Bala Vyakarana. Baladarsini PDF

ÉÏ Å "åº Hõ ~° } O
Ñ¨~°=ã¨∞Î z#flÜ«∞ã¨∂i
kQÆiÌ ≈h"åºYº
_®Hõì~ü JO|_çÑ¨Ó_ç <åQÆÉèí∂+¨}O
2 ÉÏÅ"åºHõ~°}kQÆÌi≈x
ÉÏÅ"åºHõ~}° kQÆiÌ ≈x
„Ñ¨}Ü«∞#O 2001
Book is available for free download at
www.archive.org
You can reach the author at:

bhushanam54@yahoo.co.in
_®Hõì~ü JO|_çÑ¨Ó_ç <åQÆÉèí∂+¨}O

_®Hõì~ü H˘ÅK«Å "ÕOHõ@Hõ$+¨‚=¸iÎ ãÖã¨¯$`«HõàÏâßÅ
3–3 J~°O_»Öò ¿Ñ@, QÆ∞O@∂~°∞–2
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

3
x"Õ^Œ#=Ú
[#h[#‰õΩÅ∞ PkÅH©∆ ‡„Ñ¨™ê^Œ∞Å‰õΩ –
ÅHõ}∆ ÏHõ~∆ a° Hè ñ∆õ Éˇxz Ü«∂^Œ~=° Ú`À #xflq+¨Ü∞« =ÚÅñ „É’`«ûÇ≤ÏOK«∞
=∂Ñ¨Ó[ºQÆ∞~°∞=~°∞ºÅ∞ _®Hõì~ü ÉË`«"ÀÅ∞ ~å=∞„|Ç¨Ï‡O QÍiH˜ –
áê^•aè=O^Œ#=ÚÅ∞.
D„QÆO^äŒ=Ú ‰õÄ~°∞Ê#‰õΩñ ^À_»Ê_ç#„QÆO^äŒ=ÚÅ‰õΩ#∞,
`«`«Î^£„QÆO^äŒHõ~°ÎÅ‰õΩ#∞ Hõ$`«[˝`«Å∞.
q"å^Œ=ÚÅ∞, K«~°ÛÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"åxH˜ „Ñ¨ã¨H˜Î ÖË‰õΩO_»
q^•º~°∞÷Å LÑ¨Ü≥∂QÆ=Ú =∂„`«"Õ∞ L^ÕÌtOz
q^•ºÅÜ«∞Ñ¨sHõ∆Å#∞ ^Œ$+≤ìÜ«∞O ^Œ∞OK«∞H˘x
JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤#JOâ◊=ÚÅ`À
kH±„Ñ¨^Œ~°≈#=ÚQÆ D„QÆO^äŒ=Ú ‰õÄ~°Ê|_ç#k.
"åºHõ~°}âß„ã¨Î=ÚÃÑ· #aè=∂#=Ú QÆey#"åiH˜,

J=ã¨~°=Ú QÆey#"åiH˜,
Wk UH˘OK≥ "≥∞ÿ# LÑ¨Ü≥∂yOz#
D„Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú ™ê~°÷Hõ"≥∞ÿ# ^Œx `«$Ñ≤ÎK≥O^Œ∞^Œ∞.
JO|_çÑ¨Ó_ç <åQÆÉèí∂+¨}O
=∂x`«Ñ¨Ù#_»Hõ¿Ñiq∞
=∂#ã¨=Ú# HÕÑ¨Ùñ ÉˇOÑ¨ =∞#∞#OK«Å‰õΩ<£
É’ x_ç h~°ã¨h~°=Ú
*Ï#∞QÆ H©∆~°O|∞ Q˘#∞@ ã¨Ç¨Ï[=∞ HÍ^Õ.
– N Ñ¨~°=ã¨∞Î z#flÜ«∞ã¨∂i.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

5
q+¨Ü«∂#∞„Hõ=∞}˜Hõ
ã¨∂„`å#∞„Hõ=∞}˜Hõ 4 5. "åHõºq=~°}O 424
q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 96. ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO
1. ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 84
1. =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 25 2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 161
2.~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 137 3. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O 203
2. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O 179 4. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 279
3. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 208 5. "åHõºq=~°}O 436
4. "åHõºq=~°}O. 351 7. `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO
2. ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 98
1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 30 2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 164
2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 134 3. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O 207
4. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 225 5. "åHõºq=~°}O 446
5. "åHõºq=~°}O 361 8. „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO
3. `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 104
1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 46 2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 168
4. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 238 5. "åHõºq=~°}O 449
5. "åHõºq=~°}O 387 9. Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒO
4. PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO 1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 126
1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 63 2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 174
4. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 249 5. "åHõºq=~°}O 499
5. "åHõºq=~°}O 412 10.„Ñ¨H~© H‚° Ñõ i¨ KÕÛ^ù OŒ
5. HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 129
1 =ÚYºã¨∂„`«q=~°}O 78 2. ~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ 176
3. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O 198 4. ™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 307
4. "åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ 269 5. "åHõºq=~°}O 506
JHÍ~åkã¨∂„`å#∞„Hõ=∞}˜Hõ
(ãÖkè.11) JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ #Ñ¨^•kã¨fi~°O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»K∞« Û#‰õΩ
ãÖkè Ü«∞QÆ∞.
(ãÖkè.44) JO^•fi^Œ∞Å HõeQÍQÆ=∞O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.121) PQÆuHõO|∞ ÅQÆ∞ÉèÏfi^Œ∞Å HÕ^Œ∞ Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞.
(PzÛù.19) J@∞¡ ˆ~#∞QÀ#∞â◊|ÌO|∞Å#∞=~°‚O|∞ QÆ∞ VQÆ∞.
(ãÖkè.45) JkÜ«∞qâ◊|ÌO|∞ÅÜ«∞`«∞Î#‰õΩ =$uÎx Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÆ #QÆ∞.
(HÍ~°Hõ.35) Jkâ◊|OÌ |∞#‰õΩ =Ù#∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞#∞, ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞#∞
^•# Ü«∞#∞ <å^Õâ◊O |QÆ∞.
(ãÖkè.39) J#ºO|∞Å‰õΩ ã¨Ç≤Ï`« q∞HÍ¯~°ºO|∞Å∞ H˘O_˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(HÍ~°Hõ.38) J#ºÜ«Ú+¨‡^Œã¨‡`å¯~°ºO|∞ÅO ^Œ∞`«Î~À`«Î~°O|∞ |bÜ«∞O|∞.
(ãÖkè.20) J=™ê#O|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«ã¨fi~°O|∞# ˆHx, „^Œ∞`«O|∞# ˆHx Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(ãÖkè.4) J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(`«`«û=∞.38) J^ŒO`«O |~Ú n~°…Ñ¨Ó~°fiÖ’Ñ¨^èŒO |~Ú#=∞Ç¨Ï`«∞Îg∞ñk
qÉèíH˜ÎÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞.
(`«`û« =∞.24) J#∞^ŒO`« =∞QÆ∞`≥#∞ñQÆ∞_»∞=∞O`«=Ú#‰õΩ xQÍQÆ=∞=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞#∞.
(PzÛù.27) JÑ¨^•^ŒºO |~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõÎO |~Ú#QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ =HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(`«`«û=∞.40) J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.103) PzÛùHõO|∞ÅO ^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`«=∞O|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.7) PzÛùHõâ◊|ÌO|∞`À_» „ã‘Îã¨=∞O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ ^ŒfiO^ŒfiO |QÆ∞.
(PzÛù.2) PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞
#~ÚÜ«ÚO_»∞.
(ãÖkè49)P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞=∞^èºŒ =∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(ãÖ[˝.23) P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å^Œ$+¨ìO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞.
(PzÛù.11) PÖÏfi^∞Œ Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ~ˆ Ñ¶O¨ |∞#∞, =ÚO^ŒéÅ˜ ∞=~°O‚ |∞#‰õΩ
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»HÍ~°O|∞ #QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.64) WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞.
(ãÖkè.9) WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞.
(„H˜Ü«∞.72) WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞.
(`«`«û=∞.44) WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
JHÍ~åkã¨∂„`å#∞„Hõ=∞}˜Hõ 7
(„H˜Ü«∞.92) WK«∞Û#‰õΩ ã¨~°fiO|∞# H© Ü«∞QÆ∞.

(Hõ$`ü.2) W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.85) W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx ‰õÄ_»∞KÀ #<å^ŒºO |~Ú#~Ú`«fiO|∞#
‰õΩ`«fiO |QÆ∞.
(PzÛù.23) WÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# ÔH`«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(PzÛù.29) Wq kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ <å=∞O|∞Å‰õΩO
Q˘xflO\˜HÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞.
(HÍ~°H.õ 11) LO_çâ|◊ =Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =Å#‰õΩ kfifÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞.
(`«`«û=∞.48) LHÍ~åO`«QÀâ◊|ÌO|∞Å HõO`«@ =Ù=~°‚HõO |QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.117)L#fl HõÅ # =~°‚HõO|∞Åg∞ñk`«K«Ûù|Ì=HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.30) LÉèíÜ«∞„áê~°÷#O|∞# ^Œ∞QÍQÆ=∞O|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞.
(`«`«û=∞.73) |∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(„Ñ¨H©.15) U`å^Œ∞Å‰õΩ =Ú=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(PzÛù.17) XHÍ<˘HõKÀ <å=∞O|∞ ãÖt¡+|ì¨ Ç¨ï=K«<åO`«`∞« ÅºO |~Ú |Ç¨ï=K«#O|∞ <≥#Ü«Ú.
(HÍ~°Hõ.27) XHÍ<˘HõKÀ qâı+¨}O|∞Å+¨+≤ªHÕ „|^äŒ=∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(PzÛù.38) BÑ¨qÉèHí HÎ˜ =õ ÚÅ`«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ Hõ`fi« O ÉÏ^ÕâO◊ |∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(`«`«û=∞.51) Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«.
(ãÖkè.28) Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O ^Œ∞`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞.
(ãÖkè.32) Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.26) Hõ~å‡^Œ∞Å‰õΩñ „ÉÏ^è•#ºq=Hõ∆Ü«∞O^Œ∞ ^è•`«∞[qâı+¨}=ÚÅ∞ Hõ~°Î`À_»O
|Öˇ "åx`À_» ã¨=∞ã≤OK«∞.
(`«k`ú .« 11)HÍHõuÜ
Î ∞« =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Ñ¨ÙOã¨Î fi„ã‘`Î fi« O|∞Å =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^•\Ï^Œ∞Å HõQ∞Æ .
(`«kú`«.14) HÍ=~°‚HõO|∞ u~°º‰õΩ¯Å‰õΩO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(Hõ$`ü.1) Hõ$`«∞ÎÅ Hõ~°÷O|∞Å∞ Ü«∞^ä•=º=Ç¨~°O|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞.
(ãÖkè.5) HÍÎ fi~°÷O |~Ú#~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞.
(„H˜Ü«∞.52) „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO|∞ Hõ~°Î $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞KÀñ Q˘#∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞.
(`«`û« =∞.18) H©|¡ O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HOõ |∞Å∞ qÉèÏ+Ö |∞OeOQÆ`∞« ÅºO|∞ ÅQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.20) V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.50) QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞ Å~Ú Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#ÜÕ∞Hõã¨fi~°kfiã¨fi~°O|∞Å
~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜Ü«Ú_®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(`«`«û=∞.58) K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°‚O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.108) K«∞=~°‚O|∞`À_» ^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞.
(HÍ~°Hõ.23) [_»O|∞`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(„Ñ¨H©.9) [_»¤Hõ¯~°O|∞`Àñ |^•kã¨fi~°O|∞ QÆ∂_»∞KÀ [_»¤‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞.
(`«kú`«.1) `«#=~°‚HõO|∞ `åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.
(`«k`ú .« 19)`«=~°H‚ Oõ |∞ ‰õΩÅ"åK«HOõ |∞#‰õΩ „ã‘"Î åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ .
(„H˜Ü∞« .25) u~°ºQÆ_˚ O» |∞Å∞ "åK«ºO|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ e_®¡@∞ìÅ|Ç¨ï=K«#O|∞# Hˆ Hõ=K«#O |QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.14) „uHõO|∞g∞ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÎÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(ãÖ[˝.7) ^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°‚O|∞Å∞.
(ãÖ[˝.15) n~°…=Úg∞ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞.
(ãÖ[˝.13) „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ QÍxâ◊|Ì=ÚÅ∞ Hõà◊ Å#O|_»∞.
(ãÖ[˝.12) „^Œ∞`åO`«=Ú Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞.
(ã¨=∂ã¨.24) ^ŒfiO^ŒfiO|∞#O^Œ∞ |∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ ~°=~°‚O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(ãÖkè.15) ^ŒfiO^ŒfiO|∞#O |^ŒO|∞Ñ¨~Ú Ñ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.18) kfiQÆ∞=Ù# ˆHHõ=K«#O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞, q∞„â◊O|∞#‰õΩñ QÍ^Œ∞.
(ã¨=∂ã¨.13)kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O|QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.20) xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞.
(„H˜Ü«∞.65) xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
(HÍ~°Hõ.16) x~åú~°}+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO |QÆ∞.
(„Ñ¨H©.16) Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú##∞Å∞~°∞ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(„Ñ¨H©.1) Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞) =~°‚O|∞Å∞ ~°Å `«∞ÅºO|∞Å∞.
(`«`«û=∞.22) Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.84) „¿Ñ~°}O|∞#O kOK«∞‰õΩ¯g∞ñ^Œ xOK«∞‰õΩ¯ ÖË^Œ∞.
(PzÛù.3) |e¡^•^Œ∞Å∞ ãÖã¨¯ $`«`«∞ÅºO|∞Å∞.
(PzÛù.14) |Ç¨ï=K«#t¡+¨ìO|∞ Å~Ú Ü«∞kfi~°∞HõÎO|∞ Å~Ú#_»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å
HõÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O|∞ x`«ºO|∞QÆ #QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.23) |Ç¨ï„gÇ≤Ïx „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞KÀ #∞Ñ¨=∂#O|∞g∞ñk"Õ∞#∞#‰õΩ
É’ñ_ç Ü«∞QÆ∞.
(HÍ~°Hõ.28) Éèí=`«º~°÷=º=Ç≤Ï`«O|∞ ÅQÆ∞qâı+¨}O|∞Å‰õΩO „|^äŒ=∞ Ü«∞QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.113) Éèí∂`«O|∞# ÅV˜H˜ e_»O`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞.
(`«`û« =∞.86) =∞Ç¨Ïf`«~O° |∞ ÅQÆ∞„ã‘eÎ OQÆO|∞Åqâı+}
¨ O|∞Å‰õΩñ w¡|`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(PzÛù.4) =∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ#∞ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞.
(`«`«û=∞.78) =∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# ™êfi~°÷Ñ¨~°O |QÆ∞~å[â◊|Ì=Ú ~åA <åñ|_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

JHÍ~åkã¨∂„`å#∞„Hõ=∞}˜Hõ 9
(`«kú`«.25) =∂<å~°÷O|∞# ˆHHõ`«fiO|∞#O ^≥ñ_»∞ =~°‚HõO |QÆ∞.

(„H˜Ü«∞.61) =ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞#∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ
=∂=Ú_çÜ«Ú #QÆ∞.
(ãÖ[˝.17) Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù.
(ãÖ[˝.18) Ü«∞~°Å=Å∞ ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx, Ü«∞ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx kfiq^èŒO|∞ ÅQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.71) ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞ Hõ„¿Ñ~°}O|∞#
kfi~°∞HõÎÅHÍ~°O |QÆ∞.
(PzÛù.8) éË„Ñ¨Éèí$`«∞Å|Ç¨ï=K«#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ _»∞ VQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.48) ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ ã¨Hõ~°‡HõO|∞#‰õΩO QÆ~°Î $Hõ~°‡O|∞ÅO^Œ∞#∞ ÖÏñuHÕ
QÆ~°ÎÜ«∞O^Œ∞ #QÆ∞.
(„Ñ¨H©.18) ÖÏñuÜ«∞K«∞Û#‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«=Ú #∞_ç#_»∞=∞ Ö’ÑÖ|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(„H˜Ü«∞.102) ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`«=Ú HÍ^Õâß^Œ∞Å∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(„H˜Ü«∞.16) e_®¡@∞ìÅ_»∞V√# ÔH#∞#∞=~°‚O|∞ ÅQÆ∞.
(„H˜Ü«∞.24) e_®¡@∞ìÅ=HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
(`«kú`«.23) =QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩñ |∞OãÎ̈ fiO|∞# =∞`«∞|~°÷O ÉÏHÍ~°O |QÆ∞.
(`«kú`«.22) =QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=∞`«∞|~°÷O|∞#O ^•ñ_ç=~°‚HõO |QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.122) =ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°Î Ü«∞QÆ∞ÉèÏ=O|∞#O^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞.
(ãÖkè.55) "åHÍº=™ê#O|∞# ãÖkè ÖËq∞ ^À+Ö|∞ QÍ ^Œx Ü«∂~°∞º ÅO„_»∞.
(PzÛù.35) qÉèíH˜Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÀ~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ∆~°O|∞ u=~°‚O |QÆ∞.
(HÍ~°Hõ.19) qâı+¨ºO|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+¨}O|∞#‰õΩ eOQÆqÉèíH˜Î=K«#O|∞ ÅQÆ∞.
(`«`«û=∞.75) qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞.
(`«`«û=∞.82) "Õ^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞.
(ãÖkè.3) ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~O° |∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~O° |∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O|QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.63) ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞.
(„H˜Ü∞« .66)ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¸¨ Ñ¨ÔŒè |∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞}O|QÆ∞.
(PzÛù.15) ã¨=∂#Ñ¨^ŒO|∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥Å¡KÀ
YO_»aO^Œ∞#‰õΩO |∂~°‚O |QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.15) ã¨=∂<åkèH~õ } ° O |QÆ∞#∞`«~Î Ñ° ^¨ OŒ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =¸ñ_»∞â◊|=Ì Ú
_»∞Vfi~°‚O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞, g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞.
(„H˜Ü«∞.38) ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°‚HõO |QÆ∞.
(ãÖkè.36) ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(ã¨=∂ã¨.25) ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞, Å@∞ì#‰õΩñ QÍ^Œ∞.
(„H˜Ü«∞.66) ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞.
(PzÛù.26)ã¨~fi° <å=∞„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ |∞Å|Ç¨ï=K«#O|∞ =∞Ç¨Ï`«∞#Î ‰õΩO É’Öˇ =∞Ç¨ÏuHõQ∞Æ .
(Å=∂Å.6) „ã‘Îã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O| Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>ˇì_»∞.
(`«`û« =∞.85) „ã‘eÎ OQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiãfi¨ xÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ
„|=iÎÅ∞¡.
(`«`«û=∞.59) ã¨fiiæ"åz^Õ=ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ ÖËHõ`«fi|Ç¨ï`«fiO|∞ÅO „|Ü≥∂yOÑ¨ñ|_»∞.
(ãÖ[˝.14) „Ç¨Ïã¨fi=Úg∞ñkYO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩñ |∂~°a‚ O^Œ∞=Ù "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÆ #QÆ∞#∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

11
JHÍ~åkq=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ
ã¨∂„`«=Ú q=~°}"åHõº=Ú
„H˜Ü«∞.66 JUF D=¸ñ_»∞#∞ QÆ∞}O|∞Å∞ <åñ|_»∞.
`«`û« .85 JOQÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ ãÖÜ≥∂QÀÑ¨ÔŒè |∞Å‰õΩ V©„+¨Ê`«ºÜ«∞O|∞ ÖËq∞O *Ëã≤
g∞#<Õ„u W`åº^Œ∞ Å™ê^èŒ∞=ÙÅ∞.
`«`«û.48 JO`«@ ##∞@ „ã‘ÎeOQÆ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’Ñ¨ÉÏ^èŒ<å~°÷=Ú.
ã¨=∂.3 JO^Œ∞ñ ^Œ`«∞Ê~°∞+Ö|∞ =ºkèHõ~°}O |x ã¨=∂<åkèHõ~°}O |x
kfiq^èOŒ |∞.
ã¨=∂.2. JO^Œ∞ ™êOã¨¯ $uHõO|∞ ã≤^ŒúO |x ™ê^èŒºO |x kfiq^èŒO|∞.
ãÖkè.11 JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~°OÉ∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ü«∞^ä•ãÖÉèí==ÚQÍ
<≥é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.124 JHõ~°‡O|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞#O ^•`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ~å‡#∞|O^èŒ=ÚÅ∞ ÖËq∞O*Ëã≤
~°∂Ñ¨ÉèË^ŒO|∞ Å~Ú ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.48 JHõ~°‡HõO|∞ <åñ QÆ~å‡HÍOH∆Í#∞`å÷Ñ¨HõO|∞.
„H˜Ü«∞.123 JHõ~°‡HõO|∞Å∞ „Ñ¨ã≤^ŒúO|∞Å∞.
HÍ~°.23 JQÆ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q Éèí=`«º~°÷Hõ=ÚÅ∞.
ãÖ[˝.1 J*ò~°≠efiÉèÏQÆ g∞ÖÏñQÆ∞#<≥ g∞ñ^Œ <≥é∞OQÆ∞#k.
„Ñ¨H©.1 J`«ñ_»∞ |∞∞+≤. W@ ãÖkè ÖË^Œ∞.
ãÖ[˝.18 J`«ñ_»∞ =eÔH x`åº^Œ∞ÅO ^Œ∞#fláê^Õâ◊=HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù.
ã¨=∂.3 Jk ãÖMÏºÑ¨Ó~°fiHõO|∞ kfiQÆ∞=Ù <åñ|_»∞.
HÍ~°.17 JkèHõ~°}O|∞ <å <å^è•~°O|∞.
ãÖkè.54 J#∞Hõ$ux x_»∞^Œ‰õΩO QÆ∞é∞K« Ü«∞QÆ∞ #x Ü≥ÚHõO_»∞ =eÔH #k
x~åHõ~°O|∞.
`«`û« .24 J#∞^ŒO`«O |#∞Ñ¨~∞° º^•ã¨=ÚKÕ`« `«=Ú‡xx, `«=Ú‡x ... W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞
xQÍQÆ=∞O|∞ áêH˜∆HõO |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.77 J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞ áÈ=Ù#‰õΩO |∞K«∞Û =∂„`«O |QÆ∞.
Hõ$`ü.7 J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |~Ú#Ü«∂@â◊|ÌO|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍñ w¡|ã¨=∞O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.96 JÑ¨^•^Œºã¨∂„`«=ÚKÕ QÍ‰õΩ =HÍ~°O|∞.
ãÖkè.13 JÑ¨C _çÑ¨C _≥Ñ¨C _»#∞â◊|ÌO|∞Å∞ x`≥·ºHõ=K«<åO`«O|∞Å∞.
`«`«û.78 J=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ .. ~å[=Ú... =$Hõ∆~å[=Ú.
PzÛù.29 JÜ«∞ºk „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO^Œ∞ =∞$QÆºO|∞.
PzÛù.29 JÜ«∞ºk ÅHõ∆ ºÅHõ∆}q~°∞^ŒúO |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞<å^Œ~°}©Ü«∞O|∞.
ã¨=∂.3 Jq „áê~ÚHõO|∞QÍ #∞`«Î~å<ÀºÉèíÜ«∞Ñ¨^Œ„Ñ¨^è•#O|∞ Å~ÚÜ«ÚO_»∞.
„Ñ¨H©.1 P|∞∞+≤ – W@ Ü«∞_®QÆ=∞=Ú ÖË^Œ∞.
„H˜Ü«∞.76 PñQÆ∞„Ñ¨Éèí$`«∞ Å∞ÉèíÜ«∞QÆ}O|∞Å∞.
ãÖkè.2 PQÆ=∞O |#ñQÍ =~å‚kèHõºO|∞.
ãÖkè.4 P^èŒ∞xHõHõ$`«∞ÅO ^˘HÍ<˘HõKÀ@ „ã‘Î"åK«Hõ`«`«û=∞O|∞Å‰õΩ ãÖkè
QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç.
HÍ~°.13 PÑÖK«q∞HÕ QÆO>ˇ=~°‚HõO |QÆ∞ #x Ü«∞~°÷=Ú.
`«kú.23 P„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O|∞ =∞QÍkQÆ}O|∞.
„H˜Ü«∞.6 Pj~å^Œ∞ÅO^Œ∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å∂_»fi~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.1 WOHõ <≥Ü«∞ºk Ü«ÚÑ¨„Hõq∞OÑ¨ñ|_»∞ #Ü«∞ºk ^è•`«∞=Ù# HõQÆ∞ #x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.41 WOK«∞Hõ <åñ _ç`åº^Œ∞ÖO^Œ∞ |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ`« #Ou=∂Hõ∆~°
Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞.
„H˜Ü«∞.50 WOK«∞QÆfi º=^è•#O|∞#O*Ëã≤ ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ =„HõÑ¨~°HõO|∞Å∞ ÖË
=x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖ[˝.1 WO ^ŒHÍ~å^Œ∞ ÅK«∞ÛÅ∞.
ãÖkè.30 WO^Œ∞ [=fixâ◊|ÌO|∞#‰õΩ ["å^Õâ◊O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.8 WO^Œ∞ &HÍ~°O|∞ „Ñ¨`åºÇ¨~å~°÷O|∞.
„Ñ¨H©.16 WO^Œ∞ #∞~°∞Å ‰õΩ`«fiÖ’ÑÖ|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ Ç¨ÏÅÊ~°HõO|∞Å‰õΩñ
EÑ¨>ˇì_»∞.
Hõ$`ü.3 WHõHõÑ¨ÙÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQŒ∞#Ñ¨Ù_»∞ ‰õ#∞#‰õΩ n~°…O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.18 WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ Ü«∞#∞ã¨∂„`«=ÚKÕ ~°∞&µ˝#
H˜`fi« O|∞.
HÍ~°.34 WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÜ«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞
##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`« =Ù#∞Å H˜`«fiO |QÆ∞.
`«`«û.44 WHÍ~åO`«=ÚÅ‰õΩ Q“¡Ô~·â◊|Ì=ÚÅ‰õΩ =∞é˜ Ü«ÚQÍQÆ=∂O`«O|∞Å‰õΩO
„É^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ |QÆ∞.
`«`«û.64 WQ“¡ã¨∂„`«=ÚKÕ`«O „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 13
ãÖkè.25 WK«@O |~°∞+Ö|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ

aO^Œ∞ãÖâı¡+Ö|∞ÅKÕ =¸ñ_»∞~°∂ÑÖ|∞Å∞.
HÍ~°.31 WK«@ =∞é˜Ü«ÚO „ÉÜ≥∂QÆ"≥·z„`«ºO|∞ QÆÅ ^Œk „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å
<≥é∞OQÆ∞#k.
HÍ~°.14 WK«@ =Å#=~°‚HõO|∞ #QÆ∞.
HÍ~°.15 WK«@ âı+Ö |#ñQÍ ãÖ|O^èŒO|∞.
HÍ~°.12 WK«@ +¨+≤ªÜ«Ú #QÆ∞.
`«`«û.22 WK«Û@ _»∞ V#∞^•xÜ«∞O^Œ∞ VHÍ~° q∞`«∞Î QÍ=Ù# 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO
|QÆ∞— ##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`« _»∞=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ ã¨∞#fl =K«∞Û#∞.
`«`«û.37 WK«Û@ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü≥∂QÆ=Ú ÖËq∞O*Ëã≤ Ü«∂~°QÍQÆ=∞O|∞ x`«ºO|∞.
`«`«û.37 WK«Û@ =O@ ÅHõ∆}=Ú – =K«∞Û@ ÅHõ∆ º=Ú.
`«`«û.46 WK«Û@ qHõ$uâ◊|Ì=ÚKÕ ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=ÅÜ«Ú.
ãÖkè.31 WK«Û@ =$uÎÜ«∞O ^•Å∞â◊|Ì=Ú „ã‘Î=∂„`«Ñ¨~°=Ú.
Hõ$`ü.3 W@ aO^Œ∞Ö’ÑÖ|∞.
HÍ~°.16 W@ ã¨Ñ¨Îq∞Ü«ÚO QÆÅ^Œ∞.
„H˜Ü«∞.116 W@ ã¨~°à◊O|∞ x`«ºO|∞.
„H˜Ü«∞.116 W@ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
„H˜Ü«∞.4 W @¡#∞\O*Ëã≤ „¿Ñ~°}Ï~°÷O |~Ú#~Ú`«~åQÆ=∞O|∞g∞ñ^ŒO
„ÉË~°}Ïˆ~÷OK«∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
PzÛù.21 W@∞¡ HõÅ∞¡–Ñ¨Å∞¡–=ÚÅ∞¡–qÅ∞¡ â◊|ÌO|∞Å‰õΩ ~°∂ÑÖ|∞Å∞ `≥eÜ«Ú#k.
`«`«û.54 W@∞¡ Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO|∞Å‰õΩ „Ç¨Ï™êfiO`«O|∞Å‰õΩO É’Öˇñ QÍ~°ºO|∞ ÅQÆ∞.
Hõ$`ü.3 W@∞¡ H˘xflO@ „QÆÇ≤ÏOK«∞#k.
PzÛù.17 W@∞¡ „Ñ¨Ü≥∂QÆ^Œ$+¨ìOÉ∞Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞#k.
ãÖkè.55 W@∞¡ ãÖkèq~°Ç¨ÏO|∞ HÍ=ºO|∞ÅO ÉÏ^•O`«=∞O^Œ K«∂Ñ¨>ˇì_»∞.
„H˜Ü«∞.1 Wk Ü«∞kèHÍ~°ã¨∂„`«O|∞.
„H˜Ü«∞.52 WkÜ≥∞ Ü«∂`«‡<ÕÑ¨^•~°÷O |x =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.
ã¨=∂.3 WkÜ≥∞ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ =∞#O|_»∞.
„H˜Ü«∞.38 WkÜ≥∞ HÍÎ fi~°÷O|∞ <åñ|_»∞.
ã¨=∂.3 WkãÖMÏºÑ¨Ó~°fiO|∞ kfiQÆ∞=Ù <åñ|_»∞.
`«`«û.14 Wk ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO|∞#‰õΩ =ÚO^Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨ñ|_»∞#∞.
ãÖ[˝.18 W^Õ â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨ =∞x K≥Ñ¨Êñ|_»∞#∞.
PzÛù.23 WÜ«∞â◊|ÌO|∞#O kHÍ~°Ö’ÑÖ|∞ H˘O^Œé∞ =HÍ¯}Õzi.
ãÖ[˝.10 Wq ^ŒÑ¨Ê ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO^Œ∞ ^ŒO`«ºK«[Å∞ ÖË =x `å`«Ê~°º=Ú.
„H˜Ü«∞.46 DHÍ~°º=Ú Hõ~°Î $"åz=Ú=~°‚=Ú#‰õΩñ QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
ãÖkè.13 DHÍ~°º=ÚHõà◊ ÅQÆ∞„H˜Ü«∂Ñ¨^Œ=ÚÅg∞ñ^Œ ã¨Ç≤Ï`«=Ú HÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
ãÖkè.51 DHÍ~°º=Ú ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`«=Ú QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
„H˜Ü«∞.65 D*Ï˝Ñ¨HõO|∞KÕ`«<≥ <å=∞O|∞Å‰õΩO Q˘xflO\˜H˜ ^è•`«∞`«fiq=Hõ∆Ü«∞O
kOK«∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ã¨=∂.5 DxÜ«∞=∞=ÚKÕ |e¡^∞Œ ñ_»∞ =∞Å∞¡ñ_»∞, HÍ=Å∞ñ_»∞ ~å=}∞ñ_»∞ W`åº^Œ∞Å
ã¨=∂ãÖ|∞ ÖË^Œ∞.
HÍ~°.9 DÑÖK«q∞H˜ +¨+≤ªÜ«ÚO Q˘O_˘HõÜ≥∞_»Å #QÆ∞.
`«kú.15 D„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O|∞ =∞QÍkQÆ}O|∞.
ãÖ[˝.22 DÉèÏ+¨ „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞# Hõ#~°›O|∞.
„H˜Ü«∞.92 DÜ«∞ Ü«∞#∞<å^Õâ◊O|∞ <˘HÍ<˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
ãÖkè.9 DÜ«∞q ~ÚñHÍ^Œ∞ Åx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.25 DÜ«∂QÆ=∞O ÉÁHÍ<˘HõKÀ@ ã≤÷~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞KÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
„H˜Ü«∞.71 DÜ«∂^Õâ◊Ü≥∂QÆO|∞# aè^•^Œ∞ ÅHõ~°‡HõO|∞ ÅQÆ∞.
ãÖkè.20. DÖ’ÑÖ|∞ Ñ¨^•ºO`«O|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ QÆ}Ï#∞™ê~°O|∞QÆ =º=ã≤÷`«O
|~ÚÜ«ÚO_»∞.
PzÛù.21 DÖ’ÑÖ|∞ ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞O EÑ¨>ˇì_»∞.
HÍ~°.1 D"åHõº=∞O^Œ∞ <åMÏº`«=Ú Hõ~°‡=Ú#∞ *ˇÑ≤Ê#k QÍ=Ù#ñ ^Œ^•fiK«HõO
|QÆ∞~å=}â◊|ÌO|∞#‰õΩO „|^äŒ=∞ Ü«∞Ü≥∞º#∞.
HÍ~°.1 D"åHõº=∞O^Œ∞ <åMÏº`«=Ú Hõ~°Î#∞ *ˇÑ≤Ê#k QÍ=Ù#ñ ^Œ^•fiK«HõO
|QÆ∞~å=∞â◊|ÌO|∞#‰õΩO „|^äŒ=∞ Ü«∞Ü≥∞º #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`«`«û.76 Dâ◊|Ì=Ú K«`«∞~°∞‡Y|∞∞ufiyfi„Ñ¨ÙÅ‰õΩ "åK«HõO|∞.
ãÖkè.40 Dã¨∂„`«=Ú#‰õΩ Éè$í âß~°O÷ |∞#O^Œ∞ kfi~∞° H˜Î q+¨Ü∞« O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`«kú.15 LH˜¯=O|∞#‰õΩ =Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞.
`«`«û.68 LQÍQÆ=∞O|∞ ÖËq∞O*Ëã≤ ~Ú@ <åO`«O|∞Å Hõ„ã‘ÎeOQÆO|∞Å‰õΩO
„|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞.
`«`«û.68 LQÍQÆ=∂O`«O|∞Å H˜Q“¡ã¨∂„`«=ÚKÕñ „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.13 L^ŒO`«O |~Ú#^è•`«∞=Ù#‰õΩ e@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ L#fl J#∞â◊|ÌO
|#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞.
ãÖkè.45 L^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞`«^Œú~°‡qâı+¨}O|∞Å‰õΩ g∞ñ^Œ Ö’ÑÖ|∞ ÖË ^ŒxÜ«Ú
x^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞`«^Œú~°‡qâı+¨}O|∞Å‰õΩ g∞ñ^Œ x`«ºO |xÜ«Ú
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 15
|Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ <≥é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.45 L#fl=~°‚HõO|∞ =~°Î=∂<å~°÷Hõâ◊„`«~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.
ãÖ[˝.10 LÑ¨^èŒ Ü«∞#ñQÍñ ^Œ∞k=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞=~°‚=Ú.
ã¨=∂.3 LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞Å∞ QÆÅ=Ù QÍx qÑ¨s`«O|∞Å∞ ã≤^ŒúO|∞Å∞ ÖË =x
`«`«û.78 LÑ¨ã¨~°˚#`«fiO|∞#O^Œ∞ Ç¨Ï`«~åAñ_»∞ Ñ¨~°â◊√~å=Úñ_»∞.
`«`«û.46 LáÈ`«Î"Õ∞`«Î fiO|∞# Hõ#∞@O*Ëã≤ ly, xã≤ W`åº^Œ∞ÅO ^Œ∞`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
ã¨=∂.2 LÉèíÜ«∞O|∞Å∞ QÆ∂_ç#k q∞„â◊O |#O|_»∞.
PzÛù.16. LÖ’¡ÑÖ|∞.
`«`«û.73 |∞∞ufiQÍkHõO ÉÏHõ$uQÆ}O|∞.
`«`«û.79 |∞∞ufiQÍk Ü«∞QÆ∞@O*Ëã≤ ~ÚO„^Œl`«∞O _»xÜ«Ú "å_»O|_»∞.
„H˜Ü«∞.66 |∞∞™ê÷xHõO |QÆ∞QÆ∞}O|∞ ~°Ñ¨~°O |~ÚÜ«ÚO_»∞.
ãÖ[˝.2 ZUXFÅ∞ =„Hõ=Ú Åx SBÅ∞ =„Hõ`«=∞=Ú Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.
ãÖkè.44 ZO^Œ∞â◊|Ì=Ú# HõeQÍQÆ=∞O|∞ H˘O^Œé∞ ÖË ^ŒO„_»∞.
HÍ~°.13 ZK«@ x~åú~°º=∂}O|∞ *Ï`åº^Œ∞ÅKÕ ÉèË^ŒO|∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞ #K«@O
|OK«q∞ Ü«∞QÆ∞.
„H˜Ü«∞.47 Z_ç „Ñ¨Éèí$u=~°‚HÍO`«O|∞ ÖË_»∞#∞ ^è•`«∞[qâı+¨}O|∞ Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.
„H˜Ü«∞.105 Z_çÜ≥∞_»∞Å‰õΩ Ö’ÑÖ a@ x`«ºO|∞.
ãÖkè.10 Uñy ÜÕ∞ñy Ü«∞#∞KÀ HÍÎ fi~°÷O |QÆ∞@ ãÖkè ÖË^Œ∞.
„H˜Ü«∞.99 UñK«∞#‰õΩ "≥·ÉèÏ+≤HõO|∞.
PzÛù.15 UO_»∞¡ HÍO _ç¡`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ _®‰õΩ àÏ^Õâ◊O|∞ H˘O^Œé∞ =HÍ¯}Õzi.
`«`«û.11 UHõ`«fiãÖYº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O ÉËHõ=K«#O|∞.
„H˜Ü«∞.50 UHõãfi¨ ~^° •è `«∞kfiãfi¨ ~^° •è `«∞=ÙÅg∞ñkÜ«ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
ãÖkè.30 UHÍO`«=Ú#O^Œ∞ #∞#fl[=~åO„_» #x „Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú.
„H˜Ü∞« .38 UHÍ„â◊Ü∞« O|∞ ÅQÆ∞„H˜Ü∞« ÅÖ’Ñ¨Å <≥Ü∞« ºk Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO |QÆ∞O ^Œ^•fiz
Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜=~°‚HõO |QÆ∞.
HÍ~°.37 Ux„Ñ¨Éèí$uâ◊|ÌO|∞Å∞ Q˘xfl xÜ«∞=∞™ê¿ÑHõ∆O|∞ Å~ÚÜ«ÚO_»∞.
ãÖ[˝.18 Uà◊√Å∞ áêà◊√Å∞ „`åà◊√ Åx |Ç¨ï`«fi=∞O^Œ∞ ~°Å_»Å HÍ^Õâ◊ =∞~Ú#à◊HÍ~°
=∞ÅÑ¶Ú¨ =Ù.
ãÖ[˝.9 S^ŒO`«=Ú Å~Ú#K«[Å∞ ã¨"Õ∞`«~°â◊|Ì=ÚÅO^Œ∞ ÖË=Ù.
`«`«û.43 XHÍ<˘HõKÀ@ ##∞@KÕ hHÍ~°ºO|∞#‰õΩO „|Ü≥∂QÆ"≥·~°à◊ºO|∞
ã¨∂zOÑ¨ñ|_çÜ≥∞.
ãÖkè.39 XHÍ<˘Hõâ◊|Ì=Ú# H˘HÍ<˘Hõâ◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ `˘O\˜Ü«∞@∞¡
Ö’Ñ¨#∞QÍQÆ=∞O|∞Å∞#∞, Q˘O_˘Hõâ◊|Ì=Ú# H˘HÍ<˘Hõâ◊|Ì=Ú Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨kfi`«fiO|∞Å∞#∞ „|Ü≥∂QÆO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ EÑ¨>_ìˇ ∞» #x
`å`«Ê~°º=Ú.
„H˜Ü«∞.107 XÅ¡q∞ H˘Å¡ñÉÏ @x „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
`«`«û.14 F Ü«∞#∞â◊|Ì=Ú ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O ^ŒQÆ∞ #x Ü«∞~°÷=Ú.
`«`«û.16 F~Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxH˜ ã¨fi`«O„`«„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞O QÆÅ^Œ∞.
`«`«û.14 Fâ◊|Ì=Ú `˘éOyÜ«Ú ãÖÉ’^èŒº"åK«Hõ=Ú „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨=K«∞Û#∞.
HÍ~°.17 BÑ¨âı¡+≤HõO|∞ "≥·+¨~ÚHõO |aè"åºÑ¨HõO |x Ü«∂^è•~°O|∞ „uq^èŒO|∞.
ãÖ[˝.1 HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞.
„H˜Ü«∞.124 Hõ<åfikÜ≥∂QÆO|∞#O „|Ü≥∂[ºHõ~°Î‰õΩ +¨+≤ª x`«ºO|∞QÍ #QÆ∞.
„H˜Ü«∞.45 HõÅV˜=~°‚HõO|∞ Éèíq+¨º^Œ~°÷Hõâ◊„`«~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.
Hõ$`ü.8 HõeÜ«Ú# Hõ`«fiO|∞ #QÆ∞.
ãÖkè.4 HÍx ^•xHÕ |∂~°fiHÍ=ºO|∞ÅO^Œ∞ñ „|Ü≥∂QÆO|∞ =∞$QÆºO|∞.
„H˜Ü«∞.115 HÍ#∞ J#∞#k #∞VºO`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ|∞.
`«kú.11 HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O|∞#‰õΩ =∞QÍkQÆ}#O|∞#O*Ëã≤ _»∞ VQÆ∞.
`«`«û.19 HÍ~åº~°÷=Ú „Ñ¨`«ºÜ«∂^Œ∞ÅO^Œ∞ x|^Œú =∞~Ú „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞#Ñ¨Ù_»∞
=∂#O|_»∞=~°‚ q∞`«∞Î <åñ|_»∞.
Hõ$`ü.3 H˜xÜ«Ú =ÚkÜ«ÚÅ ‰õΩ`«fiO|∞ #QÆ∞.
„H˜Ü«∞.68 ‰õΩK«^è•`«∞=Ù#‰õΩ QÆ∞}O|∞ ÖË ^Œx Ü≥ÚHõO_»∞ =HÍ¯}ÕK≥
#k „QÍÇ¨ÏºO|∞ QÍ^Œ∞.
HÍ~°.15 ‰õΩ=~°‚HõO|∞#∞ Q˘xflÜ≥∞_»Å ãÖ|O^èŒO|∞#O ^ŒQÆ∞.
PzÛù.9 ‰õÄñ`«∞~°∞Å∞ ‰õÄñ`«∞à◊√¡ ‰õÄñ`«∞i x`åºk~°∂ÑÖ|∞Å∞
„QÍ=∞ºO|∞ Åx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.50 Hõ$`åHõ$`«„Ñ¨ãÖy x`«ºO|∞ <åñ|_»∞.
Hõ$`ü.1 Hõ$`«∞ÎÅ‰õΩ =Hõ∆ º=∂}O|∞Å‰õΩ ÉèÏ=Hõ~°Î $Hõ~å‡^Œº~°÷O|∞Å∞ =∞Ç¨[#
=º=Ç¨~å#∞™êiQÍ <≥é∞OQÆ∞#k.
Hõ$`ü.2 Hõ$`«ûO|O^èŒ∞ ÅQÆ∞HÍ^Œ∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 17
ãÖkè.38 ÔHO^èŒ∂o ÔHO[_» Åx „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç.

ã¨=∂.2 ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ã≤^ŒúO|∞ <åñ|_»∞.
ã¨=∂.3 ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|Ì=Ú qHõ$uâ◊|Ì=Ú`À_» ã¨=∞ã≤OÑ¨^Œ∞.
PzÛù.36 H˘O_˘HõKÀ #∞`«fiO|∞ H˜`«fiO|∞ K«∂Ñ¨@ì^Œ∞.
ãÖ[˝.2 H˘O^Œé=∞`«O|∞# =„Hõ`«=∞O|∞Å∞O QÆÅ=Ù.
ãÖ[˝.2 H˘O^Œé=∞`«O|∞# „Ç¨Ïã¨fi=„HõO|∞Å∞#∞ „ÉÏHõ$`«=Ú#O^Œ∞ñ QÆÅ=Ù.
`«`«û.63 H˘O^Œé∞ <åq Ü«∞xÜ«Ú <å^Õâ◊O |QÆ∞ #O„_»∞.
HÍ~°.8 H˘xflÜ≥∞_»Å #∞^ÕÌâ◊=∂„`«O|∞# HõQÆ∞.
HÍ~°.4 „H˜Ü«∂ã≤kúO „|Hõ$ëÈìÑ¨HÍ~°HõO|∞ Hõ~°}O|∞.
ãÖkè.38 „H©ñQÆ_»∞Ñ¨Ù ... W`åº^Œ∞ÅO „yO^Œ∞â◊|Ì=Ú#‰õΩ Å∞ÑÎ̈âı+Ö|∞#‰õΩ n~°…O|∞
|Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ`« #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`«`«û.39 H©¡|O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞ Å#∞ã¨∂„`«O|∞#ñ ÉÏH˜∆HõO|∞QÆO |∞OeOQÆ`«fiO
|u^ÕtOK«∞@O*Ëã≤ q∞„`åkâ◊|Ì=ÚÅ‰õΩ ^≥· fi~°∂Ñ¨ºO Éˇé∞OQÆ∞#k.
HÍ~°.34 QÆ~°fiQÆi+¨µªO _»QÆ∞##∞fl, g∞~°Å∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞ W`åº^Œ∞Å∞
„áê~ÚHõ„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ ~°H˜∆`«=Ú ÅÜ≥∞º.
„H˜Ü«∞.50 QÆ∞~°∞=∞O`«O |QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Ü«∂O`«O |QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ#∞
g∞ñk~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜Ü«Ú_®QÆ=∞O|∞ ~å^Œ∞.
ãÖkè.20 QÆ∞~°fi=™ê~Ú Ü«∞QÆ∞Ñ¨^ŒºO|∞`«∞^Œ#∞ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
`«`«û.19 VHÍ~° q∞`«∞ÎQÍñ QÆÅ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú.
„H˜Ü«∞.30 V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù#∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.30 V©`«∞Î Ñ¨~° O|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞ ##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ ÅV˜
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`«fiO|∞.
HÍ~°.20 K«`∞« i÷H˜ =∂é∞QÍ +¨+Ü ª≤ ∞≥ `«é∞K«∞QÍñ „|Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç.
Hõ$`ü.16 K«∂_»∞ K«∂K«∞# HõQÆ∞.
ãÖkè.47 K«∂_»∞ =∞xÜ≥∞ q#∞ =∞xÜ≥∞. WK«Û@ #K«∞Û Ñ¨~°O |~Ú#k HÍ|\˜ì
Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞.
ãÖkè.37 K≥#∞flâ◊|Ì=Ú =$uÎx â’}Ï~°÷HõO|∞.
„H˜Ü«∞.108 KÕ`«∞~°∞, HÀ`«∞ i`åº^Œ∞ Å™ê^èŒ∞=Ù Åx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
HÍ~°.3 KÕÜ«Ú@ HÍ„â◊Ü«Úñ _»QÆ∞@O*Ëã≤ ^Õ=^Œ`«∞ÎO_»∞ Hõ~°Î Ü«∞Ü≥∞º.
„H˜Ü«∞.40 K≥„· `«∞O_»∞ =O_» #ukä =K≥Û#∞. WK«@ =O@ ÅHõ}∆ =Ú. =K«∞Û@ ÅHõ∆ º=Ú.
ã¨=∂.16 KÀ@∞â◊|ÌO É∫Ñ¨qÉèíHÎ̃HõO|∞ QÍ=Ù# ^•xÜ«∞Ou=∂Hõ∆~°O|∞ ã¨ÑÎ̈=∂º^Õâ◊
=∞~Ú#Ü«∞HÍ~°O|∞`À_»O ÉÏH˜∆HõO|∞QÆ Ö’Ñ≤OK«∞ #x Ü«∞~°÷=Ú.
HÍ~°.16 *ÏuQÆ∞}„H˜Ü«∂ãÖ[˝ÅKÕ`« ã¨=Ú^•Ü«∞O|∞#∞O_ç ÜÕ∞Hõ^Õâ◊O|∞#‰õΩO
|$^äŒHõ¯~°}O|∞ x~åú~°}O |#O|_»∞.
„H˜Ü«∞.50 l–WOK«∞ J#∞KÀ x`«ºO |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞Ü«ÚQÍQÆ=∞O|∞ ~åñQÍ
Ü«∂O`«O |QÆ∞@O*Ëã≤ ~ÚÜ«Ú_®QÆ=∞O|∞ ÖË ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`«`«û.21 _ç`«÷, ~å=∞, ÉèÏ~°æ=, ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨ W\˜ìq „áêuÑ¨kHõÅ∞.
ã¨=∂.2 `«H˜¯#`≥#∞ñQÆ∞Åã¨=∂ãÖ ÉÏzÛùHõO |#O|_»∞.
ãÖ[˝.18 `«H˜¯#Ü«∞HÍ~° =∞ÅÑ¶¨Ú=Ù.
ãÖ[˝.18 `«H˜¯#=HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù.
„H˜Ü«∞.5 `«pÛùÅ ãÖÉèÏ=<å ãÖ„Ñ¨â◊fl ™ê`«`«º =~°Î=∂# ÉèÏ "åºj~å^Œ∞ ÖÏkÑ¨^Œ
„QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞.
`«`«û.76 `«`«Î fi`«áÈ"Õ^ŒÜ≥∂QÆ"åK«HõO |QÆ∞ <Õx „|Ç¨Ï‡=Ú <åñ|_»∞.
ã¨=∂.3 `«`«∞Ê~°∞+¨ |Ç¨ï„gÇ≤Ï ^ŒfiO^ŒfiO|∞ Åx ã¨=∂ãÖ|∞ ÖˇÅ¡ñ
„kq^èŒO|∞ Å~ÚÜ«ÚO_»∞.
PzÛù.12 `«`«û=∞O|∞ÅO QÀ\˜ Ñ≤Ñ¨Êe â◊|ÌO|∞Å H©HÍ~°ºO|∞ K«∂Ñ¨>ˇì_»∞.
„H˜Ü«∞.5 `«^Œú~°‡, `«pÛùÅ, ãÖÉèÏ=<å, ãÖ„Ñ¨â◊fl, ™ê`«`«º, =~°Î=∂#, ÉèÏ"åºj~å^Œ∞
ÖÏkÑ¨^„Œ QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞.
„H˜Ü«∞.5 `«^Œú~å‡k„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ ÖÏ_»fi~°‚HõO |QÆ∞.
`«`«û.45 `«Ñ¨~°Hõ~°}O|∞KÕ n~°…O|∞# ‰õΩ`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
PzÛù.2 `«é∞K«∞QÆ ##∞@KÕñ |∞OeOQÆ`∞« ÅºO|∞Å∞ H˘O_˘Hõ HõÅ =x `å`«Ê~°º=Ú.
ãÖkè.10 `«é∞K«∞QÆ ##∞@KÕ <˘HÍ<˘HõKÀ@ "≥·HõeÊHõãÖkèÜ«ÚO QÆÅ ^Œx
`å`«Ê~°º=Ú.
`«kú.28 `åpÛùÅºO|∞# =∂iáÈ`«∞=~°‚HõO|∞Å∞.
ãÖ[˝.7 `åÅ=ºK«HÍ~°O|∞ ^ŒO`«ºK«HÍ~°O|∞#‰õΩ#∞,
^•Å=º[HÍ~°O|∞ ^ŒO`«º[HÍ~°O|∞#‰õΩ#∞ „QÍÇ¨ÏHõ=Ú Åx `å`«Ê~°º=Ú.
„H˜Ü«∞.123 u#∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#q „Ñ¨`«º=™ê<å~°÷HõO|∞Å∞.
„H˜Ü∞« .40 `«∞=∞~°O÷ |O^Œ∞#∞ ÉèÏ=ÅHõ}∆ O|∞#O^Œ∞#∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ #∞V˜=~°H‚ Oõ |QÆ∞.
Hõ$`ü.12 `«∂#∞ `«∂ñQÆ∞# HõQÆ∞.
HÍ~°.5 `«$fÜ«∞ Hõ#∞@O*Ëã≤ K≥·„`«∞#‰õΩ "≥∞ÿ„`«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO _»x
`«∞ÖÏº~°÷Ü≥∂QÆO|∞# +¨+≤ªÜ«Ú #QÆ∞.
PzÛù.15 `≥#∞ñQÆ∞# aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõã≤÷~°=Ú ÖËq∞O*Ëã≤ Ü«∞k „QÍÇ¨ÏºO|∞ QÍ^Œ∞.
„H˜Ü«∞.123 `≥eÜ«Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q |∞^Œúº~°÷HõO|∞Å∞.
HÍ~°.8 `åºQÀ^ÕÌâ◊ºO|∞ ãÖ„Ñ¨^•#O|∞ <åñ|_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 19
`«kú.1 `åfi~°÷O |#ñQÍ ÉèÏ"å~°÷O|∞.

`«`«û.38 ^ŒÜ«∂à◊√â◊|ÌO|∞# H˜@∞¡ ˆ~Ñ¶Ö|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
ã¨=∂.3 ^•#O*Ëã≤ zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞ AO\˜"≥∂q ~Ú`åº^Œ∞ Å~Ú#
Ü«ÚÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞Å∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞.
ã¨=∂.3 ^•#O*Ëã≤ Ü«∞<ÕHõ=∂é∞ ÅÅÊ^ŒO_ç`åº^Œ∞Å∞ ^Œ∞+¨ì=Ú Åx `≥eÜ«Ú#k.
ãÖkè.24 nx Hõã¨=∂ãÖ|∞# qâı+¨ºO|∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞ „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞.
`«`«û.36 nxHÕ ÉÏH˜∆HõO|∞QÆ n~°…O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.73 nxÜ«∞`«fiO|∞#‰õΩ n~°…O|∞ #QÆ∞.
ãÖkè.23 n~°…O|∞g∞ñkk QÍ# nxH˜ <≥éã¨∞#fl ÖË^Œ∞.
ã¨=∂.3 kfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ g∞ñkÑ¨^ŒO|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞ =ºkèHõ~°}O|∞
<åñ|_»∞.
PzÛù.26 kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å∞ ~å =x
H˘O^Œé∞ =HÍ¯}Õzi.
ãÖkè.10 kfi~°∞HõÎ=ÚÜ≥ÚHõ¯ Ñ¨~°~°∂Ñ¨ =∂„"Õ∞_ç`« =∞#O|_»∞.
Hõ$`ü.1 ^è•`«∞=Ù#‰õΩ qÇ≤Ï`«O |QÆ∞_»∞&˜ƒù#fl„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ Hõ$`«∞Î <åñ|_»∞.
HÍ~°.2 ^è•`«fi~°÷Ñ¶¨ÖÏ„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°‡O|∞ <åñ|_»∞.
HÍ~°.2 ^è•`«fi~°÷"åºáê~å„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°Î <åñ|_»∞.
ãÖkè.25 #Å∞QÆ_®^Œ∞Å hÜ«∂QÆ=∞O|∞ ÖË ^ŒO„_»∞.
„H˜Ü«∞.46 #=~°‚HõO|∞ HõÎ=^Œ~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.
`«`«û.21 <å=∞O |#ñQÍñ „ÉÏuÑ¨kHõ=Ú.
HÍ~°.1 xÜ«∞`ÀÑ¨ã≤÷uHõ=Ú „áêuÑ¨kHÍ~°÷=Ú.
HÍ~°.7 xÜ«∞=∞Ñ¨Ó~°fiHõq^•ºã‘fiHÍ~°O |∞Ñ¨Ü≥∂QÆO |#O|_»∞.
„H˜Ü«∞.65 xi˚H˜ <å=∞^è•`«∞=ÙÅ HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
`«`«û.25 '#∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞— Ü«∞#∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`« ~å=Ú#∞ Jx „áêÑ≤ÎOÑ¨ñQÍ
hã¨∂„`«=ÚKÕ`« #∞=~°‚HÀ`«fi=Ú# H˜`«fi=Ú ã≤kúOK≥.
„H˜Ü«∞.89 <ÀñK«∞#‰õΩO QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
HÍ~°.9 ÑÖK«q∞H˜ +¨+≤ªÜ«Úñ Q˘O_˘HõÜ≥∞_»Å #QÆ∞.
PzÛù.16 Ñ¨Hõ∆O|∞#O ^ŒÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O|∞.
PzÛù.38 Ñ¨Hõ∆O|∞#O^Œ∞ QÀiKÕ`« #∂iÜ«∞O k`åºk.
HÍ~°.4 Ñ¨Hõ∆O|∞#O ^À_»=~°‚HõO |QÆ∞.
HÍ~°.4 Ñ¨Hõ∆O|∞# =Å#=~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.107 Ñ¨Hõ∆O|∞# =Å=ñ _ç`åºk.
ãÖkè.17 Ñ¨Hõ∆O|∞# ã¨fi`«fiO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.90 Ñ¨`«fiO|∞ ~åxÑ¨Hõ∆=Ú# =Hõ∆ º=∂}`å^Õâ◊O|∞.
„H˜Ü«∞.87 Ñ¨`«fiO|∞ ÃÇÏK«∞Û#‰õΩO QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
ãÖkè.38 Ñ¨~°∞¿+`«~°O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞„áêÑ≤Î ÖËq∞O*Ëã≤
"åxH˜ kfi`«fiO |QÆ∞.
HÍ~°.2 áêHõ=Ú# HÍ„â◊Ü«∞=Ú HÍ=Ù@O*Ëã≤ =O@Hõ=Ú Hõ~°‡O |Ü≥∞º #x
„Ñ¨H©.20 Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅ HÍkÖ’ÑÖ ÉÁHõO_»∞ =z~ÚOK≥ #k
Ü«∞qKå~°=¸ÅHõO|∞.
ãÖkè.1 Ñ¨Ó~°fiÑ¨~ã° fi¨ ~°O|∞Å‰õΩO |~°ãfi¨ ~°O ÉËHÍ^ÕâO◊ |QÆ∞@ ãÖkè Ü«∞#O|_»∞.
HÍ~°.37 Ñ¨Ó~°fi q∞k Ñ¨~° q∞k Ü«∞#∞xÜ«∞=∞ =∞¿ÑH˜∆OÑ¨Hõ "åHõº=∞O
^≥Å¡Ñ¨^ŒO|∞Å∞ =Åz#@∞¡ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨ñ^ŒQÆ∞#∞.
`«`«û.34 Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«=ÚKÕ`« n~°…O|∞.
`«`«û.42 Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«=ÚKÕ`« =ÚQÍQÆ=∞O|∞# H©HÍ~°ºO|∞.
ã¨=∂.1 Ñ¨$^äŒ„HõÊã≤^•ú~°÷O|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞Å ˆHHÍ~°÷O|∞#O^Œ∞ =$uÎ ™ê=∞~°÷ºO|∞.
ã¨=∂.1 Ñ¨$^äŒH±„Ñ¨ã≤^•ú~°÷O|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞# ˆHHÍ~°÷O|∞#O^Œ∞ =$uÎ ™ê=∞~°÷º=Ú.
`«kú.28 ÃÑO_ç¡â◊|Ì=Ú#‰õΩ =∞`«∞|~°÷O|∞#O ^Œ=Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞.
ãÖ[˝.23 ÃÑ^ŒÌÅ∞ =º=Ç¨ÏiOz#=∂@ „QÍ=∞ºO |~Ú# „QÆÇ≤ÏOÑ¨ñ^ŒQÆ∞
#x `å`«Ê~°º=Ú.
ãÖ[˝.18 ÃÑ~°∞ Hõ~°∞ y`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ ˆ~Ñ¶Ö|∞ ÅÑ¶¨Ú=Ù.
„H˜Ü«∞.123 á⁄O^Œ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#q QÆ`«º~°÷HõO|∞Å∞.
`«kú.1 „Ñ¨Hõ$u[#ºÉ’^èŒO|∞#O^Œ∞ñ „|HÍ~°O|∞ ÉèÏ=O|∞.
`«`«û.10 „Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ =~°‚HõO |x „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.
ãÖkè.9 „Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Îqkè x~°=HÍâ◊O|∞ QÍ=Ù# nxx ÉÏkèOK≥_çx.
„H˜Ü«∞.121 „áê^Œ∞ e~°∞=kÔ~O_»∞ #∞Ñ¨ã¨~°æO|∞Å∞ <åñ|_»∞.
HÍ~°.6 „áê~ÚHõO |#∞@KÕ <˘HÍ<˘HõKÀ kfifÜ«∞Ü«Ú #QÆ∞.
ã¨=∂.3 „áê~ÚHõO|∞QÍ ##∞@KÕ ãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}O|∞ ^˘_»~°xã¨=∂ãÖ|∞O
QÆÅ ^Œx ã¨∂zOÑÖ|_çÜ≥∞.
HÍ~°.4 Ñ¶¨Å™ê^èŒ#Ü≥∂QÆºO |QÆ∞Ñ¨^•~°÷O|∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù.
`«`«û.12 |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞.
„H˜Ü«∞.60 |Ç¨ïà◊O |#∞@KÕ nxH˜ <˘HÍ<˘HõKÀ #uKå~°~ |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.53 |Ç¨ïà◊O |#∞@KÕ Ü«∂O`«O|∞#‰õΩ x`«ºO|∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 21
ãÖkè.37 |Ç¨Ïà◊„QÆÇ¨Ï}O|∞KÕ g∞ñ^Œ∞„Ñ¨Éèí$`«∞ÅO^Œ∞ x@ Ö’ÑÖ|∞ x`«ºO|∞.

`«`û« .80 |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }O|∞#O*Ëã≤ Ñ¨Ü∞« ó„Ñ¨É$íè `«∞Åã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^∞Œ .
ãÖkè.38 |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ`« „H˘`«Î‰õΩO_» e`åº^Œ∞Å Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞.
ãÖkè.4 |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ`« „ã‘Î"åK«Hõ `«`«û=∞ ãÖÉ’^èŒ<åO`«O|∞Å‰õΩ ãÖkè
ÖË^∞Œ .
`«`«û.61 |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ #=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ „ã‘Î`«fiO|∞ x`«ºO|∞.
PzÛù.12 |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ qÅ∞¡Å∞ Ñ≤Å∞¡Å∞ Ñ¨ÙÅ∞ e`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^∞Œ .
PzÛù.23 |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ ãÖkÜ«∞=Ú HÍé˜Ü«∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞â◊|ÌO|∞ÅO
^≥`«fi=Ú ÖË^Œ∞.
„H˜Ü«∞.73 ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕñ Q˘xflO\˜H˜ñ AQÍQÆ=∞O|∞ ÖË^Œ∞.
HÍ~°.22 |Ç¨ïà◊HõO|∞KÕ xHÍ¯~°ºO |∞^ŒO`«O|∞#‰õΩ |Ç¨ï`«fi=∞O^≥ Ü«∞QÆ∞.
„H˜Ü«∞.117 ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕ x@ ãÖkè x`«ºO|∞.
„H˜Ü«∞.76 ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞#O*Ëã≤ H˘xflO\˜ HÕK«∞‰õΩÛ‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞Å∞ =¸ñ_»∞#∞,
Q˘xflO\˜ HõO^Œ∞ Ü«∞^ä•ãÖÉèí==ÚQÍ Ô~O_»∞#∞, Q˘xflO\˜ H˘Hõ¯\˜Ü«Ú
#QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.75 ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞# nx HÕK«∞‰õΩ¯ ÖË^Œ∞.
HÍ~°.24 ÉÏÇ¨ïà◊H=õ ÚKÕñ ^Œ$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ‰õΩ qkèOzkfifÜ«∞‰õΩO „|^ä=Œ ∞ ~å^Œ∞.
ã¨=∂.14 ÉÏÇ¨ïà◊Hõ=ÚKÕ #∂+¨‡ˆ~Ñ¶Ö|∞Å‰õΩ kfi`«fiO|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞.
`«`«û.58 ÉÏÇ¨ïà◊Hõ=Ú=Å# ^Œ~åƒù^Œ∞Å‰õΩ =ÚÖ’ÑÖ|∞ x`«ºO|∞.
`«`«û.87 Éèí=^•^Œ∞ ÅQÆ∞Ç¨ÏÅO`«ã¨~°fi<å=∞O|∞Å∞‰õΩ#∞ â◊`«$ˆ~á¶êO`å^Œ∞Å‰õΩ#∞
^≥#∞ñQÆ∞ÉèÏ+¨Ü«∞O^Œ∞ =º=Ç¨~°O|∞ ÖË ^Œx Ü«∞~°÷=Ú.
„H˜Ü«∞.35 ÉèÏ=O |#ñQÍ ^è•`«fi~°÷O|∞.
„H˜Ü«∞.40 ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ <å ##º„H˜Ü«∞‰õΩ ÅHõ∆}Éèí∂`«O |QÆ∞„H˜Ü«∞.
„H˜Ü«∞.4 ÉèÏq„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å$_»fi~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.4 ÉèÏq <å q^Œº=∂#„áêQÆÉèÏ=„ÑüÜ≥∂y. JÑ¨Ê\˜H˜ñ |∞@ì‰õΩO_»∞#k.
„H˜Ü«∞.3 Éèí∂`«O|∞ <å q^Œº=∂#^èŒfiOã¨„ÑüÜ≥∂y. =ÚO ^Œ∞O_ç Ü«∞Ñ¨Ê\˜H˜
ÖË‰õΩO_»∞#k.
„H˜Ü«∞.3 Éèí∂`«„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ e_»fi~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.17 Éèí∂`å~°÷=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜QÍQÆ=∞O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.97 Éèí∂, ã¨$, Hõ$, ˆ~Hõ$, Ö’K«, Ñ¨z, ÅÑ¨ W`åº^Œ∞Å‰õΩ QÆuq~°Ç≤Ï`«O|∞
ÅQÆ∞^è•`«∞=ÙÅ H©ÉèÏ+Ö „|Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞.
ã¨=∂.7 =∞QÆñ_»∞#∞ a_»¤Å∞#∞, Ñ¨Å¡=Ú#∞ QÆà‹¡=Ú#∞ W`åº^Œ∞Å∞ ã¨=∞ã≤OÑ¨ =x
~¸xÜ«∞=∞O|∞# <≥é∞OQÆ∞#k.
`«kú.28 =∞`«∞|~°÷O|∞#O ^Œ„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞.
PzÛù.16 =∞^Œºx=∂fl~°÷HõO|∞ Å~Ú# HõÅ∞¡, Ñ¨Å∞¡, â◊|ÌO|∞Å∞#∞ éˇÅ∞¡ „Ñ¨Éèí$u
â◊|ÌO|∞Å∞ #<ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ ÅQÆ∞@O*Ëã≤ "åx H©HÍ~°ºO|∞ ÖË^Œ∞.
ãÖ[˝.10 =∞é˜Ü«Ú ~åA â◊|ÌO ÉÁHõ¯\˜ ^ŒO`«ºÜ«ÚHõÎO|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
`«`û« .71 =∞Ç¨Ïu "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ N=∞O`«∞~åÅ∞, QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞, q^•fiOã¨∞~å
ÅxÜ«Úñ „|Ü≥∂yOÑ¨ñ^ŒQÆ∞.
PzÛù.3 =∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# gx ‰õΩ`«Î fi_∞» VÍ^Œ∞Å∞ #=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# =Ú=~°H‚ Í^Œ∞Å∞#∞
„ã‘Î`«fiO|∞#O ^•Å∞â◊|Ì=Ú`À_» ã¨=∂ãÖ|∞#∞O QÆÅ∞QÆ∞ #x
`«`«û.13 q∞ye#„Ñ¨`«ºÜ«∞=Ú ÖËHõ`«fi|Ç¨ï`«fiÉ’^èŒHõ=Ú Åx Ü«∞~°÷=Ú.
ã¨=∂.15 =ÚKÀÛ@∞Å∞–=ÚK˘Û@∞Å∞–=ÚK«Û@∞Å∞–J#∞~°∂ÑÖ|∞Å∞
„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
PzÛù.23 =ÚuÎÜ«∞â◊|ÌO|∞#O^Œ∞ =∂„`« q∞`«fiÖ’ÑÖ|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
`«`«û.41 =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ qkèOK«∞Ö’áê^ÕâßkHÍ~°º=ÚÅ∞
=ÚQÍQÆ=∞=Ú#‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«=Ú =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú.
„H˜Ü«∞.87 "≥∞K«∞Û#‰õΩ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.
PzÛù.16 ~ÀñHõe„Ñ¨Éèí$`«∞Å H˜@∞¡ ~°∂ÑÖ|∞ Öˇé∞OQÆ∞#k.
`«kú.7 é˜HÍ^Œ∞Å∞ ~åxÑ¨Hõ∆=Ú#ñ ^Œ#„Ñ¨`«ºO |xflO\˜ HõQÆ∞.
„H˜Ü«∞.8 Å_®kÅHÍ~°O|∞ÅO ^˘H˘¯Hõ¯\˜H˜ _»∞VÍ^Œ∞ ÖÏ^Õâ◊O|∞ ÅQÆ∞.
„H˜Ü«∞.123 ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`« q∞HÍ¯~°ºO|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
„H˜Ü«∞.72 ÖÏ^Õâ◊O|∞# HõÑ¨"å^ŒO|∞.
„H˜Ü«∞.16 e_®^Õâ◊O |QÆ∞_»∞V√#‰õΩ Z#∞ J#∞#kÜ«Ú
ÖÏ_®^Õâ◊O |QÆ∞_»∞V√#‰õΩ #∞ J#∞#kÜ«Ú <å^Õâ◊O|∞ ÅQÆ∞.
„H˜Ü«∞.19 Å$@∞ì Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ HõÅV˜ J#∞#k Ü«∞#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.101 ÖËK«∞#‰õΩ =ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ K«∞Ö’ÑÖ |QÆ∞.
Hõ$`ü.9 =O_»∞_»HÍ~°O|∞ @HÍ~°O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.94,100 =Hõ∆ º=∂}O|∞ kfi`«fiO|∞.
„H˜Ü«∞.73 =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞.
„Ñ¨H©.4 =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ü«∞kfi`«fiO|∞.
„H˜Ü«∞.99 =Hõ∆ º=∂}O Éˇ·`«fiO|∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 23
„H˜Ü«∞.96 =Hõ∆ º=∂}O É∫`«fiO|∞.

`«`«û.71 =Hõ∆ º=∂}ÅHõ∆}O|∞KÕ „ã‘Î`«fiO|∞# =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Å∞ VºO`«=ÚÖˇ ~ÚO^Œ∞
„QÆÇ≤ÏOÑ¨ñ|_»∞.
„H˜Ü∞« .22 =Hõ∆ º=∂}qkèKñÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ =~°=Î ∂#O|∞#O ^≥_∞» QÍ^•ºQÆ=∞O|∞ÅQÆ∞.
ã¨=∂.21 =Hõ∆ º=∂}qkèKÕ`« #~Ú Ü«∂~Ú Ü«∞#∞"åx ÔH·HÍ~å^Õâ◊O|∞ #QÆ∞.
ãÖkè.25 =Hõ∆ º=∂}qkèKÕ ã¨fi`«fi=Ú ÖË^Œ∞.
Hõ$`ü.3 =K«∞Û#‰õΩ ~å.
„Ñ¨H©.1 =K≥Û |∞∞+≤–W@ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+¨ã¨fi`«fi=ÚÅ∞.
„H˜Ü«∞.22 =K«º~°÷O|∞Å H˘HÍ<˘HõKÀ Éèí∂`«O|∞# ÖÏ@∞ì QÍ#O|_çÜ≥∞_»∞#∞.
HÍ~°.11 =#=Ú#∞Oz, ^èŒ#=Ú#∞Oz Ü«∞x Ü«ÚOzâ◊ÉÏÌ#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞`Àñ
Q˘O^Œé∞ =º=Ç¨ÏiOK≥^Œ~°∞ QÍx Ü«∞k ™ê^èŒ∞Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ~°∂_è»O|∞
QÍ ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.2 =~°Î=∂#„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å_»fi~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞. =~°=Î ∂#O|∞ <åñ „ÉÏ~°ÉÏúÑi¨ ã¨=∂ÑÖÎ |∞. JÑ¨Ê\˜H˜ =ÚyÜ«∞‰õΩO_»∞#k.
ãÖ[˝.18 =~°‚ã¨=∂=∂flÜ«∞=∞O^Œeà◊HÍ~°=Ú =~å‚O`«~°=Ú
HÍx Ü«∞ÅÑ¶¨Úà◊HÍ~°=Ú QÍ ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
„H˜Ü«∞.122 =ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°Î $Éèí∂`«„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ
#∞V˜ =~°‚HõO |QÆ∞.
ãÖkè.13 "åQÆ#∞âßã¨#∞Å∞ Ü«∞^• `«^• Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOK«∞@ „Ñ¨ÑÖKå~°÷
=∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.25 q^è•#™ê=∞~°÷º=Ú=Å# nxH˜ Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞.
`«`«û.66 q^è•â◊|Ì=Ú#‰õΩñ w¡|`«∞Åº`«fiO|∞ x`«ºO|∞.
„H˜Ü«∞.123 q#∞ K≥Ñ¨C "≥Ú^Œ Å~Ú#q â◊|ÌHõ~°‡O|∞Å∞.
PzÛù.28 qÉèíH˜Îxq∞`«ÎHõO|∞ Å~Ú Ü«∂^ÕâßQÆ=∂`«‡HõO|∞ Å~Ú#
W\˜u J#∞=~°‚O|∞ Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ Å#O|_»∞.
ãÖ[˝.18 qé∞QÆ∞ "≥∞é∞ y`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ ˆ~Ñ¶Ö |ÅÑ¶¨Ú=Ù.
ã¨=∂.3 qâı+¨}O|∞#‰õΩ qâı+¨ºO|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞ ã¨=∂<åkèHõ~°}O|∞ <åñ
|_»∞.
`«`«û.71 gx Hõ[O`«O|∞Å‰õΩOÉ’Öˇ _»∞VÍ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•Ü≥∂QÆºO|∞QÆ #QÆ∞.
`«`«û.16 gxH˜ n~°…O|∞O QÆÅ^Œ∞.
ãÖkè.9 gxH˜ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=Ú.
ã¨=∂.15 gxkfi`«fiO|∞#‰õΩ =Hõ∆ º=∂}qkèKÕñ ÉÏH˜∆HõO|∞QÆ Ö’ÑÖ |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.24 "≥O_çÜ«ÚO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞QÍQÆ=∞O|∞ QÆey#KÀ
ã¨Hõ~°‡HõO|∞#‰õΩO ÉO„_≥O_»∞, #Hõ~°‡HõO|∞#‰õΩO ^˘q∞‡kÜ«Ú
ÉèË^ŒO|∞ Åx Ü«¸Ç≤ÏOK«∞#k.
ãÖkè.4 "≥ÅÜ«∂ÖÏfi^Œ∞Å ãÖkè ÖËq∞ ÉÏÇ¨ïà◊HOõ |∞KÕ`<« ≥ Ü«∞x Ü«¸Ç≤ÏOK«∞#k.
`«`«û.82 "Õ^èŒâ◊≈|Ì=Ú#‰õΩ x`«ºO|∞QÍñ |∞~À^èŒâ◊≈|Ì=Ú#‰õΩ "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ
ã¨Ö’Ñ¨„ã‘Î=^•ƒù==ÚÅ∞ nKÕ xÑüOÑ¨ñ|_çÜ≥∞.
ãÖ[˝.17 "À_è»$ "À_è»=º â◊|Ì=ÚÅ∞ ^ŒÑ¨Ê ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO^Œ∞ ã¨Ç≤Ï`«=Ú
=Ù=Ó"À =~å‚^Œ∞ ÅQÆ∞â◊|Ì=ÚÅ∞ ÖË =x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
Hõ$`ü.22 =ºuˆ~HõO|∞# ÖË=_ç.
„H˜Ü«∞.37 =ºuˆ~Hõqt+¨ì„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ ÅV˜=~°‚HõO |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.37 =ºuˆ~Hõqt+¨ì„H˜Ü«∂aè^è•~Ú^è•`«∞=Ù#‰õΩ q∞V˜ Ü«∞QÆ∞.
ãÖkè.37 =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨KÕ h„^Œ∞`«O|∞#‰õΩãÖâı¡+Ö|∞ ÖË^Œ∞.
ãÖ[˝.18 â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨=Ú `«`«û=∞`«^Œƒù==ÚÅO^Œ∞ ÖË^Œ∞.
`«`«û.67 â◊fiâ◊|ÌO|∞ ^ŒÑ¨Ê #HÍ~åO`«=Ú ÖˇÅ¡O „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#`«∞ÅºO|∞ÖË
Ü«∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.17 ãÖâı¡+Ö |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡`Àñ QÆ∂_çH˘#∞@.
„H˜Ü«∞.63 ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞.
„H˜Ü«∞.66 ãÖã¨¯ $`«^è•`«∂Ñ¨^èŒÅQÆ∞ W–L–|∞∞ J#∞"åxH˜ ™⁄ikx
U–F–J~ü J#∞#q ~ÚOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»Q∞Æ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
`«`«û.34 ãÖã¨¯ $`«<å=∞O |#∞@O*Ëã≤ F`«=Ú‡ñ_», F|e¡^Œ∞ñ_» W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞
Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞.
ã¨=∂.2 ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ™ê^èŒºO|∞ <åñ|_»∞.
ãÖkè.2 ãÖã¨¯ $fÜ«∞O|∞#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞ #x Ü«∞^èŒ~°fi}ÏKå~°∞ºÅ∞ K≥Ñ≤Êi
QÍx ^•xH˜ñ |∂~°fiHÍ=º=ÚÅO^Œ∞ñ „|Ü≥∂QÆO|∞ =∞$QÆºO|∞.
„H˜Ü∞« .124 ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩ ™êfi~„÷° ¿Ñ~°}Ï~°|÷ ∞Å∞ ~Ô O_»∞#∞ Q˘#∞ Ñ¨_fi» #∞|O^èOŒ |∞ÅO
^˘H˘¯Hõ¯\˜`À_»O QÆ∂_»∞KÀ #QÆ∞#q Ü«∂é∞O QÆ∂_» ~°∂ÑÖ|∞Öˇxq∞ ^ŒÜ≥∞º.
„H˜Ü«∞. 48 ã¨Hõ~°‡HõO|∞ <åñ QÆ~å‡HÍOH∆À`å÷Ñ¨HõO|∞.
„H˜Ü«∞.33 ã¨=∂#Hõ~°Î $HõO|∞ Å#Hõ ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ Å#∞@O*Ëã≤
K≥·„`«∞x`À_» "≥∞ÿ„`«∞O_»∞ H˘@ìO|_ç =∞_çÃã x`åºk ã≤^ŒúO |Ü≥∞º.
„H˜Ü«∞.33 ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ ÅQÆ∞„H˜Ü«∞Ü«∞Ö’Ñ¨Å <≥Ü«∞ºk Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO |QÆ∞O
0^Œ^•fiz Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜`«fiO |QÆ∞.
`«`«û.87 ã¨=∂ãÖ|∞ÅO ^˘Å∞`«O QÆkã≤ ~ÚO^Œ∞O „|Ü«ÚHõÎO|∞ ÅQÆ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

q=~°}"åHÍº#∞„Hõ=∞}˜Hõ 25
`«`«û.83 ã¨Ö’ÑÖ |Ü≥∞º <Õx – =∞#=Ú.

ãÖkè.25 ã¨~°à◊O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Ö’Ñ¨ãÖâı¡+äO^Œ∞=ÙÅKÕ`« =¸ñ_»∞~°∂ÑÖ|∞Å∞.
`«`«û.33 ã¨~°fi„`« Ü«∞#∞@ #QÍQÆ=∞ÉÏ^èŒ<å~°÷=Ú.
ãÖkè.24 ã¨~°fiÑ¨~åºÜ«∞O |~Ú#Ü≥∞Å¡â◊|ÌO|∞ „^Œ∞`åO`«O |~Ú#Ü«∞=ºÜ«∞O|∞.
ã¨=∂.2 ™êOã¨¯ $uHõO |x Ü«∂zÛùHõO |x q∞„â◊O |x ã¨=∂ãÖ|∞ „uq^èŒO|∞.
ã¨=∂.3 ã≤^ŒúO|∞ ã¨~°fiO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞.
„H˜Ü«∞.45 ã¨∞|O`«"åK«ºO|∞ ã¨`«Î fiO|∞ <åñ|_»∞.
`«`«û.75 „ã‘ÎeOQÆ`åfiu^Õâ◊O|∞KÕ`« #∞`«Î fi_»∞V√Å∞ ÖË =x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
PzÛù.2 „ã‘Îã¨=∞`åfiu^Õâ◊O|∞KÕñ „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêkHõO|∞#∞
w¡|ã¨=∞`åfiu^Õâ◊O|∞KÕ =Ú=~°‚HõO|∞ #QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.17 ã¨fi`«fiO |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ „|Hõ$uÉèÏ==Ú.
`«`û« . 59 ã¨fii"æ åz Ü«∞#∞@KÕ Éè∂í ^Õ=ÙÅ∞ Éè∂í ã¨∞~°∞ñ _»#∞„Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞Å∞ ~°H`∆˜ O« |∞
ÅÜ≥∞º.
ãÖ[˝. 18 Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞ W`åº^Œ∞ÅO ^•QÆ=∞Ü«∞HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù.
ãÖ[˝. 17 Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞, x„^Œ "ÀÜ≥∞ x\˜ìKÀ@¡ ãÖkè=â◊O|∞#
=zÛ#Ü«∞HÍ~°=HÍ~°O|∞Å∞ QÍx Ñ¨Ó~°fiã≤^ŒúO|∞Å∞ QÍ=Ù.
w¡|ã¨=∞`åfiu^Õâ◊O|∞KÕ =Ú=~°‚HõO|∞ #QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
ãÖkè.17 ã¨fi`«fiO |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ „|Hõ$uÉèÏ==Ú.
`«`û« . 59 ã¨fii"æ åz Ü«∞#∞@KÕ Éè∂í ^Õ=ÙÅ∞ Éè∂í ã¨∞~°∞ñ _»#∞„Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞Å∞ ~°H`∆˜ O« |∞
ÅÜ≥∞º.
ãÖ[˝. 18 Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞ W`åº^Œ∞ÅO ^•QÆ=∞Ü«∞HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù.
ãÖ[˝. 17 Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞, x„^Œ "ÀÜ≥∞ x\˜ìKÀ@¡ ãÖkè=â◊O|∞#
=zÛ#Ü«∞HÍ~°=HÍ~°O|∞Å∞ QÍx Ñ¨Ó~°fiã≤^ŒúO|∞Å∞ QÍ=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

27
ÉÏ Å "åº Hõ ~° } O
ã¨∂„`«"åºMÏº#O – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO
1. ^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°‚O|∞Å∞ : (7)
^ŒO`«=ÚÅO^Œ∞ Ñ¨Ù\#ì˜ k. JO>Ë <åÅ∞Hõ ^ŒO`å (=¸ÅO) Å#∞ ã¨Ê $tOK«_O» =Å¡
Ñ¨Ù>Ëì ^èŒfixx `≥e¿Ñ=~°‚O ^ŒO`«ºO. JÖÏˆQ `åÅ∞=Ù#O^Œ∞ Ñ¨Ù\ì̃#k, JO>Ë <åÅ∞Hõ
`åÅ∞=Ù#∞ ã¨Ê $tOK«_»O=Å¡ U~°Ê_Õ=~°‚O `åÅ=ºO. `åÅ∞=Ù JO>Ë <À\˜Ö’Ñ¨Å
ÃÑ·ÉèÏQÆOÖ’ =ÚO^Œi^ŒO`åÅ‰õΩ Ö’Ñë"≥·Ñ¨Ù# H˘OK≥O ÃÑ·# LO_Õ„Ñ¨^Õâ◊O.
JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ K«[Å∞ ^ŒO`åº Åh `åÅ"åº Åh Ô~O_»∞ q^è•Å∞. K«[Å∞ W D
Z U J<ÕJK«∞ÛÅ`À Hõeã≤#Ñ¨Ù_»∞ `åÅ"åºÅ∞. J – P – L – T – F – F –
B J<ÕJK«∞ÛÅ`À Hõeã≤#Ñ¨Ù_∞» ^ŒO`åºÅ∞. UJK«∞Û`À ‰õÄ_ç<å K«[Å∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’
(ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡#∂) `åÅ"åºÖË J=Ù`å~Ú. ã¨=~å‚Å∞ JO>Ë ã¨=∂# "≥∞ÿ#
(XˆH) =~å‚Å∞. ^ŒO`åÅ∂, `åÅ∞=Ó J<Õq^èŒOQÍ D=~å‚Å‰õΩ L`«ÊuÎ™ê÷#O
aè#flO QÍ=_»O=Å¡ JK«Û`≥Å∞QÆ∞=~°=‚ ∂ÅÖ’ ^ŒO`«ºK«[Å∂, `åÅ=ºK«[Å∂ "Õ~∞° QÍ
ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_®¤~Ú. J~Ú<å ^ŒO`«º`åÅ"åº Öˇ#· DK«[Å∞ ã¨=~å‚ Åx ~¸ã¨∂„`«O
K≥ÑÙ¨ `«∞#flk.
ã¨=~å‚Å∞QÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ âß„ã¨ÎOÖ’ `åÅ=ºK«HÍ~°O LK«ÛiOÑ¨|_ç#KÀ@
P`åÅ=ºK«HÍ~°O ^ŒO`«ºK«HÍ~åxfl QÆ∂_» „QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk. JÖÏ<Õ ã¨∂„`«OÖ’
LK«ÛiOÑ¨|_ç# `åÅ=º[HÍ~°O ^ŒO`«º[HÍ~åxfl „QÆÇÏ≤ ã¨∞OÎ k. JO>Ë `åÅ=ºK«[Å‰õΩ
qkèOz#HÍ~åºÅ∞ ^ŒO`«ºK«[Å‰õΩ ‰õÄ_® =™êÎ~Ú.
'HõK@« `«ÑÅ¨ ∞ Ñ¨~∞° +Ö|∞Å∞— Dã¨∂„`«OÖ’ L#fl`åÅ=ºK«HÍ~°O „Ñ¨ã∞¨ `Î « ã¨=~°`‚ =« Å¡
^ŒO`«ºK«HÍ~åxfl QÆ∂_» É’kèã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ Dã¨∂„`«OKÕ`« `åÅ=º K«HÍ~åxH˜
qkèOÑ¨|_ç# Ñ¨~°∞+Ö J<ÕãÖ[˝ ^ŒO`«ºK«HÍ~åx ‰õÄ¯_® ã≤kúOz, Jn Ñ¨~°∞+¨"Õ∞
J=Ù`«∞Ok. (HÍ|\˜ì ã≤~÷ O° HÍ^Œ∞.) JÖÏˆQ '„Ñ¨^=Œä ∞g∞ñkÑ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ `åÅ=ºK«HÍ~åxH˜ =KÕÛ
ã¨HÍ~å^Õâ◊O ^ŒO`«º K«HÍ~åx ‰õÄ¯_® =ã¨∞ÎOk. JÑ¨Ù_»∞ { K«xÜ≥∞ ´ JÑ¨Ù_»∞
ã¨xÜ≥∞.
JÖÏˆQ ^ŒO`«º`åÅ=º[HÍ~åÅ ã¨=~°‚`«=Å¡ 'QÆ[_»^Œ|Å∞ ã¨~°à◊O|∞Å∞— J<Õ
ã¨∂„`«OÖ’x `åÅ=º[HÍ~°O ^ŒO`«º[HÍ~åxfl É’kèã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞=Å¡ Dã¨∂„`«OKÕ`«
`åÅ=º[HÍ~åxH˜ qkèOÑ¨|_ç# 'ã¨~à° O◊ — J<ÕãO¨ [˝ ^ŒO`«º[HÍ~åxH˜ QÆ∂_® ã≤kOú z
Jk QÆ∂_® ã¨~°à◊"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. (HÍ|\˜ì ã≤÷~°O HÍ^Œ∞.)
2. „^Œ∞`åO`«=Ú Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞. (12)
K«∂. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞. "åºã¨„Ñ¨â◊fl.
3. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ QÍxâ◊|ÌO|∞Å∞ Hõà◊ Å#O|_»∞. (13)
K«∂. Hõà◊Å∞ –"åºã¨„Ñ¨â◊fl.
4. „Ç¨Ïã¨fi=Úg∞ñkYO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩñ |∂~°a‚ O^Œ∞=Ù "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÆ #QÆ∞#∞.(14)
XHõ=∂„`« (ÃãHõ#∞Ö’ S^À=O`«∞) ã¨=∞Ü«∞OÖ’ LK«ÛiOÑ¨|_ÕJK«∞Û „Ç¨Ïã¨fiO.
J. W. "≥Ú. YO_»aO^Œ∞=Ù JO>Ë J~°ã¨∞#fl. Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù JO>Ë xO_»∞ã¨∞#fl.
qkèOÑ¨|_ç#HÍ~°ºO ~å=_»O, ~åHõáÈ=_»O J<Õ Ô~O_»∞ã≤÷`«∞Å∞ HõeyLO_»_»O
"≥·HõeÊHõO. „Ç¨Ïã¨fiO, n~°…O J<ÕÉèË^ŒO JK«∞ÛÅH˜ =∂„`«"≥∞. 'YO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩ—
J<ÕKÀ\˜+¨+‘ªqÉèíH˜ÎKÕ`« '+¨+‘ª ™ê÷<Õ Ü≥∂QÍ— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz
YO_»aO^Œ∞=Ù™ê÷#OÖ’ (P^Õâ◊OQÍ) J<ÕJ~°÷O =ã¨∞ÎOk.
„Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#JK«∞Û‰õΩ `«~∞° "å`« L#flJ~°ã∞¨ #fl ™ê÷#OÖ’ qHõÅÊOQÍ xO_»∞ã¨∞#fl
=ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'J_»ñ‰õΩ=— WHõ¯_ç J~°ã¨∞#fl ™ê÷#OÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl
=zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ J_»O‰õΩ= Jx J=Ù`«∞Ok.
'„Ç¨Ïã¨fi=Úg∞ñk— J#_»OKÕ`« n~°…Og∞ñ^Œ J~°ã¨∞#fl‰õΩ xO_»∞ã¨∞#fl ~å^Œ∞.
pñHõ\ .˜
'YO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩ— J#_»OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ L#flÑÓ¨ ~°a‚ O^Œ∞=Ù‰Ωõ =∂~°∞Ê ÖË^∞Œ .
|Ou.
'YO_»aO^Œ∞=Ù— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ J_»ñ‰õΩ= W`åº^Œ∞Ö’¡x ã≤^Œú
YO_®xˆH HÍHõ, ™ê^èŒºYO_®xH˜ ‰õÄ_® Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =ã¨∞ÎOk. gé˜ñ_ç. WHõ¯_»
'Wñ_ç— „Ñ¨`º« Ü«∞O âß„ãÖÎ ™êkèOzOk. HÍ|\˜ì JO^Œ∞Ö’ J~°ã∞¨ #fl ™ê^èºŒ O. nxH©
Dã¨∂„`«OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ géÕ_ç J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ =¸Ô~ñ_»∞, =¸Ô~O_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 29
'"≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ— J#_»O=Å¡ XHõÑH¨ O∆õ Ö’ Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù ~å^Œ∞. JÑ¨Ù_»∞ J~°ã∞¨ #fl
JÖÏˆQ LO_ç, J_»ñ‰õΩ= J<Õsu~°∂áêÅ∞ áêH˜∆HõOQÍ LO\Ï~Ú.
5. n~°…=Úg∞ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞. (15)
~Ô O_»∞ (JO`«HOõ >ˇ Z‰õΩ¯=) =∂„`«ÅHÍÅOÖ’ LK«ÛiOÑ¨|_ÕJK«∞Û n~°O… . Ñ¨Ó~°=‚ Ú
JO>Ë xO_»∞ã¨∞#fl. ™ê^èŒº=Ú JO>Ë "åºHõ~°}OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_ç#k. n~°…
"≥∞#ÿ JK«∞Û‰õΩ ÃÑ#· , "åºHõ~}° O„Ñ¨HÍ~°O (™êkèOÑ¨|_Õ) ~å=Åã≤#Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù ~å^Œ∞.
Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
ˆ~ñQÆ∞Å∞. ˆ~#∞ J<Õ„áêuÑ¨kHõ „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ Å∞=~°‚HõO =zÛ ˆ~#∞
{Å∞ Jx LO_»QÍ, 'J@∞¡ ~ˆ #∞QÀ#∞â◊|OÌ |∞Å#∞=~°O‚ |∞ QÆ∞ VQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ˆ~#∞Ö’x #∞=~°‚O ™ê÷#OÖ’ 'QÆ∞Vò— =ã¨∞ÎOk. QÆ∞V√Ö’ V HÍ~°O W`«∞Î. HÍ|\˜ì
'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« QÆ∞=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ
ˆ~ñQÆ∞Å∞. aO^Œ∞ =x ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl ‰õÄ_® ~å"åe.
ÅHõ∆}™ê^èŒºO HÍ=_»O=Å¡ Jk ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚O. Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =¿ãÎ 'ˆ~OQÆ∞Å∞— J<Õ
q^èŒOQÍ 'ˆ~— J<Õn~°…O g∞^Œ LO_®eû=ã¨∞ÎOk. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O n~°… g∞‡^Œ ™ê^èŒº
"≥∞ÿ#Ñ¨Ó~°‚O LO_» ^Œx x¿+kèã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì xO_»∞ã¨∞#fl ~å^Œ∞. ˆ~OQÆ∞Å∞ Jx
HÍ^Œ∞.
'n~°…=Úg∞ñ^Œ— J#_»OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù LO_»=K«∞Û.
~å=∞K«O„^Œ∞O_»∞ – Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞ "≥Ú.
™ê^èŒº (Ñ¨Ó~°‚=Ú) J#_»OKÕ`« n~°…Og∞^Œ <≥·<å ã≤^ŒúÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù LO_»=K«∞Û.
HÍOK«∞ – "åOK«∞. "≥Ú.
(™ê^èºŒ ) Ñ¨Ó~°=‚ Ú J#_»OKÕ`« n~°… g∞‡^Œ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ YO_»aO^Œ∞=Ù LO_»=K«∞Û.
"åñ_»∞ – ˆ~ñQÆ∞Å∞.
Dq^è•#O=Å¡ n~°O… g∞^Œ ã≤^úŒ (™ê^èºŒ ) YO_»aO^Œ∞=Ó, „Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ ã≤^=úŒ ¸,
™ê^èŒº=¸ J~Ú# YO_»Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=ÙÅ∞ LO_»_»OÖ’ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞. pñHõ\ ˜.
J~°ñ\˜ – ~å=Úñ_»∞ – |Ou – J~°O\˜ "≥Ú.
6. Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù. (17)
'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |∞ Å~Ú#`≥Å∞ñQÆ∞â◊|OÌ |∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ |~°∞+¨ã~¨ à° O◊ |∞Å‰õΩ
=ÚO^Õ aO^Œ∞=Ù HÍ#O|_»∞K«∞#flk— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`«O#∞Oz 'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |∞
Å~Ú#— J<ÕÑ¨^ŒO „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OÖ’H˜ =zÛ J#fi~Úã¨∞ÎOk. '=Ù=Ó"˘"À— JO>Ë
TTFFÅ`À QÆ∂_ç#'=—UHÍ~°O.
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>Ë "Õ ~Ô #· JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅÖ’ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@, (UJK«∞Û`À
QÆ∂_ç S<å) Ü«∞HÍ~°=¸, LTXF J<ÕJK«∞ÛÅÖ’ QÆ∂_ç#=HÍ~°=¸ LO_»=Ù.
LKåÛ~°}OÖ’x^Àëêxfl ã¨=iOK«_®xH˜ Dã¨∂„`«O „áê~°OaèOÑ¨|_çOk.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@L#fl W,D,Z,U, J<ÕJK«∞ÛÅ∞ ~Ú,~¸,Ü≥∞,ÜÕ∞ J<Õq^èOŒ QÍ
=ÚO^Œ~° Ü«∞HÍ~°O`À Hõeã≤ LK«ÛiOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú, ~Ú`«_∞» , ~¸"≥∞, Ü≥∞=~°∞
ÜÕ∞q∞. "≥Ú. q∞ye#KÀ@¡ (JO>Ë WDZUÅHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#JK«∞Û`À QÆ∂_ç#)
Ü«∞HÍ~°O JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ñ¨^•Å"≥Ú^Œ@ ZÑ¨C_»∂ LO_»^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ =Ù=Ó"ÀÅÖÏQÍ
~Ú~¸Ü≥∞ÜÕ∞Å∞ ÖË =#‰õΩO_® Ü«∞HÍ~°O ÖË ^Œx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê|_çOk.
WDUUÅ∞ HõÅKÀ@¡ "å\˜H˜ =ÚO^Œ∞ Ü«∞HÍ~°O LK«ÛiOK«@O `«Ñ¨C. HÍ|\˜ì
W,D,Z,U J<ÕJK«∞ÛÖË LO_®e.
JÖÏˆQ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ L#fl 'LTXF— J<ÕJK«∞ÛÅ∞ =Ù,=Ó,"˘,"À J<Õq^èOŒ QÍ
=ÚO^Œ∞ =HÍ~°O`À Hõeã≤ LK«ÛiOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú. PLKåÛ~°}O QÆ∂_® `«¿ÑÊ.
=ÙO_», =Ó~°∞, "˘Hõ_»∞, "À_», J<Õq^èŒOQÍ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞ ÑëˆHKÀ@¡ – LO_»,
T~°∞, XHõ_»∞, F_» J<Õq^èŒOQÍ ˆH=ÅO JK«∞ÛÅ∞ =∂„`«"Õ∞ LO_®e.
'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞— J#_»OKÕ`« UJK«∞Û`À Hõeã≤ J~Ú<å `≥Å∞QÆ∞Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@
Ü«∞HÍ~°O LO_»^Œ∞. J`«_»∞ – W`«_»∞ "≥Ú.
'=Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞— J#_»OKÕ`« L, T, X, F J<Õ"å\˜HOõ >ˇ "Õ ~°~Ú#JK«∞ÛÅ`À
QÆ∂_ç#=HÍ~°O Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@ LO_»=K«∞Û. =OHõ~°, g_»∞, "Õ~Ú "≥Ú.
'`≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å∞— JO>Ë ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~å Å~Ú#`≥Å∞QÆ∞=∂\Å∞. HÍ|\˜ì
ãÖã¨¯ $`« ã¨=∂ Å~Ú#`≥Å∞QÆ∞=∂@ÅÖ’ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°O LO_»=K«∞Û#∞.
Ü«∞=Ú_»∞, W+¨=ì Ú, L^ŒH=õ Ú, "≥Ú^Œ Öˇ#· ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Ö’¡#∂ J~Ú+Öì , =Ù^ŒHOõ
J<Õq^èOŒ QÍ ~Ú~¸~¸ÜÕ∞, =Ù=Ó"ÀÅ∞ LK«ÛiOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞#flk. Wk `«ÑC¨
J<Õq+¨Ü«∞O (Dã¨∂„`åxfl|\˜ì HÍHõ) ãÖã¨¯ $`å #fl#∞ãïOz „QÆÇ≤ÏOKåe.
Jx+¨ì=Ú, L^ŒHõ=Ú "≥Ú.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ '=ÙHõó – "ÀeHÍ— W`åºkQÍ L#flÑ^¨ •Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ OÑ¨=Ù.
HÍ|\˜ì ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡ ‰õÄ_® Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@ '=Ù=Ó"À—Å∞ LO_»=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 31
=∂@Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« Ñ¨^•Å∞ HÍx„Ñ¨`«ºÜ«∂^Œ∞ Öˇ·#â◊ÉÏÌÖ’¡ "≥Ú^Œ@ Wq

LO_»=K«∞Û. Ü≥ÚHõ¯ (+¨+≤ª) =Ù („Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î) "≥Ú. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯, `«~°∞=Ù.
7. Ü«∞~°Å=Å∞ ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx Ü«∞ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx kfiq^èŒO|∞ ÅQÆ∞. (18)
K«∂. ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨ÚÜ«∞~°Å=Å∞– "åºãÖ.
8. P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å ^Œ$+¨ìO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞. (23)
P~°∞ºÅ∞ JO>Ë ÃÑ^ŒÌÅ∞. ##flÜ«∞ "≥Ú. =∞Ç¨Hõ=ÙÅ∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞. =º=Ç¨~°=Ú
JO>Ë HÍ=ºOÖ’ =º=Ç¨~°O – =∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆO. ÅHõ∆}|^Œú "≥∞ÿ#Ñ¨^ŒO Z=~°∞
„Ñ¨Ü≥∂yOz<å „QÍÇ¨Ïº"Õ∞. HÍ|\˜ì ÃÑ^ŒÌÅQÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê#~¸qâı+Ö ÅHõ∆}|^ŒúO
QÍ‰õΩ<åfl, JO>Ë „QÍ=∞ºO J~Ú<å „QÆÇ≤ÏOKå Åx. 'ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO |QÆ∞ÉèÏ+¨
„QÍ=∞ºO|∞— J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`«O#∞Oz '„QÍ=∞ºO|∞— J<ÕÑ¨^ŒO Dã¨∂„`«OÖ’
J#fi~Úã¨∞ÎOk. ã¨∂i 'ÃÑ^ŒÌÅ∞ =º=Ç¨ÏiOz#=∂@ „QÍ=∞ºO |~Ú# „QÆÇ≤ÏOÑ¨ñ
^ŒQÆ∞— #x ã¨∂„`«`å`«Ê~åºxfl ã¨Ê+¨ìO KÕâß_»∞.
=∞Ç¨Hõ=ÙÅHÍ"åºÅÖ’x„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ Hõ#|_ç#Ñ¨^ŒO ÖHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO –
„QÍ=∞ºO J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© „QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#^Õ Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'HõéHõO~î∞° _»∞— Hõé J~Ú#HõO~î=° Ú Hõey#"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’ 'Hõé— J<ÕPzÛùHõ
â◊ÉÏÌxH˜ 'HõO~î°O— J<ÕãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌxH© |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖ U~°Ê_çOk. '„ã‘Î
ã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O| Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨Ï„gÇ≤Ï...— J<ÕÅHõ∆}Ïxfl|\˜ì „ã‘Îã¨=∂ Å~Ú#
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O`À
q∞„â◊ |Ç¨ï„gÇ≤Ï "åºHõ~°}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO. HÍ|\˜ì „QÍ=∞ºO. HÍ|\˜ì (HÍ"åºÅÖ’)
„Ñ¨Ü≥∂yOK«\ÏxH˜ J~°›O HÍ^Œ∞. JO>Ë „QÆÇ≤ÏOÑ¨QÆ∂_»^Œ∞. HÍx Dâ◊|ÌO ##flÜ«∞
„Ñ¨Ü≥∂QÆOQÍ Hõ#|_»∞`«∞#flk. HÍ|\˜ì „QÍ=∞º "≥∞ÿ<å, ##flÜ«∞ „Ñ¨Ü≥∂yOz#
HÍ~°}OQÍ „QÍÇ¨Ïº"≥∞. HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û #x `å`«Ê~°ºO.
WÖÏˆQ HõÑ≤ÅHõ#∞flÅ∞, HõÑ≤ÅQÆ_»¤=Ú, HõÑ≤Å[_»Å∞, J<Õ"å\˜Ö’¡ HõÑ≤Å J<Õ
ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌxH˜ Hõ#∞flÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·# qHõ$u(PzÛùHõ)â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ
ÅHõ∆}q~°∞^Œú "≥∞ÿ, „QÍ=∞ºO HÍQÍ, ##flÜ«∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O=Å¡ „QÍÇ¨ÏºO.
„áê}Q˘_»¤=Ú J<ÕuHõ¯# „Ñ¨Ü≥∂QÆO, r=QÆé] J<ÕHõq™ê~°fiÉè∫=Úx„Ñ¨Ü≥∂QÆO
WÖÏO\˜".≥
=∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü«ÚHÍÎÅ∞ „QÍÇ¨ºÅ∞. HÍ|\˜ì Wq „QÍÇ¨Ïº„QÍ=∂ºÅ∞ J#=K«∞Û.
g\˜<≥ JxO^Œº„QÍ=∂ºÅ∞ JO\Ï~°∞.
'P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å— J#_»OKÕ`« =∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆO =∂„`«"≥∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
P~°º – J<å~°º x~°Ü ‚ ∞« O Hõ+"ì¨ ∞Õ .S<å HÍ"åºÅ∞ „"åã≤#"å à◊O¡ `å ##flÜ∂« ^Œ∞ÅO`«\"˜ å
à◊¡#ÖËO Hõ^•. HÍ|\˜ì ™ê^è•~°}∞Å„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡x„QÍ=∂ºÅ∞ „QÍÇ¨ºÅ∞ QÍ=Ù.
'^Œ$+Öì |∞— J#@OKÕ`« HÍ"åºÅÖ’ ã¨fiÜ∞« OQÍ K«∂z#Ñ¨Ù_Õ „QÆÇÏ≤ OKåe. Hˆ =ÅO
qxH˜_çx|\˜ì HÍ^Œ∞. JO>Ë „QÍ=∂ºxfl „QÆÇ≤ÏOKÕã¨=∞Ü«∞OÖ’ KåÅ *ÏQÆ~°∂Hõ`«
=Ç≤ÏOKå Åx `å`«Ê~°ºO.
'„QÍÇ¨ÏºO|∞— J#_»O=Å¡ =∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ HõxÑ≤Oz#â◊ÉÏÌxfl =∂„`«"Õ∞
„QÆÇ≤ÏOKåe. PÑ¨^ŒúuÖ’ ã¨fi`«O„`«OQÍ HõeÊOK«QÆ∂_»^Œ∞. HõÑ≤ÅHõ#∞flÅ∞
W`åºk=∂~°æOÖ’ J<ÕHõ=∂é∞Å∞, JÅÊ^ŒO_»∞ J<Õq^èŒOQÍ HõeÊOK«∞H˘x
ã¨fi`«O„`«OQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«QÆ∂_»^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

33
2 ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO
1. ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O
|QÆ∞. (3)
Ñ¨Ó~°fiÑ¨~°ã¨fi~°O|∞Å‰õΩO |~°ã¨fi~°O ÉËHÍ^Õâ◊O |QÆ∞@ ãÖkè. ã¨fi~°O JO>Ë
JK«∞Û. Ü«∞\ò { PQÆ=∞ J<ÕKÀ@ '@— HÍ~°O W`«∞Î, @HÍ~°O W`«∞ÎQÍ QÆeyOk,
HÍ|\˜ì 'Ü«∞— J<Õk \˜`«∞Î. 'P^ŒºO`Ò @H˜`Ò— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz
\˜`«∞Î J~Ú# 'Ü«∞— J<Õ PQÆ=∞O qkèOz#^•xH˜ JO>Ë Ñ¨~°ã¨fi~åxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ
=zÛKÕ~∞° `«∞Ok. W`«∞Î QÍ=_»OKÕ`« @HÍ~°O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. q∞ye# 'Ü«∞—Ö’x JHÍ~°O
LKåÛ~°}™œHõ~åºxH˜ KÕ~°Û|_çOk. JO^Œ∞KÕ`« JHÍ~°O QÆ∂_® Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. HÍQÍ
q∞ye# 'Ü«∞HÍ~°Oá⁄Å∞¡— =∂„`«"∞Õ PQÆ=∞O J=Ù`«∞Ok. PQÆ=∞O JO>Ë J^Œ#OQÍ
=zÛKÕ~_° O» .
ãÖkè ÖËxã¨÷ÖÏÖ’¡ "≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌO z=iJK«∞Û‰õΩ Ñ¨~°OQÍ L#fl`«~åfiuâ◊|ÌO
"≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ Ü«∞HÍ~°Ñ¨Ùá⁄Å∞¡ PQÆ=∞OQÍ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok Jx
ã¨∂„`å~°O÷ .
=∂ { J=∞‡ Jx LO_»QÍ WHõ¯_» UÅHõ∆}O „Ñ¨HÍ~°O QÆ∂_® ãÖkè ~å^Œ∞.
HÍ|\ì̃ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨~°ã¨fi~åxH˜ =ÚO^Œ∞ Ü«∞HÍ~°Oá⁄Å∞¡ KÕi, =∂ { Üü∞
J=∞‡ ´ =∂ Ü«∞=∞‡ Jx ÜÕ∞~°Ê_»∞`«∞Ok.
'ãÖkè ÖËxKÀ@— J#_»OKÕ`« '~å=Úñ _»`_« ∞» — J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ãÖkè L#flãÖ÷¨ ÏÖ’¡
Ü«∞_®QÆ=∞O ~å^Œ∞.
'ã¨fi~O° |∞HõO>ˇ<—£ Jx „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ Ç¨ÏÅ∞¡HOõ >ˇ Ñ¨~O° QÍ L#flãfi¨ ~åxH˜
Ü«∞_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. ##∞fl<£ { J_çÔQ ´ ##∞fl #_çÔQ. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅg∞^Œ
ZÑ¨Ù_»∂ Ü«∞_®QÆ=∞O ~å^Œ∞.
'Ñ¨~O° |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« Ñ¨~O° QÍ JK«∞Û ÖËHáõ È`Õ Ü«∞_®QÆ=∞O
~å^Œ∞. ~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK«∞#∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DPQÆ=∞O x`«ºO. '=∂J=∞‡— J<Õq^èŒOQÍ Ü«∞_®QÆ=∞O
KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
'Ü«∞QÍQÆ=∞— =∞x H˜`«∞ÎQÍ Ñ¨Ó~°fiã¨fi~åxH˜ JO`åº=Ü«∞=OQÍ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_®,
Ü«∞_®QÆ=∞O Jx \˜`∞« QÎ Í Ñ¨~ã° fi¨ ~åxH˜ P^Œº=Ü«∞=OQÍ K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ 'JÜ«∞ºâ◊fi=Ú—
W`åº^Œ∞Ö’¡ Ü«∞HÍ~åxH˜ kfi`«fiO ~å=_»OÖ’ Bz`«ºO L#fl ^ŒO\Ï~°∞.
2. J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞. (4)
J`«∞Î – J`ü Jx „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ JHÍ~åxH˜ Ñ¨~O° QÍ `«HÍ~°O KÕ~Û° _»O (`«ÑH¨ ~õ }° O)
=Å¡ '`«Ñ¨~° ã¨Î`å¯Åã¨º— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz J`«∞Î JO>Ë „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞ÿ#JHÍ~°O. ('Hõfiz`ü „Ñ¨=$uÎó, Hõfiz ^Œ„Ñ¨=$uÎó, Hõfiz^£ qÉèÏëê, Hõfiz ^Œ#º ^Õ=
q^èÕ ifi^•è #O |Ç¨ï^è• ã¨g∞Hõ∆ º K«`∞« ifiÔŒè ÉÏÇ¨ïà◊HOõ =^Œx—Î .) „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ,
qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO Jx <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÍ =iÎOK«_»O |Ç¨ïà◊O.
'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O#∞Oz 'JK«∞Û Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — J<ÕÑ^¨ OŒ 'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`åxfl `«ÑÊ≤ Oz =∞O_»∂HõÑÙ¨ u¡ `À
Dã¨∂„`«OÖ’H˜ =zÛ J#fi~Úã¨∞ÎOk.
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~åxH˜ JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk Jx
ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
1. „Ñ¨=$uÎ. qkèOÑ¨|_ç#HÍ~°ºO x`«ºOQÍ „Ñ¨=iÎOK«_»O. H˘xflKÀ@¡ „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞#ÿ JHÍ~åxH˜ ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞OÎ k. =K«∞ÛK«∞#fl { "å_»∞. WHõ¯_» `«KÛ« |ù =Ì HÍ~°O
Ö’Ñ≤Oz =K«∞ÛK«∞#fl { Pñ_»∞ Jx HÍQÍ J`«∞Î‰õΩ ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk.
=K«∞ÛK«∞<åflñ_»∞. '=K«∞ÛK«∞#flÜ«∂ñ_»∞— J<Õq^èŒOQÍ ãÖkè ~åx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
WÖÏˆQ ~åñQÆÖÏñ_»∞ (~åQÆÅñ_»∞) =zÛ<åñ_»∞ (=zÛ#"åñ_»∞) "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
2. J„Ñ¨=$uÎ : qkèOÑ¨|_ç#HÍ~°ºO Jã¨Å∞ „Ñ¨=iÎOÑ¨HõáÈ=_»O J„Ñ¨=$uÎ.
"≥Å { PÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@¡ JHÍ~åxH˜ ãÖkè ZÑ¨C_»∂ ~å^Œ∞. "≥ÅÜ«∂Å∞,
'"≥ÖÏÅ∞— Jx ãÖkè [iy#~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. „ã‘Î"åK«HÍÖ’¡#∂, ãÖã¨¯ $`«
ã¨=∂Ö’¡#∂, L#flJ`«∞Î‰õÄ, JÖÏˆQ ãÖÉ’^èŒ#O "≥Ú^Œ Öˇ·#J~°÷qâıëêÖ’¡
=zÛ#J`«∞‰Î Äõ ãÖkè Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. J=∞‡ ~ÚK≥Û#∞, ^Œ∂`« ~Ú`«_∞» "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
3. qÉèÏ+¨ : qkèOÑ¨|_ç#HÍ~°ºO ÅHõ∆ ºOÖ’ XHõÑ¨~åºÜ«∞O „Ñ¨=iÎOK«_»O,
=∞~˘Hõ Ñ¨~åºÜ«∞O „Ñ¨=iÎOK«HõáÈ=_»O.
"Õ∞# { JÅ∞¡_»∞ J<ÕKÀ@ Dã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ "Õ∞#Å∞¡_»∞.
ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ –
"Õ∞#Ü«∞Å∞¡_∞» .
4. J#ºHÍ~°ºO : qkèOÑ¨|_ç#HÍ~°ºOHõO>Ë "ÕÔ~·#HÍ~°ºO ~å=_»O. `å=∞~° {
P‰õΩ J<ÕKÀ@ (ãÖkèHõO>ˇ aè#fl "≥∞ÿ#) Ñ¨HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ =zÛ, `å=∞~°áê‰õΩ.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 35
ÉÁ=∞‡ { WÅ∞¡ J<ÕKÀ@ ˆ~Ñ¶¨ PQÆ=∞ "≥∞ÿ, ÉÁ=∞‡iÅ∞¡, "≥Ú^Œ Å~Ú#q WÖÏ
™êkèOK«∞HÀ=K«∞Û.
'J`«∞#Î ‰õΩ— J<Õ`Ñ« ~¨ H° ~õ }° O=Å¡ n~°… "≥∞#ÿ PHÍ~åxH˜ ãÖkè ~å^Œ∞. '=∂{J=∞‡—
Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ =∂Ü«∞=∞‡.
DãÖkè 'JK«∞Û Ñ¨~° =∞QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— HÍ|\ì̃ Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ ~å^Œ∞. "Õ∞#HÀ_»Å∞
"≥∞\ì̃#KÀ@∞ "≥Ú.
3. HÍÎ fi~°÷O Éˇ·#~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞. (5)
'HÍÎ fi— J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O HÍÎ fi~°÷O. PJ~°÷OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’
'W— J<Õ „Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. (Éè∞í HÍÎ fi ´ Éè∞í lOz) HÍ|\˜ì Wk HÍÎ fi~°O÷ Éˇ#· ~Ú`«∞.Î
'W`ü— J<ÕKÀ\˜ `«Ñ¨~°Hõ~°}O=Å¡ W`«∞Î JO>Ë „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#WHÍ~°O. 'L`«∞Î# HõK«∞Û
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õ "≥Ú^Œ\ ã˜ ∂¨ „`«O#∞Oz „Hõ=∞OQÍ 'JK«∞Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
J<ÕÉèÏQÆO Dã¨∂„`«OÖ’ J#fi~Úã¨∞ÎOk.
HÍÎ fi„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ Ö’ =zÛ#„Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú# 'W— HÍ~åxH˜, (JK«∞Û Ñ¨~°
"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞) ãÖkè ~å^Œ∞ Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'„áêÑ≤ÎÑ¨Ó~°fiHÀ Ç≤Ï x¿+^èŒó— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz ^Õx <≥·#
x¿+kèOKåb JO>Ë JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ PHÍ~°ºO „áêÑ≤OÎ Kåe. 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
=∂„`«"∞Õ HÍÎ fi~°H÷ Wõ HÍ~åxH˜ ãÖkè„áêÑ≤Î L#flk. HÍ|\˜ì P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
„áêÑ¨Î =∞~Ú#PãÖkèx "åiOK«_®xˆH Dx¿+^èŒO „áê~°OaèOÑ¨|_çOk. Uñy {
Uñy ´ P„"Õ∞_ç`«Ñ¨~°Hõã¨fi~°ãÖkè ~åHõ, Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, UñyÜÕ∞ñy.
P„"Õ∞_ç`«O HÍ‰õΩO_® WOHõ Uk Ñ¨~° "≥∞ÿ#, HÍÎfi~°÷O Éˇ·#~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè
„áêÑ≤ÎÜÕ∞ ÖË^Œ∞. 'Ñ¨~°˚#º= Å¡Hõ∆}„Ñ¨=$uÎó— J<Õ<åºÜ«∂xfl J#∞ãïOz (J=ã¨~°
"≥∞ÿ#KÀ\˜`Àáê@∞ J=ã¨~°O ÖËxKÀ@ QÆ∂_® "Õ∞Ñ¶¨∞O =i¬OKÕq^èŒOQÍ) J=ã¨~°O
ÖËHõáÈ~Ú<å P„"Õ∞_ç`Õ`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡ ‰õÄ_» Dx¿+^èŒO =iÎã¨∞ÎOk.
=zÛ { WK≥Û#∞ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O x¿+kèOK«_»O=Å¡ ãÖkè ÖË^Œ∞.
HÍ|\˜ì ãÖkè ÖËxKÀ@ – J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, =zÛ ~ÚK≥Û#∞ Jx
J=Ù`«∞Ok.
'HÍÎfi~°÷O Éˇ·#~Ú`«∞Î#‰õΩ— J#@OKÕ`« HÍÎ fi~°÷O HÍx ~Ú`«∞Î‰õΩ Dã¨∂„`«OKÕ`«
ãÖkèx¿+^èŒO ~å^Œ∞. =zÛi{JÑ¨C_»∞´=zÛ ~°Ñ¨C_»∞. "≥Ú.
4. WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞. (9)
'WñHõ— J<Õâ|◊ OÌ PkÖ’ Hõe#æ q – JO>Ë WñHõ "≥Ú^Œ Öˇ#· q WñHÍ^Œ∞Å∞. Wñ
Hõ – WñQÆ – Z@ìˆHÅ‰õΩ – Z@ìˆHx – J<Õq <åÅ∞QÆ∞ WñHÍ^Œ∞Å∞. „^Œ∞`åO`«=Ú
Öˇ#· Ñ¨^=Œ ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=ÚÅ∞. 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã∂¨ „`«O
#∞Oz 'JK«∞Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<ÕÉÏè QÆO Dã¨∂„`«OÖ’H˜ =zÛ J#fi~Úã¨∞OÎ k.
Ñ¨Ó~°fiÑ¨~°ã¨fi~°O|∞Å‰õΩO |~°ã¨fi~°OÉËHÍ^Õâ◊O |QÆ∞@ ãÖkè.
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅÖ’ WñHõ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ `«Ñ¨Ê q∞ye#„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å‰õΩ
JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ãÖkè ~å ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'„áêÑ≤ÎÑ¨Ó~°fiHÀ Ç≤Ï x¿+^èŒó— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨#∞ J#∞ãïOz „^Œ∞`«
„Ñ¨Hõ$uHÍÅÖ’x L`«fi, J`«fi, W`åfiÅ‰õΩ ãÖkè „áêÑ≤Îã¨∞ÎO_»QÍ Dã¨∂„`«O
x¿+kèã¨∞Î#flk. 'Ñ¨~°˚#º= Å¡Hõ∆}„Ñ¨=$uÎó— J<Õ<åºÜ«∂xfl J#∞ãïOz, ãÖkè„áêÑ≤Î
ÖËx Z`«fiO "≥Ú^Œ Öˇ·#JK«∞ÛÅ‰õΩ QÆ∂_® Dx¿+^èŒO =iÎã¨∞ÎOk.
'=K«∞Û<£ { WÑ¨Ù_»∞— Jx LO_»QÍ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè
Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè „áêÑ≤Îã¨∞ÎO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« x¿+kèOÑ¨|_ç
ãÖkè ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì „^Œ∞`«O g∞kJK«∞Û`À Hõeã≤ '=K«∞Û xÑ¨Ù_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
JÖÏˆQ K«∂_»<£ { J~Úu Jx L#flÑÙ¨ _»∞ 'J`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`å,
LO_≥_ç<£ { J`«_»∞ J#flÑ¨Ù_»∞ '„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO k`«∞Î#‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`å
ãÖkè „áêÑ≤Îã¨∞ÎO_»QÍ Dã¨∂„`«O x¿+kèOzOk.
z#flÜ«∞ã¨∂i L`«fi, J`«fi, W`åfiÅ‰õΩ ãÖkè K≥Ñ≤Ê#„Hõ=∞OÖ’<Õ Dx¿+^è•xH˜
K«∂Ñ≤#L^•Ç¨Ï~°}Å∞ ‰õÄ_» (=K«∞Û<£, K«∂_»<,£ LO_≥_<ç )£ L`«fi – J`«fi – W`åfiÅ<Õ
„Hõ=∞OQÍ K«∂Ñ≤Oz Dx¿+^èŒO „áêÑ≤ÎÑ¨Ó~°fiHõO Jx ã¨∂zã¨∞Î<åfl_»∞.
WÖÏˆQ =K≥Û<£ { Z=ñ_»∞ – "≥Ú^Œ Öˇ#· W`«~ã° fi¨ ~°ãÖ÷¨ ÏÖ’¡ QÆ∂_® ~¸x¿+^èOŒ
=zÛ – =K≥Û <≥=_»∞ W`åº^Œ∞Å∞ ã≤kú™êÎ~Ú.
'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê— J#_»OKÕ`« WñHÍ^Œ∞Å‰õΩ Dx¿+^èŒO ÖË^Œ∞. WñHõ<£,
WñQÆ<£ J<Õ"å\˜Ö’¡ J`åfixH˜ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè qHõÅÊO.
WñHõ<£{Uq∞´ Wñ ˆHq∞, WñHõ <Õq∞. Z@ì‰õΩ<£, UÅ‰õΩ<£ J<Õ"å\˜Ö’¡
„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè qHõÅÊO. L^•. Z@ì ˆHx, Z@ì‰õΩ <Õx,
Z@ìˆHÅ Hõ`«_»∞, Z@ì ˆHÅ‰õΩ #`«ñ_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« Hõà◊Å‰õΩ Dx¿+^èŒO ÖË^Œ∞. ~å=Úñ _»`«_»∞.

'ãÖkè— JO>Ë Ñ¨~°~°∂ÑÖ =∂„`«"≥∞ LO_»^Œ∞. '=K«∞Û xÑ¨Ù_»∞— J<Õq^èŒOQÍ
#HÍ~°O g∞kJK«∞Û`À ‰õÄ_çLO_»=Åã≤O^Õ. JO`Õ HÍx, =K«∞Û<£ WÑ¨Ù _»x
(„Ñ¨Hõ$uÉèÏ=O ÖÏQÍ) LO_»^Œ∞.
5. JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ #Ñ¨^•kã¨fi~°O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»K∞« Û#‰õΩ
ãÖkè Ü«∞QÆ∞. (11)
JO^Œ∞ { J=H± { PQÆ=∞. JO^Œfi=QÍQÆ=∞. JO^Œ∞ J<Õk ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î
„Ñ¨`«ºÜ«∞O. ãÖMº‰õΩ Ñ¨Ó~°}Ï~°÷OÖ’ =KÕÛPQÆ=∞O J=H±. Ñ¨^ŒO HÍxk JÑ¨^ŒO,
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞, PQÆ=∂Å∞ – "≥Ú^Œ Öˇ·#q JÑ¨^•Å∞.
JO^Œ∞ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞=¸, J=H± J<ÕPQÆ=∞=¸, J<Õq `«ÑÊ¨ q∞ye#„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞
"≥Ú^Œ Öˇ·#JÑ¨^•ÅÜ≥ÚHõ¯ "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ =ÚO^Œiâ◊|ÌO z=~°
L#fl Jxfl~°HÍÅJK«∞ÛÅ‰õΩ ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk.
'=¸~°{Zñ_»∞— Jx LO_»QÍ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „áêÑ≤ãÎ ∞¨ #Î fl|Ç¨ïà◊ãO¨ kèx ÉÏkèOz ~¸ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè x`«ºOQÍ
=zÛ '=¸Ô~ñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J#_»OKÕ`« JO^Œ∞ – J=H± J<Õq Ñ¨~°OQÍ
L#flÑÙ¨ _»∞ Dã¨∂„`«OKÕ`« x`«ºãÖkè ~å^Œ∞. WOHõ L`«Î fi, J`åÎ fik, ãÖ^è∞Œ Å∞ Ñ¨Ó~°fiO
K≥Ñ≤Ê# ™ê=∂#ºâß„™êÎÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
L`«∞Î‰õΩ ãÖkè x`«ºO. `«#∞=Ù { JO^Œ∞ (#∞QÍQÆ=∞O ~å#Ñ¨Ù_»∞) `«#∞=O^Œ∞.
<åÅ∞QÆ∞ { J= ´ <åÅ∞QÆ=.
J`«∞Î‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O. ~å=ÚÅO^Œ∞ – ~å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞.
W`«∞Î‰õΩ U=∂º^Œ∞Ö’¡ KÕˆ~Î ãÖkè qHõÅÊO. Zxq∞^Œ=, Zxq∞kÜ«∞= "≥Ú.
U=∂º^Œ∞Ö’¡ KÕ~°HõáÈ`Õ ãÖkè ~å^Œ∞. `«e¡Ü«∞O^Œ∞ "≥Ú.
q∞ye#JK«∞ÛÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ , =k<≥{JO^Œ∞´=k<≥Ü∞« O^Œ∞. "Õ{J=´ "ÕÜ∞« =
"≥Ú.
'JÑ¨^Œ— J#_»OKÕ`« Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Dã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè
~å^Œ∞. =¸~°{JO`«. 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè =zÛ =¸~°O`«.
ãÖkè ~åHõáÈ`Õ =¸~°Ü«∞O`«.
'Pkã¨fi~°O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»O=Å¡ JÑ¨^•k 'Ç¨ÏÅ∞¡— Ñ¨~° "≥∞`ÿ Õ ãÖkè
„Ñ¨ã¨ˆHÎ ÖË^Œ∞. ~å=ÚH˘é‰õΩ, ~å=ÚxKÕ`« "≥Ú.
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù— _»#fl@∞¡QÍ<Õ ~ÚHõ¯_» QÆ∂_® 'JO^Œfi=
QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê JÑ¨^ŒO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— Jx K≥Ñ≤Ê<å KåÅ∞. JK«∞Û
Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ J<Õ J~°O÷ . 'Pkã¨fi~O° |∞— J#_»O ã¨Ê+¨`ì « Hõ#=K«∞Û. ÑïjeOKåe.
'JK«∞Û#‰õΩ— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`« "≥Ú^Œ\ â˜ |◊ OÌ z=~° UJK«∞Û L<åfl
ãÖkè =ã¨∞ÎOk. J~°÷ { WOK«∞. WHõ¯_» ãÖã¨¯ $fÜ«∂K«∞Û‰õΩ ãÖkè. Ji÷OK«∞.
gÃã { Zñ_»∞ ´ gÃãñ_»∞ "≥Ú.
Éèí∞*ò { WOK«∞, J<Õq^èŒOQÍ Ñ¨Ó~°fiâ◊ÉÏÌO`«OÖ’ Ç¨Ï Å∞¡O>Ë (Ñ¨~°~°∂Ñ¨) ãÖkè
„Ñ¨ã¨ˆHÎ ÖË^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« ãÖkè x`«ºO. =¸Ô~ñ_»∞. =¸~°Ü≥∞ñ_»∞ J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#
ãÖkè ~åx~°∂áê Å∞O_»=Ù.
6. ^ŒfiO^ŒfiO|∞#O |^ŒO|∞Ñ¨~Ú Ñ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ ÅQÆ∞. (15)
LÉèÜ í ∞« Ñ¨^•~°„÷ Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ã¨=∂ãÖ ^ŒfiO^ŒfiO. `≥Å∞QÆ∞Ö’ ™ê^è•~°}OQÍ „ã‘ãÎ =¨ ∞
"≥∞ÿ#PzÛùHõùâ◊ÉÏÌxH˜ PzÛùHõâ◊|ÌO`À ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. 'HõK«@`«Ñ¨Å∞
Ñ¨~∞° +Ö|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O Hõ K« K« @ `« Ñ¨ J<Õ"å\˜H˜ Ñ¨~∞° ëê Åx ¿Ñ~°∞.
'Ñ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ— J#flKÀ\˜++¨ qª‘ ÉèHí KÎ˜ `Õ « Ñ¨~∞° ëêÅ '™ê÷#OÖ’— Jx J~°O÷ =ã¨∞OÎ k.
^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^•xH˜ `«~°∞"å`« L#flÔ~O_»=Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜
HõK«(K«)@`«Ñ¨ J<ÕÑ¨~°∞ëêÅ™ê÷#OÖ’ Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ QÆã¨(ã¨)_»^Œ= J<Õ=~å‚Å∞
P^Õâ◊OQÍ =™êÎ~Ú. '^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°‚O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O WHõ¯_» `åÅ=ºK«HÍ~åxH˜ =KÕÛã¨HÍ~°"∞Õ ^ŒO`«ºK«HÍ~°O™ê÷#OÖ’#∂ =ã¨∞OÎ k.
'‰õÄ~° { HÍÜ«∞— Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« x`«ºOQÍ QÆHÍ~å^ÕâO◊ ~åQÍ
'‰õÄ~°QÍÜ«∞— Jx J=Ù`«∞Ok. ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’
|Ç¨ï`åfi~å÷xfl|\˜ì |Ç¨ï=K«#O =zÛ, '‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞—.
'^ŒfiO^ŒfiO|∞#— J#_»OKÕ`« ^ŒfiO^ŒfiOHõO>ˇ "Õ ~Ô #· ã¨=∂™êÖ’¡ DP^ÕâO◊ ~å^Œ∞.
#Å¡xHõÅ∞=, ~å=Úx`«=Ú‡_»∞ "≥Ú.
'Ñ¨^ŒO|∞Ñ¨~Ú–— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOÖ’xÑ¨~°∞ëêÅ‰õΩ DP^Õâ◊O ~å^Œ∞.
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞. 'QÆ∂~°QÍÜ«∞Å∞— HÍ^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'Ñ¨~Ú— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ •xH˜ Ñ¨~O° QÍ L#fl~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ\ Ñ˜ ~¨ ∞° ëêxH˜

=∂„`«"Õ∞ P^Õâ◊O. P`«~°∞"åuÑ¨~°∞ëêÅ‰õΩ ~å^Œ∞. @‰õΩ¯_≥‰õΩ¯ Å#flÑ¨Ù_»∞ >ˇ‰õΩ¯Ö’
HõHÍ~åxH˜ P^Õâ◊O ÖË^Œ∞. (@‰õΩ¯_≥QÆ∞æÅ∞ HÍ^Œ∞.)
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DP^Õâ◊O x`«ºO. HÍ|\˜ì '‰õÄ~°HÍÜ«∞Å∞— W`åºkQÍ
P^Õâ◊O ~åx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ KÕã≤#^ŒfiO^Œfiã¨=∂™êÅÖ’<Õ ~¸HÍ~°ºO. ã≤^Œú^ŒfiO^ŒfiOÖ’ ~å^Œ∞.
=∂`åÑ≤`«Å∞. "≥Ú.
7. J=™ê#O|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«ã¨fi~°O|∞# ˆHx „^Œ∞`«O|∞# ˆHx Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (20)
'q~å=∞ó J=™ê#"£∞.— J=™ê# =∞O>Ë `«~∞° "å`« =~å‚Å∞ ÖËHáõ È=_»O. z=~°
Jx J~°÷O. „^Œ∞`åxH˜ ãÖ|OkèOz#JK«∞Û „^Œ∞`«ã¨fi~°O. „^Œ∞`«O #∞=~°‚O HÍ|\˜ì
L`«fi=¸, WHÍ~å^Œ∞ÅÃÑ· 'x— Jx J=Ù`«∞Ok QÍ|\˜ì W`«fi=¸, „^Œ∞`«OÖ’ ~Ô O_»∞
JK«∞ÛÅ∞ LO\Ï~Ú. |Ç¨ïà◊O JO>Ë „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$u,Î qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO Jx
<åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ ã¨∂„`«O qkèOz#HÍ~°ºO „Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk.
"åHõºO (ÖË^• Ñ¨^ŒºO) z=~° L#fl„^Œ∞`«OÖ’x L–ÖË^•–W J<ÕJK«∞ÛÅ‰õΩ
QÍh, ÖË^• (JK«∞Û`À QÆ∂_») „^Œ∞`«O (#∞–x) "≥Ú`åÎxH˜ QÍh |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ
=ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. |Ç¨ïà◊O JO>Ë „Ñ¨=$uÎ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ J<ÕHõq^è•Å∞QÍ
HÍ~åºÅ∞ J=Ù`å~Ú.
„Ñ¨=$uÎ : 'Juâ◊Ü«∞O|∞QÆ |∞kú=∞O`«∞ñ _»QÆ∞ |∞^èŒ¿ã=<£—. W@∞=O\˜KÀ@¡
(QÆ∞~°fi=™ê~ÚÑ¨^ºŒ OÖ’ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ ÅÑ¶Ú¨ =Ù#fl„^Œ∞`«OÖ’ ã¨fi~Ö° ’ÑÖ x`«ºO. 'ÑÖ^≥
"≥Ú_»ñ¤ Ez Ñ¨_ñ» u #"≥fi—. W@∞=O\˜KÀ@¡ (z=~° ÅÑ¶Ú¨ =Ù LO_»=Åã≤#Ñ¨^ºŒ OÖ’
z@ìz=iÅÑ¶Ú¨ =Ù`«~åfi`« L#fl)„^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ x`«ºO. JO>Ë JHõ¯_» DHÍ~åºxH˜
„Ñ¨=$uÎ. Jx z#flÜ«∞ã¨∂i ÉèÏqOzè#@∞¡ `Àã¨∞ÎOk.
qÉèÏ+¨ : "å_»∞ =K≥Û#∞ Dã¨∂„`«OKÕ`« z=~° L#fl '#∞— „^Œ∞`«OÖ’ JK«∞Û
Ö’Ñ≤¿ãÎ '=K≥Û<£— Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì „^Œ∞`«ã¨fi~°O Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ
„^Œ∞`«O "≥Ú`«ÎO Ö’Ñ≤Oz '=K≥Û— J=Ù`«∞Ok. „^Œ∞`«Ö’ÑÖ QÆ∂_® |Ç¨ïà◊"≥∞.
HÍ|\˜ì Jk QÆ∂_® ~åx Ñ¨Hõ∆OÖ’ „^Œ∞`«O JÖÏˆQ LO@∞Ok. =K≥Û#∞.
J„Ñ¨=$uÎ : '=K«∞ÛK«∞<åfl#∞— "≥Ú.KÀ@¡ „^Œ∞`«ã¨fi~°Ö’ÑÖ QÍh, „^Œ∞`«Ö’ÑÖ
QÍh ~å=Ù. HÍ|\˜ì J„Ñ¨=$uÎ. Ñ¨^ŒºO=∞^èŒºÖ’ "åHÍº=™ê# "≥∞ÿ<å „^Œ∞`åx
H©ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O Ö’áêkHõO ~å^Œ∞. `«~°∞"åuÑ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜=~å‚xfl J#∞ãïOz
PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. HÍ|\˜ì JHõ¯_» DÅHõ∆}ÏxH˜ J„Ñ¨=$uÎ.
'"≥·[Ü«∞Of#"åOâ◊√Hõ"åº[=Ú##∞— W@∞=O\˜KÀ@¡ (z=~° ÅÑ¶¨Ú=Ù
LO_»=Åã≤#Ñ¨^ŒºOÖ’ z@ìz=iÅÑ¶¨Ú=Ù J~Ú#)„^Œ∞`«OÖ’ ã¨fi~åxH˜ QÍh, ÖË^•
„^Œ∞`«O "≥Ú`åÎxH˜ QÍh Ö’ÑÖ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. JO>Ë WHõ¯_» J„Ñ¨=$uÎ. Jx
H˘O^Œé∞ ÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ ÉèÏqOz#@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
J#ºHÍ~°ºO : „^Œ∞`åxH˜ JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ – JO>Ë J=™ê#O HÍHõáÈ~Ú<å
„^Œ∞`«OÖ’xJK«∞Û ^•^•Ñ¨Ù xÜ«∞`«OQÍ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ##∞fl#∞ – J_çÔQ ´ ##∞fl<£
– J_çÔQ. "≥Ú. Wk J#ºHÍ~°ºO. JO\˜x xO^Œé‰õΩ J<ÕsuQÍ „^Œ∞`«Og∞^Œ
#HÍ~°O =KÕÛJ~°∞^≥·#ã¨÷ÖÏÖ’¡ ã¨fi~°Ö’ÑÖ ~åHõáÈ=_»=¸ LOk.
'"åHÍº=™ê#O|∞#— (ãÖkè.55) Jx HÍHõ 'J=™ê#O|∞#— Jx ™ê=∂#ºOQÍ
K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`« "åHÍº=™ê#O HÍHõáÈ~Ú<å Ñ¨^•º=™ê#OÖ’ DÅHõ}∆ O „Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ k.
`å<˘HõÑÖ_»∞ K≥K≥Û~°<£ – (H˘x „=K«∞Û_»∞) WHõ¯_» „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«<Õ „^Œ∞`«O"À
ã¨fi~°O Ö’Ñ≤OzOk.
'J=™ê#O|∞#— J#_»OKÕ`« "åHõº=∞^èºŒ OÖ’ „^Œ∞`åxH˜ Dã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ
~å^Œ∞. Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞ "≥Ú.
'„^Œ∞`«ãfi¨ ~O° |∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« „^Œ∞`«O HÍx^•xÖ’ ã¨fi~Ö° ’ÑÖ ~å^Œ∞. "ÕÃã#∞
Hõ#∞fl. "å~°∞ =zÛi. "≥Ú.
Ux J<Õâ◊ÉÏÌÅKÕ`« „^Œ∞`«ã¨fi~°O Ö’Ñ≤OÑ¨xÑ¨Hõ∆OÖ’<Õ „^Œ∞`«Ö’ÑÖ. =ÚO^Œ∞
„^Œ∞`«OÖ’ JK«∞Û Ö’Ñ≤OÑ¨*Ëã≤ `«~åfi`« #HÍ~°Oá⁄Å∞¡‰õΩ Ö’ÑÖ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ∞
ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ #HÍ~°O Ç¨ÏÅ∞¡ =∂„`«"∞≥ Ö’Ñ≤Oz „^Œ∞`«OÖ’x ã¨fi~O° xez LO_»_O»
‰õÄ_® [~°QÆ^Œ∞.
8. Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞ÅO ^Œ∞`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞.(28)
qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O. L`ü J<ÕKÀ\˜
`«Ñ¨~°Hõ~°}O=Å¡ L`«∞Î JO>Ë „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#LHÍ~°O. '@∞H± { PQÆ=∞— J<ÕKÀ@
HõHÍ~°O W`«∞Î. HÍ|\˜ì Jk Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. HõHÍ~°O W`«∞ÎQÍ, Hõey#k HÍ|\˜ì
@∞=~°‚O H˜`«∞Î. 'P^ŒºO`Ò @H˜`Ò— J<Õ ãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨#∞ J#∞ãïOz H˜
`«~Î Ú# ~¸'@∞— PQÆ=∞O – qkèOz#L`«∞‰Î Ωõ z=~°QÍ =zÛKÕ~∞° `«∞Ok. '@∞—=~°O‚ Ö’
LHÍ~°O LKåÛ~°}™œHõ~º° OHÀãÖ KÕ~Û° |_çOk. P„Ñ¨Ü∂≥ [#O ã≤kOú K«_O» `À LHÍ~°O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
‰õÄ_® Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. @HÍ~°Oá⁄Å∞¡ =∂„`«"Õ∞ PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. PQÆ=∞O

JO>Ë (=~°‚O) JkèHõOQÍ =zÛKÕ~°@O.
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ Ô~O_»=Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ
"≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO z=i „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#LHÍ~åxH˜ `«~åfi`« @HÍ~°Ñ¨Ù á⁄Å∞¡ PQÆ=∞OQÍ
=ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'Hõé‰õΩ { J=Ú‡— Jx LO_»QÍ 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „áêÑÎ≤ã¨∞Î#flãÖkèx ÉÏkèOz ~¸qâı+¨q^è•#OKÕ`« @∞QÍQÆ=∞O
~åQÍ Hõé‰õΩ\ò { J=Ú‡ ´ Hõé‰õΩ@=Ú‡ Jx J=Ù`«∞Ok. (Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ
„ã‘Îã¨=∞O QÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.)
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞— J#flÑ¨Ê\˜|Ç¨ï=K«#™êfi~°ã¨ºOKÕ`« Hõ~°‡^è•~°ÜÕ∞`«~°
ã¨=∂™êÖ’¡ ‰õÄ_® DPQÆ=∞O J~°∞^Œ∞QÍ =ã¨∞OÎ k, "ÕÅ∞Ñ¨ÙÜÚ≥ Hõ¯ P=Ù. "ÕÅ∞Ñ¨Ù\Ï=Ù.
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞— J#_»OKÕ`« W`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡ DPQÆ=∞O ~å^Œ∞. Hõé
Hõ~Ú#Ü«∞=Ú‡ "≥Ú.
'L`«∞Î#‰õΩ— J#_»OKÕ`« L`«∞ÎHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#JK«∞Û‰õΩ @∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞.
ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞. ^Œ∞H˜¯>ˇ_»∞¡, Ñ¨Öˇ¡@∂~°∞ W`åºkQÍ P^èŒ∞xHõ=º=Ç¨~°OÖ’
W`«~°ã¨fi~åÅÃÑ· PQÆ=∞O qxÑ≤ã¨∞Î#flk.
'JK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ @∞QÍQÆ=∞O ÖË^Œ∞.
ã¨~°ã¨Ñ¨Ù=∂@. "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« @∞QÍQÆ=∞O ~å‰õΩO_»_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞, 'HõéHõ=Ú‡—
Jx LO_»^Œ∞. HÍx 'HÍé∞ { J_»q ´ HÍé_»q, áê_çÅ∞¡ W`åº^Œ∞Ö’¡ @∞QÍQÆ=∞O
Jã¨Å∞ ÖË^Œ∞. 'PQÆ=∞âß„ã¨Î =∞x`«º"£∞— JO\Ï~°∞.
9. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞. (32)
qâı+}¨ ÏxH˜ qâı+º¨ O`À J~Ú#ã¨=∂ãÖ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O. =~°H‚ Oõ JO>Ë „Ñ¨`º« Ü«∞O.
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ— J<ÕKÀ\˜+¨+‘ªqÉèíH˜ÎKÕ`« '+¨+‘ª ™ê÷<Õ Ü≥∂QÍ— J<ÕÑïÉèÏ+¨
##∞ãïOz =Ú=~°H‚ Oõ ™ê÷#OÖ’ Jx J~°O÷ . „Ñ¨H~õ } ° Ïxfl|\˜ì Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ Ö’ Jx
„QÆÇ≤ÏOKåe. Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ#∞ ˆH=ÅÑ¨Ù=~°‚O (Ñ¨Ù), Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõÑ¨Ù=~°‚O (OÑ¨Ù)
Jx Ô~O_»∞QÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ z=i '=Ú— J<Õ(„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí )Î˜ „Ñ¨`º« Ü«∞O
™ê÷#OÖ’ ˆH=Å'Ñ¨Ù—=~°‚O ÖË^• xO_»∞ã¨∞#fl =ÚO ^Œ∞#flÑ¨Ù=~°‚O =™êÎ~Ú Jx
ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
ã¨=∂ãÖ HÍ=_»OKÕ`« WO^Œ∞Ö’ =ÚqÉèíH˜ÎH˜ 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞
Å@∞ì#‰õΩñ QÍ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ ~å"åe. JÖÏ =Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤¿ãÎ
DÑ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊O LO_»^∞Œ . JÑ¨Ù_∞» Dq^è•#O =º~°O÷ J=Ù`∞« Ok.
HÍ|\˜ì q^è•#™ê=∞~°÷ºOKÕ`« ™ê=∂ã≤HõqÉèíH˜ÎÖ’ÑÖ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOÖ’x=Ú=~°‚HÍxH˜
=∂„`«O ~å^Œ∞. (L`«Î~°Ñ¨^ŒOÖ’ =ÚqÉèíH˜Î Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk).
Ñ¨Ù–OÑ¨Ù J<Õq Ô~O_»∂ =Ú=~°‚HõO ™ê÷#OÖ’<Õ ~å"åe. HÍ|\˜ì 'Ñ¨Ù— =~°‚O
XHõÑH¨ O∆õ Ö’ ~å ^Œh, JÑ¨Ù_»∞ JHõ¯_» L#fl=Ú=~å‚xH˜ 'OÑ¨Ù— =ã¨∞OÎ ^Œh QÆ∞iÎOKåe.
'ã¨~°ã¨ "≥∞ÿ#=∂@— J<Õq„QÆÇ¨ÏOK˘Ñ¨C# ã¨~°ã¨=Ú{=∂@ Jx LO_»QÍ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO (Ö’Ñ≤OK«Hõ) ™ê÷#OÖ’ 'Ñ¨Ù— P^Õâ◊ "≥∞ÿ`Õ ã¨~°ã¨Ñ¨Ù
=∂@. 'Ñ¨Ù— ~åx Ñ¨Hõ∆OÖ’ ã¨~°ã¨=Ú { =∂@ Jx LO_»QÍ =Ú=~°‚HõO ™ê÷#OÖ’
'OÑ¨Ù— =zÛ ã¨~°ãÖÑ¨Ù=∂@.
'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞ÅO^Œ∞— J<ÕKÀ\˜|Ç¨ï=K«#™êfi~ã° º¨ OKÕ`« =ºkèH~õ }° ã¨=∂ãÖ
Ö’#∂ Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ J~°∞^Œ∞QÍ ~å=K«∞Û. ã≤OQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ H˘^Œ=∞ – ã≤OQÆÑÙ¨ ñQ˘^Œ=∞.
#∞=~°H‚ Oõ |∞ #∞`«fiO|∞#‰õΩ (`«`û« . 25) WHõ¯_» Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ ~åÖË^∞Œ . =ÚQÍQÆ=∂xH˜
Ö’ÑÖ QÆ∂_» ~å‰õΩO_»∞@O qâı+Ö. QÆ∞}=ÚÅ„áÈHõ.
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« „Ñ¨`«ºÜ«∞O (PQÆ=∞=¸) HÍx=Ú=~å‚xH˜
Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ ~å=Ù. "å=Úá⁄_ç.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅÖ’ U^À XHõ\ ˜ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® ~å=Åã≤O^Õ. Un
~å‰õΩO_® ã¨~ã° =¨ Ú=∂@ Jx =Ú=~°H‚ Oõ LO_»^∞Œ . Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ ~åHõáÈ`Õ ã¨=∂ãÖÖ’
=ÚqÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OK«=Åã≤LO@∞Ok. ã¨~°ã¨=∂@ Jx HÍ^Œ∞.
10. ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (36)
„áêñ`« –"≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ „áêñ`å^Œ∞Å∞. 'J^Œ~°≈#O Ö’Ñ¨ó— Jx =~°‚O
Hõ#|_»‰Ωõ O_® áÈ=_»O – `˘ÅyáÈ=_»O Ö’ÑÖ. |Ç¨ïà◊ =∞O>Ë „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ,
qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~åºÅ∞QÍ <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÍ ~å=_»O. ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ QÍ
L#fl „áêñ`« "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û‰õΩ `«~°∞"å`« L#fl=~å‚Å∞ Jhfl
|Ç¨ïà◊OQÍ Ö’Ñ≤™êÎ~Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
1. „Ñ¨=$uÎ : „áêñ`å^Œ∞ÅÖ’xâ◊ÉÏÌÅÖ’ H˘xflÅH∆ÍºÅÖ’ DÖ’ÑÖ x`«ºOQÍ

=ã¨∞OÎ k. g∞ñ^Œ∞ { Hõ_» ´ g∞ñQÆ_.» WHõ¯_» Ö’ÑÖ ~åx g∞ñ^Œ∞QÆ_» =O\˜~∂° áêÅ∞
LO_»=Ù.
2. J„Ñ¨=$uÎ : H˘xflKÀ@¡ DÖ’ÑÖ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. „H˘`«Î { ‰õΩO_»Å∞ ´
„H˘`«‰Î Ωõ O_»Å∞.
3. qÉèÏ+¨ : H˘xflKÀ@¡ Ö’ÑÖ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. „áêñ`«{WÅ∞¡ Jx
LO_»QÍ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „áêÑ≤Îã¨∞Î#flãÖkèx
ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« `˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤OK«QÍ „áê(ñ`«) {
WÅ∞¡, Jx HÍQÍ, ãÖkè ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì 'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O
Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ „áê~ÚÅ∞¡ J=Ù`«∞Ok. Ö’ÑÖ ~å#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè ~åHõ Ü«∞_®QÆ=∞O
=zÛ „áêñ`«~ÚÅ∞¡ Jx J=Ù`«∞Ok.
4. J#ºHÍ~°ºO : Ö’ÑÖ HõO>ˇ "Õ̂~HÍ~°ºO ~å=_»O H˘xflKÀ@¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
„HÕ^Œ∞ { HÍÅ∞ Jx LO_»QÍ `˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz, „H˜ { HÍÅ∞ Jx
HÍQÍ, J#ºHÍ~°ºOQÍ WHõ¯_» Å∞Ñ¨ÎâıëêxH˜ n~°…O =zÛ, „H© { HÍÅ∞ –
#∞QÍQÆ=∞„^Œ∞`«HÍ~åºÅ`À „H©ñQÍÅ∞ J=Ù`«∞Ok.
'ã¨=∂ãÖ|∞#— J#_»OKÕ`« ã¨=∂ãÖ HÍHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. Ñ¨Ó=Ù `≥Åx¡ k.
ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ<å, Ñ¨Ó=Ù@=Ú‡ J#flÑ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O, Ñ¨Ó=Ù#O^Œ =∞#flÑ¨Ù_»∞
#∞QÍQÆ=∞O qâı+¨q^èŒ∞Å∞ QÍ|\˜ì nxfl ÉÏkèOz „Ñ¨=iÎ™êÎ~Ú.
'„áêñ`å^Œ∞Å— J#_»OKÕ`« „áêñ`å^Œ∞Ö’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ZÅ¡
HõÅ∞+¨=ÚÅ∞.
'`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« „áê`å^Œ∞Ö’¡ "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û=~°
‰õΩ#flÉèÏQÆO Ö’Ñ≤OK«^Œ∞. („áêñ`« { WÅ∞¡) „áê(WÅ∞¡)
'ZÅ¡<£— J#_»O `˘e JK«∞ÛÃÑ·# Zxfl =~å‚ Å∞O>Ë "≥Ú`«Î =∞hfl Ö’Ñ≤™êÎ~Ú,
Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ¨Ê_®xH˜.
11. J#ºO|∞Å‰õΩ ã¨ÇÏ≤ `« q∞HÍ¯~°ºO|∞Å∞ H˘O_˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. (39)
J#º=Ú ÅO>Ë K≥Ñ≤Ê#"åxHõO>ˇ "Õ Ô~·#q. Ñ¨Ó~°fiO K≥Ñ≤Ê#„áêñ`å^Œ∞ÅÖ’
ÖËx W`«~°â◊ÉÏÌÅ∞ Jx J~°÷O. 'WHÍ¯~°ºO|∞Å∞— JO>Ë „áêñ`å^Œ∞Å‰õΩ K≥Ñ¨Ê|_ç#
HÍ~åºÅ∞. Jq 1. `˘eJK«∞Ûg∞ñk=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤OK«_»O 2. Ñ¨~°∞ëêÅ∞ Ñ¨~°OQÍ
L#flÑÙ¨ _»∞ Å∞Ñ¨âÎ ëı êxH˜ #∞QÍQÆ=∞O ~å=_»O. 3. Å∞Ñ¨âÎ +ı O¨ g∞k(Ñ¨~∞° +¨, Ñ¨~∞° ¿+`«~°
"≥∞ÿ#)Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO ~å=_»O– J<Õq =¸_»∞.
1.„áêñ`å^Œ∞ÅÖ’ KÕ~x° PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨~° "≥∞`ÿ Õ (Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ Ö’)
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz (Ñ¨~∞° +Ö Ñ¨~O° QÍ LO>Ë) #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k.
Ñ¨k { `˘q∞‡k Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« Ö’Ñ¨=¸ (Ñ¨{`˘q∞‡k),
#∞QÍQÆ=∞=¸, (Ñ¨#∞{`˘q∞‡k) =zÛ, „^Œ∞`«HÍ~åºÅ`À ÑÖ^˘q∞‡k Jx J=Ù`∞« Ok.
2. „áêñ`å^Œ∞Ö’¡ KÕ~°xPÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOÖ’ `˘eÜ«∞K«∞Û g∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz Å∞Ñ¨Îâı+ÖÃÑ· Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO
=ã¨∞OÎ k.
<≥é { #_»∞=Ú Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« Ö’Ñ¨=¸ (<≥ { #_»∞=Ú),
g∞kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fi=¸ ~åQÍ, <≥#fl_»∞=Ú Jx J=Ù`«∞Ok.
'J#ºO|∞Å‰õΩ— J#_»O=Ö¡ „áêñ`å^Œ∞Å H©ã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’áêkHÍ~åºÅ∞ ~å=Ù.
'ã¨ÇÏ≤ `«=Ú— J#_»O „áê`å^Œ∞Ö’¡ ÖËx"å\˜H˜ ‰õÄ_® „áê`å^Œ∞Å`À ã¨=∂#OQÍ
HÍ~åºÅ∞ HÍ=_»OÖ’x ™ê=∂ºxfl ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk.
'H˘O_˘HõKÀ— J#_»OKÕ`« „áê`å^Œ∞Ö’¡ KÕ~°xâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ DHÍ~åºÅ∞ JxflKÀ\Ï¡
~å=Ù. Ñ¨k { `˘q∞‡k ´ ÑÖ^˘q∞‡k J=Ù`«∞Ok. Ñ¨kH˜ `˘q∞‡kHõO>ˇ "ÕÔ~·#
â◊|ÌO Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ ~¸HÍ~°ºO ~å^Œ∞. Ñ¨k { =¸_»∞, Ñ¨k { <åÅ∞QÆ∞ W`åº^Œ∞Ö’¡
Ñ¨=¸‡_»∞, Ñ¨<åflÅ∞QÆ∞ W`åº^Œ∞ Å∞O_»=Ù.
'HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J#_»OKÕ`« „áê`å^Œ∞Ö’¡ KÕ~x° â◊ÉÏÌÅ‰õΩ DHÍ~åºÅ∞ ~å=_»O
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ L#flKÀ@¡<Õ „QÆÇ≤ÏOKåe. HÍx ã¨fi`«O„`«OQÍ HõeÊOK«QÆ∂_»^Œ∞.
12. P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.(41)
XˆHâ◊|ÌO Ô~O_»∞™ê~°∞¡ LK«ÛiOz#Ñ¨Ù_»∞ "åxÖ’ Ô~O_»=k P„"Õ∞_ç`«O. Jk
Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flâ◊|ÌO z=iqÉèíH˜ÎH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ
=ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. |Ç¨ïà◊O J#_»O KÕ`« „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨.
J#ºHÍ~°ºO Jx <åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÍ DHÍ~°ºO „Ñ¨=iÎOÑ¨=K«∞Û.
qÉèÏ+¨ : H˘xflÖH∆ÍºÅÖ’ DHÍ~°ºO qHõÅÊOQÍ =iÎã¨∞ÎOk. JÑ¨Ê\˜H˜<£ {
JÑ¨Ê\˜H<˜ £ Jx LO_»QÍ 'U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞#Î ‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ~å=Åã≤#ãÖkèx
ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« 'H˜<£— J<Õ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OÑ¨QÍ JÑ¨Ê\˜ { JÑ¨Ê\˜H˜<£.
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù— _»<ãÕ ∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè [iy, JÑ¨Ê@Ñ¨Ê\˜H<˜ £
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ ~åHõáÈ`Õ JÑ¨Ê\˜H<˜ £ { JÑ¨Ê\˜H<˜ £

J<ÕKÀ@ (P„"Õ∞_ç`«ãÖkèã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz) U=∂º^Œ∞Å‰õΩ – J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
"≥·HõeÊHõãÖkè. ãÖkè [iy`Õ – JÑ¨Ê\˜ HõÑ¨Ê\˜H˜<£, ãÖkè ~åHõáÈ`Õ–JÑ¨Ê\˜H˜
#Ñ¨Ê\˜H˜<£ Jx J=Ù`«∞Ok.
J#ºHÍ~°ºO : WOK«∞Hõ, <åñ_»∞ W`åº^Œ∞Ö’¡ qÉèíH˜Î HÍHõáÈ~Ú<å z=iJHõ∆~°O
qHõÅÊOQÍ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. Wk J#ºHÍ~°ºO. 'WOK«∞Hõ { WOK«∞Hõ— J<ÕKÀ@ "≥Ú^Œ\ ˜
â◊|ÌOÖ’ z=i 'Hõ—=~°‚O Ö’Ñ≤Oz WOK«∞ { WOK«∞Hõ. (L`«Î fiãÖkèx ÉÏkèOz)
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè [iy WOzOK«∞Hõ.
Ö’ÑÖ ~åHõáÈ`Õ P„"Õ∞_ç`«ãÖkè [iy 'WOK«∞ HÕK«∞Hõ (WOK«∞Hõ ~ÚOK«∞Hõ)— Jx
‰õÄ_® LO@∞Ok.
J„Ñ¨=$uÎ : H˘xflÅH∆ÍºÖ’¡ qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. ã¨∞#fl=Ú { ã¨∞#fl=Ú.
ã¨∞#flã¨∞#fl=Ú Jx '=Ú—=~°‚O qÉèíH˜Î J~Ú<å Ö’Ñ≤OK«^Œ∞. Wk J„Ñ¨=$uÎ.
'P„"Õ∞_ç`«O|∞— Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ J#_»OKÕ`« W`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
JÑ¨Ê\˜H˜<£ { JÑ¨C_»∞ – JÑ¨Ê\˜ HõÑ¨C_»∞. JÑ¨Ê @Ñ¨C_»∞ Jx HÍ^Œ∞.
P„"Õ∞_ç`«O|∞ 'Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#@OKÕ`« P„"Õ∞_ç`«OÖ’ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
JÑ¨Ê\˜H˜<£ { JÑ¨Ê\˜H˜<£ ´ 'JÑ¨Ê\˜ HõÑ¨Ê\˜— Jx HÍ^Œ∞.
'qÉèíH˜ÎÖ’ÑÖ|∞— J#_»OKÕ`« qÉèíH˜Î HÍx^•xH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. 'qÉèíH˜Î— J<Õ
™ê=∂#ºxˆ~Ìâ◊OKÕ`« „H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎH˜ QÆ∂_® Dã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ „áêÑ≤Îã¨∞Î#flk.
J~Ú`Õ 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞^èŒº=∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ H˘xflO\˜H˜ Ö’ÑÖ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`« Dã¨∂„`«OKÕ`«
„H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. JO^Œ∞~°∞ { JO^Œ∞~°∞ ´ JO^Œ∞ ~°O^Œ∞~°∞.
13. JO^•fi^Œ∞Å HõeQÍQÆ=∞O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQÆ∞. (44)
'JO^Œ∞ { Pk— ´ JO^•fik. JO^Œ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q JO^•fi^Œ∞Å∞. JeH± {
PQÆ=∞ J<ÕKÀ@ HõHÍ~°O W`«∞Î. HõHÍ~°O W`«∞ÎQÍ HõeyOk HÍ|\˜ì 'Je— J<Õk
H˜`«∞Î. 'P^Œº<ÒÎ @H˜`Ò— J<ÕÑïÉèÏ+¨KÕ`« JO^•fi^Œ∞Å‰õΩ z=~° =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok.
ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=i 'JO^Œ∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ z=~° 'Je— J<Õk
PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'JO^Œ∞ WO^Œ∞ ZO^Œ∞— J<Õq =¸_Õ JO^•fi^Œ∞Å∞. WO^Œ∞Ö’ 'JO^Œ∞— J<Õk
XHõ\ ˜ ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î, =∞~˘Hõ\ ˜ J=ºÜ«∞ "≥∞ÿ#Ñ¨^ŒO, WO^Œ∞, ZO^Œ∞, J<Õq ‰õÄ_®
J=ºÜ«∞Ñ¨^•Å∞. ã¨=∂ãÖ HÍ=_»O=Å¡ qÉèíH˜Î J~Ú# JO^Œ∞ 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’Ñ≤OKåe. HÍx JeQÍQÆ=∞q^è•#O=Å¡ Ö’Ñ≤OK«^∞Œ .
HÍ|\˜ì Wk JÅ∞H± (qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OK«x) ã¨=∂ãÖ.
'<åÜ«∞O^Œ∞#∞ { Hõ~∞° }— Jx LO_»QÍ (JO^Œ∞ Ö’Ñ≤OÑ¨H)õ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz, <åÜ«∞O^Œ∞ {
Hõ~°∞}. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ JO^Œ∞‰õΩ z=~° 'Je— KÕi <åÜ«∞O^Œ∞ { Je { Hõ~°∞}
(L`«fiãÖkèx ÉÏkèOz) 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè
[iy <åÜ«∞O^ŒeHõ~°∞} Jx J=Ù`«∞Ok.
'JO^•fi^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« JO^Œ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. ‰õΩ=ÅÜ«∞O|∞#"å~°∞. "≥Ú.
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« ã¨=∂ãÖ HÍ#Ñ¨Ù _ôHÍ~°ºO ~å^Œ∞. <åÜ«∞O^Œ∞ñ
QÆ~°∞} QÆÅ∞QÆ∞=Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì JeQÍQÆ=∞O ~å‰õΩO_® '<åÜ«∞O^Œ∞
Hõ~°∞}— Jx LO_»^Œ∞.
14. JkÜ«∞qâ◊|OÌ |∞ÅÜ«∞`«∞#Î ‰õΩ =$uÎx Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.(45)
=$uÎ ˆ~HÍs÷ÉèÏ=ó. =$uÎ JO>Ë UHÍs÷ÉèÏ=O. `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ã¨, `«kú`«, Hõ$^£
=$`«∞ÅÎ ∞ =¸ _»∞<åfl~Ú. (ãÖã¨¯ $`«OÖ’x UHõâ+ı ¨ ã¨<å^ŒºO`«=$`«∞ÅÎ ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’
ÖË=Ù) ã¨=∂ãÖ "≥Ú^Œ Öˇ#· =$`«∞ÅÎ Ö’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^•xH˜ `«~∞° "å`«QÍ L#fl Jk – Jq
J<Õâ◊ÉÏÌÅÖ’x „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~åxH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx
Hõ~O÷° . |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO J<Õ<åeæO\˜H˜
J=HÍâ◊O LOk.
„Ñ¨=$uÎ : (Hõ$^£ =$uÎÖ’) Z_ç J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆey# W^ŒO`«`«^Œú~å‡~°÷Hõ
qâı+¨}O g∞^Œ qÉèíH˜Îq=Hõ∆Ö’ `«K«Ûù|ÌO J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO HÍQÍ J=∞Ç¨Ï`«Î fiOÖ’
Ñ¨~°OQÍ L#fl Jk, Jq – ÅÖ’ J`«fiO x`«ºOQÍ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. =K≥Û_ç { Jk –
=K≥Û_çk, K«∂K≥_ç { Jq – K«∂K≥_çq. Ö’ÑÖ x`«ºO QÍ|\˜ì =K≥Û_çÜ«∞k
J<Õq^èŒOQÍ Ö’ÑÖ ~åx~°∂áê Å∞O_»=Ù.
J„Ñ¨=$uÎ : P(Hõ$^£=$uÎÖ’) L^ŒO`å Öˇ·#`«^Œú~å‡~°÷Hõqâı+¨}ÏÅg∞^Œ
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’ Ñ¨~°OQÍ L#fl Jk, Jq J<Õ"å\˜Ö’¡ JHÍ~åxH˜ Jã¨Å∞ Ö’ÑÖ
~å^Œ∞. =K«∞Û { Jk. 'J—`åfixH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì L`«Î fiãÖkèx ÉÏkèOz
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
'L^ŒO`« =∞QÆ∞`«^~úŒ å‡~°H÷ qõ âı+}

¨ O|∞# HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞O =zÛ– =K«∞Û#k. JÖÏˆQ K«∂K≥_∞» { Jq – K«∂K≥_∞»
#q. "≥Ú. Ö’ÑÖ ÖË^Œ∞ HÍ|\˜ì =K≥Û_»∞k, K«∂K«∞q J<Õq^èŒOQÍ Ö’ÑÖ
=zÛ#~°∂áê Å∞O_»=Ù.
qÉèÏ+¨ : <åÜ≥ÚHõ¯ { Jk J<Õã¨=∂ãÖÖ’ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz <å { Jk Jx
LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« J`«Î fiO Ö’Ñ≤Oz <åk. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ <å {
Jk J<ÕKÀ@ ãÖkè ÖË^Œ∞ QÍ|\ì̃ ãÖkè ÖËxKÀ@ – J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O
=zÛ <åÜ«∞k Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ ~åx { Jk – ~åxk, ~åxÜ«∞k. "≥Ú.
'Jk Jq â◊|ÌO|∞Å— J#_»OKÕ`« W`«~°â◊ÉÏÌÖ’¡ J`«∞Î‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
=K≥Û_ç { J`«_»∞ – =K≥Û_çÜ«∞`«_»∞.
'J`«∞Î#‰õΩ— J#_»OKÕ`« 'k–q— Ö’Ñ≤OÑ¨=Ù. <åk, <åq.
'=$uÎx— J#_»OKÕ`« U=$fÎ HÍHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. "åxx Ez Jk
#"≥fi#∞.
15. P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞^èŒº=∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (49)
kfi~°∞HõOÎ Ü≥ÚHõ¯ ~Ô O_»=~°∂ÑÖ P„"Õ∞_çÒ« . Ü«Ú+¨‡^Œ~O÷° (h=Ù – g∞~°∞) Hõ~QÎ° Í
Hõey#„H˜Ü«∞ =∞^èŒº=∞(Ñ¨Ù~°∞+¨)„H˜Ü«∞.
P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#
"≥∞ÿ# =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∂xH©, |Ç¨ï=K«# "≥∞ÿ#_»∞Vò„Ñ¨`«ºÜ«∂xH© Ö’ÑÖ qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞ÎOk. P„"Õ∞_ç`«O Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ P„"Õ∞_ç`«O "≥Ú^Œ\ J
K«∞Û<åfl, Ç¨Ï Å∞¡<åfl, DÖ’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
LO_»∞=Ú { LO_»∞=Ú Jx LO_»QÍ (L`«Î fiãO¨ kèx ÉÏkèOz) P„"Õ∞_ç`Ñ« ~¨ H° ãõ O¨ kè
=ã¨∞ÎO_»QÍ ^•xfl ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌO z=i=Ú=~°‚HõO
Ö’Ñ≤Oz LO_»∞ { LO_»∞=Ú. 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy LO _»∞O_»∞=Ú. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì Ö’ÑÖ ~åHõáÈ`Õ
(LO_»∞=Ú LO_»∞=Ú) 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy
'LO_»∞ =ÚO_»∞=Ú—.
'P„"Õ∞_çÒ« |∞— J#_»OKÕ`« P„"Õ∞_çÒ« HÍxk Ñ¨~O° QÍ LO>Ë DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
LO_»∞=Ú { J<≥#∞ – LO_»∞ =∞<≥#∞.
(P„"Õ∞_ç`«O|∞) Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ – J#_»OKÕ`«, P„"Õ∞_ç`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
L#fl =Ú_»∞V√ÅˆH ~¸Ö’ÑÖ. P„"Õ∞_çÒ« Ö’ Ö’Ñ≤OK«=Ù. H˘@∞ìñ_»∞ H˘@∞ì – Jx
HÍ^Œ∞.
'=∞^èŒº=∞— J#_»OKÕ`« 'K«^Œ∞=Ù^Œ∞=Ú K«^Œ∞=Ù^Œ∞=Ú, K«^Œ∞=ñQÆÅ_»∞ K«^Œ∞=ñ
QÆÅñ_»∞, W`åºkQÍ W`«~° (L`«Î=∞ – „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨) „H˜Ü«∞ÅÖ’x =Ú_»∞V√Å‰õΩ
Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
'=Ú_»∞V√Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„Ñ¨`«ºÜ«∂ÖË J~Ú<å '=Ù – ~°∞—
J<Õ"å\˜H˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.(h=Ù) LO^Œ∞ =ÙO^Œ∞=Ù. (g∞~°∞) H˘@∞ì^∞Œ ~°∞ H˘@∞ì^∞Œ ~°∞.
'_»∞V√— Jx V˜`∞« QÎ Í K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
=ÚO^ŒiaO^Œ∞=Ù`À ã¨Ç¨ '_»∞— =~°‚O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. H˘@∞ì H˘@∞ìñ_»∞.
'=∞^èŒº=∞=Ú_»∞VΩÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ö’ÑÖ ÖË^Œ∞.
=Ú_»∞V√Å∞ („H˜Ü«∂) qÉèí‰õΩÎÅ∞. HÍ|\˜ì 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`<« Õ Ö’ÑÖ ã≤kãú ∞¨ OÎ k. J~Ú<å
=∞m¡ ~¸q^è•#O P~°OaèOK«_»O=Å¡ 'ã≤^Õú ã¨ `åº~°Éèíº=∂}À qkè iflÜ«∞=∂Ü«∞
Éèí=u— J<Õ<åºÜ«∂ #fl#∞ãïOz „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÖ’ =Ú_»∞V√ÅˆH HÍx
~Ú`«~°„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Pã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O QÆ∂_® Ö’ÑÖ ~å ^Œx Dã¨∂„`«O
xÜ«∞q∞ã¨∞Î#flk. K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞ K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞ "≥Ú.
16. "åHÍº=™ê#O|∞# ãÖkè ÖËq∞ ^À+Ö|∞ QÍ ^Œx Ü«∂~°∞º ÅO„_»∞. (55)
'q~å=∞ó J=™ê#"£∞.— `«~åfi`« =~å‚Å∞ ÖËHáõ È=_»O J=™ê#O. JO>Ë z=~°
Jx J~°÷O. Dã¨∂„`«OÖ’xãÖkèÑ¨^•xH˜ ãÖkèÑïKÕÛù^ŒOÖ’ K≥Ñ≤Ê#HÍ~°ºO Jx
J~°O÷ .
ãÖkè J^è•ºÜ«∞OÖ’ K≥Ñ≤Ê#HÍ~°ºO "åHõºO z=~° ÖËHõáÈ=_»O `«Ñ¨C QÍ ^Œx
ÃÑ^ŒÌ ÅO\Ï ~°x ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. JÖÏ J#fl ÃÑ^ŒÌÅ∞ J^èŒ~°fi}ÏKå~°∞ºÅ∞. '# ™êº
^•fiHõºq~å"Õ∞ `«∞ ãÖ^èŒºÉèÏ"À HÑ≤ ^À+¨Hõ$`ü— Jx J^èŒ~°fi}"åHõºO.
ã¨`«º=Ú ã¨~°fi„âıÜ«∞=Ú. Jk ÖËxKÀ – WHõ¯_» "≥Ú^Œ\ ˜"åHõºO z=~° „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞#ÿ LHÍ~°O LOk. 'Jk— Jx `«~∞° "åu"åHõºO "≥Ú^Œ@ JK«∞Û L#flk. (DL`«∞Î
`«~åfi`« =~å‚Å∞ ÖË=Ù HÍ|\˜ì Jk J=™ê#O)'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~å=Åã≤#L`«fiãÖkè ~åÖË^Œ∞. JÖÏ ãÖkè
KÕÜ«∞HõáÈ=_»O „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`å #fl#∞ãïOz `«Ñ¨C ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì ™ê^èŒ∞"≥.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Dã¨∂„`«OÖ’ ãÖkè JO>Ë Ñ¨~~° ∂° ÑÖ XHõ¯>ˇ QÍ^Œ∞. DÑïKÕÛ^ù OŒ Ö’ K≥ÑÊ¨ |_ç#
HÍ~åº Åhfl. HÍ|\˜ì ÃÑ·# ãÖkè ~å#Ñ¨Ù_»∞ 'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Ü«∞_®QÆ=∞O QÆ∂_® ~å^Œ∞. Jn ãÖkèHÍ~°º"≥∞. (KÕÜ«∞^Œe¿ãÎ ãÖ^èÕ =ã¨∞ÎOk).
'"åHõº J=™ê#O|∞#— J#_»OKÕ`« "åHõº=∞^èºŒ OÖ’ ãÖkè ÖËq∞ ^À+¨"∞≥ . '~å=Úñ
_»∞ PO*<ÕÜÚ« #‰õΩ „Ñ¨ã#¨ ∞flñ_»∞ JÜ≥∞º#∞— Jx HÍ=º=º=Ç¨~°OÖ’ LO_»Q∂Æ _»^∞Œ ,
'~å=Úñ _®O[<ÕÜ«Ú#‰õΩñ „|ã¨#∞flñ _»Ü≥∞º— #x ãÖ^èŒ∞Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ.
'^À+Ö|∞ QÍ^Œ∞— J#_»OKÕ`« "åHÍº=™ê#OÖ’ QÆ∂_® ãÖkè LO_»_"» ∞≥ W+Öì .
ã¨`«º=Ú ã¨~°fi„âıÜ«∞ =∞k ÖËxKÀ – J<Õ LO_®e. HÍ"åºÅÖ’ "åHÍº=™ê#OÖ’
™ê=∂#ºOQÍ ãÖkè LO@∞Ok. XHõ "Õà◊ =∂x<å `«Ñ¨C ÖË ^Œ#_»"≥∞ `å`«Ê~°ºO.
'P~°∞º ÅO„_»∞— J#_»O J^è~Œ fi° }ÏKå~°∞ºÅ=O\˜ÃÑ^ŒÅÌ ÃÑ· Q“~°"åxfl ã¨∂zã¨∞OÎ k.
'Jx P~°∞º ÅO„_»∞— ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ WÖÏ K≥Ñ¨Ê=Åã≤=zÛO ^Œx ã¨∂zã¨∂Î
"åHÍº=™ê#OÖ’ ãÖkè LO_»_»O =∂„`«"Õ∞ Lz`«O J<Õk `«#Jaè„áêÜ«∞OQÍ
K≥Ñ≤Ê# @¡=Ù`«∞#flk. ãÖ^èŒºÉèÏ"åxH˜ =∞Ç¨Hõ=ÙÅHÍ"åºÅÖ’ ÅH∆ÍºÅ∞ "≥^ŒHÍe.
Ñ¨^ŒºHÍ"åºÖ’¡ =K«<åÖ’¡ "åHÍº=™ê#OÖ’ ãÖkè `«Ñ¨Ê‰õΩO_® L#flk.
'~å=Úñ_»∞ ÅOHõ‰õΩO [xÜ≥∞ ~å=}∞ñ [OÃÑ#∞ ^≥K≥Û *Ï#H˜<£— J<Õq^èŒOQÍ
"åHÍº=™ê#OÖ’ QÆ∂_® Ñ¨^Œº (áê^Œ) =∞^èŒºOÖ’ ãÖkè `«Ñ¨Ê‰õΩO_® LO@∞Ok.
WÖÏ ÖË ^Œ<À, q∞H˜¯e J~°∞ ^Œ<À K≥ÑÊ¨ =Åã≤ ~å=_»O=Å¡<Õ ã¨∂i 'Jx Ü«∂~°∞º
ÅO„_»∞— Jx ÃÑ^ŒÌÅx~°‚Ü«∞OQÍ P"≥∂kOzLO\Ï_»∞.
3. `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO
1. H©|¡ O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HOõ |∞Å∞ qÉèÏ+Ö |∞OeOQÆ`∞« ÅºO|∞
ÅQÆ∞. (18)
H©|¡ =Ú ÅO>Ë #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞. q∞„`«–"≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ∞ q∞„`å^Œ∞Å∞. q∞„`«,
â◊~}° , „Ñ¨^•è # "≥Ú^Œ Öˇ#· q, „ã‘uÎ ~°ºQÆ_˚ a» #è flO|∞Å∞#∞ "åxqâı+} ¨ O|∞Å∞. JO>Ë
ã¨∂Å÷ OQÍ Ñ¨Ù~∞° +¨µ}˜‚ É’kèOKÕâ|◊ OÌ , ^•xqâı+}¨ O =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ . Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO
JO>Ëˇ Ñ¨ÙOeOQÆO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#(HÍ~°ºO á⁄O^Õ)k.
ãÖã¨¯ $`å #fl#∞ãïOz #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍ Å~Ú# q∞„`«, â◊~}° "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ∞
(Ñ¨Ù~°∞+¨µ}˜‚ É’kèã¨∂Î) =∞Ç¨Ï^•fiK«HÍ Öˇ·#Ñ¨Ù_»∞ qHõÅÊOQÍ Ñ¨ÙOeOQÆO`À `«∞Åº
=∞=Ù`å~Ú Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº`åfixfl Ju^ÕtOK«_»O=Å¡ g\˜H˜
Ñ¨ÙOeOQÆâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ=Öˇ L`«fi_»∞VÍkÑ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú.
'¿ãflÇÏ≤ `«∞_»∞— J<Õ J~°O÷ Ö’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =∞Ç¨Ï^•fiK«H"õ ∞≥ #ÿ q∞„`«â|◊ OÌ ãÖã¨¯ $`å
#fl#∞ãïOz #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO. „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« ^•xH˜ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`«fiO ~åQÍ,
'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«Î fi=¸ (q∞„`«∞)
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’
_»∞V¥ =zÛ q∞„`«∞ñ_»∞ J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ q∞„`«∞x<£ "≥Ú.
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`«fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ Dâ◊|OÌ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO
HÍ|\˜ì =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ "≥∞ÿ<å (Ñ¨ÙOeOQÆO HÍ^Œ∞ HÍ|\˜ì) #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆHÍ~°ºO
JO>Ë 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ q∞„`«=Ú
Jx J=Ù`«∞Ok. ~å=Úñ_»∞ ã¨∞„w=Ùx q∞„`«=Ú.
'H©¡|O|∞Å∞— J#_»OKÕ`« #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO HÍxâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
ã¨∂~°∞º_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ Ñ¨ÙOeOQÆ "≥∞ÿ#q∞„`«â◊ÉÏÌxH˜ q∞„`«∞ñ_»∞ J<Õ~°∂ÑÖ
™ê^è•~°}OQÍ<Õ x`«ºOQÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'q∞„`å^Œ∞Å∞— J#_»OKÕ`« q∞„`« "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’¡ KÕ~°xâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. ^≥·==Ú.
'=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« q∞„`å^Œ∞Å∞ J=∞Ç¨Ï`«∞Î Öˇ·#Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. (K≥Ñ≤Ê<å „Ñ¨Ü≥∂[#O LO_»^Œ∞. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº "≥∞ÿ<å =∞Ç¨Ï`«∞Î
QÍHõáÈ=_»O=Å¡ L`«fi_»∞VÍk Ñ¨ÙOeOQÆ(=∞Ç¨Ï`ü)HÍ~åºÅ∞ ~å=Ù.) WOHõ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 51
J=∞Ç¨Ï`åÎ fixfl|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO

