UNIVERZITET CRNE GORE

Pravni fakultet u Podgorici

KULTURA
Seminarski rad

Mentor: Prof. dr Vladimir Milić Student: Bjelajac Marija 2011/90

Podgorica ,decembar. 2011.

 Bjelajac Marija Kultura

SADRŽAJ:

1. Pojam i definicija kulture...........................................................................................................................2

1.1 Pojam i određenje kulture i civilizacije..............................................................................................2

1.2 Norme, vrijednosti i ciljevi kulture.....................................................................................................3
1.3 Oblici i tipovi kulture............................................................................................................................4
1.4 Pojam i vrste kulturnih potreba, kulturne promjene........................................................................4

2. Funkcije kulture..........................................................................................................................................5

2.1. Pojam, određenje i vrste funkcija kulture.........................................................................................5

2.2. Funkcija kulture kao sredstva u komunikaciji.................................................................................5
2.3. Normatina i zaštitna funkcija
kulture................................................................................................6

3. Masovna kultura..........................................................................................................................................6

3.1. Uzroci nastanka i karakteristike masovne kulture..........................................................................7

3.2. Funkcije masovne kulture..................................................................................................................8
3.3. Kič i šund.............................................................................................................................................8

4. Kultura i mladi............................................................................................................................................8

4.1. Mladi i društveni identitet.................................................................................................................8

4.2. Subkultura mladih.............................................................................................................................9
4.3. Kontrakulture mladih........................................................................................................................9
4.4. Patologija i kriminal kod mladih....................................................................................................10

5. Kultura i savremeno društvo....................................................................................................................11

5.1. Multikulturalizam............................................................................................................................11
5.2. Interkulturalizam.............................................................................................................................11
5.3. Globalizacija.....................................................................................................................................11

1
 Bjelajac Marija Kultura

1. Pojam i definicija kulture

Kultura je mnogoznačan pojam - samim tim jako ga je teško definisati. Za jedne kultura je
,,druga priroda''. Za druge kultura je sveobuhvatnost simbola. Kultura predstavlja jednu od
najbitnijih, ako ne i najbitniju karakteristiku čovjeka kao pojedinca i društva kao zajednice-
kolektiva. Kultura predstavlja zaštitu i prepoznatljivost identiteta pojednica, grupa i širih
društvenih zajednica. Kultura je skup svih materijalnih i duhovnih procesa, promjena i tvorevina
koje su nastale kao posledica materijalne i duhovne intervencije čovjeka u prirodi, društvu i
mišljenju.

Kultura kao termin potiče od latinskog cultus - obrađivanje, gajenje, njegovanje. Danas se u
terminu agrokultura, zadržalo osnovno značenje pojama kulture, u smislu prvobitne vezanosti
čoveka za određenu teritoriju koja mu je omogućavala sredstva za opstanak: hranu, odjeću, obuću,
oruđa, oružja i sl. Civilizacijskim razvojem kultura poprima šira duhovna značenja, nezavisno od
teritorijalnog određenja.

 Kultura podrazumijeva ukupno čovjekovo stvaralaštvo, pa je zato humanost osnovni vrijednosni

princip kulture. Kako se kod stvaralastva uočavaju dvije povezane, ali i bitno različite cjeline,
materijalno i duhovno stvaralaštvo i kultura se definiše u širem i užem smislu.

- U širem smislu pod kulturom se podrazumijeva ukupnost materijalnog i duhovnog stvaralaštva

čovjeka, tj. sve tvorevine koje je čovjek kao društveno biće stvorio u svojoj istoriji.

- U užem smislu kultura obuhvata samo duhovno stvaralaštvo, tj. duhovne tvorevine čovjeka koje
se poklapaju sa kategorijom društvene svesti.

