s. Stoga je Ma = V/a = 0,22 i 0,11 za
slučaj 1 odnosno slučaj 2. Otuda je tok nestišljiv u oba slučaja. Ako bi tok bio stišljiv za oba
slučaja, Nusveltov broj bi takođe zavisio od Mahovog broja, a dva termička granična sloja ne
bi bila slična.
 4. Izmjenjivači toplote

Tabela 4.1

Korištene oznake Oznake uobičajne u Opis

domaćoj literaturi
 W   W  koeficijent prolaza toplote
U  2  k  2 
m K m K 
64 64 koeficijent trenja
f  
Re Re
W W toplotni kapacitet
C   C  
K K

Zadatak 4.1 Koncentrični cijevni izmjenjivač sa suprotnosmjernim tokom koristi se za

hlađenje ulja za podmazivanje za motor velike industrijske gasne turbine. Protok rashladne
tečnosti kroz unutrašnju cijev (Di=25 mm) iznosi 0,2 kg/s dok je protok ulja kroz spoljnju
cijev (D0 = 45 mm) jednak 0,1 kg/s. Ulje i voda ulaze u izmjenjivač na temperaturama od
100°C odnosno 30°C. Koliko duga mora da bude cijev da izlazna temperatura ulja dostigne
60°C.
Rješenje:

Slika 4.1. Šematski prikaz (zadatak 4.1)

Prepostavke:
1) Zanemarljaiv gubitak toplote prema okolini.
2) Zanemarljive promjene kinetičke i potencijalne energije.
3) Konstantne osobine.
4) Zanemarljiv termički otpor zida cijevi i faktor zaprljanja.
5) Potpuno razvijen profil brzine za vodu i ulje. (koeficijent proloza toplote U nezavisan od x).
Osobine:
 J N s W
c p  2131   3, 25 102 k  0,138 2
Ulje: ( Th  80 C  353 K ): kg  K ,
 2
m , m K ,

J N s W
c p  4178   725 106 k  0, 625 2
Voda ( Tc  35 C ): kg  K ,
 2
m , m  K , Pr = 485.

Analiza:
Količina toplote može se dobiti iz jednačine
q  m h c p ,h (Th ,i  Th ,0 ),
kg J
q  0,1  2131 (100  60) C  8524 W.
s kg  K

Izlazna temperatura vode je

q
Tc ,0   Tc ,i ,
m  c p ,c
8524 W
Tc ,0  
 30 C  40, 2 C.
kg J
0, 2  4178
s kg  K

Shodno tome, upotreba Tc = 35 ° C za procjenu svojstava vode bila je dobar izbor. Potrebna
dužina izmjenjivača toplote sada se može dobiti iz jednačine:
q  UATlm , gdje je A   Di L.

Onda sljedi da je:

Tlm 
 T T   T
h ,i c ,0 h ,0  Tc ,i 

59,8  30
 43, 2 C.
ln  T  T   T  Tc ,i    59,8 
ln 
h ,i c ,0 h ,0

 30 
Koeficijent prolaza toplote je:
1
U .
1 1
  
 hi   h0 
Za protok vode kroz cijev Rejnoldsov broj će biti:
kg
4  0, 2
4m c s
Re D    14, 050
 Di   (0, 25 m)725 106 N  s
m2 .
Prema tome, strujanje je turbulentno te se može izračunati koeficijent prelaza topote.
 Nu D  0, 023Re D 4/5 Pr 0,4 ,
Nu D  0, 023(14, 050) 4/5 (4,85) 0,4  90.

Sljedi da je:
W
90  0, 625
k m  K  2250 W
h  Nu D 
Di 0, 025 m m2  K .

