Professional Documents
Culture Documents
Φυλλαδιο Α' Γυμν. Γεωμετρία-Φραντζεσκος PDF
Φυλλαδιο Α' Γυμν. Γεωμετρία-Φραντζεσκος PDF
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Βασικές Γεωμετρικές ‘Εννοιες
Σημείο: ονομάζουμε μια κουκκίδα στο τετράδιο μας ή στον πίνακα. Το συμβολίζουμε με
ένα κεφαλαίο γράμμα της αλφαβήτου, π.χ. Α, Β κλπ.
Α .
Ευθύγραμμο Τμήμα :Αν τεντώσω μια κλωστή με άκρα δύο σημεία, Α και Β, βλέπω ένα
ευθύγραμμο τμήμα. Αν με τη βοήθεια του χάρακα, χαράξω μια γραμμή ενώνοντας τα
σημεία Α και Β, χαράζω ένα ευθύγραμμο τμήμα.
Παραδείγματα
Α * ------------------------------------------- * Β
Δ Ζ
Δηλαδή ευθύγραμμο τμήμα είναι ένα σύνολο από σημεία που βρίσκονται πάνω σε μια
ευθεία και έχουν καθορισμένα άκρα.
Ευθεία:Χαράζουμε μια γραμμή η οποία περνά από ένα σημείο Α. Το σχήμα που προκύπτει
αν φανταστούμε ότι αυτή η γραμμή επεκτείνεται απεριόριστα, αριστερά και δεξιά,
ονομάζεται ευθεία.
ε
Α
Κάθε ευθεία συμβολίζεται με ένα μόνο μικρό γράμμα (π.χ. ε, ζ, κλπ, οπότε λέμε «ευθεία
ε» ή «ευθεία ζ») ή με δύο μικρά γράμματα, π.χ. x'x ή y'y.
Γνωρίζουμε...
• Κάθε ευθεία ε δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.
• Από ένα σημείο Α διέρχονται άπειρες ευθείες.
• Από δύο σημεία Α και Β διέρχεται μια και μόνο ευθεία.
Συνευθειακά Σημεία
Αν τα σημεία Α και Β (και Γ, Δ...) βρίσκονται πάνω στην ίδια ευθεία, τότε τα λέμε
συνευθειακά. Δηλαδή, συνευθειακά είναι τα σημεία που ανήκουν στην ίδια ευθεία ε.
Επομένως, δύο οποιαδήποτε σημεία είναι πάντοτε συνευθειακά.
Μη συνευθειακά λέγονται τρία ή περισσότερα σημεία, όταν δεν υπάρχει ευθεία που να
διέρχεται από όλα ταυτόχρονα.
Ημιευθεία: Εάν προεκτείνουμε απεριόριστα ένα ευθ. τμήμα ΑΒ μόνο προς το ένα άκρο
του, τότε δημιουργείται ένα σχήμα με αρχή το Α, αλλά χωρίς τέλος, που λέγεται
ημιευθεία. Συμβολίζεται με Αx, Βγ, κλπ.
Α χ
x' O x
Άρα, αντικείμενες ονομάζονται δύο ημιευθείες οι οποίες έχουν κοινή αρχή, βρίσκονται
πάνω στην ίδια ευθεία και δεν ταυτίζονται
Επίπεδο : είναι κάθε επιφάνεια πάνω στην οποία «εφαρμόζει» μια ευθεία γραμμή:
Μαθαίνουμε...
• Κάθε επίπεδο Π είναι άπειρο. Προεκτείνεται δηλαδή όσο θέλουμε...
• Από δύο σημεία Α και Β διέρχονται άπειρα επίπεδα.
• Από τρία μη συνευθειακά σημεία Α, Β και Γ διέρχεται μόνο ένα επίπεδο.
• Κάθε επίπεδο χωρίζει το χώρο σε δύο μέρη, όπως ένα χαρτί χωρίζει τον αέρα.
• Κάθε ευθεία χωρίζει το επίπεδο σε δύο «ημιεπίπεδα».
Σκέψου...
• Μπορείς να αναφέρεις μερικά παραδείγματα φράσεων που χρησιμοποιούμε
καθημερινά στις οποίες περιέχεται η λέξη «επίπεδο» με την γεωμετρική ή και
μεταφορική έννοια;
• Γιατί σχεδιάζουμε ένα επίπεδο στο χαρτί σαν ένα παραλληλόγραμμο;
Ασκήσεις
• Γ.
