You are on page 1of 35

www.lawcommission.gov.

np

;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_ lgodfjnL, @)^%


g]kfn /fhkqdf k|sfzg ldlt
@)^%.(.!*
;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_ P]g, @)^$ sf] bkmf $$ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L
g]kfn ;/sf/n] b] xfosf lgodx? agfPsf] 5 .

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx?sf] gfd æ;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_
lgodfjnL, @)^%Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t' ?Gt k|f/De x'g] 5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]d f o; lgodfjnLdf æP]gÆ eGgfn] ;' zf;g -
Joj:yfkg tyf ;~rfng_ P]g, @)^$ ;Demg'k5{ .
#= clwsf/ M P]gsf] bkmf !) df plNnlvt sfd, st{Jo /
d'Vo ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/
clwsf/sf cltl/Qm d'Vo ;lrjsf] cGo sfd, st{ Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g] 5M–
-s_ s'g} dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{ no jf dftxt lgsfo, cfof]hgf,
sfof{ nosf] k| ult ljj/0f lng] jf lng nufpg], To;sf] ;dLIff ug]{ jf u/fpg] jf
tT;DaGwdf cfjZos lgb]{zg lbg],
-v_ s'g} dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{ no jf dftxtsf lgsfo, cfof]hgf,
sfof{ noaf6 s'g} pkof]uL, pbfx/0fLo, ;[ hgfTds, cGj]i f0ffTds jf cg';GwfgfTds
sfo{ eO{/x]sf] 5 eGg] s'/fsf] s'g} ;|f]taf6 hfgsf/L k| fKt x'g cfPdf jf
lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf ;DalGwt kbflwsf/LnfO{ cfjZostf cg' ;f/
k|f]T;fxg ug]{ jf u/fpg] ,
-u_ s'g} dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{no jf dftxtsf lgsfo,cfof]hgf,
sfof{ nox?sf] lg/LIf0faf6 k| rlnt sfg"g, g]kfn ;/sf/sf] gLlt, sfo{qmd jf
lg0f{osf] ljk/Lt s'g} sfo{ eO/x]sf] jf x'g ;Sg] ;Defjgf /x]sf] 5 eGg] hfgsf/L
x'g cfPdf To:tf] sfo{ x'g glbg jf x'gaf6 /f]Sg ;DalGwt kbflwsf/Lsf]
Wofgfsif{0f ug]{ jf u/fpg] .
$= ;lrjsf] sfd, st{Jo / clwsf/
clwsf/MM P]gsf] bkmf !! df plNnlvt sfd, st{Jo / clwsf/sf
cltl/Qm ;lrjsf] sfd, st{ Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ cfkm" axfn /x]sf] dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{ no jf dftxt lgsfo,
cfof]hgf jf sfof{ nosf] k|ult ljj/0f lng] jf lng nufpg], To;sf] ;dLIff ug]{ jf

www.lawcommission.gov.np 1
www.lawcommission.gov.np

u/fpg] / To;/L ;dLIff ubf{ jf u/fpFbf b]lvPsf ;d:ofx? ;dfwfg ug{ kxn ug]{,
:ynut lg/LIf0f ug]{ jf u/fpg] jf tt\ ;DaGwdf cfjZos lgb]{zg lbg],
-v_ cfkm" axfn /x]sf] dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{ no jf dftxt
lgsfo,cfof]hgf, sfof{ noaf6 s'g} pkof]uL, pbfx/0fLo, ;[ hgfTds, cg';GwgfTds
jf cGj]if0ffTds sfo{ eO{/x]sf] 5 eGg] s'/fsf] s'g} ;| f]taf6 hfgsf/L k|fKt x'g
cfPdf jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf ;DalGwt kbflwsf/LnfO{ cfjZostf
cg';f/ k|f]T;fxg ug]{ jf u/fpg],
-u_ cfkm" axfn /x]sf] dGqfno, ;lrjfno, s]Gb|Lo:t/sf sfof{ no jf dftxt lgsfo,
cfof]hgf jf sfof{noaf6 k|rlnt sfg"g, g]kfn ;/sf/sf] gLlt, sfo{qmd jf
lg0f{osf] ljk/Lt s'g} sfo{ eO/x]sf] 5 eGg] s'g} ;|f]taf6 hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf
jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf To:tf] sfo{ x'g glbg jf x'gaf6 /f]Sg
;DalGwt kbflwsf/Lsf] Wofgfsif{0f ug]{ jf u/fpg],
-3_ dftxt lgsfox?jLr ;dGjo ug]{ jf u/fpg] .
%= ljefuLo k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M P]gsf] bkmf !@ df plNnlvt sfd, st{Jo /
clwsf/sf cltl/Qm ljefuLo k|d'vsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ b] xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ cfkm" axfn /x]sf] ljefu jf dftxt lgsfo, cfof] hgf jf sfof{nosf] k|ult ljj/0f
lng] jf lng nufpg], To;sf] ;dLIff ug]{ jf u/fpg] / To;/L ;dLIff ubf{ jf
u/fpFbf b]lvPsf ;d:of ;dfwfg ug{ kxn ug]{, :ynut lg/LIf0f ug]{ jf u/fpg] jf
tt\;DjGwdf cfjZos lgb]{zg lbg],
-v_ cfkm" axfn /x]sf] ljefu jf dftxt lgsfo, cfof]hgf jf sfof{noaf6 s'g} pkof]uL,
pbfx/0fLo, ;[ hgfTds, cGj]if0ffTds jf cg' ;GwgfTds sfo{ eO{/x]sf] 5 eGg]
s'/fsf] s'g} ;|f]taf6 hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf
;DalGwt kbflwsf/LnfO{ cfjZostf cg';f/ k| f]T;fxg ug]{ jf u/fpg],
-u_ cfkm" axfn /x]s f] ljefu jf dftxt lgsfoaf6 k| rlnt sfg"g, g]kfn ;/sf/sf]
gLlt, sfo{qmd jf lg0f{osf] ljk/Lt s'g} sfo{ eO/x]sf] 5 eGg] s'g} ;|f]taf6
hfgsf/L k| fKt x'g cfPdf jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf To:tf] sfo{ x'g
glbg jf x'gaf6 /f] Sg ;DalGwt kbflwsf/Lsf] Wofgfsif{0 f ug]{ jf u/fpg],
-3_ dftxtsf lgsfox?jLr ;dGjo ug]{ jf u/fpg] .
^= sfof{no k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M P]gsf] bkmf !# df plNnlvt sfd, st{Jo /
clwsf/sf cltl/Qm sfof{ no k|d' vsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M–

www.lawcommission.gov.np 2
www.lawcommission.gov.np

-s_ cfkm" jxfn /x]sf] sfof{no, dftxtsf ;/sf/L lgsfo jf cfof]hgfsf] lgoldt ?kdf
:ynut lg/LIf0f ug]{ jf u/fpg], k|ult ljj/0f dfu ug]{, ;dLIff ug]{ / To;/L
;dLIff ubf{ b]lvPsf ;d:of ;dfwfg ug{ kxn ug]{ jf cfjZos lgb]{zg lbg],
-v_ cfkm" axfn /x]sf] sfof{ no jf dftxt lgsfo jf cfof]hgfaf6 s'g} pkof]uL,
pbfx/0fLo, ;[ hgfTds, cGj]if0ffTds jf cg' ;GwgfTds sfo{ eO/x]sf] 5 eGg]
s'/fsf] s'g} ;|f]taf6 hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf
;DalGwt kbflwsf/LnfO{ cfjZostf cg';f/ k| f]T;fxg ug]{ jf u/fpg],
-u_ cfkm" axfn /x]sf] sfof{ no jf dftxt lgsfo jf cfof]hgfaf6 k|rlnt sfg"g,
g]kfn ;/sf/sf] gLlt, sfo{qmd jf lg0f{osf] ljk/Lt s'g} sfo{ eO/x]sf] 5 eGg]
s'g} ;|f]taf6 hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf jf lg/LIf0faf6 ;f] s'/f b]lvg cfPdf To:tf]
sfo{ x'g glbg jf x'gaf6 /f] Sg ;DalGwt kbflwsf/Lsf] Wofgfsif{0f ug]{ jf u/fpg] ,
-3_ dftxt lgsfox?sf] k| zf;lgs sfd sf/afxLnfO{ ;dGoo ug]{ jf u/fpg] .
&= nIo ;lxtsf] sfo{qmd tyf k|ult ;lxtsf] k|ltj]bg k]z ug'{kg]{M -!_ ;/sf/L lgsfon]
cfly{s jif{ z'? ePsf] kGw| lbgleq ;f] cfly{s jif{sf] nIo tf]lsPsf] jflif{s
sfo{qmd;lxtsf] ljj/0f tfn's lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ ;lrjn] cfkm" axfn /x]sf] dGqfno tyf ;f] ;Fu ;DalGwt kl/of]hgf / dftxt
lgsfon] k| To]s dlxgf ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] P]gsf] bkmf !! sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -5_
adf]lhd dfl;s k|ltj]bg k7fpFbf sfo{ ;Dkfbg ePsf] dlxgfkl5 nuQ} cfpg] dlxgfsf]
kGw| ut]leq k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-#_ ljefuLo k|d' vn] cfkm" axfn /x]sf] ljefu tyf ;f] ;Fu ;DalGwt sfd / dftxt
lgsfon] k| To]s dlxgf ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] P]gsf] bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -r_
adf]lhd dfl;s k|ltj]bg k7fpFbf sfo{ ;Dkfbg ePsf] dxLgf kl5 nuQ} cfpg] dlxgfsf]
P3f/ ut]leq k7fpg' kg]{5 .
-$_ sfof{ no k|d'vn] cfkm" axfn /x]sf] sfof{ no tyf ;f] ;Fu ;DalGwt kl/of]hgf /
dftxt lgsfon] k|To]s dlxgf pklgod -!_ adf]lhdsf] ljj/0fdf plNnlvt nIox?sf]
pknlJw;lxt ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] dfl;s k|ltj]bg sfo{ ;Dkfbg ePsf] dlxgf kl5
nuQ} cfpg] dlxgfsf] ;ft ut]leq ;DalGwt dGqfno / ljefu;dIf k7fpg' kg]{ 5 .
-%_ P]gsf] bkmf $! adf]lhd k]z ug'{kg]{ jflif{s k|ltj]bg cfly{s jif{ ;DffKt ePsf]
ldltn] kGw| lbgleq k]z ug'{kg]{ 5 .