Za protok ulja kroz cijev hidraulični prečnik se može izračunati kao Dh  D0  Di  0, 02 m ,

pa je Rejnoldsov broj:
 um Dh  um ( D0  Di ) m h
Re D    ,
  ( D0 2  Di 2 )

4
kg
4  0,1
4m h s
Re D    56, 0.
 ( D0  Di )   (0, 045  0, 025) m  3, 25 10 2 kg  s
m
Strujanje ulja je laminarno. Pretpostavimo jednoliku temperaturu duž unutrašnje površine
cijevi i savršeno izolovanu spoljnju površinu. Koeficijent prelaza toplote se može dobiti
preko Nusveltovog broja koji se usvaja iz tabele 4.1. linearnom interpolacijom za odnos
Di/D0=0,56.
h0 Dh
Nui   5, 63
k .
Tabela 4.2. Nusveltov broj za potpuno razvijen laminarni profil brzine u cijevi
saizolovanom površinom sa jedne strane i pri konstantnoj temperaturi sa druge strane

Sljedi da je
W
0,138
h0  5, 63 m  K  38,8 W
0, 020 m m2  K .
 Ukupni koeficijent prolaza toplote je
1 W
U  38,1
 1 W   1 W  m2 K
 2  2 
 2250 m K   38,8 m K  ,
pa se dužina cijevi izmjenjivača može dobiti kao
q 8524 W
L   65,9 m
U  Di Tlm 38,1 W
 (0, 025 m)(43, 2 C)
m2  K .
Komentari:
1) Koeficijent prelaza toplote kontroliše brzinu prelaza toplote između dvije tečnosti a niska
vrijednost h0 uslovila je malu dužinu L.
2) Budući da je hi>>h0 , temperatura zida cijevi će biti približna temperaturi rashladne tečnosti .
Prema tome pretpostavka o jednolikoj temperaturi stjenke se pokazala kao opravdana za
upotrebu tabele 4.1.

Zadatak 4.2 Izmjenjivač toplote suprotnosmjernog toka iz primera 4.1 zamjenjen je

kompaktnim, pločastim izmenjivačem toplote koji se sastoji od više tankih metalnih limova,
odvojenih sa N lamela između kojih je razmak a. Protok ulja i vode se podjeli na N/2
pojedinačne struje, ulјe i voda se kreću u suprotnim smjerovima unutar naizmeničnih
praznina. Odrediti dimenziju L izmenjivača toplote kao funkciju broja lamela ako su protoci,
ulazni temperature i želјena temperatura izlaza ulјa iste su kao u primjeru 4.1. Uporediti
padove pritiska struje vode i ulјa unutar pločastog izmenjivača toplote sa padom pritiska u
primjeru 4.1, ako je specificirano 60 lamela.
Rješenje:

Slika 4.2. Šematski prikaz (zadatak 4.2)

 Pretpostavke:
1) Zanemarljiv gubitak toplote prema okolini.
2) Zanemarljive promjene kinetičke i potencijalne energije.
3) Konstantne osobine.
4) Zanemarljiv termički otpor lamela i faktor zaprljanja.
5) Potpuno razvijen profil brzine za vodu i ulje
6) Isti koeficijent prelaza toplote između lamela.
7) Spoljnja dimenzija izmenjivača toplote je velika u odnosu na razmak između lamela.

Analiza:
1) Razmak između lamela može da bude povezan sa ukupnom dimenzijom izmenjivača toplote
L
a
, a ukupna površina prenosa toplote je A  L ( N  1) . Pod
2
pomoću izraza N
pretpostavkom da je a<<L i i da je laminarno strujanje, dat je Nusveltov broj za za prostor
između lamela u tabeli 4.1 i iznosi
hDh
NuD   7, 54
k .
4 Ac
Dh 
Iz izraza P gdje su Ac i P, površina poprečnog presjeka odnosno okvašeni obim,

hidraulični prečnike je Dh  2a pa je
7,54kN W N  W N
hc   7,54  0, 625    2,36 
2L m  K 2L  mK  L ,

Isto tako za ulje će biti

7,54kN W N  W N
hh   7,54  0,138    0,520 
2L m  K 2L  mK  L .

Ukupni koeficijent prolaza toplote je

1
U
1  1
  
 hc   hh  .