=∂„`«"≥∞ =ã¨∞ÎOk. =$+¨Éèí=Ú ã≤OQÆ=Ú#‰õΩ q∞„`«=Ú.
2. V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞. (19)
Dã¨∂„`«O J~å÷xfl ã¨∂ˆ~ q=iOKå_»∞. 'VHÍ~° q∞`«∞ÎQÍñ QÆÅ^•xH˜ =ÚO^Œ∞
aO^Œ∞=Ù =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú—.
U ^≥·<å „Ñ¨Ü≥∂[#OHÀãÖ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ PQÆ=∂Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ z=~°
KÕiÛ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«QÍ, P„Ñ¨Ü∂≥ [#O ã≤kOú Ñ¨*ãË ,≤ „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ q_çzÃÑ@ì|_Õ
=~å‚xfl W`«∞Î JO\Ï~°∞. V˜`∞« Î JO>Ë VHÍ~°O W`«∞QÎ Í QÆey#k. JO>Ë ^ÕxH˜ z=~°
VHÍ~°O W`«∞QÎ Í KÕ~Ê° |_çO^À Jk V˜`∞« .Î V˜`∞« Î J~Ú#=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞=Ù
=ã¨∞OÎ ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°O÷ . aO^Œ∞=Ù Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« J~°ã∞¨ #fl,
xO_»∞ã¨∞#fl J<ÕÔ~O_»∞q^è• Å~Ú#ã¨∞#flÅ∞ =™êÎ~Ú.
~å=∞ â◊ÉÌOg∞^Œ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ (L`«fiO =zÛ, ~å=Ú) 'Ñ¨ÙOeOQÆ
=∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
_»∞Vò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’ VHÍ~°O W`«∞Î. VHÍ~°O W`«∞ÎQÍ Hõey#k HÍ=@OKÕ`«
^•xH˜ =ÚO^Œ∞ L#fl '_»∞— J<Õ=~°O‚ V˜`∞« .Î _»∞=~°O‚ V˜`∞« Î HÍ=@OKÕ`« „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O
„Ñ¨HÍ~°O P'_»∞—=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ ~å=Úñ_»∞. xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ
~å=ÚO_»∞.
'=¸ñ_»∞â◊|Ì=Ú _»∞Vfi~°‚O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞— J<Õq^èŒOQÍ Ö’ÑÖ K≥Ñ≤Ê#
ã¨÷ÅOÖ’ WÖÏˆQ V˜`«∞ÎQÍ K≥Ñ≤Ê#KÀ@ P=~°‚O =ÚO ^Œ∞#flaO^Œ∞=Ù`À ã¨Ç¨
Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. =¸ñ_»∞{[QÆ=ÚÅ∞´=Ú[˚QÆ=ÚÅ∞. "≥Ú.
'V˜`∞« —Î J#@OKÕ`« V˜`∞« Î QÍx^•xH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù ~å^Œ∞. =#=Ú, ^è#Õ ∞=Ù.
'JQÆ∞— J#>OKÕ`« aO^Œ∞=Ù ~å=@O x`«ºO QÍ|\˜ì aO^Œ∞=Ù ÖË‰Ωõ O_® ~å=Ú_»∞
W`åºkQÍ LO_»\ÏxH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
3. Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞. (22)
„ã‘uÎ ~°ºQÆ_˚ a» #è flO JO>Ë Ñ¨Ù~∞° +¨µ}˜‚ É’kèOKÕâ|◊ OÌ =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ . '_»∞Vò— J#flKÀ@
VHÍ~°O W`«∞.Î HÍ|\˜ì Jk Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. '_»∞=Ú=ÙÅ∞ „Ñ¨^=Œä ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl
J#∞ãïOz ~¸'_»∞—=~°‚O „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î. '_»∞=Ú=Ù# ÖËHõ=K«#O|∞Å∞—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O UHõ=K«#O. Wk „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ|\˜ì Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk.
ãÖã¨¯ $`åxfl|\˜ì Ñ¨ÙOeOQÆ=¸, `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}Ïxfl|\˜ì =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸
J~Ú#„áêuÑ¨kHõ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ, „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
~å=∞. D„áêuÑ¨kHõO Ñ¨ÙOeOQÆO, =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ . nxÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂UHõ=K«<åxfl
q=H˜∆¿ãÎ 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#<å=∞O|∞ `«∞kÜ«∞`«fiO|∞#
‰õΩ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ ~å=Ú. nxg∞^Œ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OQÍ _»∞Vò„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ ~å=Ú { _»∞Vò. 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, `«~åfi`« W `«Î~Ú#
VHÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ ~å=Úñ_»∞. xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ ~å=ÚO_»∞.
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞ =∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`« =∞Ç¨Ï^•fiKH« õ
=∞~Ú#„áêuÑ¨kHõ "≥∞@∞=O\˜ ^Œ~Ú<å, (J^ŒO`Õ`~« åÅ‰õΩ QÆ∂_®) _»∞Vò =ã¨∞OÎ k.
qâ◊fiÑ¨Ùñ_»∞, â◊OÉèí∞ñ_»∞, q^è•`«$ñ_»∞.
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞— J#_»OKÕ`« =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú<å Ñ¨ÙOeOQÆO HÍHõáÈ`Õ
_»∞V√ ~å^Œ∞. ^≥·==Ú q∞„`«=Ú.
'=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ— J#_»OKÕ`« Ñ¨ÙOeOQÆ "≥∞ÿ<å =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO HÍHõáÈ`Õ
_»∞V√ ~å^Œ∞. =$Hõ∆=Ú. |∞∞Hõ∆=Ú – "≥Ú.
Ñ¨ÙOeOQÆ=¸, =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸ Ô~O_»∂ HÍHõáÈ`Õ ZÖÏQÆ∂ _»∞V√ ~å^Œ∞.
Hõà◊„`«=Ú.
'JQÆ∞— J#_»O=Å¡ _»∞V√ x`«ºO. HÍ|\˜ì ~å=Ú W`åºkQÍ _»∞V√ ~åx~°∂áê
Å∞O_»=Ù.
3. J#∞^ŒO`« =∞QÆ∞`≥#∞ñQÆ∞_»∞=∞O`«=Ú#‰õΩ xQÍQÆ=∞=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞#∞.
(24)
L`ü { JO`« ´ L^ŒO`«=Ú. „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ LHÍ~°O z=~° QÆey#â◊|OÌ L^ŒO`«O.
J#∞^ŒO`«O JO>Ë L^ŒO`«O QÍxk. z=~° „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#LHÍ~°O ÖËxk. `≥#∞QÆ∞
JO>Ë JK«Û`≥#∞QÆ∞. „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O KÕ~ˆ „áêuÑ¨kHõ‰Ωõ
_»∞=∞O`«O Jx ãÖ[˝. '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» —
J<ÕÑ¨Ó~°fi ã¨∂„`«O#∞O_ç 'kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<ÕÉèÏQÆO
Dã¨∂„`«OÖ’H˜ =zÛ J#fi~Úã¨∞ÎOk. xH± { PQÆ=∞ – J#flÑ¨Ê_»∞ HõHÍ~°O W`«∞Î.
H˜`«∞Î J~Ú# 'x— _»∞=∞O`åxH˜ z=~° KÕ~°∞`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ UHõ=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’

L#fl L^ŒO`«O HÍxJK«Û`≥Å∞QÆ∞_»∞=∞O`«„áêuÑ¨kHõ‰õΩ z=~° 'x— J<ÕPQÆ=∞O
x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O|∞
ã¨~fi° „`« qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« qHõÅÊOQÍ „áêÑ≤ãÎ ∞¨ #Î flPQÆ=∂xfl ~¸ã¨∂„`«O
x`«ºOQÍ K≥Ñ¨Ù`«∞#flk.
'=∞QÆ— J<Õ„áêuÑ¨kHõÃÑ· kfifÜ«∞ UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ '#∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞—
J<Õã¨∂„`«O KÕ`« #∞=~°‚O =zÛ, =∞QÆ { #∞ Jx LO_»QÍ '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ—
J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« xQÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ ~åQÍ, =∞QÆx {
#∞. WHÍ~°O|∞g∞k – J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« W`«fiO =zÛ =∞QÆxx. WÖÏˆQ =∞QÆxKÕ`«
=∞QÆxÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú.
x`«ºO QÍ|\˜ì xQÍQÆ=∞O ~åx '=∞QÆKÕ`«—=O\˜~°∂áê Å∞O_»=Ù. WÖÏˆQ
JO^ŒQÍxKÕ`«, J@=∞\©xÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú.
'J#∞^ŒO`«— J#_»OKÕ`« L^ŒO`åÅ‰õΩ xQÍQÆ=∞O x`«ºO QÍ^Œ∞. '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ—
J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`«OKÕ`« qÉèÏ+¨QÍ =ã¨∞ÎOk. `«=Ú‡xx – `«=Ú‡x. `«=Ú‡xKÕ`« –
`«=Ú‡KÕ`« "≥Ú.
'`≥#∞ñQÆ∞— J#_»OKÕ`« J#∞^ŒO`« "≥∞<ÿ å, ãÖã¨¯ $`«_∞» =∞O`åxH˜ xQÍQÆ=∞O
x`«ºO QÍ^Œ∞. Ñ¨Ó~°fiã∂¨ „`«OKÕ`« qHõÅÊ"≥∞. q^è•`«$xÜ≥ÚHõ¯. q^è•`«$Ü≥ÚHõ¯ P#u
– q^è•`«$<å#u. "≥Ú.
'_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« _»∞=∞O`«O HÍxâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ xQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞.
J#fl#∞, J#flKÕ`« W`åºk.
'kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#@OKÕ`« W`«~°qÉèíH˜Îã¨÷ÖÏÖ’¡
xQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. =∞QÆñ_»∞, =∞QÆÅ#∞ W`åºk.
'x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— J#_»OKÕ`« xQÍQÆ=∞O ~åx~°∂áê Å∞O_»=Ù. =∞QÆx, =∞QÆK`Õ «
W`åºkQÍ LO_»=Ù.
4. =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ qkèOK«∞HÍ~°º=Ú =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞. (41)
=~°‚HõO JO>Ë „Ñ¨`«ºÜ«∞O. =Ú=~°‚HõO JO>Ë =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O. „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
UHõ=K«#O Jx „Ñ¨H~õ }° Ïxfl|\˜ì WHõ¯_» J~°O÷ . =ÚQÍQÆ=∞O JO>Ë „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
HõO>Ë "ÕÔ~·# qÉèíH˜Î Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ J^ŒO`å Å~Ú# J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ
PQÆ=∞OQÍ =zÛ# =Ú J<Õ=~°‚O. HÍ~°ºO JO>Ë Ö’ÑÖ, PQÆ=∞O, P^Õâ◊O "≥Ú^Œ
Öˇ#· =∂~°∞ÊÅ∞.
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#„Ñ¨`«ºÜ«∞O S#=Ú=~°‚HÍxH˜ qkèOÑ¨|_ç# Ö’ÑÖ,
PQÆ=∞O, P^Õâ◊O "≥Ú^Œ Öˇ·#PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ =ÚQÍQÆ=∂xH˜ ‰õÄ_® =™êÎ Ü«∞x
J~°O÷ .
'K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=Ú=~°‚HÍxH˜ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ qkèOz#Ö’ÑÖ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<Õ`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’
L#fl =ÚQÍQÆ=∂xH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. K«i„`«–K«i„`«=Ú ÖÏˆQ K«i„`«Å∞–
K«i„`«=ÚÅ∞. "≥Ú.
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞— Jx =Ú=~°‚HÍxH˜
qkèOz# Ñ¨Ù, OÑ¨Ù J<ÕP^ÕâO◊ =ÚQÍQÆ=∂xH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ k. ã¨~ã° =¨ Ú{=∂@´
ã¨~°ã¨Ñ¨Ù=∂@. WÖÏˆQ q~°ã¨=Ú(Å∞){=K«#=ÚÅ∞´q~°ã¨Ñ¨Ù=K«#=ÚÅ∞.
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜÕ∞xO |∂~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ|∞=~°‚O ÉËx qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# =∂=Ú_ç =ÚQÍQÆ=∂xH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk.
=#=Ú‡ ÖÏQÍ =#=Ú‡Å∞. (WÖÏˆQ =#O|∞, =#O|∞Å∞) "≥Ú.
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ— J#@OKÕ`« „Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ#=Ú=~å‚xH˜ qkèOz#HÍ~°º"Õ∞
=ÚQÍQÆ=∂xH˜ =ã¨∞ÎOk. =ÚQÍQÆ=∂xH˜ K≥Ñ≤Ê#HÍ~°ºO =Ú=~°‚HÍxH˜ ~å^Œ∞.
'Å∞Å#Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞...— Jx K≥Ñ≤Ê#
=ÚQÍQÆ=∞Ö’ÑÖ =Ú=~°‚HÍxH˜ ÖË^Œ∞. =„*ÏÅ∞ ÖÏQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ '=„*Ï—
Jx HÍ^Œ∞.
'=ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ— J#@OKÕ`« PQÆ=∞O HÍx =Ú=~å‚xH˜ ~å^Œ∞. áê=ÚÜ≥ÚHõ¯
HÍ@∞ – áê=ÚHÍ@∞. áêÑ¨ÙHÍ@∞ J<Õq^èŒOQÍ Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ "≥Ú.HÍ~åºÅ∞ ~å=Ù.
5. J^ŒO`«O É~Ú n~°Ñ… Ó¨ ~°fiÖ’Ñ¨ÔŒè |~Ú#=∞Ç¨Ï`«∞gÎ ∞ñkqÉèHí ÅÎ˜ HÍ~°O|∞#‰õΩ
ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞. (38)
J^ŒO`« (J`ü { JO`«) =∞O>Ë „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#JHÍ~°O z=~° QÆey#â◊|ÌO.
LÑ¨^èŒ JO>Ë â◊|ÌOÖ’ z=i#∞Oz Ô~O_»==~°‚O. qÉèíH˜ÎH˜ ãÖ|OkèOz#ÅHÍ~°O
qÉèíH˜ÎÅHÍ~°O. 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx K≥Ñ≤Ê# „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"≥∞#ÿ Å∞=~°O‚ , |Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ PQÆ=∞OQÍ =zÛ# (Å_®QÆ=∞)

Å=~°O‚ . J<Õ ~Ô O_ç\Ö˜ ’x ÅHÍ~°O qÉèHí ÅÎ˜ HÍ~°O. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ— J#flKÀ\˜++¨ Hª≤ ˜
ÅHÍ~°O '™ê÷#OÖ’— Jx J~°÷O. Ñ¨Ù~°∞+¨µ}˜‚ É’kèOKÕâ◊|ÌO =∞Ç¨Ï`«∞Î.
1. =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸, 2. „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~°O z=~° QÆey#n, 3. P 'J—
HÍ~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ JO>Ë LÑ¨^QŒè Í ÅHÍ~°O Hõey#n, 4. PÅHÍ~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
n~°…O L#fln, J~Ú# „áêuÑ¨kHõ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ L#fl 'Å∞–Å— J<Õ „Ñ¨^äŒ=∂k
|Ç¨ï=K«#O S# ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’ ˆ~Ñ¶Ö JO>Ë '~ü— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Jx ã¨∂„`å~°÷O.
'ÉÏÅ— „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ |~Ú# –— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
L`«fiO =zÛ ÉÏÅ∞. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Å∞— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ ÉÏÅ∞{Å∞ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö P^Õâ◊"≥∞ÿ – ÉÏÅ∞~°∞.
'J^ŒO`«O |~Ú— J#_»OKÕ`« J^ŒO`åÅ∞ HÍx"å\˜H˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. nèâße{
Å∞ ´ nèâßÅ∞Å∞. '^ŒÜ∂« à◊√— J<Õ L^ŒO`«Og∞^Œ =∂„`«O qâı+O¨ QÍ ~ˆ Ñ¶¨ =ã¨∞#Î flk.
^ŒÜ«∂à◊√~°∞. DãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ PHÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅ∞ ÖË=Ù. HÍñ|\˜ì J^ŒO`« Jx
`«Ñ¨~°Hõ~°}ÏxH˜ ã¨Ê+¨ì`Õ „Ñ¨Ü≥∂[#O.
'n~°…Ñ¨Ó~°fi— J#_»OKÕ`« Ö’Ñ¨^èŒO „Ç¨Ïã¨fiÑ¨Ó~°fi"≥∞ÿ`Õ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. #Å –
#Å∞Å∞.
'Ö’Ñ¨^èŒO|∞— J#_»OKÕ`« ÅHÍ~°O HÍHõ "Õ~˘Hõ\ ˜ LÑ¨^èŒ J~Ú`Õ ~¸HÍ~°ºO
~å^Œ∞. ~å=∞ – ~å=ÚÅ∞.
'=∞Ç¨Ï`«∞—Î J#_»OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . 'P_»∞Ñ≤Å—¡ J<ÕJ~°O÷ Ö’
L#flÉÏÅâ◊|ÌO J=∞Ç¨Ï`«∞Î. nxÃÑ· ˆ~Ñ¶¨ ~å^Œ∞. ÉÏÅÅ∞.
'qÉèíH˜Î— J#_»OKÕ`« qÉèíH˜Î QÍxÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö ~å^Œ∞. #$áêÅ∞ÖÏÉèí=Ú.
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°Ç¨ÏÅ∞¡Å H©HÍ~°ºO ÖË^Œ∞. ÉÏÅ∞x "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì ÉÏÅ∞Å∞, ÉÏÅ∞Å#∞ W`åºkQÍ
ˆ~Ñ¶¨ ~åx~°∂áê Å∞O_»=Ù.
6. J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞. (40)
J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∂, #Ñ¨ÙOã¨HÍÅ∂, J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨HÍÅ∞. Wk ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ.
„ã‘Î u~°ºQÆ˚_®Å∂ "åxqâı+¨}ÏÅ∂, J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞. J^ŒO`« (J`ü { JO`«) JO>Ë
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~°O z=~° QÆey#â◊|ÌO. '_»∞=Ú=ÙÅ∞ „Ñ¶¨^äŒè=∞— J<Õã¨∂„`åxfl|\˜ì
'=Ú— J<Õk „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î. '_»∞=Ú=Ù# ÖËHõ=K«#O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`åxfl|\˜ì
UHõ=K«#O. =~°H‚ Oõ JO>Ë „Ñ¨`º« Ü«∞O. „Ñ¨`º« Ü«∞O HÍ|\˜ì („áêuÑ¨kHõ‰Ωõ ) Ñ¨~O° QÍ
=ã¨∞OÎ k.
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~°O z=~° QÆey# 1.J=∞Ç¨Ï`«∞Î Öˇ·#„áêuÑ¨kHõÅ‰õÄ, JÖÏˆQ
2.J^ŒO`å Å~Ú#, ãÖã¨¯ $`«O„Ñ¨HÍ~°O #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞ J~Ú# „áêuÑ¨kHõÅ‰õÄ
Ñ¨~O° QÍ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ '=Ú— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k, Jx ã¨∂„`å~°O÷ .
'=$Hõ—∆ – „áêuÑ¨kHõ. Wk Ñ¨ÙOeOQÆO – HÍx [_»"åK«HOõ HÍ=_»=Å¡ J=∞Ç¨Ï`«∞.Î
J^ŒO`«O SOk. HÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ
=zÛ, =$Hõ∆=Ú.
'^≥·=— „áêuÑ¨kHõ. Wk =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO. J~Ú<å ãÖã¨¯ $`å #fl#∞ãïOz
#Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO. J^ŒO`«O SOk. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
=Ú=~°‚HõO =zÛ – ^≥·==Ú. WÖÏˆQ q∞„`«=Ú "≥Ú.
J=∞Ç¨Ï`«∞Î Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÍÅ∞ HÍHõáÈ~Ú<å =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk.
=$Hõ=∆ Ú. (Ñ¨ÙOeOQÆO) qâı+q¨ ^è•#O=Å¡ „ã‘eÎ OQÍÅ‰õΩ =∂„`«O =Ú=~°H‚ Oõ ~å‰õΩO_»
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. =x`«, q^Œº."≥Ú.
JÖÏˆQ #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÍÅ∞ J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞ HÍHõáÈ~Ú<å =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk.
^≥·==Ú – Hõà◊„`«=Ú. "≥Ú.
'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`«∞Î QÍh, #Ñ¨ÙOã¨HõO QÍh
Un HÍxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ~å=Úñ_»∞, =∞QÆñ_»∞. "≥Ú.
'J^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« J^ŒO`åÅ∞ HÍx"å\˜H˜ =Ú=~°‚HõO ~å^Œ∞.
JO^Œ∞KÕ`« áê=Ú, q∞#∞=Ú "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’¡ =Ú=~°‚O „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ ^Œh,
Jk „áêuÑ¨kHõÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞ Jh „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
7. WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞. (44)
„Ç¨Ïã¨fiO (W) n~°…O (D) J~Ú# WHÍ~°O z=~° L#flâ◊ÉÏÌÅ∞ WHÍ~åO`åÅ∞.
Ô~· { LQÆO`« ´ ~åÜ«ÚQÆO`«. Ô~· J<Õâ◊|ÌO. 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞k
Ç¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞O =zÛ#(Ç¨ÏÅO`«)„áêuÑ¨kHõÅ∞ LQÆO`åÅ∞.
'J^Œ~°≈#O Ö’Ñ¨ó— Jx `˘ÅyáÈ=_»O Ö’ÑÖ.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
1. „Ç¨Ïã¨fiO, ÖË^• n~°O… J~Ú#WHÍ~°O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ‰õÄ, 2. Q“¡, (QÀ¡)

Ô~· (~À) J<Õâ◊ÉÏÌÅ‰õÄ, 3. LQÍQÆQÆ=∞O z=~° QÆey# (Ç¨ÏÅO`«) â◊ÉÏÌÅ‰õÄ,
Ñ¨~°OQÍ L#fl„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«<åxH˜ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
yi, „j, Q“¡, ~Ô · "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ U„Ñ¨`º« Ü«∞=¸
~å^Œ∞. HÍ|\˜ì (Ç¨Ïi – =∞~°∞`«∞Î "≥Ú. ã¨Ç¨) Dâ◊ÉÏÌ ÅxflO\˜ÃÑ·# ãÖã¨¯ $`«OÖ’
„Ñ¨^=Œä ∂UHõ=K«# "≥∞#ÿ 'ã¨∞—qÉèHí Î˜ KÕã∞¨ H˘x ^•xH˜ Ö’ÑÖ KÕã∞¨ HÀ=_»O ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O.
'Ç¨Ïi— J<Õ„áêuÑ¨kHõOg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#OÖ’ 'ã¨∞—„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ
'Ç¨Ïi { ã¨∞—. Wk (Ç¨Ïi) WHÍ~åO`«O HÍ|\˜ì „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« P 'ã¨∞— „Ñ¨`º« Ü«∞O
Ö’Ñ≤Oz 'Ç¨Ïi— J<Õ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'W— Jx `«Ñ¨~°Hõ~°}O ÖË‰õΩO_® xˆ~ÌtOK«_»OKÕ`« DHÍ~åO`åÅÃÑ· QÆ∂_®
DÖ’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. „j. nè.
JÖÏˆQ eOQÆx~ˆ âÌ O◊ ÖËHáõ È=_»OKÕ`« JxfleOQÍÅ‰õÄ Dã¨∂„`«OKÕ`« 'ã¨∞— Ö’ÑÖ
=ã¨∞ÎOk. „ã‘ÎeOQÍÅ‰õΩ QÆ∂_® WHÍ~åO`åÅ‰õΩ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«#O|∞#‰õΩ— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz Dqâı+¨qkèKÕ`«<Õ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
'Q“¡, Ô~·— J<Õ xˆ~Ìâ◊O=Å¡ g\˜H˜ F`«fiO =zÛ# – QÀ¡, ~À J<Õ ~°∂áêÅÃÑ·#
QÆ∂_® Dã¨∂„`«OKÕ`« ã¨∞Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. ~À, Q“¡.
'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å— J#_»OKÕ`« g\˜Ö’ KÕ~°xâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
~å=Úñ_»∞.
'„Ñ¨^äŒ=∞— J#_»OKÕ`« W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. Ç¨Ïix.
'UHõ=K«#O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« („Ñ¨^=Œä ∂)|Ç¨ï=K«<åxH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. Ç¨Ï~°∞Å∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ x`«ºO. HÍ|\˜ì Ö’ÑÖ ~åx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
'Ç¨Ïi— W`åº^Œ∞Å∞ „áêuÑ¨kHõÅ∞, qÉèíHõÎºO`«O HÍx~¸â◊|ÌO Ñ¨^ŒO HÍ^Œ∞.
JÑ¨^•Å∞ „Ñ¨Ü≥∂QÍ~å›Å∞ HÍ=Ù, g\˜H˜ („Ñ¨Ü≥∂QÍ~°›`«ÔH·) Ñ¨^Œ`«fiO ã≤kúOK«_®xH˜
Dq^èŒOQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ K≥Ñ¨Ê|_çOk.
8. LHÍ~åO`«QÀâ◊|ÌO|∞Å HõO`«@ =Ù=~°‚HõO |QÆ∞. (48)
LHÍ~°O JO`«OÖ’ QÆey#â◊|ÌO LHÍ~åO`«O. LHÍ~°O JO>Ë L,T, J<Õ
„Ç¨Ïã¨fin~å…Å∞ Ô~O_»∂ „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú. ãÖã¨$`«OÖ’x FHÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅÖ’
QÀâ◊|ÌO XHõ>Ë `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"Õtã¨∞Î#flk. JO`«@ J#_»OKÕ`« Jxfl q^è•
Å~Ú#(„ã‘eÎ OQÆ)â◊ÉÏÌÅ‰õÄ DHÍ~°ºO =ã¨∞OÎ k. '_»∞=Ú=ÙÅ∞ „Ñ¨^=Œä ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'=Ù— „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î. '_»∞=Ú=Ù# ÖËHõ=K«#O|∞Å∞— Jx ~Úk UHõ=K«#O. =~°‚HõO
JO>Ë „Ñ¨`«ºÜ«∞O. HÍ|\˜ì („áêuÑ¨kHõ‰õΩ) Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk. LHÍ~åO`å Åx
™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å, UeOQÆOÖ’
L<åfl ~¸„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.('LHÍ~åO`«O |QÆ∞=∞Ç¨Ï`«∞Î#‰õΩ— J<Õã¨∂„`«O
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍÅ‰õΩ qâı+¨qkè „áê~°OaèOK«_»O=Å¡ Dã¨∂„`«OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅˆH
=Ù=~°‚HõO xÅ∞ã¨∞ÎOk.)
LHÍ~°O z=~° QÆey#Jxflq^èŒ "≥∞ÿ# (J=∞Ç¨Ï`ü) „áêuÑ¨kHõÅ‰õÄ, QÀ J<Õ
„áêuÑ¨kHõ‰õÄ Ñ¨~°OQÍ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎUHõ=K«#OÖ’ '=Ù— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
'`«~°∞— J<Õ (Ñ¨ÙOeOQÆ – J=∞Ç¨Ï`ü) â◊|ÌOg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’
Dã¨∂„`«OKÕ`« =Ù„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ '`«~∞° =Ù— Jx J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ ^è#Õ ∞=Ù („ã‘eÎ OQÆO).
=∞^èŒ∞=Ù (#Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO).
'LHÍ~åO`«— Jx `«Ñ~¨ H° ~õ }° O ÖË‰Ωõ O_® K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ THÍ~åO`«O g∞^Œ QÆ∂_»
=Ù„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. „Éèí∂=Ù.
'LHÍ~åO`« QÀâ◊|ÌO|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°â◊ÉÏÌÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
~å=Úñ_»∞.
'JO`«@— J#_»O=Å¡ „ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ~å=Åã≤# „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêxfl
ÉÏkèOz JHõ¯_» QÆ∂_® =Ù„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ^èÕ#∞=Ù.
PzÛùHâõ É◊ ÏÌÅÖ’ LHÍ~åO`å Åhfl „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞. „ã‘ãÎ =¨ ∞`«fiJu^ÕâO◊ =Å¡ "å\˜g∞^Œ
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’Ñ¨"∞Õ =ã¨∞OÎ k. T~°∞, ¿Ñ~°∞. K≥é∞=Ù, Hõ~∞° =Ù, =Ú~°∞=Ù. W`åº^Œ∞Ö’¡
Hõ#|_Õ =Ù „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O HÍ^Œ∞. „áêuÑ¨kHõÖ’ ÉèÏQÆO.
HÍ|\˜ì Dã¨∂„`«OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`«∞Î Öˇ#· ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõÅHˆ =Ù=~°H‚ Oõ =ã¨∞OÎ k.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« =Ù„Ñ¨`«ºÜ«∞O x`«ºO. HÍ|\˜ì '=Ù— ÖË‰õΩO_®, ^èÕ#∞ W`åºk
~°∂áê Å∞O_»=Ù.
9. Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«. (51)
Hõ„^Œ∂ J<ÕãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO áê=ÚÅ‰õΩ `«e¡ J<ÕJ~°÷OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Hõ„^Œ∞=—
Jx J=Ù`«∞O ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
Wk xáê`«ã¨∂„`«O. âß„ã¨ÎOKÕ`« XHõq^èŒOQÍ (Hõ„^Œ∞=Ù) U~°Ê_»∞`«∞#fl~°∂áêxfl
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ "Õ~˘Hõ q^èŒOQÍ (Hõ„^Œ∞=) LO@∞O ^Œx xÜ«∞q∞OK«_®xfl

xáê`« JO\Ï~°∞.
'Hõ„^Œ∂— „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å `«∞kn~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ç¨Ïã¨fiO =zÛ 'Hõ„^Œ∞—. D „ã‘ÎeOQÆâ◊|ÌO g∞k „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«<åxH˜ '„ã‘Î
eOQÆO|∞Å – J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ~å=Åã≤#Ö’áêxfl ÉÏkèOz 'LHÍ~åO`« QÀâ◊|OÌ |∞Å
HõO`«@ =Ù=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ù=~°H‚ Oõ =zÛ 'Hõ„^Œ∞=Ù— Jx J=Ù`«∞Ok.
JÖÏˆQ q∞ye#qÉèí‰õΩÎÅÖ’ Hõ„^Œ∞=Ù#∞, Hõ„^Œ∞=ÙÅ∞ W`åºkQÍ ~°∂áê Å=Ù`å~Ú.
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O 1. Hõ„^Œ∂ â◊|ÌO n~å…xH˜ „Ç¨Ï™êfihfl, 2. ^•xÃÑ·# '=— =~°‚O
PQÆ=∞O HÍ=_®hfl xÜ«∞q∞ã¨∞Î#flk.
'Hõ„^Œ∂— J<Õ„áêuÑ¨kHÍxH˜, „Ç¨Ïã¨fiO, =Ù=~°‚HõO =ã¨∞ÎO_»QÍ "å\˜x ÉÏkèOz
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ „Ç¨Ïã¨fiO (Hõ„^Œ∞), ÃÑ#· '=— =~å‚Q=Æ ∞O =zÛ 'Hõ„^Œ∞=— Jx „áêuÑ¨kHõ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. Wk „ã‘ÎeOQÆO HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz Hõ„^Œ∞= J=Ù`«∞Ok. W`«~q° ÉèHí ãÎ˜ Ö÷¨ ÏÖ’¡ QÆ∂_® „Ç¨Ïã¨fiO,
==~å‚Q=Æ ∞O =zÛ Hõ„^Œ∞=Å∞, Hõ„^Œ∞=#∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q^èOŒ QÍ ~°∂áê ÖË~Ê° _»∞`å~Ú.
'Hõ„^Œ∞=— J#_»OKÕ`« '<åQÆ=∂`«— J<ÕJ~°÷OÖ’ 'Hõ„^Œ∞=Ù— J<Õ ™ê^è•~°}~°∂ÑÖ
ZÑ¨Ù_»∂ LO_»^Œ∞.
'<åQÆ=∂`«— J#_»OKÕ`« áê=ÚÅ`«e¡ J<Õ^•xHõO>Ë "Õ Ô~·#J~°÷OÖ’ 'Hõ„^Œ∞=—
J<Õ~°∂ÑÖ HÍ^Œ∞. ™ê=∂#ºâß„™êÎ#∞QÆ∞}OQÍ Hõ„^Œ∞=Ù, Hõ„^Œ∞=ÙÅ∞ J<Õq^èŒOQÍ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. QÀ~À[#=~°‚O Jx nxH˜ J~°÷O.
10. K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (58)
K«i„`« "≥Ú^Œ Å~Ú#q K«i„`å^Œ∞Å∞. =Ú=~°‚HõO „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#O.
'=Ú~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ qkèOK«∞HÍ~°º=Ú =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ PQÆ=∞OQÍ =zÛ#=Ú=~å‚xH˜ ‰õÄ_® DÖ’ÑÖ
=ã¨∞OÎ k.
K«i„`« "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅÃÑ·# „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OQÍ =zÛ# '=Ú—
„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜, q∞ye#qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ =zÛ# '=Ú— PQÆ=∂xH© |Ç¨ïà◊OQÍ
Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`«`å`«Ê~°ºO. |Ç¨ïà◊O JO>Ë „Ñ¨=$uÎ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ
J<ÕHõq^è•Å∞QÍ DHÍ~åºÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
qÉèÏ+¨ : K«i„`« J<Õ„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ 'J=∞Ç¨Ï
#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú „Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ K«i„`« { =Ú Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« P=Ú=~°‚O Ö’Ñ≤Oz K«i„`«
Jx J=Ù`∞« Ok. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì Ö’ÑÖ ~åHõáÈ`Õ K«i„`«=Ú. WÖÏˆQ W`«~q° Éè‰í Ωõ ÖÎ ’¡
=ÚQÍQÆ=∞O Ö’Ñ≤Oz, K«i„`«Å∞ "≥Ú.
„Ñ¨=$uÎ : ^Œ~°ƒù "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =Ú=~°‚HõO x`«ºOQÍ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
^Œ~°ƒù,ù Ñ¨#ã¨ "≥Ú^Œ Å~Ú#q. Ö’ÑÖ x`«ºO HÍ|\˜ì =Ú=~°‚HõO`À ^Œ~°ƒù=Ú
J<Õq^èŒ "≥∞ÿ# ~°∂áê Å∞O_»=Ù.
'K«i„`å^Œ∞Å— J#_»OKÕ`« K«i„`« "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜Ö’¡ KÕ~°xâ◊ÉÏÌxH˜ DÖ’ÑÖ
~å^Œ∞. =$Hõ=∆ Ú, q∞„`«=Ú "≥Ú. Ö’ÑÖ ~åxâ◊|OÌ K«i„`å^Œ∞Ö’¡ KÕ~^° ∞Œ . K«i„`å^Œ∞Ö’¡
ÖËHáõ È`Õ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì ~Ú@∞=O\˜ (QÆ}ÏxH˜ K≥ÑÊ≤ #) q^è•<åÖ’¡ J„Ñ¨=$uÎ
LO_»^∞Œ .
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« =Ú=~°‚HõOHõO>ˇ W`«~°=~å‚Å‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
K«i„`«(=Ú)Å∞ – K«i„`«(=Ú)KÕ`« – "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
11. ã¨fii"æ åz ^Õ=ã¨∞~°â|◊ OÌ |∞ ÖËH`õ fi« |Ç¨ï`«fiO|∞ÅO „|Ü≥∂yOÑÖ|_»∞.(59)
ã¨fiiæ"åz JO>Ë ã¨fi~°æOÖ’ L#fl"åix `≥e¿Ñk. UHõ`«fiO JO>Ë UHõ`åfixfl
É’kèOKÕ UHõ=K«#O`À#∂, JÖÏˆQ |Ç¨ï`«fiO JO>Ë |Ç¨ï=K«#O`À#∂ – LO@∞O
^Œx J~°÷O. Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ J#fiÜ«∞O (^Õ= – UHõ`«fi, ã¨∞~° – |Ç¨ï`«fi).
ã¨fi~°æOÖ’ L#fl"åix `≥e¿Ñ '^Õ=— J<ÕãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO `≥Å∞QÆ∞Ö’ UqÉèíH˜ÎÖ’
<≥·<å UHõ=K«#O`À =∂„`«"Õ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
'^Õ=— J<Õ„áêuÑ¨kHõO Ñ¨ÙOeOQÆ=¸, =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸ HÍ|\˜ì 'Ñ¨ÙOeOQÆO
|~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fi=¸, 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞ –
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ _»∞V¥ =zÛ ^Õ=Ùñ_»∞ J=Ù`«∞Ok.
JÖÏˆQ q∞ye#qÉèí‰õΩÎÖ’¡ QÆ∂_® ^Õ=Ùx, ^Õ=ÙxKÕ`« W`åºkQÍ UHõ=K«<åO`«
~°∂áêÖË LO\Ï~Ú.
ã¨fi~Oæ° Ö’ L#fl"åix `≥e¿Ñ 'ã¨∞~°— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«â|◊ OÌ `≥Å∞QÆ∞Ö’ JxflqÉè‰í Ωõ ÖÎ ’¡#∂
|Ç¨ï=K«#O`À =∂„`«"Õ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
'ã¨∞~°— J<ÕÑ¨ÙOeOQÆ„áêuÑ¨kHõ‰õΩ 'ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ x`«ºO|∞QÍ – „ã‘Î`«∞ÅºO|∞
ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘ÎeOQÆ`«∞Åº`«fiO ~åQÍ, (=∞Ç¨Ï`ü) Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~°º "≥∞ÿ#
L`«fiO ("≥Ú.) ~å^Œ∞. „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï=K«#"Õ∞ =ã¨∞OÎ k. „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ÖÎ˜ ’
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Å∞=~°O‚ =zÛ ã¨∞~°Å∞ J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ q∞ye#qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ ã¨∞~°Å#∞ – ã¨∞~°ÅKÕ`«

"≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'ã¨fiiæ"åz— J#_»OKÕ`« ã¨fi~°æOÖ’ L#fl"åix HÍ‰õΩO_® W`«~°∞Å#∞ É’kèOKÕ
Ñ¨HO∆õ Ö’ DxÜ«∞=∞O ÖË^∞Œ . JO>Ë ^Õ=â◊|OÌ (UHõ) |Ç¨ï=K«#OÖ’#∂, ã¨∞~°â|◊ OÌ
UHõ (|Ç¨ï) =K«#OÖ’#∂ „Ñ¨Ü≥∂yOK«=K«∞Û. (Éèí∂^Õ=Ùñ_»∞) Éèí∂^Õ=ÙÅ∞ –
Éèí∂ã¨∞~°∞ñ_»∞ (Éèí∂ã¨∞~°∞Å∞). (Éèí∂Ö’HõOÖ’x ^Õ=`«Å∞ – „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å∞)
'^Õ=ã¨∞~°â◊|ÌO|∞— Å#@OKÕ`« W`«~°â◊ÉÏÌÅ‰õΩ DxÜ«∞=∞O ÖË^Œ∞. ^Õ=`«Å∞
Jã¨∞~°∞ñ_»∞ "≥Ú.
'UHõ`fi« — J#_»OKÕ`« ^Õ=â◊ÉÏÌxfl |Ç¨ï`«fiOÖ’ JO>Ë |Ç¨ï=K«#O`À „Ñ¨Ü∂≥ yOK«
~å^Œ∞. ^Õgâ◊|ÌO#∞O_ç ^Õ=ÙÅ∞ LO@∞Ok. ^Õ=â◊|ÌO#∞Oz ^Õ=ÙÅ∞, ^Õ=ÙÅ#∞
Jx HÍ^Œ∞. |Ç¨ï`åfi~O÷° HÍ=Åã≤=¿ãÎ '^Õ=— â◊|OÌ HÍ‰õΩO_® "Õ~ˆ â◊|OÌ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«∞
HÀ=Åã≤O^Õ. ^Õ=`«Å∞ – ã¨∞~°Å#∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'|Ç¨ï`«fi— J#_»OKÕ`« ã¨∞~°â|◊ OÌ UHõ`åfi~O÷° Ö’ JO>Ë UHõ=K«#OÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«
~å^Œ∞. ã¨∞~°, ã¨∞~°#∞ W`åºk UHõ=K«<åO`«~∂° áê Å∞O_»=Ù. UHõ`åfi~O÷° Ö’ ã¨∞~°â|◊ OÌ
HÍ‰õΩO_® "Õˆ~â◊|ÌO „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=Åã≤O^Õ. ^Õ=Ùñ_»∞, ^Õ=`« "≥Ú.
12. |∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (73)
|∞∞ufiH± – "≥Ú^Œ Öˇ·#q |∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞. kfifÜ«∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#O z=~°
QÆey#ãÖã¨¯ $`«Ñ¨^ŒO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`« – `«∞ÅºO.
'|∞∞ufi*ò— "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ "å\˜kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«O`À
`«∞Åº "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ qHõÅÊOQÍ „áêuÑ¨kHõ =∞=Ù`«∞O ^Œx ã¨∂„`å~°÷O.
D|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Ö’¡q HÍ^Œ∞. HÍQÍ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«
`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ
„áêuÑ¨kHõ =∞=Ù`«∞O>Ë ^•xfl ÉÏkèOz, ~¸ã¨∂„`«OKÕ`« kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº
~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok.
|∞∞ufi*ò J<Õ[HÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌxH˜ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`« `«∞Åº "≥∞#ÿ '|∞∞ufi["£∞— J<Õk „áêuÑ¨kHõ.
'^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx z=i=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. Wk
Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸ HÍ|\˜ì L`«fi_»∞V√Å∞ =zÛ |∞∞ufiAñ_»∞.
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂ÑÖ HÍxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº "≥∞ÿ# '|∞∞ufiH±— J<Õk „áêuÑ¨kHõ J~Ú
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`fi« O|∞#∞— – =zÛ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz |∞∞ufi‰õΩ¯ J=Ù`«∞Ok.
'|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞— J#_»OKÕ`« |∞∞ufiQÍ^Œ∞Ö’¡ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
~°∞‰õΩ¯.
'kfifÜ«∞— J#_»OKÕ`« „áêuÑ¨kHõ („Ñ¨^äŒ=∞) `«$fÜ«∂^ŒºO`«`«∞ÅºO QÍ^Œ∞.
|∞∞ufi*Ë# W`åºkQÍ LO_»^Œ∞.
'UHõ=K«#— J#_»OKÕ`« kfifÜ«∞Ö’ |Ç¨ï=K«<åO`«`∞« ÅºO QÍ^Œ∞. |∞∞ufi*Ï<£
W`åºkQÍ LO_»^Œ∞.
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« |∞∞ufiQÍ^Œ∞Å‰õΩ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ
(|∞∞ufiA_»∞)`À#∂ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« Åº~°∂ÑÖ (|∞∞ufi‰Ωõ ¯)`À#∂ ~Ô O_»∞ ~°∂áê
Å∞O\Ï~Ú.
13. qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞. (75)
qâ◊fiHõ~°‡ "≥Ú^Œ Öˇ·#q qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å∞. Wq #HÍ~åO`åÅ∞. Ñ¨ÙOeOQÆâ◊ÉÏÌÅ∞.
=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞. „ã‘`Î fi« O JO>Ë „ã‘eÎ OQÆ^~Œè ‡° O. qâ◊fiH~õ ‡° <£ "≥Ú^Œ Öˇ#· #HÍ~åO`«âÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ
x`«ºOQÍ „ã‘eÎ OQÆ`fi« O =ã¨∞OÎ ^Œx ã¨∂„`å~°O÷ . Ñ¨ÙOeOQÍ Öˇ#· Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ (=∞Ç¨Ï`ü)
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åº Öˇ·# L`«fi=¸, _»∞V¥, xQÍQÆ=∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#q ~å‰õΩO_®,
Ju^ÕtOz# „ã‘ÎeOQÆ^èŒ~°‡O=Å¡ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Öˇ·#„ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ∞
=™êÎ~Ú.
qâ◊fiHõ~°‡<£ J<ÕãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌxH˜ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO
aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qâ◊fiHõ~å‡ „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞k
n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ 'qâ◊fiHõ~°‡—. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
nxH˜ „ã‘Î`«fiO ~åQÍ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞qÉèíH˜Î) Ö’Ñ≤Oz. 'qâ◊fiHõ~°‡— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. q∞ye#qÉèí‰õΩÎÖ’¡ qâ◊fiHõ~°‡Å∞ – qâ◊fiHõ~°‡#∞ –
'qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Ö’¡ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
ã¨∞„`å=Úñ_»∞, ã¨∞^èŒ#∞fiñ_»∞ "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì „ã‘Î`«fiO ÖËx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. (=∞Ç¨Ï`ü)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ`À 'qâ◊fiHõ~°∞‡ñ_»∞— J<Õq^èŒ"≥∞ÿ# ~°∂áê Å∞O_»=Ù.

14. =∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# ™êfi~°÷Ñ¨~°O |QÆ∞~å[â◊|Ì=Ú ~åA <åñ|_»∞. (78)
ã¨fi {J~°÷ – Ñ¨~=° Ú. JO>Ë `«#Ü≥ÚHõ¯ J~å÷xfl „Ñ¨^•è #OQÍ `≥e¿Ñk. Ñ¨Ù~°∞+¨µ}˜‚
É’kèOKÕk =∞Ç¨Ï`«∞Î. '~å[<£— Jx Dâ◊|ÌO #HÍ~åO`«O. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖÖ’
z=~° L#flÑ¨Ù_»∞ (@Kü J<Õ) ã¨=∂™êO`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O`À YQÆ~å[ W`åºkQÍ Wk
JHÍ~åO`«O J=Ù`«∞Ok. '~å[â◊|ÌO— JO>Ë DÔ~O_»∞ q^è• Å~Ú#n „QÆÇ≤ÏOÑ¨
|_»∞`«∞Ok. Wk xáê`«qkè.
`«#J~å÷<Õfl „Ñ¨^è•#OQÍ É’kèOKÕ ~å[<£â◊|ÌO `≥Å∞QÆ∞Ö’ '~åA— J<Õ~°∂ÑÖ
á⁄O^Œ∞`«∞O ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
~å[<£ â◊|OÌ . 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ –— J<Õã∂¨ „`«O „Ñ¨HÍ~°O '~å*Ï— Jx
„áêuÑ¨kHõ J~Ú, `«∞kn~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆO HÍ|\˜ì L`«fi
_»∞V√Å`À ~åAñ_»∞ Jx HÍ"åe. WÖÏˆQ ã¨=∂™êO`« "≥∞#ÿ '~å[— J<ÕJHÍ~åO`«
â◊|OÌ QÆ∂_® =∞Ç¨Ï `«~Î Ú`ÕÕ ^è~Œ ‡° ~åAñ_»∞, YQÆ~å[=Ú (=∞Ç¨Ï`«∞QÎ Í q=HÕ∆ K«_O» KÕ`«
=∞Ç¨Ï `«Î~Ú# J=∞Ç¨Ï`«∞Î) J<Õq^èŒOQÍ =∂„`«"Õ∞ HÍ"åe. Wk '~åA— Jx
J=Ù`«∞O ^Œx ~¸ã¨∂„`«O xÜ«∞q∞ã¨∞Î#flk.
Dã¨∂„`«O KÕ`« 1. ~å[<£ â◊ÉÏÌxH˜ #HÍ~°Ö’ÑÖ, 2. (ã¨=∂™êO`«OÖ’#∂)
z=iJ`åfixH˜ L`«Î fi=¸, 3. „ã‘Î=^•ƒù==¸, xÑüOÑ¨|_®¤~Ú. 4. '~åAâ◊|ÌO
ÉÁHõ¯\˜ ^ŒO`«ºÜ«ÚHõ=Î Ú— J<Õã∂¨ i=K«<åxfl|\˜ì Dã¨∂„`«OKÕ`<« Õ ~åAÖ’ [HÍ~åxH˜
^ŒO`«º`« ‰õÄ_» xÑüOÑ¨|_ç#@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKåe.
'~å[<£— â◊ÉÏÌxH˜ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞— J<Õã¨∂„`åxfl
ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« #HÍ~°Ö’ÑÖ (~å[), L`«fiO (~åA), „ã‘Î=^•ƒù==¸
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. „ã‘Î=^•ƒù=O=Å¡ L^ŒO`« "≥∞ÿ<å Dâ◊|ÌOg∞^Œ (=Ù=~°‚HõO ~å‰õΩO_®)
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ã¨∞qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, ~åA
J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. W`«~°qÉèí‰õΩÎÖ’¡ ~åAÅ∞, ~åA#∞ "≥Ú.
ã¨=∂ãÖ z=i '~å[— â◊|ÌO QÆ∂_® WÖÏˆQ. 'YQÆ~åA, Jâ◊fi~åA. (Wq
u~°º‰õΩ¯Å∞ QÍ|\˜ì J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÖË J~Ú<å, „âı+¨ª`å^Œ∞Å#∞|\˜ì =∞Ç¨Ï`«∞ÎQÍ
q=H˜∆OK«_»OKÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOKåe)
'=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#— J#_»OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ ~åA Jx HÍ^Œ∞.
J=∞Ç¨Ï`åÎ fixfl|\˜ì =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ – =$Hõ~∆ å[=Ú, YQÆ~å[=Ú, Jâ◊fi~å[=Ú."≥Ú.
'™êfi~°÷Ñ¨~°O|∞— J#∞@KÕ ~å[â◊|ÌO J~°÷O J„Ñ¨^è•#O (LÑ¨ã¨~°˚#O) J~Ú`Õ
~åA Jx LO_»^Œ∞. Ç¨Ï`«~åAñ_»∞ (Ñ¨~°â◊√~å=Úñ_»∞).
'~åA <åñ|_»∞— Jx ~¸qkè x`«ºO. HÍ|\˜ì ~åA J<ÕJ~°÷OÖ’ ~åAñ_»∞
J<Õ~°∂áêO`«~°O ZÑ¨C_»∂ LO_»^Œ∞.
15. "Õ^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞. (82)
"Õ^èŒãπ J<Õ â◊ÉÏÌxH˜ '"Õ^èŒ— Jh, Ñ¨Ù~À^èŒãπ J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨Ù~À^èŒ, Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞
Jh ~°∂áêÅ∞ Dã¨∂„`«OKÕ`« xÑüOÑ¨|_®¤~Ú.
"Õ ^ è Œ ã π , Ñ¨ Ù ~À^è Œ ã π J<Õ ~ ¸Ô ~ O_» ∞ ã¨ H Í~åO`« â ◊ É ÏÌ Å ∞, Ñ¨ Ù OeOQÍÅ∞,
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍÅ∞. HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞ ÅQÆ∞™êO`«O|∞Å HõO`«Ö’ÑÖ ÉËx
kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº`«fiO ÉË #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#Ñ¨HO∆õ Ö’
L`«fi_∞» V√Å∞ =zÛ "Õ^∞Œè ñ_»∞, Ñ¨Ù~À^è∞Œ ñ_»∞ Jx HÍ"åe. ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ – "Õ^èŒã¨"£∞, Ñ¨Ù~À^èŒã¨"£∞ „áêuÑ¨kHõ S, ^•x
JOu=∞=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz L`«Î fi_∞» V√Å`À "Õ^ãŒè ∞¨ ñ_»∞ – Ñ¨Ù~À^èãŒ ∞¨ ñ_»∞ Jx HÍ"åe.
âß„ãÖÎ „Ñ¨HÍ~°O ÃÑq· ^èOŒ QÍ ã≤kãú ∞¨ #Î fl~∂° áêÅ#∞ "åiã¨∂Î „Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ
"Õˆ~q^èŒOQÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O ~°∂áêÅ#∞ xÜ«∞q∞ã¨∞Î#flk.
'"Õ^èŒãπ— â◊ÉÏÌxH˜ 1. ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«_»=¸ 2. „ã‘Î=^•ƒù==¸ – x`«ºOQÍ
=™êÎ~Ú. ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz "Õ^èŒ Jx HÍQÍ „ã‘Î=^•ƒù=O=Å¡ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å –
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz '"Õ^èŒ— J=Ù`«∞Ok. q∞ye#qÉèí‰õΩÎÖ’¡
"Õ^èŒ#∞, "Õ^èŒKÕ`« "≥Ú. ã¨Ö’Ñ¨ „ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ x`«ºO. HÍ|\˜ì Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ`À
"Õ^èŒ∞_»∞ ÖË^• "Õ^èŒã¨∞ñ_»∞ J<Õq^èŒ "≥∞ÿ# _»∞=∞O`«~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
'Ñ¨Ù~À^èŒãπ— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ ã¨Ö’Ñ¨„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ qHõÅÊOQÍ =™êÎ~Ú. ã¨Ö’ÑÖ
=zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ 'Ñ¨Ù~À^è—Œ . JÑ¨Ù_»∞ „ã‘=Î ^•ƒù=O ‰õÄ_® =zÛ '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å –— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz Ñ¨Ù~À^èŒ. W`«~°qÉèí‰õΩÎÖ’¡ Ñ¨Ù~À^èŒÅ∞ – Ñ¨Ù~À^èŒ#∞ "≥Ú.
qHõÅÊO QÍ=_»OKÕ`« ã¨Ö’Ñ¨=¸, „ã‘=Î ^•ƒù==¸ ~åHõáÈ`Õ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«
`«∞Åº~°∂ÑÖ 'Ñ¨Ù~À^èŒã¨"£∞— „áêuÑ¨kHõ "≥∞ÿ =∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz L`«Î fi_»∞V√Å∞ =zÛ
Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
ã¨Ö’ÑÖ,„ã‘=Î ^•ƒù=O, ~Ô O_»∂ Hõe¿ã =™êÎ~Ú. ~åHõáÈ`Õ ~Ô O_»∂ ~å=Ù. HÍ|\˜ì
ã¨Ö’ÑÖ =∂„`«"Õ∞ =zÛ Ñ¨Ù~À^èŒ∞ñ_»∞ Jx QÍh, ÖË^• „ã‘Î=^•ƒù=O =∂„`«"Õ∞ =zÛ
'Ñ¨Ù~À^èŒã¨— Jx HÍh HÍ=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
16.„ã‘eÎ OQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiãfi¨ xÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ
„|=iÎÅ∞¡. (85)
„ã‘ÎeOQÆOÖ’ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}OÖ’ PÜ«∂„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
qkèOÑ¨|_®¤~Ú. J[O`åÅ∞ QÍh, Ç¨ÏÅO`åÅ∞ QÍh ãÖã¨¯ $`«OÖ’x„ã‘eÎ OQÆâÉ◊ ÏÌÅ∞
Jhfl JHõ¯_» PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ qkèOÑ¨|_ç# PÜ«∂„ãÎ„‘ Ñ¨`º« Ü«∂Å`À Hõeã≤, `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
„áêuÑ¨kHõQÍ =™êÎ~Ú Jx ã¨∂„`å~°÷O.
Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞, #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞ J~Ú#, J[O`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq
„áêuÑ¨kHõÖ’ J"Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ =™êÎ~Ú. Ç¨ÏÅO`å Å~Ú`Õ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#`«∞Åº~°∂áêÖ’, kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#`«∞Åº~°∂áêÖ’ „áêuÑ¨kHõ
Å=Ù`«∞<åfl~Ú. „ã‘ÎeOQÆ`«∞ÖÏºÅ∞ JÖÏ HÍ‰õΩO_® „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å`À Hõeã≤ ~å=_»O
qâı+ÖQÍ DÅHõ∆}O K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
'Hõ~°Î $— â◊|ÌO. Wk „ã‘ÎeOQÆOÖ’ '|∞∞<ÕflÉè’º V©Ñπ— Jx 'V©Ñπ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O`À
Hõeã≤, 'Hõ„sÎ— Jx J=Ù`«∞Ok ãÖã¨¯ $`«OÖ’. `≥Å∞QÆ∞Ö’ Hõ~°Î $ J<Õk HÍ‰õΩO_®
„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆey# 'Hõ„s—Î J<Õâ◊|ÌO „áêuÑ¨kHõQÍ =ã¨∞ÎOk. '<å=∞O|∞Å
`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO— |~Ú, 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz 'Hõ„iÎ— J=Ù`«∞Ok. W`«~°qÉèí‰õΩÎÖ’¡ Hõ„iÎx, Hõ„~°∞ÎÅ∞ "≥Ú.
WÖÏˆQ #HÍ~åO`« "≥∞ÿ# '|∞kúâße<£— J<Õâ◊|ÌO V© J<Õ „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’ Hõeã≤
|∞kúâßeh Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Jk `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨k Hõ=Ù`«∞Ok.
„Ç¨Ïã¨fi=¸, ã¨∞Ö’Ñ¨=¸ =zÛ, |∞kúâßex.
'ZÅ¡<£— J#_»OKÕ`« J[O`åÅ∂, Ç¨ÏÅO`åÅ∂ Jhfl „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú.
'„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç— J#_»O=Å¡ Ñ¨ÙOeOQÍ^Œ∞Ö’¡=Öˇ „ã‘eÎ OQÆOÖ’ 'Hõ~Î° $—
"≥Ú^Œ Öˇ·#q „áêuÑ¨kHõÅ∞ HÍ=Ù.
17. =∞Ç¨Ïf`«~°O|∞ ÅQÆ∞„ã‘ÎeOQÆO|∞Åqâı+¨}O|∞Å‰õΩñ w¡|`«fiO|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞. (86)
=∞Ç¨Ï`ü JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨"åK«HõO. '=∞Ç¨Ï`ü— J<Õâ◊|ÌO „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O HÍQÍ
U~°Ê_ç# '=∞Ç¨Ïu— JO>Ë „ã‘"Î åK«HOõ . =∞Ç¨ÏuHõO>ˇ aè#fl =∞~Ú#k JO>Ë „ã‘"Î åK«HOõ
HÍxâ◊|ÌO =∞Ç¨Ïf`«~°O. H©¡|O JO>Ë #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO.
„ã‘"Î åK«HÍÅ∞ HÍ#@∞=O\˜, „ã‘eÎ OQÍ Öˇ#· (qâı+º¨ ) â◊ÉÏÌÅÜ≥ÚHõ¯ qâı+}¨ ÏÅ‰õΩ
qHõÅÊOQÍ #Ñ¨ÙãÖHõeOQÆ`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+}¨ O|∞#‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`å
#fl#∞ãïOz qâı+º¨ O „ã‘eÎ OQÆOÖ’ L#flÑÙ¨ _»∞ ^•xqâı+}¨ O QÆ∂_® „ã‘eÎ OQÆOÖ’<Õ
LO@∞Ok. J~Ú`Õ „ã‘ÎeOQÆ "≥∞ÿ#qâı+¨ºO „ã‘Îx É’kèOKÕk HÍHõáÈ`Õ =∂„`«O
^•xqâı+}¨ O #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆOÖ’#∂, „ã‘eÎ OQÆOÖ’#∂ ~Ô O_»∞ q^è•Å∞QÍ LO@∞Ok.
Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞ q^Œº. WHõ¯_» q^Œº J<Õk qâı+º¨ O. „ã‘eÎ OQÆO. HÍx „ã‘xÎ É’kèOKÕk
HÍ^Œ∞. =∞Ç¨Ïf`«~„° ã‘eÎ OQÆO. HÍ|\˜ì 'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« – qâı+}¨ "≥∞#ÿ 'Ç¨Ï$^Œº—â◊ÉÏÌxH˜ H©|¡ `«fiO =ã¨∞OÎ k. H©|¡ `«fiO=Å¡
'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ 'Ç¨Ï$^Œº=Ú JQÆ∞
q^Œº— Jx J=Ù`«∞Ok.
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« H©|¡ `«fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ— J<Õã∂¨ „`«O
„Ñ¨HÍ~°O „ã‘ÎeOQÆ`«fiO =zÛ, 'Ç¨Ï$^Œº—â◊|ÌOÃÑ· '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz 'Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞ q^Œº— Jx J=Ù`«∞Ok.
'=∞Ç¨Ïf`«~°O|∞— J#_»OKÕ`« qâı+¨ºO =∞Ç¨Ïu J~Ú`Õ qâı+¨}ÏxH˜ H©¡|`«fiO
~å^Œ∞. „ã‘ÎeOQÆOÖ’ =∂„`«"Õ∞ LO@∞Ok. Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞=x`«.
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J#_»OKÕ`« qâı+¨ºO Ñ¨ÙOeOQÆ =∞~Ú`Õ qâı+¨}ÏxH˜ H©¡|`«fiO
~å^Œ∞. =∞<ÀÇ¨Ï~°∞ñ _»QÆ∞ ~å=Úñ_»∞.
'qâı+}¨ O|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« qâıëêºxH˜ H©|¡ `«fiO ~å^Œ∞. Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞ q^Œº=Ú
Jx HÍ^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

67
4. PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO
1. PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞ñ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞
#~ÚÜ«ÚO_»∞. (2)
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>Ë "Õ ~°~Ú#ÉèÏ+¨ PzÛùHOõ . „áêHõ$`«ã=¨ ∞, `«^ƒŒ =ù , ^Õâº◊ â◊ÉÏÌÅ∞
PzÛùHÍÅ∞. „ã‘eÎ OQÆO`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ k „ã‘ãÎ =¨ ∞O. H©|¡ ã¨=∞O JO>Ë #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO`À
ã¨=∂# "≥∞ÿ#k.
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ `«é∞K«∞QÍ „ã‘Î ã¨=∂Å∂, H©¡|ã¨=∂Å∂ J~ÚLO\Ï~Ú
Jx ã¨∂„`å~°÷O.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖÏQÍ `≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ eOQÆO (J#∞âßã¨#O) ÖË^∞Œ . UeOQÆ=¸
QÍxJK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Dã¨∂„`«O PÜ«∂eOQÆO`À ã¨=∞`åfixfl Ju^Õtã¨∞#Î flk.
ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ PÜ«∂eOQÆO=Å¡ UÜÕ∞HÍ~åºÅ∞ =ã¨∞<Î åflÜ∂≥ Jq JK«Û`≥#∞QÆ∞
â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ‰õÄ_® DeOQÆã¨=∞`åfiu^Õâ◊O=Å¡ ã≤kú™êÎ~Ú.
J#fl – „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« Wk „ã‘ãÎ =¨ ∞O. =∞Ç¨Ï^•fiKH« õ "≥∞<ÿ å, Ñ¨ÙOeOQÆ(`«∞Åº)O
HÍ^Œ∞ QÍ|\˜ì nxH˜ L`«fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞ ~å=Ù. „ã‘Îã¨=∞`«fiO=Å¡ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. J#fl – „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO
J~ÚOk. WÖÏˆQ, `«e¡, T~°∞, "≥Ú.
aÜ«∞º– Wk Dã¨∂„`«OKÕ`« H©¡|ã¨=∞O. nx=Å¡ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ =Ú=~°‚HõO =zÛ aÜ«∞º=Ú. Wk
J=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO. J~Ú<å H©¡|ã¨=∞`«fiO=Å¡<Õ =Ú=~°‚HõO J=Ù`«∞Ok. HÍQÍ
PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ J=∞Ç¨Ï`«Î fiO=Å¡ =Ú=~°‚HõO ~å ^Œx „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. ^ŒÜ«∞º=Ú
(^≥·==Ú – =∞Ç¨Ï`«∞Î).
'`«é∞K«∞QÍ— J#_»OKÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ H˘xfl Ñ¨ÙOeOQÆ
`«∞ÖÏºÅ∞ QÆ∂_® L<åfl~Ú. „ã‘Îã¨=∞, H©¡|ã¨=∞â◊ÉÏÌÅ∞ JkèHõãÖYºÖ’ LO_»QÍ
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏºÅ∞ J~°∞^Œ∞. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº`«fiO=Å¡ (Wq =∞Ç¨Ï`«∞ÎÖË HÍ|\˜ì)
L`«fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞ =™êÎ~Ú. K«O^Œ∞~° – K«O^Œ∞~°∞ñ_»∞ "≥Ú.
HÍQÍ, JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ '=Ù— „Ñ¨`º« Ü«∞O ~å^Œ∞. Ñ¨~∞° =Ù,
=Ú~°∞=Ù W`åº^Œ∞Ö’¡ z=i '=Ù— „áêuÑ¨kHÍ=Ü«∞="Õ∞ HÍx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O
HÍ^Œ∞.
'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Å H©HÍ~°ºO ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`«
ãÖã¨¯ $`«(ã¨=∞)â◊ÉÏÌÅ#∞ „ã‘Îã¨=∞, H©¡|ã¨=∂Å∞QÍ ¿Ñ~˘¯#_»O „Ñ¨=∂^ŒO.
'ZÅ¡<—£ J#_»OKÕ`« PzÛùHâõ É◊ ÏÌ Åhfl „ã‘ãÎ =¨ ∞"≥∂, H©|¡ ã¨=∞"≥∂, Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº"≥∂
U^À XHõ\ ˜ HÍ=Åã≤O^Õ. `«Ñ¨Ê Un HÍ‰õΩO_® LO_»_®xH˜ gÖË¡^Œ∞.
1. '`«é∞K«∞QÍ— J#_»O=Å¡ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏº Å∞<åfl Ü«∞<åfl_»∞ ã¨∂i. „ã‘Îã¨=∞
H©¡|ã¨=∂ÖÏ¡QÍ g\˜x QÆ∂_® Ñ¨ÙOeOQÆã¨=∂ Å#^ŒQÆ∞ #xÑ≤ã¨∞ÎOk. (q∞„`å^Œ∞Å∞
ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏº Å∞<åfl~Ú)
'`«é∞K«∞QÆ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞ – H©¡|ã¨=∞O|∞Å∞#∞— J<ÕÑ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂QÆ„Hõ=∞OÖ’
PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ∞ `«é∞K«∞QÍ „ã‘Îã¨=∂Å∞ Jx, H©¡|ã¨=∂Å∞ ‰õÄ_® J~°∞^Œ∞QÍ L<åfl
Ü«∞h qâıëê~°÷O K≥áêÎ~°∞.
2. |e¡^•^Œ∞Å∞ ãÖã¨¯ $`«`«∞ÅºO|∞Å∞. (3)
|e¡^Œ "≥Ú^Œ Öˇ·#q |e¡^•^Œ∞Å∞. Dâ◊ÉÏÌ Åhfl PzÛùHÍÅ∞. |e¡^Œ "≥Ú^Œ Öˇ·#
PzÛùHõqâı+¨}â◊ÉÏÌÅ∞ ãÖã¨¯ $`«(qâı+¨})â◊ÉÏÌÅ`À ã¨=∂#OQÍ LO\Ï Ü«∞x
ã¨∂„`å~°O÷ .
ãÖã¨¯ $`«O`À `«∞Åº`«fiO K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ „Ñ¨Ü∂≥ [<åxfl z#flÜ∞« ã¨∂~ˆ q=iOKå_»∞.
qâı+º¨ O`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ eOQÍxfl HõeyLO_»_O» nxH˜ „Ñ¨Ü∂≥ [#O. WÖÏO\˜"å\˜x
qâı+¨ºxÑ¶¨∂fl ÅO\Ï~°∞. `≥Å∞QÆ∞Ö’x |e¡^•kqâı+¨}ÏÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’x
qâı+¨ºxÑ¶¨∂fl Öˇ·#qâı+¨}ÏÅ=Öˇ qâı+¨ºO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ# eOQÆ(ã¨=∞`«fi)O,
á⁄O^Œ∞`å~Ú. JO>Ë ~Ú`«~P° zÛùHâõ É◊ ÏÌÅ‰õΩ=Öˇ xÜ«∞`«OQÍ „ã‘ãÎ =¨ ∞"≥∂, H©|¡ ã¨=∞"≥∂
ÖËHõ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº"≥∂ – U^À XHõ\ ˜ =∂„`«"∞Õ J~ÚLO_»Hõ qâıëêº #fl#∞ãïOz
"Õ~°∞"Õ~°∞QÍ LO\Ï Ü«∞x `å`«Ê~°ºO.
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÆ =∞~Ú`Õ ^•xH˜ qâı+¨}O J~Ú# |e¡^•^Œ∞Ö’¡xâ◊|ÌO =∞Ç¨Ï`«∞Î
HÍ=_»O`Àáê@∞ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO ‰õÄ_® J=Ù`«∞Ok. nx=Å¡ L`«fi_»∞VÍk
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. |e¡^•^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨Ù _≥Å¡ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏºÅ∞
QÆ∂_® J=Ù`å~Ú.
~å=Úñ_»∞ |e¡^Œ∞ñ_»∞. ~å=Úñ_»∞ – qâı+¨ºO. Wk =∞Ç¨Ï`«∞Î (Ñ¨ÙOeOQÆO)
HÍ|\˜ì '|e¡^—Œ J<Õ qâı+}¨ O QÆ∂_» (=∞Ç¨Ï`«∞)Î Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO J~Ú L`«fi_∞» V√Å∞
=zÛ |e¡^Œ∞ñ_»∞ Jx J~ÚOk.
WÖÏˆQ 'J#fl |e¡^Œ∞ñ_»∞— "≥Ú. J#fl „ã‘Îã¨=∞O. J~Ú<å =∞Ç¨Ï`«∞Î. HÍ|\˜ì
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO 69
qâı+}¨ O (=∞Ç¨Ï`«∞)Î Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO J~ÚOk. JO^Œ∞KÕ`<« Õ L`«fi_∞» V√Å∞ =KåÛ~Ú.

|e¡^∞Œ ñ _»Q∞Æ q∞„`«=Ú. q∞„`«â|◊ OÌ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO. J~Ú<å =∞Ç¨Ï`«∞.Î HÍ|\˜ì
nxH˜ qâı+¨} "≥∞ÿ# |e¡^Œâ◊|ÌO (=∞Ç¨Ï`«∞Î) Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO J~ÚOk.
qâı+º¨ O J=∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ UeOQÆOÖ’ L<åfl ^•xH˜ qâı+}¨ "≥∞#ÿ |e¡^•^Œ∞Å∞
QÆ∂_® J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞ HÍ=_»O`Àáê@∞ H©¡|ã¨=∂Å∞ J=Ù`å~Ú. Wq J=∞Ç¨Ï
`«Î~Ú#Ñ¨Ù _≥Å¡ H©¡|ã¨=∂ÖË.
"åx=Oâ◊=Ú |e¡^=Œ Ú. WHõ¯_» =Oâ◊â|◊ OÌ Ñ¨ÙOeOQÆO. J~Ú<å J=∞Ç¨Ï`«∞.Î
HÍ|\˜ì ^•xH˜ qâı+¨}O J~Ú# |e¡^Œâ◊|ÌO, (J=∞Ç¨Ï`ÕÎ) H©¡|ã¨=∞O J~ÚOk.
HÍ|\˜ì =Ú=~°‚HõO =zÛ '|e¡^Œ=Ú— J~ÚOk. WÖÏˆQ – q^Œº Éˇ\ ˜ì^Œ=Ú, QÀ_»
|e¡^Œ=Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
qâı+º¨ O =∞Ç¨Ïu – („ã‘"Î åK«HOõ ) J~Ú`Õ qâı+}¨ "≥∞#ÿ |e¡^•^Œ∞Å∞ „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞.
PÅ∞ â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ á⁄O^Œ∞`å~Ú. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ÖÏQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ ÖË=Ù. „ã‘`Î fi« O `≥eÜ«∞*ËÜ∂« ÅO>Ë '„ã‘—Î J<ÕJ~å÷xfl WKÕÛ PÅ∞â◊|OÌ `À
ã¨=∂ãÖ á⁄O^Œ_»O XHõ¯>Ë =∂~°æO.
ã‘`« |e¡^Œ∞~åÅ∞, JHõ¯ |e¡^Œ∞~åÅ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q. Wq ãÖã¨¯ $`«`«∞ÖÏºÅ∞
QÍ=_»OKÕ`« 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O ^Œ`û« =∞O|∞Å HÍÅ∞ –— Jx ~°∞QÍQÆ=∞O`Àáê@∞
L`«fiO QÆ∂_® =ã¨∞ÎOk.
'|e¡^•^Œ∞Å∞— J#_»OKÕ`« D|e¡^•^Œ∞Ö’¡ ÖËxâ◊ÉÏÌx H©ãÖã¨¯ $`«`«∞Åº`«fiO
~å^Œ∞. JO^Œ "≥∞ÿ#~å=Úñ_»∞, JO^Œ "≥∞ÿ#ã‘`«, JO^Œ "≥∞ÿ#ÖË_ç "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'ãÖã¨¯ $`«`∞« ÅºO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« ¿Ñ^Œ~åÅ∞ ÖÏQÍ |e¡^~Œ åÅ∞ W`åºkQÍ
LO_»^Œ∞. (~°∞QÍQÆ=∞O`Àáê@∞ J`åfixH˜ L`«fiO QÆ∂_® =ã¨∞ÎOk.)
3. =∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞.(4)
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞ JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨"åK«HÍÅ∞. =∞QÆ "≥Ú^Œ Öˇ·#q =∞QÍ^Œ∞Å∞. Hõ~Ú~° –
"≥Ú^Œ Öˇ·#q Hõ~Ú~å^Œ∞Å∞. _»∞V√ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O. „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ|\˜ì Ñ¨~°OQÍ
=ã¨∞OÎ k.
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍ Å~Ú# =∞QÆ, "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õÄ, J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#
Hõ~Ú~° "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ‰õÄ Ñ¨~°OQÍ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OÖ’ '_»∞Vò—
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Jxfl qÉèí‰õΩÎÖ’¡ QÆ∂_» „áêuÑ¨kHõz=iJ`åfixH˜ L`«fiO
=∂„`«O ~å^Œ∞. Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'=∞QÆ— – Wk =∞Ç¨Ï`«∞Î. 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O Ñ¨ÙOeOQÆ
`«∞ÅºO. HÍ|\˜ì 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fi=¸, 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞–
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« _»∞V¥, =zÛ =∞QÆ∞ñ_»∞ Jx HÍ=Åã≤LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
L`«fiO ~å‰õΩO_® _»∞Vò =∂„`«"∞≥ =zÛ – =∞QÆ { _»∞Vò. 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =ÚO^Œ∞ J~°ã∞¨ #fl =¿ãÎ =∞QÆñ_»∞, ÖË^• xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ =∞QÆO_»∞.
W`«~°qÉèí‰õΩÎÖ’¡ – =∞QÆx, =∞QÆxKÕ`« "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
Hõ~Ú~° – J=∞Ç¨Ï`«∞.Î Dã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ _»∞V√ =zÛ L`«fiO
~å‰õΩO_»QÍ Hõ~Ú~°ñ_»∞.
'=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞— J#_»OKÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞ HÍ#Ñ¨Ù_∞» DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . =∞#∞=∞~åÅ∞.
áêÑ¨ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« =∞QÍ^Œ∞Ö’¡ KÕ~°x(=∞Ç¨Ï`ü)â◊ÉÏÌx H©HÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
K«O^Œ∞~°∞ñ_»∞.
'Hõ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« Hõ~Ú~å^Œ∞Ö’¡ KÕ~°xJ=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ‰õÄ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. QÆ∞é]=Ú, U#∞QÆ∞ "≥Ú.
=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∂ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏºÅ∞ S#=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩ L`«fi_∞» V√Å∞ =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì
J#=ã¨~° "≥∞#ÿ L`åfixfl x¿+kèOK«_O» , J=ã¨~"° ∞Õ . =ã¨∞#Î fl _»∞V√#∞ =∞m¡ qkèOK«_O»
J#=ã¨~°O. JÖÏˆQ J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Hõ~Ú~å^Œ∞Å∞ (H©¡|ã¨=∂Å∞) L`«fi_»∞V√Å∞
~Ô O_»∂ ~å=Ù. HÍ|\˜ì J=ã¨~° "≥∞#ÿ _»∞V˜fi^•è #O K≥áêÊe. HÍx ~åxL`«fiO x¿+kèOK«_O»
ZO^Œ∞‰õΩ? '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞, _»∞
VQÆ∞— Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û QÆ^• Jx ãÖ^ÕÇ¨ÏO.
4. éË„Ñ¨Éèí$`«∞Å|Ç¨ï=K«#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ _»∞ VQÆ∞. (8)
'éË— "≥Ú^Œ Öˇ·#q éË „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞. |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèOKÕ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
|Ç¨ï=K«#O. 'Å∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#q „Ñ¨^äŒ=∂kqÉèí‰õΩÎÅÖ’x|Ç¨ï=K«<åÅ∞. '_»∞Vò—Ö’
VHÍ~°O W`«∞,Î HÍ|\˜ì _»∞=~°O‚ V˜`∞« .Î JO^Œ∞KÕ`« ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù =ã¨∞OÎ k.
Wk „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O J~Ú# _»∞Vò HõO>ˇ (~å=Úñ_»∞) "Õ~°∞.
'éË— "≥Ú^Œ Å~Ú#„áêuÑ¨kHõÅHõO>ˇ Ñ¨~°OQÍ L#fl„Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^ŒÅ∞ Jxfl
qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’#∂ |Ç¨ï=K«<åxH˜ (Å∞–Å) Ñ¨Ó~°fiOÖ’ '_»∞Vò— =ã¨∞OÎ k Jx ã¨∂„`å~°O÷ .
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'éË— J<Õ„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#q=HõÖ∆ ’ 'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—

Jx Å∞=~°O‚ =zÛ éË{Å∞ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'Å∞— J<Õ|Ç¨ï=K«<åxH˜
=ÚO^Œ∞ '_»∞Vò— =zÛ, éË { _»∞Vò { Å∞. 'l`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'_»∞—‰õΩ =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, VHÍ~°O Ö’Ñ≤Oz éËñ_»∞Å∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
aO^Œ∞=Ù Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl, QÆ∂_® ~å"åe. HÍx 'éË—
n~°O… . HÍ|\˜ì 'n~°=… Úg∞ñ^Œ ™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O xO_»∞ã¨∞#fl
~å^Œ∞. éËO_»∞Å∞ Jx HÍ^Œ∞.
'éË „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞— J#_»OKÕ`« éË "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜Ö’¡ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
„"ÕÅ∞ (Q˘Å¡Å∞). „"Õñ_»∞Å∞ Jx HÍ^Œ∞.
'„Ñ¨Éèí$u— â◊|ÌOKÕ`« „QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤#W`«~°â◊ÉÏÌÅ#∞QÆ∂iÛ Ñïâ’kèOKåe.
'|Ç¨ï=K«#=Ú#‰õΩ— J#_»OKÕ`« UHõ=K«#OÖ’ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. éËñ_»∞, éËxx,
éËxKÕ`« "≥Ú.
'=ÚO^Œ∞— J#_»OKÕ`« |Ç¨ï=K«#O JÖÏˆQ LO_ç ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ _»∞V√
=ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì éË{Å∞´éËñ_»∞ – W`åºkQÍ HÍ^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì _»∞V√ ~å‰õΩO_® 'éËÅ∞— J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áê
Å∞O_»=Ù.
5. PÖÏfi^Œ∞Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ~ˆ Ñ¶O¨ |∞#∞, =ÚO^ŒéÅ˜ ∞=~°O‚ |∞#‰õΩ
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_H» Í~°O|∞ #QÆ∞. (11)
PÅ∞ { Pk ´ PÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ PÖÏfi^Œ∞Å∞. Wq J~Ú^Œ∞. PÅ∞,
K≥eÜ«∞Å∞, K≥Öˇ¡Å∞, HÀ_»Å∞, =∞é^ŒÅ∞, W"Õ PÖÏfi^Œ∞Å∞. g\˜Ö’ WOHÀâ◊|ÌO
KÕˆ~Û J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì ~Úk xÜ«∞`«QÆ}O.
„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#O S# Å∞=~°‚O, kfifÜ«∂^Œ∞Ö’¡ qÉèí‰õΩÎÅ HÍQÆ=∞ "≥∞ÿ#
Å_®QÆ=∞O. D 'Å∞ – Å— J<Õ"å\˜Ö’¡ ÅHÍ~°O |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O. 'Å∞=~°O‚ |∞#‰õΩ—
J<ÕKÀ\˜+¨+≤ª=Å# Å∞=~°‚O '™ê÷#OÖ’— Jx J~°÷O.
PÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ L#fl 'Å∞–Å— J<Õ|Ç¨ï=K«<åÖ’¡xÅHÍ~°O
™ê÷ # OÖ’ ˆ ~ Ñ¶ ¨ O P^Õ â ◊ O QÍ =ã¨ ∞ Î O k. PÅ∞ "≥ Ú ^Œ Å~Ú#"å\˜ Ö ’
z=i'Å∞—=~°O‚ ™ê÷#OÖ’ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ ã¨∞#fl Hõey# _»HÍ~°O (O_£) P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ k.
PÅ∞â◊|ÌOg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
J<Õã¨∂„`«O KÕ`« Å∞=~°‚O =zÛ, PÅ∞ { Å∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« |Ç¨ï=K«#
ÅHÍ~åxH˜ ~ˆ Ñ¶=¨ ¸,(PÅ∞{~°∞) =ÚO^ŒiÅ∞=~å‚xH˜ 'O_£— P^ÕâO◊ , HÍQÍ PO_£{~°∞´
PO„_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ q∞ye#qÉèí‰õΩÎÖ’¡ PÅ∞{Å#∞ ´ PO„_»#∞ "≥Ú.
'PÖÏfi^Œ∞Å— J#_»OKÕ`« PÖÏfi^Œ∞ÅÖ’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. HÍÅ∞ –
(HÍà◊√¡) HÍO„_»∞ Jx HÍ^Œ∞.
'ˆ~Ñ¶Ö|∞#∞, _»HÍ~°O|∞#∞— J<ÕKÀ@ ã¨=ÚK«ÛÜ«∞OKÕ`« DHÍ~åºÅ∞ Ô~O_»∂
Hõe¿ã =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì ~ˆ Ñ¶O¨ =∂„`«"∞Õ =zÛ PÅ∞~°∞ Jx HÍh, aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiH_õ H» Í~°O
=∂„`«"Õ∞ =zÛ – PO_»∞¡ Jx HÍh LO_»^Œ∞.
'aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ— Jx aO^Œ∞=Ù#∞ ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ J~°ã¨∞#fl`À 'ñ_£—
‰õÄ_® ~å=K«∞Û. (Pñ_£~°∞) 'ã¨=∂#Ñ¨^ŒO|∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_≥ÅK¡ À YO_» aO^Œ∞#‰õΩO |∂~°O‚ |QÆ∞— Jx J~°ã∞¨ #fl‰Ωõ xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ JÑ¨Ù_»∞
‰õÄ_® PO„_»∞ J<Õ J=Ù`«∞Ok.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì Wk ~å‰õΩO_® PÅ∞Å∞ ´ Pà◊√¡
W`åºk ~°∂áê Å∞O_»=Ù.
6. |Ç¨ï=K«#t¡+Oì¨ |∞ Å~Ú Ü«∞kfi~∞° HõOÎ |∞ Å~Ú#_»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å HõÅÑ¶Ú¨
ÅHÍ~°O|∞ x`«ºO|∞QÆ #QÆ∞. (14)
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’ – Å∞, kfifÜ«∂k|Ç¨ï=K«#qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞ =KÕÛ
Å(_®QÆ=∞O), J<Õ (Å∞–Å) |Ç¨ï=K«<åÅ`À Hõeã≤#k |Ç¨ï=K«#t¡+Oì¨ . kfi~∞° HõOÎ
HÍxk, kfi`«fiO ÖËxk– Jkfi~°∞HõÎO. _»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å‰õΩ J<ÕKÀ\˜+¨+≤ªKÕ`«
_»HÍ~°ÅHÍ~åÅ'™ê÷#OÖ’— Jx J~°÷O. JÑ¶¨ÚÅHÍ~°O JO>Ë à◊ (àò).
„áêuÑ¨kHõz=~° L#fl_»HÍ~°O, ÅHÍ~°O (g∞kL`«fiO Ö’Ñ≤Oz) ÃÑ·# L#fl Å∞
– Å J<Õ|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O`À ‰õÄ_çL#flÑ¨Ù_»∞, P _»HÍ~°,ÅHÍ~åÅ™ê÷#OÖ’
JÅÑ¶¨Ú =~Ú# 'à◊—HÍ~°O (àò) J<Õk x`«ºOQÍ P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
„`å_»∞ â◊|ÌOÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚HõO|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx
'Å∞— =~°‚O =zÛ „`å_»∞ { Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°Å
Ü«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO Ö’Ñ≤Oz
'„`å_£{Å∞—. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« _»HÍ~°Ñ¨Ùá⁄Å∞¡‰õΩ 'àò— P^Õâ◊O J~Ú, „`åàòÅ∞ ´
„`åà◊√¡ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ "≥ÚyÅ∞{Å∞ ´ "≥Úyà◊√¡ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'|Ç¨ï=K«#— J#_»OKÕ`« "Õˆ~^•x`À t¡+¨ì "≥∞ÿ`Õ ~¸HÍ~°ºO HÍ^Œ∞. „`å_˘æé˜H˜,

„"ÕÅ∞‡_çz – "≥Ú.(UHõ=K«#O`À t¡+¨ì`« LO_»^Œ∞. HÍex, "≥Ú.)
't¡+¨ìO|∞ Å~Ú— J#_»OKÕ`« L`«fiÖ’ÑÖ ~åHõ |Ç¨ï=K«#O`À HõeÜ«∞#Ñ¨Ù_»∞
Dã¨∂„`«O =iÎOK«^Œ∞. HÍx '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞
Å~Ú –— J<Õ"~ˆÕ ã¨∂„`«OKÕ`« 'à◊—HÍ~°O |Ç¨ïà◊OQÍ ~å=K«∞Û. „`åà◊√Å∞ – „`å_»∞Å∞
'Jkfi~∞° HõOÎ |∞ Å~Ú#— J#_»OKÕ`« kfi~°∞HÍÎÅ‰õΩ DHÍ~°ºO HÍ^Œ∞. „QÆ∞_»∞{¤ Å∞´
„QÆ∞_»∞¡, „QÆ∞à◊√¡ HÍ^Œ∞. UO_»∞¡, HÍO_»∞¡ W`åºkQÍ aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∂_®
DHÍ~°ºO ã¨=∞‡`«O HÍ^Œ∞.
'_»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°Ç¨ÏÅ∞¡Å H©HÍ~°ºO ÖË^Œ∞. áÈ@∞Å∞,
áÈ@∞¡, T~°∞Å∞ – T~°∞¡ . Tà◊√Å∞ J<Õ~∂° ÑÖÖ’ L`«fiO Ö’Ñ≤¿ãÎ Tà◊√¡ J<Õ~∂° ÑÖ
J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ ˆ~Ñ¶¨q+¨Ü«∞OÖ’ T~°∞¡, ¿Ñ~°∞¡ J<Õ"≥·HõeÊHõ~°∂áê Å∞O\Ï~Ú.
HÍ|\˜ì à◊HÍ~°O x`«ºOQÍ =KÕÛDãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ (_»HÍ~°,ÅHÍ~åÅ`À) 'ˆ~Ñ¶—¨ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
Tà◊√¡, QÀà◊√¡ J<Õsu~°∂áêÅ∞ ã¨∂iã¨=∞‡`åÖË.
_»HÍ~°ÅHÍ~åÅ‰õΩ =∂„`«"≥∞ 'à◊—HÍ~°O K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ =∂
~°∞ÊO_»^∞Œ . „`åà◊√§, "≥Úyà◊√.¡ „`åà◊√§, "≥Úyà◊√§, J<Õq^èOŒ QÍ |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜
à◊HÍ~°O ~å=@O („`åàò{à◊√´„`åà◊√§) DÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO.
'x`«ºO|∞QÆ— J#_»OKÕ`« à◊HÍ~°O ~åx '„`å_»∞¡, "≥ÚyÅ∞¡— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áê
Å∞O_»=Ù.
7. ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥ÅK¡ À YO_»aO^Œ∞#‰õΩO
|∂~°‚O |QÆ∞. (15)
ã¨=∂#O JO>Ë UHõO. XHõ¯>ˇ J~Ú#Ñ¨^ŒO ã¨=∂#Ñ¨^ŒO. ãÖÜ≥∂QÆO
JO>Ë XHõ\ ˜HõO>ˇ Z‰õΩ¯= Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ‰õÄ_»_»O. YO_»aO^Œ∞=Ù JO>Ë J~°ã¨∞#fl.
Ñ¨Ó~°‚ =∞O>Ë xO_»∞ã¨∞#fl.
XˆHÑ¨ÔŒ Ö’ ãÖÜ«ÚHÍÎH~∆õ O° Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ PãÖÜ«ÚHÍÎH~∆õ åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
L#flJ~°ã¨∞#fl‰õΩ JxflKÀ@¡ xO_»∞ã¨∞#fl x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`å~°÷O.
J#ñ\˜ J<Õâ◊|ÌOg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ, J#ñ\˜ { Å∞. 'W`«∞Î#‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞`«fiO |QÆ∞— J#ñ@∞{Å∞. '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞
#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤Oz J#ñ@∞¡ Jx J=Ù`«∞Ok.
'„Ç¨Ïã¨fi=Ú g∞ñkYO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩ–— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O xO_»∞ã¨∞#fl qHõÅÊOQÍ
~å=Åã≤LO_»QÍ ^•xfl ÉÏkèOz Dqâı+q¨ kèK`Õ « J~°ã∞¨ #fl‰Ωõ xO_»∞ã¨∞#fl x`«ºOQÍ
=zÛ, 'J#O@∞¡— J=Ù`«∞Ok.
'ã¨=∂#Ñ¨^ŒO|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« aè#flÑ¨^•Ö’¡ JO>Ë "Õˆ~Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜
ãÖÜ«ÚHÍÎHõ∆~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ =ÚO^ŒiÑ¨^ŒOz=iJ~°ã¨∞#fl‰õΩ Dã¨∂„`«OKÕ`«
xO_»∞ã¨∞#fl HÍ^Œ∞. <å`Àñ „ÉÏ~°OÉèí=Ú. '<å`ÀO „ÉÏ~°OÉèí=Ú— HÍ^Œ∞.
'ãÖÜ≥∂QÆ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« ãÖÜ≥∂QÆO HÍxk Ñ¨~°OQÍ
LO>Ë DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. J#ñ@∞Å∞.
'ZÅ¡KÀ— J#_»OKÕ`« JxflKÀ\Ï¡ =ã¨∞ÎOk. `Õñ\˜ {Å∞´`Õñ@∞{Å∞´`Õñ@∞¡
J<ÕKÀ@ 'n~°=… Úg∞ñ^Œ ™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl ~å=_®xH˜
gÅ∞ÖË^Œ∞. 'ZÅ¡KÀ— J<ÕÑ¨^ŒO 'n~°…=Úg∞^Œ— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz n~°…Og∞^Œ
QÆ∂_» Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù#∞ ™êkèã∞¨ OÎ k. `ÕO@∞¡, UO_»∞¡ "≥Ú. JO>Ë 'ZÅ¡KÀ— J<Õ^àŒ O◊
ÖËHõáÈ`Õ `ÕO@∞¡ W`åºkQÍ n~°…Og∞^Œ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù`À_ç„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ ™ê^èŒ∞=Ù
ÅÜÕ∞ºq HÍ=Ù.
=∂ñ_»∞{K«∞´=∂_»∞Û ÖÏO\˜H˘xflKÀ@¡ xO_»∞ã¨∞#fl HÍHõáÈ=_»O, J~°ã¨∞#fl
Ö’Ñ≤OK«_»O Hõ#|_»∞`«∞#flk.
'YO_»aO^Œ∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« xO_»∞ã¨∞#fl‰Ωõ U=∂~°∞Ê LO_»^∞Œ . QÆ∞O_»∞Å∞ –
QÆ∞O_»∞¡ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì xO_»∞ã¨∞#fl ~åx J#ñ@∞¡, `Õñ@∞¡ J<Õq^èŒ
"≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
8. XHÍ<˘HõKÀ <å=∞O|∞ ãÖt¡+|ì¨ Ç¨ï=K«<åO`«`∞« ÅºO |~Ú |Ç¨ï=K«#O|∞
<≥#Ü«Ú. (17)
<å=∞O JO>Ë „áêuÑ¨kHõO. 'Å∞— J<Õ „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#O`À ãÖÜ≥∂QÆO
K≥Ok# z=iÉèÏQÆO Hõeæ#â◊|ÌO ãÖt¡+¨ì|Ç¨ï=K«<åO`«O. ^•x`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#
PHÍ~°O HõeyOk ãÖt¡+¨ì|Ç¨ï=K«<åO`«`«∞ÅºO. |Ç¨ï`åfi~å÷xfl É’kèOKÕ 'Å∞—
"≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÅ∞ |Ç¨ï=K«<åÅ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

H˘xfl JK«Û`≥#∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅ∞, (H˘_»=e) "å\˜Ö’ z=iÇ¨ÏÅ¡∞ 'Å∞— J<Õ

„Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#O`À ‰õÄ_ç# (H˘_»=à◊√)¡ ^•x`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ ~°∂áêxfl á⁄Ok,
g∞^Œ JxflqÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ |Ç¨ï=K«#„Ñ¨`º« Ü«∂Å#∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú Jx ã¨∂„`å~°O÷ .
H˘_»=e–„áêuÑ¨kHõ. WO^Œ∞Ö’ z=iÇ¨ÏÅ∞¡ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î |Ç¨ï=K«#O`À
ãÖÜ≥∂QÆO K≥Ok`Õ 'H˘_»=à◊√¡— ÖË^• H˘_»=O_»∞¡ (Wk Ñ¨^ŒO). nx`À ã¨=∂#
"≥∞ÿ#~°∂ÑÖ ‰õÄ_® JÖÏˆQ LO@∞Ok. (HÍx Jk Ñ¨^ŒO HÍ^Œ∞) 'H˘_»=e—
J<Õ„áêuÑ¨kHõ Dã¨∂„`«OKÕ`« (ãÖt¡+¨ì|Ç¨ï=K«<åO`«`«∞Åº "≥∞ÿ#) H˘_»=O_»∞¡
J<Õ~∂° ÑÖ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. D„áêuÑ¨kHõg∞^Œ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí xÎ˜ q=H˜¿∆ ãÎ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O
„Ñ¨HÍ~°O |Ç¨ï=K«#O =zÛ Å∞=~°‚HõO`À H˘_»=O_»∞¡Å∞ J=Ù`«∞Ok.
„áêuÑ¨kHõ H˘_»=à◊√¡ J<Õ~°∂ÑÖ á⁄Ok`Õ, H˘_»=à◊√¡Å∞. kfifÜ«∂kqÉèí‰õΩÎÖ’¡
H˘_»=O_»∞¡Å#∞, H˘_»=à◊√¡ÅKÕ`«, "≥Ú^Œ ÅQÆ∞q.
'ãÖt¡+—ì¨ J#_»OKÕ`« „áêuÑ¨kHõ |Ç¨ï=K«#O`À ãÖÜ«ÚHõOÎ HÍx 'H˘_»=O_»∞Å∞—
J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂ÑÖ á⁄O^Œ^∞Œ . HÍ|\˜ì H˘_»=O_»∞Å∞Å∞, H˘_»=à◊√Å∞Å#∞ J<Õsu
~°∂áê Å∞O_»=Ù.
'|Ç¨ï=K«#— J#_»OKÕ`« |Ç¨ï=K«#O HÍx^•x`À ãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ
~å^Œ∞.
'JO`«— J#_»OKÕ`« „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«# "≥∞#ÿ Å∞=~°O‚ `À ãÖÜ«ÚHõ"Î ∞≥ #ÿ k =∂„`«"∞Õ
J=Ù`∞« Ok. kfifÜ«∂^Œ∞Ö’¡ J~Ú`Õ 'H˘_»=O_»#¡ ∞— 'H˘_»=O_»K¡ `Õ —« W`åºkQÍ JO`«O
– z=iÉèÏQÆO ãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞ÿLO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì kfifÜ«∂^ŒºO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ
„áêuÑ¨kHõ HÍ=_»O [~°QÆ^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« 'H˘_»=O_»¡#∞Å∞— H˘_»=O_»¡KÕ`«Å#∞
W`åºk~°∂áêÅ∞ HÍ=Ù.
'`«∞ÅºO|∞— J#_»OKÕ`« |Ç¨ï=K«<åO`«O g∞^Œ, DHÍ~°ºO LO_»^Œ∞.
|Ç¨ï=K«<åO`« "≥∞ÿ# 'H˘_»=O_»∞¡— J<Õk Ñ¨^ŒO. Ñ¨^Œq∂‡^Œ qÉèí‰õΩÎÅ∞ KÕ~°_®xH˜
gÅ∞ ÖË^Œ∞. `«∞ÖºO J#_»O=Å¡ 'H˘_»=O_»∞¡— J<Õ~°∂ÑÖ „Ñ¨^äŒ=∂O`«O HÍ^Œ∞,
HÍ|\˜ì Ñ¨^ŒO HÍ^Œ∞. qÉèí‰õΩÎÅ∞ KÕ~°_®xH˜ Ü≥∂QÆº "≥∞ÿ#„Ñ¨Hõ$`Õ.
'|Ç¨ï=K«#O|∞— J#_»OKÕ`« ãÖt¡+¨ì|Ç¨ï=K«<åO`«`«∞Åº„áêuÑ¨kHõ g∞‡^Œ
ZÑ¨Ù_∂» UHõ=K«#O ~å^Œ∞. 'H˘_»=O_»∞—¡ , H˘_»=O_»∞#¡ ∞ W`åºkQÍ UHõ=K«<åO`«~∂° áê
Å∞O_»=Ù.
9. J@∞¡ ˆ~#∞QÀ#∞â◊|ÌO|∞Å#∞=~°‚O|∞ QÆ∞ VQÆ∞. (19)
J@∞¡ J<Õâ|◊ OÌ Ñ¨Ó~°fiO K≥ÑÊ≤ #^•xx Ñ¨~å=∞i≈ã¨∞OÎ k. 'HõÅ<åfi^∞Œ Å#∞=~°O‚ |∞
‰õΩ VQÆ∞, |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`åxfl|\˜ì
|Ç¨ï=K«#OÖ’ x`«ºOQÍ, UHõ=K«#OÖ’ Jx`«ºOQÍ JO>Ë qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎO
^Œ<Õ J~°÷O ã≤kúã¨∞Î#flk. QÆ∞Vò – Ö’ VHÍ~°O W`«∞Î, HÍ|\˜ì V˜ `«Î~Ú# QÆ∞=~å‚xH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞=Ù =ã¨∞ÎOk.
|Ç¨ï=K«#O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ Jxfl (|Ç¨ï=K«#)qÉèí‰õΩÎÅÖ’#∂ ˆ~#∞ –
QÀ#∞ J<ÕÔ~O_»∞â◊ÉÏÌÅÖ’x#∞=~°‚O™ê÷#OÖ’ QÆ∞Vò J<Õk (x`««ºOQÍ)P^Õâ◊OQÍ
=ã¨∞ÎOk. Jxfl qÉèí‰õΩÎÅÖ’#∂ UHõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ #∞=~å‚xH˜ QÆ∞Vò
qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. Jx ã¨∂„`å~°÷O.
'ˆ~#∞— „áêuÑ¨kHõ. Wk 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞O.
nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂ – UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ Dã¨∂„`«OKÕ`« #∞=~°‚O ™ê÷#OÖ’ QÆ∞Vò =zÛ
ˆ~ { QÆ∞Vò. 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, `«~åfi`« W
`«~Î Ú#VHÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ, ~ˆ ñQÆ∞. „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz ˆ~ñQÆ∞. n~°…O g∞ñ^Œ "åºHõ~°}OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_Õ
"≥∞ÿ#Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì xO_»∞ã¨∞#fl ~å^Œ∞. ˆ~OQÆ∞Å∞– Jx HÍ^Œ∞.
UHõ=K«#OÖ’ qHõÅÊO. HÍ|\˜ì QÆ∞Vò ~åHõáÈ`Õ ˆ~#∞.
'J@∞¡— J#_»OKÕ`« |Ç¨ï=K«#OÖ’ QÆ∞Vò x`«ºO. HÍ|\˜ì ˆ~ñQÆ∞Å∞. ˆ~ñ
QÆ∞Å#∞. QÆ∞V√ ~åx ˆ~#∞Å∞, QÀ#∞Å#∞ J<Õsu~°∂áê Å∞O_»=Ù. UHõ=K«#OÖ’
qHõÅÊO. HÍ|\˜ì ˆ~ñQÆ∞ – ˆ~#∞ Jx Ô~O_»∞ ~°∂áê Å∞O\Ï~Ú.
'ˆ~#∞ QÀ#∞â◊|ÌO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« DÔ~O\˜HõO>ˇ "Õ ~°~Ú#â◊ÉÏÌx H©HÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. ¿Ñ#∞ – H“#∞Å∞ "≥Ú.
'#∞=~°O‚ |∞— J#_»OKÕ`« ~ˆ #∞ – QÀ#∞â◊ÉÏÌÖ’¡x W`«~=° ~å‚xH˜ Z@∞=O\˜=∂~°∞Ê
~å^Œ∞. ˆ~ñQÆ∞. QÀñQÆ∞Å∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
10. WÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# HÔ `«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (23)
<å=∞O JO>Ë „áêuÑ¨kHõO. JK«Û`≥#∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅÖ’ z=~° L#fl 'WÜ«∞—
J<ÕÉèÏQÍxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ JO>Ë 'WÜ«∞— J<Õ Ô~O_»Hõ∆~åÅ™ê÷#OÖ’ |Ç¨ïà◊OQÍ
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ 'Z—HÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ ^Œx ã¨∂„`å~°O÷ . |Ç¨ïà◊O JO>Ë <åÅ∞QÆ∞
q^è•Å∞QÍ HÍ~°ºO „Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO ã¨∂„`«"åºYº – PzÛù77
HõÑïKÕÛù^ŒO
„Ñ¨=$uÎ : H˘xfl â◊ÉÏÌÅÖ’ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO ~å=_»O x`«ºO. |Öˇ¡=Ú. WHõ¯_»

'|e¡Ü∞« =Ú— J<ÕWÜ«∂O`«~∂° ÑÖ HÍ#~å=_»O ÖË^∞Œ . (|ÖˇO¡ |∞ – |ÖˇÑ¡ Ù¨ ñQÀÅ –
'=Ú— „Ñ¨`«ºÜ«∞O) á⁄K≥Û=Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
J„Ñ¨=$uÎ : ãÖkÜ«∞=Ú, HÍé˜Ü«∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#â◊ÉÏÌÖ’¡ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO Jã¨Å∞
~å^Œ∞. 'ãÖ^≥=Ú— =O\˜ Z`«fi "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ ÖË=Ù.
qÉèÏ+¨ : 'HõxflÜ∞« — J<Õâ|◊ OÌ Ö’ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO ~åQÍ Hõ<fl≥ . ~åHõáÈ`Õ HõxflÜ∞« .
W@∞=O\˜KÀ@¡ qHõÅÊO.
J#ºHÍ~°ºO : WÜ«∞Ö’ 'W— `åfixH˜ Ö’ÑÖ ~å=_»O J#ºHÍ~°ºOQÍ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk.
=ÚuÎÜ∞« =Ú – (=Ú`≥=Î Ú) WÜ«∞Ö’ W`«fiO Ö’Ñ≤Oz =Ú`ü`Ü ü ∞« =Ú – XHõ`H« Í~°O
Ö’Ñ≤Oz =Ú`«º=Ú. (Ñö§Ü«∞=Ú – Ñ¨à◊º=Ú "≥Ú.)
'WÜ«∞‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°â◊ÉÏÌÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ÃÑO_çe.
'=∂é∞QÍ— J#_»OKÕ`« 'WÜ«∞— "≥Ú`åÎxH˜ Z`«fiO =ã¨∞ÎOk. ÖËHõáÈ`Õ 'Z`«fiO—
UHõ JÅ∞¡ (XˆH=~°‚O) HÍ|\˜ì 'JÖ’ H#Îºã¨º— J<Õáê}˜hÜ«∞ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz
z=i=~å‚x H˘Hõ¯^•xˆH P^Õâ◊ "≥∞ÿ (HõxflÜ«∞) HõxflÜ≥∞ W`åºkQÍ JÑ¨~°∂áêÅ∞
U~°Ê_»=Åã≤=ã¨∞OÎ k.
'<å=∞— J#_»OKÕ`« „H˜Ü«∞Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’¡ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. HõkÜ«∞<£ –
Hõ^≥<£ Jx HÍ^Œ∞.
'JO`«O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« „áêuÑ¨kHõÖ’ QÆ∂_® #_»∞=∞<À "≥Ú^Œ@<À (z=~°
HÍHõ) L#fl WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO ~å^Œ∞. K≥eÜ«∞Å∞ – K≥ÖˇÅ∞ HÍ^Œ∞. (K≥Öˇ¡Å∞ LOk,
HÍx K≥eÜ ¡ ∞« Å∞ ÖË^∞Œ . ã¨∂i PÖÏfi^∞Œ ÅÖ’ K≥eÜ«∞Å∞ – K≥ÖÅ¡ˇ ∞ "Õ~ˆ fi~∞° QÍ K«∂Ñ¨_O»
QÆ=∞xOK«=K«∞Û)
DHÍ~°ºO JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÖ’¡<Õ. HÍ|\˜ì ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO
~å^Œ∞. „H˜Ü«∞. (H±~ü WÜ«∞ – „ÔH Jx HÍ^Œ∞.)
11. ã¨~°fi<å=∞„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞Å|Ç¨ï=K«#O|∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î#‰õΩO É’Öˇ =∞Ç¨Ïu
HõQ∞Æ . (26)
'Jxfl „Ñ¨É$íè `«∞Å∞ ã¨~fi° <å=∞O|∞Å∞.— „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ (_»∞V√, ~°∞ "≥Ú.) z=~°
QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞. =∞Ç¨Ï`«∞Î JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨µ}˜‚ É’kèOKÕâ◊|ÌO. =∞Ç¨Ïu
JO>Ë „ã‘Î"åK«HõO. |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèOKÕ„Ñ¨`«ºÜ«∞O |Ç¨ï=K«#O.
„ã‘"Î åK«HÍ Öˇ#· ã¨~fi° <å=∂Å∞, „ã‘ÅÎ ∞ Hõ~QÎ° Í Hõey#„H˜Ü∂« Ñ¨^•Å∞ |Ç¨ï=K«#OÖ’
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍÅ`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ á⁄O^Œ∞`å Ü«∞x ã¨∂„`å~°÷O.
'„ã‘Îu~°ºQÆ˚_»aè#flO|∞Å∞#∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘Î"åK«HÍÅ∞ u~°ºQÆ˚_®Å‰õΩ=Öˇ
J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞. HÍ|\ì̃ u~°ºQÆ̊_®Å`À ã¨=∂#OQÍ „ã‘Î"åK«HÍÅ‰õΩ ‰õÄ_® J=∞Ç¨Ï`ü
HÍ~åºÅ`À J=∞Ç¨Ï„^Œ∂Ñ¨"≥∞ LO_»=Åã≤ =ã¨∞ÎO>Ë DÅHõ∆}O ^•xfl "åiOz
=∞Ç¨Ï`å¯~åºÅ#∞ K≥Ñ¨Ù`«∞#flk.
"å i^ŒéÌ ∞ ~°∞H˜‡}©ã`¨ º« ÉèÏ=∞Å∞. WHõ¯_» ~°∞H˜‡}©ã`¨ º« ÉèÏ=∞Å∞ „ã‘"Î åK«HOõ . ^•xH˜
qâı+¨} "≥∞ÿ#, P, Ô~O_»∞ – J<Õã¨~°fi<å=∂Å∞ QÆ∂_® „ã‘Î"åK«HÍ Öˇ·, J=∞Ç¨Ï`«∞Î
Å~Ú<å~Ú. HÍ|\˜ì J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO`À (Jq Ô~O_»∞ Ç¨ÏOã¨Å∞ J#fl@∞¡QÍ) Jq
~Ô O_»∞ (~°∞H˜‡}©ã`¨ º« ÉèÏ=∞Å∞) J<Õ~∂° ÑÖ`À LO_»=Åã≤LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ‰õΩ=Öˇ HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. ("å~°∞ W^ŒÌé∞ ~å=∞Hõ$+¨µ‚Å∞ J#fl@∞¡QÍ)
"å~°∞ W^ŒÌé∞– J<Õ =∞Ç¨Ï„^Œ∂ÑÖ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
~°∞H˜‡}© ã¨`«ºÉèÏ=∞Å∞ "≥∞K«∞ÛK«∞<åfl~°∞. W@ ~°∞H˜‡}©ã¨`«ºÉèÏ=∞ Å<Õ„ã‘ÎÅ∞ Hõ~°ÎÅ∞
QÍ=_»O=Å¡ "≥∞K«∞Û^è•`«∞=Ù „ã‘ÎJ~°÷OÖ’ L#flk. |Ç¨ï`«fiOÖ’ LOk. (Ç¨ÏOã¨Å∞
ZQÆ∞~°∞K«∞#flq J#fl@∞¡QÍ) 'J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO`À— – '"≥∞K«∞ÛK«∞#flq— Jx HÍ=Åã≤=ã¨∞OÎ >Ë
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« =∞Ç¨Ï`å¯~°ºO =zÛ (~å=∞Hõ$+¨µÅ‚ ∞ "≥∞K«∞ÛK«∞<åfl~∞° J#fl@∞¡QÍ)
"≥∞K«∞ÛK«∞<åfl~°∞ J<Õ =∞Ç¨Ï„^Œ∂ÑÖ ã≤kúOzOk.
'ã¨~fi° <å=∞„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ |∞Å∞— J#_»OKÕ`« W`«~â° É◊ ÏÌÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. '~°∞H˜‡}©
ã¨`«ºÉèÏ=∞Å∞— J<ÕKÀ@ '~°∞H˜‡}©ã¨`«ºÉèÏ=ÚÅ∞— J<Õq^èŒOQÍ =∞Ç¨Ï„^Œ∂ÑÖ ~å^Œ∞.
'|Ç¨ï=K«#O|∞— J#_»OKÕ`« UHõ=K«#O J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO`À<Õ LO@∞Ok. Jk
ã‘`«, ã‘`« ~°H˜∆OK«∞K«∞#flk. WHõ¯_» J`«ñ_»∞ ã‘`«, ã‘`« ~°H˜∆OK«∞K«∞<åflñ_»∞ Jx
=∞Ç¨Ï`«∞Î‰õΩ=Öˇ HÍ~°ºO ~å^Œ∞.
'=∞Ç¨Ï`«∞#Î ‰õΩOÉ’Öˇ— J#_»OKÕ`« J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO "åiOÑ¨|_çOk. ~°∞H˜‡}©ã`¨ º«
ÉèÏ=∞Å∞ Ô~O_»∞ "≥∞K«∞ÛK«∞#flq. J<Õ su ~°∂áê Å∞O_»=Ù.
'=∞Ç¨ÏuH˜— J#_»OKÕ`« („ã‘Î"åK«HõO HÍx) u~°ºQÆ̊_®Å‰õΩ =∞Ç¨Ï„^Œ∂ÑÖ HõÅæ^Œ∞.
Ô~O_»∞ U#∞QÆ∞Å∞ =K«∞ÛK«∞#flq. WHõ¯_» 'W^ŒÌé∞ U#∞ñQÆ∞Å∞ =K«∞ÛK«∞<åfl~°∞— Jx
HÍ^Œ∞.
12. JÑ¨^•^ŒºO |~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõÎO |~Ú#QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ =HÍ~°O|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (27)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Ñ¨^Œ – P^ŒºO JO>Ë Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ L#flk. Ñ¨^•^ŒºO HÍxk JÑ¨^•^ŒºO.

JãÖÜ«ÚHõOÎ JO>Ë WOHÀ Ç¨ÏÅ∞¡`À HõeÜ«∞Hõ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ L#flk. 'QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ—
JO>Ë QÆHÍ~°O™ê÷#OÖ’ Jx J~°÷O.
JK«Û`≥#∞QÆ∞Ñ¨^•Ö’¡ "≥Ú^Œ\ HÍHõ W`«~ã° Ö÷¨ ÏÖ’¡ L#fln, WOHÀ Ç¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_»xn
J~Ú# QÆHÍ~°O ™ê÷#OÖ’ qHõÅÊOQÍ =HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Jx ã¨∂„`å~°÷O.
'Ñ¨Å∞QÆ∞~°∞— J<Õâ|◊ OÌ Ö’ QÆHÍ~åxH˜ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« =HÍ~°O ~åQÍ Ñ¨Å∞=Ù~°∞.
qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« =HÍ~°O ~åHõáÈ`Õ QÆHÍ~°O JÖÏˆQ LO_ç – Ñ¨Å∞QÆ∞~°∞.
'JÑ¨^•^ŒºO|∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜QÆHÍ~åxH˜ =HÍ~°O ~å^Œ∞. QÍe –
y`«Î "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q. "åe, q`«Î W`åºkQÍ LO_»^Œ∞.
'JãÖÜ«ÚHõOÎ |~Ú— J#_»OKÕ`« WOH˘Hõ 'Ç¨ÏÅ∞¡`À QÆ∂_ç#QÆHÍ~åxH˜ =HÍ~°O
~å^Œ∞. ÅQÆ∞æ – Å=Ùfi HÍ^Œ∞. "≥ÚQÆæ~°=Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°=~å‚xH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. "≥∞Hõ=Ú "≥Ú.
JÑ¨^•^Œº=¸, JãÖÜ«ÚHõ=Î ¸ J~Ú<å H˘xflKÀ@¡ QÆHÍ~åxH˜ =HÍ~°O ÖË^∞Œ .
H˘xflÜ≥∞_»Å =HÍ~°O ÖËHõáÈ=_®xfl qÉèÏëêÑ¨^•xH˜ =º=ã¨÷ KÕã≤HÀ"åe, á⁄QÆ –
`«QÆ~°=Ú. "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
xO_»∞ã¨∞#flg∞^Œ QÆHÍ~°O =HÍ~°O HÍ^Œ∞. |OQÍ~°=Ú. ~°OQÆ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
J~°ã¨∞#flg∞^Œ H˘xfl KÀ@¡ J=Ù`«∞Ok. fñQÆ – f=. <åñˆQÅ∞, gñÔQ#∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#H˘xflKÀ@¡ HÍ^Œ∞.
Ñ¨Ù@∞ì=Ù – Ñ¨Ù@∞ìQÆ∞, Ñ¨=_»=Ú – Ñ¨QÆ_»=Ú WÖÏ H˘xflKÀ@¡ =HÍ~åxH˜
QÆHÍ~°O =ã¨∞Î#fl@∞¡ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
13. Wq kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ <å=∞O|∞Å‰õΩO
Q˘xflO\˜HÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞. (29)
Wq JO>Ë Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# 'W\˜u=~°‚O|∞Å∞— „áê~ÚHõ =∞O>Ë
`«é∞K«∞QÍ #x J~°÷O. <å=∞O |#QÍ „áêuÑ¨kHõO.
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Å~Ú# W, \˜, u J<Õ=~å‚Å∞, kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÖÖ’
UHõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ JK«Û`≥#∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅ∞ H˘xflO\˜H˜ `«é∞K«∞QÍ
=™êÎ Ü«∞x ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
HÍÅ∞ – HÍex. WHõ¯_» kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'W— =zÛOk.
<åñQÆe – <åñQÆ\ K˜ .Õ WHõ¯_» `«$fÜ≥∞ÿ Hõ=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ '\˜— =zÛOk.
<Õ~Ú – <ÕuÜ«∞O^Œ∞. WHõ¯_» ã¨Ñ¨Î"Õ∞ºHõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'u— =zÛOk.
'kfifÜ«∂k— J#_»OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ñ¨~O° QÍ LO>Ë BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ ~å=Ù.
T~°∞ – <åQÆe – <Õ~Ú.
'UHõ=K«#O|∞Å∞— J#_»OKÕ`« Wq |Ç¨ï=K«#OÖ’ ~å=Ù. Tà◊¡#∞ – <åñQÆà◊¡
KÕ`« "≥Ú. qâı+¨q^è•#OKÕ`« 'u— =∂„`«O H˘xfl\ ˜H˜ („Ñ¨^äŒ=∂k) |Ç¨ï=K«<åÖ’¡
=ã¨∞ÎOk. <Õ`«∞Å∞ "≥Ú.
'<å=∞O|∞Å‰õΩ— J#_»O ã¨Ê+¨`ì Hˆ« . (kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«<åÅ∞ ^è•`åfi^∞Œ Å‰õΩ Ñ¨~O° QÍ
LO_»=Ù QÆ^•.)
H˘xflO\˜H˜ – J#_»OKÕ`« PzÛùH„õ áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ‰õÄ_® JxflO\˜H© BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞
~å=Ù. ^ŒO`« =∞<Õ J~°÷OÖ’ 'Ñ¨Å∞¡—‰õΩ BÑ¨qÉèíH˜ÎHõO =ã¨∞ÎOk. ÑÖ\˜H˜. Ñ¨Å¡=Ú
J<Õ J~°÷OÖ’ 'Ñ¨Å∞¡— â◊ÉÏÌxˆH ~å^Œ∞. Ñ¨Å∞¡#‰õΩ.
Wq ™ê^è•~°}OQÍ J„áê}˜"åK«Hõ „ã‘ãÎ =¨ ∞<å=∂ÅÃÑ· =™êÎ~Ú. ‰õΩO^Õ\ H˜ ˘=Ú‡,
ÖË\ ˜QÆ∞OÑ¨Ù W`åºkQÍ „áê}˜"åK«HÍÅÃÑ· J~°∞^Œ∞.
'„áê~ÚHõO|∞QÆ— J#_»OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ Wq qHõÅÊOQÍ =™êÎ~Ú. H˘_»=\˜x,
H˘_»=ex.
H˘xflKÀ@¡ Ñ¨~åºÜ«∞OQÍ "Õ~°∞ "Õ~°∞ =~å‚Å∞ =™êÎ~Ú. <Àix, <À\˜x.
ã¨Ñ¨Îg∞ UHõ=K«# "≥∞ÿ##=~°‚HõO Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Jã¨Å∞ ~å=Ù. T~°∞#<£ "≥Ú.
14. qÉèHí Î˜ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» QÀ~Ú„Ñ¨É$íè `«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞ u=~°O‚ |QÆ∞.(35)
QÀ~Ú "≥Ú^Œ Öˇ·#q QÀ~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞. Dâ◊ÉÏÌ Åhfl '~Ú— =~å‚O`åÅ∞QÍ<Õ
HõxÊã¨∞<Î åfl~Ú.
qÉèíH˜Î Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'QÀ~Ú "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÖ’¡x z=iJHõ∆~°O (~Ú)
™ê÷#OÖ’ 'u— J<Õ=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`å~°÷O. u, J<ÕHÍÅ∞¡ (`ü –
W) HÍ|\˜ì '~Ú— "≥Ú`åÎxH˜ P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok.
D'u—=~°O‚ BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ . 'Wq kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«<åÅ∞ Ñ¨~°OQÍ LO>Ë =™êÎ
Ü«∞<ÕJOâ◊O K≥Ñ¨Ê_»O [iyOk. Dã¨∂„`«OÖ’ =∞m¡ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ 'qÉèíH˜Î Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«<åÖË QÍHõ UqÉèíH˜Î Ñ¨~°OQÍ L<åfl,
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

QÀ~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å‰õΩ u=~°‚O =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O J=Ù`«∞#flk.

QÀ~Úâ◊|ÌOÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Å∞=~°‚HõO =zÛ QÀ~Ú { Å∞ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
'~Ú— =~°‚™ê÷#OÖ’ 'u— P^Õâ◊ "≥∞ÿ, QÀu { Å∞. 'W`«∞Î#‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù – _»<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ – QÀ`«∞Å∞. W`«~°qÉèí‰õΩÎÖ’¡ QÀux –
QÀ`«∞ÅO^Œ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'qÉèíH˜Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« qÉèíH˜Î Ñ¨~°OQÍ ÖËHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. QÀ~Ú„Ñ¨É$íè `«∞ Åhfl „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞. HÍ|\˜ì g\˜„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å
–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ qÉèíH˜Î Ñ¨~° =∞=_»O
LO_»^∞Œ . HÍ|\˜ì JHõ¯_» u=~°O‚ ~å^Œ∞. QÀ~Ú. HÍQÍ „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#O#∞Oz
ã¨Ñ¨Îg∞|Ç¨ï=K«#O=~°‰õΩ Jxfl qÉèí‰õΩÎÖ’¡ 'u— =ã¨∞ÎOk.
'QÀ~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞— J#_»OKÕ`« g\˜Ö’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. "Õ~Úx,
"Õ~ÚÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞— J#_»OKÕ`« JHõ~∆ åÅ‰õΩ P^ÕâO◊ HÍ^Œ∞. 'u— XHõ\H˜ Oõ >ˇ Z‰õΩ¯=
=~å‚Å∞ (`ü,W) HõeyOk QÍ|\˜ì „áêuÑ¨kHõ"≥Ú`åÎxH˜ P^Õâ◊O HÍ=K«∞Û.
'`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞— J#_»O=Å¡ z=iJHõ~∆ åxH˜ XHõ¯^•xH˜ =∂„`«"∞≥ =ã¨∞OÎ k.
QÀux "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì QÀÜ«ÚÅ∞, QÀ~Úx J<Õq^èŒOQÍ u=~°‚O
~åx ~°∂áê Å∞O_»=Ù.
15. BÑ¨qÉèíHÎ̃HõO|∞Å`«$fÜ«∂ã¨ÑÎ̈=ÚÅ Hõ`«fiO ÉÏ^Õâ◊O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.
(38)
(qÉèíH˜Î Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ =KÕÛ) W,\˜,u J<Õ=~å‚Å‰õΩ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Åx ¿Ñ~°∞.
Wq KÕˆ~„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ‰õÄ_® BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Jx =º=Ç¨~°O. '`«$fÜ«∂
ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ— J#flÑ¨Ê\˜ +¨+≤ªKÕ`« PqÉèí‰õΩÎÅ '™ê÷#OÖ’— Jx J~°÷O.
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Öˇ·#„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ L#fl`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î (KÕ`«,`À_»)
™ê÷#OÖ’#∂, ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î (JO^Œ∞,#) ™ê÷#OÖ’#∂ |Ç¨ïà◊OQÍ „Ç¨Ïã¨fi
=∞~Ú#JHÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`å~°÷O.
QÀ~°∞â◊|OÌ g∞^Œ `«$fÜ«∂qÉèHí qÎ˜ =HõÖ∆ ’ 'KÕ`—« =zÛ QÀ~°∞ { KÕ`.« Dã¨∂„`«OKÕ
KÕ`« qÉèíH˜ÎH˜ 'J—`«fiO ~åQÍ QÀ~°∞ { J. '`«$fÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx
#∞QÍQÆ=∞O =zÛ, QÀ~°∞ { J#∞. 'T~°∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx H˜`«fiO |QÆ∞.— QÀi {
J#∞. 'JO^ŒfiQÍQÆ=∞O|∞ ÅO ^ŒÑ¨Ê –— Jx ãÖkè [iy – QÀ~°#∞. |Ç¨ïà◊O
HÍ|\˜ì J`«fiO ~åHõáÈ`Õ. QÀiKÕ`«#∞.
WÖÏˆQ WÅ∞¡ { JO^Œ∞. WÅ∞¡ { J, WÅ∞¡ { J#∞, WO\˜ { J#∞ ´ WO@#∞.
J`«fiO ~åHõáÈ`Õ WO\˜Ü«∞O^Œ∞#∞.
'BÑ¨qÉèíH˜ÎHõ=ÚÅ— J#_»OKÕ`« BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ HÍx"å\˜ÃÑ· DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
éˇÅ∞¡KÕ`«, éˇÅ∞¡#O^Œ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ— J#_»O=Å¡, W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. QÀix,
WO\˜H˜ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=Ú— Åx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`«, KÕ`«, `À_», J<Õ`«$fÜ«∂
qÉèí‰õΩÎÅ∞ Ô~O\˜H©, JO^Œ∞, # – J<Õ ã¨ÑÎ̈g∞qÉèí‰õΩÎÅ∞ Ô~O\˜H© DHÍ~°ºO =ã¨∞ÎOk.
QÀ~°#∞ – QÀiKÕ`«#∞, QÀi`À_»#∞. T~°#∞ – TiÜ«∞O^Œ∞#∞, T~°∞##∞.
'P^ÕâO◊ |∞— Jx „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ K≥ÑÊ¨ @O=Å¡ XˆH=~°‚ =∞~Ú#'J—`«fiO `«$fÜ«∂ã¨ÑgÎ¨ ∞
qÉèí‰õΩÎÅ∞ J<ÕHõ=~å‚ Å~Ú<å ã¨~åfi^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'|Ç¨ïà◊O— J#_»OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ J„Ñ¨=$uÎ. QÀuÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú# J~°O÷ Ö’
'QÀ`«<£— J<Õ~°∂ÑÖ Hõ#|_»^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

83
HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO
1. LO_çâ|◊ =Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =Å#‰õΩ kfifÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ
#QÆ∞. (11)
J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ QÍ =zÛ# LO_ç J<Õâ|◊ OÌ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
L#fl '=Å#— J<ÕÑÖK«q∂qÉèíH˜Î™ê÷#OÖ’ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î ÖË^• ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î
`«é∞K«∞QÍ P^Õâ◊OQÍ =™êÎ~Ú.
'=#—â◊|ÌOÃÑ· JáêÜ«∂~°÷OÖ’ ''JáêÜ«∞ÉèíÜ«∞ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=Å#— J<Õ
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ '=#=Ú =Å#<£—. 'LO_çÑ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=Å#ÃÑ· LO_ç KÕi– =#=Ú=Å#<£ { LO_ç. WÑ¨Ù_»∞ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« =Å#‰õΩ
kfifÜ«∞ (#∞) ~åQÍ =#=Ú#∞ { LO_ç– =#=Ú#∞O_ç, J=Ù`«∞Ok. „áê~ÚHõO
J#_»OKÕ`« kfifÜ«∞ ~åHõáÈ`Õ '=#=Ú=Å#<£ LO_ç— Jx LO_»QÍ Dã¨∂„`«OKÕ`<« ≥
ã¨Ñ¨Îq∞ =ã¨∞ÎOk 'JO^Œ∞–#— Jx ã¨Ñ¨Îq∞Ö’ Ô~O_»∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂ Å∞<åfl~Ú. 'JO^Œ∞—
=¿ãÎ =#=Ú#O^Œ∞#∞O_ç Jx J=Ù`«∞Ok. L^ŒO`«O SOk HÍ|\ì̃ #=~°‚HõO =¿ãÎ
=#=Ú##∞O_ç J=Ù`«∞Ok.
'LO_çâ|◊ OÌ — JO>Ëˇ Ñ¨Ó~°fiã∂¨ „`å #fl#∞ãïOz =Å# Hõ#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ "≥∞#ÿ 'LO_ç—
Ñ¨^ŒO. HÍ|\˜ì 'J`«_»∞ HÀ~°∞@=Å# #∞O_çáÈÜ≥∞#∞— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#W`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
'Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — J#_»OKÕ`« LO_çâ|◊ OÌ J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ HÍxÑ¨HO∆õ Ö’ DHÍ~°ºO
HÍ^Œ∞. =#=Ú#∞ =K≥Û#∞. =#=∞O^Œ∞ =K≥Û#∞ W`åºkQÍ LO_»^∞Œ . "åÇ¨Ï#=Ú#∞
kÔQ#∞. WÖÏˆQ JkuQÆ~°ƒù=Ú<£ qKÕÛÜ«Ú=Ú W`åº^Œ∞Å∞ H˘xfl L<åfl~Ú. WHõ¯_»
'XHÍ<˘HõqÉèHí HÎ˜ ˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèHí ÜÎ˜ Ú« #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ
kfifÜ«∞ (ã¨Ñ¨Îq∞) J~Ú#@∞¡ QÆ∞iÎOK«_»O ÖÏÑ¶¨∞=O.
'kfifÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ∞— J#_»OKÕ`« W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ∞ ~å=Ù.
'„áê~ÚHõO|∞QÆ— J#_»OKÕ`« kfifÜ«∞ ÖË^• ã¨Ñ¨Îq∞ ~å=_»O `«é∞K«∞QÍ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì '=#=Ú=Å##∞O_ç =K≥Û— J<Õq^èOŒ QÍ '=Å#—`À ~°∂áêÅ∞
J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~Ú.
2. x~åú~°}+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO |QÆ∞. (16)
ã¨=Ú^•Ü«∞O (QÆ∞OÑ¨Ù)#∞Oz Pã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x XHõÉÏè QÍxfl, *Ïu, QÆ∞}O,
„H˜Ü∞« , ãÖ[˝, J<Õ"å\˜x|\˜ì "Õ~∞° KÕÜ∞« _»O x~åú~}° O. ^Õx (ã¨=Ú^•Ü«∞O) #∞O_ç
x~åú~}° O ("Õ~∞° KÕÜ∞« _»O) [~°∞QÆ∞`«∞O^À ^•xH˜ JO>Ë ã¨=Ú^•Ü«∂xfl `≥e¿Ñâ◊ÉÏÌxH˜
+¨+‘ªqÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. P+¨+≤ªH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Ö’Ñ¨Å— J<Õ+¨+‘≤ª„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
'=∞#∞+¨µºÅÖ’Ñ¨Å Hõ∆„uÜ«ÚO_»∞ â◊¥~°∞O_»∞.— =∞#∞+¨µºÅã¨=¸Ç¨ÏO#∞Oz
P=∞#∞+¨ºã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x Hõ„∆ uÜ«ÚÅ∞ J<ÕXHõÉÏè QÍxfl *Ïux|\˜ì "Õ~∞° KÕÜ∞« _»O
[iyOk. x~åú~}° O '=∞#∞+¨µºÅ— #∞Oz – HÍ|\˜ì Pâ◊ÉÏÌxH˜ Ö’Ñ¨Å J<Õ++¨ qª‘ ÉèHí Î˜
=zÛ '=∞#∞+¨µºÅÖ’Ñ¨Å— Jx J~ÚOk.
WHõ¯_» Ö’Ñ¨Å+¨+≤ªH˜ |^Œ∞Å∞QÍ ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î ‰õÄ_® XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
'=∞#∞+¨µºÅO^Œ∞ Hõ∆„uÜ«Ú_»∞— – "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
QÀ=ÙÅÖ’Ñ¨Å HõÑ≤Å –
QÀ=ÙÅã¨=Ú^•Ü«∞O#∞Oz 'HõÑÅ≤ —#∞ #Å∞Ñ¨Ù J<ÕQ∞Æ }Ïxfl|\©,ì
J^èŒfiQÆ∞ÅÖ’Ñ¨Å áê~°∞"å_»∞ –
J^èfiŒ Q∞Æ Åã¨=Ú^•Ü«∞O#∞Oz áê~°∞"å_çx Ñ¨~∞° QÔ `«_Î O» J<Õ„H˜Ü∞« #∞|\©,ì˜
Kèå„`«∞ÅÖ’Ñ¨Å "≥∞ÿ„`«∞O_»∞ –
Kèå„`«∞Åã¨=Ú^•Ü«∞O#∞Oz "≥∞ÿ„`«∞_çx "≥∞ÿ„`«∞ _»<ÕãÖ[˝#∞|\©ì
x~åúiOK«_»O=Å¡ ã¨=Ú^•Ü«∞"åzâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ö’Ñ¨Å +¨+≤ª =zÛOk.
'x~åú~°}— J#_»O=Å¡ W`«~å~å÷ÅÖ’x+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å ~å^Œ∞. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯
q∞„`«∞_»∞.
'+¨+≤ªH˜— J#_»OKÕ`« x~åú~°}OÖ’ =KÕÛ~Ú`«~°qÉèíH˜ÎH˜ Ö’Ñ¨Å ~å^Œ∞.
*Ï#Ñ¨^Œ∞ÅHõO>ˇ <åQÆ~°∞Å∞ q"Õ‰õΩÅ∞.
'Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO|∞— J#_»OKÕ`«, W`«~° "≥∞ÿ#+¨+‘ªqÉèí‰õΩÎÅ∞ ~å=Ù. =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ,
ÖË^• =∞#∞+¨µºÅÜ≥ÚHõ¯ Hõ∆„uÜ«ÚO_»∞ W`åºkQÍ HÍ^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« +¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å ~å=_»O x`«ºO.
3. qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+} ¨ O|∞#‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞ ÅQÆ∞. (19)
*Ïu, QÆ∞}O "≥Ú^Œ Öˇ·#qâı+Ö Hõey#k qâı+¨ºO. qâı+¨ºOÖ’x*Ï`åºk
qâıëêÅ#∞ `≥e¿Ñk qâı+¨}O.
qâı+¨ºO UeOQÆO, UqÉèíH˜Î, U=K«#OÖ’ L#fl^À ^•xqâı+¨}ÏxH˜ QÆ∂_®
J^Õ eOQÆO, qÉèíH˜Î, =K«#O =™êÎ~Ú Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 85
'Éè∞í =#=O^Œ∞ºO_»∞ Hõ$+¨µO‚ _»∞ Ñ¨Ù_»q∞ñ |∞>ˇ—ì – WHõ¯_» Hõ$+¨µ_‚ ∞» J<Õk qâı+º¨ O.
Jk Ñ¨ÙOeOQÆO, „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î, UHõ=K«#OÖ’ LOk. HÍ|\˜ì ^•xH˜ qâı+¨}
"≥∞ÿ# 'Éèí∞=#=O^Œº— â◊|ÌOQÆ∂_® J^Õq^èŒOQÍ Ñ¨ÙOeOQÆ "≥∞ÿ, „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î –
UHõ=K«#OÖ’ Éèí∞=#=O^Œ∞º_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
Éèí∞=#=O^Œº ~°∞H˜‡}˜ – WHõ¯_» qâı+¨º "≥∞ÿ# ~°∞H˜‡}˜ „ã‘ÎeOQÆO.
qâı+¨}O QÆ∂_® „ã‘ÎeOQÆOÖ’ LO_ç 'Éèí∞=#=O^Œº— Jx J~ÚOk.
Éèí∞=#=O^Œº#∞ ~°∞H˜‡}˜x –
qâı+º¨ O kfifÜ«∞Ö’ LO_»_O» =Å¡ qâı+}¨ O QÆ∂_® kfifÜ«∞Ö’ LOk.
Éèí∞=#=O^Œ∞ºÅ ~°∞H©‡}©Hõ$+¨µ‚Å – WHõ¯_» qâı+¨ºO |Ç¨ï=K«#OÖ’ LOk
QÍ|\˜ì qâı+¨}O QÆ∂_® |Ç¨ï=K«#OÖ’ L#flk.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì Ñ¨HÍ∆ O`«~O° ("Õ~ˆ ~°∂ÑÖ) LO_»^∞Œ .
'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ— J#_»OKÕ`« qâıëêºxH˜ aè#fl "≥∞#ÿ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«<åÅ∞
qâı+¨}ÏxH˜ ~å=Ù. Éèí∞=#=O^Œº#∞ ~å=∞Hõ$+¨µ‚Å∞ – J<Õq^èŒOQÍ LO_»^Œ∞.
'qâı+}¨ O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« PqâıëêºxH˜ ãÖ|OkèOz#qâı+}¨ O HÍxâ◊ÉÏÌxH˜
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. Éèí‰õΩÎÅ#∞ ã‘`« ~°H˜∆OK«∞K«∞#flk.
4. [_»O|∞ `«$fÜ«∂ ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (23)
[_»O JO>Ë JKÕ`«#O. „áê}O, *Ï˝#O ÖËx=ã¨∞Î=Ù#∞ É’kèOKÕâ◊|ÌO [_»O.
[_»"åK«Hâõ É◊ ÏÌÅ‰õΩ ÃÑ· #∞#fl`$« fÜ«∂qÉèHí ™Î˜ ê÷#OÖ’#∂, ã¨ÑgÎ¨ ∞qÉèHí ™Î˜ ê÷#OÖ’#∂
|Ç¨ïà◊OQÍ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`å~°÷O.
qÉè Ï ++¨ : HÀÅ`À_» ‰õÄÅ<ÕÃã. ‰õÄÅ<ÕÜ«Ú@‰õΩ ™ê^èŒ# "≥∞ÿ, Hõ~°} "≥∞ÿ# HÀÅ
â◊ÉÏÌxH˜ `À_» qÉèíH˜Î =zÛ HÀÅ`À_»<£ Jx LO_»QÍ, HÀÅ J<Õ[_®xH˜ ÃÑ·
#∞#fl`«$fÜ«∞‰õΩ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« kfifÜ«∞ (#∞) =zÛ HÀÅ#∞ { ‰õÄÅ<ÕÃã –
HÀÅO QÆ∂Å<ÕÃã. Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì kfifÜ«∞ ~åHõáÈ`Õ `«$fÜ«∞
JÖÏˆQ LO_ç 'HÀÅ`À_»ñ QÆ∂Å<ÕÃã— #x LO@∞Ok.
WÖÏˆQ 'ÅOHõÜ«∞O^Œ∞— J#flÑ¨Ù_»∞ ã¨Ñ¨Îq∞H˜ kfifÜ«∞ =zÛ' ÅOHõ<£—.
kfifÜ«∞ ~å‰õΩO>Ë ÅOHõÜ∞« O^Œ∞. WÖÏ kfifÜ«∞ ~å=_»O ™ê^è•~°}OQÍ qHõÅÊO.
J„Ñ¨ = $u$uÎ : L^ŒO`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÃÑ·# `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ UHõ`«fiOÖ’
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ÉÏ}=ÚKÕ`« Q˘>ˇ#ì ∞. [Å=Ú#O ^Œ∞O_»∞#∞. WHõ¯_» ÉÏ}=Ú#∞
Q˘>ˇ#ì ∞, [Å=Ú #∞O_≥#∞ Jx kfifÜ«∞ ÖË^∞Œ . |Ç¨ï=K«#OÖ’ kfifÜ«∞ =ã¨∞OÎ k.
ÉÏ}=ÚÅñ Q˘>ˇì#∞, [Å=ÚÅ #∞O_≥#∞. "≥Ú.
J#ºHÍ~°ºO : H˘xflKÀ@¡ [_»O HÍxâ◊ÉÏÌÅg∞^Œ QÆ∂_» `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ
H©HÍ~°ºO Hõ#|_»∞`«∞#flk. 'K«„Hõ"åHõ=ÚÅ`À_» JÅ~°∞ – K«„Hõ"åHõ=ÚÅ<£
JÅ~°∞,(`«$fÜ«∞‰õΩ kfifÜ«∞)
=∞#∞AÅÜ«∞O^Œ∞ q„Ñ¨Ù_»∞ – =∞#∞AÅ q„Ñ¨Ù_»∞ (ã¨Ñ¨Îq∞H˜ kfifÜ«∞) "≥Ú.
'[_»O|∞— J#_»OKÕ`« J[_»"åK«HÍÅg∞^Œ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ~åAÅKÕ`« HõÑÊ¨ O|∞
Q˘<≥. ã≤OÇ¨Ï=Ú#O^Œ∞ |Å=Ú. "≥Ú.
'`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
HÀÅ "å_ç Ü«∞~Ú#k – "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
5. XHÍ<˘HõKÀ qâı+¨}O|∞Å+¨+≤ªHÕ „|^äŒ=∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (27)
*Ïu, QÆ∞}O, "≥Ú^Œ Öˇ·#qâıëêÅ#∞ `≥e¿Ñâ◊|ÌO qâı+¨}O. qâı+¨}â◊|ÌO
g∞k +¨+‘ªqÉèíH˜ÎH˜ qHõÅÊOQÍ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. qâı+¨ºO
+¨+‘ªqÉèíH˜ÎÖ’ L#flÑ¨Ù_»∞ qâı+¨ºO|∞#‰õΩO É’Öˇ – J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qâı+¨}ÏxH˜
‰õÄ_® +¨+‘ªqÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. P+¨+≤ªH˜ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∞ =ã¨∞ÎOk.
ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Ú_»∞ ~å=Ú#‰õΩ – WK«@ '~å=Ú#‰õΩ— J<Õqâı+¨ºO +¨+≤ªÖ’
L#flk. HÍ|\˜ì qâı+¨} "≥∞ÿ#ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=∞â◊ÉÏÌxH˜ 'qâı+¨ºO|∞#‰õΩO É’Öˇ—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '‰õΩ— J<Õ+¨+‘ªqÉèíH˜Î ~åQÍ (ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Ú#‰õΩ) P+¨+≤ªH˜ „Ñ¨ã¨∞Î`«
ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∞ =zÛ, 'ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Ú_»∞— ~å=Ú#‰õΩ– Jx J=Ù`«∞Ok.
áêi÷=„áê„QÆã¨~°∞O_»∞ ^èŒ~°‡ã¨∞`«∞ (Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨#∞Ñ¨Ù)
'qÉèÏ+¨— J#_»O=Å¡ „Ñ¨^äŒ=∞ ~åHõáÈ`Õ qâıëêº#∞™ê~°OQÍ +¨+‘ªqÉèíH˜Î`À
ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Ú#‰õΩ – ~å=Ú#‰õΩ Jx LO@∞Ok.
'XHÍ<˘HõKÀ— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO ~å=_»O `«‰õΩ¯= ã¨÷ÖÏÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
qâı+¨}O +¨+≤ª`À LO_»_»"≥∞ `«é∞K«∞.
'qâı+¨}O|∞Å— J#_»OKÕ`« qâı+¨º+¨+≤ªH˜ „Ñ¨^äŒ=∞ ~å^Œ∞. (ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Ú_»∞)
~å=Ú#‰õΩ.
6. Éèí=`«º~°÷=º=Ç≤Ï`«O|∞ ÅQÆ∞qâı+¨}O|∞Å‰õΩO „|^äŒ=∞ Ü«∞QÆ∞. (28)
Éè=í u { J~°÷ – Éè=í u JO>Ë (WH± tÎáœ ^è•`«∞xˆ~âÌ )ı Éè∂í ^è•`«∞=Ù Jx J~°O÷ .
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 87
'JQÆ∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#q 'Éèí∂— J<ÕãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O QÆey#q. =º=Ç≤Ï`«

=∞O>Ë =º=^è•#O(Z_»O) Hõey#k. qâı+}¨ O|∞Å‰õΩ Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`«
kfifÜ«∂kqÉèí‰õΩÎ ÅxflO\˜H©˜ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
#_»∞=∞ L#fl JQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ=Å¡ qâı+¨ºO`À Z_» "≥∞ÿ#qâı+¨}ÏÅ‰õΩ
ãÖ|OkèOz# JxflqÉèí‰õΩÎÅ‰õÄ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'q^•ºâße Ü«∞QÆ∞Ñ¨Ù~°∞+¨µx— – WHõ¯_» 'Ñ¨Ù~°∞+¨µx— J<Õk qâı+¨ºO. kfifÜ«∂
qÉèíH˜ÎÖ’ LOk. HÍ|\˜ì ^•xH˜ qâı+¨} "≥∞ÿ# 'q^•ºâße— J<Õqâı+¨}ÏxH˜
'qâı+º¨ O|∞#‰õΩOÉ’Öˇ qâı+}¨ O|∞#‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ 'q^•ºâßex JQÆ∞Ñ¨Ù~°∞+¨µx— – Jx LO@∞Ok. J~Ú`Õ
q^•ºâßex J<Õqâı+¨}ÏxH˜, Ñ¨Ù~°∞+¨µxH˜ J<ÕqâıëêºxH˜ =∞^èŒºÖ’x 'JQÆ∞—
J<ÕÉ=íè `«º~°H÷ (õ ^è•`«∞[qâı+}
¨ )O`À =º=^è•#O LOk. HÍ|\˜ì „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
qâı+¨}O kfifÜ«∞‰õΩ „Ñ¨^äŒ=∞ =zÛ – q^•ºâße Ü«∞QÆ∞Ñ¨Ù~°∞+¨µx.
'Éèí=`«º~°÷— J#_»OKÕ`« W`«~°Ñ¨^ŒO`À =º=Ç≤Ï`« "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨^äŒ=∞ ~å^Œ∞.
q^•ºâßex QÍOz Ñ¨Ù~°∞+¨µx – "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
'=º=Ç≤Ï`«O|∞— J#_»OKÕ`« Éè=í `«º~°O÷ `À =º=Ç≤Ï`«O HÍ#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨^=Œä ∞ ~å^Œ∞.
q^•ºâßex Ñ¨Ù~°∞+¨µx<£.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì Éèí=`«º~°÷=º=Ç≤Ï`« "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
„Ñ¨^äŒ=∞ ~åx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. 'q^•ºâßex #QÆ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨µx— Jx LO_»^Œ∞.
7. Jkâ◊|ÌO|∞#‰õΩ =Ù#∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞#∞ ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞#∞
^•# Ü«∞#∞<å^Õâ◊O |QÆ∞. (35)
„Ñ¨^=Œä ∂O`«=Ú Öˇ#· Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ kfiâ+ı }¨ â◊ÉÏÌÅ‰õΩ z=~° L#fl 'Jk— J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜
'=Ù–#∞— J<ÕPQÆ=∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ 'Jk— â◊|OÌ ™ê÷#OÖ’ '^•#— J<Õâ|◊ OÌ
P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. JÖÏˆQ ãÖÉ’^èŒ#OÖ’#∂ '^•#— P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok.
(h=Ù) z#flk. Wk Ü«Ú+¨‡kfiâı+¨} "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ '„Ñ¨^äŒ=∂O`«O|∞ ÅQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« z=~À¡ '=Ù— PQÆ=∞OQÍ =zÛ 'z#fl { Jk { =Ù— Jx LO_»QÍ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« Jk ™ê÷#OÖ’ '^•#— P^Õâ◊ "≥∞,ÿ z#fl^•#=Ù Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ (<Õ#∞) z#flk Jx Jã¨‡kfiâı+¨} "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ (z#fl { Jk { #∞)
z#fl^•##∞. ãÖÉ’^èŒ#Ö’ – F (z#fl{Jk) z#fl^•#.
'Jk— â◊|ÌO UHõ=K«<åO`«O QÍ|\˜ì UHõ`åfi~°÷OÖ’ =KÕÛ '=Ù#∞—ÖË Ñ¨~°OQÍ
LO\Ï~Ú. |Ç¨ï`«fiOÖ’ 'Jk— LO_»^Œ∞, =Ù#∞Å∂ ~å=Ù. z#fl"å~°∞, ~°∞=Ú
PQÆ=∂Å`À (g∞~°∞) z#fl"å~°~°∞ ("Õ∞=Ú) z#fl"å~°=Ú. z#fl"å~°ÖÏ~å! "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DP^ÕâO◊ x`«ºO, HÍ|\˜ì z#flkq, z#flkx, F z#fln –
W`åºkQÍ '^•#— ~åx~°∂áê Å∞O_»=Ù.
=∞Ç¨Ïu – =∞Ç¨Ïf`«~O° Jx Éè^Ë OŒ „Ñ¨™êÎqOÑ¨Háõ È=_»OKÕ`« 'Jk— L#flKÀ@
J=∞Ç¨Ï`«Î fiOÖ’ u~°ºQÍ^Œ∞Åq+¨Ü«∞OÖ’#∂ '^•#— =ã¨∞ÎOk.
8. J#ºÜ«Ú+¨‡^Œã¨‡`å¯~°ºO|∞ÅO ^Œ∞`«Î~À`«Î~°O|∞ |bÜ«∞O|∞. (38)
Ü«Ú+¨‡^£ (h) Jã¨‡^£ (<å) J~å÷ÅHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#k J#ºO. Ü«Ú+¨‡^Œ~å÷xfl
P„â◊~ÚOz ~å=Åã≤#„Ñ¨`º« Ü«∂kHõO Ü«Ú+¨‡`å¯~°ºO. WÖÏˆQ Jã¨‡^Œ~å÷xfl P„â◊~ÚOz
=KÕÛk Jã¨‡`å¯~°ºO. q∞yeOk J#ºHÍ~°ºO.
1. J<åº~°÷O, 2. Ü«Ú+¨‡^Œ~°÷O 3. Jã¨‡^Œ~°÷O J<Õ"å\˜Ö’ U Ô~O_≥·#, =¸_≥·#
Hõeã≤LO_ç – ^•xfl J#∞ãïOz# „Ñ¨`«ºÜ«∂kHÍ~°ºO XˆHã¨÷ÅOÖ’ „Ñ¨=iÎOÑ¨
=Åã≤=¿ãÎ ÃÑ· =¸_»∞HÍ~åºÅÖ’ =ÚO^Œi^•xHõO>ˇ `«~∞° "åuk |bÜ«∞ "≥∞ÿ =iÎã∞¨ OÎ
^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'"å~°∞#∞ g∞~°∞#∞ ^è#Œ ∞ºÅ~°∞.— WHõ¯_» ^è#Œ ∞ºÅ∞ J<Õk g∞~°∞ J<ÕÜÚ« +¨‡^Œ~å÷xH˜
=∂„`«"Õ∞ HÍHõ '"å~°∞— J<ÕJ<åº~å÷xH˜ ‰õÄ_® qâı+¨} "≥∞ÿOk. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ
J#ºÜ« Ú +¨ ‡ `å¯~åºÅÖ’(`« ~ ° ∞ "åuk) Ü« Ú +¨ ‡ `å¯~° º O, |bÜ« ∞ O HÍ|\˜ ì
Ü«Ú+¨‡kfiâ+ı }¨ `åfixfl |\˜ì '„Ñ¨^=Œä ∂O`«O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ~°∞=~°O‚ PQÆ=∞
"≥∞ÿ, ^èŒ#∞ºÅ~°∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
1.WÖÏˆQ J#ºJã¨‡`å¯~åºÅÖ’, 2. Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ `å¯~åºÅÖ’#∞, 3. J#ºÜ«Ú+¨‡^Œã‡¨
`å¯~åºÅÖ’#∞ Jã¨‡`å¯~°ºO |bÜ«∞ "≥∞ÿ =iÎã¨∞ÎOk.
2. g∞~°∞#∞ "Õ∞=Ú#∞ – ^èŒ#∞ºÅ=Ú. WHõ¯_» ^èŒ#∞ºÅ∞ J<Õk, g∞~°∞ J<Õ
Ü«Ú+¨‡^Œ~å÷xH˜ "Õ∞=Ú J<ÕJã¨‡^Œ~å÷xH˜ Ô~O\˜H©˜ qâı+¨}"Õ∞ S<å, ~°∞,=Ú J<Õ
Ô~O_»∞HÍ~åºÅÖ’ Jã¨‡`å¯~°º"≥∞ÿ# '=Ú— =zÛ ^èŒ#∞ºÅ=Ú.
1. '"åñ_»∞#∞ <Õ#∞#∞ ^è#Œ ∞ºÅ=Ú— – J#flKÀ J#º,Jã¨‡`å¯~åºÅÖ’ Jã¨‡`å¯~°ºO
=zÛOk. WÖÏˆQ 3. "å~°∞#∞, q∂~°∞#∞, "Õ∞=Ú#∞ ^èŒ#∞ºÅ=Ú.
WÖÏˆQ „H˜Ü«∞Ö’¡#∞ '"å_»∞#∞ h=Ù#∞ =zÛui, h=Ù#∞, "Õ∞=Ú#∞ =zÛuq∞,
"å~°∞#∞, "Õ∞=Ú#∞ =zÛuq∞, "åñ_»∞, h=Ù, <Õ#∞ =zÛuq∞— J<Õq^èŒOQÍ
„QÆÇ≤ÏOKåe.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
89
ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO
1. „ã‘Îã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O| Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>ˇì_»∞. (6)
J#ºÑ¨^Œ – J~°O÷ JO>Ë ã¨=∂ãÖÖ’xÑ¨^•ÅJ~°O÷ HõO>Ë "Õ ~°~Ú#J~°O÷ „Ñ¨^•è #O
(„H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOK«_»O) S#ã¨=∂ãÖ |Ç¨ï„gÇ≤Ï. „ã‘ÎeOQÆO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#
JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊|ÌO „ã‘Îã¨=∞O. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤OKÕ PzÛùHõâ◊|ÌO „ã‘Îã¨=∞ =∞x
ã¨∂÷ÅOQÍ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „ã‘Îã¨=∂ Å~Ú# (PzÛùHõ)â◊ÉÏÌÅ`À U~°Ê_çOkQÍ<Õ |Ç¨ï„gÇ≤Ï
ã¨=∂ãÖ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#flk Jx ã¨∂„`å~°÷O. `≥Å∞QÆ∞Ö’
|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~Àfi`~Î« Ñ° ^¨ •Å∞ ~Ô O_»∂ „ã‘ãÎ =¨ ∂ÖË J~ÚLO\Ï~Ú. JO>Ë
„ã‘ãÎ =¨ ∂ (Öˇ#· PzÛùHâõ É◊ ÏÌ)Å‰õΩ =∂„`«"∞Õ |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖ KÕÜ∂« e Jx `å`«Ê~°ºO.
=¸ñ_»∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆey#"åñ_»∞ J<Õq„QÆÇ¨ÏOK˘Ñ¨C# =¸ñ_»∞, Hõ#∞fl J<Õ„ã‘Î
ã¨=∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ã¨ "Õ∞~°Ê_ç, =¸ñ_»∞ { Hõ#∞fl
Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂<åkèHõ~°}O |QÆ∞#∞`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =¸ñ
_»∞â◊|Ì=Ú _»∞Vfi~°‚O|∞ #‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞ g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞Vò (ñ_»∞) Ö’Ñ≤Oz ÃÑ·Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO ~åQÍ =¸{Hõ¯#∞fl.
'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ '=ÚHõ¯#∞fl—. '|Ç¨ï„gÇ≤Ïx
ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO|∞Å∞ K«∂Ñ¨>ˇì_ç— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« z=iJHõ∆~åxH˜ 'O\˜— P^Õâ◊
"≥∞ÿ („ã‘Îã¨=∞O HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ`À) =ÚHõ¯O\˜ J=Ù`«∞Ok.
'„ã‘ãÎ =¨ ∞Ñ¶∞¨ \˜Ò« |∞–J— J#flKÀ\˜ J=^è•~°}O(J)KÕ`« „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍxâ◊|OÌ `À
|Ç¨ï„gÇ≤Ï LO_»^Œ∞, JO^Œ "≥∞ÿ#=Ú‰õΩ¯ HõÅk. Hõé S#HõO~î°=Ú QÆÅ"å_»∞ –
"≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@¡ |Ç¨Ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. =∞K≥Û=Ú=O\˜ Hõ#∞fl (Å∞) QÆÅk
– =∞K≥ÛHõO\˜. Jx H©¡|ã¨=∂xH©, „ã‘Îã¨=∂xH© J~Ú#|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖ XHõ\ ˜
HõxÊã¨∞OÎ k.
'XHÍ<˘HõO_»∞— J#_»OKÕ`« PzÛùHÍÖ’¡ |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ J~°∞^Œ∞.
'K«∂Ñ¨>ˇì_ç— J#_»OKÕ`« W@∞=O\˜ã¨=∂™êÅ#∞ =º=Ç¨~°OÖ’ JO>Ëˇ
Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÖ’¡ HõxÊOz#"å\˜x =∂„`«"∞≥ „QÆÇÏ≤ OKåe. ã¨fiÒ« „`«OQÍ HõeÊOK«~å^Œ∞.
2. PzÛùHõâ◊|ÌO|∞`À_» „ã‘Îã¨=∞O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ ^ŒfiO^ŒfiO |QÆ∞. (7)
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>Ë "Õ ~°~Ú#`≥Å∞QÆ∞â◊|OÌ PzÛùHOõ . „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#O
Ö’Ñ≤OKÕ („ã‘ÎeOQÆO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#) PzÛùHõâ◊|ÌO „ã‘Îã¨=∞O. '„ã‘Îã¨=∞O|∞— Jx
„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ÖÎ˜ ’ xˆ~tÌ OK«_O» KÕ`« „ã‘ãÎ =¨ ∂xH˜ LÑ¨ã~¨ #˚° O J<ÕãO¨ [˝ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
LÑ¨ã¨~°˚#O J~Ú#k ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fi ("≥Ú^Œ\ ˜) Ñ¨^ŒOQÍ LO@∞Ok.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ `«é∞K«∞QÍ, „ã‘ãÎ =¨ ∞ "≥∞#ÿ â◊ÉÏÌxH˜ JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊|OÌ `À ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ
U~°Ê_»∞`«∞Ok Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
J#flÜ«Ú#∞ `«=Ú‡_»∞#∞, J<ÕJ~°÷OÖ’, J#fl J<Õ„ã‘Îã¨=∞â◊ÉÏÌxH˜ '`«=Ú‡ñ_»∞—
J<Õ (Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº "≥∞#ÿ ) PzÛHõâ|◊ OÌ `À „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ã¨ "Õ∞~°Ê_ç
J#fl { `«=Ú‡ñ_»∞. ã¨=∂ã¨qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊O =zÛ, J#fl^Œ=Ú‡.
nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’ |Ç¨ï`«fiOÖ’ Å∞=~°‚O KÕi J#fl^Œ=Ú‡Å∞ J=Ù`«∞Ok.
'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞`À_»— J#_»OKÕ`« ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖÖ’ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O
HÍ^Œ∞. PÅ∞#∞ Éèí~°ÎÜ«Ú#∞ – PÅ∞Éèí~°Î Åx QÍ^Œ∞.
'PzÛùHõ— =∞x ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ L`«Î~°Ñ¨^ŒO „ã‘Îã¨=∞O QÍx, (`«e¡ {
`«O„_ç –`«e¡^ŒO„_»∞Å∞) H©¡|ã¨=∞O QÍx, ÖË^• Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO QÍx, (J#fl {
`«=Ú‡ñ_»∞ ´ J#fl^Œ=Ú‡Å∞) HÍ=K«∞Û.
'„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍxÑ¨HO∆õ Ö’ ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ
‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . =∞QÆñ_»∞#∞ a_»Å¤ ∞#∞– J#flÑÙ¨ _∞» "≥Ú^Œ\Ñ˜ ^¨ OŒ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO, Ñ¨Å=¡ Ú#∞
Hõà‹¡=Ú#∞– J#flÑ¨Ù_»∞ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì ~ÚHõ¯_» =∞QÆa_»¤Å∞,
Ñ¨Å¡QÆà‹¡=ÚÅ∞ Jx (^ŒfiO^Œfi) ã¨=∂™êÅ∞ HÍ=Ù.
'„áê~ÚHõO|∞QÆ— – J#∞@KÕ`« JO^Œ(=Ú) K«O^Œ=ÚÅ∞ Jx "≥K«Û(=Ú)
ã¨KÛ« =ÚÅ∞ – Jx J~°∞^Œ∞QÍ H©|¡ ã¨=∂xH˜ PzÛùHOõ `À ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ U~°Ê_»_O»
QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
3. QÆ∞}=K«#O|∞ ÅQÆ∞#ÖÏ¡^Œ∞Å‰õΩO QÆ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O^Œ∞ xQÍQÆ=∞O|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (12)
QÆ∞}Ïxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ãq QÆ∞}=K«<åÅ∞. #Å¡ "≥Ú^Œ Öˇ·#q #ÖÏ¡^Œ∞Å∞. '#Å∞Ñ¨Ù—
"≥Ú^Œ Öˇ·#QÆ∞}ÏÅ#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãq HÍ=_»O=Å¡ #ÖÏ¡^Œ∞Å∞ QÆ∞}=K«<åÅ∞.
qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À KÕã≤#ã¨=∂ãÖ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O. 'xH±— PQÆ=∞ J#flÑ¨Ù_»∞
HõHÍ~°O W`«∞Î, H˜ `«Î~Ú# 'x—=~°‚O #ÖÏ¡kâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ z=~° PQÆ=∞OQÍ KÕ~°∞`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 91
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ QÆ∞}Ïxfl É’kèOKÕ #Å¡ "≥Ú^Œ Öˇ#· (QÆ∞})qâı+}¨ ÏÅ‰õΩ
z=~° 'x— J<Õ=~°‚O |Ç¨ïà◊OQÍ PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`«
DHÍ~°ºO <åÅ∞æq^è•Å∞QÍ „Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk.
„Ñ¨=$uÎ: K«H¯õ "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ‰õΩ xQÍQÆ=∞O x`«ºO. K«H¯õ xP=Ù. zHõ¯xáêÅ∞.
K«HÍ¯=Ù, zHõ¯áêÅ∞ Jx xQÍQÆ=∞O ÖËx~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
(J„Ñ¨=$u $uÎ) #ÖÏ¡^∞Œ ÅÖ’ KÕ~x° â◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì W@∞=O\˜KÀ@¡
J„Ñ¨=$uÎ LO_»^Œ∞.
qÉèÏ+¨ : #Å¡x ^≥#· QÆ∞é]=Ú J<Õq„QÆÇÏ¨ OK˘Ñ¨C# Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç
#Å¡ { QÆ∞é] Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« '#Å¡— z=~° x=~°‚O PQÆ=∞ "≥∞ÿ,
#Å¡xQÆ∞é]. Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ #Å¡xQÆ∞é]=Ú. xQÍQÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
#Å¡QÆ∞é]=Ú. W@∞=O\˜KÀ@¡ qÉèÏ+¨.
J#ºHÍ~°ºOO: 'Hõ=∞‡ { `Õ<≥— J<ÕKÀ@ xQÍQÆ=∞O =zÛ Hõ=∞‡x`Õ<≥ Jx
HÍ=_»O`Àáê@∞ J#ºHÍ~°ºOQÍ #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, („^Œ∞`«HÍ~åºÅ`À) Hõ=∞‡O^Õ<≥,
"≥Ú. ~°∂áê Å=Ù`å~Ú.
'QÆ∞}=K«#O|∞Å∞— J#_»OKÕ`« #ÖÏ¡^∞Œ Å∞ QÆ∞}OHõO>ˇ "Õ~ˆ J~å÷xfl `≥e¿ÑÑ¨HO∆õ Ö’
xQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. #Å¡ (J~Ú#) ÜÕ∞~°∞ (<≥`«∞Î~°∞>Ë~°∞).
'#ÖÏ¡^Œ∞Å∞— J#_»OKÕ`« QÆ∞}=K«<å Å~Ú<å #ÖÏ¡^Œ∞ÅÖ’ KÕ~°x"å\˜H˜
xQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. ÃÑ^ŒÌ|∞kú "≥Ú.
'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O HÍHõáÈ`Õ xQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞.
#Å¡ (#Å∞Ñ¨Ù) K«∂z.
4. kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞. (13)
kfió LHõÎ – kfi~°∞HõÎO. JO>Ë Ô~O_»∞™ê~°∞¡ LK«ÛiOÑ¨|_ç#k. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O
HÍx `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ PzÛùHõO.
kfi`fi« O`À QÆ∂_ç#Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl JK«Û`≥Å∞QÆ∞
n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`å~°÷O.
P { Hõ#º J<ÕKÀ@ '„uHõO|∞g∞ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÇÎ Ï¨ Å∞¡#‰õΩ— Jx kfi`«fiO =zÛ
'P{Hõ¯#º— Jx HÍQÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«Oã¨∂„`«OKÕ`« kfi`åfixH˜ =ÚO ^Œ∞#fln~°…O ™ê÷#OÖ’
„Ç¨Ïã¨fiO =zÛ JHõ¯#º Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ TÜ≥∞Å – LÜ≥∞ºÅ "≥Ú.
'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡— J#_»OKÕ`« kfi`«fiO ÖËxÇ¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°"≥∞ÿ`Õ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞.
PHõ#º – TÜ≥∞Å "≥Ú.
'Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« kfi~°∞HÍÎxH˜ Ñ¨~°OQÍ L#fln~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO
~å^Œ∞. JHÍ¯Å=Ú– JHõ¯Å=Ú ÖË^• PHõ¯Å=Ú W`åºkQÍ QÍ^Œ∞.
'PzÛùHOõ |∞— J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«(ã¨=∞) "≥∞#ÿ n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞. "å‰õΩ¯,
~å@∞ì DãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Å∞ =‰õΩ¯, ~°@∞ì J<Õf~°∞QÍ HÍ=Ù.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì kfi`«fiO =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ „Ç¨Ïã¨fiO ~åx~°∂ÑÖ
LO_»^Œ∞. PHõ¯#º, TÜ≥∞ºÅ Jx n~°…O LO_»^Œ∞.
5. „uHõO|∞g∞ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÇÎ Ï¨ Å∞¡#‰õΩ kfi`fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (14)
'P D U Ü«∞#∞ã¨~fi° <å=∞O|∞Å∞ „uHõO|∞ <åñ|_»∞.— ã¨~fi° <å=∂ Öˇ#· P ,D,
U J<Õ=¸_çO\˜H˜ „uHõO Jx ¿Ñ~°∞. "Õ ~˘HõÇ¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_»‰õΩO_® „Ñ¨`ÕºHõOQÍ
L#flÇ¨ÏÅ∞¡ – JãÖÜ«ÚHõÎÇ¨ÏÅ∞¡.
P–D–U–J<Õã¨~°fi<å=∂Å‰õΩ Ñ¨~°OQÍ L#fl ãÖÜ«ÚHõÎO QÍxÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ
|Ç¨ïà◊OQÍ kfi`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. kfi`«fiO J#_»O=Å¡ – =∞m¡ J^Õ
Ç¨ÏÅ∞¡ WO H˘Hõ\ ˜ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok.
qÉèÏ+¨: 'P { Hõ#º— Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« g∞kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO
=zÛ P{Hõ¯#º Jx HÍQÍ 'kfi~°∞HõOÎ |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ JHõ¯#º Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`«
kfi`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ („Ç¨Ïã¨fiO QÆ∂_® ~å^Œ∞ HÍ|\˜ì) PHõ#º Jx LO@∞Ok.
W@∞=O\˜KÀ@¡ qHõÅÊO.
J„Ñ¨=$uÎ: „uHõOg∞^Œ L#fl ~°,â◊,+¨,ã¨,Ç¨Ï J<ÕÇ¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ kfi`«fiO ~å^Œ∞.
P~°∂Ñ¨=Ú, DÇ¨ÏÜ«∞=Ú. WHõ¯_» J„Ñ¨=$uÎ.
J#ºHÍ~°ºO: hq„Ñ¨ÊÜ≥∂QÆ=Ú–(h–q„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú) h=Ù – D { „Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú
J#flKÀ@ ãÖÜ«ÚHÍÎxH˜ kfi`«fiO ~å=_»O âı¡+¨ã¨÷ÅOÖ’ qâı+Ö. J~Ú<å
Dã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ ™êkèOK«∞HÀ=K«∞Û.
'„uHõO|∞g∞ñk— J#_»OKÕ`« W`«~°g∞‡^Œ Dkfi`«fiO ~å^Œ∞. =∂Ü«∞=∞‡,
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
g∞~ÚÅ∞¡ "≥Ú.
'JãÖÜ«ÚHõÎ Ç¨ÏÅ∞¡#‰õΩ— J#_»OKÕ`« ãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞ÿ#Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO ~å^Œ∞.
P"åº^èŒ∞ñ_»∞, DHõ∆„uÜ«Úñ_»∞. "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
6. L`«Î~°Ñ¨^ŒO |QÆ∞KÀ@â◊|Ì=Ú\ÏHõ∆~°=Ú#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞.(16)
ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨^•xH˜ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ Jx ãÖ[˝. KÀ@∞ J<ÕâÉ◊ OÌ BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ .
HÍ|\˜ì nxH˜ ÃÑ#· L#fl ã¨ÑgÎ¨ ∞qÉèHí HÎ˜ ˜ (KÀ@∞#<£, KÀ\˜Ü∞« O^Œ∞<£) (KÀ@∞â◊|OÌ g∞^Œ
`«$fÜ«∂~°÷O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞ HÍ|\˜ì `«$fÜ«∂qÉèíH˜Î LO_»^Œ∞.) 'BÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å
`«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ Hõ`fi« O ÉÏ^ÕâO◊ |∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« J`«fiO
=zÛ, KÀ@<£ Jx J=Ù`«∞Ok. ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨ÔŒ QÍ L#fl KÀ@<£ J<Õâ|◊ OÌ
Ö’x '@— J<ÕJHõ∆~åxH˜ qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
JKÀÛ@<£ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« '@—=~°O‚ Ö’Ñ≤OK«QÍ JKÀÛ<£ Jx
J=Ù`∞« Ok. qÉèÏ+¨ J#@OKÕ`« @=~°O‚ Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’ JKÀÛ@<£ J<Õ LO@∞Ok.
WÖÏˆQ XHõKÀ<£, XHõKÀ@<£ "≥Ú.
'L`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞— J#>OKÕ`« 'KÀ@<£— Jx =ºã¨ÎOQÍ (ã¨=∂ãÖ HÍ‰õΩO_®)
L#flÑ¨Ù_»∞ @=~å‚xH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. 'KÀ<£— Jx „Ñ¨`ÕºHõOQÍ LO_»^Œ∞.
'KÀ@â◊|Ì=Ú—J#@OKÕ`« JáêÊ@<£, W=¸‡@<£ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ KÀ@ HõO>ˇ
"ÕÔ~·#â◊ÉÏÌÅÖ’x @=~å‚xH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
'\ÏHõ∆~°=Ú#‰õΩ— J#@OKÕ`« 'KÀ@<£— J<Õ^•xÖ’ JHÍ~°O`À ‰õÄ_® @HÍ~°O
(@) "≥Ú`«ÎO Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. WOHÍ, JKÀÛ@∞, JKÀÛ\˜H˜, "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ @∞,\˜
W`åºkQÍ L#flã¨÷ÖÏÅÖ’ Ö’ÑÖ „Ñ¨ã¨H˜Î ÖË^Œ∞.
7. ã¨=∂<åkèHõ~°}O |QÆ∞#∞`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =¸ñ_»∞â◊|Ì=Ú
_»∞Vfi~°‚=Ú#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞, g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞. (15)
Ñ¨Ó~°fi – L`«Î~°Ñ¨^•Å∞ Ô~O\˜H˜ ã¨=∂#OQÍ XˆH JkèHõ~°}O (P^è•~°O)
J~ÚLO_»_»O ã¨=∂<åkèHõ~°}O. L`«Î~°Ñ¨^ŒO JO>Ë ã¨=∂ãÖÖ’x z=iÑ¨^ŒO.
'_»∞Vò—Ö’ VHÍ~°O W`«∞Î. HÍ|\˜ì 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx Ñ¨Ó~°fiOÖ’ ã¨∞#fl
QÆey#k „QÆÇ≤ÏOKåe.
Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ J~Ú# =¸ñ_»∞â◊|OÌ `À, ã¨=∂# "≥∞#ÿ JkèH~õ }° O Hõey#L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ
Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ =¸ñ_»∞Ö’x J~°ã¨∞#fl`À QÆ∂_» _»∞=~°‚O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. JÑ¨Ù_»∞
^•xH˜ ÃÑ·# L#flÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO QÆ∂_® =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`å~°÷O.
=¸ñ_»∞ J~Ú# [QÆ=ÚÅ∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ ã¨=∂<åkèHõ~°}ã¨=∂ãÖ J~Ú,
=¸ñ_»∞ { [QÆ=ÚÅ∞. qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, =¸ñ_»∞ { [QÆ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O
KÕ`« 'ñ_»∞— =~°‚O Ö’Ñ≤Oz,(=¸{[QÆ) g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO =zÛ, '=Ú[˚QÆ— –
Jx J=Ù`«∞Ok. Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î q=H˜∆OK«QÍ
|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞—=~°‚HõO, =ÚO^Œ∞ =ÚQÍQÆ=∞=¸ =zÛ '=Ú[˚QÆ=ÚÅ∞—
J=Ù`«∞Ok.
ã¨=∂<åkèHõ~°}ã¨=∂ãÖ ÖË^• Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ã¨ q∞`åºkQÍ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_»
'ã¨ = ∂<åkè H õ ~ ° } O|∞— J#_» O KÕ ` « Hõ ~ ° ‡ ^è • ~° Ü « ∞ ã¨ = ∂ã¨ O HÍHõ á È~Ú<å
ã¨=∂<åkèH~õ }° O LO>Ë DHÍ~°ºO HõÅ∞æ`∞« Ok. =¸_»∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å_»∞. =ÚHõ¯O\˜.
(|Ç¨ï„gÇ≤Ï)
ã¨=∂<åkèHõ~°}O ÖË#Ñ¨Ù_»∞ 'ñ_»∞— =~°‚O ‰õÄ_® LO_»^Œ∞. =¸\˜Ü≥ÚHõ¯ ÖˇHõ¯
=¸\˜ÖˇHõ¯. =¸ñ_»∞ Ô~O_»∞¡ W`åº^Œ∞Å∞ ã¨=∂™êÖË HÍ^Œ∞.
'L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ |∞— J#_»OKÕ`« ã¨=∂ãÖ HÍ#Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~åºÅ∞ ~å=Ù. Ö’Hõ=ÚÅ∞
=¸ñ_»∞ xO_≥#∞.
'=¸ñ_»∞â◊|=Ì Ú— J#_»OKÕ`« W`«~â° |◊ OÌ Ö’ _»∞V√ Ö’Ñ≤OK«^∞Œ .(Ô~O_»∞ `≥éQÆ∞Å∞)
'_»∞Vfi~°O‚ |∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« '=¸ñ_»∞—Ö’ 'ñ_»∞— =∂„`«"∞Õ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. '=¸—
xeKÕ LO@∞Ok.
'_»∞Vfi~O‚° |∞#‰õΩ— Jx V˜`∞« QÎ Í K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ =ÚO^Œi J~°ã∞¨ #fl ‰õÄ_® Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
=Úñ[˚QÆ=ÚÅ∞ W`åºkQÍ J~°ã¨∞#fl LO_»^Œ∞.
'Ö’ÑÖ|∞#∞ – kfi`fi« O|∞#∞— J<ÕKÀ@¡ ã¨=ÚK«ÛÜ«∂~°H÷ #õ ∞â◊|OÌ KÕ`« Ö’Ñ¨kfi`åfiÅ∞
Ô~O_»∂ Hõe¿ã =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì kfi`«fiO ~å‰õΩO_® Ö’ÑÖ =∂„`«"≥∞ =zÛ
'=¸[QÆ=ÚÅ∞— Jx QÍh, Ö’ÑÖ ~å‰õΩO_® kfi`fi« O =∂„`«"∞≥ =zÛ '=¸[˚Q=Æ ÚÅ∞—
Jx HÍh LO_»^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. =¸ñ_»∞HõO\˜ (=ÚHõ¯O\˜) Jx LO_»^∞Œ .
ã¨∂i '=¸ñ_»∞ [QÆ=ÚÅ∞— J<ÕsuQÍ DHÍ~°ºO ÖË‰Ωõ O_® K«∂Ñ≤#L^•Ç¨Ï~°}Å∞
ã¨=∂™êÅ∞ QÍ =x „QÆÇ≤ÏOKåe. ã¨=∂ã¨ =∞~Ú`Õ, =Ú[˚QÆ=ÚÅ∞– =ÚÜÕ∞º_»∞
W`åºkQÍ DHÍ~°ºO x`«º"≥∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