 Ono po čemu se jedno društvo, grupa ili pojedinac razlikuje od drugog društva, grupe ili
pojedninca jesu jezik, način oblačenja, kultura ishrane, stanovanja, komunikacije, itd. Osnovne
teorijske pogreške, a ujedno i pristupi koji se javljaju prilikom definisanja kulture su:
pozitivističke, normativističke, metafizičke, kulturalističke i naturalističke. Jedni polaze od toga da
je kultura skup normi, vrijednosti -normativistički, drugi da je kultura iznad društva i pojednica
-kulturalistički. Smisao pozitivističkog pristupa proizilazi iz činjenice da samo kulturne sadržaje,
praksu, uzimaju kao osnov definisanja kulture na principima pozitivnog znanja. Metafizičke teorije
polaze od odvajanja kulture na duhovnu i materijalnu, posmatraju ih odvojeno, bez uticaja jedne na
drugu.

Kultura se moze uslovno odrediti kao skup svih procesa, promjena i tvorevina koje su nastale kao
rezultat duhovnog i materijalnog uticaja i djelovanja čovjeka i društva.

1.1 Pojam i određenje kulture i civilizacije

Kultura je pravi ljudski dom, jer upravo ona razdvaja ljude od drugih živih bića, odnosno,
samo ljudi osmišljeno djeluju u spoljašnjem svijetu, uređuju međusobne odnose i organizuju život.
Ali i više od toga, kultura je kolijevka nastajanja pojedinca i formiranja pojedinca kao ličnosti.U
2
 Bjelajac Marija Kultura

svim analizama pojmova kultura i civilizacija samo se uslovno pravi razlika između njih. One su
tijesno povezane i međusobno su uslovljene. U svakodnevom govori ti pojmovi se ne
razgraničavaju. Kultura je svakako najsrodniji pojam civilizaciji.

Riječ civilizacija latinskog je porijekla i potiče od riječi civitas koja znači uljudnost, obrazovanost,
prosvjećenost. U novoj istoriji francuski enciklopedisti pojam civilizacije koriste kao antitezu za
nazadna feudalna društva Srednjeg vijeka. Takvo značenje civilizovanosti prisutno je i danas. Po
tome, civilizovan čovjek je onaj koji je obrazovan, uljuđen i prilagiđen tehnološkom progresu.U
novoj epohi formirala su se tri bitno različita tumačenja odnosa kulture i civilizacije, i to:

-kultura i civilizacija su istovjetne pojave1

-civilizacija je viši stepen kulture2

-kultura i civilizacija su različite pojave3.

U uslovima savremene civilizacije svi njeni parametri su vidljivi, međusobno su intezivnije

povezani i šire se mnogo efikasnije nego u predhodnim epohama. Tako se recimo između zemalja
različitog kulturnog, vjerskog i tehnološkog profila brže nego ikada razmjenjuju neki elementi kao
i civilizacijski koncept u cjelini.

1.2. Norme, vrijednosti i ciljevi kulture

Društvo predstavlja manje ili više uređen stabilni sistem u čijoj osnovi je ugrađen i na osnovu
čega djeluje vrijednosni i sistem normi. Vrijednosti i norme između ostalog čine karakteristiku
određenog društva. Norme i vrijednosti su pokretači društva i društvenog razvoja. Vrijednosti su
na, jedan način, usmjerivači lićnosti, kulture i društva. Vrijednosti mogu biti i idealizovane- tada
ne usmjeravaju već zavode. Čovjek je tokom istorije rušio i gradio sisteme vrijednosti.nijedna
vrijednost ne djeluje sama i izvan sistema vrijednosti i ,, opšte cjeline vrijednosti koe određuju i
izražavaju duh jedne epohe, ideologije i kulture jednogdoba’’. 4 Vrijednost je potpuna samo onda
kada se razumije. Svako nerazumijevanje vrijednosti vodi u kontrakulturu. ,,Vrijednosti su dakle
principi selekcije, izbora ciljeva i sredstava koje čovjek vrši pri realizaciji svojih potreba’’5 .