Iz primjera 4.1, zahtijevana srednja razlika temperature i toplotna snaga izmjenjivača su

Tlm  43, 2 C i q  8524 W . Iz izraza za toplotnu snagu izmjenjivača proizilazi
 L2 ( N  1) q
UA  
1 1 Tlm

hc hh ,
pa se L može izračunati kao

q  1 1 
L   ,
Tlm ( N  1)  hc L hh L 
 
8524  1 1  463 m
=     .
43, 2 C( N  1) N  2,36 W

W
0,520 2  N ( N  1)
 m2K m K
Veličina kompaktnog izmenjivača toplote se smanjuje kako se broj lamela povećava, kao što
je prikazano na dijagramu ispod.

2) Za N = 60 lamela, spoljašnja mjera izmjenjivača L = 0,131 m što se dobija uvrštavanjem u

prethodni izraz, i razmak između lamela je a = L/N = 0,131 m/60 = 0,00218 m. Hidraulički
prečnik je Dh = 0,00436 m, a srednja brzina u svakom ispunjenom segmentu je
kg

2  0, 2
m s m
um    0, 0235
L2
kg s
 994 3  0,1312 m 2
2 m .
Rejnoldsov broj je u tom slučaju
kg m
 um Dh 994 m3  0, 0235 s  0, 00436 m
Re D    141
 6 N  s
725 10
m2 .
Srednja brzina za ulje je
kg

2  0,1
m s m
um    0, 00137
L 2
kg s
 851,1 3  0,1312 m 2
2 m ,
dok je Rejnoldsov broj
kg m
852,1  0, 00137  0, 00436 m
 um Dh m 3
s
Re D    1,57
 Ns
3, 25 102
m2 .
Prema tome, protok je laminaran za obe tečnosti, kao što se pretpostavlјa u dijelu 1 pa se pad
pritiska računa kao
2
kg 2 m
852,1  0, 0137
64  um 2 64 m3 s 2  0,131 m  98, 2 N
p   L  
Re D 2 Dh 1,57 2  0, 00436 m m2 .

Za primjer 4.1, koeficijent trenja može se izračunati koristeći jednačinu

f  (0, 790 ln Re D  1, 64) 2 za 300  Re D  5 106 , pa je

f  (0, 790 ln(14, 050)  1, 64) 2  0, 0287 .

Srednja brzina je
kg

4  0, 2
4m s m
um    0, 410
 Di 2
kg
994 3    0, 0252 m 2 s
m ,
pa je pad pritiska
2
kg 2 m
994  0, 410
 um 2 m3 s 2  65,9 m  6310 N
p  f   L  0, 0287 
2 Dh 2  0,025 m m2 .

kg

4  0,1
4m s m
um    0,107
 ( D0  Di ) 852,1 kg    (0, 0452 -0, 0252 ) m 2
2 2
s
3
Za ulje je srednja brzina m ,
dok je pad pritiska
2
kg 2 m
852,1 3  0,107
64  um 2 64 m s 2  65,9 m  18300 N
p   L  
Re D 2 Dh 56 2  0, 020 m m2 .
 Komentari:
1) Povećanjem broja lamela povećava se UA proizvod istovremeno pružajući veću površinu,
povećanje koeficijenta prolaza toplote je povezano i sa protokom tečnosti kroz manje prolaze.
2) Odnos površine i zapremine za N = 60 izmjenjivača toplote je L2 (N - 1) / L3 = (N - 1) /L = (60
- 1) / 0,131 m = 451 m2 / m3.
3) Zapremina koju zauzima koncentrični cevni izmenjivač toplote je V = π Do2L/4 = π ·0,0452 m2
· 65,9 m / 4 = 0,10 m3, zapremina kompaktnog pločastog izmenjivača V = L3 = 0,1313 m3 =
0,0022 m3. Upotreba pločastog izmenjivača toplote rezultira sa smanjenjem zapremine za
97,8% u odnosu na klasični, koncentrični cijevni izmenjivač toplote.
4) Padovi pritiska sa korišćenjem kompaktnog izmenjivača toplote su značajno manji nego za
konvencionalne koncentrične cijevne izmjenjivače. Padovi pritiska se smanjuju 99,9% za
vodu i 99,5% за ulje.
5) Prljanje površine preko koje se prenosi toplota može rezultirati smanjenjem površine
poprečnog presjeka što je povezano sa smanjenjem prenosa toplote i povećanjem pada
pritiska.
6) Zato što je hc> hh, temperature tankih ploča će pratiti temperaturu vode i, kao u primjeru 4.1,
pretpostavka o ujednačenim temperaturnim uslovima pri dobijanju hc i hh je opravdana.