3. Πάνω σε μία ευθεία ε ορίζουμε δύο σημείο Β και Γ. Ονόμασε τις αντικείμενες
ημιευθείες με αρχή το Β και τις αντικείμενες ημιευθείες με αρχή το Γ.
5. Σχεδίασε 6 σημεία,έτσι ωστε ανά 3 να μην ανήκουν στην ίδια ευθεία κια έπειτα
χάραξε όλες τις ευθείες που διέρχονται από αυτά.Πόσες τέτοιες ευθείες
υπάρχουν;
6. Να γράψετε τρία σημεία που δεν είναι συνευθειακά και να χαράξετε όλα τα
ευθύγραμμα τμήματα που έχουν άκρα τα σημεία αυτά
7. Να γράψετε τα ευθύγραμμα τμήματα που ορίζονται από όλα τα σημεία του
πενταγώνου.
A B
Ε Γ
Δ
1.2 Γωνία-Γραμμή-Επίπεδα σχήματα-Ευθύγραμμα Σχήματα
Μαθαίνουμε...
• Το σημείο Ο λέγεται κορυφή και οι ημιευθείες Ox και Oy λέγονται πλευρές της
γωνίας.
• Οι γωνίες συμβολίζονται με το γράμμα της κορυφής στη μέση: yOx ή xOy . Ή
με ένα μικρό γράμμα, π.χ ω ,φ>, θ.
Κυρτή Μη κυρτή
πλευράς της αφήνει όλες τις άλλες πλευρές στο ίδιο ημιεπίπεδο.
Επίπεδο Σχήμα:Αν όλα τα σημεία ενός σχήματος βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο τότε το
σχήμα λέγεται επίπεδο σχήμα.
Ισότητα Σχημάτων: Δύο σχήματα λέγονται ίσα όταν συμπίπτουν, όταν τοποθετηθούν το
ένα πάνω στο άλλο.
Ασκήσεις
1. Na ονομάσετε τα ευθύγραμμα τμηματα και τις γωνίες στο παρακάτω σχήμα:
Ι
Θ
Β Γ Δ
Η
Ε
Ζ
O A
3. Βρες τη σχέση μεταξύ του πλήθους των κορυφών και των πλευρών σε:
(1) μια «ανοικτή» τεθλασμένη γραμμή
(2) μια «κλειστή» τεθλασμένη γραμμή
μέτρησης.
• Ως κοινή μονάδα για τη μέτρηση του μήκους χρησιμοποιούμε το ένα μέτρο (μ. ή
m).
Μ Ν
3. Σε μία ευθεία πάνω να πάρετε τα σημεία Α,Β,Γ,Δ,Ε ώστε ΑΒ=2cm ΒΓ=4 cm ΓΔ=1
cm και ΔΕ=5cm.
α)Να συγκρίνεται τα ευθύγραμμα τμήματα ΑΓ-ΒΔ και ΒΕ-ΑΔ
β)Ποίο είναι το μέσο του ΑΕ;
4. Το μέσο Μ ενός ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ απέχει 4,2 εκ. από το άκρο Β. Πόσο
είναι το μήκοςτου ΑΒ;
5. Σχεδίασε ένα ευθύγραμμο τμήμα ΓΔ. Να βρεις ένα σημείο Ν το οποίο να απέχει 2,1
εκατοστά από το Γ και να μην βρίσκεται πάνω στην ΓΔ. Έπειτα να σχεδιάσεις την
ευθεία η οποία διέρχεται από το Ν αλλά και από το μέσο Μ του ΑΒ.
8. Σε μία ευθεία ε να πάρετε τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και ΑΒ=1 cm, ΒΓ=5 cm και ΓΔ=20
cm. Να εξετάσετε αν τα ΑΓ και ΒΔ είναι ίσα.
9. Σε μια ευθεία ε να πάρεις τα σημεία Α,Β και Γ ώστε να είναι (ΑΒ) = (ΒΓ) = 2εκ.
Στα σημεία Α, Β και Γ να φέρεις κάθετες στην ε. Έπειτα, να χαράξεις μια άλλη ευθεία ε'
που να τέμνει τις κάθετες στα σημεία Δ, Ε και Ζ αντίστοιχα. Να συγκρίνεις τα τμήματα
ΔΕ και ΔΖ.
10. Σε μια ευθεία ε να πάρεις δύο σημεία Α και Β, ώστε να είναι (ΑΒ) = 1,5 cm.
(1) Να βρεις πάνω στην ε ένα άλλο σημείο Μ, τέτοιο ώστε να είναι (ΜΑ) = 3cm.