1.3 Oblici i tipovi kulture

1
Zastupljeno je u socjialnoj i strukturalnoj antropologiji. Kultura i civilizacija su sinonimi. Obuhvataju sve tvorevine
ljudskog društva-materijalne i duhovne.
2
Civilizacija predstavlja višu fazu kulturnog razvitka čovječanstva. Nastaje sa nastankom pisma i traje do danas.
Ovako shatanje danas je najrasprostanjenije.
3
Razvija se u filizofiji. Civilizaciju vidi kao stepen razvika društva, a ne kulture. Kultura i civilizacija se razlikuju po
sadržaju.
4
Životić, M., Čovek i vrednosti, Beograd, Prosveta, 1989, str. 76-77.
5
Ibid.
3
 Bjelajac Marija Kultura

Jedna od osnovnih karakteristika kulture prisustvo pluralizma tipova i oblika podkulturnih

sistema u okviru jedne jedinstvene kulture. Postoje i sledeci tipovi:

-kultura prvobitne zajednice

-kultura robovlasnickog perioda

-kultura srednjeg vijeka (feudalizma)

-kultura renesanse

-buržoaska ili građanska kultura ili kultura socialističkih društava.

Svaki od ovih tipova kulture odlikuje se nekim posebnim elementima koji ga čine specifičnim u
odnosu na ostale tipove kulture. Ono iz čega se sastoji jedna vrsta ili tip kulture nazivamo oblicima
kulture. Prema vrstama ili tipovima kultura se dijeli na kulturu: prvobitne zajednice, antičku,
srednjovjekovnu, buržoasku i socijalističku kulturu. Prema oblicima kultura se dijeli na: umjetnost,
religiju, nauku, filozofiju, običaj, moral, jezik, politiku itd. Imamo još jedan vid kulture- to je
alternativna kultura. Alternativno znači izbor između više, a najmanje dvije mogućnosti, odnosno
nasuprot zvanične kulture pojavljuje se kulturni model koji nije priznat i čiji se nosioci okupljaju i
djeluju izvan zvaničnih institucija. Ukoliko se ovi modeli ne suprotstavljauju zvaničnim
humorističkim ciljevima kulture već odlikuju neku grupu, zajednicu, onda takav model ili tip
kulture nazivamo subkultura ili podkultura. U svakoj kulturi postoje pojedinci ili grupe ljudi koji
se suprotstavljaju zvaničnoj kulturi i njenim vrijednostima, negiraju ih ili čak urušavaju. Takav tip
djelovanja poznat je kao kontrakultura ili protivkultura.

1.4 Pojam i vrste kulturnih potreba, kulturne promjene

Pod pojmom potreba podrazumijevaju se dva značenja: zahtjev za nečim što bi svojim
prisustvom bilo neophodan uslov da se nešto uradi, ispuni, ostvari odnosno potreba je nedostajanje
nečeg (stvari ili stanja), potrebom se smatra i tenzija, odnosno napetost prema nečemu, spremnost
da se djeluje na određen način u određenom pravcu kako bi se ta težnja zadovoljila. Veoma često
se kao sinonim za porebu upotrebljavaju pojmovi kao šti je motiv, nagon, dispozicija itd.

Potrebe se mogu odrediti i kao težnja ili orjentacija prema određenim vrijednostima odnosno
predmetima koji su nosioci vrijednosti. Potrebe mogu biti izraz preme prirodnim potrebama-
biološke potrebe, ili može biti kulturna- zadata navikom i socijalizacijom.

Prema karakteristici težnje potrebe dijelimo na primarne i sekundarne (izvedene). Primarne

potrebe su urođene, genetski zadate, odnosno to su biološke potrebe. Sekundarne potrebe su
stečene, tj izvedene. Sve društvene potebe su izvedene iz primarnih potreba pa su stoga
sekundarne. Faktori koji utiču na kulturne potrebe se istorijski mijenjaju, pa se time mijenjaju i
same potrebe. Takođe- nekadašnje potrebe su iščezle, ili iščezavaju. Obim potreba se stalno

4
 Bjelajac Marija Kultura

uvećava kako se društvo razvija, a jedan broj potreba nestaje, jer više ne postoji potreba za
njihovim zadovoljavanjem. U najvažnije društvene ili kulturne potreba spadaju:

1) potreba za radom i aktivnošću,

2) potreba za saznanjem i novim iskustvom,

3) potreba za komunikacijom,

4) potreba za samoostvarenjem i stvaralaštvom.