Zadatak 4.3 Vrući izduvni gasovi ulaze u izmjenjivač toplote sa orebrenim cijevima 300 °C i
izlaze na 100 °C, koriste se za zagrijavanje vode pod pritiskom od 35 do 125 °C pri protoku
od 1 kg/s. Ukupni koeficijent prolaza toplote na strani gasa je U h = 100 W/m2⋅K. Odredite
potrebnu površinu sa strane gasa Ah koristeći NTU metodu.
Rješenje:
 Slika 4.3. Šematski prikaz (zadatak 4.3)

Pretpostavke:
1) Zanemarljivi gubici toplote prema okolinim, kao i promjene potencijalne i kinetičke energije.
2) Konstantne osobine.
J
c p ,c  4197 .
Osobine, Voda ( Tc  80 C ): kg  K


Analiza: Potrebna površina može se dobiti od saznanja o broju izmjenjivačkih jedinica , koji
može dobiti iz poznavanja odnosa toplotnog kapaciteta i efikasnost. Da bismo odredili
minimalni toplotnoi kapacitet, počinje se sa sljedećim proračunom
kg J W
Cc  m c c p ,c  1  4197  4197 .
s kg  K K

Pošto mh nije određeno Ch se dobija kombinovanjem ukupnih energetskih bilansa iz


q  m h (ih ,i  ih ,o ) i q  m c (ic ,o  ic ,i )
jednačina :
Tc ,o  Tc ,i 125  35 W
Ch  m h c p ,h  Cc  4197  1889  Cmin .
Th ,i  Th,o 300  100 K

Iz sljedeće jednačine se dobija qmax :

W
qmax  Cmin (Th ,i  Tc ,i )  1889 (300  35) C  5 105 W
K .
Iz sljedeće jednačine dobija se stvarna količina toplote
W
q  Cc (Tc ,o  Tc ,i )  4197 (125  35) C,
K
Q=3,78 105 W.
Efikasnost izmjenjivača se dobija kao

q 3, 78 105 W
   0, 755.
qmax 5 105 W

Cmin 1889
  0, 45
Za Cmax 4197 iz dijagrama sa slike 4.4 sljedi
U h Ah
NTU   2, 0,
Cmin

odnosno
  W
2, 0 1889 
Ah   K
 37,8 m 2 .
W
100 2
m K

Slika 4.4. Efikasnost suprotnosmjernog izmjenjivača sa jednim prolazom bez mješanja fluida.

Komentari:
1) Jednačina za efikasnost izmjenjivača kod koga se ne mješaju tokovi
 1
  1  exp 
  Cr

 ( NTU )


0,22
  

EXP Cr  NTU    1 
0,78


može se rješiti iterativno ili
metodom pokušaja i grešaka da bi se dobio rezultat NTU=2 što se slaže sa procjenom
dobijenog iz dijagrama sa slike 4.4.
2) Sa veličinom izmenjivača toplote (Ah = 37,8 m 2) i stavlјanjem u pogon, izmjenjivač je
podložnan nekontroliranim varijacijama u ulaznoj temperaturi izduvnih gasova (200 ≤ T h,i ≤
400 °C) što doprinosi postepenom propadanju površina izmjenjivača topline (U h se smanjuje
od 100 do 60 W/m2⋅K). Za fiksnu vrijednost Cmin = Ch = 1889 W/K, smanjenje Uh odgovara
smanjenju NTU (na NTU ≈ 1,20) a samim tim i do smanjenja efikasnosti izmjenjivača
toplote, što se može izračunati iz jednačine date u komentaru 1. Uticaj varijacija na
temperaturu izlaza vode je prikazan je na slјedeći način:
Slika 4.5. Uticaj varijacija na temperaturu izlaza vode