(2) Πόσα τέτοια σημεία υπάρχουν;
11. Σχεδίασε ένα ευθύγραμμο τμήμα AB με μήκος (ΑΒ) = 6αη. Να βρεις το μέσο του Μ
και στη συνέχεια τα μέσα των τμημάτων ΑΜ και ΜΒ. Τι παρατηρείς;
12. Σχεδίασε σε ένα ευθύγραμμο τμήμα AB με μήκος (ΑΒ) = 6εκ. Να πάρεις ένα
σημείο του Γ ώστε να είναι (ΑΓ)=2εκ. και ένα σημείο Δ ώστε να είναι (ΔΒ)= 1,5εκ .
Αν Μ είναι το μέσο του τμήματος ΑΒ, να συγκρίνεις τα τμήματα ΓΜ και ΜΔ.
1.4 Πρόσθεση-Αφαίρεση Ευθυγράμμων Τμημάτων
Πρόσθεση Τμημάτων
Για να προσθέσουμε δύο τμήματα, τα τοποθετούμε διαδοχικά πάνω σε μία ευθεία. Το
συνολικό ευθύγραμμο τμήμα που δημιουργείται είναι το άθροισμά του.
Αφαίρεση Τμημάτων
Για να αφαιρέσουμε δύο τμήματα, τα τοποθετούμε πάνω σε μία ημιευθεία, με κοινή αρχή.
Το τμήμα που αρχίζει από το τέλος του μικρότερου και τελειώνει στο τέλος του
μεγαλύτερου είναι η διαφορά τους.
2. Οι αριθμοί του παρακάτω πίνακα είναι τα μήκη των πλευρών ενός τετραπλεύρου
ΑΒΓΔ, αλλά τα έχουμε γράψει σε διαφορετικές μονάδες.
α)Συμπλήρωσε τον πίνακα
β)Υπολόγισε την περίμετρο του τετραπλεύρου σε μέτρα, δεκατόμετρα και εκατοστά.
M Dm Cm Mm
ΑΒ 0,2
ΒΓ 27
ΓΔ 187
ΔΑ 532
Περίμετρος
3.Σχεδίασε μια τεθλασμένη γραμμή ΑΒΓΔ έτσι ώστε ΒΓ=4ΑΒ και ΓΔ=2ΑΒ. Αν είναι
ΒΓ=8εκ, να βρεις το μήκος της τεθλασμένης γραμμής.
4. Στο ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ = 16εκ. πάρε τα σημεία Γ, Δ και Ο, τέτοια ώστε ΑΒ
= 4ΑΓ ,ΓΒ = 4ΔΒ και Ο το μέσο του ΓΔ.
Βρες: (α) το μήκος του ΟΔ
(β) το μήκος του ΑΜ αν Μ είναι το μέσο του ΑΟ.
5. Σε μια ημιευθεία Οx να πάρεις τα σημεία Α, και Β έτσι ώστε να είναιΟΑ= 1,6εκ.
και ΟΒ = 3εκ. Αν Μ είναι το μέσο του ΑΒ, να βρεις το μήκος του ΟΜ.
Ε
1.5 Μέτρηση-Σύγκριση-Ισότητα Γωνιών
Διχοτόμος Γωνίας
Μέτρηση Γωνιών
• Τις γωνίες τις μετράμε με το μοιρογνωμόνιο, με μονάδα μέτρησης τη μία μοίρα,
που συμβολίζεται με 1ο
• Ο αριθμός που προκύπτει από τη μέτρηση μιας γωνίας λέγεται «μέτρο της
γωνίας».
• Το μέτρο μιας γωνίας εξαρτάται μόνο από το άνοιγμά της και όχι από το μήκος
των πλευρών της. Δηλαδή οι παρακάτω γωνίες είναι ίσες:
• Δύο γωνίες είναι ίσες όταν έχουν ίδια μέτρα, όταν δηλαδή τις μετρήσουμε και
βρούμε τον ίδιο αριθμό μοιρών.
• Διχοτόμος μιας γωνίας λέγεται η ημιευθεία που έχει αρχή την κορυφή της γωνίας
και τη χωρίζει σε δύο ίσα μέρη, δηλαδή δύο ίσες γωνίες.