www.lawcommission.gov.np 3
www.lawcommission.gov.np

-^_ o; lgod adf]lhd k]z ug'{kg]{ dfl;s k|ltj]bgsf] 9fFrf cg';"rL–! adf]lhd
x'g]5 .
*= k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ug]{ cfwf/x?M -!_ P]gsf] bkmf !! sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -9_
jf bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -h_ sf] k|of] hgsf nflu s'g} sd{rf/LnfO{ k'/:sf/
lbFbf jf bkmf !# sf] v08 -3_ adf]lhd k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ b]xfosf] cfwf/df
ug'{kg]{5 M–
-s_ sfo{k|s[of ;/nLs/0f u/L ;]j f k|j fx l56f]5l/tf] jgfpg of]ubfg
u/]sf],
-v_ ;]jf k|jfxsf] ;DaGwdf ;]j fu| fxLsf] k[i 7kf]i f0f ;sf/fTds /x]sf] ,
-u_ /fhZj a[l4sf] nflu pNn] vgLo sfd u/]sf] ,
-3_ k|rlnt sfg"gsf] kl/lwleq /xL tf]lsPsf] lhDd]jf/L eGbf a9L sfo{
s'zntfk"j{s ;DkGg u/]sf],
-ª_ ljut b'O{ jif{b]lv s'g} ljefuLo ;hfo gkfPsf] .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k'/:sf/ lbFbf jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ k'/:sf/
lbg nfluPsf] jf k'/:sf/sf nflu l;kmfl/; ul/Psf] sd{rf/L s] s:tf] sf/0faf6 k'/:sf/
kfpg of] Uo ePsf] xf] ;f]sf] :ki6 sf/0f / j:t'lgi7 cfwf/ v'nfpg' kg]{5 / cfjZostf
cg';f/ To;nfO{ ;fj{hlgs ug{ ;lsg]5 .
-#_ o; lgodadf]lhd k'/:sf/ lbFbf jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ k|To]s
cfly{s jif{d f ;DalGwt lgsfodf axfn /x]sf s"n sd{rf/L ;+ Vofsf] kfFr k|ltztdf ga9\g ]
u/L k'/:sf/ lbg jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ug{ ;lsg]5 .
(= sfo{ljlw agfO{ nfu" ug'{kg]{M -!_ P]gsf] bkmf !$ adf]lhd lg0f{o ug{ kfpg] clwsf/Ln] s'g}
ljifodf lg0f{ o ug{ k|rlnt sfg"gdf s'g} sfo{ljlwsf] Joj:yf ul/Psf] /x]g 5 eg] lg0f{ o
ug'{kg]{ ljifosf] k|s[ltcg'?k sfo{ljlw tof/ u/L dGqfno:t/af6 :jLs[t u/fO{ nfu"
ug'{kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ljlw ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu k|s fzg
ug'{kg]{5 .
!)= lg0f{osf] kf/blz{tfM -!_ lg0f{o ug{ kfpg] clwsf/Ln] P]gsf] bkmf !% sf] pkbkmf -!_
adf]lhd lg0f{o ug]{] ;DaGwdf nfUg] ;dofjlw lglZrt dfkb08sf] cfwf/df ;DalGwt
dGqfnoaf6 :jLs[t u/fO{ kf/bzL{ 9+u n] sfof{Gjog ug'{kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np 4
www.lawcommission.gov.np

-@_ P]gsf] bkmf !^ adf]lhd ePsf] s'g} lg0f{o ;fj{hlgs lxtsf] ;/f]sf/;Fu
;DalGwt /x]5 eg] To:tf] lg0f{o hfgsf/Lsf] nflu ;DalGwt lgsfosf] ;"rgfkf6Ldf 6fF;L
a]e;fO6 jf cGo pko'Qm dfWodaf6 ;d]t k|rf/ k| ;f/ ul/g]5 .
!!= sfo{;Dkfbg s/f/ ;DaGwL Joj:yfM -!_ ;DalGwt dGqfnon]] P]gsf] bkmf !( adf]lhd
sfo{;Dkfbg s/f/ u/L sfo{ ;Dkfbg ug{ lbOg] lhDd]jf/Lsf] klxrfg ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd klxrfg ePsf s'g} sfo{sf] lhDd]jf/Lsf ;DaGwdf
sfo{;Dkfbg s/f/ u/L lbg'cufl8 b] xfosf] s'/fx? v' nfO{ To:tf] sfd / lhDd]jf/Lsf] lj:t[t
ljj/0f tof/ ug'{kg]{5M–
-s_ sfd jf lhDd]jf/Lsf] lsl;d / k|s[lt,
-v_ sfd jf lhDd]jf/Lsf] If]q ,
-u_ sfd jf lhDd]jf/Lsf] u'0 f:t/ / kl/df0f,
-3_ sfd jf lhDd]jf/L slt ;dosf nflu lbg] xf] ;f] s'/f,
-ª_ sfd jf lhDd]jf/L lng] kbflwsf/Ln] kfpg] ;'ljwf,
-r_ sfo{;Dkfbg tflnsf / d"NofÍgsf] cfwf/ .
-#_ P]gsf] bkmf !( adf]lhd sfo{;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L s/f/df lng] kbflwsf/Ln]
To:tf] s/f/df pNn] v eP adf]lhd dfl;s, rf}dfl;s tyf jflif{s k|ult k|ltj]bg To:tf]
cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj;dIf k] z ug'{kg]{5 .
-$_ sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L s/f/df lng] kbflwsf/Ln] u/]sf] sfdsf] ;DalGwt
dGqfnosf ;lrjn] sfo{ ;Dkfbg s/f/ adf]lhd eP jf gePsf] ;DaGwdf lgoldt ?kdf
cg'udg ug'{kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd cg'udg ubf{ jf pklgod -#_ adf]lhd k]z x'g cfPsf]
k|ltj]bgaf6 jf cGo s'g} >f] taf6 sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L s/f/df lng] kbflwsf/Ln]
s/f/ adf]lhd sfd gu/]sf] s'/f hfgsf/L x'g cfPdf To:tf] kbflwsf/LnfO{ ;DalGwt
dGqfnosf ;lrjn] ;do ;dodf ;r] t jf ;hu u/fpg jf cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5
/ o;/L lbOPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'[{ To:tf] kbflwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
-^_ P]gsf] bkmf !( sf] pkbkmf -&_ adf]lhdsf] cj:yf klxrfg ug{ / Ifltk"lt{
lgwf{/0f ug{ ;DalGwt dGqfnosf ;lrjn] ;DalGwt ljifosf ljz]if1;d]t ;dfj] z u/L
tLg ;b:oLo ;ldlt u7g ug'{kg]{ 5 .

www.lawcommission.gov.np 5
www.lawcommission.gov.np

-&_ pklgod -^_ adf]lhd u7g x'g] ;ldltsf] sfof{jlw ljifoj:t's f] k|s[lt x]/L
;DalGwt dGqfnon] lgwf{/0f u/] adf]lhd a9Ldf k} tfnL; lbg x'g]5 .
-*_ pklgod -^_ adf]lhd ul7t ;ldltn] 5fgaLg u/L Ifltk"lt{ e/fpg cfjZos
b]v]df jf:tljs xfgLgf]S;fgLsf] cfwf/df Ifltk"lt{ lgwf{/0f u/L cfkm\gf] /fo 7x/;lxtsf]
k|ltj]bg ;DalGwt dGqfnosf ;lrj;dIf k] z ug'{kg]{5 .
-(_ pklgod -*_ adf]lhd k|fKt k|ltj]bgsf] cfwf/df Ifltk"lt{ e/fpgsf nflu
;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]j f/L kfPsf] JolQmnfO{ a9Ldf tL;
lbgsf] Dofb lbO{ ;" rgf lbg'kg]{5 .
-!)_ sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L kfPsf] JolQmn] pklgod -(_ adf]lhdsf] ;" rgf
kfPkl5 ;f] xL ;"rgfdf tf]lsPsf] Dofbleq tf]lsPsf] Ifltk"lt{ /sd bflvnf ug'{kg]{5 . To:tf]
Dofbleq /sd bflvnf gu/]df ;f] /sd ;/sf/L afFsL;/x c;' n pk/ ul/g]5 .
-!!_ o; lgod adf]lhd Ifltk"lt{ e/fpg] cj:yf cfPdf sfo{ ;Dkfbg ug]{
lhDd]jf/L kfPsf] JolQm;Fu ePsf] sfo{;Dkfbg s/f/ cGTo ePsf] dflgg]5 .
-!@_ s/f/ /2 eO{ cw'/f] /x]sf] sfd k'gMs/f/ jf cGo j}slNks Joj:yf u/L ;DkGg
ug]{ lhDd]jf/L ;DalGwt dGqfnosf] x'g]5 .
-!#_ sfd jf lhDd]jf/L s/f/df lng] clwsf/Laf6 o; lgod adf]lhd Ifltk"lt{
jfktsf] /sd c;' n pk/ u/L lng'cufl8 sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L kfPsf] JolQmnfO{
;kmfO{ k] z ug]{ df}sf lbg'kg]{5 .
!@= jogM -!_ ;fj{hlgs rf;f]sf] ljifosf] sfof{Gjogsf]
;fj{hlgs rf;f]sf] ljifosf] sfof{GjogM
l;nl;nfdf P]gsf] bkmf @) adf]lhd k/fdz{ ubf{ ;/f]sf/jfnf tyf gful/s ;dfhsf
;b:o jf k|ltlglwnfO{ ljifosf] k|s[lt x]/L dgfl;j ;do lbO{ pkl:yltsf] nflu ;" rgf
ug'{kg]{5 .
-@_ P]gdf plNnlvt ljifosf cltl/Qm ;j{;fwf/0fsf] efiff, wd{ / ;+:s[ltdf k|ToIf
c;/ kfg]{ ljifo;d]t ;fj{hlgs rf;f]sf ljifo x'g]5g\ .
!#= kbLo jf k]zfut cfr/0f;DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf @# sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] cfkm" kbdf jxfn /xFbf b]xfo adf]lhdsf] kbLo jf
k]zfut cfr/0f kfngf ug'{kg]{5M–
-s_ cg'zf;gdf /xL OdfGbf/L / tTk/tfsf ;fy st{Jo kfng ug'{kg]{,
-v_ /fhgLlts jf cjf~5gLo k|e fj kfg{ gx'g],
-u_ /fhg}lts bnsf] ;b:osf] ?kdf sfo{ ug{ gx'g]

www.lawcommission.gov.np 6
www.lawcommission.gov.np

-3_ ;fj{hlgs ?kdf ;/sf/sf] cfnf]rgf ug{ gx'g] ,


-ª_ sfg"g jdf]lhdsf] uf]K otf sfod ug'{kg]{,
-r_ tf]lsPsf] lhDd]jf/L ;Dkfbgdf s'g} k|sf/n] c;/ kg{ ;Sg] u/L bfg,
pkxf/, rGbf k|fKt ug{ / ;fk6L lng lbg gx'g],
-5_ sDkgLsf] :yfkgf, ;~rfng tyf Jofkf/ Jofj;fo ug{ gx'g],
-h_ lgjf{rgdf s'g} /fhg}lts bnsf] k|rf/ ug]{ / ;dy{s eO{ efu lng
gx'g],
-em_ st{Jo kfng ubf{ lzi6 / dof{lbt Jojxf/ ug'{kg]{ .
-@_ P]gsf] bkmf @# sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ;fj{ hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn]
h'g;'s} sf/0fn] cfjsfz k|fKt u/]sf] cj:yfdf klg sfg"g adf]lhdsf] uf]K o /fVg'kg]{ ljifo
;w} uf]K o /fVg'kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf @# sf] pkbkmf -@_ df n]lvPb]lv jfx]s cGo ;fj{hlgs kb wf/0ff
u/]sf JolQmsf] nflu ;DalGwt dGqfnon] kbLo jf k] zfut cfr/0f agfpg] 5 .
!$= gful/s j8fkq;DaGwL Joj:yf -!_ ;j{;fwf/0fnfO{ ;]jf k|b fg ug]{ jf hg;Dks{ sfod ug]{
k|To]s ;/sf/L sfof{ non] To:tf] sfof{nosf] kl/;/leq ;j} n] b]Vg] pko'Qm 7fpFdf gful/s
j8fkq /fVg'kg]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd /flvg] gful/s j8fkqdf P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -@_
df plNnlvt s'/fsf cltl/Qm b]xfosf s'/fx? pNn] v ePsf] x'g'kg]{5M–
-s_ ;]jf k|fKt ug{ ;]jfu| fxLn] k] z ug'{kg]{ sfuhft,
-v_ ;]jfu| fxLn] ;]jf ;DaGwdf u/]sf u'g f;f] ;'Gg] clwsf/Lsf] kb /
gfd,
-u_ ;]jf k|bfos lgsfosf]] tfn's sfof{no / 6]l nkmf]g gDj/,
-3_ ;]jf k|jfxsf] k|fyldstf,
-ª_ Ifltk"lt{ k| fKt x'g] / gx'g] ;]jfx? .
-#_ P]gsf] bkmf @% sf] pkbkmf -%_ adf]lhd Ifltk"lt{sf] bfjL ug{sf nflu ;]j f
k|bfos lhNnf:t/Lo sfof{ no eP k|d' v lhNnf clwsf/L;dIf, lhNnf k|zf;g sfof{no eP
If]qLo k| zf;g sfof{ no;dIf, sf7df8f}+ pkTosfleqsf] s'g} sfof{no eP ;DalGwt
ljefu;dIf, ljefu jf ljefuLo :t/sf] sfof{ no eP ;DalGwt dGqfno;dIf / dGqfno
eP k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{ no;dIf cg';"rL–@ adf]lhdsf] 9fF rfdf lgj]bg k]z
ug'{kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np 7
www.lawcommission.gov.np