8. kfiQ∞Æ =Ù# Hˆ Hõ=K«#O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞, q∞„â◊O|∞#‰õΩñ QÍ^Œ∞.(18)

qâı+}¨ ÏxH˜ qâı+º¨ O`À [iy#ã¨=∂ãÖ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O. DHõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖ
Ö’ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ Œ "≥∞#ÿ qâı+}¨ O ãÖMÏº"åK«HOõ J~Ú`Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfiQ∞Æ =Ù JO\Ï~°∞.
PzÛùHõâ◊ÉÏÌxH©, ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌxH© S#ã¨=∂ãÖ q∞„â◊O.
PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ U~°Ê_ç# kfiQÆ∞ã¨=∂ãÖÃÑ· |Ç¨ï`åfi~å÷xfl|\˜ì |Ç¨ï=K«#O
~åQÍ ^•xH˜ `«é∞K«∞QÍ UHõ=K«#O =ã¨∞ÎOk. q∞„â◊ "≥∞ÿ#kfiQÆ∞ã¨=∂™êxH˜
(|Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’) UHõ=K«#O ~å^Œ∞ Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'=¸ñ _≥·# zK«∞ÛÅ∞— J<Õ J~°÷OÖ’ =¸ñ_»∞ { zK«∞Û Jx LO_»QÍ
'ã¨=∂<åkèHõ~°}O |QÆ∞–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ Ö’Ñ≤Oz, g∞kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO
=zÛ '=ÚzÛK«∞Û— Jx HÍQÍ, |Ç¨ï`åfi~å÷xfl|\˜ì nxÃÑ· |Ç¨ï=K«#O ~åQÍ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« P|Ç¨ï=K«<åxH˜ UHõ=K«#O =ã¨∞ÎOk. „ã‘Îã¨=∞O HÍ|\˜ì
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤OK«QÍ '=ÚzÛK«∞Û—
Jx J=Ù`«∞Ok.
=¸ñ_»∞ { q^èŒ ´ =Úqfi^èŒ. Wk q∞„â◊kfiQÆ∞=Ù (=¸_»∞ – PzÛùHõO, q^èŒO
– `«`«û=∞O) HÍ|\˜ì „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« UHõ=K«#O ~å^Œ∞. |Ç¨ï=K«#O`À
'=Úqfi^èŒ=ÚÅ∞— J<Õ J=Ù`«∞Ok. #eÌ‰õΩ¯, =Ú=Ú‡Ç¨˙~°Î=Ú W`åºkQÍ
q∞„â◊kfiQÆ∞=Ù‰õΩ QÆ∂_® UHõ=K«#O J~°∞^Œ∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞#flk.
'kfiQ∞Æ =Ù#‰õΩ— J#_»OKÕ`« kfiQ∞Æ =Ù HÍx^•xH˜ UHõ=K«#O ~å^Œ∞. `≥ÅQ¡ ∞Æ é]=ÚÅ∞
"≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q. ‰õÄ_»∞p~°, ‰õÄ~°QÍÜ«∞, W`åºkQÍ ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖÖ’ H˘xflKÀ@¡
DHÍ~°ºO HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
'UHõ=K«#O|∞— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ Jxfl qÉè‰í Ωõ ÖÎ ’¡#∂ UHõ=K«#O
=ã¨∞ÎOk. =ÚzÛK«∞Û#∞, =ÚzÛK«∞Û#O^Œ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q. WOHõ |Ç¨ï=K«#O`À
=ÚzÛK«∞ÛÅ∞ W`åºkQÍ LO_»^Œ∞.
'„áê~ÚHõO|∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO H˘xflKÀ@¡ "≥H· eõ ÊHõOQÍ =ã¨∞OÎ k. #Åæ_,»
#Åæ_»Å∞ "≥Ú.
'q∞„â◊O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« Dã¨∂„`«OÖ’ Ñ¨Ó~°fi"åHõºOKÕ`« K≥Ñ¨Ê|_ç#HÍ~°ºO
(UHõ=K«#O) PzÛùHõkfiQÆ∞=ÙÅÖ’ =∂„`«"Õ∞ Jx `≥eÜ«∞=K«∞Û.
9. xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞. (20)
xHõ¯Å "≥Ú^Œ Öˇ·# (xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞) ã¨=∂™êÅ∞ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ U~°∂ÑÖ`À
LO>Ë P~°∂ÑÖ`À „QÆÇ≤ÏOKåe. Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
xHõ¯Å "≥Ú^Œ Öˇ·#q PzÛùHõã¨=∂™êÅ∞. L#fl=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤OK«_»O, ÖËx=~å‚Å∞
PQÆ=∞O HÍ=_»O, P^ÕâO◊ QÍ ~å=_»O, "≥Ú^Œ Öˇ#· =∂~°∞ÊÅ∞ XH˘¯Hõ¯ã¨=∂ã¨~∂° ÑÖÖ’
J<ÕHõ„Ñ¨HÍ~åÅ∞QÍ LO_»_»OKÕ`« "å\˜x ÅHõ∆}|^ŒúO KÕÜ«∞_»O Q“~°=O. ÅHõ∆}O
qâ◊fi`À=ÚYO QÍ^Œ∞. JO^Œ∞ Hõx „Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇÏ≤ OKå Åx ~¸ã¨∂„`«O
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. WÖÏ K≥Ñ¨Ê@O ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O.
'xHõ¯ "≥∞ÿ# HõÅ— J<ÕJ~°÷OÖ’ qâı+¨}qâıëêºÅ‰õΩ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ã¨ =∞~Ú,
xHõ¯=Ú { HõÅ (Ñ¶¨ÙOáêfi^Õâ◊HÍ~åºxfl ÉÏkèOz) „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« xHõ¯=ÚÖ’
'Hõ=Ú— Ö’Ñ≤Oz xH± { HõÅ xHõ¯Å J=Ù`«∞Ok.
Hõ= { =_ç J#flÑ¨Ù_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=i J`«Î fiO
Ö’Ñ≤Oz 'Hõ=fi_—ç WÖÏˆQ 'Ñ¨ÙqfiÅ∞HÍñ_»∞— "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ~°∂áêÅ#∞ „Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ
„QÆÇ≤ÏOz "å\˜Ö’ PÜ«∂=~å‚Å=∂~°∞Ê#∞ QÆ∞iÎOKåe.
xHõ¯Å–P^Œ∞ Å#flÑÊ¨ \˜ Pkâ◊|OÌ KÕ`« „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ L#fl PÜ«∂PzÛùHãõ =¨ ∂ã¨
~°∂áêÅ#∞ WHõ¯_» „QÆÇ≤ÏOKåe. JO`« { ^•Hõ JO^•Hõ "≥Ú. („áœ_è». PzÛù. 36)
'Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ— J#_»OKÕ`« Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ ÖËx^•xx Ö’Hõ
=º=Ç¨~å^Œ∞Å#∞|\˜ì „QÆÇ≤ÏOK«QÆ∂_»^Œ∞.
10. |Ç¨ï„gÇ≤Ïx ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO|∞Å∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (22)
ã¨=∂ãÖÖ’ L#fl"å\˜HõO>ˇ J#º "≥∞ÿ#Ñ¨^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O „Ñ¨^è•#O („H˜Ü«∞`À
J#fi~ÚOKÕk) J~Ú#k |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ. ã¨=∂ãÖ z=~°Ö’ HõeˆQ
PQÆ=∂^Õâßk~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#=~°‚qHÍ~°O ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO.
PzÛùHõ "≥∞ÿ#|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖÖ’ z=~° Ö’ÑÖ, PQÆ=∞O, P^Õâ◊O "≥Ú^Œ
Öˇ·#=~°‚qHÍ~åÅ∞ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞<åfl Ü«∞x ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'=¸ñ_»∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"åñ_»∞— J<ÕJ~°÷O`À =¸ñ_»∞{Hõ#∞fl J<Õâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ
'„ã‘ãÎ =¨ ∞Ñ¶∞¨ \˜Ò« |— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ 'ã¨=∂<åkèH~õ }° O |QÆ∞–—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞VŸ¡Ñ¨=¸, g∞kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fi=¸ =zÛ 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞–—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~åQÍ, '=ÚHõ¯#∞fl— Jx J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

WHõ ¯ _» „Ñ¨ ã ¨ ∞ Î ` « ã ¨ ∂ „`« O KÕ ` « JO`åºHõ ∆ ~ ° O '#∞fl— ™ê÷ # OÖ’ 'O\˜ — J<Õ k

ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºOQÍ P^Õâ◊ "≥∞ÿ, =ÚHõ¯O\˜ Jx J=Ù`«∞Ok.
<åÅ∞QÆ∞ { "å~Ú ´ #Å∞"å~Ú. J#flÑ¨Ù_»∞ '~Ú—Ö’ÑÖ, =ÚO^Œin~å…xH˜
„Ç¨Ïã¨fiO ã¨=∂™êO`«HÍ~åºÅ∞, 'QÆ@∞ìqÅ∞`«∞ñ_»∞— J#flKÀ@ (qÅ∞¡Ö’ ÅHÍ~°Ö’ÑÖ)
`«∞=~°‚ PQÆ=∞O ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO.
'|Ç¨ï„gÇ≤Ïx— J#_»OKÕ`« W`«~°ã¨=∂™êÖ’¡ ã¨=∂™êO`«HÍ~åº Å∞O_»=Ù.
#Å¡xQÆ∞é]=Ú – `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO|∞Å∞— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞
QÆ∞}OQÍ |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖz=~° HõxÑ≤OKÕ PÜ«∂=~°q‚ HÍ~åÅ∞ Jhfl ã¨=∂™êO`«
HÍ~åºÅ∞QÍ Dã¨∂„`«OKÕ`« ãÖ„QÆÇ≤ÏOK«∞HÀ"åe.
'JO`«HÍ~°ºO— HÍ~°ºO QÍ|\˜ì ã¨=∂ãÖ Pk=∞^è•ºÖ’¡ Dã¨∂„`«OKÕ`« Z@∞=O\˜
=∂~°∞ÊÅ∂ ~å=Ù.
'HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J#_»OKÕ`« Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ L#fl=∂~°∞ÊÖË „QÆÇ≤ÏOKåe.
ã¨fi`«O„`«OQÍ HõeÊOK«Q∂Æ _»^∞Œ .
11. |Ç¨ï„gÇ≤Ïx „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞KÀ #∞Ñ¨=∂#O|∞g∞ñk"Õ∞#∞#‰õΩ É’ñ_ç
Ü«∞QÆ∞. (23)
J#ºÑ¨^•~°„÷ Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ã¨=∂ãÖ |Ç¨ï„gÇ≤Ï. „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞@ JO>Ë „ã‘=Î ºH˜xÎ
`≥eÜ«∞*ËÜ∞« _»O. "Õ∞#∞#‰õΩ J<ÕKÀ\˜++¨ qª‘ ÉèHí KÎ˜ `Õ « '"Õ∞#∞—â◊|OÌ '™ê÷#OÖ’— Jx J~°O÷ .
„ã‘xÎ É’kèOKÕ|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ãÖÖ’ LÑ¨=∂<åxfl `≥e¿ÑÑ¨Ó~°fiÑ^¨ •xH˜ ÃÑ#· ∞#fl
LÑ¨"Õ∞Ü«∞ "≥∞ÿ# "Õ∞#∞ J<Õâ◊|ÌOÜ≥ÚHõ¯ ™ê÷#OÖ’ 'É’ñ_ç— J<Õâ◊|ÌO P^Õâ◊OQÍ
=ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`å~°÷O.
JÅ~°∞=O\˜ "Õ∞#∞ HõÅk („ã‘)Î J<ÕJ~°O÷ Ö’ JÅ~°∞, "Õ∞#∞ J<Õ „ã‘ãÎ =¨ ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
'„ã‘ãÎ =¨ ∞Ñ¶∞¨ \˜Ò« |— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, JÅ~°∞{
"Õ∞#∞ Jx HÍQÍ, „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« '"Õ∞#∞— ™ê÷#OÖ’ É’ñ_ç P^Õâ"◊ ∞≥ ÿ JÅ~°∞É’ñ
_ç Jx J=Ù`«∞Ok.
'|Ç¨ï„gÇ≤Ïx— J#_»OKÕ`« W`«~°ã¨=∂ãÖÖ’ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. 'JÅ~°∞=O\˜
"Õ∞#∞— J<ÕJ~°O÷ Ö’ (LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ )Œ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖ HÍQÍ 'JÅ~°∞"Õ∞#∞—
J<Õ LO@∞Ok.
'„ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞KÀ— J#_»OKÕ`« „ã‘aÎ #è flO "åK«º =∞ÜÕ∞ºKÀ@ DHÍ~°ºO LO_»^∞Œ .
~å=Úñ_»∞ JÅ~°∞É’ñ_ç, zÅ∞Hõ zQÆ∞~°∞É’ñ_ç – W`åºkQÍ QÍ^Œ∞, ~å=Ú
_»Å~°∞"Õ∞x"å_»∞, zÅ∞Hõ JÅ~°∞"Õ∞xk Jx "Õ∞#∞â◊|ÌO JÖÏˆQ LO@∞Ok.
'LÑ¨=∂#O|∞g∞ñk— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ LÑ¨=∂#O HÍHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. K«Hõ¯É’_ç, Jx HÍ^Œ∞. (K«Hõ¯x"Õ∞xk.)
'JQÆ∞— J#@OKÕ`« DP^ÕâO◊ x`«ºO HÍ|\˜ì JÅ~°∞É’ñ_ç J<ÕJ~°O÷ Ö’ JÅ~°∞"Õ∞#∞
J<Õ~∂° ÑÖ LO_»^∞Œ .
'É’ñ_ç— Jx ~¸P^Õâ◊O ã¨~°àÏkQÍ K≥Ñ¨Ê_»O=Å# JÅ~°∞É’ñ_ç Ñ¨ÓÉ’ñ_ç
W`åºkQÍ Dã¨Ö÷ ÏÖ’¡ É’ñ_çH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã∞¨ #fl LO_»^∞Œ . JÅ~°∞OÉ’ñ_ç W`åºkQÍ
L^ŒO`«Og∞^Œ xO_»∞ã¨∞#fl LO_»=K«∞Û. `«à◊‰õΩOQÆ*ˇ˚Å∞ÖÏQÍ. fÜ«∞OÉ’_ç
J<Õ„Ñ¨Ü≥∂QÆ "≥ÚHõ\ ˜ qâı+Ö.
12. ^ŒfiO^ŒfiO|∞#O^Œ∞ |∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ ~°=~°‚O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (24)
ã¨=∂ãÖÖ’x Ñ¨Ó~°fi,L`«Î~°Ñ¨^•Å∞ Ô~O_çO\˜J~°÷=¸ „Ñ¨^è•# "≥∞ÿ`Õ („H˜Ü«∞`À
J#fi~Úã¨∞OÎ >Ë) Jk ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ. '|∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« D^ŒfiO^ŒfiOÖ’
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO |∞∞HÍ~åO`«O HÍ"åe. JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ |∞∞HÍ~°"≥∞ ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì Wk
PzÛùHõ^ŒfiO^ŒfiO HÍ^Œ∞. '„ã‘Îã¨=∞O|∞`À_» PzÛùHõ â◊|ÌO|∞ –— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O
ã¨ O ã¨ ¯ $`« ã ¨ = ∂Å‰õ Ω ^Œ fi O^Œ fi O ‰õ Ω ^Œ ~ ° ^ Œ ∞ , QÍ|\˜ ì q∞„â◊ ^ Œ fi O^Œ fi O QÍx
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞^ŒfiO^ŒfiO QÍh `≥Å∞QÆ∞Ö’<Õ LO_»^∞Œ . HÍ|\˜ì WHõHW¤õ k ãÖã¨¯`«OÖ’
U~°Ê_ç# ã≤^^úŒ fiŒ O^ŒfiO Jx „QÆÇÏ≤ OKåe. '|∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ— J<ÕKÀ\˜++¨ Kª≤ `Õ « |∞∞HÍ~°O
'™ê÷#OÖ’— Jx J~°O÷ . D|∞∞HÍ~°O Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ •xH˜ ãÖ|OkèOzO^Õ J~ÚLO_®e.
~ˆ Ñ¶¨ Jx HÍHõ '~°— =~°O‚ J#_»O=Å¡ J`«Î fiO`À QÆ∂_ç# ~ˆ Ñ¶¨ (~ü { J) '~°— J<Õ=~°O‚
=ã¨∞OÎ k.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ U~°Ê_ç#^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=~° L#fl |∞∞HÍ~°O
Ü≥ÚHõ¯ ™ê÷#OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ '~°— J<Õ JHõ∆~°O qHõÅÊOQÍ P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx
ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'=∂`«$ – Ñ≤`«$— J<Õâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ U~°Ê_»QÆ<≥
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ z=i|∞∞HÍ~åxH˜ ~°=~°O‚ =zÛ =∂„`«Ñ`≤ $«
– '|∞∞HÍ~åO`«O|∞# Hõ`«fiO|∞#∞ „ã‘Î=^•ƒù=O|∞ #QÆ∞— Jx J`«fi„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞
Hõey „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ '=∂„`«Ñ≤`«Å∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« ~°=~°‚O P^Õâ◊O HÍxÑ¨Hõ∆OÖ’ =∞m¡ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}O

„Ñ¨HÍ~°O (P#Vò |∞∞`À ^Œfi<fiÌÕ ) P#VÍ^ÕâO◊ =zÛ =∂`åÑ≤`$« – J`«fi„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ`À
'=∂`åÑ≤`«Å∞— J=Ù`«∞Ok.
'^ŒfiO^ŒfiO|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« W`«~ã° =¨ ∂™êÖ’¡ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. Ñ≤`$« "åHõº=Ú,
q^è•`«$Ñ¨Å∞‰õΩ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'|∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~=° ~å‚Å‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ~å=∞Hõ$+¨µÅ‚ ∞,
J#fl^Œ=Ú‡Å∞, "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'P#V√‰õΩ— HÍ‰õΩO_® |∞∞HÍ~åxH˜ qkèOK«_®xfl|\˜ì P#V√ ~åxã¨Ö÷ ÏÖ’¡ QÆ∂_»
~°=~å‚^Õâ◊O ~å=_»O ã¨∂iã¨=∞‡`« =∞#=Åã≤LOk. =∂O^è•„`«~°Ñ¶¨ÚH˜∆fâ◊.
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖÖ’ JO^Œ∞Ö’#∂ „Ñ¨„H˜Ü«∂=∞^èŒºOÖ’ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}O
„Ñ¨=iÎOK«_»O DXHõ¯KÀ@<≥ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
13. ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞, Å@∞ì#‰õΩñ QÍ^Œ∞. (25)
'qÉèíH˜Î— JO>Ë „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ Jxfl qÉèí‰õΩÎÅ∞. (ã¨=∂ãÖ ã¨∞|O`åÅˆH
HÍ|\˜)ì '|Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ‰Î Ωõ Ö_®QÆ=∞O |QÆ∞— Jx kfifÜ«∂^Œ∞Å
HÍQÆ=∞OQÍ =zÛ#k Å@∞ì.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Öˇ·# JxflqÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
Å_®QÆ=∞ 'Å— =~å‚xH˜ =∂„`«O Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯— J<Õ +¨+¨ªºO`åxH˜ 'ÉÏ}=Ú— J<Õ g∞kÑ¨^ŒO`À =ºkèHõ~°}
(`«`«∞Ê~°∞+¨) ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞QÍ, ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ { ÉÏ}=Ú Jx LO@∞Ok.
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒOÖ’x 'Ü≥ÚHõ¯—, `«~°∞"åuÑ¨^ŒOÖ’x '=Ú—
J<ÕqÉèí‰õΩÎÅ∞ Ô~O_»∂ Ö’Ñ≤Oz '~å=ÚxÉÏ}— Jx J=Ù`«∞Ok. Dã¨=∂ãÖ (Hõ$
`«Îkú`« ã¨=∂™ê â◊Û) „áêuÑ¨kHõO. HÍ|\˜ì ^•xg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«<åxfl
q=H˜∆OK«QÍ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ –
~å=ÚxÉÏ}=Ú Jx J=Ù`«∞Ok.
QÆ∞}=ÚÅÜ≥ÚHõ¯ { „áÈHõ { (ã¨∞) – J<ÕKÀ@ 'Å@∞ì— +¨+qª‘ ÉèHí HÎ˜ ˜ |Ç¨ï`«fiOÖ’
PQÆ=∞OQÍ =zÛOk. 'Ü«∞^•QÆ=∂ ã¨^Î ∞Œ }æ É© ∂íè `å ã¨¢Î ^ÇæŒ Ï¨ }Ë# QÆ$Ç¨Ïº<Õ—Î Jx qÉèHí HÎ˜ ˜
PQÆ=∞ "≥∞ÿ# Å@∞ì qÉèíˆHÎ J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì— ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õ^•xKÕ`« 'Ü≥ÚHõ¯—`Àáê@∞ 'Å@∞ì— QÆ∂_® Ö’Ñ≤OKåeû=ã¨∞OÎ >Ë 'Å@∞ì#‰õΩ QÍ^Œ∞—
J<åfl_»∞. HÍ|\˜ì 'Å— Ö’Ñ≤OK«^Œ∞. Ü≥ÚHõ¯ – (ã¨∞) – Ö’Ñ≤Oz QÆ∞}=ÚÅ„áÈHõ .
„ã‘ãÎ =¨ ∞ "≥∞#ÿ Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõÃÑ· – '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å –— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ.
'ã¨=∂ã¨— â◊|OÌ `«k`ú =« $uÎH© LÑ¨ÅHõH∆ Oõ . HÍ|\˜ì `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
QÆ∂_® Dã¨∂„`«OKÕ`« qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ { `«# ´ ~å=Úx`«#=Ú.
'ã¨=∂ã¨— J#_»OKÕ`« ã¨=∂ãÖ QÍxã¨÷ÖÏÖ’¡ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OÑ¨^Œ∞. ~å=ÚxKÕ`«
K«OÑ¨|_≥#∞. "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.
'qÉèHí HÎ˜ —˜ J#_»OKÕ`« qÉèHí Î˜ HÍx^•xH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. ~å=Úx(Ü≥ÚHõ¯) ÉÏ}=Ú
J<ÕKÀ@ 'x— =~°O‚ '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „áêuÑ¨kHõ‰Ωõ PQÆ=∞ "≥∞Oÿ k. HÍ|\˜ì 'Ü«∞^•QÆ=∂ó–— J<Õ <åºÜ«∞O
KÕ`« xQÍQÆ=∞O „áêuÑ¨kHõÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ J=Ù`«∞Ok. HÍx qÉèíH˜Î HÍ^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`«
^•xH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. WÖÏˆQ ãÖr=‰õ=Ú~å==Ú, (#∞=~°‚HõO|∞#∞`«fiO|∞)
=^èŒ∞=Ù=ÚY=Ú "≥Ú. =Ú,=Ù "≥Ú^Œ Öˇ·#q „Ñ¨Hõ$uHÍQÆ=∂Å∞ QÍ=_»OKÕ`«
Ö’Ñ≤OÑ¨ÖË^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« ã¨=∂ãÖÖ’ qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ x`«ºO. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ ÉÏ}=Ú
Jx ã¨=∂ãÖÖ’ qÉèíH˜Î xezLO_»^Œ∞.
14. Hõ~å‡^Œ∞Å‰õΩO „ÉÏ^è•#ºq=HõÜ ∆ ∞« O^Œ∞ ^è•`«∞[qâı+}¨ O|∞Å∞ Hõ~`Î° À_»O|Öˇ
"åx`À_» ã¨=∞ã≤OK«∞. (26)
Hõ~°‡–"≥Ú^Œ Öˇ·#q Hõ~å‡^Œ∞Å∞. Hõ~°‡–Hõ~°}O–ãÖ„Ñ¨^•#O–Jáê^•#O–
JkèHõ~°}O– J<Õq J~Ú^Œ∞ WHõ¯_ç Hõ~å‡^Œ∞Å∞. „áê^è•#ºO JO>Ë „H˜Ü«∞Ö’H˜
J#fiÜ«∞O HõeyLO_»_»O. q=Hõ∆ JO>Ë (=‰õΩÎO WKåÛù) K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞HÀ=_»O.
^è•`«∞=Ù#∞O_ç U~°Ê_ç#qâı+}¨ ~°∂áêÅ∞ ^è•`«∞[qâı+}¨ ÏÅ∞, Z_ç, Z_»∞, "åxÖ’ÑÖ,
L#fl, HõÅ, #, x J<Õ"å\˜`À „Ñü^è•`«∞=Ù#∞O_ç qâı+}¨ ~°∂áêÅ∞ U_»∞ q^è•Å∞QÍ
U~°Ê_»`å~Ú.
^è•`«∞[qâı+¨}ÏÅ∞ ™ê=∞~å÷ºxfl|\˜ì Hõ~°Î`À Uq^èŒOQÍ (Hõ~°‡^è•~°Ü«∞OQÍ)
ã¨=∂ãÖ á⁄O^Œ∞`«∞<åflÜ∂≥ , J^Õq^èOŒ QÍ „H˜Ü∞« `À J#fiÜ∂« xfl K≥ÑÊ¨ ^ŒÅK«∞H˘#flÑÙ¨ _∞»
JÖÏ „áê^è•<åºxfl á⁄Ok#Hõ~å‡^Œ∞Å`À QÆ∂_® (™ê=∞~°÷ºO ÖË‰õΩ<åfl) ã¨=∂ãÖ
á⁄O^Œ∞`å~Ú Jx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O. L^•. ~å=Úñ_»∞ ~°H˜∆Oz# Éèí$`«∞ºñ_»∞.
(~å=Úñ_»∞ Éèí$`«∞ºx ~°H˜∆OK≥#∞ ) 'Éèí$`«∞ºx ~°H˜∆Oz#~å=Ú_»∞— J<Õ"åHõºOÖ’
~å=Ú_»∞ Hõ~.Î° '~°HO∆˜ K≥#∞— J<Õ„H˜Ü∞« Éè∂í `å~°H÷ Oõ (HÍ|\˜)ì P^è•`«∞=Ù#∞O_ç ÜÕ∞~°Ê_ç#
Éè∂í `å~°H÷ õ "≥∞#ÿ qâı+}¨ ~°∂ÑÖ – ~°HO∆˜ z#. n#„Ñ¨^=Œä ∂O`«~∂° ÑÖ ~°HO∆˜ z#"å_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Dqâı+}¨ O Hõ~Î° – ~å=Ú_Õ HÍ|\˜ì '~°HO∆˜ z#~å=Ú_»∞— J<Õq^èOŒ QÍ Hõ~`Î° À ã¨=∂ãÖ

á⁄O^Œ_O» ™ê=∞~å÷º#∞QÆ∞}O, ÃÑ"· åHõºOÖ’ 'Éè$í `«∞ºx— J<Õk Hõ~‡° . ~å=Ú_»∞ J<ÕH~õ ‰Î° Ωõ
HÍHõ, Éè$í `«∞º _»<HÕ ~õ ‡° ‰õΩ „áê^è•#ºO K≥ÑÊ¨ ^ŒÅ∞K«∞‰õΩO>Ë '~°HO∆˜ z#— J<Õ^•è `«∞[qâı+}¨ O
'Éèí$`«∞º— _»<ÕHõ~°‡`À ã¨=∂ãÖ á⁄Ok '~°H˜∆Oz#Éèí$`«∞º_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_»
~°HO∆˜ z#"å_»∞ Éè$í `«∞º_»∞ HÍ^Œ∞ QÍ|\˜ì ™ê=∞~°º÷ O ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì ã¨=∂ãÖ ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ .
JO^Œ∞KÕ`« Dã¨∂„`«O ã¨=∂™êxfl qâı+O¨ QÍ qkèOzOk. ™ê=∂ã≤Hõ "≥∞#ÿ â◊|„Ì Ñ¨„H˜Ü∞«
Wk. x*ÏxH˜ ~å=Ú_»∞ ~°H˜∆Oz# – Éèí$`«∞º_»∞ J<ÕKÀ@ ~°H˜∆Oz# J<Õqâı+¨}O
`«~∞° "å`« Éè$í `«∞º_ç`À HÍ‰õΩO_® Pã¨=∂™êxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ "Õ~∞° QÍ L#fl '~å=Ú_»∞—
J<Õ Hõ~°Î`À>Ë J#fiÜ«∞O HõeyLO@∞Ok. ã¨=∂ãÖ=∂„`«O Hõ~°‡`À á⁄OkOk.
WÖÏˆQ „áê^è•#ºq=Hõ∆Ö’–
1. Hõ~°‡ – Éèí$`«∞ºx ~°H˜∆Oz#~å=Ú_»∞.
~å=Ú_»∞ ~°H˜∆Oz# Éèí$`«∞º_»∞.
2. Hõ~°}O – ÉÏ}=Ú`À ("åe) <Õã≤# ~å=Úñ_»∞.
~å=Ú_»∞ ("åex) Uã≤# ÉÏ}=Ú.
3. ãÖ„Ñ¨^•#O – q„Ñ¨ÙxH˘é‰õΩ (QÀ=Ù#∞) WzÛ# ~å=Úñ_»∞.
~å=Ú_»∞ (QÀ=Ù#∞) WzÛ# q„Ñ¨Ù_»∞.
4. Jáê^•#O – =#=Ú=Å# "≥_»e# ~å=Ú_»∞.
~å=Ú_»∞ "≥_»e#=#=Ú.
5. JkèHõ~°}O – Ñ¨~°‚QÆ$Ç¨Ï=Ú#O^Œ∞ =ã≤Oz#~å=Ú_»∞.
~å=Ú_»∞ =ã≤Oz# Ñ¨~°‚QÆ$Ç¨Ï=Ú.
'Hõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« Hõ~`Î° À ã¨=∂ãÖ WHõ¯_» „Ñ¨ãH¨ OÎõ HÍ^Œ∞. ™ê=∞~å÷ºxfl|\˜ì
Jk Ñ¨Ó~°fiã≤^Œú"≥∞. ~°H˜∆Oz#~å=Ú_»∞ "≥Ú.
'„áê^è•#ºq=Hõ∆Ü«∞O^Œ∞— J#_»OKÕ`« Hõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „áê^è•#ºO q=H˜∆OÑ¨HõáÈ`Õ
'~°H˜∆Oz# ~å=Ú_»∞— W`åºkQÍ Hõ~°Î`À ã¨=∂ãÖ "≥Ú^Œ Öˇ·#q ™ê^è•~°}"≥∞.
'^è•`«∞[qâı+¨}O|∞Å∞— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« U_»∞ q^è• Öˇ·#
qâı+¨}ÏÅ‰õΩ DHÍ~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
'~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK≥_»∞ Éèí‰õΩÎÅ∞, ~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK«∞K«∞#fl Éèí‰õΩÎÅ∞
~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK≥_ç Éèí‰õΩÎÅ∞, ~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OÑ¨QÆÅ Éèí‰õΩÎÅ∞
~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK«∞ Éèí‰õΩÎÅ∞, ~å=Ú_»∞ ~°H˜∆Oz# Éèí‰õΩÎÅ∞.
~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OÑ¨x ~åHõ∆ã¨∞Å∞
^è•`«∞[=ÚÅ∞ HÍx W`«~°qâı+¨}ÏÅ‰õΩ W@∞=O\˜ã≤÷u LO_»^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

103
`«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO
1. `«#=~°‚HõO|∞ `åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞. (1)
'`«fi— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ `åfi~O÷° .'`«ãº¨ ÉèÏ= ã¨Î fi`Ö« ∫— Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’
'`«fi— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O ÉèÏ"å~°O÷ Ö’ qkèOÑ¨|_çOk. HÍ|\˜ì `åfi~°O÷ JO>Ë ÉèÏ"å~°O÷ .
'„Ñ¨Hõ$u[#ºÉ’^èŒO|∞#O^Œ∞ „Ñ¨HÍ~°O|∞ ÉèÏ=O|∞— „áêuÑ¨kHõ#∞Oz HõeˆQ
*Ï˝#OÖ’x ^èŒ~°‡O ÉèÏ=O. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ '~å=∞— Wk „Ñ¨Hõ$u. nx#∞Oz HõeˆQ
([#º) *Ï˝#O (É’^èŒO) ^Œâ◊~°^äŒ∞_çH˘_»∞‰õΩ J<Õk. ^•xÖ’x ^èŒ~°‡O – JO>Ë
^Œâ◊~°^äŒ∞_çH˘_»∞‰õΩÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O – ÉèÏ"å~°÷O. ~å=∞`«fiO.
DJ~°÷OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ '`«#— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ãÖã¨¯ $`«OÖ’
`«fi„Ñ¨`«ºÜ«∞OÖÏQÍ D`«#„Ñ¨`«ºÜ«∞O ‰õÄ_® (ÉèÏ"å~°÷OÖ’) +¨+‘ªqÉèíH˜Î (Ü≥ÚHõ¯)
z=~° Hõey#â◊|ÌOq∂^Œ =ã¨∞ÎOk. „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ|\˜ì Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'=∞#∞=∞xÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O— J<ÕJ~°÷OÖ’ '=∞#∞=∞xÜ≥ÚHõ¯— J<Õ+¨+¨ªºO`«Oq∂^Œ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« `«#„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ '=∞#∞=∞xÜ≥ÚHõ¯{`«#— 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ü≥ÚHõ¯qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, '=∞#∞=∞x`«#—. 'Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂™ê â◊Û—
Jx `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì ^•xÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞
KÕ~`° å~Ú. `«#„Ñ¨`º« Ü«∂O`«O `≥Å∞QÆ∞Ö’x 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ<¡ —£ J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
H©¡|ã¨=∞O J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=Ú—
=~°H‚ Oõ =zÛ =∞#∞=∞x`«#=Ú Jx J=Ù`«∞Ok. PzÛùH`õ k« `ú „« Ñ¨`º« Ü«∂ÅÖ’ '`«#—
J<Õk XHõ¯>Ë ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Åq∂^Œ ‰õÄ_® ™ê^è•~°}OQÍ =ã¨∞ÎOk. ~å=Úx
`«#=Ú, ã‘`«`«#=Ú. "≥Ú.
'`åfi~O÷° |∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« W`«~J° ~å÷ÅÖ’ `«#„Ñ¨`º« Ü«∞O ~å^Œ∞. J~°=∞iHõ,
*ÏÅi "≥Ú.
2. HÍHõuÜ Î ∞« =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Ñ¨ÙOã¨Î fi„ã‘`Î fi« O|∞Å =∞`«∞|~°OÌ÷ |∞#O ^•\Ï^Œ∞Å HõQ∞Æ .(11)
'HÍHõuÎÜ«∞=~°‚HõO|∞Å∞— J#flÑ¨Ù_»∞ (ÅH∆Íº#∞QÆ∞}OQÍ) 'HÍ— J<Õk XHõ
„Ñ¨`«ºÜ«∞OQÍ#∂, 'HõuÎÜ«∞— J<Õk =∞~À „Ñ¨`«ºÜ«∞OQÍ#∂ „QÆÇ≤ÏOKåe. Ñ¨ÙOã¨Î fiO
JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O. JÖÏˆQ „ã‘Î`«fiO JO>Ë „ã‘Îx `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O.
Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ Ñ¨ÙOã¨Î fiOÖ’ 'HÍ—, „ã‘Î`«fiOÖ’ 'HõuÎÜ«∞— =™êÎ~Ú. '=∞`«∞Ñπ— J<Õ
(ãÖã¨¯ $`«)„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O =∞`«∞|~°÷O. '`« ^Œ ™êº ã¨Îºã≤‡ #fl ã‘Îu =∞`«∞Ñπ—
J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O Hõey# (HõÅk, HõÅ"å_»∞) Jx J~°O÷ . ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ
=∞`«∞Ñπ„Ñ¨`«ºÜ«∞O ÖÏQÍ<Õ „Ñ¨^äŒè=∂qÉèíH˜Î z=~° Hõey#â◊ÉÏÌÅÃÑ· 'HÍ, HõuÎÜ«∞—
=™êÎ~Ú. „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ|\˜ì Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk.
=∞`«∞„Ñ¨Ê`«ºÜ«∂~°O÷ Ö’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ºÎõ O`å Å~Ú# P@ "≥Ú^Œ Å~Ú#
â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ 'HÍ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, „ã‘Îx
É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ 'HõuÎÜ«∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸ =™êÎ Ü«∞x ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
P@ Hõey# Ñ¨Ù~∞° +¨µ_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’ 'P@— J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ ÃÑ· „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O
KÕ`« 'HÍ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ 'P@{HÍ—. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz, P@HÍ. `«kú`åO`« "≥∞ÿ#Dâ◊|ÌO „áêuÑ¨kHõO.
(PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ÖˇÅ¡– Jx Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO) 'HÍ—„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~°QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞
=∞QÍ^Œ∞Ö’¡ KÕiL<åfl~Ú. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞— Jx _»∞Vò =zÛ, 'P@HÍñ_»∞— J=Ù`«∞Ok.
'P@ Hõey#„ã‘Î— J<Õ J~°÷OÖ’ 'HõuÎÜ«∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ 'P@HõuÎÜ«∞—.
HõuÜÎ ∞« „Ñ¨`º« Ü«∞O`åÅ∞ „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞ HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. P@HõuÜÎ ∞« .
'WÜ«∞—‰õΩ Z`«fiO =¿ãÎ P@Hõ`≥Î.
'Ñ¨ÙOã¨Î fi „ã‘Î`«fiO|∞Å— J#_»OKÕ`« W`«~° "≥∞ÿ# u~°º‰õΩ¯Å∞ "≥Ú. "å\˜x `≥e¿Ñ
â◊ÉÏÌÅÃÑ· DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. P@HÍ_»∞, P@HõuÎÜ«∞ J~Ú# <≥=∞e Jx LO_»^Œ∞.
'=∞`«∞|~°O÷ |∞#— J#_»OKÕ`« W`«~J° ~°O÷ Ö’ D„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ ~å=Ù. P@ J<ÕJ~°O÷
(™êfi~°÷O)Ö’ P@HÍ_»∞ P@HõuÎÜ«∞ Jx LO_»^Œ∞.
'P\Ï^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« P@ "≥Ú. "å\˜Ö’ KÕ~°xâ◊ÉÏÌxH˜ HÍ HõuÎÜ«∞Å∞
~å=Ù. WÅ∞¡HÍ_»∞(WÅ∞¡ HõÅ"å_»∞) WÅ∞¡HõuÎÜ«∞(WÅ∞¡ HõÅk) Jx HÍ=Ù.
'HÀÑ¨QÍ_»∞— W`åºkQÍ D`«kú`«O ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞OÃÑ· J~°∞^Œ∞QÍ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨
|_çOk.
3. HÍ=~°‚HõO|∞ u~°º‰õΩ¯Å‰õΩO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (14)
u~°º‰õΩ¯Å∞ JO>Ë Ñ¨â◊√=ÙÅ∞, Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q. 'HÍHõuÎÜ«∞=~°‚HõO|∞Å∞
Ñ¨ÙOã¨Î fi „ã‘`Î fi« O|∞Å =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^•\Ï^Œ∞Å HõQ∞Æ — Jx Ñ¨Ó~°fiO 'HÍ—J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=∞`«∞|~°÷OÖ’#∂, 'HÍHõuÎÜ«∞Å∞ H˘O_˘Hõ"åxH˜ ™êfi~°÷O|∞#— Jx ™êfi~°÷OÖ’#∂
Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ K≥Ñ¨Ê|_çOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 105
'HÍ— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨â◊√Ñ¨H∆Íº^Œ∞Å#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊ÉÏÌÅg∞^Œ ‰õÄ_®

=∞`«∞|~°O÷ Ö’#∂, ™êfi~°O÷ Ö’#∂ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ã¨∂„`å~°O÷ .
'XO\˜— (XO@i`«#O) HõÅk ([O`«∞=Ù) Jx XO\˜ J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ
=∞`«∞|~°O÷ Ö’ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'HÍ— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ XO\˜HÍ. 'ã¨=∂ã¨qÉèí H˜HÎ ˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, 'HÍHõuÜ Î ∞« ÅHõHÍ~°O|∞#‰õΩ QÆHÍ~°O|∞ H˘O_˘HõKÀñ
QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx QÆHÍ~° "≥∞ÿ, XO\˜QÍ. `«kú`åO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO. HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O =∞QÍkQÆ}OÖ’ KÕiOk. HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï`«∞Î
ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú ~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«#OÖ’ _»∞V√ =zÛ XO\˜QÍñ_»∞.
W|ƒOk â◊|ÌOg∞^Œ J^Õ (ÃÑ^ŒÌÑ¨ÙeH˜ zé∞`««Ñ¨ÙeH˜ Ñ¨Ù\˜ì#[O`«∞=Ù) J~°÷OÖ’
JO>Ë ™êfi~O÷° Ö’ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'HÍ— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ W|ƒOkQÍñ_»∞ J=Ù`∞« Ok.
W|ƒOkQÍñ_»∞ JO>Ë W|ƒOk J<Õ J~°÷O.
'HÍ=~°‚HõO|∞— J#_»OKÕ`« 'HõuÎÜ«∞— u~°º‰õΩ¯ÅÃÑ· ÖË^Œ∞. XO\˜QÆuÎÜ«∞
W|ƒOkQÆuÎÜ«∞ W`åºk~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
'u~°º‰õΩ¯Å‰õΩ#∞— J#flKÀ\˜ã=¨ ÚK«ÛÜ«∂~°O÷ KÕ`« 'HÍ—„Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨ÙOã¨Î fiOÖ’ „Ñ¨ã^≤ "úŒ ∞Õ
HÍx u~°º‰õΩ¯Å‰õΩ ~å=_»O J~°∞^Œ∞ Jx J~°÷O.
'HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J#_»OKÕ`« u~°º‰õΩ¯ÅÃÑ· HÍ „Ñ¨`«ºÜ«∞O ~å=_®xfl
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ HÍ#=zÛ#KÀ@¡ =∂„`«"Õ∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
4. `«=~°‚HõO|∞ ‰õΩÅ"åK«HõO|∞#‰õΩ „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞`«∞|~°÷O|∞#O
^ŒQÆ∞. (19)
‰õΩÖÏxfl É’kèOKÕâ◊|ÌO ‰õΩÅ"åK«HõO. '=∞`«∞Ñπ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O
=∞`«∞|~°O÷ . Hõey#(k) Jx nxJ~°O÷ . =∞`«∞|~°H÷ „õ Ñ¨`º« Ü«∞O „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ºÎõ O`«Og∞^Œ
=ã¨∞ÎOk. „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍ|\˜ì Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk.
„ã‘Îx `≥eÜ«∞*Ë¿ããÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ‰õΩÖÏxfl É’kèOKÕ, „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î z=~° Hõey#
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨~O° QÍ =∞`«∞Ñπ „Ñ¨`º« Ü«∂~°O÷ Ö’ '`«— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k
'H˘é=— ‰õΩÖÏxH˜ ãÖ|OkèOz#„ã‘Î J<ÕJ~°O÷ Ö’ H˘é= J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« '`«— „Ñ¨`«ºÜ«∞O J~Ú,H˘é=–`«. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz H˘é=`«. `«kú`åO`«O „áêuÑ¨kHõO. 'PzÛùHõ
â◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `«„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ „ã‘Îã¨=∂Å∞. HÍ|\˜ì nxÃÑ·
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å— Jx Ö’Ñ≤Oz 'H˘é=`«— J<Õ„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«Ñ^¨ OŒ
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'‰õΩÅ"åK«HõO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« ‰õΩÖÏxfl É’kèOK«xâ◊|ÌOÃÑ· D„Ñ¨`«ºÜ«∞O
~å^Œ∞. ™⁄QÆã¨∞ Hõey#„ã‘Î, ™⁄QÆã¨∞`« Jx HÍ^Œ∞.
'„ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx ("≥Ú.) É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞
D„Ñ¨`«ºÜ«∞O ~å^Œ∞. H˘é=*Ïu Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ 'H˘é=`«— Jx HÍ^Œ∞.
D„Ñ¨`º« Ü«∞O JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =∂„`«"∞Õ =ã¨∞OÎ k. (ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂ÅÃÑ·
Hõ#|_»^Œ∞.)
5. =QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞`«fi~O÷° |∞#O
^•ñ_ç =~°‚HõO |QÆ∞. (22)
=QÆ "≥Ú^Œ Öˇ·#q =QÍ^Œ∞Å∞. Wq Jhfl JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÖË. =∞`«∞(Ñπ) J<Õ
ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O (=∞`«∞–J~°÷) =∞`«fi~°÷O. Hõey#(k) Jx J~°÷O.
=∞`«∞|~°H÷ Oõ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ºÎõ O`«Og∞^Œ =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì '|Ç¨ï=K«<åO`«O— JO>Ë
„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K« <åO`«O. 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— HÍ|\˜ì 'Å∞—
J<Õ|Ç¨ï=K«#O z=~° Hõey#k. '|Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ— Jx ã¨∂„`«OÖ’
„Ñ¨`ÕºHõOQÍ K≥Ñ≤Ê#™ê=∞~°÷ºOKÕ`« D 'Å∞— qÉèíH˜ÎH˜ 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
Jx ~å=Åã≤# Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
„Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#O (Å∞) z=~° Hõey#, =QÆ(Å∞) "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨~O° QÍ,
Pâ◊|OÌ KÕ`« „ã‘=Î ºH˜Î `≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_ÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’, =∞`«∞Ñπ „Ñ¨`º« Ü«∂~°O÷ Ö’ 'Pñ_ç—
J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
'=QÆÅ∞ Hõey#„ã‘Î— J<ÕJ~°÷OÖ’ =QÆÅ∞ J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«<åO`«â◊|ÌOg∞^Œ
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« Pñ_ç J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ. =QÆÅ∞–Pñ_ç. Dã¨∂„`«OÖ’ '|Ç¨ï=K«
<åO`«O|∞Å‰õΩ— J<Õx~ˆ âÌ ™◊ ê=∞~°º÷ OKÕ`« 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx ~å=Åã≤#
(Å∞)qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy
=QÆÖÏñ_ç. D`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° Hõey#â◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘Îã¨=∂Å∞. HÍ|\˜ì
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, =QÆÖÏñ_ç J<Õ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`« "≥∞ÿ#Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 107
'=QÍ^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« =QÆÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO

ÖË^Œ∞. 'FÜ«∂~°=ÚÅ∞ Hõey#„ã‘Î— FÜ«∂~°=ÚÖÏñ_ç Jx HÍ^Œ∞.
'|Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« UHõ=K«<åO`«OÃÑ· DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . (=QÆ–
Pñ_ç) =QÍñ_ç, (z<≥fl–Pñ_ç) z<åflñ_ç Jx LO_»^Œ∞.
'„ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. =QÆÅ∞ Hõey# Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ =QÆÖÏñ_ç HÍ^Œ∞. ( "Õˆ~ã¨∂„`«OKÕ`«
=QÆÖÏñ_»∞ J=Ù`«∞Ok)
6. =QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩñ |∞Oã¨Î fiO|∞# =∞`«∞|~°O÷ ÉÏHÍ~°O
|QÆ∞. (23)
=QÆ "≥Ú^Œ Öˇ·#q =QÍ^Œ∞Å∞. Wq Jhfl JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÖË. =∞`«∞(Ñπ) J<Õ
ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ (=∞`«∞{J~°)÷ =∞`«fi~°O÷ . Hõey#(k) Jx J~°O÷ .
=∞`«∞|~°H÷ Oõ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ºÎõ O`«Og∞^Œ =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì '|Ç¨ï=K«<åO`«O— JO>Ë
„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K« <åO`«O. 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— HÍ|\˜ì 'Å∞— J<Õ
|Ç¨ï=K«#O z=~° Hõey#k. '|Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ— Jx ã¨∂„`«OÖ’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
K≥Ñ≤Ê#™ê=∞~°÷ºOKÕ`« D 'Å∞— qÉèíH˜ÎH˜ 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
~å=Åã≤#Ö’ÑÖ ~å^Œ∞.
„Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#O (Å∞) z=~° Hõey#, =QÆ(Å∞) "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨~O° QÍ,
Pâ◊|ÌOKÕ`« Ñ¨Ù~°∞+¨=ºH˜Î `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_ÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’, =∞`«∞Ñπ „Ñ¨`«ºÜ«∂~°÷OÖ’
'P— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
'=QÆÅ∞ Hõey#"å_»∞— J<ÕJ~°O÷ Ö’ =QÆÅ∞ J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«<åO`«â|◊ OÌ g∞^Œ
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'P— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ. =QÆÅ∞{P. Dã¨∂„`«OÖ’ '|Ç¨ï=K«
<åO`«O|∞Å‰õΩ— J<Õxˆ~Ìâ◊™ê=∞~°÷ºOKÕ`« 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Å∞
qÉèíH˜ÎH˜ ~å=Åã≤# Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy
=QÆÖÏ. D`«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O z=~° Hõey#â◊ÉÏÌÅ∞ (Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏºÅ∞) =∞QÍ^Œ∞Ö’¡
KÕi#q. HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞
QÍ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’, _»∞V√ =zÛ, =QÆÖÏñ_»∞ J<Õ Ñ¨^ŒO
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'=QÍ^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« =QÆÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. 'FÜ«∂~°=ÚÅ∞ Hõey#"å_»∞— FÜ«∂~°=ÚÖÏñ_»∞ Jx HÍ^Œ∞.
'|Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« UHõ=K«<åO`«OÃÑ· DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
(=QÆ{P) =QÍñ_»∞, (z<≥fl{P) z<åflñ_»∞ Jx LO_»^Œ∞.
'Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#— J#_»OKÕ`« „ã‘xÎ É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . =QÆÅ∞
Hõey# „ã‘Î J<ÕJ~°O÷ Ö’ =QÆÖÏñ_»∞ HÍ^Œ∞. ( "Õ~ˆ ã¨∂„`«OKÕ`« =QÆÖÏñ_ç J=Ù`«∞Ok)
7. =∂<å~°÷O|∞# ˆHHõ`«fiO|∞#O ^≥ñ_»∞ =~°‚HõO |QÆ∞. (25)
=∂#O JO>Ë Ñï=∂}O. H˘Å`« Jx J~°O÷ . „Ñ¨`º« Ü«∞O ‰õÄ_® =∂<å~°H÷ "õ ∞Õ .
Wk „Ñ¨^äŒ=∂O`«Og∞^Œ =ã¨∞ÎOk. 'UHõ`«fiO|∞#— JO>Ë UHõ`åfixfl É’kèOKÕâ◊|ÌO
g∞^Œ, UHõ`åfi~°÷OÖ’<Õ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
Ñï=∂}Ïxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ãn (Ñï=∂}"åK«HOõ ) „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«<åO`«O
J~Ú#n J~Ú#â◊|OÌ g∞^Œ UHõ`åfi~å÷xfl `≥e¿ÑãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ 'Zñ_»∞— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'`«∂=Ú— J<Õâ|◊ OÌ Ñï=∂}"åK«HOõ . JO>Ë H˘Å`«#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãk. `«∂=Ú
Ñï=∂}O HõÅk J<ÕJ~°O÷ Ö’ '`«∂=Ú— J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
Zñ_»∞ „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, `«∂=Ú–Zñ_»∞. 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
`«∂=Úâ◊|ÌOg∞k „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz, `«∂=Ú–Zñ_»∞. (L`«Î fiãÖkèx
ÉÏkèOz) 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ — Jx ãÖkè [iy, `«∂"≥∞ñ_»∞. D`«k`ú åO`«
„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ—¡ J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì „ã‘ãÎ =¨ ∞`«fi
„Ñ¨`ÕºHõq^è•#OKÕ`« (L^ŒO`« "≥∞ÿ<å, T~°∞ "≥Ú, "å\˜ÖÏQÍ) '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz, `«∂"≥∞ñ_»∞ J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'=∂<å~°H÷ Oõ |∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« Ñï=∂}Ïxfl `≥eÜ«∞*ËÜ∞« xâ◊ÉOÌ g∞^Œ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. "åxÜ«∞O`«, WO`«, "≥Ú.
'UHõ`«fiO|∞#— J#_»OKÕ`« („Ñ¨^äŒ=∂) |Ç¨ï=K«<åO`«Og∞^Œ 'Zñ_»∞— ~å^Œ∞.
Ô~O_»∞ `«∂=ÚÅ∞ Ñï=∂}O HõÅk J<ÕJ~°÷OÖ’ 'Ô~O_»∞ `«∂"≥∞ñ_»∞— Jx HÍ^Œ∞.
JÖÏˆQ 'Zñ_»∞— „Ñ¨`º« Ü«∂O`« "≥∞#ÿ â◊|OÌ ‰õÄ_® UHõ`åfi~O÷° Ö’<Õ (UHõ=K«#OÖ’<Õ)
LO@∞Ok. Zñ_»∞ „Ñ¨`º« Ü«∂O`«Og∞^Œ UqÉèHí ÖÎ˜ ’#∂ |Ç¨ï=K«#O ~å^Œ∞. `«∂"≥∞ñ
_»∞Å∞, =¸Ô~ñ_»∞ÅO^Œ∞ W`åºkQÍ LO_»^∞Œ . (A`≥ñÎ _»∞– A`≥OÎ @ Jx J~°∞^Œ∞QÍ
XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ qâı+¨ã¨÷ÖÏÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

109
„H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO
1. e_®¡@∞ìÅ _»∞V√# ÔH#∞ #∞=~°‚O|∞ ÅQÆ∞. (16)
'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— Jx Éèí∂`å~°÷OÖ’ e@∞ì =ã¨∞ÎOk. '`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ
@ìQÆ∞— Jx `«^Œú~°‡O "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ ÖÏ@∞ì =ã¨∞ÎOk. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ _»∞V√ =ã¨∞ÎOk. e_®¡@∞ìÅ∞, Z#∞, #∞=~°‚O|∞Å∞ J#flÑ¨Ù_»∞ Ü«∞^ä•
„Hõ=∞OQÍ J#fiÜ«∞O. 'e_®^ÕâO◊ |QÆ∞_»∞V√# HÔ #∞ J#∞#kÜ«Ú, ÖÏ_®^ÕâO◊ |QÆ∞
_»∞V√#‰õΩ '#∞— J#∞#kÜ«Ú <å^Õâ◊O|∞ ÅQÆ∞— Jx ã¨∂„`å~å÷xfl ã¨∂„`«Hõ~°Î
q=iOKå_»∞.
=O_»∞^è•`«∞=Ù‰Ωõ Éè∂í `å~°O÷ Ö’ 'Éè∂í `«O|∞# e @ìQ∞Æ — Jx e@∞ì ~åQÍ, =O_»∞{Öò.
'Éèí∂`«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ WQÍQÆ=∞O =zÛ ãÖkè [iy,
=O_ç–Öò. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~∞° #∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~∞° +¨ UHõ=K«#OÖ’
_»∞Vò =zÛ, =O_ç{_»∞Vò. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« _»∞Vò ™ê÷#OÖ’ 'Z#∞— J<Õk P^Õâ◊
"≥∞ÿ, =O_ç{Z#∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy '=O_≥#∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ ÖÏ@∞ìÖ’ =O_»∞{Öò. =O_»∞{_»∞Vò, _»∞V√‰õΩ '#∞— =~°O‚ =zÛ =O_»∞#∞.
'e_®¡@∞ìÅ— J#_»OKÕ`« e@∞ì, ÖÏ@∞ì J<Õ"å\˜HõO>Ë "Õ Ô~·# ÅHÍ~åxH˜ =zÛ#
_»∞V√‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. =O_»∞K«∞<åflñ_»∞, =O_»ñ_»∞ "≥Ú.
'_»∞V√#‰õΩ— J#_»OKÕ`« „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ |Ç¨ï=K«#O "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜H˜ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. =O_çi. =O_»∞^Œ∞=Ú "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« e_®¡@∞ìÅÖ’ DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì =O_çñ_»∞(=O_≥#∞).
=O_»∞ñ_»∞(=O_»∞#∞) J<Õq^èŒOQÍ 'Z#∞, #∞— Å∞ ~åx~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
2. V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞. (20)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã∂¨ „`å #fl#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù#‰õΩ J<ÕJ~°O÷ ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
'V˜— J<Õ=~°‚O W`«∞ÎQÍ Hõey#k V©`«∞Î. HõÅ(V˜), Ñ¨_»∞(V˜) "≥Ú. V©`«∞Î Ñ¨~°OQÍ
LO_Õk z=i=~å‚xHˆ HÍ|\˜ì 'L`«fiO|∞#‰õΩ— JO>Ë '(^è•`«∞=Ù)z=iL`«fi=Ú#‰õΩ—
J<Õ J~°O÷ .
V˜ J<Õk W`«∞QÎ Í Hõey#â◊|OÌ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl^•è `«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
z=~° L#flLHÍ~°O ™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ JHÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ ^Œx ã¨∂„`å~°O÷ .
=O_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '=ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞# q∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« q∞V˜
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ =O_»∞{q∞. q∞V˜Ö’ 'V˜— W`«∞Î. V˜ W`«∞ÎQÍ Hõey#k HÍ|\˜ì 'q∞—
V©`∞« .Î V© `«~Î Ú# 'q∞— Ñ¨~O° QÍ L#flk HÍ|\˜ì „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« =O_»∞ ^è•`«∞=ÙÖ’
z=iL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ '=O_»q∞—. DHõ$^ŒO`«„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞
ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz =O_»q∞ J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« V©`«∞Î HÍxk Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ DJ`«fiO
~å^Œ∞. =O_»∞K«∞<åflñ_»∞.
'L`«fiO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~° "≥∞#ÿ =~å‚xH˜ J`«fiO ~å^Œ∞. KåHõ, D‰õΩ "≥Ú.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl|\˜ì DJ`«fiO ^è•`«∞=ÙÔH HÍ|\˜ì V©`«∞Î
Ñ¨~° "≥∞ÿ<å ^è•`«∞=Ù HÍx^•xÖ’x L`åfixH˜ J`«fiO ~å^Œ∞. 'q#‰õΩ–=ÙV˜– Z.
q#‰õΩ"≥. WHõ¯_» q#Hõ"≥ J<Õq^èŒOQÍ ‰õΩV˜Ö’ L`åfixH˜ J`«fiO ~å^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO HÍ|\˜ì J`«fiO ~åx =O_»∞q∞(=O_»q∞), =O_»∞Hõ
(=O_»Hõ) J<Õq^èŒ =∞~Ú#~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
3. e_®¡@∞ìÅ=HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (24)
@ìQÆ∞— Jx `«^Œú~°‡O "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ ÖÏ@∞ì =ã¨∞ÎOk. =HÍ~°O JO>Ë
=HÍ~°Oá⁄Å∞¡. e_®¡@∞ìÅ=HÍ~°O JO>Ë e@∞ì ÖÏ@∞ìÅ‰õΩ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ#=HÍ~°O.
ÅHÍ~åxH˜ =KÕÛ„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÖ’ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#"≥∞ÿ# '=Ù— =~°‚OÖ’
=∂„`«"∞Õ =HÍ~°O LOk. e@∞ì, ÖÏ@∞ì ÅHÍ~åÅ‰õΩ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ# =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«# "≥∞#ÿ =Ù(q)=~°O‚ Ö’x =HÍ~°ÑÙ¨ á⁄Å∞¡("£) ‰õΩ qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k.
Jx ã¨∂„`å~°÷O.
=O_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· `«^Œú~å‡~°÷OÖ’ '`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì =zÛ,
=O_»∞–Öò. ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ =Ù „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»∞{=Ù. 'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_≥^ŒQÍQÆ=∞O|∞#∞ „|^äŒ=∞#∞=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥_»∞ÔQ_çQÍQÆ=∞O|∞Å∞#∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx Z^ŒQÍQÆ=∞O =zÛ, (=O_»∞{Z^Œ{=Ù) ãÖkè [iy,
'=O_≥^Œ=Ù—. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« WHõ¯_ç=Ù=~°‚HõOÖ’ =HÍ~åxH˜ ("£{L) Ö’ÑÖ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 111
=zÛ, =O_≥^Œ{L. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy =O_≥^Œ∞ Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨

HÍ|\˜ì =HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ =O_≥^Œ=Ù.
WÖÏˆQ e@∞ìÖ’ =O_çuq – =O_çu{W, =O_çu.
'e_®¡@∞ìÅ— J#_»OKÕ`« W`«~°ÅHÍ~åÅÖ’ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. =O_»∞K«∞<åfl=Ù.
=O_»QÆÅ=Ù. "≥Ú.
'=HÍ~°O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°=~å‚Å‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. =O_≥#∞.
=O_»∞^Œ∞~°∞.
4. u~°ºQÆ̊_»O|∞Å∞ "åK«ºO|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ e_®¡@∞ìÅ„Ñ¨^äŒ=∞|Ç¨ï=K«#O|∞#
ˆHHõ=K«#O |QÆ∞. (25)
u~°º‰õΩ¯ ÅO>Ë Ñ¨â◊√=ÙÅ∞, Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q. [_»O JO>Ë JKÕ`«#O.
@ìQÆ∞— Jx `«^Œú~°‡O "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ ÖÏ@∞ì =ã¨∞ÎOk.
u~°º‰õΩ¯Å∞ HÍh, [_®Å∞ HÍh, É’kèOÑ¨|_Õ@Ñ¨Ù_∞» (Hõ~ÅÎ° ∞ S#Ñ¨Ù_∞» ) e@∞ìÖ’#∞,
ÖÏ@∞ìÖ’#∂, „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ |Ç¨ï=K«#O™ê÷#OÖ’ UHõ=K«#O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO
^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
"Õ∞Ñ¶∞¨ =ÚÅ∞ QÆiÅ˚ ∞¡#∞. QÆ~˚° J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÃÑ· 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å
HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, (QÆ~ü˚–WOK«∞) '~°O*Ï^Œ∞Å ~ÚOK«∞H±
K«HÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞‰õO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~°∞HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— Jx kfi~°∞HõÎ
ÅHÍ~°O =zÛ QÆi˚Å∞¡. nxÃÑ· `«^Œú~å‡~°÷OÖ’ '`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì
=zÛ, QÆi˚Å∞¡–Öò, "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ∞ Jx (<å=∞) Hõ~°Î |Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’ LO_»@OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx ~°∞
=~°‚HõO =zÛ, QÆi˚Å∞¡{~°∞ Jx LO_»QÍ WHõ¯_» Hõ~°Î J~Ú# "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ∞ [_»O
HÍ=_»OKÕ`« „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O UHõ=K«#O (_»∞Vò) =zÛ, QÆi˚Å∞¡{_»∞Vò.
'e_®¡@∞ìÅ _»∞V√# ÔH#∞ #∞ =~°‚O|∞ ÅQÆ∞— Jx _»∞Vò ™ê÷#OÖ’ '#∞— =~°‚O =zÛ
QÆi˚Å∞¡#∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ zÅ∞‰õÅ∞ ÑëÔH#∞, u~°º‰õΩ¯ "åK«º "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ e@∞ìÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞
|Ç¨ï=K«<åxH˜ UHõ=K«#O.
'u~°ºQÆ˚_»=ÚÅ∞ "åK«ºO|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞Î ÖË^• =∞Ç¨Ïu
"åK«º "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. ~å=∞Hõ$+¨µÅ‚ ∞ =zÛi. ÅH©∆ ‡ã¨~ã° fi¨ `∞« Å∞ "≥∞`«∞~Î ∞° .
'e_®¡@∞ìÅ— J#_»OKÕ`« W`«~Å° HÍ~åÅÖ’ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. L^•. "Õ∞Ñ¶∞¨ =ÚÅ∞
QÆi˚Å¡ñQÆÅ=Ù. "≥Ú.
'„Ñ¨^=Œä ∞|Ç¨ï=K«#O|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« =∞^èºŒ =∞, L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ÅÖ’ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. zÅHõÖÏ~å K«Hõ¯QÍ ÑëH˜ui. QÆi˚Å∞¡^Œ∞=Ú "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO HÍ|\˜ì u~°ºQÆ˚_®Å∞ "åK«º "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~°ºO
~åx~°∂ÑÖ LO_»^∞Œ . zÅ∞HõÅ∞ ÑëH˜i, "Õ∞Ñ¶∞¨ =ÚÅ∞ QÆiÅ˚ ∞¡~∞° W`åºkQÍ LO_»=Ù.
5.LÉèíÜ«∞„áê~°÷#O|∞# ^Œ∞QÍQÆ=∞O|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞. (30)
Ü«Ú+¨‡^Œ~°÷O (h=Ù, g∞~°∞) Jã¨‡^Œ~°÷O (<Õ#∞,"Õ∞=Ú) J<Õ LÉèíÜ«∞=¸ Hõ~°ÎQÍ
Hõey# „áê~°#÷ O LÉèÜ í ∞« „áê~°#÷ O. 'L`«fiO|∞#‰õΩ— J<ÕKÀ\˜++¨ Kì≤ `Õ « L`«fiO'™ê÷#OÖ’—
Jx J~°÷O. J`«fiO UHÍÅ∞¡ HÍ|\˜ì 'JÖ’ HO`«ºã¨º— Jx ^Œ∞QÍQÆ=∞OÖ’ z=i
=~å‚xH˜ (LHÍ~åxH˜) P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ ^Œ~å÷Å∞ ‰õÄ_ç#LÉèÜ í ∞« „áê~°<÷ å~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ =zÛ#^Œ∞QÍQÆ=∞O
Ö’x LHÍ~°O™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# JHÍ~°O =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åx Hõ~°÷O.
'Pjâß≈Ñ¨ãO¨ „áê~°#÷ q^è∞Œ ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQ∞Æ — Jx „áê~°<÷ å~°O÷ Ö’ Å∂@∞ì =ã¨∞OÎ k,
HÍx Å∂@∞ìÖ’ ^Œ∞QÍQÆ=∞O qkèOÑ¨|_»ÖË^Œ∞. (ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~°O|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
^Œ∞QÍQÆ=∞O K≥Ñ¨Ê|_çOk, HÍx Wk ÖÏ@∞ì HÍ^Œ∞. ÖÏ_»O`åÅ„Ñ¨„H˜Ü«∞ K≥Ñ¨Ê_»O
J~ÚáÈ~Ú#`«~åfi`« Å∂@∞ì„Ñ¨„H˜Ü∞« „áê~°OaèOz#`«~åfi`« „Ñ¨ã∞¨ `Î Å« Hõ}∆ O K≥ÑÊ¨ |_»_O»
QÆ=∞xOKåe) ^Œ∞QÍQÆ=∞O ÖË‰Ωõ O_® ^Œ∞QÍQÆ=∂xH˜ J`«fiO ~å=_»O ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞.
HÍ|\˜ì ^Œ∞QÍQÆ=∂xH˜ J`«fiO qkèOz#™ê=∞~°÷ºOKÕ`« Dã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°"Õ∞
^Œ∞QÍQÆ=∞=¸, ^•xH˜ J`«fi=¸ ‰õÄ_® =™êÎ Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOKåe.
=O_»∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „áê~°÷<å~°÷OÖ’ Å∂@∞ì =zÛ, (Ü«Ú+¨‡^£, Jã¨‡^£)
LÉèíÜ«∂~°÷OÖ’ (J#ºÜ«Ú+¨‡^Œã¨‡`å¯~°ºO|∞ÅO ^Œ∞`«Î~À`«Î~°O|∞ |bÜ«∞O|∞)
L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ
=O_»∞–=Ú, „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ^è•`«∞=Ù‰õΩ ^Œ∞QÍQÆ=∞=¸, ^•xH˜ J`«fi=¸
=zÛ. =O_»∞^Œ=Ú.
'LÉèÜí ∞« — J#_»OKÕ`« LÉèÜ í ∂« ~°O÷ ÖË#Ñ¨Ù_∞» DHÍ~°ºO LO_»^∞Œ . HÍx LÉèÜ í ∂« ~°O÷
ÖËHõáÈ`Õ, „áê~°÷<å~°÷O ‰õÄ_® =∞$QÆº"Õ∞. "Õ∞=Ú =O_»∞^Œ∞=Ú, h=Ù =O_»∞^Œ∞=Ù
JxÖÏ_»O`«~°∂ÑÖ LO_»=K«∞Û. Å∂@∞ìÖ’ =O_»∞=Ú, =O_»∞ñ_»∞ Jx
=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ö’ U~°Ê_»`å~Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
'„áê~°÷#O|∞#— J#_»OKÕ`« W`«~å~°÷OÖ’ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. =∞#=Ú xÅ∞Û#k.

'^Œ— =~å‚xfl PQÆ=∞O KÕÜ«∞‰õΩO_®, ^Œ∞QÍQÆ=∞ =∞h ^•xH˜ J`«fi =∞h,
K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ 'Éè∞í lOK«∞^Œ=Ú– Éè∞í lO`«=Ú— („H˜Ü∂« .108) 'áÈ^Œ=Ú— („H˜Ü∂« .98)
"≥Ú^Œ Å~Ú# q^èŒOQÍ WHõ¯_» ^Œ∞QÍQÆ=∞HÍ~åºÅ∞ ~å=@O „Ñ¨Ü≥∂[#O.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO. HÍ|\˜ì J`«fiO ~åHõáÈ=_»O LO_»^Œ∞. LÉèíÜ«∞
„áê~°÷#OÖ’ =∞#=Ú =O_»∞^Œ∞=Ú Jx LO_»^Œ∞.
6. ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÖO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°‚HõO |QÆ∞. (38)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù#‰õΩ Jx J~°÷O
J=Ù`∞« Ok. XˆH^•xx P„â◊~ÚOzL#fl J<ÕHõ =∞~Ú#"åºáê~åÅÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜
K≥Ok#^•xx `≥e¿Ñ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'W— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ãÖã¨¯ $`«OÖ’
DJ~°÷OÖ’ (ã¨=∂#Hõ~°Î $HõÜ≥∂ó Ñ¨Ó~°fiHÍÖË) HÍÎ fi J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. HÍÎ fi
„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷OÖ’ L#flk HÍ|\˜ì D W„Ñ¨`«ºÜ«∂xfl HÍÎ fi~°÷O JO\Ï~°∞.
K≥·„`«∞O_»∞ =O_ç u<≥#∞. WHõ¯_» =O_»∞@, u#∞@ J<ÕÔ~O_»∞ „H˜Ü«∞Å∞ (Hõ~°Î
J~Ú#) K≥„· `«∞_»∞ XHõ¯_ç<Õ P„â◊~ÚOz ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O J~Ú<å~Ú.DÔ~O_çO\˜Ö’
'u#∞@— J<Õ^•xHõO>ˇ '=O_»∞@— J<Õ„H˜Ü«∞ Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜ K≥OkOk. HÍ|\˜ì
=O_»∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« 'W—„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»∞ {W.
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy '=O_ç— J=Ù`«∞Ok.
W„Ñ¨`«ºÜ«∂O`« "≥∞ÿ#Dâ◊|ÌO J=ºÜ«∞O. HÍ|\˜ì qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz =O_ç J<ÕÑ¨^ŒO
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
„H˜Ü«∞Å∞ Zxfl J~Ú<å Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜ ãÖ|OkèOz#"å\˜H˜ JxflO\˜H© W
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞_»∞ =O_ç, ux, K«kq x„kOK≥#∞.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ÖÏQÍ ã¨=∂#Hõ~Î° $Hõ=ÚÅ∞ J#HõáÈ=_»OKÕ`« Hõ~ÅÎ° ∞ aè#fl =∞~Ú<å
P„â◊Ü«∞O XHõ>Ë J~Ú`Õ W „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞xKÕ`« "≥∞ÿ„`«∞_»∞ H˘@ì|_ç
=∞_çÃã#∞.WHõ¯_» H˘@∞ì@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ K≥·„`«∞_»∞ Hõ~°Î. =∞_çÜ«Ú@‰õΩ "≥∞ÿ„`«∞_»∞ Hõ~°Î.
J~Ú<å H˘@∞ì@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°‡QÍ#∂, =∞_çÜ«Ú@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°ÎQÍ#∂ Wq
Ô~O_»∂ "≥∞ÿ„`«∞_»∞ XHõ¯_ç<Õ P„â◊~ÚOzLO_»_»OKÕ`« ã¨=∂#P„â◊Ü«∞O J~ÚOk.
HÍ|\˜ì Hõ~å‡~°÷Hõ "≥∞ÿ# H˘@ìO|_»∞ J<Õ^•xH˜ W „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛOk.
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞Å<£— J#_»OKÕ`« ^è•`«fi~°÷ "≥∞ÿ#"åºáê~°O "Õ~°∞"Õ~°∞ "å\˜x
P„â◊~ÚOzLO>Ë DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. K≥·„`«∞_»∞ =O_»ñQÍ "≥∞ÿ„`«∞_»∞ u<≥#∞. "≥Ú.
'Ñ¨Ó~°fiHÍÅO|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO HÍx^•xH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
K«∂K«∞K«∞O É’Ü≥∞#∞.
7. ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩO QÆ~Î° $Hõ~‡õ O|∞ÖO^Œ∞#∞ ÖÏñuHÕ QÆ~Ü Î° ∞« O^Œ∞
#QÆ∞. (48)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã∂¨ „`åxfl J#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù‰Ωõ J<ÕJ~°O÷ ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
ã¨∂„`«OÖ’ =ÚO^Œ∞ ã¨Hõ~°‡HõO ¿Ñ~˘¯#|_çOk. HÍ|\˜ì 'ÖÏñu— JO>Ë JHõ~°‡HõO.
Hõ~°‡Ü≥ÚHõ¯ PHÍOHõ∆#∞ HõeyOKÕ^è•`«∞=Ù ã¨Hõ~°‡HõO. K≥·„`«∞_»∞ J#fl=Ú#∞ u<≥#∞.
WHõ¯_» u<≥#∞ J<Õk ^Õxx u<≥#∞? J<Õq^èŒOQÍ Hõ~°‡#∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆#∞
Hõeyã¨∞#Î flk. HÍ|\˜ì u#∞^è•`«∞=Ù ã¨H~õ ‡° HõO. JHõ~‡° HõO JO>Ë Hõ~‡° Ü≥ÚHõ¯ PHÍOHõ#∆ ∞
HõeyOÑ¨x^è•`«∞=Ù. K≥„· `«∞_»∞ =K≥Û#∞. WHõ¯_» =K≥Û#∞ JO>Ë ^Õxx =K≥Û#∞ J<Õ„Ñ¨âfl◊
Ñ¨Ù@ì^Œ∞. JO>Ë Hõ~°‡#∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆ ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì =K«∞Û^è•`«∞=Ù JHõ~°‡HõO.
ÅHÍ~°~ "≥Ú^Œ Öˇ·#q ÅHÍ~å^Œ∞Å∞. Å@∞ì, e@∞ì, Å$@∞ì, ÖÏ@∞ì, Å∂@∞ì, ÅV˜
Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ ÅHÍ~åÅ∞ P~°∞.Pkâ◊|ÌOKÕ`« ÉèÏ"å~°÷Hõ @ „Ñ¨`«ºÜ«∞O, HÍÎ fi~°÷Hõ W
„Ñ¨`«ºÜ«∞O. HõÅV˜, Ñ¨_»∞V˜ "≥Ú^Œ Öˇ·#q „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú.
ã¨Hõ~°‡HõO S#^è•`«∞=Ù‰õΩ Hõ„~°Î~°÷OÖ’#∂, Hõ~å‡~°÷OÖ’#∂ ÅHÍ~åÅ∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#q =™êÎ~Ú. „H˜Ü«∞KÕ`« Hõ~°Î K≥Ñ¨Ê|_ç`Õ Hõ„~°Î~°÷O. „H˜Ü«∞KÕ`« Hõ~°‡ K≥Ñ¨Ê|_ç`Õ
Hõ~å‡~°O÷ .
K≥„· `«∞_»∞ J#fl=Ú#∞ u#∞K«∞<åfl_∞» . Hõ„~°~Î O÷° Ö’ u#∞ J<ÕãH¨ ~õ ‡° Hõ^•è `«∞=Ùg∞^Œ
Å@∞ì ÅHÍ~°O J~ÚOk.
K≥·„`«∞xKÕ`« J#fl=Ú u#|_»∞@. Hõ~å‡~°÷OÖ’(Ñ¨_»∞ J#∞|O^èŒO QÆey#)
u#∞ ÃÑ· ÉèÏ"å~°÷Hõ '@— „Ñ¨`«ºÜ«∞O.
JHõ~‡° HõO S#^è•`«∞=Ù‰õΩ Hõ~‡° LO_»^∞Œ . HÍ|\˜ì Hõ„~°~Î O÷° Ö’ =∂„`«"∞≥ ÅHÍ~å^Œ∞Å∞
=™êÎ~Ú.
K≥„· `«∞_»∞ =K≥Û#∞. =K«∞Û J<ÕJHõ~‡° Hõ^•è `«∞=Ù‰õΩ Hõ„~°~Î O÷° Ö’ e@∞ì ÅHÍ~°O SOk.
K≥„· `«∞_»∞ ~åHõ ("≥∞„ÿ `«∞_»∞ ~å_»∞) =K«∞Û J<ÕJHõ~‡° Hõ^•è `«∞=Ù‰õΩ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~O÷° Ö’
HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O.
8.QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞ Å~Ú Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#ÜÕ∞Hõã¨fi~°kfiã¨fi~°O|∞Å
~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜Ü«Ú_®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (50)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

QÆ∞~°∞=Ù JO>Ë KèO« ^Œâß≈„ãÖÎ Ö’ K≥ÑÊ¨ |_ç# n~°O… "≥Ú^Œ Öˇ#· ÅHõ}∆ ÏÅ∞ Hõey#k.
Ü«∂O`«O HÍxk, JO>Ë z=~° Ü«∞HÍ~°O ÖËx^è•`«∞=Ù JÜ«∂O`«O. WÜ«Ú\ò–PQÆ=∞.
J#flÑÙ¨ _»∞ WÜ«Ú\ò Ö’ @HÍ~°O W`«∞.Î \˜ `«~Î Ú# WÜ«Ú qkèOz#^•xH˜(P^ŒºO`Ò
@H˜`Ò) P^Œº=Ü«∞=OQÍ (=ÚO^Œ∞QÍ) =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. WÜ«ÚÖ’ LHÍ~°O
LKåÛ~°}™œHõ~°ºOHÀãÖ KÕ~°Ê|_çOk. HÍ|\˜ì WÜü∞ J<Õ^Õ PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
1. QÆ∞~°∞ =~Ú#JHõ∆~°O ÖËxn, 2. z=~° Ü«∞HÍ~°O ÖËxn, 3. XHõ\ ˜, ÖË^•
Ô~ O_» ∞ =∂„`« " ≥ ∞ JK«∞ÛÅ∞ Hõey#n J~Ú#^è •`« ∞ =Ù‰õ Ω Ñ¨ ~ ° O QÍ L#fl
WOK«∞QÍQÆ=∂xH©, 'Z— J<Õ =„HÍxH© =ÚO^Œ∞QÍ 'WÜü∞— J<Õk qHõÅÊOQÍ PQÆ=∞OQÍ
=ã¨∞OÎ k.
Éèí∞*ò ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ
"≥∞ÿ, Éèí∞*ò{WOK«∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« 'WOK«∞—‰õΩ =ÚO^Œ∞ 'WÜü∞— KÕi
Éèí∞*ò{WÜü∞{WOK«∞´ Éèí∞l~ÚOK«∞ J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì WÜ«Ú_®QÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Éèí∞*ò{WOK«∞´Éèí∞lOK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
=„HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, #y{Z_»∞#∞ ´ #yÜ≥∞_»∞#∞, #ÔÔQ_»∞#∞.
ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ JxflO\˜H© =ÚO^Œ∞ WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk, HÍ|\˜ì WHõ¯_»
=„HõO PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ñ¨~°OQÍ LO@∞Ok.
'QÆ∞~°∞q~°ÇÏ≤ `«O|∞ Å~Ú— J#_»OKÕ`« QÆ∞~°∞=∞O`å Å~Ú#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. Ü«∂Kü{WOK«∞´Ü«∂zOK«∞. J~°÷{WOK«∞´Ji÷OK«∞. "≥Ú.
'JÜ«∂O`«O|∞ Å~Ú#— J#_»OKÕ`« Ü«∞HÍ~åO`åÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
[Üü∞{WOK«∞´[~ÚOK«∞. =ºÜ«∞{WOK«∞´=º~ÚOK«∞. "≥Ú.
'UHõã¨fi~° kfiã¨fi~°O|∞Å— J#_»OKÕ`« =¸_»∞, JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯= JK«∞ÛÅ∞
LO>Ë DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. Hõ~∞° }ÕK«∞. á⁄@=∞iOK«∞ "≥Ú. „u=∞‡iÜ≥∞_»∞, „‰õΩ=∞‡iÜ≥∞_ç
Jx XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ qâı+¨„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
'WOK«∞QÆfi„HõO|∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~=° ~å‚Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ .
#y (#QÆ∞{W), Ñ¨_ç#"å_»∞ (Ñ¨_»∞{W{#) "≥Ú.
9. „H˜Ü∂« Ñ¶Å¨ O|∞ Hõ~Î° $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞KÀñ Q˘#∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞.(52)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù‰õΩ J<ÕJ~°÷O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „H˜Ü∞« ("åºáê~°O–Ñ¨x)Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶Å¨ O Hõ~#Î° ∞ á⁄O^ÕJ~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ
g∞^Œ 'H˘#∞— J<Õ ^è•`«∞=Ù J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok. Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
'^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» =O_»∞H˘#∞K«∞<åfl_∞» . WHõ¯_» =O_»∞H˘#∞K«∞<åfl_∞» JO>Ë `«#HÀãÖ
=O_»∞‰õΩO@∞<åfl_∞» Jx J~°O÷ . =O_ç#Ñ¨^•~°O÷ `«<Õ uO\Ï _»x `å`«Ê~°ºO. HÍQÍ
'=O_»∞@— J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Ñ¶¨ÅO S# =O@, Hõ~°Î S# ^Õ=^Œ`«∞Î_ç<Õ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
HÍ|\˜ì =O_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« H˘#∞ J<Õ^è•`«∞=Ù KÕ~°∞`«∞Ok. D
'H˘#∞— J<Õk ^è•`«∞=Ù HÍ|\˜ì Å_®kÅHÍ~åÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q H˘#∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ
=™êÎ~Ú. nx<≥ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷O JO\Ï~°∞.
'Hõ~°Î $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞KÀ— J#_»OKÕ`« „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î#∞ =∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œ_»O
J<ÕJ~°÷O ÖËxÑ¨Hõ∆OÖ’ H˘#∞^è•`«∞=Ù KÕ~°^Œ∞. ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ =O_»∞K«∞<åfl_»∞. WHõ¯_»
=O_»∞„H˜Ü∞« ‰õΩ Ñ¶Å¨ "≥∞#ÿ =O@ ^Õ=^Œ`∞« _Î xç XHõ¯_çx =∂„`«"∞Õ á⁄O^Œ∞`«∞O ^Œ<JÕ ~°O÷
ÖË^Œ∞.(=O_çOk ^Õ=^Œ`«∞Î_Õ J~Ú<å u<Õk ^Õ=^Œ`«∞Î _˘Hõ¯_Õ HÍ^Œ∞)HÍ|\˜ì
H˘#∞^è•`«∞=Ù J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO HÍÖË^Œ∞.
H˘#∞ '^è•`«∞=Ù— J#_»OKÕ`« Å_®kHÍ~åºÅ∞, PÜ«∂=~°‚qHÍ~åÅ∞, H˘#∞‰õΩ
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. =O_»∞H˘xÜ≥∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« x`«ºO HÍ|\˜ì P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ H˘#∞^è•`«∞=Ù KÕ~H° áõ È=_»O
LO_»^Œ∞. =O_≥#∞ J<Õ^•xH˜ =O_»∞H˘<≥#∞ J<ÕJ~°÷O ÖË^Œ∞.
10. WHÍ~°=„HõO|∞ Å∞HõOÎ |∞ÖO^Œeq Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞KÀ Ü«∂‰õΩ ã¨HÍ~°O |QÆ∞.
(54)
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ZUXFÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ =„HÍÅ∞. J~Ú<å Z#∞, Z_»∞, Z_ç, Z^Œ
"≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’ LO_ç 'Z— J<Õk XHõ¯\˜ =∂„`«"∞Õ ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ LO_»_O»
ãÖÉèqí ã¨∞OÎ k.LHõ=Î Ú ÅO>Ë Dã¨∂„`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiO =~°‰Ωõ K≥ÑÊ≤ #q. Ü«∂‰õΩ JO>Ë
Ü«∞HÍ~åxH˜ Jx J~°÷O. WHõ¯_» Ü«∞HÍ~åxfl ã¨fi~°ã¨Ç≤Ï`«OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
Dã¨∂„`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiO=~°‰õΩ K≥Ñ¨Ê|_ç#ÅHõ∆}ÏÅÖ’x 'W— HÍ~°=¸, 'Z—
J<Õ=„Hõ=¸ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ "å\˜H˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl, ^è•`«∞=ÙÖ’xJK«∞Û`À
QÆ∂_ç#Ü«∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ ã¨HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
KÕÜ«Ú^è•`«∞=Ùg∞^Œ HÍÎ fi~°÷OÖ’ 'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÖO |∂~°fiHÍÅO|∞#O
k=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« W „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ KÕÜÚ« {W. „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Ü«Ú =~°O‚ ™ê÷#OÖ’ ã¨HÍ~°O =zÛ, KÕãπ{W´KÕã≤ Jx J=Ù`«∞Ok. 'KÕÜÚ« {Z_»∞—

J#flÑ¨Ù_»∞ =„HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ Ü«∂‰õΩ ã¨HÍ~°O =zÛ, KÕÃã_»∞. "≥Ú.
'WHÍ~°=„HõO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« W,Z J<Õ"å\˜HõO>ˇ "Õ Ô~·#=~°‚O Ñ¨~° =∞~Ú`Õ
ã¨HÍ~°O ~å^Œ∞. KÕÜ«∞QÆÅ_»∞, KÕÜ«Ú@. "≥Ú.
'LHõ Î O |∞ÅO^Œ e q— J#_» O KÕ ` « Dã¨ ∂ „`åxH˜ `« ~ åfi`« K≥ Ñ ¨ Ê É’ÜÕ ∞
(„Ñ¨`º« Ü«∂^Œ∞ÅÖ’x) WHÍ~°(=„Hõ)O Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ Ñ¨Ù_»∞ ã¨HÍ~°O ~å^Œ∞. KÕÜÚ« {WOK«∞´
KÕ~ÚOK«∞. KÕã≤OK«∞ Jx ã¨HÍ~°O ~å^Œ∞.
'Ü«∂‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~° "≥∞ÿ#Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ ã¨HÍ~°O ~å^Œ∞. =O_»∞–W. =O_ç.
=K«∞Û{Z#∞´=K≥Û#∞. "≥Ú.
10. =ÚV√ Ñ¨~°O|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞#∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ
=∂=Ú_çÜ«Ú #QÆ∞. (61)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù‰õΩ J<Õ J~°÷O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. 'Å∂}‡^èºŒ =∞=Ù~°∞Å‰õΩ =Ú_»∞V√ ÅQÆ∞— Jx Å∂@∞ìÖ’ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ, |Ç¨ï=K«<åÅÖ’ LO_Õ =Ú,_»∞Vò J<Õ"å\˜H˜ =ÚV√ Jx ¿Ñ~°∞. D '=Ú,_»∞Vò—
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ "å\˜H˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl^•è `«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ n~å…xH˜
„Ç¨Ïã¨fiO =ã¨∞ÎOk. ^•xH˜ ÃÑ·# L#fl=Ú=~å‚xH˜ =∂=Ú_ç ( ‡ ) HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
'H˘#∞— ^è•`«∞=Ù‰õΩ Å∂@∞ìÖ’ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#OÖ’ H˘#∞{_»∞Vò Jx
U~°Ê_»QÍ '=ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÀâ◊|ÌO|∞ H˘#∞#‰õΩ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'H˘#∞—‰õΩ 'HÀ— J<Õk P^ÕâO◊ QÍ =zÛ, HÀ{_»∞Vò. „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
HÀ n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ H˘{_»∞Vò. _»∞(Vò) V˜`«∞Î HÍ|\˜ì =ÚO^Œ∞ xO_»∞ã¨∞#fl
=zÛ H˘O_»∞. 'Jñ@ ~ÚñHõ K«∞ñ_»∞ â◊|ÌO|∞ÖO ^ŒÑ¨Ê— Jx WHõ¯_» J~°ã¨∞#fl
~å^Œ∞. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì H˘#∞‰õΩ 'HÀ— P^ÕâO◊ ~å#Ñ¨Ù_»∞ H˘#∞ñ_»∞ Jx LO@∞Ok.
H˘#∞{=Ú J<Õ UHõ=K«#OÖ’ H˘#∞‰õΩ HÀ P^Õâ◊ "≥∞,ÿ HÀ{=Ú, „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
„Ç¨Ïã¨fi=¸, (H˘{=Ú) =Ú=~å‚xH˜ =∂=Ú_ô =zÛ 'H˘=Ú‡— J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ
~°=Ú‡, ~°O_»∞ "≥Ú.
'HÀ— P^Õâ◊O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ H˘#∞=Ú Jx L#flÑ¨Ù_»∞ (n~°…"Õ∞ ÖË^Œ∞ HÍ|\˜ì
„Ç¨Ïã¨fiO„Ñ¨ãH¨ Î˜ ÖË^∞Œ ) Dã¨∂„`«OKÕ`« n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~åÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì =Ú=~°H‚ ÍxH˜
=∂=Ú_ç ‰õÄ_® ~å^Œ∞. H˘#∞=Ú‡ W`åºkQÍ HÍ^Œ∞.
'=ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«# "≥∞ÿ# =Ú,
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«# "≥∞ÿ# _»∞Vò, "≥Ú^Œ Öˇ·#q Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞.
~åñ_»∞, ~å=Ú, ~åHõ "≥Ú.
11. ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞. (63)
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz ^è•`«∞=Ù‰õΩ J<Õ J~°÷O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ JO>Ë ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=Ù‰õΩ Jx J~°O÷ . JOQÆÅ
"≥Ú^Œ Öˇ·#q JOQÆÖÏ^Œ∞Å∞. Wq PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ∞. WOK«∞H±–PQÆ=∞. J#flÑ¨Ù_»∞
WOK«∞H±Ö’ HõHÍ~°O W`«∞Î. H˜`«∞Î J~Ú# 'WOK«∞— ^è•`«∞=Ù‰õΩ JO`åº=Ü«∞=OQÍ
JO>Ë z=~° PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ JxflO\˜H©, JOQÆÅ
"≥Ú^Œ Öˇ#· PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õÄ z=~° 'WOK«∞— J<Õk PQÆ=∞OQÍ =zÛ KÕ~∞° `«∞Ok.
J~°q÷ âı+O¨ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ HÍ|\˜ì DWOK«∞‰õΩ¯ ™êfi~°O÷ Ö’ (^è•`«∞=Ùg∞^Œ J^Õ J~°O÷ Ö’)
=ã¨∞OÎ k.
Éèí∞*ò J<Õk ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=Ù. `≥Å∞QÆ∞Ö’ nxH˜ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« 'WOK«∞—
J<Õk PQÆ=∞OQÍ =zÛ, Éè∞í *ò–WOK«∞. (WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å#Ñ¨Ù_»∞) Éè∞í lOK«∞ Jx
J=Ù`«∞Ok.
^è•`«∞=Ù‰õΩ PQÆ=∞OQÍ ~å=_»OKÕ`« WOK«∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ J=Ü«∞=O J=Ù`«∞Ok.
HÍQÍ Å@∞ì "≥Ú^Œ Öˇ·#ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ ™êfi~°÷OÖ’ =zÛ#DWOK«∞g∞^Œ =™êÎ~Ú.
Éè∞í lOK«∞K«∞<åflñ_»∞.
JOQÆÅ J<ÕPzÛùH^õ •è `«∞=Ù‰Ωõ Dã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ JOQÆÅ–WOK«∞.
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy, JOQÆeOK«∞. nxÃÑ· Å_®^Œ∞Å∞
=™êÎ~Ú. JOQÆeOK«∞K«∞#flk. "≥Ú.
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"ÕtOKÕ
ãÖã¨¯ $`« ^è•`«∞=ÙÅ∞ JxflO\˜H© =ÚO^Œ∞QÍ ™êfi~°÷OÖ’ Dã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O
WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk.
'JOQÆÖÏ^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« PzÛùHÍÅ‰õΩ =∂„`«O JOQÆÖÏ^Œ∞ÅÖ’ ÖËx^è•`«∞=Ù‰Ωõ
D(™êfi~°÷OÖ’) WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. =O_»∞K«∞<åfl_»∞, =O_≥#∞."≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì WOK«∞QÍQÆ=∞O ÖË‰Ωõ O_® ãÖã¨¯ $`«
^è•`«∞=Ù, JOQÆÖÏ^Œ∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»=Ù. Éèí∞*ˇ#∞ (Éèí∞lOK≥#∞)
JOQÆÅK«∞<åfl_»∞ W`åºk ~°∂áê Å∞O_»=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
12. WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»Ü«Ú QÆ=Ù QÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞. (64)
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`«O#∞Oz
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— J<ÕÑ¨^ŒO Dã¨∂„`«OÖ’H˜ J#∞=iÎã¨∞ÎOk. 'WL|∞∞Å‰õΩ— Jx
`«Ñ¨~°Hõ~°}O ÖË‰õΩO_® xˆ~ÌtOK«_»OKÕ`« DPQÆ=∂Å∞ n~å…Å∞(DT|∞∂) ‰õÄ_®
„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú. JÜ«ÚH±– J=ÙH±– J~°∞H± (JÜ«Ú QÆ=Ù QÆ~°∞‰õΩ¯) J<Õ"å\˜Ö’
HõHÍ~åÅ∞ W`«∞ÎÅ∞. q∞ye# JÜ«Ú, J=Ù, J~°∞ J<Õ"å\˜Ö’ z=iLHÍ~°O
LKåÛ~°}™œHõ~°ºOHÀãÖ KÕ~°Ê|_çOk. H˜`«∞ÎÅ∞ J~Ú# JÜü∞, J"£, J~ü J<Õq
^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° PQÆ=∞OQÍ =zÛ KÕ~°`å~Ú.
1. WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=Ùz=~° L#fl WHÍ~åxH˜
JO>Ë W,D Å‰õΩ ÃÑ·# JÜü∞ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'l— J<Õ^•è `«∞=Ù‰Ωõ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O
=zÛ. l{WOK«∞. (WÜ«Ú_®QÆ=∂xfl ÉÏkèOz) „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ù‰õΩ
JÜü∞ PQÆ=∞OQÍ =zÛ. l{JÜü∞{WOK«∞. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy [Üü∞{WOK«∞´
[~ÚOK«∞. WÖÏˆQ h J<ÕDHÍ~åO`«^è•`«∞=Ù‰õΩ JÜ«ÚQÍQÆ=∞ "≥∞ÿ, h{WOK«∞´
#~ÚOK«∞.
2. WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=Ù z=~° L#fl 'L—HÍ~åxH˜
ÃÑ·# J"£ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'„^Œ∞— ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ „^Œ∞–WOK«∞.
„Ñ¨ã∞¨ `Î « ã¨∂„`«OKÕ`« J"£ PQÆ=∞ "≥∞,ÿ „^Œ∞{J"£{WOK«∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãO¨ kè [iy,
„^Œ"£{WOK«∞´ „^ŒqOK«∞.
n~°… "≥∞ÿ#THÍ~åO`åxH˜ ‰õÄ_® WÖÏˆQ J"£ PQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. Å∂–WOK«∞.
Å∂–J"£–WOK«∞. ÅqOK«∞.
3. WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=Ùz=~° L#fl '|∞∞—HÍ~åxH˜
ÃÑ·# J~ü£ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'^èŒ$— ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ ^èŒ$–WOK«∞.
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« J~ü PQÆ=∞ "≥∞ÿ, ^èŒ${J~ü£{WOK«∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy,
^èŒ~ü{WOK«∞´ ^èŒiOK«∞.
n~°… "≥∞#ÿ |∞∂HÍ~åO`åxH˜ ‰õÄ_® WÖÏˆQ J~ü£ PQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k. `«$Ï{WOK«∞.
`«$Ï{J~ü£{WOK«∞ ´ `«iOK«∞.
'WL|∞∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« WL|∞∞ÅHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#=~å‚Å‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
Hõ~∞° }{WOK«∞´ Hõ~∞° }ÕK«∞.
J#∞=$`«Î "≥∞#ÿ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— J<Õ^àŒ O◊ KÕ`« DHÍ~°ºO PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õΩ
~å^Œ∞. =O_»∞{WOK«∞ ´ =O_çOK«∞.
[~ÚOK«∞ J<Õ^•xg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’ WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ [~ÚOK«∞{WOK«∞, WHõ¯_»
[~ÚOK«∞ J<Õk WOK«∞QÍQÆ=∞O KÕ~_° O» KÕ`« `«`û« =∞^è•`«∞=Ù J~ÚOk. ãÖã¨¯ $`«
^è•`«∞=Ù HÍ^Œ∞ HÍ|\˜ì JHõ¯_» J=ÙQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. [~ÚOÑ≤OK«∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì PQÆ=∂Å∞ ÖË‰õΩO_® lOK«∞
([~ÚOK«∞), „kOK«∞ („^ŒqOK«∞) W`åºk ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
13. xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞. (65)
xi˚ JO>Ë x~ü J<ÕLÑ¨ã¨~°æ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl 'l— J<Õ^è•`«∞=Ù. <å=∞=ÚÅ∞
JO>Ë <å=∞^è•`«∞=ÙÅ∞. <å=∞O JO>Ë „áêuÑ¨kHõO. „áêuÑ¨kHõO (J^è•`«∞ó)
^è•`«∞=Ù HÍ^Œ∞. HÍx ^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#flÑ¨Ù_»∞ (^è•`«∞`«fi–q=Hõ∆)
H˘xfl<å=∂Å∞ ^è•`«∞=Ù Å=Ù`å~Ú. Jq <å=∞^è•`«∞=ÙÅ∞. ("å\˜H˜ WOK«∞QÍQÆ=∞O
=ã¨∞ÎOk.) WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»ÜÚ« QÆ=ÙQÆ~∞° ‰õΩ¯ ÅQÆ∞— Jx ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅz=i 'W— HÍ~åxH˜ JÜ«ÚQÍQÆ=∞O
=ã¨∞OÎ k.
JÜ«ÚQÍQÆ=∞O (ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞.) PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ~å^Œ∞.
Jyæ{WOK«∞´ JyæOK«∞. HÍ|\˜ì Dx¿+^èŒã¨÷ÅOÖ’ PzÛùHÍÅ„Ñ¨ã¨H˜Î ÖË^Œ∞.
PJÜ«ÚQÍQÆ=õ ∞O xi˚ J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«^•è `«∞=Ù‰õÄ, ãÖã¨¯ $`«<å=∞^è•`«∞=ÙÅ‰õÄ
~å^Œ∞ Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
xi˚ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, xi˚{WOK«∞.
'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— Jx JÜ«ÚQÍQÆ=∞O ~å=Åã≤LO_»QÍ
„Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O x¿+kèOK«_»OKÕ`« ~å^Œ∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy xi˚OK«∞ Jx
J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ #∞u J<Õ<å=∞^è•`«∞=Ù#∞Oz #∞u{WOK«∞´#∞uOK«∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

(x~°~˚ ÚOK«∞, #∞`«~ÚOK«∞ W`åºkQÍ JÜ«ÚQÍQÆ=∞O =zÛ#~°∂ÑÖ LO_»^∞Œ .)

'xi˚— Jx x~ü J<ÕLÑ¨ã~¨ `æ° À xˆ~tÌ OK«_O» KÕ`« DLÑ¨ã~¨ æ° ÖËxÑ¨HO∆õ Ö’ Dx¿+^èOŒ
=iÎOK«^Œ∞. [~ÚOK«∞.
<å=∂Å∞ JO>Ë „áêuÑ¨kHõÅ∞, ^è•`«∞=ÙÅ∞ HÍ=Ù. HÍ|\˜ì "å\˜H˜ WOK«∞QÍQÆ=∞O
~å^Œ∞. WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÆ LO>Ë QÍx JÜ«ÚQÍQÆ=∂xH˜ „áê¿ÑÎ ÖË^Œ∞. „áêÑ≤Î
ÖË#Ñ¨Ù_»∞ x¿+kèOK«_»O J#=ã¨~°O. HÍ|\˜ì –
1. ã¨∂„`«OÖ’ '<å=∞O|∞Å‰õΩ— J<Õ^Œà◊O =º~°÷O J=Ù`«∞#flk.
2. =º~°÷ =∞~Ú#D^Œà◊O '^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞H˘#flÑ¨C_»∞ <å=∂Å∞
‰õÄ_® ^è•`«∞`åfixfl á⁄Ok, WOK«∞QÍQÆ=∂xfl á⁄O^Œ∞`å~Ú— J<ÕJ~å÷O`«~åxfl
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk. nx<Õ J~å÷O`«~°*Ï˝Ñ¨#O JO\Ï~°∞.
3. WÖÏ <å=∂Å‰õΩ ^è•`«∞`«fi=¸, WOK«∞QÍQÆ=∞=¸ ~åQÍ, #∞u{WOK«∞
"≥Ú. WHÍ~åO`åÅ‰õΩ JÜ«ÚQÍQÆ=∞O „áêÑ≤Îã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
JÜ«ÚQÍQÆ=∞O x¿+kèOÑ¨|_ç, ~åHõáÈ=@OKÕ`« ãÖkè [iy, #∞uOK«∞ Jx
J=Ù`«∞Ok. #∞`«~ÚOK«∞ J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#J™ê^èŒ∞~°∂áêÅ#∞ "åiã¨∂Î „Ñ¨ã¨∞Î`«
JÜ«ÚQÍQÆ=∞x¿+^èŒÅHõ∆}O ™ê~°÷HõO J=Ù`«∞#flk.
4. *Ï˝ÑH¨ ãõ ^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ ÃÑJ· ~°O÷ KÕ`« â◊Ü∞« #{WOK«∞´â◊Ü∞« xOK«∞. Ñ¨Ü∞« #{WOK«∞´
Ñ¨Ü«∞xOK«∞."≥Ú. Hõq„Ñ¨Ü«ÚHõÎ~°∂áêÅ∞ ã≤kúOK«@O „Ñ¨Ü≥∂[#O.
=º~°÷ "≥∞#ÿ ã¨Å÷ OÖ’ Dq^èOŒ QÍ 1. "≥Ü · ∞« ~°º÷ O 2. J~å÷O`«~*° Ï˝Ñ#¨ O 3. ™êfiOâ◊OÖ’
Kåi`å~°÷ºO 4. J#º„`«Ñ¶¨ÅO Jx <åÅ∞QÆOâßÅ∞ LO\Ï~Ú.
14. ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¸ ¨ Ñ¨ÔŒè |∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» QÆ∞}O|QÆ∞.
(66)
LÑ¨^èŒ JO>Ë z=i=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ =~°‚O. J,U,F J<Õ=~å‚Å‰õΩ QÆ∞}O (J^ÕVò
QÆ∞}ó) Jx ¿Ñ~°∞. 'WHÀ QÆ∞}=$nú— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«Ñi¨ ÉèÏ+¨K`Õ « QÆ∞}O qkèOz#KÀ@
Jk WL|∞∞ÅˆH =ã¨∞OÎ k. |∞∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ =KÕÛ 'J— J<ÕQ∞Æ }O, `«~∞° "å`« ~ˆ Ñ¶¨
Hõey(J~ü) =ã¨∞ÎOk.
1.WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅÖ’ z=i#∞Oz ~Ô O_»==~°O‚
S# „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# WHÍ~°O ™ê÷#OÖ’ 'U— J<ÕQÆ∞}=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
zè^£ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O
=zÛ, zè^£{WOK«∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« LÑ¨^èŒ S# WHÍ~åxH˜ UHÍ~°O =zÛ,
KèÕkOK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
2. WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅÖ’ z=i#∞Oz ~Ô O_»==~°O‚
S# „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# LHÍ~°O™ê÷#OÖ’ 'F—J<ÕQÆ∞}=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. L^•.
Ñ¨Ù+π{WOK«∞, áÈ+≤OK«∞.
3.WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅÖ’ z=i#∞Oz ~Ô O_»==~°O‚
S# „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#|∞∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ 'J~ü— J<ÕQÆ∞}=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
L^•. =$+π{WOK«∞, =~ü+π{WOK«∞´=i¬OK«∞.
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ— J#_»O ã¨Ê+¨ì`«ˆH. PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ∞ Ç¨ÏÖO`åÅ∞ ÖË=Ù.
HÍ|\˜ì PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅÖ’ WL|∞∞Å∞ LÑ¨^èŒÅ∞QÍ LO_»=Ù,
'ÅÑ¶Ú¨ — J#_»OKÕ`« QÆ∞~°∂Ñ¨^ÅŒè ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. TÇπÏ{WOK«∞´TÇ≤ÏOK«∞.
'LÑ¨^èŒÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« WL|∞∞Å∞ LÑ¨^èŒÅ∞ HÍHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
l{WOK«∞´[~ÚOK«∞. „^Œ∞{WOK«∞´„^ŒqOK«∞. ^èŒ${WOK«∞. WHõ¯_» QÆ∞}O ~å^Œ∞.
WOHõ J~°∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ^èŒiOK«∞. "≥Ú.
'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — J#_»O ã¨Ê+¨`ì HÔ« . ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅ‰õΩ (WOK«∞‰õΩ¯
`«Ñ¨Ê‰õΩO_® =ã¨∞ÎOk HÍ|\˜ì) WOK«∞H± aè#flO Ñ¨~°OQÍ LO_»^Œ∞. DQÆ∞}OKÕ`«
(KèÕkOK«∞ "≥Ú.) D^è•`«∞=ÙÅ∞ QÆ∞~°∞=∞O`åÅ∞ J=Ù`å~Ú HÍ|\˜ì g\˜g∞^Œ
WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« QÆ∞}O ~å=_»O x`«ºO. HÍ|\˜ì QÆ∞}O ~åx zèkOK«∞,
Ñ¨Ù+≤OK«∞, =$+≤OK«∞ =O\˜~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
15. ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞. (66)
Ñ¨xÖ’ W`«~°∞Å#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz#J~°÷O „¿Ñ~°}O. WOK«∞‰õΩ¯Ö’ z=iHõHÍ~°O W`«∞Î.
H˜`«∞Î S# WOK«∞, ^è•`«∞=Ù‰õΩ JO`åº=Ü«∞=OQÍ JO>Ë z=~À¡ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok.
Jxfl ^è•`«∞=ÙÅ‰õÄ z=~° „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =zÛ KÕ~∞° `«∞Ok.
=O_»∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ '=O_Õq^èŒOQÍ KÕÜ«Ú— J<ÕJ~°÷OÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, =O_»∞{WOK«∞, JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy =O_çOK«∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ nxÃÑ· =™êÎ~Ú. =O_çOK«∞K«∞<åfl_»∞. =O_çOK«∞@ "≥Ú.

=O_»∞ – =O_≥#∞ JO>Ë `å<≥· =O_® _»x J~°÷O. =O_çOK≥#∞ JO>Ë `å#∞
=O_»‰õΩO_® W`«~°∞Å#∞ =O_Õ@@∞¡ KÕâß_»∞ Jx J~°÷O.
ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅ‰õΩ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx =ÚO^Œ∞QÍ
™êfi~O÷° Ö’ XHõWOK«∞‰õΩ¯ =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì „¿Ñ~°}Ï~°H÷ õ "≥∞#ÿ DWOK«∞‰õΩ¯ ™êfi~ˆ O÷ K«∞‰õΩ¯
g∞^Œ =ã¨∞ÎOk. Ñ¶¨∞\ò{WOK«∞{WOK«∞ ´ Ñ¶¨∞\ÕÑ≤OK«∞. "≥Ú.
'ã¨~°fiO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`åÅ∞, PzÛùHÍÅ∂ J~Ú#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
JxflO\˜H© DHÍ~°ºO J=Ù`«∞Ok. Ñ¶¨∞\ÕÑ≤OK«∞, =O_çOK«∞, "≥Ú.
'„¿Ñ~°}O|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« ™êfi~O÷° Ö’ Dã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞.
=O_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ =O_çOK«∞ Jx HÍ^Œ∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì (™ê=∂#ºâß„™êÎx Hõ#∞QÆ∞}OQÍ)
WOK«∞‰õΩ¯ ÖË‰õΩO_® „¿Ñ~°}Ï~°÷O ã≤kúOK«^Œ∞. Ñ¶¨∞\ÕK«∞ J<Õ^•xH˜ Ñ¶¨∞\ÕÑ≤OK«∞
J<ÕJ~°÷O LO_»^Œ∞. JÖÏˆQ =O_çOK«∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ =O_»∞ Jx LO_»^Œ∞.
16. ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞#
kfi~°∞HõÎÅHÍ~°~ |QÆ∞. (71)
~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ#· q ~°O*Ï^Œ∞Å∞. WOK«∞‰õΩ¯Ö’xK«HÍ~°O WOK«∞HõÛHÍ~°O. ãäO^Œ∞HõO
JO>Ë aO^Œ∞=Ù (WOK«∞Ö’ xO_»∞ã¨∞#fl) `À ‰õÄ_ç#k. „¿Ñ~°}O HÍxk J„¿Ñ~°}O.
JO>Ë ™êfi~°÷O. kfi~°∞HõÎÅHÍ~°O JO>Ë Ô~O_»∞™ê~°∞¡ LK«ÛiOÑ¨|_ç#ÅHÍ~°O. 'Öò¡—
J<Õk.
~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’ Ñ¨~°OQÍ L#fl WOK«∞QÍQÆ=∞OÖ’
xO_»∞ã¨∞#fl`À ‰õÄ_ç# K«HÍ~°Ñ¨Ùá⁄Å∞¡ (OKü) ™ê÷#OÖ’ 'Öò¡— J<Õ=~°‚O P^Õâ◊OQÍ
=ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`å~°÷O.
~°O*ò ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx
WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ~°O*ò{WOK«∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞ Ö’x 'OKü—
J<ÕÉèÏQÍxH˜ (~°O*ò{W OKü L) Öò¡ P^Õâ◊ "≥∞ÿ, (~°O*ò–W Öò¡ L ) ~°OlÅ∞¡ Jx
J=Ù`«∞Ok.
'~°O*Ï^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« ~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’ KÕ~x° ^è•`«∞=Ù‰õΩ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. ~°∞zOK«∞, Éèí∞lOK«∞ "≥Ú.
'WOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« q∞ye#=~å‚Å∞ (WOK«∞Ö’
"≥Ú^Œ\ ˜ WHÍ~°O, z=i LHÍ~°O. WOK«∞ – WÅ∞¡) JÖÏˆQ LO\Ï~Ú. Wq Jhfl
ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞. HÍ|\˜ì ~°O*Ï^Œ∞Å‰õΩ WOK«∞‰õΩ¯ `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ Ñ¨~°OQÍ
LO_»^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« DHÍ~°ºO WOK«∞yƒù<åflxH˜ =KÕÛJ=HÍâ◊O ZÑ¨Ù_»∂ LO_»^∞Œ .
'J„¿Ñ~°}O|∞#— J#_»OKÕ`« „¿Ñ~°}OÖ’ =zÛ# WOK«∞‰õΩ¯Ö’ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
(~°O*ò ^è•`«∞=Ùg∞^Œ ™êfi~°÷OÖ’ XHõ\ ©, „¿Ñ~°}OÖ’ XHõ\ © Ô~O_»∞ WOK«∞‰õΩ¯Å∞
~åQÍ (™êfi~°÷OÖ’ =zÛ# "≥Ú^Œ\ ˜ WOK«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤Oz) ~°OlOK«∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O ~å‰õΩO_® ™êfi~O÷° Ö’
~°OlOK«∞ Jx LO_»^Œ∞.
17. WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞.(72)
~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ·#q ~°O*Ï^Œ∞Å∞. Wq ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞. HÍ|\˜ì g\˜H˜
"≥Ú^Œ@ ™êfi~°÷OÖ’ WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. `«~åfi`« „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =∞~˘Hõ
WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk.
~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =zÛ#WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ JO`«‰Ωõ =Ú#∞Ñ¨Ù ™êfi~O÷° Ö’ =zÛ#("≥Ú^Œ\ )˜ WOK«∞‰õΩ¯‰õΩ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k
Jx ã¨∂„`å~°÷O.
~°O*ò ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞‰õΩ¯
=zÛ ~°O*ò–WOK«∞, „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ nxÃÑ#· 'ã¨~fi° O|∞#‰õΩO „ÉË~} ° O|∞#O kOK«∞
Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞H± KÕi, ~°O*ò{WOK«∞{WOK«∞. '~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ
ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— Jx ~å=Åã≤# kfi~∞° HõÅÎ HÍ~åxfl
ÉÏkèOz „Ñ¨ã¨∞Î`« ã¨∂„`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\ ˜(™êfi~°÷OÖ’ =zÛ#) WOK«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤OÑ¨QÍ
~°OlOK«∞ Jx („¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯`À) ~°∂ÑÖ J=Ù`«∞Ok.
'WOK«∞‰õΩ¯— (Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞) J#_»OKÕ`« W`«~O° U ^Œ~Ú<å Ñ¨~O° QÍ LO>Ë
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. (~°OlOK«∞{Z#∞) ~°OlOK≥#∞.
(WOK«∞‰õΩ¯) 'Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« „¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ ÖË#Ñ¨Ù_»∞
™êfiˆ~÷OK«∞‰õΩ¯‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. ~°O*ò{WOK«∞´~°OlÅ∞¡.
'~°O*Ï^Œ∞Å— J#_»OKÕ`« ~°O*Ï^Œ∞ÅÖ’ KÕ~x° ^•xÃÑ· ™êfi~ˆ O÷ K«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤OK«^∞Œ .
Éèí∞*ò{WOK«∞{WOK«∞ ´ Éèí∞lOÑ≤OK«∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì „¿Ñ~°}OÖ’ DÖ’ÑÖ ~åx~°∂ÑÖ

LO_»^Œ∞.~°OlOK«∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ ~°Ole¡OK«∞ ÖË^• ~°OlOÑ≤OK«∞ J<Õ~°∂ÑÖ
LO_»^∞Œ .
18. „¿Ñ~°}O|∞#O kOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ xOK«∞‰õΩ¯ ÖË^Œ∞. (84)
„H˜Ü«∞("åºáê~°O–Ñ¨x)Ö’ WOH˘Hõix =iÎOKÕ@@∞¡ KÕÜ«∞_»O „¿Ñ~°}O.
(„¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ uiy „¿Ñ~°}Ï~å÷xfl q=H˜∆Oz#Ñ¨Ù_»∞) „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’
=zÛ# WOK«∞QÍQÆ=∞O g∞^Œ =∞m¡ („¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’) WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞ Jx
ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
=O_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞—
Jx WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ, =O_»∞{WOK«∞. nxÃÑ· =∞~°Å „¿Ñ~°}Ï~å÷xfl q=H˜¿∆ ãÎ „Ñ¨ã∞¨ `Î «
ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O 'ã¨~fi° O|∞#‰õΩO „ÉË~}° O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O
~å^Œ∞. HÍ|\˜ì =O_çOÑ≤OK«∞ (=O_çOÑ≤OÑ≤OK«∞) Jx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ ~°∂ÑÖ HÍ^Œ∞.
'„¿Ñ~°}O|∞#O^Œ∞— J#_»OKÕ`« ™êfi~°O÷ Ö’ =zÛ#WOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’
WOK«∞‰õΩ¯ ~å=K«∞Û. Éèí∞lOK«∞{WOK«∞´Éèí∞lOÑ≤OK«∞. "≥Ú.
'WOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ— J#_»OKÕ`« „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ WOK«∞‰õΩ¯HõO>Ë "Õ~°∞QÍ =zÛ#
K«∞H±, Ñ¨ÙH± J<ÕPQÆ=∂Åg∞^Œ WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å=K«∞Û#∞. <˘K«∞Û{K«∞´<˘OK«∞.
<˘OK«∞{WOK«∞´ <˘OÑ≤OK«∞. K«K∞« Û{Ñ¨Ù´K«OÑ¨Ù. K«OÑ¨Ù{WOK«∞´K«OÑ≤OK«∞. "≥Ú.
g\˜g∞^Œ =∞m¡ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. <˘OÑ≤OÑ≤OK«∞, K«OÑ≤OÑ≤OK«∞
W`åºkQÍ HÍ^Œ∞.
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞QÍQÆ=∞Og∞^Œ K«∞H±,Ñ¨ÙH± "≥Ú. W`«~åQÆ=∂Å∞ =KÕÛ J=HÍâ◊O
ÖË^Œ∞.
19. W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx ‰õÄ_»∞KÀ #<å^ŒºO |~Ú#Ü«Ú`«fiO|∞#
H˜`«fiO |QÆ∞. (85)
P^ŒºO JO>Ë "≥Ú^Œ\k˜ . #{P^Œº´J<å^Œº. J<å^ŒºO JO>Ë "≥Ú^Œ\k˜ HÍxk.
W`«fiO ÖË^• Z`«fiO`À ‰õÄ_ç#=~°‚O `«~°∞"å`«QÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=ÙÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜k
HÍx „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ LHÍ~°OÜ≥ÚHõ¯ ™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ WHÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ k
xQÆ∞_»∞ J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ HÍÎ fi~°O÷ Ö’ 'ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O
k=~°‚HõO |QÆ∞— Jx W „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ. xQÆ∞_»∞{W. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy–
xQÆ∞_ç. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl QÆ∞=~°‚OÖ’x L`åfixH˜ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« W`«fiO
=zÛ– xy_ç Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ xQÆ∞_»∞{Z_»∞#∞´xQÆ∞_≥_»∞#∞ Jx HÍQÍ Z`«fiO`À QÆ∂_ç#(xQÆ∞{_≥)
=~°‚O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« W`«fiO =zÛ– xy_≥_»∞#∞.
'W`«fiO|∞ QÍx, Z`«fiO|∞ QÍx— J#_»OKÕ`« W`«~ã° fi¨ ~O° `À ‰õÄ_ç#Ñ¨Ù_∞» DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. xQÆ∞_»∞#∞. xQÆ∞_»ñQÆÅ^Œ∞, "≥Ú.
'J<å^ŒºO |~Ú#— J#_»OKÕ`« "≥Ú^Œ\˜ ^Œ~Ú#L`åfixH˜ W`«fiO ~å^Œ∞. =Ú^Œ∞~°∞
– =Úki. ‰õΩ^Œ∞~°∞ – ‰õΩkÔ~_çx. "≥Ú.
'L`«fiO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°ã¨fi~åxH˜ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.qã¨~°∞ – qãï,
qã¨~Ô _»∞,"≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì W`«fiO ~å‰õΩO_® xQÆ∞_ç, xQÆ∞_≥#∞
W`åºkQÍ LO_»^Œ∞. HÍx Ñ¨QÆ∞eÛ. xQÆ∞_çÛ, "≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@¡ J~°∞^Œ∞QÍ W`«fiO
~åHõáÈ=_»O HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. P=ÙeOK«∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· ã¨Ö÷ ÏÅÖ’ W`«fiO Jã¨Å∞ ~å=_»O
ÖË^Œ∞.
20. WK«∞Û#‰õΩ ã¨~°fiO|∞# H© Ü«∞QÆ∞. (92)
'JQÆ∞ =K«∞Û K˘K«∞Û K«∂K«∞ Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`«O#∞Oz
'=Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — J<ÕÉÏè QÆO Dã¨∂„`«OÖ’H˜ J#∞=iÎã∞¨ OÎ k. =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨
UHõ, |Ç¨ï=K«<å Å~Ú# =Ú,_»∞V√, J<Õg, V˜=~°‚O W`«∞ÎQÍ Hõey#g (g\˜H˜
=Ú`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞) Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ 'WK«∞Û— J<Õ^è•`«∞=Ù "≥Ú`«ÎO™ê÷#OÖ’ 'D—
J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
WK«∞Û ^è•`«∞=Ùg∞^Œ '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— Jx ÅV˜ ÅHÍ~°O =zÛ,
WK«∞Û{Öò Jx LO_»QÍ, V©`«∞Î (=Ú`«∞Î) Ñ¨~° "≥∞ÿOk HÍ|\˜ì „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
'WK«∞Û— ^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ 'D— P^Õâ◊ "≥∞ÿ, D{Öò. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞
#∞=Ú &˝QÆ∞— Jx ÅHÍ~°O ™ê÷#OÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò =zÛ,
=ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À Dñ_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W=Ú‡, DHõ, "≥Ú.
'WK«∞Û#‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°^è•`«∞=Ù#‰õΩ DP^Õâ◊O ~å^Œ∞. Xã¨ñQÆ_»∞. "≥Ú.
'ã¨~°fiO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« WK«∞Û "≥Ú`åÎxH˜ DHÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
'D—=~°‚O UHÍÅ∞¡ (XˆH=~°‚O) HÍ|\˜ì 'JÖ’ H#Îºã¨º— J<ÕÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

qkèOz#^•xÖ’ z=i=~å‚xH˜ JO>Ë WK«∞ÛÖ’ z=~° L#fl LHÍ~åxH˜ =∂„`«"∞Õ

P^Õâ◊ "≥∞ÿ 'WKÕÛ— Jx HÍ=Åã≤ LOk. WK«∞Û ^è•`«∞=Ù "≥Ú`åÎxH˜ P^ÕâO◊ HÍ=_»OHÀãÖ
ã¨∂„`«OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩ— J<Õ^Œà◊O „Ñ¨`ÕºHõOQÍ KÕ~°Û|_çOk.
=Ú`«∞Î Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _Õ 'D— P^ÕâO◊ . HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î HÍxk Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. WK«∞ÛK«∞<åflñ_»∞, WK≥Û#∞ "≥Ú.
WK« ∞ Û ^è • `« ∞ =Ù‰õ Ω J~° ∞ ^Œ ∞ QÍ 'DÜ« ∞ — J<Õ P ^Õ â ◊ O ~å=_» O ‰õ Ä _®
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. DÜ«∞x.
21. ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`«=Ú HÍ^Õâß^Œ∞Å∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (102)
HÍ J<Õ P^Õâ◊O HÍ^Õâ◊O. HÍ^Õâ◊O "≥Ú^Œ Öˇ·#q HÍ^Õâß^Œ∞Å∞. 'JQÆ∞ =K«∞Û
K˘K«∞Û K«∂K«∞Å‰õΩ HÍ ~å K˘~°∞ K«∂_»∞— Jx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ =Ú`«∞Î Ñ¨~°OQÍ
L#flÑ¨Ù_»∞ JQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ HÍ "≥Ú^Œ Öˇ·#P^ÕâßÅ∞ qkèOÑ¨|_®¤~Ú.
DHÍ~°ºO W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ JO>Ë =Ú`«∞Î HõO>Ë W`«~° "≥∞ÿ#k Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
‰õÄ_® Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
JQÆ∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ Pj~°~O÷° Ö’ Å∂@∞ì ÅHÍ~°O (Pj âß≈Ñ¨ ãÖ„áê~°#÷ q^è∞Œ ÅO^Œ∞
Å∂ @ìQÆ∞) =zÛ, JQÆ∞{Öò. ('ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx)
„Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, JQÆ∞{_»∞Vò. 'Å∂@∞ì _»∞&µ˝#
ÔH_»∞ `« =~°‚O|∞Å∞ „^Œ∞`åO`«O|∞ ÅQÆ∞— Jx _»∞Vò™ê÷#OÖ’ '`«#∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ, JQÆ∞{`«#∞. (WHõ¯_» '`«#∞— J<Õk =Ú`«∞Î HÍ^Œ∞. HÍ|\ì̃ Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`åÅKÕ`«
'HÍ— P^ÕâO◊ ~å^Œ∞.) „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« JQÆ∞ ^è•`«∞=Ù"Ú≥ `åÎxH˜ 'HÍ— J<Õk P^ÕâO◊ QÍ
=zÛ, HÍ`«#∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
'ÖÏñuKÀ— J#_»OKÕ`« =Ú`«∞Î Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ Ñ¨Ó~°fiã∂¨ „`åÅKÕ`« P^ÕâßÅ∞
~å=_»O ™ê^è•~°}=¸, „Ñ¨K«∞~°=¸, Jx `å`«Ê~°ºO.
'ã¨Ç≤Ï`«=Ú— J#_»OKÕ`« =Ú`«∞Î HÍxk Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ P^ÕâßÅ∞ ~å=_»O
J~°∞^Œ∞..
'HÍ^Õâß^Œ∞Å∞— J#flKÀ\˜ Pkâ◊|ÌO Ö’QÆ_» qkèOz#q =∂„`«"≥∞ HÍHõ W`«~°
"≥∞ÿ# P^ÕâßÅ#∞ ‰õÄ_® É’kèã¨∞ÎOk. JQÆ∞{`«#∞ Jx LO_»QÍ JQÆ∞^è•`«∞=Ù‰õΩ
'HÍ=Ù— J<Õ P^ÕâO◊ =zÛ 'HÍ=Ù`«#∞— J<Õ~∂° ÑÖ J=Ù`«∞Ok. 'HÍ=Ù— J<ÕDP^ÕâO◊
Ñ¨Ó~ÀfiHõÎO QÍ^Œ∞. WÖÏˆQ J#∞{_»∞#∞. J#=Ù_»∞#∞. WHõ¯_» J#∞ J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ
'J#=Ù— J<Õk P^Õâ◊O.
'HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J#_»OKÕ`« =Ú`«∞Î HÍxk Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_∞» HÍ^Õâß^Œ∞Å∞ ~å=_®xfl
„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞Oz =∂„`«"≥∞ „QÆÇ≤ÏOKå Åh, ã¨fi`«O„`«OQÍ HõeÊOK«QÆ∂_» ^Œh,
Jaè„áêÜ«∞O.
22. PzÛùHOõ |∞ÖO ^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`=« ∞O|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.(103)
'SBÅ∞ =„Hõ`«=∞O|∞ Åx „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.— 'ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O
|~Ú#~¸ÉèÏ+¨— PzÛùHõO.'J~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`«=∞O|∞Å∞— J#flÑ¨Ù_»∞ Ü«∞^ä•
„Hõ=∞OQÍ J#fiÜ«∞O. J~Ú, J=Ù J<Õx~ˆ âÌ ™◊ ê=∞~å÷ºxfl P„â◊~ÚOz P^ÕâO◊ J~Ú
J=ÙÅÖ’ z=i=~å‚xH˜ XHõ¯^•xH˜ HÍ‰õΩO_® "≥Ú`åÎxH˜ =ã¨∞ÎO ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.
DHÍ~°ºO „H˜Ü«∞ÅÖ’ =∂„`«"≥∞ HÍHõ JxflKÀ@¡ =ã¨∞ÎOk.
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊|OÌ Ö’x 'J~Ú— J<ÕÉÏè QÍxH˜ "≥Ú`åÎxH˜, 'S— J<Õ=„Hõ`=« ∞=¸,
'J=Ù— J<Õ^•xH˜ "≥Ú`åÎxH˜ 'B— J<Õ=„Hõ`=« ∞=¸ |Ç¨ïà◊OQÍ P^ÕâO◊ QÍ =™êÎ~Ú
Jx ã¨∂„`å~°÷O.
J~Ú^Œ∞ J<Õâ◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ@ L#fl 'J~Ú— J<ÕÉèÏQÍxH˜ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
'S— P^ÕâO◊ QÍ =zÛ, S^Œ∞ Jx J=Ù`∞« Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« P^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
'J~Ú^Œ∞— Jx J~Ú J<ÕÉèÏQÆO JÖÏ<Õ LO@∞Ok.
WÖÏˆQ 'J=Ù#∞— J<Õ^•xÖ’ 'J=Ù— ‰õΩ 'B— =¿ãÎ B#∞. ~åHõáÈ`Õ 'J=Ù#∞—.
'PzÛùHOõ |∞ÅO^Œ∞— J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂ÅÖ’ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . [~ÚOK«∞,
Hõ=ÙÅ∞, *ˇ·OK«∞, H“Å∞ J<Õq^èŒOQÍ HÍ^Œ∞.
'J~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~°ÉèÏQÍÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. K≥~Ú^Œ=Ú.
x=Ù~°∞. WHõ¯_» K≥·^Œ=Ú, <Ò~°∞ J<Õsu ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
'|Ç¨ïà◊O|∞— J#_»OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ J„Ñ¨=$uÎ. J~Ú J=Ù Å‰õΩ ‰õÄ_® SBÅ∞
~å=Ù. "≥Å~ÚOK«∞, K«=ÙÅ∞ "≥Ú.
23. K«∞=~°‚O|∞`À_» ^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞. (108)
^Œ∞QÍQÆ=∞OÖ’x ^ŒHÍ~°O ^Œ∞Q∑ ^ŒHÍ~°O. 'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
^Œ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx ÖÏ@∞ìÖ’ ^Œ∞QÍQÆ=∞O K≥Ñ¨Ê|_çOk. LÉèíÜ«∞„áê~°÷#OÖ’
Å∂@∞ìÖ’ ^Œ∞QÍQÆ=∞O *Ï˝Ñ¨HõO KÕÜ«∞|_çOk. 'PQÆ=∂#º— q=Hõ∆ ÖË‰õΩO_®
'K«∞=~°‚O|∞#‰õΩ— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« ^è•`«∞=ÙÖ’ ã¨Ç¨Ï*OQÍ L<åfl,
PQÆ=∞OQÍ =zÛ<å ^è•`«∞=Ù z=~° L#fl K«∞=~°‚O "≥Ú`«ÎO, ^•xH˜ Ñ¨~°OQÍ L#fl
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

^Œ∞QÍQÆ=∞OÖ’x ^ŒHÍ~°O`À Hõeã≤# K«∞^£ J<ÕÉèÏQÆO ™ê÷#OÖ’ á⁄Å∞¡ `«HÍ~°O

(`ü) P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
xÅ∞K«∞ ^è•`«∞=Ù. WO^Œ∞Ö’ K«∞=~°‚O â◊|ÌQÆ`«O. Wk ÖÏ@∞ìÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
|Ç¨ï=K«#OÖ’ xÅ∞K«∞^Œ∞~°∞ Jx HÍQÍ, WO^Œ∞Ö’x K«∞^£ J<Õ^•x™ê÷#OÖ’
(xÅ∞{K«∞^£{L{~°∞) „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« `«HÍ~°O P^ÕâO◊ J~Ú (xÅ∞{`ü{L~°∞)
xÅ∞`«∞~°∞ J=Ù`«∞Ok.
=¨zOK«∞. WHõ¯_» WOK«∞QÍQÆ=∞OÖ’xk HÍ|\˜ì K«∞=~°‚O PQÆ=∞O. Å∂@∞ìÖ’
LÉèíÜ«∞„áê~°÷#OÖ’ =¨zOK«∞^Œ=Ú. K«∞^£ ‰õΩ `«HÍ~°O =zÛ =¨zO`«=Ú.
^è•`«∞=ÙÖ’ K«∞=~°‚OÖ’x K«HÍ~°O kfi~°∞HõÎO S`Õ (K«∞Û^£ J<Õ^•xH˜) `«HÍ~°O
‰õÄ_® kfi~°∞HõÎ =∞ÜÕ∞º =ã¨∞ÎOk. =K«∞Û^Œ∞~°∞–=`«∞Î~°∞. "≥∞K«∞Û^Œ∞~°∞–"≥∞`«∞Î~°∞.
'K«∞=~°‚O|∞`À_»— J#_»OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=i=~°‚O 'K«∞— J<Õ^•xHõO>Ë "Õ Ô~·`Õ
DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. á⁄QÆ_»∞^Œ∞~°∞´á⁄QÆ`«∞~°∞. KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞´KÕ`«∞~°∞ J<Õq^èŒOQÍ
U~°Ê_»=Ù.
'^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞— J#_»OKÕ`« ^Œ∞‰õΩ¯ (^ŒHÍ~°O) ÖËHõáÈ`Õ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞.
xÅ∞K«∞#∞, =zOK«∞#∞ "≥Ú.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì `«HÍ~°O ~åx~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
xÅ∞K«∞^Œ∞~°∞ W`åºkQÍ LO_»_»O ÅHõ∆°}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO.
24. JQÆuHõO|∞ ÅQÆ∞ÉèÏfi^Œ∞Å HÕ^Œ∞ Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞. (121)
K«∂. "åHõºq=~°}O.
25. =ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°Î Ü«∞QÆ∞ÉèÏ=O|∞#O^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞. (122)
K«∂. '=ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO Hõ~°Î $Éèí∂`«„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ
#∞V˜=~°‚HõO |QÆ∞— "åHõºq=~°}O.
24. Éè∂í `«O|∞# ÅV˜H˜ e_»O`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞. (113)
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ LO_ç JÑ¨Ê\˜H˜ ÖËxk (Ñ¨x) Éèí∂`å~°÷O. ÅV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O
HÍ|\˜ì ÅV˜ JO>Ë ÅVºO`«O Jx J~°÷O. '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— Jx ÅV˜
=ºuˆ~HÍ~°÷OÖ’ =ã¨∞ÎOk. 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞—. e_»O`«O JO>Ë Éèí∂`å~°÷Hõ
„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO. JÜ≥∞º#∞ "≥Ú. e_»O`« "≥∞ÿ#JQÆ∞^è•`«∞~°∂áêÅ∞. J#∞ãïOz
„Ñ¨Ü≥∂yO|_»_»O J#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO.
Éèí∂`å~°÷OÖ’ =ºuˆ~HÍ~°÷Hõ "≥∞ÿ# (ÅV˜ ÅHÍ~°O z=~° Hõey#) „H˜Ü«∂Ñ¨^•xH˜
ÃÑ·x e@∞ì ÅHÍ~°O z=~° QÆey# JQÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok Jx
J~°÷O. ÅVºO`«O UÑ¨Ù~°∞+¨Ö’ U=K«#OÖ’ LO@∞O^À, ^•xg∞^Œ e@∞ìÖ’
PÑ¨Ù~°∞+¨Ö’ P=K«#OÖ’ L#fl JQÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ =zÛ KÕ~∞° `«∞O ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe.
"å_»∞ ~åñ_»∞. WHõ¯_» ~åñ_»∞ J<Õk ÅVºO`« "≥∞#ÿ „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ . '~åHõáÈ=_»O—Ö’
Éèí∂`å~å÷xfl q=H˜∆Oz#Ñ¨Ù_»∞ ~åñ_»∞ J<ÕÅVºO`«„H˜Ü«∞g∞^Œ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
e_»O`« "≥∞#ÿ JQÆ∞^è•`«∞=Ù~∂° ÑÖ KÕ~∞° `«∞Ok. ~åñ_»∞ J<Õk „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~∞° +¨ UHõ=K«#O
HÍ|\˜ì e@∞ìÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«<åO`« "≥∞ÿ# JQÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂Ñ¨"Õ∞ JO>Ë
'JÜ≥∞º#∞— J<Õk KÕ~∞° `«∞Ok. ~åñ_»∞{JÜ≥∞º#∞ ´ ~åñ _»Ü∞≥ º#∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
h=Ù ~å=Ù. Wk =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#O. HÍ|\˜ì nxg∞^Œ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«<åO`« "≥∞ÿ# JQÆ∞^è•`«∞~°∂ÑÖ 'J~Úuq— J<Õk KÕi, h=Ù ~å =~Úuq.
"Õ∞=Ú ~å=Ú. Wk L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#O. HÍ|\˜ì L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
|Ç¨ï=K«<åO`« "≥∞ÿ# JQÆ∞^è•`«∞~°∂ÑÖ KÕ~°∞`«∞Ok. "Õ∞=Ú ~å =∞~Úuq∞.
'Éè∂í `«O|∞#, e@∞ì— J<Õq `«^~úŒ å‡^Œ∞Å‰õΩ LÑ¨ÅHõ}∆ O. JO>Ë `«^~úŒ å‡^Œº~å÷ÅÖ’
ÅV˜H˜, (`«^Œú~å‡^Œº~å÷ÅÖ’ =KÕÛ) ÖÏ@∞ì JO`«OÖ’ Hõey#JQÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ
=ã¨∞ÎOk. h=Ù ~å =Ü≥∞º^Œ=Ù, #=∞‡<Õ~° #Ü≥∞º^Œ#∞ "≥Ú.
'Éèí∂`«O|∞#— J#_»OKÕ`« Éèí∂`å~å÷xfl q=H˜∆OÑ¨HõáÈ`Õ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. h=Ù
~å=Ù.
'ÅV˜H˜— J#_»OKÕ`« W`«~°ÅHÍ~åÅÃÑ· DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. =K«∞ÛK«∞<åflñ_»∞.
'JQÆ∞— J#_»OKÕ`« DHÍ~°ºO x`«ºO. HÍ|\˜ì ~å_»∞ J<Õ (e_»O`« "≥∞#ÿ JQÆ∞^è•`«∞
~°∂ÑÖ KÕ~°x) =ºuˆ~Hõ„H˜Ü«∞ '~å _»Ü≥∞º#∞— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ# Éèí∂`å~å÷xfl W=fiÖË^Œ∞.
WHõ¯_» „áœ_è"» åºHõ~Î° '=ºuˆ~Hõ„H˜Ü∞« Ü«∞~°„÷ `«Ü∞« É’^èHŒ Oõ |QÆ∞— Jx K≥áêÊ_»∞. '#Å∞ñ
QÍ# q∞=fi#=Ú#—. HÍ#=Ú ´ Hõx#"å~°=Ú QÍ=Ú.
25. L#fl HõÅ # =~°‚HõO|∞Åg∞ñk`«K«Ûù|Ì=HÍ~°O|∞#‰õΩÖ’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞. (117)
'L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« Hõ=Î ^Œ~O÷° |∞ÅO ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
PÜ«∂J~å÷ÖÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ L#fl, HõÅ, # J<Õ=~å‚Å∞ qkèOÑ¨|_®¤~Ú.
D„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ JO`«OÖ’ QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ ^è•`«∞[qâı+}¨ ÏÅ∞. ^è•`«∞[qâı+}¨ ÏÅ‰õΩ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

qÉèHí Î˜ q=HÕ∆ z#Ñ¨Ù_∞» `«KÛ« |ù OÌ J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ =∞=Ù`∞« Ok. Jk =∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú#Ñ¨Ù_∞»
"å_»∞ W`åºk~°∂ÑÖÖ’ LO@∞Ok. `«KÛ« |ù =Ì HÍ~°O JO>Ë "å_»∞ â◊ÉOÌ Ö’x=HÍ~°O.
L#fl HõÅ # J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Åg∞^Œ L#fl `«`ü J<Õâ◊|ÌO J~å÷xfl K≥¿ÑÊ "å_»∞
J<Õâ◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜á⁄Å∞¡=HÍ~åxH˜ qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx ã¨∂„`åxH˜
J~°O÷ .
L#fl J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° Hõey# '=O_»∞K«∞#fl— J<Õ^è•`«∞[qâı+¨}Og∞^Œ
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎUHõ=K«<åxfl q=H˜∆Oz#Ñ¨Ù_»∞ '^è•`«∞[qâı+¨}O|∞Å‰õΩ qÉèíH˜Î
q=HÕ∆ K«∞#Ñ¨Ù_∞» `«KÛ« |ù OÌ |#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞— Jx `«KÛ« |ù OÌ KÕi '=O_»∞K«∞#fl"å_»∞—
J=Ù`«∞Ok. WÑ¨Ù_»∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« '"å_»∞—Ö’ =HÍ~°Ñ¨Ùá⁄Å∞¡ Ö’Ñ≤Oz
'=O_»∞K«∞#fl{Pñ_»∞— 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x
|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« ãÖkè x`«ºOQÍ [iy =O_»∞K«∞<åfl_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`« =HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ =HÍ~°O xezLO@∞Ok.
=O_»∞K«∞#fl"å_»∞. WÖÏˆQ, =O_»QÆÅ"å_»∞ – =O_»QÆÖÏ_»∞.(HõÅg∞^Œ Ö’ÑÖ)
=O_ç#"å_»∞ – =O_ç<å_»∞ (#=~°‚HõOg∞^Œ Ö’ÑÖ.)
'L#fl HõÅ #=~°‚HõO|∞Åg∞k— J#_»OKÕ`« W`«~°„Ñ¨`«ºÜ«∂Åg∞^Œ DÖ’ÑÖ
~å^Œ∞. =O_≥_»∞"å_»∞, =O_»x"å_»∞, "≥Ú.
'`«KÛ« |ù —Ì J#_»OKÕ`« `«KÛ« |ù OÌ Ö’xk HÍx =HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. áÈ~°∞K«∞#fl
g~°∞_»∞. ~åQÆÅ"åQÆ∞. áÈ~Ú#=OHõ~° "≥Ú.
'=HÍ~°~|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« (`«KÛ« |ù OÌ Ö’<Õ J~Ú<å)W`«~=° ~å‚Å¡ ‰õΩ DHÍ~°ºO
~å^Œ∞. =zÛ#Ü«∂"≥∞. "≥Ú.
Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒO
1.Hõ$`«∞ÎÅ Hõ~°÷O|∞Å∞ Ü«∞^ä•=º=Ç¨~°O|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞. (1)
^è•`«∞=ÙÃÑ#· qkèOÑ¨|_ç# '_»∞&ò— J<Õ^•xHõO>Ë "Õ ~°~Ú#„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜ Hõ$`«∞Î
Jx ¿Ñ~°∞. _»∞&µ˝ JO>Ë 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
qkèOÑ¨|_ç# _»∞Vò,~°∞,=Ù,~°∞,#∞,=Ú J<Õq. g\˜™ê÷#OÖ’ qkèOÑ¨|_®¤~Ú. HÍ|\˜ì
k,q,^Œ∞,=Ù, "≥Ú^Œ Öˇ·#q ‰õÄ_® _»∞&µ˝ J<Õ^•xKÕ`« „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú. HÍQÍ
D„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ HÍHõ "Õ~°∞QÍ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ qkèOÑ¨|_ç#„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ ‰õ$`«∞ÎÅ∞.
(_»∞&˜ƒù#fl '„Ñ¨`«ºÜ«∂xˆH— Hõ$`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. HÍ|\˜ì WOK«∞ "≥Ú. PQÆ=∂^Œ∞Å∞
Hõ$`«∞ÎÅ∞ HÍ=Ù.)
Hõ$`ü „Ñ¨`«ºÜ«∂ÅJ~°÷O =∞Ç¨[#∞Å=º=Ç¨~å #fl#∞ãïOz „QÆÇ≤ÏOKå Åx
ã¨∂„`å~°O÷ .
'@=~°‚HõO|∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQÆ∞— W`åºkQÍ ãÖã¨¯ $`«, PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ∞
JxflO\˜H© ™ê^è•~°}OQÍ =KÕÛ Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ K≥Ñ¨Ê_»O
[iyOk. Éè∞í lOK«∞@. u#∞@. "≥Ú. JHõ¯_» PÜ«∂Hõ$`ü„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ UÜÕ∞J~å÷ÅÖ’
=™êÎÜ≥∂ ÅHõ∆}OÖ’ ã¨Ê+¨ìO KÕÜ«∞|_çOk.
Hõ$^ŒO`«Ñi¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’ qkèOÑ¨|_ç#Hõ$`ü„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"∞Õ
=™êÎ~Ú. DÑïKÕÛ^ù OŒ Ö’ 'Hõ=~°H‚ Oõ |Å∞QÍfi^∞Œ Å HõQ∞Æ — W`åºkQÍ PÜ«∂^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
PÜ«∂„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ K≥Ñ¨Ê|_®¤~Ú. HÍx Jq UJ~°÷OÖ’ =™êÎÜ≥∂ ÅHõ∆}OÖ’
K≥ÑÊ¨ |_»Ö^Ë ∞Œ . PHõ$`ü„Ñ¨`º« Ü«∂ÅJ~å÷Å#∞ =∞Ç¨Hõ=ÙÅHÍ=º=º=Ç¨~åxfl J#∞ãïOz
„QÆÇ≤ÏOKåe Jx „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
1.ÉèÏ"å~°÷O : PñHõ. WHõ¯_» PñQÆ∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å
HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'Hõ— J<ÕHõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ PñHõ J=Ù`«∞Ok. PñHõ JO>Ë
|O^èŒ#O Jx J~°÷O. Wk ÉèÏ"å~°÷HõO. HÍ|\˜ì Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O WHõ¯_» ÉèÏ"å~°÷OÖ’
=zÛOk Jx =∞Ç¨[#∞Å=º=Ç¨~åxfl J#∞ãïOz „QÆÇ≤ÏOKåe.
2.Hõ„~°Î~°÷O : "≥ÚÅHõ, WHõ¯_» "≥ÚÅK«∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞—
Jx Hõ J<Õ Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛOk. "≥ÚÅ‰õ JO>Ë „H˘`«ÎQÍ Ñ¨Ù\ì̃#k Jx J~°÷O.
"≥Úez#k J<Õq^èŒOQÍ Wk Hõ„~°Î~å÷xfl K≥Ñ¨ÙÎ#flk. HÍ|\˜ì Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O WHõ¯_»
Hõ„~°Î~°÷OÖ’ =zÛOk Jx =∞Ç¨[#∞Å=º=Ç¨~åxfl J#∞ãïOz „QÆÇ≤ÏOKåe.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒO 133
DÔ~O_»∞KÀ@¡ Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O XˆHã¨∂„`«OKÕ`« =ã¨∞Î#flk. XHõKÀ@ ÉèÏ"å~°÷HõO

J~ÚOk. =∞~˘HõKÀ@ J^Õ Hõ„~°~Î H÷° Oõ J~ÚOk. HÍQÍ ã¨∂„`«OÖ’ Wk DJ~°O÷ Ö’
=ã¨∞ÎOk Jx K≥¿ÑÊ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. ZHõ¯_» UJ~°÷OÖ’ =ã¨∞Î#flk J<Õq+¨Ü«∞O
x~°~‚ ÚOz K≥¿ÑÊJ=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì „Ñ¨`º« Ü«∂~°O÷ QÆ∞iOz ã¨∂„`«OÖ’ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
3.Hõ~å‡~°=÷ Ú: HÀiHõ. HÀ~°∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'WHõ=~°H‚ Oõ |O*Ïfi^∞Œ Å HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« WHõ J<ÕHõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ HÀiHõ Jx J~ÚOk. nxH˜ "åOzè`«O Jx
J~°÷O. HÀ~°|_ç#k Jx Hõ~å‡~°÷O. nxH˜ "åOKè« J<Õq^èŒOQÍ ÉèÏ"å~°÷O ‰õÄ_®
LOk. HÍ|\˜ì D„Ñ¨`º« Ü«∞O Hõ~å‡~°O÷ Ö’#∂, ÉèÏ"å~°O÷ Ö’#∂ =ã¨∞OÎ ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe.
WÖÏ Hõ$^ŒO`«Ñi¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’ K≥ÑÊ¨ |_ç# PÜ«∂„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ UÜÕ∞J~å÷ÅÖ’ =™êÎ
Ü«∞<Õ q+¨Ü«∞O =∞Ç¨Hõ=ÙÅ„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ P^è•~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
2. W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞. (2)
W@ JO>Ë Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ Jx J~°÷O. HõQÆ`«Ñ¨= J#flÑ¨Ù_»∞ JHÍ~°O
LKåÛ~°}Ï~°÷O HÍ|\˜ì H± Q∑ W`åºkQÍ á⁄Å∞¡Ç¨ÏÅ∞¡Å#∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. HõQÆK«Ü«∞=
J#flÑ¨Ù_»∞ "å\˜H˜ ÃÑ·#∞#fl Ç¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_» "≥Ú`«ÎO =~°‚O „QÆÇ≤ÏOKåe. WHõ¯_»
Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ (Hõ,QÆ,`«,Ñ¨,=,Wq∞ J<Õq P~°∞, HÍQÍ Hõ,QÆ,K«,Ü«∞,= J<Õq
J~Ú^Õ) J#fiÜ«∞O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. 'HõQÆ`«Ñ¨=Wq∞—ÅÖ’ Uk Ñ¨~°OQÍ L<åfl
'HõQÆK«Ü«∞=—ÅÖ’ ^Õx Hõ~Ú<å Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
DHõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’x HõHÍ~°O, QÆHÍ~°O,
`«HÍ~°O, Ñ¨HÍ~°O, =HÍ~°O JÖÏˆQ 'Wq∞— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
^è•`«∞=Ù z=~° L#fl 'HõQÆK«Ü«∞=— J<ÕÇ¨ÏÅ∞¡Å∞ "å\˜H˜ÃÑ·# L#fl JK«∞ÛÅ`À ã¨Ç¨
Ö’Ñ≤™êÎ~Ú.
áÈ=Ù ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°H‚ Oõ |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Hõ „Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ áÈ=Ù{Hõ. Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’x HõHÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`«
áÈ=Ù ^è•`«∞=ÙÖ’ z=i=HÍ~°O JK«∞Û`À QÆ∂_» JO>Ë '=Ù— J<Õ=~°‚O "≥Ú`«ÎO
Ö’Ñ≤Oz áÈHõ J<ÕH$õ ^ŒO`«~∂° ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. DHõ$^ŒO`«„áêuÑ¨kHõ „ã‘Î ã¨=∞O.
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz áÈHõ J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ =K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
1. áÈ=Ù{Hõ´ áÈHõ. (HõHÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ '=— Ö’ÑÖ.)
2. u~°∞QÆ∞{QÆ_» ´ u~°∞QÆ_». (QÆHÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'QÆ— Ö’ÑÖ.)
3. P=ÙeOK«∞{`«´ P=ÙeO`«. (`«HÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'K«— Ö’ÑÖ.)
4. uiÜ«Ú{Ñ¨´ uiÑ¨=Ú. (Ñ¨HÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'Ü«∞— Ö’ÑÖ)
5. xÅ∞K«∞{=Ù´ xÅ∞=Ù. (=HÍ~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'K«— Ö’ÑÖ.)
6. „|^Œ∞‰õΩ{Wq∞´ „|kq∞. (Wq∞ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ 'Hõ— Ö’ÑÖ.)
'W@<£— J#_»OKÕ`« Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ qkèOÑ¨|_ç# HõQÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°
"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«"≥∞ DHÍ~°ºO. HÍ|\˜ì „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ K≥Ñ≤Ê# Hõ$`«∞Î Ñ¨~°OQÍ
LO>Ë DÖ’ÑÖ ~å^Œ∞. fÜ«Ú ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'HõV˜ =ºu ˆ~HõHÍÎ fi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—.
Jx HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ fÜ«Ú{Hõ´fÜ«∞‰õ Jx Ü«∞HÍ~°O xeKÕ LO@∞Ok.
'HõQ`Æ Ñ« "¨ =Õ ÚÅ∞— J#_»OKÕ`« W`«~„° Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ DÖ’ÑÖ ~å^Œ∞.
J~°Ü«Ú{WHõ´ J~°~ÚHõ. #QÆ∞{J=Ù´#QÆ=Ù. "≥Ú.
'HõQKÆ Ü
« ∞« =Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« W`«~° "≥∞#ÿ =~å‚Å‰õΩ DÖ’ÑÖ ~å^Œ∞. `åÅ∞{Wq∞´
`åeq∞. =∞#∞{=Ù´=∞#∞=Ù."≥Ú.
'HõQÆ`«Ñ¨=— Jx ™ê=∂#ºOQÍ xˆ~ÌtOK«_»OKÕ`« Hõ$`«∞ÎÅÖ’x DÇ¨ÏÅ∞¡Å∞
UJK«∞Û`À ‰õÄ_çL<åfl (DÇ¨ÏÅ∞¡) Ñ¨~° "≥∞`ÿ Õ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k. JÅ∞QÆ∞{Hõ´JÅ∞Hõ.
J_»ñQÆ∞{‰õΩ=´ J_»ñ‰õΩ=. "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

135
Ñ¨„H©~H‚° Ñõ i¨ KÕÛ^ù OŒ
1. Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)=~°‚O|∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞. (1)
Ñ¨^•^Œº=ÚÅ∞ JO>Ë Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ L#flq. '~°Å— J#flÑÙ¨ _»∞ JHÍ~°O LKåÛ~°}
™œHõ~º° OHÀãÖ KÕ~Û° |_çOk. |∞∞(Å∞), ~°Å, J#flÑÙ¨ _»∞ Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ J#fiÜ∞« O.
Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ L#fl |∞∞HÍ~°O (|∞∞, |∞∂ Å∞) ˆ~Ñ¶¨`À ã¨=∂#O. JÖÏˆQ Ñ¨^ŒO
"≥Ú^Œ@ L#fl(Å∞)HÍ~°O ÅHÍ~°O`À ã¨=∂#O. ~°ÅÅ`À `«∞Åº`«fiO K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡
~°ÅÅ`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ HÍ~åºÅ∞ JO>Ë ~°ÅÅ∞ Ñ¨~O° QÍ LO>Ë =KÕÛHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú.
J`«_»∞{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè ~å=Åã≤LOk.WHõ¯_» Ñ¨~O° QÍ L#fl |∞∞HÍ~°O JKÕÛ J~Ú<å
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« ~ˆ Ñ¶`¨ À `«∞Åº "≥∞Oÿ k. ~ˆ Ñ¶¨ Ç¨ÏÅ∞¡. HÍ|\˜ì |∞∞HÍ~°O Ç¨ÏÅ∞¡=O\˜k
HÍ=_»OKÕ`« 'JK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— K≥Ñ≤Ê#ãÖkè WHõ¯_» ~å^Œ∞. J`«_»$+≤ Jx
HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ
Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— Jx Ü«∞_®QÆ=∞O ‰õÄ_® Ñ¨~°"≥∞ÿ# ã¨fi~åxH˜ K≥Ñ¨Ê|_çOk.
WHõ¯_» Ñ¨~° "≥∞ÿ# |∞∞HÍ~°O Ç¨ÏÅ∞¡ (ˆ~Ñ¶¨) =O\˜k HÍ=_»OKÕ`« ^•xH˜ Ü«∞_®QÆ=∞O
‰õÄ_® ~å^Œ∞. J`«_»∞Ü«∞$+≤ Jx ‰õÄ_® HÍ^Œ∞. HÍQÍ J`«_»∞ |∞∞+≤ Jx JÖÏˆQ
LO@∞Ok.WÖÏˆQ 'ÖË^Œ∞ (Å∂)HÍ~°=Ú— "≥Ú.
JÖÏˆQ |∞∞(Å∞)Å∞ „^Œ∞`åxH˜ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ ˆ~Ñ¶¨ÅHÍ~åÅ∞ ã≤÷~åÅ∞ HÍ|\˜ì
ã≤~÷ Ñ° ~¨ H° Hõ Í~åºÅ∞ JO>Ë „^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ, ãÖâı+¡ O¨ , ã¨fi`fi« O J<ÕHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú.
=K≥Û#∞{|∞∞+≤´=K≥Û |∞∞+≤. =K≥Û<£ |∞∞+≤, =K≥Û#∞ |∞∞+≤.
'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞— J#_»OKÕ`« Ñ¨^ŒOÖ’ "≥Ú^Œ@ HÍ‰õΩO_® W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ L#fl
|∞∞HÍ~°(Å∞)HÍ~åÅ∞ ~ˆ Ñ¶Å¨ HÍ~åÅ`À `«∞ÖÏºÅ∞ HÍ=Ù. 'Hõ$áêxkè— WHõ¯_» |∞∞HÍ~°O
Ô~O_»==~°‚O. Wk ˆ~Ñ¶¨=O\˜k HÍHõ JK«∞Û =∂„`«"≥∞ J~ÚOk. HÍ|\˜ì 'Hõ$—
ãÖÜ«ÚHÍÎHõ∆~°O HÍ^Œ∞.(ˆ~Ñ¶¨=O\˜k J~Ú`Õ H±, ~ü(|∞∞) J<ÕÇ¨ÏÅ∞¡ÅãÖÜ≥∂QÆO
HõeyOk HÍ=_»OKÕ`« ãÖÜ«ÚHõ=Î ~°O‚ J=Ù`«∞Ok) HÍ|\˜ì P{Hõ$áêxkè J#flÑÙ¨ _»∞
'„uHõO|∞g∞ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÇÎ Ï¨ Å∞¡#‰õΩ kfi`fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
kfi`fi« O =zÛ JHõ¯ $áêxkè Jx J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ Ñ≤`$« "åHõº=Ú "≥Ú^Œ Å~Ú#KÀ@¡
|∞∞HÍ~°O`À QÆ∂_ç#Ç¨ÏÅ∞¡=Å¡ ^•xH˜ =ÚO^Œi=~°‚O QÆ∞~°∞=Ù HÍ^Œ∞.
'|∞∞(Å∞)=~°O‚ |∞Å∞— J#_»OKÕ`« W`«~ã° fi¨ ~åÅ‰õΩ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ . ~å=Ú _»`_« ∞» .
2. [_»¤Hõ¯~°O|∞`Àñ |^•kã¨fi~°O|∞ QÆ∂_»∞KÀ [_»¤‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞. (9)
[_»H¤ ¯õ ~°O JO>Ë kfi`fi« O`À ‰õÄ_ç#JHõ~∆ O° . Ñ¨^•kã¨fi~O° JO>Ë Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ\J˜ K«∞Û
kfi~°∞HõÎ "≥∞ÿ#Ç¨ÏÅ∞¡`À `«~°∞"åuÑ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û =zÛ Hõe¿ã@Ñ¨Ù_»∞ kfi~°∞HõÎ
"≥∞ÿ#Ç¨ÏÅ∞¡Ö’ Ô~O_»=Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞ Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O. 'éHÍ~°O|∞
„HÕkéHÍ~°O|∞#‰õΩ#∞ ^Œ∞k#∞Å∞Å„HÕk#ÅÅ‰õΩ#∞ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
'JHõ¯\Ï^Œ∞Å[_»‰¤ Ωõ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`åÅKÕ`« ~å=Åã≤#Ö’ÑÖ
Ñ¨~°Ñ¨^•kã¨fi~°O`À ‰õÄ_ÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ~å^Œ∞.
qÅ∞¡{JO^≥ Jx LO_»QÍ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì kfi~°∞HõÎ "≥∞#ÿ Ç¨ÏÅ∞¡ ~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ
"≥Ú^Œ\J˜ K«∞Û`À x`«ºOQÍ HõÅ∞ã¨∞OÎ k (qÅ¡O^≥). HÍ|\˜ì 'éHÍ~°O|∞„HÕk éHÍ~°O|∞
#‰õΩ#∞ ^Œ∞k#∞Å∞Å„HÕk #ÅÅ‰õΩ#∞ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
~å=Åã≤#Ö’ÑÖ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. JO>Ë ãÖkèx q=H˜∆Oz#Ñ¨Ù_»∞
[_»¤Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. qÅ¡O^≥. HÍ|\˜ì qÖO^≥ J<Õq^èŒOQÍ [_»¤ Ö’Ñ≤Oz#~°∂ÑÖ
LO_»^∞Œ .
'[_»¤Hõ¯~°O|∞`À— J#_»OKÕ`« Ñ¨^•kã¨fi~°O ([_»¤ Hõey#â◊|ÌOÖ’ <≥·<å) W`«~°
"≥∞#ÿ Ç¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_ÕÑH¨ O∆õ Ö’Dx¿+^èOŒ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì [_»¤ Ö’Ñ≤OÑ¨=K«∞Û. (JÑ¨C_»∞)
JÑ¨Ù _»_çÔQ#∞.
'Ñ¨^•k— J#_»OKÕ`« =∞~˘HõÑ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û`À Hõe¿ã@Ñ¨C_Õ Dx¿+^èŒO.
qÅ∞¡ W`åºkQÍ ÃÑ·# J K«∞Û#flÑ¨Ù_»∞ kfi`«fiO Ö’Ñ≤OK«_»OÖ’ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞. qÅ∞.
'ã¨fi~O° |∞`À— J#_»OKÕ`« Ñ¨~Ñ° ^¨ •kÇ¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_ÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ DHÍ~°ºO ÖË^∞Œ .
[_»¤ Ö’Ñ≤OÑ¨=K«∞Û#∞. qÅ∞{Ñ¨Óx´qÅ∂Êx.
(Ñ¨^•kã¨fi~O° |∞`À) '‰õÄ_»∞KÀ— J#_»OKÕ`« Ñ¨~Ñ° ^¨ •kx ã¨fi~O° L<åfl, ^•x`À
‰õÄ_»xãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ JO>Ë ãÖkè [~°QÆx(q=H˜∆OÑ¨x)Ñ¨Hõ∆OÖ’ Dx¿+^èŒO ÖË^Œ∞.
Ü«∞^ä• âß„ã¨ÎOQÍ [_»¤ Ö’Ñ≤OÑ¨=K«∞Û. ##∞<£{J_çÔQ´##∞ #_çÔQ. (##∞fl #_çÔQ)
Zx Ü«Ú#flq (Zxfl Ü«Ú#flq) "≥Ú.
'ÖË^Œ∞— J<Õx¿+^èŒOKÕ`« ãÖkè [iˆQÑ¨Hõ∆OÖ’ [_»¤Ö’Ñ≤Oz#~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
'# #_çÔQ, qÅO^≥— =O\˜~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«"åºYº – „Ñ¨H©~°‚HõÑïKÕÛù^ŒO 137
3. U`å^Œ∞Å‰õΩ =Ú=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. (15)

U`« "≥Ú^Œ Öˇ#· q U`å^Œ∞Å∞. Wq Jhfl H©|¡ ã¨=∂Å∞. HÍ|\˜ì =Ú=~°H‚ ÍO`åÅ∞
J=Ù`å~Ú. n~°…O UHÍÅ∞¡ HÍ|\˜ì qkèOz#^•xÖ’ (U`å^Œ∞ÅÖ’) z=i=~å‚xH˜
=ã¨∞ÎOk. „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#O S# =Ú=~°‚HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ U`« "≥Ú^Œ
Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’xz=i „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#JHÍ~åxH˜ qHõÅÊOQÍ n~°…O =ã¨∞ÎO ^Œx
ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
QÀ`« J<Õk H©|¡ ã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨Hõ
=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
QÀ`«{« =Ú Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« n~°O… =zÛ 'QÀ`å=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« n~°…O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'QÀ`«=Ú— J<Õ LO@∞Ok.
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ qkèOK«∞HÍ~°º=Ú =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O WHõ¯_» =Ú=~°‚HõO Ñ¨~°O S#Ñ¨Ù_»∞ K≥Ñ≤Ê#HÍ~°ºO =ÚQÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ
L#flÑ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. QÀ`å=ÚÅ∞, QÀ`å=Ú# "≥Ú.
'U`å^Œ∞Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« U`« "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ KÕ~°xâ◊ÉÏÌxH˜ DHÍ~°ºO
ÖË^Œ∞. ã¨∞#fl=Ú, ã¨#fl=Ú."≥Ú.
'=Ú=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« =Ú‡,O|∞ Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ n~°…O
~å^Œ∞. U`«=Ú‡, QÀ`«O|∞. "≥Ú.
4. Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú##∞Å∞~°∞ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (16)
Ñ¨ÔŒ z=~° L#flq Ñ¨^•O`åÅ∞. ãÖÜ«ÚHõOÎ JO>Ë "Õ ~˘HõÇÏ¨ Å∞¡`À ‰õÄ_çL#flk.
JÖÏ ‰õÄ_»xk JãÖÜ«ÚHõÎO. #∞Å∞~°∞Å‰õΩ z=~° L`«fiO L#flk. HÍ|\˜ì
Ñ¨^•O`«OÖ’x DL`åfixH˜ JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ LO>Ë 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk, HÍ|\˜ì g\˜H˜ JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
L`«fiÖ’Ñ¨„Ñ¨ã¨HÎ̃ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« Ç¨ÏÅ∞¡ ÖË^• J=™ê#O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«"≥∞
DHÍ~°ºO =ã¨∞ÎOk.
Ñ¨ÔŒ z=~° L#flg, "Õ ~˘HõÇÏ¨ Å∞¡`À ‰õÄ_»xg, J~Ú# #∞,Å∞,~°∞, J<Õ=~å‚ÅÖ’x
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ LHÍ~åxH˜ (Ç¨ÏÅ∞¡ HÍh, J=™ê#O HÍh Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞) |Ç¨ïà◊OQÍ
Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`å~°÷O.
'~å=ÚÅ∞— J<ÕâÉ◊ OÌ Ö’ z=iLHÍ~åxH˜ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« J=™ê#OÖ’ L`«fiO
Ö’Ñ≤Oz, '~å=ÚÖò— Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
'~å=ÚÅ∞— J<Õ LO@∞Ok. WÖÏˆQ „=∂#∞{Ñ¨_≥´„=∂#Ê_≥. =`«∞Î~°∞{"å~°∞´
=`«∞~Î åfi~∞° .
'Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú— J#_»OKÕ`« Ñ¨^ŒOÖ’ W`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡ L#fl #∞,Å∞,~°∞ ÅÖ’
L`åfixH˜ Ö’ÑÖ ÖË^Œ∞. #∞^Œ∞~°∞ "≥Ú.
'JãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú— J#_»OKÕ`« "Õ ~˘HõÇ¨ÏÅ∞¡`À ãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞ÿ L#fl
#∞Å∞~°∞ÅÖ’ L`åfixH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. H˘_»=O_»∞.¡ PO„_»∞. "≥Ú. (Zxfl =∂~å¡ =æ Ú
Jx NHõ$+¨^‚ =Õ ~åÜ«∞Å∞. =∂~°∞{¡ QÍ=Ú. WHõ¯_» ãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞#ÿ '~°∞—¡ Ö’ L`åfixH˜
Ö’ÑÖ =zÛOk. Wk J#ºHÍ~°ºO J#=K«∞Û.)
'#∞Å∞~°∞Å— J#_»OKÕ`« W`«~°=~å‚ÅÖ’xL`åfixH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. P‰õΩ, „¿ÑQÆ∞
"≥Ú. „`å_£ Q˘é˜H,˜ =O\˜ J~°∞ ^Œ~Ú#„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ J#ºHÍ~°ºOQÍ |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }O
KÕ`« ã≤kú™êÎ~Ú.
'|Ç¨ïà◊=Ú— J#_»OKÕ`« #∞~°∞ÅÖ’xL`«fiO J=™ê#OÖ’ Ö’Ñ≤OK«_O» J~°∞^Œ∞.
„Ñ¨`«ºÜ«∂ Öˇ·#Å∞~°∞ÅÖ’ L`åfixH˜ Ç¨ÏÅ=™ê<åÅ∞ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ Ö’ÑÖ
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. ~å=ÚÖò, `«`åÊÅ∞~ü ÉèíÜ«∞O |O^ŒQÆ<£.
5. PzÛùHõO|∞ÅO |^Œ=∞^èŒºO|∞Å #Å_»~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞. (17)
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞OHõO>Ë "Õ ~°~Ú#`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ PzÛùHõO. JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ñ¨^ŒOÖ’
#_»∞=∞ L#fl '#∞ Å∞ _»∞ ~°∞— J<Õ=~å‚ÅÖ’x„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# LHÍ~åxH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ
Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk Jx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
H˜#∞Hõ – Wk PzÛùHâõ |◊ OÌ . Dâ◊|OÌ #_»∞=∞ L#fl LHÍ~åxH˜ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
Ö’ÑÖ =zÛ, H˜#¯ Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« L`«fiO Ö’Ñ≤OÑ¨xÑ¨HO∆õ Ö’
H˜#∞Hõ Jx LO@∞Ok.
WÖÏˆQ zÅ∞Hõ–zÅ¯, Hõ_»∞Ñ¨Ù–Hõ_»∞Ê, ÃÑ~°∞QÆ∞–ÃÑ~°∞æ. "≥Ú.
'PzÛùHõO|∞Å— J#_»OKÕ`« DÖ’ÑÖ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’ ~å^Œ∞. q#∞u.
HõÅ∞+¨=Ú, J~°∞}=Ú "≥Ú.
'Ñ¨^Œ=∞^èŒºO|∞Å' J#_»OKÕ`« Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ HÍh, (z=~° HÍh) L#flÑ¨Ù_»∞
DÖ’ÑÖ ~å^Œ∞. #∞^Œ∞~°∞ "≥Ú. z=~° L#flÑÙ¨ _∞» 'Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõOÎ |∞
Å~Ú# #∞Å∞~°∞ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨Ï∞à◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õ "Õ~ˆ ÅHõ}∆ OKÕ`«
Ö’ÑÖ ~å=K«∞Û#∞. Hõ<£ w\˜, qÖò "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ã¨∂„`«"åºYº – „Ñ¨H©~°‚HõÑïKÕÛù^ŒO 139
'#Å_»~Å° — J#_»OKÕ`« #Å_»~° J<Õ"å\˜HOõ >Ë "Õ ~°~Ú#Ç¨ÏÅ∞¡g∞^Œ L#flL`åfixH˜

Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. zQÆ∞~°∞, `«∞=Ú~°∞ "≥Ú.
'L`«fiO|∞#‰õΩ— J#_»OKÕ`« L`«fiOHõO>Ë "Õ ~°~Ú#JK«∞Û‰õΩ '#Å_»~°—Å g∞^Œ
‰õÄ_® Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. #∂xÜ«∞, <åñ_≥=Ú "≥Ú.
6. ÖÏñuÜ«∞K«∞Û#‰õΩ ã¨ÇÏ≤ `« "≥ÚHÍ<˘HõKÀ #∞_ç#_»∞=∞ Ö’ÑÖ|∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç.
(18)
ÖÏñu JO>Ë W`«~°O. K≥Ñ¨ÊQÍ q∞ye#k. 'PzÛùHõO|∞ÅO |^Œ=∞^èŒºO|∞Å
#Å_»~Å° Ü«Ú`«fiO|∞Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÆ #QÆ∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`«O '#Å_»~—°
J<Õ"å\˜ÃÑ· L#fl„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ LHÍ~åxH˜ Ö’ÑÖK≥ÑÊ≤ Ok. HÍQÍ JK«Û`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’
Ñ¨^•Å #_»∞=∞ L#fl#Å_»~°ÅÃÑ· L#fl „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#LHÍ~åxHõO>Ë "Õ Ô~·#JK«∞Û‰õΩ
ã¨~Ú`«O Ö’ÑÖ J~°∞^Œ∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ã¨∂„`åxH˜ J~°÷O.
HõeH˜ J<Õâ|◊ OÌ Ö’ ÅHÍ~°OÃÑ· L#fl WHÍ~åxH˜ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ
Hõe¯ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ |∞_çÑ≤–|∞_çÊ. "≥Ú.
'ÖÏñuÜ«∞K«∞Û#‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«=Ú— J<Õk H˜#∞Hõ– H˜#¯ W`åºkQÍ #Å_»~°ÅÃÑ·
L`«fiO Ö’Ñ≤OK«_»O „Ñ¨ã≤^ŒúO HÍ=_»O J#∞=kã¨∞Î#flk.
'XHÍ<˘HõKÀ— J#_»OKÕ`« LHÍˆ~`«~°ã¨fi~åxH˜Ö’ÑÖ ~å=_»O J~°∞^Œ∞. HÍ|\˜ì
`ÕxÜ«∞, ¿ÑeHõ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’x LHÍˆ~`«~° "≥∞ÿ#JK«∞Û Ö’Ñ≤OÑ¨^Œ∞.
'#∞_ç#_»∞=∞— J#_»OKÕ`« =∂@"≥Ú^Œ@ HÍx, z=~° HÍh L#flL`«∞ÎHõO>Ë "Õ
Ô~·# JK«∞Û‰õΩ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. x=Ù~°∞, QÍe, "≥Ú.
'PzÛùHõO|∞ÅO |^Œ=∞^èŒºO|∞Å— J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`«O#∞O_ç 'Ñ¨^Œ=∞^èŒºO|∞Å—
J<ÕJ~°÷O ã≤kúã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì Dã¨∂„`«OÖ’x '#∞_ç#_»∞=∞— J<Õ^Œà◊O ã¨Ê+¨ì`«ˆH
J#=K«∞Û.
JÖÏˆQ Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz DHÍ~°ºO PzÛùHõâ◊|ÌOÖ’<Õ HÍ|\˜ì
ãÖã¨¯ $`«õã¨=∂ÅÖ’ DÖ’ÑÖ ~å^Œ∞. Ç¨Ïi`«=Ú, Ñë`«=Ú, D_»#=Ú."≥Ú.
'HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J#_»OKÕ`« 'ÖÏñuJK«∞Û— Ö’Ñ≤OK«_»O Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’
Hõ#|_ç#KÀ@¡ =∂„`«"Õ∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. JÖÏ Ö’Ñ≤OK«_»O J~°∞^Œ∞ HÍ|\˜ì JK«∞Û
Ö’Ñ≤OÑ¨x 'HõeH˜— J<Õsu~°∂áêÅ∞ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ ##∞ãïOz „Ñ¨ã≤^ŒúO HÍ=_»O
QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
~°∂Ñ¨Ñ¨„H˜Ü«∞
ÉÏÅ"åºHõ~°}O – (ãÖ*Ï˝) ãÖkè ÑïKÕÛù^ŒO.
1. JO^Œ^∞Œ ‰õΩ : J^Œ∞‰õΩ{J^Œ∞‰õΩ Jx LO_»QÍ ('L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞»
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« „áêÑ≤Îã¨∞Î#fl L`«fiãÖkèx ÉÏkèOz, 'JK«∞Û#
HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— Jx P„"Õ∞_ç`«ãÖkè
~å=Åã≤LO_»QÍ ^•xx ÉÏkèOz) 'JO^Œ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ
„QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— (ãÖkè.42) J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ '^Œ∞‰õΩ— J<Õ^•xH˜
'O^£— P^Õâ◊OQÍ =zÛ JO^£ { J^Œ∞‰õΩ ´ JO^Œ^Œ∞‰õΩ Jx J=Ù`«∞Ok.
2. JkÜ«Ú#∞ <åæHõ : JkÜ«Ú#∞{HÍHõ Jx LO_»QÍ, 'H˘xflÜ≥∞_»Å
„^Œ∞`«O|∞q∂ñ^Œ #HÍ~°O|∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O '#∞— J<Õ„^Œ∞`åxH˜
`«~åfi`« '<£— J<Õ „^Œ∞`«O KÕi JkÜ«Ú#∞<£{HÍHõ. '„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=Úq∂ñ
kÑ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~à° =◊ Ú ÅQÆ∞— ã¨∂„`«OKÕ`« HõHÍ~°O QÆHÍ~° "≥∞,ÿ JkÜ«Ú#∞<£{QÍHõ.
'P^Õâ◊ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı¡+¨=ÚÅ∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ JkÜ«Ú#∞ñ QÍHõ. #HÍ~åxH˜ xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ
JkÜ«Ú#∞O QÍHõ. ãÖâı+¡ O¨ =¿ãÎ JkÜ«Ú#∞ <åæH.õ ãÖâı+¡ ¨ ‰õÄ_® qÉèÏ¿+ HÍ|\˜ì
~åHõáÈ`Õ ã¨fi`«fiO LO@∞Ok. WHõ¯_» qkèOzOk #HÍ~°O á⁄Å∞¡ QÍ|\˜ì nx ã¨fi`«fi
~°∂ÑÖ QÆ∂_® JkÜ«Ú#∞<£ QÍHõ, J<Õq^èŒOQÍ<Õ LO@∞Ok.
3. JÑ¨Ê @Ñ¨Ê\˜H<˜ £ : JÑ¨Ê\˜H<˜ £ { JÑ¨Ê\˜H<˜ £ Jx LO_»QÍ 'P„"Õ∞_çÒ« |∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ qÉèíH˜ÎÖ’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O 'H˜<£—
J<ÕqÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, JÑ¨Ê\˜{JÑ¨Ê\˜H<˜ .£ 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè =zÛ 'JÑ¨Ê@Ñ¨Ê\˜H˜<£—. |Ç¨ïà◊O
J#_»OKÕ`« qÉèíH˜Î (H˜<£) Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ JÑ¨Ê\˜H˜<£{JÑ¨Ê\˜H˜<£ Jx LO_»QÍ
U=∂ºk ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. ãÖkè [iy`Õ JÑ¨Ê\˜ HõÑÊ¨ \˜H<˜ £
ãÖkè [~°Hõ¯áÈ`Õ JÑ¨Ê\˜H˜ #Ñ¨Ê\˜H˜<£.
4. WÜ«∞O ^èÕ#∞ =<≥ : WÜ«∞O^èÕ#∞ó{J<≥ Jx LO_»QÍ 'qã¨~°æO|∞#
Hõ#∞Hõ~°}O|∞# Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qã¨~°æ Ö’Ñ≤Oz WÜ«∞O ^èÕ#∞{J<≥
'L^ŒO`«<å=∞O|∞# Hõ#∞Hõ~°}O|∞#O^Œ∞ =ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=ÙQÍQÆ=∞O =zÛ WÜ«∞O ^èÕ#∞"£{J<≥´WÜ«∞O ^èÕ#∞ =<≥ J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 141
5. LO _»∞O_»∞=Ú : LO_»∞=Ú{LO_»∞=Ú Jx LO_»QÍ (L`«fiãÖkèx

ÉÏkèOz, P„"Õ∞_ç`«ãÖkè, ^•xx ÉÏkèOz) 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=∞^èŒº=∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌO
z=i=Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤Oz, LO_»∞ { LO_»∞=Ú. 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞ –— J<Õ
ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè =zÛ LO_»∞O_»∞=Ú. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì =Ú=~°‚O Ö’Ñ≤OK«x
Ñ¨HO∆õ Ö’ LO_»∞=Ú{LO_»∞=Ú Jx LO_»QÍ 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ãÖkè [iy, LO_»∞ =ÚO_»∞=Ú Jx J=Ù`«∞Ok.
6. ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞ : ZÅ¡<£ J<Õqâı+¨}ÏxH˜, J~°÷ú=ÚÅ∞ J<Õqâı+¨ºO`À
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ ZÅ¡<£{J~°÷=ÚÅ∞. 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz ZÅ¡{J~°÷(=ÚÅ∞). 'J`«∞Î#‰õΩ
ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« ãÖkè ~å‰õΩO_»QÍ
'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞.
7. Uq∞ ÜÕ∞q∞ : Uq∞{Uq∞ Jx LO_»QÍ 'U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè
"≥H· eõ Ê=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x '`«é∞K«∞— â◊|ÌOKÕ`« ãÖkè "≥·HõeÊHõOQÍ
=ã¨∞ÎOk. ãÖkè [iy#Ñ¨Hõ∆OÖ’ U "Õ∞q∞. qHõÅÊO QÍ|\˜ì ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
'ãÖkè ÖËxKÀ@— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, Uq∞ ÜÕ∞q∞.
8. Ueu =Ñ¨Ù_∞» : Ueuq{JÑ¨Ù_∞» Jx LO_»QÍ '„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ |∞ÅO k`«∞#Î ‰õΩ
ãÖkè "≥·HõeÊHõO|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz '=∞^èŒº=∞Ñ¨~°∞+¨„H˜Ü«∞ÅÜ«∞O
k`«∞Î#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞#∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè x`«ºOQÍ [iy 'Ueu =Ñ¨Ù_»∞.—
9. HõO^À~Ú, Hõ<ÀÌ~Ú : Hõ<{£ ^À~Ú Jx LO_»QÍ '„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`åxH˜
Ö’ÑÖ ~å=Åã≤LO_»QÍ, 'Jñ@ ~ÚñHõ K«∞ñ_»∞ â◊|OÌ |∞ÅO ^ŒÑÊ¨ #∞_ç`˘e„Ç¨Ïã¨fiO|∞
q∂ñ^Œ YO_»aO^Œ∞=Ù#∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞ ÖË=Ù— J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O
~å^Œ∞. HÍ|\˜ì ãÖâı¡+Ö =zÛ Hõ<ÀÌ~Ú. '=~°æÜ«ÚHõû~°à◊=ÚÅ∞ Ñ¨~°=Ú ÅQÆ∞#Ñ¨Ù
_˘HÍ<˘HõKÀ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ |∂~°a‚ O^Œ∞=Ù#∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— Jx #HÍ~°O ™ê÷#OÖ’
xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ – HõO^À~Ú.
10. Hõ@ìHõ_» : Hõ_»{Hõ_» Jx LO_»QÍ 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Hõ_®^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûq∂ñk=~°O‚ |∞Å HÔ Å¡ #^ŒO`«O |QÆ∞kfi~°∞Hõ@ Î HÍ~°O |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\ H˜ _õ â» |◊ OÌ Ö’x '_»— ™ê÷#OÖ’ '@ì— P^Õâ◊ "≥∞,ÿ 'Hõ@Hì _õ —» Jx
J=Ù`«∞Ok.
11. Hõé‰õΩ@=Ú‡ : Hõé‰õΩ J<Õqâı+}¨ ÏxH˜ J=Ú‡ J<Õqâı+º¨ O`À Hõ~‡° ^è•~°Ü∞«
ã¨=∂ã¨ "Õ∞~°Ê_ç, Hõé‰õΩ{J=Ú‡ Jx LO_»QÍ, 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz, 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO ^Œ∞`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« @∞QÍQÆ=∞O =zÛ, Hõé‰õΩ>ò{J=Ú‡
Hõé‰õΩ@=Ú‡ Jx J=Ù`«∞Ok.
12. HÕ `« `«ÎxÜ≥∞ : HÕ `«`ü { JxÜ≥∞ Jx LO_»QÍ, 'J#∞Hõ~°}O|∞#O
^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~°fiK«#O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« z=iÇ¨ÏÅ∞¡‰Ωõ kfi`«fiO =zÛ, HÕ
`«`ü`ü { JxÜ≥∞ ´ HÕ `«`«ÎxÜ≥∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
13. ‰õΩ@∞ìã∞¨ ~°∞ : ‰õΩé∞{Lã¨∞~°∞ Jx LO_»QÍ, 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz, '‰õΩé∞ zé∞ Hõ_∞» #_»∞ x_»∞ â◊ÉOÌ |∞Åé_»Å
HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ kfi~°∞HõÎ@HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ‰õΩé∞â◊|ÌOÖ’x
é∞=~°O‚ ™ê÷#OÖ’ '\ò—ì J<Õ=~°O‚ P^Õâ◊ "≥∞,ÿ ‰õΩ\ò{ì Lã¨∞~°∞´‰õΩ@∞ìã∞¨ ~°∞ J=Ù`«∞Ok.
14. HÔ O^•=∞~° : HÔ OÑ¨Ù{`å=∞~° Jx LO_»QÍ, 'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx `˘eÜ«∞K«∞Û
g∞ñk=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz, ÔH{`å=∞~°. 'Å∞Ñ¨Îâı+Ö|∞#‰õΩO |~°∞+Ö|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞
ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ÔH#∞{`å=∞~°. '„^Œ∞`«
„Ñ¨Hõ$uHõ=Úg∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~°à◊=Ú ÅQÆ∞— – ÔH#∞{^•=∞~°. 'P^Õâ◊
ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx
xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ, HÔ O^•=∞~°. 'Jñ@~ÚñHõK∞« ñ_»∞â◊|OÌ |∞ÅO ^ŒÑÊ¨ – J<Õã∂¨ „`«O
„Ñ¨HÍ~°O J~°ã∞¨ #fl ~å^Œ∞. ( HÔ ñ^•=∞~° J<Õ~∂° ÑÖ LO_»^∞Œ .) =º=ã≤`÷ « qÉèÏ+¨K`Õ «
D„^Œ∞`åxH˜ ãÖâı¡+Ö ~å^Œ∞. (ÔH<åÌ=∞~° Jx LO_»^Œ∞.) 'ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^Œ∞— HÍ|\˜ì ÔH#∞^•=∞~° J<Õ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
15. „H˘=∂‡q : „H˘`«Î{=∂q Jx LO_»QÍ, 'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz, '„H˘`«Îâ◊|Ì=Ú# HÍ^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞#‰õΩO
Q˘xflÜ≥∞_»Å #∞QÍQÆ=∞O|∞#∞O Q˘xflÜ≥∞_»Å g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Å∞Ñ¨Îâı+¨=Úg∞kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO =zÛ, „H˘=∂‡q.

16. QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞ : 'QÆ∞}=O`«— J<Õqâı+¨}â◊ÉÏÌxH˜ „ã‘Î`«fiOÖ’ 'PÅ∞—
â◊|OÌ `À Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ QÆ∞}=O`«{PÅ∞ Jx LO_»QÍ 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O
^Œ`û« =∞O|∞Å HÍÅ∞â◊|=Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`fi« O|∞# ‰õΩ`«fiO|∞#∞ ~°∞QÍQÆ=∞O|∞
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fi=¸ (QÆ∞}=O`«∞) ÃÑ·# ˆ~Ñ¶¨ PQÆ=∞=¸ =zÛ,
QÆ∞}=O`«∞~ü{PÅ∞ ´ QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞.
17. zQÆ∞~°∞\Ï‰õΩ : zQÆ∞~°∞ J<Õqâı+}¨ ÏxH˜ 'P‰õΩ— J<Õqâı+º¨ O`À Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« "≥∞ÿ
zQÆ∞~°∞{P‰õΩ Jx LO_»QÍ (L`«fiãÖkèx ÉÏkèOz) 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO ^Œ∞`«∞Î#
HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« x`«ºOQÍ =ã¨∞Î#fl
@∞QÍQÆ=∂xfl ÉÏkèOz, 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O ÉË~åfikâ◊|Ì=ÚÅ HõK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ @∞QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« @∞QÍQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞ÎOk. =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ (zQÆ∞~°∞\ò{P‰õΩ) zQÆ∞~°∞\Ï‰õΩ. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`«
@∞QÍQÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx
ãÖkè [iy, zQÆ∞~å‰õΩ.
18. z>ˇìÅ∞Hõ : zé∞{ZÅ∞Hõ K«∂. ‰õΩ@∞ìã¨∞~°∞.
19. K«∂_»∞ ##∞fl : K«∂_»∞=Ú{##∞fl Jx LO_»QÍ '=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ Ç¨ÏÅ=™ê#O|∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤Oz, K«∂_»∞ ##∞fl. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’, K«∂_»∞=Ú ##∞fl.
20. KÕÜ«Ú#`«ñ_»∞ : KÕÜ«Ú{J`«ñ_»∞ Jx LO_»QÍ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz 'L^ŒO`« =∞QÆ∞`«^~úŒ å‡~°q÷ âı+}¨ O|∞#
HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #HÍ~°O PQÆ=∞ "≥∞ÿ
(KÕÜ«Ú<£{J`«ñ_»∞) KÕÜ«Ú#`«ñ_»∞.
21. [=~åÅ∞ : [=fix â◊ÉÏÌxH˜ PÅ∞ â◊|ÌO`À Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç
[=fix{PÅ∞ Jx LO_»QÍ 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O ÉË^•kâ◊|ÌO|∞Å HÍÅ∞â◊|Ì=Ú
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~°∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~°∞QÍQÆ=∞O =KÕÛ@Ñ¨C_»∞
'WO^Œ∞ [=fixâ◊|Ì=Ú#‰õΩ ["å^Õâ◊O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k— J<Õã¨∂iq=~°}Ï
#fl#∞ãïOz '[=fix— â◊ÉÌO™ê÷#OÖ’ '[=— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ ([= { PÅ∞)
^•xH˜ z=~° ˆ~Ñ¶¨ PQÆ=∞"≥∞ÿ ([=~ü { PÅ∞) [=~åÅ∞ J=Ù`«∞Ok.
22. `«Åñ„ÉÏÅ∞ : `«Å#∞{„áêÅ∞. J<Õã¨=∂ãÖÖ’ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ ~å=Åã≤LO_»QÍ,
'`«Åñ„ÉÏÅ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞ã¨=∂ãÖ|∞Å „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. '„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=Úq∂ñkÑ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~à° =◊ Ú ÅQÆ∞.— `«Å#∞{
„ÉÏÅ∞. 'P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı+¡ O¨ |∞Å∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— Jx J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ `«Åñ„ÉÏÅ∞. xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ `«ÅO„ÉÏÅ∞. ãÖâı¡+¨
"≥∞`ÿ Õ `«Å„<åƒÅ∞. 'ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^∞Œ — Jx ã¨fi`«fiO
LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì '`«Å#∞„ÉÏÅ∞— J<Õ ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
23 . `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ : `«eÜ ¡ Ú« #∞ `«O„_çÜÚ« #∞ J<ÕJ~°Oú÷ K˘Ñ¨C# ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ
U~°Ê_ç `«e¡{`«O„_ç Jx LO_»QÍ '^ŒfiO^ŒfiO|∞#O |^ŒO|∞Ñ¨~Ú Ñ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ
QÆã_¨ ^» =Œ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« `«HÍ~åxH˜ ^ŒHÍ~° "≥∞,ÿ `«e^¡ OŒ „_ç. „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ÖÎ˜ ’
|Ç¨ï=K«#O`À `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞.
24. `å q<≥ : `å#∞{q<≥. Jx LO_»QÍ '„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ ã¨~°à◊ã≤÷~°O|∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OK«QÍ
'`å q<≥—. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ãÖâı¡+Ö ~å=Åã≤LO_»QÍ '`å#∞ <Õ#∞ Ñ¨^ŒO|∞Å
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı+¡ O¨ |∞ ÖË^∞Œ .— J<Õ ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ãÖâı+¡ ¨ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì '`å
xfi<≥— Jx LO_»^Œ∞. WOHõ ã¨fi`«fiO`À '`å#∞ q<≥— Jx LO@∞Ok.
25. ^•™È HÇ¨Ï =∞<≥ : ^•™È HÇ¨Ï"£∞{J<≥ Jx LO_»QÍ 'J#∞Hõ~} ° O|∞#O
^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~°fiK«#O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz 'J#∞Hõ~°}O|∞#O
^ŒÇ¨Ï=∂^Œ∞Å =∞HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi~°∞H˜Î qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« kfi`«fiO
qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. kfi`«fiO =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ – ^•™È HÇ¨Ï =∞‡x. qÉèÏ+¨ J#_»O
KÕ`« kfi`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – ^•™È HÇ¨Ï =∞<≥.
26. # #fl_QÔç : ##∞fl<{£ J_çQÔ Jx LO_»QÍ ('L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx „áêÑ≤Îã¨∞Î#flãÖkèx ÉÏkèOz, 'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞— Jx ãÖkè~åHõáÈ`«∞O_»QÍ, ^•xx ÉÏkèOz)
'„Ñ¨^"Œä ∞Õ `Õ~q° ÉèHí Î˜ â◊„`«~K÷° ∞« =~°O‚ |∞ÅO ^Œ∞#flÜÚ« HÍ~°=Ú#‰õΩ ãÖkè "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy#Ñ¨Hõ∆OÖ’– # #fl_çÔQ. "≥·HõeÊHõO J#_»OKÕ`«
ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ „^Œ∞`«O q∂kJK«∞Û`À QÆeã≤– ##∞fl #_çÔQ.
27. #"≥∂ Ü«∞<≥ : #=∞ó{J<≥ Jx LO_»QÍ 'qã¨~°æO|∞# Hõ#∞Hõ~°}O|∞#
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qã¨~æ° Ö’Ñ≤Oz, #=∞{J<≥. 'J#∞Hõ$ux #=∞â◊≈|Ì=Ú`«∞kÜ«∞`«∞#Î
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
HÀ`«fi=Ú qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« F`«fiO ~åQÍ, '#"≥∂{J<≥. WHõ¯_» ãÖkè

ÖË^∞Œ QÍ|\˜ì 'ãÖkè ÖËxKÀ@ –— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, #"≥∂ Ü«∞<≥.
qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì F`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ #=∞{J<≥ Jx LO_»QÍ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè
|Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— Jx ~å=Åã≤#ãÖkè |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}OKÕ`« ãÖã¨¯ $fÜ«∞
"≥∞ÿ#JHÍ~åxH˜ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ '#=∞ Ü«∞<≥— Jx J=Ù`«∞Ok.
28. #=∞‡ H˜@ : #=∞‡‰õΩ=Ú{W@ Jx LO_»QÍ L`«fiãÖkèx ÉÏkèOz
'=ºuˆ~Hõ=∞^èºŒ =∞=Ú=~°H‚ Oõ |∞# HÔ Å¡Ü∞≥ _»Å Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤OÑ¨QÍ, '#=∞‡‰õΩ{W@—. 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè
Ü«∞QÆ∞— Jx ãÖkè [iy, #=∞‡ H˜@. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« =Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤OK«x
Ñ¨HO∆õ Ö’, #=∞‡‰õΩ=Ú{W@ Jx LO_»QÍ 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞–— J<Õ
ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy, #=∞‡‰õΩ q∞@.
29. <åk : <åÜ≥ÚHõ¯{Jk J#∞KÀ ã¨=∂ãÖÖ’ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, <å{Jk
Jx LO_»QÍ 'JkÜ«∞qâ◊|OÌ |∞ÅÜ«∞`«∞#Î ‰õΩ =$uÎx Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨Ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Jk—Ö’ JHÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ, <åk. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« JHÍ~åxH˜
Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ <å{Jk J<ÕKÀ@ n~°…O QÍ=_»O=Å¡ ãÖkè ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì
'ãÖkè ÖËxKÀ@–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, <åÜ«∞k J=Ù`«∞Ok.
30. <å<åñ_»∞ : <åñ_»∞{<åñ_»∞ Jx LO_»QÍ 'P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’ '|Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ`« WOK«∞Hõ
<åñ _ç`åº^Œ∞ÅO ^ŒOu=∂Hõ~∆ Ö° ’ÑÖ|∞ #QÆ∞— Jx z=iJHõ~∆ O° '_»∞— =~°O‚ Ö’Ñ≤OK«QÍ
<åñ{<å_»∞. 'ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞ Å~Ú#`≥Å∞ñQÆ∞â◊|Ì=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ
|~°∞+¨ã~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO^Õ aO^Œ∞=Ù QÍ#O|_»∞K«∞#flk— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O ã≤~÷ åxH˜
=ÚO^Œ∞ aO^Œ∞ =ÙO_»^Œ∞ QÍ|\˜ì J~°ã¨∞#fl Ö’Ñ≤Oz – <å<åñ_»∞. z=iJHõ∆~°O
Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ – <åñ_»∞<åñ_»∞.
31. <åÜ«∞O^ŒeHõ~∞° } : <åÜ«∞O^Œ∞#∞ { Hõ~∞° } J<Õã=¨ ∂ãÖÖ’ 'ã¨=∂ãÖ|∞
#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz, <åÜ«∞O^Œ∞
{ Hõ~∞° }. 'JO^•fi^Œ∞Å HõeQÍQÆ=∞O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQ∞Æ — Jx 'Je— PQÆ=∞O
HÍQÍ <åÜ«∞O^Œ∞ { Je { Hõ~∞° }. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ #Ñ¨^•kã¨fi~O° |∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»K«∞Û#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy
<åÜ«∞O^ŒeHõ~∞° }.
32. hKÕu„áÈÑ¨Ù : hKÕ`«#∞{„áÈÑ¨Ù J<Õã¨=∂ãÖÖ’ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz, hKÕ`«{„áÈÑ¨Ù.
'KÕ``« À_»=Å#Å H˜`fi« O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« KÕ`Ö« ’ J`åfixH˜
W`«fiO =zÛ – hKÕu„áÈÑ¨Ù.
33. <≥#fl_»∞=Ú : <≥é{#_»∞=Ú Jx LO_»QÍ 'J#ºO|∞Å‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«
q∞HÍ¯~°ºO|∞Å∞ H˘O_˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `˘eÜ«∞K«∞Û
q∂k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz (<≥{#_»∞=Ú), q∂kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO =zÛ, '<≥#fl_»∞=Ú—
J=Ù`«∞Ok.
34. Ñ¨ÓÔ~=∞‡ : ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó=Ù{Ô~=∞‡ Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O
„ÉÏñ`å^Œ∞Å`˘eÜ«∞K«∞Ûq∂ñk=~°O‚ |∞Å HÔ Å¡ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx
`˘eÜ«∞K«∞Ûq∂k=~å‚ Åhfl Ö’Ñ≤OÑ¨QÍ – Ñ¨Ó~Ô =∞‡. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – Ñ¨Ó=ÙÔ~=∞‡.
35. ÉèíÜ«∞Ñ¨_≥ : ÉèíÜ«∞=Ú{Ñ¨_≥ Jx LO_»QÍ 'Ñ¨_®fi^Œ∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞
#Ñ¨Ù_»∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ö’Ñ¨Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=ÙÅ∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=Ú=~°‚HõO Ö’Ñ≤Oz – ÉèíÜ«∞Ñ¨_≥. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì Ö’ÑÖ ~åHõáÈ`Õ =Ú=~°‚HõO
™ê÷#OÖ’ xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ – ÉèÜ í ∞« OÑ¨_.≥ Wn qÉèÏ¿+ HÍ|\˜ì Ö’Ñ¨ÑÓ¨ ~°a‚ O^Œ∞=ÙÅ∞
Ô~O_»∂ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ =Ú=~°‚HõO JÖÏˆQ LO@∞Ok. ÉèíÜ«∞=ÚÑ¨_≥.
36. ~åA<å[˝ : ~åAÜ≥ÚHõ¯{P[˝. D+¨+`ª‘ `« ∞« Ê~°∞+¨ã=¨ ∂ãÖÖ’ 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞ –— Jx qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz ~åA{P[˝ Jx LO_»QÍ ''L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz '+¨+‘ªã¨=∂ãÖ|∞#O ^Œ∞HÍ~°
|∞∞HÍ~°=ÚÅ HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx #HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ
=zÛ – ~åA<£{P[˝ ´ ~åA<å[˝ Jx J=Ù`«∞Ok.
37. =zÛ ~°Ñ¨C_»∞ : =zÛi{JÑ¨C_»∞ Jx LO_»QÍ '„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO
k`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè [iy, '=zÛ ~°ÑC¨ _»∞—.
"≥·HõeÊHõO J#_»OKÕ`« ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O
|~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞.— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞HÍ~°O PQÆ=∞ "≥∞ÿ
'=zÛi Ü«∞Ñ¨C_»∞.—
38. =K≥ÛO ^è•„fÑü : =K≥Û#∞{^è•„fÑü Jx LO_»QÍ '=~°Ü æ Ú« Hõû~°àO◊ |∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _˘HÍ<˘HõKÀ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ |∂~°‚aO^Œ∞=Ù#∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '#∞— =~°‚O™ê÷#OÖ’ xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ – =K≥ÛO ^è•„fÑü. J~°∞

^Œ~Ú#xO_»∞ã¨∞#fl ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ '„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Ö’ÑÖãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤¿ãÎ – =K≥Û ^è•„fÑü.
ãÖâı¡+Ö =¿ãÎ – =K≥Û#∞ ^è•„fÑü. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì Un ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – =K≥Û#∞
^è•„fÑü Jx ã¨fi`«fi~°∂ÑÖ.
39. "åñ_»∞ HõO™êi : "åñ_»∞{HõO™êi Jx LO_»QÍ '„Ñ¨^äŒ=∞q∂ñ
kÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx ~å=Åã≤# QÆ(QÆã¨_»^Œ=)
P^ÕâO◊ '`≥#∞ñQÆ∞Åq∂ñk™êOã¨¯ $uHõÑ~¨ ∞° +¨=ÚÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ ~å=Ù— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì '"åñ_»∞ HõO™êi— Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok.
40. gÃãñ_»∞ : gÃã{Zñ_»∞ Jx LO_»QÍ 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞Å ^ŒÑ¨Ê
#Ñ¨^•kã¨fi~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»K«∞Û#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx ãÖkè x`«ºOQÍ
[iy 'gÃãñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
41. "≥ÅÜ«∂Å∞ : "≥Å{PÅ∞ Jx LO_»QÍ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ
#QÆ∞— Jx „áêÑÎ≤ã¨∞Î#fl ãÖkè, '"≥ÅÜ«∂ÖÏfi^Œ∞Å ãÖkèÖËq∞ ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕ`«<Õ
Ü«∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k— J<Õã∂¨ iq=~°}O„Ñ¨HÍ~°O Pã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`«
~å^Œ∞. 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O
|QÆ∞— Jx Ü«∞HÍ~°O PQÆ=∞ "≥∞ÿ, "≥ÅÜ«∂Å∞.
42. ã¨~ã° Ñ¨ Ù¨ =∂@ : ã¨~ã° =¨ Ú J<Õqâı+}¨ ÏxH˜ =∂@ J<Õqâı+º¨ O`À Hõ~‡° ^è•~°Ü∞«
ã¨=∂ã¨"∞≥ ,ÿ ã¨~ã° =¨ Ú{=∂@ Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞, Å@∞ì#‰õΩñ
QÍ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ("≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒOÖ’) ~å=Åã≤#=Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞Ö’ÑÖ
'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞— Jx Ñ¨ÙOÑ¨ÙÅ∞ qkèOz#
™ê=∞~°÷ºOKÕ`« ~å^Œ∞. =Ú=~°‚Hõ™ê÷#OÖ’ 'Ñ¨Ù— P^Õâ◊ "≥∞ÿ`Õ, ã¨~°ã¨Ñ¨Ù=∂@. 'OÑ¨Ù—
P^Õâ◊ "≥∞ÿ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ ã¨~°ãÖÑ¨Ù=∂\.
43. ã≤OQÆÑ¨ÙOQ˘^Œ=∞ : ã≤OQÆ=Ú(Ü≥ÚHõ¯) H˘^Œ=∞– J<Õ+¨+‘ªã¨=∂ãÖÖ’
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞— Jx =Ú=~°‚Hõ™ê÷#OÖ’
'Ñ¨Ù— P^ÕâO◊ HÍQÍ ã≤OQÆÑÙ¨ {H˘^Œ=∞. 'ã¨=∂ãÖ|∞Å #∞^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞
Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩñ |~°∞+¨ã¨~°à◊O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
Jx #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ã≤OQÆÑ¨Ù#∞{H˘^Œ=∞. (#∞QÍQÆ=∞q^è•#™ê=∞~°÷ºOKÕ`«
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ— ~å=Åã≤# Ö’ÑÖ nxH˜ ~å^Œ∞.) „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=Ú
q∂ñkÑ¨~°∞ëêÅ‰õΩ ã¨~°àÏ Å~Ú (ã≤OQÆÑ¨Ù#∞{Q˘^Œ=∞), P^Õâ◊ã¨~°àÏÅ‰õΩ =ÚO
^Œ∞#fl„^Œ∞`åxH˜ YO_»aO^Œ∞=Ù ~åQÍ – ã≤OQÆÑ¨ÙñQ˘^Œ=∞, Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =¿ãÎ–
ã≤OQÆÑÙ¨ OQ˘^Œ=∞. ãÖâı+¡ O¨ =¿ãÎ – ã≤OQÆÑÙ¨ <˘æ^=Œ ∞ J=Ù`«∞Ok. 'ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^Œ∞— HÍ|\˜ì 'ã≤OQÆÑ¨Ù#∞Q˘^Œ=∞— Jx LO_»^Œ∞.
`«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO.
1. JOy~°∞ñ_»∞ : =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞ ÅQÆ∞™êO`«O|∞Å HõO`«Ö’ÑÖ ÉËx kfif
Ü≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº`«fiO ÉË #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'JOy~°ã—π J<Õk „áêuÑ¨kHõQÍ
xez Pã¨∂„`«OKÕ`«<Õ z=iã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz, 'JOy~°—. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
UHõ=K«#OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#<å=∞O|∞ `«∞kÜ«∞`«fiO
|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fi=¸ (JOy~°∞), 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú#‰õΩ
_»∞ VQÆ∞— Jx _»∞V¥ =zÛ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À JOy~°∞ñ_»∞ (JOy~°∞O_»∞).
ã¨HÍ~°Ö’ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`<« Õ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«O`À `«∞Åº "≥∞#ÿ
'JOy~°ã"¨ ∞£ — J<Õk „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— Jx =∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz JOy~°ã¨. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ L`«fi_»∞V√Å∞
=zÛ JOy~°ã∞¨ ñ_»∞.
2. Jã¨∞~° : Jã¨∞~°–„áêuÑ¨kHõ. =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸, Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ S#
DãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ#`«~åfi`« 'ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ x`«ºO|∞QÍ
#ã¨∞~°â◊|Ì=Ú "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ „ã‘`«∞ÅºO|∞ ÅQÆ∞, ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖ|∞#ñ QÍ=Ù—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „ã‘`Î ∞« ÅºO J~Ú#Ñ¨HO∆õ Ö’ Dâ◊|OÌ ÃÑ#· „Ñ¨^=Œä ∂UHõ=K«#q=HõÖ∆ ’
KÕi# 'ã¨∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ 'Jã¨∞~°— Jx J=Ù`«∞Ok. "≥H· eõ ÊHõO J<åfl_∞» HÍ|\˜ì
„ã‘Î`«∞ÅºO HÍxÑ¨Hõ∆OÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ Ñ¨ÙOeOQÆO HÍ|\˜ì L`«fi=¸, _»∞V√ =zÛ.
Jã¨∞~°∞ñ_»∞, Jã¨∞~°∞O_»∞.
3. P`«‡ : 'P`«‡<£— #HÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ P`å‡
J<Õ~°∂ÑÖ`À „áêuÑ¨kHõ HÍQÍ '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— J<Õ
ã¨∂„`«OKÕ`« z=in~°…O „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ, 'P`«‡—. (=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸) Ñ¨ÙOeOQÆ "≥∞ÿ#
~¸â◊ÉÏÌxH˜ 'P`Õ‡=∞x[O`«O|∞Å‰õΩ <åO`«O|∞ ÅQÆ∞=∞#∞[ãÖ[˝Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O|∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 149
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘ÎeOQÆ`«fiO =ã¨∞ÎOk. „ã‘Î`«fiO=Å¡ nxÃÑ·x

„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ (ã¨∞) '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
Ö’ÑÖ =zÛ, 'P`«‡— J<Õ „Ñ¨^äŒ=∂ UHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O
QÍ=_»O=Å¡ „ã‘Î`«fiO ~åHõáÈ`Õ L`«fi_»∞V√Å∞ =zÛ, P`«∞‡ñ_»∞, P`«∞‡O_»∞,
(J=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ– P`«‡=Ú.
4. WO„^Œl : WO„^Œl`ü J<ÕãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz
'|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«∞ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'WO„^Œl`«"£∞— „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— Jx z=i=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ L`«fi_»∞V√Å∞ =zÛ
WO„^Œl`«∞ñ_»∞, J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ J#_»O=Å¡ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂ÑÖ HÍxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O 'WO„kl`ü— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. JÑ¨Ù_»∞ '[QÆkO„^Œl`«∞ÅÎ `«HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« `«HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz WO„^Œl. WÑ¨Ù_»∞ WHÍ~åO`«O HÍ=_»OKÕ`«
D„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ 'WO„^Œl— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì `«HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞
^Œ∞k Ç¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — Jx LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =zÛ WO„^Œl`«∞.Î ' WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å
– J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜ Ö’ÑÖ =zÛ WO^Œ„l`«∞Î J<Õ„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«
Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
5. L~°=Ú : L~°ãπ â◊|ÌO. (Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«– J<Õã¨∂„`åxfl
ÉÏkèOz) '™êO`«O|∞Å `«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'L~°ãπ— Jx ã¨HÍ~åO`«O „áêuÑ¨kHõQÍ xez, z=iã¨HÍ~°O
Ö’Ñ≤OK«QÍ, L~°. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ
=Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú=~°‚HõO =zÛ, L~°=Ú. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì ã¨HÍ~°O
Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`fi« O|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`«
LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =zÛ (L~°ã¨∞û), 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz L~°ã¨∞û Jx J=Ù`«∞Ok.
6. |∞ÚufiAñ_»∞ : |∞∞ufi*ò ([HÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«)â◊|ÌO. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz
'|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ =K«<åO`«`«∞ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`«
|∞∞ufi["£∞ (kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`« `«∞ÅºO) J<Õk „áêuÑ¨kHõ. '^•xÜ«∞Ou=∞
=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx =∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz |∞∞ufi[. „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’
L`«fi_»∞V√Å∞ =zÛ |∞∞ufiAñ_»∞.
qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ ~åHõáÈ`Õ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '|∞∞ufiH±— J<Õk „áêuÑ¨kHõ Ü≥ÿ∞,
LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =zÛ (|∞∞ufi‰õΩ¯) 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz '|∞∞ufi‰õΩ¯— Jx J=Ù`«∞Ok.
7. F~å=∞ : ~å=∞ „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆ |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ, ~å=Ú. ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ
=∞QÆ∞ =∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú#‰õΩ— Jx _»∞Vò =zÛ, ~å=Ú{_»∞Vò Jx LO_»QÍ 'Hõ$`À`«¯O
|QÆ∞ãÖã¨¯ $`«<å=∞O|∞ ãÖ|∞kú_∞» V√#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
_»∞Vò Ö’Ñ≤Oz ~å=Ú. 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O ^ÕHÍ~°÷O |~Ú#Ñ¨^ŒO|∞`«∞k
Ü«ÚHÍ~°O|∞# HõHÍ~°O |QÆ∞— Jx J`«fiO =zÛ ~å=∞. 'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O |^ŒO|∞
`«∞kÜ«∞HÍˆ~HÍ~°O|∞Å‰õΩ n~°O… |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« n~°… "≥∞`ÿ ,Õ ~å=∂.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì n~°O… ~åHõáÈ`Õ ~å=∞. 'F Ü«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQ∞Æ — Jx =ÚO^Œ∞
'F— â◊|ÌO KÕi F~å=∂, F~å=∞. (qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì _»∞V√ Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ J`«fi
n~å…Å`À, F ~å=Úñ_®, F ~å=Úñ_».)
8. F q+¨Ø‚3 : 'q+¨µ‚— â◊|ÌOÃÑ· (ãÖÉ’^èŒ#OÖ’) „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ '_»∞Vò—
=zÛ q+¨µ‚{_»∞Vò, 'L^ŒO`«ãÖã¨¯ $`«<å=∞O|∞ ãÖ|∞kú _»∞V√#‰õΩ #∂HÍ~°O|∞
Ñ¨Ù`¡ O« ÉÏ^ÕâO◊ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« _»∞Vò ™ê÷#OÖ’ Ñ¨Ù`¡ « "≥∞#ÿ THÍ~°O
P^Õâ◊ "≥∞ÿ, q+¨µ‚{T3. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê #Ñ¨^•kã¨~°fiO|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»K∞« Û#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx ãÖkè [iy, q+¨Ø3‚ . 'F Ü«∂=∞O„`«}O|∞#O
^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œ∞ 'F— â◊|ÌOKÕi, F q+¨Ø‚3 Jx J=Ù`«∞Ok.
9. HõO^èŒ~°=Ú : HõO^èŒ~å „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ HõO^èŒ~°. Wk „ã‘ÎeOQÆO HÍ|\˜ì „ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ∞
„áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ _»QÍ 'HõO^è~Œ å^Œ∞Å∞ H©|`«∞ÅºO|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Wk H©|¡ `«∞Åº =∞~Ú#Ñ¨HO∆õ Ö’ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H¨ =õ ÚÅ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 151
Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ HõO^èŒ~°=Ú.

|Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« H©¡|`«∞Åº`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ „ã‘ÎeOQÆO HÍ|\˜ì
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz HõO^èŒ~°.
10. Hõ„^Œ∞= : Hõ„^Œ∂ „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fi=¸, 'LHÍ~åO`«QÀâ◊|OÌ |∞Å HõO`«@ =Ù=~°H‚ Oõ |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ù=~°H‚ =õ ¸ =zÛ Hõ„^Œ∞=Ù Jx HÍ=Åã≤LO_»QÍ, 'Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« <å=∞=Ú `«∞kn~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ (Hõ„^Œ∞), '=— J<Õ=~°‚O
JO`åQÆ=∞ "≥∞,ÿ Hõ„^Œ∞=– Jx J=Ù`∞« Ok. D„ã‘eÎ OQÆâ|◊ OÌ q∂^Œ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ
'Hõ„^Œ∞=— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
11. Hõ„iÎ : 'Hõ~°Î $— â◊|ÌO. „ã‘Î`«fiOÖ’ '„ã‘ÎeOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞
ÅQÆ∞„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ „|=iÎÅ∞¡— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O ãÖã¨¯ $`
«„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O(|∞∞<ÕflÉè’º V©Ñπ)`À ‰õÄ_ç, 'Hõ„sÎ— J<Õk `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ
J=Ù`«∞Ok. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ,
'Hõ„iÎ—. ('„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz) 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ
=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz 'Hõ„iÎ—.
12. K«i„`« : K«i„`« – „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ 'J=∞Ç¨Ï
#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ K«i„`«=Ú.
'K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
P=Ú=~°H‚ Oõ Ö’Ñ≤Oz K«i„`«. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’
K«i„`«=Ú.
13. [QÆ=Ú : '[QÆ`ü— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO
aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '[QÆ`ü— „áêuÑ¨kHõ. '[QÆkO„^Œl`«∞ÎÅ
`«HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `«HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz [QÆ.
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx
=Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, [QÆ=Ú. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì `«HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’([QÆ`ü)
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞— Jx LQÍQÆ=∞ ([QÆ`ü{L)
kfi`åfiÅ∞ ([QÆ`ü `ü{L) =zÛ, 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz. [QÆ`«∞Î.
14.kq : k"£ J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ '^Œ∞ºÇ¨Ï$K«Ûù|Ì~|∞Å‰õΩ kq Ç¨Ï$k Ü«∞QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'kq— J<Õ~°∂ÑÖ`À „áêuÑ¨kHõ xÅ∞ã¨∞ÎOk. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«<åxH˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ 'kq— Jx U~°Ê_»∞`«∞Ok.
15. ^Œ∂`« : ^Œ∂`« „áêuÑ¨kHõ. Wk =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO. 'Ñ¨ÙOeOQÆO—.
'^Œ∂`å^Œ∞Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx „ã‘`Î fi« O =zÛ, „ã‘eÎ OQÆ`fi« O=Å¡
nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
Ö’Ñ≤OK«QÍ '^Œ∂`«— Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« „ã‘Î`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
Dâ◊|ÌO (=∞Ç¨Ï`ü) Ñ¨ÙOeOQÆO HÍ|\˜ì 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#
–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fi=¸(^Œ∂`«∞), 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ –—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ _»∞V¥ =zÛ ^Œ∂`«∞ñ_»∞ J=Ù`«∞Ok.
16. ^Õ=â◊~°‡ : ^Õ=â◊~°‡<£– #HÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ '^Õ=â◊~å‡—
„áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ
^Õ=â◊~°‡. 'P`Õ‡=∞x[O`«O|∞Å‰õΩ <åO`«O|∞ ÅQÆ∞=∞#∞[ãÖ[˝Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx „ã‘Î`«fiO HõÅæQÍ, '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, ^Õ=â◊~°‡. |Ç¨ïà◊ =∞#_»OKÕ`« „ã‘Î`«fiO HõÅæ#Ñ¨Ù_»∞ Wk
(=∞Ç¨Ï`ü)Ñ¨ÙOeOQÆO HÍ|\˜ì L`«fi_»∞V√Å∞ =zÛ, ^Õ=â◊~°∞‡_»∞.
17. <å= : '<Ò— „áêuÑ¨kHõ. '<Òõâ◊|ÌO|∞#‰õΩ <å= Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'<Ò— â◊ÉÏÌxH˜ '<å=— J<Õk P^Õâ◊O HÍQÍ <å=. Wk „ã‘ÎeOQÆâ◊|ÌO. HÍ|\˜ì nxÃÑ·
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜ '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ, '<å=— Jx ÜÕ∞~°Ê_»∞`«∞Ok.
18. ÉÏÅ∞~°∞: ÉÏÅ– „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#
<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ ÉÏÅ∞. „Ñ¨^=Œä ∂ |Ç¨ï
=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚Hõ "≥∞ÿ, ÉÏÅ∞{Å∞. 'J^ŒO`«O
|~Ú n~°…Ñ¨Ó~°fiÖ’Ñ¨^èŒO |~Ú# =∞Ç¨Ï`«∞Îq∂ñkqÉèíH˜ÎÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞—
Jx Å∞=~°‚HõOÖ’xÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨ P^Õâ◊ "≥∞ÿ, ÉÏÅ∞~°∞.
19. |Ç¨ Ï ‡ : „|Ç¨ Ï ‡<£ – #HÍ~åO`« ã ¨ O ã¨ ¯ $`« â ◊ | Ì O . 'Ç¨ Ï ÅO`« O |∞
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ '„|Ç¨‡— „áêuÑ¨kHõ.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 153
'<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, „|Ç¨Ï‡. Wk

=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸, Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ HÍ|\˜ì L`«fi_»∞V√Å∞ ~å=Åã≤LO_»QÍ
'=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú Ñ¨ÙOeOQÆO |QÆ∞„|Ç¨Ï‡â◊|=Ì Ú#‰õΩ „ã‘`Î fi« O |QÆ∞— Jx „ã‘`Î fi« O
HõÅæQÍ, L`«fi_»∞V√Å∞ ~åHõ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz '„|Ç¨Ï‡— Jx U~°Ê_»∞`«∞Ok.
20. Éèí∞q : Éèí∂– „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—
Jx ~å=Åã≤#„Ç¨Ïã¨fiO— 'UHÍHõ∆~°O|∞Å‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ ÖË^Œ∞—. Jx ~å‰õΩO_»QÍ
'LHÍ~åO`«QÀâ◊|OÌ |∞Å HõO`«@ =Ù=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ =Ù„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ 'Éèí∂=Ù— Jx HÍ=Åã≤LOk. HÍx 'Ñ¨$näfi"åz Éèí∂â◊|ÌO|∞#‰õΩ Éèí∞q Ü«∞QÆ∞—
J<Õxáê`«ã∂¨ „`«OKÕ`« 'Éè∞í q— J<Õ(„áêuÑ¨kHõ)~°∂ÑÖ U~°Ê_»QÍ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O
|∞Å— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, 'Éè∞í q— (Éè∂í q∞) Jx J=Ù`«∞Ok.
21. „ÉèÏ`« : „ÉèÏ`«$ „áêuÑ¨kHõ. |∞∞HÍ~åO`«O. (=∞Ç¨Ï^•fiK«HOõ ) Ñ¨ÙOeOQÆO.
'|∞∞HÍ~åO`« O |∞# Hõ ` « fi O|∞#∞ „ã‘ Î = ^•ƒù = O|∞ #QÆ ∞ — J<Õ ã ¨ ∂ „`« O KÕ ` «
|∞∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú# 'J— HÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =zÛ („ÉèÏ`«), „ã‘=Î ^•ƒù=O
HõÅQæ Í (_»∞V√ ~å‰õΩO_®) '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, „ÉèÏ`«– Jx J=Ù`«∞Ok.
22. „Éèí∂=Ù : „Éèí∂– „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞— Jx ~å=Åã≤#„Ç¨Ïã¨fiO 'UHÍHõ~∆ O° |∞Å‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
~å^Œ∞. „Éèí∂â◊|ÌOÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#OÖ’ 'LHÍ~åO`«QÀâ◊|ÌO|∞Å HõO`«@
=Ù=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ù „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ – „Éèí∂=Ù.
23. =∞#ã¨∞ : =∞#ãπ â◊|OÌ .'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`« –— J<Õã∂¨ „`åxfl
ÉÏkèOz '™êO`«O|∞Å`«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« '=∞#ãπ— J<Õã¨HÍ~åO`«"≥∞ „áêuÑ¨kHõ "≥∞,ÿ z=iã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz – =∞#.
Wk J^ŒO`«#Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆâ◊|ÌO HÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï
#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅHõΩõ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« =Ú„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ =∞#=Ú.
|Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞
^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. kfi`«fiO =∂„`«O '=∞#ó
„Ñ¨Éèí$`«∞Åã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi~°∞H˜Î qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx qHõÅÊO. kfi`«fiO =¿ãÎ –
=∞#ã¨∞û. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì kfi`«fiO ~å‰õΩO>Ë – =∞#ã¨∞. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. =∞#ã¨∞û,
=∞#ã¨∞.
24. q∞„`«∞ñ_»∞ : q∞„`«– „áêuÑ¨kHõ. =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú#~¸â◊|ÌO
¿ãflÇ≤ Ï `« ∞ _» ∞ J<Õ J ~° ÷ O Ö’ #Ñ¨ Ù Oã¨ H õ e OQÆ O .' H© ¡ | O|∞Å∞ q∞„`å^Œ ∞ Å∞
=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞Å∞ qÉèÏ+Ö |∞OeOQÆ`«∞ÅºO|∞ ÅQÆ∞— Jx Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO
HÍQÍ, 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ |~Ú#<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO
|QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ q∞„`«∞. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞
=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— Jx _»∞V√ ~åQÍ, 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx
=ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À q∞„`«∞ñ_»∞, q∞„`«∞O_»∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO
HÍxÑ¨Hõ∆OÖ’ Wk ã¨Ç¨Ï[OQÍ #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO QÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ – q∞„`«=Ú.
25. =Ú^Œ=Ú : '=Ú^£—– ^ŒHÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO. '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« nxH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’
=Ú^Œ"£∞ J<Õk „áêuÑ¨kHõ. '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz =Ú^Œ. Dâ◊|ÌO „ã‘ÎeOQÆO QÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ö’ÑÖ ~å=Åã≤LO_»QÍ
Pã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz '=Ú^•^Œ∞Å‰õΩñ „|^ä"Œ ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. Wk (J^ŒO`« "≥∞ÿ#) J=∞Ç¨Ï`«∞Î HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ =Ú^Œ=Ú.
26. ~åA : ~å[<£ â◊|ÌO. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞ –—
Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ ~å*Ï J<Õk „áêuÑ¨kHõ "≥∞ÿ <å=∞O|∞Å`«∞kn~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fi=¸,
`«∞kJ`åfixH˜ L`«fi=¸, ÃÑ·# _»∞V√Å`À ~åAñ_»∞ Jx HÍ=Åã≤LOk. HÍx
'=∞Ç¨Ï`Îfi« O|∞# ™êfi~Ñ÷° ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞— J<Õ xáê`«ã∂¨ „`«OKÕ`«
~å[<£ „áêuÑ¨kHõ J~Ú, JO^Œ∞Ö’ z=i#HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz (~å[), J`åfixH˜
L`«fi "≥∞ÿ (~åA), [HÍ~åxH˜ ^ŒO`«º`« Hõey, „ã‘Î`«fiO HõÅæQÍ „ã‘ÎeOQÆ`«KÕ`«
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å – J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz '~åA— Jx J=Ù`«∞Ok.
27. ~å=Úñ_»∞ : ~å=∞– „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO
|~Ú#<å=∞O|∞ `«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx z=iJ`åfixH˜ L`«fiO =zÛ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 155
~å=Ú. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞—

Jx _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, ~å=Ú{_»∞Vò. 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx _»∞=~å‚xH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ, ~å=Úñ_»∞. xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ, ~å=ÚO_»∞.
28. ~å=Úx(x) : ~å=∞– „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO
|~Ú# –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ, ~å=Ú. nxÃÑ· kfifÜ«∂UHõ=K«#OÖ’
'#∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞— Jx #∞=~°‚HõO =zÛ, '~å=Ú{#∞—. '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ
kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O|∞ ã¨~°fi„`« qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
Jx xQÍQÆ=∞O ~åQÍ, ~å=Úx{#∞. 'WHÍ~°O|∞q∂ñk‰õΩ#∞=Ù„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ–
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« #∞=~°H‚ Oõ Ö’xL`«fiO W`«fi "≥∞,ÿ ~å=Úxx. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì xQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ~å=Ú{#∞ Jx LO_»QÍ '_»∞=∞O`«O|∞ q∂ñk#∞=~°O‚ |∞#∞`«fiO|∞#
H˜`«fiO |QÆ∞— Jx W`«fiO =zÛ ~å=Úx.
29. ~å=Ú#‰õΩ#∞ : ~å=∞– „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆ |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO
|~Ú# –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ, ~å=Ú. nxÃÑ· +¨+‘ªUHõ=K«#OÖ’ '‰õΩ
Ü≥ÚHõ¯ Ö’Ñ¨Å +¨+—ª≤ Jx ‰õΩqÉèHí Î˜ ~åQÍ, ~å=Ú{‰õΩ.'`«$fÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ #∞QÍQÆ=∞O
|QÆ∞— Jx ‰õΩqÉèíH˜ÎÃÑ· '#∞— PQÆ=∞OQÍ KÕi, ~å=Ú{‰õΩ#∞. '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~°|∞∞HÍ~°O|∞Å‰õΩ #QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz
'_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O|∞ ã¨~fi° „`«
qÉèÏ+¨— #QÆ∞ Jx xQÍQÆ=∞O =zÛ, ~å=Úx{‰õΩ#∞. 'WHÍ~°O|∞q∂ñk‰õΩ#∞=Ù
„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œ∞ '‰õΩ— Ö’ `«~åfi`« '#∞— Ö’ L`åfixH˜
W`«fiO =zÛ – ~å=ÚxH˜x. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì xQÍQÆ=∞O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ~å=Ú{‰õΩ#∞
Jx LO_»QÍ '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~°— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #QÍQÆ=∞O
=zÛ– ~å=Ú#‰õΩ#∞.
30. ~å=ÚÖÏ~° : ~å=∞– „áêuÑ¨kHõ. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO
|~Ú# – J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO =zÛ, ~å=Ú. ãÖÉ’^èŒ<å~°÷úOÖ’ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ ~å=ÚÅ∞.
'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx Å∞=~°H‚ Oõ q∂^Œ
'P~°— Jx PQÆ=∞ "≥∞,ÿ ~å=ÚÅ∞{P~°. 'JO^ŒfiQÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ãÖkè [iy, ~å=ÚÖÏ~°.
31. ~À–Ô~· : Ô~·–„áêuÑ¨kHõ. 'ÔÔ~·Q“¡â◊|ÌO|∞Å HÀ`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Ô~—· Ö’x S HÍ~åxH˜ 'F— HÍ~°O P^ÕâO◊ HÍQÍ, ~À. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì
F`«fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ~Ô .· g\˜ÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«<åxH˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ö’ÑÖ ~åQÍ, ~À– ~Ô · Jx U~°Ê_»`å~Ú.
(WÖÏˆQ–QÀ¡–Q“¡)
32. =„*ÏÅ∞ : =„[– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ Oõ =zÛ, =„[{Å∞. '"åxH˜ =Ú=~°Hˆ‚ `«~O° |~Ú#qÉèHí Î˜
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» =ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx =ÚQÍQÆ=∞O =zÛ, =„[=ÚÅ∞. 'Å∞Å#Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _˘HÍ<˘HõKÀ =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞ ^Œ`«∂Ê~°fi
ã¨fi~°O|∞#‰õΩ n~°…O|∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx =Ú=~°‚O Ö’Ñ≤Oz (=„[{Å∞),^•xH˜
=ÚO^ŒiJ`«∞Î‰õΩ n~°…O =zÛ, '=„*ÏÅ∞— J=Ù`«∞Ok. 'qÉèÏ+¨— J#_»OKÕ`«
DÖ’Ñ¨n~å…Å∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ '=„[=ÚÅ∞— Jx LO@∞Ok.
33. =#=∞O^Œ∞#∞ : =#– „áêuÑ¨kHõ. ã¨Ñ¨Îq∂UHõ=K«#OÖ’ 'JO^Œ∞ #
ã¨Ñ¨Îq∞— Jx JO^Œ∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =#{JO^Œ∞. '`«$fÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ #∞QÍQÆ=∞O
|QÆ∞— Jx JO^Œ∞‰õΩ z=~° '#∞—=~°O‚ PQÆ=∞ "≥∞,ÿ =#{JO^Œ∞#∞. '"åxH˜ =Ú=~°Hˆ‚ `«~O°
|~Ú#qÉèíH˜Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx „áêuÑ¨kHõ‰õΩ z=~°
=Ú=~°‚O PQÆ=∞ "≥∞ÿ, =#=Ú{ JO^Œ∞#∞ Jx LO_»QÍ (L`«fiãÖkèx ÉÏkèOz)
'LHÍ~°|∞∞HÍ~°=ÚÅ HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz 'PQÆ=∞=Ú=Ù=~°‚O|∞Å HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
#∞QÍQÆ = ∞O|∞ qÉè Ï +¨ #QÆ ∞ — Jx #HÍ~° O KÕ i =#=Ú<£ { JO^Œ ∞ #∞.
=#=Ú#O^Œ∞#∞. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì #∞QÍQÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ (=#=Ú{JO^Œ∞#∞)
'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx ãÖkè [iy, =#=∞O^Œ∞#∞.
34. =#=Ú#∞O_ç : =#â◊|ÌOÃÑ· JáêÜ«∂~°÷OÖ’ 'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞ AQÆ∞áêû
Ñ¨~å[Ü«∞ „Ñ¨=∂^Œ „QÆÇ¨Ï} Éèí=# „`å} q~å =∂O`«iú "å~°}O|∞ Öˇ^•Ì# #QÆ∞
^•xH˜ =Å# =~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=Å#— „Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ, =#=Ú=Å#<£.
'LO_çÑ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ =Å#=~°‚HõO|∞# Hõ#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞— Jx =Å#ÃÑ·
LO_çÑ^¨ OŒ KÕi, =#=Ú=Å#<£{LO_ç. 'LO_çâ|◊ =Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =Å#‰õΩ
kfifÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞— Jx =Å#‰õΩ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ
=#=Ú#∞{LO_ç – =#=Ú#∞O_ç. ã¨Ñ¨Îq∞ =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ =#=∞O^Œ∞O_ç, ÖË^•
=#=Ú##∞O_ç. „áê~ÚHõ =∞#_»OKÕ`« kfifÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ∞ Ô~O_»∂ ~å‰õΩO_®
J~°∞^Œ∞QÍ =#=Ú=Å##∞O_ç Jx ÑÖK«q∞ JÖÏˆQ LO_»=K«∞Û. 'LO_ç— ‰õÄ_®
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 157
~åHõáÈ`Õ, =#=Ú=Å#<£.
35. "å‰õΩ : '"åKü— K«HÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«â|◊ OÌ . 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«
`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ '"åH±— Jx „áêuÑ¨kHõ. 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞
kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞— Jx LQÍQÆ=∞O =zÛ, kfi`«fiO QÆ∂_® x`«ºOQÍ
~å=Åã≤LO_»QÍ ^•xfl ÉÏkèOz 'n~°=… Úq∂ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« kfi`fi« O =zÛ '"å‰õΩ¯—. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« kfi`fi« O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
(LQÍQÆ=∞O`À) "å‰õΩ. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« g\˜ÃÑ·
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz– "å‰õΩ¯, "å‰õΩ Jx J=Ù`å~Ú.
36. q^è=Œ Ú : q^è• „áêuÑ¨kHõ. 'HõO^è~Œ å^Œ∞Å∞ H©|¡ `«∞ÅºO|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}OKÕ`« 'q^è•â◊|ÌO|∞#‰õΩñ w¡|`«∞Åº`«fiO|∞
x`«ºO|∞— HÍ|\˜ì Wk x`«ºOQÍ H©|¡ `«∞ÅºO J=Ù`∞« Ok. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°O… |∞#‰õΩ
„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ q^è.Œ H©|¡ `«∞Åº`«fiO=Å¡ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’
'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú=~°‚HõO =zÛ
q^èŒ=Ú.
37. q^è•`«$ñ_»∞ : q^è•`«$–„áêuÑ¨kHõ. '|∞∞HÍ~åO`«O|∞# Hõ`«fiO|∞#∞ „ã‘Î
=^•ƒù=O|∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz 'q^è•`«$ ^è•`«$ ^•`«$ ã¨q`«$ <Õ`«$
â◊|ÌO|∞Å‰õΩ =∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ Hõ`«fi„ã‘Î=^•ƒù=O|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
|∞∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ J`«fiO =zÛ (q^è•`«), „ã‘Î=^•ƒù=O HõÅæQÍ, nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«<åxH˜ '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k.
q^è•`«. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« J`«fi„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ∞ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ q^è•`«$ Jx LO_»QÍ
Wk =∞Ç¨Ï`«∂Î, Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ HÍ|\˜ì 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞
VQÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò =zÛ, 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞—
Jx =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À q^è•`«$ñ_»∞, q^è•`«$O_»∞.
38. q#∞ñ_»∞ ÉÏÅ‰õΩÅ∞ : ÉÏÅ‰õΩÅ∞ J<Õ |Ç¨ï=K«<åO`« (ãÖÉ’^èºŒ "åK«HOõ )
(g∞~°∞) q#∞ñ_»∞ J<Õ=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞`À J#fiÜ«∞O HõeyLO_»_»O=Å¡
'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz
'=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü≥∂QÆO|∞#O ^•~°QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'P~°— J<Õk PQÆ=∞OQÍ z=~° KÕi, ÉÏÅ‰õΩÅ∞{P~°. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO
^ŒÑÊ¨ –— Jx ãÖkè [iy, ÉÏÅ‰õΩÖÏ~°. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« P~°QÍQÆ=∞O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
q#∞ñ_»∞ ÉÏÅ‰õΩÅ∞.
39. qâ◊fiHõ~°‡ : qâ◊fiHõ~°‡<£ â◊|ÌO. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO
aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx 'qâ◊fiHõ~å‡— „áêuÑ¨kHõ. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ
„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, qâ◊fiHõ~°‡. Wk =∞Ç¨Ï`«∞Î HÍ=@O`Àáê@∞
Ñ¨ÙOeOQÆO ‰õÄ_® HÍ=_»O=Å¡ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ L`«fi_∞» V√Å∞ =zÛ, qâ◊fiH~õ ∞° ‡ñ
_»∞ Jx HÍ=Åã≤LO_»QÍ, 'qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘Î`«fiO
Hõey, ^•x=Å¡ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz qâ◊fiHõ~°‡ Jx J=Ù`«∞Ok.
40. q+¨µ=‚ Ù : q+¨µ–‚ „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí UÎ˜ Hõ=K«#OÖ’ ('Ñ¨ÙOeOQÆ
=∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz) 'LHÍ~åO`«QÀâ◊|OÌ |∞Å
HõO`«@ =Ù=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz 'LHÍ~åO`«O |QÆ∞=∞Ç¨Ï`«∞Î#‰õΩ
=Ù=~°H‚ Oõ |∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx =Ù=~°H‚ Oõ =zÛ q+¨µ=‚ Ù. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`«
=Ù=~°H‚ Oõ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« _»∞V√ =zÛ, q+¨µñ‚ _»∞.
41. =$Hõ=∆ Ú‡ : =$Hõ∆ „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí UÎ˜ Hõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï
#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ–=$Hõ=∆ Ú.
'=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜ∞Õ xO |∂~°a‚ O^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ|∞=~°O‚ ÉËx qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
Jx =Ú=~°‚HÍxH˜ =∂=Ú_ç ~åQÍ, =$Hõ∆=Ú‡. =∂=Ú_ç ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'O|∞—
P^Õâ◊ "≥∞,ÿ =$Hõ∆O|∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« DÔ~O_»∂ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ =$Hõ∆=Ú.
42. =$^Œ∞ú: =$^Œú– „áêuÑ¨kHõ.'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#
<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ, =$^Œ∞.ú nxÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ
=K«#OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— Jx _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ, =$^Œ∞ú{_»∞Vò Jx LO_»QÍ '=$^•ú^Œ∞Å_»∞V√#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
Jx _»∞V√ Ö’Ñ≤OK«QÍ =$^Œ∞ú, J<Õ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO ã≤kúã¨∞ÎOk. qÉèÏ+¨
J#_»OKÕ`« _»∞Vò Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’, =$^Œ∞úñ_»∞.
43. ã¨∞~°Å∞ : ã¨∞~°– „áêuÑ¨kHõ. =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=¸ Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ S#
Dâ◊ÉÏÌxH˜ L`åfikÑ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ ~å=Åã≤LO_»QÍ 'ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ x`«ºO|∞QÍ
#ã¨∞~°â◊|Ì=Ú "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ „ã‘Î`«∞Åº=Ú ÅQÆ∞, ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖ|∞#ñ QÍ=Ù—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘Î`«∞ÅºO J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì L`«fiO ~å^Œ∞. ''ã¨fiiæ"åz ^Õ=ã¨∞~°
â◊|ÌO|∞ ÖËHõ`«fi|Ç¨ï`«fiO|∞ÅO „|Ü≥∂yOÑ¨|_»∞— Jx |Ç¨ï=K«#OÖ’<Õ
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
Jx Å∞=~°‚Hõ "≥∞ÿ, ã¨∞~°Å∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 159
44.Ç¨Ï#∞=∂#∞ñ_»∞ : Ç¨Ï#∞=∞`ü â◊|ÌO. '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ

=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz 'XHÍ<˘HõKÀ
=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ =∞`«∞Ñ¨HÎ Í~°O|∞# HÍ<å^ÕâO◊ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'Ç¨Ï#∞=∞`ü— Jx „áêuÑ¨kHõ "≥∞ÿ, `«HÍ~°O™ê÷#OÖ’ 'P#— J<Õk P^Õâ◊ "≥∞ÿ,
Ç¨Ï#∞=∞{P#. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« x`«ºãÖkè [iy
Ç¨Ï#∞=∂#. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞#
‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fi=¸, 'Ñ¨ÙeOQÆ =∞QÆ∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— Jx
_»∞V¥ =zÛ, =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À Ç¨Ï#∞=∂#∞ñ_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨
HÍ|\˜ì P<å^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ –— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Ç¨Ï#∞=∞O`«"∞£ —
„áêuÑ¨kHõ S, `«∞k=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz, L`«fi_»∞V√Å`À Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ñ_»∞ Jx
J=Ù`«∞Ok.
45. Ç¨Ïi : Ç¨Ïi– „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ ('Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞
=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— J<Õ ã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz) 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ, 'Ç¨Ïi— J<Õ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
46. Ç¨Ï~°∞Å∞ : Ç¨Ïi– „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ·# „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î|Ç¨ï=K«#OÖ’
'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx 'Å∞—„Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ, Ç¨Ïi{Å∞ 'W`«∞Î#‰õΩ
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— Jx „áêuÑ¨kHõ z=i W`åfixH˜
L`«fi "≥∞ÿ, Ç¨Ï~°∞Å∞.
47. Ç¨Ï$^ŒºO |QÆ∞q^Œº : q^Œº J<Õqâı+¨ºO „ã‘ÎeOQÆO. nxH˜ qâı+¨} "≥∞ÿ#
Ç¨Ï$^Œºâ◊|OÌ QÆ∂_® 'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+}¨ O|∞Å‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞
ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘ÎeOQÆOÖ’ LO@∞Ok. '=∞Ç¨Ïf`«~°O|∞ ÅQÆ∞
„ã‘eÎ OQÆO|∞Åqâı+}¨ O|∞Å‰õΩñ w¡|`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx qâı+}¨ ÏxH˜ H©|¡ `«fiO
HõÅQ¡ Í 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõO^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Ú„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, Ç¨Ï$^Œº=Ú JQÆ∞ q^Œº. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì H©¡|`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ qâıëêº
#fl#∞ãïOz qâı+}¨ O „ã‘eÎ OQÆOÖ’ LO_ç '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤OK«QÍ – Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞ q^Œº.
PzÛùHõÑïKÕÛ^ŒO
1. Jé˜ux: Jé∞]–„áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· kfifÜ«∂–UHõ=K«#q=HõÖ∆ ’ '#∞=~°O‚ |∞
kfifÜ«∞— Jx '#∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'Jé∞]{#∞— 'Jé∞] "≥Ú^Œ ÅQÆ∞â◊|Ì=ÚÅ
HõO`åQÆ=∞O|∞ u=~°O‚ |∞#∞, ~ˆ Ñ¶O¨ |∞# H˘Hõ¯\˜H˜ Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Jé∞]â◊ÉÏÌxH˜ ÃÑ·# 'u— J<ÕBÑ¨qÉèíH˜ÎHõO PQÆ=∞OQÍ =zÛ (Jé∞]{u), 'Jé∞]— Ö’
XHõâ◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨ Ö’Ñ≤OK«QÍ– Jé∞{u{#∞, J=Ù`«∞Ok. '\˜u=~°‚O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞
ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« u=~å‚xH˜ =ÚO ^Œ∞#fl L`«fiO
™ê÷#OÖ’ 'W—`«fiO P^Õâ◊OQÍ =zÛ, 'Jé˜u{#∞—. 'WHÍ~°O|∞q∂ñk ‰õΩ#∞=Ù
„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« z=i#∞=~°H‚ Oõ Ö’ L`åfixH˜
W`«fiO =zÛ – Jé˜ux Jx J=Ù`«∞Ok.
2. PO„_»∞ : PÅ∞– „áêuÑ¨kHõ. nxÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ Å∞ „Ñ¨`º« Ü«∞O
KÕi, PÅ∞{Å∞. 'PÖÏfi^Œ∞Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö|∞#∞, =ÚO^Œé˜
Å∞=~°O‚ |∞#‰õΩ aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_H» Í~°O|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï=K«#O S#
ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’ ~ˆ Ñ¶O¨ =zÛ (PÅ∞{~°∞), ^•xH˜ =ÚO ^Œ∞#fl 'Å∞—=~°O‚ ™ê÷#OÖ’
'O_£— J<Õk J^Õâ◊OQÍ =zÛ PO„_»∞. J~°ã¨∞#fl`À 'ñ_£— J<Õk P^Õâ◊O J~Ú<å
'ã¨=∂#Ñ¨^ŒO|∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥Å¡KÀ YO_»aO^Œ∞#‰õΩO
|∂~°O‚ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« J~°ã∞¨ #fl‰Ωõ xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ, PO„_»∞ J<Õ J=Ù`∞« Ok.
(Pñ„_»∞ Jx LO_»^Œ∞.)
3. HõÅñ‰õΩÅ∞: HõÅ#∞– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ, HõÅ#∞ { Å∞. 'HõÅ<åfi^Œ∞Å#∞=~°‚O|∞ ‰õΩ
VQÆ∞, |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞
=~å‚xH˜ '‰õΩVò— P^Õâ◊ "≥∞,ÿ HõÅ‰õΩVò Å∞. 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'‰õΩ— =~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, HõÅñ‰õΩÅ∞. xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ–HõÅO‰õΩÅ∞.
4. HõÅ∞‰õΩÅ∞: HõeH˜– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ, HõeH˜{Å∞. 'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅ
Ü«ÚáÈ`«"Î ∞Õ `«fiO|∞#‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
LáÈ`«"Î ∞Õ `åfixH˜ L`«fiO =zÛ, HõÅ∞H˜{Å∞. 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞`«fiO |QÆ∞— Jx z=i~Ú`åÎ fixH˜ L`«fiO =zÛ, HõÅ∞‰õΩÅ∞.
5. ‰õÄñ`«∞~°∞: ‰õÄñ`«∞ „áêuÑ¨kHõ. 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO 161
„ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~Ú Ü«ÚO_»∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Wk „ã‘Îã¨=∞O.

nxÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’Ñ≤OK«=Åã≤LO_»QÍ
'‰õÄñ`«∞â◊|=Ì Ú„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ ~°∞=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« '~°∞— „Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, ‰õÄñ`«∞~°∞.
6. H˘_»=O_»∞¡ : H˘_»=e– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ, H˘_»=e { Å∞. 'BÑ¨qÉèíH˜ÎO|∞Å e=~°‚
ã¨ÅÅ∞=~°O‚ |∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞Ñ¨Ó~°fiH_õ ∞» =~°O‚ |∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx e=~°‚O™ê÷#OÖ’ 'O_»∞— =zÛ, H˘_»=O_»∞Å∞.
'|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, H˘_»=O_»∞¡. LÖ’¡ÑÖ ~å‰õΩO>Ë,
H˘_»=O_»∞Å∞. 'O_»∞— ~åHõáÈ`Õ – H˘_»=Å∞Å∞ (H˘_»=à◊√Å∞, H˘_»=à◊√¡) "≥Ú.
7. H˘_» = O_» ∞ ¡ Å ∞: H˘_» = e– „áêuÑ¨ k Hõ . 'XHÍ<˘Hõ K À <å=∞O|∞
ãÖt¡+¨ì|Ç¨ï=K«<åO`«`«∞ÅºO |~Ú |Ç¨ï=K«#O|∞ <≥#Ü«Ú— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'H˘_»=O_»∞—¡ J<Õ~∂° áêxfl á⁄O^Œ∞`«∞Ok. nxÃÑ· Jxfl qÉè‰í Ωõ ÖÎ ’¡#∂ |Ç¨ï=K«<åÅ∞
=∂„`«"∞≥ =™êÎ~Ú. „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ÖÎ˜ ’ 'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Å∞=~°‚O =zÛ – 'H˘_»=O_»∞¡Å∞—.
8. QÆO_»O„_»∞: QÆO_» – „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ õ "≥∞,ÿ QÆO_»{Å∞. 'H˘xfl _»∞=∞O`«O|∞Å |Ç¨ï=K«#
ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö|∞#∞, ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»HÍ~°O|∞ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`,« Å∞=~°H‚ Åõ HÍ~åxH˜ ~ˆ Ñ¶O¨ P^Õâ◊ "≥∞ÿ (QÆO_»{~°∞), Pˆ~Ñ¶‰¨ Ωõ =ÚO^Œ∞
'O_£— J<Õk KÕi, QÆO_»O„_»∞. (J~°ã∞¨ #fl`À 'ñ_£— PQÆ=∞ "≥∞<ÿ å 'ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« PJ~°ã∞¨ #fl xO_»∞ã¨∞#fl S, QÆO_»O„_»∞ J<Õ J=Ù`«∞Ok. QÆO_»ñ„_»∞
Jx LO_»^Œ∞.)
9. QÀ~°#∞ : QÀ~°∞– „áêuÑ¨kHõ. ã¨Ñ¨Îq∂UHõ=K«#OÖ’ 'JO^Œ∞ # ã¨Ñ¨Îq∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JO^Œ∞ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, QÀ~°∞{JO^Œ∞. 'T~°∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åx
H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« W`«fiO =zÛ, Ti{JO^Œ∞. 'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Å `«$fÜ«∂
ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ Hõ`fi« O ÉÏ^ÕâO◊ |∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« JO^Œ∞™ê÷#OÖ’
J`«fiO P^Õâ◊OQÍ =zÛ, 'QÀi{J—. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè
[iy – QÀ~°. '`«$fÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx #∞QÍQÆ=∞ "≥∞ÿ, QÀ~°#∞.
J`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’, QÀiÜ«∞O^Œ∞#∞.
10. K«∞@ìÅ∞: K«∞@ì– „áêuÑ¨kHõO. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Å∞=~°H‚ Oõ =zÛ, K«∞@ì{Å∞ '"åxH˜ =Ú=~°Hˆ‚ `«~O°
|~Ú#qÉèHí Î˜ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» =ÚQÍQÆO |QÆ∞— Jx =ÚQÍQÆ=∞O =zÛ, K«∞@ì=ÚÅ∞.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®=Ù„Ñ¨Éèí$`«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ∆~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚O Ö’Ñ≤Oz K«∞@ìÅ∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`«
Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’– K«∞@ì=ÚÅ∞ (K«∞\ÏìÅ∞).
11. K≥ÜÚ« =Ùé∞: K≥ÜÚ« =Ù– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°O‚ |∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ õ "≥∞,ÿ K≥ÜÚ« =Ù{Å∞. 'K≥ÜÚ« =Ù |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#
HõÅÑ¶∞¨ ~ˆ Ñ¶O¨ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Å∞— =~°H‚ Åõ HÍ~åxH˜ â◊H@
õ ~ˆ Ñ¶¨ P^Õâ◊
"≥∞ÿ, K≥Ü«Ú=Ùé∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« JÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’, K≥Ü«Ú=ÙÅ∞.
12. KÕÅ∞ : KÕ#∞– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ Oõ =zÛ, KÕ#∞{Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨_∞»
KÕ#∞ ¿Ñ#∞ q∂#∞ â◊|ÌO|∞Å #∞=~°‚O|∞ Ö’Ñ≤OK«∞— Jx '#∞—=~°‚O Ö’Ñ≤Oz,
KÕÅ∞. (WÖÏˆQ ¿Ñ#∞{Å∞–¿ÑÅ∞, q∂#∞{Å∞´q∂Å∞)
13. `ÕO@∞¡ : `Õñ\˜ „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Å∞=~°‚HõO =zÛ, `Õñ\˜{Å∞. 'W`«∞Î#‰õΩ
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ, `Õñ@∞Å∞.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, `Õñ@∞¡, (n~°…=Úg∞ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú
ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz) 'ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_≥Å¡KÀ YO_»aO^Œ∞#‰õΩO |∂~°‚O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« J~°ã¨∞#fl‰õΩ xO_»∞ã¨∞#fl
=zÛ '`ÕO@∞¡— Jx J=Ù`«∞Ok.
14. „`åà◊√§ : „`å_»∞– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Å∞=~°‚HõO =zÛ, „`å_»∞{Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx
L`«fiO Ö’Ñ≤OK«QÍ, „`å_»∞¡. '|Ç¨ï=K«#t¡+¨ìO|∞ Å~Ú Ü«∞kfi~°∞HõÎO|∞ Å~Ú#
_»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å HõÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— Jx _»HÍ~åxH˜ à◊HÍ~°O
P^Õâ◊ "≥∞ÿ, „`åà◊√¡ Jx J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„`åà◊√Å∞ : |Ç¨ïà◊OQÍ QÍñ|\˜ì L`«fiO Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ „`å_»∞Å∞ Jx

LO_»QÍ '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú Ü«Ú^ŒO`«O|∞
Å~Ú#_»Å~°Å HõÅÑ¶Ú¨ ÅHÍ~°O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx _»HÍ~åxH˜ à◊HÍ~° "≥∞,ÿ
„`åà◊√Å∞. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì à◊HÍ~°O ~å‰õΩO>Ë, „`å_»∞Å∞.
15. ÑÖkà◊√Å∞: ÑÖki– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°O‚ |∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞„Ñ¨`º« Ü«∞O KÕi, ÑÖki{Å∞. 'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅ
Ü«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— Jx
LáÈ`«Î"Õ∞`åfixH˜ ~å=Åã≤#L`«fiO '~°Å_ÀÑ¨^èŒ#"å~å÷^Œ∞ÅÜ«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#
‰õΩ`«fiO|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~å^Œ∞. 'W`«∞Î#‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— Jx z=i~Ú`«fiO L`«fi "≥∞,ÿ ÑÖk~°∞Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú Ü«Ú^ŒO`«O|∞ Å~Ú#_»Å~°Å HõÅÑ¶¨Ú
ÅHÍ~°O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx ˆ~Ñ¶¨‰õΩ à◊HÍ~°O =¿ãÎ, ÑÖkà◊√Å∞. |Ç¨ïà◊O
QÍ|\˜ì à◊HÍ~°O ~å‰õΩO>Ë, ÑÖk~°∞Å∞.
16. Ñ¨QÆ`«∞~°∞ : Ñ¨QÆ`«– „áêuÑ¨kHõ, =∞Ç¨Ï `«Î~Ú#~¸â◊|ÌO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞
ÖˇÅ–¡ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO. HÍ|\˜ì 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ
|~Ú#<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ, Ñ¨QÆ`«∞.
„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚Hõ "≥∞,ÿ
Ñ¨Q`Æ ∞« {Å∞. 'Ñ¨Q`Æ å^Œ∞Å |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ~ˆ Ñ¶O¨ |QÆ∞' Jx Å∞=~°O‚ Ö’x
ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨ P^Õâ◊ "≥∞,ÿ Ñ¨QÆ`«∞~°∞.
17. Ñ¨=Å∞ : Ñ¨QÅÆ ∞ J<Õâ|◊ OÌ Ö’xQÆHÍ~åxH˜ 'JÑ¨^•^ŒºO |~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõOÎ
|~Ú#QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ =HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =HÍ~°O P^Õâ◊
"≥∞ÿ, Ñ¨=Å∞ J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« =HÍ~°O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ QÆHÍ~°O`À
Ñ¨QÆÅ∞ Jx LO@∞Ok.
18. =∞QÆñ_»∞ : =∞QÆ– „áêuÑ¨kHõ. =∞Ç¨Ï^•fiKH« õ "≥∞#ÿ ~¸â◊|OÌ 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞
ÖˇÅ¡ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO. HÍ|\˜ì L`«Î fi_»∞V√Å∞ ~å=Åã≤LO_»QÍ
'=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fiO ~åHõ, „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =∞QÆ{_»∞Vò.
'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx _»∞=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, =∞QÆñ_»∞.
xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ, =∞QÆO_»∞.
19. =∞QÆxx : =∞QÆ– „áêuÑ¨kHõ. kfifÜ«∂ UHõ=K«#OÖ’ '#∞=~°‚O|∞
kfifÜ«∞— Jx #∞=~°H‚ Oõ =zÛ, =∞QÆ{#∞. '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O|∞ ã¨~°fi„`« qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz
'J#∞^ŒO`« =∞QÆ∞`≥#∞ñQÆ∞_»∞=∞O`«=Ú#‰õΩ xQÍQÆ=∞=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« x`«ºOQÍ xQÍQÆ=∞O ~åQÍ, =∞QÆx{#∞. 'WHÍ~°O|∞q∂ñk‰õΩ#∞=Ù
„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÜ«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞— – Jx #∞=~°‚HõOÖ’ L`åfixH˜ W`«fiO
=zÛ, =∞QÆxx.
20. =Ú`≥Î=Ú : =ÚuÎÜ«∞– „áêuÑ¨kHõ. 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡ –— J<Õã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O Wk H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Ú„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =ÚuÎÜ∞« {=Ú. 'WÜ«∞‰õΩ
=∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# HÔ `«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „áêuÑ¨kHõ
z=i 'WÜ«∞— ™ê÷#OÖ’ 'Z—`«fiO ~åQÍ, =Ú`≥Î=Ú. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« Z`«fiO
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ =ÚuÎÜ«∞=Ú.
ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ '=ÚuÎÜ∞« =Ú— J#flÑÊ¨ \˜ WÜ«∞Ö’x
W`åfixH˜ Ö’ÑÖ ~åQÍ (=Ú`ü`Ü ü ∞« =Ú) XHõ`H« Í~°O Ö’Ñ≤Oz, =Ú`«º=Ú J=Ù`∞« Ok.
21. ˆ~ñQÆ∞Å∞ : ˆ~#∞ – „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ Oõ =zÛ, ~ˆ #∞{Å∞ 'J@∞¡ ~ˆ #∞QÀ#∞â◊|OÌ |∞Å#∞=~°O‚ |∞
QÆ∞ VQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞=~°‚O™ê÷#OÖ’ QÆ∞Vò P^Õâ◊ "≥∞ÿ, ˆ~{QÆ∞Vò{Å∞ 'V˜`«∞Î
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx QÆ∞=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã∞¨ #fl =¿ã,Î ~ˆ ñQÆ∞Å∞. 'n~°=… Úq∂ñ
^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞— HÍ|\˜ì xO_»∞ã¨∞#fl ~å^Œ∞. ˆ~OQÆ∞Å∞ Jx LO_»^Œ∞.
(WÖÏˆQ QÀ#∞Å∞–QÀñQÆ∞Å∞)
22. ˆ~Å∞ : ˆ~~Ú „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°H‚ Oõ =zÛ, ~ˆ ~Ú{Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞»
ˆ~~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ∆~°O|∞ Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '~Ú—=~°‚O Ö’Ñ≤OK«QÍ
'ˆ~Å∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
23. éËO_»∞¡ : éË– „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚Hõ "≥∞ÿ, éË{Å∞. 'éË„Ñ¨Éèí$`«∞Å|Ç¨ï=K«#O|∞#‰õΩ
=ÚO^Œ∞ _»∞ VQÆ∞— Jx Å∞=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ _»∞Vò =zÛ, éË{_»∞Vò{Å∞. 'V˜`«∞Î
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx _»∞=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã∞¨ #fl =zÛ, éËñ_»∞Å∞. ('n~°=… Ú
q∂ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞—. HÍ|\˜ì WHõ¯_» xO_»∞ã¨∞#fl ~å^Œ∞. éËO_»∞Å∞ Jx
HÍ^Œ∞.) '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx _»∞=~°‚OÖ’ L`«∞Î Ö’Ñ≤Oz, éËñ_»∞¡. 'n~°…=Úg∞ñ^Œ

™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz ) 'ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥Å¡KÀ YO_»aO^Œ∞#‰õΩO |∂~°‚O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« (ZÅ¡KÀ
J#_»O=Å¡ n~°… "≥∞ÿ<å q∂^Œ) J~°ã¨∞#fl‰õΩ xO_»∞ã¨∞#fl =zÛ, éËO_»∞¡ . |Ç¨ïà◊O
QÍ|\˜ì L`«fiÖ’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ éËñ_»∞Å∞.
24. qÅ∞HÍé∞: 'qÅ∞HÍ— „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°‚O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞— Jx Å∞=~°‚HõO =zÛ, qÅ∞HÍ{Å∞. 'HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∞=Úq∂ñk
|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞Å#∞, ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiH_õ H» Í~°O|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Å∞=~°Å‚ HÍ~°O™ê÷#OÖ’ ÅÑ¶Ú¨ (™ê^è∞Œ )
~ˆ Ñ¶¨ =zÛ, qÅ∞HÍ{~°∞. Dã¨∂„`«OKÕ`<« Õ ~ˆ Ñ¶‰¨ Ωõ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ 'O_£— J<Õ=~°O‚ PQÆ=∞
"≥∞ÿ (qÅ∞HÍO_£~°∞), qÅ∞HÍO„_»∞. Å∞=~°‚HõÅHÍ~åxH˜ WOH˘HõÑ¨Hõ∆OÖ’ ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨
~å‰õΩO_®, JÅÑ¶¨Ú(â◊Hõ@)ˆ~Ñ¶¨ P^Õâ◊O HÍQÍ, qÅ∞HÍé∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
1. Jxfl QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ : 'QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ— J<Õqâı+¨ºO +¨+‘ªqÉèíH˜ÎÖ’ LOk.
'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+}¨ O|∞#‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
qâı+}¨ "≥∞#ÿ JxflâÉ◊ ÏÌxH˜ QÆ∂_» +¨+qª‘ ÉèHí Î˜ ~åQÍ, P+¨+Hª≤ ˜ 'ã¨~fi° <å=∞ ãÖMÏºaè^•è #
`«kfiâ+ı º¨ O|∞ÅÜ«∞O ^≥Ü∞« ºk =ÚO^Œ∞ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑÖ|_»∞ ^•xkfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩO
„|^äŒ=∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. 'Jxfl—
QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ. XHõ"Õà◊ 'QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ— J<Õqâı+¨º"Õ∞ "≥Ú^Œ@ „Ñ¨Ü≥∂y¿ãÎ qâı+¨ºO
+¨+≤ªˆH „Ñ¨^äŒ=∞ =zÛ, qâı+¨}O +¨+≤ª JÖÏˆQ LO_»QÍ, 'QÆ∞é]=ÚÅ∞ JxflO\˜H˜—
J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J<åfl_»∞ HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î ~åHõáÈ`Õ 'Jxfl\˜H˜
QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ, QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ Jxfl\ ˜H˜, Jx +¨+≤ª`À ~°∂áêÅ∂ LO\Ï~Ú.
2. HÀÅO QÆ∂Å<ÕÕÃã : ‰õÄÅ <ÕÜ«∞_®xH˜ =ÚYº™ê^èŒ# "≥∞ÿ, Hõ~°} "≥∞ÿ#
HÀÅ‰õΩ – 'KÕ`« =~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞Hõ~°}O|∞Å‰õΩ– J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O KÕ`« (ÖË^•
`À_») J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ – 'HÀÅKÕ`«—. '[_»O|∞ `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx `«$fÜ«∞‰õΩ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ, 'HÀÅ#∞– ‰õÄÅ<ÕÃã—.
„^Œ∞`«HÍ~åºÅ`À 'HÀÅO QÆ∂Å<ÕÃã—. |Ç¨ïà◊ =∞#_»OKÕ`« kfifÜ«∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
`«$fÜ«∞`À – HÀÅKÕ`« (HÀÅ`À_») ‰õÄÅ <ÕÃã.
3. (h=Ù) ^èŒ#∞ºñ_»=Ù : h=Ù J<ÕÜ«Ú+¨‡^Œ‡~å÷xH˜ qâı+¨} =∞~Ú# '^èŒ#∞ºñ
_»∞— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«OÃÑ· '„Ñ¨^äŒ=∂O`«O|∞ ÅQÆ∞Ü«Ú+¨‡^Œã¨‡kfiâı+¨}O|∞Å
Hˆ Hõ`fi« O|∞# =Ù#∞Å∞#∞ |Ç¨ï`«fiO|∞# ~°∞=ÚÅ∞ #O`åQÆ=∞O|∞Å∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=Ù—=~°‚O PQÆ=∞ "≥∞ÿ, ^èŒ#∞ºñ_»∞{=Ù 'DÜ«∂QÆ=∞O|∞Å∞
Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiOÖ’xL`åfixH˜
J`«fiO =zÛ '^èŒ#∞ºñ_»=Ù— Jx J=Ù`«∞Ok
4. Ñ¨Ó=ÙÅ∞ ^≥KÛ≥ : (`≥K∞« Û@ J<Õ„H˜Ü∞« ‰õΩ Ñ¶Ö¨ Ï„â◊Ü∞« "≥∞)ÿ Hõ~‡° J~Ú# Ñ¨Ó=Ù
â◊ÉÏÌxH˜ 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ |Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’
Ñ¨Ó=ÙÅ#∞ Jx LO_»QÍ '[_»O|∞kfifÜ«∞‰õΩO „|^äŒ=∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx
kfifÜ«∞‰õΩ „Ñ¨^äŒ=∞ =zÛ (|Ç¨ï=K«#OÖ’) Ñ¨Ó=ÙÅ∞ (^≥K≥Û).
5. ÉÏ}O|∞#ñ QÆ∂ÖˇÛ : ‰õÄÅ∞Û „H˜Ü∞« ‰õΩ ™ê^è#Œ "≥∞,ÿ Hõ~}° "≥∞#ÿ ÉÏ}â◊ÉÏÌxH˜
'Hõ~}° ã¨Ç¨ ~°`÷ ∞« ÖÏº~°Ü
÷ ∂≥ QÆO|∞ÅO ^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx `À_»„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, ÉÏ}=Ú`À_». ÖË^• 'KÕ`« =~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞Hõ~°}O|∞Å‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
KÕ`« =zÛ ÉÏ}=ÚKÕ`,« Jx LO_»QÍ 'L^ŒO`«[_»O|∞ `«$fÜ«∞‰õΩ #=~°H‚ Oõ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `«$fÜ«∂qÉèíH˜ÎH˜ (`À_»–KÕ`«) '#— J<Õã¨Ñ¨Îq∂qÉèíH˜Î =zÛ
'ÉÏ}=Ú#<£— J=Ù`«∞Ok. #=~°H‚ Oõ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ÉÏ}=ÚKÕ`,« ÖË^• ÉÏ}=Ú`À_».
6. =∂@Å∞ ÃÑ‰õΩ¯ : WHõ¯_» =∂@Å∞ J<Õk qâı+º¨ O. |Ç¨ï=K«#OÖ’ LOk.
HÍ|\˜ì ^•xH˜ qâı+}¨ "≥∞#ÿ ÃÑ‰õΩ¯â◊|OÌ QÆ∂_® 'qâı+º¨ O|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+}¨ O|∞
#‰õΩ eOQÆqÉèHí =Î˜ K«#O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï=K«#O`À („Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí )Î˜
=∂@Å∞ ÃÑ‰õΩ¯Å∞. '„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞ ÅQÆ∞qâı+} ¨ O|∞ÅÜ«Ú =Ú=~°H‚ ÍO`«qâı+} ¨ O|∞
ÅÜ«Ú |Ç¨ï=K«#O|∞# ˆHHõ=K«#O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx qâı+¨} "≥∞ÿ#
ÃÑ‰õΩ¯ â◊ÉÏÌxH˜ UHõ=K«#O ~åQÍ, Wk „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz,
=∂@Å∞ ÃÑ‰õΩ¯. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« UHõ=K«#O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ |Ç¨ï=K«#O`À
'=∂@Å∞ ÃÑ‰õΩ¯Å∞—.
7. Ô~O_»∞ QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ : K«∂. Jxfl QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ
8. =#=Ú#∞O_ç : =#â◊|ÌOÃÑ· JáêÜ«∂~°÷OÖ’ 'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞ AQÆ∞áêû
Ñ¨~å[Ü«∞ „Ñ¨=∂^Œ „QÆÇ¨Ï} Éèí=# „`å} q~å =∂O`«iú "å~°}O|∞ Öˇ^•Ì# #QÆ∞
^•xH˜ =Å# =~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=Å#— „Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ, =#=Ú=Å#<£.
'LO_çÑ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ =Å#=~°‚HõO|∞# Hõ#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞— Jx =Å#ÃÑ·
LO_ç J<ÕÑ¨^ŒO KÕi =#=Ú=Å#<£{LO_ç. 'LO_çâ◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=Å#‰õΩ kfifÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞— Jx =Å#‰õΩ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – HÍ~°ùHõÑïKÕÛù^ŒO 167
=zÛ, =#=Ú#∞{LO_ç ´ =#=Ú#∞O_ç. ã¨ÑqÎ¨ ∞ =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ '=#=∞O^Œ∞O_ç—

ÖË^• '=#=Ú##∞O_—ç. „áê~ÚHõ =∞#_»OKÕ`« kfifÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ∞ ~Ô O_»∂ ~å‰õΩO_®
J~°∞^Œ∞QÍ '=#=Ú=Å##∞O_ç— Jx ÑÖK«q∞ JÖÏˆQ LO_»=K«∞Û.
9. "å i^ŒÌé∞ ~°∞H˜‡}©ã¨`«ºÉèÏ=∞Å∞ : ~°∞H˜‡}©ã¨`«ºÉèÏ=∞Å∞ J<Õqâı+¨ºO
„ã‘Î"åK«HõO. ^•xH˜ qâı+¨}Ï Å~Ú# P–Ô~O_»∞–J<Õã¨~°fi<å=∂Å∞ QÆ∂_® WHõ¯_»
„ã‘Î"åK«HÍÖË. |Ç¨ï`«fiOÖ’ L<åfl~Ú. J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞ HÍ|\˜ì J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO`À
Jq ~Ô O_»∞ (~°∞H˜‡}©ã`¨ º« ÉèÏ=∞Å∞) Jx HÍ=Åã≤LO_»QÍ 'ã¨~fi° <å=∞„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ |∞Å
|Ç¨ï=K«#O|∞ =∞Ç¨Ï`«∞#Î ‰õΩO É’Öˇ =∞Ç¨Ïu HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =∞Ç¨Ï`å¯~°ºO
HõÅæQÍ "å~°∞ W^ŒÌé∞ (~å=∞Hõ$+¨µ‚Å∞ =Öˇ) J=Ù`«∞Ok.
10. "åÇ¨Ï#=Ú#∞ kÔQ#∞ : "åÇ¨Ï#â◊|ÌOÃÑ· JáêÜ«∂~°÷OÖ’ 'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞
AQÆ∞áêû Ñ¨~å[Ü«∞ „Ñ¨=∂^Œ „QÆÇ¨Ï} Éèí=# „`å} q~å =∂O`«iú "å~°}O|∞
Öˇ^•Ì# #QÆ∞ ^•xH˜ =Å# =~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Å# J<ÕÑO¨ K«q∞ =zÛ 'XHÍ<˘HõKÀ
<˘HõqÉèíH˜ÎH˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèíH˜ÎÜ«Ú #QÆ∞— Jx kfifÜ«∞ ~åQÍ, "åÇ¨Ï#=Ú#∞.
'=∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèíH˜ÎÜ«Ú#∞— J<ÕKÀ\˜ã¨=ÚK«ÛÜ«∞OKÕ`« kfifÜ«∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
ÑÖK«q∞`À "åÇ¨Ï#=Ú=Å# kÔQ#∞. (WÖÏˆQ QÆ$Ç¨Ï=Ú#∞ "≥_Ö» #ˇ ∞, QÆ$Ç¨Ï=Ú=Å#
"≥_Ö» #ˇ ∞.)
11. ã¨∞Y =Ú<åfl~°∞ : 'ã¨∞Y— â◊ÉÏÌxH˜ ã¨Ç¨~°÷OÖ’ 'Hõ~°} ã¨Ç¨~°÷ `«∞ÖÏº~°÷
Ü≥∂QÆO|∞ÅO ^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx '`À_»— J<Õ`$« fÜ«∂qÉèHí Î˜ ~åQÍ
ã¨∞Y=Ú`À_»#∞. 'XHÍ<˘HõKÀ <˘HõqÉèHí HÎ˜ ˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèHí Ü
Î˜ Ú« #QÆ∞— Jx `«$fÜ«∞‰õΩ
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î ~åQÍ, „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =zÛ, ã¨∞Y=Ú{L<åfl~°∞.
L`«Î fiãÖkè [iy, ã¨∞Y =Ú<åfl~°∞. 'qÉèíH˜ÎÜ«Ú— J<ÕKÀ\˜ã¨=ÚK«ÛÜ«∞OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’– ã¨∞Y=Ú`À_» #∞<åfl~°∞.
1. JHõ¯#º : P{Hõ#º Jx LO_»QÍ '„uHõO|∞q∂ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÎÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ
kfi`fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« HõHÍ~åxH˜ kfi`fi« O =zÛ P{Hõ¯#º.
'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ JHõ¯#º. (ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ#D
„áêuÑ¨kHõO „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.)
2. JK«Û@∞–JK˘Û@∞ : P{KÀ@∞ Jx LO_»QÍ '„uHõO|∞q∂ñk..—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« q∂kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fi=¸, 'kfi~°∞HõOÎ |QÆ∞..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fi=¸ =zÛ JKÀÛ@∞. `«~åfi`« 'Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞„uHõO|∞
q∂ñk KÀ@∞â◊|OÌ |∞<À`«fiO|∞# Hõ`fi« „Ç¨Ïã¨fiO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'KÀ@∞— Ö’ FHÍ~°O™ê÷#OÖ’ 'J—`«fiO =¿ãÎ– JK«Û@∞† qÉèÏ+¨ HÍ=_»O=Å¡ J`«fiO
~åHõáÈ`Õ „Ç¨Ïã¨fiO (X) =zÛ, JK˘Û@∞. „Ç¨Ïã¨fiO QÆ∂_® qÉèÏ¿+. HÍ|\˜ì Jn
~åHõáÈ`Õ FHÍ~°O JÖÏˆQ LO_ç 'JKÀÛ@∞— Jx =¸_»∞ ~°∂áê ÖË~°Ê_»`å~Ú.
3. JKÀÛ<£ : P{KÀ@∞ Jx LO_»QÍ q∂kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fi=¸ (ã¨=∂.14)
=ÚO^Œi n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fi=¸ (ã¨=∂.13) =zÛ JKÀÛ@∞. Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõÃÑ·
ã¨ÑqÎ¨ ∂UHõ=K«#q=HõÖ∆ ’ 'JO^Œ∞— ÖË^• '#— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, z=~° „^Œ∞`«O`À
'JKÀÛ\˜Ü∞« O^Œ∞<£ – JKÀÛ@∞#<£— Jx HÍQÍ, 'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ =õ ÚÅ`«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ
Hõ`fi« O ÉÏ^ÕâO◊ |∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ã¨ÑqÎ¨ ∞H˜ J`«fiO P^ÕâO◊ QÍ
=zÛ, (JKÀÛ\˜{J<£) ãÖkè [iy, JKÀÛ@<£ J=Ù`«∞Ok. `«~åfi`« 'L`«Î~°Ñ¨^ŒO
|QÆ∞KÀ@â◊|=Ì Ú\ÏHõ~∆ =° Ú#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« '@— Ö’Ñ≤¿ãÎ
'JKÀÛ<£—. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ 'JKÀÛ@<£—.
4. JÅ~°∞É’ñ_ç : JÅ~°∞=O\˜"Õ∞#∞ HõÅk („ã‘Î) J<ÕJ~°÷úOÖ’, JÅ~°∞, "Õ∞#∞
J<Õ„ã‘Îã¨=∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ '„ã‘Îã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O| Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>ˇì_»∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ JÅ~°∞{"Õ∞#∞ Jx LO_»QÍ '|Ç¨ï„gÇ≤Ïx
„ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞KÀ #∞Ñ¨=∂#O|∞q∂ñk"Õ∞#∞#‰õΩ É’ñ_ç Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'"Õ∞#∞— â◊|ÌO™ê÷#OÖ’ 'É’ñ_ç— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ 'JÅ~°∞É’ñ_ç— J=Ù`«∞Ok.
Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz JÅ~°∞É’ñ_ç.
5. #Å¡xQÆ∞é]=Ú : #Å¡ <≥·#QÆ∞é]=Ú J<ÕJ~°÷úOÖ’ #Å¡ J<Õqâı+¨}ÏxH˜
QÆ∞é]=Ú J<Õqâı+¨ºO`À Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ, #Å¡{QÆ∞é] Jx LO_»QÍ
'QÆ∞}=K«#O|∞ ÅQÆ∞#ÖÏ¡^Œ∞Å‰õΩO QÆ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O^Œ∞ xQÍQÆ=∞O|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'x—=~°‚O PQÆ=∞OQÍ KÕi #Å¡xQÆ∞é].
Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ H©¡|ã¨=∞O QÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ— Hõ<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ #Å¡xQÆ∞é]=Ú. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« xQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ #Å¡QÆ∞é]=Ú.
6. <åñÑ¨KÕ#∞ : ã¨=∂ãÖÖ’ <å=Ú{KÕ#∞ Jx LO_»QÍ 'H˘O_˘HõKÀ
ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞ <å=∂fikHõ#∞=∂fi^Œ∞Å=Ú=~°‚O|∞Å∞ Ñ¨VÊ=~°‚O|∞ ÅQÆ∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 169
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HÍxH˜ 'Ñ¨Vò— ~åQÍ (<åÑ¨Vò{KÕ#∞) 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO

|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ J~°ã¨∞#fl =zÛ, <åñÑ¨KÕ#∞. (W>ˇ¡
áê=Ú{éË_»∞ ´ áêñÑ¨éË_»∞) 'n~°…=Úg∞ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞— HÍ|\˜ì WHõ¯_»
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù ~å^Œ∞. (<åOÑ¨KÕ#∞ Jx HÍ^Œ∞.)
7. xHõ¯Å: xHõ¯ "≥∞ÿ#HõÅ – J<ÕJ~°÷úOÖ’ xHõ¯=Ú J<Õqâı+¨}ÏxH˜ HõÅ
J<Õqâı+º¨ OÖ’ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ xHõ¯=Ú{HõÅ Jx LO_»QÍ, qÉèHí ÖÎ˜ ’áêxfl
ÉÏkèOz 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO^Œ∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩO |∞OÑ¨Ù ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl
ÉÏkèOz 'xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
xHõ¯=ÚÖ’ XHõHHõ Í~°=¸, =Ú=~°H‚ =õ ¸ Ö’Ñ≤Oz (xH±{HõÅ) xHõ¯Å Jx J=Ù`∞« Ok.
8. =∂„`«Ñ`≤ Å« ∞ : =∂`«$–Ñ≤`$« J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«^fiŒ O^Œfiã=¨ ∂ãÖÖ’ '^ŒfiO^ŒfiO|∞
#O^Œ∞ |∞∞HÍ~°O|∞#‰õΩ ~°=~°‚O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO
z=i|∞∞HÍ~°O ™ê÷#OÖ’ '~°— J<ÕJHõ~∆ O° P^Õâ◊ "≥∞,ÿ =∂„`«Ñ`≤ $« . '|∞∞HÍ~åO`«O|∞#
Hõ`«fiO|∞#∞ „ã‘Î=^•ƒù=O|∞ #QÆ∞— Jx J`«fi„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ ~åQÍ „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï
=K«#OÖ’ =∂„`«Ñ≤`«Å∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« ~°=~°‚O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ãÖã¨¯ $`«
"åºHõ~} ° Ïxfl J#∞ãïOz (P#Vò |∞∞`À ^Œfi<ÕfiÌ ) JHõ¯_» P#Vò =zÛ, =∂`åÑ≤`$« –
=∂`åÑ≤`«Å∞ J=Ù`«∞Ok.
9. =ÚHõ¯O\˜ : =¸ñ_»∞ Hõ#∞flÅ∞ HõÅ"åñ_»∞ J<ÕJ~°÷úOÖ’ '=¸ñ_»∞ Hõ#∞fl—
J<Õâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ '„ã‘Îã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O| Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>ˇì_»∞— Jx
|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ '=¸ñ_»∞{Hõ#∞fl— Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂<åkèH~õ }° O |QÆ∞#∞`«~Î °
Ñ¨^ŒO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =¸ñ_»∞â◊|Ì=Ú_»∞Vfi~°‚O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞, q∂ñk
Ç¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'ñ_»∞— Ö’Ñ≤Oz ÃÑ·Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fiO
~åQÍ, =¸{Hõ¯#∞fl. 'kfi~∞° HõOÎ |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHOõ |QÆ∞n~°O… |∞#‰õΩ
„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ =ÚHõ¯#∞fl. '|Ç¨ï„gÇ≤Ïx
ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO|∞Å∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Dã¨=∂ãÖz=~° '#∞fl—
=~å‚xH˜ 'O\˜— P^Õâ◊ "≥∞ÿ (Wk „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO« |∞Å— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz) =ÚHõ¯O\˜ J=Ù`«∞Ok.
10. =ÚzÛK«∞Û : =¸ñ_»∞ J<ÕãO¨ MÏº"åK«Hqõ âı+}¨ ÏxH˜ zK«∞ÛÅ∞ J<Õqâı+º¨ O`À
ã¨=∂<åkèH~õ }° (kfiQ∞Æ )ã¨=∂ã¨ "≥∞,ÿ =¸ñ_»∞{zK«∞Û Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂<åkèH~õ }° O
|QÆ∞#∞`«~Î Ñ° ^¨ OŒ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» — Jx =¸ñ_»∞Ö’ 'ñ_»∞— Ö’Ñ≤Oz, q∂kÇ¨ÏÅ∞¡‰Ωõ
kfi`«fi "≥∞,ÿ =¸zÛK«∞Û– Jx HÍQÍ 'kfi~°∞HõOÎ |QÆ∞ Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ – Jx
=ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, =ÚzÛK«∞Û J<Õ ã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ ÜÕ∞~°Ê_»∞`«∞Ok.
|Ç¨ï`åfi~å÷xfl|\˜ì nxÃÑ· |Ç¨ï=K«#O ~å=Åã≤LO_»QÍ 'kfiQ∞Æ =Ù# Hˆ Hõ=K«#O|∞
„áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞, q∞„â◊O|∞#‰õΩñ QÍ^Œ∞.— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« UHõ=K«#O =ã¨∞OÎ k.
D„áêuÑ¨kHõ „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« Ö’Ñ≤Oz =ÚzÛK«∞Û J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
11. =Ú[˚QÆ=ÚÅ∞ : =¸ñ_»∞ J<ÕãÖMÏºqâı+¨}ÏxH˜ [QÆ=ÚÅ∞ J<Õ
qâı+¨ºO`À ã¨=∂<åkèHõ~°}(kfiQÆ∞)ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ, '=¸ñ_»∞{[QÆ— Jx LO_»QÍ
'ã¨=∂<åkèHõ~°}O |QÆ∞#∞`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =¸ñ
_»∞ Ö’ 'ñ_»∞— Ö’Ñ≤Oz, q∂kÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ kfi`«fi "≥∞,ÿ =¸[˚QÆ. 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, =Ú[˚QÆ.
Dã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜ÎÖ’ |Ç¨ï`åfi~å÷xfl|\˜ì |Ç¨ï=K«#O ~åQÍ
(=¸_»∞–PzÛùHõO. [QÆ=Ú–`«`«û=∞O QÍ|\˜ì DkfiQÆ∞=Ù q∞„â◊O. HÍ|\˜ì
'q∞„â◊O|∞#‰õΩ QÍ^Œ∞— Jx UHõ=K«#O ~å^Œ∞.) =Ú[˚QÆ=ÚÅ∞.
1. JO^ŒQÍñ_»∞ : JO^Œ=Ú HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ JO^Œ=Ú J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«
â◊|OÌ g∞^Œ 'HÍHõuÜÎ ∞« =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Ñ¨ÙOã¨Î fi „ã‘`Î fi« O|∞Å =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^•\Ï^Œ∞Å
HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'HÍ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, JO^Œ=Ú{HÍ. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, JO^Œ{HÍ. 'HÍHõuÜ Î ∞« ÅHõHÍ~°O|∞#‰õΩ QÆHÍ~°O|∞
H˘O_˘HõKÀ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« HõHÍ~åxH˜ QÆHÍ~° "≥∞ÿ, JO^ŒQÍ.
D`«k`ú åO`«„áêuÑ¨kHõ 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ–¡ — Jx Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO. HÍ „Ñ¨`º« Ü«∞O
=∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ KÕiOk. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩ –—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À 'JO^ŒQÍñ_»∞—.
2. LH©¯ñ_»∞ : LH˜¯==Ú HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ LH˜¯==Ú J<Õ „Ñ¨^äŒ=∂O`«
â◊|ÌOg∞^Œ =∞`«∞|~°÷OÖ’ 'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°÷O|∞#O n=~°‚HõO|∞
Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« D J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, LH˜¯==Ú{D.
'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, LH˜¯={D.
'LH˜¯=O|∞#‰õΩ =Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ i q=~°}Ï #fl#∞ãïOz ==~°O‚ Ö’Ñ≤Oz
LH˜¯{D. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê #Ñ¨^•kã¨fi~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 171
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè [iy, LH©¯. D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO.

D„Ñ¨`º« Ü«∞O =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’k. HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ
_»∞ VQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À –LH©¯ñ_»∞.
3. FÜ«∂i: FÜ«∂~°=Ú Hõey#k (Hõey#"å_»∞) J<ÕJ~°÷OÖ’ FÜ«∂~°=Ú
J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«â◊|ÌOg∞^Œ 'W=~°‚HõO É’Ü«∂~å^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« W „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, FÜ«∂~°=Ú{W. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚqÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, FÜ«∂~°{W. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO
^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy, FÜ«∂i. D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõ 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz
'FÜ«∂i— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
4. Hõq∞ÔHñ_»∞ : Hõq∞H˜e J<Õâ|◊ OÌ g∞^Œ Ñï=∂}Ï~°O÷ Ö’ (Hõq∞H˜e Ñï=∂}O
HõÅk J<ÕJ~°O÷ Ö’) '=∂<å~°O÷ |∞# Hˆ Hõ`fi« O|∞#O ^≥ñ_»∞ =~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Zñ_»∞ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz,
Hõq∞H˜e{Zñ_»∞. 'Zñ_»∞=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» e=~°O‚ |∞ Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« e=~°‚O Ö’Ñ≤Oz, Hõq∞H˜{Zñ_»∞. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè
[iy, Hõq∞ÔHñ_»∞. D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõ „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì L^ŒO`« "≥∞ÿ<å,
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz 'Hõq∞ÔHñ_»∞— J<ÕÑ^¨ OŒ
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
5. QÆ ∞ Éˇ ƒ `« : QÆ ∞ |ƒÅ∞ Hõ e y#k (Ü« Ú =u) J<Õ J ~° ÷ O Ö’ QÆ ∞ |ƒÅ∞
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ 'Ü«Ú=u q\© ~°[ã¨fiÅÅ∞ QÆ∞Éˇƒ`«, q∞O_»`,« =Ú@∞ì`Å« ∞
<åñ|_»∞^Œ∞~°∞— J<Õxáê`«ã¨∂„`«OKÕ`« =∞`«∞|~°÷OÖ’ '`«— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
(QÆ∞|ƒÅ∞{`«) qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, (QÆ∞|ƒ{`«) =ÚO^ŒiJ`åÎ fixH˜ Z`«Î fiO =zÛ,
'QÆ∞Éˇƒ`«— Jx J=Ù`«∞Ok. `«k`ú åO`« "≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõ 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ—¡ Jx
„ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz 'QÆ∞Éˇƒ`«— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
6. zé∞`«∞Hõ« : zé∞`« J<Õ„áêuÑ¨kHõg∞^Œ J^Õ J~°÷OÖ’ JO>Ë ™êfi~°÷OÖ’
'LHõ=~°‚HõO|∞ zé∞`å^Œ∞Å‰õΩ ™êfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx LHõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
zé∞`«{LHõ, 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè [iy 'zé∞`«∞Hõ—.
`«kú`åO`« =∞~Ú#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— Jx „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz 'zé∞`«∞Hõ— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
7. K≥OK≥`« : K≥OK«∞ *ÏuH˜ K≥Ok#„ã‘Î J<ÕJ~°÷OÖ’ ‰õΩÅ"åK«Hõ "≥∞ÿ# K≥OK«∞
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ '`«=~°H‚ Oõ |∞ ‰õΩÅ"åK«HOõ |∞#‰õΩ „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« '`«— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, K≥OK«∞{`«. '`«=~°H‚ Oõ |∞
Ñ¨~°O |QÆ∞KÀ <˘HÍ<˘HõKÀ <≥`«fiO|∞ K«∂Ñ¨>ˇì_»∞— Jx =ÚO^ŒiL`åfixH˜ Z`«fiO
=zÛ, K≥OK≥`«. D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõ „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å–—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, 'K≥OK≥`«— J<Õ Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
8. *ÏÅi: *ÏÅ Hõey#"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ *ÏÅ J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«â◊|ÌO g∞^Œ
'Ji =~°‚HõO|∞ =∞`«∞|~°÷O|∞# *ÏÖÏ^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx Ji „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ
'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèíH˜Î (ã¨∞) Ö’Ñ≤Oz, *ÏÅ{Ji.
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÖO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy *ÏÅi. D`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«
„áêuÑ¨kHõO „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO« |∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz, ' *ÏÅi— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
9. `˘`«éÎ H˜ =õ Ú : `˘`«∞Ü
Î Ú≥ Hõ¯ ÉèÏ=O J<ÕJ~°O÷ Ö’ `˘`«∞Ü Î Ú≥ Hõ¯ J<Õ +¨+ºª¨ O`«O
g∞^Œ '`«#=~°‚HõO|∞ `åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz, 'z<åfl^Œ∞Å‰õΩ
é˜Hõ =~°‚HõO |QÆ∞— Jx é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, `˘`«∞ÎÜ≥ÚHõ¯{é˜Hõ. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ü≥ÚHõ¯qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, `˘`«∞Î{é˜Hõ. 'L`«fiO|∞# Hõ`«fiO|∞
é˜HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»QÆ∞— Jx =ÚO^ŒiL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, `˘`«Îé˜Hõ.
D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõ 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ú
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, `˘`«éÎ H˜ =õ Ú J=Ù`«∞Ok. ('W@ qâı+O¨ |∞`«û~°Oæ |∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞
ÉÏ^èHŒ Oõ |QÆ∞— J<ÕÅHõ}∆ O„Ñ¨HÍ~°O XHõÑH¨ O∆õ Ö’ '`«#=~°H‚ Oõ |∞ `åfi~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ —
Jx `«# „Ñ¨`«ºÜ«∞O =¿ãÎ '`˘`«∞Îñ^Œ#=Ú— J=Ù`«∞Ok.)
10. =∞QÆñ\˜q∞ : =∞QÆxÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O J<ÕJ~°÷OÖ’ =∞QÆxÜ≥ÚHõ¯ J<Õ
+¨+ºª¨ O`«â|◊ OÌ g∞^Œ '`«#=~°H‚ Oõ |∞ `åfi~O÷° |∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz =∞QÆñ
\˜=∂º^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O \˜q∞Vò
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù =zÛ, '=∞QÆxÜ≥ÚHõ¯ — J<Õ^•xÖ’ 'xÜ≥ÚHõ¯—
J<ÕÉÏè QÆO Ö’Ñ≤Oz, =∞QÆñ\˜q∞ Jx J=Ù`∞« Ok. D`«k`ú åO`«„áêuÑ¨kHõ („ã‘ãÎ =¨ ∞O)
HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz =∞QÆñ\˜q∞ J<ÕÑ¨^ŒO
U~°Ê_»∞`«∞Ok. XHõÑH¨ O∆õ Ö’ '`«#=~°H‚ Oõ |∞ `åfi~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ — Jx `«# „Ñ¨`º« Ü«∞O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 173
=¿ãÎ =∞QÆ`«#=Ú.
11. =ÚH˜¯ñ_ç : =Ú‰õΩ¯ (ÖËHáõ È=Ù@ HõÅ"å_»∞) ÖËx"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’ =Ú‰õΩ¯
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ =∞`«∞|~°O÷ Ö’ '=Ú‰õΩ¯ Ö’#QÆ∞"åxHÕ ^Œ^ÉŒ Ïè =^Àº`«HOõ
|~Ú =∞`«∞|~°O÷ |∞#O kñ_ç =~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Wñ_ç— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, =Ú‰õΩ¯{Wñ_ç, 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, (=Ú‰õΩ¯{
Wñ_ç) (L`«Î fiãÖkèx ÉÏkèOz) 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy,
=ÚH˜¯ñ_ç. `«kú`åO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõ „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, =ÚH˜¯ñ_ç J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
12. "≥∂HÍe|O\˜ : "≥∂HÍeÜ≥ÚHõ¯ (Ö’`«∞) Ñï=∂}=Ú HõÅk J<ÕJ~°O÷ Ö’
"≥∂HÍeÜ≥ÚHõ¯ J<Õ+¨+¨ªºO`«â◊|ÌOg∞^Œ '^ŒÑ¶¨∂fl~°÷O|∞# |O\˜ H˘Åñ^Œ∞ ÅQÆ∞— J<Õ
ã¨∂„`«OKÕ`« |O\˜ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, "≥∂HÍeÜ≥ÚHõ¯{|O\˜. 'ã¨=∂ã¨qÉèí H˜ÎH˜
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ü≥ÚHõ¯qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, "≥∂HÍe|O\˜. `«kú`åO`« "≥∞ÿ#
D„áêuÑ¨kHõO „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz, '"≥∂HÍe|O\˜— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. (H˘Åñk „Ñ¨`«ºÜ«∞O =¿ãÎ
"≥∂HÍeH˘Åñk.)
13. =QÆÖÏñ_ç : =QÆÅ∞ Hõey#„ã‘Î J<ÕJ~°÷OÖ’ =QÆÅ∞ J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«
<åO`« "≥∞ÿ#â◊|ÌOg∞^Œ =∞`«∞|~°÷OÖ’ '=QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ „ã‘Î
"åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞`«fi~°÷O|∞#O ^•ñ_ç=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Pñ_ç
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =QÆÅ∞{Pñ_ç.'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx ~å=Åã≤#
qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ Dã¨∂„`«OÖ’ '|Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ— Jx xˆ~tÌ Oz#™ê=∞~°º÷ OKÕ`«
HõÅQÆ^Œ∞. (L`«Î fiãÖkèx ÉÏkèOz) 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè
[iy =QÆÖÏñ_ç. `«kú`åO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõ „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\ì̃ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å—
Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, =QÆÖÏñ_ç J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
1. JOK«∞#∞ : 'J#∞K«∞#∞— Jx LO_»QÍ 'K«∞=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»<åfi^∞Œ Å ‰õΩ`«fiÖ’ÑÖ ÉËx, #∞™ê÷#O|∞# aO^Œ∞ "Õx qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
#∞=~°O‚ Ö’xL`«fiO Ö’Ñ≤OK«QÍ, 'J#∞Û#∞—. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì L`«fiO Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’
'J#∞K«∞#∞— J<ÕKÀ@ '#∞— J<Õ=~°O‚ ™ê÷#OÖ’ xO_»∞ã¨∞#fl =¿ãÎ – 'JOK«∞#∞—. 'Jñ
@ WñHõ K«∞ñ_»∞ â◊|ÌO|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê #∞_ç `˘e„Ç¨Ïã¨fi=Úg∞ñ^Œ YO_»aO^Œ∞=Ù—
LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì WHõ¯_» #∞=~å‚xH˜ J~°ã¨∞#fl ~å^Œ∞. JñK«∞#∞ Jx LO_»^Œ∞.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì aO^Œ∞=Ù ‰õÄ_® ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ #∞=~°‚O JÖÏˆQ LO_ç ' J#∞K«∞#∞—
J<Õ~°∂ÑÖ LO@∞Ok.
2. JO@ : J#∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '@ =~°H‚ Oõ |∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ÉèÏ"å~°÷OÖ’ @ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ – J#∞@. 'u^Œ∞@Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù
_»<åfi^Œ∞Å #∞™ê÷#O|∞# ã¨∞#flÜ«Ú, #∞O_»∞ _»∞Ö’ÑÖ|∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—.
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« #∞=~°O‚ ™ê÷#OÖ’ xO_»∞ã¨∞#fl ~åQÍ 'JO@— Jx J=Ù`«∞Ok. 'Jñ
@ WñHõ K«∞ñ_»∞ â◊|ÌO|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O WHõ¯_» J~°ã¨∞#fl ~å^Œ∞.
HÍ|\˜ì 'Jñ@— Jx HÍ^Œ∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« ã¨∞#fl ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ #∞=~°O‚ JÖÏˆQ
LO_ç, ' J#∞@— Jx LO@∞Ok.
3. PHõi‚OÑ¨Ù^Œ∞~°∞ : PHõi‚OK«∞ – ^è•`«∞=Ù. '`«^Œú~å‡^Œ∞ÖO^Œ∞ ÖÏ @ìQÆ∞—
PHõi‚OK«∞{Öò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'ÖHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞
#∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx ~°∞=~°H‚ Oõ =zÛ PHõiO‚ K«∞{~°∞. 'ÖÏ@∞ì~∞° &µ˝ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
^Œ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx ^Œ∞QÍQÆ=∞O =zÛ, PHõi‚OK«∞{^Œ∞~°∞. 'K«∞=~°‚O|∞`À_»
^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz, 'PQÆ=∞K«HÍ~°O|∞#‰õΩ
<≥éã¨∞#flg∞ñk^•xH˜ ^Œ∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°~ =zÛ 'PHõiO‚ Ñ¨Ù^Œ∞~°∞—. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì Ñ¨HÍ~°O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'K«∞=~°‚O|∞`À_»— Jx `«HÍ~°O =zÛ 'PHõi‚O`«∞~°∞—.
4. LO^Œ∞~°∞ : LO_»∞ ^è•`«∞=Ù. '`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì
ÅHÍ~°O J~Ú, LO_»∞{Öò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#q=Hõ∆Ö’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ
_»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx ~°∞ =~°‚HõO =zÛ, LO_»∞{~°∞. 'ÖÏ@∞ì~°∞&µ˝ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^Œ∞QÍQÆ=∞O ÉQÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ ^Œ∞QÍQÆ=∞O =zÛ, 'LO_»∞^Œ∞~°∞—.
'u^Œ∞@Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»<åfi^∞Œ Å#∞™ê÷#O|∞# ã¨∞#flÜÚ« #∞O_»∞_»∞Ö’ÑÖ|∞#∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LO_»∞Ö’ '_»∞— Ö’Ñ≤Oz, 'LO^Œ∞~°∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì '_»∞— Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ 'LO_»∞^Œ∞~°∞— Jx LO@∞Ok.
5. L<åflñ_»∞ : LO_»∞ – ^è•`«∞=Ù. '=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞— LO_»∞{Öò.
ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, LO_»∞{_»∞Vò. 'L^ŒO`«O|∞#‰õΩ Å@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞<åfl#∞|O^èOŒ |QÆ∞— Jx L#fl J<Õâ|◊ OÌ J#∞|O^èOŒ QÍ KÕi, LO_»∞–L#fl–_»∞Vò.
'L#flâ◊|ÌO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞O_»∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx 'LO_»∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 175
Ö’Ñ≤Oz, L#fl{_»∞Vò. 'kg`«~O° |QÆ∞_»∞&µ˝ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞<åfl#∞|O^èOŒ |∞#‰õΩ

n~°…O |QÆ∞— Jx n~°…O =zÛ, 'L<åflñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
6. HõÅñ_»∞ : HõÅ∞QÆ∞ ^è•`«∞=Ù. =~°Î=∂<å~°÷OÖ’ '=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞—
Jx Å@∞ì ÅHÍ~°O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{Öò. 'HõÅ∞QÆ∞# HõãºÎ¨ ~°O÷ |∞# Å@∞ì Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
HõÅ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« HõÅ∞QÆ∞ J<Õ^•xH˜ HõÅ J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ,
HõÅ{Öò. „Ñ¨^=Œä ÚÑ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝Q∞Æ —
Jx _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù`À
'HõÅñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
7. HõeÔQ_»∞ =∞xÜ≥∞#∞ : HõeÔQ_»∞#∞{JxÜ≥∞#∞, JxLO_»QÍ 'Z_»∞ `« Å
„^Œ∞`«=Ú# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞HÍ~°O ÉQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`åxH˜
=∞HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =zÛ 'HõeÔQ_»∞"£∞ { JxÜ≥∞#∞ ´ HõeÔQ_»∞ =∞xÜ≥∞#∞. Jx
J=Ù`«∞Ok.
8. KåHõ : K«K«∞Û ^è•`«∞=Ù. 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'K«K«∞Û{Hõ—. 'Kå=Ù<À=ÙÅ∞ K«K«∞Û<˘K«∞ÛÅ HõQÆ∞— Jx K«K«∞Û
^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ 'Kå=Ù— J<Õk P^ÕâO◊ QÍ =zÛ, 'Kå=Ù{Hõ—. V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
"åx=Ù=~°‚O|∞ qÉèÏ+¨#∞ Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Kå=Ù Ö’ =Ù=~°‚O Ö’Ñ≤Oz,
'KåHõ— Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì =Ù=~å‚xH˜ Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'Kå=Ù{
Hõ— Jx LO_»QÍ 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œi
L`åfixH˜ J`«Î fiO =zÛ, 'Kå=Hõ— Jx J=Ù`«∞Ok. (HõV˜ „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O J=ºÜ«∞O.)
9. zÅ∞HõÅ∞ ÑëÔH#∞ : Ñ¨Å∞‰õΩ– ^è•`«∞=Ù. 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— Jx e@∞ì
ÅHÍ~°O =zÛ, 'Ñ¨Å∞‰õΩ{Öò—. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ |Ç¨ï=K«#OÖ’ '~°∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O ~åQÍ, ^•xH˜ 'u~°ºQÆ˚_»O|∞Å∞
"åK«ºO|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ e_®¡@∞ìÅ„Ñ¨^äŒ=∞|Ç¨ï=K«#O|∞# ˆHHõ=K«#O |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«# "≥∞#ÿ _»∞Vò =ã¨∞OÎ k. Ñ¨Å∞‰õΩ{_»∞Vò. 'e_®¡@∞ìÅ
_»∞V√# ÔH#∞ #∞ =~°‚O|∞ ÅQÆ∞— Jx _»∞Vò ™ê÷#OÖ’ 'Z#∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
Ñ¨Å∞‰õΩ{Z#∞. 'Éè∂í `«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx WQÍQÆ=∞O =zÛ, Ñ¨Å∞‰õΩ{W{
Z#∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy, Ñ¨Å∞H˜{Z#∞. 'W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx
QÆ∂_»∞KÀ #<å^ŒºO |~Ú#Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`Î« fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œ~° W`«fiO =zÛ,
ÑëH˜{Z#∞. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy (zÅ∞HõÅ∞) ÑëÔH#∞.
10. KÕÜ«Ú#k : KÕÜ«Ú ^è•`«∞=Ù. qkè J~°÷OÖ’ 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞
ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQ∞Æ — Jx Å∂@∞ì =zÛ, KÕÜÚ« {Öò. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú
&˝QÆ∞— J#∞ã¨∂„`«=Ú#∞ ÉÏkèOz, 'qkèÜ«∞O^Œ∞ Å∂@∞ì#‰õΩ =∂é∞QÍ #k
Ü«∞#∞`«KÛ« |ù OÌ |∞#∞, =ÚO^Œ∞ #∞QÍQÆ=∞O|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’
'Jk— J<Õâ◊|ÌO P^Õâ◊OQÍ =zÛ, (KÕÜ«Ú{Jk), ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ ^è•`«∞=Ùz=~°
#HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ =zÛ, KÕÜ«Ú<£{Jk, KÕÜ«Ú#k. Jx J=Ù`«∞Ok.
11. #yÜ≥∞#∞ : #QÆ∞ – ^è•`«∞=Ù. 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— Jx e@∞ì ÅHÍ~°O
=zÛ, #QÆ∞{Öòò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞
#∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, #QÆ∞{_»∞Vò. 'e_®¡@∞ìÅ
_»∞V√# ÔH#∞ #∞=~°‚O|∞ ÅQÆ∞— #QÆ∞{Z#∞. 'Éèí∂`«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx
WQÍQÆ=∞O =zÛ, #QÆ∞{W{Z#∞. ãÖkè [iy, #y{Z#∞.'QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞
Å~Ú, Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#ÜÕ∞Hõã¨fi~°kfiã¨fi~°O|∞Å~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å
H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx WÜ«Ú_®QÆ=∞O =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’, #y{ WÜü∞{
Z#∞. ãÖkè [iy, #yÜ≥∞#∞. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
(#y{Z#∞) JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy, #ÔQ#∞.
12. <åºÜ«∞º=ÚQÆ#∞ : <åºÜ«∞º=Ú J<Õ^•xH˜ '#∞VºO`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞=Ù
„H˜Ü«∂qâı+¨}O|∞Å Hõ#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞, #∞V˜H˜ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
JQÆ∞^è•`«∞=Ù #∞VºO`«~∂° Ñ¨ "≥∞#ÿ 'HÍ#∞— J<Õk J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ "≥∞ÿ <åºÜ«∞º=Ú{HÍ#∞.
'^•xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx 'HÍ#∞—Ö’ HÍn~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ,
<åºÜ«∞º=Ú{Hõ#∞. '„Ñ¨^=Œä ∞g∞ñkÑ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OÖ’x|Ç¨ïà◊â|◊ OÌ KÕ`« HõHÍ~åxH˜ x`«ºOQÍ QÆHÍ~° "≥∞,ÿ <åºÜ«∞º=ÚQÆ#∞
Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì „Ç¨Ïã¨fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – <åºÜ«∞º=ÚQÍ#∞ Jx
n~°…O JÖÏˆQ LO@∞Ok.
13.Ñ¨_»¤#∞ : Ñ¨_»∞ ^è•`«∞=Ù. 'KÕ^Œ~°÷O|∞#O^Œ∞#∞ =$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞
#O^Œ∞#∞ #=~°‚HõO|∞ „^Œ∞`åO`«O |QÆ∞— Jx #„Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ, Ñ¨_»∞{##∞.
'Éè∂í `«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ WQÍQÆ=∞O =zÛ, Ñ¨_∞» {W{##∞.
ãÖkè [iy, Ñ¨_ç##∞. 'Ñ¨_®fi^Œ∞Å#=~°‚HõO|∞# Hõ`«fiO|∞#∞, QÆ_»Ç¨ÏÅ∞¡#‰õΩ
kfi`«fiO|∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx J`«fi (Ñ¨_ç{J#∞), kfi`åfiÅ∞ =zÛ, Ñ¨_»¤#∞.
qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'Ñ¨_ç##∞— Jx LO@∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 177
14. Ñ¨^Œ=Ú. á⁄^Œ=Ú. á⁄=Ú‡ : áÈ=Ù ^è•`«∞=Ù. 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞

ÖO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞— Jx Å∂@∞ì ÅHÍ~°O =zÛ, áÈ=Ù{Öò. =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx =Ù„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ, áÈ=Ù{=Ù. 'Å∂}‡^èŒº=∞=Ù~°∞Å‰õΩ =Ú_»∞V√ ÅQÆ∞— Jx =Ù=~°‚HõO™ê÷#OÖ’
=Ú =~°H‚ Oõ =zÛ, áÈ=Ù{=Ú. 'áÈ=Ù#‰õΩ ^Œ∞V√‡`«∞ÅÎ ∞ =ÚV√O |~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=ÙÖ’ÑÖ|∞O ÉÁ^Œ Ñ¨^ŒÅ∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« áÈ=Ù J<Õ^•xÖ’ =Ù
=~°‚O Ö’Ñ≤¿ãÎ, áÈ{=Ú. '=ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞#∞
=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜ«Ú #QÆ∞— Jx n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, (á⁄{=Ú)
=∂=Ú_ç ( ‡ ) =zÛ, á⁄=Ú‡. Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì =Ù Ö’ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ áÈ=Ù J<Õ^•xH˜ á⁄^Œ J<Õk P^ÕâO◊ QÍ
=zÛ, á⁄^Œ=Ú, Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì á⁄^Œ ‰õÄ_® ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Ñ¨^Œ J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ,
Ñ¨^Œ=Ú Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì Ñ¨^Œ ‰õÄ_® ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ áÈ=Ù=Ú Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok.
15. Ñ≤ÅHõ : Ñ≤Å∞K«∞ ^è•`«∞=Ù. 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx HõV˜
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, Ñ≤Å∞K«∞{Hõ. 'Ñ≤Å∞K«∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åxH˜ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Hõ_»„"å~Ú |Ç¨ïà◊O|∞QÆ Ö’Ñ≤OK«∞— Jx K«∞=~°‚O Ö’Ñ≤OK«QÍ Ñ≤Å∞{Hõ. 'V©`«∞Î
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— Jx =ÚO^Œ∞ J`«fiO =zÛ, Ñ≤ÅHõ Jx
J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì z=iJHõ∆~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ Ñ≤Å∞K«∞{Hõ.
'PQÆ=∂#ºK«HÍ~°O|∞Å Hõkfi~°∞HõÎO|∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨= ÅQÆ∞—
Jx K«HÍ~åxH˜ =HÍ~°O =zÛ, Ñ≤Å∞=Ù{Hõ, 'V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— Jx L`åfixH˜
J`«fiO =zÛ, Ñ≤Å∞=Hõ Jx J=Ù`«∞Ok.
16. "Õ∞Å∞ HõeQÔ _»∞#∞ (HõÅ∞QÆ∞`«#∞) : HõÅ∞QÆ∞ ^è•`«∞=Ù. 'Pjâß≈Ñ¨ãO¨ „áê~°#÷
q^èŒ∞ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞— Pj~°~°÷OÖ’ Å∂@∞ì ÅHÍ~°O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{Öò.
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~∞° #∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{_»∞Vò.
'Å∂@∞ì_»∞&µ˝# ÔH_»∞ `« =~°‚O|∞Å∞ „^Œ∞`åO`«O|∞ ÅQÆ∞— Jx _»∞V√‰õΩ Z_»∞#∞
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{Z_»∞#∞. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy, 'HõÅ∞ÔQ_»∞#∞—. 'W`«fiO|∞
QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx ‰õÄ_»∞KÀ #<å^ŒºO |~Ú#Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞— Jx
W`«fiO =zÛ, HõeQÔ _»∞#∞. Jx J=Ù`∞« Ok. `« „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ 'HõÅ∞QÆ∞`«#∞—
J=Ù`«∞Ok.
17. ~°OlOK«∞ : ~°O*ò ^è•`«∞=Ù. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ~°O*ò{WOK«∞. nxÃÑ· „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO
„ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx (=∞~˘Hõ) WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ ~°O*ò{WOK«∞{
WOK«∞. '~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞#
kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxfl ÉÏkèOz 'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ~°O*Ï^Œ∞Å
~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« (™êfi~O÷° Ö’ =zÛ#) "≥Ú^Œ\ W˜ OK«∞‰õΩ¯
Ö’Ñ≤Oz ~°O*ò{WOK«∞, ~°~lOK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
18. ~°OlÅ∞¡ : ~°O*ò ^è•`«∞=Ù, 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ~°O*ò{WOK«∞.'~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ
ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~°∞HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WOK«∞Ö’x
K«HÍ~åxH˜ 'Öò¡— P^Õâ◊OQÍ =zÛ, ~°O*ò { WÅ∞¡, ~°OlÅ∞¡ Jx J=Ù`«∞Ok.
19. ~åñ _»Ü≥∞º#∞ : ~å_»∞ J<ÕÅVºO`«(=ºuˆ~Hõ)„H˜Ü«∞ÃÑ· Éèí∂`å~°÷OÖ’
'Éè∂í `«O|∞# ÅV˜H˜ e_»O`«O |QÆ∞ #QÆ∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'JÜ≥∞º#∞— J<Õ e_»O`« "≥∞ÿ# JQÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ KÕi, ~åñ_»∞ { JÜ≥∞º#∞, ~åñ
_»Ü≥∞º#∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
20. Öˇ=Ú‡ : ÖËK«∞ ^è•`«∞=Ù. 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞— Jx
Å∂@∞ì =zÛ, ÖËK«∞{Öò. =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√
=Ù~°∞ #∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx =Ù=~°H‚ Oõ =zÛ, ÖËK∞« {=Ù. 'Å∂}‡^èºŒ =∞=Ù~°∞Å‰õΩ =Ú_»∞V√
ÅQÆ∞— Jx =Ù=~°H‚ Oõ ™ê÷#OÖ’ =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ, ÖËK∞« {=Ú. 'Ñ≤Å∞K«∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxH˜
=Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ_»„"å~Ú |Ç¨ïà◊O|∞QÆ Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x
|Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« 'ÖËK«∞#‰õΩ =ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ K«∞Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx K«∞
Ö’Ñ≤Oz ÖË{=Ú. '=ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞#∞
=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜ«Ú #QÆ∞— „Ç¨Ïã¨fi=Ú, =∂=Ú_ç, =zÛ, Öˇ=Ú‡ Jx
J=Ù`«∞Ok.
21. ÖË=_ç : HõÅ∞QÆ∞ ^è•`«∞=Ù. '=_ç „Ñ¨É$íè `«∞ e >ˇé¡ ∞OQÆ∞#k— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=_ç J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{=_ç. 'HõÅ∞QÆ∞# HõãÎ̈º~°÷O|∞# ÅV˜ q∞ Hõ x =_ç
=~°‚HõO|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ÖË Ü«∞QÆ∞— Jx HõÅ∞QÆ∞ J<Õ^•x™ê÷#OÖ’ 'ÖË—
J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ, ÖË=_ç. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ# D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞
ÖˇÅ—¡ J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì nxÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜ '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å–
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ, ÖË=_ç J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 179
22. =O_»∞^Œ=Ú : =O_»∞ ^è•`«∞=Ù. „áê~°÷<å~°÷OÖ’ 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞

ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQ∞Æ — Jx Å∂@∞ì ÅHÍ~°~ =zÛ, =O_»∞{Öò. (Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ ^Œ∞ÉèÜ í ∂« ~°O÷ Ö’)
L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx =Ú
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =O_»∞{=Ú. 'LÉèÜ í ∞« „áê~°#÷ O|∞#O^Œ∞ ^Œ∞QÍQÆ=∞O|∞# ‰õΩ`«fiO
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^Œ∞QÍQÆ=∞=¸, P^Œ∞QÍQÆ=∞OÖ’xL`åfixH˜ J`«fi=¸
=zÛ, '=O_»∞^Œ=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok.
23. =O_çu : =O_»∞ ^è•`«∞=Ù. Éèí∂`å~°÷OÖ’ 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— e@∞ì
ÅHÍ~°O =zÛ, =O_»∞{Öò. =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√
=Ù~°∞ #∞=Ú &˝Q∞Æ — Jx =Ù„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =O_»∞{=Ù. 'Éè∂í `«O|∞#O kQÍQÆ=∞O
|QÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ WQÍQÆ=∞O =zÛ, ãÖkè [iy, =O_ç{=Ù. 'e@∞ì =Ù&µ˝
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ u=~°‚HõO |QÆ∞— Jx 'u—„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_çu{=Ù.
'WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— Jx W`«fiO =zÛ,
=O_çuq. 'e_®¡@∞ìÅ=HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— q „Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’x
=HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ =O_çu{W, ãÖkè [iy, =O_çu Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨
HÍ|\˜ì =HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ '=O_çuq— Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok.
24. q#"Õ : q#∞ ^è•`«∞=Ù. „áê~°÷<å~°÷OÖ’ 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞ÖO^Œ∞
Å∂ @ìQ∞Æ — Jx Å∂@∞ì =zÛ, q#∞{Öò. =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨ UHõ=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ
_»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— Jx =Ù=~°‚HõO =zÛ, q#∞{=Ù. 'Å∂}‡^èŒº=∞=Ù~°∞Å‰õΩ
=Ú_»∞V√ ÅQÆ∞— =Ù=~°H‚ Oõ ™ê÷#OÖ’ =Ú =~°H‚ Oõ =zÛ, q#∞{=Ú. 'ãÖ„áê~°#÷ O|∞#
=ÚV√# Hõ^•^Œ∞Å∞ qÉèÏ+¨ ##∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'U— J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ
"≥∞ÿ, q#∞{=Ú{U. 'Z^•^Œ∞ Å#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =ÚV√#‰õΩ =ÙV˜ ~°∞V˜
Ü«∞QÆ∞— Jx =Ú=~°‚HõO™ê÷#OÖ’ =ÙV˜ =zÛ, q#∞{=Ù{U. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— Jx J`«fiO =zÛ q#=Ù{U. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy
'q#"Õ— J=Ù`«∞Ok.
25. ã¨Ê $tOK«∞ : ã¨Ê $âò ^è•`«∞=Ù. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ã¨Ê $âò{WOK«∞. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒO|∞#
HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞}O |QÆ∞— Jx x`«ºOQÍ QÆ∞}O ~å=Åã≤LO_»QÍ
'ã¨Ê $tH˜ QÆ∞}O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. QÆ∞}O (|∞∞HÍ~åxH˜
J~ü ) =¿ã,Î ã¨Êi≈OK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì QÆ∞}O ~åHõáÈ`Õ, ã¨Ê $tOK«∞
Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok.
1.J_»ñ‰õΩ= : J_»ñQÆ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '‰õΩ==~°H‚ Oõ |_»OQÍfi^Œ∞Å HõQ∞Æ — Jx ‰õΩ=
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, J_»ñQÆ∞{‰õΩ=. 'W\O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=i 'QÆ∞—=~°‚O Ö’Ñ≤Oz
J_»ñ‰õΩ= J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, J_»ñ‰õΩ= J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
2. P@ : P_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '@=~°‚HõO ÉÏ_®fi^Œ∞Å HõQÆ∞, #QÆ∞KÀ #O`«Ö’ÑÖ
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« @ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, P_»∞{@. P_»∞Ö’ z=iJHõ∆~°O (_»∞)
Ö’Ñ≤Oz, P@ J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡—
J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. '„ã‘eÎ OQÆO|∞ ÖˇÅ—¡ J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz P@ J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
3. Hõeq∞ : HõÅ∞QÆ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'Wq∞ =~°‚HõO|∞ HõÅ∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Wq∞ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{Wq∞.'W@O QÆ$`«¯QÆ`Ñ« "¨ =Õ ÚÅ∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« HõÅ∞QÆ∞Ö’
z=~° L#fl QÆ∞=~°‚O Ö’Ñ≤Oz 'HõÅ∞{Wq∞—. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— Jx
ãÖkè [iy, Hõeq∞. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡—
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, Hõeq∞ J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
4. HÍ#∞Hõ : Hõ#∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· ' Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, Hõ#∞{Hõ. 'WHõ HõÑ¨ÙÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ#∞#‰õΩ n~°…O
|QÆ∞— J<Õã¨∂iq=~°}OKÕ`« Hõ#∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜„Ç¨Ï™êfixH˜ n~°…O =zÛ, HÍ#∞Hõ
J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ—¡ J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
„ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, HÍ#∞Hõ
J<ÕÑ^¨ OŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
5. K«∂_çH˜ : K«∂K«∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'WH˜ HÀ~åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx WH˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ K«∂K«∞{WH˜. 'K«∂_»∞ K«∂K«∞# HõQÆ∞— J<Õã¨∂iq=~°}O„Ñ¨HÍ~°O K«∂K«∞
^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ K«∂_»∞ J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ K«∂_çH˜ J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`«
"≥∞ÿ# D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – Hõ$^ŒO`««ÑïKÕÛù^ŒO 181
'„ã‘ÎeOQÆO|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz 'K«∂_çH˜— J<ÕÑ¨^ŒO

U~°Ê_»∞`«∞Ok.
6. uiÑ¨=Ú: uiÜ«Ú ^è•`«∞=ÙÃÑ· ' Ñ¨=~°‚HõO|∞ uiÜ«∂fi^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx Ñ¨–
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, uiÜ«Ú{Ñ¨. 'W\O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
HõQKÆ Ü« ∞« =Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx Ü«Ú=~°O‚ Ö’Ñ≤Oz, 'uiÑ¨— J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`«
"≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ—¡ J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O H©|¡ ã¨=∞O. HÍ|\˜ì
'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =zÛ 'uiÑ¨=Ú— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
7. `«∂xHõ : `«∂ñQÆ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'WHõ =~°‚HõO |O*Ïfi^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx WHõ
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, `«∂ñQÆ∞{WHõ. '`«∂#∞ `«∂ñQÆ∞# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ iq=~°}O„Ñ¨HÍ~°O
`«∂ñQÆ∞ J<Õ^•xH˜ '`«∂#∞— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ (`«∂#∞{WHõ) ãÖkè [iy,
`«∂xHõ J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡—
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz '`«∂xHõ— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
8. áê@∞: Ñ¨_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '@∞ =~°‚HõO|∞ Ñ¨_®fi^Œ∞Å HõQÆ∞, #QÆ∞KÀ xq
Ü«∂^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞ Å~Ú n~°…O|∞ <˘O^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '@∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=zÛ (Ñ¨_»∞{@∞), "≥Ú^Œ\ ˜JHõ∆~åxH˜ ÃÑ·# L#fl=~å‚Å∞ (_»∞)Ö’Ñ≤Oz (Ñ¨{@∞),
P"≥Ú^Œ\ J˜ Hõ~∆ åxH˜ n~°O… =zÛ, 'áê@∞— J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõO
'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz áê@∞ J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
9. =O@Hõ=Ú : =O_»∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'JHõ =~°‚HõO|∞ =∂éÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx
JHõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»∞{JHõ. '=O_»∞ _»HÍ~°O|∞ @HÍ~°O |QÆ∞—
J<Õã∂¨ iq=~°}O „Ñ¨HÍ~°O =O_»∞Ö’ _»HÍ~åxH˜ @HÍ~°O P^Õâ◊ "≥∞,ÿ =O@∞{JHõ.
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÖO ^ŒÑ¨Ê— Jx ãÖkè [iy, =O@Hõ. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D
„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =zÛ, =O@Hõ=Ú J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
10. g=# : gK«∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· 'JáêÊ^Œ∞Å‰õΩ #V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, gK«∞{#. #V˜– V©`«∞Î. HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î. 'PQÆ=∂#ºK«HÍ~°O|∞Å
Hõkfi~°∞HõÎO|∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨= ÅQÆ∞— Jx K«HÍ~åxH˜ =HÍ~°O
=zÛ, g=Ù{#. 'V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— Jx J`«fiO =zÛ,
g=#. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ#D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O
„ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz g=#
J<ÕÑ^¨ OŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
„Ñ¨H©~°‚HõÑïKÕÛù^ŒO
1. Jéˇ]`≥Î : Jé∞]{Z`≥Î. Jx LO_»QÍ 'éHÍ~°O|∞„HÕkéHÍ~°O|∞ #‰õΩ#∞
^Œ∞k#∞Å∞Å„HÕk#ÅÅ‰õΩ#∞ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨‰õΩ Ö’ÑÖ ~å=Åã≤LOk. HÍx 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè
Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè KÕÜ«∞=Åã≤LOk, HÍ|\˜ì '[_»¤Hõ¯~°O|∞`Àñ
|^•kã¨fi~°O|∞ QÆ∂_»∞KÀ [_»¤‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« [_»¤‰õΩ Ö’ÑÖ
~å^Œ∞. L`«fiãÖkè [iy 'Jéˇ]`≥Î— Jx J=Ù`«∞Ok.
2. J`«_∞» |∞∞+≤ :J`«_∞» {|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè „áêÑ≤Îã¨∞ÎO_»QÍ 'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)
=~°O‚ |∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«O „Ñ¨HÍ~°O J K«Û~Ú#|∞∞HÍ~°O Ç¨Ï Å¡~Ú#
ˆ~Ñ¶¨`À ã¨=∂#O J=Ù`«∞Ok, Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ ãÖkè ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì ãÖkè
ÖËHõáÈ=_»OKÕ`« Jk JÖÏˆQ LO_ç, J`«_»∞ |∞∞+≤.
3. TÜ≥∞Å (TÜ«∞Å) : TÜÕ∞Å(TÜ«∂Å) J<Õâ◊|ÌOÖ’ #_»∞=∞ L#fl
n~å…xH˜ 'TÜÕ∞ÅTÜ«∂ÅÅKåÑ¨ÙÅ <˘O_˘O\˜HÕ QÆ∞é∞K« Ü≥ÚO_≥ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, TÜ≥∞Å (TÜ«∞Å) J=Ù`«∞Ok. TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO
^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~°fiK«#O ÉÁO_≥ #QÆ∞— Jx Ü«∞HÍ~åxH˜ kfi`«fiO
=¿ãÎ, TÜ≥∞ºÅ (TÜ«∞ºÅ). 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO
|QÆ∞n~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— =ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, LÜ≥∞ºÅ(LÜ«∞ºÅ)
J=Ù`«∞Ok. XO_≥ J#_»OKÕ`« qHõÅÊO HÍ|\˜ì kfi`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ „Ç¨Ïã¨fiO
‰õÄ_® ~å^Œ∞, HÍ|\˜ì TÜ≥∞Å (TÜ«∞Å).
XO_≥ J#_»OKÕ`« TÜÕ∞Å(TÜ«∂Å)Ö’ #_»∞=∞ ‰õÄ_® „Ç¨Ïã¨fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
n~°…O JÖÏˆQ LO_ç TÜÕ∞Å(TÜ«∂Å).
4. U`å=Ú: U`« J<ÕH©¡|ã¨=∞„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#q=Hõ∆Ö’
'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ
=zÛ. U`«=Ú. 'U`å^Œ∞Å‰õΩ =Ú=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨_»∞ n~°…O|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O n~°O… ~åQÍ, 'U`å=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~°∂Ñ¨„Ñ¨„H˜Ü«∞ – „Ñ¨H©~°‚HõÑïKÕÛù^ŒO 183
n~°…O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'U`«=Ú— Jx LO@∞Ok.

5. XÜ«∂~°=Ú: FÜ«∂~°=Ú J<Õâ◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ\ ñ~å…xH˜ 'FÜ«∂~å^Œ∞ÅO
^˘en~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, XÜ«∂~°=Ú
J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì „Ç¨Ïã¨fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ n~°O… JÖÏˆQ LO_ç, FÜ«∂~°=Ú.
'TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~°fiK«#O ÉÁO_≥ #QÆ∞— Jx
FÜ«∂~°=ÚÖ’ Ü«∞HÍ~åxH˜ kfi`«fiO =zÛ, (FÜ«∂º~°=Ú) 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— Jx =ÚO^Œ∞ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ XÜ«∂º~°=Ú J=Ù`«∞Ok. XO_≥
J#_»OKÕ`« kfi`«fiO ~åHõáÈ`Õ, „Ç¨Ïã¨fiO ‰õÄ_® ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì FÜ«∂~°=Ú J<Õ
LO@∞Ok.
6. Hõ„Ñ¨=Ú : HõÑC¨ ~°=Ú J<Õâ|◊ OÌ Ö’ 'J|∞ƒ~å^Œ∞ÅO ^Œ∞`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤OK«QÍ HõÑπÑπ~°=Ú, #_»∞=∞ kfi`«fiOÖ’x XHõÇ¨ÏÅ∞¡
Ö’Ñ≤Oz Hõ„Ñ¨=Ú Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
HõÑ¨C~°=Ú Jx LO@∞Ok.
7. Hõe¯ : HõeH˜ J<Õâ|◊ OÌ Ö’ 'ÖÏñuÜ«∞K«∞Û#‰õΩ ã¨ÇÏ≤ `« "≥ÚHÍ<˘HõKÀ #∞_ç#_»∞=∞
Ö’ÑÖ|∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— Jx #_»∞=∞ e=~°O‚ Ö’x W`åfixH˜ Ö’ÑÖ =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’
Hõe¯ Jx J=Ù`«∞Ok. 'HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J#_»OKÕ`« Ö’ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ HõeH˜ Jx
LO@∞Ok.
8. H˜#¯ : H˜#∞Hõ J<Õâ◊|ÌOÖ’ 'PzÛùHõO|∞ÅO |^Œ=∞^èŒºO|∞Å #Å_»~°Å
Ü«Ú`«Î fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞=~°‚OÖ’x
L`«Î fiO Ö’Ñ≤Oz, H˜#¯ Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
H˜#∞Hõ Jx ‰õÄ_® LO@∞Ok.
9. „=∂#Ê_≥ : „=∂#∞{Ñ¨_∞» Jx LO_»QÍ 'Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõOÎ |∞
Å~Ú##∞Å∞~°∞ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, „=∂#Ê_≥ Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« L`åfixH˜ Ö’ÑÖ
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ „=∂#∞Ñ¨_≥ Jx LO@∞Ok.
10.~å=}∞_»∞–w=}∞_»∞ : ~å=}∞_»∞ J<Õâ◊|ÌO xO^•~°÷OÖ’ kfi~°∞HõÎ "≥∞ÿ,
~å=}∞_»∞ – ~å=}∞_»∞, 'xO^ŒÜ«∞O^Œ∞ <å„"Õ∞_ç`«O|∞<å^ŒºHõ∆~°=ÚÅ‰õΩ „Ç¨Ïã¨fi
n~°…=ÚÅ‰õΩ yw ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« P„"Õ∞_ç`« "≥∞ÿ# Ô~O_»= ~å=}∞_»∞ J<Õ
â◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œ~Ú# '~å— J<Õn~å…Hõ∆~åxH˜ n~°… "≥∞ÿ# 'w— P^Õâ◊O HÍQÍ
~å=}∞_»∞ – w=}∞_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
áêiÉèÏ+H≤ Ñõ ^¨ ÑŒ i¨ K«Ü∞« O
ÉÏÅ"åºHõ~°}O – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO.
1.JK«∞Û (ãÖ[˝.1) : 'JHÍ~å^Œ∞ ÅK«∞ÛÅ∞.— JHÍ~°O "≥Ú^Œ Öˇ·#=~å‚Å‰õΩ
JK«∞ÛÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. 'HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞— J#_»OKÕ`« =~°‚=∂ÅÖ’ HõHÍ~åxH˜
Ñ¨Ó~°fiO=~°‰õΩ LO_Õ=~å‚Å∞ „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú. JPWDLT|∞∞|∞∂(Å∞Å∂)
ZUSXFB, Jñ (J~°ã¨∞#fl) JO (xO_»∞ã¨∞#fl) Jó (qã¨~°æ) J<Õ 19 =~å‚Å∞
JK«∞ÛÅ∞. ãÖã¨¯ $`«OÖ’x 'JKü— J<Õ„Ñ¨`åºÇ¨~°ãO¨ [˝ `«`û« =∞OQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ JK«∞Û
Jx U~°Ê_çOk.
2.JxO^Œº„QÍ=∞º=Ú(ãÖ[˝.23): 'ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO |QÆ∞ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO|∞—.
DÉèÏ+¨ HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ J~°› "≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì „QÍ=∞ºO
xO^ŒºO J=Ù`«∞#flk. J~Ú`Õ 'P~°º=º=Ç¨O|∞Å ^Œ$+¨ìO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞— JO>Ë
=∞Ç¨Hõ=ÙÅ∞ „Ñ¨Ü≥∂y¿ãÎ „QÍ=∞º "≥∞ÿ<å „QÆÇ≤ÏOÑ¨=Åã≤O^Õ. HõéHõO~î°∞_»∞, "≥Ú^Œ
Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ „QÍ=∂º Å~Ú<å ##flÜ«∂k=∞Ç¨Hõ=ÙÅ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»OKÕ`«
„QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#"Õ HÍ|\ì̃ Jq xO^•ºÅ∞ HÍ=Ù. JO^Œ∞KÕ`« g\˜x JxO^Œº„QÍ=∂º
ÅO@∞O\Ï~°∞.
3. Jx`«º=Ú : K«∂. "≥·HõeÊHõO.
4. J#∞=$uÎ : Ñ¨Ó~°fiã∂¨ „`«ã`÷≤ Ñ« ^¨ ãŒ º¨ Ñ¨~ã° ∂¨ „`Õ +¨ØÑ¨ãu÷≤ ó. "≥#Hõ ã¨∂„`åÅÖ’x
Ñ¨ÔŒ (Ñ¨^•Å∞) J#fiÜ∞« OHÀãÖ `«~åfiuã¨∂„`åÅÖ’H˜ =zÛKÕ~_° O» J#∞=$uÎ. 'L`«∞#Î
HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— (ãÖkè.1) J<Õã∂¨ „`«OÖ’ L#fl 'JK«∞Û Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<ÕÑ¨^•Å∞ '„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î— J<Õ`«~åfiuã¨∂„`«OÖ’H˜ =zÛ
'„Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° ÉèHí Î˜ â◊„`«~K÷° ∞« =~°O‚ |∞ÅO ^Œ∞#flÜÚ« HÍ~°=Ú#‰õΩ JK«∞Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞»
ãÖkè "≥·HõeÊHõO|∞QÍ #QÆ∞—– Jx J#fi~Úã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì WHõ¯_» 'JK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õk J#∞=$uÎ.
5. JÅÑ¶¨Ú=Ù–ÅÑ¶¨Ú=Ù: (ãÖ[˝.18) 'Ü«∞ ™ÈºKåÛ~°}Ë lÇ¨ÏŸfi¢QÀáê¢QÆ=∞^èŒº
=¸ÖÏ<åO â‹·kèÅºO *ÏÜ«∞`Õ ã¨ ÅÑ¶¨¸KåÛ~°}ó— U=~å‚xfl LK«ÛiOKÕ@Ñ¨C_»∞
<åÅ∞Hõ "≥Ú`«ÎO tkèÅO (=^Œ∞Å∞) J=Ù`«∞O^À P=~°‚O ÅÑ¶¨Ú=Ù. `≥Å∞QÆ∞Ö’
Ü«∞,~°,Å,=, J<Õ=~å‚Å‰õΩ W@∞=O\˜ÅÑ¶¸ ¨ KåÛ~°}O L#flk. Ç¨Ïi Ü«∞`«_∞» , ÃÑ~°∞QÆ∞,
`«Å, x¢^Œ "≥Ú. Pâ‹·kèÅºO ÖËxLKåÛ~°} QÆÅ=~°‚O JÅÑ¶¨Ú=Ù. HÍÜ«∞, qé∞QÆ∞,
¢`åà◊√Å∞, =OHõ~° "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 185
6.LÑ¨^èŒ (ãÖ[˝.10): JÖ’ H<åÎº`ü Ñ¨Ó~°fi LÑ¨^è•. 'LÑ¨^èŒ Ü«∞#QÍ

`«∞k=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ =~°‚=Ú.— =~°‚O JO>Ë JK«∞Û ÖË^• Ç¨ÏÅ∞¡. á⁄Å∞¡ Ç¨ÏÅ∞¡
QÆ∂_® =~°‚"Õ∞. â◊|ÌOÖ’ z=i#∞Oz Ô~O_À=~å‚xH˜ LÑ¨^èŒ Jx ãÖ[˝. JiÛ
J~üKWü . WO^Œ∞Ö’ z=i 'W— J<Õ =~å‚xH˜ =ÚO ^Œ∞O_»@OKÕ`« 'K«— HÍ~°O LÑ¨^.Œè
7. Hõà◊ (ãÖ[˝.13) : '„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞Å∞ QÍxâ◊|OÌ |∞Å∞ Hõà◊ Å#O|_»∞— #HÍ~åxH˜
„^Œ∞`« =∞x ¿Ñ~°∞. „^Œ∞`«O z=~° L#flÑ¨^•Å‰õΩ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$u Jx ¿Ñ~°∞.
P„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅÖ’ KÕ~°xÑ¨^ŒO – „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞ÅHõO>Ë "Õ Ô~·#Ñ¨^ŒO Hõà◊.
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHõÎºO`åÅ∞ "≥Ú. Hõà◊Å∞. ~å=Úñ_»∞ – KÕ#∞ "≥Ú.
8. YO_»aO^Œ∞=Ù: K«∂.aO^Œ∞=Ù.
9.„QÍ=∞º=Ú (ãÖ[˝.22): 'ÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú |QÆ∞ ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO|∞.— "åºHõ~}° O
K≥Ñ≤Ê#^•xH˜ q~°∞^ŒúOQÍ LO_Õâ◊ÉÏÌxH˜ „QÍ=∞ºO Jx ¿Ñ~°∞. L^•. =™êÎ_»∞.
=K«∞Û"åñ_»∞ ÖË^• ~åQÆÅñ_»∞ J<Õq^èŒOQÍ "åºHõ~°}O ™êkèOz#~°∂ÑÖ. =™êÎ_»∞
J<Õ k ^•xH˜ q~° ∞ ^Œ ú O . HÍ|\˜ ì „QÍ=∞ºO. D„QÍ=∞ºÉè Ï +¨ HÍ"åºÅÖ’
„Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ J~°›O QÍ^Œ∞. (J#~å›Å∞ HÍ=_»OKÕ`« g\˜<Õ xO^Œº„QÍ=∂º
Åh JO@∞O\Ï~°∞.)
10. `«`û« =∞=Ú (ãÖ[˝.19): 'ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«`∞« ÅºO |QÆ∞ÉèÏ+¨ `«`û« =∞O|∞—
ãÖã¨¯ $`«O`À ÖË^• „áêHõ$`«O`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ `≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌxH˜ `«`û« =∞O Jx ãÖ[.˝
ãÖã¨¯ $`«O`À `«∞Åº "≥∞ÿ`Õ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O. ~å=Úñ_»∞. (~å=∞ó–ãÖã¨¯ $`«O)
„áêHõ$`«O`À `«∞Åº "≥∞ÿ`Õ „áêHõ$`«ã¨=∞O. ã≤i. (ã≤s–„áêHõ$`«O) DÔ~O_çO\˜x
HõeÑ≤ `«`û« =∞O JO\Ï~°∞. `«`û« =∞O J<Õ=∂@ H˘xflKÀ@¡ Hˆ =ÅO ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O
J<ÕJ~°÷úOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O QÆ∂_® LOk.
11.`«^Œƒù==Ú (ãÖ[.˝20): ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«Éèí=O |QÆ∞ÉèÏ+¨ `«^Œƒù=O|∞—
ãÖã¨¯ $`«O #∞Oz, ÖË^• „áêHõ$`«O#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ `«^Œƒù"åÅ∞.
ãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#`≥Å∞QÆ∞â◊|ÌO ãÖã¨¯ $`«Éèí=O. PHõã¨=Ú (PHÍâ◊ó
–ãÖã¨¯ $`«O) „áêHõ$`«O#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#â◊|ÌO „áêHõ$`«Éèí=O. WOQÆÅ=Ú
(WOQÍÖ’–„áêHõ$`«O) ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«É"íè åÅ∞ ~Ô O\˜h HõeÑ≤ `«^ƒŒ =ù O JO\Ï~°∞.
12. `åÅ=º(K«[)=ÚÅ∞ (ãÖ[˝.7): `åÅ∞=Ù#∞O_ç Ñ¨Ù\˜#ì k, JO>Ë `åÅ∞=Ù
ã¨Ç¨Ü«∞O`À LK«ÛiOÑ¨|_Õ=~°‚O `åÅ=ºO. `åÅ∞=Ù JO>Ë <À\˜Ö’ <åÅ∞Hõ‰õΩ
ÃÑ·# (t~ÀÉèÏQÆO) =¸~°úO. (zÅ∞Hõ J#flÑ¨Ù_»∞ K«HÍ~åxfl ÑëˆH@Ñ¨C_»∞ <åÅ∞Hõ
ÃÑ·# UÉèÏQÍxfl `å‰õΩ`«∞O^À Jk `åÅ∞=Ù.) PÉèÏQÍxfl <åÅ∞Hõ ã¨Ê $tOK«_»O=Å¡
Ñ¨Ù>=ìË ~å‚Å∞ `åÅ"åºÅ∞. W.K«.â◊ "≥Ú. 'W D Z U ÅO QÆ∂_ç#K«[Å∞ `åÅ=ºO|∞Å∞—
zÅ∞Hõ *Ë*ˇ. "≥Ú.
13. ^ŒO`«º=Ú–^ŒO`«ºK«[Å∞ (ãÖ[˝.9): ^ŒO`«™ê÷#OÖ’ Ñ¨Ù\˜ì#k, JO>Ë
^ŒO`åÅã¨Ç¨Ü«∞O`À LK«ÛiOÑ¨|_Õ=~°‚O ^ŒO`«ºO. <åÅ∞HõÜ≥ÚHõ¯ Láê„QÆÉèÏQÆO
^ŒO`«=¸ÖÏxfl ã¨Ê $tOK«_»O=Å¡ Ñ¨Ù>Ëì^èŒfix Hõey#=~å‚Å∞. `«,ã¨, "≥Ú.
J@∞=O\˜LKåÛ~°}O Hõey#K«[Å∞ ^ŒO`«ºK«[Å∞. 'JPLTXFBÅO QÆ∂_ç#
K«[Å∞ ^ŒO`«ºO|∞Å∞—. K«e *Ïe "≥Ú. Wq JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ =∂„`«"≥∞ L<åfl~Ú.
14. n~°…=Ú : K«∂. „Ç¨Ïã¨fi=Ú
15. ^Õâ◊º=Ú (ãÖ[˝.21): '„ueOQÆ^Õâ◊=º=Ç¨~°ã≤^ŒúO |QÆ∞ÉèÏ+¨ ^Õâ◊ºO|∞—
„jâ‹·ÅO, HÍàıâ◊fi~°O, ^ŒH∆Í~å=∞O J<Õ„ueOQÍÅ∞ QÆÅ^Õâ◊O („ueOQÆ^Õâ◊O,) Ö’x
[<åÅ=º=Ç¨~°O #∞O_ç U~°Ê_ç#ÉèÏ+¨‰õΩ ^Õâ◊ºO Jx ¿Ñ~°∞. T~°∞ – ¿Ñ~°∞. "≥Ú.
Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ P^è•~°O ãÖã¨¯ $`å^Œ∞ Öˇ·#W`«~°ÉèÏ+¨Ö’¡ ^˘~°Hõ^Œ∞. ˆH=ÅO
Ö’Hõ=º=Ç¨~°"Õ∞ g\˜H˜ =¸ÅO. ^Õâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\˜ì#q HÍ|\˜ì ~Úq ^ÕâßºÅ∞.
16. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$u(Hõ=Ú) (ãÖ[˝.12): '„^Œ∞`åO`«=Ú Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞.— #HÍ~åxH˜ „^Œ∞`«O Jx ãÖ[˝. „^Œ∞`« "≥∞ÿ##HÍ~°O z=~°
L#flÑ^¨ •Å∞ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞Å∞. ##∞fl<.£ =Öˇ<.£ "≥Ú. „Ñ¨^=Œä ∂ Hõ~Ú Ñ¨\ì˜ Ü≥ÚHˆ ¯`«~=° Ú
Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅ∞ W`åºkQÍ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê|_ç#â◊ÉÏÌÅ∞ =∂„`«"≥∞
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞. q∞ye#"å\˜Ö’¡ z=~° #HÍ~°O L<åfl P#HÍ~°O „^Œ∞`«O HÍ^Œ∞.
Pâ◊ÉÏÌÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∂ HÍ=Ù. „=∂#Ê_»∞, q∞#fi_»∞ "≥Ú.
17. „^Œ∞`«=Ú (ãÖ[˝.11): '#HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«O|∞— #HÍ~åxH˜ „^Œ∞`«O Jx
¿Ñ~°∞. „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞Å∞QÍ K≥ÑÊ¨ |_ç#â◊ÉÏÌÅÖ’ z=~° L#fl#HÍ~°"∞Õ „^Œ∞`«O. ^•xx
|\˜ì „Ñ¨`«ºÜ«∞O QÍx, PQÆ=∞O QÍx, J=ºÜ«∞O QÍx J~Ú, L`«fiO`À QÆ∂_ç#
#HÍ~åxˆH „^Œ∞`« =∞x ¿Ñ~°∞. =#=Ú#∞, ~å=ÚxKÕ`«#∞ J#flÜ«Ú#∞. =Öˇ#∞
"≥Ú. J=ºÜ«∂Ö’¡ z=i#∞=~°‚O „^Œ∞`«O. JkÜ«Ú#∞<£ QÍHõ J<ÕKÀ@¡ #HÍ~°O
á⁄Å∞¡ „^Œ∞`«O. „^Œ∞`«#∞=~°‚OÖ’ L`«fiO W`«fi "≥∞ÿ<å, JK«∞Û Ö’Ñ≤Oz<å Jk
„^Œ∞`«"≥∞. ~å=Úx, =Öˇ<£ "≥Ú.
18. Ñ¨~°∞+¨=Ú (ãÖ[˝.5): 'HõK«@`«Ñ¨Å∞ Ñ¨~°∞+Ö|∞ Åx QÆ[_»^Œ|Å∞
ã¨~°à◊O|∞ Åx K≥Ñ¨ÊO|_»∞— HõK«@`«Ñ¨ J<ÕÇ¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ Ñ¨~°∞ëê Åx ¿Ñ~°∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°O‚ |∞Å∞— J<Õ ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O Dã¨∂„`«OÖ’x