O
Ασκήσεις
2. Με κέντρο τη κορυφή μιας γωνίας xOy γράφουμε τυχαίο κύκλο που τέμνει τις
πλευρές της γωνίας σε δύο σημεία, έστω Α και Β. Με το ίδιο άνοιγμα του διαβήτη, αλλά
με κέντρα τα σημεία Α και Β γράφουμε άλλους δύο, ίσους κύκλους που τέμνονται στα
σημεία Ο και Γ. Τι είναι η ημιευθεία ΟΓ για την γωνία;
4. Σχημάτισε τις γωνίες (α) 46o, (β) 86o, (γ) 100°, και (δ) 90o, και σχεδίασε τις
διχοτόμους τους, με κανόνα και διαβήτη.
5. Σύγκρινε τις γωνίες ενός ισόπλευρου τριγώνου και έπειτα σχεδίασε τις διχοτόμους
τους.
6. Σχεδίασε γωνία xOy = 90° και πάρε σημείο Α της πλευράς Οχ, ώστε να είναι ΟΑ
= 3,5 εκ. (α) Να βρεις σημείο Β της Oy, τέτοιο ώστε να είναι ΑΒ= 7εκ. (β) Να μετρήσεις
τις γωνίες Α και Β του τριγώνου ΟΑΒ.
7. Ένα πλοίο μετά την αναχώρησή του διανύει 100Km προς Βορρά, και μετά στρίβει
κατά 60 μοίρες προς τα δεξιά. Μετά από πορεία 60Km, στρίβει ξανά 25 μοίρες προς
αριστερά και μετά από 60Km φθάνει στο προορισμό του. (α) Να χαράξεις την πορεία
του, με κλίμακα 1cm για κάθε 20Km (β) Να μετρήσεις τη γωνία της τελευταίας πορείας
του, με τον άξονα Βορράς-Νότος.
1.6 Είδη Γωνιών –Κάθετες Ευθείες
Είδη Γωνιών
♦ Μη κυρτή γωνία: κάθε γωνία θ με μέτρο μεγαλύτερο από 180 ο και μικρότερο
από
Καθετότητα Ευθειών
• Όταν δύο ευθείες ε1 και ε2 είναι κάθετες χρησιμοποιούμε το σύμβολο _Ι_ και
γράφουμε ε1 _Ι_ ε2
• Δύο ευθύγραμμα τμήματα (ή ημιευθείες) πάνω σε κάθετες ευθείες είναι και αυτά
κάθετα μεταξύ τους και λέγονται κάθετα ευθύγραμμα τμήματα (ή ημιευθείες)
Ασκήσεις
1. Να εκφράσεις σε μοίρες το μέτρο των γωνιών στις οποίες χωρίζονται από τις
διχοτόμους τους:
(α) μια πλήρης γωνία (β) μια ευθεία γωνία (γ) μια
ορθή γωνία
2. Μια γωνία που οι πλευρές της ανήκουν στην ίδια ευθεία, τι είδους μπορεί να
είναι; Να διακρίνεις περιπτώσεις.
3. Είναι δυνατόν τρεις ευθείες του επιπέδου να είναι κάθετες ανά δύο μεταξύ τους;
4. Σχεδίασε τη διχοτόμο:
(α) μιας πλήρους γωνίας (β) μιας ευθείας γωνίας (γ) μιας ορθής γωνίας.
5. Σχεδίασε δύο τεμνόμενες ευθείες ε1 και ε2 και έστω Ο το σημείο τομής τους.
Φέρε, από ένα σημείο Α της ε1, μια κάθετη στην ε2, και από ένα σημείο Β της ε2 μια
κάθετη στην ε1. Να συγκρίνεις τη γωνία που σχηματίζουν μεταξύ τους, αυτές οι δύο, με
τη γωνία που σχηματίζουν οι ευθείες ε 1 και ε 2 . Σε ποια περίπτωση αυτή η γωνία
είναι ορθή;
7. Να σχεδιάσετε μια ορθή γωνία χΟγ και να πάρετε ένα σημείο Α στην Οχ, έτσι
ώστε ΟΑ=2cm.
α) Να βρείτε στην Ογ σημείο Β, έτσι ώστε ΑΒ=4 cm
β) Να μετρήσετε τις γωνίες του τριγώνου ΟΑΒ
1.7 Εφεξής-Διαδοχικές Γωνίες
Αθροισμα Γωνιών
Διαδοχικές
Τρεις ή περισσότερες γωνίες
λέγονται διαδοχικές, όταν κάθε μία
από αυτές είναι εφεξής γωνία με
την προηγούμενη ή με την επόμενή
της.