-$_ lhNnf:t/Lo sfof{ no jf lhNnf k| zf;g sfof{no ;]j f k|bfos ePsf] cj:yfdf
o; lgod adf]lhd Ifltk"lt{sf] lgwf{/0f ug{ b] xfo adf]lhdsf] Ps ;ldlt /xg]5M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] ;efklt –cWoIf
-v_ k|d'v lhNnf clwsf/L –;b:o
-u_ ;]jf k|bfos sfof{nosf] k|d'v –;b:o
t/ lhNnf k|zf;g sfof{no / lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] xsdf Ifltk"lt{
lgwf{/0f ug{ If]qLo k|zf;sn] tf]s]sf] a9Ldf tLg ;b:oLo Ifltk"lt{ ;ldlt /xg]5 . ljefu
jf ljefuLo :t/sf] sfof{no, dGqfno jf k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] xsdf
;DalGwt dGqfno jf lgsfon] a9Ldf tLg ;b:o;Ddsf] Ifltk"lt{ lgwf{/0f ;ldlt u7g ug{
;Sg]5 .
-%_ pklgod -#_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bg hfFra'em ubf{ lgj]bgsf] Joxf]/f
dgfl;j b]lvPdf ;]jfu| fxLnfO{ k' Ug uPsf] jf:tljs xfgL gf]S;fgLsf] kl/df0fsf] ljrf/ u/L
To:tf] ;]j f k'gM k|bfg ubf{ lgz'Ns ?kdf lbg jf j9Ldf kfF rxhf/ ?k} ofF ;Dd Ifltk"lt{ lbg
;DalGwt ;ldltn] ;DalGwt lgsfosf kbflwsf/Lsf gfddf cfb]z lbg ;Sg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd kfpg] Ifltk"lt{ ;DalGwt lgsfosf k|d' v kbflwsf/Ln]
tTsfn ;]j f k|bfg gug]{ lhDd]jf/ sd{rf/Laf6 c;'npk/ u/L ;]jfu| fxLnfO{ pknAw u/fpg'
kg]{5 .
!%= 3'DtL ;]j f;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf @^ adf]lhd 3'DtL ;]j f ;~rfng ubf{ b] xfosf
;]jfu| fxLnfO{ ;'ljwf k'Ug]u/L 3'DtL ;] jf ;~rfng ug{' kg]{5 M–
-s_ sfof{ noaf6 t'ngfTds ?kdf 6f9f /x]sf ;d'bfo jf ;]j fu| fxL
-v_ s'g} sf/0fn] ;fj{hlgs ;]j f k| fKt ug{ sl7gfO{ ef]lu/x]sf ;]jfu| fxL,
-u_ t'ngfTds ?kdf lk5l8Psf If]qsf] ju{sf ;]j fu|fxL .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] 3'DtL ;]jf ;fd"lxs jf cnu–cnu ?kdf ;~rfng
ug{] u/L ;DalGwt k|d' v lhNnf clwsf/Ln] ;+of]hg ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd 3'DtL ;]j f ;~rfng ug'{cl3 To:tf] ;]j f k| fKt ug]{
nlIft ju{ nfO{ hfgsf/L x'g] u/L ;"rgf ;Dk|]if0f ug]{ lhDd]jf/L ;DalGwt sfof{no / k|d' v
lhNnf clwsf/Lsf] x'g] 5 .
-$_ 3'DtL ;]jf ;~rfng;DaGwL k|ltj]bg To:tf] ;]j f ;~rfng u/L sfof{ nodf
kms]{sf] ldltn] ;ft lbgleq tfn's lgsfodf k7fpg' kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np 8
www.lawcommission.gov.np

!^= Gofof]l rt ;]jf z'Nssf] lgwf{/0f M P]gsf] bkmf @& sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;]jf z'Ns
lgwf{/0f ubf{ b'u{d jf lk5l8Psf If]qsf jfl;GbfnfO{ ;x'lnot x'g] u/L ;fdflhs Gofosf]
cfwf/df g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;" rgf k|sfzg u/L Gofof]lrt ;] jf z'Ns lgwf{/0f
ug]{5 .
!&= hgtfsf] ;xeflutf / :jfldTj M -!_ P]gsf] bkmf @* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd kl/of]hgf jf
cfof]hgfdf hgtfsf] k|ToIf ;xeflutf / :jfldTj;DaGwL Joj:yf sfod ubf{ b] xfo
adf]lhd ug'{kg]{5M–
-s_ kl/of]hgf jf cfof] hgfsf] 5gf}6 ubf{ hgtfsf] dfu / cfjZostfsf]
cfwf/df ug]{,
-v_ kl/of]hgf jf cfof]hgfsf] ;~rfng pkef]Qmf ;ldltdfkm{t ug]{
Joj:yf ldnfpg],
-u_ kl/of]hgf jf cfof]hgfdf pkef]Qmfsf] nufgL x'g] Joj:yf ldnfpg],
-3_ kl/of]hgf jf cfof]hgfsf] sfof{Gjog, cg'udg tyf d"N ofÍgdf
hg;xeflutf ;'lglZrt x'g] Joj:yf ldnfpg] .
-@_ pklgod -!_ df plNnlvt ;xeflutf / :jfldTj;DaGwL Joj:yfdWo] ;j} jf
s'g} Joj:yf ldnfpg] u/L g]kfn ;/sf/n] tf] Sg ;Sg]5 .
!*= zf;sLo ;'wf/ PsfO{sf] sfd, st{Jo / clwsf/;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf @(
adf]lhd u7g x'g] zf;sLo ;' wf/ PsfO{sf] k|d' v sfd dGqfnoaf6 ;Dkfbg x'g] sfo{ x?nfO{
zf;sLo ;' wf/sf] dfGotf cg'?k lg/Gt/ ?kdf ;'wf/ ug]{ gLlt clVtof/ u/L sfof{G jog /
;~rfng ug{ clek|]l/t ug'{ x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ sf] ;j{ ;fdfGotfdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L zf;sLo ;' wf/
PsfO{sf] sfd, st{ Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g] 5 M–
-s_ dGqfnoaf6 ;Dkfbg x'g] sfd ;DaGwL sfg"g, gLlt / sfo{ljlw
lgdf{0f Pj+ ;'wf/sf nflu ;"rgf, ;Nnfx / k[i7kf]i f0f pknAw
u/fpg],
-v_ dGqfno ;DaGwL sfo{ k|lqmof / sfo{ljlw ;'wf/sf nflu lg/Gt/
?kdf lqmofzLn /xg],
-u_ ;fj{hlgs k|zf;g / Joj:yfkgsf gjLgtd dfGotfx?sf] k|of]uaf6
sfof{ nosf] sfo{;Dkfbgsf] u'0f:t/df ;'wf/ Nofpg k| of;/t /xg],

www.lawcommission.gov.np 9
www.lawcommission.gov.np

-3_ zf;sLo ;' wf/sf] ;DaGwdf tfnLd, uf]i7L / cGt/lqmofx?


;~rfng ug]{, u/fpg],
-ª_ zf;sLo ;'wf/nfO{ zf;g Joj:yfsf] cleGg c+usf] ?kdf ljsf;
ug]{,
-r_ ;fj{hlgs ;]j f ljt/0f / zf;sLo ;' wf/sf] ;DaGwdf cjnf]sg /
cg'udg u/L dGqfnoaf6 ;Dkfbg x'g] sfd sf/afxLnfO{ ldtJooL,
bIf / hgd'vL agfpg] .
!(= ;fj{hlgs ;'g'jfO;DaGwL sfo{ljlwM -!_ P]gsf] bkmf #) adf]lhd ;fj{ hlgs ;'g'jfO u/fpFbf
cg';"rL–# adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 .
-@_ ;fj{hlgs ;'g'jfO k|To]s rf/ dlxgfdf sDtLdf Psk6s u/fpg' kg{] 5 / To:tf]
;fj{hlgs ;'g'jfOsf] qmddf ;]jfu| fxL;dIf k|lta4tf hgfPsf s'/fx? k"/ f ug{ sfof{ non]
u/]sf k|of;x?af/] hfgsf/L lbg'kg]{5 .
-#_ ;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{qmd ;~rfng ubf{ cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf
ljifox? ;dfj]z ug{ ;lsg]5M–
-s_ cfˆgf] sfof{noaf6 ;]j fu|fxLx?nfO{ pknAw u/fOPsf jf u/fOg]
;]jf ;'ljwfx?sf] af/]df hfgsf/L lbg] ljifo,
-v_ cfˆgf] sfof{no;F u ;DalGwt ;d:of, hgu'gf;f] tyf ph'/ L,
-u_ cfˆgf] sfof{noaf6 rfn" cffly{s jif{d f ;~rfng ug{ nfluPsf
of]hgf, kl/of]hgf, sfo{qmd, ah]6 cflbsf Aff/]df ;DalGwt
;/f]sf/jfnf tyf cGo OR5's nfO{ lj:t[t hfgsf/L lbg] ljifo,
-3_ sfof{ non] cfkm"n] ;~rfng u/]sf sfo{qmdsf] ;sf/fTds jf
gsf/fTds k|efjAff/] d"NofÍg ug]{ ljifo,
-ª_ cl3Nnf] ;fj{hlgs ;'g'jfOdf cf}NofOPsf ljifodf ePsf ;'wf/sf]
pknlAw,
-r_ cGo ;d;fdlos ljifo .
@)= ;]jfu|fxLsf] u'gf;f] Joj:yfkgM
Joj:yfkgM -!_ P]gsf] bkmf #! adf]lhdsf] u'gf;f] Joj:yfkgsf nflu
k|To]s dGqfno, ljefu, ;/sf/L lgsfo tyf sfof{nodf u'gf;f] ;'Gg] lhDd]jf/ clwsf/L -
gf]8n clws[t_ tf]Sg' kg]{5 .
-@_ ;/sf/L lgsfon] u'gf;f] ;'Ggsf] nflu lgMz'Ns 6]lnkmf]g jf cgnfOg ;] jf jf
cGo pko'Qm dfWodsf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np 10
www.lawcommission.gov.np