`åÅ=ºK«HÍ~°OKÕ`« ^ŒO`«ºK«HÍ~°O QÆ∂_» „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞`«∞Ok. 'HõK«K«@`«Ñ¨— J<Õ
P~°∞=~å‚Å‰õΩ Ñ¨~°∞ëêÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. g\˜Ö’¡ JHÍ~°O LKåÛ~°}™œHõ~°ºOHÀãÖ
KÕ~åÛ~°∞. HÍ|\˜ì H±,Kü, J<Õ q^èŒOQÍ á⁄Å∞¡ÅˆH Ñ¨~°∞+Ö Jx ¿Ñ~°∞.
19. Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù: K«∂. aO^Œ∞=Ù
20. „áêHõ$`«Éèí==Ú: K«∂. `«^Œƒù==Ú
21. „áêHõ$`«ã¨=∞=Ú : K«∂. `«`«û=∞=Ú.
22. aO^Œ∞=Ù (ãÖ[.˝17): 'aO^Œ∞ ~°#∞™êfi~ó° — J#∞™êfi~åxH˜ JO>Ë ã¨∞#fl‰Ωõ
aO^Œ∞=Ù Jx ãÖ[˝. Wk `≥Å∞QÆ∞Ö’ Ô~O_»∞ q^è•Å∞. 1. xO_»∞ã¨∞#fl. nx<Õ
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù, <≥éã¨∞#fl, W`åºkQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. |Ou, Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞
"≥Ú.2. J~°ã¨∞#fl. nx<≥ YO_»aO^Œ∞=Ù JO\Ï~°∞. J~°ñ\˜, Ñ¨ÓK≥ñ QÆÅ∞=Å∞.
"≥Ú.
23. ÅÑ¶¨Ú=Ù : K«∂. JÅÑ¶¨Ú=Ù.
24. =„Hõ`«=∞=Ú(ãÖ[˝.2): 'SBÅ∞ =„Hõ`«=∞O|∞ Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.— '=„Hõ`=« ∞ SKü— Jx zO`å=∞}˜ K≥ÑÊ≤ Ok. S,B J<Õ ~Ô O_»∞=~å‚Å‰õΩ
=„Hõ`«=∂ Åx ãÖ[˝. (DãÖ[˝ J=Ùº`«Ê#flO)
25. =„Hõ=Ú (ãÖ[˝.2): 'ZUXFÅ∞ =„Hõ=Ú Åx „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞—.
'U V^èÀ =„Hõó — Jx zO`å=∞}˜ K≥Ñ≤ÊOk. Z,U,X,F J<Õ<åÅ∞QÆ∞=~å‚Å‰õΩ
=„HÍÅ∞ Jx ãÖ[˝. g\˜Ö’ Z–X J<Õ=„HÍÅ∞ „Ç¨Ï™êfiÅ∞. HÍ|\˜ì Jq „Ç¨Ïã¨fi
=„HÍÅ∞. JÖÏˆQ U–F J<Õ=„HÍÅ∞ n~å…Å∞. HÍ|\˜ì Jq n~°…=„HÍÅ∞.
26. =~°‚=Ú (ãÖ.1): =~°‚º<ÕÎ =ºHõÎO ^èŒfi#º<ÕÎ Wu =~å‚ó. ^èŒfi#∞Å#∞ =ºHõÎO
KÕ¿ãg, ^èŒfi#∞Å#∞ =i‚OKÕg– =~å‚Å∞. JK«∂Û, á⁄ Å¡~Ú# Ç¨ÏÅ∂¡ =~°‚ãÖ[˝#∞
á⁄O^Œ∞`å~Ú. J, H±. "≥Ú. JHÍ~°O, HõHÍ~°O, J<Õ"å\˜x LK«ÛiOKÕ@Ñ¨C_»∞
HõeˆQ^èŒfix, (P^èŒfixx =i‚OKÕ 'J, H±— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#eÑ≤ ‰õÄ_®) =~°‚O.
27. =~°ã‚ =¨ ∂=∂flÜ∞« =Ú (ãÖ[˝.18): 'ã¨=∂=∂flÜ∞« ã¨û=∂=∂fl`ó« =~å‚<åO
ã¨=∂=∂flÜ∞« ó =~°ã‚ =¨ ∂=∂flÜ∞« ó—. ã¨=∂=∂flÜ∞« O JO>Ë ã¨=Ú^•Ü«∞O. XHõKÀ@
‰õÄ~°Ê|_ç# "≥Ú`«ÎO =~å‚Åã¨=Ú^•Ü«∞O =~°‚ã¨=∂=∂flÜ«∞O. 'ãÖã¨¯ $`«=Ú#‰õΩ
=~°‚O|∞ ÖËñ|k— W`åºkQÍ PÜ«∂ã¨÷ÖÏÖ’¡ J, P– W`åºkQÍ ‰õÄ~°Û|_ç#
=~°‚ã¨=Ú^•Ü«∂xH˜ =~°‚ã¨=∂=∂flÜ«∞O Jx ¿Ñ~°∞.
28. qã¨~°æ=Ú (qã¨~°˚hÜ«∞=Ú): qã¨~°˚hÜ«∂xH˜ qã¨~°æO Jx =º=Ç¨~°O.
qã¨~h˚° Ü«∞O (q_»∞=^Œy#k) qã¨~Oæ° (q_»∞=|_Õk) J<ÕJ~å÷Å#∞|\˜ì HõO~îO° #∞Oz
QÍe q_»∞=|_»_»OKÕ`« ^èŒfixOKÕk. Jó W`åºkQÍ ã¨fi~åxfl J#∞ãïOz LO_Õk,
XHõ^•xg∞^Œ XHõ\ ˜QÍ Ô~O_»∞ ã¨∞#flÅ∞QÍ „"åÜ«∞|_Õ=~°‚O qã¨~°æO.
29. "≥·HõeÊHõ=Ú–qHõÅÊ=Ú–Jx`«º=Ú : (ãÖ[˝.14) 'qHõÖËÊ# „áêÑ≤Îó q^èÕ
~°x`«º`«fiO qHõÅÊ`«fi"£∞.— ÅHõ}∆ OKÕ`« K≥ÑÊ¨ |_ç#HÍ~°ºO qHõÅÊOQÍ „Ñ¨=iÎOK«_O»
"≥·HõeÊHõO. (ÉèÏ=O) ~å=_»O, (JÉèÏ=O) ~åHõáÈ=_»O. J<ÕÔ~O_»∞Ñ¨H∆ÍÅÖ’
„Ñ¨=iÎOK«_O» . '„Ç¨Ïã¨fi=Úq∂ñkYO_»aO^Œ∞=Ù‰õΩñ |∂~°a‚ O^Œ∞=Ù "≥H· eõ ÊHõO|∞QÍ
#QÆ∞— J~°ñ\˜–J~°O\˜. WHõ¯_» J~°ã∞¨ #fl‰Ωõ xO_»∞ã¨∞#fl ~å=_»O, ~åHõáÈ=_»O J<Õ
Ô~O_»∞ã≤÷`«∞Å=Å¡ Wk "≥·HõeÊHõO. Jx`«ºO J<åfl "≥·HõeÊHõ"≥∞. HõÅ#∞ – HõÅñ‰õΩ.
30. ãÖ[˝: (qkèÑ¶¨∞@HõãÖˆH`«Ñ¨nÜ«∞â◊H˜Î„QÍÇ¨ÏHõO ãÖ*Ï˝. =º=Ç¨~å~°÷úO
âß„¿ãÎ Hõ$`« ã¨ûOˆH`« ã¨ûO*Ï˝) PÜ«∂âß„ã¨Îq^è•<åÖ’¡ âß„ã¨ÎO L^ÕÌtOz# PÜ«∂
J~å÷Åú #∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊HÎ˜ QÆey#â◊|OÌ ãÖ[˝. '#HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«O|∞—. WHõ¯_» „^Œ∞`«=Ú
J<Õâ|◊ OÌ âß„ã¨HÎ ~õ Î° PÜ«∂âß„ã¨qÎ ^è∞Œ Ö’¡ L^ÕtÌ Oz# '#—HÍ~°O J<ÕJ~å÷xfl É’kèã∞¨ OÎ k.
HÍ|\˜ì Jk ãÖ[˝.
31. ãÖã¨¯ $`«Éèí==Ú: K«∂. `«^Œƒù==Ú
32. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞=Ú: K«∂. `«`«û=∞=Ú
33. ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°=Ú(ã¨"Õ∞`«~°=Ú) : K«∂. JK«Ûù.(PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO)
34. ã¨~°à◊=Ú (ãÖ[˝.9): 'HõK«@`«Ñ¨Å∞ Ñ¨~°∞+¨ÅO|∞ Åx QÆ[_»^Œ|Å∞
ã¨~°à◊O|∞ Åx K≥Ñ¨ÊO|_»∞— QÆ[_»^Œ| J<ÕÇ¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ ã¨~°àÏ Åx ãÖ[˝.
Dã¨∂„`«OÖ’x `åÅ=º[HÍ~°OKÕ`« '^ŒO`«º`å=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°O‚ |∞Å∞—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ^ŒO`«º[HÍ~°O QÆ∂_® „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì
(`åÅ=ºO`Àáê@∞) ^ŒO`«º[HÍ~°O ‰õÄ_® ã¨~à° "◊ ∞≥ J=Ù`«∞Ok. QÆ[[_»^|Œ J<ÕP~°∞
Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ã¨~°àÏÅ∞. WO^Œ∞Ö’ 'J—HÍ~°O LKåÛ~°}™œHõ~°ºOHÀãÖ. HÍ|\˜ì Q∑–*ò
J<Õq^èŒOQÍ á⁄Å∞¡ÅˆH ã¨~°àÏ Åx ¿Ñ~°∞.
35. ã¨=~°=‚ ÚÅ∞ (ãÖ[˝.8): '`«∞ÖÏºã¨º„Ñ¨Ü∞« `«flO ã¨=~°"‚ ∞£ —. ™ê÷#„Ñ¨Ü∞« `åflÅÖ’
™ê=∞ºO Hõey#=~å‚Å∞ ã¨=~å‚Å∞. JO>Ë LKåÛ~°}Ö’ ã¨=∂# "≥∞ÿ#=~å‚Å∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ K«[Å∞ ^ŒO`åºÅ∞, `åÅ"åºÅ∞ Jx ~Ô O_»∞~°HÍÅ∞. WO^Œ∞Ö’ ^ŒO`åºÅ‰õΩ
^ŒO`«(=¸Å)O ™ê÷#O. `åÅ"åºÅ‰õΩ `åÅ∞=Ù ™ê÷#O. ™ê÷#OÖ’ Éè^Ë OŒ LO_»_O» KÕ`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Wq "Õ~ˆ fi~∞° =~å‚Å∞QÍ =~°=‚ ∂ÅÖ’ ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_®¤~Ú. "Õ~ˆ =~å‚ Å~Ú<å âß„ãÖÎ Ö’
Ñ¨~°∞ëêkãÖ[˝Å∞ ã¨HÍ~å^ÕâßkHÍ~åºÅ∞ "≥Ú^« Öˇ·#„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ L^ÕÌtOz
^ŒO`«º`åÅ=ºK«[Å‰õΩ ã¨=~°‚`«fiO qâı+ÖQÍ qkèOÑ¨|_çOk.
36. ™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú (™ê^èºŒ aO^Œ∞=Ù) (™ê^èºŒ YO_»O)(ãÖ[˝.15): ™ê^èºŒ O JO>Ë
ãÖáêkOÑ¨|_çOk. aO^Œ∞ =O>Ë J#∞™êfi~O° . "åºHõ~}° OKÕ`« H˘`«QÎ Í ™êkèOÑ¨|_ç#
aO^Œ∞=Ù ™ê^èºŒ aO^Œ∞=Ù. JÖÏ ™êkèOÑ¨|_çOk YO_»aO^Œ∞=Ù (J~°ã∞¨ #fl) J~Ú`Õ
™ê^èºŒ YO_»O, '~å=Úñ_»∞—. 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_çOk.
HÍ|\˜ì _»∞=~å‚xH˜ =ÚO ^Œ∞#fl J~°ã¨∞#fl ™ê^èŒºYO_»O. JÖÏˆQ "åºHõ~°}OKÕ`«
™êkèOÑ¨|_»¤ aO^Œ∞=Ù Ñ¨Ó~°‚ "≥∞ÿ`Õ Jk ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚O. ~å=ÚO_»∞.
37. ã≤^ŒúaO^Œ∞=Ù (ã≤^ŒúYO_»aO^Œ∞=Ù–ã≤^ŒúÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù) : ã¨Ç¨Ï[OQÍ ã≤^Œú
"≥∞Lÿ #flk ã≤ÔúŒ . aO^Œ∞=Ù JO>Ë J#∞™êfi~O° . ã¨∞#fl. â◊|OÌ Ö’ Pâ◊|OÌ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À>Ë
U~°Ê_çL#flã¨∞#fl ã≤^ŒúaO^Œ∞=Ù. ã¨Ç¨Ï[ã≤^Œú "≥∞ÿ#Pã¨∞#fl J~°ã¨∞#fl J~Ú`Õ
ã≤^ŒúYO_»aO^Œ∞=Ù. pñHõ\ ˜. ã¨Ç¨Ï[ã≤^Œú "≥∞ÿ# PaO^Œ∞=Ù xO_»∞ã¨∞#fl J~Ú`Õ
Jk ã≤^ŒúÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù. |Ou "≥Ú.
38. ã¨∂„`«=Ú : 'JÖÏÊHõ∆~° =∞ãÖkQÆúO ™ê~°=^£ qâ◊fi`À=ÚY"£∞, J™ÈÎÉèí
=∞#=^ŒºO K« ã¨∂„`«O ã¨∂„`«q^À q^Œ∞ó.— 1. JHõ~∆ åÅ∞ `«‰Ωõ ¯= ãÖYºÖ’ LO_»_O» .
2. ãÖ^ÕÇ¨ xH˜ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® LO_»_O» . 3. Ñ¨^• Åhfl „Ñ¨Ü∂≥ [#=O`«OQÍ,
(^Œà◊™ê~°÷HõºO`À) LO_»_»O, 4. ÅH∆ÍºÅ#∞ JkèHõãÖYºÖ’ ™êkèOK«QÆÅQÆ»_»O, 5.
J#fiÜ«∂^Œ∞Ö’¡ ˆH¡â◊O ÖËHõáÈ=_»O. 6. „áê=∂}˜HõOQÍ `«y#ÅH∆ÍºÅ#∞ =∂„`«"Õ∞
™êkèOK«_»O – J<Õ P~°∞ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey#"åHõºO ã¨∂„`«O. ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’
„Ñüã¨∂„`«O JÖÏO\˜^Õ.
39. ã≤÷~°=Ú (ãÖ[˝.6): 'W`«~°=Ú ÅQÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ã≤÷~°=ÚÅ∞—. 'HõK«@`«Ñ¨Å∞
Ñ¨~°∞+Ö|∞ Åx, QÆ[_»^Œ|Å∞ ã¨~°à◊O|∞ Åx— J<ÕÑ¨Ó~°fiÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz
HõKK« @« `«Ñ¨ J<ÕÑ~¨ ∞° ëêÅ∞, QÆ[[_»^|Œ J<Õã~¨ à° ÏÅ∞ HÍ‰õΩO_®, q∞yeL#flÇÏ¨ Å∞¡
ÅxflO\˜H© ã≤÷~°=ÚÅ∞ Jx ãÖ[˝. DãÖ[˝Å∞ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O`À Hõeã≤ L#fl
"≥Ú`«ÎO PO„^èŒÉèÏ+¨Ö’. HÍ|\˜ì Y, Ñ¶¨∞, V "≥Ú^Œ Öˇ·# 22 Ç¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ ã≤÷~å Åx
ãÖ[˝.
40. Ç¨ÏÅ∞¡ (ãÖ[˝.1): 'HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞— =~°‚=∂ÅÖ’ xˆ~ÌtOÑ¨|_ç#
=~å‚ÅÖ’ HõHÍ~°O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x z=i=~°‰Ωõ L#fl=~å‚Å∞ JxflO\˜H© Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ Jx
ãÖ[˝. Hõ–Y–ã¨–Ç¨Ï–à◊ "≥Ú. g\˜Ö’ JHÍ~°O LKåÛ~°}™œHõ~º° OHÀãÖ KÕ~Û° |_çOk.
Jk `˘ÅyáÈQÍ q∞ye#, H± Mò J<Õ q^èŒ "≥∞ÿ#á⁄Å∞¡ˆH Ç¨ÏÅ∞¡ Jx ¿Ñ~°∞. 'Ç¨ÏÖò—
J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`åºÇ¨~°ãÖ[˝ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Ç¨ÏÅ∞¡— Jx `«`«û=∞O J~ÚOk.
41. „Ç¨Ïã¨fi=Ú : 'THÍÖ’ H*ò„~°≠ã¨fi n~°… Ñ¨Ù¡`«ó—. 'UHõ=∂„`À Éèí"Õ „^Œú™Èfi
kfi=∂„`À n~°… LK«º`Õ, „u=∂„`« ã¨∞ ÎÑ¨Ù¡`À *Ë˝Ü≥∂, =ºO[#O Kå~°ú=∂„`«Hõ"£∞—.
XHõ=∂„`« (ÃãHõ#∞Ö’ J~Ú^À=O`«∞) HÍÅOÖ’ LK«ÛiOÑ¨|_Õ JK«∞Û „Ç¨Ïã¨fiO.
J–W–L "≥Ú. Ô~O_»∞ =∂„`«ÅHÍÅOÖ’ LK«ÛiOÑ¨|_ÕJK«∞Û n~°…O. P D T
"≥Ú. =¸_»∞ (JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=) =∂„`«ÅHÍÅO LK«ÛiOÑ¨|_ÕJK«∞Û Ñ¨Ù¡`«O.
P3. D3. T3. "≥Ú.
42. „Ç¨Ïã¨fi=„Hõ=Ú (ãÖ[˝.1) : K«∂. =„Hõ=Ú.
2. ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO.
1. J#∞Hõ~}° =Ú – J#∞Hõ$u (ãÖkè.50–51): J#∞´ã¨^$Œ â◊OQÍ, Hõ~}° =Ú´
KÕÜ«Ú@. â◊|Ìâß„ã¨ÎOÖ’ W`«~°∞Å"åHÍºÅ∞, Ñ¨^•Å∞, JÖÏˆQ ^èŒfi#∞Å∞ "≥Ú^Œ
Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ#∞ Ü«∞^ä•`«ÔŒä QÍ JÖÏˆQ „QÆÇÏ≤ Oz K≥ÑÊ¨ _»O J#∞Hõ~}° O. W^Õ J#∞Hõ$u.
(Wk â◊ÉÏÌ#∞Hõ~°}O. J~°÷O =∂„`«O JÖÏˆQ LO_Õ@@∞¡ â◊ÉÏÌxfl =∂iÛ K≥¿ÑÎ Jk
J~å÷#∞Hõ~°}O J=Ù`«∞Ok.) '`«∞ÉèíºO #"≥∂ Ü«∞<≥—. WHõ¯_» – `«∞ÉèíºO #=∞ó
J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«"åHõºO `≥Å∞QÆ∞Ö’ J#∞HõiOÑ¨|_çOk. WÖÏˆQ – ã¨Åã¨Å =∞#∞ "≥Ú.
(DãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ J#∞HõiOÑ¨|_Õ^•xH˜ `«~åfi`« J#∞^è•`«∞=Ù ~°∂ÑÖ
KÕ ~ ° ∞ `« ∞ Ok. HÍ|\˜ ì J#∞^è • `« ∞ ~° ∂ áêÅ#∞ KÕ ~ ° Û _» O J#∞Hõ ~ ° } O Jx
K«=∞`«¯iã¨∞OÎ \Ï~°∞.)
2. JÑ¨^Œ=Ú (ãÖkè.11): Ñ¨^ŒO QÍxk JÑ¨^ŒO. 'ã¨∞Ñ≤ÎVO`«O Ñ¨^Œ"£∞—
ã¨∞Ñ¨CÅ∞ JO>Ë _»∞–=Ú–=Ù "≥Ú^Œ Öˇ#· <å=∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞, uV√Å∞–JO>Ë _»∞Vò–~°∞
"≥Ú^Œ Öˇ·#„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨^• Åx ¿Ñ~°∞. "å\˜HõO>Ë "Õ
Ô~·#â◊ÉÏÌÅ∞ JÑ¨^•Å∞. „áêuÑ¨kHõÅ∞, ^è•`«∞=ÙÅ∞, „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞, PQÆ=∂Å∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#q JÑ¨^•Å∞. ~å=∞ – =O_»∞ – _»∞Vò – @∞H± – "≥Ú.
3. J=™ê#=Ú (ãÖkè.20): 'q~å"≥∂ H=™ê#"£∞.— '=~å‚<å =∞ÉèÏ=ó
J=™ê#ãÖ[˝O ™êº`ü—. `«~åfi`« =~å‚Å∞ ÖËHõáÈ=_»O J=™ê#O. "åHÍº^Œ∞Ö’¡
z=~° Jx J~°O÷ . "å_»∞ =K≥Û#∞. WHõ¯_» #∞=~å‚xH˜ `«~åfi`« =~å‚Å∞ ÖË=Ù. HÍ|\˜ì
~Úk J=™ê#O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 191
4. PHõ$uQÆ}=Ú (ãÖkè.5): (PHõ$`åº U=O*ÏfHõ`«Ü«∂ xˆ~‚`«"Àº QÆ}O

PHõ$uQÆ}O. Ö’Hõ¢Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™êˆ~} U=O *ÏfÜ«∞HÍó â◊ÉÏÌó Jã≤‡<£ QÆ}Ë
x"Õâ◊hÜ«∂ó) Hõq¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ ã¨=∂# "≥∞ÿ#PHÍ~°O (ÅHõ∆}O) Hõey#"å\˜x
KÕ~°∞ÛHÀ^Œy#QÆ}O (â◊|Ìã¨=Ú^•Ü«∞O) PHõ$uQÆ}O. ãÖkè qHõÅÊOQÍ ~å=_»O
J<Õ (Uq∞â◊|OÌ `À) ™ê=∞ºO ¢ÑÜ ¨ ∂≥ QÍÅÖ’ L#flâÉ◊ ÏÌxfl U=∂º^Œ∞Ö’¡ KÕ~∞° ÛHÀ=K«∞Û.
HÍ|\˜ì U=∂ºk PHõ$uQÆ}O. =∞QÆx{PÅ∞´ =∞QÆ<åÅ∞. WO^Œ∞Ö’ '=∞QÆx—
J<Õâ◊|ÌO U=∂º^Œ∞Ö’¡ KÕ~°∞`«∞Ok.
5. PQÆ=∞=Ú (ãÖkè.3): 'PQÆ=∞O |#ñQÍ =~å‚kèHõºO|∞.— L#fl=~å‚Å∞
Jhfl JÖÏˆQ LO_»QÍ JkèHõOQÍ =zÛ(KÕ~°_»O PQÆ=∞O)KÕˆ~=~°‚O, ÖË^• =~å‚Å‰õΩ
PQÆ=∞O Jx ãÖ[˝. '=∂Ü«∞=∞‡— WHõ¯_» =∂{J=∞‡ Jx LO_»QÍ ' ãÖkè ÖËxKÀ@
ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂¢`«OKÕ`«
J^Œ#OQÍ =zÛKÕiOk HÍ|\˜ì Ü«∞HÍ~°O PQÆ=∞O. WÖÏˆQ ~å=ÚxKÕ`« – 'x—
PQÆ=∞O "≥Ú.
6. P„"Õ∞_ç`«=Ú (ãÖkè. 10): '`«ã¨º Ñ¨~° =∂„"Õ∞_ç`«"£∞. kfi~°∞HõÎã¨º Ñ¨~°O
~°∂Ñ¨ =∂„"Õ∞_ç`ã« O¨ [˝O ™êº`ü—. XˆHâ◊|OÌ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ LK«ÛiOz#Ñ¨Ù_»∞ JO^Œ∞Ö’
~Ô O_»= (™êi LK«ÛiOz#)â◊ÉÏÌxH˜ P„"Õ∞_çÒ« Jx ¿Ñ~°∞. Uq∞ ÜÕ∞q∞. WO^Œ∞Ö’
~Ô O_»= 'Uq∞— P„"Õ∞_çÒ« . J~°∞^Œ∞QÍ 'QÆ∞Éè∞í Öò QÆ∞Éè∞í Öò QÆ∞Éè∞í Åx— Jx =¸_»∞™ê~°∞¡
QÆ∂_® LK«ÛiOK«=K«∞Û. Ô~O_»=^•x#∞Oz `«~°∞"åu =hfl P„"Õ∞_ç`åÖË.
7. H˜`«∞Î (ãÖkè.25) : HõHÍ~°O W`«∞ÎQÍ QÆey#k H˜`«∞Î. #∞(H±), @∞(H±). "≥Ú.
'#∞H±— J<ÕPQÆ=∞OÖ’ z=iHõHÍ~åxH˜ W`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. HõHÍ~°O W`«∞ÎQÍ QÆeyOk
HÍ|\˜ì '#∞— J<Õ=~°‚O H˜`«∞Î J=Ù`«∞Ok. 'P^ŒºO`Ò @H˜`Òõ— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨
##∞ãïOz H˜`«∞Î J~Ú#=~°‚O qkèOz#^•xH˜ z=~° =zÛKÕ~°∞`«∞Ok.
zQÆ∞~°∞{Hõ~Ú^Œ∞=Ù. #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, zQÆ∞~°∞#∞{Hõ~Ú^Œ∞=Ù´zQÆ∞~°∞OQÆ~Ú^Œ∞=Ù
WHõ¯_» '#∞— =~°‚O H˜ `«Î~Ú# PQÆ=∞O.
8. HÍÎfi~°÷=Ú (ãÖkè.7): HÍÎ fi J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷úO HÍÎ fi~°÷O.
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°‚HõO |QÆ∞.— 'WkÜ≥∞ HÍÎ fi~°÷O|∞
<åñ|_»∞— ãÖã¨¯ $`«OÖ’x HÍÎ fi J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷úOÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'W—
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì D 'W— „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍÎ fi~°÷O. '=zÛ— (=K«∞Û{W).
9. \˜`∞« Î (ãÖkè.3): @HÍ~°O W`«∞Î (W^Œfi~°O‚ )QÍ Hõey#k \˜`∞« .Î Ü«∞\ò, Å\ò,
WÜ«Ú\ò J<ÕKÀ@∞Ö’¡ z=i@HÍ~°O W`«∞Î. @HÍ~°O W`«∞ÎQÍ Hõey#q HÍ|\˜ì
^•xH˜ =ÚO^Œ∞#fl, Ü«∞,Å,WÜ«Ú, J<Õq \˜`«∞ÎÅ∞. 'P^ŒºO`Ò @H˜`Ò— J<Õ
ãÖã¨¯ $`«Ñi¨ ÉèÏ+¨K`Õ « \˜ `«~Î Ú#=~°O‚ qkèOÑ¨|_ç#^•xH˜ P^Œº=ù Ü«∞=OQÍ JO>Ë
=ÚO^Œ∞QÍ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. '=∂ Ü«∞=∞‡.— (=∂{ Üü∞J=∞‡). ~å=Ú{Å#∞,
Éèíl~ÚOK«∞ "≥Ú.
10. `«^~úŒ å‡~°H÷ qõ âı+}¨ =Ú (ãÖkè 18.): ^è•`«∞=Ù(Hõ~)Î° Ü≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° O `«^~úŒ ‡° O.
`«ãº¨ ^è•`Àó (Hõ~∞° óÎ ) ^è~Œ ‡° ó `«^~úŒ ‡° ó. `«^~úŒ å‡~°=÷ Ú#O^Œ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· Hõ„~°~Î O÷° Ö’ Z_ç
Z_»∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∂, "åxH˜ Ö’Ñ¨=¸ =™êÎ~Ú. KÕÃã_»∞"å_»∞, KÕÃã_ç"å_»∞,
KÕÜÚ« "å_»∞. `«^~úŒ å‡~°H÷ Í Öˇ#· ~¸(ã¨∞|O`«)qâı+}¨ ~°∂áêÅ∞ `«^~úŒ å‡~°H÷ qõ âı+}¨ ÏÅ∞.
11. x~°=HÍâ◊qk (è ãÖkè.9): 'ÅH∆ÍºO`«~K° i« `å~°`÷ å J=HÍâ◊ó. `«K∂« Ûù#º`«fiO
x~°=HÍâ◊`«fi"£∞.— "Õ ~˘HõL^•Ç¨Ï~°}OÖ’ ÅHõ∆}O „Ñ¨Ü≥∂[#=O`«O HÍ=_»O
J=HÍâ◊O. (ã¨∂„`«O „Ñ¨=iÎOK«_®xH˜ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ LO_»_»O J=HÍâ◊O.)
ÖËHõáÈ=_»O x~°=HÍâ◊`«fiO. 'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõO|∞Å‰õΩ ãÖkè
ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHÍÅ‰õΩ JxflO\˜H© ãÖkè "åiOÑ¨|_»∞`«∞O_»QÍ,
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ‰õΩ=∂„`«"≥∞ H˘xflO\˜H˜ ãÖkè K≥Ñ¨Ù`«∞#fl '„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î
â◊„`«~K÷° ∞« =~°O‚ |∞ÅO ^Œ∞#flÜÚ« HÍ~°O|∞#‰õΩ ãÖkè "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
„Ñ¨=iÎOK«_®xH˜ L^•Ç¨Ï~°}ÖË LO_»=Ù. HÍ|\˜ì Jk x~°=HÍâ◊qkè J=Ù`«∞Ok.
„Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° ÉèHí Î˜ "≥Ú^Œ Å~Ú#ã¨∂„`åÅÅH∆ÍºÅ#∞ q_çzÃÑ\˜<ì å, WHÍk ã¨∂„`åxH˜
– =K«∞Û<£ J`«_»∞, "≥Ú^ŒÅ∞QÍ W`«~° =∞~Ú# L^•Ç¨Ï~°}Å∞ L<åfl~Ú HÍ|\˜ì
Jk ™ê=HÍâ◊qkè.
12. |Ç¨ïà◊=Ú (ãÖkè.36): Hõfiz`ü „Ñ¨=$uÎó, Hõfiz ^Œ„Ñ¨=$uÎó, Hõfiz^£
qÉèÏëê, Hõfiz ^Œ#º^Õ=. (q^èÕ ifi^•è #O |Ç¨ï^è• ã¨q∂Hõ∆ º K«`∞« ifiÔŒè ÉÏÇ¨ïà◊HOõ
=^Œx)Î qkèOz# HÍ~°ºO 1. H˘xfl ÅH∆ÍºÖ’¡ x`«ºOQÍ ~å=_»O („Ñ¨=$uÎ) 2. H˘xfl
ÅH∆ÍºÖ’¡ Jã¨Å∞ ~åHõ áÈ=_»O(J„Ñ¨=$uÎ) 3. H˘xfl\ ˜Ö’ qHõÅÊOQÍ ~å=_»O
(qÉèÏ+¨) 4. H˘xflKÀ@¡ qkèOz#^•xHõO>ˇ W`«~° "≥∞ÿ#HÍ~°ºO [~°QÆ_»O
J<Õ<åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ HÍ=_»O |Ç¨ïà◊O. „áê`å^Œ∞Ö’¡ `˘eÜ«∞K«∞Û q∂k=~å‚Å∞
Ö’Ñ≤OK«_»O |Ç¨ïà◊O. 1. q∂^Œ∞{Hõ_» – q∂ñQÆ_». „Ñ¨=$uÎ 2. „H˘`«Î‰õΩO_»Å∞
– J„Ñ¨=$uÎ 3. „áê~ÚÅ∞¡, „áêñ`«~ÚÅ∞¡ – qÉèÏ+¨ 4. „H©ñQÍÅ∞– „HÕ^Œ∞{HÍÅ∞
J<ÕKÀ@ Å∞Ñ¨ÎâıëêxH˜ („H˜{HÍÅ∞) n~°…O ~å=_»O– J#ºHÍ~°ºO.
13.Ö’Ñ¨=Ú (ãÖkè.18): 'J^Œ~°≈#O Ö’Ñ¨ó—. HõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O, JO>Ë
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
=~°O‚ `˘ÅyáÈ=_»O Ö’ÑÖ. =K≥Û QÀ=ÙÅ∞. WHõ¯_» =K≥Û#∞{QÀ=ÙÅ∞ Jx LO_»QÍ

'„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨~°à◊ã≤÷~°O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞.— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« '#∞— J<Õ„^Œ∞`«O JHõ¯_ç#∞Oz `˘ÅyáÈ~ÚOk. HÍ|\˜ì Wk
Ö’ÑÖ.
14. =~°æÜ«Ú‰õΩ¯–=~°æÜ«ÚQÆ‡=Ú (ãÖkè.19): Ü«Ú‰õΩ¯ ÖË^• Ü«ÚQÆ‡O JO>Ë
ãïãÖYº HõeyOk. Hõ–K«–@–`«–Ñ¨ J<Õ=~°æÅÖ’ ãïãÖYº Hõey#=~å‚Å∞.
JO>Ë 2,4, ãÖYº QÆey#=~å‚Å∞ =~°æÜ«Ú‰õΩ¯Å∞. YKè«~î°^äŒÑ¶¨–Ñ¶¨∞~°≠_è»^èŒÉèí–
J<ÕÑ¨k=~å‚Å∞ =~°æÜ«Ú‰õΩ¯Å∞ ÖË^• =~°æÜ«ÚQÍ‡Å∞.
15. q^è•#=Ú–qkè: 'J„áêÑ¨º„áêÑ¨}O q^è•#"£∞. J„áêÑ¨Î„áêÑ¨HÀ qkèó.—
Ñ¨Ó~°fiO (q=H˜∆OK«HõáÈ=@OKÕ`«) ~åxHÍ~åºxfl =KÕÛ@@∞¡QÍ K≥Ñ¨Ê_»O q^è•#O
ÖË^• qkè. 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— =∞ ˆ~ÅHõ∆}OKÕ`« QÆ∂_®
„áêÑ≤ÎOK«#@∞=O\˜ Ñ¨~°ã¨fiÔ~·HÍ^Õâ◊O J<ÕHÍ~°ºO =KÕÛ@@∞¡ K≥Ñ¨ÙÎ#flk. HÍ|\˜ì
~¸âß„ãÖÎ q^è•#O, qkè. (JÖÏˆQ 'HÍÎ fi~O÷° Éˇ#· ~Ú`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ J<Õf~°∞QÍ
~å‰õΩO_» KÕÜ«∞_»O QÆ∂_® q^è•#"≥∞.)
16. q^è•#™ê=∞~°úº=Ú: (J„áêÑ¨º„áêÑ¨}O q^è•#"£∞. "≥·Ü«∞~å÷ºÉèÏ=
™êû=∞~°÷º"£∞— HõÅ∞QÆx^•xfl HõÅ∞QÆ*ˇÑ¨Ê_»O q^è•#O. Pq^è•#O =º~°÷O HÍ‰õΩO_®
LO_»_»O q^è•#™ê=∞~°÷ºO. 'ã¨=∂ãÖ|∞Å...#∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— (ãÖkè.25)
J<Õã¨∂„`«O ã¨=∂ãÖÖ’ #∞QÍQÆ=∞O K≥Ñ≤ÊOk. P#∞QÍQÆ=∞O „^Œ∞`«O. HÍ|\˜ì
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O Ö’Ñ≤OKåe.
JÖÏ Ö’Ñ≤¿ãÎ #∞QÍQÆ=∞O qkèOK«_»O =º~°÷O. Jk =º~°÷O HÍ‰õΩO_®, ã¨=∞~°÷O
HÍ"åÅO>Ë P„^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OK«Q∂Æ _»^∞Œ . HÍ|\˜ì q^è•#™ê=∞~°ºú O=Å¡ JHõ¯_ç„^Œ∞`«O
Ö’Ñ≤OK« ^Œx ã¨∂i q=iOKå_»∞. zQÆ∞~°∞OÔQ·^Œ∞=Ù.
17. qÉèíH˜Î (ãÖkè.42): 'qÉèíH˜Î â◊Û– ã¨∞ÑπuV∫ qÉèíH˜ÎãÖ*∫˝ ã¨÷ó—
J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«ãO¨ „Ñ¨^•Ü«∂ #fl#∞ãïOz `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõÅÃÑ#· _»∞=Ú=ÙÅ∞–
„Ñ¨^=Œä ∞, ...JO^Œ∞,#– ã¨ÑqÎ¨ ∞ Jx =KÕÛ '_»∞— "≥Ú^Œ Å~Ú# „Ñ¨`º« Ü«∂Å∂ (ã¨∞Ñ¨CÅ∞),
^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &QÆ∞— Jx =KÕÛ _»∞Vò "≥Ú^Œ
Å~Ú# „Ñ¨^äŒ=∞, =∞^èŒº=∞, L`«Î=∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞(uV√Å∞) qÉèí‰õΩÎÅ∞.
„áêuÑ¨kHõÅg∞^Œ =KÕÛq <å=∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞. ^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ =KÕÛq „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
18. qÉèÏ+¨ (ãÖkè.29): '# "Õu qÉèÏëê– x¿+^èŒqHõÅÊÜ≥∂ ifiÉèÏëê
ãÖ*Ï˝ ™êº`ü.— qÉèÏ+¨ JO>Ë qkèOz#HÍ~°ºO H˘xfl ÅH∆ÍºÅÖ’ Jã¨Å∞ ~åHõáÈ=_»O,
H˘xflKÀ@¡ qHõÅÊOQÍ ~å=_»O. HÍx ~Úk `«é∞K«∞QÍ qHõÅÊO J<ÕJ~°÷OÖ’<Õ
HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. 'P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı+¡ O¨ |∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞, Ñ¨ÓK≥ #æÅ∞=Å∞ "≥Ú. (J~Ú`Õ PÜ«∂ã¨÷ÖÏÅÅÖ’
`«Ñ¨ÊHõ ~å=@O, Jã¨Å∞ ~åHõáÈ=@O, qHõÅÊOQÍ ~å=@O J<Õ=º=ã¨÷ KÕÜ«∞_»O
qÉèÏ+¨ ã¨÷ÅOÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Wk =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨.)
19. qâı+q¨ kè: (JÅÊ ™êûº kfi+Ü ¨ ∂≥ Ü«∞ã¨º ã¨ qâı+q¨ kè ~°ƒ"ù `Õ .ü ) UÅHõ}∆ ÏxH˜
ÅHõ∆ ºO H˘OK≥O J~ÚLO@∞O^À Jk qâı+¨qkè. '=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞ÅÜ«∞O
k`«∞Î#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞#∞—. „H˜Ü«∂Ñ¨^•ÅÖ’ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞Å∞ J<Õ H˘OK≥O
ÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞ ÅHõ∆ º "≥∞ÿ =iÎOKÕk HÍ|\˜ì Wk qâı+¨qkè.
20. =$uÎ (ãÖkè.45)è: 'Ñ¨~å~å÷a^è •è #O =$uÎó– Ñ¨~å~°ã÷ º¨ ™êfi~å÷a^è •è Ü«∞Hõ`fi« "∞£ .
=$uÎ ˆ~HÍs÷ÉèÏ=ó. UHÍs÷ÉèÏ=O =$uÎ. JHõ¯_» L#flâ◊ÉÏÌÅ J~°÷úO UHõ =∞~Ú, "Õ
~°~Ú#J~å÷xfl `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O =$u.Î ~å=ÚxÉÏ}=Ú. Wk ~å=ÚxH˜
ãÖ|OkèOz# ^≥·#ÉÏ}O J<Õq^èŒOQÍ `å`«Ê~åº~°÷°úO qâı+ÖQÍ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk.
Wk ã¨=∂ãÖ=Å¡ HõeyOk HÍ|\˜ì ã¨=∂ã¨=$uÎ J=Ù`«∞#flk. WÖÏˆQ `«kú`«=$uÎ,
Hõ$^£=$uÎ "≥Ú.
21. =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨ (ãÖkè.17): (Hõfiz ^Œƒù= f `«ºOâ◊ U= „Ñ¨=~°Î`Õ, Hõfiz
`«∞Î # Éèí= f `Õº=. Hõfiz ^Œ∞ÉèíÜ«∞"£∞. W `Õº=O ÅH∆Íº#∞™êˆ~} =º=ã¨÷Ü«∂
„Ñ¨=$`åÎ qÉèÏëê, =º=ã≤`÷ q« ÉèÏëê) =º=ã¨÷ JO>Ë xÜ«∞=∞O. H˘xflÅH∆ÍºÖ’¡ x`«ºOQÍ
=ã¨∞OÎ ^Œh, H˘xflÅH∆ÍºÖ’¡ Jã¨Å∞ ~å ^Œh, =∞i H˘xflÅH∆ÍºÖ’¡ ~å=_»O, ~åHõáÈ=_»O
~Ô O_»∂ LO\Ï Ü«∞h =º=ã¨÷ KÕÜ∞« |_ç# qÉèÏ+¨– =º=ã≤`÷ q« ÉèÏ+¨. P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ
– J<Õ ã¨∂„`«OÖ’x qÉèÏ+¨‰õΩ „áê`åkHÍ~°ºãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ „^Œ∞`åxH˜ ãÖâı¡+Ö ~å
^Œx =º=ã¨÷ KÕÜ«∞|_çOk. HÍ|\˜ì Jk =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨.
22. â◊„`«~=ú÷° Ú (ãÖkè.2): 'â◊`$« — J<Õ ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ â◊„`«~Oú÷° .
'Å@ â◊≈`«$ âß#KÒ— Jx â◊`«$„Ñ¨`«ºÜ«∞O =~°Î=∂<å~°÷úHõO. `≥Å∞QÆ∞Ö’ PJ~°÷úOÖ’
'K«∞=~°‚HõO|∞ „^Œ∞`åO`«O|∞ „H˜Ü«∂#fiÜ«∞O|∞# â◊„`«~°úO|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx K«∞<£
J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K«∂K«∞K«∞<£. W`åº^Œ∞Ö’¡ 'K«∞<£— â◊„`«~°÷úHõO.
23. +¨+(ª‘ `«`∞« Ê~°∞+¨)ã¨=∂ã¨=Ú (ãÖkè.23): +¨+qª‘ ÉèHí Î˜ z=~° QÆey#Ñ¨^•xH˜
`«~°∞"åuÑ¨^ŒO`À S#ã¨=∂ãÖ +¨+‘ª(`«`«∞Ê~°∞+¨)ã¨=∂ãÖ. ~åA<å[˝. WHõ¯_»
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~åAÜ≥ÚHõ¯ J<ÕÜ≥ÚHõ¯ +¨+‘ªqÉèí H˜Î z=~° QÆey#Ñ¨^•xH˜ P[˝ J<Õg∞kÑ¨^ŒO`À

ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞_»O [iyOk. HÍ|\˜ì ~Úk +¨+‘ª(`«`«∞Ê~°∞+¨)ã¨=∂ãÖ.
24. ãÖkè (ãÖkè.1): 'Ñ¨Ó~°fiÑ¨~ã° fi¨ ~°O|∞Å‰õΩO |~°ãfi¨ ~°O ÉËHÍ^ÕâO◊ |QÆ∞@
ãÖkè Ü«∞#O|_»∞— "≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌOÖ’xz=iJK«∞Û‰õÄ, ^•xH˜ `«~°∞"åuâ◊|ÌO
"≥Ú^Œ\J˜ K«∞Û‰õÄ ~Ô O_ç\™˜ ê÷#OÖ’#∂ `«~∞° "åuâ◊|OÌ "≥Ú^Œ\J˜ K«∞Û XHõ¯>Ë P^ÕâO◊ QÍ
~å=_»O ãÖkè. ~å=Ú_»∞{J`«_»∞ ´ ~å=Ú _»`«_»∞. WHõ¯_» Ñ¨~°~°∂ÑÖ =ã¨∞Î#flk.
HÍ|\˜ì nxx Ñ¨~~° ∂° Ñ¨ãO¨ kè Jh JO\Ï~°∞. (ãÖkèÑi¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’ K≥ÑÊ≤ #ãÖÇ≤Ï`«Ö’
=KÕÛHÍ~åº Åhfl ãÖ^èŒ∞ÖË. Ç¨ÏiÜ«∞`«_»∞ J<ÕKÀ@ Ü«∞_®QÆ=∞O. "≥Ú.)
25. ãÖâı¡+¨=Ú (ãÖkè.17): 'ãÖâı¡+Ö |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú q∂ñkÇ¨ÏÅ∞¡`Àñ
QÆ∂_çH˘#∞@.— Ñ¨ÓK≥ #æÅ∞=Å∞. Ñ¨ÓK≥#∞{QÆÅ∞=Å∞ J<ÕKÀ@ '#∞— „^Œ∞`«O ÃÑ·
#∞#flÇÏ¨ Å∞¡`À HõÅ"å ÅO>Ë #∞=~°O‚ Ö’ L#flJK«∞Û „Ñü|O^èHŒ Oõ . HÍ|\˜ì LKåÛ~°}Ö’
#HÍ~°O q∂kÇ¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_»∞H˘<Õ@@∞¡ „^Œ∞`«OÖ’ L#flJK«∞Û Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. 'Ñ¨ÓK≥<£
QÆÅ∞=Å∞— Jx eÑ≤Ö’ q_çQÍ L<åfl, LKåÛ~°}Ö’ ãÖâı¡+Ö Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
26. ãÖÇ≤Ï`« (ãÖkè.): (Ñ¨~° ã¨ûxflH~õ ¬° ã¨ûOÇ≤Ï`å. =~å‚<å =∞uâ◊~Ú`«ãx¨ flkè
ã¨ûOÇ≤Ï`å ãÖ[˝ ™êûº`ü.)=~å‚Å‰õΩ #_»∞=∞ LKåÛ~°}OÖ’ J~°=ú ∂„`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯=
=º=^è•#O ÖË‰Ωõ O_»@O ãÖÇ≤Ï`«. ~å=Ú_»∞{J`«_∞» . ~Ô O_»∞Ñ¨^•Å=∞^èºŒ ãÖÇ≤Ï`«=Å¡
ãÖkè. ãÖÇ≤Ï`«<Õ ãÖkè J<ÕJ~°÷OÖ’ =º=Ç¨ÏiOK«_»O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
27. ™êOã¨¯ $uHõÑ¨~°∞+¨=ÚÅ∞ (ãÖkè.14): 'HõK«@`«Ñ¨Å∞ Ñ¨~°∞+Ö|∞Å∞—
ãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#q ™êOã¨¯ $uHÍÅ∞. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Ö’¡ (ãÖã¨¯ $`åxH˜
ãÖ|OkèOz#ÉèÏQÆOÖ’)x Ñ¨~∞° ëêÅ∞ ™êOã¨¯ $uHõÑ~¨ ∞° ëêÅ∞. HõO™êi– ãÖÑ¨Ó~°=‚ Ú
"≥Ú. WHõ¯_» HõHÍ~°O, Ñ¨HÍ~°O ™êOã¨¯ $uHõÑ~¨ ∞° ëêÅ∞. (~å=Ú#‰õΩ, WHõ¯_» '‰õΩ—qÉèHí Î˜
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏQÆO. HÍ|\˜ì PÑ¨~°∞+Ö ™êOã¨¯ $uHõO HÍ^Œ∞.)
28. ™ê=∂#ºqkè: (|Ç¨Ï"À q+¨Ü«∂ Ü«∞ã¨º ã¨ ™ê=∂#ºqkè ~°ƒù"Õ`ü.) JkèHõ
"≥∞#ÿ ÅHõ∆ ºÉèÏQÆO Hõey, „Ñ¨=iÎOKÕJ=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ L#flÅHõ} ∆ O ™ê=∂#ºqkè.
'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— L`«∞#Î Hõx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ @OKÕ`«
„Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#LHÍ~°O LO_Õã¨÷ÖÏÅ∞ q™êÎ~°OQÍ LO_»@OKÕ`« nxH˜ ÅH∆ÍºÅ∞
JkèHõOQÍ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞KÕ`« Wk ™ê=∂#ºqkè.
29.™ê=HÍâ◊qkè: K«∂. x~°=HÍâ◊qkè.
30. ã¨fi`fi« =Ú (ãÖkè.17): 'ã¨fi`fi« O |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ „|Hõ$uÉèÏ==Ú—.
„^Œ∞`«O ã¨fi~°∂ÑÖ`À JO>Ë ã¨Ç¨Ï[ "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ`À LO_»_»O ã¨fi`«fiO. =K≥Û#∞
QÀ=ÙÅ∞, Ç¨Ïix QÍOz, W`åºkQÍ „^Œ∞`«O ã¨fi`«fi~°∂ÑÖ. #∞–x– J<ÕPHÍ~°O`À
LO@∞Ok. (JkÜ«Ú#∞<£ QÍHõ "≥Ú. J~°∞ ^≥·#KÀ@¡ #HÍ~°Ñ¨Ùá⁄Å∞¡ ã¨fi`«fiO.)
31. ã¨fi~=° Ú (ãÖkè.2): (JK« ã¨ûfi~åó) JK«∞ÛÅ‰õΩ ã¨fi~å Åx ãÖ[˝. (ã¨fiÜ∞« O
~å[O`Õ Wu ã¨fi~åó) "Õ~˘Hõ=~°O‚ ã¨Ç¨ Ü«∞O ÖË‰Ωõ O_® „Ñ¨HÍtOKÕq (LK«ÛiOÑ¨|_Õq)
HÍ|\˜ì JK«∞ÛÅ∞ ã¨fi~åÅ∞. L^•`«Î, J#∞^•`«Î, ã¨fii`åÅ∞ J<Õã¨fi~°ÉèË^ŒO Hõey#q
HÍ|\˜ì JK«∞ÛÅ∞ ã¨fi~åÅ∞. (L^•`«OÎ "≥Ú^Œ Öˇ#· Éè^Ë •Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ÖË=Ù.) `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ç¨Ïã¨fiO, n~°…O J<Õq^èŒ "≥∞#ã¨fi~°ÉèË^•Å∞ =∂„`«"Õ∞ L<åfl~Ú.
3. `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO
1. Ju^Õâ◊=Ú (`«`«û.75): 'Jq^Œº=∂#^èŒ~°‡„áêÑ¨HõO âß„ã¨Î =∞u^Õâ◊:—.
(â◊|Ì™ÈÎ.) ÖËx^èŒ~å‡xfl HõÅ∞QÆ*Ë¿ã âß„™êÎxH˜ Ju^Õâ◊O Jx ¿Ñ~°∞.
'qâ◊fiHõ~°‡ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞. HÍQÍ g\˜Ö’ ÖËx„ã‘ÎeOQÆ`«fiO
J<Õ^~Œè å‡xfl „áêÑ≤OÎ Ñ¨*ãË ∞¨ #Î flk. HÍ|\˜ì 'qâ◊fiH~õ å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O |QÆ∞— J<Õâß„ãÖÎ ,
(^•x=Å¡ HõeˆQ„ã‘ÎeOQÆ`«fi=¸) Ju^Õâ◊O. nxKÕ`« qâ◊fiHõ~å‡kâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ
„ã‘ÎeOQÆHÍ~°ºO JO>Ë „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú. =™êÎ~Ú. qâ◊fiHõ~°‡. („ã‘Î`«fiO
ÖËHõáÈ`Õ) Ñ¨ÙOeOQÆ^èŒ~å‡xfl|\˜ì qâ◊fiHõ~°∞‡_»∞ Jx HÍ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
2. J=∞Ç¨Ï`«∞Î (`«`û« .17): =∞Ç¨Ï`«∞Î HÍxk J=∞Ç¨Ï`«∞.Î ' „ã‘uÎ ~°ºQÆ_˚ a» #è flO|∞Å∞#∞
"åxqâı+¨}O|∞Å∞#∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å#O|_»∞— „ã‘ÎÅ∂, Ñ¨â◊√=ÙÅ∂, Ñ¨‰õ∆ΩÅ∂ "≥Ú^Œ
Öˇ#· u~°º‰õΩ¯Å#∂, JKÕ`<« åÅ#∂ É’kèOKÕâÉ◊ ÏÌÅ∞, "å\˜qâı+}¨ ÏÅ∞, J=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞
~°=∞ („ã‘"Î åK«HOõ ) – zÅ∞Hõ (u~°º‰õΩ¯) – "Õ∞_» ([_»=Ú) L#fl`=« Ú ([_»qâı+}¨ =Ú)
"≥Ú.
3. P^Õâ=◊ Ú (`«`û« .35): '=~°™‚ ê÷<Õ =~å‚O`«~À`«ÊuÎ ~å^Õâ:◊ .— XHõ=~°O‚ ™ê÷#OÖ’
"Õ~˘Hõ=~°‚O ~å=_»O P^Õâ◊O. 'L^ŒO`«ãÖã¨¯ $`«<å=∞O|∞ãÖ|∞kú_»∞V√#‰õΩ
#∂HÍ~°O|∞ Ñ¨Ù`¡ O« ÉÏ^ÕâO◊ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. q+¨µ{‚ _»∞Vò´ q+¨µ{‚ T3´ q+¨Ø3‚
WHõ¯_» _»∞Vò J<Õ=~°‚O™ê÷#OÖ’ =zÛOk HÍ|\˜ì Ñ¨Ù¡`« "≥∞ÿ#THÍ~°O P^Õâ◊O.
4. P=∞O„`«}=Ú (`«`«û14): K«∂. ãÖÉ’^èŒ#=Ú.
5.W`«∞Î (`«`û« .19): 'HÍ~åº~°=÷ Ú „Ñ¨`º« Ü«∂^Œ∞ÅO^Œ∞ x|^Œú =∞~Ú „Ñ¨Ü∂≥ yOK«∞
#Ñ¨Ù_»∞ =∂#O|_»∞=~°‚ q∞`«∞Î <åñ|_»∞.— _»∞Vò. WO^Œ∞Ö’ VHÍ~°O W`«∞Î.
1.(_»∞=~å‚xH˜) Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞=Ù ~å=_»O J<Õ„Ñ¨Ü∂≥ [#O HÀãÖ, 2. '_»∞— J<Õ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 197
„Ñ¨`º« Ü«∞O`À ‰õÄ~°Ê|_ç 3. ~å=Úñ_»∞ J<Õq^èOŒ QÍ „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕã=¨ ∞Ü«∞OÖ’ ÖË‰Ωõ O_®
áÈ`«∞Ok. HÍ|\˜ì _»∞VòÖ’x VHÍ~°O W`«∞Î. WÖÏˆQ Ü«∞\ò Ö’ @HÍ~°O, #∞H± Ö’
HõHÍ~°O "≥Ú. W`«∞ÎÅ∞.
6. L`«Î=∞=Ú (`«`«û.46): '„`åºn<å =∞#Îº =Ú`«Î=∞"£∞— =¸_»∞ QÍx ÖË^•
JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯= QÍh JHõ∆~åÅ∞ L#flâ◊|ÌOÖ’ z=iJHõ∆~åxH˜ L`«Î=∞O Jx
ãÖ[˝. JHõ~∆ O° JO>Ë, JK«∞Û ÖË^• JK«∞Û KÕi#Ç¨ÏÅ∞¡ (Ç¨ÏÅû=Ú^•Ü«∞O). á⁄Å∞¡ÇÏ¨ Å∞¡
JHõ~∆ O° HÍ^Œ∞. HõeH˜. D=¸_»H~∆õ åÅâ◊|OÌ Ö’ z=i ^≥#· 'H˜— J<ÕJHõ~∆ O° L`«=Î ∞O.
JÖÏˆQ, Ñ≤_çH˜e â◊|ÌOÖ’ 'e— L`«Î=∞O.
7. LáÈ`«Î=∞=Ú (`«`«û.46): '„`åºn<å =∞#Îº =Ú`«Î=∞"£∞. `«ã¨º ã¨q∂Ñ¨
=ÚáÈ`«Î=∞"£∞.— =¸_»∞ ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯= JHõ∆~å Å∞#flÑ¨^ŒOÖ’
z=iJHõ~∆ åxH˜ L`«=Î ∞O Jx ¿Ñ~°∞. ^•xH˜ ã¨q∂ÑÖÖ’ L#flJHõ~∆ O° JO>Ë z=i
#∞Oz Ô~O_»=JHõ∆~°O LáÈ`«Î=∞O. HõeH˜. WO^Œ∞Ö’ z=i 'H˜— L`«Î=∞O. ^•xH˜
=ÚO^Œ∞#fl 'e— LáÈ`«Î=∞O. WÖÏˆQ 'Ñ≤_çH˜eÖ’— 'H˜— LáÈ`«Î=∞O.
8. UHõ=K«#=Ú (`«`û« .11) : 'UHõ`fi« ãO¨ Yº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`º« Ü«∞O ÉËH=õ K«#O|∞—
UHõ`«fiO (XHõ\ ˜) J<ÕãÖYº#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ UHõ=K«#O Jx ¿Ñ~°∞.
~å=Úñ_»∞. WHõ¯_» '_»∞— J<Õk „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O. Wk XHõ¯~å=Ú_»∞
J<Õq^èŒOQÍ UHõ`åfixfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì ~Úk UHõ=K«#O. WÖÏˆQ
'=K«∞ÛK«∞<åfl=Ù— Ö’ – =Ù. "≥Ú.
9. H©|¡ `«∞Åº=Ú (`«`û« .66): H©|¡ O JO>Ë #Ñ¨ÙOã¨HOõ . (ã¨ÇÏ¨ [OQÍ #Ñ¨ÙOã¨Hõ
eOQÆO HÍ‰õΩO_®) #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆâ◊|ÌO`À `«∞ÅºO J~Ú#ãÖã¨¯ $`«(ã¨=∞)
„áêuÑ¨kHõO H©¡|`«∞ÅºO. 'HõO^èŒ~å^Œ∞Å∞ H©¡|`«∞ÅºO|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
HõO^èŒ~å "≥Ú^Œ Öˇ·#~¸â◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘ÎeOQÍÅ∞. g\˜H˜ H©¡ÉÏÅ`À `«∞Åº`«fiO
Ju^ÕtOÑ¨|_çOk. ^•x=Å¡ H©|¡ HÍ~°ºO JO>Ë =Ú=~°H‚ Í^Œ∞Å∞ =™êÎ~Ú. HõO^è~Œ =° Ú
"≥Ú. HõO^èŒ~å "≥Ú^Œ Å~Ú#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ H©¡|`«∞ÖÏºÅ∞.
JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ ZÑ¨C_»∂ H©¡|`«∞ÖÏºÅ∞ HÍ=Ù.
10. V˜`«∞ Î(`«`«û.): VHÍ~°=Ú W`«∞ÎQÍ QÆey#k V˜`«∞Î. '_»∞Vò—– WO^Œ∞Ö’
z=i VHÍ~åxH˜ W`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. VHÍ~°O W`«∞ÎQÍ HõeyOk. HÍ|\˜ì =ÚO^Œi
'_»∞—=~°O‚ V˜`∞« .Î WÖÏˆQ, ‰õΩVò, Ñ¨Vò. 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— Jx V˜`∞« Î Å~Ú#
=~å‚Å‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ ã¨∞#fl =ã¨∞OÎ k. ~å=Ú{_»∞Vò ´ ~å=Úñ_»∞, ~å=ÚO_»∞ "≥Ú.
11. [_»=Ú (`«`«û17): '[_»=ÚÅ∞ J#QÍ JKÕ`«#=ÚÅ∞.— KÕ`«# JO>Ë
*Ï˝#O. Jk ÖËxk JKÕ`«#O. Jk [_»O. JO>Ë ãÖHõÖÏÊk~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#*Ï˝#O
ÖËxk [_»O. KÕ`«#O JO>Ë „áê}˜ Jx ‰õÄ_® J~°÷O. HÍ|\˜ì JKÕ`«#O JO>Ë
„áê}O ÖËxk. „áê}O ÖËx=ã¨∞Î=Ù#∞ É’kèOKÕâ◊|ÌO [_»O. K≥@∞ì, éÏ~Ú. "≥Ú.
12. _»∞=∞O`«=Ú (`«`û« .20): '_»∞Vfi~H‚° Oõ |∞#‰õΩO „|Hõ$u Ü«∞~Ú#k _»∞=∞O`«O
|#O|_»∞.— „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O KÕ~_° ®xH˜ J~°› "≥∞#ÿ
„áêuÑ¨kHõ‰Ωõ _»∞=∞O`«O Jx ¿Ñ~°∞. „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ _»∞Vò LO_Õâ|◊ OÌ _»∞=∞O`«O.
~å=Úñ_»∞, =∞QÆñ_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· q^èOŒ QÍ _»∞Vò=~°O‚ xezLO_Õ, ~å=∞, =∞QÆ "≥Ú.
„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ _»∞=∞O`å Åx ¿Ñ~°∞. _»∞V√ ÖËHõáÈ=_»O=Å¡, Ç¨Ïi, =∞#∞ (=Ù)
"≥Ú^Œ Öˇ·#q _»∞=∞O`åÅ∞ HÍ=Ù.
13. `«Ñ¨~°Hõ~°}=Ú (`«`«û.45): `«HÍ~åxfl `«~°∞"å`«QÍ KÕ~°Û@O `«–Ñ¨~°–
Hõ~}° O. 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞—. WHõ¯_» W`«∞–Î W`ü–
J<ÕKÀ@ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#WHÍ~åxH˜ Ñ¨~°OQÍ `«HÍ~°O KÕ~°Û|_çOk. WÖÏ KÕ~°Û_»"Õ∞
`«Ñ~¨ H° ~õ }° O. '`«Ñ~¨ ° ã¨`Î å¯Åã¨º— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«Ñi¨ ÉèÏ+¨K`Õ « '`«—HÍ~°O ^ÕxH˜ `«~åfi`«
KÕ~°Û|_çO^À P=~°‚O XHõ¯^•x<Õ Pâ◊|ÌO É’kèã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì 'W`ü— JO>Ë „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞#ÿ WHÍ~°O XHõ¯>Ë „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_»∞`«∞Ok. Ç¨Ïi{Å∞, Ç¨Ï~°∞Å∞. n~°… "≥∞#ÿ DHÍ~åxfl
Wk É’kèOK«^Œ∞. ÅHÀsÅ∞.
14. u~°º‰õΩ¯ (`«`«û.17): u~°º‰õΩ¯ Å#ñQÍ Ñ¨â◊√Ñ¨H∆Íº^Œ∞Å∞. u~°º‰õΩ¯QÍ–
J_»¤OQÍ ãÖK«iOKÕq. Ñ¨â◊√=ÙÅ∞, Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞, H©@HÍÅ∞, "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜x
É’kèOKÕâÉ◊ ÏÌÅ∞ u~°º‰õΩ¯Å∞. „ã‘ÑÎ Ù¨ ~∞° +¨µÅ∞, HÍ‰õΩO_® q∞ye#„áê}∞ Åhfl u~°º‰õΩ¯Å∞.
U#∞QÆ∞, zÅ∞Hõ, p=∞. "≥Ú.
15. <å=∞=Ú (`«`«û.21): '„áêuÑ¨kHõO Ç≤Ï <å=∞—. <å=∞O |#ñQÍ
„áêuÑ¨kHõ=Ú. ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ï #fl#∞ãïOz „áêuÑ¨kHõ J<ÕãÖ[˝ Hõey#
â◊ÉÏÌxH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõãÖ[˝`Àáê@∞ '<å=∞=Ú— J<ÕãÖ[˝ QÆ∂_®
LO@∞Ok. 1. ^è•`«∞=Ó, „Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, QÍx J~°÷ú=O`« "≥∞ÿ#â◊|ÌO – _ç`«÷ 2.
Hõ$^ŒO`«O– ~å=∞. 3. `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O – ÉèÏ~°æ= 4. ã¨=∂ãÖ – ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨
"≥Ú. <å=∂Å∞.
16. xáê`«=Ú (`«`«û.51): 'âß„¿ãÎ} J#º^è• „áê¿ÑÎ J#º^è• xÜ«∞=∞#O
xáê`«ó. âß„ãÖÎ „Ñ¨HÍ~°O XHõf~°∞QÍ U~°Ê_»∞`«∞#flâÉ◊ ÏÌxfl Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞QÆ∞}OQÍ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"Õ~˘Hõq^èOŒ QÍ LO_Õ@@∞¡ xÜ«∞=∞O KÕÜ∞« \Ïxfl xáê`« JO\Ï~°∞. Hõ„^Œ∂â◊ÉÏÌxH˜

L^ŒO`«`åfixfl J#∞ãïOz =Ù=~°‚HÍ^Œ∞Å∞ =zÛ Hõ„^Œ∞=Ù, Hõ„^Œ∞=ÙÅ∞ W`åºkQÍ
U~°Ê_»=Åã≤LOk. 'Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«— J<Õã∂¨ „`«O Hõ„^Œ∞=, Hõ„^Œ∞=Å∞, J<Õq^èOŒ QÍ
'=— =~å‚^Œ∞Å`À ~°∂áêÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«_»OKÕ`« Wk xáê`« qkè.
17. xÜ«∞=∞=Ú: '™ê=∂#º„áêÑ¨ãÎ º¨ qâıëê=^è•~°}O xÜ«∞=∞ó.— ™ê=∂#ºOQÍ
„áêÑ≤Îã¨∞Î#flJOâßxfl qâı+ÖQÍ H˘xfl „Ñ¨`ÕºHõã¨÷ÖÏÖ’¡ =∂„`«O „Ñ¨=iÎOKÕ@@∞¡QÍ
KÕ¿ãq^è•#O xÜ«∞=∞qkè. 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ qÉèíH˜ÎÖ’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O 'qÉèHí HÎ˜ —˜ Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`« „H˜Ü∂«
qÉèHí HÎ˜ ˜ QÆ∂_® Ö’ÑÖ ã≤kãú ∞¨ #Î flk. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ 'P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞»
=∞^èºŒ =∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx =Ú, _»∞Vò, J<Õ„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
Ö’ÑÖ K≥Ñ¨Ê_»O J=ã¨~°O QÍ^Œ∞. 'ã≤^Õú ã¨ `åº~°Éèíº=∂}À qkè iflÜ«∞=∂Ü«∞
Éèí=u— J<Õ<åºÜ«∂ #fl#∞ãïOz =Ú_»∞VŸ¡Ñ¨qkè „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÖ’¡ =Ú_»∞V√Å‰õΩ
=∂„`«"Õ∞ Ö’Ñ¨ =∞h, qÉèíH˜ÎÖ’ÑÖ K≥Ñ≤Ê#ã¨∂„`«OKÕ`« „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ö’ÑÖ
~å ^Œh xÜ«∞=∞O KÕã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì =Ú_»∞VŸ¡Ñ¨ã¨∂„`«O xÜ«∞=∞qkè.
18. Ñ¨~°∞º^•ã¨=Ú (`«`«û.24): 'Ñ¨~°∞º^•ã¨ ã¨û q*Ë˝Ü≥∂ Ü«∞ „`À`«Î~°Ñ¨^Õ#
#&ò—. #&ò J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ q∂kÑ¨^ŒO`À U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ`À KÕÜ«∞|_ç#x¿+^èŒO
Ñ¨~°∞º^•ãÖ. 'J#∞^ŒO`« =∞QÆ∞`≥#∞ñQÆ∞_»∞=∞`«O|∞#‰õΩ xQÍQÆ=∞=Ú x`«º=ÚQÍ
#QÆ∞#∞— WHõ¯_», #{L^ŒO`« – J<Õq^èOŒ QÍ #&ò‰Ωõ L^ŒO`« J<Õ`~« ∞° "åuÑ¨ÔŒ `À
ã¨=∂ãÖ KÕÜ∞« _»O=Å¡ U~°Ê_ç# 'J#∞^ŒO`«— J<Õk Ñ¨~∞° º^•ãÖ. nx=Å¡ L^ŒO`åÅ‰õΩ
xQÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ ~å=_»O x¿+kèOÑ¨|_çOk. `«=Ú‡xKÕ`« – `«=Ú‡KÕ`«. "≥Ú.
19. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº=Ú (`«`«û.18,PzÛù.2): Ñ¨ÙOeOQÆO`À `«∞Åº "≥∞ÿ#k
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO. Ñ¨ÙOeOQÆO (UeOQÆ=¸) HÍ‰õΩO_®, Ñ¨ÙOeOQÆO`À `«∞ÅºOQÍ
K≥Ñ¨Ê|_ç# ãÖã¨¯ $`«(ã¨=∞), PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏºÅ∞. 'H©¡|O|∞Å∞
q∞„`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞Å∞ qÉèÏ+Ö |∞OeOQÆ`«∞ÅºO|∞ ÅQÆ∞—. JÖÏˆQ
'PzÛHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õã¨∂„`«OÖ’ `«é∞K«∞QÍ J#_»O=Å¡ K«O^Œ∞~°, H˘=∞~°
"≥Ú^Œ Öˇ#· JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ QÆ∂_® Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏº Öˇ<· å~Ú. Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`«fiO
=Å¡ _»∞Vò "≥Ú. Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. q∞„`«∞ñ_»∞. K«O^Œ∞~°∞ñ_»∞. "≥Ú.
20. „Ñ¨Hõ$u (`«`«û.20): („Ñ¨Hõ$u ~åfl=∞ J~å÷ú=É’^èŒ¿ÇÏ`«∞ó „Ñ¨`«ºÜ«∞q^è•#
J=nèÉèí∂`«ó â◊|Ìqâı+¨ó) <å=∞(ã¨∞Ñπ)qÉèí‰õΩÎÅ∞, „H˜Ü«∂(uVò)qÉèí‰õΩÎÅ∞ KÕ~°_®xH˜
Ü≥∂QÆº "≥∞#ÿ , J~°=ú÷ O`« "≥∞#ÿ â◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨H$õ u Jx ¿Ñ~°∞. „Ñ¨^=Œä ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞
KÕ~°_®xH˜ =¸Å "≥∞ÿ# „áêuÑ¨kHõÅ∞, _»∞Vò "≥Ú^Œ Å~Ú#„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨~°∞ëêk
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ KÕ~°_®xH˜ =¸Å "≥∞ÿ#^è•`«∞=ÙÅ∞ "≥Ú.„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞. ~å=∞,HÍK«∞ "≥Ú.
21. „Ñ¨`º« Ü«∞=Ú (`«`û« .10): '„Ñ¨fÜ«∞`Õ Wu „Ñ¨`º« Ü«∞ó.— („Ñ¨H$õ u =∞=nèH$õ `«º
qnèÜ∞« =∂#ó ™êfi~Éú° ’^èHŒ óõ â◊|qÌ âı+ó¨ ) „Ñ¨`º« Ü«∞=Ú ÅO>Ë qkèOÑ¨|_Õq. „Ñ¨H$õ uH˜
=ÚO^Œ∞, "≥#∞HõÅ∞QÍ =zÛ KÕˆ~q. J~°÷ú=O`å Öˇ·#g „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞. _»∞Vò "≥Ú.
<å=∞qÉèí‰õΩÎÅ∞, „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞, Hõ$`«∞ÎÅ∞, `«kú`åÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q.
22. „áêuÑ¨kHõ=Ú (`«`û« .21) : 'J~°=ú÷ ^Œ^•è `«∞ ~°„Ñ¨`º« Ü«∞ó „áêuÑ¨kHõ"∞£ —.
1.^è•`«∞=Ó, „Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, HÍ‰õΩO_® J~°÷=O`« "≥∞ÿ#â◊|ÌO „áêuÑ¨kHõO. _ç`«÷,
`«O„_ç "≥Ú. 'Hõ$`«Îkú`« ã¨=∂™ê â◊Û— 2. Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆÅq. ~å=∞,
K«^∞Œ =Ù@, 3. `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O z=~° QÆey#q. ÉèÏ~°=æ –K«^∞Œ =i. 4. ã¨=∂™êÅ∞.
~å[Ñ¨Ù~°∞+¨, =∂@<Õ~∞° Ê. g\˜H˜ ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ Jx
ãÖ[˝. `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ‰õΩ '<å=∞O— Jx qâı+¨ "≥∞ÿ#ãÖ[˝.
23. |Ç¨ï=K«#=Ú (`«`«û.12): '|Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞
|Ç¨ï=K«#O|∞.— `≥Å∞QÆ∞Ö’ XHõ\H˜ Oõ >ˇ Z‰õΩ¯= ãÖYº Hõey#qQÍ `≥e¿Ñ„Ñ¨`º« Ü«∞O
|Ç¨ï=K«#O. '~å=ÚÅ∞—. WO^Œ∞Ö’ 'Å∞— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O XHõ¯iHõO>ˇ Z‰õΩ¯==∞Ok
~å=ÚÅ∞ J<Õq^èŒOQÍ |Ç¨ï`åfixfl É’kèã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì |Ç¨ï=K«#O. WÖÏˆQ
~°∞, (K«^Œ∞=Ù^Œ∞~°∞), =Ú, ("Õ∞=Ú) "≥Ú.
24. =∞Ç¨Ïu (`«`û« .86): =∞Ç¨Ïu JO>Ë „ã‘"Î åK«HOõ . '„ã‘uÎ ~°ºQÆ_˚ a» #è flO|∞Å∞#∞
"åxqâı+} ¨ O|∞Å∞#∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å#O|_»∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O Ñ¨Ù~°∞+¨"åK«HÍÅ∞
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞. =∞Ç¨Ï`ü â◊|ÌO „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`« "≥∞ÿ, =∞Ç¨Ïu J~ÚOk. HÍ|\˜ì
„ã‘Î"åK«HÍÅ‰õΩ 'J=∞Ç¨Ï`«∞Î— J<ÕãÖ[˝`Àáê@∞ =∞Ç¨Ïu J<ÕãÖ[˝ QÆ∂_» L#flk.
ÅH˜;, J=∞‡, g\˜qâı+¨}ÏÅ∞ QÆ∂_® =∞Ç¨Ï`«∞Å∞ J=Ù`å~Ú. 'QÆ∞}=u— S#
ÃÑO_»¡=Ú "≥Ú.
25. =∞Ç¨Ï`«∞Î (`«`«û.17): '„ã‘Îu~°ºQÆ˚_»aè#flO|∞Å∞#∞ "åxqâı+¨}O|∞Å#∞
=∞Ç¨Ï`«∞Î Å#O|_»∞— „ã‘ÅÎ ∂, Ñ¨â√◊ =ÙÅ∞, Ñ¨‰Ω∆õ Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· u~°º‰õΩ¯Å∂, JKÕ`<« åÅ∂,
HÍx^•xfl (Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ#∞) É’kèOKÕâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ, "å\˜qâı+¨}ÏÅ‰õΩ =∞Ç¨Ï`«∞Î Jx
ãÖ[.˝ QÆ∞}=O`«∞ _≥·# ~å=Ú_»∞. WHõ¯_» ~å=Ú_»∞ (qâı+¨ºO), ^•xH˜ qâı+¨}
"≥∞ÿ# QÆ∞}=O`«∞_»∞, J<Õq =∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

26. =~°‚Hõ=Ú (`«`«û.10): '„Ñ¨`«ºÜ«∞ WÇ¨Ï =~°‚Hõó.— '„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ =~°‚HõO

|x „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.— ãÖã¨¯ $`å #fl#∞ãïOz „Ñ¨`«ºÜ«∞O J<Õ^•xH˜
`≥Å∞QÆ∞Ö’ =~°H‚ Oõ Jx qâı+¨ "≥∞#ÿ ãÖ[˝. ~å=Ú_»∞, =K«∞ÛK«∞<åfl_∞» . <å=∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞,
„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞ "≥Ú. _»∞Vò, =Ú, "≥Ú.
27. qHõ$u (`«`«û.46): '(WK«@) qHõ$uâ◊|Ì=ÚKÕ ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞
„QÆÇ≤ÏOÑ¨=ÅÜ«Ú—. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞OHõO>Ë "Õ ~°~Ú#PO„^èŒÉèÏ+¨‰õΩ qHõ$u Jx
=º=Ç¨~°O. qHõ$u JO>Ë PzÛùHõO, JK«Û`≥#∞QÆ∞ Jx J~°÷úO. „áêHõ$`«ã¨=∞O,
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«É"íè åÅ∞, ^ÕâßºÅ∞, qHõ$u J=Ù`å~Ú. ã≤i – PHõã=¨ Ú – WOQÆÅ=Ú
– T~°∞. "≥Ú.
28. ãÖ|∞kú (`«`«û.34): 'UHõ=K«#O ãÖ|∞kúó— ãÖÉ’^èŒ<å~°úOÖ’
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«<åxH˜ ãÖ|∞kú Jx ãÖ[˝. F ~å=Úñ_». F ~å=Úñ_»∞
J<ÕKÀ@ _»∞Vò ãÖÉ’^è<Œ å~°Oú÷ Ö’ =zÛ#„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí ,Î˜ UHõ=K«#O HÍ|\˜ì ãÖ|∞kú
J=Ù`∞« Ok. ãÖÉ’^è#Œ O J<Õ™ê=∂<åº~°O÷ Ö’ QÆ∂_® Wk JHõ¯_»H¯õ _» Hõ#|_»∞`«∞#flk.
29. ãÖÉ’^èŒ#=Ú (`«`«û.32): 'J#º „`åã¨HõÎã¨º HÍ~åº#Îˆ~ xÜ≥∂[<å~°÷°úO
Paè=ÚYºq^è•#O ãÖÉ’^èŒ#"£∞.— "Õ~˘Hõ^•xÖ’ Pã¨HÎ̃ HõÅ"å_çx, (W+ì̈HÍ~°ºOÖ’
xÜ≥∂yOK«_®xH˜) `«#‰õΩ Jaè=ÚYOQÍ KÕã¨∞HÀ=_»O ãÖÉ’^èŒ#O. F ~å=∞,
=$Hõ∆=ÚÖÏ~°, "≥Ú. W^Õ P=∞O„`«}O.
30. ãÖÉ’^èºŒ "åK«H=õ Ú (`«`û« .14): ãÖÉ’^è#Œ O JO>Ë Jaè=ÚYO KÕã∞¨ HÀ=_»O
ãÖÉ’kèOÑ¨^Œy#k ãÖÉ’^èŒºO. ^•xx `≥e¿Ñâ◊|ÌO ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO. JO>Ë
Z=ifl Ñ≤Å∞ã¨∞<Î åfl"∂≥ "åà◊#¡ ∞ É’kèOKÕâ|◊ OÌ . F ~å=∞! WHõ¯_» ãÖÉ’kèOÑ¨|_Õ"å_»∞
~å=Ú_»∞. HÍ|\˜ì J`«}˜‚ `≥eÜ«∞*Ë¿ã ~å=Ú_»∞ J<Õâ◊|ÌO ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO.
31. ã¨∞|O`«=Ú („H˜Ü∞« .46): ã¨∞Ñπ JO`«OÖ’ Hõey#k ã¨∞|O`«O. ã¨∞Ñ¨CÅ∞
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ <å=∞ („áêuÑ¨kHõÅÃÑ· KÕˆ~) qÉèí‰õΩÎÅ∞. `≥Å∞QÆ∞Ö’ _»∞=Ú=ÙÅ∞
"≥Ú^ŒÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê|_ç# „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅ∞ (ã¨∞Ñ¨CÅ∞QÍ) JO`«OÖ’
Hõey#â◊ÉÏÌÅ#∞ ã¨∞|O`åÅ∞QÍ „QÆÇ≤ÏOKåe. ã¨∞|O`åÅ∞ JO>Ë („Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
"≥Ú. ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î =~°‰õΩ#fl) <å=∞qÉèíHõÎºO`åÅ∞. ~å=Ú_»∞, =#=Ú#O^Œ∞. "≥Ú.
PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO
1. JK«Ûù (PzÛù.1): 'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |~Ú#~¸ÉèÏ+¨ Ü«∞K«Ûù Ü«∞#O|_»∞—
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>ˇ "Õ ~°~Ú# `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨‰Ωõ JK«Ûù Jx ¿Ñ~°∞. 1. „áêHõ$`«ã=¨ ∞O–
Jyæ 2. ãÖã¨¯ $`«Éèí=O– PHõã¨=Ú. 3. „áêHõ$`«ã¨=∞O– WOQÆÅ=Ú. 4. ^Õâ◊ºO–
T~°∞. J<Õ <åÅ∞QÆ∞ q^è• Öˇ·#Ñ¨^•Å∞ 'JK«Ûù— J=Ù`å~Ú. JK«ÛùˆH PzÛùHõ=Ú Jx
¿Ñ~°∞. n<Õfl JK«Û`≥#∞QÆ∞, qHõ$u Jh JO\Ï~°∞.
2. J<ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõ=Ú (PzÛù.16): BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ HÍxq J<ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞.
'W\˜u =~°‚O|∞Å∞ =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å∞— Jx PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒOÖ’
`«~∞° "å`« K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞ W, \˜, u J<Õ=~å‚Å‰õΩ BÑ¨qÉèí H˜HÎ ÍÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ
J<ÕãO¨ [˝ QÆey# W–\˜–u J<Õ=~å‚Å∞ KÕ~ˆ „áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ‰õÄ_® BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞
Jx =º=Ç¨~°O. HÍ|\˜ì W–\˜–u J<Õ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ KÕ~°x„áêuÑ¨kHõÅ∞
J<ÒÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ J=Ù`å~Ú. L^•. HõÅ∞¡ (=∞^ŒºO), Ñ¨Å∞¡ (Ñ¨Å=¡ Ú), zÅ∞Hõ–"≥Ú.
3. PzÛùHõ=Ú (PzÛù.2): JK«ÛùÜÕ∞ PzÛùHõO. K«∂ JK«Ûù.
4. LÑ¨qÉèíH˜Î: K«∂. BÑ¨qÉèíH˜ÎHõ=Ú
5. BÑ¨qÉèHí HÎ˜ =õ Ú (PzÛù 28) : 'qÉèHí xÎ˜ q∞`«HÎ =õ Ú Å~Ú Ü«∂^ÕâßQÆ=∂`«‡HõO|∞
Å~Ú# W–\˜–u J#∞=~°‚O|∞ Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ Å#O|_»∞—. qÉèíH˜Îx xq∞`«ÎOQÍ
KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω x =ÚO^Œ i „áêuÑ¨ k Hõ ‰ õ Ω z=~° P^Õ â ◊ O QÍ#∂, PQÆ = ∞OQÍ#∂
=KÕÛ@@∞=O\˜ W–\˜–u J<Õ =¸_»∞=~å‚Å‰õΩ BÑ¨qÉèíHÎ̃HÍ Åx ãÖ[˝. qÉèíHÎ̃H˜
ã¨q∂ÑÖÖ’ LO_Õq HÍ=_»O=Å¡ g\˜x LÑ¨qÉèí‰õΩÎÅ∞ Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
LÑ¨qÉèí‰õΩÎÖË BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞. W–Tix, \˜–=¸\˜H˜, =¸_ç\ ˜H˜, u–QÀ`«∞Å∞.
DBÑ¨qÉèíH˜ÎHõ=~å‚Å∞ KÕˆ~„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ QÆ∂_® BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Jx =º=Ç¨~°O.
T~°∞. WÅ∞¡, QÀ~Ú "≥Ú.
6. H©|¡ ã¨=∞=Ú (PzÛù.2): H©|¡ O JO>Ë #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO. H©|¡ O`À ã¨=∞ "≥∞#ÿ
JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊|ÌO H©¡|ã¨=∞O. 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞
w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞—. PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ eOQÆO ÖË^Œ∞. UeOQÆ=¸ HÍx,
ã¨∞#fl– ã¨#fl– "≥Ú^Œ Öˇ·#JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ H©¡|ã¨=∂Å∞. H©¡|ã¨=∞`«fiO=Å¡
g\˜H˜ =Ú=~°‚HÍk H©¡|HÍ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ã¨∞#fl=Ú (ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌÅ∞
H©¡|ã¨=∂Å∞ QÍ=Ù.)
7. Ñ¨Ó~°}Ï~°=÷ Ú (PzÛù.26): (Ñ¨Ó~°º`Õ J<Õ <Õu Ñ¨Ó~°}ó) ^ÕxKÕ`« Ñ¨ÓiOÑ¨
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO 203
(xOÑ¨)|_»∞`«∞O^À Jk Ñ¨Ó~°}O. PJ~°÷úO Ñ¨Ó~°}Ï~°÷úO. 'ãÖYº‰õΩO

|∂~°}Ï~°÷O|∞#O ^Œ=QÍQÆ=∞O |QÆ∞—. Ô~O_»="å_»∞. gxKÕ`« Ô~O_»∞ J<ÕãÖYº
Ñ¨ÓiOÑ¨|_»∞`«∞#flk. J<Õ Ñ¨Ó~°}J~°÷úOÖ’ Ô~O_»∞ â◊|ÌOÃÑ· 'J=' PQÆ=∞ "≥∞ÿOk.
8. ã¨~°fi<å=∞=Ú (PzÛù.24): 'Jxfl „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ ã¨~°fi<å=∞O|∞Å∞— Jxfl
"≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨~°fi<å=∂Å∞ Jx ãÖ[˝. Jxfl–Wxfl–H˘xfl–
ÃÑ‰õΩ¯– Ñ¨Å∞– P–D–U– h–<å–`å–=∞#– ãÖYº#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã XHõ "≥Ú^Œ
Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ QÆ∂_® `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨~°fi<å=∂Å∞ J=Ù`å~Ú. (ãÖã¨¯ $`«OÖ’
ãÖMÏº"åK«HÍÅ‰õΩ ã¨~°fi<å=∞ãÖ[˝ ÖË^Œ∞.)
9. „ã‘Îã¨=∞=Ú (PzÛù.2): 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞
w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞—. Jx H˘xfl JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘Îã¨=∞`«fiO
Ju^ÕtOÑ¨|_çOk. nx=Å¡ Dâ◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘eÎ OQÆO`À ã¨=∂# "≥∞,ÿ „ã‘eÎ OQÆâÉ◊ ÏÌÅ`À
ã¨=∂#OQÍ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Öˇ#· „ã‘eÎ OQÆHÍ~åºÅ∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. J#fl,
`«e,¡ K≥@∞ì "≥Ú. „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤OKÕJK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘ãÎ =¨ ∂ Åx ã¨∂Å÷ OQÍ
K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. (ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡ „ã‘Îã¨=∂ Å∞O_»=Ù. ã¨∞~°, Jã¨∞~° J<Õâ◊ÉÏÌÅ∞
„ã‘Î`«∞ÖÏºÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê|_®¤~Ú. =∂`«$, Ñ≤`«$ W`åº^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î=^•ƒù=O qÇ≤Ï`«O.)
1. JkèHõ~°}(HÍ~°Hõ)=Ú (HÍ~°.17): P^è•~À HkèHõ~°}"£∞. 'JkèHõ~°}O|∞
<å <å^è•~°O|∞— JkèHõ~°}O JO>Ë P^è•~°O. Hõ~°Î ÖËHõ Hõ~°‡– ^•fi~å, "åx„H˜Ü«∞‰õΩ
P„â◊Ü«∞ "≥∞ÿ#k JkèHõ~°}O. 'Ñ¶¨∞@=∞O^Œ∞ [Å =Ú#flk.— WHõ¯_» [ÅO J<Õ
Hõ~°ÎÜ≥ÚHõ¯ LO_»∞@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ P„â◊Ü«∞O HÍ|\˜ì Ñ¶¨∞@O P^è•~°O. Ñ¶¨∞@=Ú#
[Å=Ú#∞ xOÃÑ#∞. WHõ¯_» [ÅO Hõ~°‡ J~ÚOk. ^•x HÍ„â◊Ü«∞O HÍ|\˜ì Ñ¶¨∞@O
JkèHõ~°}O. (JkèHõ~°}ÏxH˜ JO^Œ∞–# J<Õ ã¨Ñ¨Îq∂qÉèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~Ú)
2. J#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú (HÍ~°.10): 'J#∞„Ñ¨Ü«Ú[º`« W `«º#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆó.—
J#∞ãïOz Z_»O ÖË‰Ωõ O_® "≥O@<Õ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«_O» J#∞„Ñ¨Ü∂≥ QÆO. 'LO_çÑ^¨ OŒ
ÉÁHÍ<˘HõKÀ =Å# =~°H‚ Oõ |∞# Hõ#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞— <åHõO|∞=Å##∞O_ç <å~°^∞Œ O_»∞
=K≥Û. WHõ¯_» LO_ç J<ÕÑ¨^ŒO =Å# J<ÕÑÖK«q∂qÉèíH˜Îx J#∞ãïOz
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk. HÍ|\˜ì J#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO. Wk ÖËHõáÈ~Ú<å J~å÷úxH˜ ÉèíOQÆO
LO_»^Œ∞. '<åHõO|∞=Å# =K≥Û— J<åfl J~°÷úO J^Õ.
3. Jáê^•#(HÍ~°Hõ)=Ú (HÍ~°.9): '„^èŒ∞= =∞áêÜÕ∞ Háê^•#"£∞, JáêÜ≥∂
qâı¡+¨ó `«ã≤‡<£ ™ê^èÕº „^èŒ∞= =∞=kèÉèí∂`«O HÍ~°Hõ =∞áê^•#O ™êº`ü.— JáêÜ«∞O–
JO>Ë Z_»ÉÏ@∞ (qÜ≥∂QÆO) ^Õx#∞Oz HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À ^•xH˜ Jáê^•#O Jx
ãÖ[˝. ^•xH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ '=Å#— J<ÕÑÖK«q∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. 'K≥@∞ì=Å# ÑÖ_»∞
Ñ¨_#≥ ∞— WHõ¯_» ÑÖ_»∞‰õΩ K≥@∞ì#∞O_ç (Ñ¨_áç È=@O=Å¡) Z_»ÉÏ@∞ HõeyOk HÍ|\˜ì
K≥@∞ì Jáê^•#O.
4. Jaè"åºÑ¨Hõ=Ú (HÍ~°.17): 'ã¨HõÖÏ=Ü«∞=Hõ$`«P^è•~°ó Jaè"åºÑ¨Hõó,—
ZÅ¡Ü≥∞_»ÖÏ P„â◊~ÚOz LO_ÕP^è•~°O Jaè"åºÑ¨HõO. ã¨~°fiO|∞#O nâ◊fi~°∞O_»∞
QÆÅO_»∞. WHõ¯_» Dâ◊fi~°∞_çH˜ ã¨=∞ã¨Î "≥∞ÿ#~¸P^è•~°O Jaè"åºÑ¨HõO.
5. PMÏº`«=Ú (HÍ~°.1): '¢H˜Ü«∂¢Ñ¨^è•# =∂MÏº`«"£∞.— PMÏº`«O JO>Ë
uV√ – uVO`«O Jx J~°O÷ . ¢HÜ ˜ ∂« qÉèHí ,Î˜ ÖË^• ¢HÜ
˜ ∂« qÉèHí Î˜ z=~° QÆey#Ñ¨ÔŒ
PMÏº`«O. =K«∞ÛK«∞<åfl_∞» "≥Ú. ¢HÜ ˜ ∞« Å∞, WO^Œ∞Ö’ _»∞Vò "≥Ú^Œ Öˇ#· ¢HÜ ˜ ∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞
PMÏº`åÅ∞.
6. LHÍÎ~°÷O (HÍ~°.1): LHõÎO JO>Ë K≥Ñ¨Ê|_ç#k. u*ò JO>Ë „H˜Ü«∂(Ñ¨^ŒO)
qÉèíH˜Î (JÖÏˆQ Hõ$`ü, `«kú`«, ã¨=∂™êÅ)KÕ`« K≥Ñ¨Ê|_ÕJ~°÷úO LHÍÎ~°÷O. '~å=Ú_»∞
"≥∞K≥Û#∞— WHõ¯_» "≥∞K≥Û#∞ J<Õ„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ (Z#∞ J<Õ„H˜Ü∂« qÉèHí )Î˜ ~å=Ú_»∞ J<ÕH~õ #Î° ∞
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. HÍ|\˜ì Wk LHÍÎ~°÷úO. DJ~°÷úOÖ’ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.(WÖÏˆQ
~å=Ú_»∞ ~°H˜∆OK≥_»∞"å_»∞ (Hõ$`«∞ÎKÕ`« LHÍÎ~°÷O). ~å=Ú_»∞ ™⁄QÆãï (`«kú`«OKÕ`«
LHõÎO) "≥Ú.
7. LÑ¨Ü≥∂QÆ=Ú (HÍ~°.7): 'xÜ«∞=∞Ñ¨Ó~°fiHõq^•ºã‘fiHÍ~°ó— 'xÜ«∞=∞Ñ¨Ó~°fiHõ
q^•ºã‘fiHÍ~°O |∞Ñ¨Ü≥∂QÆO |#O|_»∞.— „|Ç¨Ï‡K«~°ºO "≥Ú^Œ Öˇ·#xÜ«∞=∂Å`À
"Õ^•kq^ŒºÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆO Jx ãÖ[˝. 'LÑ¨Ü≥∂QÆO|∞#O
^•MÏº`«‰Ωõ O ^À_»=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx WHõ¯_» `À_»„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. ~å=∞Hõ$+¨µÅ‚ ∞
™êOnÑ¨x`À_» "Õ^ŒO|∞Å∞ K«kqi.
8. BÑ¨â+¡ı H≤ =õ Ú (HÍ~°.17): 'ãÖÜ≥∂QÍkãÖ|O^è„Œ Ñ¨Ü∂≥ [º P^è•~° BÑ¨â+¡ı H≤ óõ
ã¨q∂Ñ¨(ãÖÜ≥∂QÆ)ãÖ|O^è~Œ ∂° Ñõ "≥∞#ÿ P^è•~åxH˜ BÑ¨â+¡ı H≤ Oõ Jx ¿Ñ~°∞. UHõ^âÕ O◊
(H˘O`«ÉÏè QÆO) =∂„`«"∞Õ P„â◊Ü∞« "≥∞#ÿ P^è•~°O. Ñ¶∞¨ @=∞O^Œ∞ [Å =Ú#flk. WHõ¯_»
h\˜H˜ ‰õΩO_»Ö’ H˘O`« (Ö’Ñë)ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ P^è•~°O. JO>Ë UHõ^âÕ O◊ . HÍ|\˜ì
~¸P^è•~°O BÑ¨âı¡+≤HõO.
9. Hõ~°}(HÍ~°Hõ)=Ú (HÍ~°.4): ' „H˜Ü«∂ã≤^Òú „Ñ¨Hõ$ëÈªÑ¨HÍ~°HõO HÍ~°HõãÖ[˝O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 205
™êº`ü.— '„H˜Ü«∂ã≤kúO „|Hõ$ëÈìÑ¨HÍ~°HõO|∞ Hõ~°}O|∞.— „H˜Ü«∞Å"åºáê~°O

ã≤kúOK«_»OÖ’ (q∞ye#"å\˜HõO>ˇ) JkèHõOQÍ LÑ¨HõiOKÕ@@∞=O\˜™ê^èŒ<åxH˜
Hõ~°}O Jx ãÖ[˝. 'HÀÅKÕ`« ‰õÄÖˇÛ— WHõ¯_» ‰õÄÅ∞Û@ J<Õ„H˜Ü«∞ ™êkèOK«_®xH˜
q∞H˜¯eQÍ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ™ê^èŒ#O HÍ|\˜ì 'HÀÅ— Hõ~°}O. Hõ~°}ÏxH˜ KÕ`«, ÖË^•
`À_» J<Õ`«$fÜ«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~Ú.
10. Hõ~°Î (HÍ~°.3): '^è•`«fi~°÷"åºáê~å„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°Î <åñ|_»∞.— ^è•`«∞=Ù‰õΩ
J~°÷ "≥∞ÿ#"åºáê~°O ^Õxx P„â◊~ÚOzLO@∞O^À (Ñ¨x KÕã≤#"å_»∞) Jk Hõ~°Î.
^Õ=^Œ`«∞ÎxKÕ`« =O@Hõ=Ú =O_»ñ|_≥#∞— WHõ¯_» =O_»∞ J<Õ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷
"≥∞#ÿ =O@ KÕÜ∞« _»O J<Õ"åºáê~°O ^Õ=^Œ`∞« }Î ‚˜ P„â◊~ÚOzLOk. HÍ|\˜ì ^Õ=^Œ`∞« _Î ∞»
Hõ~°Î. Hõ~°Î‰õΩ 'KÕ`«— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.
11. Hõ~°‡=Ú (HÍ~°.2): '^è•`«fi~°÷Ñ¶¨ÖÏ„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°‡=Ú <åñ|_»∞.—
^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷ "≥∞#ÿ Ñ¶Å¨ O ^Õxx P„â◊~ÚOzLO@∞O^À Jk Hõ~‡° . ^Õ=^Œ`∞« _Î ∞»
=O@Hõ=Ú#∞ =O_≥#∞. '=O_»∞— J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ J~°÷ "≥∞ÿ# (=O@KÕÜ«Ú@
J<Õ"åºáê~åxH˜) Ñ¶Å¨ O =O_»|_ç#Ñ¨^•~°Oú°÷ , (=O_»|_»@O) J<ÕÑÅ¨¶ O =O@HÍxfl
P„â◊~ÚOz LOk. HÍ|\˜ì WHõ¯_» =O@HõO Hõ~‡° O. Hõ~‡° ‰õΩ kfifÜ«∂qÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k.
12. HÍ~°H=õ Ú (HÍ~°.1): '„H˜Ü∂« [#Hõ"∞£ HÍ~°H"õ ∞£ — Hõ~Àu „H˜Ü∂« O x~°fi~Ü
Î° ∞« u
Wu HÍ~°Hõ"£∞— Hõ~°‡, Hõ~°Î, Hõ~°}O, ãÖ„Ñ¨^•#O, Jáê^•#O, JkèHõ~°}O J<Õ
PiO\˜H˜ HÍ~°HÍÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. HÍ~°HõO JO>Ë „H˜Ü«∂[#HõO. JO>Ë „H˜Ü«∞`À
ãÖ|O^èOŒ HõeyOk. „H˜Ü∞« `À J#fi~ÚOKÕk HÍ~°HOõ . „H˜Ü∞« #∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ#∆ ∞
HõeyOKÕk Jx J~°÷úO. '^Õ=^Œ`«∞Î_»∞— JO>Ë, J`« _ÕO KÕâß_»∞. "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ
„H˜Ü∞« #∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» K«k"≥#∞. JO>Ë Hõ~Î° $HÍ~°HOõ .
(~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ J#flÑÙ¨ _»∞ WÖÏ „H˜Ü∂« HÍOHõ∆ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì PÑ¨+ª≤ HÍ~°HOõ HÍ^Œ∞.)
13. x~åú~°}ÑÖK«q∞ (HÍ~°.16): (ÑÖK«q∂qÉèíˆHÎó x~åú~°º=∂}ã¨º Ü«∞„`«
ÉèË^Œ U= `«„`« ÑÖK«q∂) x~åú~°}Ï~°÷úOÖ’ =KÕÛÑÖK«q∂qÉèíH˜Î x~åú~°}ÑÖK«q∞.
*Ïu, QÆ∞}O, „H˜Ü∞« , ãÖ[˝ J<Õ"å\˜=Å¡ Hˆ =ÅO Éè^Ë •xfl|\˜ì ^Õx#∞Oz "Õ~∞° KÕÜ∞« _»O
[~°∞QÆ∞`«∞O^À Px~åú~°}Ï=kèH˜ ÑÖK«q∞, ^•xH˜ – HõO>ˇ qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.
'*Ï#Ñ¨^∞Œ ÅHõO>ˇ <åQÆ~∞° Å∞ q"Õ‰Ωõ Å∞.— WHõ¯_» *Ïux|\˜ì <åQÆ~∞° Å∞ *Ï#Ñ¨^∞Œ Å#∞Oz
"Õ~°∞KÕÜ«∞|_®¤~°∞. *Ï#Ñ¨^Œ∞ÅHõO>ˇ <åQÆ~°∞Å∞ aè#∞flÅ∞. ÉèË^ŒO`À "Õ~°∞KÕÜ«∞_»O
Dx~åú~°}Ö’ qâı+Ö. *Ï#Ñ¨^Œ∞ÅHõO>ˇ Jx ~ÚHõ¯_» =zÛ#ÑÖK«q∞ x~åú~°}
ÑÖK«q∞.
14. x~åú~°}=Ú–x~åú~°}+¨+≤ª (HÍ~°.16): (*ÏuQÆ∞}„H˜Ü«∂ãÖ*Ï˝aèó
ã¨=Ú^•Ü«∂ ^ÕHõ^Õâ◊ã¨º Ñ¨$^äŒHõ¯~°}O x~åú~°}"£∞) '*Ïu QÆ∞} „H˜Ü«∂ ãÖ[˝ÅKÕ`«
ã¨=Ú^•Ü«∞O|∞#∞O_ç ÜÕ∞Hõ^âÕ O◊ |∞#‰õΩO |$^äHŒ ¯õ ~°}O|∞ x~åú~} ° O |#O|_»∞.—
ã¨=¸Ç¨ÏO#∞Oz Pã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x XHõÉèÏQÍxfl *Ïu, QÆ∞}O, „H˜Ü«∂,
ãÖ[˝Å#∞|\˜ì "Õ~∞° KÕÜ∞« _»O x~åú~}° O. DJ~°Oú°÷ Ö’ ^Õx#∞O_ç "Õ~∞° KÕÜ∞« |_»∞`«∞O^À
Pã¨=Ú^•Ü«∞"åK«Hõâ◊ÉÏÌxH˜ Ö’Ñ¨Å J<Õ+¨+‘ªqÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. 'Kèå„`«∞ÅÖ’Ñ¨Å
"≥∞ÿ„`«∞O_»∞ ã¨=∞~°∞÷O_»∞—, Kèå„`«∞Å∞ J<Õã¨=Ú^•Ü«∞O #∞Oz JO^Œ∞Ö’ XHõ _≥·#
"≥∞„ÿ `«∞_çx, "≥∞„ÿ `«∞_»∞ J<ÕãO¨ [˝#∞|\˜ì "Õ~∞° KÕÜ∞« _»O [iyOk. HÍ|\˜ì ~Úk x~åú~}° O.
DJ~°÷°úOÖ’ =zÛ# 'Kèå„`«∞ÅÖ’Ñ¨Å— J#flÑ¨Ê\˜Ö’Ñ¨Å+¨+≤ª x~åú~°}+¨+≤ª.
15. „áêuÑ¨kHÍ~°÷ú=Ú (HÍ~°.1): (xÜ«∞`ÀÑ¨ã≤÷uHõó „áêukHÍ~°÷úó)
'xÜ«∞`ÀÑ¨ãu÷≤ Hõ=Ú „áêuÑ¨kHÍ~°=÷ Ú—. „áêuÑ¨kHõ#∞ LK«ÛiOz# "≥O@<Õ UJ~°Oú÷
ã¨∞Êùiã¨∞ÎO^À PJ~°÷úO „áêuÑ¨kHÍ~°÷O. `«O„_ç– Dâ◊ÉÏÌxfl Ñ¨ÅHõ_»O`À<Õ ã¨∞ÊùiOKÕ
'[#‡ xzÛ#"å_»∞— J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ J~°Oú÷ , „áêuÑ¨kHÍ~°Oú÷ . DJ~°O÷ Ö’ „áêuÑ¨kHõÃÑ·
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.
16. „áê~ÚHõ=Ú (HÍ~°.33): '„áêÜÕ∞} Éèí=ó— „áê~ÚHõO JO>Ë `«é∞K«∞
Jx J~°÷O. '`«é∞K«∞QÆ ##∞@KÕ <˘H˘<˘HõKÀ "≥·HõeÊHõ— =∞<Õã¨∂iq=~°}Ïxfl|\˜ì
„áê~ÚHõO Jx K≥Ñ¨Ê|_ç#HÍ~°ºO ÅH∆ÍºÖ’¡ ™ê^è•~°}OQÍ x`«ºOQÍ „Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk.
J~°∞^Œ∞QÍ ~å‰õΩO_»_»O QÆ∂_® LO@∞Ok. h=Ù Éèí‰õΩÎ_»=Ù W`åºkQÍ =Ù "≥Ú.
PQÆ=∂Å∞ ~å=_»"∞Õ ™ê^è•~°}O. 'q∂~°Å∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞— Jx JÑ¨Ù_»ÑÙ¨ _»∂ ~åHõáÈ=_»O
„áê~ÚHõâ◊|ÌO=Å¡ ™ê^èŒºO J=Ù`«∞Ok.
17. Éè=í `«º~°=ú÷ Ú (HÍ~°.28): Éè=í u{J~°ú÷ ´ Éè=í `«º~°Oú÷ . 'WH±táÎ œ ^è•`«∞xˆ~âÌ —ı
Jx Éè∂í ^è•`«∞=Ù 'tÎÑ—π z=~° KÕ~Û° QÍ U~°Ê_ç# 'Éè=í u— J<Õâ|◊ OÌ `À xˆ~tÌ OÑ¨|_çOk.
HÍQÍ 'Éèí=u— JO>Ë Éèí∂^è•`«∞=Ù Jx J~°÷O. Éèí=`«º~°÷O JO>ˇ Éèí∂^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
J~°÷O. `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'JQÆ∞' J<Õ^è•`«∞=Ù Éèí∂^è•`«fi~°÷HõO. JQÆ∞, J~Ú# "≥Ú^Œ Öˇ·#q
Éèí=`«º~°÷úHÍÅ∞.
18. =K«#=Ú (HÍ~°.19): '=K«#O ãÖMÏº.— „áêuÑ¨kHÍ~å÷^∞Œ Ö’¡x ãÖYº#∞
É’kèOKÕ <å=∞ (ã¨∞Ñπ), „H˜Ü«∂ (uVò), qÉèíH˜Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O =K«#O. `≥Å∞QÆ∞Ö’
UHõ=K«#O, |Ç¨ï=K«#O Jx =K«<åÅ∞ ~Ô O_»∞. ~å=Úñ_»∞. WHõ¯_» ~å=Ú_»∞Ö’x
'_»∞— XHõãÖYº#∞ `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk. HÍ|\˜ì ~Úk UHõ=K«#O. JÖÏˆQ =`«∞Î~°∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 207
WHõ¯_» '~°∞— J<Õk XHõiHõO>ˇ Z‰õΩ¯==∞Ok J<Õq^èŒOQÍ |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞

`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk. HÍ|\˜ì |Ç¨ï=K«#O.
19. =K«º~°÷=Ú (HÍ~°.6): =z{J~°÷´=K«º~°÷O 'WH±tÎáœ ^è•`«∞xˆ~Ìâı— Jx
=K« ^è•`«∞=Ù 'WH±— JO`«OQÍ xˆ~ÌtOÑ¨|_çOk. =z JO>Ë =K«^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯,
J~°÷úO =K«º~°÷O. J#∞, Ñ¨Å∞‰õΩ "≥Ú.
20. qâı+¨}=Ú (HÍ~°.19): 'qt+¨º`Õ J<Õ# Wu qâı+¨}"£∞.— =ã¨∞Î=Ù
(qâı+¨ºO)Ö’x *Ïu "≥Ú^Œ Öˇ·# (^Œ$+¨ì) ^èŒ~å‡xfl|\˜ì "Õ~°∞KÕã≤ K≥¿ÑÊk qâı+¨}O.
'qâı+¨}=Ú <å *Ï`åºkqâı+¨=ÚÅ#∞ ^≥Å∞Ñ¨Ù#k.— #Å¡xÜ«∂=Ù. #Å∞Ñ¨Ù
J<ÕQÆ∞}Ïxfl|\˜ì QÀã¨=Ú^•Ü«∞O#∞Oz "Õ~°∞ KÕã¨∂Î P=Ù J<Õqâı+¨ºOÖ’x
qâı+¨QÆ∞}Ïxfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. HÍ|\ì̃ '#Å¡— J<Õk qâı+¨}O, (Wk *Ïu, QÆ∞},
„H˜Ü«∂, „^Œ=º, ãÖ[˝ÅKÕ`« P~°∞q^è•Å∞.)
21. qâı+º¨ =Ú (HÍ~°.19) : 'qt+¨º`Õ QÆ∞}Ïkaèó Wu qâı+º¨ "£∞.— 'qâı+º¨ =Ú
<å qâı+¨}=ÚKÕñ ^≥Å∞Ñ¨ñ|_»∞qâı+¨=Ú QÆÅk—. QÆ∞}=Ú, *Ïu, "≥Ú^Œ
Öˇ#· "å\˜K`Õ « qt+¨ì "≥∞#ÿ k qâı+º¨ O. #Å¡xP=Ù. #Å∞Ñ¨Ù J<ÕQ∞Æ }qâı+O¨ Hõe#æ k,
HÍ|\˜ì P=Ù qâı+¨ºO. (qâı+¨º =∞O>Ë <å=∞"åK«HõO Jx H˘O^Œ ~°O\Ï~°∞.)
22. "≥·+¨~ÚHõ=Ú (HÍ~°.17) : 'q+¨Ü«∞`åãÖ|O^èŒHõ$`« P^è•~°ó "≥·+¨~ÚHõó—
q+¨Ü∂« xH˜ ãÖ|OkèOz# P^è•~°O "≥+· ~¨ ÚHõO. WO„kÜ«∞QÀKå~å Öˇ#· â◊ÉÏÌ^∞Œ Å∞
q+¨Ü∂« Å∞. "≥∂Hõ=∆ ∞O kK«Ûù QÆÅ^Œ∞. WK«Û‰ù Ωõ P^è•~° "≥∞#ÿ "≥∂HõO∆ q+¨Ü∞« O. HÍ|\˜ì
~¸P^è•~°O "≥+· ~¨ ÚHõO.
23. âı+=¨ Ú–âı++¨ +¨ ª≤ (HÍ~°.15): (HÍ~°H„õ áêuÑ¨kHÍ~°=ú÷ ºuiHõóÎ ã¨fi™êfiq∞ÉèÏ"åk
ãÖ|O^èŒó âı+¨ó.) Hõ~°‡ "≥Ú. HÍ~°HÍÅ∞, „áêuÑ¨kHÍ~°÷O J<Õ"å\˜HõO>Ë
"Õ~Ô #· –ã¨fi–™êfiq∞ ÉèÏ=O, [#º–[#HõÉÏè =O–"≥Ú. ãÖ|O^èOŒ âı+O¨ . DJ~°O÷ Ö’
ãÖ|OkèÑ^¨ •xH˜ Ü≥ÚHõ¯ J<Õ +¨+qª‘ ÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ Éè‰í Ωõ _Î ∞» . âıëê~°O÷ Ö’
=zÛ#+¨+≤ª HÍ|\˜ì 'Ü≥ÚHõ¯— âı+¨+¨+≤ª.
24. ãÖMÏºaè^è•#=Ú (HÍ~°.23): 'Jaè^Œ^èŒ f `«ºaè^è•#"£∞. ãÖMÏºÜ«∂ó
Jaè^•è #O ãÖMÏºaè^•è #"£∞.— ãÖYº#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊|OÌ ãÖMÏºaè^•è #O. UHõ=Ú,
~Ô O_»∞ "≥Ú. `≥Å∞QÆ∞ ãÖMÏº"åK«HÍÅ∞ Jxfl „Ñ¨É$íè `«∞ÅÖ’ KÕiLO_»_O» =Å¡ ã¨~fi° <å=∞O
J<ÕãÖ[˝ ‰õÄ_® HõeyLO\Ï~Ú. XHõ\ ˜–Ô~O_»∞. ãÖYº#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Å∞ ãÖMÏºaè^è•<åÅ∞ =∂„`«"Õ∞, ã¨~°fi<å=∂Å∞ HÍ=Ù, ÅHõ∆. "≥Ú.
25. ãÖ„Ñ¨^•#(HÍ~°H)õ =Ú (HÍ~°.8): 'Hõ~‡° }Ï Ü«∞ =∞aè„ÃÑu· ã¨ ãÖ„Ñ¨^•#"£∞—
'^•#ã¨º Hõ~°‡}Ï Ü«∞ =∞aè„ÃÑ·u ã¨ ãÖ„Ñ¨^•#ãÖ[˝ ™êûº`ü.— '`åºQÀ^ÕÌâ◊ºO|∞
ãÖ„Ñ¨^•#O|∞ <åñ|_»∞— `åºQÍxH˜ (W=fi_®xH˜) L^ÕtÌ OÑ¨|_ç#^•xH˜ ãÖ„Ñ¨^•#O
Jx ãÖ[˝. Z=fiiH˜ W=fi^ÅŒ Kå~À Jk ãÖ„Ñ¨^•#O. ^•xH˜ K«`∞« s÷qÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k.
~å=ÚxH˘é‰õΩ Hõ#º xK≥Û#∞. Hõ#º#∞ W=fi_®xH˜ L^ÕtÌ Oz#"å_»∞ HÍ|\˜ì ~å=Ú_»∞
ãÖ„Ñ¨^•#O. (^•xH˜ =KÕÛ K«`«∞s÷qÉèíH˜Î ãÖ„Ñ¨^•#HÍ~°HõO.)
26. ¿ÇÏ`«∞=Ù (HÍ~°.4): 'Ñ¶¨Å™ê^èŒ#Ü≥∂QÆºO |QÆ∞ Ñ¨^•~°÷°úO|∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù—
Ñ¶¨ÖÏxfl ™êkèOK«_®xH˜ J~°› "≥∞ÿ#=ã¨∞Î=Ù‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=Ù Jx ãÖ[˝. nxH˜ KÕ`«
J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. 'q^ŒºKÕ`« Ü«∞â◊O|∞ HõÅ∞QÆ∞—– Ü«∞â◊ã¨∞û J<ÕÑ¶¨ÅO
™êkèOK«_®xH˜ `«y#Ñ¨^•~°÷úO HÍ|\˜ì Ü«∞â◊ã¨∞û‰õΩ q^Œº – ¿ÇÏ`«∞=Ù.
1. L`«Î~°Ñ¨^Œ=Ú (ã¨=∂.11): 'L`«Î~°Ñ¨^Œ`«fiO K« ã¨=∂ã¨ K«~°=∂=Ü«∞"Õ
~°∂_è"» ∞£ —. ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨^•xH˜ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ Jx ¿Ñ~°∞. 'hHõ~∞° }— h(Ü≥ÚHõ¯)
Hõ~∞° } J<ÕÑ^¨ •Å‰õΩ U~°Ê_ç#~¸ã¨=∂ãÖÖ’ 'Hõ~∞° }— J<Õk z=iÑ¨ÔŒ . HÍ|\˜ì
Jk L`«Î~°Ñ¨^ŒO.
2. LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú (ã¨=∂.3): 'qâı+¨}O|∞#‰õΩ
qâı+¨ºO|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞ ã¨=∂<åkèHõ~°}O|∞ <åñ|_»∞.— W^Õ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O.
HÍQÍ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO qâı+¨}O, Ô~O_»=Ñ¨^ŒO qâı+¨ºO.
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO JO>Ë ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO. g\˜Ö’ qâı+¨} "≥∞ÿ#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO
LÑ¨=∂#O J~Ú`Õ (Ô~O_»=Ñ¨^ŒO – qâı+¨ºO. LÑ¨"Õ∞Ü«∞O J=Ù`«∞Ok) ^•xfl
LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O JO\Ï~°∞. 'zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞. zQÆ∞~°∞=O\˜ˆHÅ∞.
J<ÕK˘Ñ¨C# Dã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ Œ "≥∞#ÿ zQÆ∞~°∞ J<Õk ('ˆHÅ∞— ‰õΩ) LÑ¨=∂#O.
HÍ|\˜ì ~¸ã¨=∂ãÖ LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O. WÖÏˆQ AO\˜"∂≥ q "≥Ú.
3. LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú (ã¨=∂.3): qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À
U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O. L`«Î~°Ñ¨^ŒO JO>Ë ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨^ŒO.
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨^ŒO LÑ¨=∂#O J~Ú`Õ Jk LÑ¨=∂#L`«Î~°Ñ¨^Œ
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O. "≥∂qÑÖ_»∞. (ÑÖ_»∞=O\˜"∂≥ q) Dã¨=∂ãÖÖ’ "≥∂q J<Õ(qâı+º¨ O)
LÑ¨"Õ∞Ü«∞O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO HÍQÍ, ÑÖ_»∞ J<Õ(qâı+¨}O)LÑ¨=∂#O L`«Î~°Ñ¨^ŒO
J~ÚOk. HÍ|\˜ì ~Úk LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 209
4. T+¨‡=Ú (ã¨=∂.14): 'â◊+ã¨ Ç¨ ¨ Tëê‡}ó— â◊,+¨,ã¨,Ç¨Ï J<Õ<åÅ∞QÆ∞=~å‚Å‰õΩ

Tëê‡ Åx ¿Ñ~°∞. Tk (QÍe PÑ≤ q_»∞ã¨∂Î) Ñ¨Å∞Hõ|_Õq HÍ|\˜ì Wq Tëê‡Å∞.
5. Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« =Ú (ã¨=∂.3): 'qâı+}¨ O|∞#‰õΩ qâı+º¨ O|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞
ã¨=∂<åkèHõ~°}O|∞ <åñ|_»∞, WkÜ≥∞ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ =∞#O|_»∞— #Å¡xÜ«∂=Ù.
WHõ¯_» #Å¡ J<Õqâı+¨}ÏxH˜, P=Ù J<Õqâı+¨ºO`À ã¨=∂ã¨ =∞~ÚOk. HÍ|\ì̃ Wk
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ. (WO^Œ∞Ö’ qâı+¨}O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ LO@∞Ok. HÍ|\˜ì
nxfl qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.)
6. `«`∞« Ê~°∞+¨=Ú (ã¨=∂.3): L`«~Î Ñ° ^¨ •~°Oú÷ „Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ã¨=∂ãÖ `«`∞« Ê~°∞+Ö.
Wk ã¨ = ∂<åkè H õ ~ ° } O, =ºkè H õ ~ ° } O Jx Ô ~ O_» ∞ q^è • Å∞. #Å¡ H õ Å ∞=,
~å=ÚxÉÏ}=Ú. WO^Œ∞Ö’ =ºkèH~õ }° ã¨=∂™êÅ∞#∞ qâı+O¨ QÍ kfifÜ«∂`«`∞« Ê~°∞+Ö
W`åºkQÍ `«`∞« Ê~°∞+ÖQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . Dã¨=∂™êÖ’¡ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ `À
J#fi~Úã¨∞ÎO_»QÍ, PL`«Î~°Ñ¨^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J~°÷ú"≥∞ "åHõºOÖ’ `«~åfiuÑ¨^•Å`À#∞,
„H˜Ü«∞`À#∞ J#fi~Úã¨∞ÎOk. Ñ¨Ó~°fiÑ¨^•xH˜ „H˜Ü«∞`À J#fiÜ«∞O LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì
Wk L`«Î~°Ñ¨^•~°÷úO „Ñ¨^è•# "≥∞ÿ#ã¨=∂ãÖ. `«`«∞Ê~°∞+Ö.
7. „uHõ=Ú (ã¨=∂.4) ' P D U Ü«∞#∞ã¨~°fi<å=∞O|∞Å∞ „uHõO|∞ <åñ
|_»∞—. Jxfl "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’¡ KÕi, ã¨~fi° <å=∞ãÖ[˝ á⁄Ok#@∞=O\˜ P–D–U
J<Õ=¸_»∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „uHõO Jx ¿Ñ~°∞. PHõ#º, D^Õâ◊=Ú, Uq^èŒ=Ú. "≥Ú.
(ã¨~°fi<å=∂Å∞ HÍx, =~°‚=∂ÅÖ’x D=~å‚Å‰õΩ „uHõO J<Õ ¿Ñ ~°∞O_»^Œ∞)
8. ^ŒfiO^Œfi=Ú (ã¨=∂.3): LÉèíÜ«∞Ñ¨^•~°÷„Ñ¨^è•# "≥∞ÿ#ã¨=∂ãÖ ^ŒfiO^ŒfiO.
ã¨ = ∂ã¨ O Ö’xÑ¨ Ó ~° fi L`« Î ~ ° Ñ ¨ ^ •Å∞ Ô ~ O_ç O \˜ Ü ≥ Ú Hõ ¯ J~° ÷ ú = ¸ „Ñ¨ ^ è • #"≥ ∞ ÿ
`«~åfiuÑ¨^•Å`À\©, „H˜Ü«∞`À\© J#fi~Ú¿ãÎ Pã¨=∂ãÖ ^ŒfiO^ŒfiO. `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
("≥∞`«∞Î~°∞) "≥Ú.
9. kfiQÆ∞=Ù (ã¨=∂.3): (ãÖMÏºÑ¨Ó~Àfi kfiQÆ∞ó) qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À
KÕã≤#ã¨=∂ãÖ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O. 'Wk ãÖMÏºÑ¨Ó~°fiO|∞ kfiQÆ∞=Ù <åñ|_»∞.—
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ qâı+}¨ "≥∞#ÿ Ñ¨Ó~°fi("≥Ú^Œ\)˜ Ñ¨ÔŒ , ãÖYº#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãk
J~Ú`Õ PHõ~‡° ^è•~°Ü∂« xˆH `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfiQ∞Æ =Ù Jx ¿Ñ~°∞. =ÚÖ’¡H=õ ÚÅ∞, #Å∞QÆ_Å» ∞
"≥Ú. g\˜Ö’ =¸_»∞ (Ö’Hõ=ÚÅ∞) <åÅ∞QÆ∞ (Hõ_»Å∞) Jx Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO
ãÖMÏº"åK«HõO. HÍ|\˜ì ~Úq kfiQÆ∞ã¨=∂™êÅ∞.
10. ^è•`«∞[qâı+¨}=Ú (ã¨=∂.9): 'Z_ç„Ñ¨Éèí$u=~°‚HÍO`«O|∞ ÖË_»∞#∞
^è•`«∞[qâı+¨}=Ú Åx „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.— ^è•`«∞=Ù#∞O_ç ÜÕ∞~°Ê_ç#
qâı+¨}~°∂ÑÖ ^è•`«∞[qâı+¨}O. Z_ç, Z_»∞, "åxÖ’ÑÖ, L#fl, HõÅV˜, #, x
J<Õq z=~° Hõey „Ñü^è•`«∞=Ù#∞O_ç qâı+}¨ ~°∂áêÅ∞ U_»∞q^è•Å∞QÍ U~°Ê_»`å~Ú.
K«k"≥_»∞ "å_»∞, K«^Œ∞=x "å_»∞. "≥Ú.
11. Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ =Œ Ú (ã¨=∂.3): 'Ñ¨Ó~°fiO Ñ¨ÔŒ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ "Œ ∞£ — Ñ¨~(° L`«~Î )° Ñ¨^•xH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ LO_ÕÑ¨^ŒO Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO. ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO
Jx ¿Ñ~°∞. PHõ#º. DHõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ 'P— J<Õã~¨ fi° <å=∞Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ\ k˜
HÍ|\˜ì Jk Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO.
12. „áê^è•#º=Ú (ã¨=∂.26): '„áê^è•#ºO K« „H˜Ü∂« #fiÜ∞« `«fi"∞£ —. "åHõºOÖ’
„H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOKÕk „Ñ¨^è•#O. qâı+¨ºO "≥Ú. „Ñ¨^è•<åÅ∞. JÖÏ „H˜Ü«∞`À
J#fi~ÚOK«_O» „áê^è•#ºO. '~å=Ú_»∞ ÉÏ}=Ú`À UÃã#∞.— UÃã#∞ J<Õ„H˜Ü∞« Ö’H˜
ã¨∂\˜QÍ J#fi~Úã¨∞OÎ _»_O» KÕ`« ~å=Ú_»∞ J<ÕH~õ Î° „Ñ¨^•è #O. ~å=Ú _Õã#≤ ÉÏ}=Ú
"åex ‰õÄÖˇÛ#∞. WK«@ ÉÏ}O J<ÕH~õ }° O ‰õÄÖˇÛ#∞ J<Õ„H˜Ü∞« `À J#fi~Úã¨∞#Î flk
HÍ|\˜ì Hõ~°}ÏxH˜ „áê^è•#ºO.
13. |Ç¨ï„gÇ≤Ï (ã¨=∂.3): J#ºÑ¨^•~°Oú÷ „Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ã¨=∂ãÖ |Ç¨ï„gÇ≤Ï.
ã¨=∂ãÖÖ’ L#flÑ^¨ •ÅHõO>Ë J#º "≥∞#ÿ Ñ¨ÔŒ Ü≥ÚHõ¯ J~°Oú÷ „Ñ¨^•è # "≥∞`ÿ Õ („H˜Ü∞« `À
J#fi~ÚOKÕk) Pã¨=∂ãÖ |Ç¨ï„gÇ≤Ï. =ÚHõ¯O\˜. Dã¨=∂ãÖÖ’ =¸_»∞{Hõ#∞fl
J<ÕÑ¨^•ÅJ~°÷OHõO>ˇ aè#flOQÍ, =¸_»∞Hõ#∞flÅ∞ Hõey#"å_»∞ – Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞
J<Õq^èŒOQÍ J#ºÑ¨^•~°÷úO =ÚYºO HÍ=_»O=Å¡ Wk |Ç¨ï„gÇ≤Ï.
14. q∞„â◊(ã¨=∂ã¨)=Ú (ã¨=∂.2): 'LÉèÜ í ∞« O|∞Å∞ QÆ∂_ç#k q∞„â◊O |#O|_»∞—
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞=¸, JK«Û`≥#∞QÆ∂ ~Ô O_»∞ q^è• Öˇ#· Ñ¨^•Å‰õÄ HõeÑ≤ KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ
q∞„â◊ã¨=∂ãÖ. q^è•`«$<å#u. WO^Œ∞Ö’ 'q^è•`«$Ü≥ÚHõ¯— J<Õk ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O,
'P#u— J<Õk PzÛùHõO. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O, PzÛùHõO Ô~O_»∂ Hõeã≤ L#flk HÍ|\˜ì
~¸ã¨=∂ãÖ q∞„â◊O. WÖÏˆQ ã≤i=Å¡Éèí∞_»∞. "≥Ú.
15. q„QÆÇ¨Ï=Ú :(=$`«Îº~å÷=É’^èŒHõO "åHõºO q„QÆÇ¨Ïó.) =$uÎÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl
`≥e¿Ñ"åHõºO q„QÆÇÏ¨ ("åHõº)O. ~å=ÚxÉÏ}=Ú. Wk ã¨=∂ãÖ. (ã¨=∂ã¨=$uÎÖ’)
Dã¨=∂ãÖÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl É’kèOKÕ – ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ ÉÏ}O J<Õk q„QÆÇ¨ÏO.
WÖÏˆQ ^˘~°`#« =Ú J#flÑÙ¨ _»∞ `«k`ú =« $uÎÖ’ `«k`ú åO`«OÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã
^˘~°ÜÚ≥ Hõ¯ ÉèÏ=O J<Õk q„QÆÇÏ¨ O. UeHõ–UÖË"å_»∞ Hõ$`«∞Î S#=$uÎÜÚ≥ Hõ¯ J~°O÷ .
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 211
16. qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú : K«∂.Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú.

17. "≥·iã¨=∂ã¨=Ú(ã¨=∂.3): 'ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|Ì=Ú qHõ$uâ◊|Ì=Ú`À_»
ã¨=∞ã≤OÑ¨^∞Œ .— `≥Å∞QÆ∞ KÕÜ∞« x(`«`û« =∞O HÍx) ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌxH©, JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌxH©
ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞QÆ∂_» ^Œx ÅHõ∆}O. JÖÏ ã¨=∂ãÖ KÕ¿ãÎ ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^Œú "≥∞ÿ
„QÍ=∞º =∞=Ù`∞« Ok. W@∞=O\˜ ã¨=∂™êÅ<Õ H˘O^Œ~∞° "≥i· ã¨=∂™ê Åh, Jiã¨=∂™ê
Åh JO\Ï~°∞. J<ÕH=õ ∂~°∞Å∞. WHõ¯_» 'J<ÕH—õ J<Õk Hˆ =ÅãÖã¨¯ $`«â|◊ OÌ . =∂~°∞Å∞
J<Õk JK«Û`≥Å∞QÆ∞. DÔ~O\˜H˜ KÕã≤#ã¨=∂ãÖ HÍ|\˜ì ~Úk "≥·iã¨=∂ãÖ.
18. =ºkèH~õ }° (ã¨=∂ã¨)=Ú (ã¨=∂.2): 'kfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ q∂ñkÑ¨ÔŒ |∞`À_»
ã¨=∂ãÖ|∞ =ºkèHõ}O|∞ <å|ñ_»∞,— kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° QÆey#
Ñ¨^•xH˜ ÃÑ·Ñ¨^ŒO`À KÕã≤#ã¨=∂ãÖ =ºkèHõ~°}O. ã¨=∂ãÖÖ’x Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å∞
"Õˆ~fi~°∞ JkèHõ~°}O (P^è•~°O) Hõey#q HÍ=_»O=Å¡ Wk =ºkèHõ~°}O. ~å=Úx
ÉÏ}=Ú. WK«@ ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ J<Õ++¨ ºª¨ O`åxH˜ ÉÏ}=Ú J<Õ ÃÑÑ· ^¨ OŒ `À ã¨=∂ãÖ.
WHõ¯_» ~å=∞`«fiO ~å=Ú_çÖ’#∞, ÉÏ}`«fiO ÉÏ}OÖ’#∞ LO_»QÍ JkèH~õ } ° O aè#fl
"≥∞ÿOk. HÍ|\˜ì ~Úk =ºkèHõ~°}ã¨=∂ãÖ.
19. ã¨=∂ã¨=Ú (ã¨=∂.1) : 'ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞ ÖËHõÑ¨^ŒO |QÆ∞@
ã¨=∂ãÖ|∞— "Õ~ˆ fi~∞° QÍ „Ñ¨ã^≤ úŒ "≥∞#ÿ J~°Oú°÷ Hõey#Ñ¨^•Å∞ XˆHJ~°O÷ É’kèOK«QÅÆ QÆ@O
™ê=∞~°÷ºO. J@∞=O\˜ (UHÍs÷ÉèÏ=)™ê=∞~°÷ºO Hõey# Ô~O_»∞Ñ¨^•Å∞ XˆHÑ¨^ŒOQÍ
HõeÜ«∞_»O ã¨=∂ãÖ. ~å=ÚxÉÏ}=Ú. WHõ¯_» ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯, ÉÏ}=Ú J<Õ
ã¨=∞~å÷ Öˇ#· Ñ¨^•Å∞ (J~å÷Åú ∞) ~Ô O_»∞ Hõeã≤ XˆHÑ¨ÔŒ QÍ U~°Ê_»_O» KÕ`« Wk ã¨=∂ãÖ.
20. ã¨=∂™êO`«HÍ~°º=Ú (ã¨=∂.22): ã¨=∂ãÖ z=~° HõeˆQ@@∞=O\ñ,
ã¨=∂™êxH˜ ãÖ|OkèOz#n J~Ú# PQÆ=∞–P^Õâßk =~°‚qHÍ~°O ã¨=∂™êO`«
HÍ~°ºO. `≥Å∞QÆ∞Ö’ W@∞=O\˜q |Ç¨ï„gÇ≤ÏÖ’ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. =ÚHõ¯O\˜.
WHõ¯_» =¸_»∞{Hõ#∞fl – =ÚHõ¯#∞fl J<Õã¨=∂ãÖ z=~° JO`åºHõ∆~åxH˜ =zÛ#
'O\˜— P^Õâ◊O ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO. 'Ñ¨ÓqÅ∞`«∞_»∞—. Ñ¨Ó=Ù – qÅ∞¡ ´ Ñ¨ÓqÅ∞¡
J<Õã=¨ ∂ãÖ z=~° Hõey# (ÅHÍ~°Ö’ÑÖ) '`«∞— J<Õ PQÆ=∞O ã¨=∂™êO`«HÍ~°ºO.
21. ™êOã¨¯ $uHõã=¨ ∂ã¨=Ú (ã¨=∂.2): ãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#ã¨=∂ãÖ
™êOã¨¯ $uHõã=¨ ∂ãÖ. Wk ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞.1. Hˆ =ÅO ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ U~°Ê_ç#k,
JO>Ë̌ ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ ã¨=∂ãÖQÍ U~°Ê_ç, ã¨=∂ã¨"Õ∞ „áêuÑ¨kHõQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
=zÛOk ã≤^ãúŒ =¨ ∂ãÖ. ~å*Ï[.˝ 2. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ
™ê^èŒºã¨=∂ãÖ. ~åAÜ≥ÚHõ¯ { P[˝ ´ ~åA<å[˝.
22. ™ê^èºŒ ã¨=∂ã¨=Ú (ã¨=∂.2): 'ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ™ê^èºŒ O|∞
<åñ|_»∞.— ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Å∞ J~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ ™ê^èºŒ (™êOã¨¯ $uHõ)
ã¨=∂ãÖ. ~åA<å[˝. Wk ~åAÜ≥ÚHõ¯, P[˝ J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ U~°Ê_ç#
ã¨=∂ãÖ HÍ|\˜ì ™ê^èŒºã¨=∂ãÖ.
23. ™ê=∞~°÷º=Ú (ã¨=∂.1): 'Ñ¨$^äŒQÆ∂ƒù`«O|∞ ÅQÆ∞#~°÷O|∞Å ˆHHÍs÷ÉèÏ=O|∞
™ê=∞~°÷ºO|∞—. Ñ¨$^äŒH±„Ñ¨ã≤^•~°÷°úO|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞Å ˆHHÍ~°÷O|∞#O^Œ∞ =$uÎ
™ê=∞~°÷º=Ú. „Ñ¨`ÕºHõOQÍ „Ñ¨ã≤^Œú "≥∞ÿ#J~°÷úO QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ (Hõeã≤) XˆH J~å÷xfl
É’kèã¨∂Î HõeÜ«∞_»O ™ê=∞~°÷ºO. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯{ÉÏ}=Ú ´ ~å=ÚxÉÏ}=Ú.
XˆH J~°÷úOQÍ =∂ˆ~ã¨=∂ãÖÖ’x ~¸™ê=∞~å÷xfl UHÍs÷ÉèÏ=™ê=∞~°÷ºO JO\Ï~°∞.
24. ã≤^ãúŒ =¨ ∂ã¨=Ú (ã¨=∂.2): 'ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â|◊ OÌ |∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ã≤ÔúŒ |∞
<åñ|_»∞.— ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç Pã¨=∂ãÖ
„áêuÑ¨kHõOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =¿ãÎ Jk ã≤^ãúŒ =¨ ∂ãÖ. `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ OKÕ@Ñ¨Ê\˜Hˆ
ã¨=∂ãÖ ã≤^Œú "≥∞ÿL#flk. HÍ|\˜ì ~Úk ã≤^Œúã¨=∂ãÖ. ~å*Ï[˝. ~å[˝˝ó P*Ï˝–
~å*Ï*Ï˝ . Jx ã¨=∂ãÖ ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ U~°Ê_çLOk. HÍ|\˜ì ~Úk ã≤^ãúŒ =¨ ∂ãÖ.
1. L`«û~°=æ Ú (`«k.ú 2.) : (L`«û$[º`Õ Wu L`«û~°óæ ) qâı+q¨ ^è∞Œ Å=Å¡ „Ñ¨=iÎOÑ¨
*ËÜ«∞‰õΩO_® q_çzÃÑ@ì|_Õâß„ã¨ÎO L`«û~°æO. JO>Ë ™ê=∂#ºqkè Jx J~°÷O.
'z<åfl^Œ∞Å‰õΩ é˜Hõ=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õ JÑ¨"å^Œ(qâı+¨)âß„ã¨ÎO=Å¡ '`«#=~°‚HõO|∞
`åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õqkè =iÎOÑ¨Hõ q_çzÃÑ@ì|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì Jk (`«#
=~°H‚ Oõ |∞...) L`«û~°(æ ™ê=∂#º)qkè. z#fléH˜ =õ Ú. 'z<åfl^∞Œ Å‰õΩ é˜H=õ ~°H‚ Oõ |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« z#fl`#« =Ú.
2. `«kú`«=Ú: '`«Ãã·‡ „Ñ¨Ü≥∂QÍÜ«∞ Ç≤Ï`«"£∞ `«kú`«"£∞—. Jx nx=Ùº`«ÊuÎ.
™êfi~°O÷ , =∞`«∞|~°O÷ , "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ „Ñ¨^=Œä ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ z=~°
Hõey#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ KÕˆ~„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ `«kú`åÅ∞. zé∞`«∞Hõ. zé∞`« â◊|ÌOg∞^Œ
™êfi~°÷OÖ’ =zÛ#'LHõ— „Ñ¨`«ºÜ«∞O `«kú`«O. WÖÏˆQ 'HÍ— (=<≥flHÍñ_»∞), '|O\˜—
("≥∂ñHÍe|O\˜) "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 213
3. `åpÛùÅº=Ú (`«kú.28): (`«`ü jÅO Ü«∞ã¨º ã¨ó `«pÛùÅó. `«pÛùÅã¨º ÉèÏ=ó

`åpÛùÅº"£∞. `åpÛùÅº"£∞ `«`ü ã¨fiÉèÏ=`å.) `åpÛùÅºO JO>Ë Pã¨fiÉèÏ=O
Hõey#"å_ç`«#O Jx J~°÷O. DJ~°÷OÖ’ =∂i, áÈ`«∞, J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
=™êÎ~Ú. uO_çáÈ`«∞. uO_ç (u#_»O) ã¨fiÉèÏ=OQÍ Hõey#"å_»∞. =∞O@=∂i.
"≥Ú.
4. `åfi~°÷=Ú (`«kú.1): '`«fi— J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O `åfi~°÷O.
'`«ãº¨ ÉèÏ= ã¨Î fi`Ö« ∫— Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ `«fi„Ñ¨`º« Ü«∞O ÉèÏ"å~°O÷ Ö’ qkèOÑ¨|_çOk.
'„Ñ¨ H õ $ u[#ºÉ’^è Œ O |∞#O^Œ ∞ „Ñ¨ H Í~° O |∞ Éè Ï =O|∞—. „áêuÑ¨ k Hõ = Å#
`≥eÜ«∞|_Õ=ã¨∞Î=ÙÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O, ÉèÏ=O. `≥Å∞QÆ∞Ö’ '`«#=~°‚HõO|∞ `åfi~°÷O|∞#O
^ŒQÆ∞— Jx DJ~°÷OÖ’ `«# J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ~å=Úx`«#=Ú– ~å=∞ J<Õ
„Ñ¨Hõ$uKÕ`« É’kèOÑ¨|_Õ ~å=Ú_»∞ J<Õ=ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O– ~å=Úx`«#O.
5. ^ŒÑ∂¨¶ fl~=÷° Ú (`«k.ú 27): ^ŒÑ∞¨¶ flKü J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ ^ŒÑ∂¨¶ fl~O÷° .
'„Ñ¨=∂}Ë ^ŒfiÜ∞« ã¨Kü ^ŒÑ∞¨¶ fl&ò =∂„`«[ó.— Jx ~Úk „Ñ¨=∂}Ï~°O÷ Ö’ qkèOÑ¨|_çOk.
J^èÀ=∂<åxfl („HÕk"≥Ñ· Ù¨ H˘Å`«–Ö’`«∞) `≥e¿Ñ ^ŒÑ∞¨¶ flKü „Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ Ö’
`≥Å∞QÆ∞Ö’ '^ŒÑ∂¨¶ fl~O÷° |∞# |O\˜H˘Åñ^Œ∞ ÅQÆ∞— Jx |O\˜, H˘Åk J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞
=™êÎ~Ú. "≥∂HÍe|O\˜. "≥∂HÍeH˘Åk. "≥∂HÍe=é‰õΩ (Ö’`«∞) „Ñ¨=∂}OQÍ
HõÅk Jx J~°÷O.
6. =∞`«∞|~°=÷ Ú, =∞`«fi~°=÷ Ú (`«k.ú 11,22): =∞`«∞Ñπ J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞O
Ü≥ÚHõ¯ J~°O÷ (=∞`«∞Ñπ–J~°)÷ =∞`«∞|~°O÷ . ÖË^• (=∞`«∞{J~°)÷ =∞`«fi~°O÷ . '`« ^Œ ™êº
ã¨ºÎ ã≤‡ #fl ã‘uÎ =∞`«∞Ñπ— Jx ~Úk ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Jã¨ºÎ ~°O÷ Ö’ qkèO|_çOk. HõÅk,
HõÅ"å _»x ã¨∂Å÷ OQÍ nxJ~°O÷ . JO^ŒQuÆ Ü Î ∞« . (JO^Œ=Ú HõÅk) P@QÍ_»∞.(P@
HõÅ"å_»∞)
7. =∂<å~°÷=Ú (`«kú.25): =∂#O JO>Ë Ñï=∂}O. JO>Ë H˘Å`«.
H˘Å`«(=∂#O)#∞ `≥e¿Ñâ◊|ÌO =∂<å~°÷HõO. *Ë#, =¸~° "≥Ú. g\˜g∞^Œ
'=∂<å~°O÷ |∞# Hˆ Hõ`fi« O|∞#O ^≥ñ_»∞=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx 'Zñ_»∞— J<Õ`k« `ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O
=ã¨∞ÎOk. L^•. *Ë<≥_»∞. (*Ë# Ñï=∂}O HõeyOk Jx J~°÷O.) "≥Ú.
8. ™êfi~°=÷ Ú, ™êfii÷H=õ Ú (`«k.ú 9): ã¨fi–J~°÷ JO>Ë ã‘fiÜ«∂~°O÷ . ™êfi~°O÷ JO>Ë
„áêuÑ¨kHÍ~°÷O Jh, ^è•`«∞=ÙÅq+¨Ü«∞OÖ’ ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O Jh, J~°÷O.
'J~°=∞~å^Œ∞Å‰õΩ ™êfi~°÷O|∞#O kHõ=~°‚HõO |QÆ∞—. J~°=∞iHõ. nxH˜ J~°=∞~° J<Õ
J~°O÷ . ÑÖ_»∞ J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ J^Õ J~°O÷ Ö’ H˘#∞ ^è•`«∞=Ù KÕ~∞° `«∞Ok. ÑÖ_»∞H˘#∞–
ÑÖ_»∞ J<Õ nxH˜ J~°O÷ . ™êfi~°O÷ Ö’ qkèOÑ¨|_ç#„Ñ¨`º« Ü«∂^Œ∞Å∞ ™êfii÷HÍÅ∞. ÃÑ#·
K«∂Ñ≤# WHõ "≥Ú^Œ Å~Ú#q.
1. JHõ~°‡Hõ=Ú („H˜Ü«∞.48): Jq^Œº=∂#O Hõ~°‡ ÜÕ∞ëêO `Õ JHõ~°‡HÍó.
JHõ~‡° HõO|∞ <åñ QÆ~å‡HÍOH∆Í#∞`å÷ÑH¨ Oõ |∞—. Hõ~‡° #∞ QÆ∂iÛ# PHÍOHõ#∆ ∞ HõeyOK«x
(Hõ~°‡ ÖËx) ^è•`«∞=Ù JHõ~°‡Hõ=Ú. ~å=Ú_»∞ =K≥Û#∞. WHõ¯_» =K≥Û#∞ JO>Ë '^Õxx
=K≥Û#∞— J<Õq^èŒOQÍ Hõ~°‡#∞ QÆ∂iÛ#„Ñ¨â◊fl#∞ HõeyOÑ¨^Œ∞ HÍ|\˜ì =K«∞Û ^è•`«∞=Ù
JHõ~‡° HõO.
(Ñ¶Å¨ "åºáê~°Ü∂≥ ~ˆ Hõ`å x+¨`ª åÜ«∂ =∞Hõ~‡° Hõó) ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~å÷ Å~Ú#
"åºáê~°O, Ñ¶¨ÅO XHõ¯ (Hõ~°Î)<Õ P„â◊~ÚOzLO>Ë, P^è•`«∞=Ù JHõ~°‡HõO. ~å=Ú_»∞
'=K≥Û#∞— #_»=_»O "≥Ú^Œ Öˇ#· "åºáê~°=¸, PKÀ\˜H˜ KÕ~∞° HÀ=_»O "≥Ú^Œ Öˇ#· Ñ¶Å¨ =¸
Ô~O_»∂ ~å=Ú_çx XHõ¯_ç<Õ P„â◊~ÚOz LO_»_»OKÕ`« =K«∞Û^è•`«∞=Ù JHõ~°‡HõO.)
2. JQÆuHõ=Ú („H˜Ü«∞.121): (QÆu â◊Û, T~åfi ºk zfi_®k â◊Û, ™êH∆Í`ü
„Ñ¨Éèí$fx K«.) „H˜Ü«∞`À ãÖ|O^èŒO HõeyL#fl „Ñ¨, Ñ¨~å, "≥Ú^Œ Öˇ·#g, Ts
„Ñ¨É$íè `«∞Å∂, ™êH∆Í`ü "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜H˜ QÆu Jx ãÖ[˝. Wq KÕ~‰° Ωõ O_® „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
L#fl^è•`«∞=Ù JQÆuHõO. Éèí∂, Hõ$ "≥Ú.
3. JuKå~°=Ú („H˜Ü«∞.60): (Ju„Hõ=∞º Kå~°ó ) Ju„Hõq∞Oz K«iOK«_»O
JuKå~°O. ÅHõ∆}OKÕ`« K≥Ñ¨Ê|_ç#ã¨÷ÖÏÅHõO>Ë W`«~° "≥∞ÿ#KÀ@¡ (ÅHõ∆}Ïxfl
Ju„Hõq∞Oz) QÆ∂_® PHÍ~°ºO „Ñ¨=iÎOK«_O» JuKå~°O. '=ÚV√ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
HÀâ◊|OÌ |∞ H˘#∞#‰õΩ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O =ÚV√ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
H˘#∞‰õΩ 'HÀ— J<ÕP^Õâßxfl K≥Ñ¨Ù`«∞#flk. Jk |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« K«_»∞=ÙHÀñ_»∞,
K«^Œ∞=ÙHÀHõ, "≥Ú. W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ QÆ∂_® „Ñ¨=iÎOzOk. HÍ|\˜ì Jk JuKå~°O.
4. JkèHÍ~°=Ú: 'ã¨fi^âÕ ı Ñ¶Å¨ â◊¥#º`Õfi ãü qkèâß„¿ã}Î ™êHõ "Õ∞Hõ"åHõº`«Ü∂«
J~°÷É’^èŒHõó JkèHÍ~°ó.— ã¨fiÜ«∞OQÍ "åHÍº~å÷xfl ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ `≥Å∞Ñ¨‰õΩO_®,
`«~∞° "åuqkè"åHõºO`À Hõeã≤ P"åHÍºÅJ~å÷xfl ã¨=∞„QÆO KÕã≤ É’kèOKÕk JkèHÍ~°O.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— („H˜Ü∞« .1) '=~°=Î ∂#O|∞# Å @ìQ∞Æ — "≥Ú^Œ Öˇ#· `«~∞° "åuã¨∂„`åÅÖ’
Dã¨∂„`«O Hõeã≤ '=~°Î=∂#O|∞# ^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å @ìQÆ∞— W`åºkQÍ Pã¨∂„`«O
J~å÷xfl ÑïÑ¨Ó~°O‚ KÕã∞¨ OÎ k. HÍ|\˜ì '^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<Õ Dã¨∂„`«O JkèHÍ~°ã∂¨ „`«O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÅÑ¶¨Ú"åºYºÅ∞ – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 215
5. J#aèÇ≤Ï`«Hõ~°Î („H˜Ü«∞.124): (uVò Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂Ãã·ó, Hõfiz xfláê`Õ# K«

JaèÇÏ≤ `«`fi« "∞£ ) „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞, Hõ$`«∞ÅÎ ∞, "≥Ú. "å\˜K`Õ « K≥ÑÊ¨ |_ç#k JaèÇÏ≤ `«O.
K≥ÑÊ¨ |_»xk J#aèÇÏ≤ `«O. J#aèÇÏ≤ `« "≥∞#ÿ Hõ~Î° J#aèÇÏ≤ `«H~õ ,Î° ~å=ÚxKÕ`« ~å=}∞_»∞
K«OÑ¨|_≥#∞.K«OÑ¨Ù@ J<Õ„H˜Ü∞« ‰õΩ Hõ~Î° ~å=Ú_»∞. HÍx D"åHõºOÖ’ 'K«OÑ¨|_≥#∞—
J<Õ„H˜Ü«∞ ~å=Ú_çx (Hõ~°Î#∞) `≥eÜ«∞*ËÜ«∞@O ÖË^Œ∞. (Hõ~°‡ J~Ú# ~å=}∞x
K≥Ñ¨Ù`«∞#flk) HÍ|\˜ì WHõ¯_» ~å=Ú_»∞ J#aèÇ≤Ï`«Hõ~°Î.
6. J#∞|O^è=Œ Ú („H˜Ü∞« .13): (J#∞|^Œºú `Õ W `«º#∞|O^èóŒ ) ãÖã¨¯ $`«OÖ’
J#∞|O^èŒO JO>Ë W`«∞Î. HÍx `≥Å∞QÆ∞Ö’ J#∞ãïOz ("≥O@) ‰õÄ_çLO_Õk
(„Ñ¨Hõ$u, „Ñ¨`«ºÜ«∞O "≥Ú. ~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#k) Jx =∂„`«"Õ∞ J~°÷O. 'L^ŒO`«O|∞#‰õΩ
Å@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞<åfl#∞|O^èŒO |QÆ∞—. =O_»∞{L#fl, =O_»∞K«∞<åfl_»∞.
WHõ¯_» ^è•`«∞=Ù‰õΩ L#fl J<Õk J#∞|O^èOŒ . WÖÏˆQ HõÅV˜, Ñ¨_∞» V˜, "≥Ú. J#∞|O^èOŒ
ÖËHõáÈ`Õ „Ñ¨Hõ$uH˜ DJ~°÷O LO_»^Œ∞.
(J#∞|O^èŒO ÖËHõáÈ`Õ J~å÷xH˜ ÉèíOQÆO. J#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO JÖÏ HÍ^Œ∞.
=O_»|_≥#∞. WHõ¯_» Ñ¨_»∞ ÖËHõ Hõ~å‡~°÷O LO_»^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« Ñ¨_»∞V˜ ÖË‰õΩO_®
DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ù „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»^Œ∞. HÍ|\˜ì Wk J#∞|O^èŒO. xÅ∞=|_»∞
(„H˜Ü∞« .109) WHõ¯_» Ñ¨_∞» ÖËHáõ È~Ú<å L#flÑÊ¨ \˜J~å÷xH˜ ÉèOí QÆO ÖË^∞Œ . xÅ∞=|_≥#∞
– xeK≥#∞. JO^Œ∞KÕ`« 'Ñ¨_∞» — ÖË‰Ωõ O_® QÆ∂_® D^è•`«∞=Ù DJ~°O÷ Ö’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨
|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì D'Ñ¨_»∞— J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO. â◊|ÌÑ¨Å¡"åÅ∞ qâı+¨ã¨÷ÖÏÅ∞.)
7. JÑ¨"å^Œ=Ú („H˜Ü«∞.72): (ÜÕ∞# <å„áê¿ÑÎ Ü≥∂ qkè ~å~°Éèíº`Õ ã¨ `«ã¨º
ÉÏ^èŒHÀ Éèí=u.) JÑ¨(`˘ÅyOKÕq^èŒOQÍ)"å^ŒO (K≥Ñ¨Ê@O) JO>Ë 'XHõqkè
`«ÑÊ¨ ‰õΩO_® „Ñ¨=iÎOÑ¨=Åã≤LO_»QÍ JHõ¯_»<Õ „áê~°OaèOÑ¨|_ç# "Õ~˘Hõqkè ^•xH˜
ÉÏ^èHŒ Oõ (JÑ¨"å^ŒO) J=Ù`«∞Ok. ~°OlOK«∞–WOK«∞. J<ÕKÀ@ '~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞
HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~°∞HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— J<ÕqkèK`Õ «
kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ _»QÍ 'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx P~°OaèOÑ¨|_ç#qkè ÅHÍ~å^Õâßxfl ÉÏkèã¨∂Î 'JÑ¨"å^ŒO—
J=Ù`«∞#flk.
8. P`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ„~°Î~°÷=Ú („H˜Ü«∞.122): „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î $QÍq∞ HÍ=_»O
P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ KÕ`« Hõ~Î° `≥eÜ«∞|_ç`Õ Jk Hõ„~°~Î O÷° . "≥∞„ÿ `«∞_»∞ =O@Hõ=Ú
=O_»∞H˘<≥#∞. '=O_»∞H˘#∞— J<Õk „H˜Ü«∂Ñ¶¨Å "≥∞ÿ#=O@HõO Hõ~°Î S# "≥∞ÿ„`«∞_çx
á⁄O^Œ@O `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì Hõ„~°Î~°÷O. JO^Œ∞KÕ`« '=O_»∞H˘<≥#∞— P`«‡<ÕÑ¨^Œ
Hõ„~°~Î O÷° .
9. P`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ~å‡~°÷=Ú („H˜Ü«∞.122): „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î $QÍq∞ J~Ú`Õ
P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ KÕ`« Hõ~‡° `≥eÜ«∞|_ç`Õ Hõ~å‡~°O÷ . '"≥∞„ÿ `«∞xKÕ =O@Hõ=Ú
=O_»∞H˘#|_≥#∞—. =O_»∞H˘#∞ J<Õk „H˜Ü∂« Ñ¶Å¨ O Hõ~#Î° ∞ á⁄O^Œ_®xfl `≥ÅÑ¨_O» KÕ`«
P`«‡<ÕÑ^¨ OŒ . =O_»∞H˘#|_»∞ J<Õk Hõ~‡° #∞ `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞O_»_O» KÕ`« Hõ~å‡~°O÷ . HÍ|\˜ì
=O_»∞H˘#|_≥#∞ J<Õk P`«‡<ÕÑ^¨ HŒ ~õ å‡~°O÷ .
9. P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷=Ú („H˜Ü«∞.52): „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î $QÍq∞ HÍ=@O
P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . DJ~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=ÙÃÑ· `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'H˘#∞— J<Õ^•è `«∞=Ù KÕ~∞° `«∞Ok.
'^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ =O_»∞H˘<≥#∞.— WHõ¯_» =O_»∞@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Ñ¶¨Å "≥∞ÿ# =O@HõO,
=O_»∞@ J<Õ"åºáê~åxH˜ Hõ~°Î J~Ú# ^Õ=^Œ`«∞Î_ç<Õ á⁄O^Œ∞`«∞#flk. HÍ|\˜ì Wk
P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ .
11. P#O`«~º° =Ú („H˜Ü∞« .42): JO`«~O° ÖË(HÍ)xk J#O`«~O° . J#O`«~O°
Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O P#O`«~°ºO. JO`«~°O JO>Ë Z_»O. =º=^è•#O. WHõ¯_» HÍÖÏxH˜
ãÖ|OkèOz# ^≥·#=º=^è•#O ÖËHõáÈ=_»O P#O`«~°ºO. "≥O@<Õ Jx J~°÷O.
'P#O`«~°ºO|∞# _»∞=~°‚HõO|∞ „^Œ∞`åO`«O |QÆ∞—. Jx DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ
'_»∞#∞— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.'*Ïae¡ `À`≥OK«∞_»∞O QÆ∞=ÅÜ«∞O|∞Å∞ qHõãÅ≤ ∞¡—.
`À`≥OK«∞_»∞<£– `À`≥Oz#"≥O@<Õ.
12. L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú („H˜Ü«∞.9): 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú
&˝QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O qkèOz#„Ñ¨`«ºÜ«∂ÅÖ’ 'JO^Œ∞ =~°∞ã¨#∞ Ô~O_Õã≤ „Ñ¨^äŒ=∞
=∞^èºŒ "≥∂`«=Î ∞O|∞ Å#O|_»∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O z=i '#∞,=Ú— J<Õ ~Ô O_çO\˜H˜
L`«Î=∞O Jx ¿Ñ~°∞. Jã¨‡^Œ~å÷xfl É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ UHõ`«fiOÖ’(<Õ#∞) #∞=~°‚=¸,
|Ç¨ï`«fiOÖ’ ("Õ∞=Ú) =Ú=~°‚=¸ =™êÎ~Ú. (<Õ#∞)K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl#∞. ("Õ∞=Ú)
K«^∞Œ =ÙK∞« <åfl=Ú. (<Õ#∞, "Õ∞=Ú J<Õq Hõ~QÎ° Í Hõey#„H˜Ü∞« Å∞ L`«=Î ∞Ñ¨Ù~∞° +¨„H˜Ü∞« Å∞.)
13. LÑ¨ã¨~°æ(=Ú) („H˜Ü«∞.121) : (LÑ¨ã¨~åæó „H˜Ü«∂Ü≥∂ˆQ.) „H˜Ü«∞`À
ãÖ|O^èŒO L#flÑ¨Ù_»∞ „Ñ¨, Ñ¨~å "≥Ú^Œ Öˇ·# „áê^Œ∞Å‰õΩ(Wq 22) LÑ¨ã¨~°æ(=Ú)Å∞
Jx ãÖ[˝. „Ñ¨ÉèíqOK«∞. WO^Œ∞Ö’ 'Éèí∂— J<Õ^è•`«∞=Ù`À Ü≥∂QÆO (ãÖ|O^èŒO)
LO_»_»O=Å¡ '„Ñ¨— J<Õk LÑ¨ã¨~°æ.
14. HõÎ=^Œ~°÷=Ú („H˜Ü«∞.46): HõÎ=`ü J<Õ^•xÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O HõÎ=^Œ~°÷O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Éèí∂`å~°÷OÖ’ L#fl^è•`«∞=Ù‰õΩ Hõ„~°Î~°÷OÖ’ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'HõÎ=`ü— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O

qkèOÑ¨|_çOk. PJ~°÷OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'L#flHõÅV˜#=~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$
HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— Jx '#— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K«kq#"å_»∞. HõÎ=`ü
„Ñ¨`º« Ü«∂~°O÷ Hõ=Î ^Œ~O÷° . Hõ=Î ^Œ~O÷° Hõey#k HÍ=_»OKÕ`« D '#— =~°H‚ Oõ Hõ=Î ^Œ~H÷° Oõ .
15. „H˜Ü∂« qâı+}¨ =Ú („H˜Ü∞« .115): „H˜Ü∞« Ü≥ÚHõ¯ qâı+}¨ O „H˜Ü∂« qâı+}¨ O.
„H˜Ü∞« – "åºáê~°OÖ’x qâıëêxfl `≥e¿Ñk Jx J~°O÷ . QÆ\ Qì˜ Í K«k"≥#∞. K«^∞Œ =Ù@
J<Õ„H˜Ü∞« Ö’x (QÆ\ `ì˜ #« O J<Õ) qâıëêxfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ P„H˜Ü∞« `À J#fi~Úã¨∞#Î flk,
HÍ|\˜ì 'QÆ\ ˜ì(QÍ)— J<Õk „H˜Ü«∂qâı+¨}O.
16. QÆ∞}=Ú („H˜Ü«∞.66): (J^ÕVò QÆ∞}ó ) J, U, F J<Õ=¸_»∞ =~å‚Å‰õΩ
QÆ∞}O Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ãÖ[˝. aè^{£ WOK«∞´ ÉèkË OK«∞. ‰õΩÑπ{WOK«∞´HÀÑ≤OK«∞.
|∞∞HÍ~åxH˜ =KÕÛQÆ∞}O S# JHÍ~°O `«~°∞"å`« ˆ~Ñ¶¨ Hõey 'J~ü— J<ÕPHÍ~°O`À
LO@∞Ok. =$+π–WOK«∞, =i¬OK«∞.
17. V©`«∞Î („H˜Ü«∞.20): V˜ J<Õk W`«∞ÎQÍ Hõey#k V©`«∞Î. HõV˜, HõÅV˜,
Ñ¨_»∞V˜ "≥Ú^Œ Öˇ·≥#"å\˜Ö’x V˜=~°‚O W`«∞Î. V˜=~°‚O W`«∞ÎQÍ QÆey#q HÍ|\˜ì
WHõ¯_ç Hõ, HõÅ, Ñ¨_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q V©`«∞ÎÅ∞. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞#
Hõ`«fiO |QÆ∞— Jx Wq Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ =ÚO^Œi^è•`«∞=ÙÖ’ z=iL`åfixH˜
J`«fiO =ã¨∞ÎOk. =O_»∞{Hõ(V˜)´ =O_»Hõ.
18. KÕ^Œ~°÷=Ú („H˜Ü«∞.41): KÕ`ü J<Õk ãÖã¨¯ $`«OÖ’ J=ºÜ«∞O. Dâ◊|ÌO
Ü≥ÚHõ¯ J~°÷O KÕ^Œ~°÷O. J~Ú`Õ Ux J<Õq^èŒOQÍ L#flJ~°÷O KÕ^Œ~°÷O. DJ~°÷OÖ’
^è•`«∞=Ù‰õΩ 'KÕ^~Œ O÷° |∞#O^Œ∞#∞ =$`«OÎ |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ}∆ Ï~°O÷ |∞#O^Œ∞#∞ #=~°H‚ Oõ |∞
„^Œ∞`åO`«O |QÆ∞— Jx '##∞— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. =zÛ##∞´=zÛ#KÀ.
19. *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú („H˜Ü«∞.65): (J#∞=∂<å`ü É’^èŒ#"£∞) á⁄QÆ#∞ K«∂z
xÑ¨C LO_»_®xfl xâ◊Û~ÚOz#q^èOŒ QÍ ÅHõ}∆ Ïxfl|\˜ì (ÅHõ}∆ O ^•fi~å) ÅHõ∆ ºOã≤u÷ x
`≥e¿Ñk(âß„ã¨ÎO) *Ï˝Ñ¨HõO. 'xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞—. WHõ¯_»
<å=∂Å‰õΩ JÜ«ÚQÍQÆ=∞O x¿+kèOÑ¨|_çOk. JÜ«ÚQÍQÆ=∞O WOK«∞QÍQÆ=∞O
Ñ¨~°OQÍ LO>Ë<Õ =ã¨∞ÎOk. WOK«∞‰õΩ¯ ^è•`«∞=ÙÅÔH J=Ù`«∞Ok. HÍh <å=∂Å‰õΩ
HõÅQÆ^∞Œ . HÍQÍ WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ~å=Åã≤# JÜ«ÚQÍQÆ=∂xfl
WOK«∞‰õΩ¯ ÖËx <å=∂Å‰õΩ x¿+kèOz#DÅHõ∆}O <å=∂Å∞ ‰õÄ_® ^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ
q=HÕ∆ Ñ¨|_ç ^è•`«∞=ÙÅ∞ J=Ù`å~Ú. (JÑ¨Ù_»∞ <å=∂Å‰õΩ WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k)
J<ÕJ~å÷xfl É’kèã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì Wk <å=∂Å‰õΩ WOK«∞‰õΩ¯ ~å=_®xH˜ *Ï˝Ñ¨Hõqkè
J=Ù`«∞Ok. "≥Ú^Œ@ =º~°÷ "≥∞ÿ#qkè "Õ~˘Hõ J~å÷xH˜ *Ï˝Ñ¨HõO J=Ù`«∞Ok.
20. _»∞&µ˝ („H˜Ü«∞.15) : 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’ "≥Ú^Œ\ L#fl _»∞=~å‚xfl W `«Î~Ú# z=i &HÍ~°O`À ‰õÄiÛ
KÕã≤#„Ñ¨`åºÇ¨~°O '_»∞&µ˝—. D„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« '_»∞Vò, ~°∞, =Ù, ~°∞, #∞, =Ú— Jx
WHõ¯_» (_»∞–&HÍ~åÅ‰õΩ =∞^èŒºÖ’) L#fl=~å‚Å∞ É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. g\˜H˜
P^ÕâßÅ∞QÍ =KÕÛ– ^Œ∞, =Ù, k, q, =Ú,– "≥Ú^Œ Å~Ú#q ‰õÄ_® _»∞&µ˝
J<Õ„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞. K«^Œ∞=ÙK«∞#flk. "≥Ú.
21. `«pÛùÅ=Ú („H˜Ü«∞.5): (`«ã¨º jÅó– `«pÛùÅó) `«`ü´P„H˜Ü«∞ (J~°÷O
S# "åºáê~°O)Ü≥ÚHõ¯, jÅó´ã¨fiÉÏè =O Jx J~°O÷ .[fiÅ#*ÏfiÅ Å∞Ñ¨Ê~°O ÉˇQÜ Æ Ú« #∞.
ZQÆÜÚ« ^è•`«∞=ÙÃÑ· [fiÅ#∞_ç(Hõ~)Î° Ü≥ÚHõ¯ jÅO J<ÕJ~°O÷ Ö’ '`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ
@ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì =zÛOk. *ÏfiÅ ÖˇQÆÜ«Ú@ [fiÅ#∞_çjÅO.
22. `«^Œú~°‡=Ú („H˜Ü«∞.5): `«ã¨º ^è•`Àó (‰õ~°∞óÎ) ^èŒ~°‡ó `«^Œúè~°‡ó. ^è•`«∞=Ù
Hõ~°ÎÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O `«^Œú~°‡O. =~°Î=∂#O "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ U^À XHõHÍÖÏxH˜
Ñïq∞`«O HÍ‰õΩO_®, Hõ~Î° $^è~Œ ‡° OQÍ ^è•`«∞=ÙÜÚ≥ Hõ¯J~å÷xfl =∂„`«"∞Õ `≥e¿Ñk `«^~úŒ ‡° O.
ã¨∂~°∞º_»∞ „Ñ¨HÍtOK«∞#∞. „Ñ¨HÍtOK«∞@ J<Õk ã¨∂~°∞º_ç (Hõ~°Î) ^èŒ~°‡O.
23. uVO`«=Ú („H˜Ü«∞.): uVò JO`«OÖ’ (z=~°) Hõey#k uVO`«O.
uV√Å∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞. "å\˜H˜ Ñ¨~åºÜ«∞OQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# _»∞&ò
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ JO`«OÖ’ Hõey#"å\˜x (_»∞&O`«O) uVO`å Åx „QÆÇ≤ÏOKåe.
„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ z=~° Hõey#q „H˜Ü∂« Ñ¨^•Å∞. J"Õ uVO`åÅ∞. =K«∞ÛK«∞<åfl_∞» ,
~å^Œ∞ "≥Ú.
24. `«∞=∞~°=÷ Ú („H˜Ü∞« .40): `«∞"£∞ (`«∞=Ú<£) J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷
`«∞=∞~°÷O (`«∞=Ú#fl~°÷O). '`«∞=Ú<£ }∞fiÖ∫ „H˜Ü«∂Ü«∂O „H˜Ü«∂~å÷Ü«∂"£∞— Jx
"Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞ „Ñ¨Ü≥∂[#OQÍ Hõey#„H˜Ü«∞ LÑ¨Ñ¨^Œ "≥∞ÿLO_»QÍ ^è•`«∞=Ù‰õΩ
Éèqí +¨º^Œ~O÷° Ö’ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ `«∞=Ú<£ „Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. PJ~°O÷ Ö’ `≥Å∞QÆ∞Ö’
'`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— Jx #∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. L^•.
K≥·„`«∞O_»∞ =O_»#∞ É’Ü≥∞#∞. áêHõ„H˜Ü«∂~°÷=Ú áÈÜ≥∞#∞ Jx J~°÷O. áÈÜ≥∞#∞
J<Õk („H˜Ü«∂O`«~°O) LÑ¨Ñ¨^ŒOQÍ LO_»QÍ =O_»∞^è•`«∞=Ù‰õΩ Éèíq+¨º^Œ~°÷O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

(KÕÜ«∞É’ÜÕ∞=O@)Ö’ #∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛOk. `«∞=∞~°÷OÖ’ =KÕÛk HÍ|\˜ì

D'#∞V˜— `«∞=∞~°H÷ Oõ . `«^~Œ O÷° (^•xH˘é‰õΩ) Jx `«∞=∞~°O÷ . =O_»<´£ =O_»∞@H˘é‰õΩ.
25. `«$=~°H‚ Í~°=÷ Ú,„`«~=÷° Ú(„H˜Ü∞« .44,106): `«$(Kü) J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞O
Ü≥ÚHõ¯ J~°O÷ `«$=~°H‚ Í~°O÷ . '}∞fiÖò `«$KÒ— Jx `«$Kü„Ñ¨`º« Ü«∞O ^è•`«∞=Ù‰õΩ `«^~úŒ å‡^Œ∞
ÅO^Œ∞ Hõ„~Î°~°÷OÖ’ =ã¨∞ÎOk. W^Õ (`«$Kü–J~°÷) `«$[~°÷O. (`«$–J~°÷) „`«~°÷O Jx
‰õÄ_® K≥ÑÊ¨ |_»∞`«∞Ok. '`«$=~°H‚ Í~°O÷ |∞#O ^≥_ç Ü≥∞_»∞ =xflÜ∞« ÅQÆ∞— K«k"≥_"ç å_»∞,
K«k"≥_»∞"å_»∞. '"åxH˜ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— K«^Œ∞=Ù"å_»∞. `«^Œú~å‡
^Œº~å÷ÅÖ’ Hõ„~°Î~°÷HÍÅ∞ HÍ=_»OKÕ`« Wq `«^Œú~å‡~°÷Hõqâı+¨}ÏÅ∞.
26. ^è•`«∞[qâı+¨}=Ú („H˜Ü«∞.47): 'Z_ç„Ñ¨Éèí$u=~°‚HÍO`«O|∞ ÖË_»∞#∞
^è•`«∞[qâı+¨}=Ú Åx „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.— ^è•`«∞=Ù#∞O_ç U~°Ê_ç#
qâı+¨}O ^è•`«∞[qâı+¨}O. 1.Z_ç, 2.Z_»∞, 3."åxÖ’ÑÖ, 4.L#fl, 5.HõÅV˜,
6.#, 7.x, J<Õq z=~° LO_ç, ^è•`«∞=Ù ÅxflO\˜#∞O_ç qâı+¨}~°∂áêÅ∞ 7
q^è•Å∞QÍ U~°Ê_»`å~Ú. K«k"≥_ç"å_»∞, K«^Œ∞=x"å_»∞. "≥Ú.
27. <å=∞^è•`«∞=Ù („H˜Ü«∞.65): '<å=∞O |#ñQÍ „áêuÑ¨kHõ=Ú—.
'xi˚<å=∞O|∞Å HõÜÚ« QÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^∞Œ —. J<Õã∂¨ „`«*Ï˝Ñ#¨ OKÕ`« ^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ
q=HÕ∆ Ñ¨|_ç#Ñ¨Ù_»∞ H˘xfl <å=∂Å∞ („áêuÑ¨kHõÅ∞) ^è•`«∞=Ù Öˇ,· WOK«∞QÍQÆ=∂hfl,
^•xÃÑ· Å_®kÅHÍ~åÅ#∂ á⁄O^Œ∞`å~Ú. <å=∂Å#∞O_ç U~°Ê_ç#^è•`«∞~°∂áêÅ∞
HÍ|\ì̃ g\˜x <å=∞^è•`«∞=ÙÅ∞ Jx =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. â◊Ü«∞#(=Ú) – â◊Ü«∞xOK«∞.
â◊Ü«∞xOK≥#∞. "≥Ú.
28. x`«º=Ú („H˜Ü«∞.50): (Hõ$`åHõ$`«„Ñ¨ãÖy x`«º"£∞) Hõ$`åHõ$`«„Ñ¨ãÖy
x`«ºO|∞ <åñ|_»∞. XˆHKÀ@ ~Ô O_»∞ q^è∞Œ Å∞ „Ñ¨=iÎOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O L#flÑÙ¨ _»∞,
PÔ~O_çO\˜Ö’ XHõ\ ˜ „Ñ¨=iÎOÑ¨*Ëã≤<å, KÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å `«Ñ¨ÊHõ „Ñ¨=iÎÎOKÕ
(Ô~O_»=)qkè x`«ºO. l{WOK«∞. J#flÑÙ¨ _»∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ (WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞) JÜ«ÚQÍQÆ=∞=¸. (QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞ Å~Ú
Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú# .....WÜ«Ú_®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞) WÜ«Ú_®QÆ=∞=¸
Ô~O_»∞ „Ñ¨=iÎOÑ¨=Åã≤L#flk. JO^Œ∞Ö’ JÜ«ÚQÍQÆ=∞O KÕ¿ãÎ ([Üü∞{WOK«∞)
^è•`«∞=Ù Ü«∞HÍ~åO`«O J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì JÜ«∂O`åÅ‰õΩ K≥ÑÊ≤ # WÜ«Ú_®QÆ=∞O
~å^Œ∞. HÍx, "≥Ú^Œ@ WÜ«Ú_®QÆ=∞O KÕã≤<å, KÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å JÜ«ÚQÍQÆ=∞O
=∂„`«O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì JÜ«ÚQÍQÆ=∞qkè x`«ºO. J^Õ „Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ k.
HÍ|\˜ì JÜ«ÚQÍQÆ=∞qkè x`«ºO.
29. „Ñ¨`º« =™ê<å~°H÷ =õ Ú („H˜Ü∞« .123): „Ñ¨`º« =™ê#O K« ÉèHí }∆õ "£∞. Éè∞í lOK«_O»
(u#_»O) J<ÕJ~å÷xfl WKÕÛ ^è•`«∞=ÙÅ∞ „Ñ¨`«º=™ê<å~°÷HÍÅ∞. u#∞, ‰õΩ_»∞K«∞ "≥Ú.
30. „Ñ¨`åºÇ¨~°=Ú („H˜Ü«∞.8): 'Pk ~°<ÕÎº# ã¨ ¿ÇÏ`å— J<ÕÅHõ∆}Ïxfl|\˜ì
U~°Ê_ç# (ãÖ*Ï˝)â◊|Ìã¨fi~°∂áêxH˜ „Ñ¨`åºÇ¨~°O Jx ¿Ñ~°∞. L^•. _»∞&µ˝. '_»∞„V√
=Ù~°∞ #∞=Ú&ò— J<ÕKÀ@ "≥Ú^Œ@ L#fl _»∞=~å‚xfl, PÑ≤^ŒÑ¨ L#fl W`«∞Î J~Ú#
&HÍ~°O`À ‰õÄ~°ÊQÍ U~°Ê_ç# '_»∞&ò— J<Õk „Ñ¨`åºÇ¨~°O. Wk WO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜
^≥#· '_»∞—=~å‚xH©, _»∞–& HÍ~åÅ‰õΩ #_»∞=∞ L#fl '~°∞, =Ù, ~°∞, #∞, =Ú— J<Õ"å\˜H©
ãÖ[˝ J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ =Ù&ò, ~°∞&ò "≥Ú.
31. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú („H˜Ü«∞.9): 'JO^Œ∞ =~°∞ã¨#∞ Ô~O_Õã≤ „Ñ¨^äŒ=∞=∞^èŒº
"≥∂`«=Î ∞O|∞ Å#O|_»∞— 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
qkèOÑ¨|_ç#"å\˜Ö’ "≥Ú^Œ@ L#fl '_»∞Vò, ~°∞— J<ÕÔ~O_çO\˜H˜ „Ñ¨^äŒ=∞(Ñ¨Ù~°∞+¨)
Jx ãÖ[˝. Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ ^Œ~å÷Å∞ (h=Ù,g∞~°∞– <Õ#∞,"Õ∞=Ú) ~Ô O_çO\˜HOõ >ˇ "Õ ~Ô #· k
Hõ~°Î (J~Ú#J~°÷O „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+Ö)QÍ L#flÑ¨Ù_»∞ UHõ`«fiOÖ’ _»∞Vò=~°‚Hõ=¸,
|Ç¨ï`«fiOÖ’ ~°∞=~°‚Hõ=¸ =™êÎ~Ú. L^•. K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl_»∞. K«^Œ∞=Ù^Œ∞~°∞.
32. „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [ºHõ ~ ° Î („H˜ Ü « ∞ .124): „Ñ¨ Ü ≥ ∂ yOÑ¨ | _ç # Hõ ~ ° Î , JO>Ë
„¿Ñ~ˆ Ñ≤OÑ¨|_ç#Hõ~Î° „Ñ¨Ü∂≥ [ºHõ~.Î° ^è•`«fi~°"÷ åºáê~å„â◊Ü∞« "≥∞#ÿ Hõ~,Î° P"åºáê~°OÖ’
"Õé˘Hõ(„¿Ñ~°})Hõ~KÎ° `Õ « „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_ç`Õ „Ñ¨Ü∂≥ [ºHõ~Î° J=Ù`«∞Ok. 'qâßfiq∞„`«∞_»∞
~å=Ú#‰õΩ q∞kèÅO QÍxÑ≤OK≥#∞.— HÍxÑ≤OK«∞ J<Õ„¿Ñ~°}„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°Î S#
qâßfiq∞„`«∞_çKÕ`« 'Hõ#_»O— J<Õ"åºáê~°OÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»_»OKÕ`« (Hõ#∞@‰õΩ
Hõ~°Î S#) '~å=Ú_»∞— „Ñ¨Ü≥∂[ºHõ~°Î J=Ù`å_»∞.
33. „áê^Œ∞Å∞ („H˜Ü«∞.121): „Ñ¨ J<Õk "≥Ú^Œ@ Hõey#k („Ñ¨ "≥Ú^ŒÅ∞
J~Ú#q) „áê^Œ∞Å∞. „Ñ¨–Ñ¨~å–JÑ¨–J#∞–J=–xãπ–x~ü– ^Œ∞ãπ–^Œ∞~ü– q–PVò–
x–Jkè–JÑ≤– Ju– ã¨∞–L^£–Jaè–„Ñü–Ñï–LÑ¨– J<Õ W~°"~Ô·≥ O_çO\˜H˜ „áê^Œ∞Å∞
Jx ¿Ñ~°∞.
34. „¿Ñ~°}=Ú („¿Ñ~°}Ï~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.70): (xHõ$+ì̈ã¨º Éèí$`åº^Õó HÍ~åº^Ò
xÜ≥∂QÆó) =ÚYº („Ñ¨Ü≥∂[º)Hõ~°Î#∞ „H˜Ü«∞("åºáê~°O–Ñ¨x)Ö’ („Ñ¨Ü≥∂[HõHõ~°Î)
xÜ≥∂yOK«_»O „¿Ñ~°}O. JO>Ë ^è•`«∞=Ù‰õΩ J~°÷ "≥∞ÿ#"åºáê~°O (Ñ¨xx)XHõ~°∞
KÕ¿ãq^èŒOQÍ WOH˘Hõ~°∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OK«_»O. L^•. K≥·„`«∞_»∞ "≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« K«kqOK≥#∞.
K«^Œ∞=Ù@ J<ÕÑ¨x XHõ~°∞("≥∞ÿ„`«∞_»∞) KÕ¿ãq^èŒOQÍ WOH˘HõiKÕ`«(K≥·„`«∞_»∞)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
„¿Ñˆ~Ñ≤OÑ¨|_ç#@∞¡ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« Wk „¿Ñ~°}O.