Άθροισμα Γωνιών
Άθροισμα δύο γωνιών A και Β είναι η γωνία που προκύπτει αν φέρουμε τις δύο αυτές
γωνίες σε τέτοια θέση ώστε να γίνουν εφεξής.
Τότε, οι μη κοινές
πλευρές τους
σχηματίζουν μια νέα
γωνία, η οποία είναι το
άθροισμα των δύο
αρχικών γωνιών, όπως
στο σχήμα.
Ασκήσεις
1. Βρες το άθροισμα δύο γωνιών με μέτρα 37° και 56° αφού τις κάνεις εφεξής.
2. Βρες το άθροισμα των γωνιών με μέτρα 45°, 25° και 30° αφού τις κάνεις
διαδοχικές.
3. Δίνονται δύο εφεξής γωνίες xOy = 30o και yOz = 50o και οι διχοτόμοι τους
Οδ1 και Οδ2 αντίστοιχα. Να υπολογίσεις τη γωνία χ Ο δ2 και να τη συγκρίνεις
με τη χΟζ.
Δ
1.8 Παραπληρωματικές-Συμπληρωματικές-Κατακορυφήν Γωνίες
2.
Παραπληρωματικές
Παραπληρωματικές ονομάζονται
δύο γωνίες που κοινή κορυφή, μία
κοινή πλευρά και οι μη κοινές
πλευρές τους βρίσκονται σε
αντικείμενες ημιευθείες.
Οι παραπληρωματικές γωνίες
έχουν άθροισμα μια ευθεία γωνία ή
180ο.
Συμπληρωματικές
Συμπληρωματικές
ονομάζονται δύο γωνίες που
έχουν άθροισμα μία ορθή ή
90ο.
Κατακορυφήν
Κατακορυφήν ονομάζονται δύο γωνίες
που έχουν κοινή κορυφή και τις
πλευρές τους αντικείμενες ημιευθείες
ημημημιευθείες.
ημιευθείες.
Ασκήσεις
1. Δίνεται μια γωνία χOy =60°. Να βρεις και να σχεδιάσεις: (α) την
συμπληρωματική της. (β) την παραπληρωματική της.
3. Υπολόγισε δύο γωνίες αν ξέρεις ότι είναι συμπληρωματικές και η μία είναι
4.Υπολόγισε δύο γωνίες αν ξέρεις ότι είναι παραπληρωματικές και η μία είναι
τετραπλάσια της άλλης.
5. Υπολόγισε δύο γωνίες αν ξέρεις ότι είναι συμπληρωματικές και η μία είναι
διπλάσια της άλλης.
6. Έστω δύο τεμνόμενες ευθείες. Αν ξέρεις ότι η μία από τις γωνίες που
σχηματίζονται είναι ορθή, τότε να υπολογίσεις και τις άλλες.
7. Έστω δύο τεμνόμενες ευθείες ε1 και ε2. Αν ξέρεις ότι η μία από τις γωνίες που
σχηματίζονται είναι διπλάσια μιας άλλης, τότε να υπολογίσεις όλες τις γωνίες.
8. Αν μία γωνία φ είναι μεγαλύτερη κατά 30ο από την παραπληρωματική της θ ,
τότε να υπολογίσεις και τις δύο γωνίες.
9. Σχεδίασε μια γωνία φ = 145ο και την κατακορυφήν της φ'. Φέρε τις διχοτόμους
δ1 και δ2 των δύο γωνιών και υπολόγισε τη γωνία που σχηματίζεται μεταξύ τους.
Παράλληλες Ευθείες
Δύο ευθείες που δεν τέμνονται όσο και αν προεκταθούν ονομάζονται παράλληλες.
Συμβολισμός ε//ζ
Τεμνόμενες Ευθείες
Δύο ευθείες που έχουν ένα κοινό σημείο ονομάζονται τεμνόμενες και το κοινό
τους σημείο ονομάζεται σημείο τομής.
ε
Α
2. Έστω μια ευθεία ε και ένα σημείο Α εκτός αυτής. Πόσες ευθείες μπορείς να
σχεδιάσεις που να διέρχονται από το Α και να είναι παράλληλες στην ευθεία
ε;
3. Από ένα σημείο Α που βρίσκεται εκτός ευθείας ε να φέρετε ευθεία ε 1 κάθετη
στην ε.
Απόσταση Σημείου-Ευθείας
Απόσταση ενός σημείου Α από μία ευθεία ε ονομάζεται το μήκος του κάθετου
ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ που φέρουμε από το σημείο Α προς την ευθεία ε.