-#_ u'gf;f] ;' Gg] lhDd]jf/ clwsf/L -gf]8n clws[t_ n] u'gf;f] k|fKt ePsf] ldltn]
rf}aL; 3G6fleq u'gf;f] Joj:yfkgsf nflu cfkm\gf] ;'emfj;lxt sfof{ no k|d' v;dIf k] z
ug'{kg]{5 .
-$_ o; lgod adf]lhd k| fKt x'g cfPsf] u'gf;f] Joj:yfkgsf nflu sfof{no
k|d'vn] tTsfn cfb]z lbg' kg]{5 / o;/L cfb] z ePsf]df ;f] cfb]z adf]lhd u'gf;f]
Joj:yfkg u/L u'gf;f]stf{ nfO{ hfgsf/L lbg' u'gf;f] ;'Gg] lhDd]jf/ clwsf/Lsf] st{Jo
x'g]5 .
@!= ljb]zl:yt a}+sdf vftf vf]Ng] :jLs[lt ;DaGwL sfo{ljlw -!_ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd ljb]zl:yt a}+sdf vftf vf]Ng rfxg] kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] vftf vf]Ng kgf{sf]
sf/0f;lxt d' Vo ;lrjn] eP k| wfgdGqL;dIf, ;lrjn] eP d'Vo ;lrj;dIf / ;lrj
dftxt lgsfosf cGo kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] eP ;DalGwt ;lrj;dIf lgj]bg k]z
ug'{kg]{5 .
t/ b]xfosf] cj:yfdf :jLs[lt lng' cfjZos x'g]5}g M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ jf k"j{ :jLs[lt k|fKt u/L cWoog
jf tflnddf efu lng ljb]z uPsf] ePdf,
-v_ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ ljb]zdf sfd ug{ uPsf] ePdf,
-u_ ;/sf/L sfd sfh ug{ ljb] zdf vl6uPsf] ePdf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgj]bg kg{ cfPdf ;DalGwt kbflwsf/Ln] ;f] lgj]bgpk/
hfFra'em u/L :jLs[lt lbg] jf glbg] ;DaGwdf lg0f{ o ug]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ljb]zl:yt a}+sdf vftf vf]Ng] :jLs[t lbg] u/L lg0f{o
ePsf]df To;sf] clen] v /fVgsf nflu g]kfn /fi6« a}+s;dIf n] vL k7fpg' kg]{ 5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd ljb]zl:yt a}+sdf vftf vf]Ng] :jLs[t glbg] u/L lg0f{ o
ePsf]df ;DalGwt kbflwsf/LnfO{ To;sf] lnlvt ?kdf tTsfn} hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-%_ o; lgod adf]lhd vf]lnPsf] vftf To;/L vftf vf]Ng] kbflwsf/L jf sd{rf/L
g]kfn kms]{kl5 k}+ tL; lbgleq aGb u/L ;f]sf] hfgsf/L cfkm" sfo{/t lgsfonfO{ lbg'kg]{5 .
:ki6Ls/0f Mo; lgodsf] k|of]hgsf nflu æa}+sÆ eGgfn] ljQ sDkgL jf lgIf]k
;+sng jf hDdf ug]{ cGo s'g} lgsfo ;d]tnfO{ hgfpFg]5 .

www.lawcommission.gov.np 11
www.lawcommission.gov.np

@@= ;Nnfxsf/ lgo'lQm ;DaGwL Joj:yfM


Joj:yfM -!_ P]gsf] bkmf #$ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
;Nnfxsf/ lgo'lQm ubf{ ljifout sfo{If]q;F u ldNg] ljz]if1nfO{ lgo'lQm ug'{kg]{5 .
-@_ ;Nnfxsf/ lgo'lQm ug'{cufl8 dGqfnon] ;Nnfxsf/sf] sfo{ljj/0f tof/ u/L
b]xfoadf]lhdsf s'/fx? v'nfO{ dlGqkl/ifb\af6 :jLs[t u/fO{ /fVg'kg]{5M–
-s_ lghfdtL ;]jfsf] kbjf6 sfo{;Dkfbg x'g g;Sg] sf/0f / ;f]sf]
ljj/0f,
-v_ ;Dkfbg ug'{kg]{ d'Vod'Vo sfo{,
-u_ cfjZos Go"gtd of]U otf,
-3_ ;]jfsf] cjlw,
-ª_ kfl/>lds / ;'ljwf .
-#_ ;Nnfxsf/sf] kbdf lgo'lQmsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] of]U otf x'g' kg]{5 M–
-s_ ;DalGwt ljifodf sDtLdf :gftsf]Q/ pkflw xfl;n u/L ;DalGwt
If]qdf sDtLdf kfF r jif{s f] cg'ej ePsf] ,
-v_ ;DalGwt ljifosf] ljz]if1sf] ?kdf klxrfg ePsf],
-v_ g]kfnsf] gful/s,
-u_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;'/bf/
g7xl/Psf],
-3_ s'g} ;/sf/L jf cw{–;/sf/L If]qdf jxfnjfnf sd{rf/L gePsf],
t/ of] lgodfjnL nfu' x'g'eGbf cl3 o:tf] kbdf sfo{/t
;Nnfxsf/sf] xsdf of] v08 nfu' x'g]5}g .

www.lawcommission.gov.np 12
www.lawcommission.gov.np

-ª_ ;/sf/L, g]kfn ;/sf/sf] ;+ul7t ;+:yf jf :yfgLo lgsfo;F u


;DalGwt s'g} j]?h' tyf jfFsL jSof} tf gePsf] .
-$_ ;Nnfxsf/n] cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ug]{ qmddf k| fKt u/]sf ;" rgf, tYofÍ,
k|ltj]bg cflbsf] clen] v /fVg'kg]{ 5 / cfk"m kbaf6 cnu x'Fb f oL ;Dk"0f{ sfuhft ;DalGwt
dGqfno jf lgsfodf a'emfpg'kg]{5 .
-%_ ;Nnfxsf/n] ;DalGwt dGqfno jf lgsfodf lgoldt ?kdf pkl:yt eO{
xflh/L k'l:tsfdf xflh/L hgfpg' kg]{ 5 .
-^_ ;Nnfxsf/n] cfk"mnfO{ tf]lsPsf] ;Dk"0 f{ sfo{s f] cfjlws sfo{ tflnsf th'{d f
u/L ;f] cg'?k sfof{G jog ug'{kg]{ 5 .
-&_ ;Nnfxsf/n] sfo{ tflnsf adf]lhd cfkm"n] ;Dkfbg u/]sf] sfo{ x? pNn]v u/L
;DalGwt dGqfno jf lgsfodf k|ltj]bg k]z ug'{kg]{5 .
-*_ ;Nnfxsf/sf] lgo'lQm x'g' cl3 lghsf] j}olQms ljj/0f k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\ sfof{nodf clen]v /fVg' kg]{5 .
-(_ ;Nnfxsf/n] cfkm\gf] sfo{ ;Dkfbg ug{ k| f/De ug'{cl3 cg';"rL–$ adf]lhdsf]
9fFrfdf kb tyf uf]klgotfsf] zky lnPsf] x'g'kg]{5 .
@#= ;Nnfxsf/sf] cfr/0fM P]gsf] bkmf #$ adf]lhd lgo'Qm x'g] ;Nnfxsf/n] b]xfosf] cfr/0f
kfngf ug'{kg]{5 M–
-s_ cg'zf;gdf /xL OdfGbf/L / tTk/tfsf] ;fy cfkm\gf] st{ Jo kfng ug]{,
-v_ Jofj;flos lgi7f sfod /fVb} lgo'lQm ubf{sf jvt tf]lsPsf zt{x? kfngf ug]{,
-u_ lghfdtL sd{rf/Ldfly s'g} lsl;dn] /fhg}lts k|efj gkfg{] / lghsf] sfo{
;Dkfbgdf x:tIf]k gug]{,
-3_ g]kfn ;/sf/sf] gLlt ljk/Lt x'g] u/L jf g]kfn ;/sf/ / hgtfsf] kf/:kl/s
;DaGwdf jf s'g} ljb]zL /fi6« ;Fusf] ;DaGwdf vnn kg{;Sg] u/L ;/sf/sf]
cfnf]rgf gug]{ jf ;dfrf/ k|sfzg gug]{,
-ª_ ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf bfg, pkxf/, rGbf cflb k| fKt gug]{,
-r_ cfkm\gf] ;DklQ ljj/0f lgo'lQm ePsf] ldltn] ;ft lbgleq ;DalGwt ;lrj;dIf
k]z ug]{ ,
www.lawcommission.gov.np 13
www.lawcommission.gov.np

-5_ cfkm\gf] :jfy{ jflemPsf] jf lxt, ;/f]sf/ jf :jfy{ /x]s f] ljifodf ;Nnfx glbg],
-h_ uf]Kotf eË gug]{ .
@$= k|j Qmfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M P]gsf] bkmf #% adf]lhd tf]lsPsf k|jQmfsf] sfd, st{Jo
/ clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ cfkm" sfo{/t lgsfodf /x]sf ;fj{ hlgs ug'{kg]{ ;"rgf k|fKt ug]{,
-v_ ;fj{hlgs ug{' kg]{ ljifosf ;"rgfx? cfkm"eGbf Ps txdflysf] clwsf/Lsf] :jLs[lt
lnO{ lgoldt ?kdf ;fj{hlgs ug]{,
-u_ s;}n] sfof{ no;Fu ;DalGwt vf; ljifosf] hfgsf/L dfu u/]d f k| rlnt sfg"g
adf]lhd hfgsf/L lbg],
t/ To:tf] ljifosf] hfgsf/L ;fj{hlgs lxtsf] lj?4 x'g] ePdf To:tf]
hfgsf/L lbg k|jQmf jfWo x'g] 5}g .
-3_ k|jQmfsf] a}7sdf efu lng] .
@%= ;"rgf k|ljlwnfO{ Jojxf/df Nofpg] M -!_ P]gsf] bkmf #& sf] pkbkmf -@_ adf]lhd k| To]s
dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{ non] ;" rgf k|ljlwnfO{ Jojxf/df Nofpg]
ljifo / k|lqmof b]xfoadf]lhd x'g] 5M–
-s_ cfkm" ;Fu ;DalGwt ;" rgf / tYofÍx? oyf;Dej sDKo"6/df Jojl:yt ?kdf /fVg],
-v_ cfkm\gf] sfof{ nosf] oyf;Dej j]ek]h lgdf{0 f u/L ;f] j]e k]hdf gful/s j8fkq,
sfo{;~rfng sfo{ljlw, sfof{ no;Fu ;DjlGwt kmf/fd tyf k|sfzgx? /
sfof{ no;Fu ;DalGwt ;"rgfx? /fVg],
-u_ cfkm\gf] sfof{ nosf] j]hk]hdf /fv]sf kmf/fdnfO{ ;]j f k|j fxsf] ;DaGwdf dfGotf
lbg],
-3_ ;"rgf k|ljlwsf] ;DjGwdf hgr]tgf a9fpg k|rf/k|;f/ Pj+ cGt/lqmof ug]{,
-ª_ ;"rgf k|ljlwsf] k|of]usf nflu hgzlQm ljsf;sf sfo{x? ug]{,
-r_ ;"rgf k|ljlwsf] k| of]uaf6 gLlt lgdf{0 f, ;]jf ljt/0f, ;'/Iff k|jGw / ;'k/Lj]If0fsf
sfo{x? l56f] 5l/tf] / k|efjsf/L t'Nofpg],
-5_ k|jfx ul/Psf] ;]j fsf] ;Gbe{df ;" rgf k|ljlwsf] dfWodaf6 k[i7kf]if0f lnO{ ;]j f
k|jfxdf ;'wf/ / u'gf;f] Joj:yfkg ug]{,
-h_ zf;sLo ;' wf/ PsfO{n] ;"rgf k|ljlwsf] pkof]usf ax'kIfLo If]qsf] vf]hL ug]{ .