Ako je namjera da se održava fiksna temperatura izlaza vode T c,o = 125 ° C, podešavanja
protoka, mc i mh, može se uraditi da se kompenzuju varijacije. Jednačine modela mogu se
koristiti za određivanje podešavanja, pa stoga i kao osnova za dizajniranje potrebnog
regulatora.
5. Prenos toplote zračenjem (radijacija)

Tabela 5.1

Korištene oznake Oznake uobičajne u Opis

domaćoj literaturi
W W emisiona snaga
E  2 E  2
m  m 
 W   W  spektralna emisiona snaga,
E  ,b  2  E  2 
 m  m   m  m 
W W iradijacija
G  2 G  2
m  m 

Zadatak 5.1 Razmotrite veliku zatvorenu površinu na kojoj se održava konstantna temperata
od 2000 K. Izračunajte emisionu snagu zračenja koja proizlazi iz objekta u zatvorenoj
površini. Kolika je talasna dužina λ1 ispod koje je koncentrisano 10% emisije? Kolika je
talasna dužina λ2 iznad koje je koncentrisano 10% emisije? Odredite maksimalnu spektralnu
emisionu snagu i talasnu dužinu na kojoj je ta emisija javlјa. Koji je intenzitet iradijacije na
objekat u zatvorenoj površini?
Rješenje:

Slika 5.1 Šematski prikaz (Zadatak 5.1)

Pretpostavke:
Površine otvora i objekta vrlo su malene u odnosu na ukupnu zatvorenu površinu.

Analiza:
1) Emisija sa objekta na bilo koju izotermalnu površinu imaće karakteristike zračenja crnog
tijela što se može predstaviti sljedećom jednačinom.
W
E  Eb (T )   T 4  5, 670 108 2 4 ,
m K (2000 K 4 )
W
E  9, 07 105 2 .
m
2) Talasna dužina λ1 odgovara gornjoj granici spektralnog opsega ( 0  1 ) sadrži 10%
 0,1
iz tabele 5.1 se usvaja da je 1T  2195  m  K . Onda
F
emitovanog zračenja. Sa (01 )
sljedi da je
1  1,1  m .

Talasna dužian λ2 odgovara donjoj granici spektralnog opsega ( 2   ) koji sadrži 10%
emitovanog zračenja
F( 2  )  1  F(02 )  0,1,
F(02 )  0,9.

Iz tabele 5.1 sljedi da je 2T  9382  m  K . Otuda je 2  4, 69  m .

3) Iz Vinovog zakona pomjeranja sljedi max  T  2898  m  K . Otuda je
max  1, 45  m .

Specialna emisiona snaga povezana sa ovom talasnom dužinom može se izračunati iz

sljedeće jednačine:
I  ,b (1, 45 m, T )  0, 722 104  T 5
, onda je
W
I  ,b (1, 45  m, 2000 K)  0, 722 10 4 (  m  K  sr ) 1  5, 67 10 8
m  K (2000 K)5 ,
2 4

W
I  ,b (1, 45  m, 2000 K)  1,31 105
m  sr   m .
2

Pošto je emisija difuzna proizilazi da je

W
E ,b   I  ,b  4,12 105
m  m . 2

4) Zračenje bilo kojeg malog tijela unutar zatvorene površine konstantne temperature može se
shavatiti kao zračenje crnog tijela. Stoga je G  Eb (T ) , odnosno
W
G  9, 07 105
m2 .
Zadatak 5.2 Površina emituje zračenje kao crno tijelo na 1500 K. Kolika je specifična toplota
(W/m2) pri kojoj se emituje zračenje u svim pravcima 0º<θ<60º i u intervalu talasnih dužina 2
μm <λ< 4 μm?
Rješenje:

Slika 5.2 Šematski prikaz (Zadatak 5.2)

Pretpostavke: Površina se ponaša kao crno tijelo.