Α
Β ε
Απόσταση Ευθειών
Απόσταση δύο παράλληλων ευθειών ονομάζουμε το μήκος οποιουδήποτε κάθετου
ευθυγράμμου τμήματος που ενώνει τις δύο παράλληλες.
Ασκήσεις
2.Στο διπλανό σχήμα, φέρε από το σημείο Α ένα κάθετο τμήμα ΑΚ στην ΒΓ.
Σύγκρινε τα ΑΒ, ΑΔ, ΑΕ και ΑΓ.
Α
Β Δ
3.Το τρίγωνο ΑΒΓ έχει τις πλευρές του ΑΒ και ΑΓ κάθετες. Να πάρεις ένα σημείο Ε
στην προέκταση της πλευράς ΑΓ προς το Γ. Στη συνέχεια να κατασκευάσεις ένα νέο
τρίγωνο ΓΕΔ, έτσι ώστε οι πλευρές του ΓΕ και ΕΔ να είναι κάθετες. Τι είναι μεταξύ
τους οι ευθείες ΑΒ και ΕΔ;
5. Από τις κορυφές Β και Γ ενός τριγώνου ΑΒΓ φέρε τις παράλληλες προς τις
ΑΓ και ΑΒ αντίστοιχα που τέμνονται σε ένα σημείο Δ. Βρες και σύγκρινε τις
αποστάσεις των Β και Δ από την ΑΓ. Κάνε το ίδιο για τις αποστάσεις των Γ και Δ
από την ΑΒ. Εξέτασε και δικαιολόγησε τη σχετική θέση των ευθειών ΑΒ και ΓΔ,
καθώς επίσης και των ΑΓ και ΒΔ.
6. Να σχεδιάσετε δύο παράλληλες ευθείες ε1 και ε2 που να απέχουν 5 cm. Να
βρείτε ένα σημείο Μ, το οποίο να ισαπέχει από τις ε 1 και ε2. Στη συνέχεια να φέρετε
από το Μ ευθεία παράλληλη στις ε1 και ε2.
1.11 Κύκλος
Κύκλος - Ακτίνα
Κύκλος με κέντρο Ο και ακτίνα ρ είναι το επίπεδο σχήμα που όλα τα σημεία του
απέχουν από το Ο απόσταση ίση με το ρ.
Ισότητα Κύκλων
Δυο κύκλοι με την ίδια ακτίνα είναι ίσοι.
Χορδή Κύκλου
Λέγεται το ευθύγραμμο τμήμα που συνδέει δυο σημεία του κύκλου.
Διάμετρος Κύκλου
Διάμετρος δ ενός κύκλου είναι η μεγαλύτερη χορδή του κύκλου και είναι διπλάσια
από την ακτίνα.
Τόξο Κύκλου
Δύο σημεία Α και Β του κύκλου τον χωρίζουν σε δύο μέρη που το καθένα λέγεται
τόξο με άκρα Α και Β και διαβάζεται ΑΒ.
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε ένα κύκλο με κέντρο το σημείο Ο και διάμετρο το ευθύγραμμο
τμήμα ΑΒ=2,5cm.
2. Να σχεδιάσετε ένα κύκλο (O, 3cm) και να πάρετε σημείο Μ του κύκλου. Να
σχεδιάσετε ένα άλλο κύκλο (Μ, 2dm)
3. Να σχεδιάσετε ένα κύκλο (O, 3 cm). Να ορίσετε ένα σημείο Α του κύκλου
αυτού και να χαράξετε τις χορδές ΑΒ=1,2 cm και AT=3cm
Μαθαίνουμε...
• Ως μέτρο ενός τόξου κύκλου ορίζουμε το μέτρο της αντίστοιχης επίκεντρης
γωνίας, δηλαδή το μέτρο του τόξου το μετράμε σε μοίρες.
• Αντίστροφα, κάθε επίκεντρη γωνία έχει μέτρο ίσο με το μέτρο του
αντίστοιχου τόξου της.
• Κάθε επίκεντρη γωνία που βαίνει σε ημικύκλιο είναι ευθεία, δηλαδή 180ο
• Αν δύο επίκεντρες γωνίες ενός κύκλου είναι ίσες τότε και τα αντίστοιχα τόξα
τους είναι ίσα.
• Αντίστροφα, δύο ίσα τόξα έχουν και ίσες τις αντίστοιχες επίκεντρες γωνίες
τους.