www.lawcommission.gov.np 14
www.lawcommission.gov.np

-@_ ;"rgf k|ljlwnfO{ Jojxf/df NofO{ sfo{ ;Dkfbgdf k|efjsfl/tf / ldtJolotf


NofPsf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n] s'g} ljefu, ;/sf/L lgsfo, sfof{no jf sd{rf/LnfO{
k'/:s[t ug{ ;Sg]5 .
@^= cg'u dg tyf d"N ofÍg
ofÍg ;ldltM
;ldltM -!_ P]gsf] bkmf #* sf] pkbkmf -!_ sf] k| of] hgsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] s]Gb|Lo cg'udg tyf d"NofÍg ;ldlt /xg]5M–
-s_ d'Vo ;lrj, k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no –;+ of]hs
-v_ ;lrj, u[x dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u –;b:o
-3_ ;lrj, cy{ dGqfno –;b:o
-ª_ ;lrj, ;fdfGo k| zf;g dGqfno –;b:o
-r_ ;lrj, /fli6«o of] hgf cfof] u –;b:o
-5_ k|d'v, /fli6«o ;ts{t f s]Gb| –;b:o
-h_ ;lrj, k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no
-ljsf; lgdf{0f tyf ;dGjo_ –;b:o–;lrj
-@_ ;ldltsf] a}7sdf cfjZostf cg';f/ cGo ;Dj4 kbflwsf/L tyf
ljz]if1nfO{ cfdGq0f ug{ ;lsg]5 .
-#_ ;ldltn] cfkm\gf] sfo{ljlw cfkm} agfO{ nfu" ug]{5 .
@&= If]q Lo cg'udg tyf d"NofÍg ;ldltM -!_ cfˆgf] If]qleqsf If]q Lo, c~rn:t/Lo Pj+ ;/sf/L
;]jf k|b fos lgsfox?sf] sfd sf/afxLsf] lgoldt cg'udg / d"Nofª\sg u/L ;fj{ hlgs
;]jf ljt/0f k|0 ffnLnfO{ a9L Jojl:yt / k|efjsf/L agfpg k|To]s ljsf; If]qdf
b]xfoadf]lhdsf] Ps If]qLo cg'udg tyf d"NofÍg ;ldlt /xg]5 M–
-s_ If]qLo k| zf;s –;+ of]hs
-v_ If]qLo k| zf;sn] tf]s]sf] If]q Lo lgb{]zgfnosf k|d' vx?
dWo] Pshgf –;b:o
-u_ If]qLo k| zf;sn] tf]s]sf] c~rn:t/Lo sfof{ nosf k|d' v
dWo] Pshgf –;b:o
-3_ If]qLo k| zf;sn] tf]s]sf] gful/s ;dfhsf] k|ltlglw
Pshgf –;b:o

www.lawcommission.gov.np 15
www.lawcommission.gov.np

-ª_ ;x–If]qLo k|zf;s –;b:o–


;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] cfk\mgf] If]qleqsf If]q Lo Pj+ c~rn:t/Lo
;/sf/L lgsfox?sf] cg'udg tyf d"NofÍg ug]{ 5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] u/]sf] cg'udg tyf d"NofÍg ;DaGwL sfo{sf]
k|ltj]bg lgod @( adf]lhdsf] dGqfno:t/Lo cg'udg PsfOdf k7fpg' kg]{5 .
@*= lhNnf:t/Lo cg'udg tyf d"N ofÍg ;ldlt -!_ lhNnfleqsf ;/sf/L ;]j f k|b fos
lgsfox?sf] sfd sf/jfxLsf] cg'udg / d"NofÍsg u/L ;fj{hlgs ;]jf ljt/0f k|0 ffnLnfO{
a9L Jojl:yt / k| efjsf/L agfpg k|To]s lhNnfdf b]xfoadf]lhdsf] cg'udg tyf d"NofÍg
;ldlt u7g x'g]5M–
-s_ k|d'v lhNnf clwsf/L –;+ of]hs
-v_ :yfgLo ljsf; clwsf/L –;b:o
-u_ ;+of]hsn] tf]s]sf] pkef] Stfsf] xslxt;+u ;DalGwt
;+3;+:yfsf] k|d'v Pshgf – ;b:o
-3_ lhNnf ;b/d'sfd /x]s]f gu/kflnsfsf] k|d'v jf
ufFp ljsf; ;ldltsf] cWoIf –
;b:o
-ª_ ;xfos k|d'v lhNnf clwsf/L –;b:o–;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] lgod @& adf]lhdsf] If]qLo cg'udg tyf
d"NofÍg ;ldlt;Fu ;dGjo / ;Dks{df /xL lhNnf leqsf ;/sf/L lgsfox?sf] cg'udg
tyf d"N ofÍg ug]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] u/]sf] cg'udg tyf d"NofÍsg ;DaGwL
sfo{sf] k|ltj]bg lgoldt ?kdf If]qLo cg'udg tyf d"NofÍg ;ldltdf k7fpg' kg]{5 .
@(= ofÍg tyf cg'udg PsfO{M -!_ P]gsf] bkmf #* sf] pkbkmf -#_ sf] k|of]hgsf] nflu
d"NofÍ
k|To]s dGqfnodf b] xfo jdf]lhdsf] Ps d"N ofÍg tyf cg'udg PsfO{ /xg]]5M–
-s_ ;lrj, ;DalGwt dGqfno, lgsfo jf cfof]u –;+ of]hs
-v_ dGqfno, lgsfo jf cfof]usf dxfzfvf
k|d'vx? dWo]a f6 ;lrjn] tf]s]sf] a9Ldf b'O{hgf –;b:o
-u_ s]Gb|Lo:t/sf ljefuLo k|d'vx? dWo]af6 ;lrjn] tf]s]sf

www.lawcommission.gov.np 16
www.lawcommission.gov.np

a9Ldf b'O{hgf –;b:o


-3_ ;DalGwt If]q x]g]{, zfvf k|d' v, k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\sf] sfof{ no –;b:o
-ª_ ;DalGwt If]q x]g]{ sfo{qmd lgb]{zs, /fli6«o of] hgf
cfof]usf] ;lrjfno –;b:o
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] PsfOn] hgtfdf k|j fx ePsf] ;] jf / ;'ljwf tyf
;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf k| fKt pknlAw, k|d'v 36gf tyf tYofÍ ;DaGwL ljj/0f ;+sng
u/L s]Gb|Lo cg'udg tyf d"N ofÍg ;ldlt ;dIf k]z ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] PsfO{n] s]Gb|Lo cg'udg tyf d"NofÍg ;ldltn] dfu
u/]sf ;"rgf, hfgsf/L, tYofÍ cflb pknAw u/fpg[' k5{ .
#)= cg'u dg tyf d"NofÍg;DaGwL sfo{ljlwM lgod @^, @& / @* adf]lhdsf cg'udg tyf
d"Nofª\sg ;ldlt / lgod @( adf]lhdsf] cg'udg PsfO{n] cg'udg tyf d"NofÍsg ubf{
ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw cfkm}n] tof/ u/L nfu" ug]{ 5g\ .
#!= gLlt tyf of]hgf ;DjGwL sfo{ km5\
km5of}
\of}{6 ug]{ ;dofjlwM g]kfn ;/sf/sf] gLlt jf of] hgf
;DjGwL sfo{df cfkm\gf] sfof{noleq p7fg eO{ cfkm}n] lg0f{o ug'{kg]{ ePdf jf To:tf]
sfo{df ;f] sfof{non] cfjZos ljrf/ u/L csf]{ sfof{nonfO{ lg0f{o jf lgsf;f lbg'kg]{
ePdf sfof{no k|d'vn] ;f] sfd a9Ldf tL; lbgleq km5\of}{6 ug]{ jf ug{ nufpg' kg]{5 .
s'g} sf/0fjz tf]lsPsf] cjlwleq sfo{ km5\ of}{ 6 x'g g;Sg] b]lvPdf sfof{no k|d'vn]
sf/0f;d]t v'nfO{ sfo{ km5\of}{6 ug{ cfjZos kg]{ cjlw yk ug{ ;Sg] 5 .
#@= ;f]wk'5sf] nflu n]vL cfPsf]df sfo{ km5\
km5of}
\of}{6 ug]{ ;dofjlw M s'g} sfof{ noaf6 cfkm\gf] sfo{
km5\of}{6sf] l;nl;nfdf s'g} ljifosf] hfgsf/L lngsf] nflu n] vL cfPsf]d f To:tf] ;f] wk' 5sf]
hjfkm lbg] sfof{ non] sfof{ nodf kq k| fKt ePsf] ldltn] ;fdfGotof ;ft lbgleq hjfkm
lbg' kg]{5 .
##= /fo k/fdz{ ;DaGwL sfo{ km5\
km5of} ;dofjlwMM -!_ cfkm\gf] sfof{nosf cltl/Qm cGo
\of}{6 ug]{ ;dofjlw
sfof{ no;Fu klg ;DalGwt ePsf] ljifodf lg0f{o ug'{kbf{ sfg"g tyf gLlt lgoddf :ki6
pNn]v gePsf] ljifo kg{ cfPdf jf gLltut ljifo ePdf ;DalGwt sfof{ non] ;ft lbgleq
/fo dfu ug'{kg]{5 / To;/L dfu ePsf] /fo k|fKt ePsf] ldltn] ;ft lbgleqdf sfo{
km5\of}{6 ug'{kg]{5 .

www.lawcommission.gov.np 17
www.lawcommission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd /fo k/fdz{ ;f]lwPsf]d f hjfkm lbg] sfof{non] klg
To;/L n]vL cfPsf] ldltn] a9Ldf kGw| lbgleq /fo k/fdz{ lbg' kg]{5 .
#$= lgsf;f tyf vr{ ;DaGwL sfo{ km5\
km5of}
\of}{6M s'g} sfof{ noaf6 jh]6 ;DaGwL lgsf;fsf] nflu
n]vL cfPsf]df lgsf;f lbg] sfof{ non] :jLs[t jh]6leq k/]sf] /sd eP n]vL cfPsf]
ldltn] kfFr lbgleq / :jLs[t jh]6leq gk/]sf] /sdsf] lgsf;f lbg'kg]{ eP n] vL cfPsf]
ldltn] kGw| lbgleq lgsf;f lbg] sfo{sf] km5\ of}{6 ug'{kg]{5 .
t/, lgsf;f lbg] sfdsf] l;nl;nfdf lgsf;f dfuL k7fPsf] sfof{ no jf c? s'g }
sfof{ nodf cfjZos ;f]wk' 5 ug'{kg]{ ePdf tLg lbgleq ;f]wk'5 u/L hjfkm k|fKt ePsf]
ldltn] ;ft lbgleq ;f] sfo{sf] km5\ of}{ 6 ug'{kg]{5 .
#%= km5\
km5of}
\of}{6 ug'{kg]
kg]{ sfo{sf] k|fyldstf tf]Sg]M -!_ Pp6f ;/sf/L sfof{noaf6 csf]{ ;/sf/L
kg
sfof{ nodf sfo{ km5\ of}{ 6sf] nflu k7fpFbf b]xfo adf]lhd k|fyldstf tf]s L b]xfosf]
clwsf/Ln] x:tfIf/ ug'{kg]{5 / csf]{ sfof{non] klg ;f] xL adf]lhd tf]lsPsf] cjlwleq sfo{
km5\of}{6 ug'{ kg]{5 M–

k|fyldstf k|fyldstf tf] Sg] / kqdf x:tfIf/ ug]{ clwsf/L hjfkm k7fpg' kg]{
cjlw
t'?Gt ljefuLo k|d' v jf sfof{ no k|d' v jf zfvf k|d'v b'O{ lbgleq
clt h?/L ljefuLo k|d' v jf sfof{ no k|d' v jf zfvf k|d'v kfFr lbgleq
h?/L sfof{ no k|d'veGbf Ps tx tNnf] clws[t ;ft lbgleq
;fwf/0f ;DalGwt clws[t kGw| lbgleq