2. Funkcije kulture

2.1 Pojam, određenje i vrste funkcija kulture

Funkcija6 predstavlja potencijal nekog djelovanja,spremnost nekog djelovanja, spremnost da se

djeluje sa određenim ciljem, uz poznatost posljedica odnosa sa promjenama koje izaziva. Kultura
kao svojstveni fenomen realnog svijeta tokom svog razvoja razvila je neke od svojih osnovnih
funkcija. U biti svake kulture njen krajnji cilj je humanizam. Humanizam je težnja da u središtu
svega budu vrijednosti koje će omogućiti život dostojan čovjeku, život u kome će čovjek u centru
svega. Svaka kultura se odlikuje sa dva pravca djelovanja: put naviše ili progres- pri čemu se
stvaraju nove vrijednosti koje imaju univerzalni karakter i koje doprinise boljem društvu, i put na
niže ili tradicija- pri čemu se vraćamo starim, nekada zaboravljenim vrijednostima kulture,
pokušavajući da ih oživimo. Međutim, sve šti je čovjek stvorio nema karakteridtiki progresa i
humanizma. Progres i tradicija su povezani i nakako ne isključuju jedno drugo. Kultura kao
svojevrsni odgovor izazovima života čovjeka u prirodi idruštvi ima sljedeće osnovne funkcije:

-komunikativnu funkciju

-normativnu finkciju

-zaštitnu funkciju

2.2 Funkcija kulture kao sredstva u komunikaciji

Kultura je, na jednoj strani nastala kao rezultat ljudske kreacije, a na drugoj čovjek se nebi mogao
razvijati bez kulture. Kultura je ta koja omogućava razvijanja suštinskih sposobnosti bez kojih
čovjek nebi bio čovjek. To je i sposobnost komunikacije. Komunikacija je prvenstveno društvena,
mada sadrži neka lična svojstva i odlike. Komunikacija je pojam koji označava process razmjene

6
Fungare- na latinskom znači vršiti, obavaljati
5
 Bjelajac Marija Kultura

različitog iskustva između pojedinaca i grupa. Međutim, svako komuniciranje ne donosi nova
saznanja i iskustva.

Najvrijedniji i najpodsticajniji dio kominikacije je informacija. To je obavještenje o činjenicama,

događajima, djelima i mislima. Razlikujemo nekoliko elemenata komunikacije7:izvor, primalac,
predmet, kanal, poruka i kod. Tokom komunikacije dolazi do: kodnog šuma, kodnog jezgra i do
redundance.

Možemo razlikovati tri tipa komunikacije:

-tradicionalni tip- uobičajen u sredinama i među osobama koje poznaju sve uslove karakteristične
za datu sredinu. Ovaj tip komunikacije ne zahtijeva nikakva posebna znanja

- profesionalni ili formalin tip- pretežno je jednosmjeran, komunikacija teče samo u jednom pravcu
i nedostaje povratna informacija. Učesnici komunikacije nisu isti u odnosu na svoj položaj.

-individualni tip-najvrijedniji tip komunikacije. U njemu su svi učesnici aktivni is vi su stvaraoci.

Svi mogu biti pošaljioci i primaoci poruke. Tok informacija je ili dvosmjeran ili višesmjeran.
Javlja se kod slobodnih rasprava i diskusija.

2.3 Normativna i zaštitna funkcija kulture

Normativna funkcija kulture se još naziva i usmjeravajuća. Kultura je normativna u dvojakom

smislu. Pomoću pojedinih propisa ili usmenih kulturnih normi kultura vodi računa da se čitava
čovjekova aktivnost kreće u željenom pravcu. S druge strane postoje propisi i norme kojima
kultura želi da spriječi kretanje u neželjenom pravcu, pošto u društvu, prirodi i u čovjekovom
životu postoji viša sila nereda i haosa koja djeluje slijepo, bez svrhe i smisla i naziva se entopija.
Čovjek nastoji da se njoj suprotstavi putem kulture. Kulturna aktivnost kojom se čovjek
suprotstavlja entropiji naziva se organizacija.