2. Σ' ένα κύκλο (Ο,ρ) φέρνουμε διάμετρο ΑΒ και παίρνουμε στο ίδιο
ημικύκλιο τρία σημεία Κ, Λ, Μ έτσι ώστε ΑΚ = ΚΛ = ΛΜ =20ο. Να βρείτε πόσες
μοίρες είναι το τόξο ΜΒ.
3.Σε κύκλο (Ο, ρ) να σχεδιάσετε δύο διαδοχικές επίκεντρες γωνίες ΑΟΒ=80 ο και
ΒΟΓ=115ο. Να υπολογίσετε την κυρτή γωνία ΑΟΓ.
4.Να υπολογίσετε σε μοίρες τα τόξα στα οποία έχει χωριστεί ο κύκλος του
σχήματος.
Α Δ
Ε
2ο Κεφάλαιο
Συμμετρία
Δύο σημεία ενός σχήματος είναι συμμετρικά ως προς μια ευθεία (άξονας) αν
συμπίπτουν όταν "διπλώσουμε" το σχήμα κατά μήκος της ευθείας.
Ένα σχήμα είναι συμμετρικό ως προς μια ευθεία ε, αν όλα τα σημεία του συμπίπτουν
όταν "διπλώσουμε" το σχήμα ως προς την ε, δηλαδή όταν αποτελείται μόνο από
συμμετρικά σημεία:
Μαθαίνουμε...
• Δύο σχήματα είναι συμμετρικά ως
προς μια ευθεία (ε) όταν το καθένα
αποτελείται από τα συμμετρικά σημεία
του άλλου ως προς την ε.
• Τα συμμετρικά σχήματα είναι ίσα.
30
Α Β Α’
Άξονας Συμμετρίας
Ασκήσεις
3. Πάρε ένα σημείο Α στην πλευρά Οχ μιας τυχαίας γωνίας xOy και
βρες το συμμετρικό Α' του Α, ως προς άξονα συμμετρίας την ευθεία
Oy. Δικαιολόγησε γιατί η Oy είναι διχοτόμος της ΑΟΑ '.
4.Σε κύκλο κέντρου Ο και ακτίνας ρ=2εκ πάρε τρία σημεία Α, Β, και
Γ. Φέρε μια ευθεία ε που να περνάει από το κέντρο Ο και να μην
περιέχει τα σημεία Α, Β και Γ. Να χρησιμοποιήσεις μόνο το διαβήτη
και να σχεδιάσεις το συμμετρικό τρίγωνο Α'Β'Γ' του ΑΒΓ ως προς
την ε.
Α Β
Προσοχή
Κάθε σημείο της μεσοκαθέτου ενός ευθύγραμμου τμήματος
ισαπέχει από τα άκρα του
Κάθε σημείο που ισαπέχει από τα άκρα του ευθύγραμμου
τμήματος βρίσκεται πάνω στη μεσοκάθετο του
Η μεσοκάθετος κάθε χορδής κύκλου διέρχεται από το κέντρο
του .Η μεσοκάθετος ευθύγραμμου τμήματος αποτελεί και
άξονα συμμετρίας του
Η μεσοκάθετος ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ είναι η ευθεία που
διέρχεται από τα σημεία τομής των κύκλων (Α, ρ), (Β, ρ),
όπου η ακτίνα ρ είναι μεγαλύτερη από
το μισό του μήκους του ΑΒ.
33
Ασκήσεις
1. Κατασκεύασε, με κανόνα και διαβήτη, την κάθετη δ μιας ευθείας ε
από σημείο Α εκτός αυτής
7.Με αρχή ένα σημείο Μ μιας ευθείας ε, γράψε μια ημιευθεία Οχ, η
οποία δεν περιέχεται και δεν είναι κάθετη στην ευθεία ε. Πάρε δύο
σημεία Α και Β της Οχ και βρες ένα σημείο της ε, που να ισαπέχει
από τα Α και Β.
10. Σχεδίασε ένα τετράπλευρο ΚΛΜΝ, στο οποίο να είναι ΚΛ=ΚΝ και
ΛΜ=ΜΝ. Δικαιολόγησε γιατί η διαγώνιος ΚΜ είναι μεσοκάθετη της
διαγωνίου ΛΝ.
Α'
σημείο Ο, όταν κάθε σημείο του ενός είναι
συμμετρικό ενός σημείου του άλλου
Κέντρο Συμμετρίας
9. Πάρε ένα τρίγωνο ΑΒΓ, μια ευθεία ε και ένα σημείο Ο. Βρες το
συμμετρικό Α'Β'Γ' του ΑΒΓ ως προς την ευθεία ε και το συμμετρικό
Α"Β"Γ" του ΑΒΓ ως προς κέντρο το Ο. Σύγκρινε τα τρίγωνα Α'Β'Γ'
και Α''Β''Γ''.