35. „¿Ñ~°}Hõ„~°Î~°÷=Ú („H˜Ü«∞.124): ^è•`«fi~°÷O S# "åºáê~°O KÕÜ«∞_»OÖ’
W`«~∞° _ç(=ÚYºHõ~#Î° ∞) „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKÕJ~°O÷ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ . „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ KÕ`« Hõ~Î° É’kèOÑ¨|_ç`Õ
Hõ„~°~Î O÷° . 'K≥„· `«∞_»∞ "≥∞„ÿ `«∞x =∞xK≥#∞—. =∞#∞^è•`«∞=Ù. =∞#∞K«∞– =∞#∞#@∞¡ KÕÜÚ« .
„¿Ñ~°}O. '=∞xK≥#∞— J<Õk „¿Ñ~°}Hõ~°Î J~Ú#K≥·„`«∞_çx É’kèã¨∞Î#flk HÍ|\˜ì Wk
„¿Ñ~°}Hõ„~°~Î O÷° .
36. „¿Ñ~°}Hõ~å‡~°÷=Ú („H˜Ü«∞.124): ^è•`«fi~°÷O S#"åºáê~°O KÕÜ«∞_»OÖ’
W`«~°∞_ç(=ÚYºHõ~°Î#∞) „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕJ~°÷O „¿Ñ~°}Ï~°÷O. „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒOKÕ`« Hõ~°‡
É’kèOÑ¨|_ç`Õ Hõ~å‡~°O÷ . 'K≥„· `«∞xKÕ`« "≥∞„ÿ `«∞_»∞ =∞#∞Ñ¨|_≥#∞—. =∞#∞–K«∞. (=∞#∞#@∞¡
KÕÜÚ« ) „¿Ñ~°}Ï~°H÷ Oõ . '=∞#∞Ñ¨|_»∞— J#flÑÙ¨ _»∞ Hõ~‡° (JHõ~‡° Hõ^•è `«∞=Ù‰õΩ J„¿Ñ~°}OÖ’
Hõ~°Î J~Ú#^Õ, „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°‡ J=Ù`«∞Ok) S# "≥∞ÿ„`«∞_çx É’kèã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì
'=∞#∞Ñ¨|_≥#∞— J<Õk „¿Ñ~°}Hõ~å‡~°÷O.
37. „¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ„~°Î~°÷=Ú („H˜Ü«∞.124): ^è•`«fi~°÷ "≥∞ÿ#"åºáê~°OÖ’
W`«~∞° Å#∞ xÜ≥∂yOKÕq^èOŒ QÍ K≥ÑÊ¨ _»O „¿Ñ~°}O. „H˜Ü∂« Ñ¶Å¨ O Hõ~#Î° ∞ á⁄O^Õq^èOŒ QÍ
K≥¿ÑÎ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ KÕ`« Hõ~Î° É’kèOÑ¨|_ç`Õ Hõ„~°~Î O÷° . L^•. 'K≥„· `«∞O_»∞
"≥∞„ÿ `«∞x =∞#∞K«∞H˘xÜ≥∞. =∞#∞–K«∞. „¿Ñ~°}O. =∞#∞K«∞–H˘#∞. „¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ^¨ OŒ .
'=∞#∞K«∞H˘xÜ≥∞— J<Õ„H˜Ü«∞ „¿Ñ~°}Hõ~°Î#∞(K≥·„`«∞_çx) É’kèOK«_»OKÕ`« Wk
„¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ^¨ HŒ „õ ~°~Î O÷° .
38. „¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ~å‡~°÷=Ú („H˜Ü«∞.124): ^è•`«fi~°÷ "≥∞ÿ#"åºáê~°OÖ’
W`«~∞° Å#∞ xÜ≥∂yOKÕq^èOŒ QÍ K≥ÑÊ¨ _»O „¿Ñ~°}O. „H˜Ü∂« Ñ¶Å¨ O Hõ~#Î° ∞ á⁄O^Õq^èOŒ QÍ
K≥¿ÑÎ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ KÕ`« Hõ~‡° É’kèOÑ¨|_ç`Õ Hõ~å‡~°O÷ . L^•. 'K≥„· `«∞xKÕ`«
"≥∞ÿ„`«∞_»∞ =∞#∞K«∞H˘#|_≥#∞— =∞#∞ – K«∞. „¿Ñ~°}O. =∞#∞K«∞ – H˘#∞.
„¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ^¨ OŒ . =∞#∞K«∞H˘#∞–Ñ¨_∞» . (=∞#∞K«∞H˘#|_≥) „¿Ñ~°}Ï`«‡<ÕÑ^¨ HŒ ~õ å‡~°O÷ .
39. Éèí=K«Ûù„`«~°÷=Ú („H˜Ü«∞.46): Éèí=`ü–â◊`«$–J~°÷. Éèí∂^è•`«∞=ÙÃÑ·
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ â◊`$« „Ñ¨`º« Ü«∞O KÕ~Û° _»OKÕ`« U~°Ê_ç# 'Éè=í `ü— J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ =~°=Î ∂<å~°O÷
Jx J~°O÷ . =~°=Î ∂<å~°H÷ Oõ J~Ú# â◊`$« „Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ ('Å@ â◊≈`«$âß#KÒ—
Jx Å@∞ì‰õΩ JÜÕ∞º â◊`«$„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O) Éèí=K«Ûù„`«~°÷O. 'L#fl HõÅV˜ #
=~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— K«^Œ∞=ÙK«∞#fl"å_»∞. â◊„`«~°÷HõO
S# Wk qâı+¨}~°∂Ñ¨"≥∞ÿ qâı+¨ºO`À J#fi~Úã¨∞ÎOk.
40. ÉèÏ==Ú („H˜Ü«∞.35): 'ÉèÏ=O |#QÍ ^è•`«fi~°÷O|∞—. ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
J~°O÷ ("åºáê~°O)ÉèÏ=O. '@ =~°H‚ Oõ |∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQ∞Æ —. ÉèÏ"å~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ
@„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. K«^∞Œ =Ù@. Ñ¨~#°î ~°∂Ñ¨ "≥∞#ÿ "åºáê~°O WHõ¯_» ÉèÏ=O. WÖÏˆQ
JÅ∞Hõ, Hõeq∞ "≥Ú.
41. ÉèÏ=ÅHõ∆}=Ú („H˜Ü«∞.40): 'ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ <å ##º„H˜Ü«∞‰õΩ
ÅHõ∆}Éèí∂`«O |QÆ∞„H˜Ü«∞—. ÉèÏ=O JO>Ë „H˜Ü«∞. "Õ~˘Hõ"åºáê~åxH˜ ÅHõ∆} "≥∞ÿ#–
ã¨∂K«Hõ "≥∞ÿ#(`≥e¿Ñ) "åºáê~°O („H˜Ü«∞) ÉèÏ=ÅHõ∆}O. 'K≥·„`«∞_»∞ =O_» #ukä
=K≥Û#∞— =O_»<£– =O_»∞K«∞O_»QÍ. Jukä =K«∞Û@ J<Õ "Õ~˘Hõ"åºáê~°OÜ≥ÚHõ¯
HÍÖÏxfl WHõ¯_» '=O_»∞@— J<Õ"åºáê~°O ã¨∂zã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì Wk ÉèÏ=ÅHõ∆}O.
'`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— Jx DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ #∞V˜
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
42. ÉèÏq („H˜Ü«∞.4): 'ÉèÏq <å q^Œº=∂#„áêQÆÉèÏ=„ÑüÜ≥∂y—. JÑ¨Ê\˜H˜
Ñ¨Ù@ì‰õΩO_»_®xH˜ q~Àkè S#k. JO>Ë WHõ ÃÑ·# Ñ¨Ù>Ëì „H˜Ü«∞. 'K«^Œ∞=ñQÆÅñ_»∞—
WHõ¯_» K«^Œ∞=Ù@ J<Õ„H˜Ü«∞ JÑ¨Ê\˜H˜ ÖË^Œ∞. HÍx `«~åfi`« LO@∞Ok. HÍ|\˜ì Wk
ÉèÏ=º~°÷O. JO>Ë Éèíq+¨º^Œ~°÷O.
43. ÉèÏqâ◊„`«~=÷° Ú („H˜Ü∞« .46): 'Å$@ ã¨û ^•fi— Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Éèqí +¨º`ü
(ÉèÏq) J~°÷OÖ’ =zÛ# 'â◊`«$— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O ÉèÏqâ◊„`«~°÷O. 'L#fl
HõÅV˜ # =~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— K«^Œ∞=QÆÅ"å_»∞.
Éèíq+¨º`å¯ÖÏxH˜ ãÖ|OkèOz# qâı+¨}~°∂ÑÖ J=Ù`«∂ Wk qâı+¨ºO`À
J#fi~Úã¨∞ÎOk. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ K«^Œ∞=É’ÜÕ∞"å_»∞ Jx nxH˜ J~°÷O.
44. Éèí∂`«=Ú (Éèí∂`å~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.3): 'Éèí∂`«O|∞ <å q^Œº=∂#^èŒfiOã¨
„ÑüÜ≥∂y—. q^Œº=∂#´Hõ#|_»∞`«∞#fl, ^èfiŒ Oã¨´ÖËHáõ È=_®xH˜, „ÑüÜ≥∂y´q~Àkè.
„Ñ¨ã¨∞Î`«O ÖËHõáÈ=_®xH˜ q~Àkè S#k.JO>Ë JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO LO_ç, JÑ¨Ê\˜H˜
ÖË‰õΩO_® áÈ~Ú#k Éèí∂`«O. L^•. =O_≥#∞. WHõ¯_» =O_»∞@ J<Õ"åºáê~°O
„Ñ¨ã¨∞Î`«O ÖË^Œ∞. HÍx JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO L#flk. HÍ|\˜ì Wk Éèí∂`å~°÷O.
45. =∞^èŒº=∞(Ñ¨Ù~°∞+¨)=Ú („H˜Ü«∞.9): 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú
&˝QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O qkèOz#„Ñ¨`«ºÜ«∂ÅÖ’ 'JO^Œ∞ =~°∞ã¨#∞ Ô~O_Õã≤ „Ñ¨^äŒ=∞
=∞^èŒº "≥∂`«Î=∞O|∞ Å#O|_»∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O =∞^èŒºÖ’ L#fl '=Ù,~°∞— J<Õ
~Ô O_çO\˜H˜ =∞^èºŒ =∞O Jx ¿Ñ~°∞. Ü«Ú+¨‡^Œ~å÷xfl É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ UHõ`fi« OÖ’ (h=Ù)
=Ù =~°‚=¸, |Ç¨ï`«fiOÖ’ (g∞~°∞) ~°∞ =~°‚=¸ =™êÎ~Ú. (h=Ù) K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl=Ù.
(g∞~°∞) K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl~°∞. (h=Ù, g∞~°∞ J<Õq Hõ~°ÎQÍ Hõey#„H˜Ü«∞Å∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞Å∞.)
46. =ÚV√ („H˜Ü∞« .31): '=∞^èºŒ =∞=Ú_»∞V√Å∞ =ÚV√ <å|_»∞—. 'Å∂}‡^èºŒ =∞
=Ù~∞° Å‰õΩ =Ú_»∞V√ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨„Ñ¨`º« Ü«∂ Å~Ú#=Ù~∞° Å‰õΩ
Å∂@∞ì ÅHÍ~°OÖ’ P^Õâ◊OQÍ =zÛ# =Ú, _»∞Vò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ Ô~O_ç\ ˜H˜
HõeÑ≤ '=ÚV√— Jx ãÖ[˝. (h=Ù) K«^Œ∞=Ù=Ú. (g∞~°∞) K«^Œ∞=Ùñ_»∞.
47. =Ú`«∞Î („H˜Ü∞« .86): '=ÚV©`∞« ÅÎ ∞ =Ú`«∞Î <å|_»∞— =ÚV√#∂, V©`∞« ÅÎ #∂
HõeÑ≤ '=Ú`«∞Î— JO\Ï~°∞. '=∞^èŒº=∞=Ú_»∞V√Å∞ =ÚV√ <å|_»∞— =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
„Ñ¨`«ºÜ«∂ Å~Ú# =Ú, _»∞Vò J<ÕÔ~O_ç\ ˜H˜ '=ÚV√— Jx ãÖ[˝. K«^Œ∞=Ù'=Ú—,
K«^∞Œ =Ù'ñ_»∞—. V˜ J<Õ=~°O‚ W`«∞QÎ Í Hõey#q V©`∞« ÅÎ ∞. HõÅV˜, Ñ¨_∞» V˜ "≥Ú^Œ Öˇ#· q.
u#'Hõ—, Hõ#'q∞— "≥Ú.
48. ~°∞&µ˝ („H˜Ü«∞.15): 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’ ("≥Ú^Œ\ ˜) ~°∞=~å‚xfl W `«Î~Ú# z=i &HÍ~°O`À ‰õÄiÛ
KÕã≤#„Ñ¨`åºÇ¨~°O '~°∞&µ˝—. D„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« '~°∞, =Ù, ~°∞, #∞, =Ú— Jx WHõ¯_»
(~°∞–&HÍ~åÅ‰õΩ =∞^èŒºÖ’) L#fl=~å‚Å∞ É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl~°∞.
K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl=Ú. "≥Ú.
49. ÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒ=Ú („H˜Ü«∞.66): (JÖ’ H<åÎº`ü Ñ¨Ó~°fi LÑ¨^è•, „Ç¨Ïã¨fiO
ÅÑ¶¨Ú) LÑ¨^èŒ Ü«∞#QÍ `«∞k=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ =~°‚=Ú. „Ç¨Ïã¨fiO (QÆ∞~°∞=Ù
HÍxk) ÅÑ¶¨Ú=Ù. ÅÑ¶¨Ú "≥·#=~°‚O LÑ¨^èŒQÍ Hõey#k ÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒO, 'zè^£—–Kèü
W^£. `«∞k(^£)=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ L#fl LÑ¨^Œè J~Ú# 'W— =~°O‚ ÅÑ¶Ú¨ =Ù („Ç¨Ïã¨fiO).
HÍ|\˜ì zè^£ J<Õk ÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒO.
50. ÅV˜ (ÅVºO`«=Ú) („H˜Ü«∞.104): '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞—
=ºuˆ~HÍ~°O÷ `À ‰õÄ_ç#"åºáê~åxfl É’kèOKÕ^•è `«∞=Ù‰õΩ ÅV˜ J<ÕÅHÍ~°O =ã¨∞OÎ k.
Wk „Ñ¨`º« Ü«∞O. ÅV˜ J<Õk JO`«OÖ’ Hõey#k ÅVºO`«O. „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ . ~å_»∞.
Wk =K«∞Û@ J<Õ^è•`«fi~å÷xfl ("åºáê~åxfl) =ºuˆ~HÍ~°÷qt+¨ìOQÍ =K«∞Û@
J<ÕÑ¨xKÕÜ«∞x"å_»∞ J<Õq^èŒOQÍ É’kèã¨∞Î#flk. =ºuˆ~HÍ~°÷Hõ„H˜Ü«∞ Jx J~°÷O.
51. Å@∞ì (Å_»O`«=Ú, Å_»~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.2): '=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞—
JÑ¨Ê\˜ HÕHõ#∞ =ÚyÜ«∞‰õΩO_»∞#k. WOHÍ Ñ¨ÓiÎ HÍHõ [~°∞QÆ∞`«∞#fl (=~°Î=∂#)
"åºáê~åxfl É’kèOKÕ^è•`«∞=ÙÃÑ· Å\ò J<ÕÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Å@∞ìÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O
Å_»~O÷° . JO>Ë =~°=Î ∂#O. Wk JO`«OÖ’ Hõey#„H˜Ü∞« Å_»O`«O. K«^∞Œ =ÙK∞« <åfl_∞» .
52. ÖÏ@∞ì (ÖÏ_»O`«=Ú, ÖÏ_»~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.5): '`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ
@ìQÆ∞— `«^Œú~°‡O (P^è•`«∞=ÙHõ~°ÎÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O) "≥Ú. J~å÷ÅÖ’ =iÎOKÕ"åºáê~åxfl
É’kèOKÕ^•è `«∞=Ùg∞^Œ 'ÖÏ\ò— J<ÕÅHÍ~°O =ã¨∞OÎ k. ÖÏ\ò– z=~° Hõey#k ÖÏ_»O`«O.
K«^Œ∞=Ù#∞ "≥Ú. (ÖÏ@∞ìÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O ÖÏ_»~°÷O. `«^Œú~°‡O, `«pÛùÅO, ãÖÉèÏ=#,
ãÖ„Ñ¨â◊flO, ™ê`«`«ºO, =~°Î=∂#O, ÉèÏq, Pjã¨∞û "≥Ú^Œ Öˇ·#q ÖÏ_»~å÷Å∞.
[fiÅ#*ÏfiÅ ÖˇQÆÜ«Ú#∞.)
53. e@∞ì(e_»O`«=Ú, e_»~=÷° Ú) („H˜Ü∞« .3): 'Éè∂í `«O|∞# e @ìQ∞Æ — JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞O_ç JÑ¨Ê\˜H˜ ÖËx – JO>Ë =Úyã≤# (Éèí∂`«O) "åºáê~åxflÉ’kèOKÕ
^è•`«∞=Ùg∞^Œ e@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. e@∞ìÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O e_»~°÷O. JO>Ë Éèí∂`«O.
e@∞ì z=~° Hõey#„H˜Ü∞« e_»O`«O. u<≥#∞. u#_»O J<ÕÑx¨ „Ñ¨ã∞¨ `Î O« ÖË^∞Œ . HÍx
JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ L#flk. HÍ|\˜ì Wk Éèí∂`å~°÷O.
54. Å∂@∞ì (Å∂_»O`«=Ú, Å∂_»~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.6): 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#
q^è∞Œ ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQ∞Æ —. Pjã¨∞û, âßÑÖ, ãÖ„áê~°#÷ O ("Õ_∞» HÀ=_»O), qkè (P*Ï˝Ñ#¨ O
"≥Ú.)J<ÕJ~å÷ÅÖ’ L#fl"åºáê~åxfl É’kèOKÕ^•è `«∞=ÙÃÑ· Å∂\ò „Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
Å∂@∞ìÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O Å∂_»~°÷O. Jq Pjã¨∞û, âßÑÖ, ãÖ„áê~°÷#O, qkè J<Õq
<åÅ∞QÆ∞. Å∂\ò ÅHÍ~°O z=~° Hõey# „H˜Ü«∞ Å∂_»O`«O. ("Õ∞Å∞) HõÅ∞QÆ∞`«.
(~åHõ∆ã¨∞_»=Ù) JQÆ∞=Ú.~°H˜∆OÑ¨Ù_»∞.(h=Ù) KÕÜ«Ú#k. "≥Ú.
55.Å$@∞ì (Å$_»O`«=Ú, Å$_»~°÷=Ú) („H˜Ü«∞.4): 'ÉèÏqx Å$ @ìQÆ∞— JÑ¨Ê\˜
HÕHÍ Ñ¨Ù@ì‰õΩO_® P`«~åfi`« Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞"åºáê~åxfl É’kèOKÕ(ÉèÏq) ^è•`«∞=Ùg∞^Œ
Å$@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Å$@∞ìÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O Å$_»~°÷O. JO>Ë Éèíq+¨º^Œ~°÷O. Å$@∞ì
z=~° Hõey#„H˜Ü«∞ Å$_»O`«O. K«^Œ∞=QÆÅ_»∞. K«^Œ∞=Ù@ J<ÕÑ¨x JÑ¨Ê\˜H˜ WOHÍ
„áê~°OÉèíO HÍÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì Éèíq+¨º^Œ~°÷O.
56. =~°=Î ∂#=Ú : („H˜Ü∞« .2) '=~°=Î ∂#O|∞ <åñ „ÉÏ~°ÉÏúÑi¨ ã¨=∂ÑÖÎ |∞—
"≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ@ì|_ç WOHÍ ("åHõº„Ñ¨Ü≥∂QÆã¨=∞Ü«∂xH˜) „H˜Ü«∞ ("åºáê~°O)
=ÚyÜ«∞‰õΩO_»@O =~°Î=∂#O. 'K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl_»∞— K«^Œ=_»O J<ÕÑ¨x WOHÍ Ñ¨ÓiÎ
HÍ#@∞ì K≥Ñ¨ÙÎ#flk HÍ|\˜ì Wk =~°Î=∂<å~°÷O.
57. q^èºŒ ~°=÷ Ú („H˜Ü∞« .26): (qkèó „¿Ñ~°}"£∞, Éè$í `åº^Õ iflH$õ +¨ãì º¨ „Ñ¨=~°#Î "£∞)
¿ã=‰õΩÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· "åix „H˜Ü∞« (Ñ¨x)Ö’ „Ñ¨=iÎOKÕ@@∞¡ KÕÜ∞« _»O (P*Ï˝ÑO≤ K«_O» )
qkè. h=Ù DHÍ~°ºO|∞ 'KÕÜÚ« #k—. KÕ¿ãq^èOŒ QÍ xÜ≥∂yOK«_O» KÕ`« 'KÕÜÚ« #k—
q^èºŒ ~°H÷ Oõ .
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

58. =Ù&µ˝ („H˜Ü«∞.18): 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√ =Ù~°∞ #∞=Ú &˝QÆ∞—

J<Õã¨∂„`«OÖ’ =Ù=~å‚xfl W `«Î~Ú# z=i&HÍ~°O`À ‰õÄiÛ KÕã≤#„Ñ¨`åºÇ¨~°O
'=Ù&µ˝—. D„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« '=Ù,~°∞,#∞,=Ú— Jx WHõ¯_»(=Ù–&HÍ~åÅ‰õΩ =∞^èºŒ Ö’)
L#fl=~å‚Å∞ É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl~°∞. K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl=Ú. "≥Ú.
59. =$`«OÎ |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ}∆ =Ú („H˜Ü∞« .41): ÉèÏ=ÅHõ}∆ O|∞ <å ##º„H˜Ü∞« ‰õΩ
ÅHõ∆}Éèí∂`«O |QÆ∞„H˜Ü«∞. ÉèÏ=O JO>Ë „H˜Ü«∞. "Õ~˘Hõ"åºáê~åxH˜ ÅHõ∆} "≥∞ÿ#–
ã¨∂K«Hõ "≥∞ÿ#(HÍÖÏ^Œ∞Å#∞ `≥e¿Ñ) "åºáê~°O („H˜Ü«∞) ÉèÏ=ÅHõ∆}O. =$`«ÎO JO>Ë
[iyáÈ~ÚOk. JO>Ë Éèí∂`«O. [iyáÈ~Ú# "Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞‰õΩ ã¨∂K«Hõ "≥∞ÿ#k
=$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}O. '"å_»∞ ~° =∞‡x#O É’~Úux— WHõ¯_» J#_»O J<Õk
[iyáÈ~ÚOk HÍ|\˜ì =$`«ÎO. áÈ=_»O J<Õ=∞~˘Hõ„H˜Ü«∞ [~°QÆ_®xH˜ ('Jx#
HÍ~°}OQÍ— Jx ¿ÇÏ`«∞=Ù) ã¨∂K«HOõ HÍ=_»OKÕ`« ÉèÏ=ÅHõ}∆ O. JO^Œ∞KÕ`« Jx#<£
J<Õk =$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}O J=Ù`«∞Ok.
60. =ºuˆ~HõHÍÎ fi~=÷° Ú („H˜Ü∞« .39): HÍÎ fi J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷
HÍÎfi~°÷O. UHÍ„â◊Ü«∂ Å~Ú#„H˜Ü«∞ÅÖ’Ñ¨Å Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜ K≥Ok#"åºáê~åxfl
É’kèOKÕk HÍÎ fi~°÷O. JHõ¯_» ^è•`«fi~°÷O S#"åºáê~°O =ºuˆ~HÍ~°÷qt+¨ìO S`Õ Jk
=ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O J=Ù`«∞Ok. 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx DJ~°÷OÖ’
`≥Å∞QÆ∞Ö’ HõV˜— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. =O_»Hõ, u#Hõ. "≥Ú.
61. =ºuˆ~Hõ`$« =~°H‚ Í~°=÷ Ú („H˜Ü∞« .47): '`«$Kü— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯
J~°O÷ `«$=~°H‚ Í~°O÷ . ^è•`«∞=Ù‰õΩ `«^~úŒ å‡^Œ∞ÅÖ’ Hõ~#Î° ∞ É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ `«$ „Ñ¨`º« Ü«∞O
J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» ^è•`«fi~°÷ "≥∞#ÿ "åºáê~°O =ºuˆ~HÍ~°q÷ t+¨ì =∞~Ú`Õ Jk =ºuˆ~Hõ
`«$=~°‚HÍ~°÷O. '=ºuˆ~Hõ`«$=~°‚HÍ~°÷O|∞# xV˜ Ü«∞QÆ∞— Jx DJ~°÷OÖ’ xV˜ J<
Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. L^•. =O_»x"å_»∞.
62. =ºuˆ~HõÉèÏ==Ú („H˜Ü«∞.37): 'ÉèÏ=O |#ñQÍ ^è•`«fi~°÷O|∞—
^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O S#"åºáê~°O =ºuˆ~HÍ~°÷qt+ì̈O S`Õ Jk =ºuˆ~HõÉèÏ"å~°÷O
J=Ù`«∞Ok. '=ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞# q∞V˜ Ü«∞QÆ∞— DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ q∞V˜
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. L^•. =O_»q∞. =O_»HõáÈ=Ù@ Jx nxJ~°÷O. Wk
=O_»∞@ J<ÕÉèÏ"å~å÷xH˜ =ºuˆ~HõO. HÍ|\˜ì Wk =ºuˆ~HõÉèÏ"å~°÷HõO.
63. â◊„`«~°÷=Ú : K«∂. ãÖkè.
64. â◊ÉÌHõ~°‡=Ú : („H˜Ü«∞.123) (â◊|Ìó Hõ~°‡ ÜÕ∞ëêO `Õ â◊|ÌHõ~å‡}ó)
â◊|~Ì ∂° ÑÖ ("ÕÔŒ "≥Ú.) Hõ~‡° QÍ Hõey#^è•`«∞=ÙÅ∞ â◊|HÌ ~õ å‡Å∞. q#∞. D^è•`«∞=Ù‰õΩ
Ñ¶¨Å~°∂Ñ¨J~°÷O S# q#|_»_»O J<Õ^èŒfi<åº`«‡Hõâ◊|ÌO Hõ~°‡. HÍ|\˜ì 'q#∞— ^è•`«∞=Ù
â◊|ÌHõ~°‡O. WÖÏˆQ K«^Œ∞=Ù, K≥Ñ¨C "≥Ú.
65. â◊|ÑÌ Å¨ =¡ =Ú („H˜Ü∞« .118): '^è•`åfi^Œ∞Å‰õΩ ^è•`«∞=Ù Å#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |∞
Å~Ú qÅHõ}∆ Ï~å÷a^è •è Ü«∞HõO|∞ ÅQÆ∞hÜ«∞q â◊|ÑÌ Å¨ =¡ O|∞Å∞ <åñ|_»∞— ^è•`«∞=Ù,
<å=∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ g∞^Œ ^è•`«∞=Ù KÕi, "Õ~˘HõJ~å÷xfl É’kèOKÕâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ
â◊|ÌÑ¨Å¡"åÅ∞ Jx ãÖ[˝. L^•. xÅ∞K«∞O_»∞ (xÅ∞K«∞{LO_»∞). q[Ü«∞OKÕÜ«Ú
(q[Ü«∞=Ú{KÕÜ«Ú) "≥Ú.
66. ãÖ„Ñ¨â◊fl=Ú („H˜Ü«∞.22): (`«^£ "å Hõ~°Î=º q∞^ŒO "å Wu ~°∂Ñ¨ó
ãÖ„Ñ¨âfl◊ ó) Hõ~=Î° ºOQÍ ~Ô O_»∞ „H˜Ü∞« Å∞ L#flÑÙ¨ _»∞ Hõ~=Î° ºO J^•? W^•? J<Õq^èOŒ
S# ãÖ^ÕÇÏ¨ ã≤u÷ ãÖ„Ñ¨âfl◊ O. DJ~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ ÖÏ@∞ì =ã¨∞OÎ k. LO^Œ∞<å?
áÈ^Œ∞<å? LO_»∞@, áÈ=Ù@ J<ÕÔ~O_»∞„H˜Ü«∞ÅÖ’ Hõ~°Î=ºO Uk J<Õq+¨Ü«∞OÖ’
ãÖkQÆúã≤÷u`À ‰õÄ_ç#„Ñ¨â◊fl L#flk HÍ|\˜ì Wk ãÖ„Ñ¨â◊flO.
67. ãÖ„áê~°÷#=Ú („H˜Ü«∞.26): ãÖ–„áê~°÷#O JO>Ë "Õ_»∞HÀ=_»O.
Q˘Ñ¨Ê"åà◊#¡ ∞, (`«# H˜+ì¨ "≥∞#ÿ ) Ñ¨x KÕÜ∞« =∞x HÀ~°_O» ãÖ„áê~°#÷ O. W@∞=O\˜J~°O÷
L#fl"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞—
Å∂@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. (~å=∂!) ~°H˜∆OÑ¨Ù=Ú.
68. ãÖÉèÏ=# („H˜Ü«∞.22): Wk WÖÏ Jx xâ◊ÛÜ«∞OQÍ KÕã≤#TÇ¨Ï
ãÖÉèÏ=#(=Ú). DJ~°O÷ Hõey#"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^•è `«∞=Ù‰õΩ '`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞
ÖÏ @ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. 'WÑ¨Ù_»∞ "å_»∞ WO@ #∞O_»∞#∞— LO_»∞@
J<Õk xâ◊ÛÜ«∞ "≥∞ÿ# TÇ¨Ï. HÍ|\˜ì Wk ãÖÉèÏ=<å~°÷HõO.
69. ã¨H~õ ‡° Hõ=Ú („H˜Ü∞« .48): (Hõ~‡° }Ï ã¨ÇÏ¨ =~°=Î ∂#ó ã¨H~õ ‡° Hõó) ã¨H~õ ‡° HõO|∞
<åñ QÆ~å‡HÍOH∆À`å÷ÑH¨ Oõ |∞. Hõ~‡° #∞ QÆ∞iOz# PHÍOHõ∆ Hõey#^è•`«∞=Ù ã¨H~õ ‡° HõO.
u#∞, K«^∞Œ =Ù "≥Ú. "å_»∞ J#fl=Ú#∞ u<≥#∞. WHõ¯_» '^Õxx— (J#fl=Ú#∞) u<≥#∞,
J<Õq^èOŒ QÍ Hõ~‡° #∞ QÆ∂iÛ# PHÍOHõ∆ Hõey#k HÍ=_»OKÕ`« 'u#∞— ^è•`«∞=Ù ã¨H~õ ‡° HõO.
(Ñ¶¨Å"åºáê~°Ü≥∂ ˆ~Hõx+¨ª`åÜ«∂ =∞Hõ~°‡Hõó ^è•`«∞, ã¨ÎÜ≥∂ ~°ú~°‡ÉèË^Õ ã¨Hõ~°‡Hõ
L^•Ç¨Ï$`«ó. ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~å÷ Öˇ·# Ñ¶¨ÅO, "åºáê~°O J<ÕÔ~O_»∞ ^èŒ~å‡Å∞
aè#fl=ã¨∞=Î ÙÅÖ’ LO>Ë Jk ã¨H~õ ‡° HõO. ~å=Ú_»∞ J#fl=Ú u<≥#∞. u#∞^è•`«∞=Ù‰õΩ
J~°÷O S# <À\˜Ö’ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O "≥Ú. ~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#"åºáê~°O ~å=Úx (Hõ~°Î#∞),
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

#=∞Å|_»_»O "≥Ú. ~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#Ñ¶¨ÅO J<åflxfl (Hõ~°‡#∞) P„â◊~ÚOK«_»OKÕ`«

u#∞^è•`«∞=Ù ã¨Hõ~°‡HõO.)
70. ã¨`«Î fi=Ú („H˜Ü«∞.46): 'ã¨∞|O`«"åK«ºO|∞ ã¨`«Î fiO|∞ <å|_»∞—
<å=∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ (ã¨∞Ñπ) JO`«OÖ’ Hõey#k ã¨∞|O`«O. ^•xKÕ`« `≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_Õk–
JO>Ë „^Œ=ºO ã¨`«Î fiO. (=ã¨∞Î=Ù) "åºáê~åxfl HÍ‰õΩO_® Ñ¨^•~å÷xfl É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_Õ
^è•`«∞=Ùg∞^Œ, L#fl, HõÅ, # "≥Ú. „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ =™êÎ~Ú. JO>Ë <å=∂Å#∞
PHÍOH˜∆ã¨∂Î ã¨∞|O`åÅ‰õΩ qâı+¨}ÏÅ∞ J=Ù`å~Ú. (=O_»∞K«∞#fl"å_»∞).
=O_»∞K«∞<åfl_»∞ (=ºH˜Î). L#fl „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ#Dâ◊|ÌO =ã¨∞ÎÉ’^èŒHõO.
=O_»∞K«∞<åfl_»∞– („H˜Ü«∞) L#fl J#∞|O^èŒO S# Dâ◊|ÌO „H˜Ü«∂É’^èŒHõO.
71. ™ê`«`«º=Ú („H˜Ü«∞.22): (ã¨`«`«ã¨º ÉèÏ=ó) x~°O`«~°OQÍ (ZÅ¡Ñ¨Ù_»∞)
LO_»_O» ™ê`«`º« O. DJ~°O÷ Ö’ L#fl"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^•è `«∞=Ù‰Ωõ '`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞
ÖÏ @ìQÆ∞— Jx ÖÏ@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. 'ã¨~°fiO câ◊fi~°∞xÜ«∞O ^Œ∞O_»∞#∞— WHõ¯_»
LO_»∞ J<Õk (Dâ◊fi~∞° _»∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ LO\Ï_»∞ HÍ|\˜)ì ã¨``« É« Ïè "åxfl `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k.
HÍ|\˜ì DJ~°÷O ™ê`«`«ºO.
1. Hõ$`«∞Î. Hõ$^ŒO`«=Ú (Hõ$`ü.1): (Hõ$ ^ŒuVò) '^è•`«∞=Ù#‰õΩ qÇ≤Ï`«O
|QÆ∞_»∞&˜ƒ#ù fl„Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ Hõ$`«∞Î <å|_»∞— ^è•`«∞=ÙÃÑ· qkèOÑ¨|_ç# _»∞Vò, ~°∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅHõO>ˇ "Õ Ô~·#„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ Hõ$`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O
JO`«OÖ’ (z=~°) Hõey#â◊|OÌ Hõ$^ŒO`«O. =O_»∞@. =O_»∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ _»∞&µ˝‰Ωõ
aè#flOQÍ qkèOÑ¨|_ç#k HÍ=_»OKÕ`« (@=~°H‚ Oõ |∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQ∞Æ ) @ „Ñ¨`º« Ü«∞O
Hõ$`«∞Î. P'@—„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° Hõey# '=O_»∞@— J<Õâ◊|ÌO Hõ$^ŒO`«O.
1. [_»¤ („Ñ¨H©~°‚.8): XˆH Ç¨ÏÅ∞¡ kfi~°∞HõÎ "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ JO^Œ∞Ö’ Ô~O_»=™êi
LK«ÛiOÑ¨|_ç#Ç¨ÏÅ∞¡‰Ωõ [_»¤ Jx WHõ¯_» =º=Ç¨~°O. 'JHõ¯@— WHõ¯_» 'Hõ¯— J<Õ^•xÖ’
(H±H±J) Ô~O_»= ^≥·#HõHÍ~åxH˜ [_»¤ Jx =º=Ç¨~°O.
([_»¤ Ü«∞O K«#QÆ#∞ ãÖÜ«ÚHõÎ=Ú– Jx "Õ~°∞"Õ~°∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ Hõeã≤<å [_»¤
J=Ù`«∞O ^Œx H˘O^Œ~°∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. DÑ¨Hõ∆OÖ’ Hõeã≤L#flÇ¨ÏÅ∞¡Å "≥Ú`«ÎO [_»¤
J=Ù`«∞Ok. ãÖÜ«ÚHõÎ=~°‚O Jx ™ê~åOâ◊O. 'HõÎ— J<ÕãÖÜ«ÚHÍÎHõ∆~åxfl "≥Ú`åÎxfl
[_»¤ Jx K≥áêÊe. Wk qKåiOÑ¨=Åã≤#k.)
2. [_»H¤ ¯õ ~°=Ú („Ñ¨H~© .‚° 9): XˆH Ç¨ÏÅ∞¡ kfi~∞° HõÎ "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ JO^Œ∞Ö’ ~Ô O_»=™êi
LK«ÛiOÑ¨|_ç#Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ [_»¤ Jx =º=Ç¨~°O. 'JHõ¯@— WHõ¯_» 'Hõ¯— J<Õ^•xÖ’
(H±H±J) Ô~O_»= ^≥·#HõHÍ~åxH˜ [_»¤ Jx ¿Ñ~°∞. [_»¤ Hõey#JHõ∆~°O [_»¤Hõ¯~°O.
'JHõ¯@— J#flÑ¨Ù_»∞ 'Hõ¯— J<Õk [_»¤Hõ¯~°O. WÖÏˆQ Jé∞] Ö’ é∞].
3. `åÅ=º=„Hõ=Ú („Ñ¨H©~°‚.3): 'ZUXF Å∞ =„HõO|∞ Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞—. `åÅ∞=Ù L`«ÊuÎ™ê÷#OQÍ Hõey#q `åÅ"åºÅ∞. `åÅ"åº
Å~Ú#=„HÍÅ∞ `åÅ=º=„HÍÅ∞. 'U^≥`· Àó HõO~î`° åÅ∞— J#_»OKÕ`« =„HÍÅÖ’ ZUÅ∞
`åÅ"åºÅ∞. HÍ|\˜ì Jq `åÅ=º=„HÍÅ∞. ( F^Ò`Àó HõO~îÀ+¨¬º"£∞ J#_»OKÕ`« XF
Å∞ F+¨ªº=„HÍÅ∞.)
4. „áêã¨=Ú („Ñ¨H©~°‚.23): 'áê^ŒO|∞#O „|^äŒ=∞ kfifÜ«∂Hõ∆~°O|∞Å∞
=o„áêãÖ|∞Å∞ <åñ|_»∞—. Ñ¨^ŒºOÖ’ „Ñüáê^ŒOÖ’#∂ Ô~O_»=JHõ∆~åxH˜ „áêã¨
Jx ¿Ñ~°∞. L^•. 'NÅ`«‰õΩO „ÉÏñ Hõ~Ú—. DHõO^ŒÑ¨^Œºáê^ŒOÖ’ Ô~O_»=^≥·# 'Å—
=~°‚O „áêã¨.
5. =o U(„Ñ¨H©~°‚.23): 'áê^ŒO|∞#O „|^äŒ=∞kfifÜ«∂Hõ∆~°O|∞Å∞
=o„áêãÖ|∞Å∞ <åñ|_»∞—. Ñ¨^ŒºOÖ’ „Ñüáê^ŒOÖ’#∂ "≥Ú^Œ\ ˜JHõ∆~åxH˜ =o
Jx ¿Ñ~°∞. L^•. 'NÅ`«‰õΩO „ÉÏñ Hõ~Ú—. DHõO^ŒÑ¨^Œºáê^ŒOÖ’ 'N— =~°‚O
"≥Ú^Œ\ ˜k, HÍ|\˜ì =o.
000000000
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

229
"åºã¨Ñ¨„â◊flÅ∞
ÉÏÅ"åºHõ~°}O – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO
1. aO^Œ∞=Ù#∞ QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
'aO^Œ∞ ~°#∞™êfi~ó° — J#∞™êfi~åxH˜ aO^Œ∞=Ù Jx ãÖ[˝. ã¨∞#flÜ∞Õ J#∞™êfi~O° .
Wk ã¨fi~åxfl J#∞ãïOKÕ LO@∞Ok.
aO^Œ∞ÉèË^•Å∞
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`åÅÖ’ aO^Œ∞=Ù xO_»∞ã¨∞#flQÍ XˆH q^èOŒ . `≥Å∞QÆ∞Ö’ =∂„`«O
1. YO_»aO^Œ∞=Ù 2. Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù Jx Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞. Wq XH˘¯Hõ¯\˜ =∞m§
1. ã≤^ŒúO, 2. ™ê^èŒºO Jx Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞.
1. ã≤^ŒúYO_»aO^Œ∞=Ù : â◊|ÌOÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ (ã≤^Œú "≥∞ÿ) L#fl ã¨∞#fl
ã≤^ŒúYO_»aO^Œ∞=Ù. L^•. pñHõ\ ˜. =¸ñ_»∞.
2. ã≤^ÑúŒ Ó¨ ~°a‚ O^Œ∞=Ù : â◊|OÌ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ L#fl xO_»∞ã¨∞#fl ã≤^ÑúŒ Ó¨ ~°a‚ O^Œ∞=Ù.
L^•. =OHõ, K≥O|∞.
3. ™ê^è Œ º YO_» a O^Œ ∞ =Ù : "åºHõ ~ ° } OKÕ ` « ™êkè O Ñ¨ | _ç # J~° ã ¨ ∞ #fl
™ê^èŒºYO_»aO^Œ∞=Ù. L^•. Ñ¨ÓK≥ñ QÆÅ∞=Å∞, ~å=Úñ_»∞.
4. ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù : "åºHõ~°}OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_ç#xO_»∞ã¨∞#fl
™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù. L^•. Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞, `ÕO@∞¡.
aO^Œ∞ã≤u÷
Ñ¨~∞° +¨ã~¨ à° ÏÅ‰õΩ=ÚO^Õ : 1. 'ãÖã¨¯ $`«"∞Õ `«~O° |∞ Å~Ú#`≥Å∞ñQÆ∞â◊|OÌ |∞Å
Ü«∞O^Œ∞ñ |~°∞+¨ã¨~°à◊O|∞Å‰õΩ =ÚO^Õ aO^Œ∞=Ù HÍ#O|_»∞K«∞#flk.— Ñ¨~Ú
<åÅ∞QÆ∞~°HÍ Å~Ú#aO^Œ∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_» `≥Å∞QÆ∞Ö’ HõK«@`«Ñ¨(Ñ¨~°∞ëêÅ∞)
QÆ[_»^Œ|(ã¨~°àÏÅ∞) J<Õ=~å‚Å‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ LO\Ï~Ú. L. pñHõ\ ˜,
K≥O|∞, HõÅñ‰õΩÅ∞, Ñ¨ÓK≥OQÆÅ∞=Å∞.
HÍ|\˜ì JK«Û`≥#∞QÆ∞=∂@ÅÖ’ ã≤÷~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞ =ÙO_»^Œ∞.
ãÖã¨¯ $`« ã¨=∂ÅÖ’ =∂„`«O ã≤~÷ åxH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞ =ÙO_»=K«∞Û. ãÖÑ¶∂¨ `«=Ú,
HõO™êi.
Ñ¨ÔŒ #_»∞=∞ JK«∞Û LO_»^∞Œ QÍ|\˜ì JK«∞Û‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞=Ù LO_ÕJ=HÍâ◊"∞≥
ÖË^Œ∞.
#∞_ç`˘e„Ç¨Ïã¨fiO g∞^Œ YO_»"≥∞: 2. 'Jñ\WñHõK«∞ñ_»∞â◊|ÌO|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê
#∞_ç`˘e„Ç¨Ïã¨fiO|∞ q∂ñ^Œ YO_»aO^Œ∞=Ù#∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞ ÖË=Ù—
Ñ¨ÔŒ Ö’ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ „Ç¨Ï™êfixH˜ `«~∞° "å`« ã≤^úŒ =∞~Ú<å, ™ê^èºŒ "≥∞<ÿ å J~°ã∞¨ #fl
LO_»^∞Œ .
Jñ@–WñHõ–WñQÆ–K«∞ñ_»∞ J<Õ<åÅ∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅÖ’ =∂„`«O LO@∞Ok.
Zñ_»∞, Wñ_ç W`åº^Œ∞Å∞ JÑ¨^•(Ñ¨`«ºÜ«∂)Å∞.
n~°…O g∞^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚O LO_»^Œ∞ : 3. 'n~°…=Úq∂ñ^Œ ™ê^èŒºÑ¨Ó~°‚=Ú ÖË^Œ∞.—
â◊|ÌOÖ’ ZHõ¯ _≥·<å n~å…xH˜ `«~°∞"å`« "åºHõ~°}OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_ÕÑ¨Ó~°‚aO^Œ∞
=ÙO_»^Œ∞. "åñ_»∞ – ~åñ_»∞ J<ÕsuQÍ J~°ã¨∞#fl LO@∞Ok. "åOK«∞ HÍOK«∞
J<Õq^èŒOQÍ n~°…Og∞^Œ ã≤^ŒúÑ¨Ó~°‚ aO^Œ∞ =ÙO_»=K«∞Û.
J~°ã¨∞#fl‰õΩ xO_»∞ã¨∞#fl : 4. '„Ç¨Ïã¨fi=Úq∂ñkYO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩñ
|∂~°a‚ O^Œ∞=Ù "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞#∞— „Ç¨Ï™êfixH˜ `«~∞° "å`« L#fl J~°ã∞¨ #fl‰Ωõ (ã≤^úŒ
"≥∞<ÿ å, ™ê^èºŒ "≥∞<ÿ å) qHõÅÊOQÍ xO_»∞ã¨∞#fl =ã¨∞OÎ k. J~°O\˜– J~°ñ\˜, géÕ_ç–
gé˜ñ_ç.
5. 'ã¨=∂#Ñ¨^=Œ Ú#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥ÅK¡ À YO_»aO^Œ∞=Ù
#‰õΩO |∂O°‚O |QÆ∞— UHõÑ¨^ŒOÖ’ ãÖÜ«ÚHõÎ=~°‚O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ^•xH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl J~°ã¨∞#fl‰õΩ x`«ºOQÍ xO_»∞ã¨∞#fl =ã¨∞ÎOk. J~°O@∞¡, `ÕO@∞¡.
"åºHõ~°}Ï #fl#∞ãïOz xO_»∞ã¨∞#fl‰õΩ J~°ã¨∞#fl ~å=@O ÖË^Œ∞.
Ö’ÑÖ : aO^Œ∞=Ù‰õΩ ÃÑ·#∞#fl Ñ¨~°∞+¨ã¨~°àÏÅ∞ ã≤÷~åÅ∞QÍ =∂ˆ~ @Ñ¨Ù_»∞
PaO^Œ∞=Ù Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. fñQÆ – f=, <åñ_≥=Ú – <å}ˇ=Ú.
ã¨∞#fl‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flJK«∞Û Ö’Ñ≤OKÕ@Ñ¨Ù_»∞ ^•x`Àáê@∞ ã¨∞#fl ‰õÄ_®
Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. á⁄Åñu ´ á⁄eÎ.
H˘xflÜ≥∞_»Å Ñ¨~ÚÇ¨ÏÅ∞¡g∞k JK«∞Û Ö’Ñ≤Oz ãÖÜ«ÚHõÎ =∞ÜÕ∞º@Ñ¨Ù_»∞
=ÚO^ŒiJ~°ã¨∞#fl Ö’Ñ≤OK«_»O L#flk. =∂ñ_»∞K«∞ – =∂_»∞Û.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 231
2. ^ŒO`«º`åÅ=ºK«[Å#∞ QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#O_ç.

JK«Û`≥#∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’ K«[Å∞ ^ŒO`åºÅ∂, `åÅ"åºÅ∂ Jx ~Ô O_»∞ q^è•Å∞.
`åÅ"åºÅ∞ : `åÅ∞=Ùã¨Ç¨ Ü«∞O`ÀÕ LK«ÛiOÑ¨|_Õq `åÅ"åºÅ∞. 'WDZUÅO
QÆ∂_ç#K«[Å∞ `åÅ=ºO|∞Å∞— JK«Û`≥#∞QÆ∞=∂@ÅÖ’ K«[Å∞ W, D, Z, U J<Õ
JK«∞ÛÅ`À QÆ∂_ç L#flÑ¨Ù_»∞ `åÅ"åº Å=Ù`å~Ú. L^•. zÅ∞Hõ – *Ë*ˇ.
^Œ O `åºÅ∞ : ^Œ O `åÅã¨ Ç ¨  Ü« ∞ O`À Ñ¨ Å ∞Hõ | _Õ K « [ Å∞ ^Œ O `åºÅ∞.
'JPLTXFBÅO QÆ∂_ç#K«[Å∞ ^ŒO`«ºO|∞Å∞.— JK«Û`≥#∞QÆ∞=∂@ÅÖ’
K«HÍ~°[HÍ~åÅ∞ J, P, L, T, X, F, B J<ÕJK«∞ÛÅ`À ‰õÄ_ç`Õ ^ŒO`åº
Å=Ù`å~Ú. K«O^Œ=∂=∞. *∫‰õΩ. "≥Ú.
JK«Û`≥#∞QÆ∞Ö’ K«[Å∞ SHÍ~°O`À Hõeã≤ LO_»=Ù. K≥·^Œ=Ú, K≥·=Ù J<Õsuq
JÖÏHõ∆}˜HÍÅ∞. HÍ|\˜ì K≥·, *ˇ· J<Õq JK«Û`≥#∞ñQÆ∞Ö’ ^ŒO`åºÖÏ `åÅ"åºÖÏ
J<ÕãÖ^ÕÇ¨xH˜ `å=Ù ÖË^Œ∞,
ã¨fi~°ãO¨ kè [~°QHÆ Ñõ Ó¨ ~°fiO K«[Å∞ ^ŒO`«º`åÅ"åºÅÖ’ Uq J=Ù`åÜ≥∂ ãÖkè
[iy#`«~∞° "å`« UJK«∞Û`À QÆ∂_ç<å, Ñ¨Ó~åfi=ã¨Ö÷ ’x ^ŒO`«º`åÅ=º`«ÖË LO\Ï~Ú.
„`åK«∞ { Uk, „`å KÕk. W@ ãÖkèH˜ Ñ¨Ó~°fiO L`«fiO`À QÆ∂_»@OKÕ`« ^ŒO`«º
"≥∞ÿ#K«HÍ~°O ãÖkè Ü≥ÿ∞#`«~°∞"å`« UHÍ~°O`À ‰õÄ_çL<åfl `åÅ=ºO QÍ‰õΩO_®
Ñ¨Ó~°fiã≤÷u ##∞ãïOz ^ŒO`«º"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ Ñ¨zÛ{P‰õΩ – Ñ¨KåÛ‰õΩ –
J#flÑ¨Ù_»∞ `åÅ=ºO. ^ŒO`«ºOQÍ ÑëH˜`Õ Ñ¨K«ÛxP‰õΩ (Ñ¨K«Û{P‰õΩ) Jx J~°÷O.
WÖÏˆQ, JK«∞Û { S#k – J K≥·Û#k "≥Ú.
LÉèíÜ«∂Å∞? : 'XHÍ<˘HõKÀ [HÍ~°O |∞ÉèíÜ«∞O|∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„áœ_è»"åºHõ~°Î [HÍ~° =ÚÉèíÜ«∞O J=Ù`«∞O ^Œx K≥áêÊ_»∞.. fÜ«∞ñQÆñ |OK«^•~°
"≥#∞nÜ«∞ñQÆ— W`åº^Œ∞ÅÖ’ K«HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯#flã≤÷u L#flk.
WÖÏ K«[Å∞ H˘xflÜ∞≥ _»Å LÉèÜ í ∞« =Ú Å=Ù`å Ü«∞x K≥ÑÊ¨ =Åã≤L#flk. „áœ_è"» åºHõ~Î°
'XHõJ~°÷=Ú# ^ŒO`«º=Ú#∞ "Õ~˘HõJ~°÷=Ú# `åÅ=º=Ú#∞ JQÆ∞— #<åfl_»∞. HÍQÍ
Wq Xˆ H ™êi ^Œ O `« º `åÅ=ºO(LÉè í Ü « ∞ O)QÍ LK« Û iOÑ¨ | _» _ » O ÖË ^ Œ ∞ .
J@∞=O\˜LKåÛ~°}O JãÖÉèí=O ‰õÄ_®. HÍ|\˜ì K«[Å∞ ^ŒO`åºÖ’ HÍHõ
`åÅ"åºÖ’ U^À XHõ>Ë J=Ù`å~Ú `«Ñ¨Ê LÉèíÜ«∞O HÍ=@O ÖË ^Œx QÆ∞iÎOKåe.
™êOã¨¯ $uHõK[« Å∞
K«[Åq+¨Ü«∞OÖ’ ^ŒO`«ºO, `åÅ=ºO J<ÕÉèË^ŒO JK«Û`≥#∞QÆ∞Ö’<≥.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ K«[Å∞ UJK«∞Û`À ‰õÄ_ç L<åfl `åÅ"åºÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J=Ù`å~Ú.
HÍ|\˜ì ^•x ##∞ãïOz `≥#∞QÆ∞Ö’x ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂ÅÖ’ ‰õÄ_® K«[Å∞ UJK«∞Û`À
QÆ∂_ç<å `åÅ"åºÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J=Ù`å~Ú. K«O„^Œ∞ñ_»∞. *ˇ·„`«Ü«∂„`« "≥Ú.
'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO kHÍ~åO`«=Ú Å~Ú#â◊|Ì=ÚÅÜ«ÚÑ¨^è•K«[Å∞
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^ŒO`«º=Ú ÅQÆ∞#∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’#∞ K«[Å∞ ^ŒO`åºÅ∞ HÍ=@O H˘xflãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ L#flk.
~ÀK«∞Å∞ – "åAÅ∞ "≥Ú.
~åA : '=∞é˜Ü«Ú ~åAâ◊|ÌO ÉÁHõ¯\˜ ^ŒO`«ºÜ«ÚHõÎO|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx
ã¨∂i L`«fiO`À QÆ∂_ç#Ñ¨Ù_»∞ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞ "≥∞ÿ# '~åA— J<Õâ◊|ÌOÖ’x[HÍ~°O
^ŒO`«º"≥∞ J=Ù`«∞O ^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . =∞Ç¨~åA, YQÆ~åA "≥Ú. WÖÏ K≥ÑÊ¨ @OKÕ`«
áêO_»∞~å*Ï, K«O„^•! ~å["å? W`åº^Œ∞ÅÖ’ '~å[—â◊|ÌOÖ’x[HÍ~°O `åÅ=º"≥∞
J=Ù`«∞O ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.
'~åA "≥·Hõ$`«O |x H˘O^Œ éO^Œ∞~°∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „áœ_è»"åºHõ~°Î ^ŒO`«º
"≥∞#ÿ [HÍ~°O QÆÅ '~åA— JK«Û`≥Å∞ñQÆ∞Ñ¨ÔŒ HÍ=@O H˘O^Œé=˜ ∞`«OQÍ K≥áêÊ_»∞.
J~Ú<å ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞ "≥∞ÿ#~åAâ◊|ÌOÖ’ ^ŒO`«º`« JOwHõiOÑ¨=Å¿ã L#fl ^Œx
'=∞Ç¨~åA— "≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÅ∞ x~°∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
WOHÍ JK«∞Û (ã¨fi~°O) "≥Ú^Œ Öˇ·#H˘xfl `«`«û=∂ÅÖ’ ^ŒO`«º`« qxÑ≤ã¨∞ÎOk.
^ŒO`«º`åÅ"åºÅ ã¨=~°‚`«
'`«∞ÖÏºã¨º„Ñ¨Ü«∞`«flO ã¨=~°‚"£∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«OÖ’ `åÅ∞=Ù "≥Ú^Œ
Å~Ú#™ê÷<åÅ∂, ã¨Ê $+Öì "≥Ú^Œ Öˇ#· „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∂ ã¨=∂#OQÍ L#fl=~å‚Å∞ ã¨=~å‚
Åx K≥Ñ¨Ê|_çOk. `≥#∞QÆ∞Ö’xÔ~O_»∞q^è• Å~Ú#K«[Å∂, ã¨Ê $+¨ì„Ñ¨Ü«∞`«flO
ã¨=∂#OQÍ QÆe#æ "Õ J~Ú<å `åÅ=ºK«[Å‰õΩ `åÅ∞=Ó, ^ŒO`«ºK«[Å‰õΩ ^ŒO`åÅ∂
™ê÷#O HÍ=@OKÕ`« JHõ¯_» ÉèË^ŒO LOk. JO^Œ∞ˆH ã¨∂i „Ñ¨`ÕºHõOQÍ
'^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°O‚ |∞Å∞— Jx g\˜H˜ ã¨=~°`‚ #« ∞ ã¨∂„uOKå_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=~°º‚ „Ñ¨Ü∂≥ [#O

^ŒO`«º`åÅ=ºK«[Åã¨=~°‚`«‰õΩ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ã¨∂i q=iOKå_»∞.
'`åÅ=ºK«HÍ~°O|∞ ^ŒO`«ºK«HÍ~°O|∞#‰õΩ, `åÅ=º[HÍ~°O|∞ ^ŒO`«º[HÍ~°O|∞#‰õΩ#∞
„QÍÇ¨ÏHõ=ÚÅ∞— JO>Ë PÜ«∂ã¨÷ÖÏÅÖ’ `åÅ=ºK«[ÅKÕ`« ^ŒO`«ºK«[Å∞ ‰õÄ_®
„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_ç `åÅ=ºK«[Å‰õΩ qkèOz# PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ ^ŒO`«ºK«[Å‰õΩ ‰õÄ_®
~å=@O D™ê=~å‚ºxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[#O.
'HõK«@`«Ñ¨Å∞ Ñ¨~°∞+Ö|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x `åÅ=ºK«HÍ~°OKÕ`«
^ŒO`«ºK«HÍ~°O „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì Dã¨∂„`«OKÕ`« `åÅ=ºK«HÍ~åxH˜
qkèOÑ¨|_ç#Ñ¨~°∞+Ö J<ÕãÖ[˝ ^ŒO`«ºK«HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® ã≤kúOz Jn Ñ¨~°∞+¨"Õ∞
J=Ù`«∞Ok.
'QÆ[_»^|Œ Å∞ ã¨~à° O◊ |∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x`åÅ=º[HÍ~°OKÕ`« ^ŒO`«º[HÍ~°O
‰õÄ_® „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì nxKÕ`« `åÅ=º[HÍ~åxH˜ qkèOÑ¨|_ç#ã¨~à° O◊
J<ÕãÖ[˝ ^ŒO`«º[HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® ã≤kúã¨∞ÎOk.
WÖÏˆQ '„Ñ¨^äŒ=∞q∂ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O KÕ`« Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ `åÅ=ºK«HÍ~åxH˜ qkèOÑ¨|_ç# ã¨HÍ~å^Õâ◊O
^ŒO`«ºK«HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. W`«_»∞ { z#fl – W`«ñ_»∞ ã≤#fl. JÑ¨Ù_»∞ {
K«xÜ≥∞ – JÑ¨Ù_»∞ ã¨xÜ≥∞ "≥Ú.
W@∞=O\˜„Ñ¨Ü≥∂[<åÅHÀãÖ ^ŒO`«º`åÅ=ºK«[Å‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ™ê=~°‚ºO
qkèOÑ¨|_çOk.
3. „^Œ∞`åxfl QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
PO„^èŒ"åV‡Ü«∞OÖ’ „^Œ∞`åxH˜ XHõ„Ñ¨`ÕºHõ™ê÷#O U~°Ê_çOk. „^Œ∞`«O Uk
J<Õq+¨Ü«∞OÖ’ q"å^•Å∞ KåÖÏ L<åfl~Ú.
„^Œ∞`«ãÖ[˝: '„^Œ∞`« =∞#ñQÍ <˘Å¡xÜ≥∞_» =∞é˜yáÈ=Ù#k— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î
„^Œ∞`«ãÖ*˝#∞ q=iOKå_»∞. J#=ã¨~°O J#∞‰õΩ#flÑ¨Ù_»∞ Ö’Ñ≤OzáÈÜÕ∞k HÍ|\˜ì
J@∞=O\˜k „^Œ∞`«O Jx Jaè„áêÜ«∞O. =K≥Û#∞–=K≥Û. nxx ~°∂_è»ãÖ[˝QÍ
QÆ∞iÎOÑ¨^ŒQÆ∞#∞.
#HÍ~°O : '„^Œ∞`åM’º #ó— J<ÕPO„^èŒâ◊|ÌzO`å=∞}˜ÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz
z#flÜ«∞ã¨∂i ‰õÄ_® '#HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«O|∞— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. #HÍ~°O JO>Ë
á⁄Å∞¡#HÍ~°O (<£). '„^Œ∞`åO`«=Ú Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞—
J<Õã¨∂„`«O=^ŒÌ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Åz=i „^Œ∞`åxfl á⁄Å∞¡#HÍ~°OQÍ<Õ z#flÜ«∞
„Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
™ê^è•~°}O HÍ^Œ∞ : ™ê^è•~°}OQÍ á⁄Å∞¡#HÍ~°O JxflKÀ@¡ „^Œ∞`«O J~Ú`Õ
#HÍ~°O z=~° QÆey#Ñ¨^•Å∞ Jhfl „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞ J=Ù`å~Ú. HÍx ã¨∂i
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞ ÖË"À „Ñ¨`ÕºHõOQÍ q=iOKå_»∞. HÍ|\˜ì ã¨∂i ¿Ñ~˘¯#fl„^Œ∞`«
„Ñ¨H$õ `«∞ÅÑ¨\Hì˜ Öõ ’ KÕ~x° Ñ¨^•Å∞ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞Å∞ HÍ=Ù. JO>Ë J@∞=O\˜âÉ◊ ÏÌÅÖ’
z=~° #HÍ~°O L<åfl, Jk „^Œ∞`«O HÍ^Œ∞ J<åe. #HÍ~°O JxflKÀ@¡ „^Œ∞`«"Õ∞,
HÍx #HÍ~åO`åÅ∞ Jhfl „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞ HÍ=Ù Jx K≥Ñ¨Ê_»O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞ QÆ^•.
ã¨∂i K«∂Ñ≤#„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHÍÅÖ’ 1. kfifÜ«∞, `å#∞, <Õ#∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’
„^Œ∞`«O« „Ñ¨`º« Ü«∞O. 2. `«$fÜ«∂^Œ∞ÅÖ’ #HÍ~°O PQÆ=∞O. 3. JÜ«Úº<£ J<ÕKÀ@
L#fl#HÍ~°O J=ºÜ«∞O. 4. =Öˇ<£ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ „^Œ∞`«O „Ñ¨Hõ$uQÆ`«O.
HÍ|\˜ì 1.„Ñ¨`«ºÜ«∞QÆ`«O 2. PQÆ=∞O, 3. J=ºÜ«∞O 4. =Öˇ„Ñ¨Éèí$`«∞ÅÖ’
â◊|ÌQÆ`«=¸ J~Ú##HÍ~°O =∂„`«"Õ∞ „^Œ∞`«O.
#∞=~°‚O : ã¨∂i=∞`«OÖ’ „^Œ∞`«O #∞=~°‚O J#\ÏxH˜ H˘xfl P^è•~åÅ∞
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
1. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõãÖ[˝#∞ K≥Ñ≤Ê#KÀ@ á⁄Å¡#HÍ~åxfl K«∂Ñ≤#ã¨∂i
„^Œ∞`«HÍ~åºÅ#∞ „Ñ¨îŒ ≈OKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ „^Œ∞`åxfl #∞=~°O‚ QÍ K«∂Ñ≤OKå_»∞. Ñ¨ÓK≥#∞
HõÅ∞=Å∞ – Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞ "≥Ú.
2. „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`åfixfl q=iOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ 'ã¨fi`«fi =∞#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ
„Ñ¨Hõ$uÉèÏ==Ú— Jx K≥Ñ≤Ê „^Œ∞`«ã¨fi`«fiã≤÷ux Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞, =K≥Û#∞ QÀ=Ù
Å<Õq^èŒOQÍ #∞=~å‚<Õfl K«∂áê_»∞. nxx|\˜ì „^Œ∞`«OÜ≥ÚHõ¯ ã¨Ç¨Ï[~°∂ÑÖ #∞
J<Õf~°∞QÍ L#fl@∞¡ „QÆÇ≤ÏOKåe.
3. 'g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡`À QÆ∂_çH˘#∞@— J<ÕãÖâı¡+¨#∞ „^Œ∞`åxH˜ qâı+¨HÍ~°ºOQÍ
qkèOK«\Ïxfl |\˜ì „^Œ∞`«O #∞ Jx „QÆÇÏ≤ OK«H`õ Ñ« Ê¨ ^Œ∞. á⁄ÖË¡ J~Ú`Õ ãÖâı+¡ q¨ ^è•#O
=º~°÷O. „^Œ∞`«OÖ’x ã¨fi~°O Ö’Ñ≤OK«@"Õ∞ ãÖâı¡+¨q^è•<åxH˜ „Ñ¨^è•#„Ñ¨Ü≥∂[#O.
á⁄Å∞¡ á⁄Å∞¡QÍ LO_»\Ïxfl qâı+ÖQÍ K≥Ñ¨Ê=Åã≤#J=ã¨~°O ÖË^Œ∞ QÆ^•.
4. WÖÏˆQ J=™ê#OÖ’ „^Œ∞`«ã¨fi~åxH˜ Ö’Ñ¨=¸, „^Œ∞`«O|∞g∞^Œ #HÍ~°O|∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

QÍ#O|_çÜ≥∞_ç, "≥Ú^Œ Öˇ·#q^è•<åÅ∞ „^Œ∞`«O ˆH=ÅO á⁄Å∞¡ #HÍ~°O HÍ ^Œx

`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
5. „^Œ∞`åxfl qkèOz#KÀ@¡ ã¨∂i ^•^•Ñ¨Ù JxflKÀ@¡ '#∞—=~å‚<flÕ K«∂Ñ≤OK«@O
|Å "≥∞ÿ#„Ñ¨=∂}O.'Å∂@∞ì _»∞&µ˝# ÔH_»∞`«=~°‚O|∞Å∞ „^Œ∞`åO`«O|∞ ÅQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’ „^Œ∞`åxfl qkèã¨∂Î 'HõeÔQ_»∞#∞, HõÅ∞QÆ∞`«#∞— Jx „^Œ∞`åxfl '#∞—
=~°O‚ QÍ K«∂Ñ≤OKå_»∞. K«∂áê_»∞. W@∞=O\˜ãÖ÷¨ ÏÅ∞ „^Œ∞`«O #∞ =~°O‚ J<ÕJOâßxfl
xâ◊Û~Úã¨∞#Î flk.
J™ê^è•~°}O:
W@∞=O\˜P^è•~åÅ#∞|\˜ì ™ê^è•~°} "≥∞#ÿ #HÍ~°O „^Œ∞`«O HÍ^Œ∞. H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ
ÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey#^Õ „^Œ∞`«O. Jx ã¨∂i=∞`«O `≥eÜ«∞=K«∞Û.
nxx QÆ∞iÎOz#„áœ_è"» åºHõ~Î° '#HÍ~°O |™ê^è•~°}O|∞ „^Œ∞`«O|∞— Jx ã¨∂„uOz
'„Ñ¨`«ºÜ«∂QÆ=∂=ºÜ«∂`«‡Hõ "≥∞ÿ L`«fiqt+¨ìO |~Ú##HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«°O|∞— Jx
q=iOKå_»∞. Wk ã¨∂i `«#ã¨∂„`åO„^è"Œ åºHõ~}° OÖ’ K≥ÑÊ≤ #– 'qÉèHí ÍÎ ºQÆ=∞Kå~À÷
#∞ „~°∞`Ì ó« — J<ÕÅHõ}
∆ ÏxH˜ J#∞"å^Œ"∞Õ . ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~} ° OÖ’ WOHÍ JkèHOõ QÍ
'=Öˇ#∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÅÖ’ â◊|ÌQÆ`« "≥∞ÿ##∞=~°‚O ‰õÄ_® „^Œ∞`«O HÍ=@O
x~°∂Ñ≤OKå_»∞. J=ºÜ«∂`«‡HõO J<Õ^•x`À Wk ‰õÄ_® ãÖ„QÆÇÏ≤ OÑ¨|_»∞`«∞O ^Œx
„áœ_è»"åºHõ~°Î ÉèÏqOzLO_»=K«∞Û.
WOHÍ ÉÏÅ"åºHõ~°}O Hõ<£{^À~Ú´HõO^À~Ú, Hõ<ÀÌ~Ú Jx L^•Ç¨ÏiOz#
ã¨Ö÷ ÏÅ#∞ |\˜ì 'Hõ<—£ "≥Ú^Œ Öˇ#· KÀ@¡ â◊|QÌ `Æ #« HÍ~°ÑÙ¨ á⁄Å∞¡ „^Œ∞`«O Jx ã¨∂zOz#@∞¡
ÉèÏqOKåe.
„^Œ∞`« "≥∞ÿ#~¸#∞=~°‚O PÜ«∂ã≤÷`«∞ÅÖ’ W`åfixfl á⁄Ok 'x— Jx J~Ú<å,
'UHõ^Õâ◊qHõ$`« =∞##º=`ü— J<Õ<åºÜ«∂xfl J#∞ãïOz „^Œ∞`«"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
=#=Ú#∞, ~å=Úx, ~å=Ú<£.
#∞,x,<£ J<ÕD=¸_çO\˜Ö’ #HÍ~°O ã≤~÷ O° QÍ (=∂~°‰Ωõ O_®) L#flk. HÍ|>Ëì
zO`å=∞}˜ #∞=~å‚xfl „^Œ∞`«OQÍ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_®, '„^Œ∞`åM’º #ó— Jx '#HÍ~°O|∞
„^Œ∞`«O|∞—QÍ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.#∞=~å‚<Õfl „^Œ∞`«OQÍ K≥Ñ≤Ê<å,
Dã¨÷ÖÏÖ’¡ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞.
HÍQÍ ÉÏÅ"åºHõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz –
1.„Ñ¨`«ºÜ«∞O : `å#∞, <Õ#∞, K«^Œ∞=Ù#∞. 2. PQÆ=∞O : <åKÕ`«#∞, Éèí‰õΩÎ_»#∞
3.J=ºÜ«∞O : JÜ«Úº#∞, ~å=Ú_»∞#∞ 4. â◊|ÌQÆ`«O : =Öˇ#∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#J=ºÜ«∂ÅÖ’ â◊ÉÏÌ=Ü«∞=OQÍ L#fln, J~Ú#'#∞—=~°‚O „^Œ∞`«O.
JkÜ«Ú#∞ <åæH,õ Hõ<ÀÌ~Ú "≥Ú^Œ Öˇ#· H˘xflãÖ÷¨ ÏÅÖ’ „^Œ∞`« "≥∞#ÿ #∞=~°O‚ #∞O_ç
U~°Ê_ç#k HÍHõ, ã¨Ç¨Ï[OQÍ á⁄ Å¡~Ú##HÍ~°O „^Œ∞`«O HÍ=@O qâı+ÖQÍ
„QÆÇ≤ÏOÑ¨=Åã≤LOk.
4. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ#∞ QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’xÑ¨^•Å∞ Jhfl „^Œ∞`åxfl|\˜ì Hõà◊Å∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞ Jx
Ô~O_»∞q^è•Å∞ J=Ù`«∞<åfl~Ú.
„^Œ∞`«O : '#HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«O|∞—. „áœ_è»"åºHõ~°}O '#HÍ~°O |™ê^è•~°}O|∞
„^Œ∞`«O|∞— Jx ¿Ñ~˘¯#flk. „Ñ¨`º« Ü«∞O QÍh, PQÆ=∞O QÍh, J=ºÜ«∞O QÍh J~Ú
L`«fiO`À ‰õÄ_çL#fl#HÍ~°O JO>Ë '#∞—=~°O‚ „^Œ∞`«O. =Öˇ#∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· J=ºÜ«∂ÅÖ’
z=i #∞ =~°‚O ‰õÄ_» „^Œ∞`«"≥∞. „^Œ∞`« =∞~Ú#D#∞=~°‚O WHÍ~å^Œ∞ÅÃÑ· LO_ç
W`åfixfl á⁄Ok<å, ã¨fi~°O Ö’Ñ≤Oz á⁄Å∞¡QÍ L<åfl „^Œ∞`«"≥∞ J=Ù`«∞Ok. WÖÏ
#∞–x–<£ J<Õ"å\˜Ö’ ã≤÷~°OQÍ LO_Õ#HÍ~åxfl L^ÕÌtOKÕ zO`å=∞}˜ '„^Œ∞`åM’º
#ó— Jx ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡ „áœ_è»"åºHõ~°}O q=iOzOk. ã¨∂i ‰õÄ_® '#HÍ~°O|∞
„^Œ∞`«O|∞— J<åfl_»∞ zO`å=∞}˜ÖÏQÍ<Õ.
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞
'„^Œ∞`åO`«=Ú Öˇ·#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞— „^Œ∞`«O z=~°
QÆey#Ñ¨^•xH˜ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõO Jx ãÖ[˝. Wk „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$u Jx ‰õÄ_®
=º=Ç¨ÏiOÑ¨|_»∞`«∞Ok. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ#∞ z#flÜ«∞ã¨∂i WÖÏ q=iOKå_»∞.
1. ã¨∞|O`åÅ∞ :
1. „Ñ¨^äŒ=∂Hõ~ÚÑ¨\ ˜ìÜ≥ÚˆH¯`«~°=Ú Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅ∞ : <å=∞qÉèíHõÎºO`å
(ã¨∞|O`å)ÅÖ’ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î, Hõ~Ú, Ñ¨\ ˜ì, Ü≥ÚHõ¯ J<Õq `«Ñ¨Ê q∞ye# (UHõ,
|Ç¨ï=K«#) qÉèíH˜Î z=~° QÆey#q „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞.
kfifÜ«∞ – ##∞fl#∞ – ~å=Úx† `«$fÜ«∞ – <åKÕ`«#∞, <å`À_»#∞†
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

K«`«∞i÷ – <åH˘é‰õΩ#∞† ÑÖK«q∞ – <å=Å##∞, <åHõO>ˇ#∞†

+¨+≤ª – <å‰õΩ#∞, =∂Ö’Ñ¨Å#∞† ã¨ÑÎ̈q∞ – =∂Ü«∞O^Œ∞#∞, Ñ¶¨∞@=Ú##∞ "≥Ú
2. <Õ#∞`å#∞ Ñ¨ÔŒ |∞Å∞ : „Ñ¨^=Œä ∂O`«=ÚÅÖ’ <Õ#∞, `å#∞ J<Õ~Ô O_»∞â◊ÉÏÌÅ∞
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞ Å=Ù`å~Ú.
2. uVO`åÅ∞ :
3. L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞ÃÑH· =õ K«#=ÚÅ∞ : „H˜Ü∂« Ñ¨^•(uVO`å)ÅÖ’ =~°=Î ∂#O "≥Ú^Œ
Öˇ·#Jxfl J~åúÅÖ’#∞ L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+ÜHõ=K«<åO`å Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞.
=K«∞ÛK«∞<åfl#∞ – =`«∞Î#∞ "≥Ú.
4. Éè∂í `«`^« ~úŒ å‡^Œº~°Hú°÷ õ „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«#O|∞Å∞ : „H˜Ü∂« Ñ¨^•ÅÖ’ WOHÍ
'Éèí∂`å~÷õ(e_»O`«)HÍÅ∂, `«^Œú~å‡^Œº~°÷(ÖÏO_»`«)HÍÅ∂ J~Ú#„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«<åO`åÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞. Éèí∂`« – =K≥Û#∞. `«^Œú~å‡k – =K«∞Û#∞. "≥Ú.
5. Pj~å^Œº~°O÷ |∞ Å~Ú#'Z_»∞,`«—=~°H‚ Oõ |∞Å∞ : Pjã¨∞û "≥Ú^Œ Öˇ#· J~å÷ÅÖ’
(Å∂_»O`«=ÚÅ∞) =KÕÛ Z_»∞, `« J<Õ„Ñ¨„`«ºÜ«∂ ÅO`«=∞O^Œ∞ QÆey#„H˜Ü«∂Ñ¨^•
Åhfl – „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞. „Ñ¨ã¨#∞flÅÜ≥∞º_»∞#∞, HÍ=Ù`«#∞ "≥Ú.
3. J=ºÜ«∂Å∞
6. â◊`«$`«∞=∂#O`«~°ºKÕ^•^Œº~°÷HõO|∞Å∞ :
1. â◊`«$„Ñ¨`«ºÜ«∂~°÷Hõ "≥∞ÿ# 'K«∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~°Ö’ L#flq,– KÕÜ«ÚK«∞#∞,
2. '`«∞=∞∞<£ „Ñ¨`«ºÜ«∂~°÷Hõ "≥∞ÿ# '#∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#flg – KÕÜ«∞#∞
(KÕÜ«∞QÍ). WHõ¯_» ÉèÏ=ÅHõ∆}O ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOKåe.
3. P#O`«~åº~°÷Hõ "≥∞ÿ# _»∞ „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#flg,– KÕÜ«Ú_»∞<£,
4. KÕ`ü, =$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}O J<ÕJ~å÷Å#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã '#— „Ñ¨`«ºÜ«∞O
z=~° HõÅg. KÕã≤#<£ – „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞.
7. =Öˇ„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ : =Öˇ "≥Ú^Œ Öˇ·#J=ºÜ«∂Å∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞. =Öˇ#∞,
áÈÖˇ#∞ "≥Ú. ã¨=ÚK«ÛÜ«∞O "≥Ú^Œ Öˇ·# J~°÷qâıëêÅ xKÕÛ '#∞— J<ÕJ=ºÜ«∞O
„^Œ∞`«O. HÍ|\˜ì Jk z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞Å∞. ã‘`Ü « Ú« #∞, ~å=Ú_»∞#∞
"≥Ú.
5. Hõà◊Å#∞ QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
'„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ QÍxâ◊|ÌO|∞Å∞ Hõà◊ Å#O|_»∞—.
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞ÅÖ’ KÕ~°xÑ¨^ŒO Hõà◊ J<ÕãÖ[˝#∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. g\˜H˜ z=~°
#HÍ~°O („^Œ∞`«O) LO_»^Œ∞. ã¨∂i ¿Ñ~˘¯#fl„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å ##∞ãïOz Hõà◊Å#∞
WÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
1. ã¨∞|O`åÅ∞ :
1. „Ñ¨^äŒ=∂Hõ~ÚÑ¨\ ˜ìÜ≥ÚHõ¯qÉèí‰õΩÎÅ∞: '<Õ#∞—, `å#∞ J<ÕÔ~O_»∞Ñ¨^•Å∞ `«Ñ¨Ê
q∞ye#„Ñ¨^äŒ=∂O`åÅ∞ Hõà◊Å∞, Hõ~Ú J<ÕK«`«∞i÷, Ñ¨\ ˜ì J<ÕÑÖK«q∞, Ü≥ÚHõ¯
J<Õ+¨+≤ª, qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° Hõey#Ñ¨^•Å∞ Hõà◊Å∞. L^•. ~å=Úñ_»∞, q+¨µ‚=ÙÅ∞,
QÀ_», ~å=ÚxHõ~Ú, *Ï˝#=Ú#∞|\˜ì, Ç¨ÏiÜ≥ÚHõ¯ "≥Ú.
2. uVO`åÅ∞ :
2. L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«<`Õ ~« åÅ∞:: Éè∂í `«`^« ~úŒ å‡^Œº~°H÷ õ „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«<åÅ∂,
Jxfl J~å÷ÅÖ’#∂ L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞Ã+·Hõ=K«<åÅ∂ `«Ñ¨Ê q∞ye# „H˜Ü«∂Ñ¨^• Åhfl¡
Hõà◊Å∞. L^•. =K«∞ÛK«∞<åflñ_»∞, =zÛi =`«∞Î~°∞, ~å=Ù, ~åQÆÅ=Ú. "≥Ú.
3. J=ºÜ«∂Å∞ :
3. HÍÎfi~°H÷ Í^Œ∞Å∞: HÍÎ fi„Ñ¨`º« Ü«∂~°H÷ õ "≥∞#ÿ 'W— „Ñ¨`º« Ü«∞O z=~° QÆÅq, JÖÏˆQ
=ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷HÍ Öˇ·# HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ J~Ú#J=ºÜ«∂Å∞ Hõà◊Å∞. L^•.
ux, H˘@ìHõ, u@ìHõ "≥Ú.
'JHõ„Ñ¨`«ºÜ«∂O`å=ºÜ«∞O|∞ Hõà◊Ü«∞— Jx „áœ_è»"åºHõ°~°Î =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O Hõà◊
Jx Dq+¨Ü«∂<Õfl =∞~À™êi K≥áêÊ_»∞.
'=Öˇ „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞— QÍ|\˜ì =Öˇ„Ñ¨Éèí$`«∞ÅÖ’ KÕ~°x
J=ºÜ«∂Å∞ Hõà◊ Å=Ù`å~Ú. ZuÎe, XuÎe "≥Ú.
WÖÏ HõàÏ„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHÍÅ#∞ ÖÏHõ} ∆ ‰˜ Ωõ Å∞ qã¨~Î O° QÍ<≥ x~°∂Ñ≤OKå~°∞. WOHÍ
W`«~° "≥∞ÿ#qâıëêÅ#∞ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞|\˜ì „QÆÇ≤ÏOKåe.
6.ÅÑ¶Ú¨ =ÙÅ∂ JÅÑ¶Ú¨ =ÙÅ∂ S# Ü«∞~°Å=Å#∞ QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
'Ü«∞~°Å=Å∞ ÅÑ¶Ú¨ =Ù Åx Ü«∞ÅÑ¶Ú¨ =Ù Åx kfiq^èOŒ |∞Å∞' J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
`≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Ü«∞,~°,Å,=— J<Õ<åÅ∞QÆ∞=~å‚Å#∞ XH˘¯Hõ¯\˜ ÅÑ¶¨Ú =h, JÅÑ¶¨Ú =h
Ô~O_»∞ q^è•Å∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÅÑ¶¨Ú=Ù – JÅÑ¶¨Ú=Ù
'Ü«∞ ™ÈºKåÛ~°}Ë lÇ¨fi„QÀáê„QÆ=∞^èŒº=¸ÖÏ<åO â‹·käÅºO *ÏÜ«∞`Õ ã¨
ÅÑ¶¨¸KåÛ~°}:— U=~å‚xfl LK«ÛiOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ <åÅ∞Hõ tkèÅ =∞=Ù`«∞O^À (ã¨_»Å∞
– =^Œ∞Å∞QÍ J=Ù`«∞O^À) P=~°‚O ÅÑ¶¨Ú=Ù.
J@∞=O\˜ â‹·kèÅºO ÖËHõ ™ê^è•~°}OQÍ LK«ÛiOÑ¨|_ç`Õ P=~°‚O JÅÑ¶¨Ú=Ù.
LKåÛ~°}OÖ’x~Ú\˜ìÉèË^ŒOKÕ`«<≥ Ü«∞~°Å=Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ Ô~O_»∞q^è•
Å~Ú<å~Ú.
Ü«∞HÍ~°=Ú
ÅÑ¶¨Ú=Ù : 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ
Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞—— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« PQÆ=∞OQÍ =zÛ#Ü«∞HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù.
Ç¨Ïi { J`«ñ_»∞ – Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞ "≥Ú.
JÅÑ¶¨Ú=Ù : ãÖkè ÖËxKÀ@ PQÆ=∞ =∞~Ú#k `«Ñ¨Ê W`«~° "≥∞ÿ#Ü«∞HÍ~°O
Z@∞=O\˜ ^≥·<å JÅÑ¶¨Ú"≥.
Ç¨Ïi~ÚOK«∞ – (WÜ«Ú_®QÆ=∞OÖ’xÜ«∞HÍ~°O)
áÈÜ≥∞#∞ – (P^Õâ◊ =∞~Ú#Ü«∞HÍ~°O) "≥Ú.
fÜ«∞# – (â◊|ÌOÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flÜ«∞HÍ~°O)
ˆ~Ñ¶¨=Ú
ÅÑ¶¨Ú=Ù : ™ê^èŒ∞ˆ~Ñ¶¨ (~°) ÅÑ¶¨Ú=Ù. ÃÑ~°∞QÆ∞ – Hõ~°∞QÆ∞ "≥Ú.
JÅÑ¶¨Ú=Ù : â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨ (é) JÅÑ¶¨Ú=Ù. qé∞QÆ∞ "≥∞é∞QÆ∞ "≥Ú.
ÅHÍ~°=Ú
ÅÑ¶¨Ú=Ù : 'Å—HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù. `«Å – <≥Å "≥Ú.
JÅÑ¶Ú¨ =Ù : |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ _»,~°,Å,Å‰õΩ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ#à◊HÍ~°O
JÅÑ¶¨Ú=Ù.
_»– „`å_»∞ { Å∞ ´ „`åà◊√Å∞† ~°– U~°∞ { Å∞ ´ Uà◊√Å∞,
Å – áêÅ∞ { Å∞ ´ áêà◊√Å∞ – „`åà◊√¡ "≥Ú.
=~°=‚ ∂ÅÖ’ ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_ç#à◊HÍ~°O DJÅÑ¶Ú¨ à◊HÍ~°O HÍ^Œ∞. `«à√◊ ‰õΩ, Éˇà√◊ ‰õΩ
W`åº^Œ∞ÅÖ’ L#fl Pà◊HÍ~°O "Õ~˘Hõ\ ˜.
=HÍ~°=Ú
ÅÑ¶¨Ú=Ù : '„Ñ¨^äŒ=∞q∂ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
"≥Ú^Œ Öˇ·#ÅHõ∆}ÏÅKÕ`« Ñ¨HÍ~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ =zÛ#=HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù. J`«ñ_»∞
{ ÑëÔH – J`«ñ_»∞ =eÔH. T~°∞=Öˇ¡Å∞ "≥Ú.
JÅÑ¶¨Ú=Ù :Ñ¨HÍ~åxH˜ P^Õâ◊ =∞~Ú#k `«Ñ¨Ê "Õ ~°~Ú#=HÍ~° "Õ∞ ^Œ~Ú<å,
JÅÑ¶¨Ú=Ù.
zQÆ∞~°∞ – z=Ù~°∞ – (QÆHÍ~åx HÍ^Õâ◊ "≥∞ÿ#=HÍ~°O).
P=Ù (â◊|Ìã¨Ç¨Ï[ "≥∞ÿ#=HÍ~°O) "≥Ú.
7. PO„^èŒ ÉèÏ+¨ – ÉèË^•Å#∞ QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
ãÖã¨¯ $`«O#∞Oz, „áêHõ$`«O#∞Oz H˘xfl Ñ¨^•Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ Hõeâß~Ú.
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ H˘O`« L#flk. W@∞=O\˜ "≥Ú`«OÎ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏëê Ñ¨^•Å#∞
ÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ WÖÏ =sæHõiOKå~°∞.
1. `«`û« =∞O : 'ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«`∞« ÅºO |QÆ∞ÉèÏ+¨ `«`û« =∞O|∞—. ãÖã¨¯ $`«O`À
QÍx ÖË^• „áêHõ$`«O`À QÍx ã¨=∞OQÍ L#fl `≥Å∞QÆ∞â◊|ÌO `«`«û=∞O.
`≥Å∞QÆ∞qÉèí‰õΩÎÅ∂, qÉèíH˜Îxq∞`«ÎHÍ Å~Ú# „Ñ¨Hõ$uqHÍ~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ QÆeæ#
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂Å∞ Jx ã¨∂÷ÅOQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
1. ãÖã¨¯ $`«O`À ã¨=∞OQÍ L#flk ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O.
q^Œº – (q^•º). PHÍâ◊=Ú (PHÍâ◊ó)
2. „áêHõ$`«O`À ã¨=∞OQÍ L#flk „áêHõ$`«ã¨=∞O.
ã≤i. (ã≤s–„áêHõ$`«O) (Nó–ãÖã¨¯ $`«O)
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞, „áêHõ$`«ã=¨ ∂Å∞ `«`û« =∂Å∞. `«`û« =∂xfl '`«`û« — Jh Ñ¨Ó~°∞fiÅ∞
=º=Ç¨ÏiOKå~°∞. ã¨=∞, `«`û« =∂k ãÖ[˝Å∞ Hˆ =ÅO ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O J<ÕJ~°O÷ Ö’
=º=Ç¨ÏiOK«_»O ‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
2. `«^ƒŒ =ù O : 'ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«É=íè O |QÆ∞ÉèÏ+¨ `«^ƒŒ =ù O|∞— ãÖã¨¯ $`«O#∞Oz,
„áêHõ$`«O#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#ÉèÏ+¨‰õΩ `«^Œƒù=O Jx ãÖ[˝. nx<Õ Ñ¨Ó~°∞fiÅ∞ '`«[˚— Jh
=º=Ç¨ÏiOKå~°∞.
`≥Å∞QÆ∞qÉèí‰õΩÎÅ∞, qÉèíH˜Îxq∞`«ÎHÍÅ∞ J~Ú# =∂~°∞ÊÅHõO>ˇ =ÚO^Œ∞QÍ
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`« „Ñ¨H$õ `«∞Å∞ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥Ok`Õ Jq `«^ƒŒ "ù å Å=Ù`åÜ«∞x ã¨∂Å÷ OQÍ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
TÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.
1. ãÖã¨¯ $`«O#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#ÉèÏ+¨ 'ãÖã¨¯ $`«Éèí=O—. PHõã¨=Ú (PHÍâ◊ó)
2. „áêHõ$`«O#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì#ÉèÏ+¨ '„áêHõ$`«Éèí=O—.
(JKÕÛù~°O–„áêHõ$`«O) (Pâ◊Û~°º"£∞ – ãÖã¨¯ $`«O,)
ãÖã¨¯ $`«Éèí=, „áêHõ$`«Éèí"åÅ∞ `«^Œƒù"åÅ∞. „áêHõ$`«ã¨=∞Éèí"åÅ#∞ Q˘O^Œé∞
ãÖã¨¯ $`« Éèí"åÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê@O Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok.
3. ^Õâº◊ O : '„ueOQÆ^âÕ =◊ º=Ç¨~°ã^≤ OúŒ |QÆ∞ÉèÏ+¨ ^Õâº◊ O|∞—. „ueOQÆ^âÕ O◊ Ö’x
[#∞ÅÜ≥ÚHõ¯ =º=Ç¨~°O #∞Oz U~°Ê_ç#ÉèÏ+¨‰õΩ ^Õâ◊º =∞x ãÖ[˝.
Dâ◊ÉÏÌÅÑ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ "å\˜xQÆ∂iÛ `≥eÜ«∞_®xH˜ ^Õâ◊[#=º=Ç¨~° "≥ÚHõ¯>Ë
P^è•~°O. <Õ _ç`«~°„^•q_»ÉèÏ+¨Å#∞Oz ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk.
L^•. T~°∞ – ¿Ñ~°∞. "≥Ú.
4. „QÍ=∞ºO : 'ÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú |QÆ∞ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO|∞—. "åºHõ~}° ÏxH˜ q~°∞^ŒOú QÍ
L#fl ÉèÏ+¨‰õΩ „QÍ=∞º =∞x ¿Ñ~°∞. L^•. ~å=Ú}˜‚ – `≥™êÎ_»∞.
„QÍ=∞ºO ÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú . HÍ|\˜ì „QÍ=∂ºxfl HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨~å^Œ∞.
'„QÍ=∞ºO|∞ `«`*Î« Ï˚u=~°#‚ O|∞#O „|Ü≥∂QÍ~°O› |QÆ∞—, J<Õ„áœ_è"» åºHõ~}° ã¨∂„`«O
„QÍ=∞ºO ‰õÄ_» áê„`Àz`«OQÍ HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOKÕ J=HÍâ◊O HõeÊã¨∞Î#flk.
HÍx J@∞=O\˜KÀ@¡ ‰õÄ_® „QÍ=∞ºO „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»@O Ñ¨Ó~°fiHÍ"åºÅÖ’
"≥^ŒHõ=Åã≤L#flk.
„QÍÇ¨Ïº(JxO^Œº)„QÍ=∂ºÅ∞ : 'P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å ^Œ$+¨ìO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞—.
##flÜ«∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# =∞Ç¨Hõ=ÙÅHÍ"åºÅÖ’ Hõ#|_ç#â◊ÉÏÌÅ∞ Z@∞=O\˜ "≥·<å,
JO>Ë ÅHõ∆}q~°∞^•ú Öˇ·, „QÍ=∂º Å~Ú<å Jq „QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#"Õ. J@∞=O\˜q
HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ J~å›ÖË.
HõéHõO~î°∞_»∞ – HõÑ≤ÅHõ#∞flÅ∞ "≥Ú. „QÍ=∂º Å~Ú<å „QÍÇ¨ºÅ∞ HÍ=_»OKÕ`«
W@∞=O\˜ " å\˜ x '„QÍÇ¨ Ï º„QÍ=∂ºÅ∞— J#=K« ∞ Û. H˘O^Œ ~ ° ∞ g\˜ x
'JxO^Œº„QÍ=∂ºÅ∞— Jx =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞.
WÖÏ PO„^èÉŒ Ïè +¨ 1. `«`û« =∞O, (ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O, „áêHõ$`«ã=¨ ∞O) 2. `«^ƒŒ =ù O
(ãÖã¨¯ $`«Éèí=O, „áêHõ$`«Éèí=O) 3. ^Õâ◊ºO 4. „QÍ=∞ºO Jx qÉèÏyOÑ¨|_çOk.
WO^Œ∞Ö’ „QÍ=∞ºO HõO>ˇ "Õ é~Ú# `«`«û=∞, `«^Œƒù=, ^Õâ◊º ÉèÏ+¨ HÍ"åºÅÖ’
„Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û.
1. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O : D`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ =∞~˘HõÑ^¨ uúŒ Ö’ 1. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O 2.
PzÛùHõO Jx Ô~O_»∞q^è•Å∞QÍ qÉèílOÑ¨|_çOk. ãÖã¨¯ $`«O`À ã¨=∞O
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O. L^•. ~å=Úñ_»∞, q^Œº.
2. JK«Ûù – PzÛùHOõ : 'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |~Ú#~¸ÉèÏ+¨ Ü«∞K«Ûù Ü«∞#O|_»∞—.
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞OHõO>ˇ "Õ é~Ú#k, JO>Ë 1. „áêHõ$`«ã¨=∞O 2. `«^Œƒù=O 3.
^Õâ◊ºO J<Õ q^è•Å~Ú#k. nxH˜ 'JK«Ûù— Jx ¿Ñ~°∞. W^Õ PzÛùHõO. JK«Ûù, J~Ú#
PO„^èOŒ JKåÛùO„^èOŒ . JO>Ë JK«Û`≥#∞QÆ∞. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O HõÅ=x `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨.
„áêHõ$`«ã¨=∞, `«^Œƒù"åÅ∞ Hõeã≤<å, Wk JK«Û`≥#∞ñÔQ.
L^•. ã≤i – PHõã¨=Ú – JK≥Û~°∞=Ù – T~°∞.
WÖÏ ÉèÏëêÅHõ}∆ ÏÅ#∞|\˜ì „áêHõ$`«OÖÏQÍ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨‰Äõ _® `«`û« =∂^Œ∞Å∞QÍ
qÉèílOÑ¨|_çOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

243
ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO
1. ÉÏÅ„áœ_è»"åºHõ~°}ÏÅ∞ ¿Ñ~˘¯#flJK«ûO^èŒ∞Å#∞ QÆ∂iÛ `≥ÅÑÖ_ç.
ãÖkè: 'Ñ¨Ó~°fiÑ~¨ ã° fi¨ ~O° |∞Å‰õΩO |~°ãfi¨ ~O° ÉËHÍ^ÕâO◊ |QÆ∞@ ãÖkè Ü«∞#O|_»∞——–
"≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌO z=iJK«∞Û, ^•xH˜ Ñ¨~°OQÍ L#fl Ô~O_»=â◊|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û J<Õ
Ô~O_çO\˜ ™ê÷#OÖ’#∞ Ô~O_»=â◊|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û XHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞ P^Õâ◊OQÍ
~å=@O `≥Å∞QÆ∞Ö’ ãÖkè J#|_»∞`«∞Ok. Wk JK«ûOkèÅHõ∆}OQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
1. L`«Î fiãÖkè : 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—. „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#
LHÍ~åxH˜ ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. ~å=Úñ_»∞ { J`«ñ_»∞ ´ ~å=Úñ_»`«_»∞.
„^Œ ∞ `« „ Ñ¨ H õ $ uHÍÅÖ’ '„Ñ¨ ^ ä Œ " Õ ∞ `« ~ ° q Éè í H ˜ Î â◊ „ `« ~ ° ÷ K « ∞ =~° ‚ O |∞ÅO ^Œ ∞ #fl
Ü«ÚHÍ~°=Ú#‰õΩ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞#∞—. ##∞fl<£ { J_çÔQ – ##fl_çÔQ.
g\˜H˜ ãÖkè ÖËxÑ¨Hõ∆OÖ’ „^Œ∞`«O q∂kJK«∞Û`À HõÅ∞ã¨∞ÎOk. ##∞fl #_çÔQ. HÍQÍ
L`åÎfixH©, „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ‰õÄ ÃÑ·# Ü«∞_®QÆ=∞O LO_»^Œ∞.
2. W`«Î fiãÖkè : 'U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— Uq∞
"≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’x 'W— HÍ~åxH˜ ãÖkè "≥·HõeÊHõOQÍ =ã¨∞ÎOk. Uq∞{JO\˜q
´ U =∞O\˜q. ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O
|~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— Jx Ü«∞HÍ~°O KÕi, Uq∞ Ü«∞O\˜q.
'„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO k`«∞Î#‰õΩ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— („Ñ¨^äŒ=∞, L`«Î=∞
Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#) „H˜Ü«∞Åz=iWHÍ~åxH˜ ãÖkè qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. =zÛi
{ JÑ¨C_»∞ ´ =zÛ ~°Ñ¨C_»∞, =zÛi Ü«∞Ñ¨C_»∞. =zÛuq∞ { WÑ¨Ù_»∞ ´ =zÛu
q∞Ñ¨Ù_»∞, =zÛuq∞ ~ÚÑ¨Ù_»∞.
„Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«<åÅ∂, L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«<åÅ∂ z=~° W`«∞Î L<åfl,
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞ HÍ=@OKÕ`« 'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩ ^ŒÑ¨Ê— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè ~å^Œ∞.
K«∂K≥_ç<£{ J`«ñ_»∞ ´ K«∂K≥_ç #`«ñ_»∞. HõO\˜<£ { J`«x ´ HõO\˜ #`«x "≥Ú.
'=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü∞« ÅÜ«∞O k`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞#∞— =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü∞« Å
Ö’xWHÍ~åxH˜ ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. Ueuq { JÑ¨Ù_»∞ ´ Ueu =Ñ¨Ù_»∞.
'HÍÎ fi~°÷O Éˇ·#~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞— Jx ã¨∂i HÍÎ fi~°÷Hõ "≥∞ÿ#WHÍ~åxH˜ ãÖkè
ÖË ^Œ<åfl_»∞. Uñy { Uñy ´ Uñy ÜÕ∞ñy. DJaè„áêÜ«∂xfl ã¨=iã¨∂Î
„áœ_è»"åºHõ~°Î 'W„Ñ¨`«ºÜ«∂O`å=ºÜ«∞O|∞#‰õΩ ãÖkèÜ«Úñ EÑ¨>ˇì_ç— Jx ãÖkè
J~°∞^Œ∞QÍ LO_»@O ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ZéÕy { ZéÕy ´ ZéÕ ÔQéÕy.
3. J`«Î fiãÖkè : 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~åxH˜
ãÖkè |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. "Õ∞# { JÅ∞¡_»∞–"Õ∞#Å∞¡_»∞. ãÖkè ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ – "Õ∞#Ü«∞Å∞¡_»∞.
Ñ¨~Úã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }OKÕ`« „ã‘"Î åK«H,õ `«`û« =∞, ãÖÉ’^è<Œ åO`å^Œ∞Å‰õΩ
ãÖkè ÖË^Œ∞. J=∞‡ ~ÚK≥Û#∞, K«^Œ∞=Ù=∞ Ü«∞<≥#∞. "≥ÅÜ«∂Å∞. g\˜Ö’
„ã‘"Î åK«H`õ `« û« =∂ÅÖ’x JHÍ~åxH˜ J^è∞Œ xHõH$õ `«∞ÅÖ’ ãÖkè HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. L^•.
<≥Åñ uK≥Û#∞, QÆOQÆ#∞HÍÃã.
'L#fl, HõÅ, #— =~°‚HÍÅÃÑ· `«K«Ûù|ú=HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ DãÖkè
x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. =zÛ<å_»∞. (=zÛ#"å_»∞).
4. P„"Õ∞_ç`ã« O¨ kè : 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ
#QÆ∞—. P„"Õ∞_ç`«O (kfi~°∞HõÎÜ≥ÚHõ¯ Ñ¨~°~°∂Ñ¨=Ú) Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Jxfl JK«∞ÛÅ‰õÄ
ãÖkè `«é∞K«∞QÍ =ã¨∞ÎOk. PÇ¨ { PÇ¨ – PÇ¨Ç¨. `«é∞K«∞QÍ J#_»OKÕ`«
WOK«∞Hõ ~ÚOK«∞Hõ, Uq∞ ÜÕ∞q∞ J<Õq^èŒOQÍ H˘xflKÀ@¡ ãÖkè ~åHõõáÈ=@O
‰õÄ_® L#fl ^Œx QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
5. P~åº^Œº~°÷HõãÖkè : '„âı+¨ª`å"åK«HõO|∞ ÅQÆ∞<å~åºOÉÏ^Œº~°÷Hõâ◊|ÌO|∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞KÀ #xfl Ü«∞K«∞ÛÅ‰õΩ ãÖkè x`«º=Ú— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O.
a~°∞^•kã¨=∂™êÅÖ’ JÜ«∞º J=∞‡ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ JK«∞Û
Åxfl\ ˜H© ãÖkè x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. =k<≥ { J=∞‡ – =k#=∞‡ , ã‘`«{ J=∞‡ –
ã‘`«=∞‡ "≥Ú.
HõO^•à◊Ü«∞Ñ¨Ê – J=∂‡lÜ«∞=∞‡ "≥Ú^Œ Öˇ·#suQÍ J~°∞^Œ∞QÍ DãÖkè
[~°QÆx`å=ÙÅ∞ QÆ∂_» Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
6. JÑ¨^ŒãÖkè : ''JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê #Ñ¨^•kã¨fi~°O|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»K∞« Û#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—— JO^Œ∞, J= J<Õq ~Ô O_»∞ `«ÑÊ¨ q∞ye# Ñ¨ÔŒ
QÍxâ◊|ÌO Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Jxfl JK«∞ÛÅ‰õΩ x`«ºOQÍ ãÖkè =ã¨∞ÎOk. gÃã{Zñ
_»∞–gÃãñ_»∞.
JO^Œ∞–J= J<ÕJÑ¨^•Å∞ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ (Ñ¨^Œ=ÚÅ‰õΩ ÖÏQÍ) ™ê=∂#º
âß„™êÎÅ Hõ#∞QÆ∞}OQÍ ãÖkè =ã¨∞ÎOk. =#=∞O^Œ∞. Zxq∞^Œ=, Zxq∞kÜ«∞=
"≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 245
7. „^Œ∞`«ÑÓ¨ ~°fiã¨fi~°ãO¨ kè : 'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõO|∞Å‰õΩ ãÖkè

ÖË^Œ∞— WñHõ, WñQÆ, Z@ì‰õΩ, UÅ‰õΩ J<Õq WñHÍ^Œ∞Å∞. Wg, „Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î
â◊„`«~°÷K«∞=~å‚Å∂, U=∂º^Œ∞ÅÖ’ KÕi# +¨+‘ªqÉèíH˜Î J~Ú# 'H˜—=~°‚O J<Õq `«Ñ¨Ê
q∞ye# U„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõOÖ’#∂ „^Œ∞`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flJK«∞Û‰õΩ ãÖkè ~å^Œ∞.
=K«∞Û<£ { J`«_»∞ – =K«∞Û #`«_»∞.
8. „^Œ∞`«kfi`fi« O : 'H˘xflÜ∞≥ _»Åñ „ÉÏ=∂}˜H„õ Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞Å „^Œ∞`«O|∞# HõK∞« Û
Ñ¨~°O |QÆ∞KÀ kfi`«fiO|∞ K«∂Ñ¨>ˇì_ç— J<Õ „áœ_è»"åºHõ~°}ÅHõ∆}OKÕ`« JK«∞Û Ñ¨~°
=∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ J~°∞^Œ∞QÍ „^Œ∞`åxH˜ kfi`«fiO =ã¨∞ÎOk.
ã¨~°fi=Ú<£ { J`«x – ã¨~°fi=Ú #fl`«x.
9. |∞∞Ñ¨~H° ãõ O¨ ^èºŒ ÉèÏ=O : 'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞ =~°O‚ |∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞—
Ñ¨^=Œ Ú"≥Ú^Œ\ |˜ ∞∞HÍ~°O ~ˆ Ñ¶`¨ À#∂, HÍ~°O ÅHÍ~°O`À#∂ ã¨=∂#O. HÍ|\˜ì |∞∞
Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè ~å^Œ∞. JÖÏˆQ Ü«∞_®QÆ=∞O ‰õÄ_® ~å^Œ∞. J`«_»∞ |∞∞+≤,
Jk (Å∞)HÍ~°=Ú.
Dq^èŒ∞Å=Å# P„"Õ∞_ç`«O, JÑ¨^ŒO, P~åº^Œº~°÷HÍÅ∞ `«Ñ¨Ê Uk Ñ¨~° "≥∞ÿ<å
„Ç¨Ï™êfi Å~Ú# J, W, L Å‰õΩ `«ÑÊ¨ W`«~ã° fi¨ ~åÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ . =k<≥ Ü«Ú#flk,
Q“¡ Ü«Ú^Œ~ÚOK≥. 'L— HÍ~åxH˜ `«Ñ¨Ê J – W – Å‰õΩ ‰õÄ_® ãÖkè ™ê~°fi„uHõO
QÍ^Œ∞. WÖÏˆQ P„"Õ∞_çÒ« P~åº^Œº~°H÷ Oõ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® ãÖkè ÖËHáõ È=@O
J~°∞^Œ∞QÍ L#flk.
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ L`«∞Î‰õΩ =∂„`«"≥∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ãÖkè x`«ºO. `≥Å∞QÆ∞Ö’ ãÖkè
[~°QÆHõáÈ=@"Õ∞ JkèHõO.
2. ÉÏÅ„áœ_è » " åºHõ ~ ° } ÏÅ∞ ¿Ñ~˘¯#flPQÆ = ∞ã¨ O ^è Œ ∞ Å#∞ QÆ ∂ iÛ
q=iOK«O_ç.
PQÆ=∞OQÍ =KÕÛ ãÖkèHÍ~°ºO PQÆ=∞ãÖkè J#=K«∞Û.
PQÆ=∞O : 'PQÆ=∞O |#ñQÍ =~å‚kèHõºO|∞—. JkèHõOQÍ =zÛ KÕˆ~=~å‚xH˜
PQÆ=∞O Jx ãÖ[˝. ãÖkèÖ’ H˘xflKÀ@¡ L#fl=~å‚Å∞ Jhfl JÖÏˆQ LO_»QÍ
"Õ~˘Hõ=~°‚O JkèHõOQÍ =zÛ KÕ≥~°@O L#flk. Hõé‰õΩ { J=Ú‡ ´ Hõé∞‰õΩ@=Ú‡
"≥Ú. WHõ¯_» @HÍ~°O PQÆ=∞O. W@∞=O\˜"å\˜x PQÆ=∞ãÖ^è∞Œ Å∞QÍ „QÆÇÏ≤ OÑ¨=K«∞Û.
1. @∞QÍQÆ=∞O : 1. 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO ^Œ∞`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
@∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—. Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂™êÅÖ’ JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ
z=~° L#flL`åÎ fixH˜ ÃÑ·# @HÍ~°O PQÆ=∞ =∞=Ù`«∞Ok. Hõé‰õΩ { J=Ú‡ –
Hõé‰õΩ@=Ú‡.
2. 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O ÉË~åfikâ◊|OÌ |∞Å HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» @∞QÍQÆ=∞O|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— ¿Ñ~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜ÃÑ#· @HÍ~åQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. zQÆ∞~°∞{
P‰õΩ ´ zQÆ∞~°∞\Ï‰õΩ. @∞QÍQÆ=∞O ~å#Ñ¨Ù_»∞ L`«Î fiãÖkè =zÛ zQÆ∞~å‰õΩ.
2. ~°∞QÍQÆ=∞O: 1.'¿Ñ^•kâ◊|ÌO|∞Å HÍÅ∞â◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ #O^Œ∞ ~°∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ 'PÅ∞— â◊|ÌO
Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ¿Ñ^Œ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ z=~° ˆ~Ñ¶Ö PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
L^•. ¿Ñ^Œ { PÅ∞ ´ ¿Ñ^Œ~åÅ∞.
[=fix{PÅ∞ J#flÑ¨Ù_»∞ [=fixâ◊ÉÏÌxH˜ '[=— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
[=~åÅ∞.
2. 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O ^Œ`û« =∞O|∞Å HÍÅ∞â◊|=Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`fi« O|∞#
‰õΩ`«fiO|∞#∞ ~°∞QÍQÆ=∞O|∞ #QÆ∞— `«`û« =∞â◊ÉÏÌÅ z=~°J`åÎ fixH˜ L`«fi=¸, q∂^Œ
ˆ~Ñ¶¨=¸ =™êÎ~Ú. nè~° { PÅ∞ ´ nè~°∞~åÅ∞.
3. #∞QÍQÆ=∞O : '+¨+ãª‘ =¨ ∂ã¨=Ú#O ^Œ∞HÍ~°|∞∞HÍ~°=ÚÅ HõK∞« Û Ñ¨~° =∞QÆ∞#Ñ¨Ù_∞»
#∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— +¨+`ª‘ `« ∞« Ê~°∞+¨ã=¨ ∂ãÖÖ’ JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ z=i
L`åfixH©, |∞∞`åfixH© ÃÑ·# #HÍ~°O =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. ~åA(Ü≥ÚHõ¯) P[˝ ´
~åA<å[˝, q^è•`«$(Ü≥ÚHõ¯) P#u ´ q^è•`«$<å#u.
WHõ¯_» „áœ_è"» åºHõ~Î° ''H˘xflKÀ@¡ +¨+ãª‘ =¨ ∂ãÖ|∞#O ^Œ∞HÍ~°O|∞# HõK∞« Û Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞—— Jx H˘xflKÀ@¡ L`«fiOg∞^Œ
#∞QÍQÆ=∂xH˜ Ö’ÑÖ K≥áêÊ_»∞. t~°ã¨∞(Ü≥ÚHõ¯) JO^Œ=Ú – t~°ãÖ^Œ=Ú.
2. 'L^ŒO`« =∞QÆ∞`«^Œú~å‡~°÷qâı+¨}=Ú# HõK«∞Û Ñ¨~° =∞QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O
|QÆ∞— JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞, KÕÜ«Ú, KÕÃã_»∞ J<Õf~°∞QÍ L^ŒO`å Å~Ú#
^è•`«∞[qâı+} ¨ ÏÅ‰õΩ ÃÑ#· #HÍ~°O KÕ~∞° `«∞Ok. KÕÜÚ« {J`«ñ_»∞´ KÕÜÚ« #`«ñ_»∞.
3. 'ã¨=∂ãÖ|∞Å #∞^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘Îã¨=∞O|∞Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩO |~°∞+¨
ã¨~à° O◊ |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— WÖÏ PQÆ=∞OQÍ =zÛ##∞=~°O‚
„^Œ∞`«O HÍ|\˜ì ^•xH˜ „^Œ∞`«HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. zQÆ∞~°∞ { Hõ~Ú^Œ∞=Ù – zQÆ∞~°∞#∞
{ Hõ~Ú^Œ∞=Ù– zQÆ∞~°∞OQÆ~Ú^Œ∞=Ù "≥Ú.
4. 'L^ŒO`«„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩ #^ŒO`«Q∞Æ }"åK«HOõ |∞Å‰õΩ#∞ ^Œ#O|∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— – '`«#— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞

PQÆ=∞ =∞~Ú#D#∞=~°‚O „^Œ∞`«O HÍ|\˜ì nxH˜ „^Œ∞`«HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. ™⁄QÆã¨∞
{ `«#=Ú – ™⁄QÆã¨∞#∞ { `«#=Ú ´ ™⁄QÆã¨∞O^Œ#=Ú "≥Ú.
5. 'Å∞Ñ¨Îâı+Ö|∞Å‰õΩO |~°∞+¨=ÚÅ∞ Ñ¨~°=Ú ÅQÆ∞Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
`˘eJK«∞Ûq∂ñk=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤OÑ¨QÍ q∞ye# „áê`åkâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨~°∞ëêÅ∞ Ñ¨~°
=∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. D#∞=~°‚O „^Œ∞`«O. HÍ|\˜ì „^Œ∞`«HÍ~åº
Å=Ù`å~Ú. „áê { ÔHOÑ¨Ù „áêñÔQOÑ¨Ù. „H˘(`«Î) â◊ÉÏÌxH˜ H˘xflKÀ@¡ #∞QÍQÆ=∞O
=ã¨∞ÎOk. „H˘O|ã≤ñ_ç "≥Ú.
6. WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î 'ã¨=∂ã¨=∞O^Œ∞ñ ^Œ`«û=∞O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
#∞=∂QÆ=∂^Œ∞Å∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞ { HÀÑ¨=Ú´
=ÚOQÀÑ¨=Ú.
4. JeQÍQÆ=∞O : 'JO^•fi^Œ∞Å HõeQÍQÆ=∞O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQÆ∞.—
ã¨=∂ãÖÖ’ JO^Œ∞, WO^Œ∞, ZO^Œ∞ J<Õ"å\˜H˜ Je J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞#∞ { "å~°∞ – JO^Œe"å~°∞ "≥Ú.
5. =ÙQÍQÆ=∞O: 'L^ŒO`«<å=∞O|∞# Hõ#∞Hõ~°}O|∞#O^Œ∞ =ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞—
J#∞HõiOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒOHõO>ˇ "Õ Ô~·#, L^ŒO`« =∞~Ú#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌxH˜
z=~° =HÍ~°O =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. WÜ«∞O ^èÕ#∞(ó) { J<≥ ´ WÜ«∞O ^èÕ#∞ =<≥.
6. =ÚQÍQÆ=∞O : „áœ_è»"åºHõ~°Î '^èŒfi#º#∞Hõ~°}â◊|ÌO|∞Å Hõ#∞^è•`«∞=Ù Ñ¨~°O
|QÆ∞KÀ =ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx K≥áêÊ_»∞. Hõ#Hõ# { J#∞ – Hõ#Hõ#"£∞ { J#∞
– Hõ#Hõ#=∞#∞.
3. P„"Õ∞_ç`«ãÖ^èŒ∞Å#∞ QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
P„"Õ∞_çÒ« : kfi~∞° HõOÎ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨~~° ∂° ÑÖ P„"Õ∞_çÒ« . P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_∞»
ãÖkèÖ’ KåÖÏ =∂~°∞ÊÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
1. (Ñ¨~~° ∂° Ñ¨)ãÖkè : 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ãÖkè `«é∞K«∞QÆ
#QÆ∞— P„"Õ∞_ç`«O "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ Jxfl JK«∞ÛÅ‰õÄ ^•^•Ñ¨Ù
x`«ºOQÍ<≥ ãÖkè =ã¨∞ÎOk. B~° { B~° ´ B~“~°, PÇ¨ { PÇ¨ ´ PÇ¨Ç¨.
Uq∞ { Uq∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#H˘xflKÀ@¡ ãÖkè qHõÅÊO. U "Õ∞q∞ – Uq∞ ÜÕ∞q∞,
WOK«∞ HÕK«∞Hõ – WOK«∞Hõ ~ÚOK«∞Hõ.
2. '@ì— P^Õâ◊O : 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ_®^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Û
q∂ñk =~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ #^ŒO`«O |QÆ∞kfi~°∞HõÎ@HÍ~°O |QÆ∞— Éèí$âß~°÷OÖ’
J~Ú#kfi~∞° H˜ÖÎ ’ P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_∞» Hõ_» "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\J˜ Hõ~∆ åxH˜
ÃÑ··#∞#fl =~å‚ ÅxflO\˜™ê÷#OÖ’#∞ '@ì— J<Õk P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. Hõ_» { Hõ_»
´ Hõ@ìHõ_»
3. qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ : 'P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» qÉèHí Î˜ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— WO@<£ { WO@<£ J#flÑ¨Ù_»∞ qÉèíH˜Î (J<£) Ö’Ñ≤OÑ¨ñQÍ, WO@ü { WO@<£
´ WO\Õ@<£ J=Ù`«∞Ok. qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OÑ¨xÑ¨Hõ∆OÖ’ – WO@ xO@<£.
4. JOu=∂Hõ∆~°Ö’ÑÖ: Ñ¨~Úã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}OKÕ`« WOK«∞Hõ <åñ
_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ z=iJHõ∆~åxH˜ Ö’ÑÖ ~å=@O ‰õÄ_® L#flk. WOK«∞Hõ
{ WOK«∞Hõ – WOK«∞ { WOK«∞Hõ. P„"Õ∞_ç`«Ñ¨~°Hõã¨fi~°ãÖkè [iy, WOzOK«∞Hõ.
z=iJHõ∆~°O Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ P„"Õ∞_ç`«ãÖkè qHõÅÊOQÍ [iy, WOK«∞ HÕK«∞Hõ,
WOK«∞Hõ ~ÚOK«∞Hõ Jx J=Ù`«∞Ok.
5. =Ú_»∞VŸ¡ÑÖ : 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞^èŒº=∞=Ú_»∞V√Å‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„Ñ¨`«ºÜ«∂ Öˇ·# =Ú,_»∞Vò J<Õ"å\˜H˜
P„"Õ∞_ç`«O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Ö’ÑÖ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. LO_»∞(=Ú) { LO_»∞=Ú
P„"Õ∞_ç`«ãÖkè [iy LO _»∞O_»∞=Ú. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ãÖkè [iy, LO_»∞
=ÚO_»∞=Ú.WÖÏˆQ H˘@∞ìH˘@∞ìñ_»∞ "≥Ú. Wq∞‡=Ú‡ W`åº^Œ∞ÅÖ’ DÖ’ÑÖ
ÖË^Œ∞.
6. n~°…O : ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« =Ú_»∞V√Å∞ Ö’Ñ≤Oz#KÀ@ 'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO|∞#‰õΩ n~°…O |QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î Hõ$`«„Ç¨Ï™êfixH˜
n~°…O qkèOKå_»∞. (Öˇ=Ú‡ { Öˇ=Ú‡) – Öˇ { Öˇ=Ú‡ – ÖËÖˇ=Ú‡. "≥Ú.
7. JO^Œ^Œ∞‰õΩ„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ : 'JO^Œ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ
„QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J^Œ∞‰õΩ { J^Œ∞‰õΩ "≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@¡ P„"Õ∞_ç`«O Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞
=~°q‚ HÍ~å ÖÁH˘¯Hõ¯KÀ@ XH˘¯Hõ¯q^èOŒ QÍ L<åfl~Ú. "å\˜x Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞O_ç
„QÆÇÏ≤ OKåe. J^Œ∞‰õΩ { J^Œ∞‰õΩ – JO^Œ^∞Œ ‰õΩ, WO‰õΩÅ∞ – WO‰õΩÅ∞ – WéÕ] ‰õΩÅ∞.
8. ywÅ∞ : 'xO^ŒÜ«∞O ^•„"Õ∞_ç`«O|∞<å^ŒºHõ∆~°=ÚÅ‰õΩ „Ç¨Ïã¨fin~°…O|∞Å‰õΩ
yw ÅQÆ∞— xO^•~°÷OÖ’ kfi~°∞HõÎO J~Ú#â◊|ÌOÖ’ Ô~O_»=^•x "≥Ú^Œ\ ˜JHõ∆~°O
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ`Õ ^•xH˜ 'y— =~°‚ =∂^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. ‰õΩOÉèíHõ~°∞‚ñ_»∞ – yOÉèíHõ~°∞‚ñ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

_»∞. n~°… "≥∞`ÿ Õ 'w— P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. ~å=}∞_»∞–w=}∞_»∞ "≥Ú. Wk ãÖkèHÍ~°ºO

HÍ^Œ∞. P„"Õ∞_ç`«ã¨÷ÅOÖ’ qâı+Ö.
4. QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊qâıëêÅ#∞ q=iOK«O_ç.
QÆã_¨ ^» "Œ å^ÕâO◊ : 'QÆã_¨ ^» =Œ — J<Õ=~å‚Å∞ P^ÕâO◊ QÍ ~å=@O QÆã_¨ ^» "Œ å^ÕâO◊ .
Wq 'HõK«@`«Ñ¨— J<ÕÑ¨~°∞ëêÅ™ê÷#OÖ’ P^Õâ◊OQÍ =™êÎ~Ú.
1. „Ñ¨^äŒ=∞g∞^Œ : '„Ñ¨^äŒ=∞q∂ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— „Ñ¨^=Œä ∂O`åÅ‰õΩ ÃÑ#· ∞#fl HõK@« `«ÑÅ¨ ‰õΩ Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ =™êÎ~Ú.
"åñ_»∞ { H˘>ˇì – "åñ_»∞ Q˘>ˇ.ì P^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ "åñ_»∞ H˘>ˇ.ì '^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞
Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°O‚ |∞Å∞— HÍ|\˜ì WHõ¯_» `åÅ=ºK«HÍ~åxH˜ qkèOÑ¨|_ç# ã¨HÍ~°O
^ŒO`«º "≥∞ÿ#K«HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. JÑ¨Ù_»∞ { K«xÜ≥∞ – JÑ¨Ù_»∞ ã¨xÜ≥∞.
2. „H˜Ü«∞Åg∞^Œ : 'DHÍ~°º=Ú Hõà◊ ÅQÆ∞„H˜Ü«∂Ñ¨^Œ=ÚÅq∂ñ^Œ ã¨Ç≤Ï`«=Ú
QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Ñ¨~Úã¨∂„`«O`À „Ñ¨^äŒ=∞q∂ñ^Œ K≥Ñ≤Ê# QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊O Hõà◊
Öˇ·#„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å q∂^Œ QÆ∂_» Hõ#|_»∞`«∞#flk. ~å~°∞ { Hõ^• – ~å~°∞ QÆ^•,
~å~°∞ Hõ^• "≥Ú.
3. ™êOã¨¯ $uHÍÅ‰õΩ ÖË^Œ∞ : '`≥#∞ñQÆ∞Åq∂ñk ™êOã¨¯ $uHõÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ
QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ ~å=Ù— JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ q∂^Œ L#flãO¨ ã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌkÑ¨~∞° ëêÅ‰õΩ
QÆã¨_»^Œ=Å∞ ~å=Ù. "åñ_»∞ { HõO™êi – "åñ_»∞ HõO™êi. "≥Ú.
HÍ|\˜ì 1.`≥#∞QÆ∞Åq∂k `≥#∞QÆ∞Ñ¨~°∞ëêÅ‰õΩ, 2.ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Åq∂k
`≥#∞QÆ∞Ñ¨~∞° ëêÅ‰õΩ, 3. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Åq∂k ™êOã¨¯ $uHõÑ~¨ ∞° ëêÅ‰õÄ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞
=™êÎ~Ú. "åñ_»∞ Q˘>ˇì, ~å=Úñ_»∞ Q˘>ˇì, ~å=Úñ_»∞ QÆ~°∞}ÕK«∞.
4. QÆ^Œ= Å∞<åfl~Ú : WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î 'H˘xflÜ≥∞_»Åñ ^≥#∞ñQÆ∞Åq∂ñk
™êOã¨¯ $uHõH`õ Ñ« Å¨ ‰õΩ QÆ^=Œ Å∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— Jx ™êOã¨¯ $uHÍ Å~Ú#Hõ`Ñ« Å¨ ‰õΩ
QÆ^=Œ Å∞ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ „áêã¨Ñ∞¨¶ \˜`å Öˇ· LO_»\Ïxfl ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . "Õ{Ñ¨}=ÚÅ∞
´ "Õ=}=ÚÅ∞ "≥Ú.
5. ^ŒfiO^ŒfiOÖ’ : '^ŒfiO^ŒfiO|∞#O |^ŒO|∞Ñ¨~ÚÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=
ÅQÆ∞— Jx ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖÖ’ L`«Î~°Ñ¨^•kÑ¨~°∞ëêÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ x`«ºO. `«e¡
{ `«O„_ç ´ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ "≥Ú.
6. P^ÕâßÉèÏ=O : WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î 'H˘xflÜ≥∞_»Å ^ŒfiO^ŒfiO|∞#O
|^ŒO|∞q∂ñkK«`«Ñ¨Å‰õΩ ã¨^Œ=Å∞ HÍ#O|_»=Ù— Jx ã¨∂„uOz ^ŒfiO^ŒfiOÖ’
H˘xflKÀ@¡ DP^ÕâO◊ ÖËHáõ È=\Ïxfl ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . JO^ŒKO« ^Œ=ÚÅ∞. „áœ_è"» åºHõ~ˆ Î
"Õ é˘HõKÀ@ 'q#flHõ#flk— J<Õk ^ŒfiO^ŒfiOQÍ L^•Ç¨ÏiOKå_»∞. (nxx|\˜ì
^ŒfiO^ŒfiOÖ’ Hõ HÍ~åxH˜ QÆ HÍ~°O ‰õÄ_® H˘xflKÀ@¡ ÖËHáõ È=@O K≥Ñˇ Ê¨ =Åã≤L#flk.)
HÍh Jk ^ŒfiO^ŒfiO HÍ^Œ∞.
5. „^Œ∞`åxH˜ HõeˆQHÍ~åºÅ#∞ QÆ∞iOz q=iOK«O_ç.
„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, PQÆ=∞=¸, J=ºÜ«∞=¸, =Öˇ#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ L#fln
J~Ú# #∞(x,<£) J<Õ=~å‚xH˜ „^Œ∞`«O Jx ãÖ[˝. „^Œ∞`«O z=~° QÆeæ#Ñ¨^ŒO
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõO. JK«∞Û, Ç¨ÏÅ∞¡, J=™ê#O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ D„^Œ∞`åxH˜ ÃÑ‰õΩ¯
=∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
1. Ñ¨Ó~°fiãfi¨ ~ã° O¨ kè : 'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ —.
„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’#∂ (LHÍ~°=Ú) â◊„`«~°÷K«∞=~°‚OÖ’#∂, +¨+‘ªH˜=~°‚O, WñHõ,
WñQÆ, Z@ìHˆ Å‰õΩ, Z@ìHˆ x J<Õq `«ÑÊ¨ q∞ye# „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ `«∞ÅÖ’ „^Œ∞`«ÑÓ¨ ~°fiãfi¨ ~åxH˜
JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè ÖË^∞Œ . JHõ¯_ç„^Œ∞`«O q∂kJK«∞Û`À HõÅ∞ã¨∞OÎ k. =K«∞Û<£
{ J`«ñ_»∞ – =K«∞Û #`«ñ_»∞. „Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’xLHÍ~°O "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜H˜
ãÖkè qHõÅÊO. ##∞fl<£ { J_çÔQ, ##fl_çÔQ ´ ##∞fl #_çÔQ "≥Ú.
2. kfi`«fiO : 'H˘xflÜ≥∞_»Åñ „ÉÏ=∂}˜Hõ„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å „^Œ∞`«O|∞# HõK«∞Û
Ñ¨~O° |QÆ∞KÀ kfi`fi« O|∞ K«∂Ñ¨>_ìˇ —ç Jx „áœ_è"» åºHõ~Î° JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`åxH˜
HÍfiz`«¯OQÍ kfi`åfixfl ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ã¨~°fi=Ú<£ { J`«x ´ ã¨~°fi=Ú #fl`«x "≥Ú.
3. g∞ñ^Œ ã¨~°àÏ^Õâ◊O : '„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=Úq∂ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~°à◊=Ú
ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „^Œ∞`åxH˜ ÃÑ#· L#fl Ñ¨~∞° ëêÅ∞ ã¨~à° Ï Å=Ù`å~Ú. Ñ¨ÓK≥#∞
{ HõÅ∞=Å∞ ´ Ñ¨ÓK≥#∞QÆÅ∞=Å∞.
4. aO^Œ∞=Ù : 'P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı+¡ O¨ |∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨~∞° ëêÅ HÍ^Õâ◊ =∞~Ú#ã¨~à° ÏÅ∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
=ÚO^Œé˜„^Œ∞`åxH˜ aO^Œ∞=Ù JO>Ë xO_»∞ã¨∞<åfl, Jéã¨∞<åfl Ô~O_»∂ =™êÎ~Ú.
Ñ¨ÓK≥#∞ { QÆÅ∞=Å∞ ´ Ñ¨ÓK≥OQÆÅ∞=Å∞, Ñ¨ÓK≥ñQÆÅ∞=Å∞.
x+≤^ãúŒ Ö÷¨ ÏÅ∞ : 'Jñ@~ÚñHõK∞« ñ_»∞â◊|OÌ |∞ÅO ^ŒÑÊ¨ #∞_ç`˘e„Ç¨Ïã¨fiO|∞q∂ñ
^Œ YO_»aO^Œ∞=Ù#∞, „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞ ÖË=Ù— Jx#∞_ç`˘e„Ç¨Ïã¨fiOÃÑ·
J~°ã∞¨ #fl LO_»^∞Œ , HÔ O^•=∞~°. ' n~°=… Úq∂ñ^Œ ™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
n~°…Og∞^Œ xO_»∞ ã¨∞#fl ~å^Œ∞. `åñ*ˇÃÑÊ.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
5.Ö’ÑÖ: '„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» Ö’Ñ¨ãO¨ âı+¡ O¨ |∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— ã¨ÇÏ¨ [ã¨~à° ÏÅ∂, ã≤~÷ åÅ∂ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ qÉèÏ+¨QÍ
=ã¨∞ÎOk. =K≥Û#∞ { QÀ=ÙÅ∞ ´ =K≥Û QÀ=ÙÅ∞ "≥Ú.
'J=™ê#O|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«ã¨fi~°O|∞# ˆHx „^Œ∞`«O|∞# ˆHx Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— JK«∞Û QÍh Ç¨ÏÅ∞¡ QÍh U=~°‚O ‰õÄ_® Ñ¨~°OQÍ ÖË#Ñ¨Ù_»∞
„^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. L^•. =K≥Û#∞ – =K≥Û.
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`««O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ã¨=∂ãÖÖ’
„^Œ∞`«O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ZÅ¡#∞ { J~°÷=ÚÅ∞ – ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞ "≥Ú.
x+≤^ãúŒ Ö÷¨ ÏÅ∞ :'Jñ@~ÚHõK∞« ñ_»∞â◊|OÌ |∞ÅO ^ŒÑÊ¨ – J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =∂@"≥Ú^Œ\˜
„Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ L#fl„^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. ÃÑ#∞{^Œ∂o ´ ÃÑO^Œ∂o. ÃÑ^Œ∂o
Jx HÍ^Œ∞.
J=™ê#OÖ’ =KÕÛÖ’ÑÖ Ñ¨^•ºO`åÅÖ’ QÆ}Ï#∞™ê~°OQÍ =º=ã≤÷`« "≥∞ÿ
LO@∞Ok.
ã¨=∂ãÖÖ’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ qkèOz#KÀ@¡ #∞=~°O‚ „^Œ∞`« "≥∞<ÿ å, q^è•#™ê=∞~°º÷ OKÕ`«
Ö’Ñ≤OK«^Œ∞. zQÆ∞~°∞OÔQ·^Œ∞=Ù. '`«Å„ÉÏÅ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞ã¨=∂ãÖ|∞Å „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞— `«ÅO„ÉÏÅ∞ "≥Ú.
6. ãÖâı+¡ O¨ : P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl, „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ – J<Õã¨∂„`åÅKÕ`«, P^Õâ◊OQÍ =zÛ#g, ã¨Ç¨Ï[OQÍ
L#flg J~Ú#ã¨~°àÏÅ∞, JÖÏˆQ ã≤÷~åÅ∂ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`åxH˜ ãÖâı¡+Ö
=ã¨∞ÎOk. 'ãÖâı¡+¨ =∞#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú q∂ñkÇ¨ÏÅ∞¡`À QÆ∂_çH˘#∞@— #∞(x)J<Õ
„^Œ∞`«OÖ’xJK«∞Û Ö’Ñ≤OK«@"Õ∞ ãÖâı¡+¨ =∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. Ñ¨ÓK≥#∞ { QÆÅ∞=Å∞
– Ñ¨ÓK≥#æÅ∞=Å∞. =K≥Û<£ |∞∞+≤ "≥Ú.
x+≤^Œúã¨÷ÖÏÅ∞ : '`å#∞<Õ#∞Ñ¨^ŒO|∞Å „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı¡+Ö|∞ ÖË^Œ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `å #˚k"≥, <Õ<£ qO\˜x J<Õq^èŒOQÍ `å#∞, <Õ#∞ J<Õ"å\˜Ö’x
„^Œ∞`åxH˜ ãÖâı¡+Ö ~å^Œ∞.
WÖÏˆQ Å∞Ñ¨Îâıëê Å~Ú# „áê`å^Œ∞Å‰õΩ (J#º=ÚÅ‰õΩ) =zÛ# #∞QÍQÆ=∞
„^Œ∞`åxH˜ =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨KÕ`« ãÖâı¡+Ö ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì „áê<≥æOÑ¨Ù, „H˘#ƒã≤ñ_ç –
Ñ¨<˘Ìq∞‡k J<Õsu~°∂áê Å∞O_»=Ù.
7. „^Œ∞`«ãfi¨ ~Ö° ’ÑÖ : 'J=™ê#O|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«ãfi¨ ~O° |∞# Hˆ x – J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
J=™ê#OÖ’x „^Œ∞`«OÖ’ L#flJK«∞Û‰õΩ |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. "åñ_»∞ –
=K≥Û#∞ – "åñ_»∞ =K≥Û<£ "≥Ú.
D„^Œ∞`«ãfi¨ ~Ö° ’ÑÖ Ñ¨^•ºO`«OÖ’ QÆ}Ï#∞™ê~°OQÍ xÜ«∞q∞OÑ¨|_çLO@∞Ok.
JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ „^Œ∞`«OÖ’xJK«∞Û‰õΩ ™ê^è•~°}OQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k.
##∞fl<£ { J_çÔQ ´ (##∞fl #_çÔQ) "≥Ú.
8. ã¨fi`«fiO : Ç¨ÏÅ=™ê#Ñ¨~°Hõ`«Ö’ aO^•fikHÍ~åºÅ∞ qÉèÏ+¨, |Ç¨ïà◊O
J<ÕsuQÍ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« W@∞=O\˜=∂~°∞ÊÅ∞ á⁄O^ŒHõ „^Œ∞`«O JÖÏˆQ LO_»@O
‰õÄ_® L#flk. ^•x<Õ ã¨fi`«fi =∞O\Ï~°∞. 'ã¨fi`«fiO |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ
„Ñ¨Hõ$uÉèÏ==Ú—. Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞.
x+≤^ãúŒ Å÷¨ O : 'ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`fi« O|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ã¨=∂ãÖÖ’ „^Œ∞`«O ã¨fi`fi« ãu÷≤ Ö’ LO_»^∞Œ . `«ÅO„ÉÏÅ∞ W`åº^Œ∞ÅÖ’ `«Å#∞„ÉÏÅ∞
J<Õsu~°∂áê Å∞O_»=Ù. WÖÏˆQ `«kú`«=$uÎÖ’#∂ ™⁄QÆã¨∞O^Œ# =∞<ÕKÀ@
™⁄QÆã¨∞#∞^Œ# =∞<ÕsuQÍ LO_»^Œ∞.
'K«∂_»ñQÍ— "≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@¡ñ QÆ∂_» „^Œ∞`åxH˜ =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨=Å¡ ã¨fi`«fi
=ÚO_»^Œ∞.
9. „^Œ∞`«Og∞^Œ #HÍ~°O : 'H˘xflÜ≥∞_»Å „^Œ∞`«O|∞q∂ñ^Œ #HÍ~°O|∞
QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ „^Œ∞`«Og∞^Œ #HÍ~°O =ã¨∞OÎ k. JkÜ«Ú#∞
{ HÍHõ – JkÜ«Ú#∞<£ { HÍH,õ JkÜ«Ú#∞O QÍHõ. WÖÏˆQ JkÜ«Ú#∞ x @¡<≥
"≥Ú. DÅHõ} ∆ OKÕ`« ã¨fi~°Ñ~¨ H° `õ fi« OÖ’ „^Œ∞`«kfi`åfixfl ãÖ„QÆÇÏ≤ OK«∞H˘<Õ J=HÍâ◊O
‰õÄ_® L#flk. ã¨~°fi=Ú #fl`«x.
10. =∞HÍ~å^Õâ◊O : '„áêãÖ|∞# =∞HÍ~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞KÀ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ
=∞HÍ~å^Õâ◊O |QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î =∞HÍ~°O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`åxH˜
=∞HÍ~å^Õâßxfl qâı+ÖQÍ K≥áêÊ_»∞. KÕÃã#∞ { =∞Ç¨#k ´ KÕÃã =∞‡Ç¨#k.
"≥Ú.
6. J#∞Hõ~°}ãÖkèHÍ~åºÅ#∞ QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
J#∞Hõ~}° O : Ü«∞^ä•`«ÔŒä QÍ „QÆÇÏ≤ OK«@O J#∞Hõ~}° O. ãÖã¨¯ $`«"åHõº(â◊|)Ì O
J#∞Hõ~°}O`À =∂„`«"≥∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ"åe.
PÜ«∂„Ñ¨`ºÕ HõãO¨ ^Œ~åƒùÅÖ’ `«ÑÊ¨ ãÖã¨¯ $`«"åHõº(Ñ¨^)Œ O J#∞Hõ~}° O ÖË‰Ωõ O_®
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»@O ÖË^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J#∞Hõ~}° ~åÇ≤Ï`«ºO: 'XHÍ<˘HõKÀ ##∞Hõ~}° q~°ÇÏ≤ `«O|∞QÆ ãÖã¨¯ $`«"åHõºO|∞

QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J#∞Hõ~}° O ÖË‰Ωõ O_® ‰õÄ_» ãÖã¨¯ $`«"åHõºO `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨
|_»\Ïxfl „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. JO\˜u #=∞ t≈"åÜ«∞ áêáê`«∞‡~åe.
''[Ü«∞Ñ¨^ŒO |#∞Hõ~°}q~°Ç≤Ï`«O| `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞—— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O
''[Ü«∞—— J<ÕãÖã¨¯ $`«„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO J#∞Hõ~°}O ÖË‰õΩO_®<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»\Ïxfl
¿Ñ~˘¯#flk. [Ü«∞ <å~åÜ«∞}. Wk J#∞Hõ~} ° O`À „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_ç`Õ J^Õ qâı+O¨
J#=Åã≤LO@∞Ok.
DJ#∞Hõ~°}OÖ’ J#∞HõiOKÕ"åHÍºxH˜ 'J#∞—^è•`«∞~°∂ÑÖ Ñ¨~°OQÍ
„Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_»∞ `«∞O@∞Ok. J#∞Hõ~}° OÖ’ J#∞^è•`«∞~°∂ÑÖ Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»Q» Í
Ñ¨Ó~°fiOÖ’x ãÖã¨¯ $`«"åHõºO z=~° [iˆQ=~°‚qHÍ~åÖË̌ J#∞Hõ~°}ãÖkèHÍ~åºÅ∞.
1. qã¨~Öæ° ’ÑÖ : 'qã¨~Oæ° |∞# Hõ#∞Hõ~}° O|∞# Ö’ÑÖ |QÆ∞— ãÖã¨¯ $`«"åHõºO
z=~° L#fl qã¨~°æ‰õΩ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. =~°ú`åO Nó { J<≥ ´ =~°ú`åO N Ü«∞<≥.
2. F`«fiO : 'J#∞Hõ$ux #=∞â◊≈|ÌO|∞`«∞kÜ«∞`«∞Î# HÀ`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
qã¨~æ° Ö’Ñ≤Oz#`«~∞° "å`« '#=∞— J<Õâ|◊ OÌ Ö’x z=iJ`åfixH˜ F`«fiO qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞ÎOk. `«∞ÉèíºO #=∞(ó) { J<≥, `«∞ÉèíºO #"≥∂ Ü«∞<≥. F`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
`«∞ÉèíºO #=∞ Ü«∞<≥.
'DHÍ~°º=Ú ÖÏñuKÀ ã¨ÇÏ≤ `«=Ú QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç—. DF`«fiO #¨=∞â◊≈|ÌOÖ’<ÕÕ
HÍHõ ~Ú`«~ã° Ö÷¨ ÏÅÖ’#∞ Hõ#|_»∞`«∞#flk. Ö’Hõ(ó) { J@OK«∞<£ – Ö’HÀ Ü«∞@OK«∞<£.
3. kfi`fi« O : 'J#∞Hõ~}° O|∞#O ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~fi° K#« O |QÆ∞— ãÖã¨¯ $`«"åHõºO
z=~° L#flá⁄Å∞¡‰õΩ x`«ºOQÍ kfi`«fiO =ã¨∞ÎOk. Hõ ã¨Î fi"£∞ { JxÜ≥∞ ´ Hõ ã¨Î fi
=∞‡xÜ≥∞.
4. "≥H· eõ ÊHõkfi`fi« O : 'J#∞Hõ~}° O|∞#O ^ŒÇÏ¨ =∂^Œ∞Å =∞HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi~∞° H˜Î
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— JÇ¨Ï"£∞ "≥Ú^Œ« Öˇ#· â◊ÉÏÌÅÖ’x=∞HÍ~åxH˜ =∂„`«O kfi`fi« O qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞OÎ k. ^•™È HÇ¨Ï"£∞ { J<≥ – ^•™È HÇ¨Ï =∞‡<≥. kfi`«fiO ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ^•™È
HÇ¨Ï =∞<≥.
5. =ÙQÍQÆ=∞O: 'L^ŒO`«<å=∞O|∞#O Hõ#∞Hõ~} ° O|∞#O^Œ∞ =ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞—
„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO HÍxL^ŒO`«â◊ÉÏÌxH˜ z=~° =HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. WÜ«∞O
^èÕ#∞ { "£ { J<≥ ´ WÜ«∞O ^èÕ#∞ =<≥.
W`«~ã° Ö÷¨ ÏÅÖ’ ™ê^è•~°}ãÖkèHÍ~åºÖË =™êÎ~Ú. ^è~Œ À‡ [Ü«∞`«∞ { J#∞K«∞ ´
J#flÑ¨Ù_»∞ L`«fiãÖkè [iy – ^èŒ~À‡ [Ü«∞ `«#∞K«∞.
„Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞ : J#∞Hõ~°}OÖ’ ãÖã¨¯ $`«"åHõºO z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO
=ã¨∞ÎO ^Œx JÑ¨ÊHõq K≥áêÊ_»∞. HÍx Hõ=ÙÅ∞ n~å…xH˜ „Ç¨Ï™êfixfl „Ñ¨Ü≥∂yOK«ÖË^Œ∞.
HÍ|\˜ì Jk JOwHõiOÑ¨~å^Œ∞. ^Œ∞~°ƒÅã¨º |ÅO ~å*Ï Ü«∞# q#"Õ.
J<Õ=∞#∞K«i„`«Ö’x ÃÑ^ŒÌ# „Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ '~å*Ï— J#flKÀ\ñ~°…O JÖÏˆQ L#flk.
6. =ÚQÍQÆ=∞O : '^èŒfi#º#∞Hõ~°}â◊|Ì=ÚÅ Hõ#∞^è•`«∞=Ù Ñ¨~°O |QÆ∞KÀñ
Q˘xflÜ≥∞_»Å =ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î ^èŒfi#º#∞Hõ~°}â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
J#∞Hõ~°}OÖ’ '=∞—HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ ~å=\Ïxfl ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ã¨Åã¨Å{J#∞.
ã¨Åã¨Å"£∞ { J#∞ – ã¨Åã¨Å =∞#∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

255
`«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO
1. `≥Å∞QÆ∞Ö’xqÉèí‰õΩÎÅ#∞ QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ÖÏQÍ<Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ‰õÄ_® „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x ã¨Ñ¨Îq∞=é‰õΩ
7 qÉèí‰õΩÎÅ∞ L<åfl~Ú. XH˘¯Hõ¯qÉèíH˜ÎÖ’ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ ÃÑ‰õΩ¯Å∞ HÍ=@O
`≥Å∞QÆ∞Ö’xqâı+Ö.
1.„Ñ¨^=Œä ∞ : '_»∞=Ú=ÙÅ∞ „Ñ¨^=Œä ∞—. '_»∞=Ú=ÙÅ∞— J<Õq <åÅ∞æ „Ñ¨^=Œä ∂qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
'_»∞=Ú=Ù# ÖËH=õ K«#O|∞Å∞— JO^Œ∞Ö’ _»∞=Ú=Ù J<Õq UHõ`fi« ãÖYº#∞ =∂„`«"∞≥
É’kè™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì UHõ=K«<åÅ∞, ~å=Úñ_»∞, =#=Ú, ^èÕ#∞=Ù.
‰õÄ`«∞~°∞, h=Ù, <Õ#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÅÖ’ PzÛùHÍÅÖ’ ~°∞, =Ù, #∞, "≥Ú^Œ
Å~Ú#q „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åÅ∞. H˘xfl â◊ÉÏÌÅÃÑ· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. =x`«,
Ç¨Ïi,¿Ñ~°∞ "≥Ú.
'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—. 'Å∞—=~°O‚ |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèã∞¨ OÎ k HÍ|\˜ì
|Ç¨ï=K«#O. ~å=ÚÅ∞, =#=ÚÅ∞. "≥Ú. nxH˜ ˆ~á¶ê^Œ∞ Öˇ·#qâı+¨HÍ~åºÅ∞
=™êÎ~Ú. ÉÏÅ∞~°∞. WOHÍ "Õ∞=Ú "≥Ú.
2. kfifÜ«∞ : '#∞=~°O‚ |∞ kfifÜ«∞—. kfifÜ«∞Ö’ '#∞— J<Õ ^˘Hõ¯>Ë „Ñ¨`º« Ü«∞O.
Wk UHõ`«fi|Ç¨ï`åfiÅ∞ Ô~O_çO@ =ã¨∞ÎOk. =#=Ú#∞, =#=ÚÅ#∞. nxÔH
WHÍ~åO`å^Œ∞ÅÃÑ· W`«fiO =zÛ 'x— J<Õ~°∂Ñ¨ "Õ∞~°Ê_»∞`«∞Ok. Ç¨Ïix, ~å=Úx,
ÃÑ·x, "≥Ú.
(H˘xflÜ∞≥ _»Å #∞^ÕâÌ ß~°O÷ |∞#O^Œ∞ kfifÜ«∞‰õΩ QÆ∞é˜zÜ«Ú ##∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞—
Jx K≥áêÊ_»∞ „áœ_è»"åºHõ~°Î. nx=Å¡ kfifÜ«∂qÉèíHÎ̃g∞^Œ ‰õÄiÛ, (QÆ∞éÕz) J<Õq
KÕ~°`å~Ú. ##∞fl QÆ∂iÛ, =∞=Ú QÆ∞é˜z "≥Ú.)
3. `«$fÜ«∞ : 'KÕ`« `À_» `«$fÜ«∞— – KÕ`,« `À_» J<Õ ~Ô O_»∞ `«$fÜ«∂qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
g\˜#∞Oz 'KÕ``« À_»Ö’Ñ¨Å=~°H‚ Oõ |∞Å„Ñ¨^=Œä ∂Hõ~∆ O° |∞Å∞ "≥H· eõ ÊHõO|∞QÆ âı+O≤ K«∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« – KÕ, `À J<Õ~∂° áêÅ∞ ‰õÄ_® U~°Ê_»`å~Ú. Wq UHõ`fi« |Ç¨ï`åfiÅ∞
Ô~O_çO@ =™êÎ~Ú. ~å=ÚxKÕ`«, ~å=ÚÅ`À "≥Ú.
('XHÍ<˘HõKÀ `À_»‰õΩ `À_»∞`« #x ~°∂áêO`«~°O|∞#∞ QÆÅ^Œ∞— Jx
„áœ_è»"åºHõ~°}O. '`À_»— J<Õ^•xH˜ '`À_»∞`«— J<Õ~°∂áêO`«~°O QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
'„áê}=Ú`À_»∞`«—.
'[_»Ñ¨^ŒO|∞q∂ñk`À_»‰õΩ "≥∞~Ú, "≥∞ÿÅ∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õ^•xKÕ`« "≥∞~Ú,
"≥∞ÿ J<Õq `À_»™ê÷#OÖ’ =™êÎ~Ú. Ji÷"≥∞~Ú<£, Ji÷"≥∞ÿ<£ (Ji÷`À_»).)
4. K«`∞« i÷ : 'H˘é‰õΩ Hõ~Ú K«`∞« i÷— –H˘é‰õΩ, Hõ~Ú J<Õq ~Ô O_»∂ K«`∞« s÷qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
UHõ`«fi|Ç¨ï`åfiÅ∞ Ô~O_çO@ =™êÎ~Ú. ~å=ÚxH˘é‰õΩ<£, ~å=ÚÅHõ~Ú.
('K«`«∞i÷HÕ ÉÁO>ˇ=~°‚HõO|∞ #QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O. K«`«∞i÷H˜ H˘xflKÀ@¡
'á⁄O>ˇ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ãÖ„Ñ¨Ü≥∂QÆ=Úá⁄O>ˇ<£.)
5. ÑÖK«q∞ : '=Å# HõO>ˇ Ñ¨\ ˜ì ÑÖK«q∞—. =Å#, HõO>ˇ, Ñ¨\ ˜ì J<Õq
ÑÖK«q∂qÉèí‰õΩÎÅ∞. Wq UHõ`«fi|Ç¨ï`åfiÅ∞ Ô~O_çO@ =™êÎ~Ú. =#=Ú=Å#<£,
"åiHõO>ˇ<£ "≥Ú.
'LO_çÑ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ =Å#=~°‚HõO|∞# Hõ#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞— =Å#ÃÑ·
H˘xflÜ≥∞_»Å 'LO_ç— J<ÕÑ¨^ŒO KÕ~°∞`«∞Ok. =#=Ú=Å##∞O_ç.
('H˘xflÜ≥∞_»Åñ *Ë`«qÉèíHõÎº~°÷Hõ=~°‚HõO|∞Å‰õΩ#∞, =Å#=~°‚HõO|∞#‰õΩ#∞ *Ëã≤
Ü«∞#∞ „Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~}° O. ^è~Œ ‡° `«#∂Éè=í Ù=Å#ñ *Ëã,≤ WK«∞Û@O*Ëã≤
"≥Ú.)
6. +¨+≤ª : '‰õΩ Ü≥ÚHõ¯ Ö’Ñ¨Å +¨+≤ª—. ‰õΩ, Ü≥ÚHõ¯, Ö’Ñ¨Å, J<Õq =¸ñ_»∞
+¨+‘ªqÉèí‰õΩÎÅ∞. Wq UHõ|Ç¨ï=K«<åÅ∞ Ô~O_»∂ J=Ù`å~Ú. ~å=Ú#‰õΩ#∞,
~å=ÚÅ‰õΩ#∞ "≥Ú.
WHÍ~°Og∞^Œ ‰õΩ=~å‚xH˜ W`«fiO =zÛ 'H˜— ã¨fi~°∂ÑÖ QÆÅ∞æ`«∞Ok. ~å=ÚxH˜x.
ÃÑ·H˜x "≥Ú. 'KÕ`« `À_» Ö’Ñ¨Å =~°‚HõO|∞Å–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'Ö’Ñ¨Å— ‰õΩ 'Ö’—
J<Õ~°∂ÑÖ QÆÅ∞æ`«∞Ok. =#=ÚÅÖ’<£.
7. ã¨Ñ¨Îq∞ : 'JO^Œ∞ # ã¨Ñ¨Îq∞—. JO^Œ∞, # J<Õq Ô~O_»∂ ã¨Ñ¨Îq∂qÉèí‰õΩÎÅ∞.
'_»∞=Ú=Ù# ÖËH=õ K«#O|∞Å∞—. HÍ|\˜ì g\˜Ö’ '#— J<Õk UHõ=K«#O. =#=Ú##∞.
JO^Œ ∞ – UHõ |Ç¨ ï =K« < åÅ∞ Ô ~ O_» ∂ J=Ù`« ∞ Ok. =#=Ú#O^Œ ∞ #∞,
=#=ÚÅO^Œ∞#∞.
'`«$fÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— KÕ`« "≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ z=~° #∞=~°‚O
KÕ~°∞`«∞Ok. ~å=ÚxKÕ`«#∞. Wq „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ∞. 'Hõ~ÚÑ¨\ ˜ìÜ≥ÚHõ¯Å‰õΩ
#∞QÍQÆ=∞O|∞ ÖË^Œ∞— J#@OKÕ`« Hõ~Ú, Ñ¨\ ˜ì, Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ =∂„`«O
Hõà◊Å∞. ~å=ÚxHõ~Ú, *Ï˝#=Ú#∞|\˜ì, ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 257
2. JHÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂ ÅÜÕ∞º q^è•<åxfl

q=iOK«O_ç.
ãÖã¨¯ $`« („áêHõ$`«)ÉèÏ+¨Ö’xÑ¨^•Å∞ `«`«û=∂Å∞QÍ#∂, `«^Œƒù"åÅ∞QÍ#∂
`≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ „Ñ¨"Õtã¨∞Î<åfl~Ú.
JHÍ~°O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ JHÍ~åO`åÅ∞. J[O`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞
™ê^è•~°}OQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq „áêuÑ¨kHõÖ’ Jq JÖÏˆQ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂
„áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
Wq `≥Å∞QÆ∞Ö’ `«`«û=∂ ÅÜÕ∞º@Ñ¨Ù_»∞ qÉèíHÍÎº^Œ∞Å`À =∂~°∞ÊÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å~Ú.
„Ç¨Ïã¨fiO : '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— J[O`«ãÖã¨¯ $`«
(„áêHõ$`«) „áêuÑ¨kHõÅz=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =ã¨∞ÎOk. =x`å – =x`«.
'UHÍHõ~∆ O° |∞Å‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ ÖË^∞Œ — – ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ XˆHJHõ~∆ ° "≥∞#ÿ â◊|Ì
=∞~Ú`Õ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞. H∆Í‡–nè.
1. Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞
ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ JHÍ~åO`«=¸, Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ J~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ
=∞~Ú#Ñ¨Ù_∞» 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ |~Ú#<å=∞O|∞ `«∞kÜ«∞`«Î fiO|∞#
‰õΩ`«Î fiO |QÆ∞— Jx (JxflqÉèí‰õΩÎÅÖ’#∞) L`«Î fiO =ã¨∞ÎOk. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— Jx _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
~å=∞ – ~å=Úñ_»∞.
_»∞VòÖ’ÑÖ : '=$^•ú^Œ∞Å_»∞V√#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. =$^Œú "≥Ú^Œ
Å~Ú#â◊ÉÏÌÅÖ’ z=iJ`«fiO™ê÷#OÖ’ L`«fiO =zÛ, `«~∞° "å`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’
=zÛ# _»∞V√‰õΩ qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. =$^Œ∞ú. =¸~°∞ö – "≥Ú. Ö’ÑÖ
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – =$^Œ∞úñ_»∞ "≥Ú.
„ã‘`Î fi« O : '^Œ∂`å^Œ∞Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— ^Œ∂`« "≥Ú^Œ Å~Ú#q
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ Ñ¨ÙOeOQÍ Öˇ<· å, „ã‘`åfixfl á⁄O^Œ∞`å~Ú. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ,
"≥Ú^Œ Öˇ·#„ã‘ÎeOQÆHÍ~åº Å=Ù`å~Ú. ^Œ∂`«. (^Œ∂`«#∞) "≥Ú. „ã‘Î`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
(=∞Ç¨Ï`ü) Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åº Ö∫`å~Ú. ^Œ∂`«∞ñ_»∞ (^Œ∂`«∞x "≥Ú)
'ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ x`«ºO|∞QÍ #ã¨∞~°â◊|Ì=Ú "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ „ã‘Î `«∞Åº=Ú ÅQÆ∞
ãÖã¨¯ $`« ã¨=∂ãÖ|∞#ñ QÍ=Ù— gxH˜ „ã‘`Î ∞« Åº`«fi "≥∞,ÿ ã¨∞~°Å∞. Jã¨∞~° – Jã¨∞~°∞ñ
_»∞. J<ÕsuQÍ U~°Ê_»`å~Ú. ã≤^Œúã¨=∂™êÅÖ’ „ã‘Î`«∞Åº`«fiO ÖË^Œ∞. Éèí∂ã¨∞~°∞ñ_»∞.
"≥Ú.
'ã¨fii"æ åz^Õ=ã¨∞~°â|◊ OÌ |∞ ÖËH`õ fi« |Ç¨ï`«fiO|∞ÅO „|Ü≥∂yOÑÖ|_»∞—. '^Õ=—â◊|Ì
"≥∞Ñ¨C_»∂ UHõ`åfixfl É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOKåe. ^Õ=Ùñ_»∞ ^Õ=Ùx
"≥Ú. HÍ|\˜ì nxg∞^Œ |Ç¨ï=K«#O LO_»^Œ∞. ã¨∞~°â◊|Ì "≥∞Ñ¨C_»∂ |Ç¨ï`åfixfl
É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. ã¨∞~°Å∞. (ã¨∞~°Å#∞ "≥Ú.) HÍQÍ Wk
UHõ=K«<åO`«O QÍ^Œ∞.
ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ 'Hõ$`À`«¯O |QÆ∞ãÖã¨¯ $`«<å=∞O|∞ãÖ|∞kú_∞» V√#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx qHõÅÊOQÍ _»∞V√ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ~å=Ú. (~å=Úñ_»∞)
'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O ^ÕHÍ~°O÷ |~Ú#Ñ¨ÔŒ |∞`«∞kÜ«ÚHÍ~°O|∞# HõHÍ~°O |QÆ∞—
~å=∞, ~å=Úñ_». 'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ñ |^ŒO|∞`«∞kÜ«∞HÍˆ~HÍ~°O|∞Å‰õΩ n~°O… |∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. ~å=∂ – ~å=Úñ_®.
'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— |Ç¨ï`«fiOÖ’
Jxfl â◊ÉÏÌÅ‰õΩ P~°QÍQÆ=∞O ™ê=∂#ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. ~å=ÚÖÏ~°, =x`«ÖÏ~°,
=#=ÚÖÏ~°. '=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü≥∂QÆO|∞#O ^•~°QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«O qHõÅÊO. ÉÏÅ‰õΩÅ∞
(ÉÏÅ‰õΩÖÏ~° q∂~°∞) q#∞ñ_»∞.
ÅHÍ~°O–ˆ~Ñ¶¨ : 'J^ŒO`« Éˇ· n~°…Ñ¨Ó~°fiÖ’Ñ¨^èŒO |~Ú#=∞Ç¨Ï`«∞Îq∂ñ
kqÉèíH˜ÎÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞—. ÉÏÅ – J<Õq^èŒ =∞~Ú#„áêuÑ¨kHõÅÃÑ·
|Ç¨ï=K«#O S#ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨ =ã¨∞ÎOk. ÉÏÅ∞~°∞ – ÉÏÅ∞~°<£. ^ŒÜ«∂à◊√~°∞
J<ÕKÀ@ ‰õÄ_® ˆ~Ñ¶Ö HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
('kfi`fi« ÜÚ« HõÖÎ ÏO`«O|∞q∂ñkÅ∞ÅÅ‰õΩ ~°∞~° ÅQÆ∞— J<Õ „áœ_è"» åºHõ~}° ÅHõ}∆ O
KÕ`« =∞Å∞¡~∞° –=∞Å∞¡~<° £ "≥Ú. =∞Å∞¡Å∞–=∞Å∞¡Å Jx ‰õÄ_® ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.)
xQÍQÆ=∞O : '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
xQÍQÆ=∞O|∞ ã¨~fi° „`« qÉèÏ+¨ #QÆ∞— kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ UHõ=K«#O Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
g\˜H˜ qHõÅÊOQÍ xQÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k. ~å=Úxx, ~å=ÚKÕ`.« J#∞^ŒO`« =∞~Ú#
JK«Û`≥#∞QÆ∞_»∞=∞O`åxH˜ xQÍQÆ=∞O x`«ºO. =∞QÆxKÕ`«.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

#QÍQÆ=∞O : ‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~°|∞∞HÍ~°O|∞Å‰õΩ #QÍQÆO

|QÆ∞— +¨+ª≤ J~Ú# ‰õΩ=~°O‚ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ xQÍQÆ=∞O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ #QÍQÆ=∞O
=ã¨∞ÎOk. ~å=ÚxH˜ – ~å=Ú#‰õΩ.
(WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõq„`«Ü«∞O|∞"åi
„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO ^ŒHõ¯ ^ŒH˜¯# =∞Ç¨Hõq „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO^Œ∞#∞ Q˘xflÜ≥∞_»Å
#QÍQÆ=∞O|∞ K«∂Ñ¨@^ì ∞Œ — Jx H˘xflKÀ\¡ #QÍQÆ=∞O ÖËHáõ È==\Ïxfl ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» .
„áêKÕ`ã« ∞¨ ‰õΩ<£.
'HõO>ˇ=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Q˘xflÜ∞≥ _»Å #QÍQÆ=∞O|∞ K«∂Ñ¨>_ìˇ —ç
Jx HõO>ˇqÉèHí Î˜ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ #QÍQÆ=∞O J~°∞^Œ∞QÍ =ã¨∞OÎ ^Œx „áœ_è"» åºHõ~} ° O
¿Ñ~˘¯#flk. â◊Ò« |∞#HõO>ˇ.)
#∞QÍQÆ=∞O : 'LHÍ~°|∞∞HÍ~°O|∞Å HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
#∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—. ã¨Ñ¨Îq∞ UHõ=K«#OÖ’ 'JO^Œ∞— Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. ~å=Ú#O^Œ∞. (~å=ÚxÜ«∞O^Œ∞)
2. „ã‘ÎeOQÍÅ∞
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ : '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—.
„ã‘ÎeOQÍ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÃÑ·#∞#fl „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ (ã¨∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜) Ö’ÑÖ
=ã¨∞ÎOk. =x`« – q^Œº.
H©¡|`«∞Åº`« : 'HõO^èŒ~å^Œ∞Å∞ H©¡|`«∞ÅºO|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— 'HõO^èŒ~å—
"≥Ú^Œ Å~Ú# „ã‘eÎ OQÆâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ |Ç¨ïà◊OQÍ H©|¡ `«∞Åº`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H©|¡ `«∞Åº`«K`Õ «
=Ú=~°‚O "≥Ú. #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. HõO^èŒ~°=Ú. H©¡|`«∞Åº`«
HõÅQÆxÑ¨HO∆õ Ö’ „ã‘eÎ OQÆHÍ~åºÅ∞ („Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ "≥Ú.) HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. HõO^è~Œ .°
|Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« 'q^è•â◊|Ì=Ú#‰õΩ H©¡|`«∞Åº`« x`«º=Ú—. q^èŒ=Ú. (WHõ¯_»
„áœ_è»"åºHõ~°Î 'q^è•â◊|ÌO|∞ ãÖã¨¯ $`«O|∞#O |∞OeOQÆO|∞ #QÆ∞— Jx ¿Ñ~˘¯x
Ñ¨ÙOeOQÍ Å~Ú# q^èŒ, ^ŒO„+¨ì J<Õâ◊ÉÏÌÅ#∞Oz ~¸H©¡|`«∞Åº~°∂áêÅ∞
™êkèOKå_»∞.)
ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ – F =x`å – F =x`«, "≥Ú.
W`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ =x`«#∞ W`åºkQÍ ™ê^è•~°}OQÍ ~°∂áê ÖË~°Ê_»`å~Ú.
3. #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÍÅ∞
=Ú=~°H‚ Oõ : JHÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍ Å~Ú<å, Ñ¨ÙOeOQÍ
Å~Ú J=∞Ç¨Ï^•fiKH« Í Å~Ú<å, 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ
|QÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk. Hõà◊„`«=Ú, =$Hõ∆=Ú.
ãÖÉ’^èŒ#OÖ’, F Hõà◊„`«=∞ ! =$Hõ∆=ÚÖÏ~å ! "≥Ú.
=Ú‡O|∞Å∞ : '=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ =∂=Ú_ç ÜÕ∞xO |∂~°a‚ O^Œ∞Ñ¨Ó~°fiH|õ ∞=~°O‚
ÉËx qÉèÏ+¨ #QÆ∞— =∂=Ú_ç ( ‡ ) ÖË^• 'O|∞— J<Õk qHõÅÊOQÍ P=Ú=~°‚HÍxH˜
=ã¨∞ÎOk. =$Hõ∆=Ú‡ – =$Hõ∆O|∞Å∞.
=ÚÖ’ÑÖ : 'K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
K« i „`« "≥ Ú ^Œ Å~Ú#"åx=Ú=~° ‚ H ÍxH˜ |Ç¨ ï à◊ O QÍ Ö’Ñ¨ O =ã¨ ∞ Î O k.
K«i„`«–K«i„`«=Ú, K«i„`«Å∞ – K«i„`«=ÚÅ∞. |Ç¨ïà◊ =∞#@OKÕ`« ^Œ~°ƒù "≥Ú^Œ
Å~Ú#"å\˜Ö’ DÖ’ÑÖ x`«ºO. ^Œ~°ƒù. Ñ¨#ã¨ "≥Ú.
=ÚQÍQÆ=∞O : '"åxH˜ =Ú=~°‚ ˆH`«~°O |~Ú#qÉèíH˜Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— W`«~°qÉèíH˜Î Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ =Ú=~°‚O PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Hõ à ◊ „ `« = ÚÅ∞, =$Hõ ∆ = ÚÅ#∞ "≥ Ú . '=Ú=~° ‚ H õ O |∞#‰õ Ω qkè O K« ∞ HÍ~° º =Ú
=ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞— =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ K≥Ñ≤Ê#HÍ~åº Åhfl PQÆ=∞ "≥∞ÿ#
=Ú=~å‚xH˜ ‰õÄ_® =™êÎ~Ú. =$Hõ∆=Ú‡Å∞ – =$Hõ∆O|∞Å∞. K«i„`«Å∞. ^Œ~°ƒùÅ∞ "≥Ú.
=ÚÖ’Ñ¨n~å…Å∞ : 'Å∞Å#Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _˘HÍ<˘HõKÀ =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞#∞ ^Œ`«∂Ê~°fiã¨fi~°O|∞#‰õΩ n~°…O|∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx H˘xflÜ≥∞_»Å
=ÚQÍQÆ=∂xH˜ Ö’Ñ¨=¸ =ÚO^ŒiJK«∞Û‰õΩ n~°…=¸ =™êÎ~Ú. =„*ÏÅ∞ –
=„*ÏÅ#∞ – =„*Ï# "≥Ú.
(L`«Î fi=Ù=~å‚Å∞ : 'J~å…^∞Œ ÅHõ_Ü
» ∞« K«∞Û# ‰õΩ`«fiO|∞#∞ q∂ñ^Œ =Ù=~°H‚ Oõ |∞#∞
"≥·HõeÊHõO|∞QÍ #QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O XHõ qâı+Ö K≥Ñ≤ÊOk. J~°… "≥Ú^Œ
Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ L`«Î fi "≥∞,ÿ ÃÑ#· =Ù=~°H‚ Í^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. J~°∞=… Ù – ^è~Œ ∞° ‡=ÙÅ∞.
=~°æ=Ú – =~°∞æ=Ù "≥Ú. =~°∞æ=ÙÖ’ XHõ™êi =Ù=~°‚O Ö’Ñ≤Oz '=~°∞æ— Jx ‰õÄ_®
LO@∞Ok.)
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº`« : 'H©¡|O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞Å∞ qÉèÏ+Ö
|∞OeOQÆ`«∞ÅºO|∞ ÅQÆ∞— #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÍ Å~Ú# q∞„`åkâ◊ÉÏÌÅ∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î
Å~Ú#Ñ¨Ù_»∞ qHõÅÊOQÍ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏº Å=Ù`å~Ú. PÑ¨Hõ∆OÖ’ =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

HÍ~åºÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. q∞„`«∞ñ_»∞, áê„`«∞xx "≥Ú. Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`« QÆÅ∞QÆxÑ¨HO∆õ Ö’

ã¨ÇÏ¨ [OQÍ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞ HÍ=@OKÕ`« #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆHÍ~åºÅ∞ QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú.
q∞„`«=Ú – áê„`«=Ú "≥Ú.
#H±, #∞QÍQÆ=∂Å∞ : '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~° |∞∞HÍ~°O|∞Å‰õΩ
#QÍQÆ=∞O |QÆ∞— +¨+qª‘ ÉèHí ÖÎ˜ ’ UHõ=K«#OÖ’ ‰õΩqÉèHí Î˜ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ #QÍQÆ=∞O
=ã¨∞OÎ k. =$Hõ=∆ Ú#‰õΩ. ( H˘xflKÀ@¡ D#=~°O‚ ÖËHáõ È=\Ïhfl, HõO>ˇ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
HÍ=\Ïhfl, „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. L`«û==Ú‰õΩ, K«i„`«=Ú#HõO>ˇ "≥Ú.)
'PQÆ=∞=Ú=Ù=~°O‚ |∞Å HõO^Œ∞=~°H‚ =õ Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— ã¨ÑqÎ¨ ∂UHõ=K«#OÖ’ JO^Œ∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ qHõÅÊOQÍ #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k.
=$Hõ∆=Ú#O^Œ∞ – =$Hõ∆=∞O^Œ∞.
('L^ŒO`«=Ú ÅQÆ∞#=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞#∞
#QÍQÆ=∞O|∞ H˘xfl Ü≥∞_»Åñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î WHõ¯_» H˘xflKÀ@¡
#QÍQÆ=∞O K≥áêÊ_»∞. Ñ¨@=Ú#Ü«∞O^Œ∞ – "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q.)
Ñ¨ Ù OeOQÍ^Œ ∞ Å~Ú#â◊ É ÏÌ ÅxflO\˜ H © kfifÜ« ∂ k|Ç¨ ï =K« < åÅÖ’
'|Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∂kqÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Å_®QÆ=∞O |QÆ∞— Jx qÉèíH˜ÎH˜ =ÚO^Œ∞QÍ
Å=~°‚O PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk, ~å=ÚÅ#∞, =x`«ÅH˘é‰õΩ, =#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞.
3. WHÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂ÅÜÕ∞ºq^è•<åxfl
q=iOK«O_ç.
z=~° WHÍ~°O Hõey#â◊ÉÏÌÅ∞ WHÍ~åO`åÅ∞. J[O`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq „áêuÑ¨kHõÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ J"Õ „áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú.
„Ç¨Ïã¨fiO : '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—. J[O`«ãÖã¨¯ $`«
(áêHõ$`«) „áêuÑ¨kHõÅz=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =ã¨∞ÎOk. Q“s – Q“i. ã≤s–ã≤i
"≥Ú.
'UHÍHõ∆~°O|∞Å‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ ÖË^Œ∞— ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ XˆH JHõ∆~° "≥∞ÿ#â◊|Ì
"≥∞ÿ`Õ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞. N. "≥Ú.
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ : WHÍ~åO`å Öˇ·#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ UeOQÆOÖ’ L<åfl,
=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å, J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å, WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ (ã¨∞) Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ïi, N, "åi "≥Ú.
ãÖÉ’^è#Œ O : 'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O |^ŒO|∞ `«∞kÜ«∞HÍˆ~HÍ~°O|∞Å‰õΩ n~°O… |∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ `«∞k~Ú`«∞Î‰õΩ n~°…O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. FÇ¨Ïs –
FÇ¨Ïi. |Ç¨ï`«fiOÖ’ 'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
P~°QÍQÆ=∞O ™ê=∂#ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ï~°∞ÖÏ~° – y~°∞ÖÏ~å.
'=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü∂≥ QÆO|∞#O ^•~°QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— q#∞ñ_»∞ Ç¨Ï~°∞Å∞
(Ç¨Ï~°∞ÖÏ~å) "≥Ú.
#∞–‰õΩ qÉèí‰õΩÎÅ∞–W`«fi=Ú: 'WHÍ~°O|∞q∂k ‰õΩ#∞=Ù „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ
Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞— WHÍ~åxH˜ ÃÑ·#∞#fl – #∞, ‰õΩ=~å‚ÅÖ’xL`åfixH˜
W`«fiO =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ïix, yiH˜x "≥Ú.
kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ |Ç¨ï=K«#OÖ’ ''|Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
Å_®QÆ=∞O |QÆ∞—— Jx Å_®QÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ï~°∞Å#∞ – y~°∞ÅÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú.
q∞ye#qÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ ~°∂áêÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ<Õ U~°Ê_»`å~Ú. Ç¨ÏiKÕ`« "≥Ú.
|Ç¨ï`«fiO–L`«fiO : 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞—
|Ç¨ï`«fiOÖ’ „áêuÑ¨kHõ `«∞k~Ú`åfixH˜ L`«fiO =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ï~°∞Å∞, y~°∞Å∞.
n~°…O JÖÏˆQ LO@∞Ok. NÅ∞, nèÅ∞.
n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å=@OKÕ`« W^ŒO`å Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ „Ç¨Ï™êfiO`å
Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ=Öˇ<Õ ~°∂áêÅ∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. Q“i – Q“~°∞Å∞, (Q“s) "≥Ú.
4. LHÍ~åO`« (FHÍ~åO`«)ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂
ÅÜÕ∞ºq^è•<åxfl `≥ÅÑÖ_ç.
z=~° LHÍ~°O QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ LHÍ~åO`åÅ∞. J[O`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq „áêuÑ¨kHõÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ J"Õ „áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú.
„Ç¨Ïã¨fiO : '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ
z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =ã¨∞ÎOk. ã¨fiÜ«∞OÉèí∂–ã¨fiÜ«∞OÉèí∞(=Ù). 'UHÍHõ∆~°O|∞Å‰õΩ
„Ç¨Ïã¨fiO|∞ ÖË^Œ∞— ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ XˆH JHõ∆~° "≥∞ÿ#â◊|Ì =∞~Ú`Õ „Ç¨Ïã¨fiO
~å^Œ∞. „Éèí∂(=Ù) QÀ(=Ù).
J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞
=Ù=~°‚O : 'LHÍ~åO`«QÀâ◊|ÌO|∞Å HõO`«@ =Ù=~°‚HõO |QÆ∞— LHÍ~åO`å
Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ UeOQÆOÖ’ L<åfl, „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î ÜÕ∞Hõ=K«#OÖ’ '=Ù— =~°‚HõO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

=ã¨∞ÎOk. `«~°∞=Ù, =∞^èŒ∞=Ù, 'JO`«@ 'J#@OKÕ`« „ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ‰õÄ_®

„ã‘eÎ OQÆHÍ~°º =∞~Ú#„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’áêxfl ÉÏkèOz ~¸ã¨∂„`«OKÕ`« =Ù=~°H‚ "õ ∞Õ
=ã¨∞ÎOk. =^èŒ∞=Ù – ^èÕ#∞=Ù.
FHÍ~åO`åÅÖ’ QÀâ◊|Ì "≥ÚHõ¯\˜=∂„`«"∞Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’ `«`û« =∞OQÍ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨
|_»∞`«∞Ok. UHÍHõ∆~°â◊|ÌO HÍ|\˜ì nxH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞. ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OQÍ =Ù=~°‚Hõ"Õ∞ =ã¨∞ÎOk. QÀ=Ù.
=ÙQÍQÆ=∞O : W`«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_∞» g\˜H˜ z=~° =Ù=~°O‚ PQÆ=∞OQÍ
=ã¨∞ÎOk. '=Ù=~°‚ˆH`«~° qÉèíH˜ÎÑ¨~°O |QÆ∞KÀ #∞HÍ~åO`«O|∞Å‰õΩ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ,
QÀâ◊|ÌO|∞#‰õΩ x`«ºO|∞QÍ =ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞—. `«~°∞=ÙÅ∞ "≥Ú. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì
XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ =Ù=~°‚O ~åHõ '`«~°∞Å∞— Jx ‰õÄ_® LO@∞Ok. QÀâ◊ÉÏÌxH˜ x`«ºO
QÍ|\˜ì QÀ=ÙÅ∞, QÀ=ÙÅO^Œ∞ J<Õf~°∞QÍ =Ù=~°‚O`À<Õ ~°∂áê Å∞O\Ï~Ú.
(=ÙÖ’ÑÖ : WHõ¯_» „áœ_è"» åºHõ~Î° '~åÇ¨ïÉÏÇ¨ïâ◊|OÌ |∞Å HõO`«@ =Ù=~°H‚ Öõ ’ÑÖ|∞
"≥·HõeÊHõO|∞— Jx ã¨∂„uOz „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OÖ’#∂ ~åÇ¨ï, ÉÏÇ¨ï
J<Õ~°∂áêÅ#∞ ™êkèOKå_»∞.)
#H±, #∞QÍQÆ=∂Å∞: +¨+‘ªUHõ=K«#OÖ’ '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~°
|∞∞HÍ~°O|∞Å‰õΩ #QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx #QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. `«~°∞=Ù#‰õΩ "≥Ú.
(‰õΩ=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» Hõq„`«Ü∞« „Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞ÅO ^ŒÑÊ¨ ñ ^ŒH¯˜ #=∞Ç¨Hõq
„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO^Œ∞#∞O Q˘xflÜ≥∞_»Å #QÍQÆ=∞O|∞ K«∂Ñ¨@ì^Œ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î
#QÍQÆ=∞O ~åHõáÈ=\Ïxfl „Ñ¨™êÎqOKå_»∞. `«~°∞=Ù‰õΩ "≥Ú.
'HõO>ˇ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ H˘xflÜ≥∞_»Å #QÍQÆ=∞O|∞ K«∂Ñ¨>ˇì_ç—
J<Õ„áœ_è» "åºHõ~}° ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ ''`«~∞° =Ù#HõO>ˇ—— J<Õ~∂° áêÅ∂
„QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.)
ã¨Ñ¨Îq∂UHõ=K«#OÖ’ 'JO^Œ∞— Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ 'PQÆ=∞=Ú=Ù=~°‚O|∞Å
HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞=Ú qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx qHõÅÊOQÍ
#∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. `«~°∞=Ù#O^Œ∞, `«~°∞=O^Œ∞, `«~°∞#O^Œ∞.
(#QÍQÆ=∞O : 'L^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞#=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ HõO^Œ∞=~°H‚ =õ Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» #∞
#QÍQÆ=∞O|∞ H˘xflÜ∞≥ _»Åñ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç, J<Õ„áœ_è"» åºHõ~}° ã¨∂„`«OKÕ`« WHõ¯_»
H˘xflÜ≥∞_»Å #QÍQÆ=∞O ~å=@O L#flk. `«~°∞=Ù#Ü«∞O^Œ∞ "≥Ú.)
'L^ŒO`«[_»O|∞ã¨Ñ¨Îq∞H˜ #=~°‚HõO |QÆ∞— L^ŒO`å Öˇ·#[_»"åK«HÍÅ‰õΩ ÃÑ·x
ã¨Ñ¨Îq∂ UHõ=K«#OÖ’ '#— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. `«~°∞=Ù#. "≥Ú.
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞
=Ù, _»∞Vfi~å‚Å∞ : 'LHÍ~åO`«O |QÆ∞=∞Ç¨Ï`«∞Î#‰õΩ =Ù=~°‚Hõ=Ú |Ç¨ïà◊=ÚQÍ
#QÆ∞— LHÍ~åO`«â◊|ÌO =∞Ç¨Ï`«∞Î (Ñ¨ÙOeOQÆ=¸) J~Ú`Õ =Ù=~°‚HõO |Ç¨ïà◊OQÍ
=ã¨∞ÎOk. â◊OÉèí∞=Ù. =Ù=~°‚HõO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï`«∞Î#‰õΩ _»∞
VQÆ∞— Jx _»∞V√ =zÛ, â◊OÉèí∞ñ_»∞. Jaè=∞#∞º "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ =Ù=~°‚Hõ
=∞ã¨Å∞ ~å^Œ∞.Jaè=∞#∞ºñ_»∞. =∞#∞ J<Õ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ =Ù=~°H‚ Oõ x`«ºOQÍ
=ã¨∞ÎOk. =∞#∞=Ù. (~åÇ¨ïâ◊|ÌOg∞^Œ =Ù=~°‚HõO =zÛ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ~åÇ¨ï.)
W`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ =ÙQÍQÆ=∂^Œ∞Å∞ =™êÎ~Ú. â◊OÉèí∞=Ù#∞, â◊OÉèí∞=O^Œ∞.
_»∞=∞O`«Ñ¨Hõ∆OÖ’ xQÍQÆ=∂^Œ∞ Å=Ù`å~Ú.â◊OÉèí∞x, â◊OÉèí∞xKÕ`«, â◊OÉèí∞#‰õΩ,
â◊OÉèí∞#O^Œ∞ "≥Ú.
'|Ç¨ï`«fi=Ú# kfifÜ«∂kqÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Å_®QÆ=∞O |QÆ∞—. `«~°∞=ÙÅ#∞,
â◊OÉèí∞=ÙÅ#∞.
ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ ''L^ŒO`«ãO¨ ã¨¯ $`«<å=∞O|∞ãÖ|∞kú_∞» V√#‰õΩ #∂HÍ~°O|∞ Ñ¨Ù`¡ O«
ÉÏ^Õâ◊O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—— _»∞V√‰õΩ Ñ¨Ù¡`« =∞~Ú# THÍ~°O (T3) =ã¨∞ÎOk.
â◊OÉèí∂3. Ñ¨Ù¡`«O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O ^ÕHÍ~°÷O|~Ú# Ñ¨^ŒO|∞`«∞k
Ü«ÚHÍ~°O|∞# HõHÍ~°O |QÆ∞— Jx J`«fiO =ã¨∞ÎOk. (`«~°∞=, â◊OÉèí∞=,) â◊OÉèí∞ñ
_» "≥Ú. 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞ |^ŒO|∞`«∞kÜ«∞HÍˆ~HÍ~°O|∞Å‰õΩ n~°…O|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞.— J`åfixH˜ qHõÅÊOQÍ n~°…O =ã¨∞ÎOk. (`«~°∞"å,â◊OÉèí∞"å,)â◊OÉèí∞ñ_®.
|Ç¨ï`«fiOÖ’ ZÑ¨Ù_»∂ ™ê^è•~°}OQÍ 'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞#
HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« P~°QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k. `«~∞° =ÙÖÏ~å, â◊OÉè∞í ÖÏ~°
"≥Ú. '=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü≥∂QÆO|∞#O ^•~°QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— ~°H˜∆OÑ¨Ùñ_»∞
„Ñ¨Éèí∞=ÙÅ∞, „Ñ¨Éèí∞=ÙÖÏ~°.
5. |∞∞HÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂ ÅÜÕ∞ºq^è•<åxfl QÆ∂iÛ
`≥ÅÑÖ_ç.
J[O`å Å~Ú#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq
„áêuÑ¨kHõÖ’ J"Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ xÅ∞™êÎ~Ú. JÖÏˆQ
|∞∞HÍ~åO`åÅ∞‰õÄ_®.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J`«Î fi„ã‘Î=^•ƒ"åÅ∞ : '|∞∞HÍ~åO`«O|∞# Hõ`«fiO|∞#∞ „ã‘Î=^•ƒù=O|∞ #QÆ∞—