Analiza: Emisija se može odrediti iz sljedeće jednačine sa granicama integrala kako je
navedeno
4 2  /3
E     I ,b cos  sin  d d d 
2 0 0 .
ili, pošto crno telo difuzno emituje,
4
 2  /3 
E   I  ,b    I  ,b cos  sin  d d  d  ,
2 0 0 

4  sin 2   /3 4
E   I  ,b  2 d   0, 75  I  ,b d .
 2 0 
2   2

E ( )   I  , e ( )
Zamjenom iz jednačine  i množenjem i dijeljenjem sa Eb jednačina se može
dovesti u oblik gdje se može iskoristiti tabela 5.1:
4
E ,b
E  0, 75 Eb  d   0, 75 Eb  F(04)  F(02) 
2
Eb .
Iz tabele 5.1 sljedi:
1T  2  m 1500 K  3000 μm  K: F(02)  0, 273,
2T  4  m 1500 K  6000 μm  K: F(0 4)  0, 738.

Otuda je:
 E  0,75(0, 738  0, 273) Eb  0,75(0, 465) Eb .

Iz Vinovog zakona sljedi:

W W
E  0, 75(0, 465)5, 67 10 8  105 2
m  K (1500 K)
2 4 4
m .

Komentari: Ukupna, hemisferna emisijska snaga smanjena je za 25% i 53.5% usljed

usmjerenih i spektralnih ograničenja.
Zadatak 5.3 Poznato je da mala površina površina A 1 = 10–3 m2 emituje difuzno zračenje, a iz
mjerenja ukupni intenzitet zračenja u normalnom smjeru iznosi In = 7000 W/m2⋅sr.

Slika 5.3. Skica (Zadatak 5.3)

Zračenje koje se emituje sa površine presreću još tri površine A 2 = A3 = A4 = 10-3 m2, koje su
udaljene 0,5 m od A1 i orijentisane su kako je prikazano. Koji je intenzitet zračenja u svakom
od ova tri pravca? Koliki su prostorni uglovi tri površine u odnosu na A 1? Kolika je energija
zračenja koje emituje površina A1 a koje presretnu ove tri površine?
Rješenje:
 Slika 5.4. Šematski prikaz (Zadatak 5.3)

Pretpostavke:
1) Površina A1 emituje difuzno zračenje.
2) Površine A1, A2, A3 i A4 mogu se aproksimirati kao diferencijalne.
Analiza:
1) Iz definicije difuznog zračenja znamo da je intenzitet emitovanog zračenja nezavisan od
pravca. Stoga je
W
I  7000
m 2  sr ,

za svaki od tri pravca.

2) Tretirajući površine A2, A3 i A4 kao diferencijalne prostorni uglovi mogu se izračunati iz
sljedeće jednačine
dA
d   2n ,
r
gdje je dAn projekcija površine normalne na pravac zračenja. Pošto su površine A 3 i A4
normalne u odnosu na pravac zračenja, prostorni uglovi se mogu direktno izračunati iz ove
jednačine kao

A3 103 m 2
31  41  2  2
 4, 0 103 sr.
r (0,5 m)
Pošto površina A2 nije normalna na pravac zračenja, koristimo dA n,2 = dA2 cos θ2, gde je θ2
ugao između normalne na površinu i pravca zračenja. Onda je

Ac cos  2 103 m 2  cos 30

21  2
 2
 3, 46 10 3 sr
r (0,5 m) .
3) Aproksimirajući A1 kao diferencijalnu površini, energija zračenja koje presretne svaka od tri
površine može se izračunati kao
q1 j  I  A1 cos 1   j 1
,

gdje je 1 ugao između normale na površinu A1 i pravca zračenja. Stoga je

W
q1 2  7000  (103 m 2  cos 60 )  3, 46 10 3 sr  12,1 10 3 W,
m 2  sr
W
q13  7000 2  (103 m 2  cos 0 )  4, 00 10 3 sr  28, 0 10 3 W,
m  sr
W
q1 4  7000 2  (103 m 2  cos 45 )  4, 00 10 3 sr  19,8 10 3 W.
m  sr
Komentari:
1) Obratiti pažnju na različite vrednosti θ1 za emitujuću površinu i vrednosti θ2, θ3 i θ4 za
prijemne površine.
2) Ako površine nisu male u odnosu na kvadrat rastojanja, prostorni uglovi i intenziet zračenja
trebalo bi da se dobiju integrisanjem jednačina d   sin  d d , odnosno
dq  I  ,e ( ,  ,  )dA1 cos  d
preko odgovarajućih površina.
3) Bilo koja spektralna komponenta zračenja takođe se može dobiti pomoću ovih postupaka, ako
je poznat spektralni intenzitet zračenja Iλ.
4) Iako je intenzitet emitovanog zračenja nezavisan od smjera, intenzitet zračenja koje
presijecaju površine zavise od prostornih uglovima i projekcija površina. Na primjer,
razmotrite pokretnu površinu A4 za različite θ1 položaje, održavajući A4 normalnim u pravcu
zračenja i r4 konstantnim na 0,5 m kao što je prikazano na slici (a) dole.