Γωνίες που σχηματίζονται από δύο ευθείες και μία τεμνουσα τους
Ζεύγη Γωνιών
Τα ζεύγη γωνιών γ-κ και δ-ζ λέγονται εντός εναλλάξ.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ασκήσεις
39
3ο Κεφάλαιο
Τρίγωνα-Παραλληλόγραμμα-Τραπέζια
πλευρές γωνίες
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΡΙΓΩΝΩΝ
Με κριτήριο τις πλευρές
ΣΚΑΛΗΝΟ ΙΣΟΣΚΕΛΕΣ
ΙΣΟΠΛΕΥΡΟ
‘Εχει όλες τις πλευρές του ‘Εχει δύο ίσες πλευρές. ‘Εχει
όλες τις πλευρές
άνισες.
του ίσες.
Συμβολισμοι
41
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε ένα ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ ( Α =90 ο) με
ΑΒ=cm, ΑΓ=2 cm, ΒΓ=6 cm και να φέρετε την διάμεσο ΑΜ. Να
βρείτε το μήκος του τμήματος ΑΜ και να το συγκρίνεται με την
υποτείνουσα ΒΓ.
Σε κάθε τρίγωνο το άθροισμα των γωνιών του είναι σταθερό και ίσο
με 180ο .
Ασκήσεις
1. Σ' ένα ορθογώνιο και ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ (Α =90ο), να
υπολογίσετε τις γωνίες Β και Γ.
4. Σ' ένα τρίγωνο ΑΒΓ η γωνία Β είναι τριπλάσια από την Α και η
Α είναι μικρότερη από τη Γ κατά 50ο. Να υπολογίσετε τις γωνίες
του τριγώνου.
7. Γράψε έναν κύκλο (Ο, ρ) και μία διάμετρο του ΒΓ. Πάρε ένα
άλλο σημείο Α του κύκλου και φέρε τις ΑΒ, ΑΓ και ΑΟ. Μέτρησε
τη γωνία ΒΑΓ και δικαιολόγησε την απάντησή σου.
Τετράπλευρο
Τετράπλευρο είναι το ευθύγραμμο σχήμα που έχει τέσσερις γωνίες
και τέσσερις πλευρές.
(Σχήμα 1) (Σχήμα 2)
Ιδιότητες Παραλληλογράμμου
Οι απέναντι πλευρές του είναι ίσες.
Οι απέναντι γωνίες του είναι ίσες.
Οι διαγώνιοι διχοτομούνται.
46
Είδη Παραλληλογράμμων
Ορθογώνιο
Ιδιότητες Ορθογωνίου
Οι διαγώνιοι είναι ίσες.
Ρομβος
Ορισμός: Ρόμβος ονομάζεται το παραλληλόγραμμο που έχει δύο
διαδοχικές πλευρές ίσες.
Παρατήρηση: Ο ρόμβος έχει όλες τις πλευρές του ίσες.
Ιδιότητες Ρόμβου
Οι διαγώνιοί του τέμνονται κάθετα.
Οι διαγώνιοί του διχοτομούν τις γωνίες του.
Τετράγωνο
Ορισμός: Τετράγωνο ονομάζεται το παραλληλόγραμμο που είναι
ορθογώνιο και ρόμβος.
Ιδιότητες Τετραγώνου
Οι απέναντι πλευρές του είναι παράλληλες.
Όλες οι πλευρές του είναι ίσες.
Όλες οι γωνίες του είναι ορθές.
47
Τραπέζιο
Ορισμός: Τραπέζιο ονομάζεται το τετράπλευρο που έχει μόνο δύο
πλευρές παράλληλες.
Ισοσκελές Τραπέζιο
Ορισμός: Ισοσκελές ονομάζεται το τραπέζιο του οποίου οι μη
παράλληλες πλευρές του είναι ίσες.
Ασκήσεις
1.Προσπάθησε να κατατάξεις όλα τα τετράπλευρα σε
κατηγορίες ανάλογα με το αν έχουν παράλληλες πλευρές,
κάθετες πλευρές ή και ίσες πλευρές.
7.Η γωνία Α ενός ρόμβου είναι 32ο. Υπολόγισε όλες τις υπόλοιπες
γωνίες του.