Zaštitna funkcija kulture štiti od nepovoljnih okolnosti okoline i sredine. Tu imamo primjenu
normi u cilju zaštite vrijednosti i običaja. Upravo je kultura ta koja treba da štiti od zaborava ono
što je čovjek stvorio. Ova funkcija kulture stara je koliko i samo čovječanstvo, jer od kako je
čovjek nastao i počeo da stvara, postoji potreba da se to što čovjek stvori sačuva za buduća
pokoljenja i sačuva od zaborava. Ova funkcija kulture je jako bitna.

3. Masovna kultura

7
Ove elemente komunikacije naveo je Umberto Eko.
6
 Bjelajac Marija Kultura

3.1 Uzroci nastanka i karakteristike masovne kulture

Prva kultura koja se razvila bila je narodna kultura, zatim slijedi elitna kultura, danas u društvu
osim njih imamo i subkulturu i kontrakulturu, avangardnu i alternativnu kulturu, a savremeno
društvo poznaje i novi tip kulture- to je masovna kultura. Sam termin masovna kultura asocira na
sadržaje koje gleda, čita, sluša ili u njima učestvuje veliki broj ljudi8.

Masovna kultura je odlika savremenog društva. Uzroci njenog nastanka su sljedeći: nagli razvoj
industrije9, nagla urbanizacija društva i preseljavanje stanovništva iz sela u gradove, sve više
slobodnog vremena, ispinjavanje slobodnog vremena raznim aktivnostima, stvaranje industrije
zabave, simplifikacija kulture...

Masovna kultura posebno se razvija sa širenjem sredstava masovne komunikacije, odnosno

masovnih medija.

Osnovne karakteristije masovne kulture su:

-kulturni sadržaji postaju dostupni svima

-isti sadržaji se umnožavaju u ogromnom broju

-ova kultura je nestabilna, promjenjiva i periodična

-dolazi so stvaranja kulta ličnosti

-sadržaj imasovne kulture se brzo zaboravljaju jer svi liče jedni na druge

3.2 Funkcije masovne kulture

Masovna kultura ima za cilj da demokratizuje pristupačnost svojih sadržaja, da ne selektira već
da homogenizuje publiku. To znači da je njena prva funkcija homogenizacija publike i dostupnost
sadržaja. Masovna kultura promoviše slobodno vrijeme, sadržaje koji ga pretvaraju u navodno
aktivno vrijeme, a ti sadržaji su takvi da samo pružaju lažnost izbora.

Masovna kultura je stvorila ,,novu mitologiju’’- ona proizilazi iz popularisanja sadržaja. Jedna od
funkcija je i industrijalizacija kulturnih sadržaja. Kulturni sadržaji su pretvoreni u robu i dostupni
sup o niskim cijenama. Masovna kultura upropašćava, pojednostavljuje i snižava vrijednosti
sadržaja estetske kulture.

Masovni mediji imaju najznačajniju ulogu u stvaranju i prenošenju sadržaja masovne kulture
pretvarajući na taj način svijet u ,,globalno selo’’. Masovna kultura ima niz pozitivnih efekata na
kulturu i društvo uopšte: razvoj medija i uspostavljanje brze komunikacije, dostupnost kulturnih

8
Gidens, E., Sociologija, Podgorica, CID, 2001, str.-45.
9
,,Ovce su pojele ljude’’- izreka Tomasa Mora koja opisuje položaj stanovništva u Engleskoj u vrijeme industrijalizacije
koja je dovela do pojave masovne kulture.
7
 Bjelajac Marija Kultura

sadržaja svima, brzo i jeftino promovisanje društvenih vrijednosti, popularizacija novih kulturnih
sadržaja…

Međutim, negativni efekti masovne kulture su višeslojni, kao npr.: promocija sadržaja sumnjivog
kvaliteta, kopiranje sadržaja u velikom broju čeme original gubi svoj značaj, piraterija i sajber
kriminal su negativne posljedice proizašle iz umnožavanja i kopiranja, kulturni sadržaji nisu
originalni i autentični, svi sadržaji su dostupni svima i komunikacija je izgubila svoju intimnost…

3.3 Kič i šund

Kič je jedna od bitnijih pratećih pojava masovne kulture. Kič se neposredno dovodi u vezu s
umjetnočću. Međutim, to je ,,umjetnost po niskim cijenama’’. Kič je fenomen koji se sastoji iz
trielementa: kič predmeta10, kič osobe11 i kič odnosa12.