Slika 5.5. Zavisnost količine toplote emitovane zračenjem na površinu A4 od ugla θ1

Energija koja se emituje iz A1 i potom presreće A4 je iscrtana slika (b) gore. Energija koju
presreće površinsa A4 je maksimalna na θ1 = 0º (q1−4 = 28,0  10−3 W) jer bi posmatrač na A4
vidio najveću projektovanu površinu A1. Takođe, energija koju presreće površina A4 je
jednak nuli na θ1 = ± 90º, iako je intenzitet zračenja iz A1 nezavisan od θ. Na θ1 = ± 90º,
posmatrač na A4 ne bi mogao da vidi A 1 i otuda ne presreće energiju koju emituje A 1. Mnoge
stvarne površine emituju zračenje na način koji je približno difuzan.
Tabela 5.2Funkcije zračenja crnog tijela
 6. Prenos mase

Zadatak 6.1 Razmotrite difuziju vodonika (komponenta A) u vazduhu, vodi ili gvožđu
(komponenta B) na T = 293 K. Izračunajte fluks na molarnoj i na masnoj osnovi ako je
gradijent koncentracije na određenoj lokaciji je dCA/dx = -1 kmol/m3⋅m. Uporedite vrednosti
difuuzije mase sa toplotnom difuzivnosti. Molarni udio vodonika, xA, mnogo je manje od
jedinice.
Rješenje:

Slika 6.1 Šematski prikaz (Zadatak 6.1)

Pretpostavke: stacionarno stanje.

Osobine: vodonik – vazduh (298 K): DAB = 0,4110−4 m2/s, vodonik – voda (298 K): DAB =
0,6310−8 m2/s, vodonik – gvožđe (293 K): DAB = 0,2610–12 m2/s. Vazduh (293 K): α =
21,610−6 m2 / s; voda (293 K): kf = 0,603 W/m⋅K, ρ = 998 kg/m3, cp = 4182 J/kg⋅K ; gvožđe
(300 K): α = 23,110−6 m2/s.
Analiza:
1
DAB  cmfp  p 1T 3/2
1) Koristeći jednačinu 3 izračunavamo difuziju mase vodonika u vazduh:
3
2
 T 2 4 m
DAB ,T  DAB ,298 K     0, 41  10 .
 298 K  s
U slučaju kada je koncentracija vodonika (komponenta A) xA << 1, toplotna svojstva
medijuma se mogu uzeti kao svojstva komponente B. Termička difuzivnost vode je:
W
0, 603 2
k mK 6 m
   0,144 10 .
 c p 998 kg  4182 J s
m3 kg  K
Odnos toplotne difuznosti i difuzivnosti mase je Luisov broj Le, Molarni tok vodonika opisan
je Fikovim zakonom, odnosno:
 dxA
J A, x *  CDAB .
dx
Ukupna molarna koncentracija C je približno konstantna jer je xA<<1; dakle
dC A
J A, x *   DAB .
dx
Dakle, za smješu vodonik-vazduh će biti:

m 2  kmol  5 kmol
J A, x *  0, 40 104   1 3   4 10 .
s  m m  s  m2
Masni fluks vodonika u vazduhu nalazi se iz izraza
kg  kmol  kg
j A , x  м A J A, x *  2   4 105 2 
 8 105 .
kmol  sm  s  m2
2) Rezultati za tri različite smeše sumirani su u sledećoj tabeli.