-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fyldstf tf]Sbf hjfkm lbg'kg]{ sfof{ non] To;/L
tf]lsPsf] ;doleq hjfkm lbg ;Sg], g;Sg] Jojxf/, ljifoj:t' / kIfnfO{ ;d]t ljrf/
ug'{kg]{5 .
-#_ ;fj{hlgs sfdsf] l;nl;nfdf ;fdfGo gful/ssf] tkm{af6 cfkm\gf] sfof{ nodf
k/]sf] h'g;'s} k|sf/sf] lgj]bgdfly sfof{no k|d'vn] ;f] lgj]bgsf] ljifoj:t'sf] uDeL/tfnfO{
ljrf/ u/L k|fyldstf tf]sL ;f] adf]lhd sfo{ km5\of}{6 ug]{ jf u/fpg] Joj:yf ug'{kg]{5 .
-$_ s'g} klg sfof{ non] ;Dkfbg ug'{kg]{ sfo{sf] l;nl;nfdf lgb]{zg lbg]
clwsf/Ln] sfg"gL k|s[of / låljwfhgs k|s[ltsf ljifodf jfx]s l6Kk0fL dfkm{t lg0f{o ug]{
www.lawcommission.gov.np 18
www.lawcommission.gov.np

k|lqmof cjnDjg gu/L ;f]xL kqdf g} :ki6 lgb]{zg lbg'kg]{5 . o;/L clwsf/ k| fKt
clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{zgnfO{ To:tf] clwsf/Ln] u/]sf] lg0f{o ;/x dfgL sfo{ ;Dkfbg
ug'{kg]{5 .
-%_ ;/sf/L sfo{ ;Dkfbgsf] l;nl;nfdf Ps sfof{non] csf]{ sfof{noaf6 lng'kg]{
jf To:tf] sfof{nodf pknJw u/fpg' kg]{ ;"rgf tyf hfgsf/L cf} krfl/s ?kdf sfof{ nodf
pknJw ;+rf/ dfWod Od]n, ˆofS; cflbaf6 lbOPsf] hfgsf/L tyf ;"rgfnfO{ cfwf/ lnO{
sf/afxL cufl8 a9fpg ;lsg]5 .
#^= sfo{
sfo{ km5\
km5of}
\of}{6 ug]{ ;dofjlwM -!_ k|To]s kbflwsf/L jf sd{rf/Ln] sfo{ ljj/0fdf tf]lsP
adf]lhd cfkm" n] ug'{kg]{ sfo{ b]xfosf] k|fyldstf hlgPsf]df b]xfosf] cjlwleq k| fKt
;dosf] qmd cg';f/ km5\ of}{ 6 ug'{kg]{ 5 M–
l;=g+= k|fyldstf sfo{ km5\of}{6 ug]{ cjlw
! t'?Gt cfkm} n] sfo{ km5\of{}6 ug'{kg]{df cfkm";dIf k]z ePs} lbg / dflyNnf]
txdf k] z ug'{kg]{df ;f] xL lbg / sfof{no p7\g] ;do k/]sf] eP c8\ 8f
a:gf;fy .
@ clt h?/L cfkm} n] sfo{ km5\of}{6 ug'{kg]{df tLg lbg / dflyNnf] txdf k]z ug'{kg]{
ePdf b'O{ lbg .
# h?/L cfkm} n] sfo{ km5\ of}{6 ug'{kg]{df kfF r lbg / dflyNnf] txdf k]z ug'{kg]{df
b'O{ lbg .
$ ;fwf/0f cfkm} n] sfo{ km5\ of}{ 6 ug'{kg]{df bz lbg / dflyNnf] txdf k]z ug'{kg]{df
;ft lbg .
:ki6Ls/0fM
ki6Ls/0fM
-!_ æt'?GtÆ eGg] k|fyldstf hlgPsf]df jfx]s cGo k| fyldstf hlgPsf]df sfo{
km5\of}{6 ug]{ cjlw eGgfn] sfo{sf] p7fg jf z'? u/]sf] / km5\of}{6 u/]sf] lbg jLrsf]
cjlwnfO{ hgfpg] 5 / o:tf] sfo{nfO{ ju{L{s/0f ug]{ clwsf/ ;DalGwt lgsfonfO{
x'g]5 .
-@_ s'g sfddf s'g lsl;dsf] k|fyldstf hlgPsf] xf] ;f] s'/f ;DalGwt sfof{noleq}
p7fg ePsf] sfd eP ;f] sfo{ km5\ of}{ 6 ug{ cfb] z lbg] clws[tn] k|fyldstf
lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 . cGo sfof{noaf6 n] vL cfPsf]d f ;f] xL sfof{ noaf6
k|fyldstf lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np 19
www.lawcommission.gov.np

-#_ s'g} klg k|fyldstf ghlgPsf] sfdnfO{ ;fwf/0f sfd dflgg]5 .


#&= sd{rf/L / sfdsf]
sfdsf] plrt afF8kmfF8sf] Joj:yf ldnfpg]
ldnfpgM -!_ lgod #^ sf] pklgod -!_ df
tf]lsPsf] cjlwleq s'g} sd{rf/Laf6 sfo{ km5\ of}{ 6 ug{ nufpFbf ;DalGwt sfof{no k|d'vn]
;f] xL lgoddf tf]lsPsf] cjlwleq km5\of}{6 x'g ;Sg] u/L cfkm\gf] sfof{nosf ljleGg txsf
sd{rf/Laf6 sfo{ km5\ of}{ 6 x'g] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
-@_ Goflos jf cw{ Goflos lgsfodf sfo{ ug'{ u/fpg' k/]df sfg"gn] tf]s]sf] k|s[of
/ 9fFrfdf / cGo lgsfo jf kbflwsf/L ;dIf sfof{ nosf] sfo{sf] l;nl;nfdf t'?Gt, clt
h?/L / uf]Ko afx]s ;DjlGwt sfof{nosf] dxfzfvf÷zfvf k|d' vnfO{ Wofgfsif{0 f u/L
kqfrf/ ug'{kg]{5 . o;/L kqfrf/sf] btf{ / rnfgL ;DalGwt zfvf÷dxfzfvfaf6 ug{' kg]{5 .
#*= sfo{ km5\
km5of}
\of}{6 ;DaGwL ljj/0f k]z ug'{kg]{ M -!_ s'g} sd{rf/Ln] lgod #^ df tf]lsPsf]
cjlwleq cfkm"n] ug'{kg]{ sfo{ km5\ of}{ 6 ug{ g;lsg] ePdf ;f]sf] sf/0f ;d]t vf]nL cfkm\gf]
sfof{ nosf k|d' vnfO{ Dofb e'Qmfg x'g' cufj} cjut u/fpg' kg]{5 .
-@_ dGqfno, ;lrjfno, cfof] u jf ljefu:t/df sfo{/t k|To]s clws[t:t/sf
sd{rf/Ln] cfkm"n] km5\ of}{ 6 u/]sf] jf k] z u/]sf] sfo{sf] nut /fvL dfl;s ?kdf
;'k/Lj]I fsnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-#_ s'g} sfof{nosf] sd{rf/Ln] o; lgod cg';f/ ;dodf sfo{ km5\of}{6 u/]sf] jf
gu/]sf] Joxf]/fsf] ;DaGwdf ;'k/Lj]I fsn] sfof{ no k|d' v;dIf k|ltj]bg k] z ug'{kg]{ 5 .
#(= e/kfO{ lbg'kg]
kg]{ M -!_ sfof{nodf s'g} ;]jfu| fxLn] cfkm} pkl:yt eO{ lgj]bg lbg NofPdf
To:tf] lgj]bg btf{ ug{ ldNg] jf gldNg] ;f] hfFrL ldNg] eP tTsfn} btf{ u/L btf{ gDj/,
;do / ldlt;lxtsf] lgj]bg j'em]sf] e/kfO{ jf lg:;f lgj]bsnfO{ lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd hfFRbf btf{ ug{ gldNg] /x]5 eg] gldNg'sf] sf/0f v' nfO{
lgj]bgsf] k5fl8 b/lk7 u/L b/lk7 ug]{sf] gfd, y/, bhf{ / ;xL tyf sfof{ nosf] 5fk
nufO{ lgj]bg lkmtf{ lbg'kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ePsf] b/kL7sf ;DaGwdf lrQ ga'em\g] lgj]bsn] ;f]
sfof{ nosf] tfn's sfof{ nodf lgj]bg ug{ ;Sg]5 / To; ;DaGwdf tfn's sfof{non] u/]sf]
lg0f{o clGtd x'g] 5 .
$)= sfof{nosf] lg/LIf0f
lg/LIf0f ug'{kg]{ M -!_ ;lrjn] cfkm\gf] dGqfno, dftxtsf ljefu, kl/of] hgf
tyf sfof{ nosf] / ljefuLo k|d' v tyf sfof{no k|d' vn] cfkm\gf] / cfkm\gf] dftxtsf]

www.lawcommission.gov.np 20
www.lawcommission.gov.np

sfof{ no tyf kl/of]hgfsf] k|To]s cfly{s jif{d f sDtLdf Ps k6s cfkm}n] jf cfkm"n]
clVtof/ ;'Dk]sf] sd{rf/Låf/f clgjfo{ lg/LIf0f ug'{ u/fpg' kg]{ 5 .
-@_ cbfnt / /Iff ;DaGwL lgsfo jfx]s cGo lhNnfl:yt sfof{no tyf ljsf;
cfof]hgfsf] jif{d f Psk6s ;DalGwt lhNnfsf] k|d' v lhNnf clwsf/Ln] lg/LIf0f ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd lg/LIf0f ubf{ cg';"rL–% df plNnlvt s'/fx?sf]
jf/]df hfgsf/L lnO{ ;f]s f] ljj/0f tof/ u/L clen]v /fVg' kg]{ 5 .
$!= lg/LIf0f ;DaGwL sfo{ljlw / sf/afxLM
sf/afxL -!_ lgod $) adf]lhd lg/LIf0f ubf{ b]lvg cfPsf
d'Vo d'Vo s'/fx? hgfO{ lg/LIf0f ug]{ clwsf/Ln] ;f] xL lgodsf] pklgod -#_ adf]lhd tof/
ePsf] ljj/0f pk/ Wofg lbg' kg]{5 .
-@_ lg/LIf0f ug]{ clwsf/Ln] lg/LIf0faf6 b]lvPsf ljifox?df tTsfn cfjZos
lgb]{zg lbg' kg]{ ljifodf To:tf] lgb]{zg lbg' kg]{5 .
-#_ lg/LIf0f ug]{ clwsf/Ln] o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f u/]kl5 lg/LIf0fsf]
k|ltj]bg lg/LIf0f ul/Psf] lgsfosf] tfn's sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 .
-$_ lg/LIf0f ubf{ s'g} clgoldttf b]lvPdf To:tf] clgoldttf x6fO{ lgoldt ug{
lg/LIf0f ug]{ clwsf/Ln] ;DalGwt sfof{no jf sd{rf/LnfO{ dgfl;j dflkmssf] df}sf lbg
;Sg]5 .
-%_ lg/LIf0f ubf{ gd"gf -:ofDkn_ 5fgL lg/LIf0f ug]{ jf lj:t[t ?kdf lg/LIf0f ug]{
eGg] ljifodf lg/LIfs cfkm}n] lgwf{/0f ug]{ 5 .
-^_ lg/LIf0f ug]{ clwsf/Ln] lg/LIf0f ubf{ uDeL/ q'l6 jf clgoldttf ePsf] jf
sfof{ noaf6 ;Dkfbg x'g'kg]{ sfd sf/afxL x'g g;s]sf] kfOPdf k| rlnt sfg"g adf]lhd
sf/afxL ug{ ;lsg] eP tTsfn} sf/afxL ug]{ / g;lsg] eP clwsf/ k| fKt clwsf/L;dIf
sf/afxLsf] l;kmfl/;;fy k|ltj]bg k]z ug'{kg]{5 .
$@= cGo lgsfoåf/f lg/LIf0f x'g;Sg] M o; lgodfjnL adf]lhd lg/LIf0f eP jf gePsf]
;DaGwdf a'em\g / o; lgodfjnL adf]lhd x'g'kg]{ lg/LIf0f x'g g;s]df jf gePdf To:tf]
sfof{ nosf] lg/LIf0f g]kfn ;/sf/sf] lgb]{zg cg';f/ cGo s'g} lgsfoåf/f ug{ u/fpg
;lsg]5 .
$#= pRr:t/Lo lgb]{zg ;ldlt M -!_ P]g / o; lgodfjnLadf]lhdsf] ;' zf;g sfod ug]{
;DaGwdf eP u/]sf sfo{ x?sf] ;do ;dodf ;dLIff ug{ / cfjZos lgb]{zg lbg
b]xfoadf]lhdsf] pRr:t/Lo lgb]{zg ;ldlt /xg]5 M–
www.lawcommission.gov.np 21
www.lawcommission.gov.np