Kič je postao prisutan u svim sferama života, od načina odijevanja, obilježavanja praznika i
sečanosti, muzike, građevina… Da li ješto kič ili nije zavisi od opštih kriterijuma i vrijednosti
nekog vremena. Nešto se nekada nije smatralo kič predmetom- danas se možda smatra, i obratno.

Što se tiče šunda- on pripada kategoriji bezvrijednih stvaralačkih djela. To je proizvod zasnovan na
logic ,,uzmi i baci’’. Sadržaji šunda se jako lako prenose preko sredstava masovne komunikacije.
Kod ljudi koji nemaju izgrađene estetske kriterijume, šund proizvodi izazivaju oduševljenje. Na taj
način oni postaju masovna pojava savremenog društva.

Protiv kiča u šunda možemo se boriti na dva načina:

-administrativnim putem- što znači da treba uvesti zabrane, povećati stopu poreza n ate proizvode
kako bi se smanjio njihov broj

-popularisanjem sadržaja elitne kulture, njenoj većoj zastupljenosti u sredstvima mosovne

kumunikacije, čime bi ona postal dostupna većem broju ljudi gdje bi imala edukativnu funkciju i
podiže nivo obrazovanja široke medijske publike.

4. Kultura i mladi

4.1 Mladi i društveni identitet

10
Ovaj predmet se odlikuje sladunjivošću, kitnjasto je, tu imamo odsustvo ukusa i estetske mjere, veoma je jeftino...
11
To je osoba koja konzumira kič sadržaje. Ta osoba uživa u kič redmetima, čuva ih i u ponekim slučajevima postaje
čak zavisna od njih.
12
To je odnos koji se formira između kič osobe i kič predmeta.
8
 Bjelajac Marija Kultura

Kao jedna od opštih zakonitosti koja važi za sve ljude, a koja se odvija po određenom redu je
biološki proces, odnosno proces sazrijevanja i starenja. Uz to, ljudi žive u određenom socijalnom
ambijentu i podložni su uticaju socijalnog prostora.

U razdoblju čovjeka razlikuju se djetinjstvo, mladalačko doba, zrelo i staračko doba. Nas najviše
interesuje mladalačko doba, jer tada dolazi do jednog bitnog momenta-socijalnog razvitka. Kod
mladih se u tom periodu počinju razvijati interesi za društvene probleme, formiraju se socijalni
stavovi, počinje se razmišljati i donositi zaključci o društvenim pitanjima, ljudima i društvenim
odnosima, otpor prema autoritetu, izazvan najprije željom za nezavisnošću proizvodi formiranje
kritičkog stava ne samo prema roditeljima, već i prema institucijama, vrijednostima, idejama itd.
Uz kritički stav aktivno se teži traženju ideja po kojima bi se ostvarilo društvo i uspostavili takvi
odnosi u njemu koji se smatraju boljim od onih u kojima mladi žive.

Mladi ljudi formiraju svoje socijalne stavove pod različitim uticajima i okolnostima. Stavovo su
pokretači svega, motivi koji izazivaju postupke. Pojedinci se odlikuju personalnim socijalnim
stavovima. Promjenu stava mogu izazvati isti oni faktori koji su doveli do njegovog formiranja.

4.2 Subkultura mladih

Subkultura je kulturni podsistem, odnosno kulturni obrazac ponašanja i djelovanja koji

karakteriše određenu društvenu grupu. To je kultura posebnog društvenog sloja. Posebnost tog
podsistema proizilazi iz njegovih vrijednosti, normi i obrazaca ponašanja. Pojam subkulture je
relativan, a zavisi od ugla i pozicije posmatranja same kulture.