Komentari:
1) Termička difuzivnost tri medija varira za dva reda veličine. Difuzivnost mase može varirati 8
ili više redova veličine, s najvišom difuzivnosti povezanom sa difuzijom u gasova najmanjom
difuzijom u čvrstim telima. Različiti materijali reaguju na prenos mase vrlo različito, u
zavisnosti od toga da li je medijum kroz koji prolazi gas, tečnost ili čvrsta supstanca.
2) Odnos toplotne difuzivnosti i masene difuzivnosti, Luisov broj, obično varira za jedan red
veličine za gasove. To znači da se toplota i masa u gasovima prenosi približno istom brzinom
kada se dešava istoremeno prenos toplote i mase. Kod čvrstih tijela i tečnosti toplota se
prenosi mnogo brže u odnosu na difuziju mase.
Zadatak 6.2 Efikasnost farmaceutskih proizvoda smanjuje se produženim izlaganjem visokoj
temperaturi, svjetlost i vlažnost. Za potrošačke proizvode osjetlјive na vodenu paru koji su u
tabletama ili u obliku kapsule i mogu se čuvati u vlažnom okruženju kao što je ormarić u
kupatilu, blister ambalaža se koristi za ograničavanje direktne izloženosti lijeka vlažnim
uslovima do neposredno prije njegovog uzimanja. Uzmite u obzir tablete koje se nalaze u
blister pakovanju koje se sastoji od ravnog poklopca i drugog udubljenog dijela za čuvanje
tablete. Formirani sloj je deblјine L = 50 μm i izrađen je od polimernog materijala. Svako
korito je prečnika D = 5 mm i dubina h = 3 mm. Poklopac je napravlјen od aluminijumske
folije. Koeficijent difuzije vodene pare u polimeru je D AB = 610−14 m2/s dok se može
pretpostaviti da je aluminijum nepropustan za vodenu paru. Za molarne koncentracije vodene
pare u polimeru na spolјnoj i unutrašnjoj površini C A,s1 = 4,510−3 kmol /m3 i CA,s2 = 0,510−3
kmol/m3, odredite maseni fluks vodene pare na kojem vodena para prođe do tablea.
 Slika 6.2. Skica (Zadatak 6.2)

Rješenje:

Slika 6.3 Šematski prikaz (Zadatak 6.2)

Pretpostavke:
1) Stacionarno stanje, jednodimenzionalni uslovi.
2) Stacionarni medij.
3) Nema hemijskih reakcija.
4) Polimerna obloga je tanka u odnosu na dimenzije korita i difuzija može biti analizirana kao
da se dešava kroz ravni zid.
Analiza: Ukupan maseni fluks vodene pare je zbir brzine fluksova kroz zidove korita i dna,
kružna površina korita. Maseni fluks vodene pare računamo kao:
7. ZAKLJUČAK

Može se primjetiti da se prenos toplote dešava svuda oko nas. Možda se ne vidi, ali ima
direktan uticaj na naše živote i okolinu. Ova naučna disciplina pomaže u rješavanju mnogih
inženjerskih problema.
Svakodnevni inženjerski problemi u prenosu toplote mogu biti veoma komplikovani i mogu
zahtevati rješenja upotrebom metode konačnih elementa ili konačne razlike u prelaznom
režimu i u više dimenzija. Ovi inženjerski problemi mogu da obuhvate kondukciju,
konvekciju i mehanizme prenosa energije zračenjem. Neka standardna termofizička svojstva
potrebna za rješavanje problema prenosa toplote su gustina, specifična toplota pri konstantom
pritisku, toplotna provodlјivost, viskoznost, volumetrijska toplotna snaga, koeficijent
ekspanzije, toplota isparavanja, površinski napon, emisivnost itd. Ova termofizička svojstva
mogu biti funkcije temperature, pritiska, hrapavosti površine, talasne dužine i dr.
LITERATURA

[1] Fundamentals of Heat and mass transfer, Theodore L. Bergman, Adrienne S. Lavine,
Wiley, 2016.
[2] Thermal Engin, C. F. McDonald, Appl., 2000.
[3] Everyday heat transfer problems, M. Kemal Atesmen, New York, 2009.