-s_ k|wfgdGqL cWoIf


-v_ pkk|wfgdGqL ;b:o
-u_ u[xdGqL ;b:o
-3_ cy{ dGqL ;b:o
-ª_ ;fdfGo k|zf;g dGqL ;b:o
-r_ sfg"g, Gofo tyf ;+ljwfg;ef Joj:yf dGqL ;b:o
-@_ ;ldltsf] a}7sdf cfjZostf cg' ;f/ cGo dGqL tyf ;Da4 kbflwsf/L jf
ljz]if1nfO{ cfdGq0f ug{ ;lsg]5 .
-#_ ;ldltn] cfkm\gf] sfo{ljlw cfkm}+ agfO{ nfu" ug]{5 .
$$= ljefuLo sf/jfxL x'g ;Sg]M o; lgodfjnL adf]lhd ;dodf sfo{ km5\of}{6 gu/]sf] jf
lg/LIf0f ug'{kg]{ clwsf/Ln] sfof{no lg/LIf0f u/]sf] gkfOPdf To;/L lg/LIf0f ug'{kg]{
lhDd]jf/L ePsf] clwsf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL ug{ ;lsg]5 .
$%= sfo{;Dkfbg ;"rsM P]gsf] bkmf $@ adf]lhdsf] sfo{;Dkfbg ;"rs cg';"rL–! sf] v08 -v_
df pNn] v eP adf]lhd x'g]5 .
$^= vf/]hL / arfpM -!_ b]xfosf] lgodx? tyf lgodfjnL vf/]h ul/Psf 5g\M–
-s_ k|zf;sLo sfo{ km5\of}{6 lgodx?, @)@^
-v_ ;/sf/L sfof{ no -lg/LIf0f_ lgodfjnL, @)@^
-u_ k|zf;sLo clwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ;DaGwL lgodx?,
@)$@ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vf/]h ul/Psf lgodx? tyf lgodfjnL adf]lhd eP
u/]sf sfd sf/afxL o;} lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .

www.lawcommission.gov.np 22
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !
-lgod & sf] pklgod -^_ / lgod $$ ;Fu ;DalGwt_
dfl;s k|ult k|ltj]bg kmf/fd
v08 -s_

dGqfno÷lgsfosf] gfd ==================================== ;fn============dlxgf=====


qm=;+= ;Dkfbg ePsf] k|d'v sfo{x? sfof{G jog l:ylt klxrfg ePsf k|d'v ;d:of ;dfwfgsf k|of; s}lkmot
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

www.lawcommission.gov.np १६
www.lawcommission.gov.np

b|i6JoM Ps} k|s[ltsf PseGbf a9L sfo{ ;Dkfbg ul/Psf] eP To:tf] sfo{sf] gfd pNn] v u/L ;Dkfbg ePsf sfdsf] ;+ Vof pNn]v ug'{kg]{5 .

;DalGwt zfvf ÷dxfzfvf k|d'vsf] ;lrj÷sfof{no k|d'vsf]


;xL ;xL

www.lawcommission.gov.np १७
www.lawcommission.gov.np

v08 -v_
sfo{ ;Dkfbg ;"rs kmf/fd
========================================dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u cfly{s jif{=================dlxgf==========
qm=;+= ljj/0f PsfO ;"rsf+Í k|ult s}lkmo
o; dlxgfsf] xfn;Ddsf] t
1. b/jGbL / kbk"lt{sf] l:ylt ;+Vof ====clws[t :t/ -s"n kb_ ======clws[t:t/ - =====clws[t:t/ -
====;xfos :t/ -s"n kb_ kbk"lt{_ kbk"lt{_
======;xfos:t/ - =====;xfos:t/ -
kbk"lt{_ kbk"lt{_
2. a]?h' km5\ of}{ 6 k|ltzt sDtLdf $)Ü -jflif{s_
3. dGqfno÷s]Gb|Lo:t/sf lgsfo / dftxtsf k6s sDtLdf jif{df @ k6s
ljefusf] lg/LIf0f
4. u'gf;f] Joj:yfkg
-s_ kg{ cfPsf] hgu'gf;f] ;+Vof
-u_ km5\of{}6 ePsf] hgu'gf;f] ;+Vof
5. of]hgf ;dLIff k6s
jflif{s jflif{s ! k6s
rf}dfl;s ;dLIff k6s # k6s
6. jflif{s jh]6 / vr{

www.lawcommission.gov.np १८
www.lawcommission.gov.np

-s_ jflif{s k"Flhut vr{ s'n /sd


-v_ of] dlxgfsf] vr{ k|ltzt nIo cg';f/
7. klxnf] k| fyldstf k|fKt sfo{qmdx?sf] PsLs[t k"0ff{ Í %
k|ult
8. dGqfno:t/ ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldltsf] k6s ^ k6s
a}7s

www.lawcommission.gov.np १९
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – @
-lgod !$ sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
gful/s j8fkq adf]lhd Ifltk"lt{sf] bfjL ubf{ k]z ug'{kg]{ lgj]bgsf] 9fFrf

1. sfof{ nosf] gfdM


2. sfof{ nosf] 7] ufgfM
3. dfu u/]sf] ;]j f jf j:t'sf] ljj/0fM

4. dfu u/]sf] ;]j f jf j:t'sf] nflu lgj]bg k]z u/]sf]M


• ldltM
• ;doM
5. ;]jf jf j:t' pknAw gePsf]d f ;DalGwt sfof{ non] pNn]v u/]sf] sf/0f jf cf}lrToM

6. sfof{ non] pNn]v u/]sf] sf/0f jf cf}lrTopk/ lrQ gj'em]sf] s'/f, sf/0f Pj+ cf}lrToM

7. ;]jf jf j:t' pknAw gx'Fb f k'Ug uPsf] c;'ljwf, xfgL gf]S;fgL÷Ifltsf] ljj/0f / ;f] sf]
k|df0fM

8. ;DalGwt ;]j f jf j:t' pknAw u/fpg] lhDd]jf/L kfPsf] sd{rf/L÷kbflwsf/Lsf],–


• gfd y/M
• kbM
9. lgj]bssf]M–
• gfd, y/
• x:tfIf/M
• 7]ufgfM
• afa', cfdf jf cleefjssf] gfdM
• ldltM

www.lawcommission.gov.np १८
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – #
-lgod !( sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;fj{hlgs ;'g'j fO;DaGwL sfo{ljlw

;fj{hlgs ;'g'j fO ubf{ ckgfpg'kg]{ sfo{ljlw b]xfoadf]lhd x'g]5M–


(1) If]qLo:t/sf / c~rn:t/sf sfof{nosf k|d' vn] cf–cfkm\gf] sfof{noaf6 ug'{kg]{
;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{s|d cfkm}F ;~rfng ug'{kg]{5 / o;/L ;fj{ hlgs ;'g'jfO ubf{
cfjZos x]/km]/ u/L of] sfo{ljlw ckgfpg ;lsg]5 .
(2) k|d'v lhNnf clwsf/Ln] lhNnf:t/sf ;a} sfof{no k|d' vx?sf] a} 7s af]nfO{ ;fj{hlgs
;'g'jfO ;+ of] hg ug]{ Ps ;ldltsf] u7g ug'{kg]{5 .
(3) k|d'v lhNnf clwsf/L :jo+ jf lhNnf k| zf;g sfof{ nosf clws[t jf lhNnf ;fj{hlgs
;'g'jfO ;ldltdf /x]sf kbflwsf/Lx?dWo]af6 lgod !( sf] pklgod -@_ df plNnlvt
;do ;Ldfdf g36fO{ kfn}kfnf] kg]{ u/L ;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{qmd ;~rfng
ug{'kg]{5 .
(4) ;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{qmd ;~rfng ug{ tf]lsPsf] kbflwsf/Ln] ;fj{hlgs ;'g'jfO
sfo{qmddf lgod !( sf] pklgod -#_ adf]lhdsf ljifox? ;dfj]z u/L sfo{;"rL
-Ph]08f_ tof/ ug'{kg]{5 .
(5) :yfgLo cg's"ntf x]/L a9L hg;xeflutf u/fpg ;lsg] l:ylt;d]t ljrf/ u/L
;fj{hlgs ;'g'jfOsf nflu pko'Qm ldlt, ;do, :yfg / ;Dej eP Ph]0 8f;d]t pNn]v
u/L ;f] s'/f ;/f]sf/jfnf hg;fwf/0fnfO{ hfgsf/L u/fpg ;fj{ hlgs ?kdf ;" rgf 6fF;
ug]{, dfOlsË ug]{, :yfgLo Pkm=Pd= tyf klqsfx?af6 k|rf/ k| ;f/ ug'{ u/fpg'kg]{5 .
(6) sfo{qmddf s] s:tf dflg;x?nfO{ ;dfj] z u/fpg] xf] To;sf] ;" rL tof/ ug'{kg]{ 5 /
k|fyldstf tf]sL oyf;Dej jf:tljs ;/f]sf/jfnfx?nfO{ ;dfj] z u/fpg'kg]{5 . To:tf]
sfo{qmddf cfjZostfg';f/ s'g} lj1, a'l4hLjL lgjf{lrt lgsfosf kbflwsf/L, ;/sf/L
sfof{ nosf tf]lsPsf gf]8n clws[tx?, u}/;/sf/L lgsfosf kbflwsf/Lx?, lhNnf
cg'udg ;ldltsf kbflwsf/LnfO{ cfdGq0f ug{ ;lsg]5 . :ffy} o:tf sfo{qmddf
;~rf/sdL{x?nfO{ cfdGq0f ug'{kg]{5 .
(7) ;fj{hlgs ;"rgf ;fdfGotM Ps xKtfcufl8 k|sflzt ug'{kg]{5 . :yfg lgwf{/0f ubf{ slt
;xefuL ;dfj]z x'g;S5g\ To;sf] cg'dfg u/L / ;xefuLx?sf] ;'ljwf -kfos kg]{,
vfg]kfgL, k|fylds pkrf/, zf}rfno cflb_ nfO{ ljrf/ u/L :yfg lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 .