„áêuÑ¨kHõO z=~° L#fl|∞∞HÍ~°O ™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#JHÍ~°O P^Õâ◊
=∞=Ù`«∞Ok. „ÉèÏ`«$ – „ÉèÏ`«. =∂`«$ – =∂`«.
Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ Dã¨∂„`«OKÕ`«<Õ „ã‘Î=^•ƒù=O ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì _»∞V√
"≥Ú^Œ Å~Ú#Ñ¨ÙOeOQÍkHÍ~åºÅ∞ QÆÅ∞QÆ‰Ωõ O_Æ „ã‘eÎ OQÍÅ‰õΩ=Öˇ HÍ~åº Å=Ù`å~Ú.
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
„ÉèÏ`«, =∂`«.
WÖÏ K≥Ñ¨Ê@O=Å¡ „ÉèÏ`«$ñ_»∞ *Ï=∂`«$ñ_»∞ J<Õq^èŒOQÍ ~°∂Ñ¨ =ÚO_»^Œ∞.
q^è•„`å^Œ∞Å‰õΩ qHõÅÊO : 'q^è•`«$ ^è•`«$ ^•`«$ ã¨q`«$ <Õ`«$ â◊|ÌO|∞Å‰õΩ
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ Hõ`«Î fi„ã‘Î=^•ƒù=O|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— q^è•`«$ "≥Ú^Œ Å~Ú#Ñ¨~Úâ◊ÉÏÌÅ
|∞∞HÍ~°O™ê÷#OÖ’ J`«Î fi=¸, Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘Î=^•ƒù==¸ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk.
=zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ „ÉèÏ`« – =∂`« – J<Õq^èŒOQÍ q^è•`« – ã¨q`« W`åºkQÍ ~°∂áê
ÖË~Ê° _»`å~Ú.
qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì J`«Î fi„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÍÅ‰õΩ=Öˇ
HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _Æ∞ VQÆ∞— Jx
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ _»∞V√ =ã¨∞OÎ k. q^è•`«$ñ_»∞, ã¨q`«$ñ_»∞. WÖÏˆQ kfifÜ«∂^Œ∞ÅÖ’
~å=Úxx, ~å=Ú#‰õΩ =Ú#flQÆ∞q^èŒOQÍ q^è•`«$xx, q^è•`«$#‰õΩ, q^è•`«$#O^Œ∞
– J<ÕsuQÍ ~°∂áê ÖË~Ê° _»`å~Ú. Wq J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨HO∆õ Ö’ J`«Î fi„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ∞
Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«OKÕ`« x`«ºO. <Õ`« Ü«∞QÆ∞ ã≤OÇ¨Ï=Ú.
J^èŒ~°fi}∞x=∂@Å#∞|\˜ì z#flÜ«∞ã¨∂i‰õÄ_® WHõ¯_» q^è•`«$ "≥Ú^Œ
Å~Ú#"å\˜x K≥áêÊ_»∞. HÍx g\˜Ö’ ^è•`«$, ^•`«$, <Õ`$« J<ÕâÉ◊ ÏÌÅ∞ =¸_çO\˜H˜
J`«fi„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® x`«º"≥∞. ^è•`«$ñ_»∞ =Ú#flQ∞Æ f~°∞QÍ
=∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆHÍ~åºÅ`À ~°∂áê Å∞O_»=Ù. W@ ¿Ñ~˘¯#x '=∂O^è•`«$— J#∞â◊ÉÏÌxH˜
J`«Î fi„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ QÆÅ∞QÆx =∂O^è•`«$ñ_»∞, J<Õ~°∂ÑÖ ##flÜ«∂^Œ∞Å∞
„Ñ¨Ü≥∂yOKå~°∞.
HÍQÍ ã¨q`«$, q^è•`«$, =∂O^è•`«$â◊ÉÏÌÅ∞ =¸_çO\˜H˜=∂„`«"Õ∞ J`«fi
„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ "≥·HõeÊHõOQÍ K≥Ñ¨Ê^ŒQÆ∞#∞. "≥Ú`«Î =∂O„^èŒÉèÏ+¨Ö’ D=¸_»∞â◊ÉÏÌÅ∞
=∂„`«"≥∞ |∞∞HÍ~°O`À „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞#fl@∞¡ =∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞QÆ∞}OQÍ
`≥eÜ«∞=K«∞Û#∞. q^è•`«$<å#u.
J`«Î fi„ã‘Î=^•ƒù"å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. ~°=∞#∞,
~°=∞KÕ`« ##∞suQÍ „ÉèÏ`«#∞, q^è•`«KÕ`« – ã¨q`«‰õΩ "≥Ú.
WÖÏˆQ J`«Î fi„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ∞ QÆÅ∞QÆxÑ¨HO∆õ Ö’ |∞∞HÍ~°O xezLO_ÕâÉ◊ ÏÌÅ∞ Jxfl
qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’#∂ =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ=Öˇ<Õ HÍ~åºÅ∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. q^è•`«$x,
ã¨q`«$#‰õΩ, ã¨q`«$#O^Œ∞, q^è•`«$ñ_» "≥Ú.
+¨+≤ª ÜÕ∞Hõ=K«#OÖ’ xQÍQÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #QÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^ŒxÑ≤ã¨∞ÎOk. q^è•`«$xH˜ –
q^è•`«$#‰õΩ J<Õ HÍx 'q^è•`«$‰õΩ— J<Õ~∂° ÑÖ =∞$QÆºO. WÖÏˆQ ã¨Ñ"Î¨ ∞Õ ºHõ=K«#OÖ’
xQÍQÆ=∞O ~å#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞=¸ x`«º"≥∞. ã¨q`«$xÜ«∞O^Œ∞ – ã¨q`«$#O^Œ∞.
„ã‘ÎeOQÍÅ∞–„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞: '„ã‘ÎeOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞
„ã‘ Î „ Ñ¨ ` « º Ü« ∞ O|∞ÅO QÆ ∂ _ç ~ÚO^Œ ∞ ñ „|=iÎ Å ∞¡ — „ã‘ Î e OQÆ â ◊ É ÏÌ Å ∞
ãÖã¨¯ $`«„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å`À ‰õÄ_ç `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
Hõ~Î° $. |∞∞HÍ~åO`« "≥∞#ÿ Dâ◊|OÌ „ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∂O`« =∞~Ú– 'Hõ„sÎ— J<Õ~∂° ÑÖ`À
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞OÎ k. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—
Jx „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú 'Hõ„iÎ—. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— Jx „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ Ö’ÑÖ. Hõ„iÎ – ^è•„u "≥Ú. WÖÏ g\˜H˜ 'W`«∞Î#‰õΩ
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— "≥Ú^Œ Å~Ú#ÅHõ∆}ÏÅ ##∞ãïOz
„Ç¨Ï¿ãfiHÍ~åO`åÅ‰õΩ=Öˇ PÜ«∂HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. ^è•„`«∞Å∞ – Hõ„iÎx – <Õ„uH˜ –
F^è•„f!
6. SHÍ~åO`«, BHÍ~åO`« ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ `«`û« =∂ ÅÜÕ∞ºq^è•#O
`≥ÅÑÖ_ç.
z=~° SHÍ~°O QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ SHÍ~åO`åÅ∞. BHÍ~°O z=~° QÆÅq
BHÍ~åO`åÅ∞. J[O`å Å~Ú#~¸â◊ÉÏÌÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ Uq „áêuÑ¨kHõÖ’
`≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ J"Õ „áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú.
1. SHÍ~åO`«O – ~Ô · : SHÍ~åO`åÅÖ’ 'Ô~—· â◊|Ì "≥ÚHõ¯\˜ =∂„`«"∞≥ `«`û« =∞OQÍ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞#flk.
F`«fiO–„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ: 'Ô~·Q“¡â◊|Ì=ÚÅ HÀ`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ô~·â◊|ÌOÖ’x SHÍ~åxH˜ qHõÅÊOQÍ 'F`«fiO— =ã¨∞ÎOk. ~À. F`«fiO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~åHõáÈ`Õ – Ô~·. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—

J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ~À, ~Ô · â◊|=Ì ÚÅq∂ñk„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#(ã¨∞)qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k.
W`«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ ~Àâ◊ÉÏÌxH˜ ~°∂áêÅ∞ ~À#∞, ~ÀKÕ`« W`åºkQÍ ™ê=∂#ºq^è∞Œ Å
„Ñ¨HÍ~°O U~°Ê_»`å~Ú.
D`«∞Åº`« : 'SHÍ~°O c`«∞ÅºO|∞—. SHÍ~åO`« "≥∞ÿ xeKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ ~Ô â· |◊ OÌ
`«`«û=∞~°∂áêÅ∞ DHÍ~åO`«OÖÏQÍ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.'WHÍ~°O|∞q∂ñk‰õΩ#∞=Ù
„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞— Ô~·x, Ô~·H˜. "≥Ú. |Ç¨ï`«fiOÖ’ Ô~·Å∞,
Ô~·Å#∞, "≥Ú.
BHÍ~åO`åÅ∞ – Q“¡, <Ò : BHÍ~åO`åÅ∞ Q“¡, <Ò â◊ÉÏÌÅ∞ ~Ô O_≥ `«`û« =∂Å∞QÍ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú.
F`«fiO – „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ : 'Ô~·QÀ¡â◊|ÌO|∞Å HÀ`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
QÀ¡â◊|Ì=ÚÖ’x BHÍ~°O™ê÷#OÖ’ FHÍ~°O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. QÀ¡. F`«fiO
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Q“¡. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« g\˜ÃÑ·# „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ
=K«<åxH˜(ã¨∞) Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. QÀ¡, Q“¡.
W`«~°qÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ QÀ¡Å∞, Q“¡Å∞, QÀ¡#∞, Q“¡Å#∞ J<Õq^èŒOQÍ ™ê=∂#º
âß„™êÎ#∞QÆ∞}OQÍ `«`«û=∞~°∂áê ÖË~°Ê_»`å~Ú.
<å= : '<Ò—â◊|ÌO|∞#‰õΩ <å= Ü«∞QÆ∞— WHõ¯_» '<Ò— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ '<å=—
J<ÕP^Õâ◊=¸, „ã‘Î`«fi=¸ xÑüOÑ¨|_®¤~Ú. „ã‘Î`«fiO=Å¡ '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx ã¨∞qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. <å=.
W`«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ – <å=Å∞, <å=#∞, <å=Å#∞ J<Õq^èOŒ QÍ ™ê=∂#ºâß„ãÖÎ
„Ñ¨HÍ~°O ~°∂áê ÖË~°Ê_»`å~Ú.
<åq : <Òâ◊ÉÏÌxH˜ <å= J<Õ HÍHõ '<åq— Jx ‰õÄ_® P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞O ^Œx
Ñ¨Ù+¨Ê^ŒO`«∞_»∞, J^è~Œ fi° }∞_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· H˘O^Œé∞ ÖÏHõ}∆ ‰˜ Ωõ Å∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~∞° . PÑ¨HO∆õ Ö’
WHÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ=Öˇ `«`«û=∞~°∂áê ÖË~°Ê_»`å~Ú. <åq, <å=ÙÅ∞. <åqx "≥Ú.
7. Ç¨ÏÅO`«ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `«`«û=∂Å∞ HÍ=@OÖ’
™ê=∂#ºq^è•<åÅ#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
Ç¨ÏÅ∞¡ z=~° QÆeæ#â◊ÉÏÌÅ∞ Ç¨ÏÅO`åÅ∞. J[O`åÅ∞ ãÖã¨¯ $`«O`À ^•^•Ñ¨Ù
ã¨ = ∂#OQÍ `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’ „áêuÑ¨ k Hõ Q Í xÅ∞ã¨ ∞ Î O _» Q Í Ç¨ Ï ÅO`å
Å~Ú#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ =∂„`«O `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ KÕ~°@OÖ’ H˘kÌQÍ
ÉèË^ŒO QÆ#|_»∞`«∞#flk.
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« ÖÏºÅ∞
'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— ™ê^è•~°}OQÍ
Ç¨ÏÅO`« â◊ÉÏÌÅ∞ "å\˜H˜ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ Z@∞=O\˜~°∂ÑÖ
LO@∞O^À J@∞=O\˜ ~°∂ÑÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk. ~°∞Kü –
J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ '~°∞H±— J<Õ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ =K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ. JÖÏˆQ „ã¨*ò
– J<Õk '„ã¨H±— J<Õ~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok.
LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ : W@∞=O\˜„áêuÑ¨kHõ z=~° L#flÇÏ¨ Å∞¡‰Ωõ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞
kfi`fi« O|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞=¸, kfi`fi« =¸ =™êÎ~Ú.
~°∞‰õΩ¯, „ã¨‰õΩ¯. "≥Ú.
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêkHõO : 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« LQÍQÆ=∂O`åÅÃÑ· „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
WÖÏˆQ ~Ú`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ ~°∞‰õΩ¯Å∞, ~°∞‰õΩ¯#∞ W`åºkQÍ ~°∂áê Å=Ù`å~Ú.
_»∞VÍ^Œ∞Å∞: „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖÖ’ z=~° Ç¨ÏÅ∞¡ ÖË#Ñ¨Ù_»∞
LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ „Ñ¨ãH¨ Î˜ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì J[O`åÅ‰õΩ=Öˇ Ü«∞^ä•~°›OQÍ L`«Î fi_∞» VÍ^Œ∞
Å=Ù`å~Ú.
ã¨∞„`å=∞<£ â◊ÉÏÌxH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨∞„`å=∂ J<Õk „áêuÑ¨kHõ. `«∞kn~å…xH˜
„Ç¨Ïã¨fiO =zÛ ã¨∞„`å=∞. Wk =∞Ç¨Ï`ü Ñ¨ÙOeOQÆO QÍ|\˜ì L`«fi _»∞VÍ^Œ∞Å∞
=™êÎ~Ú. ã¨∞„`å=Úñ_»∞, ã¨∞„`å=Úx "≥Ú.
Hõ~°‡ – Wk J^ŒO`«O, #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO QÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú=~°‚HõO =zÛ Hõ~°‡=Ú. WÖÏˆQ
~Ú`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ Hõ~°‡=ÚÅ∞ – =~°‡=Ú#∞ "≥Ú.
kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÖÏºÅ∞
=∞`«∞Ñπ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ =∞`«∞ÉÏkHõO J<Õ¿Ñ~°∞`À
XHõQ}Æ OQÍ ‰õÄ~°Ê|_®¤~Ú. '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞ <å=∞O
|QÆ∞— J<ÕÅHõ∆}Ï #fl#∞ãïOz Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#OÖ’
Z@∞=O\˜~°∂ÑÖ LO@∞O^À J@∞=O\˜~°∂ÑÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ
xÅ∞ã¨∞OÎ k.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
WÖÏˆQ QÆ∞}=`ü J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ^•xkfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«O`À

`«∞Åº =∞~Ú# 'QÆ∞}=O`«"£∞— J<Õk `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨¨kHõ =∞=Ù`«∞Ok.
=∞HÍ~°Ö’ÑÖ – _»∞VÍ^Œ∞Å∞ : '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
W@∞=O\˜„áêuÑ¨kHõÅz=~° L#fl=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. D„áêuÑ¨kHõÅ∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î
Öˇ·#Ñ¨Ù_»∞ L`«Î fi=¸, _»∞V√ "≥Ú^Œ Å~Ú#HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. QÆ∞}=O`«∞ñ_»∞,
QÆ∞}=O`«∞xx "≥Ú.
J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨Ù_»∞ =Ú=~°‚HõO "≥Ú^Œ Å~Ú#J=∞Ç¨Ï`å¯~åºÅ∞ =™êÎ~Ú.
QÆ∞}=O`«=Ú, QÆ∞}=O`«=ÚÅ∞ "≥Ú.
„ã‘Î É’kèOÑ¨|_Õ@Ñ¨Ù_»∞ P„áêuÑ¨kHõ‰õΩ PÅ∞â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç L`«fi,
~° ∞ QÍQÆ = ∂Å∞ Hõ Å ∞QÆ ∞ `å~Ú. QÆ ∞ }=O`« ∞ ~åÅ∞. „ã‘ Î e OQÆ â ◊ É ÏÌ Å ‰õ Ω
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Å~Ú#HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. JÑ¨û~°ã¨.
LÉèíÜ«∂Å∞
'|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— |∞∞ufi*ò "≥Ú^Œ
Å~Ú#H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ XHõ™êi kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂Ñ¨=¸, "Õ~˘Hõ™êi
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ =K«<åO`«`∞« Åº~°∂Ñ¨=¸ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞OÎ k. |∞∞ufi*ò 1.|∞∞ufiAñ
_»∞2.|∞∞ufi‰õΩ¯. "≥Ú. WÖÏˆQ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#ã¨HÍ~åO`«◊ÉÏÌÅ‰õΩQÆ∂_® ~°∂áê
Å∞O\Ï~Ú. T~°fiú ~ˆ `«∞ñ_»∞ – T~°fiú ~ˆ `«ã∞¨ ñ_»∞ "≥Ú.
„ã‘ÎeOQÍÅ∞ – „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ :
'„ã‘ÎeOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ
„|=iÎÅ∞¡— „ã‘eÎ OQÆâÉ◊ ÏÌÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ K≥ÑÊ¨ |_ç# PÜ«∂„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∂Å`À QÆ∂_ç
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
QÆ∞}=`ü – QÆ∞}=f – QÆ∞}=u. ~å[<£ – ~år˝ – ~ål˝. "≥Ú.
Éèí=K«Ûù„`å^Œ∞Å∞
'Éè=í K«Û„ù `å^Œ∞Å HÕ^Œ∞ñ „|Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^∞Œ — Éè=í `ü, J<Õ"Ú≥ ^Œ Å~Ú#Ç¨ÏÅO`«
ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»=Ù. Éèí=^Œ∞æ}=Ú Å<Õq^èŒOQÍ
ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~åfi=Ü«∞"å Å~Ú „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»=K«∞Û.
WOHõ ~åA, „|Ç¨Ï‡ – qâ◊fiHõ~°‡ "≥Ú^Œ Å~Ú# PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ∞ qâı+ÖQÍ
x~°∂Ñ≤OÑ¨|_®¤~Ú.
8. `« H Í~åO`« ã ¨ O ã¨ ¯ $`« â ◊ É ÏÌ Å ∞ `« ` « û =∂ ÅÜÕ ∞ ºq^è • #O
q=iOK«O_ç.
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº<å=∂Å∞ : z=~° `«HÍ~°O QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞
`«HÍ~åO`åÅ∞. 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `«HÍ~åO`åÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº
~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ xÅ∞™êÎ~Ú. =∞~°∞`ü, g~°∞`ü "≥Ú.
1. LQÍQÆ=∞kÎfi`åfiÅ∞: 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O KÕ`« LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =zÛ =∞~°∞`«∞Î–g~°∞`«∞Î Jx J=Ù`«∞Ok.
nxg∞^Œ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åxH˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— Jx Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
W`«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ =∞~°∞`«∞ÅÎ ∞, g~°∞`«∞#Î ∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ ™ê=∂#ºq^è∞Œ Ö
„Ñ¨HÍ~°O U~°Ê_»∞`å~Ú.
2. `«HÍ~°Ö’ÑÖ : '[QÆkO„^Œl`«∞ÎÅ`«HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
[QÆ`ü, WO„^Œl`ü J<Õ„áêuÑ¨kHõÅÖ’x`«HÍ~åxH˜ qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk.
[QÆ – WO„^Œl. Ö’Ñ≤Oz#`«~°∞"å`« '[QÆ— J^ŒO`« =∞~ÚOk HÍ|\˜ì
J^ŒO`å=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO JO>Ë =Ú=~°‚HÍ^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. [QÆ=Ú, [QÆ=Ú‡
"≥Ú. 'WO„^Œl— J<Õk WHÍ~åO`«O J~ÚOk HÍ|\˜ì WHÍ~åO`« "≥∞#ÿ Ç¨Ïiâ◊ÉÏÌxH˜
ÖÏQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú. PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. WO„^Œl, WO„^Œlx,
WO„^ŒAÅ∞ "≥Ú.
`«HÍ~°Ö’ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ [QÆ`∞« ,Î WO„^Œl`«∞Î W`åºkQÍ LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ`À
~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
3. P<å^Õâ◊O : 'XHÍ<˘HõKÀ =∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ =∞`«∞Ñ¨ÎHÍ~°O|∞#
HÍ<å^Õ â ◊ O |∞ qÉè Ï +¨ #QÆ ∞ — Ç¨ Ï #∞=∞`ü "≥ Ú ^Œ Öˇ · # q „áêuÑ¨ k Hõ Öˇ · ,
JO^Œ∞Ö’x`«HÍ~åxH˜˜ 'P#— J<Õk P^Õâ◊O J=Ù`«∞Ok. Ç¨Ï#∞=∂#. g\˜H˜
J^ŒO`«=∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÍÅ‰õΩ =Öˇ ~°∂áê Å=Ù`å~Ú. Ç¨Ï#∞=∂#∞ñ_»∞,
Ç¨Ï#∞=∂#∞x "≥Ú. P<å^Õâ◊O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’– Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ñ_»∞ "≥Ú.
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº<å=∂Å∞ : '|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«
`«∞ÖºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— WO„^Œl`ü "≥Ú.â◊ÉÏÌÅ‰õΩ qHõÅÊOQÍ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
`«∞Åº~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. '=∞`«∞Ñπ— „Ñ¨`«ŒºÜ«∂O`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞

`«HÍ~åO`åÖË. |∞kú=∞`ü "≥Ú. gxH˜ '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞
<å=∞O |QÆ∞— Jx kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok.
|∞kú=∞O`«"∞£ .
=∞HÍ~°Ö’Ñ¨=Ú – _»∞VÍ^Œ∞Å∞ : '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
Jx z=i=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz ~¸â◊ÉÏÌÅ∞ J^ŒO`å Å=Ù`å~Ú. W@∞=O\˜q
=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú`Õ J^ŒO`«=∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÍÅ‰õΩ (~å=∞ "≥Ú.)=Öˇ ~°∂áêÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. WO„^Œl`«∞ñ_»∞, |∞kú=∞O`«∞x "≥Ú.
8. #HÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ `«`û« =∂ ÅÜÕ∞ºq^è•#O q=iOK«O_ç.
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº<å=∂Å∞ : #HÍ~°O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞
#HÍ~åO`åÅ∞. 'â◊fi<£— J<Õâ◊|ÌO XHõ¯\˜ `«Ñ¨Ê q∞ye##HÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅ∞ Jhfl
''Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ =K«<åO`«`∞« ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞—— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõOQÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
_»∞VÍ^Œ∞Å∞ : g\˜H˜ z=~° Ç¨Ï Å∞¡O_»^Œ∞. HÍ|\˜ì Ñ¨ÙOeOQÍ (=∞Ç¨Ï`«∞Î)
Å~Ú`Õ J^ŒO`åÅ∞ ~å=∞â◊|ÌO=Öˇ L`«fi=¸, _»∞V¥ "≥Ú^Œ Å~Ú#HÍ~åºÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å~Ú. ã¨∞„`å=∞<£ – ã¨∞„`å=∂ – ã¨∞„`å=Úñ_»∞, ã¨∞„`å=Úx "≥Ú.
#Ñ¨ÙOã¨HõeOQÍ (J=∞Ç¨Ï`«∞Î) Å~Ú`Õ =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk. Hõ~°‡<£ – Hõ~°‡ ´
Hõ~°‡=Ú, Hõ~°‡=Ú#∞ "≥Ú.
WHÍ~åO`å^Œ∞Å∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêkHõ =∞~Ú# PÜ«∂HÍ~åºÅ#∞
á⁄O^Œ∞`å~Ú. Hõi<£ – Hõi ´ Hõi. Hõix. Hõ~°∞Å∞. "≥Ú.
âßfi#=Ú: â◊fi<â£ |◊ OÌ =∞`«∞ÉÏ^Œ∞ÅÖ’xk. HÍ|\˜ì '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ
=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞—. 'âßfi#"£∞— J<Õk „áêuÑ¨kHõ. =∞HÍ~°Ö’ÑÖ,
=Ú=~°‚HõO, âßfi#=Ú. WÖÏˆQ âßfi#=Ú#∞, âßfi#=Ú#‰õΩ "≥Ú.
~åA : '=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# ™êfi~°Ñ÷ ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞—. ~å[<£
â◊ÉÏÌxH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ~åA J<Õ~°∂ÑÖ QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ~åA, ~åA#∞, YQÆ~åA
"≥Ú. J=∞Ç¨Ï`«Î fiOÖ’ '~å[=Ú—.
qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å∞ : ''qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞— qâ◊fiHõ~°‡<£, Ü«Ú=<£ –
"≥Ú^Œ Å~Ú#Ñ¨ÙOeOQÆâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘Î`«fiO QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì L`«Î fi_»∞VÍk
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ QÆÅ∞QÆ‰Ωõ O_® „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Å~Ú# „ã‘eÎ OQÆHÍ~åº
Å=Ù`å~Ú. qâ◊fiHõ~°‡ – Ü«Ú=#∞ – Ü«∞[fi‰õΩ "≥Ú.
(qâ◊fiHõ~∞° ‡ñ_»∞ : ''qâ◊fiHõ~∞° ‡ñ _»xÜ«Ú ~°∂ÑÖ|∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~.Î° qâ◊fiHõ~‡°
â◊ÉÏÌxH˜ XHõÑC¨ _»∞ „ã‘`Î fi« O ÖËHáõ È=\Ïxfl „Ñ¨™êÎqOKå_»∞. JÑ¨C_»∞ Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞
JO>Ë L`«Î fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞ =™êÎ~Ú. qâ◊fiHõ~°∞‡ñ_»∞, qâ◊fiHõ~°∞‡x "≥Ú.)
„|Ç¨Ï‡ : '=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞„|Ç¨Ï‡ â◊|Ì=Ú#‰õΩ „ã‘Î`«fiO
|QÆ∞— =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆ =∞~Ú# „|Ç¨Ï‡<£ â◊ÉÏÌxH˜ „ã‘Î`«fiO QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•xKÕ`«
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ "åiOÑ¨|_ç „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Å~Ú#„ã‘ÎeOQÆHÍ~åº
Å=Ù`å~Ú. „|Ç¨Ï‡, „|Ç¨Ï‡#∞, "≥Ú. J=∞Ç¨Ï `«~Î Ú#Ñ¨Ù_»∞ „ã‘`Î fi« O QÆÅ∞QÆ^∞Œ QÍ|\˜ì
=Ú=~°‚HÍ^Œ∞Å∞ QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. „|Ç¨Ï‡=Ú, „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ – "≥Ú. Wk `«`Î«fi, `«áÈ,
"Õ^Œ, Ü≥∂QÍÅ#∞ É’kèã¨∞ÎOk.
P`å‡^Œ∞Å∞ : 'P`Õ‡=∞x[O`«O|∞Å‰õΩ <åO`«=Ú ÅQÆ∞=∞#∞[ãÖ[˝Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— P`«‡<£â◊ÉÏÌxH˜, W=∞xKü – (W=∞<£) „Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ‰õΩ,
=∞#∞+¨µºÅ‰õΩ ¿Ñ~°∞¡ J~Ú# #HÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘Î`«fiO |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
„ã‘`Î fi« O =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ „ã‘eÎ OQÆHÍ~åº Å=Ù`å~Ú. P`«‡<£– P`å‡, P`«‡, P`«‡#∞,
P`«‡Å∞ "≥Ú. „ã‘`Î fi« O HõÅ∞QÆxÑ¨HO∆õ Ö’ =∞Ç¨Ï `«~Î Ú`Õ =∞Ç¨Ï`ü (Ñ¨ÙOeOQÆ) HÍ~åºÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. P`«∞‡ñ_»∞, P`«∞‡x "≥Ú. J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú`Õ J=∞Ç¨Ï`üHÍ~åºÅ∂
QÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. P`«‡=Ú."≥Ú. WÖÏˆQ QÆi=∞–QÆi=∞=Ú. ^Õ=â◊~°‡ – ^Õ=â◊~°∞‡ñ_»∞
ã¨∞^èŒ#∞fiñ_»∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜H˜ „ã‘Î`«fiO ÖË^Œ∞.
„ã‘ÎeOQÍÅ∞–„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞: '„ã‘eOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞
„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ „|=iÎÅ∞¡— #HÍ~åO`«„ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ∞
„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O`À QÆ∂_ç `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú."å\˜H˜ WHÍ~åO`åÅ‰õΩ=Öˇ
PÜ«∂HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. ~å[<£ – ~år˝ – ~ål˝, ~åA˝Å∞ "≥Ú.
9. ã¨ H Í~åO`« ã ¨ O ã¨ ¯ $`« â ◊ É ÏÌ Å ∞ `« ` « û =∂ ÅÜÕ ∞ ºq^è • <åxfl
q=iOK«O_ç.
ã¨HÍ~°O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ ã¨HÍ~åO`åÅ∞. Wq =∞`«∞ÉÏ^Œ∞ÅÖ’ KÕ~°=Ù.
HÍ|\˜ì 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx
ã¨HÍ~åO`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞Åº~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ HÍ"åe. HÍx –
ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõÖË : '™êO`«O|∞Å`«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÆ #QÆ∞— #x ã¨HÍ~°Ö’áêxfl *ˇÑ≤Ê#™ê=∞~°÷ºOKÕ`« ã¨HÍ~åO`«O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõ"≥∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞ÎO ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.

JÑ¨û~°ã¨ : 'JÑ¨û~°ãπ â◊|ÌO =∞`«∞ÉÏ^Œ∞ÅÖ’k. HÍ|\˜ì '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞...—
J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº =∞~Ú# 'JÑ¨û~°ã¨"£∞— J<Õ~°∂ÑÖ
„áêuÑ¨kHõO. `«∞k=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz, „ã‘ÎeOQÆO QÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêk
„ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. JÑ¨û~°ã¨ – JÑ¨û~°ã¨Å∞ "≥Ú. nxH˜ ''JÑ¨û~° –
JÑ¨û~°Å∞ J<Õsu~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞
ã¨Ö’ÑÖ: '™êO`«O|∞Å`«∞kHÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
™êO`åÅ z=iã¨HÍ~°O |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz J[O`«OQÍ
=∂é˜#~¸â◊ÉÏÌÅ‰õΩ J[O`åÅ‰õΩ=Öˇ<≥ HÍ~åº Å=Ù`å~Ú.
L~°ãπ – L~°. ã¨Ö’áê#O`«~°O J^ŒO`« =∞~ÚOk. HÍ|\˜ì =Ú=~°‚ HÍ^Œ∞
Å=Ù`å~Ú. L~°=Ú, L~°=ÚÅ∞ "≥Ú. W>Ë¡ JiÛãπ – JiÛ. WHÍ~åO`åÅ‰õΩ=Öˇ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ. J~°∞ÛÅ∞, JiÛx "≥Ú. ^èŒ#∞ãπ – ^èŒ#∞, Wk L^ŒO`«O
HÍ=@OKÕ`« =Ù=~°‚ HÍ^Œ∞ Å=Ù`å~Ú. ^èŒ#∞=Ù, ^èŒ#∞=Ù#∞ "≥Ú.
ã¨Ö’áêÉèÏ=Ñ¨Hõ∆O – LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ : ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤OÑ¨xÑ¨Hõ∆OÖ’
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`fi« O|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — Jx LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =™êÎ~Ú.
DÑ¨HO∆õ Ö’ 'WQ“¡— ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. L~°ã∞¨ û – JiÛã¨∞û –
PÜ«Úã¨∞û.
=∞#ó„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ – "≥·HõeÊHõkfi`«fiO : '=∞#ó„Ñ¨Éèí$`«∞Å`«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ
kfi`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— =∞#ãπ "≥Ú^Œ Å~Ú#"åxÖ’x ã¨HÍ~åxH˜ LQÍQÆ=∞O
x`«º"≥∞. HÍx kfi`«fiO =∂„`«O qHõÅÊO. =∞#ã¨∞û – =∞#ã¨∞.
Ñ¨Ü∞« ó„Ñ¨É$íè `«∞Å∞ – ã¨Ö’áêÉèÏ=O : '™êO`«O|∞Å... J<Õã∂¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊
â◊|ÌOKÕ`« Ñ¨Ü«∞ãπ– "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅÖ’x ã¨HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. Ñ¨Ü«∞ã¨∞û
– =Ü«∞ã¨∞û. "≥Ú. WHõ¯_» Ñ¨Ü∞« =Ú, =Ü«∞=Ú J<ÕsuQÍ ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#~°∂áê
Å∞O_»=Ù.
=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞
ã¨Ö’ÑÖ: '=∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞ ÅQÆ∞™êO`«O|∞Å HõO`«Ö’ÑÖ ÉËx kfifÜ≥ÿ∞Hõ
=K«<åO`«`«∞Åº`«fiO ÉË #QÆ∞— ã¨HÍ~åO`å Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú`Õ
XHõÑH¨ O∆õ Ö’ z=~° L#fl ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz L`«Î fi=¸, _»∞V¥ "≥Ú^Œ Å~Ú# HÍ~åº
Å=Ù`å~Ú. JOy~°ãπ – JOy~° ´ JOy~°∞ñ_»∞ – JOy~°∞x "≥Ú.
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº<å=∞O : =∞~ÀÑ¨Hõ∆OÖ’ g\˜H˜ ãÖã¨¯ $`«OÖ’x
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«O`À `«∞Åº =∞~Ú#~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk.
JOy~°ã"¨ ∞£ , T~°fiú ~ˆ `«ã"¨ ∞£ – "≥Ú. ^•åxÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°=Ú Ö’Ñ≤Oz, L`«Î fi=¸,
_»∞V¥ "≥Ú^Œ Å~Ú#HÍ~åº Å=Ù`å~Ú. JOy~°ã¨∞_»∞, T~°úfiˆ~`«ã¨∞x – "≥Ú.
ã¨Ö’Ñ¨„ã‘=Î ^•ƒù"åÅ∞ : '"Õ^Œè Ñ¨Ù~À^èŒ Ñ¨Ù~À^èãŒ ∞¨ ñ_»∞— '"Õ^ãŒè —π J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ x`«ºOQÍ
ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz „ã‘Î=^•ƒù=O QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „ã‘Î=^•ƒù=OKÕ`« L`«Î fi_»∞VÍ^Œ∞
Å~Ú#Ñ¨ÙOeOQÆ HÍ~åºÅ∞ QÆÅ∞QÆHõ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ "≥Ú^Œ Å~Ú#„ã‘eÎ OQÆHÍ~åº
Å=Ù`å~Ú. "Õ^èŒ – "Õ^èŒ#∞ "≥Ú.
Ñ¨Ù~À^èŒãπ â◊ÉÌOÖ’ ã¨HÍ~°Ö’Ñ¨=¸, „ã‘Î=^•ƒù==¸ qHõÅÊOQÍ =™êÎ~Ú.
=zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ „ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ`À Ñ¨Ù~À^èŒ, Ñ¨Ù~À^èŒ#∞, J<ÕsuQÍ J=Ù`«∞Ok.
ã¨Ö’Ñ¨„ã‘Î=^•ƒù"åÅ∞ ÖËxÑ¨Hõ∆OÖ’ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞Åº`«, Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞
JO>Ë L`«Î fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Ñ¨Ù~À^èŒã¨"£∞ – Ñ¨Ù~À^èŒã¨, Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞.
„ã‘eÎ OQÍÅ∞ – „ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∂O`åÅ∞: '„ã‘eÎ OQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiãfi¨ xÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘Î
„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ „|=iÎÅ∞¡— „ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å`Àñ
QÆ∂_ç =™êÎ~Ú. q^Œfiãπ – q^Œ∞+‘ – q^Œ∞+≤ – "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

275
1. |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ#∞QÆ∂iÛ q=iOK«O_ç.
|Ç¨ï=K«#O Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ HõeˆQ=∂~°∞ÊÅ∞
„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ JxflO\˜H© „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
Jx 'Å∞—„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅÖ’ '|Ç¨ï`«fiO|∞#
kfifÜ«∂k qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ Å_®QÆ=∞O |QÆ∞— Jx 'Å— =~°‚O =ã¨∞ÎOk. Wq Ñ¨~°
=∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ JK«Û`≥#∞QÆ∞ „áêuÑ¨kHõÖ’ qq^èŒP^ÕâßÅ∞ "≥Ú. =∂~°∞ÊÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
1. L`«fiO : 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«Î fiO |QÆ∞— „áêuÑ¨kHõO
z=i„Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#WHÍ~åxH˜ L`«Î fiO =ã¨∞OÎ k. `«O„_ç{Å∞ – `«O„_»∞Å∞. `«O„_»∞Å#∞
"≥Ú. `«`«û=∂ÅÖ’ Ç¨Ïi – Ç¨Ï~°∞Å∞. "≥Ú. n~å…xH˜(D) L`«fiO ~å^Œ∞. `Õ≥rÅ∞.
'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅÜ«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— "åxLáÈ`«=Î ∞ "≥∞#ÿ W`åfixH˜ L`«fiO =ã¨∞OÎ k. HõeH˜ { Å∞
– HõÅ∞H˜ { Å∞ ´ HõÅ∞‰õΩÅ∞.
2. ‰õΩV√ : 'HõÅ<åfi^∞Œ Å#∞=~°O‚ |∞ ‰õΩ VQÆ∞. |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— HõÅ#∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜Ö’x z=i#∞=~å‚xH˜, '‰õΩVò— J<Õk
P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. „=∂#∞ { Å∞ ´ „=∂ñ‰õΩÅ∞ "≥Ú.
3. QÆ∞V√ : 'J@∞¡ ˆ~#∞QÀ#∞â◊|ÌO|∞Å#∞=~°‚O|∞ QÆ∞VQÆ∞— ˆ~#∞, QÀ#∞
J<Õâ◊ÉÏÌÅÖ’x #∞=~°‚O ™ê÷#OÖ’ 'QÆ∞Vò— =ã¨∞ÎOk. ˆ~#∞Å∞{Å∞ ´ ˆ~ñQÆ∞Å∞ "≥Ú.
4. JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O: '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú
Ü«Ú^ŒO`«O|∞ Å~Ú#_»Å~°Å HõÅÑ¶∞¨ ÅHÍ~°O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— _»∞Å∞~°∞ÅÖ’x
Ç¨ÏÅ∞¡‰õΩ |Ç¨ïà◊OQÍ JÅÑ¶¨Ú =~Ú#à◊HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. „`å_»∞ {Å∞ ´ „`åà◊√Å∞†
U~°∞ { Å∞ ´ Uà◊√Å∞† áêÅ∞ { Å∞ ´ áêà◊√Å∞.
'|Ç¨ï=K«#t¡+Oì¨ |∞ Å~Ú Ü«∞kfi~°∞HõOÎ |∞ Å~Ú# _»HÍ~°ÅHÍ~°O|∞Å HõÅÑ¶Ú¨
ÅHÍ~°O|∞ x`«ºO|∞QÆ #QÆ∞— ã¨fi~O° Ö’Ñ≤OK«@OKÕ`« |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O`À Hõeã≤#
_»HÍ~åxH©, ÅHÍ~åxH© JÅÑ¶¨Ú =~Ú#à◊HÍ~°O x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. „`å_»∞Å∞ –
„`å_»∞¡ ´ „`åà◊√§, áêÅ∞Å∞ – áêÅ∞¡ ´ áêà◊√§ "≥Ú.
5. O_»∞ : 'BÑ¨qÉèHí Î˜ HõO|∞Åe=~°‚ ã¨ÅÅ∞=~°O‚ |∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— H˘_»=e, qÅ∞¡
"≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜Ö’x, e – Å∞¡ =~å‚Å‰õΩ 'O_»∞— P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ k. H˘_»=e{Å∞
´ H˘_»=O_»∞Å∞† qÅ∞¡{ Å∞ ´ qO_»∞Å∞ "≥Ú.
6. u : QÀ`«∞Å∞ "≥Ú. KÀ@¡ BÑ¨qÉèíH˜ÎHõ =∞~Ú# u=~°‚O P^Õâ◊O.
7. O_£: 'PÖÏfi^Œ∞Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö|∞#∞ =ÚO^Œé˜
Å∞=~°‚O|∞#‰õΩ aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»HÍ~°O|∞ #QÆ∞—. |Ç¨ï=K«# ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨
~å=@O`Àáê@∞ =ÚO^Œ∞#fl PÅ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅÖ’xÅ∞=~°‚O ™ê÷#OÖ’
'O_£— J<Õk P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. PÅ∞ { Å∞ ´ PO„_»∞, HÀ_»Å∞ { Å∞ ´ HÀ_»O„_»∞.
8. L`«fiÖ’ÑÖ : '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°Å Ü«Ú`«fiO|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— – _»Å@~°Åq∂k L`«fiO Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. qO_»∞Å∞
– qO_»∞¡, áêÅ∞ { Å∞ – áêÅ∞¡ ´ áêà◊√§, K≥@∞ìÅ∞ – K≥@∞¡, ¿Ñ~°∞Å∞–¿Ñ~°∞¡ "≥Ú.
9. JOu=∂Hõ∆~°Ö’ÑÖ: '|Ç¨ï =K«#O|∞ Ñ¨ ~ ° O |QÆ ∞ #Ñ¨ Ù _» ∞ KÕ # ∞
¿Ñ#∞q∂#∞â◊|ÌO|∞Å #∞=~°‚O|∞ Ö’Ñ≤OK«∞—. KÕ#∞ { Å∞ ´ KÕÅ∞ "≥Ú.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~ˆ ~Ú„Ñ¨É$íè `«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞ Ö’Ñ≤OK«∞—
ˆ~~Ú "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜Ö’ z=iJHõ∆~°O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ˆ~~Ú {Å∞ ´ ˆ~Å∞ "≥Ú.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _®=Ù„Ñ¨É$íè `«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— P=ÙÅ∞ – PÅ∞ "≥Ú.
2. PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅÖ’ |Ç¨ï=K«<åxH˜ QÆeˆQ=∂~°∞ÊÅ∞ `≥ÅÑÖ_ç.
ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö : 'Ñ¨QÆ`å^Œ∞Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞— Ñ¨QÆ`« "≥Ú^Œ
Å~Ú# PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÃÑ·#∞#fl |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö =ã¨∞ÎOk. Ñ¨QÆ`«
{Å∞ – Ñ¨QÆ`«∞~°∞ "≥Ú. ('J^ŒO`«O |~Ú n~°…Ñ¨Ó~°fiÖ’Ñ¨^èŒO |~Ú# =∞Ç¨Ï`«∞Î
q∂ñkqÉèíH˜ÎÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞—. H˘xflKÀ@¡ `«`«û=∞„áêuÑ¨kHõÅÃÑ·x
|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨ =ã¨∞ÎOk. ÉÏÅ { Å∞ ÉÏÅ∞~°∞ "≥Ú. ^ŒÜ«∂à◊√~°∞,
=∞Å∞¡~°∞ Jx QÆ∂_® L<åfl~Ú.)
JÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨: 'K≥Ü«Ú=Ù|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞# HõÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
K≥ÜÚ« =Ù â◊|OÌ q∂k|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ â◊H@õ ~ˆ Ñ¶¨ P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. K≥ÜÚ« =Ùé∞
(K≥Ü«Ú=ÙÅ∞).
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – PzÛùùHõÑïKÕÛù^ŒO 277
'HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞q∂ñk|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞Å∞#∞
ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»HÍ~°O|∞ #QÆ∞— HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∞O q∂^Œ
JÅÑ¶¨Ú ˆ~Ñ¶¨ P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. qÅ∞HÍé∞.
'O_£— Ñ¨Ó~åfiQÆ=∞O : Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`« |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶¨`Àáê@∞
=ÚO^Œ∞ 'O_£— J#∞ PQÆ=∞O ‰õÄ_® XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ =ã¨∞ÎOk. qÅ∞HÍO„_»∞.
'H˘xfl_»∞=∞O`«O|∞Å|Ç¨ï=K«#ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ ˆ~Ñ¶Ö|∞#∞ ^•xH˜ =ÚO^Œ∞
Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞ Ñ¨Ó~°fiH_õ H» Í~°O|∞ #QÆ∞— QÆO_» "≥Ú^Œ Å~Ú#"åxÃÑ· |Ç¨ï=K«#ÅHÍ~åxH˜
ˆ~á¶ê^Õâ◊O =zÛ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ 'O_£— J<Õk PQÆ=∞ =∞=Ù`«∞Ok. QÆO_» { Å∞´
QÆO_»O„_»∞ "≥Ú.
_»∞Vò Ñ¨Ó~åfiQÆ=∞O : 'éË„Ñ¨Éèí$`«∞Å|Ç¨ï=K«#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ _»∞ VQÆ∞— éË
"≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜q∂kÅ∞ÅÅ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ _»∞Vò J<Õk =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. éË {
Å∞ – éË { _»∞Å∞ ´ éËñ_»∞Å∞, éËO_»∞¡.
3. BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ#∞ q=iOK«O_ç :
BÑ¨qÉèíHÎ˜HÍÅ∞: 'W\˜u=~°‚O|∞Å∞ =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å∞—
ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒOÖ’ K≥Ñ≤Ê# 'W – \˜ – u— J<Õ=~å‚Å∞
=¸_çO\˜H˜ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Åx ãÖ[˝. qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ ã¨q∂ÑÖÖ’ =KÕÛq HÍ|\˜ì
LÑ¨qÉèí‰õΩÎÅ∞. J"Õ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞. Jx ~¸ãÖ[˝ Hõ~°÷O K≥áêÎ~°∞. BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞
KÕ~°\ÏxH˜ J~°› "≥∞ÿ#„áêuÑ¨kHõÅ#∞ QÆ∂_» BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Åx =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞.
BÑ¨qÉèíH˜ÎHõã¨÷ÖÏÅ∞: 'Wq kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
<å=∞O|∞Å‰õΩO Q˘xflO\˜HÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— 'BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ kfifÜ«∞Ö’
~å =x '`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}O— K≥Ñ≤ÊOk. HÍx Jk ãï HÍ^Œ∞. kfifÜ«∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x
JxflqÉèí‰õΩÎÅÖ’#∂ UHõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ H˘xfl JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
=™êÎ~Ú. ã¨Ñ¨Îq∂UHõ=K«# =∞~Ú# '#—=~°‚HõO Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ =∂„`«O
BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ ~å=Ù. ¿Ñ~°∞#, „`å_»∞# "≥Ú Wq PzÛùHÍÅÖ’ „ã‘ãÎ =¨ ∂Å‰õΩ =∂„`«"∞Õ
HõxÊã¨∞Î<åfl~Ú. Wq ™ê^è•~°}OQÍ J„áê}˜"åK«Hõ â◊ÉÏÌÅ‰õΩ =™êÎ~Ú. `À_Õ\ ˜H˜,
‰õΩO^Õ\ ˜H˘=Ú‡, ÖË\ ˜Ñ≤O_»∞ "≥Ú. „áê}˜"åK«HÍÅÃÑ· J~°∞^Œ∞QÍ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
DBÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ KÕˆ~â◊ÉÏÌÅ‰õΩ QÆ∂_» XH˘¯Hõ¯™êi Wq ~åHõáÈ=@O L#flk.
<≥`«∞Î~°∞>Ë~°∞Å∞. WÖÏ¡Å∞ "≥Ú. XˆH â◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨~åºÜ«∞=Ú# Ô~O_»∞ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞
~å=@O L#flk. QÀix – QÀ\˜x "≥Ú. qÉèíH˜Îx xq∞`«ÎOQÍ *Ëã≤H˘x ~Úk
„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ z=~° PQÆ=∞OQÍ#∂, z=iJHõ∆~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ#∂ =ã¨∞ÎOk.
PQÆ=∞O – u – Jé˜ux. P^Õâ◊O – W – Tix "≥Ú.
W=~°‚O : Wk P^ÕâO◊ QÍ =∂„`«"∞≥ J=Ù`«∞Ok. 'T~°∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åx H˜`fi« O
|QÆ∞— T~°∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅÖ’ z=i=~å‚xH˜ P^ÕâO◊ QÍ 'W— J<Õ BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ
=ã¨∞ÎOk. T~°∞–Tix, KÕ#∞– KÕxH˜, "≥Ú.
\˜=~°‚O: '\˜=~°‚O|∞ Q˘xflO\˜Ü«∞O`åHõ∆~°O|∞# HÍ^Õâ◊O|∞#∞ Q˘xflO\˜
HõO`åQÆ=∞O|∞#∞ Q˘xflO\˜HÕ |~åºÜ«∞O|∞# Ô~O_»∞#∞ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞—
\˜=~°‚O H˘xflâ◊ÉÏÌÅz=iJHõ∆~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. <À~°∞ – <À\˜x, „`å_»∞
– „`å\˜H˜ "≥Ú. H˘xfl â◊ÉÏÌÅ‰õΩ z=~° PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. Jxfl – Jxfl\ ˜x,
"Õ~Ú – "Õ~Ú\˜x "≥Ú. H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ XHõ™êi z=iJHõ∆~åxH˜ J^Õâ◊OQÍ#∂,
=∞é˘Hõ™êi z=~° PQÆ=∞OQÍ#∂ =ã¨∞OÎ k. ~Ô O_»∞ – ~Ô O\˜x – ~Ô O_çO\˜x "≥Ú.
u=~°‚O : u=~°‚O H˘xfl\ ˜ HÍQÆ=∞OQÍ#∂, H˘xfl\ ˜ HÍ^Õâ◊OQÍ#∂ =ã¨∞Î#flk.
'Jé∞] "≥Ú^Œ ÅQÆ∞â◊|ÌO|∞Å HõO`åQÆ=∞O|∞ u=~°‚O|∞#∞ ˆ~Ñ¶Ö|∞# H˘Hõ¯\˜H˜
Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞— Jé∞] "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ u=~°‚O PQÆ=∞ =∞=Ù`«∞Ok. JÑ¨Ù
_˘Hõˆ~Ñ¶¨ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. =ÚO^ŒiL`åfixH˜ W`«fiO =ã¨∞ÎOk. Jé∞]] – Jé˜ux "≥Ú.
'qÉèHí Î˜ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÀ~Ú„Ñ¨É$íè `«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ~∆ O° |∞ u=~°O‚ |QÆ∞— „Ñ¨^=Œä ∂
|Ç¨ï=K«#O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x JxflqÉèHí =Î˜ K«<åÅÖ’#∂ QÀ~Ú "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅÖ’x
z=iJHõ∆~åxH˜ u=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.QÀ`«∞Å∞ – KÕux "≥Ú.
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ – J`«fiO : 'BÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ Hõ`«fiO
ÉÏ^Õâ◊O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— 'BÑ¨qÉèíH˜ÎHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÃÑ·#∞#fl `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Îq∂
qÉèí‰õΩÎÅ™ê÷#OÖ’ J`«Î fiO P^Õâ◊OQÍ |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. QÀ~°#∞ – QÀiKÕ`«,
QÀ@#∞–QÀ\˜Ü∞« O^Œ∞.
('T~°∞KÀ@∞"Õ∞<åfi^Œ∞ Å∞#∞¡yfi+¨Ü«∞O|∞Å∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î T~°∞ "≥Ú^Œ
Å~Ú#"å\˜H˜ ÃÑ·# J`«fiO ~å ^Œh, ã¨Ñ¨Îq∂#=~°‚HõO Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ 'L<£—
Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œh K≥áêÊ_»∞. T~°∞#<£ – T~°<£. W>Ë ¡ KÀ@<£ – "Õ∞#<£ "≥Ú.)
4. BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
„áêuÑ¨kHõ‰õΩ =KÕÛ=∂~°∞ÊÅ#∞ QÆ∂iÛ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
\˜,u J<ÕBÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ „áêuÑ¨kHõ‰õΩ z=~° H˘xfl
=~°‚qHÍ~åÅ∞ HõxÊã¨∞Î<åfl~Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – PzÛùùHõÑïKÕÛù^ŒO 279
aO^Œ∞=Ù : '„Ç¨Ïã¨fi=Úq∂ñk\˜=~°=‚ Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù |Ç¨ïà◊=ÚQÍ

#QÆ∞— \˜ J<Õ BÑ¨qÉèíH˜ÎHõO „Ç¨Ïã¨fiOÃÑ·# L#flÑ¨Ù_»∞ ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ |Ç¨ïà◊OQÍ
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =ã¨∞ÎOk. Jxfl\ ˜x, JxflO\˜x "≥Ú. „HÕ^Œ\ ˜H˜ W`åº^Œ∞ÅÖ’
„Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ L<åfl aO^Œ∞=Ù ÖË^Œ∞.
'Ñ¨^•^ŒºO |QÆ∞„Ç¨Ïã¨fiO|∞q∂ñk\˜=~°‚O|∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞ =QÆ∞—
Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜„Ç¨Ïã¨fiOg∞^Œ L#fl\ ˜=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù x`«ºOQÍ
=ã¨∞ÎOk. Hõ#∞fl – HõO\˜x, WÅ∞¡ – WO\˜H˜ "≥Ú.
J`«Î fiO : '\˜=~°‚O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ „HÕ^Œ∞q∂ñ^Œ∞=ÚO^Œ∞ Ñ¨Ù=~°‚O|∞Å
Hõ`fi« O |QÆ∞— „HÕ^Œ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ \˜=~°O‚ Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ `«∞kL`åfixH˜
J`«fiO =ã¨∞ÎOk. „HÕ^Œ\ ˜x – (=∂Ñ¨Ù) =∂Ñ¨\ ˜H˜ – "≥Ú.
W`«fiO : '\˜u=~°O‚ |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— – \˜, u
J#∞BÑ¨qÉèíHÎ˜HÍÅ∞ Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ "å\˜H˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flL`åfixH˜ W`«fiO
=ã¨∞OÎ k. ~Ô O_»∞–Ô~O_çO\˜x. Jé∞] – Jé˜uH˜. D W`«fiO H˘xflKÀ@¡ HõxÑ≤OÑ¨^∞Œ .
<≥`∞« ~Î ∞° – <≥`∞« \Î H˜ .˜
Jé∞`«, J<ÕKÀ@ u=~å‚xH˜ ÃÑ·# `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ Hõ`«fi =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞
=ÚO^Œ∞ L`«fi"≥∞ HõxÊã¨∞Î#flk. 'u— Ñ¨~°Hõ`«Ö’ W`«fiO ~åQÍ (Jé˜u`À_» –
=é˜uÜ«∞O^Œ∞) `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ Hõ`«fi "≥∞ÿ#Ñ¨Ù _®ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`«
=ÚO^Œi W`åfixH˜ L`«fiO =ã¨∞ÎOk.
1. „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î U U J~å÷ÅÖ’ =ã¨∞ÎO^À q=iOK«O_ç.
'qÉèHí Î˜ â◊Û— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«ÅHõ}∆ Ïxfl|\˜ì „áêuÑ¨kHõÅÃÑ· qkèOÑ¨|_ç# _»∞=Ú=ÙÅ∞
"≥Ú^Œ Öˇ·# „Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õÄ, ^è•`«∞=ÙÅÃÑ· qkèOÑ¨|_ç# _»∞Vò, ~°∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õÄ qÉèí‰õΩÎÅ∞ Jx ãÖ[˝. „áêuÑ¨kHõÅÃÑ· =KÕÛqÉèí‰õΩÎÅ∞ „Ñ¨^äŒ=∞,
kfifÜ«∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ U_»∞. DqÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ PÜ«∂J~å÷ÅÖ’ qkèOÑ¨|_®¤~Ú. JO^Œ∞Ö’
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =KÕÛJ~å÷Å#∞ WÖÏ QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
'_»∞ =Ú =Ù Å∞ „Ñ¨^äŒ=∞— _»∞,=Ú,=Ù,Å∞ – J<Õ<åÅ∞QÆ∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèí‰õΩÎ Åx ãÖ[˝. g\˜Ö’ _»∞, =Ú, =Ù, J<Õq =¸_»∞ UHõ=K«<åÅ∞. Å∞
J<Õk |Ç¨ï=K«#O. ~å=Ú_»∞ (XHõ¯_»∞) ~å=ÚÅ∞(J<Õ‰õΩÅ∞).
'„áêuÑ¨kHõ ãÖÉ’^èŒ<ÀHÍÎ~°÷O|∞ÅO „|^äŒ=∞ Ü«∞QÆ∞— „áêuÑ¨kHÍ~°÷O,
ãÖÉ’^èŒ<å~°÷O, LHÍÎ~°÷O J<Õ =¸_»∞ J~å÷ÅÖ’ „áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
=ã¨∞OÎ k.
1. „áêuÑ¨kHÍ~°÷O : xÜ«∞`ÀÑ¨ã≤÷uHõ=Ú „áêuÑ¨kHÍ~°÷=Ú.
~å=Ú_»∞, =#=Ú, ^èÕ#∞=ÙÅ∞.
2. ãÖÉ’^è<Œ å~°O÷ : ãÖÉ’^è#Œ O JO>Ë Jaè=ÚYOQÍ KÕãH≤ À=_»O. F~å=Ú_»
3. LHÍÎ~°÷O : LHõÎO JO>Ë K≥Ñ¨Ê|_çOk. „H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎKÕ`« Hõ~°Î "≥Ú^Œ
Å~Ú# "å\˜Ö’ Uk K≥Ñ¨Ê|_ç`Õ ^•xH˜ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.
~å=Ú_»∞ ~å=}∞x ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞, WHõ¯_» Hõ~Î° J~Ú# ~å=∞â◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨^=Œä ∞.
~å=ÚxKÕ`« ~å=}∞_»∞ ãÖÇ¨ÏiOÑ¨|_≥#∞, WHõ¯_» Hõ~‡° J~Ú#~å=}â◊ÉÏÌxH˜„Ñ¨^=Œä ∞.
4. ÉèÏ"å~°÷HÍkÜ≥∂QÆO : 'ÉèÏ"å~°÷HÍkÜ≥∂QÆO|∞# QÆ~°Î‰õΩO „|^äŒ=∞ Ü«∞QÆ∞—
ÉèÏ"å~°H÷ Oõ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜`À J#fiÜ∞« O L#flÑÙ¨ _∞» Hõ~‰Î° Ωõ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k.
~å=Ú_»∞ =K«∞Û@, ~å=Ú_»∞ ~åQÍ, "≥Ú.
5. HÍÖÏ^èŒfi=ÚÅ∞ : 'HÍÖÏ^èŒfi=ÚÅ‰õΩO „ÉÏ~ÚHõO|∞QÍñ „|^äŒ=∞ Ü«∞QÆ∞—
HÍÅ "åK«HÍÅ‰õÄ, J^èfiŒ (=∂~°)æ "åK«HÍÅ‰õÄ `«é∞K«∞QÍ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k.
HÍÅO : x#fl áÈÜ≥∞#∞. HÍÅ"åK«Hõ "≥∞#ÿ x#flâÉ◊ ÏÌxH˜ „Ñ¨^=Œä ∞. J^èfiŒ O : „HÀâ◊=Ú
#_»zi. =∂~°æO JO>Ë ^Œ∂~åxfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#fl „HÀâ◊â◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨^äŒ=∞ =zÛOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 281
2. `«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =KÕÛãÖ^Œ~åƒùÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.

KÕ`« `À_» `«$fÜ«∞. 'KÕ`« `À_» Ö’Ñ¨Å =~°‚HõO|∞Å„Ñ¨^äŒ=∂Hõ∆~°O|∞Å∞
"≥H· eõ ÊHõO|∞QÍ âı+O≤ K«∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« "≥Ú^Œ\J˜ Hõ~∆ O° =∂„`«"∞Õ q∞ye#q J~Ú,
KÕ, `À, Jx ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. 'XHÍ<˘HõKÀñ ^À_»∞‰õΩñ ^À_»∞`« #x
~°∂áêO`«~°O|∞#∞ QÆÅ^Œ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î `À_»‰õΩ '`À_»∞`«— J<Õ~°∂áêxfl
¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . „áê}=Ú`À_»∞`«. '[_»Ñ^¨ OŒ |∞Åq∂ñk`À_»‰Ωõ "≥∞~Ú "≥∞Åÿ ∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î H˘xflKÀ@¡ `À_» ™ê÷#OÖ’ "≥∞~Ú, "≥∞ÿ J<Õq ~å=_®xfl
¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . Pi÷"∞≥ ~Ú<£, Ji÷"∞≥ <ÿ .£ Wq UHõ`fi« |Ç¨ï`åfiÅ∞ ~Ô O_çO\’¡#∂ =™êÎ~Ú.
1. KÕ`« (KÕ) :
1. Hõ„~°Î~°÷O : 'KÕ`«=~°‚HõO|∞ Hõ~°Î HõQÆ∞—
^è•`«fi~°÷"åºáê~å„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°Î. ~å=ÚxKÕ`« K«OÑ¨ñ|_≥#∞. "≥Ú.
2. ¿ÇÏ`«∞=Ù : 'KÕ`«=~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞Hõ~°}O|∞Å‰õΩ „QÆÇ¨ºkÜ≥∂QÆ[O
|QÆ∞ÑÖK«q∞H˜x |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—.
Ñ¶Å¨ ™ê^è#Œ Ü≥∂QÆºO |QÆ∞Ñ¨^•~°=÷ Ú ¿ÇÏ`«∞=Ù. 'q^ŒºKÕ`—« Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞—.
3. Hõ~°}O : Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`«<Õ KÕ`«=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk.
„H˜Ü«∂ã≤kúO „|Hõ$ëÈªÑ¨HÍ~°HõO|∞ Hõ~°}O|∞. 'HÀÅKÕ`« ‰õÄÖˇÛ.
4. „QÆÇ¨ºkÜ≥∂QÆO : H˘#∞, q#∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜`À\˜Ü≥∂QÆOÖ’
'KÕ`«— =ã¨∞ÎOk. ~åAÅKÕ`« HõÑ¨ÊO|∞ Q˘xÜ≥∞.
2. `À_» (`À) :
1. Hõ~°}O : Hõ~°}Ç¨~°÷`«∞ÖÏº~°÷Ü≥∂QÆO|∞ÅO ^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»=~°‚HõO |QÆ∞—
Hõ~°}ÏxH˜ – `À_». HÀÅ`À_»ñ QÆ∂ÖˇÛ.
2. ã¨Ç¨~°÷Ü≥∂QÆO : Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`«<Õ, ã¨Ç¨Ï (‰õÄ_») J~°÷Ü≥∂QÆOÖ’
`À_» qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. ~åA '¿ã#Å`À_»— =K≥Û.
3. `«∞ÖÏº~°÷Ü≥∂QÆO : `«∞ÖÏº~°÷O`À\˜Ü≥∂QÆOÖ’ `À_» Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`«<Õ
=ã¨∞ÎOk. 'K≥·„`«∞x`À_»— "≥∞ÿ„`«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO_»∞.
4. J=ÚYºHõ~°‡ : '=K«º~å÷=ÚYºHõ~°‡O|∞#‰õΩñ ^À_»‰õΩ=~°‚HõO|∞Å∞
„áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞— J#∞, Ñ¨Å∞‰õΩ, "≥Ú. ^è•`«∞=ÙÅJ=ÚYºHõ~‡° ‰õΩ `À_» =ã¨∞OÎ k.
"≥∞ÿ„`«∞O_»∞ 'K≥·„`«∞x`À_»— x @¡xÜ≥∞.
5. LÑ¨Ü≥∂QÆO : 'LÑ¨Ü≥∂QÆO|∞#O ^•MÏº`«‰õΩ ^À_» =~°‚HõO |QÆ∞—
xÜ«∞=∞Ñ¨Ó~°fiHõ q^•ºã‘fiHÍ~°O|∞ LÑ¨Ü∂≥ QÆO|∞. QÆ∞~°∞=Ù#∞ `≥e¿Ñâ◊ÉÏÌxH˜ `À_»
=ã¨∞ÎOk. ~å=∞Hõ$+¨µ]Å∞ '™êOnÑ¨x`À_»— "Õ^ŒO|∞Å∞ K«kqi.
3. ÑÖK«q∂qÉèíH˜Î =KÕÛãÖ^Œ~åƒùÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
'=Å# HõO>ˇ Ñ¨\ì˜ ÑÖK«q∞— =Å#, HõO>ˇ, Ñ¨\ì˜ J<Õq =¸_»∞ ÑÖK«g∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞.
=Å#
1. Jáê^•#O : 'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞ AQÆ∞áêû Ñ¨~å[Ü«∞ „Ñ¨=∂^Œ „QÆÇ¨Ï}
Éèí=# „`å} q~å =∂O`«iú "å~°}O|∞ Öˇ^•Ì# #QÆ∞ ^•xH˜ =Å# =~°‚HõO |QÆ∞—
JáêÜ«∞O, (Z_»ÉÏ@∞) "≥Ú^Œ Å~Ú#q ^Õx#∞Oz HõÅ∞QÆ∞`åÜ≥∂ ^•xx
`≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊ÉÏÌxH˜ =Å# J<Õ ÑÖK«g∞ qÉèHí Î˜ „Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. '~å[º=Ú=Å#—
„Éèí+¨µì _»Ü≥∞º. "≥Ú.
WOHÍ, ¿ÇÏ`«∞=Ù "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ =Å# „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
2.¿ÇÏ`«∞=Ù: 'q^Œº=Å#— (q^ŒºKÕ`«) Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞.
h=Ù '=K«∞Û@=Å#— ^èŒ#∞º_» #~Úu.
3.LÑ¨Ü≥∂QÆO: '™êOnÑ¨x=Å#— [kqi. "≥Ú
HõO>ˇ
1. J<åº~å÷kÜ≥∂QÆO: 'HõO>ˇ=~°H‚ Oõ |<åº~å÷kÜ≥∂QÆ[O |QÆ∞ÑÖK«q∞ HõQ∞Æ —
J#ºO, W`«~O° , "≥Ú^Œ Öˇ#· J~å÷Å`À\˜ J#fiÜ∞« O LO>Ë PJ#fiÜ∞« O Hõey#â◊ÉÏÌxH˜
HõO>ˇ J<Õ ÑÖK««g∞ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. '~å=ÚxHõO>ˇ— ##∞ºO_»∞ ^è•#∞+¨µ¯O_»∞
ÖË_»∞.
2. x~åú~} ° O : 'HõO>ˇ =~°H‚ Oõ |∞ x~åú~} ° ÑÖK«q∞ HõQ∞Æ — *Ïu, QÆ∞}O, „H˜Ü∞« ,
ãÖ[˝ J<Õ"å\˜xÉ\˜ì XHõ^•x#∞Oz "Õ~˘Hõ^•xx x~åúiOz K≥¿ÑÊ@Ñ¨C_»∞ ^Õx#∞Oz
x~åúiOÑ¨ |_»∞`«∞#fl^À Pâ◊ÉÏÌxH˜ HõO>ˇ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. '*Ï#Ñ¨^Œ∞ÅHõO>ˇ—
<åQÆ~°∞Å∞ q"Õ‰õΩÅ∞.
Ñ¨\ ì˜
¿ÇÏ`«∞=Ù : 'Ñ¨\ ˜ì =~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù ÅQÆ∞QÆ∞}„H˜Ü«∞Å HõQÆ∞— QÆ∞}O, ÖË^•
„H˜Ü∞« ¿ÇÏ`«∞ =~Ú`Õ ^•xx `≥eÜ«∞*Ë¿ã (QÆ∞}, „H˜Ü∂« "åK«H)õ â◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨\ ì˜ J<Õ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
ÑÖK«g∞qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. *Ï˝#=Ú#∞|\˜ì =Ú‰õΩÎ _»QÆ∞. "≥Ú.

'H˘xflÜ≥∞_»Å ¿ÇÏ`«∞=Ù#O ^Œ#flO`«„H˜Ü«∞Åg∞^Œ#∞ |\˜ì =~°‚HõO|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. J=ºÜ«∞O J~Ú##∞VºO`«Og∞^Œ Ñ¨\ ˜ì
„Ñ¨`«ºÜ«∞O H˘xflKÀ@¡ =ã¨∞ÎOk. 'HõÅ∞QÆOQÆñ|\˜ì—
4. +¨+‘ªqÉèíH˜Î =KÕÛãÖ^Œ~åƒùÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
'‰õΩ Ü≥ÚHõ¯ Ö’Ñ¨Å +¨+≤ª— +¨+≤ªÖ’ ‰õΩ, Ü≥ÚHõ¯, Ö’Ñ¨Å J<Õq qÉèíHÎ̃„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞.
'Ö’Ñ¨Å— J<Õk P^ŒºHõ∆~°âı+¨ "≥∞ÿ 'Ö’— Jx ‰õÄ_® LO@∞Ok.
– ‰õΩ –
1. J=ÚYºHõ~°‡O : '=K«º~å÷=ÚYºHõ~°‡O|∞#‰õΩ ^À_» ‰õΩ =~°‚HõO|∞Å∞
„áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— J#∞, Ñ¨Å∞‰õΩ, "≥Ú^Œ Öˇ#· „H˜Ü∞« Å J=ÚYºHõ~‡° ‰õΩ '‰õΩ— „Ñ¨`º« Ü«∞O
=ã¨∞OÎ k.
K≥·„`«∞O_»∞ "≥∞ÿ„`«∞x H˜ @¡xÜ≥∞.
gÑ¨û, HÍÅÑïq∞u : 'gÑ¨ûÜ«∞O^Œ∞#∞ QÍÅÑïq∞uÜ«∞O^Œ∞#∞ <å=∞O|∞Å‰õΩñ
QÆ∞=~°‚HõO |QÆ∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
gÑ¨ûÖ’ – '„=∂xH˜ „=∂xH˜— #iy. HÍÅÑïq∞u– 'ˆ~Ñ¨\ ˜H˜— =K«∞Û#∞.
2. W`«~°qÉèíHõÎº~å÷Å∞: —+¨+‘ª™ê÷xHõO |QÆ∞ ‰õΩ =~°‚HõO ÉÁH˘¯Hõ¯KÀ kfifÜ«∂k
qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =∂é∞QÍ ^Œ`«Î^Œ~°÷O|∞ÅO EÑ¨>ˇì_ç—
1. `«∞ÖÏº~°Ü÷ ∂≥ QÆOÖ’ – K≥„· `«∞#‰õΩ "≥∞„ÿ `«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO_»∞ (K≥„· `«∞x`À – `«$fÜ«∞‰õΩ)
2. ãÖ„Ñ¨^•#OÖ’ – ~å=Ú#‰õΩ QÆ#º xK≥Û#∞. (~å=ÚxH˘é‰õΩ – K«`«∞i÷H˜)
3. L^ÕÌâ◊=∂„`«OÖ’ – Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=Ú#‰õΩ Ü«∞uflOÑ¨=Öˇ.
(Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=ÚH˘é‰õΩ – K«`«∞i÷H˜)
4. Jáê^•#OÖ’ –KÀ~°∞#‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_≥. (KÀ~°∞x=Å# – ÑÖK«q∞H˜)
5. J<åº~å÷kÜ≥∂QÆOÖ’ – ~å=Ú#‰õΩ ##ºO|∞ ^≥·=O|∞ ÖË^Œ∞.
(~å=ÚxHõO>ˇ – ÑÖK«q∞H˜)
6. ãÖ|O^èŒOÖ’ – <å‰õΩ `«=Ú‡_»∞ (<åÜ≥ÚHõ¯ – Ü≥ÚHõ¯ +¨+≤ªH˜)
Ü≥ÚHõ¯
âı+O¨ : 'âı++¨ +¨ Hª≤ ˜ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú #QÆ∞— âı+O¨ |#QÍ ãÖ|O^èOŒ |∞. ãÖ|O^è•~°O÷ Ö’
ãÖ|OkèÑ¨^•xH˜ Ü≥ÚHõ¯ J<Õ+¨+‘ªqÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. '<åÜ≥ÚHõ¯— `«=Ú‡_»∞.
nxH˜ J~°÷qâıëêÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl Ü«∞O\Ï~°∞. Ñ¨@∞ìÑ¨Ù@ì=Ú(Ü≥ÚHõ¯)"å_»∞.
Ñ¨@∞ìÑ¨Ù@ì=Ú – HõÅ"å_»∞. "≥Ú.
Ö’Ñ¨Å
x~åú~°}O : 'x~åú~°}+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å =~°‚HõO |QÆ∞— *Ïu, QÆ∞}O, „^Œ=ºO,
„H˜Ü∞« , ãÖ[˝ J<Õ"å\˜x|\˜ì ã¨=Ú^•Ü«∞O#∞Oz UHõ^âÕ ßxH˜ Ñ¨$^äHŒ ¯õ ~°}O x~åú~}° O.
'QÀ=ÙÅÖ’Ñ¨Å— HõÑ≤Å |Ç¨ïH©∆~°. "≥Ú.
Wk JkèHõ~°}Ï~°÷OÖ’#∂ =ã¨∞ÎOk. ^èŒ~°}˜Ö’Ñ¨Å – ^èŒ~°}˜Ü«∞O^Œ∞.
5. XHõqÉèíH˜ÎH˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèíH˜Î =KÕÛãÖ^Œ~åƒùÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ PÜ«∂J~å÷ÅÖ’ qkèOÑ¨|_ç# PÜ«∂qÉèí‰õΩÎÅ‰õΩ =∂é∞QÍ
"Õé˘HõqÉèíH˜Î ~å=@O H˘xflKÀ@¡ Hõ#|_»∞`«∞#flk.
„Ñ¨^äŒ=∞
1. kfifÜ«∞‰õΩ : '[_»O|∞kfifÜ«∞‰õΩO „|^äŒ=∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
[_»"åK«HÍÅ‰õΩ ÃÑ·# L#flkfifÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk.'Ñ¨Ó=ÙÅ∞—
^≥K≥Û (Ñ¨Ó=ÙÅ#∞ ^≥K≥Û).
('H˘xflÜ∞≥ _»Å #[_»O|∞ kfifÜ«∞‰õΩ#∞ „Ñ¨^=Œä ∞ HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— Jx „áœ_è"» åºHõ~Î°
[_®Å∞ QÍxâ◊ÉÏÌÅÃÑ·# QÆ∂_® Ñ¨~Ú HÍ~åºxfl JOwHõiOKå_»∞. J=∞‡^Œ<åQÆ
"≥∞kiÛ (=∞^Œ<åQÆ=Ú#∞ ZkiÛ. =∞^Œ<åQÆ=Ú – U#∞QÆ∞ – u~°º‰õΩ¯)
2. `«$fÜ«∞‰õΩ : 'XHÍ<˘HõKÀ <˘HõqÉèíH˜ÎH˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèíH˜ÎÜ«Ú #QÆ∞— –
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ã¨Ç¨~°÷OÖ’ =zÛ# `«$fÜ«∞(`À_»)‰õΩ „Ñ¨^äŒ=∞ ~å=@O L#flk.
ã¨∞Y =Ú<åfl~°∞. (ã¨∞Y=Ú`À #∞<åfl~°∞.)
3. ã¨ÑqÎ¨ ∞H˜ : 'XH˘¯HõKÀ [_»O|∞ã¨ÑqÎ¨ ∞HÕ „|^ä=Œ ∞Ü«Ú #QÆ∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~Î°
[_®ÅÃÑ·# ã¨Ñ¨Îq∞H˜ „Ñ¨^äŒ=∞ K≥áêÊ_»∞. 'f~°÷ =∂_ç— (f~°÷=∞O ^•_ç)
kfifÜ«∞
1. `«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ‰õΩ : '[_»O|∞`«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— [_»"åK«HÍÅ‰õΩ ÃÑ·# L#fl`«$fÜ«∞‰õÄ, ã¨Ñ¨Îq∞H© kfifÜ«∞ =ã¨∞ÎOk. 'HÀÅO—
QÆ∂Å <ÕÃã – HÀÅKÕ`« (`À_») ‰õÄÅ <ÕÃã. 'ÅOHõ#∞ HõÅHõÅO|∞ (ÅOHõÜ«∞O^Œ∞
HõÅHõÅO|∞) "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
(WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î 'H˘xflÜ≥∞_»Å #[_»O|∞ `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ#∞

|Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∞ K«∂Ñ¨>ˇì_ç— Jx ã¨∂„uOKå_»∞. 'K«„Hõ"åHõ=ÚÅ— #Å~°∞
(K«„Hõ"åHõ=ÚÅ`À #Å~°∞.) '=∞#∞AÅ— q„Ñ¨ÙO_»∞ =∞#∞AÅO^Œ∞ q„Ñ¨ÙO_»∞.)
2. ÑÖK«q∞H˜ : 'XHÍ<˘HõqÉèíH˜ÎH˜ =∞é˜ Ü≥ÚHõqÉèíH˜ÎÜ«Ú #QÆ∞— Jx
=Å#ÑÖK«q∞H˜ H˘xflKÀ@¡ kfifÜ«∞ =ã¨∞OÎ k. 'QÆ$Ç¨Ï=Ú#∞— "≥_Ö» #ˇ ∞ (QÆ$Ç¨Ï=Ú=Å#
"≥_Ö» #ˇ ∞)
(3. +¨+≤ªH˜ : '„H˜Ü«∂#fiÜ«∞O|∞# ÔOO_»∞Ñ¨^ŒO|∞Å‰õΩ ã¨fi™êfiq∞ãÖ|O^èŒ=Ú
QÆÅKÀ ãÖ|OkèÑ^¨ OŒ |∞+¨+Hª≤ ˜ kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~Î° kfifÜ«∞ H˘xflKÀ@¡
+¨+≤ªH˜ ~å=\Ïxfl ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ##∞fl K≥@ìÑ¨\ ˜ì#<£ (<åÜ≥ÚHõ¯ K≥@ìÑ¨\ ˜ì#<£) "≥Ú)
`«$fÜ«∞, K«`«∞i÷, ÑÖK«q∂ qÉèí‰õΩÎÅ∞ "Õ~˘Hõ^•xH˜ ~å=@O Hõ#|_»^Œ∞.
(+¨+ª≤ : „Ñ¨^=Œä ∞‰õΩ Ü≥ÚHõ¯ : '^è•`«∞[qâı+}¨ ÉèÏ"å~°H÷ Ñõ Ó¨ ~°fi =º=Ç≤Ï`å=º=Ç≤Ï`«
Hõ~Î° $Ñ¨^„Œ Ñ¨^=Œä ∞‰õΩ Ü≥ÚHõ¯ +¨+Ü ª≤ Ú« #QÆ∞— J<Õ „áœ_è"» åºHõ~} ° ÅHõ}∆ OKÕ`« „Ñ¨^=Œä ∞‰õΩ
Ü≥ÚHõ¯ J<Õ++¨ qª‘ ÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k. =∂ÑïOî Ñ¨xâß„ã¨=Î Ú ("Õ∞=Ú ÑïOî Ñ¨xâß„ã¨=Î Ú.)
ã¨Ñ¨Îq∞
`«$fÜ«∞‰õΩ : 'L^ŒO`«[_»O|∞`«$fÜ«∞‰õΩ #=~°H‚ Oõ |QÆ∞— LHÍ~åO`å Å~Ú#[_»O
ÃÑ#· L#fl `«$fÜ«∞‰õΩ '#— J<Õ ã¨ÑqÎ¨ ∞ =ã¨∞OÎ k. 'ÉÏ}=Ú#— ‰õÄÖˇÛ#∞. (ÉÏ}=Ú`À
‰õÄÖˇÛ#∞.)
WHõ¯_» „áœ_è"» åºHõ~Î° 'XHõ¯KÀ #∞^ŒO`«O |QÆ∞#[_»O|∞ `«$fÜ«∞‰õΩ#∞ #=~°H‚ Oõ |∞
QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx J[_®ÅÃÑ· ‰õÄ_® K≥áêÊ_»∞. 'U#∞QÆ∞# U#∞QÆ∞— (U#∞QÆ∞`À
U#∞QÆ∞#∞) W@∞=O\˜ „Ñ¨Ü≥∂QÆ q∞O H˘Hõ\ ˜ ÖË^Œ∞.
kfifÜ«∂^Œº~å÷ÅÖ’ ‰õΩ+¨+,ª≤ x~åú~}° OÖ’ ã¨ÑqÎ¨ ∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ `«`kÎ« fiÉHíè ºÎõ ~å÷ÅÖ’
W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ∞ ~å=@O L#flk. HÍx Jq `«`«ÎkfiÉèí‰õΩÎÅ™ê÷#OÖ’ qkèOÑ¨|_ç#q
HÍHõ `«`«Î^Œ~å÷ÅÖ’ ¿Ñ~˘¯#|_ç#q HÍ=_»OKÕ`« WHõ¯_» „Ñ¨™êÎqOÑ¨^Œy#q HÍ=Ù.
6. qâı+¨}eOQÆqÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ qâıëêÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
qâıëêº#∞QÆ∞}O : 'qâı+¨ºO|∞#‰õΩO É’Öˇ qâı+¨}O|∞Å‰õΩ eOQÆqÉèíH˜Î
=K«#O|∞ ÅQÆ∞— qâı+¨ºO UeOQÆO, UqÉèíH˜Î, U=K«#OÖ’ LO@∞O^À qâı+¨}O
‰õÄ_® J^Õ eOQÆO, J^Õ qÉèíH˜Î, J^Õ =K«#OÖ’ LO@∞Ok. 1. ~å=Úñ_»∞
ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Úñ_»∞. 2. ã‘`« ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=∞. 3. ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=ÚÅ#∞
ã‘`å~å=ÚÅ#∞. "≥Ú.
H˘xflKÀ@¡ qâı+¨}O eOQÆqÉèíH˜Î=K«<åÅ∞ qâı+¨ºOHõO>ˇ aè#flOQÍ LO_»@O
‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
1. eOQÆ=º`åºãÖ :
qâı+¨}O qâı+¨ºeOQÆOHõO>ˇ aè#fl =∞~Ú#eOQÆOÖ’ LO_»@O eOQÆ=º`åºãÖ.
„ã‘ÎeOQÆO – H©¡|`«fiO: '=∞Ç¨Ïf`«~°O|∞ ÅQÆ∞ „ã‘ÎeOQÆO|∞Å qâı+¨}O|∞Å∞
H©|¡ `«∞ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— „ã‘"Î åK«HÍÅ∞ QÍx, „ã‘eÎ OQÆqâı+}¨ ÏÅ‰õΩ qHõÅÊOQÍ
H©¡|`«∞Åº`«fiO QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. 'Ç¨Ï$^Œº=Ú— JQÆ∞q^Œº, (Ç¨Ï$^Œº JQÆ∞q^Œº)
(=∞Ç¨Ï`«∞Î – J=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO : '=∞Ç¨Ïkfiâı+¨} ãÖMÏº"åK«HõO|∞Å‰õΩO Q˘xfl
Ü≥∞_»Å #=∞Ç¨Ï`å¯~°ºO|∞ K«∂Ñ¨>_ìˇ —ç Jx „áœ_è"» åºHõ~}° O =∞Ç¨Ï `«~Î Ú#qâı+}¨ ÏxH˜
J=∞Ç¨Ï`å¯~åºxfl „Ñ¨™êÎqOzOk. Jã¨∞~°∞Å∞ 'J~°∞=k"ÕÅ∞— "≥Ú.
2. qÉèíH˜Î=º`åºãÖ
'qâı+¨ºqÉèíH˜ÎHõO>ˇ aè#flOQÍ qâı+¨}ÏxH˜ WOH˘Hõ qÉèíH˜Î ~å=@O H˘xflKÀ@¡
Hõ#|_»∞`«∞#flk.
1. +¨+≤ªH˜ – „Ñ¨^äŒ=∞ : 'XHÍ<˘HõKÀ qâı}O|∞Å+¨+≤ªHÕ „|^äŒ=∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
qâıëêº #fl#∞ãïOz qâı+¨}ÏxH˜ +¨+‘ªqÉèíH˜Î ~åQÍ ^•xH˜ qHõÅÊOQÍ „Ñ¨^äŒ=∞
=ã¨∞ÎOk. 'ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Úñ_»∞— ~å=Ú#‰õΩ. "≥Ú.
(WHõ¯_» „áœ_è»"åºHõ~°Î 'XHõ¯KÀ ã¨=∂™êO`«~°æ`«qâı+¨ºO|∞Å HõQÆ∞qâı+¨}O|∞Å
+¨+Hª≤ x˜ „|^ä=Œ ∞ K«∂Ñ¨>_ìˇ —ç Jx ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . +¨+ºª¨ O`«qâı+º¨ O ã¨=∂ã¨Q`Æ « "≥∞Lÿ O_»QÍ
q_çQÍ L#fl qâı+¨}OÜ≥ÚHõ¯ +¨+≤ªH˜ ‰õÄ_® „Ñ¨^äŒ=∞ ~å=@O L#flk. '^Õ=Ùñ_»∞—
„uq„Hõ=Ú ™⁄=Ú‡Å∞.)
(kfifÜ«∞ – „Ñ¨^=Œä ∞ : 'XHõ¯KÀ kfifÜ«∂O`«q^èÜ Õ ∞« qâı+}¨ O|∞#‰õΩO „|^ä=Œ ∞Ü«Ú
#QÆ∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~}° O q^èÜ Õ ∞« qâı+}¨ ÏÅkfifÜ«∂qÉèHí HÎ˜ ˜ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ
^Œx K≥ˇÑ≤ÊOk. 'Z=fix— 'Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞ñ_»∞—QÍ KÕH˘#∞"å~°=Ú. „Ñ¨^äŒ=∞ ~åHõáÈ`Õ
kfifÜ«∞ JÖÏˆQ LO@∞Ok. 'Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞xQÍ—.)
2. ÉèÏfi^Œº~°÷=º=^è•#O – „Ñ¨^äŒ=∞ : 'Éèí=`«º~°÷=º=Ç≤Ï`«O|∞ ÅQÆ∞qâı+¨}O|∞
Å‰õΩO „|^ä=Œ ∞ Ü«∞QÆ∞—. JQÆ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜`À Z_»O L#flÑÙ¨ _»∞ qâı+}¨ OÜ≥ÚHõ¯
Jxfl qÉèí‰õΩÎÅ‰õÄ „Ñ¨^äŒ=∞ =ã¨∞ÎOk. 'ã¨∞QÆ∞}Ïaè~å=Úñ_»∞— JQÆ∞~å=Úx "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

(kfifÜ«∂^Œ∞Å∞ – „Ñ¨^äŒ=∞ : 'H˘xflÜ≥∞_»Å qâı+¨}O|∞ kfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩñ

„|^äŒ=∞ K«∂Ñ¨>ˇì_ç— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O JQÆ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜`À =º=^è•#O
ÖËHáõ È~Ú<å, qâı+}¨ OÜ≥ÚHõ¯ kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ „Ñ¨^=Œä ∞ =ã¨∞OÎ ^Œx ¿Ñ~˘¯#flk.
'`«e¡— „^ÒÑ¨k`À_»<£ "≥Ú.)
3. ã¨~°fi<å=∞ãÖYºÅ∞ – „Ñ¨^äŒ=∞ : 'ã¨~°fi<å=∞, ãÖMÏºaè^è•# `«kfiâı+¨ºO
|∞ÅÜ«∞O ^≥Ü«∞ºk =ÚO^Œ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOÑÖ|_»∞ ^•xkfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩO „|^äŒ=∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—. ã¨~°fi<å=∂Å∂, ãÖMÏº"åK«HÍÅ∂ J~Ú#qâı+¨}ÏÅ∞
qâıëêºxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨ |_Õ@Ñ¨Ù_»∞ Pqâı+}¨ ÏÅ kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
‰õÄ_® „Ñ¨^äŒ=∞ =ã¨∞ÎOk. 'Jxfl— QÆ∞é]=ÚÅ#∞, 'Ô~O_»∞— QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ "≥Ú.
qâıëêºxH˜ `«~∞° "å`« „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ kfifÜ«∂^Œ∞ ÅÖÏˆQ LO\Ï~Ú. QÆ∞é]=ÚÅ#∞
'JxflO\˜x—. QÆ∞é]=ÚÅ‰õΩ 'Ô~O_çO\˜H˜— – W@∞=O\˜KÀ@¡ qâı+¨ºOÜ≥ÚHõ¯
kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞OÎ k. 'QÆ∞é]=ÚÅ∞— JxflO\˜x
"≥Ú.
|Ç¨ïà◊â|◊ OÌ KÕ`« H˘xflO\˜H˜ „Ñ¨^=Œä ∞ HÍHõ, Ü≥ÚHõ¯ +¨+ª≤ ~å=@O HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk.
=∂~Ú^ŒÌé‰õΩ, "≥Ú.
3. =K«#=º`åºãÖ :
H˘xflKÀ@¡ qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºOHõO>ˇ aè#fl =∞~Ú#=K«#O QÆÅQÆ@O
L#flk.
1.„ã‘Îã¨=∂^Œ∞Å∞ – UHõ=K«#O : '„ã‘Îã¨=∞O|∞ ÅQÆ∞qâı}O|∞ÅÜ«Ú
=Ú=~°‚HÍO`«qâı+¨}O|∞ÅÜ«Ú |Ç¨ï=K«#O|∞# ˆHHõ=K«#O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— „ã‘Îã¨=∂Å∂, =Ú=~°‚HÍO`åÅ∂ J~Ú#qâı+¨}ÏÅ‰õΩ |Ç¨ï=K«<åxH˜
|^Œ∞Å∞QÍ UHõ=K«#O |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. =∂@Å∞ 'ÃÑ‰õΩ¯— („ã‘Îã¨=∞=Ú)
‰õΩeâ◊^è•~°Å∞ '‰õΩOiî`«=Ú— JÜ≥∞º (=Ú=~°‚HÍO`«O).
1. ã¨=∂ãÖ U~°Ê_Õf~°∞#∞|\˜ì ã¨=∂ãÖ Zxflq^è•Ö’ q=iOK«O_ç.
ã¨=∂ãÖ : 'ã¨=∞~°÷O|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞ ÖËHõÑ¨^ŒO |QÆ∞@ ã¨=∂ãÖ|∞— Jx
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ãÖã¨¯ $`å#∞QÆ∞}OQÍ K≥Ñ≤ÊOk. ™ê=∞~°÷ºO QÆey#Ñ¨^•Å∞
XˆHÑ¨ÔŒ QÍ ‰õÄ_»@O ã¨=∂ã¨ÅHõ}∆ O. 1.~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯, 2.ÉÏ}=Ú J<ÕÑ^¨ •Å∞
HõÆeã≤ ÜÕ∞~°Ê_ç# '~å=ÚxÉÏ}=Ú— J<Õk ã¨=∂ãÖ.
„áœ_è"» åºHõ~}° O 'ã¨=∂ã¨ =∞#ñQÍ ãÖÜ≥∂QÆ^âŒ Ü ◊ ∞« O^Œ∞ QÆeQÔ _»∞ qÉèHí ÖÎ˜ ’áê`«‡Hõ
Ñ¨ ^ Œ ã ¨ fi ~° ∂ Ñ¨ ã ¨ O „QÆ Ç ¨ Ï =Ú— Jx ¿Ñ~˘¯#flk. ã¨ = ∞~° ÷ = Ú Å~Ú#Ñ¨ ^ •Å∞
"å\˜Ö’xqÉèí‰õΩÎÅ∞ Ö’Ñ≤Oz ãÖ„QÆÇ¨Ïã¨fi~°∂ÑÖ`À (XˆHÑ¨^ŒOQÍ) U~°Ê_»@O
ã¨=∂ãÖÜ≥ÚHõ¯ ÅHõ}∆ O. Wk Å∞Hõû=∂ã¨ÅHõ}∆ =∞x „áœ_è"» åºHõ~ˆ Î ã¨Ê+Öì KÕâß_»∞.
1. ã¨=∂ã¨ÉèË^•Å∞
ã¨=∂ãÖ U~°Ê_Õf~°∞#∞|\˜ì Jk =ÚO^Œ∞QÍ Ô~O_»∞q^è•Å∞.
1. Å∞Hõû=∂ã¨=ÚÅ∞: qÉèí‰õΩÎÅ∞ Ö’Ñ≤OKÕã¨=∂™êÅ∞ Å∞Hõû=∂™êÅ∞.
~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ { ÉÏ}=Ú. WHõ¯_» 'Ü≥ÚHõ¯, =Ú— J<ÕqÉèí‰õΩÎÅ∞ Ö’Ñ≤Oz
~å=ÚxÉÏ} Jx ã¨=∂ãÖ („áêuÑ¨kHõ) U~°Ê_»QÍ, `«~°∞"å`« PÜ«∂qÉèí‰õΩÎÅ`À
~å=ÚxÉÏ}=Ú "≥Ú^Œ Å~Ú#q^èOŒ QÍ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. WHõ¯_» ã¨=∂ãÖÖ’
qÉèí‰õΩÎÅ∞ Ö’Ñ≤OKå~Ú QÍ|\˜ì Wk Å∞Hõû=∂ãÖ. WÖÏˆQ, ^˘OQÆÉèíÜ«∞=Ú. "≥Ú.
2. JÅ∞Hõû=∂ã¨=Ú: ã¨=∂ãÖÖ’ qÉèíHÎ̃ Ö’Ñ≤OK«HõáÈ`Õ, Jk JÅ∞Hõû=∂ãÖ
J=Ù`«∞Ok. hKÕ`«<£ { „áÈÑ¨Ù – hKÕu„áÈÑ¨Ù. WHõ¯_» ã¨=∂ã¨ "≥∞ÿ<å, 'KÕ`«—
J<Õ(`«$fÜ«∂)qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OK«ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì 'hKÕu„áÈÑ¨Ù— J<Õk (`«$fÜ«∂)
JÅ∞Hõû=∂ãÖ. <å`À_çK≥eq∞, h=ÅxÉèíÜ«∞=Ú, <åÜ«∞O^ŒeHõ~°∞}. WÖÏ 'KÕ`«,
`À_», =Å#, JO^Œ∞— qÉèí‰õΩÎÅ JÅ∞Hõû=∂™êÅ#∞ z#flÜ«∞ã¨∂i „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
('H˘xflÜ≥∞_»Å ã¨ÑÎ̈q∂`«`«∞Ê~°∞+Ö|∞#O^Œ∞ #=~°‚HõO|∞ #QÆ∞— Jx ã¨∂„uOz
„áœ_è»"åºHõ~°}O '#— qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OK«xJÅ∞Hõû=∂™êxfl QÆ∂_» „Ñ¨™êÎqOzOk.
‰õΩ=ÅÜ«∞O|∞#<£ { "å~°∞ – ‰õΩ=ÅÜ«∞O|∞#"å~°∞.)
(W"å~° ÷ H õ O "≥ Ú ^Œ Å ~Ú#"å\˜ ` À ~å=Ú#@∞¡ , ##∞fl=O\˜ J<Õ q ^è Œ
=∞~Ú##ã¨=∂™êÅ#∞ Å∞QÆÅ∞Hõû=∂™êÅ∞QÍ „áœ_è»"åºHõ~°}O ¿Ñ~˘¯#flk.)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 289
2. â◊ÉÏÌÅ#∞|\˜ì ã¨=∂ã¨ÉèË^•Å#∞ q=iOK«O_ç.

ã¨=∂ã¨É^Ëè •Å∞ : ã¨=∂ãÖQÍ Hõe¿ã â◊ÉÏÌÅ#∞|\˜ì ã¨=∂ãÖ =¸ñ_»∞q^è•Å∞.
'™êOã¨¯ $u HÍzÛùHõ q∞„â◊É^Ëè OŒ |∞KÕ ã¨=∂ãÖ|∞ „uq^èOŒ |∞— 1. ™êOã¨¯ $uHõO,
2. PzÛùHõO, 3. q∞„â◊O.
1. ™êOã¨¯ $uHõO
ãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#â◊ÉÏÌÅ`À U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ ™êOã¨¯ $uHõO. Wk
~Ô O_»∞q^è•Å∞.
1. ã≤^Œú=Ú : ˆH=ÅO ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ KÕÜ«∞|_ç# ã¨=∂ãÖ ã≤^ŒúO.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ≥ ã¨=∂ãÖQÍ ã≤^úŒ "≥∞,ÿ `«~åfi`« Pã¨=∂ã¨"∞Õ „áêuÑ¨kHõQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
=ã¨∞ÎOk. ã¨=∂ãÖ (Ñ¨Ó~°fi"≥∞, ãÖã¨¯ $`«OÖ’) ã≤^Œú "≥∞ÿ LO_»@OKÕ`«, Wk ã≤^Œú
(™êOã¨¯ $uHõ) ã¨=∂ãÖ. (~å*Ï*Ï˝ – J<Õ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ)
~å*Ï[˝.
2. ™ê^èºŒ =Ú : ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ KÕÜ∞« |_ç#ã¨=∂ãÖ ™ê^èºŒ O.
~åAÜ≥ÚHõ¯ { P[˝ – ~åA<å[˝.
2. PzÛùHõO
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#`≥Å∞QÆ∞â◊|OÌ JK«Û`≥#∞QÆ∞. DPzÛùHâõ É◊ ÏÌÅ‰õΩ
KÕÜ«∞|_ç#ã¨=∂ãÖ PzÛùHõã¨=∂ãÖ. éËxÜ≥ÚHõ¯ P#u – éËxÜ«∂#u.
Dã¨=∂ãÖÖ’ L#flâ◊ÉÏÌ Åhfl PzÛùHÍÖË, HÍ|\˜ì Wk PzÛùHõã¨=∂ãÖ.
3. q∞„â◊O
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌhfl , PzÛùHâõ É◊ ÏÌhfl HõeÑ≤ KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ q∞„â◊O. ~åAÜ≥ÚHõ¯
{ P#u – ~åA<å#u. WO^Œ∞Ö’ ~åAâ◊|ÌO (Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO) ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O,
HÍQÍ P#u J<Õk PzÛùHõO. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞=¸, PzÛùHõ=¸ q∞„â◊ "≥∞ÿ L#flk,
QÍ|\˜ì Wk q∞„â◊ (ã¨=∂ã¨)O. WÖÏˆQ #Å¡x~å=Ú_»∞. WO^Œ∞Ö’ (~å=Ú_»∞)
L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O.
"≥i· („QÍ=∞º)ã¨=∂ãÖ : Hˆ =ÅO ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌxH˜, JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊|OÌ `À ã¨=∂ãÖ
KÕÜ«∞QÆ∂_»^Œ∞. J<ÕHõ=∞Ok, QÆ~°ƒùQÆ∞_ç "≥Ú^ŒÅ∞QÍ =º=Ç¨~°OÖ’ L#fl
W@∞=O\˜ã=¨ ∂™êÅ∞ "åºHõ~}° ÏxH˜ q~°∞^•úÅ∞. HÍ|\˜ì „QÍ=∂ºÅ∞. g\˜x H˘O^Œ~∞°
"≥·iã¨=∂™êÅ∞ JO\Ï~°∞. Wq „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨^Œy#q HÍ=Ù. r=QÆé] "≥Ú^Œ Å~Ú#
H˘xfl =∂„`«O =∞Ç¨Hõ=ÙÅ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«@OKÕ`« „QÆÇ≤ÏOÑ¨^ŒyL<åfl~Ú.
3. J~å÷xfl|\˜ì ã¨=∂ãÖÖ’x (`«`«∞Ê~°∞ëêk) ÉèË^•Å#∞
¿Ñ~˘¯#O_ç.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ J~å÷xfl|\˜ì 1.`«`∞« Ê~°∞+Ö 2. |Ç¨ï„gÇ≤Ï 3. ^ŒfiO^ŒfiO
Jx =¸_»∞ q^è•Å∞. '`«`∞« Ê~°∞ëê^Œ∞Å‰õΩ ÅHõ}∆ O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ ãÖã¨¯ $`ÀHõOÎ |
Ü«∞QÆ∞— Dã¨=∂™êÅÅHõ∆}O ^•^•Ñ¨ÙQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’=Öˇ<Õ≥ `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂
„QÆÇ≤ÏOKåe.
1. `«`∞« Ê~°∞+¨=Ú
L`«~Î Ñ° ^¨ Œ (ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨ÔŒ Ü≥ÚHõ¯) J~°O÷ „Ñ¨^•è #OQÍ Hõey#ã¨=∂ãÖ
`«`«∞Ê~°∞+Ö. Dã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O „H˜Ü«∞`À J#fi~Úã¨∞ÎOk.
~å=ÚxÉÏ}=Ú ("Õ∞ Å~Ú#k) "≥Ú. Wk Ô~O_»∞q^è•Å∞.
1. ã¨=∂<åkèH~õ }° O : qâı+}¨ ÏxH˜ qâı+º¨ O`À KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ¨ ã¨=∂<åkèH~õ }° O.
Ñ¨Ó~°fiL`«~Î Ñ° ^¨ •Å∞ ~Ô O_çO\˜ÜÚ≥ Hõ¯ J~°=÷ ¸ ã¨=∂# "≥∞#ÿ P^è•~°O (XˆH =ã¨∞=Î ÙÖ’
LO_»@O) Hõey LO_»@OKÕ`« Wk ã¨=∂<åkèH~õ }° ã¨=∂ãÖ. #Å¡xÜ«∂=Ù, WHõ¯_»
#Å¡^Œ#O– Ñ¨Ó~°fiÑ¨^•~°÷O, QÀ`«fiO L`«Î~°Ñ¨^•~°÷O Ô~O_»∂ XˆH P=Ùx P„â◊~ÚOz
LO_»@OKÕ`« Wk ã¨=∂<åkèHõ~°}O.
nx<Õ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O JO\Ï~°∞. 'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ „uHõ „ã‘Îã¨=∞ =ÚQÆO`«
^è•`«∞[qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO |~ÚÜ«ÚO_»∞— Dã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO „uHõO,
„ã‘ãÎ =¨ ∞O, =Ú=~°H‚ ÍO`«O, ^è•`«∞[qâı+}¨ O, J<Õ"å\˜Ö’ U^À XHõ\ ˜ J=Ù`«∞Ok.
#Å¡xÜ«∂=Ù. WO^Œ∞Ö’x #Å¡ J<ÕÑÓ¨ ~°fiÑ^¨ OŒ „ã‘ãÎ =¨ ∞O. Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’
H˘xfl qâıëêÅ∞ L<åfl~Ú.
1. LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O : qâı+}¨ =∞~Ú#Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ LÑ¨=∂#
"≥∞ÿ`Õ PHõ~°‡^è•~°Ü«∞O LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O. W@∞=O\˜ã¨=∂ãÖ
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖË^Œ∞. zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞, AO\˜"≥∂q J<Õq^èŒOQÍ `≥Å∞ñQÆ∞Ö’
W@∞=O\˜ã¨=∂™êÅ∞ L<åfl~Ú. JÅ~°∞ { "Õ∞#∞ ´ JÅ~°∞É’ñ_ç J<Õq^èŒOQÍ
|Ç¨ ï „gÇ¨ ï Å∞QÍ ã¨ ∂ i ¿Ñ~˘¯#fl ã¨ = ∂™êÅ#∞ 'JÅ~° ∞ ñÉ’ñ_ô ` åº^Œ ∞
Å∞Ñ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞Å∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O JÅ~°∞ { áÈñ_ç –
JÅ~°∞ñÉ’ñ_ç "≥Ú^Œ Öˇ·#q LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∂ Åx K≥Ñ≤ÊOk.
2. LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O : Hõ~°‡^è•~°Ü«∞OÖ’ L`«Î~°Ñ¨^ŒO LÑ¨=∂#
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 291
"≥∞ÿ`Õ Jk LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O. "≥∂qÑÖ_»∞ ("≥∂q, Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO –

LÑ¨"Õ∞Ü«∞O. ÑÖ_»∞, LÑ¨=∂#O–L`«Î~°Ñ¨^ŒO.) "≥Ú.
3. qâı}ÀÉèÜ í ∞« Ñ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O: 'P~¸`åºkÑ¶∞¨ \˜Ò« |∞Å∞ qâı+}¨ ÀÉèÜ
í ∞« Ñ¨^Œ
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞Å∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O W@∞=O\˜ ã¨=∂™êÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#flk.
Ñ¨ Ó ~° fi Ñ¨ ^ Œ = ¸, L`« Î ~ ° Ñ ¨ ^ Œ = ¸ qâı + ¨ } ÏÅ∞QÍ QÆ e y#Hõ ~ ° ‡ ^è • ~° Ü « ∞ O
qâı+}¨ ÀÉèÜ í ∞« Ñ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« =∞x Jaè„áêÜ«∞O. PÜ«∂<Õ~=° ÚÅ∞. Hõ#flÃÑOz#"å~°∞
"≥Ú.
4. qâı+º¨ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O : '`«=Ú‡ñQÆ∞é]Å∞ zÅ∞Hõ"Ú≥ Hõi ~Ú`åº^Œ∞Å∞
qâı+º¨ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O|∞Å∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~} ° O. nxKÕ`« L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ QÍ
LO_Õqâı+¨ºO Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ =∂~°∞`«∞Ok. ‰õΩé] Öˇ·#`«=Ú‡Å∞. `«=Ú‡ñQÆ∞é]Å∞.
WHõ¯_» qâı+º¨ O Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ HÍ=_»O=Å¡ qâı+}¨ O L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ J=Ù`∞« Ok. JO^Œ∞KÕ`«
g\˜x qâı+¨}À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∂Å∞ Jh JO\Ï~°∞.
5. kfiQ∞Æ =Ù : Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« OÖ’x Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ Œ =∞~Ú#qâı+}¨ O ãÖYº#∞ É’kèOKÕ
^Œ~Ú`Õ ^•x<Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfiQÆ∞ã¨=∂ãÖ JO\Ï~°∞. #Å∞QÆ_»Å∞, =Ú[˚QÆ=ÚÅ∞.
"≥Ú.
2. =ºkèHõ~°}O : kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° QÆey#â◊ÉÏÌxH˜
q∂kÑ¨ÔŒ `À KÕã#≤ ã¨=∂ãÖ =ºkèH~õ }° ã¨=∂ãÖ. WO^Œ∞Ö’ Ñ¨Ó~°fiL`«~Î Ñ° ^¨ •ÅJ~°O÷
"Õ~∞° "Õ~∞° =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ P„â◊~ÚOzLO@∞Ok. JkèH~õ }° O (P^è•~°O) "Õ~∞° J~ÚOk
HÍ|\˜ì Wq =ºkèH~õ }° ã¨=∂™êÅ∞. <≥Å#∞ `åeÛ#"å_»∞ – <≥Å`åÅ∞Ê. =∂@Ü«∞O^Œe
<Õ~°∞Ê – =∂@<Õ~°∞Ê "≥Ú. g\˜H˜ kfifÜ«∂`«`«∞Ê~°∞+Ö, `«$fÜ«∂`«`«∞Ê~°∞+Ö "≥Ú.
q^èŒOQÍ `«`«∞Ê~°∞+¨â◊|ÌO`À "å_»∞Hõ L#flk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ã¨=∂™êÅ∞
JkèHõOQÍ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
2. |Ç¨ï„gÇ≤Ï
J#ºÑ¨ ^ •~° ÷ O „Ñ¨ ^ è • # =∞~Ú#ã¨ = ∂ã¨ O |Ç¨ ï „gÇ≤ Ï . ã¨ = ∂ã¨ O Ö’
L#flâ◊ÉÏÌÅJ~°÷OHõO>ˇ "Õ éˇÿ# J~°÷O „Ñ¨^è•#OQÍ Hõey#ã¨=∂™êxH˜ |Ç¨ï„gÇ≤Ï
Jx ¿Ñ~°∞. '„ã‘ãÎ =¨ ∞Ñ¶∞¨ \˜Ò« | Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>_ìˇ .ç — `≥Å∞QÆ∞Ö’
|Ç¨ï„gÇ≤Ïã¨=∂™êÅ∞ J~°∞^Œ∞. ™ê^è•~°}OQÍ „ã‘Îã¨=∂ÅˆH Dã¨=∂ãÖ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚHõ¯O\˜, #Å∞=, =∞K≥ÛHõO\˜ "≥Ú. Wq PzÛùHãõ =¨ ∂™êÅ∞ =∂„`«"∞≥
LO\Ï~Ú.
3. ^ŒfiO^Œfi=Ú
LÉèÜ
í ∞« Ñ¨^•~°O÷ „Ñ¨^•è #O S#ã¨=∂ãÖ ^ŒfiO^ŒfiO. ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖÖ’x Ñ¨^•Å∞
Ô~O_çO\˜Ü≥ÚHõ¯ J~°÷O ‰õÄ_® „Ñ¨^è•# "≥∞ÿ LO@∞Ok. 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞`À_» „ã‘Î
ã¨=∞O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ ^ŒfiO^ŒfiO |QÆ∞— `≥Å∞QÆ∞Ö’ ™ê^è•~°}OQÍ ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ
„ã‘ãÎ =¨ ∞ =∞~Ú#â◊ÉÏÌxH˜ PzÛùHâõ |◊ OÌ `À U~°Ê_»∞`«∞Ok. PÅ∞a_»Å¤ ∞, J#fl^=Œ Ú‡Å∞
– JO^ŒK«O^Œ=ÚÅ∞ J<Õq^èŒ =∞~Ú##¨÷ÖÏÅ∞ J~°∞^Œ∞QÍ L<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞Ö’
U~°Ê_Õ ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ PzÛùHõ"Õ∞.
„áœ_è»"åºHõ~°Î 'XHÍ<˘HõKÀ ^ŒfiO^ŒfiO|∞ q∞„â◊O|∞#∞ JO^ŒeÑ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO|∞
H©¡|ã¨=∞O|∞#∞QÍ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx K≥áêÊ_»∞. J=ã¨~° =∞Hõ¯éÅ∞ J<ÕXHõ¯
„Ñ¨Ü≥∂QÆO =∂„`«O Hõ#|_»∞`«∞#flk. Wk qÅHõ∆}O.
ã≤^ãúŒ O¨ ã¨¯ $`«ã=¨ ∂™êÅ∞
hÖ’`«ÊÅ=Ú, (ã¨=∂<åkèH~õ }° O) ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨µñ_»∞. (=ºkèH~õ }° O) Ñ‘`åO|~°∞ñ
_»∞ (|Ç¨ï„gÇ≤Ï) ~å=∞ÅHõ∆ ‡}∞Å∞ (^ŒfiO^ŒfiO) – J<Õf~°∞QÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’
U~° Ê _ç # ã¨ = ∂™êÅ∞, JO>Ë ã≤ ^ Œ ú ã ¨ = ∂™êÅ∞ Jhfl `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

293
1. `åfi~°÷OÖ’ =KÕÛ `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
`«k`ú =« Ú : `«Ãã‡· „Ñ¨Ü∂≥ QÍÜ«∞ Ç≤Ï`«"∞£ , `«k`ú "« ∞£ —. Jx nx=Ùº`«ÊuÎ. ™êfi~°O÷ ,
=∞`«∞|~°÷O, "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~°
Hõey#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ KÕˆ~„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ `«kú`åÅ∞. zé∞`«∞Hõ. zé∞`« â◊|ÌOg∞^Œ
™êfi~°÷OÖ’ =zÛ#'LHõ— „Ñ¨`«ºÜ«∞O `«kú`«O.
`åfi~°÷O: '`«fi— J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O `åfi~°÷O. JO>Ë ÉèÏ"å~°÷O.
'„Ñ¨Hõ$u[#ºÉ’^èŒO|∞#O^Œ∞ „Ñ¨HÍ~°O|∞ ÉèÏ=O|∞—. „áêuÑ¨kHõ=Å# `≥eÜ«∞|_Õ
=ã¨∞=Î ÙÜ≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° O, ÉèÏ=O. ~å=Úx`«#=Ú– ~å=∞ J<Õ„Ñ¨H$õ uKÕ`« É’kèOÑ¨|_Õ
~å=Ú_»∞ J<Õ=ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O– ~å=Úx`«#O.
D`åfi~°÷OÖ’ =KÕÛ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ WÖÏ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
1. `«#=~°‚HõO : „áêuÑ¨kHõ=Å# `≥eÜ«∞|_ÕÕ=ã¨∞Î=ÙÜ≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡O, ÉèÏ=O.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ '`«#=~°H‚ Oõ |∞ `åfi~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ — Jx DJ~°O÷ Ö’ `«# J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=ã¨∞ÎOk. ~å=Úx`«#=Ú– ~å=∞ J<Õ„Ñ¨Hõ$uKÕ`« É’kèOÑ¨|_Õ ~å=Ú_»∞
J<Õ=ºH˜Ü Î Ú≥ Hõ¯ ^è~Œ ‡° O– ~å=Úx`«#O. '`«#=~°H‚ Oõ |∞ `åfi~O÷° |∞#O ^ŒQ∞Æ .— `åfi~O÷° Ö’
'`«#— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Wk Jxflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ™ê^è•~°}OQÍ =ã¨∞ÎOk.
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌÅg∞^Œ ‰õÄ_® D„Ñ¨`«ºÜ«∞O J=Ù`«∞Ok. ãÖã¨¯ $`«OÖ’x `«fi
„Ñ¨`º« Ü«∞OÖÏQÍ<Õ +¨+ºª¨ O`«Og∞^Œ J=Ù`«∞Ok. `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. `«fi „Ñ¨`º« Ü«∂O`«OÖÏQÍ<Õ `«# „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O ‰õÄ_® H©|¡ –ã¨=∞O
J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì D`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OÖ’
'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞— Jx =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞OÎ k.
~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú J<ÕJ~°÷OÖ’ ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ J<Õ+¨+¨ªºO`«Og∞^Œ `«#
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯{`«#. 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx
Ü≥ÚHõ¯ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz. ~å=Úx`«#.' Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂™ê â◊Û— Jx `«kú`«
„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åxH˜ „áêuÑ¨kHõ J<ÕãÖ[˝ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì nxÃÑ·
„Ñ¨^äŒ=∂kqÉèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~Ú. `«# „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡— J<Õ
ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O H©¡|ã¨=∞O. HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =zÛ '~å=Úx`«#=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok.
2. é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O : 'z<åfl^Œ∞Å‰õΩ é˜Hõ =~°‚HõO |QÆ∞— z#fl "≥Ú^Œ Å~Ú#
â◊ÉÏÌÅg∞^Œ ÉèÏ"å~°O÷ Ö’ é˜Hõ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. é˜H„õ Ñ¨`º« Ü«∂O`«O H©|¡ ã¨=∞O.
HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ =K«#ÖÖ’ =Ú=~°‚HõO. z#flé˜Hõ=Ú, Hõ<≥flé˜Hõ=Ú "≥Ú. 'W@
qâı+Ö |∞`«û~°æO|∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞ ÉÏ^èŒHõO |QÆ∞— J<ÕÅHõ∆}OKÕ`« é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ `«#„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. z#fl`«#=Ú, Hõ<≥fl`«#=Ú. "≥Ú.
'L`«fiO|∞# Hõ`«fiO|∞ é˜Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»QÆ∞— é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl L`åfixH˜ J`«fiO =ã¨∞ÎOk. `˘`«∞Î – é˜Hõ.
`˘`«Îé˜Hõ=Ú.
3. Wq∞„Ñ¨`º« Ü«∞O : '¿Ñ~åfi^∞Œ Å H˜q∞ =~°H‚ Oõ |QÆ∞— ¿Ñ~°∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
ÉèÏ"å~°÷OÖ’ 'Wq∞— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Wq∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O.
HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ. ¿Ñ~°∞–¿Ñiq∞. Hõ_∞» – Hõ_qç ∞. "≥Ú. WOH˘HõÑH¨ O∆õ Ö’
`«# „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, ¿Ñ~°∞ñ^Œ#=Ú, "≥Ú.
4. #=~°‚HõO : '#=~°‚HõO|∞ QÆ∞}=K«#O|∞ ÅQÆ∞#ÖÏ¡^Œ∞Å HõQÆ∞—. QÆ∞}Ïxfl
É’kèOKÕ #Å¡ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ g∞^Œ ÉèÏ"å~°O÷ Ö’ '#— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
# „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ. #Å¡#, Ñ¨ÙÅ¡#. "≥Ú.
Ñ¨H∆ÍO`«~°OÖ’ `«# „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. #Å¡ñ^Œ#=Ú. "≥Ú.
5. WHõ „Ñ¨`º« Ü«∞O : 'WHõ =~°H‚ Oõ |QÆÖæ Ï^Œ∞Å HõQ∞Æ —. JQÆÅæ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
ÉèÏ"å~°÷OÖ’ 'WHõ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. WHõ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ =K«#Ö’ÑÖ. JQÆeæ Hõ, Xq∞‡Hõ. `«# „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ JQÆÅæ Ñ¨Ùñ
^Œ#=Ú, X=Ú‡ñ^Œ#=Ú.
6. \˜q∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q : '=∞QÆñ\˜=∂º^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ
„QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— =∞QÆñ\˜q∞— "≥Ú^Œ Å~Ú#`«kú`åO`«â◊ÉÏÌÅ∞ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’
U~°∂ÑÖ`À LO>Ë "å\˜x P~°∂ÑÖ HõÅ"å\˜xQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe. =∞QÆxÜ≥ÚHõ¯
ÉèÏ==Ú J<ÕJ~°÷OÖ’ =∞QÆxÜ≥ÚHõ¯ J<Õ+¨+¨ªO`«Og∞^Œ \˜q∞Vò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸,
=ÚO^Œi– x, Ü≥ÚHõ¯ Å‰õΩ Ö’Ñ¨=¸, ÃÑ·# aO^Œ∞=Ó Hõey „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O
Ö’Ñ≤Oz =∞QÆñ\˜q∞ Jx J=Ù`∞« Ok. Ñ¨HÍ∆ O`«~O° Ö’ `«# „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ =∞QÆ`#« =Ú
J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ HÀ_»Å∞–HÀ_»O„@=Ú, HÀ_»é˜Hõ=Ú. `≥Å¡–`≥Å∞Ñ¨Ù, "≥Ú^Œ Å~Ú#
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 295
PÜ« ∂ â◊ É ÏÌ Å Ö’ PÜ« ∂ `« k ú ` « „ Ñ¨ ` « º Ü« ∂ kqHÍ~åÅ∞ =ã¨ ∞ Î # fl@∞¡ Hõ q

„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe.
2. ™êfi~°÷OÖ’ =KÕÛ `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
™êfi~=÷° Ú : ã¨fi{J~°.÷ JO>Ë ã‘fiÜ∂« ~°O÷ . ™êfi~O÷° JO>Ë WHõ¯_» „áêuÑ¨kHÍ~°O÷ .
(^è•`«∞=ÙÅq+¨Ü«∞OÖ’ ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O) J~°=∞~° J<Õâ◊|ÌOg∞^Œõ ™êfi~°÷OÖ’
WHõ=~°H‚ Oõ =zÛ, J~°=∞iHõ. nxH˜ J~°=∞~° J<Õ J~°O÷ . ™êfi~°O÷ Ö’ qkèOÑ¨|_ç#
„Ñ¨`«ºÜ«∂ ^Œ∞Å∞ ™êfii÷HÍÅ∞. D„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ „áêuÑ¨kHõg∞^Œ KÕ~°`å~Ú. WHõ
"≥Ú^Œ Å~Ú#q.
1. WHõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O : 'J~°=∞~å^Œ∞Å‰õΩ ™êfi~°÷O|∞#O kHõ =~°‚HõO |QÆ∞—.
J~°=∞~° "≥Ú^Œ Å~Ú#„áêuÑ¨kHõÅg∞^Œ J^Õ J~°O÷ Ö’ 'WHõ— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
D 'WHõ— „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. J~°=∞~°
â◊|ÌOg∞^Œ J^Õ J~°÷OÖ’ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« WHõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O ~åQÍ J~°=∞iHõ. J~°=∞~°
JO>Ë U =∞~°÷"≥∂, J~°=∞iHõ J<åfl J^Õ J~°÷O.
2. LHõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O : 'LHõ=~°‚HõO|∞ zé∞`å^Œ∞Å‰õΩ ™êfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—.
zé∞`« "≥Ú^Œ Å~Ú#„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ÃÑ·# J^Õ J~°÷OÖ’ LHõ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞OÎ k. D 'LHõ— „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
zé∞`«{LHõ. ãÖkè [iy, zé∞`«∞Hõ. WÖÏˆQ, <åu–<å`«∞Hõ "≥Ú.
3. HÍ HõuÎÜ«∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ : 'HÍ HõuÎÜ«∞Å∞ H˘O_˘Hõ"åxH˜ ™êfi~°÷O|∞#O
EÑ¨>_ìˇ ∞» — ™ê^è•~°}OQÍ =∞`«∞|~°O÷ Ö’ =KÕÛ HÍ, HõuÜ Î ∞« J<Õ~Ô O_»∞„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞
H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’ QÆ∂_® Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. ™êfi~°÷OÖ’ J~Ú<å 'HÍ—
„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’#∂, 'HõuÎÜ«∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O „ã‘Îx
É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’#∂ =ã¨∞OÎ k. K≥e JO>Ë q∞„`«∞_»∞ Jx J~°O÷ . J^Õ J~°O÷ Ö’
HÍ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ K≥eHÍ. HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’k. HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï`«∞Î
ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩ— Jx „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ _»∞Vò =zÛ K≥eHÍñ_»∞. JÖÏˆQ q∞„`«∞~åÅ∞
J<Õ J~°O÷ Ö’ „ã‘xÎ `≥e¿Ñ@Ñ¨Ù_»∞ K≥eâ◊|OÌ g∞^Œ HõuÜ Î ∞« „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ K≥eHõuÜ Î ∞« .
HõuÜÎ ∞« „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. K≥eHõuÜ Î ∞«
JO>Ë K≥e J<Õ J~°÷O.
4. D „Ñ¨`«ºÜ«∞O : 'D„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ H˘xfl\ ˜H˜ ™êfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—. Ñ¨Ó~°fiO
=∞`«∞|~°÷OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# D„Ñ¨`«ºÜ«∞O H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’ =ã¨∞ÎOk.
"≥ÚHõ¯Å=Ú HõÅ"å_»∞ (W=~°H‚ Oõ É’Ü«∂~å^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ ) "≥ÚHõ¯e.
nxg∞^Œ J^Õ J~°÷OÖ’ D „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ "≥ÚHõ¯b. D„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O
=∞QÍkQÆ}OÖ’k. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ _»∞Vò =ã¨∞OÎ k. "≥ÚHõ¯bñ_»∞. WÖÏˆQ,
HõÅ¡(HõÅ"å_»∞) HõÅ¡i – HõÅ¡sñ_»∞.
3. =∞`«∞|~°÷OÖ’ =KÕÛ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
=∞`«∞|~°÷=Ú, =∞`«fi~°÷=Ú: =∞`«∞Ñπ J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O
(=∞`«∞Ñπ–J~°)÷ =∞`«∞|~°O÷ . ÖË^• (=∞`«∞–J~°)÷ =∞`«fi~°O÷ . '`« ^Œ ™êº ã¨ºÎ ã≤‡ #fl ã‘uÎ
=∞`«∞Ñπ— Jx ~Úk ãÖã¨¯ $`«OÖ’ JãÎ̈º~°÷OÖ’ qkèOÑ¨|_çOk. HõÅk, HõÅ"å _»x
ã¨∂Å÷ OQÍ nxJ~°O÷ . JO^ŒQuÆ Ü Î ∞« . (JO^Œ=Ú HõÅk) P@QÍ_»∞.(P@ HõÅ"å_»∞.)
1. HÍ, HõuÎÜ«∞ =~°‚HÍÅ∞: 'HÍ HõuÎÜ«∞=~°‚HõO|∞Å∞ Ñ¨ÙOã¨Î fi„ã‘Î`«fiO|∞Å
=∞`«∞|~°÷O|∞#O ^•\Ï^Œ∞Å HõQÆ∞— P@ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =∞`«∞|~°÷OÖ’
Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ HÍ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸, „ã‘Îx É’kèOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ HõuÎÜ«∞
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸ =™êÎ~Ú. HÍ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO. =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’k.
HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò =ã¨∞ÎOk. L`«Î fiO ~å^Œ∞. HõuÎÜ«∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O
„ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. P@ Hõey#"å_»∞ – P@HÍñ_»∞.
P@ Hõey#„ã‘Î – P@HõuÎÜ«∞.
'HÍ HõuÎÜ«∞Å HõHÍ~°O|∞#‰õΩ QÆHÍ~°O|∞ H˘O_˘HõKÀ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— Jx
H˘xflKÀ@¡ D„Ñ¨`«ºÜ«∂ÅÖ’x HõHÍ~åxH˜ QÆHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. JO^ŒQÍ_»∞,
JO^ŒQÆuÎÜ«∞.
'HÍ=~°H‚ Oõ |∞ u~°º‰õΩ¯Å‰õΩO QÍ#O |_çÜ∞≥ _ç— HÍ„Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨â√◊ , Ñ¨HÍ∆ ºk"åK«Hõ
â◊ÉÏÌÅg∞^Œ ‰õÄ_® =∞`«∞|~°O÷ Ö’ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#flk. W|ƒOkQÍ_»∞,
XO\˜QÍ_»∞, "≥Ú.
2. D„Ñ¨`º« Ü«∞O: 'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O n=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#O
^ŒQÆ∞— J@=∞@=Ú "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =∞`«∞|~°÷OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx
É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ D J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. D„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO, =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’k. J@=∞@=Ú HõÅ"å_»∞ – J@=∞\©ñ_»∞.
3. Ji „Ñ¨`«ºÜ«∞O : 'Ji=~°‚HõO|∞ =∞`«∞|~°÷O|∞# *ÏÖÏ^Œ∞Å HõQÆ∞— *ÏÅ
"≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =∞`«∞|~°÷OÖ’ Ji J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Ji
„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. *ÏÅ HõÅ"å_»∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 297
(HõÅk) – *ÏÅi.
4. W „Ñ¨`º« Ü«∞O: 'W=~°H‚ Oõ É’Ü«∂~å^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ — FÜ«∂~°=Ú
"≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ =∞`«∞|~°O÷ Ö’ W J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. W „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O
„ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. FÜ«∂~°=Ú HõÅ"å_»∞ (HõÅk)
FÜ«∂i.
5. `« „Ñ¨`«ºÜ«∞O : '`«=~°‚HõO|∞ ‰õΩÅ"åK«HõO|∞#‰õΩ „ã‘Î "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^ŒQ∞Æ .— ‰õΩÖÏxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊|OÌ g∞^Œ, „ã‘xÎ É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’
=∞Ç¨Ï^Œ~O÷° Ö’ `« J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. D '`«— „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ. KåH˜ *Ïu Hõey# „ã‘Î J<ÕJ~°O÷ Ö’ KåH˜â|◊ OÌ g∞^Œ `«„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz – KåH˜`«.
'`«=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞KÀ <˘HÍ<˘HõKÀ <≥`fi« O|∞ K«∂Ñ¨>_ìˇ ∞» — Jx H˘xflKÀ@¡
=ÚO^Œ∞ Z`«fiO =ã¨∞ÎOk. É’Ü«∞{`«´É’Ü≥∞`«. =∂Å{`«´=∂Öˇ`«.
'Ü«Ú=u q\© ~°[ã¨fiÅÅ∞ QÆ∞Éˇƒ`« q∞O_»`« =Ú@∞ì`Å« ∞ <åñ|_»∞^Œ∞~°∞— QÆ∞|ƒÅ∞
HõÅk, q∞O_»Å∞ HõÅk, =Ú@∞ì HõÅk J<ÕKÀ@¡ =∞`«∞|~°÷OÖ’ `« J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞ÎOk. `«=~°‚HõO Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ QÆ∞|ƒ â◊ÉÏÌxH˜ Z`«fiO =ã¨∞ÎOk. QÆ∞|ƒ–`«,
QÆ∞Éˇƒ`«. q∞O_»Å∞{`«´q∞O_»`«. =Ú@∞ì{`«´=Ú@∞ì`«.
6. Pñ_ç „Ñ¨`«ºÜ«∞O : '=QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩ „ã‘Î"åK«ºO
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =∞`«fi~°O÷ |∞#O ^•ñ_ç =~°H‚ Oõ |QÆ∞— „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«<åO`å Å~Ú#
=QÆÅ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ „ã‘Îx É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ =∞`«∞|~°÷OÖ’ Pñ_ç
J<Õ „Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. Pñ_ç „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „ã‘ãÎ =¨ ∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. =QÆÅ∞ Hõey# „ã‘Î, =QÆÅ∞ { Pñ_ç ´ =QÆÖÏñ_ç. "≥Ú.
7. P „Ñ¨`«ºÜ«∞O : '=QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩñ |∞Oã¨Î fiO|∞#
=∞`«∞|~°O÷ ÉÏHÍ~°O |QÆ∞— „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«<åO`å Å~Ú# =QÆÅ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#
â◊ÉÏÌÅg∞^Œ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çx É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ =∞`«∞|~°÷OÖ’ 'P— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞OÎ k. P „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO. =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ KÕiOk.=QÆÅ∞ Hõey#
Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞, =QÆÅ∞ { P ´ =QÆÖÏñ_»∞.
8. Wñ_ç „Ñ¨`«ºÜ«∞O : '=Ú‰õΩ¯ Ö’#QÆ∞"åxHÕ ^Œ^ŒÉèÏ=^Àº`«HõO |~Ú
=∞`«∞|~°O÷ |∞#O kñ_ç =~°H‚ Oõ |QÆ∞— ÖËHáõ È=_»O Hõey#"å_»∞ (Hõey#k) J<Õq^èŒ
=∞~Ú#=∞`«∞|~°O÷ Ö’ =Ú‰õΩ¯ "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅg∞^Œ Wñ_ç J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
Wñ_ç „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ. =Ú‰õΩ¯ ÖËx"å_»∞–
=ÚH˜¯ñ_ç.
9. J „Ñ¨`º« Ü«∞O : 'J~°q÷ âı+O¨ |∞Å =~°H‚ ÍO`«~O° |∞Å∞#∞ =∞Ç¨Ï„`«ÊÜ≥∂QÆO|∞Å
<≥é∞OQÆ∞#k— J_»Ñ¨=Ú HõÅk Jx =∞`«∞|~°÷OÖ’ J_»Ñ¨=Ú J<Õâ◊|ÌOg∞^Œ 'J—
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. J „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O „ã‘=Î ∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ.
J_»Ñ¨=Ú{J´ J_»Ñ¨. (`åO|∂ÅHõ~°O_»"åÇ≤Ï)
10. J=Ú „Ñ¨ ` « º Ü« ∞ O : 'J~° ÷ q âı + ¨ O |∞Å =~° ‚ H ÍO`« ~ ° O |∞Å∞#∞
=∞Ç¨Ï„`«ÊÜ≥∂QÆO|∞Å <≥é∞OQÆ∞#k—. ÃÑO_ç¡ Hõey#k Jx =∞`«∞|~°÷OÖ’ ÃÑO_ç¡
J<Õâ◊|ÌOg∞^Œ 'J=Ú— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. J=Ú „Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O „ã‘Îã¨=∞O.
HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ. ÃÑO_ç¡–J=Ú. ÃÑO_»¡=Ú.
W`«~° "≥∞#ÿ =∞`«∞|~°H÷ õ `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∂Å#∞ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇÏ≤ OKåe.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

299
1. ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ `«`«û=∂Å∞ JÜÕ∞ºq^è•<åxfl
q=iOK«O_ç.
^è•`«∞=ÙÅ∞: ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'Éè∂í — "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜H˜ ^è•`«∞=ÙÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞.WÖÏˆQ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ '=O_»∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ ^è•`«∞=ÙÅ∞ Jx ãÖ[˝. „áêuÑ¨kHõÅÖÏQÍ
^è • `« ∞ =ÙÅ∞ Ãã· ` « O ã¨ O ã¨ ¯ $`« O #∞Oz `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’xH˜ „Ñ¨ " Õ t ã¨ ∞ Î < åfl~Ú.
DãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ#∞Oz U~°Ê_Õ `≥Å∞QÆ∞ „H˜Ü«∂Ñ¨^•ÖË `«`«û=∞„H˜Ü«∞Å∞.
ÉèÏfi^Œ∞Å∞: 'JQÆuHõO|∞ ÅQÆ∞ÉèÏfi^Œ∞Å HÕ^Œ∞ Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞— „Ñ¨, Ñ¨~å,
"≥Ú^Œ Öˇ·# 'QÆu— ãÖ[˝ Hõey#â◊ÉÏÌÅ∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ HõeyL#flÑ¨Ù_»∞ =∂„`«"Õ∞ Éèí∂–
"≥Ú. ãÖã¨¯ $`« ^è•`«∞=ÙÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú. „Ñ¨Éqíè OK≥#∞. ™êH∆Í`«¯iOK≥#∞.
"≥Ú. Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „Ñ¨, Ñ¨~å "≥Ú^Œ Öˇ·#LÑ¨ã¨~°æÅ∞ ÖËHõáÈ`Õ Wq `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»=Ù. ÉèíqOK≥#∞, HõiOK≥#∞ W`åºkq^èŒOQÍ ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
WHõ¯_ç 'Éèí∂— "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜Ö’ ¿Ñ~˘¯#|_»xãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ =∂„`«O „Ñ¨
"≥Ú^Œ Öˇ·#q Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L<åfl, ÖËHõáÈ~Ú<å `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å~Ú.
Ç¨ÏiOK≥#∞. ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞. "≥Ú.
WÖÏ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ KÕˆ~@Ñ¨Ù_»∞ ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ KåÖÏ =∂~°∞ÊÅ∞
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. P=∂~°∞ÊÅ#∞ WÖÏ QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
1. WOK«∞QÍQÆ=∞=Ú: 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
ãÖã¨¯ $`«O#∞Oz `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ „Ñ¨"ÕtOKÕ^è•`«∞=ÙÅ∞ JxflO\˜H© z=~° ™êfi~°÷OÖ’
'WOK«∞— J<ÕPQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k.„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· q DWOK«∞QÍQÆ=∞Og∞^Õ
KÕ~°`å~Ú. Éèí∞*ò{WOK«∞ ´ Éèí∞lOK«∞. Éèí∞lOK≥#∞. Éèí∞lOK«∞@. "≥Ú.'WOK«∞—
ÖË‰õΩO_® ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=Ù Éèí∞*ˇ#∞(Éèí∞lOK≥#∞), Éèí∞[QÆÅ_»∞(Éèí∞lOÑ¨QÆÅ_»∞)
J<Õf~°∞QÍ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»^Œ∞.
<å=∞^è•`«∞=ÙÅ∞: 'xi˚ <å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«
*Ï˝Ñ#¨ OKÕ`« H˘xfl <å=∂Å‰õΩ ‰õÄ_® ^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ q=HÕ∆ KÕ@Ñ¨Ù_»∞ (Jq ^è•`«∞=Ù
Öˇ)· WOK«∞ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞OÎ k. Hõ~∞° } – Hõ~∞° }ÕK«∞, Jyæ– JyæOK«∞ "≥Ú.
2. QÆ∞}=Ú: 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¸ ¨ Ñ¨ÔŒè |∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
QÆ∞}O |QÆ∞— WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ãÖã¨¯`«^è•`«∞=ÙÅÖ’ LÑ¨^èŒQÍ
L#fl W,L,|∞∞ J<Õ"å\˜™ê÷#OÖ’ =~°∞ã¨QÍ U, F, J~ü J<Õq P^ÕâßÅ∞QÍ
=™êÎ~Ú. aè^{£ WOK«∞´ÉèkË OK«∞. ‰õΩÑπ{WOK«∞´HÀÑ≤OK«∞. =$+π{WOK«∞´=i¬OK«∞.
'ã¨Ê $tH˜ QÆ∞}O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. ã¨Ê $âò J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ QÆ∞}O qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞ÎOk. ã¨Êi≈OK«∞, ã¨Ê $tOK«∞.
'ã¨$lH˜ xi‡ux QÆ∞}O|∞ ÖË^Œ∞—. x~å‡}Ï~°÷OÖ’ ã¨$*ò J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ QÆ∞}O
~å^Œ∞. ã¨$lOK«∞. q_»∞K«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·# W`«~å~å÷ÅÖ’ QÆ∞}O =ã¨∞ÎOk. qãï˚OK«∞.
'eY Éè∞í [ ~°∞K« Hõ$â◊O|∞Å‰õΩ QÆ∞}O|∞ ÖË^∞Œ —. eMò "≥Ú^Œ Öˇ#· D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
QÆ∞}O Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. edOK«∞, "≥Ú. ‰õΩKü J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ QÆ∂_» QÆ∞}O ~å ^Œx
JÇ¨ÏŸ|Å∞_»∞ J<ÕÖÏHõ∆}˜‰õΩ_»∞ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. HÍx Jk ãï HÍ^Œ∞. ãÖHÀzOK«∞.
3. JÜ«ÚH±–J=ÙH±–J~°∞H±–PQÆ=∂Å∞: 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»Ü«Ú QÆ=Ù QÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞—. WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=Ù z=~°
L#fl WHÍ~åxH˜ JÜü∞ J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. l{WOK«∞´[~ÚOK«∞.
h{WOK«∞´#~ÚOK«∞.
WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=Ù z=~° L#fl LHÍ~åxH˜ J"£
J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. „^Œ∞{WOK«∞´„^ŒqOK«∞. „Ñ¨Éèí∂{WOK«∞´„Ñ¨ÉèíqOK«∞.
WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=Ù z=~° L#fl |∞∞HÍ~åxH˜ J~ü
J<Õk PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. Éèí«${WOK«∞´ÉèíiOK«∞. `«$Ï{WOK«∞´`«iOK«∞.
'xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞—. x~ü LÑ¨ã¨~°æ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl
'l— J<Õ^è•`«∞=Ù‰õÄ, <å=∞^è•`«∞=ÙÅ‰õÄ, JÜ«ÚQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. xi˚{WOK«∞´
xi˚OK«∞. #∞u{WOK«∞´#∞uOK«∞. "≥Ú.
4. WÜ«Ú_®QÆ=∞=Ú : 'QÆ∞~°∞q~°ÇÏ≤ `«O|∞ Å~Ú Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#ÜÕ∞Hõãfi¨ ~°
kfiã¨fi~°O|∞Å ~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. QÆ∞~°∞=Ù ÖËxn,
z=~° Ü«∞HÍ~°O ÖËxn, XHõ\ ˜ ÖË^• Ô~O_»∞ JK«∞ÛÅ∞ Hõey#n, J~Ú# ãÖã¨¯ $`«
^è•`«∞=Ù‰õΩ ÃÑ·# L#fl 'WOK«∞— ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ 'WÜü∞— J<Õk PQÆ=∞OQÍ qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞OÎ k.
Éèí∞*ò{WOK«∞´Éèí∞l~ÚOK«∞. WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ – Éèí∞lOK«∞.
5. kfi~°∞HõÎÅHÍ~°=Ú : '~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞#
Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~°∞HõÎÅHÍ~°O |QÆ∞— ~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ÃÑ·# L#fl
'WOK«∞— J<Õ^•xÖ’x 'OKü— J<ÕÉèÏQÆO™ê÷#OÖ’ 'Öò¡— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 301
~°O*ò{ WOK«∞´ ~°OlÅ∞¡. WHõ¯_» kfi~°∞HõÎOÖ’ XHõÅHÍ~°O Ö’Ñ≤OK«_»O QÆ∂_®

L#flk. ~°OlÅ∞.
„¿Ñ~°}OÖ’ WOK«∞‰õΩ¯ : 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞—.
ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ g∞^Œ ™êfi~°÷OÖ’ =zÛ# WOK«∞QÍQÆ=∞O g∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’
WOH˘HõWOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. Éèí∞lOK«∞{WOK«∞´Éèí∞lOÑ≤OK«∞. "≥Ú.
~°O*ò "≥Ú^Œ Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ =zÛ# WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
™êfi~O÷° Ö’ =zÛ# "≥Ú^Œ\ ˜ WOK«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. ~°O*ò{WOK«∞{WOK«∞´ ~°OlOK«∞.
WÖÏ U~°Ê_ç#^è•`«∞~°∂áêÅg∞^Œ Å_®kHÍ~åº Å~Ú `«`«û=∞„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞
ã≤kú™êÎ~Ú. Éèí∞lOK«∞K«∞<åfl_»∞. ~°OlOK≥#∞. [~ÚOK«∞@ "≥Ú.
2. ^è•`«∞[qâı+¨}ÏÅ#∞ q=iOK«O_ç.
^è•`«∞[qâı+}¨ =Ú: qâı+º¨ OÖ’x qâıëêxfl `≥e¿Ñk qâı+}¨ O. ^è•`«∞=Ù#∞Oz
U~°Ê_ç#qâı+¨}ÏÅ∞ ^è•`«∞[qâı+¨}ÏÅ∞. g\˜x (J^èŒ~°fi}∞_»∞) „áœ_è»"åºHõ~°Î
„H˜Ü∂« [#º qâı+} ¨ ÏÅ∞ Jx ‰õÄ_® =º=Ç¨ÏiOKå_»∞. „áœ_è"» åºHõ~Î° ¿Ñ~˘¯#fl Pé∞
q^è• Å~Ú# qâı+¨}ÏÅÖ’x '„H˜Ü«∂„Ñ¨Ü«ÚHõÎqâı+¨}O— Jx K≥Ñ¨Ê|_ç#k
^è•`«∞[qâı+¨}"Õ∞.
ãÖã¨¯ $`åÅ∂, PzÛùHÍÅ∂ J~Ú#^è•`«∞=ÙÅ∞ JxflO\˜#∞Oz „Ñ¨`«ºÜ«∂Å
##∞ãïOz U_»∞q^è•Å∞QÍ qâı+¨}~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. P„Ñ¨`«ºÜ«∂Å J~å÷Å
##∞ãïOz "å\˜x S^Œ∞q^è•Å∞QÍ WÖÏ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
1. `«^~úŒ å‡(^Œº)~°H÷ ÍÅ∞: '`«$=~°H‚ Í~°O÷ |∞#O ^≥_ç Ü≥∞_»∞ =xflÜ∞« ÅQÆ∞—. '`«$Kü—
J<Õ ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ Z_ç, Z_»∞ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
Ô~O_»∞ =™êÎ~Ú. 1. ÑïîOK«∞{Z_ç´ÑïîOK≥_ç. 2. =O_»∞{Z_»∞´=O_≥_»∞.
^è•`«∞=Ùg∞^Œ KÕ~ˆ D Z_ç "≥Ú^Œ Öˇ#· „Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Hõ$`«∞ÅÎ ∞. HÍ|\˜ì Wq z=~°
Hõey (ÑïîOK≥_»∞ "≥Ú.)#q (Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂™ê â◊Û) „áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú.
„áêuÑ¨kHõ`«fiO=Å¡ g\˜g∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÅ∞ KÕ~°`å~Ú. =∞Ç¨Ï`«∞Î
J~Ú`Õ– ÑïîOK≥_»∞"åñ_»∞. J=∞Ç¨Ï `«Î~Ú`Õ– ÑïîOK≥_»∞#k. "≥Ú. WÖÏˆQ
W`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ ÑïîOK«∞"åxx, =O_»∞^•xH˘é‰õΩ, "≥Ú.
'"åxH˜ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—. `«^Œú~å‡(^Œº)~å÷ÅÖ’ =zÛ# Z_ç,
Z_»∞ J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. 3. ÑïîOK«∞"åñ_»∞.
=O_»∞#k. "≥Ú. HõÅ∞QÆ∞ (HõÅ) ^è•`«∞=Ùg∞^Œ Z_ç, Z_»∞Å‰õΩ Ö’ÑÖ x`«ºOQÍ
=ã¨∞ÎOk. HõÅ"åñ_»∞, HõÅ∞QÆ∞#k. "≥Ú.
WÖÏ `«^Œú~å‡(^Œº)~°÷Hõ^è•`«∞[qâı+¨}O Z_ç, Z_»∞, "åxÖ’ÑÖ J<ÕHÍ~åºÅ`À
=¸_»∞ q^è• Å~Ú#~°∂áêÅ`À LO@∞Ok.
2. Éè=í K«Û„ù `«~=÷° Ú : 'L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« Hõ=Î ^Œ~O÷° |∞ÅO
^ŒQÆ∞—. =~°Î=∂<å~°÷Hõâ◊„`«~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'L#fl— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. 4.
ÑïîOK«∞{L#fl´ ÑïîOK«∞K«∞#fl"åñ_»∞. =O_»∞K«∞#flÜ«∞k. "≥Ú.
3. ÉèÏqâ◊„`«~°÷=Ú : 'L#fl HõÅV˜ # – J<Õ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« Éèíq+¨º^Œ~°÷Hõ
â◊„`«~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'HõÅV˜— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. 5. ÑïîOK«∞{HõÅ´
ÑïîOÑ¨ñQÆÅ"åñ_»∞. =O_»∞{HõÅ´ =O_»ñQÆÅÜ«∞k. "≥Ú.
4. HõÎ=^Œ~°÷Hõ=Ú : 'HõÎ=`ü— J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷OÖ’ JO>Ë,
Éè∂í `å~°O÷ Ö’ 'L#fl HõÅV˜ # – J<ÕÑÓ¨ ~°fiã¨∂„`«OKÕ`« '#— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
6. ÑïîOK«∞{#´ ÑïîOz#"åñ_»∞. =O_ç#Ü«∞k. "≥Ú.
5. =ºuˆ~Hõ`^« ~úŒ å‡(^Œº)~°H÷ =õ Ú : '=ºuˆ~Hõ`$« =~°H‚ Í~°O÷ |∞# xV˜ Ü«∞QÆ∞—. =ºu
~ˆ HÍ~°O÷ `À ‰õÄ_ç#`«^~úŒ å‡(^Œº)~°O÷ Ö’ x(V˜) J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. 7. ÑïOî K«∞{x´
ÑïîOÑ¨x"åñ_»∞. =O_»xÜ«∞k. "≥Ú.
WÖÏ 1. Z_ç, 2. Z_»∞, 3. "å\˜Ö’ÑÖ, 4. L#fl, 5. HõÅ, 6. #, 7. x –
J<Õ (U_»∞)„Ñ¨`º« Ü«∂Å`À ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞, PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ∞ JxflO\˜#∞Oz (^è•`«∞[)
qâı+¨}~°∂áêÅ∞ U_»∞ q^è•Å∞QÍ U~°Ê_»`å~Ú.
3. ^è•`«∞=ÙÖ’ K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O =KÕÛãÖ^Œ~åƒùÅ∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ Å~Ú# =Ú,_»∞Vò J<Õg, V˜=~°‚O W`«∞ÎQÍ Hõey#g (=Ú`«∞Î)
"≥Ú^Œ Öˇ·#q Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° L#fl K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O
=ã¨∞ÎOk. JÖÏO\˜ ã¨÷ÖÏÅ#∞ ÉÏÅ („áœ_è») "åºHõ~°}O WÖÏ ¿Ñ~˘¯#flk.
1.PQÆ=∞K«HÍ~°=Ú–=Ú`«Ê~°HÑõ `¨ fi« =Ú: 'PQÆ=∂#ºK«HÍ~°O|∞Å Hõkfi~∞° Hõ=Î ÚÅ‰õΩ
=Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨= ÅQÆ∞—. PQÆ=∞OQÍ =zÛKÕi#`«HÍ~åxH˜ =Ú`«∞Î
Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» Ñ¨HÍ~°O =ã¨∞OÎ k. Ñ¨zOK«∞–Ñ¨zOÑ¨ñ¨ _»∞. J_»ñK«∞–J_»ÑÙ¨ =Ú."≥Ú.
PQÆ=∞OQÍ =zÛOk HÍHõ ^è•`«∞=Ùz=~° ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flK«HÍ~åxH˜ =Ú`«∞Î
Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ =HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Ñ≤Å∞K«∞–Ñ≤Å∞=Ù=Ú. "≥Ú.
qé∞=ñ_»∞ "≥Ú. H˘xflKÀ@¡ PQÆ=∞OQÍ =zÛ# K«HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® =HÍ~°O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

~å=_»O HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
ÃÇÏK«∞Û, "≥∞K«∞Û W`åºkQÍ K«HÍ~°O kfi~°∞HõÎ =∞~Ú`Õ Jk JÖÏˆQ LO@∞Ok.
ÃÇÏK«ÛHõ, "≥∞K«Ûñ_»∞. "≥Ú.
2. ^Œ∞HõÊ~°HõÑ¨`«fi=Ú : 'PQÆ=∞K«HÍ~°O|∞#‰õΩ <≥éã¨∞#flg∞ñk^•xH˜ ^Œ∞‰õΩ¯
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. ^Œ∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
=ÚO^Œi xO_»∞ã¨∞#fl g∞^Œ L#fln, PQÆ=∞OQÍ =zÛOn, J~Ú#K«HÍ~åxH˜
qHõÅÊOQÍ Ñ¨HÍ~°O =ã¨∞OÎ k. Ñ¨zOK«∞{^Œ∞~°∞´Ñ¨zOÑ¨Ù^∞Œ ~°∞. WÖÏˆQ zOK«∞{^Œ∞~°∞´
zOÑ¨Ù^Œ∞~°∞. "≥Ú.
Ñ¨HÍ~°O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'K«∞=~°O‚ |∞`À_» ^Œ∞QÆHÌ Í~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞— J<ÕÅHõ}∆ Ï
#fl#∞ãïOz `«HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Ñ¨zO`«∞~°∞. zO`«∞~°∞. "≥Ú.
3.â◊„`«~(÷° K«∞)Ñ¨~H° Ñõ `¨ fi« =Ú: „áœ_è"» åºHõ~}° O 'Ñ¨HÍ~°O|∞ H˘xflÜ∞≥ _»Å â◊„`«~Ñ÷° ~¨ H° õ
K«∞=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩO QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— Jx ¿Ñ~˘¯#flk. â◊„`«~O÷° Ö’ =zÛ# 'K«∞—„Ñ¨`º« Ü«∞O
Ñ¨ ~ ° O QÍ L#flÑ¨ Ù _» ∞ ^è • `« ∞ =Ùz=~° L#flK« H Í~åxH˜ Ñ¨ H Í~° O ~å=_» O
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞Oz „QÆÇ≤ÏOKåe. QÆi˚OK«∞{K«∞´QÆi˚OÑ¨ÙK«∞. KÕ~°∞K«∞{K«∞´
KÕ~°∞Ñ¨ÙK«∞. "≥Ú.
4. ã≤^KúŒ H« Í~°=Ú–=Ú`«Ê~°HÑõ `¨ fi« =Ú : 'YO_»aO^Œ∞=Ùg∞ñkã≤^KúŒ H« Í~°O|∞#‰õΩ
=Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— =Ú`«∞Î Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅÅÖ’ J~°ã∞¨ #flg∞^Œ L#fl K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O `«é∞K«∞QÍ =ã¨∞OÎ k.
`«ÅñK«∞{=Ú´`«ÅñÑ¨Ù=Ú. `«ÅñK«∞{HõV˜´`«ÅñÑ¨Hõ "≥Ú.
'UñK«∞— J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk.UñÑ¨ñ_»∞,
UñK«ñ_»∞.
'<ÀñK«∞— J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. <ÀñK«ñ_»∞. <ÀñK«Hõ."≥Ú.
5. „¿Ñ~°}ËOK«∞H± Ñ¨~°HõÑ¨`«fi=Ú : „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =zÛ# WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ
L#flÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ùz=~° L#fl, PQÆ=∞ "≥∞ÿ#k HÍh, ÖË^• ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flk HÍh
J~Ú# K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Ñ¨zOK«∞{WOK«∞´Ñ¨zOÑ≤OK«∞(PQÆ=∞O),
Ñ≤Å∞K«∞{WOK«∞´ Ñ≤eÑ≤OK«∞ (ã¨Ç¨Ï[O). "≥Ú.
kfi~∞° HõÎ "≥∞#ÿ K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O ‰õÄ_® kfi~∞° HõÎ =∞ÜÕ∞º =ã¨∞OÎ k. WK«∞Û{WOK«∞´
WÑ≤ÊOK«∞. "≥Ú.
"≥∞K«∞Û ^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. "≥∞K«∞Û{WOK«∞´
"≥∞Ñ≤ÊOK«∞. "≥∞zÛOK«∞.
ÃÇÏK«∞Û J<Õ^•è `«∞=ÙÖ’ K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. ÃÇÏK«∞Û{WOK«∞´ÃÇÏzÛOK«∞.
Ñ¨`åfiÉèÏ==Ú : „áœ_è"» åºHõ~}° O 'Hõq„`«Ü∞Õ `«~„° Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞ÅO Q˘xflÜ∞≥ _»Å
x„Ñ¨`«º Ü«∂^Œ∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O aOK«∞H± K«HÍ~°O|∞# ˆHx
QÍ#O|_»^Œ∞— Jx =Ú`«Ê~°Hõ`«Ö’ QÆ∂_® Ñ¨`«fiO ~åHõÆáÈ=_®xfl ¿Ñ~˘¯#flk.
áÈiOK«xHõ∆}=Ú. f~°∞Û=Ú."≥Ú.
4. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =KÕÛPQÆ=∂Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ WOK«∞H±, K«∞H±, Ñ¨ÙH±– J<Õq PQÆ=∂Å∞QÍ =™êÎ~Ú.
I. WOK«∞QÍQÆ=∞=Ú : 'ã¨~fi° O|∞#‰õΩO „ÉË~}° O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞—. `«`û« =∂Å∂,
PzÛùHÍÅ∂ J~Ú# Jxfl ^è•`«∞=ÙÅ‰õÄ z=~° „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ 'WOK«∞— J<ÕPQÆ=∞O
=ã¨∞ÎOk. Éèí∞lOK«∞{WOK«∞´Éèí∞lOÑ≤OK«∞. =O_»∞{WOK«∞´=O_çOK«∞. "≥Ú.
II. K«∞QÍQÆ=∞=Ú : K«∞QÍQÆ=∞=¸, Ñ¨ÙQÍQÆ=∞=¸, PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"∞Õ
=™êÎ~Ú.
1. 'K«∞QÍQÆ=∞O ÉÏzÛùHOõ |∞# HõãO¨ Ü«ÚHõ#Î Å_»~åO`«O|∞#‰õΩO „ÉË~}° O|∞#
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— #∞,Å∞,_»∞,~°∞, J<Õ=~å‚Å∞ z=~° Hõey# PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õΩ
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ K«∞(H±) PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞OÎ k. L^•. Ñ¨Ó#∞– Ñ¨Ó#∞K«∞, `ÕÅ∞–`ÕÅ∞K«∞,
=∞QÆ∞_»∞–=∞QÆ∞_»∞K«∞, ‰õΩ^Œ∞~°∞–‰õΩ^Œ∞~°∞K«∞. "≥Ú.
K«∞QÍQÆ=∞O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ WOK«∞‰õΩ¯ =ã¨∞OÎ k. Ñ¨ÓxOK«∞, `ÕeOK«∞, =∞y_çOK«∞,
‰õΩkiOK«∞.
J#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ DK«∞QÍQÆ=∞O Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. JxÑ≤OK«∞,
qxÑ≤OK«∞."≥Ú.
2. 'Ñ¨_∞» #‰õΩO A‰õΩ¯#∞, _® HõÅÑ¶Ú¨ ~ˆ Ñ¶O¨ |∞ #QÆ∞— Ñ¨_∞» ^è•`«∞=Ù‰õΩ K«∞QÍQÆ=∞O
XHõ¯>Ë =ã¨∞ÎOk. Ñ¨é∞K«∞. nxH˜ WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì Ñ¨_çOK«∞ Jx
HÍ^Œ∞.
'â◊|ÌÑ¨Å¡=O |QÆ∞|_»∞# HÕK«∞‰õΩ¯ qÉèÏ+¨ #QÆ∞, #QÆ∞KÀ _®‰õΩ ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö
|QÆ∞— â◊|ÌÑ¨Å¡= "≥∞ÿ#Ñ¨_»∞^è•`«∞=Ù‰õΩ WOK«∞QÍQÆ=∞=¸, K«∞QÍQÆ=∞=¸ Ô~O_»∂
=™êÎ~Ú. "≥Å∞=_»∞{WOK«∞´"≥Å∞=iOK«∞. "≥Å∞=_»∞{K«∞´"≥Å∞=é∞K«∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

3. J@∞¡ K«∞‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞ Å_»OQÍfik=∂Ü«∂fi^Œ∞Å ‰õQÆ∞, #QÆ∞KÀ

"åxHõ_„» "åÅ∞ Ö’Ñ≤OK«∞— J_»ñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ K«∞QÍQÆ=∞O |Ç¨ïà◊OQÍ
=ã¨∞OÎ k. J_»ñQÆ∞{K«∞´J_»ñK«∞. "≥Ú.K«∞QÍQÆ=∞O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ WOK«∞‰õΩ¯ =ã¨∞OÎ k.
J_»ñyOK«∞.
III. Ñ¨ÙQÍQÆ=∞=Ú : 1.Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«OKÕ`« =∂Ü«Ú "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
„¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ Ñ¨ÙH± J<ÕPQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. =∂Ü«Ú{Ñ¨Ù´=∂Ñ¨Ù. "≥Ú. Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. =∂~ÚOK«∞."≥Ú.
PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q =∂Ü«∂fi^Œ∞ÅÖ’#∂, J_»OQÍfi^Œ∞ÅÖ’#∂ L<åfl~Ú.
HÍ|\˜ì K«∞H±, Ñ¨ÙH± PQÆ=∂Å∞ Ô~O_»∂ Ñ¨~åºÜ«∞OQÍ =™êÎ~Ú.PñQÆ∞{K«∞´PñK«∞,
PñQÆ∞{Ñ¨Ù´PñÑ¨Ù. Wq Ô~O_»∂ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ WOK«∞‰õΩ¯ =ã¨∞ÎOk. PñyOK«∞.
2. 'J@∞¡ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞ =∂<åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— =∂#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
'Ñ¶¨ÙH±— J<ÕPQÆ=∞O |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. =∂#∞{Ñ¨Ù´=∂#∞Ñ¨Ù. Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ K«∞, WOK«∞ PQÆ=∂Å∞ =™êÎ~Ú. =∂#∞K«∞, =∂xOK«∞.
=∞#∞^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞, K«∞QÍQÆ=∂Å∞ =™êÎ~Ú. =∞#∞Ñ¨Ù, =∞#∞K«∞.
WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì =∞xOK«∞ Jx LO_»^Œ∞.
3. 'K≥_»∞#‰õΩO A‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞Å∞#∞ _® HõÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞ #QÆ∞— K≥_»∞
J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ K«∞H±, Ñ¨ÙH±, J<ÕPQÆ=∂Å∞ Ô~O_»∂ =™êÎ~Ú. K≥_»∞{K«∞´K≥é∞K«∞,
K≥_»∞{Ñ¨Ù´K≥é∞Ñ¨Ù. nxH˜ WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì K≥_çOK«∞ Jx LO_»^Œ∞.
K«∞H± Ñ¨Ù‰õΩ¯ÅÃÑ· WOK«∞‰õΩ¯ : '„¿Ñ~°}O|∞#O kOK«∞‰õΩ¯ÃÑ· xOK«∞‰õΩ¯ ÖË^Œ∞—
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ =zÛ# WOK«∞QÍQÆ=∞Og∞^Œ =∞m§ („¿Ñ~°}Ï~°q÷ =H∆Í) WOK«∞QÍQÆ=∞O
~å^Œ∞. (Éè∞í lOÑ≤OK«∞{WOK«∞) Éè∞í lOÑ≤OÑ≤OK«∞, (=O_çOK«∞{WOK«∞) =O_çOÑ≤OK«∞
– J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. HÍx K«∞QÍQÆ=∞O g∞^•, Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O g∞^•
„¿Ñ~°}Ï~å÷xfl q=H˜∆¿ãÎ, WOK«∞‰õΩ¯ =ã¨∞ÎOk. Ñ¨Ó#∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’
K«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, Ñ¨Ó#∞K«∞. nxg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’ 'ã¨~fi° O|∞#‰õΩO „ÉË~}° O|∞#O^Œ∞—
Jx WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ Ñ¨Ó#∞K«∞{WOK«∞´Ñ¨ÓxÑ≤OK«∞.
K«K«∞Û ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =zÛ (K«K«∞Û{Ñ¨Ù) K«OÑ¨Ù. nxÃÑ·
WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ, K«OÑ≤OK«∞. DWOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì –
Ñ¨ÓxÑ≤OÑ≤OK«∞, K«OÑ≤OÑ≤OK«∞ Jx HÍ^Œ∞. „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞‰õΩ¯ ~åQÍ ^•xg∞^Œ
K«∞H± Ñ¨Ù‰õΩ¯Å‰õΩ „áê¿ÑÎ ÖË^Œ∞. (Éèí∞lOÑ≤OK«∞Ñ¨Ù) =O_çOK«∞K≥#∞ W`åºkQÍ HÍ^Œ∞.
IV. KÕÜ«ÚÜ≥∂QÆ=Ú : 'J#flO`«„H˜Ü«∞ KÕÜ«ÚÜ≥∂QÆO|∞#O „ÉË~°}Ï~°÷HõO
|QÆ∞— Jx „áœ_è"» åºHõ~}° O ¿Ñ~˘¯#flk. H˘xflKÀ@¡ #∞V˜ z=~° QÆey#^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ
„¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ KÕÜ«Ú^è•`«∞=Ù =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. =O_»∞– =O_»<£{KÕÜ«Ú´=O_»ñ
*ËÜ«Ú´ =O_çOK«∞. Éèí∞lOK«∞ – Éèí∞lOÑ¨<£ { KÕÜ«Ú ´ Éèí∞lOÑ¨ñ*ËÜ«Ú ´
Éèí∞lOÑ≤OK«∞. "≥Ú.
K«#∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ WOK«∞H±, K«∞H±, Ñ¨ÙH±, J<ÕPQÆ=∂Å∞ =¸_»∂ ~å=Ù. #∞VºO`«
"≥∞ÿ, KÕÜ«Ú^è•`«∞=Ù KÕ~°_»O=Å¡<Õ 'K«#∞— ^è•`«∞=ÙÃÑ· „¿Ñ~°}Ï~°÷O ã≤kúã¨∞ÎOk. K«#ñ
*ËÜ«Ú(ÑÖÑ¨Ù)
5. „¿Ñ~°}Ï~°H÷ ÍQÆ=∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ^è•`«∞=Ùz=~° =KÕÛ=∂~°∞ÊÅ∞
`≥ÅÑÖ_ç.
„¿Ñ~°}Ï~°÷HÍQÆ=∂Å∞ : ãÖã¨¯ $`«(ã¨=∞)^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ 'WOK«∞—
PQÆ=∞O J=Ù`«∞Ok. PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ‰õΩ WOK«∞, K«∞, Ñ¨Ù, J<ÕPQÆ=∂Å∞ =™êÎ~Ú.
DPQÆ=∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° =~°‚qHÍ~åÅ∞
J<ÕHqõ ^è•Å∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. JÖÏO\˜qHÍ~åÅ∞ ^Õâº◊ ^è•`«∞=ÙÅÖ’ Z‰õΩ¯=.
PQÆ=∞–P^Õâ◊–Ö’Ñ¨– ~°∂áêÅ∞QÍ L#flD=~°‚qHÍ~åÅ#∞ WÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
1. Ñ¨ÙQÍQÆ=∞=Ú : 'J<åfi^Œ∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞,
=∂#∞#‰õΩ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. „¿Ñ~°}OÖ’ =zÛ# WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
J#∞–Hõ#∞–u#∞–q#∞ J<Õ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. J#∞{WOK«∞´
JxÑ≤OK«∞.
=∂#∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. =∂#∞{WOK«∞´
=∂xÑ≤OK«∞, =∂xOK«∞ "≥Ú.
Hõ#∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ "≥Ú^Œ@ n~°…O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. HÍxÑ≤OK«∞, HõxÑ≤OK«∞.
2. QÆ∞QÍ=∞=Ú : 'J_®¤^Œ∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞,
#áêÊ^Œ∞Å‰õΩ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—.„¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ "≥∞ÿ# WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ J_»¤ "≥Ú^Œ
Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ QÆ∞QÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. J_»¤{WOK«∞´ J_»¤yOK«∞."≥Ú.
JÑ¨Ê, XÑ¨Ê, Ñ¨Å¡=Ú, HÀÑ¨=Ú J<Õ"å\˜H˜ QÆ∞QÍQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk.
JÑ¨ÊyOK«∞–JÑ≤ÊOK«∞. "≥Ú.
3. W`åÎfixH˜ L`«Î fi=Ú : 'K«∞‰õΩÊ=~°‚O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _ç`«fiO|∞#
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

‰õΩ`«fiO |QÆ∞—. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =KÕÛ K«∞H±, Ñ¨ÙH±, J<ÕPQÆ=∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞

Ñ¨Ó~°fiOÖ’x W`åÎ fixH˜ L`«Î fiO =ã¨∞ÎOk. ayÜ«Ú { K«∞ ´ aQÆ∞K«∞. `≥eÜ«Ú {
Ñ¨Ù ´ `≥Å∞Ñ¨Ù. "≥Ú.
4. _»HÍ~°=Ú – ÅÑ¶Ú¨ ~ˆ Ñ¶=¨ Ú : 'P_À_»∞‰õÄ_»∞Å_»HÍ~°OÉ∞#‰õΩO A‰õΩ¯ Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ˆ~Ñ¶Ö |QÆ∞— K«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°O J=Ù`«∞O_»QÍ P_»∞, F_»∞, ‰õÄ_»∞
J<Õ^è•`«∞=ÙÅÖ’ z=i _»HÍ~°O™ê÷#OÖ’ ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö (~°) =ã¨∞ÎOk. P_»∞{K«∞ ´
P~°∞K«∞. "≥Ú.
'â◊|ÌÑ¨Å¡=O |QÆ∞Ñ¨_»∞# HÕK«∞‰õΩ¯ qÉèÏ+¨ #QÆ∞, #QÆ∞KÀ _®‰õΩ ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö
|QÆ∞—. â◊|ÌÑ¨Å¡= "≥∞ÿ# 'Ñ¨_»∞— ^è•`«∞=Ù‰õΩ WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ _»HÍ~åxH˜
ÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨ J=Ù`«∞Ok. "≥Å∞=_»∞{WOK«∞´"≥Å∞=iOK«∞. ("≥Å∞=é∞K«∞)
5. _»HÍ~°=Ú–JÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨=Ú: 'K≥_»∞#‰õΩO A‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞Å∞#∞ _®
HõÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶Ö|∞ #QÆ∞—. K≥_»∞ J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞, Ñ¨Ù, J<ÕPQÆ=∂Å∞
~åQÍ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl_H» Í~åxH˜ JÅÑ¶Ú¨ ~ˆ Ñ¶O¨ (é) =ã¨∞OÎ k. K≥_∞» {K«∞´K≥é∞K«∞.
K≥_»∞{Ñ¨Ù´K≥é∞Ñ¨Ù.
'Ñ¨_∞» #‰õΩO A‰õΩ¯#∞ _® HõÅÑ¶Ú¨ ~ˆ Ñ¶O¨ |∞ #QÆ∞—. Ñ¨_∞» ^è•`«∞=Ù‰õΩ K«∞QÍQÆ=∞=¸,
Jk =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ _»HÍ~åxH˜ JÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨=¸ =™êÎ~Ú. Ñ¨_»∞{K«∞´Ñ¨é∞K«∞.
6. K«HÍ~°=Ú–Ñ¨HÍ~°=Ú : '„¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞
K«HÍ~°O|∞# HõQÆ∞—. „¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ "≥∞ÿ# WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O J=Ù`«∞O_»QÍ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
L#fl^è•`«∞=Ùz=iK«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O P^Õâ◊ =∞=Ù`«∞Ok. Ñ≤Å∞K«∞{WOK«∞´
Ñ≤eÑ≤OK«∞. =ÅK«∞{WOK«∞´=ÅÑ≤OK«∞. "≥Ú.
Wk ãÖã¨¯`«ã¨=∞^è•`«∞=ÙÅÖ’ ‰õÄ_® L#flk. Ñ¨zOK«∞– Ñ¨zOÑ≤OK«∞. "≥Ú.
7. Hõ_»„"åÅÖ’Ñ¨=Ú : 'J@∞¡ K«∞‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞ Å_»OQÍfik=∂Ü«∂fi^Œ∞Å
HõQ∞Æ , #QÆ∞KÀ "åxHõ_„» "åÅ∞ Ö’Ñ≤OK«∞— „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ
Ñ¨Ó~°fiOÖ’x J_»ñQÆ∞ "≥Ú.^è•`«∞=ÙÅ z=~° L#fl QÆ∞=~°‚O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. J_»ñQÆ∞ –
J_»ñK«∞. HõÅñQÆ∞ – HõÅñK«∞. "≥Ú.
JÖÏˆQ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =KÕÛ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O Ñ¨~° =∞=Ù`«∞#flÑ¨Ù_»∞ =∂Ü«Ú "≥Ú^Œ
Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅÖ’ z=iJHõ~∆ O° Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k.=∂Ü«Ú{Ñ¨Ù´=∂Ñ¨Ù.`≥eÜ«Ú{Ñ¨Ù´`≥Å∞Ñ¨Ù.
"≥Ú.
8. WOK«∞Ö’Ñ¨=Ú : 'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =zÛ# WOK«∞ Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ ~°O*ò "≥Ú^Œ
Öˇ·#(ãÖã¨¯ $`«) ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’ =zÛ# WOK«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. ~°O*ò {
WOK«∞ { WOK«∞ ´ ~°OlOK«∞.
9. |Ç¨ïq^è=Œ ~°Ö‚ ’áêÅ∞ : 'WOK«∞H± K«∞H± Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù
_®QÆ=∂^Õâ◊Ö’ÑÖ|∞Å∞ ÃÑ‰õΩ¯ `≥éOQÆ∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç—. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ =KÕÛ
WOK«∞, K«∞, Ñ¨Ù J<ÕPQÆ=∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ PQÆ=∂Å∂,
P^ÕâßÅ∂, Ö’áêÅ∂ J<ÕHõq^è•Å∞QÍ =ã¨∞Î<åfl~Ú.
1.P^Õâ◊O : q#flÑ¨=Ú– q#flqOK«∞. (Ñ¨HÍ~åxH˜ =HÍ~°O P^Õâ◊O.)
H˘#∞ – H˘Å∞Ñ¨Ù. (#HÍ~åxH˜ ÅHÍ~°O P^Õâ◊O.)
2. PQÆ=∞O : Ñ¨Å= – Ñ¨Å=iOK«∞ (ˆ~Ñ¶Ö PQÆ=∞O)
PÅ – PÅHÕK«∞ (HõHÍ~°O PQÆ=∞O)
3. Ö’ÑÖ : LO_»∞ – LOK«∞ (_»∞ Ö’ÑÖ)
xÅ∞K«∞ – xÅ∞Ñ¨Ù (K«∞Ö’ÑÖ)
WÖÏˆQ =K«∞Û – ~åqOK«∞, ~°Ñ≤ÊOK«∞. áÈ=Ù – Ñ¨ÙK«∞Û, ÑÖÑ¨Ù. "≥Ú^Œ
Öˇ#· KÀ@¡ „¿Ñ~°}Ï~°H÷ ÍQÆ=∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ PQÆ=∂^ÕâÖ◊ ’áêÅ∞ J<ÕHqõ ^è•Å∞QÍ
LO_»@O ÅH∆ÍºÅ#∞|\˜ì „QÆÇ≤ÏOKåe.
6. (ã¨=∂Ñ¨Hõ) „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å#∞ q=iOK«O_ç.
„H˜Ü«∞ : '„H˜Ü«∞ Å#QÍ "åºáê~å=É’^èŒHõ=Ú Å~Ú#q— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O
¿Ñ~˘¯Ok. „H˜Ü«∞ JO>Ë "åºáê~°O. Ñ¨x. Ñ¨xx É’kèOKÕâ◊ÉÏÌxH˜ â◊|Ìâß„ã¨Î~Ö’
„H˜Ü«∞ Jx ãÖ[˝. „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO g\˜x x~°∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
ÉèË^•Å∞ : "åHÍº~°÷OÖ’ PHÍOH∆ÍÑïã¨=∂Ñ≤Îx É’kèOKÕq ã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞.
JÑïã¨=∂Ñ≤Îx É’kèOKÕq Jã¨=∂Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞. WÖÏ „H˜Ü«∞Å∞ Ô~O_»∞ q^è•Å∞
J~Ú#@∞¡ K≥áêÎ~°∞. DqÉèí[#=¸, ¿Ñ~°∂¡ „áêp#∞Å∞ KÕã≤#@∞¡ Hõ#|_»^Œ∞.
ã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞ : '„H˜Ü«∞ Å#QÍ ã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞— Jx „áœ_è»"åºHõ~°}O.
„H˜Ü«∞Å∞ JO>Ë ã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ J#fl@∞¡QÍ K≥Ñ¨Ê_»O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
nx=Å¡ Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å#∞ „H˜Ü«∞Å∞ J#~å ^Œx „áœ_è»"åºHõ~°}O =∞`«O
J=Ù`«∞Ok. ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞Å<Õ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞ JO\Ï~°∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞ : ^è•`«∞=ÙÃÑ· =~°Î=∂#O "≥Ú. J~å÷ÅÖ’ Å\ò "≥Ú^Œ Å~Ú#