U okviru jednog društva imamo više subkultura koje funkcionišu samostalno. Kada se govori o
starosnoj dobi onda možemo posebno govoriti o subkulturi mladih. Mladi, kao sociološka
kategorija, moraju se posmatrati kao heterogena društvena grupa, jer je položaj članova te
populacije raznolik. Mlade ljude nalazimo u različitim kulturnim modelima: u okviru zvanične
kulture socijalizovani sa njenim normama i vrujednostima, u kontakulturnoj ravni-mladi
prestupnici, u subkulturnoj ravni-gdje imaju posebne norme djelovanja i ponasanja.

4.3 Kontrakultura mladih

Kontakultura, ili protivkultura kako se još naziva, je negativna podkultura, koja nije u skladu sa
kulturom. Kada govorimo o kontakulturi mladih, možemo rwći da je u ona u osnovi reakcija
omladine na kulturu odraslih, protiv koje je ona ustala i koju ona osuđuje, tražeći nove forme
kulture.

Postavlja se pitanje, dali je ovaj sukob ,,kultura’’ koristan za razvoj društva? U svakom društvu
koegzisticiraju različite generacije i među njima ustanovljeni odnosu, s obzirom na njihovo

9
 Bjelajac Marija Kultura

starosno doba. Ti odnosi predstavljaju dinamičan system privlačenja i odbijanja, slaganja i

suprotnosti, koji u svakom datom trenutku čine realnost istorijskog života.sudeći po tome, moglo
bi se reći da je sukob ovih generacija činjenica koja bogati i daje dinamiku samoj kulturi.

Veliki broj kulturoliga smatra da je kontrakultura glavni pratilac podkulture mladih. Takođe
smatraju da kontrakultura ima svojih negativnih strana id a upravao kontrakultura mladih dovodi u
opasnost cjelokupan system postojećih vrijednosti, a može dovesti i doraspada kulturnog i
sociološkog sistema.

4.4 Patologija i kriminal kod mladih

Devijantnost i kriminal nisu sinonimi, iako se u većini slučajeva poklapaju. Pojam

devijantnosti tj. prestupništva mnogo je širi od pojma kriminala. Mnogi oblici devijantnog
ponašanja nisi zakonom kažnjivi-samim tim nisu kriminalne radnje.

Devijantnost ili prestupništvo može se definisati kao nepriznavanje datog skupa normi koje
prihvata znatan broj ljudi u nekoj zajednici ili društvu. Prestupničko ponašanje odnosi se na
postupke koji krše opštepriznate norme nekog društva. Pod devijantnošću se, drugim riječima,
podrazumijevaju ponašanja koja prelaze granicu dopuštenog, i to u mjeri da ih društvena zajednica
više nije spremna tolerisati. Još konkretnije, pod devijantnošću se podrazumijevaju djela koja
izazivaju opštu osudu društva.

Devijantnost je relativna, što znači da ne postoji apsolutni način da se definiše devijantni čin.
Devijantnost varira od mjesta do mjesta, od vremena do vremena. Drugim riječima, devijantnost je
određena kulturom, a kultura se mijenja vremenom, i razlikuje se od društva do društva. U nekom
određenom društvu, čin koji se danas smatra devijantnim možda će u budućnosti biti definisan kao
normalan.

Veoma su različiti oblici manifestacije devijantnosti. Nesumnjivo, prvo mjesto među

devijantnostima zauzima kriminal. Pojam kriminala se odnosi samo na ono prestupničko ponašanje
kojim se krši zakon. Generacija mladih je jedna subkulturna grupa koja stvara norme i vrijednosti
koje odstupaju od vladajućih normi i vrijednosti šireg društva, u kome ona, kao podkulturna grupa,
egzistira. Pojedinci slijede norme i vrijednosti koje promoviše ta određena, po svom znaćenju
devijantna podkultura. Kada je riječ o odnosu između uzrasta i kriminala očigledna je činjenica da
lica različitog životnog doba nejednako učestvuju u vršenju krivičnih djela. Za uzrast se vezuju i
način i sredstva izvršenja djela. Dok je za mlađa lica karakteristično korišćenje fizičke snage i
okretnosti, u starijim godinama djela se vrše najčešće zloupotrebom povjerenja ili društvenog
položaja.