www.lawcommission.gov.np १९
www.lawcommission.gov.np

(8) ;fj{hlgs ;'g'jfO sfo{qmdsf] ;+ of]hg ug]{ kbflwsf/Ln] cl3Nnf ;'g'jfO sfo{qmdsf]
lg0f{o, k|ltj]bg / To;sf] sfof{Gjogsf] l:yltaf/] 5f]6s/Ldf hfgsf/L lbg], cfjZos
k/] ;+zf]wgsf] k|: tfj ug]{, Ph]0 8fdf k/]sf ljifox?df qmdzM 5nkmn cl3 a9fpg] /
cGTodf csf]{ ;fj{hlgs ;'g'jfOsf] ;Defljt ldlt,;do / :yfgaf/] hfgsf/L lbg'kg]{5 .
(9) ;fj{hlgs ;'g'jfOsf] qmddf p7fOPsf Pj+ JoQm ul/Psf ljrf/, /fo;' emfj, k|lta4tf
cflbsf] d'Vo d' Vo aF+"bfx?sf] l6kf]6 u/L k|dfl0ft u/L /fVg'kg]{ 5 .
(10) ;fj{hlgs ;'g'j fO sfo{qmd ;~rfng M
• sfo{qmdsf] p2]Zodfly k|sfz kfg]{,
• tf]lsPsf] ljifo;DaGwL ;fj{hlgs ;]j f k| jfxaf/] 5f]6s/Ldf hfgsf/L -;DalGwt
lgsfosf lhDd]jf/ kbflwsf/Lx?af6_ lbg],
• ;xefuLx?n] tf]lsPsf] ljifodf ;Lldt /xL u/]sf] lnlvt jf df}l vs k|Zgx?sf]
;+sng ug]{,
• ;DalGwt lgsfosf lhDd]jf/ kbflwsf/Laf6 k|Zgsf] pQ/ lbg],
• pQ/kl5sf] yk lh1f;f -s'g} eP_ /fVg],
• ;DalGwt lgsfosf lhDd]jf/ kbflwsf/Laf6 yk lh1f;faf/] :ki6 kfg]{,
• sfo{qmdsf] ;dLIff (p2] Zo, ;xof]uL kIfx?, ;'g'jfOsf ljifox?, ;'g'jfOsf]
lgisif{x? cflb_ ug]{ .

(11) ;fj{ hlgs ;'g'jfO sfo{qmdsf] k|ltj]bg


b]xfosf] 9fFrfadf]lhd ;fj{hlgs ;'g'j fO sfo{qmdsf] k|ltj]bg tof/ ug'{kg]{5 M–
• ;+of]hg ug]{ JolSt Pj+ lgsfoM
• sfo{qmdsf] ljifoM
• sfo{qmd cfof]hgf :ynM
• sfo{qmd cfof]hgf ul/Psf] ldlt / ;doM

qm=;=+ k|Zg, ;xefuLsf] k|Zg, u'gf;f] hjfkm lbg] hjfkmsf] s}lkmot


u'gf;f] jf k|Zg, u'gf;f] jf ;Da4 5f]6s/L Joxf]/f
;'emfj jf ;' emfj ;'emfj;F u kbflwsf/Lsf]

www.lawcommission.gov.np २०
www.lawcommission.gov.np

stf{sf] ;DalGwt gfd, y/ / kb


gfd, y/ lgsfo
/ 7]ufgf
1.

2.

3.

4.

5.

www.lawcommission.gov.np २१
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–
L–$
-lgod @@ sf] pklgod -(_ ;Fu ;DalGwt_

;Nnfxsf/n] lng] kb tyf uf]kgLotfsf] zkysf] 9fFrf

d -;DalGwt ;Nnfxsf/sf] k"/f gfd_ ==========================;Tolgi7fk"j{s k|lt1f


u5'{ ÷ O{Zj/sf] gfddf zky lnG5' ls d}n] g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# k|lt k"0 f{
akmfbf/ /x+b} k| wfgdGqL÷pkk|wfgdGqL÷dGqLsf] ;Nnfxsf/sf] kbsf] sfdsfh k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL d'n's / hgtfsf] ;f] emf] lrtfO{, s;}sf] 8/ gdfgL, kIfkft gu/L,
k"jf{u| x jf v/fa efjgf glnO{ OdfGbf/L ;fy kfngf ug]{5' / cfkm\gf] st{ Jo kfngfsf]
l;nl;nfdf cfkm"nfO{ 1ft x'g cfPsf] s'/f k| rlnt sfg"gsf] kfngf ubf{ jfx]s d kbdf
jxfn /x]s f] jf g/x]sf] s'g} klg cj:yfdf k|s 6 ug]{ 5}g .

gfd, y/ M =========================

ldlt M ===================== ;xL M ============================

www.lawcommission.gov.np २२
cg';"rL – %
-lgod $) sf] pklgod -#_ / lgod $! sf] pklgod -!_ ;F u ;DalGwt_
lg/LIf0f ubf{ hfgsf/L lng'kg]{ s'/ fx?
lg/LIf0f ul/Psf] sfof{noM

qm=;+= lg/LIf0f ul/Psf ljifox? b]lvg ;'emfj Pj+ s}lkmot


cfPsf d'Vod'Vo l;kmfl/;sf]
s'/fx?÷glthf Joxf]/ f
s ;ª\
;ªu7g,
\u7g, b/jGbL / clwsf/
1. :jLs[t ;f+ u7lgs 9fFrf adf]lhd dxfzfvf, zfvf, pkzfvf, kmfF 6 cflb 5'6\ofO{
lhDd]jf/L tf]s L ;f] adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ul/Psf] 5 5}gÙ
2. ;+u7gsf] p2]Zo k"/f ug{ ljBdfg ;+u7gfTds :j?k pko'Qm 5 5}gÙ
3. k|To]s sd{rf/LnfO{ p;sf] kb cg';f/sf] sfo{ ljj/0f tf]s L ;f] adf]lhd sfd eP
u/]sf] 5, 5}gÙ
4. :jLs[t b/jGbL 7Ls 5, 5}g / ;f] b/jGbL adf]lhd sd{rf/L 5g\ 5}gg\ tyf kb btf{,
sd{rf/Lx?sf] lgo'lQm, ;?jf, sfh, sfod d'sfod, a9'jf / tnj eQf lgodfg';f/
ePsf] 5, 5}gÙ
5. :jLs[t b/jGbL l/Qm ePdf ;f] sf] kbk"lt{sf] k|s[of z' ? ug]{ sfo{ ;dodf ePsf] 5,
5}gÙ
qm=;+= lg/LIf0f ul/Psf ljifox? b]lvg ;'emfj Pj+ s}lkmot
cfPsf d'Vod'Vo l;kmfl/;sf]
s'/fx?÷glthf Joxf]/ f
6. clwsf/ k| Tofof]hg ePsf] 5 5}g / k|Tofof] hg eO{ jf cGo tl/sfaf6 k|fKt clwsf/ /
st{Jo ;DalGwt ;a} txsf sd{rf/Lx?af6 k"0f{ ?kdf k|of]u tyf kfngf ePsf] 5,
5}gÙ
v n]vf, lhG;L tyf clen]v
7. clen] v Joj:yfkg lglb{i6 tl/sfn] ul/Psf] 5, 5}g / clen]v Joj:yfkgsf] l:ylt
cBfjlws 5 5}g
8. ;/sf/L ;DklQsf] b'?:t tj/n] cfDbfgL jfFwL >]:tf /flvPsf] 5, 5}g / lhDd]jf/L
;fg]{ / vr{sf] clen] v /fVg] sfo{ lgodfg';f/ eP u/]sf] 5, 5}gÙ
9. ;/sf/L crn ;DklQsf] >]:tf b'?:t /fVg] / ;+e f/sf] sfd 7Ls;Fu ePsf] 5 5}g <
lhG;L cfDbfgL / vr{ lgoldt ?kdf ul/Psf] 5, 5}gÙ
10. cfly{s n]vf lgodfg';f/ /flvPsf] 5 5}g / txljn df}Hbft 7Ls b'?:t 5, 5}gÙ
11. lhG;L lg/LIf0f lgoldt ?kdf ul/Psf] 5, 5}g . cgfjZos ;/sf/L sfuhft w'Nofpg]
/ lnnfd ug'{kg]{ ;fdfgx? lnnfd ul/Psf] 5, 5}gÙ
12. k]ZsL / a]?h" s] slt 5 / ;f] sf] clen] v / 9fFrf 7Ls 5 5}g . tf]lsPsf] ;dodf
km5\of}{6 ePsf] 5 5}g .
qm=;+= lg/LIf0f ul/Psf ljifox? b]lvg ;'emfj Pj+ s}lkmot
cfPsf d'Vod'Vo l;kmfl/;sf]
s'/fx?÷glthf Joxf]/ f
u sfo{qmd
13. sfo{qmdx? lglZrt tl/sf / lgwf{l/t ultdf sfof{Gjog ePsf 5g\ 5}gg / sfdsf]
k|ult ;Gtf]ifhgs 5, 5}gÙ
3 ;'zf;g
14. ;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_ P]g Pj+ lgodx? jdf]lhd sfof{ non] km5\ of}{ 6
ug'{kg]{ sfdx? lglZrt ;dodf ;DkGg x'g] u/]sf 5g\ 5}gg\Ù
15. k|rlnt sfg"g tyf g]kfn ;/sf/af6 ;do ;dodf ePsf cfb]z, tyf lgb]{zgx?sf]
sfof{Gjog oyf;dodf ePsf] 5, 5}gÙ
16. ;fdfGo k| zf;g dGqfnon] Joj:yfkg k/LIf0f ubf{ cf}+N ofOPsf clgoldttf lgoldt
u/], u/fOPsf] 5 5}g / To:tf clgoldttf bf] xf]l/Psf 5g\ 5}gg\Ù
17. ph"/Lk]6 Lsf /fv]sf] 5 5}g < / To:tf] ph"/ L k]6Lsf dfkm{t jf cGo tl/sfn] k|fKt
;fj{hlgs u'gf;f] jf k|lts[of pk/ sf/jfxL ePsf] 5, 5}gÙ
18. sd{rf/Lsf] lgoldt a}7s -:6fkm ldl6Ë_ eP gePsf] / a}7sn] lg0f{o u/] cg';f/
sfd, sf/jfxL ePsf] 5 5}g . ;DalGwt dGqfno÷ljefun] tof/ u/]sf] lgb]{lzsf /
hf/L u/]sf] kl/kqfg';f/sf] sfo{ ;Dkfbg eP u/]sf] 5, 5}gÙ
qm=;+= lg/LIf0f ul/Psf ljifox? b]lvg ;'emfj Pj+ s}lkmot
cfPsf d'Vod'Vo l;kmfl/;sf]
s'/fx?÷glthf Joxf]/ f
19. sfof{ non] ;]j f k|bfg ubf{ kf/blz{tf, ldtJolotf, sfo{bIftf / k|efjsfl/tf j9fpg
k|of; u/]sf] 5, 5}gÙ
20. ;'zf;g -Joj:yfkg / ;~rfng_ P]g tyf lgodfjnL adf]lhd ug'{kg]{ ;fj{hlgs
;'g'jfO u/sf] 5, 5}g .
ª ljljw
21. j/ j'emf/ysf] sfd k|rlnt sfg"g adf]lhd ePsf] 5 5}g / ;?jf ePsf] sd{rf/Ln]
;do d} /dfgf lng] u/]sf] 5, 5}gÙ
22. cl3Nnf] lg/LIf0fdf b] vfOPsf q'l6 jf sdLx?df ;'wf/ Pj+ k|ult u/]sf] 5, 5}gÙ
23. g]kfn ;/sf/n] ;do ;dodf g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L lg/LIf0f ug'{kg]{
egL tf]s]sf] cGo ljifox? .

lg/LIf0f ug]{ clwsf/Lsf] gfd y/ M sfof{ no M


bhf{ M ldltM

You might also like