10
 Bjelajac Marija Kultura

5. Kultura i savremeno društvo

5.1 Multikulturalizam

Multikulturalizam, kao etičko mišljenje i/ili oblik političkog upravljanja u prvi plan stavlja
,,miroljubivu koegzistenciju'' i toleranciju između različitih kulturnih, religijskih i nacionalnih
zajednica. Multikulturalizam podrazumijeva neophodnost da se vodi računa o različitosti, i to na
način koji podjednako uvažava različite kulture, i poštuje zasebne karakteristike manjinskih grupa.

Osnovni cilj multikulturalnih zamisli je širenje tolerancije, dojaloga i uvažavanja između različitih
kultura. U tom pogledu je multikulturalizam nastavak one tradicije mišljenja koja se suprotstavlja
rasizmu i svakom drugom obliku dominacije nad kulturnom raznovrsnošću ljudske zajednice.
Teorija multikulturalizma ima za cilj da umanji strrast za apsolutizovanjem nacionalnog, kulturnog
identiteta u višenacionalnim državama. Treba potsjetiti da je demokratska država politički okvir za
razvoj multikulturalizma. Multikulturalizam se može definisati kao kulturna politika koja teži
ravnopravnom koegzistiranju kultura.

5.2 Interkulturalizam

Sasvim je drugačija situacija sa interkulturalizmom. Ako hoćemo da ga definišemo, onda

možemo reći da interkulturalitam predstavlja kulturnu politiku čiju bit čini uzajamnost,
ravnopravna i punopravna razmjena, prožimanje i povezivanje među različitim kulturama jednog
društva. To je kulturna politika koja se odnosi na proučavanje i uspostavljanje komunikacije
između društvenih grupa različitog kulurnognasljeđa i opredjeljenja.

Interkulturalizam podrazumijeva suodnos, prožimanje između dvije ili više kultura, njihivo
međusobno dopunjavanje, obogaćivanje i povezivanje. Sve to ne znači i gubljenje vastitog
kulturnog identiteta svake od njih. Naprotiv, interkulturalizam uključuje i poštovanje različitosti i
vrijednosti svake od zasebnih kultura. Iterkulturalizam, a ne multikulturalizam obrazac kulturnog
življenja u višenacionalnim i višekulturnim sredinama.

5.3. Globalizacija

Kulturna globalizacija je susret različitih svjetskih kultura i običaja. Protok robe, kapitala i
ljudi preko državnih granica nosi sa sobom i protok navika, običaja i kultura. Neki smatraju uticaj
nove kulture pozitivnim razvojem koji obogaćuje postojeću kulturu, dok drugi u novoj kulturi vide
prijetnju utvrđenim vrijednostima i pravilima. Planetarna kultura, o kojoj se često raspravljalo prije
nego što su ušle u modu mondijalizacija i globalizacija, prijeti uniformisanjem kulturnih
vrijednosti i posebnosti.

11
 Bjelajac Marija Kultura

Suočavajući se sa raznim vrstama asimilacije, dominacije jačih kultura nad slabijima, razvijenijih
nad manje razvijenijima dolazi do pluralizma. U raspravi o saradnji kultura na svjetskom nivou,
Klod Levi-Štros formulisao je jednu prognozu, koja i danas izgleda prihvatljivom: ,,Svjetska
civilizacija nebi mogla biti ništa drugo nego koalicija kultura, na nivou svijeta, koje zadržavaju
svoju originalnost’’.

12
 Bjelajac Marija Kultura

LITERATURA:

Mitrović, Milovan, Sreten Petrovć. 2000. Sociologija. Beograd: Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva Beograd.

Kotri, Zorica, Momir Dragićević i Gorica Vukirević. 2011. Sociologija kulture. Podgorica:
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Podgorica.

Gidens, Entoni. 2001. Sociologija. Podgorica: CID.

Filipović, Mileva. 1998. Uvod u opštu sociologiju. Podgorica: CID.

Pečujčić, Miroslav, Vladimir Milić. 1994. Sociologija. Beograd: Institut za političke studije.

Životić, Mladen. 1989. Čovek i vrednosti. Beograd: Prosveta.

13