ÅHÍ~åÅ∞ =™êÎ~Ú. "å\˜H˜ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~∞° #∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
_»∞Vò "≥Ú. „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ J=Ù`å~Ú. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ö’ (h=Ù, g∞~°∞, <Õ#∞, "Õ∞=Ú
J<Õ"å\˜HõO>Ë "Õ Ô~·#k Hõ~°Î J~Ú`Õ ) UHõ=K«#OÖ’ '_»∞Vò—, |Ç¨ï=K«#OÖ’ '~°∞—
=™êÎ~Ú. =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ö’ (h=Ù, g∞~°∞ Hõ~Î° Öˇ`· )Õ =Ù–~°∞ J<Õg, L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ö’
(<Õ#∞, "Õ∞=Ú Hõ~°Î Å~Ú`Õ) #∞–=Ú J<Õg =™êÎ~Ú. Z#∞, ^Œ∞, =Ù, "≥Ú^Œ Öˇ·#q
PÜ«∂ã¨÷ÖÏÅÖ’ g\˜™ê÷#OÖ’ =™êÎ~Ú. D '_»∞Vò— "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ („H˜Ü«∂)
qÉèí‰õΩÎ Åx ¿Ñ~°∞. „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞.
ÉèË^•Å∞: =~°Î=∂#O "≥Ú. J~°÷qâıëêÅ#∞|\˜ì ~¸„H˜Ü«∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ P~°∞
q^è•Å∞QÍ L<åfl~Ú.
1. =~°Î=∂<å~°÷HÍÅ∞ : '=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞—. „áê~°OaèOÑ¨|_ç WOHÍ
=ÚyÜ«∞x Ñ¨x =~°Î=∂#O. PJ~å÷xfl `≥e¿Ñ^è•`«∞=Ùq∂^Œ Å\ò J<ÕÅHÍ~°O
=ã¨∞ÎOk. K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞, Ñ¨Å∞‰õΩK«∞#flq "≥Ú.
2. Éèí∂`å~°÷HÍÅ∞ : 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— Ñ¨Ó~°fiO LO_ç JÑ¨Ê\˜H˜ ÖËxk
Éèí∂`«O. DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùq∂^Œ 'e\ò— =ã¨∞ÎOk. =O_≥#∞. uO\˜q. "≥Ú.
3. Éèqí +¨º^Œ~H÷° =õ ÚÅ∞ : 'ÉèÏqx Å$ @ìQ∞Æ — JÑ¨Ê\˜ HÕHÍ Ñ¨Ù@ì‰Ωõ O_® `«~∞° "å`«
U~°Ê_Õk ÉèÏq. DJ~°÷OÖ’ L#fl^è•`«∞=Ùq∂^Œ 'Å$\ò— =ã¨∞ÎOk. K«^Œ∞=ñQÆÅ#∞.
K«^Œ∞=ñQÆÅ^Œ∞. "≥Ú.
4. `«^~úŒ å‡^Œº~°H÷ ÍÅ∞ : '`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQ∞Æ —. `«^~úŒ ‡° O, `«pÛùÅO, ãÖ„Ñ¨âfl◊ O,
™ê`«`«ºO – "≥Ú^Œ Å~Ú#J~å÷ÅÖ’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'ÖÏ\ò— =ã¨∞ÎOk. K«^Œ∞=Ù#∞,
K«k"≥_çx, K«^Œ∞=Ù^Œ∞=Ú, K«k"≥^Œ~°∞. "≥Ú.
5. Pj~å^Œº~°÷HÍÅ∞ : 'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞ÅO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞— Pjã¨∞û,
âßÑÖ, ãÖ„áê~°÷#O, qkè J<Õ J~å÷ÅÖ’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'Å∂\ò— =ã¨∞ÎOk.
Pjã¨∞û–"Õ∞Å∞ HõeQÔ _»∞#∞. WÖÏ\˜q „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ö’ =∂„`«"∞Õ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’
L<åfl Ü«∞O\Ï~°∞. âßÑ¨=Ú: ~åHõ∆ã¨∞ñ_» =QÆ∞=Ú. ãÖ„áê~°÷#O : ##∞fl ~°H˜∆OÑ¨Ùñ
_»∞ "≥Ú. qkè: K«^∞Œ =Ù#k. Wq `«~K° ∂« =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨Ö’<Õ LO\Ï~Ú. DJ~å÷ÅÖ’
L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞Å∞ HÍ#~åÖË^Œ∞. LÉèíÜ«∞(h=Ù–<Õ#∞–"≥Ú.) „áê~°÷#OÖ’–
K«^Œ∞=Ù^Œ=Ú, (L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ |Ç¨ï=K«#O) LO@∞Ok.
6. =ºuˆ~HÍ~°÷HÍÅ∞ : '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— =ºuˆ~HÍ~°÷O`À QÆ∂_ç
L#flÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ùq∂^Œ 'ÅV˜— =ã¨∞ÎOk. =O_»ñ_»∞, u#=Ù. "≥Ú.
WÖÏˆQ „áê~°÷#OÖ’ =ºuˆ~HÍ~°÷O K≥Ñ¨Ê^Œe¿ãÎ, ~°H˜∆OÑ¨‰õΩ=Ú "≥Ú.
=∞~˘HõqÉèÏQÆO : D ã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞ – Jq É’kèOKÕ J~°÷qâıëêxfl|\˜ì
"Õ~˘Hõq^èŒOQÍ qÉèílOÑ¨^ŒyL<åfl~Ú.
1. Hõ„~°Î~°÷HÍÅ∞: „H˜Ü«∞KÕ`« Hõ~°Î É’kèOÑ¨|_ç`Õ Jk Hõ„~°Î~°÷HõO.
("≥∞ÿ„`«∞_»∞) =O_≥#∞. =∞xÜ≥∞#∞.
2. Hõ~å‡~°÷HÍÅ∞: „H˜Ü«∞KÕ`« Hõ~°‡ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_ç`Õ Jk Hõ~å‡~°÷HõO. Wq
ã¨Hõ~°‡Hõ (Hõ~°‡ Hõey#) ^è•`«∞=ÙÅ#∞O_ç =∂„`«"Õ∞ U~°Ê_»`å~Ú. (=O@Hõ=Ú)
=O_»ñ|_≥#∞.
3. P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷HÍÅ∞: „H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î#∞ á⁄Ok#@∞¡ K≥¿ÑÊk P`«‡<ÕÑ¨^ŒO.
Wq ‰õÄ_® ã¨Hõ~°‡Hõ(Hõ~°‡Hõey#)^è•`«∞=ÙÅ#∞Oz =∂„`«"Õ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
=O_»∞H˘<≥#∞. =O_»∞H˘#|_≥#∞.
4. „¿Ñ~°}Ï~°÷HÍÅ∞: W`«~°∞ÅKÕ`« „¿Ñˆ~Ñ≤OÑ¨|_ç# J~å÷xfl `≥e¿Ñq
„¿Ñ~°}„H˜Ü«∞Å∞, =O_çOK≥#∞, =∞xK≥#∞. =O_çOÑ¨ñ|_≥#∞, =∞#∞Ñ¨ñ|_≥#∞.
=O_çOK«∞H˘<≥#∞, =∞#∞K«∞H˘<≥#∞. =O_çOK«∞H˘#ñ|_≥#∞. =∞#∞K«∞H˘#ñ|_≥#∞.
7. Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å#∞ QÆ∞iOz q=iOK«O_ç.
"åHÍº~°O÷ Ö’ PHÍOHõ∆ =ÚyÜ«∞‰õΩO_»\Ïxfl `≥e¿Ñ„H˜Ü∞« Å∞ Jã¨=∂Ñ¨H„õ H˜Ü∞« Å∞.
HÍÎ fi, `«^fiŒ ºuˆ~Hõ, â◊`$« , `«∞=Ú<£, KÕ, ^•#O`«~åº~°H÷ ÍÅ∞ Jã¨=∂Ñ¨H„õ H˜Ü∞« Å∞ Jx
„áœ_è"» åºHõ~}° O ¿Ñ~˘¯#flk. WO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ =˜ ¸_»∞ (ã¨=∂Ñ¨H)õ „H˜Ü∞« `À ã¨=∂#
"≥∞#ÿ Hõ~Î° Hõey# =h, q∞ye#=¸_»∂ W`«~° "≥∞#ÿ k Hõ~QÎ° Í QÆey# =h ã¨∂Å÷ OQÍ
¿Ñ~˘¯#flk. Wq J=ºÜ«∂Å∞. ÅHõ∆}OKÕ`« ™êkèOÑ¨|_ç#q HÍ|\˜ì ÖÏHõ∆}˜
HÍ=ºÜ«∂Å∞.
1. W – HÍÎ fi~°÷=Ú : 'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°‚HõO
|QÆ∞— – XˆH^•xx (Hõ~,Î° Hõ~‡° ) P„â◊~ÚOz L#fl ~Ô O_»∞ "åºáê~åÅÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜
K≥Ok#^•xx `≥e¿Ñ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'W— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞ñ_»∞ =O_ç
u<≥#∞. K≥„· `«∞xKÕ`« "≥∞„ÿ `«∞ñ_»∞ H˘@ìñ|_ç K«KÛ≥ #∞. WO^Œe =O_ç, H˘@ìñ|_ç J<Õ
HÍÎ fi~°÷HÍÅ∞. Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞.
2. HõV˜ – =ºuˆ~HõHÍÎfi~=÷° Ú : 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~O÷° |∞#O ^ŒQ∞Æ — =ºuˆ~HÍ~°O÷ `À
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

‰õÄ_ç#HÍÎ fi~°÷OÖ’ ^è•`«∞=ÙÃÑ· HõV˜ J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Hõ(V˜) V©`«∞Î QÍ|\ì˜
'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞—, J<ÕÅHõ∆}OKÕ`« ^è•`«∞=Ù
z=iL`åfixH˜ J`«fiO =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞ñ_»∞ =O_»Hõ u#ñQÀÔ~#∞. WO^Œ∞ '=O_»Hõ—
J<Õ =ºuˆ~HõHÍÎfi~°÷HõO Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞.
3. K«∞#∞ – â◊„`«~°÷=Ú : 'K«∞=~°‚HõO|∞ „^Œ∞`åO`«O|∞ „H˜Ü«∂#fiÜ«∞O|∞#
â◊„`«~O÷° |∞#O ^ŒQ∞Æ — â◊`$« J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ (=~°=Î ∂<å~°O÷ )Ö’
^è•`«∞=Ù‰õΩ – 'K«∞#∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞ñ_»∞ K«∂K«∞K«∞O [k"≥#∞.
WO^Œ∞ 'K«∂K«∞K«∞#∞— J<Õ â◊„`«~°÷HõO Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
4. #∞V˜ – `«∞=∞~°÷=Ú : '`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— `«∞=Ú<£
J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ Ö’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ '#∞V˜— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
#∞(V˜) V©`«∞Î QÍ|\˜ì ^è•`«∞=Ù z=iL`åfixH˜ J`«fiO =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞ñ_»∞ =O_»ñ
É’Ü≥∞#∞. =O_»∞@H˘é‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. WO^Œ∞ '=O_»#∞— J<Õ`«∞=∞~°÷HõO
Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
(#∞V˜) ÉèÏ=ÅHõ∆}=Ú : Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`« ÉèÏ=ÅHõ∆}OÖ’#∂ #∞V˜ =ã¨∞ÎOk.
ÉèÏ=ÅHõ∆}O JO>Ë ''J#º„H˜Ü«∞Å‰õΩ ÅHõ∆}Éèí∂`«O |QÆ∞„H˜Ü«∞—— K≥·„`«∞O_»∞ =O_»
#ukä =K≥Û#∞ (Jukä) =K«∞Û@ J<Õ„H˜Ü«∞#∞ =O_»∞@ J<Õ „H˜Ü«∞ ã¨∂zã¨∞Î#flk.
WO^Œ∞ '=O_»<£— J<Õ ÉèÏ=ÅHõ∆}Ï~°÷HõO Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
5. ##∞ – KÕ^~Œ =÷° Ú :– 'KÕ^~Œ O÷° |∞#O^Œ∞#∞ =$`«OÎ |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ}∆ O|∞#O^Œ∞#∞
#¨=~°H‚ Oõ |∞ „^Œ∞`åO`«O |QÆ∞—– KÕ`ü J<Õ ãÖã¨¯ $`å=ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ `À L#flÑÙ¨ _∞»
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ^è•`«∞=ÙÃÑ·# '##∞— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Wk Éèí∂`å~°÷qt+¨ìO.
HÍ|\˜ì 'Éèí∂`«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ WQÍQÆ=∞O J=Ù`«∞Ok.
"å#Å∞ ‰õΩiã≤#O |O@Å∞ ÑÖ_»∞#∞. '‰õΩiã≤##∞— (‰õΩi¿ãÎ) J<ÕKÕ^Œ~°÷HõO
Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
=$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}=Ú : Ñ¨~Úã¨∂„`«OKÕ`« Éèí∂`å~°÷OÖ’ L#flÉèÏ=ÅHõ∆}O
Ö’#∂ ^è•`«∞=Ù‰õΩ '##∞— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. "åñ_»∞ ~°=∞‡x#ñ É’~Úux –
Jx##∞ (J#∞@KÕ`«) J#∞#k =$`«ÎO |QÆ∞ ÉèÏ=ÅHõ∆}„H˜Ü«∞. Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
6. _»∞#∞ – P#O`«~åº~°÷=Ú :– 'P#O`«~°ºO|∞# _»∞=~°‚HõO|∞ „^Œ∞`åO`«O
|QÆ∞— "≥O@<Õ, Z_»O‰õΩO_® J<ÕJ~°O÷ Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ '_»∞#∞— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
'*Ïae¡ `Àñ`≥OK«∞_»∞O QÆ∞=ÅÜ«∞O|∞Å∞ qHõãÅ≤ ∞¡— `À`≥OK«∞_»∞#∞ (`À`≥Oz#"≥O@<≥)
J<Õk P#O`«~åº~°÷HõO. Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞.
WÖÏ 1.W (HÍÎ fi~H÷° Oõ ), 2.HõV˜ (=ºuˆ~HõHÍÎ fi~H÷° Oõ ), 3. K«∞#∞ (â◊„`«~O÷° ), 4.#∞V˜
(`«∞=∞~°÷O, ÉèÏ=ÅHõ∆}Ï~°÷O), 5.##∞ (KÕ^Œ~°÷O, =$`«ÎO |QÆ∞ÉèÏ=ÅHõ∆}Ï~°÷O), 6.
_»∞#∞ (P#O`«~åº~°÷O) J<Õ P~°∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ z=~° QÆey#^è•`«∞=ÙÅ∞
Jã¨=∂Ñ¨Hõ„H˜Ü«∞Å∞.
1. ÉÏÅ"åºHõ~°}O ¿Ñ~˘¯#fl Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ QÆ∂iÛ `≥ÅÑÖ_ç.
Hõ$`«∞Î: ^è•`«∞=ÙÅHõO>ˇ qkèOÑ¨|_ç# '_»∞&µ˝— J<Õ^•xHõO>ˇ aè#fl "≥∞ÿ#
„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ Hõ$`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. ÉèÏ=O, Hõ~°‡O, "≥Ú^Œ Öˇ·# PÜ«∂J~å÷ÅÖ’ Wq
J=Ù`å~Ú. PJ~°÷O ÅH∆ÍºÅ ##∞ãïOz`≥eÜ«∞=Åã≤LOk.
ã¨∂„`«O ‰õ$`«∞Î Hõ$^ŒO`«O
1. @=~°‚HõO|∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQÆ∞. @ =O_»∞@
2. =ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞# q∞V˜ Ü«∞QÆ∞. q∞V˜ =O_»q∞
3. Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞. Hõ JÅ∞Hõ
4. Wq∞ =~°‚HõO|∞ HõÅ∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞. Wq∞ Hõeq∞
5. `«Vò =~°‚HõO|∞ KÕÜ«∂fi^Œ∞Å HõQÆ∞. `«Vò KÕñ`«
6. ‰õΩ==~°‚HõO |_»OQÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞. ‰õΩ= J_»ñ‰õΩ=
7. @=~°‚HõO ÉÏ_®fi^Œ∞Å HõQÆ∞,
#QÆ∞KÀ #O`«Ö’ÑÖ |QÆ∞. @ P@
8. @∞=~°‚HõO|∞ Ñ¨_®fi^Œ∞Å HõQÆ∞, #QÆ∞KÀ
#q Ü«∂^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞ Å~Ú n~°…O|∞ <˘O^Œ∞. @∞ áê@∞
9. Ñ¨=~°‚HõO|∞ uiÜ«∂fi^Œ∞Å ‰õQÆ∞. Ñ¨ uiÑ¨=Ú
10. `«=~°‚HõO ÉÏ=ÙeOK«∞ Ö’#QÆ∞"åx HõQÆ∞. `« P=ÙeO`«
11. Ñ¨Ù=~°‚HõO|∞ =∂Ü«∂fi^Œ∞Å ‰õQÆ∞. Ñ¨Ù =∂Ñ¨Ù
12. WHõ=~°‚HõO |O*Ïfi^Œ∞Å HõQÆ∞. WHõ JOlHõ
13. JáêÊ^Œ∞Å‰õΩ #V˜ Ü«∞QÆ∞ #V˜ JÑ¨Ê
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºã¨„Ñ¨â◊flÅ∞ – Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒO 313
14. |_ç ÜÕ∞ÖÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞. |_ç UÅ∞|_ç

15. QÆ_» KÕ~åfi^Œ∞Å HõQÆ∞. QÆ_» KÕ~°∞QÆ_».
16. WH˜ HÀ~åfi^Œ∞Å HõQÆ∞. WH˜ HÀiH˜
17. Ñ¨Ù=~°‚HõO|∞ =∞<åfi^Œ∞Å HõQÆ∞. #∞ =∞#∞=Ù
18. J=~°‚HõO|∞ wéÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞. J wé
19. _»∞=~°‚HõO ÉÏéÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞
#QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ K«Ü«∞Å HõQÆ∞. _»∞ ^ŒOÑ¨Ù_»∞
20. L=~°‚HõO |_»∞HÍfi^Œ∞Å ‰õQÆ∞. L J_»∞‰õΩ
21. =_ç„Ñ¨Éèí$`«∞ e >ˇ¡é∞OQÆ∞#k. =_ç H˘Å∞=_ç
`«xÜ«Ú q `«xq
#QÆ∞ J=Ù #QÆ=Ù
KÕÜ«Ú W KÕ~Ú
Hõ#∞ Hõe Hõ#∞Hõe.
"åºHõ~°}™ê=∂#ºq+¨Ü«∂Å∞
1. "åºHõ~°}O „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ `≥ÅÑÖ_ç.
"åºHõ~°}O
'"åº„H˜ Ü « ∞ <Õ Î â◊ É ÏÌ ó J<Õ <Õ u "åºHõ ~ ° } "£ ∞ — Jx "åºHõ ~ ° } â◊ É ÏÌ x H˜
x~°fiK#« O.â◊ÉÏÌÅ#∞ "åºHõiOKÕk "åºHõ~}° O. JO>Ë qÉèlí Oz K«∂Ñ¨@O. „Ñ¨H$õ u,
„Ñ¨`º« Ü«∞O "≥Ú^Œ Öˇ#· q^èOŒ QÍ qÉèÏQÆO KÕã,≤ â◊|(Ì ÉèÏëê)ã¨fi~°∂áêxfl x~°∂Ñ≤OKÕk
"åºHõ~}° O.
™ê^è∞Œ â◊ÉÏÌÅ#∞O_ç J™ê^è∞Œ â◊ÉÏÌÅ#∞ "Õ~∞° KÕã≤ K«∂¿Ñk "åºHõ~} ° O. "åºHõ~} ° O
„Ñ¨^è•#OQÍ KÕ¿ãk ™ê^èŒ∞â◊ÉÏÌÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«@O.
WO^Œ∞Ö’ ÉèÏëêÅHõ∆}O K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞Ok HÍ|\˜ì nxx ÅHõ∆}„QÆO^äŒO Jx
=º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. HÍQÍ ÅHõ∆}O JO>Ë "åºHõ~°}O.
Dâ◊|OÌ WÖÏ LO_®e, WÖÏ LO_»Q∂Æ _»^∞Œ "≥Ú^Œ Öˇ#· q^èOŒ QÍ â◊|ãÌ fi¨ ~∂° áêxfl
âßã≤ã¨∞ÎOk HÍ|\˜ì "åºHõ~°}Ïxfl â◊|Ìâßã¨#O, â◊ÉÏÌ#∞âßã¨#O Jx ‰õÄ_®
=º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞.
"åºHõ~°}ÏxH˜ "åºMÏº<åÅ∞ ‰õÄ_® ÉèÏëêÅHõ∆}Ïxfl K≥Ñ¨Ù`«∞O\Ï~Ú HÍ|\˜ì
"åºMÏº<åxfl ‰õÄ_® "åºHõ~}° OQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. ÅHõ}∆ O K≥ÑÊ¨ xÑ¨ÔŒ q+¨Ü∞« OÖ’
ÅHõ∆ º"Õ∞ â◊|ÅÌ Hõ}∆ ÏxH˜ „Ñ¨=∂}O J=Ù`∞« Ok. 'Jx+¨Ê<Õfl Ñ¨^Õ `Õ# „Ñ¨Ü∂≥ QÍ„â◊Ü∞« }O
Ç≤Ï`«"£∞— J<åfl_»∞ J^èŒ~°fi}∞_»∞. HÍ|\˜ì ÅHõ∆ ºO ‰õÄ_® XHõq^èŒOQÍ "åºHõ~°}"Õ∞.
(â◊|Ì) J#∞âßã¨#O, ÅHõ∆}O "≥Ú^Œ Öˇ·#¿Ñ~°¡`À D"åºHõ~°}O =º=Ç¨ÏiOÑ¨
|_»∞`«∞Ok.
Jã¨Å∞ "åºHõ~°}O ZO^Œ∞‰õΩ?
PO„^èŒâ◊|ÌzO`å=∞}˜Hõ~°Î „QÆO^ä•~°OÉèíOÖ’ Jã¨Å∞ "åºHõ~°}O „"åÜ«∞=Åã≤#
J=ã¨~O° QÆ∞iOz „Ñ¨tflOK«∞‰õΩx WÖÏ ã¨=∂^è•#O K≥áêÊ_»∞. 'JxÜ«∞=∂^£ „QÍ=∞ºO
Ç≤Ï—. xÜ«∞=∞O JO>Ë "åºHõ~}° O. "åºHõ~}° O ÖËHáõ È`Õ ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO J=Ù`«∞Ok.
'Ü«∞ `«Î fiÑ¨„ÉèíOâ◊ó— „QÍ=∞ºO JÑ¨„ÉèíOâ◊O. JO>Ë JÑ¨â◊|ÌO. JO^Œ∞KÕ`« „QÍ=∞ºO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 315
JO>Ë JÑ¨â◊|ÌO. "åºHõ~°}O ÖËHõáÈ`Õ ÉèÏ+¨ JÑ¨â◊|ÌO J~Ú HÍ=º„Ñ¨Ü≥∂QÍ~°›O

HÍ‰õΩO_® áÈ`«∞Ok. HÍ=º„Ñ¨Ü∂≥ QÍ~°›`« ã≤kOú Kå ÅO>Ë JÑ¨â|◊ `Ì fi« ^À+Ö áÈ"åe.
JO^Œ∞Hˆ 'ãÖ™ê¯~å~À÷ xÜ«∞=∞ó—. â◊|QÌ `Æ « "≥∞#ÿ ^ÀëêÅ#∞, ^Œ∞+¨âì É◊ ÏÌÅ#∞ `˘ÅyOz,
™ê^èŒ∞â◊ÉÏÌÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«@OHÀãÖ UÉèÏ+¨ ÔH·<å "åºHõ~°}O HÍ"åe. JO^Œ∞ˆH
"åºHõ~°}O „"åã¨∞Î<åfl #<åfl_»∞.
J^è~Œ fi° }∞_»∞ WOHÍ ã¨Ê+Öì QÍ 'ã¨#∂‡ÅHõ`åfi`ü ~°∂_è`» åfi`ü QÆ$Ç‘Ï`«`åfi K«Û ™ê^è∞Œ aèó
, <åÑ¨„ÉèíOâ◊`«fi "Õ∞`«ã¨º xÜ«∞=∂ÉèÏ=`« ã¨∞Î `«`ü, x"å~°}ÏÜ«∞ `« Ãã·º= „Ñ¨=$uÎ
ifi^∞Œ ëê =∞Éè∂í `ü, `«^~Œ ÷° "Õ∞= Ç≤Ï =Ü«∞O Éè∂í Ü«∞ ™ê„`« Ü«∞`å=∞¿ÇÏ, Hõq`Àáê„t`«O
^À+Ö <≥·= HÕz`ü ã¨Ç¨=∞¿ÇÏ.— J<åfl_»∞. `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ ãÖã¨¯ $`«OÖÏO\˜„âı+¨ª
"≥∞ÿ#ÉèÏ+¨ =¸ÅOQÍ U~°Ê_çOk. ÑÖ_ç`«∞ÅKÕ`« P^ŒiOÑ¨|_çOk. JO^Œ∞KÕ`«
JÑ¨„ÉèOí â◊O HÍ^Œ∞. HÍh, Hˆ =ÅO "åºHõ~} ° O ÖËHáõ È=@OKÕ`« =∂„`«"∞Õ JÑ¨„ÉèOí â◊
=∞~ÚO ^Œ<åfl_»∞. JO>Ë "åºHõ~°}O ÖËHõáÈ=@OKÕ`«, `≥Å∞QÆ∞ÉèÏëêÑ¨^•Å‰õΩ
™ê^èŒ∞`«fiO ã≤kúOK«HõáÈ=@OKÕ`« Wk „QÍ=∞ºO J~ÚOk. x~°∞Ì+¨ì "≥∞ÿ#â◊ÉÏÌÅ∞
=∂„`«"∞Õ HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«=Åã≤LO_»QÍ ^Àëê^ÀëêÅ#∞ x~°∂Ñ≤OKÕâß„ãÖÎ
ÖËHõáÈ=@OKÕ`« `≥Å∞QÆ∞ „QÍ=∞ºO J~ÚOk. JO^Œ∞ˆH ÅHõ∆}O KÕã¨∞Î<åfl =∞<åfl_»∞.
„QÍ=∞ºO J~Ú`Õ HÍ=º„Ñ¨Ü≥∂QÍ~°›O HÍ^Œ∞. z#flÜ«∞ã¨∂i 'ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO
|QÆ∞ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO|∞— Jx ã¨∂„uOz 'DÉèÏ+¨ „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞#‰õΩ J#~°›O|∞— Jx
q=iOKå_»∞. „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞#‰õΩ JO>Ë HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«\ÏxH˜ Jx J~°÷O.
Ö’Hõ=º=Ç¨~°OÖ’ „QÍ=∞ºÑ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ ^À+Ö ÖË^Œ∞. „áœ_è»"åºHõ~°Î XHõKÀ@
'„QÍ=∞º[#∞Åáê@ÅÜ«∞O^Œ∞#∞ K≥Op`« Jx ~ÚHÍ~°n~°…O| q#O|_çÜ≥∞_ç—
J<åfl_∞» . D„QÍ=∞º[#=º=Ç¨~°=Ú K≥Oz`« J<Õ WHÍ~°=∞^èºŒ ~°∂áêxH˜ XHõP^è•~°O
HÍ=@O qâı+Ö. J~Ú<å „QÍ=∞º[#∞Åáê@Ö’ L#fl~°∂áêxfl "åºHõ~°}O
JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ^•xH˜ HÍ~°}O Jk HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»HõáÈ=@"Õ∞.
JO>Ë "åºHõ~°}O ™ê^èŒ∞â◊ÉÏÌÅ#∞ x~°∂Ñ≤¿ãÎ, Jq HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨
|_»_®xH˜ J~å› Å=Ù`å~Ú. `«~åfi`« HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_ç#â◊ÉÏÌÅ#∞ =∂„`«"∞Õ
"åºHõ~°}O ™êkèã¨∞ÎOk.
U "≥∞<ÿ å ÉèÏ+¨‰Ωõ (â◊|)Ì ãÖ™ê¯~°OHÀãÖ "åºHõ~}° O J=ã¨~O° . Jx zO`å=∞}˜
qHõ$uq"ÕHÍÅ∞ ÃÑ·ÅHõ∆}ÏÅ`À x~°∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. P<å_»∞ =º=Ç¨~°OÖ’ L#fl
qq^èŒ„áêHõ$`«â◊ÉÏÌÅ#∞ ãÖã¨¯iOK«@OKÕ`« U~°Ê_ç#ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨<Õ `«~°∞"å`«
HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOKå ~°h, ãÖã¨¯ $`«O JO>Ë =º=Ç¨~°OÖ’ L#flÉèÏ+¨#∞
ãÖã¨¯iOK«@OKÕ`« U~°Ê_ç#^Õ J<Õq=∞~°≈‰õΩÅJaè„áêÜ«∞O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û. JÖÏˆQ
`≥Å∞QÆ∞ ‰õÄ_». =º=Ç¨~°OÖ’ L#fl`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ ãÖã¨¯iOÑ¨|_ç`Õ<Õ Jk
HÍ=º~°K<« åÜ≥∂QÆºO J=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì ãÖ™ê¯~å~°"÷ ∞Õ "åºHõ~}° O Jx zO`å=∞}˜
qHõ$uq"ÕHÍÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú.
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞|^Œú "≥∞#ÿ "åºHõ~}° ÏÅ∞ „áêp#HÍ=ºÉèÏ+¨‰Ωõ ÅHõ}∆ O K≥ÑÊ¨ @OHÀãÖ
U~°Ê_®¤ ~Úx xâ◊ÛÜ«∞OQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
x*ÏxH˜ xÜ«∞=∞O ÉèÏ+¨Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ L#fl^Õ HÍx, ÑÖ_ç`∞« Å∞ ZHõ¯_ç#∞OKÀ
`≥zÛ ÉèÏ+¨‰õΩ |Å=O`«OQÍ JkHÕKÕk HÍ^Œ∞. XHÍ<˘HõÑ¨^Œúu „Ñ¨HÍ~°O LO_»@O
J<Õk ÉèÏ+¨Ö’<Õ ÖËHõáÈ`Õ "åºHõ~°}OÖ’ XHõ¯ÅHõ∆}O J<ÕHõ~°∂áêÅ#∞ ZÖÏ
™êkèOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Jã¨Å∞ ÅHõ∆}O JO>Ë<Õ J<ÕHõ=ã¨∞Î=ÙÖ’¡ ã¨=∂#OQÍ
L#fl^~Œè ‡° O. ~å=Ú_»∞ J<Õ~∂° áêxfl "åºHõ~}° O ™êkèOzO ^ŒO>Ë Hõ$+¨µ_‚ ∞» , t=Ù_»∞,
Ç¨Ï~°∞_»∞ W`åºkQÍ Z<Àfl Ñ¨^•Å∞ PÑ¨^ŒúuÖ’ ã≤kú™êÎ~Ú.
WO `≥O^Œ∞‰õΩ? "åº=Ç¨iHõÉÏè +¨ "åºHõ~}° ÏxH˜ J#∞QÆ∞}O QÍ^Œ∞. "åºHõ~}° ÏxH˜
q~°∞^ŒúOQÍ LO_Õk QÆ^• Jx "åº=Ç¨iHÍxfl Z=i~Ú+¨ìO =zÛ#@∞¡QÍ "å~°∞
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨=K«∞Û<å? „áê=∂}˜Hõ"åºHõ~°}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO S<å, "åº=Ç¨iHÍxH˜
‰õÄ_® ^•xxÜ«∞=∞O ^•x ‰õΩ#flk. ~å=Ú}˜‚, ÖÏQÍ Hõ$+¨µ‚}˜fl, Ç¨Ï~°∞}˜‚, WÖÏQÍ
=ÚO^Œ∞ _»∞=~°‚HõO LO_ÕÑ¨^•Åhfl XˆHq^èŒOQÍ LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ Ç¨Ïix ÖÏQÍ
~°qx, `«O„_çx, "≥Ú. ~å=Ú}˜‚ J#fl@∞¡QÍ Ç¨Ïi}˜fl J#~ Hõ^•. JÖÏ JO>Ë `«¿ÑÊ,
"åº=Ç¨iHõ"Õ∞ Hõ^• Jx Ç¨Ïi}˜‚ JO>Ë ™ê^èŒ∞ ==Ù`«∞O^•? #HÍ~°O Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ, =ÚO^Œiâ◊|OÌ z=~° LO_Õ _»HÍ~°O }HÍ~°OQÍ =∂~°∞`«∞O ^Œh, ^•xg∞^Œ
#HÍ~°O ‰õÄ_® }HÍ~°O J=Ù`«∞O ^Œh D"åº=Ç¨iHõÉÏè +¨Ö’ ÅHõ} ∆ O QÆ∞iÎOKåe.
WÖÏ "åº=Ç¨iHõÉèÏ+¨‰õΩ ‰õÄ_® ÅHõ∆}O LO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`« ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO HÍ=@O J<Õk "åº=Ç¨iHõÉèÏ+¨Ö’#∂ LO@∞O
^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe. JO^Œ∞KÕ`<« Õ ÉèÏëê"Õ`ÅÎ« ∞ "åº=Ç¨iHõÉÏè +¨‰Ωõ ‰õÄ_® "åºHõ~}° O
J=ã¨~°O LO^Œx QÆ∞iÎOKå~°∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® 't+¨ì=º=Ç¨~°q~°∞^ŒúO „QÍ=∞ºO— QÍ
„QÍ=∞ºO `«ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« UÉèÏ+¨‰Ωõ LO_ÕÅHõ}
∆ O PÉèÏ+¨‰Ωõ LO@∞Ok. HÍh
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 317
UÉèÏ+¨ ÔH·<å Jã¨Å∞ xÜ«∞=∞"Õ∞ ÖËHõáÈ=\O Jã¨Ç¨Ï[O.

HÍQÍ ÉèÏ+¨Ö’ ã¨Ç¨Ï*OQÍ L#fl ÅHõ∆}ÏÅ#∞ QÆ∞iÎOz K≥Ñ¨Ê_»"Õ∞ "åºHõ~°}O
KÕ¿ãÑ¨x. JO`Õ HÍx â◊|âÌ ß„ã¨"Î `Õ ÅÎ« ∞ `«=∞`«=∞áêO_ç`º« O H˘nÌ W+Öì =zÛ#q^èOŒ QÍ
K≥Ñ¨Ê_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.WÖÏQÍ ÉèÏ+¨Ö’x ÅHõ∆}ÏÅ#∞ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ „Ñ¨Ü≥∂[#
"Õ∞q∞\˜?
"åºHõ~°}„Ñ¨Ü≥∂[#O
™ê^è Œ ∞ â◊ | Ì x ~° ∂ Ñ¨ } O "åºHõ ~ ° } ÏxH˜ „Ñ¨ ^ è • #„Ñ¨ Ü ≥ ∂ [#O J~Ú`Õ
W`«~°„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ Uq J<Õq+¨Ü«∞O Ñ¨~å=∞i≈OÑ¨^ŒyL#flk.
'~°HÀ∆ Ç¨QÆ=∞ÅÑ¶∞¨ fiãÖ^ÕÇ¨ ó „Ñ¨Ü∂≥ [#"£∞— Jx ~°H∆õ "≥Ú^Œ Öˇ#· q "åºHõ~}
° ÏxH˜
„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞QÍ Ñ¨`«O[e=∞Ç¨Ïi¬ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. P„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ H˘xfl
ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨‰õΩ =∂„`«"Õ∞ K≥O^Œ∞`å~Ú.
Ñ¨Ò« [e ¿Ñ~˘¯#fl ~°H∆õ "≥Ú^Œ Öˇ#· "åºHõ~}° „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ∞ H˘OK≥O J@∞ W@∞QÍ
™ê^èŒ∞â◊|Ìx~°∂Ñ¨}O J<ÕJOâ◊OÖ’ KÕiáÈ`å~Ú. PO„^èŒ"åºHõ~°}„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞
H˘xfl\˜x PO„^èŒÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ K≥áêÊ~°∞. JxflO\˜x ã¨=∞#fi~ÚOK«∞‰õΩx
PO„^èŒ"åºHõ~°}ÏxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ WÖÏ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.
1. ÉèÏ+¨#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ <Õ~°∞ÛHÀ=@O
"åºHõ~°}O ÉèÏ+¨Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂áêxfl x~°∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì ÉèÏ+¨ã¨fi~°∂ÑÖ
`≥ e Ü« ∞ *Ë Ü « ∞ @O "åºHõ ~ ° } ÏxH˜ "≥ Ú ^Œ \ ˜ „ Ñ¨ Ü ≥ ∂ [#O. HÍ"åº^Œ ∞
Å~Ú#ÅHõ∆ º„QÆO^ä•Å#∞Oz ‰õÄ_® ÉèÏ+¨#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍx q™êÎ~° "≥∞ÿ#
ÅHõ∆ º„Ñ¨ÑÖK«O JO`å ÑïjeOK«@O KåÖÏ Hõ+¨ìO. "åºHõ~°}O JO`« „â◊=∞
ÖË‰õΩO_® ÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
z#flÜ«∞ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~°}Ñ‘iîHõÖ’ 'ÉèÏëêã¨=∞+≤ªH˜ ÅHõ∆}„QÆO^äŒ=Ú
‰õΩki#Ñ¨Hõ∆=∞O ^ŒO`« „â◊=∞Ñ¨_»ñ |xÖË^Œ∞. `«∞^Œ=Ú@ì ã¨~°fiÅHõ∆}Ñï*Ï˝#=Ú
ÅHõ∆ ºÑï*Ï˝#=ÚKÕ`<« Õ ™êkèOK«∞@ q∞H˜¯e ^Œ∞+¨¯~°=Ú— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» .„ÑüÑ¨^•xfl
HÍ"åºÅ#∞O_ç `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OHõO>ˇ ã¨=∂#ÅHõ}∆ ÏÅ#∞|\˜ì XˆHKÀ@ J<ÕHÑõ ^¨ •Å#∞
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O ã¨∞Å∞=Ù. ã¨$+≤Öì ’ „ÑüP=Ù^ŒQiæÆ H˜ "≥o¡ K«∂ã≤ Wk P=Ù, Wk P=Ù
Jx „Ñ¨`ÕºHõOQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@OHõO>ˇ P=ÙÜ≥ÚHõ¯ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ x~°∂Ñ≤Oz
'DÅHõ∆}ÏÅ∞ Hõey#k P=Ù— Jx „QÆÇ≤Ï¿ãÎ PÅHõ∆}ÏÅ∞ QÆey#k ZHõ¯_» L<åfl
P=Ù Jx XˆHãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ `≥eÜ«∞@O KåÖÏ `ÕeHõ. WÖÏˆQ ÉèÏëêÅHõ∆}O ‰õÄ_®.
JO>Ë ÉèÏ+¨#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ <Õ~Ê° @O "åºHõ~}° ÏxH˜ „Ñ¨Ü∂≥ [#O.JO^Œ∞Hˆ D~ÀAÖ’¡
‰õÄ_® WOw¡+¨µ "≥Ú^Œ Öˇ·#ÉèÏ+¨Å#∞ <Õˆ~Ê@Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨^ŒºQÆ^ŒºÉèÏQÍÅ`Àáê@∞
"åºHõ~°}Ïxfl QÆ∂_® HõeÑ≤ K≥Ñ¨Ê@O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
Ñ¨Ò« [e ¿Ñ~˘¯#fl "åºHõ~}
° „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅÖ’ Wk 'ÅÑ¶Ú¨ —J<Õ<åÅ∞QÆ=JOâ◊O.
2. ãÖ^ÕÇ¨Ïx"å~°}O
â◊|Ìã¨fi~°∂áê^Œ∞Å#∞ QÆ∂iÛ#ãÖ^ÕÇ¨Å#∞ x"åiOK«@O "åºHõ~°}ÏxH˜ =∞
~˘Hõ„Ñ¨Ü∂≥ [#O. H˘xfl z#flq+¨Ü∂« ÅÖ’ Ãã`· O« XH˘¯Hõ¯™êi ÑÖ_ç`∞« Å‰õΩ ‰õÄ_®
™ê=∂º^Œ∞Å#∞|\˜ì „Éèí=∞„Ñ¨=∂^•Å∞ ãÖÉèíq™êÎ~Ú.
'JÜ≥∂º hã¨∞`«∞ „QÆ^ÌŒ `«#∞flH˘xáÈÜ«∞<£—, 'Ü«∞=`« <ÕxÜ«Ú "≥#∞flx Ü«∞ø=<å_èº» —
"≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÅÖ’ áÈÜ«∞<£, Ü«∞=`« J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ W@∞=O\˜"Õ.
ÜÕ∞q∞, =ÙO_»^Œ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ñ¨^•Å"≥Ú^Œ@ ~Ú~¸Ü≥∞ÜÕ∞,
=Ù=Ó"˘"À LK«ÛiOÑ¨|_»∞ `«∞<åfl~Ú. x*ÏxH˜ DLKåÛ~°} t+¨ì=º=Ç¨~°OÖ’
(„"å`«Ö’ ÖËHõáÈ~Ú<å) ‰õÄ_® L#fl ^Œ<Õ K≥áêÊe. D^À+Ö `≥Å∞QÆ∞ˆH HÍHõ
ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ‰õÄ_® „áêHÕk. Ñ¨^•k Ü«∞HÍ~ÀKåÛ~°}„Ñ¨ÉèÏ=OKÕ`«<Õ
J~Ú+¨ì=Ú W`åºkQÍ t+¨ì=º=Ç¨~°OÖ’ ‰õÄ_» qxÑ≤ã¨∞Î#flk. Jx+¨ìO J<Õk
ÅHõ∆}Ï#∞QÆ∞}O. 'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@
ÖË=Ù— J<ÕÅHõ∆}O `≥Å∞QÆ∞Ö’ P^Àëêxfl "åiã¨∞ÎOk.
WÖÏˆQ `≥Å∞QÆ∞Ö’ Hõ$=Ú‡, â◊#QÆ J<Õf~°∞QÍ „"åÜ«∞@O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. |∞∞, â◊
"≥Ú^Œ Öˇ#· PÜ«∂=~å‚Å∞ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ ÖË =x "åºHõ~}° O=Å¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
nxKÕ`« ÖËY#OÖ’, Ü«∞u„áê™êkãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ á⁄~°áê@∞¡ "≥∞Å¡QÍ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
„‰õ Ω =Ú‡, Ãã#QÆ J<Õ s uq ™ê^è Œ ∞ ÅHõ ∆ } Ï#∞QÆ ∞ }"≥ ∞ ÿ # ™ê^è Œ ∞ ~° ∂ áêÅ∞QÍ
xâ◊Û~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û.
WÖÏ LKåÛ~°}O, HÍ=º=º=Ç¨~°O "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜Ö’ aè#fl~°∂Ñ¨^Œ~°≈#OKÕ`«
U~°Ê_ç#ãÖ^ÕÇ¨xfl "åºHõ~°}O `˘Åyã¨∞ÎOk.
Wk Ñ¨Ò« [e ¿Ñ~˘¯#fl"åºHõ~}° „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅÖ’ 'JãÖ^ÕÇÏ¨ — J<Õ S^Œ=JOâ◊O.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 319
3. HÍ=ºÉèÏëê=QÆu
"åºHõ~°}O „Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°}O. Hõq„Ñ¨Ü«ÚHõÎ "≥∞ÿ#â◊ÉÏÌÅˆH "åºHõ~°}O ÅHõ∆}O
KÕã∞¨ OÎ k. z#flÜ∞« ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~}° Ñ‘iHî Öõ ’ 'ÃÑ‰õΩ¯ ÅHõ∆ º=ÚÅ∞ ™ê=^è•#=ÚQÍñ
|ijeOz ã¨ ∂ „`« „ QÆ O ^ä Œ = Ú „"åã≤ — #@∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl_» ∞ . „áœ_è » " åºHõ ~ ° Î
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅHÀã¨"Õ∞ ÅHõ∆}O U~°Ê~°K«@O „Ñ¨ã≤^Œú"Õ∞.
=º=Ç¨~°OÖ’ L#flÉÏè +¨ [#∞Å<Àà◊Ö¡ ’ ÃÑ‰õΩ¯ =∂~°∞ÊÅ‰õΩ Ö’#=Ù`«∂, „Hõ=∞OQÍ
„áêp#~°∂ÑÖHõO>ˇ qO`«QÍ =∂~°∞`«∞O@∞Ok. H˘xflãO¨ ^Œ~åƒùÅÖ’ =º=Ç¨~°Ofˆ~
=∂~°=K«∞Û. J@∞=O\˜ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ HÍ=ºÉèÏ+¨ aè#flOQÍ LO_»QÍ ^•xx
"åºHõ~°}O=Å¡ =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤LO@∞Ok.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ~å=Ú}˜‚, =™êÎ_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#suQÍ =º=Ç¨~°OÖ’ LO_»QÍ
~å=Úxx, =K« ∞ Û"åñ_» ∞ (ÖË ^ • ~åñQÆ Å ñ_» ∞ ) J<Õ f ~° ∞ QÍ HÍ"åºÅÖ’
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çLO\Ï~Ú.
HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü«ÚHõÎ "≥∞ÿ# PÑ¨^Œã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë "åºHõ~°}O
`«ÑÊ¨ xãï. "åºHõ~}° O `≥eÜ«∞‰õΩO_®, "åº=Ç¨iHõÉÏè +¨‰Ωõ aè#flOQÍ L#flHÍ=ºÉèÏ+¨#∞
„QÆÇ≤ÏOK«@O ™ê^èŒºO HÍ ^Œ<åfl `«Ñ¨C ÖË^Œ∞.
„áê=∂}˜Hõ "≥∞ÿ# PO„^èŒÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl K«Hõ¯QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ@O J<Õ
D„Ñ¨ Ü ≥ ∂ [#O Ñ¨ ` « O [e ¿Ñ~˘¯#fl"åºHõ ~ ° } „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [<åÅÖ’ 'PQÆ = ∞—
J<Õ=¸_»=JOâ◊OQÍ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.
4. HÍ=ºÉèÏëê~°Hõ∆}O
WÖÏ =º=Ç¨~°OÖ’ x`«ºÑïz`« "≥∞#ÿ â◊|ãÌ fi¨ ~°∂ÑÖÖ’<Õ HÍHõ J~°ã÷ fi¨ ~°∂ÑÖÖ’
‰õ Ä _® "åº=Ç¨  iHÍO„^è • xH˜ HÍ"åºO„^è • xH˜ Éè Ë ^ Œ O Hõ # |_» ∞ `« ∞ Ok.
`≥eã≤#~°∂ÑÖHõO>Ë "Õ~°∞QÍ L#fl „áêp#(HÍ=º) ~°∂áêxfl (kkÌ"ÕÜ«∞‰õΩO_®)
ã¨=Úz`«OQÍ „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ "åºHõ~°}"Õ∞ P^è•~°O.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ '„^À}∞O_»∞ – ^èŒ#∞ˆ~fi^Œ =∞yfl"Õâ◊√Å`À_» #i÷ñ QÆéz— Jx
Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÆO. <Õ\ =˜ º=Ç¨~åxfl J#∞ãïOz nxH˜ „^À}∞_»∞, Jyfl"âÕ √◊ _»∞ W^Œ~Ì ∂°
ã¨Ç¨ ^è•ºÜ«Ú Åx J~°O÷ J=Ù`«∞Ok. 'LÑ¨Ü∂≥ QÆO|∞#O ^•MÏº`«‰Ωõ O ^À_»=~°H‚ Oõ
|QÆ∞— J<ÕÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz Jyfl"Õâ◊√_»∞ „^À}∞_çH˜ QÆ∞~°∞=Ù J<ÕÜ«∞^ä•~°÷O
ÅaèOz „Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’x Bz`«ºO `≥eÜ«∞=K«∞Û.
WÖÏ „áêp#~°∂áêÅ#∞ K≥_»Q˘@ì‰õΩO_®, ~°H˜∆OK«@O "åºHõ~°}ÏxH˜ WO
H˘Hõ„Ñ¨Ü≥∂[#O.
Wk Ñ¨`«O[e ¿Ñ~˘¯#fl"åºHõ~°}„Ñ¨Ü≥∂[<åÅÖ’ '~°Hõ∆— J<Õ"≥Ú^Œ\ ˜JOâ◊OQÍ
Ö∫H˜HõãÖã¨¯ $`«OHõO>ˇ aè#flÅHõ∆}O`À L#fl "Õ^ŒãÖã¨¯ $`«ÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl
HÍáê_» @ O "åºHõ ~ ° } ÏxH˜ „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [#O J~Ú`Õ , `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’
HÍ=º„Ñ¨Ü«ÚHõÎÉèÏëêã¨fi~°∂Ñ¨ãÖ~°Hõ∆}O „Ñ¨Ü≥∂[#O J=Ù`«∞Ok. D~ÀAÖ’¡
"åº=Ç¨i‰õÉèÏ+¨ =º=Ç¨~åxH˜ =∂„`«"Õ∞ Ñïq∞`«O HÍ‰õΩO_® „"å`«Ö’#∂,
„QÆO^ä~Œ K° #« Ö’#∂ ^•^•Ñ¨Ù UÔHH· Oõ QÍ LÑ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_»∞`«∞O_»_O» KÕ`« HÍ"åºO„^èÉŒ Ïè +¨
„Ñ¨[Å‰õΩ ^Œ∂~°O J=Ù`«∞#flk. Ö∫H˜HõãÖã¨¯ $`«OHõO>ˇ "≥·kHõãÖã¨¯ $`«O aè#flO
J~Ú#@∞¡QÍ ã¨g∞Ñ¨Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’<Õ `≥Å∞QÆ∞ "åº=Ç¨iHõOHõO>Ë HÍ=ºÉèÏ+¨ aè#fl
"≥∞áÿ È`«∞O^Œx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. PHÍ=ºÉèÏëêã¨fi~∂° ÑÖ ~°HO∆˜ K«∞HÀ"åÅO>Ë "åºHõ~}° O=Å¡
=∂„`«"Õ∞ ™ê^èŒº =∞x K≥Ñ¨ÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
D~ÀAÅÖ’ ‰õ Ä _® J~° ∞ ^Œ ∞ QÍ #~Ú<å HÍ=ºO `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’
„"åÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩ<Õ"åiH˜ HÍ"åºO„^èŒÉèÏ+¨ `≥eã≤LO_®e. W`«~°„QÆO^ä•Å∞
"åº=Ç¨iHõÉèÏ+¨Ö’ „"åã¨∞Î<åfl, Ñ¨^ŒºHÍ=ºO =∂„`«O WÑ¨Ê\˜H© ^•^•Ñ¨ÙQÍ
„áê=∂}˜HÉõ Ïè +¨Ö’<Õ "≥Å∞=_»∞`«∞#flk.U "≥∞<ÿ å „áê=∂}˜ HÍO„^èÉŒ Ïè ëêã¨fi~°∂áêxfl
HÍáê_»∞HÀ=@O J`«º=ã¨~°O HÍ|\˜ì ^•xH˜ "åºHõ~°}O `«Ñ¨Êxãï.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ <≥<· å Hˆ =ÅO "≥k· HõãO¨ ã¨¯ $`«O =∂„`«"∞Õ HÍHõ HÍ=ºãÖã¨¯ $`«ÉÏè ëê
ã¨ fi ~° ∂ Ñ¨ O ‰õ Ä _® "åºHõ ~ ° } O=Å¡ < Õ „QÆ Ç ≤ Ï OK« = Åã≤ L Ok."åºHõ ~ ° } O
Ö∫H˜HõãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}Ïxfl K≥Ñ¨ÙÎ#flk Hõ^•.
5. Ñ¨^Œã¨fi~°∂Ñ¨„QÆÇ¨Ï}O
HÍ=ºOÖ’ ãÖ^Œ~Àƒùz`«OQÍ PÜ«∂Ñ¨^•Å∞ PÜ«∂qÉèí HÍÎº^ŒºO`åÅ∞QÍ
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å~Ú.Jxfl Ñ¨^•Å∞, Jxfl qÉèí‰õΩÎÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#~°∂Ñ¨ ÉèË^•Å`À
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»=Ù.HÍ=ºOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_ç#~°∂áêxfl|\˜ì W`«~°qÉèí‰õΩÎÅ∞,
W`«~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨=K«<åÅÖ’ ~°∂áêÅ#∞ TÇ≤ÏOK«_®xH˜ "åºHõ~} ° O LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞OÎ k.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 321
~å=Úxx Jx kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#Ñ¨^ŒO Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ HõxÑ≤¿ãÎ ^•xx |\˜ì

W`«~°qÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ ~å=ÚxKÕ`«, ~å=ÚxÜ«∞O^Œ∞ W`åºkQÍ PÑ¨^Œã¨fi~°∂ÑÖ
LO@∞O ^Œx „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ "åºHõ~°}O P^è•~°O J=Ù`«∞Ok. JÖÏˆQ HõO\˜x
J<Õ„Ñ¨Ü∂≥ QÍxfl|\˜ì HõO\˜q W`åºkQÍ W`«~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨=K«<åÅÖ’ PÑ¨^ãŒ fi¨ ~°∂áêxfl
TÇ≤ÏOK«_®xH˜ "åºHõ~°}"Õ∞ „Ñ¨=∂}O.
Wk Ñ¨Ò« [e ¿Ñ~˘¯#fl"åºHõ~} ° „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅÖ’ 'TÇ¨Ï— J<Õ~Ô O_»=JOâ◊OQÍ
„QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û.
6. ™ê^èŒ∞â◊|Ìq"ÕHõO
`≥Å∞QÆ∞‰õΩ "åºHõ~°}O ~°zOK«=Åã≤#J=ã¨~åxfl QÆ∞iOz K≥Ñ¨ÓÎ, zO`å=∞}˜
'ãÖ™ê¯~å~À÷ xÜ«∞=∞ó— J#flk. â◊|ãÌ O¨ ™ê¯~°O "åºHõ~}° ÏxH˜ =∞~˘Hõ „Ñ¨Ü∂≥ [#O.
"åºHõ~}° OKÕ`« ™ê^è∞Œ –J™ê^è∞Œ â◊|qÌ "ÕHOõ QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =º=Ç¨~°OÖ’ L#flÉÏè +¨Å‰õΩ
nxJ=ã¨~°O WOHÍ JkèHõO JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
‰õÄñ`«∞~°∞Å∞, ‰õÄñ`«∞à◊√¡, ‰õÄñ`«∞ix W`åºk~°∂áêÅ∞ „QÍ=∂ºÅ∞. KÕ`«∞~°∞,
HÀ`«∞ i`åº^Œ∞ Å™ê^èŒ∞=ÙÅ∞. LOz ™ê^èŒ∞Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ~°∂_è»O HÍ^Œ∞. W`åºkQÍ
z#flÜ«∞ã¨∂i Ö’Hõ=º=Ç¨~°OÖ’ L#flg, H˘xflÜ≥∞_»Å HÍ"åºÅÖ’H˜ ZH˜¯#g,
J~Ú#â◊ÉÏÌÅ#∞ ‰õÄ_® „áê=∂}˜H„õ Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞|\˜ì J™ê^è∞Œ =ÙÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» .
J#fl~À – "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜x q+¨Ü∞« OÖ’ „áœ_è"» åºHõ~Î° ‰õÄ_® P"≥∂^ŒO `≥Å∞Ñ¨Ö^Ë ∞Œ .
WÖÏ HÍ=º„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ J~Ú<å „QÆÇÏ≤ OK«_®xH˜ gÅ∞ ÖËHáõ È=@O, =º=Ç¨~°OÖ’
L<åfl ‰õÄ_® HÍ"åºÅÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ gÅ∞ÖËHõáÈ=_»=¸, ZHõ¯ _≥Hõ¯_»
ZÖÏQÀ ™ê^èŒ∞– J™ê^èŒ∞â◊|Ìq"ÕHõO ˆH=ÅO "åºHõ~°}OKÕ`«<Õ ã≤kúã¨∞ÎOk.
zO`å=∞}˜ K≥Ñ≤Ê# 'ãÖ™ê¯~å~À÷ xÜ«∞=∞ó— J<ÕÅHõ∆}O ÉèÏ+¨‰õΩ "åºHõ~°}O
J=ã¨~°O =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, "åºHõ~°}O„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk. J^Õ
â◊|Ìâ◊√kú. J™ê^èŒ∞=Ù Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ#∞ u~°ã¨¯iOz, ™ê^èŒ∞â◊ÉÏÌÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«_»O
"åºHõ~°}ÏxH˜ Ñ¨~°=∞„Ñ¨Ü≥∂[#O.
"åºHõ~}° âß„ãÖÎ `À ÑïK«Ü∞« O ÖËHáõ È=@O=Å¡<Õ „QÆO^äHŒ ~õ ÅÎ° ∞ `å=Ú ã¨fiÜ∞« OQÍ
„"åã≤#Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ#∞ ÑÖ_ç`«∞Å‰õΩ JO>Ë â◊|Ìâß„ã¨ÎO `≥eã≤#"åà◊¡‰õΩ K«∂Ñ≤
`«=∞„QÆO^ä•ÅÖ’ ÉèÏ+¨#∞ ãïKÕ~ÚOK«∞HÀ=@O QÆ=∞xã¨∞ÎO\ÏO. ã¨fiÜ«∞OQÍ
â◊|Ìâß„ã¨ÎO `≥eã≤LO>Ë DJ=ã¨~°O LO_»^Œ∞.
"åºHõ~°}âß„ã¨ÎO=Å¡ „QÍ=∞ºO JO>Ë ^À+¨„QÆã¨Î "≥∞ÿ#Ñ¨^ŒO U^À, P^À+Ö
Z@∞=O\˜^À `≥Å∞ã¨∞ÎOk. Ñ¨^ŒOÖ’x^À+Ö `≥eã≤#"å_»∞ PÑ¨^•xfl HÍ=ºOÖ’
„Ñ¨Ü≥∂yOK«_»∞. ‰õÄ`«∞ix, =#=Ú#∞Oz, KÕ`«∞~°∞, W`åºkÑ¨^•Å∞ ^Œ∞ëêì Åx
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ ™ê^èŒº "≥∞ÿ#O`«=é‰õΩ J@∞=O\˜Ñ¨^•Å#∞ `«#„QÆO^äŒOÖ’
„Ñ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O_® LO_»\ÏxˆH „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ_∞» QÆ^•. ^Œ∞+¨Ñì ^¨ „Œ Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« ‰õΩO_®
LO_»_»O XHõ„Ñ¨Ü≥∂[#O.
.L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õq^èŒOQÍ
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# LHÍ~åxH˜ ãÖkè x`«ºO J<Õq+¨Ü«∂xfl "åºHõ~°}O ^•fi~å „QÆÇ≤Ï¿ãÎ
L`«Î fiOÃÑ·# Ü«∞_®QÆ=∞O KÕÜ«∞@O LO_»^Œ∞. ÃÑ^ŒÌÅ∞ ‰õÄ_® XH˘¯Hõ¯™êi '"å_»∞
Ü«∞Ñ¨Ù_»∞— W`åºkQÍ L`«Î fiO g∞^Œ Ü«∞_®QÆ=∞O KÕã∞¨ <Î åfl~∞° . WÖÏˆQ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHÍÅ∞
U"À Hõà◊Å∞ U"À â◊|Ìâß„ã¨ÎO^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅg∞^Œ
Ü«∞_®QÆ=∞O KÕÜ«∞~°∞. ÅHõ∆}|^Œú "≥∞ÿ#ÉèÏ+¨ "å_® Å<ÕL^ÕÌâ◊ºO`À<Õ Ü«∞_®QÆ=∞O
„Ñ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞. HÍx Jk L`«Î fiO ÃÑ·#, „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅÃÑ·# KÕÜ«∞@O
Q“~°=ÉèíO[HõO J=Ù`«∞Ok.
^Œ∞+ì̈Ñ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂QÆOKÕ`« HõqH˜ „áê=∂}˜Hõ`«fiO LO_»^Œ∞. „QÍ=∞ºÑ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂HõÎQÍ
ÑÖ_ç`«∞Å JQ“~°=O á⁄O^Œ=Åã≤=ã¨∞ÎOk. ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨ÅÜ«∞u„áêã¨"≥∞ÿ„u
ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO HÍ=@OKÕ`« 'J™êº J`«ºO`«^À+¨`åfi ^Œ∞Ì+¨¯q ã¨û Ç≤Ï Hõ^äŒº`Õ—
JO\Ï_»∞ J^è~Œ fi° }∞_»∞. 'Jk ™ê^è∞Œ Hõq „Ñ¨Ü∂≥ QÍ~°∂_èO» |∞ HÍ ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k—
Jx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ z#flÜ∞« ã¨∂i K≥ÑÊ¨ QÍ „áœ_è"» åºHõ~Î° '„áê=∂}˜H„õ Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞ÅO^Œ∞..
W`åºkQÍ ã¨∂„`«OÖ’<Õ K≥ÑÊ¨ @O QÆ=∞x™êÎO. ÅHõ}∆ Ñï*Ï˝#OKÕ`,« "åºHõ~}° O=Å¡
WÖÏO\˜ JQ“~°"åxH˜ ^Œ∂~°O QÍ=@O WOH˘Hõ„Ñ¨Ü≥∂[#O.
N=∞„^•=∂Ü«∞}OÖ’ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_ç=∂@f~°∞#∞QÆ∂iÛ N~å=Ú_»∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ
#∂#O "åºHõ~°}O Hõ$`«ûfl =∞<Õ# |Ç¨ï^è• „â◊√`«"£∞
|Ç¨ï"åºÇ¨Ï~° `å<Õ# # HÕz ^ŒÑ¨ÉèÏ+≤`«"£∞.
JO\Ï_»∞. KåÖÏ =∂\Ï_®_»∞, HÍx JO^Œ∞Ö’ JÑ¨â◊|ÌO ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì
Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ "åºHõ~°}Ïxfl K«Hõ¯QÍ <ÕiÛLO\Ï _»x N~å=∞K«O„^Œ∞_ç„Ñ¨â◊Oã¨.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 323
JÑ¨ â ◊ | Ì O ÖË ‰ õ Ω O_® =∂\Ï_» @ O =Å¡ < Õ Ç¨ Ï #∞=∞O`« ∞ _ç H ˜ Dq^è Œ O QÍ

N~å=Ú_ç„Ñ¨âO◊ ã¨ ÅaèOzOk. Wk HÍ~°º™ê^èHŒ Oõ HÍ=@O ‰õÄ_® QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
|Ç¨ï^è• "åºÇ¨Ï~°`å J#@OKÕ`« Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï_»\ÏxH˜ ^Œy#^è≥·~°ºO
â◊|Ì*Ï˝#O=Å¡<Õ =ã¨∞ÎOk Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. ÖËHõáÈ`Õ =∞ø#"≥∞ Éèí∂+¨}=Ú
=¸_è»=∂#=ÙÅ‰õΩ. Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï_ç`Õ≥ ZHõ¯_» J*Ï˝#O |Ü«∞@Ñ¨_»∞`«∞O^À
Jx =∂\Ï_»"Õ∞ `«yæáÈ`«∞Ok. "åºHõ~°}ÏxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ã¨Ê+¨ìO
KÕâß_»#fl=∂@
™ê^èŒ∞â◊|Ì*Ï˝#O=Å¡ x~°∞Ì+¨ì "≥∞ÿ#Ñ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂QÆO KÕÜ«∞@O^•fi~å, „QÆO^äŒHõ~°Î
„áê=∂}˜‰õΩ _≥· Q“~°"åxH˜ áê„`«∞ _»=Ù`å_»∞. nx=Å# J™ê^èŒ∞â◊|Ì„Ñ¨Ü≥∂QÆO
KÕÕã≤ J==∂#OáêÅ∞ QÍ‰õΩO_»@O, ÑÖ_ç`«ã¨ÉèíÅÖ’ Q“~°qOÑ¨|_»@O "≥Ú^Œ
Öˇ·#„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ "åºHõ~°}O=Å# ã≤kúã¨∞Î<åfl~Ú.
Hõ$`«∞ÎÅ∞, `«kú`åÅ∞ "å\˜J~å÷Å∞, JÖÏˆQ qÉèí‰õΩÎÅ∞, "å\˜J~å÷Å∞, „Ñ¨Hõ$u
„Ñ¨`«ºÜ«∞ qÉèÏQÆO "≥Ú^Œ Öˇ·#ÉèÏëêq+¨Ü«∂Å∞ ˆH=ÅO"åºHõ~°}O=Å¡<Õ `≥Å∞™êÎ
Ü«∞#@OÖ’ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ÖË^Œ∞.
WÖÏ "åºHõ~°}O ÉèÏ+¨Ü≥ÚHõ¯ H©ÅHõã¨fi~°∂áêxfl Pq+¨¯iã¨∂Î, J^èÕº`«#∞
ãÖ™ê¯~°=O`«∞_çxQÍ KÕã∂¨ Î ÉèÏ+¨g∞^Œ JkèHÍ~åxfl, `«#∂‡ÖÏ# Q“~°"åxfl, QÆeyã¨∂Î
q∞H˜¯e „Ñ¨Ü≥∂[#=O`«=∞~ÚL~k.
2. „Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°}O "åºHõ~°}"£∞ – x~°∂Ñ≤OK«O_ç.
"åºHõ~°}O „Ñ¨Ü≥∂QÍ<Õfl P„â◊~ÚOKÕ LO@∞Ok. JO>Ë Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍxH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ "åºHõ~°}O K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞Ok Jx J~°÷O.
ÅHõ∆ ºO ÖË‰Ωõ O_® ÅHõ}∆ O Uk J~Ú<å Ñ¨Ù@@ì O JãÖÉè=í O. 'P=Ù— J<Õ[O`«∞=Ù
XHõ\ ˜ L#flÑ¨Ù_»∞ '<åÅ∞QÆ∞ HÍà◊√¡ HõeyLO_»_»O— "≥Ú^ŒÅ∞QÍ ^•xÅHõ∆}O
U~°Ê~°K«\ÏxH˜ gÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Jã¨Å∞ P"Õ ÖËHõáÈ`Õ 'DÅHõ∆}ÏÅ∞ HõeyOk
P=Ù— Jx K≥Ñ¨Ê_»O ZÖÏ ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok?
JÖÏˆQ ÉèÏ+¨‰õΩ ‰õÄ_® ÅHõ∆ ºO ÖËx^Õ ÅHõ∆}O U~°Ê_ÕgÅ∞ ÖË^Œ∞. PÅHõ∆ ºO
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆO. ~å=Ú_»∞{J`«_»∞´~å=Ú_»`«_»∞. J<Õq^èŒOQÍ ãÖkè [~°QÆ@O
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ L#flk. HÍ|>Ëì 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<ÕÅHõ∆}O Ñ¨Ù\˜ìOk. =zÛ~ÚK≥Û#∞ J<Õq^èŒOQÍ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ ãÖkè ÖË^Œ∞.
HÍ|>Ëì 'HÍÎ fi~O÷° Éˇ#· ~Ú`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ — J<ÕÅHõ}∆ O U~°Ê_çOk. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ
XHõKÀ@ ãÖkè J=Ù`«∞O ^Œh, "Õ~˘HõKÀ@ ãÖkè ÖË ^Œh, K≥Ñ¨Ê_»O ZÖÏ? K≥¿ÑÎ
ã‘fiHõiOK«_»O ZÖÏ?
„Ñ¨Ü≥∂QÆ=¸ÅHõ`«fiO :
ÉÏÅ"åºHõ~°}O Ñ‘iîHõÖ’ z#flÜ«∞ã¨∂i ã¨fiÜ«∞OQÍ 'ÃÑ‰õΩ¯ ÅHõ∆ º=ÚÅ∞
™ê=^è • #=ÚQÍ Ñ¨ i jeOz, ~° K « < å„Ñ¨ } ÏoHõ x~° ‚ ~ ÚOK« ∞ H˘x—, `å
<˘HõÅHõ}∆ „QÆO^ä•xfl ~°zOz#@∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . nxx|\˜ì ÅHõ}∆ ÏxH˜ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÆ"∞Õ
=¸ÅOQÍ ã¨∂i ã¨Ê+Öì KÕã#≤ @¡~ÚOk. 'XHÍ<˘HõKÀ ##∞@KÕ „Ñ¨Ü∂≥ QÆ"~·≥ à° º◊ O|∞
ã¨∂zOÑ¨|_çÜ≥∞— . "≥Ú^Œ Öˇ·#q=~°} e@∞=O\˜"Õ.
â◊|Ì~°`åflHõ~°O xi‡OK«_®xH˜ ãÖáêkOz#Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’x qâıëêÅ∞
x~°∂Ñ≤OK«_®xˆH „ueOQÆÅHõ∆}âı+Ö ~°zã¨∞Î#fl@∞¡ „áœ_è»"åºHõ~°Î ã¨Ê+¨ìO KÕâß^Œ∞.
HÍ|\˜ì Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ∞ UÜÕ∞ f~°∞QÍ L<åflÜ≥∂ K«∂ã≤ Jq
Pf~°∞QÍ<Õ LO\ÏÜ«∞x "åºHõ~}° O ¿Ñ~˘¯O@∞Ok. HÍ|\˜ì „Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ ÖËx^•xH˜
ÅHõ∆}O U~°Ê_»_»"Õ∞ LO_»^Œ∞.
„Ñ¨Ü≥∂QÆ„Ñ¨^Œ~°≈#O :
H˘O^Œ ~ ° ∞ ÖÏHõ ∆ } ˜ ‰ õ Ω Å∞ `å=Ú KÕ ã ≤ # ÅHõ ∆ } ÏxH˜ L^•Ç¨ Ï ~° } Å∞QÍ
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ<Õ K«∂Ñ≤OKå~°∞.JÑ¨ÊHõq `å#∞ K≥Ñ≤Ê#Ü«∞u„áê™ê^Œ∞Å‰õΩ
PÜ«∂Hõ=ÙÅ„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ J<ÕHõO L^•Ç¨ÏiOK«_»O „Ñ¨ã≤^Œú"Õ∞. ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ‘Ê,
K≥Ñ¨ÊHÍ, z#flÜ«∞ã¨∂i ‰õÄ_® `«#ÅHõ∆}ÏÅ‰õΩ ÃÑ‰õΩ¯ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞
L^•Ç¨ÏiOKå_»∞.
=ºuˆ~Hõ=∞^èŒº=∞=Ú=~°‚HÍxH˜ Ö’ÑÖ ~å=_®xH˜ L^•Ç¨ÏiOz# '#=∞‡ H˜@—
J<Õk L`«Î~°Ç¨Ïi=Oâ◊OÖ’ (™È=∞#)„Ñ¨Ü≥∂QÆO. ãÖ|O^è•~°÷OÖ’ ‰õΩ–qÉèíH˜Î
HÍ=_®xH˜ L^•Ç¨ Ï iOz# '<å‰õ Ω O ^Œ = Ú‡_» ∞ g∞‰õ Ω <≥ K ≥ Û e— J<Õ k
(áÈ`«#)ÉèÏQÆ=`«OÖ’k. ã¨÷ÖÏO`«~°OÖ’ 'P|∞∞+‘â◊fi~°∞O_»∞ =K≥Û<å Ñ¶ëOK«∞ñ
QÍ~°º=ÚÖò— J<Õk ~å=∂Éèí∞º^ŒÜ«∞OÖ’k. WÖÏ ÃÑ‰õΩ¯KÀ@¡ L^•Ç¨Ï~°}Å∞
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖˇ HÍ=_»O QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
„áœ_è»"åºHõ~°Î Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ JxflKÀ\Ï¡ K«∂Ñ¨_»O „Ñ¨ã≤^Œú"Õ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 325
WÖÏ ÅHõ}∆ ÏxH˜ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞QÍ W=fi_£ ÅHõ}∆ O „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ
##∞ãïOz LO_»_®hfl, JO^Œ∞=Å¡ „Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°}O HÍ=_®hfl ã¨∂zã¨∞ÎOk.
„Ñ¨Ü≥∂QÆ„áê=∂}º=~°‚#O:
[=fix{PÅ∞´[=~åÅ∞. WHõ¯_» [=fixâ◊ÉÏÌxH˜ [= P^Õâ◊O J=Ù`«∞O ^Œx
K≥Ñ≤Ê# z#flÜ«∞ã¨∂i 'UHÍO`«=Ú#O^Œ∞ #∞#fl[=~åO„_» #x Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú—
Jx q=iOKå_»∞.
[=fix â◊ÉÏÌxH˜ [= J<Õk P^Õâ◊O J=Ù`«∞O ^Œx `å#∞ KÕã≤#ÅHõ∆}ÏxH˜
[=~åO„_» J<Õ (ÃÑ^Œ#Ì =∞#∞K«i„`«) „Ñ¨Ü∂≥ QÆO „Ñ¨=∂}O Jx ã¨∂i K≥ÑÙ¨ <Î åfl_∞» .
Wk ÅHõ∆}O K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆO =¸ÖO Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ≤Ê#
W@∞=O\˜ã¨÷ÖÏÅ∞ "åºHõ~°}O „Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°}O Jx x~°∂Ñ≤™êÎ~Ú.
qâı + ¨ O QÍ Hõ x ÊOKÕ „Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÍÅ#∞ x~° ∂ Ñ≤ O K« _ ®xˆ H „"åÜ« ∞ |_ç #
„áœ_è»"åºHõ~°}OÖ’ W@∞=O\˜ã≤÷u ™ê^è•~°}"Õ∞.
aè#flÅHõ}∆ u~°™ê¯~°O:
ã¨∂i XHõKÀ@ 'J#∞‰õ$ux x_»∞^Œ‰õΩO QÆ∞é∞K« Ü«∞QÆ∞ #x Ü≥ÚHõO_»∞ =eÔH
#k x~åHõ~°O|∞— Jx K≥áêÊ_»∞. JÖÏ ÑëH˜#JÑ¨ÊHõq J@∞=O\˜„Ñ¨Ü≥∂QÍxfl
KÕã≤ K«∂áê_»∞.JO>Ë Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ WHõ¯_» n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å=_»O ÖË^Œ∞
HÍ|\˜ì JÖÏ =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ≤Ê#JÑ¨ÊHõqÅHõ∆}O JOwHõiOÑ¨~åx ^Œx J~°÷O.
„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ‰õΩ q~°∞^ŒúOQÍ LO>Ë ÅHõ∆}"Õ∞ u~°ã¨¯iOKåe Jh, HÍQÍ ÅHõ∆}O
„Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°} "≥∞ÿ LO_® Åh, ÅHõ∆}Hõˆ~Î ã¨Ê+¨ìO KÕâß_»∞. 'W\˜ì „Ñ¨Ü≥∂QÆ=ÚÅKÕ`«
J#º™êºó Hõfiz ^Œƒ"ù Õ KåÛ<åº J#∞â◊|âÌ ßã¨#∞Åã¨∂„`«=Ú ™ê~°H÷ õ =∞QÆ∞K«∞#flk— J<Õ
„áœ_è»"åºHõ~°Î q=~°}O nxx WOHÍ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk.
„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=~°#‚ O:
„Ñ¨Ü≥∂QÆ™ê=∂<åºxfl J#∞ãïOz ÅHõ∆}O KÕã≤<å PÅHõ∆}ÏxH˜ aè#flOQÍ
L#fl „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ =i‚OK«_»O "åºHõ~°}OÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. #=∞
â◊≈|ÌOÖ’ =∂„`«"Õ∞ F`åfixfl K≥Ñ≤Ê#ã¨∂i'DHÍ~°º=Ú ÖÏuKÀ ã¨Ç≤Ï`«=Ú
HÍ#O|_ç Ü ≥ ∞ _ç — Jx q=iOz 'QÆ ` å#∞QÆ u HÀ Ö’HÀ Ü« ∞ \OK« ∞ —
J<ÕHõàÏÑ¨Ó~À‚^ŒÜ«∞„Ñ¨Ü≥∂QÍxfl K«∂áê_»∞. 'ÔHO^èŒ∂o, ÔHO[_» ÅxÜ«Ú
„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç—, 'WK«@ =∞é˜Ü«ÚO „|Ü≥∂QÆ"≥·z„`«ºO|∞ QÆÅ
^Œk „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å <≥é∞OQÆ∞#k,— "≥Ú. J<ÕHõã¨÷ÖÏÅ∞ W@∞=O\˜q.
'H˘xflÜ≥∞_»Å „^Œ∞`«O|∞g∞^Œ #HÍ~°O|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— „ã‘Îã¨=∞Ñ¶¨∞\˜`«O|
Ü≥ÚHÍ<˘HõO_»∞ |Ç¨ï„gÇ≤Ï K«∂Ñ¨>ˇì_»∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ ÅHõ∆}OÖ’
'HÍ#O|_çÜ≥∞_ç—"≥Ú. â◊ÉÏÌÅ∞ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ =i‚ã¨∞Î<åfl~Ú.
W@∞=O\˜ÅHõ∆}ÏÅ∞ „áœ_è»"åºHõ~°}OÖ’ JkèHõO.
„Ñ¨Ü≥∂QÆ„áêâ◊ã¨Îº„Ñ¨Hõ@#O :
'P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å ^Œ$+Öì |∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞— Jx ã¨∂i =∞Ç¨Hõ=ÙÅ„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’
ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^Œú "≥∞ÿ L<åfl, Jq JÖÏˆQ „QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#"Õ Jx ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
W@∞=O\ ˜ ÅHõ ∆ } ÏÅ∞ (ÅHõ ∆ } OHõ O >Ë ) „Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÍÅ|bÜ« ∞ `« # ∞
x~°∂Ñ≤™êÎ~Ú."åºHõ~°}O U^À XHõ=∂~°æOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ P„â◊~ÚOKåe Jx
ã¨∂zã¨∞OÎ k.
„Ñ¨Ü≥∂QÆÅHõ∆}O:
ÉèÏëêã¨fi~°∂ÑÖ `≥eÜ«∞_»OÖ’ ÅHõ} ∆ OHõO>Ë ÅH∆ÍºÅÖ’<Õ ÖÏÑ¶∞¨ =O L#flÑÙ¨ _»∞
PÜ« ∂ "å\˜ x xáê`« Å ∞QÍ ¿Ñ~˘¯#_» = ¸, „Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÍÅ#∞|\˜ ì ÅHõ ∆ } O
`≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_»=¸ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}OÖ’#∂ L#flk. 'Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«,
JO^Œ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#ÅHõ∆}ÏÅ∞
W@∞=O\˜q. WÖÏˆQ `«kú`åÅ∞, Hõ$`«∞ÎÅ∞ "≥Ú.
J<ÕH"õ åºHõ~}° À`«ÊuÎ:
ÅHõ∆}O „Ñ¨Ü≥∂QÆâ◊~°}O HÍ=_»OKÕ`«<Õ UÉèÏ+¨ Hõ~Ú<å "åºHõ~°}„QÆO^ä•Å∞
J<ÕHõO U~°Ê_»∞`«∞O\Ï~Ú. Ñ¨Ó~°fiÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ K≥Ñ¨ÊHõ q_çz#^•xh, `«~°∞"åu,
`«~°∞"åu Hõ=ÙÅ„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ HõxÑ≤OKÕqâıëêÅ#∞ ÅHõ∆}|^ŒúO KÕÜ«∞\ÏxH˜
"åºHõ~}° ÏÅ∞ „"åã¨∞OÎ _»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.ÉÏÅ"åºHõ~}° ÏxH˜ Ñ≤^ÑŒ ¨ „áœ_è"» åºHõ~}° O
U~°Ê_»_»O Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ‰õΩ ÅHõ∆}O KÕÜ«∞_®xˆH Hõ^•.
ÅHõ∆}O „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ <å„â◊~ÚOz, ^•x Hõ#∞QÆ∞}OQÍ<Õ K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞Ok.HÍx
Hõ=ÙÅ∞ ã¨fi`«O„`«∞ Öˇ· „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»=¸ L#flk. JO^Œ∞=Å¡<Õ ##flÜ«∞
‰õΩ#fl„áê=∂}ºO P^èŒ∞xHõHõ=ÙÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"åiq+¨Ü«∞OÖ’ LO_»^Œ∞ Hõ^•.
'=#=Ú#∞Oz, ^èŒ#=Ú#∞Oz Ü«∞x Ü«ÚOzâ◊ÉÏÌ#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú`À H˘O^Œé∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞. HÍx Ü«∞k ™ê^èŒ∞Hõq „Ñ¨Ü≥∂QÍ~°∂_è»O|∞ HÍ— ^Œx ã¨∂i
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 327
u~°ã¨¯iOKå_»∞. WÖÏˆQ „áœ_è»"åºHõ~°Î ‰õÄ_® 'XHÍ<˘HõÜ«∂^èŒ∞xHõ„QÆO^äŒ=Ú#O^Œ∞

J#fl~À, U#∞OQÆ ∞ ~À Jx „Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÆ = ÚÅ∞ HÍ#O|_» ∞ K« ∞ #flq."åxH˜
„ÉÏ=∂}˜H„õ Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞Å∞ HÍ#O|_»=Ù— Jx u=∞‡Hõq „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞ x~°ãO≤ Kå_»∞.
"åºHõ~}° O (™ê^è∞Œ Hõq)„Ñ¨Ü∂≥ QÆâ~◊ }° "≥∞ÿ LO_»_O» J#flk ~Ú`«~É° Ïè +¨Å‰õΩÖÏQÍ
PO„^èŒÉèÏ+¨‰õΩ‰õÄ_® K≥Å¡_»O ÃÑ‰õΩ¯ P^è•~åÅ`À QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
3. `≥Å∞QÆ∞#‰õΩ "åºHõ~°}nÑ¨=Ú z#flk Ñ¨~å=∞i≈OK«O_ç.
z#fl ^≥·#nÑÖ=Å¡ HÍOu ã¨#flOQÍ<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.JO`å „Ñ¨`«ºHõ∆O HÍ^Œ∞.
H˘O`«Jã¨Öˇ `≥eÜ«∞‰õΩO_»QÍ, H˘O`« Jã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∂Î LO_»QÍ, =∞i H˘O`«
H˘O`«=∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl „Ñ¨`«ºHõ∆O K≥¿ãnÑÖ "åºHõ~°}O.
`≥ Å ∞QÆ ∞ ‰õ Ω J\˜ ì "åºHõ ~ ° } nÑ¨ O z#flk. JO>Ë `≥ Å ∞QÆ ∞ "åºHõ ~ ° } OKÕ ` «
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏëêã¨fi~°∂ÑÖ JO`å `≥eÜ«∞^Œ∞. JO>Ë `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨#∞ ã¨=∞„QÆOQÍ
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° O x~°∂Ñ≤OK«@O ÖË^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« `≥Å∞QÆ∞‰õΩ "åºHõ~}° nÑÖ z#flk
JO>Ë `≥Å∞QÆ"åºHõ~°}O Jã¨=∞„QÆO Jh, ÅHõ∆}|^ŒúO HÍx `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ WOHÍ
JkèHõOQÍ L#fl ^Œh Jaè„áêÜ«∞O.
HÍ~°}ÏÅ∞:
ÉÏÅ"åºHõ~°}ÏxH˜ QÆey#„áêâ◊ã¨ÎºO=Å¡ HÍ=K«∞Û#∞, `≥Å∞QÆ∞‰õΩ "åºHõ~°}O
JO>Ë ÉÏÅ"åºHõ~°}O XHõ¯>Ë J<Õ Jaè„áêÜ«∞O U~°Ê_çOk. (J^Õ ÃÑ·TÇ¨Ï‰õΩ
HÍ~°}O) H˘O^Œé∞ „áœ_è»"åºHõ~°}Ïxfl ‰õÄ_» HõeÑ≤<å, „áê=ÚYºO =∂„`«O
ÉÏÅ"åºHõ~°}ÏxˆH.
ÉÏÅ"åºHõ ~ ° } t+¨ ì Å Hõ ∆ } O JO`å „áœ_è » " åºHõ ~ ° } OÖ’ ÖË ^ Œ ∞ . Jk
^•x~°K«<åÅHõ∆ ºO ‰õÄ_® HÍ^Œ∞.
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ã¨=∞„QÆO HÍ ^Œx `«`«¯ˆ~Î ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ_»∞. WOHÍ
`≥Å∞QÆ∞ÅHõ∆}"Õ∞ "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ã¨=∞„QÆO HÍ^Œ#_®xH˜ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_» H˘xfl
z#flÜ«∞ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ K≥áêÊ_»∞.
JÅÉèíº"åºHõ~°}ÏÅ∞ : ÉÏÅ"åºHõ~°}Ñ¨ÓiîHõÖ’ ã¨∂i `≥Å∞QÆ∞‰õΩ "åºHõ~°}ÏÅ∞
KåÅ L<åfl JO^Œ∞Ö’ H˘xflO\˜H˜ ¿Ñ~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ q#|_»∞`«∞<åfl Ü«∞x
¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.`≥ÅQÆ∞"åºHõ~°}ÏÅ∞ H˘xfl ^˘~°Hõ@O ÖË^Œ∞. ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_» qxÑ≤OÑ¨x
„QÆO^ä•Å∞ LO_çLO_»=K«∞Û. U "≥∞<ÿ å, ^˘~°Hxõ „QÆO^ä•Å=Å¡ `≥eÜ«∞QÆey#k Uq∞
LO@∞Ok?
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞ÅHõ∆}O: JHõ¯_Õ ã¨∂i ÅÉèíº =∞=Ù`«∞#fl„QÆO^ä•ÅÖ’ ã¨~Ú`«O
ãÖã¨¯ $`« ÅHõ∆}"Õ∞ JkèHõOQÍ K≥Ñ¨Ê|_çOk HÍx PzÛùHÍÅ‰õΩ JO`«QÍ ÅHõ∆}O
KÕÜ«∞|_»ÖË ^Œ<åfl_»∞.
WÖÏ ÉÏÅ"åºHõ~} ° ÏxH˜ Ñ¨Ó~°fiO L#fl`Å≥ ∞QÆ∞"åºHõ~}
° ÏÅ∞ Jhfl PO„^èÉŒ Ïè +¨Ö’
UHõ^Õâ◊O S#ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÅHõ∆}O K≥Ñ¨Ê\ÏxˆH „áê^è•#ºO WKåÛ~Ú. HÍ|\˜ì
Jq Jã¨=∞„QÍÅ∞ Jx ã¨∂i ã¨Ê+¨ìO KÕã≤#>Ë¡ Hõ^•.
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ã¨=∞„QÆ=∂? ã¨∂„`åO„^èŒO Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ XHõ"åºHõ~°}O
„"åã≤ ÉÏÅ∞~°ÔH· JO^ŒeH˘xflã¨∂„`åÅ#∞ `≥xyOz ÉÏÅ"åºHõ~°}O „"åã≤#@∞¡
ã¨∞i JHõ¯_Õ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. WÖÏ ã¨∂i `å#∞ QÆ∞iÎOz#ÅHõ∆}Ï<Õfl Ñ¨ÓiÎQÍ
ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. 'ˆ~Ñ¶Ö|∞Å∞ ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞ `«‰õΩ¯OQÆÅqâı+Ö|∞
ÖÏ~°º=º=Ç¨~°O|∞Åñ ^≥eÜ«Ú@ „âıÜ∞« O|∞— Jx ÉÏÅ"åºHõ~}° O z=~° K≥áêÊ_»∞.
q∞ye#ÅHõ∆}Ïxfl ã¨∂„`åO„^èŒ"åºHõ~°}O#∞Oz `≥Å∞‰õΩH˘ =∞‡<åfl_»∞. WÖÏ
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ã¨=∞„QÆO HÍ ^Œx `«`«¯ˆ~Î ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ≤Ê# @¡~ÚOk.
ã¨∂„`åO„^è•^Œ∞Å∞: ã¨∂„`åO„^è"Œ åºHõ~}° OÖ’ ‰õÄ_» 'âßã¨# q∞^ŒO k„HõÊ^Œ~≈° Hõ"∞£ —
Jx Jk k„Hõ Ê ^Œ ~ ° ≈ Hõ O QÍ =∂„`« " Õ ∞ K≥ Ñ ≤ Ê #@∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl_» ∞ .`« ~ ° ∞ "åu
^≥·#ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’#∂ WÖÏˆQ 'k„HõÊ^Œ~°≈Hõ=ÚQÆñ ^≥eÃÑ^Œ xO^Œ∞ ÅHõ∆}=Ú—
J<Õ K≥ÑÊ≤ Ñ¨Ó~°fiH=õ ÙÅH∆ÍºÅ#∂, ÖÏuÅH∆Í‡Å#∂ K«∂ã≤ q∞ye#ÅHõ}∆ O `≥Å∞ã¨∞HÀ
=∞<åfl_∞» .W`«~"° åºHõ~}° ÏÅ`Àáê@∞ ÅHõ∆ º„QÆO^ä•Å#∞ QÆ∂_» K«∂ã≤ ÉÏÅ"åºHõ~}° OÖ’
K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® q_çzÃÑ\˜#ì ÅHõ}∆ O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.ã¨∂„`åO„^èOŒ ‰õÄ_® z#flÜ∞« ã¨∂i
„"åã≤#k "≥Ú`«ÎO =∞#‰õΩ ^˘~°Hõ@O ÖË^Œ∞.
„ueOQÆÅHõ}∆ âı+O¨ : Ñ¨~Ú ã¨∂iã¨∂K«##∞ J#∞ãïOKÕ HÍ=K«∞Û,|Ç¨ï[#Ñë¡
"å~°∞ W`«~°"åºHõ~°}ÏÅ#∂, Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∂ ‰õÄiÛ '„ueOQÆÅHõ∆}âı+¨=Ú—
J<Õ¿Ñ~°∞`À XHõ"åºHõ~°}Ïxfl ~°zOKå~°∞. `«#~¸„QÆO^äŒOÖ’ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}O
ã¨=∞„QÆO S#@∞¡ „áœ_è»"åºHõ~°Î `«ÅKå~À ÖË^À ã¨Ê+¨ìO QÍ^Œ∞.
ã¨=∞„QÆ`« ãÖÉè=í =∂? UÉèÏ+¨ HÔ <· å XHõ"åºHõ~}° O ã¨=∞„QÆO HÍ=@O ãÖÉè=í O
‰õÄ_® HÍ^Œ∞. áê}˜hÜ«∞O J™ê^è∞Œ =Ù Å#flâÉ◊ ÏÌÅ∞ H˘xfl ~Ú`«~ã° O¨ ã¨¯ $`«"åºHõ~}° ÏÅ∞
„Ñ¨™êÎqOKå~Ú. JO^Œ∞Ö’#∂ [#=º=Ç¨~°OÖ’ L#flÉÏè +¨‰Ωõ "åºHõ~}° O ã¨=∞„QÆO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 329
HÍ=@O WOHÍ J™ê^èºŒ O J<Õ K≥áêÊe.ZO`«ÖHõ}∆ O L<åfl, =º=Ç¨~°OÖ’ =∂~°∞Ê#∞

á⁄Ok#â◊|ÌO "≥O@<Õ „Ñ¨=∂}©HõiOÑ¨|_»@O ‰õÄ_® Hõ+¨ì"Õ∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ##flÜ«∞ „Ñ¨Ü≥∂yOz#^Œ∞ `«Ñ¨Ê "Õ ~˘HõÑ¨^•<Õfl „QÆÇ≤ÏOÑ¨ ~å ^Œx
Hõq~åHõ∆ã¨∞_»∞ xÜ«∞q∞OKå_»∞. DJaè„áêÜ«∂xfl `«~°∞"å`« =∂i<å Hõq„`«Ü«∞O
"≥Ú^Œ Öˇ#· H˘O^Œig∞^Œ L#fl„áê=∂}º|∞kú 15â◊`åaÌ, P`«~∞° "åuHÍÅÑ¨ÙHõ=ÙÅg∞^Œ
^Œ$_è»OQÍ U~°Ê_» ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ÉÏÅ"åºHõ~°ÎÖÏQÍ<Õ „áœ_è»"åºHõ~°Î ‰õÄ_®
J#º^ÕâßºÅ#∞ „Ñ¨™êÎqOK«ÖË^Œ∞.
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ™êkèOK«xâ◊|ÌO J™ê^èŒ∞"Õ J<ÕqâßfiãÖ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ
XHõHÍ~°}O. ÉÏÅ"åºHõ~}° Og∞^Œ L#fl„áê=∂}º|∞kú „áœ_è"» åºHõ~}° O g∞^Œ ‰õÄ_®
ÖË ^Œ#@O `«ÑC¨ QÍ^Œ∞. W`«~° PO„^è"Œ åºHõ~}° ÏÅÖ’ K≥ÑÊ¨ |_ç#ÅHõ}∆ ÏxH˜ QÆ∞iÎO¿Ñ
ÅaèOK«@O ÖË^Œ∞.
ÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ^Œ$+≤ì ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÜ≥∞_»<Õ „Ñ¨=ÚMOQÍ „Ñ¨=iÎOK«@OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«Éèí=, „áêHõ$`«Éèí"åÅ#∞ QÆ∞iÎOK«@OÖ’ HÍh, "å\˜H˜ ÅHõ∆}O
x~°∂Ñ≤OK«@OÖ’ HÍh`«QÆ∞q^èŒOQÍ „Ñ¨ãïOÑ¨ÖË^Œ∞. WÖÏˆQ Hõ$`«∞ÎÅ∞, `«kú`åÅ∞,
"å\˜ J ~å÷ Å ∞, J#º^Õ â ßºÅ∞ "≥ Ú ^Œ Öˇ · # JOâßÅ∞ WOHÍ Ñ¨ i jeOz
x~°‚~ÚOK«=Åã≤#ã≤÷uÖ’<Õ L<åfl~Ú.
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° „Ñ¨âã◊ Î≤ : `≥Å∞QÆ∞‰õΩ ÅHõ}∆ O ã¨=∞„QÆO J#~å‰õΩ#flÑÊ¨ \˜H,© `≥Å∞QÆ∞
"åºHõ~}° nÑÖ z#fl^,≥ J<åfl, L#flk PO„^èÉŒ Ïè +¨ÜÚ≥ Hõ¯ ™ê=∂#º=¸, „Ñ¨^•è #=¸
J~Ú#ã¨fi~∂° áêxfl „Ñ¨`º« HõO∆ KÕÜ∞« *ÏeL#flk Jx =∂„`«O JOwHõiOK«=Åã≤O^Õ.
JÅÊ„Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÍÅ∞ "≥ Ú ^Œ Öˇ · # H˘xfl D"≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’H˜ ~åHõ á È=@O
ÑïQÆ}ÕÑ¨^Œy#Ö’@∞ HÍ^Œ∞.`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}O Q“~°=O „Ñ¨â◊O™ê~°›O.
4. ¿Ñ~°∞#‰õΩ ÉÏÅ"åºHõ~°} =∞Ü«Úº#∞ q+¨Ü«∞q"ÕK«#=Ú#
™ê\˜ÖËxÜ«Ú„^ŒæO^äŒ=Ú – Ñ¨~å=∞i≈OK«∞#k.
ã¨∂i ã¨∂„`åO„^èŒ"åºHõ~°}O J<Õ„QÆO^äŒOQÍ ã¨∂„`å`«‡HõOQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’
PO„^èÉŒ ÏëêÅHõ}∆ Ïxfl qãïÎ Oz ~°zOKå_»∞.ÉÏÅ∞~°‰Ωõ ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞@OHÀãÖ
`«~åfi`« z=~°Ö’ Pã¨∂„`«„QÆO^äOŒ Ö’x ã¨∂„`åÅ∞ H˘xfl `≥Å∞QÆ∞KÕã≤ ÉÏÅ"åºHõ~}° O
J<Õ„QÆO^ä•xfl ‰õÄ~åÛ_»∞.
ÉÏÅ"åºHõ~}° O:
ÉÏÅ"åºHõ~°}Ñ‘iîHõÖ’ ã¨∂i ¿Ñ~˘¯x#^•x ##∞ãïOz Wk ÉÏÅ∞~°‰õΩ
ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞@OHÀãÖ „"åÜ«∞|_ç#„QÆO^äOŒ . WÖÏ ÉÏÅ∞~°H˘é Hõ~Ú#„QÆO^äOŒ
HÍ|\˜ì Wk ÉÏÅ"åºHõ~°}O. ÉÏÅ∞~°∞ JO>Ë q+¨Ü«∂xfl „QÆÇ≤ÏOK«@OÖ’#∂,
„QÆÇ≤ÏOz#q+¨Ü«∂xfl ^èŒiOK«@O (=∞~°záÈ‰õΩO_® QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=@O) Ö’#∂
ã¨=∞~°∞÷ Å~Ú#"å~°∞. ¿Ñ~°∞#∞|\˜ì ÃÑ·H˜ Wk U^À Ñ≤Å¡Å"åºHõ~°}O JxÑ≤Oz<å,
„áê^äŒq∞HÍOâßÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ `≥e¿Ñk J#_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞. q+¨Ü«∞O JO`å
ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞*ˇ¿ÑÊ^Õ HÍx q+¨Ü«∂xfl q∞H˜¯e ãÖ„QÆÇ≤ÏOz ã¨∞Å∞=Ù KÕã≤#k
=∂„`«O HÍ^Œ∞.
ÉÏÅ"åºHõ~}° ÏxH˜ Ñ¨Ó~°fiO, `«~∞° "å`« QÆ∂_» `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° ÏÅ∞ KåÖÏ L<åfl,
`≥Å∞QÆ∞‰õΩ "åºHõ~°}O JO>Ë ÉÏÅ"åºHõ~°}"Õ∞ Jh, ÉÏÅ"åºHõ~°}OKÕ`«
™êkèOÑ¨|_»x~°∂ÑÖ ™ê^èŒ∞"Õ HÍ ^Œh, qâ◊fiã≤OKÕO`«QÍ ÉÏÅ"åºHõ~°}O „Ñ¨ã≤^Œú
"≥∞Oÿ k.WO^Œ∞Ö’ K≥ÑÊ¨ |_ç#q+¨Ü∂« xfl|\©,ì K≥ÑÊ≤ #q^è•<åxfl|\©,ì nx H˜@∞=O\˜Hi© Î
HõeyO ^Œx `≥eÜ«∞=K«∞Û.
q+¨Ü∞« q"ÕK#« O
WO^ŒÖ’ PO„^èÉŒ Ïè ëêq+¨Ü∞« O qã¨Î $`«Ñi¨ jÅ#OÖ’ x~°∂Ñ≤OK«|_ç#f~°∞ =∞~˘Hõ
PO„^èŒ"åºHõ~°}OÖ’ Hõ#|_»^Œ∞. ^•xx WÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
1. ÅHõ∆ ºqã¨Î $u Hõq„`«Ü«∞O, N<å^äŒ∞_»∞, ™È=∞# "≥Ú^Œ Öˇ·#„áêp#∞Å
„QÆO^ä•Å`Àáê@∞ ¿Ñ^Œ#Ì , ã¨∂~°<å^Œ∞ Öˇ#· P^è∞Œ x‰õΩÅ„QÆO^ä•Å#∞O_ç ‰õÄ_® ã¨∂i
ÖH∆ Í ºÅ∞ „Ñ¨ ^ Œ i ≈OKå_» ∞ . J„áê=∂}˜ H õ _» x ÃÑ‰õ Ω ¯~° ∞ ÖÏHõ ∆ } ˜ ‰ õ Ω Å∞
u~°ã¯¨ iOzáÈ`«#„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞ ‰õÄ_® ã¨∂i L^Œiú OKå_»∞. JO>Ë ã¨∂iÖHõ}∆ ÏxH˜
ÅHõ∆ ºO J~Ú#ÉèÏ+¨ Ñïkè qã¨Î $`«O. Hõq~åHõ∆™ê^Œ∞ÅÖÏQÍ ##flÜ«∞„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞
=∂„`«"Õ∞ „QÍÇ¨Ïº =∞x HÍx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ ÅHõ∆ º„Ñ¨ÑÖKåxfl ã¨∂i ãÖ‰õΩz`«O
KÕãH≤ ÀÖË^∞Œ . nx=Å¡ ÉÏÅ"åºHõ~} ° ÅHõ}∆ O W`«~åO„^è"Œ åºHõ~}
° ÏÅHõO>ˇ JkèHOõ QÍ
ÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl Pq+¨¯iOÑ¨QÆÅ∞æ`«∞#flk.
2. q+¨Ü«∞qÉèÏQÆO ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}„Ñ¨ÉèÏ=O`À<≥ J~Ú<å, ã¨∂i
PÜ«∂ÑïKÕÛù^•Å#∞ ãÖ*Ï˝,ãÖkè, Jx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ PÜ«∂q+¨Ü«∂Å#∞|\˜ì
KÕã≤#qÉèÏQÆ"≥∞ ÉèÏ+¨#∞QÆ∂iÛ ã¨∂÷ÅOQÍ XHõ Jaè„áêÜ«∂xfl QÆeyã¨∂Î ^Œ$_è»
"≥∞ÿ#~°K«<å„Ñ¨}ÏoHõ`À HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
3. PzÛù H õ x ~° ∂ Ñ¨ } O ã¨ ∂ i Ñ‘ i î H õ Ö ’ ¿Ñ~˘¯x#^•x Hõ # ∞QÆ ∞ }OQÍ
ã¨ O ã¨ ¯ $`« ã ¨ = ∂Å`À ã¨ = ∞OQÍ WO^Œ Ö ’ PzÛù H õ Ñ ¨ ^ Œ ã ¨ fi ~° ∂ Ñ¨ x ~° ∂ Ñ¨ } O
qã¨ÎiOzLOk. PzÛùHÍÅ‰õΩ XHõÑïKÕÛù^ŒO „Ñ¨`ÕºHõOQÍ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_çOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 331
„H˜Ü∂« ÑïKÕÛ^ù OŒ Ö’ ^Õâº◊ „H˜Ü∂« Ñ¨^xŒ ~°∂Ñ¨}O „Ñ¨=ÚYOQÍ qãïÎ Oz K≥ÑÊ¨ |_çOk
Wk W`«~åO„^è"Œ åºHõ~}° ÏÅHõO>ˇ q∞H˜¯e JkèH=õ ¸, ã¨=∞„QÆ=¸ J~Ú#„Ñ¨}ÏoHõ`À
LO_»@O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
ã¨~°fi<å=∂ÅÑ¨\ ˜ìHõ, Hõ$`«Îkú`«„Ñ¨H©~°‚ÑïKÕÛù^•ÅÖ’ BÑ¨qÉèíH˜ÎHõ„Ñ¨Hõ~°}OÖ’
PzÛùHõÑ¨^Œ x~°∂Ñ¨}O ã¨∂iÅH∆Íºxfl ™êkèã¨∞Î#flk.
4. HÍ~°Hõã¨=∂ã¨q=~°}O WO^Œ∞Ö’ `≥Å∞QÆ∞qÉèí‰õΩÎÅJ~°÷O qã¨ÎiOz
K≥Ñ¨Ê|_çOk. Hõ„~åÎkãÖ[˝ÅÜ«∞~°÷=Ú ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz
`≥Å∞QÆ∞KÕÜ«∞|_çOk. nx=Å¡ H˘xfl W`«~åO„^èŒ"åºHõ~°}ÏÅÖÏQÍ ãÖã¨¯ $`«
"åºHõ~}° Ïxfl P„â◊~ÚOK«=Åã≤#J=ã¨~O° `«yæ `≥Å∞QÆ∞ÅHõ}∆ ÏxH˜ ã¨fiÜ∞« OãÖÑ¨Ó~°`‚ å,
ã¨ Ê +¨ ì ` å Hõ e yOk. WÖÏ PÜ« ∂ ã¨ = ∂™êÅÅHõ ∆ } Ïxfl ÉÏÅ"åºHõ ~ ° } OÖ’
W`«~°"åºHõ~°}ÏÅHõO>ˇ qã¨ÎiOz K≥Ñ¨Ê|_çOk.
5. Hõ$`«Îkú`«x~°∂Ñ¨}O: Hõ$`«∞ÎÅ#∞ `«kú`åÅ#∞ „Ñ¨`ÕºHõÑïKÕÛù^•ÅÖ’
x~°∂Ñ≤OK«@O WO^Œ∞Ö’ =∞ ~˘Hõqâı+Ö.
~°K<« åq^è•#O
K≥Ñ¨Ê|_ç#q+¨Ü«∞O`Àáê@∞ K≥Ñ≤Ê#Ñ¨^Œúu QÆ∂_» ÉÏÅ"åºHõ~°}ÏxH˜ „Ñ¨â◊ã≤Îx
`≥zÛOk.
1. ã¨Ê+¨ì`«: 'Åe`À‰õΩÎÅÖ’ ÅHõ∆ ºÜ≥∂[# "≥ÚÑ¨ÊOQÆ— ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~°}=Ú
~°zOKå_»∞. ã‘fiÜ≥∂^•Ç¨Ï$`«∞Å∞, Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞, K«=∞`å¯~°Ü«ÚHõÎOQÍ ‰õÄiÛ
ÅHõ∆}Ïxfl ã¨∂i ÉÏÖÏ"≥∂^ŒHõ~°O KÕ™ê_»∞.
2. ã¨ O ã¨ ¯ $`« ã ¨ O „Ñ¨ ^ •Ü« ∂ #∞ã¨ ~ ° } O: ã¨ O *Ï˝ Ñ ¨ i Éè Ï ëê^Œ ∞ ÅÖ’
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}=∂~åæxfl J=ÅOaOK«@OKÕ`« ã¨∂iÅHõ∆}O JÖÏÊHõ∆~°O`À
J#ÖÏÊ~°÷O ™êkèOzOk. nx=Å¡ „áê=∂}˜Hõ`«fi=¸, `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}ÏxH˜
âß„ã¨ÎQ“~°==¸ HõÅQÆ\O`Àáê@∞ ÉèÏëêã¨fi~°∂áêxfl qâı+ÖQÍ x~°∂Ñ≤OK«@O
™ê^èŒº =∞~ÚOk. JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO Ñ¨~î°# áê~î°<åÅÖ’ L#fl`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}ÏÅ#∞
ÉÏÅ"åºHõ~°}O „`Àã≤~å [#QÆeyOk.
3. |Ç¨ïÅHõ∆ ºãÖ„QÆÇ¨Ï}O: ÅHõ∆ º„QÆO^ä•Å#∞ |Ç¨ï^è• ÑïjeOz#
z#flÜ∞« ÅHõ}∆ O PO„^èÉŒ Ïè ëê™ê=∂#ºÅHõ}∆ Ïxfl „ÑüaOaã¨∞OÎ k. 'kfi~∞° HõOÎ |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHOõ |QÆ∞n~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù
„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— 'W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx ‰õÄ_»∞KÀ
#<å^ŒºO |~Ú# Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— "≥Ú^Œ Öˇ#· ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ W@∞=O\˜q.
W@∞=O\˜ÅHõ∆}ÏÅ∞ Kåi„`«Hõ"åºHõ~°ÎÅ=∞#fl#Å∞ QÆ∂_» á⁄Ok<å~Ú.
`≥Å∞QÆ∞qÉèí‰õΩÎÅ x~°∂Ñ¨}O "≥Ú^Œ Öˇ·#JOâßÅÖ’ ã¨∂i ÅHõ∆ ºãÖ„QÆÇ¨Ï}^Œ$+≤ì
ã¨Ê+¨ìO. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 'Å— kfifÜ«∂ qÉèíH˜ÎQÍ Ñ¨Ó~°fiÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ K≥Ñ¨ÊQÍ
`«$fÜ«∂^Œ∞ÅÖ’ÖÏQÍ kfifÜ«∞Ö’#∂ qÉèíH˜ÎH˜ PQÆ=∞OQÍ ã¨∂i nxx
ãÖ„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. #∞, ‰õΩ qÉèí‰õΩÎÅ#∞Oz x,H˜ J<ÕqÉèíH˜Î~°∂áêÅ#∞ ™êkèOKå_»∞.
4. Ñï}u – „áê=∂}ºO: Ñ¨Ó~°fiÅHõ∆}„QÆO^ä•Å#∞ J#∞ãïOz<å,
ÅH∆Íº#∞QÆ∞}OQÍ `«QÆ∞=∂~°∞ÊÅ∞ KÕã≤ K≥Ñ¨Ê@O=Å¡ ã¨∂iÅHõ∆}ÏxH˜ „áê=∂}ºO
QÆeyOk.
'JÇ¨Ï=∂n<åO kfi`«fi"£∞— Jx zO`å=∞}˜ K≥Ñ¨ÊQÍ ã¨∂i 'J#∞Hõ~°}O|∞#O
^ŒÇ¨Ï=∂^Œ∞Å=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi~°∞H˜Î qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<åfl_»∞. 'JÜ«∞ºk
ÅHõ∆ ºÅHõ∆}q~°∞^ŒúO |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞<å^Œ~°}©Ü«∞O|∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#"åHÍºÅ∞
ã¨∂iÅHõ∆ ºÅHõ}∆ ÑïjÅ<åáê@=O`À ÉÏÅ"åºHõ~}° O ~°zOK«_®xfl x~°∂Ñ≤ã∞¨ OÎ k.
WÖÏˆQ ã¨∂i PO„^èŒâ◊ÉÏÌ#∞âßã¨<å^Œ∞ Öˇ·#`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}ÏÅ#∞ ~°zOKå_»∞.
ã¨∂„`åO„^èOŒ `À QÆ∂_» `«#"åºHõ~} ° ÏÅÖ’x Ö’@∞áê@∞¡ ãïk^Œ∞HÌ ˘x Ñï}`«OQÍ
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ~°zOKå_»∞. ã¨∂i Ñ¨kÜ≥∞xq∞^ÕO_»¡‰õΩ ÃÑ·QÍ KÕã≤#Ñï„â◊=∞‰õΩ
Ñ¶e¨ `«OQÍ q∞H˜¯e Ñï}`« "≥∞,ÿ "≥Å∞=_ç#ÉÏÅ"åºHõ~}° ÏxH˜ ™ê\˜QÍ XHõ"åºHõ~}° O
Ñ¨Ù@ì@O JãÖÉèí=O JO>Ë `«Ñ¨C ÖË^Œ∞.
5. ã¨∂iã¨∂„`«ÅHõ∆}O – ÉèË^•Å∞
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° ÏÅ∞ XHõ\˜ ~Ô O_»∞ ã¨fiÒ« „`«=∂~°Oæ Ö’ ~°zOÑ¨|_ç<å, KåÅ=é‰õΩ
ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞™ê~°OQÍ ‰õÄ~°Ê|_ç#"Õ. ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~°}O`À QÆ∂_»
`«# Jxfl"åºHõ~°}ÏÅ∞ P=∂~°æOÖ’<Õ ~°zOKå_»∞. JÖÏˆQ ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° O=∂~°Oæ Ö’ PÜ«∂ã¨∂„`«ÅHõ}∆ ÏÅ`À<Õ LO_»\O QÆ=∞xOK«=K«∞Û..
ã¨∂„`«ÅHõ}
∆ O
ã¨∂„`«Ü«∞u J~°÷O „QÆ^ä•flu Wu ã¨∂„`«"£∞. ã¨∂„`åxH˜ H˘xfl „Ñ¨`ÕºHõÅHõ∆}ÏÅ∞
LO_®e. Jx ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O.
JÖÏÊHõ∆~° =∞ãÖkQÆúO ™ê~°=^£ qâ◊fi`À=ÚY"£∞,
J™ÈÎÉèí =∞#=^ŒºO K« ã¨∂„`«O ã¨∂„`«q^À q^Œ∞ó.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 333
(=ÚQÆÉú ’^è"Œ åºHõ~}° O. ãÖ*Ï˝áê^•O`«ã∂¨ „`«^∞Œ ~åæ^•ã¨"åºYº.)

Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ã¨∂„`åxH˜ P~°∞ ÅHõ∆}ÏÅ∞ K≥áêÊ~°∞.ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ Jhfl
DÅHõ}∆ ÏÅ∞ "≥Ú`«OÎ HõeyL#fl".Õ PÜ«∂ã¨∂„`åÅÖ’ DÅHõ}∆ ÏÅ∞ WOHÍ qâı+O¨ QÍ
QÀK«i™êÎ~Ú.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ QÍh, ãÖã¨¯ $`«OÖ’ QÍh Kè«O^À|^ŒúOQÍ ~°zOz#„QÆO^ä•ÅÖ’
D~°Hõ "≥∞#ÿ ã¨∂„`«ÅHõ}∆ ÏÅ∞ ‰õΩ^Œ~=° Ù. QÆ}Ü«∞u„áê™êkÅHõ}∆ ÏÅHÀãÖ ZO`À H˘O`«
=~å‚kèHõºO `«Ñ¨Ê^Œ∞. JO^Œ∞ˆH "åºHõ~°}Q“~°=O ã≤kúOKå ÅO>Ë ÖÏÑ¶¨∞=O
ãÖáêkOzÃÑ>Ëì ã¨∂„`«=∂~°æ"Õ∞ „âı+¨ªO. ã¨∂i JO^Œ∞ˆH ã¨∂„`«=∂~åæxfl
J#∞ãïOKå_»∞.JO^Œ∞=Å¡ ã¨∂iã¨∂„`åÅÖ’ ÃÑ· ÅHõ}∆ ÏÅ∞ xÜ«∞`«OQÍ LO\Ï~Ú.
K« O ^À|^Œ ú "≥ ∞ ÿ # „ueOQÆâ◊É ÏÌ#∞âßã¨#O, PO„^è Œ É è ÏëêÉè í ∂+¨ } O =O\˜
ãÖã¨¯ $`åO„^èÅŒ Hõ}∆ QÆO^ä•ÅÖ’ ÅHõ}∆ O Dq^èOŒ QÍ LO_ÕJ=HÍâ◊O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
1. JÖÏÊHõ∆~°O: ã¨∂„`«O `«‰õΩ¯= JHõ∆~åÅ`À ã¨fiÅÊÑï=∂}OÖ’ LO_®e.
JO>Ë K≥Ñ¨Ê^ŒÅz# J~°÷O "≥Ú`«ÎO ™ê^èŒº "≥∞ÿ#O`« `«‰õΩ¯= JHõ∆~åÅÖ’ K≥áêÊe.
H˘xflKÀ@¡ q=~°}~°∂ÑÖÖ’ K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`å, H˘xflKÀ@¡ qã¨Î $`«q+¨Ü∞« O XHõ¯KÀ@
‰õ Ä ~åÛÅ#∞HÀ=_» O KÕ ` å, „áœ_è » " åºHõ ~ ° } ã¨ ∂ „`åÅ∞ Jkè H ÍHõ ∆ ~ åÅ`À
"åºMÏº#„áêÜ«∂Å∞ HÍ=_»O QÆ∞iÎOÑ¨QÆÅO. ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ JÖÏ HÍ^Œ∞.
'"åxÖ’ ~°∞=ÚÅ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞Å∞,ÃÑé ÖËHõ=K«#O|∞Å∞— Dã¨∂„`«OÖ’
'_»∞~°∞=Ù~°∞#∞=Ú— J<Õ„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ =ÚO^Œ∞QÍ |Ç¨ï=K«<åÅ∞ K≥ÑÊ¨ |_®¤~Ú.
x*ÏxH˜ =ÚO^Œ∞ UHõ=K«<åÅ#∞ K≥Ñ≤Ê W`«~åÅ∞ |Ç¨ï=K«<åÅ∞ J#_»O
„Hõ=∞O.J~Ú<å ~°∞~°∞=Ú J<Õ|Ç¨ï=K«<åÅÖ’ ~°∞=~å‚Å∞ ~Ô O_»∂ XHõ¯ '~°∞— =~°O‚ KÕ`«
ãÖ„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»∞`«∂,' ~°∞=ÚÅ∞ |Ç¨ï=K«#=Ú— Å#_»OÖ’ XHõ¯JHõ∆~°O `«yæOk.
Wk JÖÏÊHõ∆~°`«fi™ê^èŒ#ˆH Jx ã¨Ê+¨ìO.
2. JãÖkQÆúO: ã¨∂„`«O ãÖ^ÕÇ¨Ï~°Ç≤Ï`«O HÍ"åe. JÖÏÊHõ∆~°O HÍ"åe Jx
ãÖˆH∆Ñ≤OK«_»O=Å¡ QÍh, „Ñ¨=∂^•^Œ∞Å=Å¡ QÍh, K≥Ñ¨Ê=Åã≤#J~°÷O "≥Ú`«ÎO
K≥Ñ¨ÊHõáÈ`Õ JHõ¯_» ãÖ^ÕÇ¨Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 'QÆ∞}"åK«HõO|∞Å∞
Q˘xflO\˜ xQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩñ |~°∞+Ö|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ aO^Œ∞ =QÆ∞—.
J<Õ „áœ_è»"åºHõ~°} ã¨∂„`«OÖ’ g∞kÑ¨~°∞+Ö U =∞=Ù`«∞O^À K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ^•x=Å¡
aO^Œ∞=Ù =∂„`«"Õ∞ =zÛ Hõ=∞‡O`Õ<≥ Jx HÍ=Åã≤=ã¨∞ÎOk. Hõq„Ñ¨Ü«ÚHõÎ "≥∞ÿ#
Hõ=∞‡O^Õ<≥ ™ê^èŒ∞=Ù HÍ ^Õ"≥∂ J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WOHÍ 'aO^Œ∞ =QÆ∞—
Jx aO^Œ∞=Ù#∞ x`«ºOQÍ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« aO^Œ∞=Ù ~åx Hõ=∞‡x`Õ<≥ J<Õ ~°∂ÑÖ
™ê^èŒ∞"å? HÍ^•? J<ÕãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨∂i ÅHõ∆}ÏÅÖ’ WÖÏO\˜ã≤÷u
ÖË^Œ∞.
'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞QÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù— WHõ¯_»
`≥Å∞QÆ∞=∂@Å∞ JO>Ë ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Å∞ „QÆÇÏ≤ OKåÖÏ? ‰õÄ_»^• Jx ãÖ^ÕÇÏ¨ O
HõÅQÆ=K«∞Û. 'ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞ Å~Ú#`≥Å∞QÆ∞â◊|Ì=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ
|~°∞+¨ã~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO^Õ aO^Œ∞=Ù QÍ#O|_»∞K«∞#flk— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã¨∂„`«O« #∞Oz
'ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞ Å~Ú#— J<Õk J#∞=$`«ÎO HÍQÍ JK«Û`≥Å∞QÆ∞=∂@Å∞
J<ÕJ~°÷O ã≤kúOz PãÖ^ÕÇ¨ÏO `˘Åy áÈ`«∞Ok. HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O "≥Ú^Œ@
Ü«∞HÍ~°O LO_»=K«∞Û. Ü«∞=Ú_»∞, Ü«∂„`« "≥Ú.
3. ™ê~°=O`«O : ãÖkQÆ`ú « LO_» ~å ^ŒxÆ – q=iã¨∂,Î ã≤kãú ∞¨ #Î fl J~å÷<flÕ =∞m¡,
=∞m¡ K≥Ñ¨Ê_»O, „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖËxÑ¨^•Å∞ ‰õÄ~°Û_»O, "≥Ú^Œ Öˇ·#q KÕ¿ãÎ, ã¨∂„`«O
x™êû~°O J=Ù`«∞Ok. Jk ‰õÄ_»^∞Œ . JO>Ë ã¨∂„`«OÖ’x Ñ¨^•Å∞ Jhfl =∂~°Û~åx
"≥,· ™ê~°H÷ Í Öˇ· LO_®e. 'T~°∞ KÀ@∞ "Õ∞<åfi^∞Œ Å∞#∞¡yfi+Ü ¨ ∞« O|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’
Pkâ◊|OÌ J=ã¨~O° . HÍQÍ KÀ@∞, "Õ∞#∞Å#∞ ‰õÄ_® ã¨∂„`«OÖ’<Õ LK«ÛiOK«_O» Ö’
„Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞. T~åfi^Œ∞Å∞ JO>Ë KåÅ∞. ã¨∂i ã¨∂„`åÅ∞ WÖÏ HÍHõ
^Œà™◊ ê~°H÷ ºõ O`À LO_»_O» ™ê=∂#ºO. ÃÑ#· '~°∞=ÚÅ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞Å∞— J#flKÀ@
~°∞=~°O‚ XHõ¯>Ë „Ñ¨^=Œä ∞=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨Å∞ ~Ô O\˜x É’kèã∂¨ Î ™ê~°=Å¡H}∆õ O`À LO_»_O»
QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
4. qâ◊fi`À=ÚYO : ã¨∂„`«O ÉèÏ+¨ "≥Ú`«ÎOÖ’ J`«ºkèHõÅH∆ÍºÅÖ’ =iÎOKÕk
HÍ"åe. 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞— 'W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx ‰õÄ_»∞KÀ #<å^ŒºO |~Ú#Ü«Ú`«fiO|∞#
H˜`«fiO |QÆ∞— "≥Ú, suQÍ ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ ÉèÏëê™ê=∂#ºÅHõ∆}Ïxfl ¿Ñ~˘¯O@∂,
J`«ºkèHõÅH∆ÍºÅÖ’ =iÎã¨∞Î<åfl~Ú.
x,H˜, "≥Ú. "å\˜x qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞QÍ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® #∞‰õΩ–Å#∞O_Õ ™êkèOK«_O» "≥Ú.
"å\˜Ö’ ÉèÏëêÅHõ}∆ Ïxfl, |Ç¨ïÅH∆ÍºÅÖ’ ™ê~°É∂íè `« "≥∞#ÿ ^•xx QÆ∞iÎOz ¿Ñ~˘¯#_»O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 335
ã¨∂iã¨∂„`«~°K«#Ö’x „Ñ¨`ÕºHõ`«.
JO^Œ^∞Œ ‰õΩ "≥Ú.KÀ@¡ XH˘¯Hõ¯~°∂ÑÖÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ ÃÑ‰õΩ¯f~°∞Å∞QÍ L<åfl~Ú.
"å\˜x ™êkèOKå ÅO>Ë XH˘¯Hõ¯~°∂áêxH˜ ÃÑ‰õΩ¯ ã¨∂„`åÅ∞ K≥Ñ¨Ê=Åã≤LO@∞Ok.
Jk ã¨∂„`«ÅHõ}∆ O HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ ã¨∂i ãÖã¨¯ $`«=∂~°Oæ Ö’ JO^Œ^∞Œ ‰õΩ „Ñ¨É$íè `«∞Å∞,
xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— "≥Ú. suQÍ ã¨∂„uOKå_»∞.
'Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`—« "≥Ú. xáê`«ã¨÷ÖÏÅ∞ "≥Ú. WÖÏO\˜q.
5. J™ÈÎÉèíO: ™ÈÎÉèíO JO>Ë J=~À^èŒO. JO>Ë WHõ¯_» J~°÷O `≥eÜ«∞_»OÖ’
Hˆ â¡ O◊ . J~°O÷ qâ◊fi`À=ÚYO HÍ"åe Jx ÖÏÑ¶∞¨ "å¿ÑHõ`∆ À J#fiÜ∂« ^Œ∞Å`À ã¨∂„`«O
H˜¡+¨ìO HÍQÆ∂_»^Œ∞. JÑ¨Ù_Õ PÅHõ∆}O ã¨=∂‡#º "≥∞ÿ, „QÍÇ¨ÏºO J=Ù`«∞Ok.
ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~°}Ïxfl ÉÏÖÏ=É’^èŒ =∞QÆ∞ÉèíOy „"åã¨∞Î#fl@∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
JO^Œ∞ÔH· `«#~Ú`«~°(ã¨∂„`åO„^è•k)"åºHõ~°}ÏÅHõO>Ë QÆ∂_» ÉÏÅ"åºHõ~°}
ã¨∂„`åÅÖ’, J#∞=$uÎ JÑ¨Hõ~°¬=O\˜"å\˜J=ã¨~åxfl `«yæOKå_»∞. ÉÏÅ"åºHõ~°}
ã¨∂„`åÅ∞ Jhfl ™ê^è•~°}OQÍ ã¨fiÜ«∞OQÍ ã¨=∞„QÆOQÍ K≥áêÎ~Ú. ãÖkèÑi¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’
'JK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—, „H˜Ü«∂ ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ '=Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— "≥Ú.
|Ç¨ïÅHõ}∆ ÏÅÖ’ KÕ~∞° `«∂ ZÖˇ_¡ Å» „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_»∞`«∞<åfl ã¨∂„`åÅ∞ J~å÷=QÆuÖ’
J=~À^èŒO ÖËx "≥·LO_»_»O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û.
6. J#=^ŒºO: J=^ŒºO JO>Ë K≥Ñ¨Ê^ŒQÆxk. J#=^ŒºO JO>Ë K≥Ñ¨Ê^Œy#k.
ÅH∆ÍºÅ∞ Jhfl ™êkèOKåe Jx qâ◊fi`À=ÚY`«fiOHÀãÖ „QÆÇ≤ÏOÑ¨^ŒQÆxâ◊ÉÏÌÅ#∞
QÆ∂_® ÅHõ∆}|^ŒúO KÕÜ«∞~å^Œ∞. ‰õÄ`«∞ix, KÕ`«∞~°∞, "≥Ú. J™ê^èŒ∞=ÙÅ∞QÍ ã¨∂i
¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. „áœ_è»"åºHõ~°Î Ãã·`«O J#fl~À, U#∞OQÆ∞~À W`åºk„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞
JOwHõiOK«HõáÈ=_»O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û. JO>Ë Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ L#fl =x
JxflO\˜h HÍHõ, ™ê^è∞Œ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍ~°∂_è®Å∞ S#Ü≥∂QÆºâ◊ÉÏÌÅ#∞ =∂„`«"∞Õ ÅHõ}∆ O
™êkèOKåe. WÖÏˆQ Ju"åºÑ≤Î, J"åºÑ≤Î "≥Ú. ^ÀëêÅKÕ`« ã¨∂„`«O xO^ŒºO
HÍ‰õΩO_®e.
ã¨∂„`«ÉèË^•Å∞
W@∞=O\˜ÅHõ∆}ÏÅ∞ L#flã¨∂„`åxfl Jk K≥¿ÑÊq+¨Ü«∂xfl|\˜ì ÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞
Pé∞q^è•Å∞QÍ K≥áêÊ~°∞.
ãÖ*Ï˝ K« ÑïÉèÏëê K≥·= qkè iflÜ«∞=∞ U= K«
Ju^Õâ’ HkèHÍ~° â◊Û +¨_çfi^èŒO ã¨∂„`«ÅHõ∆}"£∞.
1. ãÖ*˝ : qkèÑ¶¨∞@HõãÖˆH`«Ñ¨nÜ«∞â◊H˜Î „QÍÇ¨ÏHõO ãÖ*Ï˝.
ÅHõ∆}OÖ’ ‰õÄ~°Ê|_ç#Ñ¨^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl `≥e¿Ñk ãÖ[˝. '„^Œ∞`åO`«=Ú
Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞— W`åºkQÍ PÜ«∂ÅHõ∆}ÏÅÖ’ „^Œ∞`«O
J<ÕÑ¨^ŒO LÑ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk. Pq^èŒ∞ÅÖ’x „^Œ∞`«â◊|ÌOKÕ`« É’kèOÑ¨|_Õk
Uq∞\˜? Pâ◊ÉÏÌxH˜ J~°O÷ Uq∞\’ `≥eÜ«∞*Ë¿ãk HÍ=@OKÕ`« '#HÍ~°O|∞ „^Œ∞`«O|∞—
J<ÕÅHõ}∆ O ãÖ*Ï˝q^è•Ü«∞HõO. WÖÏˆQ '„ã‘uÎ ~°ºQÆ_˚ a» #è flO|∞Å∞#∞ "åxqâı+}¨ O|∞
Å∞#∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å#O|_»∞—. J<Õã¨∂„`«O =∞Ç¨Ï`«∞Î J<Õ ãÖ[˝#∞ qkèOKÕk HÍ|\˜ì
ãÖ*Ï˝ã¨∂„`«O. WÖÏˆQ 'HõK«@`«Ñ¨Å∞ Ñ¨~°∞+Ö|∞ Åx QÆ[_»^Œ|Å∞ ã¨~°à◊O|∞ Åx
K≥Ñ¨ÊO|_»∞— "≥Ú.
2. ÑïÉèÏ+¨ : eOQÆ=`ÕÎ fi ãü ãÖkQÍú~°÷xâßÛ~ÚHÍ ÑïÉèÏëê.
ã¨„Ñ¨=∂}OQÍ ãÖ^ÕÇ¨ xfl x"åiOz J~å÷xfl ãÖH˜Ñ∆ OÎ¨ QÍ xâ◊Û~ÚOz K≥¿ÑÊk
ÑïÉèÏ+¨. 'W@ qâı+Ö |∞`«û~°æO|∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞ ÉÏ^èŒHõO |QÆ∞—. L`«û~°æO JO>Ë
™ê=∂#ºqkè Jx J~°÷O.'`«#=~°‚HõO|∞ `åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
`åfi~°÷O(ÉèÏ"å~°÷O)Ö’ Jxfl q^èŒ"≥∞ÿ#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ '`«#— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂xfl qkèã¨∞Î#flk.
HÍ|\˜ì Wk (™ê=∂#ºqkè) L`«û~°æO. 'z<åfl^Œ∞Å‰õΩ é˜Hõ=~°‚HõO |QÆ∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#
P`«~°∞"åuã¨∂„`åÅ∞ H˘xfl `åfi~°÷OÖ’<Õ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ qâı+ÖQÍ é˜Hõ, "≥Ú^Œ
Öˇ·# PÜ«∂„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ K≥Ñ¨ÙÎ<åfl~Ú. WHõ¯_» z<åfl^Œ∞Å‰õΩ '`«#=~°‚HõO|∞
`åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õ L`«û~°æqkèKÕ`« `«# „Ñ¨`«ºÜ«∞O, z<åfl^Œ∞Å‰õΩ é˜Hõ
J<Õqâı+¨qkèKÕ`« é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O Ô~O_»∂ „áêÑ≤Îã¨∞Î<åfl~Ú. Uk „Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk?
J<ÕãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ 'W@ qâı+Ö |∞`«û~°æO|∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞
ÉÏ^èHŒ Oõ |QÆ∞— J<Õ„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O qâı+¨ "≥∞#ÿ é˜H=õ ~°H‚ qõ ^è•Ü«∞Hõã∂¨ „`«O qâı+O¨ .
Wk L`«û~°æ "≥∞ÿ# '`«#— =~°‚Hõq^è•Ü«∞Hõã¨∂„`åxfl qHõÅÊOQÍ ÉÏkèã¨∞ÎOk. Jx
ÃÑ·ãÖ^ÕÇ¨xfl x"åiOz é˜Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞"Õ∞ =ã¨∞ÎOk J<Õq+¨Ü«∂xfl xâ◊Û~ÚOz
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. HÍ|\˜ì 'W@ qâı+Ö |∞`«û~°æO|∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞ ÉÏ^èŒHõO |QÆ∞— J<Õk
ÑïÉèÏëêã¨∂„`«O J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 337
3. qkè : J„áêÑ¨Î„áêÑ¨HÀ qkèó.

JÑ¨Ê\˜=~°‰õΩ ÖËx (q=H˜∆OÑ¨x) HÍ~åºxfl HõÅ∞QÆ*Ë¿ãk qkè.
~å=Ú_»∞ { J`«_»∞ Jx LO_»QÍ, "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO z=~° L#fl LHÍ~åxH˜
~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ L#fl JHÍ~°O JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ L#flk. J@∞=O\˜ãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’
ãÖkèHÍ~°ºO [~°∞QÆ∞`«∞Ok Jx Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ^Œ∞Å#∞|\˜ì `≥Å∞ã¨∞ÎOk. HÍx
PãÖkèHÍ~°ºO ÅHõ∆}OKÕ`« „áêÑ≤ÎOK«@O ÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ã≤÷uÖ’ 'L`«∞Î# HõK«∞Û
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O PãÖkèx „áêÑ≤OÎ Ñ¨*ãË ∞¨ #Î flk. HÍ|\˜ì
Jk qkèã¨∂„`«O.
Uñy{Uñy Jx LO_»QÍ 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè
`«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<ÕÅHõ∆}O„Ñ¨HÍ~°O ãÖkè „áêÑ≤Îã¨∞Î#flk. HÍx WHõ¯_» ãÖkè
~åHõáÈ=@O Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ ~å=Åã≤#HÍ~°ºO. PãÖkèx¿+^è•xfl
„áêÑ≤ÎOÑ¨*Ë¿ã 'HÍÎfi~°÷O Éˇ·#~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞— J<Õx¿+^èŒ~°∂Ñ¨ "≥∞ÿ#q^è•#O
qkèã¨∂„`«O.
WÖÏ „áêÑ≤OÎ Ñ¨x, J=ã¨~° "≥∞#ÿ , UHÍ~åºxfl qkèOz<å Pã¨∂„`«O qkèã∂¨ „`«"∞Õ .
4. xÜ«∞=∞O : ™ê=∂#º„áêÑ¨Îã¨º qâıëê=^è•~°}O xÜ«∞=∞ó.
™ê=∂#ºOQÍ (JxflKÀ\Ï¡) „áêÑ≤ãÎ ∞¨ #Î fl^•xx qâı+O¨ QÍ H˘xfl„Ñ¨`ºÕ HõãÖ÷¨ ÏÅÖ’
=∂„`«"≥∞ =ã¨∞ÎO ^Œx xâ◊Û~ÚOKÕk xÜ«∞=∞O.
'L^ŒO`«„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩ #^ŒO`«Q∞Æ } "åK«HOõ |∞Å‰õΩñ ^Œ#O|∞
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—. Dã¨∂„`«O L^ŒO`«„ã‘ãÎ =¨ ∂^Œ∞Å‰õΩ `«#„Ñ¨`º« Ü«∞O
Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ #∞QÍQÆ=∂xfl qkèã∞¨ #Î flk. `«# „Ñ¨`º« Ü«∞OÖ’ "≥Ú^Œ@ L#fl`H« Í~°O
Ñ¨~∞° +Ö. HÍ|\˜ì 'ã¨=∂ãÖ|∞Å #∞^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩñ
|~°∞+¨ã~¨ à° O◊ |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞O
ZÖÏQÆ∂ =ã¨∞Î<Õ L#flk. =∞m¡ `«#„Ñ¨`«ºÜ«∞Ñ¨~°Hõ`«Ö’ qâı+ÖQÍ qkèOK«@O
J#=ã¨~O° . WÖÏ #∞QÍQÆ=∞O ã≤kãú ∞¨ <Î åfl, =∞m¡ ™êkèOK«@OHÀãÖ P~°OaèOÑ¨|_ç#
„Ñ¨ã¨∞Î`«qkè XHõxÜ«∞=∞O KÕã¨∞ÎOk.(ã≤^Õú ã¨ `åº~°Éèíº=∂}À qkè iflÜ«∞=∂Ü«∞
Éèí=u Jx <åºÜ«∞O.)
'`«#— HõO>Ë W`«~° =∞~Ú#(Ñ¨~∞° +¨ã~¨ à° Ïk)`«k`ú O« Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O
ÖË^Œ∞ J<Õk PxÜ«∞=∞O.
DxÜ«∞=∞O=Å¡ 'HÍ— "≥Ú^Œ Öˇ·#Ñ¨~°∞+¨ã¨~°àÏk`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ Ñ¨~°OQÍ
L#flÑ¨Ù_»∞ 'ã¨=∂ãÖ|∞Å #∞^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞...— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O #∞QÍQÆ=∞O
~å^Œ∞. h@∞{HÍ, ™⁄QÆã¨∞{QÆ(Hõ)uÎÜ«∞, K≥OK«∞{`«, W`åºkã¨÷ÖÏÅÖ’ Ñ¨~°∞+Ö
ÖË^• ã¨~à° O◊ Ñ¨~O° QÍ L<åfl #∞QÍQÆ=∞O ~åHõáÈ=@OKÕ`« h@∞HÍñ_»∞, ™⁄QÆã∞¨ QÆuÜ Î ∞« ,
K≥OK«∞`« W`åºkQÍ Hõq„Ñ¨ÜÚ« Hõ~Î ∂° áêÅ∞ ™êkèOÑ¨|_»`å~Ú. DxÜ«∞=∞O ÖËHáõ È`Õ
`« # „Ñ¨ ` « º Ü« ∞ O Ñ¨ ~ ° O QÍ L#flÑ¨ Ê \˜ Ö ÏQÍ<Õ Hõ u Î Ü « ∞ , HÍ,`« , "≥ Ú ^Œ Öˇ · #
W`«~°Ñ¨~°∞+¨ã¨~°àÏk `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞Ñ¨~°Hõ`«Ö’ 'ã¨=∂ãÖ|∞Å ..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
#∞QÍQÆ=∞O =zÛ, h@∞ñQÍñ_»∞, ™⁄QÆã¨∞OQÆuÎÜ«∞, K≥OK«∞O^Œ W`åºkQÍ
JÑ¨~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»=Åã≤=KÕÛk.
`«<Õ`«~°`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞Ñ¨~°Hõ`«Ö’ #∞QÍQÆ=∞O ÖË^Œ∞ J<Õq^èŒOQÍ xÜ«∞=∞O
KÕã∞¨ #Î flk HÍ|\˜ì 'L^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å‰õΩ... `«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
#∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«O xÜ«∞=∞ã¨∂„`«O J=Ù`«∞Ok.
5. Ju^Õâ◊O : Jq^Œº=∂#^èŒ~°‡„áêÑ¨Hõâß„ã¨Î =∞u^Õâ◊ó.
ÖËx^èŒ~å‡xfl „áêÑ≤ÎOÑ¨*Ë¿ã âß„ã¨ÎO Ju^Õâ◊O.
L^•. 'qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞—. qâ◊fiHõ~°‡ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍÅ∞. ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞. =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ L`«fi=Ú, _»∞V√, W`«~q° ÉèHí =Î˜ K«<åÅÖ’ L`«fi=¸, xQÍQÆ=∞O
W`åºkHÍ~åºÅ∞ ~å"åe. HÍx Jq Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÖË=Ù. JO^Œ∞HÀãÖ ÃÑ·ã¨∂„`«O
qâ◊fiHõ~å‡kâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘ÎeOQÆ^èŒ~å‡xfl qkèOzOk. Wq ã¨Ç¨Ï[OQÍ Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞
HÍ=@OKÕ`« g\˜Ö’ „ã‘eÎ OQÆ^~Œè ‡° O ÖË^∞Œ . ÖËx „ã‘eÎ OQÆ^~Œè å‡xfl „áêÑ≤OÎ Ñ¨*ãË ∞¨ #Î flk.
HÍ|\˜ì 'qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞— J<Õk Ju^Õâ◊ã¨∂„`«O.
WÖÏˆQ 'HõO^è~Œ å^Œ∞Å∞ H©|¡ `«∞ÅºO|∞Å∞— 'q∞„`å^Œ∞Å∞– Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO|∞Å∞—
"≥Ú.
6. JkèHÍ~°O : ã¨fi^Õâı Ñ¶¨Åâ◊¥#º`Õfi ãü, qkèâß„¿ãÎ} ™êHõ "Õ∞Hõ"åHõº`«Ü«∂
J~°÷É’^èŒHõó JkèHÍ~°ó.
ã¨fiÜ«∞OQÍ "åHÍº~å÷xfl ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ `≥Å∞Ñ¨‰õΩO_®, `«~°∞"åuqkè"åHõºO`À
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 339
Hõeã≤ P"åHÍºÅJ~å÷xfl É’kèOKÕk JkèHÍ~°ã¨∂„`«O.

'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— („H˜Ü∞« .1). nxx z#flÜ∞« ã¨∂~ˆ ' WÜ«∞ºk Ü«∞kèHÍ~°ã∂¨ „`«O|∞.
WOHõ <≥Ü«∞ºk Ü«ÚÑ¨„Hõq∞OÑÖ|_»∞ #Ü«∞ºk ^è•`«∞=Ù# HõQÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k—
Jx Wk JkèHÍ~°ã∂¨ „`«OQÍ ã¨Ê+Öì KÕã,≤ JkèHÍ~°ã∂¨ „`«ÅHõ}∆ Ïxfl ‰õÄ_» q=iOKå_»∞.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕDã¨∂„`«O WHõ¯_» „Ñ¨`ÕºHõOQÍ Ug∞ qkèOK«@O ÖË^Œ∞.
HÍQÍ '=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞— J<Õ `«~°∞"åuã¨∂„`«OÖ’H˜ "≥o¡ '=~°Î=∂#O|∞#
^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å @ìQ∞Æ — J<Õq^èOŒ QÍ Pã¨∂„`«O J~å÷xfl JHõ¯_» ã¨=∞„QÆO KÕã≤ K≥ÑÙ¨ OÎ k.
WÖÏ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ J<ÕDã¨∂„`«O DÑïKÕÛù^ŒOÖ’ ^•^•Ñ¨ÙQÍ Jxflã¨∂„`åÅÖ’H˜
KÕi PÜ«∂q^è•<åÅ∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ =™êÎ Ü«∞x Pã¨∂„`åÅJ~å÷xfl Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞ÎOk.
Dã¨∂„`åxH˜ WHõ¯_» ã¨fiÒ« „`«OQÍ J~°O÷ ÖË^∞Œ . Dã¨∂„`«O`À HõÅ=‰õΩO_® ÃÑã· ∂¨ „`«O
J~°÷O ã¨=∞„QÆO HÍ^Œ∞.
D"åºHõ~°}ÏÅÖ’ Wk XHõ¯>Ë JkèHÍ~°ã¨∂„`«OQÍ HÍ#=ã¨∞Î#flk.
6. ã¨∂i ã¨∂„`«~°K«<åtÅÊO
ã¨∂„`å`«‡Hõ~K° #« O:
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}ÏÅ∞ H˘xfl ãÖã¨¯ $`«OÖ’#∂, `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂ Kè«O^À|^Œú "≥∞ÿ
L<åfl~Ú. Kè«O^À|^ŒúO J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ áê^ŒÑ¨Ó~°}Ï~°÷HÍÅ∞ "≥Ú. J#=ã¨~°â◊ÉÏÌÅ
=¸ÅOQÍ âß„™êÎxH˜ LO_»=Åã≤# Hõ@∞ìk@ì "≥∞#ÿ ~°∂áêxH˜ H˘^ÀÌ, Q˘áÈÊ ÉèOí QÆO
"å\˜Å¡Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ã¨∂i ‰õÄ_® Ñ¨^•ºO„^èŒ"åºHõ~°}Ïxfl Ñ¨^•ºÅÖ’
„"åÜ«∞_»O „áê~°OaèOz ‰õÄ_®, ã¨∂„`å`«‡HõOQÍ K≥ÑÊ¨ _»"∞Õ âß„™êÎxH˜ Lz`«O Jx
Ñ¨^ºŒ ~°K#« O PÑ¨ÙKÕã,≤ ~Ú`«~"° åºHõ~}° ÏÅ∞ Jhfl ã¨∂„`å`«‡HõOQÍ<Õ K≥áêÊ_»∞. JÖÏ
ÉÏÅ"åºHõ~}° O ‰õÄ_® ã¨∂„`å`«‡HõOQÍ ~°zOÑ¨|_çOk. „áœ_è"» åºHõ~}° O P=∂~åæ<flÕ
J#∞ãïOK«@O ã¨Ê+Öì .
ã¨∂„`«"t·≥ +¨ì ºO:
ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞™ê~°OQÍ ã¨∂„`åxH˜ LO_»=Åã≤#ÅHõ∆}ÏÅ`Àáê@∞
ã¨∂„`«~°K«#Ö’ ã¨∂i WOHÍ „Ñ¨`ÕºHõ`«Å∞ K«∂áê_»∞. Jk ã¨∂iã¨∂„`«~°K«#Ö’x
„Ñ¨`ÕºHõ`«QÍ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞#flk.
1. „QÆÇ¨Ï}^è•~°}Ü≥∂QÆº`«:
ÉÏÅ"åºHõ~}° O Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜#ì ã¨∂i ÉÏÅâ◊ÉÏÌ~å÷xfl|\˜ì `«#ã¨∂„`«ãfi¨ ~∂° ÑÖ
ã¨∂zã¨∞Î<åfl _»#=K«∞Û. '„QÆÇ¨Ï}^è•~°}Ñ¨@∞ ~åƒÅó— J<Õ ÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz
ã¨∂i ÅHõ∆}O „QÆÇ≤ÏOK«\ÏxH©, ^è•~°} KÕÜ«∞\ÏxH© Ü≥∂QÆºOQÍ ‰õÄ~åÛ _»x
„QÆÇ≤ÏOKåe. JO^Œ∞‰õΩ ™ê^èŒ<å Å~Ú#ÅHõ∆}ÏÅ#∞ ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ WÖÏ
ã¨∞É’^èHŒ `õ :«
Ñ‘iHî Öõ ’ '<å<Õ~∞° ÊH˘Åñk ãÖã¨¯ $`«ÉÏè +¨Ö’ ã¨∂„`«„QÆO^äŒ "≥ÚHõ\ ˜ HÍqOzux.
P„QÆO^äŒ=Ú ÉÏÅ∞~°‰õΩ ã¨∞É’^èŒ=Ú QÍ‰õΩO_»∞@=Å# ^•xÜ«∞O^Œeã¨∂„`«=ÚÅ∞
H˘xfl `≥xñyOz „Ñ¨Hõ$`«„QÆO^äŒ~°∂Ñ¨=ÚQÍ ~°zOz<åñ_»—. J<åfl_»∞.ÉÏÅ∞~°‰õΩ
ã¨∞É’^èŒOQÍ LO_Õq^èŒOQÍ „"åÜ«∞@O ã¨∂iÅHõ∆ ºO. ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞@OHÀãÖ
ã¨∂i J#∞ãïOz#=∂~°æO QÆ=∞x^•ÌO.
1. ã¨fiÜ∞« OãÖÑ¨Ó~å‚~H÷° `õ fi« O:
ãÖã¨¯ $`«ã∂¨ „`«„QÆO^äOŒ ÉÏÅ∞~°‰Ωõ ÉÏQÍ J~°O÷ QÍ=@O ÖË ^Œx ÉÏÅ"åºHõ~}° O
„"åã¨∞Î<åfl_»∞. ÉÏÅ"åºHõ~°}O ‰õÄ_® ã¨∂„`åÅ∞QÍ<Õ „"åã¨∞Î<åfl_»∞ QÆ^•. =∞i
=∂~°∞Ê? `≥Å∞QÆ∞Ö’ „"åÜ«∞@O. ãÖã¨¯ $`«O JO^ŒiH© `ÕeHõQÍ `≥eÜ«∞ ^Œx
`≥Å∞QÆ∞Ö’ K≥Ñ¨ÙÎ<åfl _»<Õk "≥Ú^Œ\ ˜JOâ◊O.
ã¨∂i PO„^èŒâ◊ÉÏÌ#∞âßã¨#O, â◊|ÌÅHõ∆}ãÖ„QÆÇ¨ÏO J<Õ"åºHõ~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_®
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨∂„`å`«‡HÍÅ∞QÍ<Õ ~°zOKå_»∞. HÍx "å\˜HõO>Ë ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’
`≥Å∞QÆ∞ã¨∂„`«O ã¨∞É’^èŒHõO HÍ=@O qâı+Ö. ã¨∂„`åO„^èŒOÖ’ÖÏQÆ P`≥Å∞QÆ∞
"åºHõ~}° ÏÅÖ’ ã¨∂i J#∞=$uÎ "≥Ú^Œ Öˇ#· q^è•<åÅ#∞ qã¨Î $`«OQÍ LÑ¨Ü∂≥ yOKå_»∞.
HÍx ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ W|ƒOk HõÅQÆ‰õΩO_®
LO_Õq^èŒOQÍ =∂„`«"Õ∞ Pq^è•<åxfl J#∞ãïOKå_»∞.
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ =~°‚O|∞ ÖËñ|k— J<Õk "≥Ú^Œ\ ˜ã¨∂„`«O. `«~°∞"å`«
'„áêHõ$`«=Ú#‰õΩ =~°‚=ÚÅ∞ #Å∞=k, '`≥Å∞QÆ∞#‰õΩ =~°‚=ÚÅ∞ =ÚÑ¨ÊkÜ«∂é∞—
J<Õã¨∂„`åÅÖ’ ‰õÄ_® =~°‚=ÚÅ∞ J<ÕÑ¨^•xfl „Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞. WHõ¯_»
'„áêHõ$`«=Ú#‰õΩ #Å∞=k, `≥#∞QÆ∞#‰õΩ =ÚÑ¨ÊkÜ«∂é∞— Jx =∂„`«"Õ∞ K≥Ñ≤Ê<å
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 341
=~°‚=ÚÅ∞ J<ÕJ~°÷O 'ãÖã¨¯ $`«=Ú#‰õΩ =~°‚=Ú ÖËñ|k— J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`åxfl

J#∞ãïOz ã≤kúã¨∞ÎOk. =∞é˜ „Ñüã¨∂„`«OÖ’#∂ =~°‚=ÚÅ∞ Jx K≥Ñ¨Ê_»O
ã¨∞É’^èŒHõ`«ˆH. "åºHõ~°}O „áê~°OÉèíOÖ’<Õ J~å÷=QÆuH˜ ˆH¡â◊O QÆeyOK«@O ãï
HÍ^Œ∞ QÆ^•.
JÖÏ QÆx Jxfl KÀ@¡ WÖÏQÍ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∂ áÈ`Õ XH˘¯Hõ¯ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ qã¨∞QÆ∞
HõeyOKÕ„Ñ¨=∂^Œ=¸ LO@∞Ok.
'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxH˜ 'J`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx J~°÷O. HÍx ã¨∂„`«OÖ’ 'JK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<ÕJOâ◊O ÖË^∞Œ . Wk 'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`«O#∞Oz „QÆÇ≤ÏOKåe. WÖÏˆQ 'U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè
"≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞, „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO k`«∞Î#‰õΩ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞—
"≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨∂„`åÅÖ’ ‰õÄ_® Dq^èŒOQÍ 'JK«∞Û Ñ¨¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<ÕJ~°÷O.
ã¨Ê+¨`ì « Hõx WHõ¯_» „Ñüã¨∂„`«OÖ’#∂ JK«∞Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ J<ÕÑ^¨ OŒ „Ñ¨Ü∂≥ y¿ãÎ
Jk JHõ∆~°Q“~°= =∞ÜÕ∞ºJ=HÍâ◊"Õ∞ Z‰õΩ¯=.
WHõ¯_» „Ñüã¨∂„`«OÖ’ ã¨∂i ãÖkèÑ¨^•xfl „Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞. JK«∞Û Ñ¨~°
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ J<Õ^•xÖÏQÍ<Õ 'ãÖkè— Ñ¨^ŒO ‰õÄ_® L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞ J<Õ ã¨∂„`«O#∞OKÕ „QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û. JÑ¨Ù_»∞ 'J`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ïà◊=ÚQÍ
#QÆ∞. U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞, „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO k`«∞Î#‰õΩ
"≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— W`åºkQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. JQÆ∞ J<Õk ‰õÄ_® J#=ã¨~°"Õ∞.
'J`«∞Î#‰õΩ |Ç¨ïà◊=Ú, U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ "≥·HõeÊHõ=Ú, „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO^Œ∞
(WHõ¯_» W`«∞Î#‰õΩ J<Õk ‰õÄ_® JHõ¯~° ÖË^Œ∞.)— W`åºkQÍ =∂„`«"Õ∞ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
ÖÏÑ¶¨∞=O „Ñ¨Ü≥∂[#O. WHõ¯_» ã¨∂i ãÖkè Ü«∞QÆ∞ (W`åºk)Ñ¨^•Å#∞ =∂„`«O
„Ñüã¨∂„`«OÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ HÍ~°}O Dã¨∂„`åÅ∞ J~å÷xfl ã¨∞É’^èŒOQÍ
`≥eÜ«∞*ËÜ«∂ Å<ÕÅHõ∆ ºO`À<Õ J#@OÖ’ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ÖË^Œ∞.
WO `≥O^Œ∞‰õΩ? â◊|ÌÅHõ∆}ãÖ„QÆÇ¨ÏOÖ’ 'J`«∞Î#‰õΩ— (ãÖkè.3) 'H˜=∂^Œ∞ÅO
k`«∞Î#‰õΩ— (ãÖkè.5), '„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO^Œ∞— (ãÖkè.7) W`åºkQÍ Pq^èŒOQÍ<Õ
K≥áêÊ_»∞. 'L`«∞Î# HõK«∞Û ~å ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õ"≥Ú^Œ\ ˜ã¨∂„`«O#∞Oz 'JK«∞Û ~å
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<ÕÉèÏQÆO "≥Ú`«ÎO g\˜Ö’xH˜ J#∞=iÎOKåe. g\˜HõO>ˇ
ÉÏÅ"åºHõ~°}ÅHõ∆}ÏÅ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ ^Õx Hõk ã¨=∞„QÆOQÍ J~å÷xfl É’kèã¨∞Î<åfl~Ú
Hõ^•.
ÃÑ"· åºHõ~}
° OÖ’ '~å— JO>Ë Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Jx J~°O÷ . ÉÏÅ"åºHõ~} ° OÖ’
PJJ~å÷<Õfl ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ_»∞. nx=Å¡ ÉÏÅ"åºHõ~°}O ÅHõ∆}O KåÖÏ ã¨∞É’^èŒO
J~ÚOk.
HÍQÍ Ñ¨Ó~°fiÑÙ¨ `#« "åºHõ~}° ÏÅHõO>Ë J#∞=$`åÎºkq^è•#O `«yOæ z, ã¨∞É’^èHŒ `õ ‰« Ωõ
`«y#Ñ¨^„Œ Ñ¨Ü∂≥ QÆO`À, JÖÏ QÆx ã¨∂„`«O "åºMÏº#OÖÏQÍ q=iOzK≥ÑÙ¨ #Î fl@∞¡QÍ
HÍ‰õΩO_®, ã¨∂„`åÅ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ã¨=∞„QÆOQÍ J~å÷xfl É’kèOKÕq^èŒOQÍ ‰õÄ~°Û@O
ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ qâı+Ö.
„áœ_è»"åºHõ~°Î Dq+¨Ü«∞OÖ’ ÉÏÅ"åºHõ~°}=∂~åæ<Õfl J#∞ãïOKå_»∞.
2. ÅHõ∆}Ñï}u:
ã¨∂i ~°zOz#Ñ¨Ó~°fi"åºHõ~°}ÏÅÖ’ zO`å=∞}˜„Ñ¨ÉèÏ=O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. 'ã≤kú ~À¡H`õ ó« — J<Õã∂¨ iã¨∂„`åO„^è"Œ åºHõ~}° ã¨∂„`«O 'ã≤kú ~À¡HÍ ^Œ$Ì âßº—
J<Õ zO`å=∞}˜ ã¨∂„`åxfl ˆH=ÅO J#∞ãïOzOk. 'P^Œº„Ñ¨Hõ$uH˜ =~°‚O|∞ ÖËñ
|k— J<ÕPO„^èŒâ◊ÉÏÌ#∞âßã¨#, â◊|ÌÅHõ∆}ãÖ„QÆÇ¨ÅÖ’xã¨∂iã¨∂„`«O 'P^•ºÜ«∂ó
Ñ¨&ÍÛâ◊^fiŒ ~å‚ó— J<ÕzO`å=∞}˜ÅHõ}∆ Ïxfl J#∞=kOK«@O ã¨Ê+Öì . WÖÏˆQ 'Ç¨ÏÅ∞¡Å∞
„áê}∞Å∞, (Ç¨ÏÅ ã¨∞ûºó „áê}˜#ó) J#ºO|∞ Å#º"åºHõ~°}ã¨Ê+¨ìO|∞Å∞, WO^Œ
ˆ~Ñ¶Ö|∞, (J<Õº H#º"åºHõ~°}ã¨Êëêìó ~° ã¨Î fi„`« QÆ$Ç¨Ïº`Õ kfiq^èŒó) "≥Ú.
ÉÏÅ"åºHõ~°}O ‰õÄ_® zO`å=∞}˜„Ñ¨ÉèÏ=O`À<Õ ~°zOÑ¨|_çOk. HÍx
Ñ¨Ó~°fi"åºHõ~°}Ï ÅO`«QÍ J#∞=kOK«‰õΩO_® ÅHõ∆}Ïxfl ã¨∞É’^èŒOQÍ =∂~°∞Ê KÕã≤
K≥Ñ¨Ê@O, PÅHõ∆}O K≥Ñ≤Ê#q^è•#OÖ’ Ñï}f QÆ=∞xOK«=K«∞Û. 'ã≤kú ~À¡Hõ`«ó—
J<ÕJOâßxfl ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ '„ueOQÆ^Õâ◊=º=Ç¨~°ã≤^ŒúO |QÆ∞ÉèÏ+¨ ^Õâ◊ºO|∞—
Jh, 'P^Œº„Ñ¨Hõ$uH˜ =~°‚O|∞ ÖËñ|k J<Õ^•xx 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ =~°‚O|∞ ÖËñ
|k— Jh K≥Ñ¨Ê@OÖ’ ã¨Ê+¨ì`« ã¨Ê+¨ì"Õ∞. JK«∞Û KÕ~°x Ç¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ – JK«∞Û QÆey#k
J<ÕJ~°O÷ WKÕÛ „áê}˜ãO¨ [˝ J~°=÷ O`«O HÍ^Œ∞. ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~}° OÖ’ „áê}˜ãO¨ [˝
K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
WÖÏ ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ ã¨∂iÅHõ∆}O zO`å=∞}˜„Ñ¨ÉèÏ=O `«yæ, ÉÏÅ∞~°‰õΩ
ã¨∞É’^èŒOQÍ ÉèÏ+¨‰õΩ „Ñ¨Ü≥∂[#=O`«OQÍ Ñï}`«O HÍ=@O=Å¡ ã¨∂iã¨∂„`«O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 343
„Ñ¨`ºÕ Hõ`#« ∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩOk.

3. ÅHõ∆}„Hõ=∞O :
z#flÜ«∞ã¨∂i ÑïKÕÛù^•ÖË HÍ‰õΩO_® JO^Œ∞Ö’xq+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_®
XHõ„Hõ=∞OÖ’ Ñ¨Ó~Àfi`«Î~°ãÖ|O^èŒO`À ‰õÄ~°Û_»O=Å¡ ã¨∂„`åÅ‰õΩ Ñ¨~°ã¨Ê~°O
ãÖ|O^èŒO`À „QÆO^ä•xH˜ UHõ"åHõº`« HõeyOk. WOHÍ ã¨∂„`«~°K«#OÖ’ ÖÏÑ¶¨∞=O
™êkèOÑ¨|_çOk.
'HõK@« `«ÑÅ¨ ∞ Ñ¨~∞° +Ö|∞Å∞, QÆ[_»^|Œ Å∞ ã¨~à° O◊ |∞Å∞— J<ÕKÀ@ LK«ÛiOÑ¨|_»x
^ŒO`«ºK«[Å∞ 'W`«~°=Ú ÅQÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ã≤÷~°=ÚÅ∞— J#flKÀ@ W`«~åÖ’¡ ‰õÄ_®
K«∂Ñ¨ÖË^Œ∞. Jq U =∞=Ù`å~Ú? Jx ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅæQÍ '^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞
Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°‚O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O K≥Ñ¨Ê|_çOk. nx`À `åÅ=ºK«[Å∞
^ŒO`«ºK«[Å#∞ QÆ∂_» „QÆÇÏ≤ Oz É’kèOK«QÍ, ^ŒO`«ºK«HÍ~°O Ñ¨~∞° +¨=¸, ^ŒO`«º[HÍ~°O
ã¨~°à◊=¸ J=Ù`å~Ú Jh, JO^Œ∞KÕ`« ^ŒO`«ºK«[Å#∞ ã≤÷~åÅÖ’ K«∂Ñ¨ÖË ^Œh
ãÖ^ÕÇÏ¨ O x"åiOÑ¨|_çOk.WÑ¨Ù_∞» ^ŒO`åºÅ∞ Uq? `åÅ"åºÅ∞ Uq? J<ÕãO¨ ^ÕÇÏ¨ O
HõÅQæ Í 'WDZUÅO QÆ∂_ç#–— "≥Ú^Œ Öˇ#· ã¨∂„`åÅ∞ K≥ÑÊ¨ |_®¤~Ú. WÖÏ XHõ„Hõ=∞OÖ’
PHÍOHõ∆`À ‰õÄ~°Ê|_»_»O ã¨∂iã¨∂„`«~°K«#Ö’ qâı+Ö.
D„Hõ=∞O=Å¡ 'WHÍ~°=„HõO|∞ Å∞HõOÎ |∞ÖO^Œeq Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ü«∂‰õΩ
ã¨HÍ~°O |QÆ∞— W`åº^Œ∞ÅÖ’ ÖÏÑ¶¨∞=O ãÖáêkOÑ¨|_çOk. Ü«∞HÍ~åxH˜ ã¨HÍ~°O
=KÕÛ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’x WHÍ~°=„Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ Dã¨∂„`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ K≥Ñ¨Ê@O
^•fi~å ã¨∂„`«~°K«#OÖ’x „Hõ=∞O=Å¡ PÜ«∂„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ
LK«ÛiOK«=Åã≤#Q“~°=O `«yOæ k. WOHÍ Dã¨∂„`åxH˜ `«~∞° "å`« K≥ÑÊ≤ # WOK«∞‰õΩ¯
"≥ Ú . Ñ¨ ~ ° "≥ ∞ ÿ # Ñ¨ Ù _» ∞ ã¨ H Í~° O ~åHõ á È=@O ‰õ Ä _® ™êkè O Ñ¨ | _ç O k.
KÕÜ«Ú{WOK«∞–KÕ~ÚOK«∞. J~°Ü«Ú{WHõ–J~°~ÚHõ. "≥Ú.
ã¨fi~°ãÖ^èŒ∞Å#∞ K≥¿ÑÊ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ã¨∂i =ÚO^Œ∞QÍ L`«Î fiãÖkèx `«~°∞"å`«
J`«Î fi, W`«Î fiãÖ^èŒ∞Å#∞ K≥áêÊ_»∞. =~°‚„Hõ=∂xfl J#∞ãïOz =~°∞ã¨QÍ
J`«Î fi,W`«Î fi,L`«Î fiãÖ^è∞Œ Å∞ K≥áêÊe. D„Hõ=∞O z#flÜ∞« =¸Å "≥∞#ÿ zO`å=∞}˜x
J#∞ãïOKÕ „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. HÍx =∂~°∞ÛHÀ=Åã≤#J=ã¨~°O ÖË^Œx ÉèÏqOK«@O
QÆ=∞xOKåe.
4.qâıëêOâ◊„Ñüáê^Œ#O:
ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ H˘xfl ÅHõ}∆ O K≥ÑÊ¨ xqâıëêOâßÅ∞ „Ñüáêkã¨∂Î J"Õ ÅHõ}∆ Ïxfl
K≥Ñ¨ÙÎ#fl@∞¡QÍ LO\Ï~Ú. '„^Œ∞`åO`«=Ú Å~Ú#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ∞—
Jx K≥Ñ≤Ê#ã¨∂i P`«~°∞"å`« '„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ QÍxâ◊|ÌO|∞Å∞ Hõà◊ Å#O|_»∞—
J<åfl_»∞. nxKÕ`« „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅˆH „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$u J<ÕãÖ[˝#∞ QÆ∂_»
K≥Ñ≤Ê#@¡~ÚOk. =~å‚xHõO>ˇ =~°‚HõO "Õ ~°~Ú#@∞¡QÍ „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõOHõO>ˇ
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$u "Õ~°∞ HÍ^Œ∞.
'E^•^Œ∞Å ^•‰õΩ [HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— WHõ¯_» ^•‰õΩ JO>Ë ^ŒHÍ~åxH˜
Jx J~°O÷ . HÍ|\˜ì =~°x‚ ~ˆ âÌ O◊ Ö’ n~°O… . ã¨∂i nxfl ã¨∂„uOK«Ö^Ë ∞Œ . „Ñ¨Ü∂≥ QÍxfl|\˜ì
DÅHõ} ∆ O „QÆÇÏ≤ OKåe. WÖÏˆQ 'ã¨=∂ãÖ|∞#Ü«∞O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
JO^Œ∞qÉèíH˜ÎÑ¨~°Hõ`«Ö’ #QÍQÆ=∞O. "≥Ú.
L^•Ç¨Ï~°}Å#∞|\˜ì ‰õÄ_® ã¨∂i ã¨∂„`å~å÷xfl qâı+ÖQÍ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞@O
ã¨∂iÅHõ∆}x~å‡}OÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ`«.
'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`åxH˜ „Hõ=∞QÍ
'=K« ∞ Û<£ { WÑ¨ Ù _» ∞ ´=K« ∞ Û xÑ¨ Ù _» ∞ , K« ∂ _» < £ { J~Úu´K« ∂ _» #~Úu,
LO_≥_<ç {£ J`«_∞» ´LO_≥_ç #`«_∞» — Jx L^•Ç¨Ï~°}Å∞ WKåÛ_»∞. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
L`«Î fi, J`«Î fi, W`åÎ fiÅ‰õΩ ãÖkè „Hõ=∞OQÍ qkèOK«_O» WHõ¯_» J#∞ãÖkèOK«∞HÀ"åe.
^•x=Å¡ 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— W`åºkã¨∂„`åÅ∞
„^Œ∞`«Ñ¨Ó~°fiã¨fi~åxH˜ ‰õÄ_» ãÖkèx K≥Ñ¨ÙÎ<åfl~Ú Jx ã¨Ê+¨ìO J=Ù`«∞Ok.
K«∂K«∞<£{JÑ¨Ù_»∞ J<ÕKÀ@ 'L`«∞Î#‰õΩ .. J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „áêÑ≤ÎOz#ãÖkèx Wñ
HÍkã¨∂„`«O x¿+kèã¨∞Î#flk. K«∂_»<£ {J~Úu J<ÕKÀ@ J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè
|Ç¨ïà◊=¸QÍ #QÆ∞ J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „áêÑ≤ãÎ ∞¨ #Î flãO¨ kèx WñHÍkã¨∂„`«O x¿+kèã∞¨ #Î flk.
JÖÏˆQ LO_≥_<ç {£ J`«_∞» J<ÕKÀ@ '„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ |∞ÅOk`«∞#Î ‰õΩ..— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„áêÑ≤Îã¨∞Î#flãÖkèx WñHÍkã¨∂„`«O x¿+kèã¨∞Î#flk. HÍQÍ '„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO|∞ÅO—
^Œ<Õã¨∂„`«O=^ŒÌ W`«Î fiO L#flÑ¨Ê\˜H© „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞Ã+·Hõ=K«#„H˜Ü«∞Å#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
L^•Ç¨ÏiOK«ÖË ^Œ<ãÕ O¨ ^ÕÇ¨ xH˜ ã¨=∂^è•#O WñHÍkã¨∂„`«O ^ŒQ~æÆ ° L^•Ç¨Ï~°}ÅKÕ`«
K≥Ñ¨Ê|_çO ^Œ#fl=∂@. LO_≥_ç<£ J<Õ „Ñ¨^äŒ=∞ Ñ¨Ù~°∞Ã+·Hõ=K«#~°∂áêxfl|\˜ì
LO\˜<{£ WÑ¨Ù_»∞ J<Õsu L`«=Î ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«<åÅÖ’ ‰õÄ_® „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ`fi« OKÕ`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 345
ãÖkè ~å ^Œx K≥Ñ≤Ê# @¡~ÚOk. PÅHõ∆}ÏÅ∞ „^Œ∞`«Ñ¨Ó~°fiã¨fi~åxH˜ ãÖkè K≥¿ÑÊq

HÍ=@OKÕ`« WñHÍ^Œ∞Å‰õΩ ãÖkè qHõÅÊOQÍ ~å=@O J`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ
#QÆ∞ W`åºkÑ¨Ó~°fiã¨∂„`åÅKÕ`«<Õ Jx ‰õÄ_® J~°÷O ã≤kúã¨∞ÎOk.
Dq^èŒOQÍ ã¨∂i q=~°}, L^•Ç¨Ï~°}Å`À QÆ∂_» ã¨∂„`å~å÷xfl qâı+ÖQÍ
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ ÅHõ∆}x~å‡}OÖ’ qt+¨ì`«#∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
5 Åe`À‰õΩÎÅ∞:
J#Ü«∞=Ú Åe`À‰õΩÎÅ`À <˘#~°∞Ñ¨_»O QÆ∂iÛ ÅHõ∆ ºÜ≥∂[# "≥ÚÑ¨ÊO
QÆ#∞ ÉÏÅ"åºHõ~°}O |#ñQÍ ÅHõ∆} "≥Ú#~°∞Î <åO„^èŒO|∞#‰õΩ<£.
J<åfl_∞» ã¨∂i. ÅHõ}
∆ OÖ’xÑ¨^•Å∞ ÉÏÅ∞~°‰Ωõ ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞\ÏxH˜
`«y#q^èŒOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ‰õÄ_® Åe`« "≥∞ÿ#q ‰õÄ~åÛ _»#fl=∂@.DÅHõ∆}O
ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ „Ñüã¨∂„`«OÖ’ HõxÑ≤OKÕk HÍ|\˜ì qâı+ÖQÍ XHõKÀ@
L^•Ç¨ Ï iOK« #=ã¨ ~ ° O ÖË ^ Œ ∞ . „áœ_è » " åºHõ ~ ° } OÖ’x PÜ« ∂ ÅHõ ∆ } ÏÅ`À
áÈeÛK« ∂ ã≤ # Ñ¨ Ù _» ∞ ã¨ ∂ iã¨ ∂ „`åÅÖ’xÉè Ï ëêÖÏe`« º O WOHÍ ã¨ Ê +¨ ì O
J=Ù`« ∞ Ok.J#ÖÏÊ~å÷ x fl ã¨ fi ÖÏÊHõ ∆ ~ åÅ`À<Õ K≥ Ñ ¨ Ê _» O `Àáê@∞
LÑ¨Ü≥∂yOz#Ñ¨^•ÅÖ’#∂, "å\˜x ‰õÄ~°Û\OÖ’#∂ ã¨∂i ÖÏe`åºxfl
ãÖáêkOKå_»∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ ã¨∂iã¨∂„`åxfl "Õ~ˆ q^èOŒ QÍ =∂~°∞Ê KÕ¿ãÎ PJO^ŒO
LO_»^∞Œ .
'|∞∞|∞∂(Å∞Å∂)qã¨~æ° YKè~« ^°î ÑŒä Ñ¨¶ ∞¨¶ ~°≠_è^» ÉŒè Víè &â◊+Å¨ ∞ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O|∞ÅO
QÆ∂_ç `≥Å∞ñQÆ∞# =º=Ç¨ÏiOÑ¨ñ|_»∞— Dã¨∂„`«OÖ’ |∞∞|∞∂(Å∞Å∂)qã¨~°æ J<Õ
JK«∞ÛÅ∞ J~Ú^Œ∞ =~°‚=∂ÅÖ’ K«∂Ñ≤#„Hõ=∞OÖ’<Õ WKåÛ_»∞ ã¨∂i. `«~°∞"åu
Ç¨ÏÅ∞¡Å#∞ QÆ∂_® J^Õq^èŒOQÍ =~°‚=∂ÅÖ’ K«∂Ñ≤#„Hõ=∞OÖ’ W=fi_»O ã¨„Hõ=∞O.
^•x„Ñ¨HÍ~°O 'YÑ¶¨∞V, Kè«~°≠&, ~î°_è», ^äŒ^èŒ, Ñ¶¨Éèí, â◊+¨Å∞— Jx W"åfie. P„Hõ=∂xfl
=∂iÛ ã¨∂i WHõ¯_» K«∂Ñ≤#=~°„‚ Hõ=∞OÖ’ ã¨∂„`åxH˜ K≥q HÕÃÑ#· #_»Hõ U~°Ê_çOk.
nxfl ÃÑ·q^èŒOQÍ K≥Ñ≤ÊL#fl @¡~Ú`Õ ã¨∂„`åxH˜ PJO^ŒO =KÕÛk HÍ^Œ∞. J~Ú<å,
YKè«~î°^äŒÑ¶¨ (=~°ækfifÜ«∂Hõ∆~åÅ∞), Ñ¶¨∞~°≠_è»^èŒÉèí (=~°æK«`«∞~å÷Hõ∆~åÅ∞) V& (=~°æ
ÑÖK«=∂Hõ∆~åÅ∞) â◊+¨ – J<Õq QÆ∂_® "Õ~˘Hõq^èŒOQÍ XHõ„Hõ=∞OÖ’<Õ LO_»@O
qâı+O¨ . ã¨∂i WHõ¯_» Ç¨ÏÅ∞¡Åq+¨Ü∞« OÖ’ aè#fl„Hõ=∂xfl J#∞ãïOK«\ÏxH˜ HÍ~°}O
„â◊√u¿ÑÜ«∞ "≥∞ÿ##_»Hõ „QÆÇ¨Ï}^è•~°}Ü≥∂QÆºOQÍ LO_»@"Õ∞.
6. J~°÷ÖÏe`«ºO
=∂@ÅÖ’<Õ HÍ‰õΩO_® J~°÷OÖ’ ‰õÄ_® ã¨∂iÖÏe`åºxfl ã¨∂„`«~°K«#Ö’
ãÖáêkOKå_»∞.
L`« Î fiã¨ O kè x K≥ Ñ ¨ Ù Î # flã¨ ∂ „`« O ã¨ O kè Ñ ¨ i KÕ Û ù ^ Œ O Ö’ "≥ Ú >ì " ≥ Ú ^Œ \ ˜ k .
ÑïKÕÛ^ù „Œ áê~°OÉèOí Ö’<Õ 'J`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— #x |Ç¨ïà◊ãO¨ kèx
K≥Ñ¨Ê@OHõO>ˇ x`«º "≥∞ÿ# L`«Î fiãÖkèx K≥Ñ¨Ê@O Ü«ÚHõÎO. `≥Å∞QÆ∞Ö’ L`åÎ fixH˜
ãÖkè ™ê~°fi„uHõO HÍ=\O ÉèÏëêâß„ãÄ Î Å˝ ∞ ‰õÄ_® ™ÈÑ¨Ñu¨ HÎ Oõ QÍ ÉèÏëêÅHõ}∆ OQÍ
QÆ∞iÎOKå~°∞. zO`å=∞}˜ ãÖkèq^è•<å~°OÉèíOÖ’ 'ãÖkè ~åflKÀ HK«º#∞`«ó— Jx
L`«∞HÎ Oõ >ˇ "Õ~Ô #· JK«∞Û‰õΩ ãÖkè ÖË ^Œx L`«Î fiãO¨ kè<Õ K≥ÑÊ≤ Ok. HÍx „áê~°OÉèOí Ö’<Õ
'ãÖkè ~°fl...— Jx x¿+^èOŒ K≥ÑÊ¨ @O JO`« ÉÏQÍ ÖË^∞Œ . J=ã¨~O° QÆ∂_® ÖËHáõ È=@O
QÆ=∞xOK«=K«∞Û. ãÖkèx qkèOK«HõáÈ`Õ ZÖÏQÆ∂ ~å^Œ∞. ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ JO`Õ
Hõ^•. JO^Œ∞ˆH ã¨∂i zO`å=∞}˜=∂~åæxfl q_çz 'L`«∞Î#‰õΩ...ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
qkèÑ¨~°OQÍ K≥Ñ¨Ê@O K«Hõ¯QÍ LOk.
L^•Ç¨Ï~°}ÅÖ’ WOHÍ qã¨Î $`«OQÍ DÅHõ∆}O QÆ=∞xOK«=K«∞Û. '"Õ∞#Å∞¡_»∞
Ñ¨Ù\˜ìxÅ∞¡ K«∂_»‰õΩO_≥#∞—, '"å_»∞ Ñ¨Ó=ÙÅ∞ ^≥K≥Û, PÔH ™⁄=Ú‡Å∞ ^•ÖˇÛ, "å _çÅ∞¡
"≥_»Öˇ—, "≥Ú^Œ Öˇ·#KÀ@∞¡ K«=∞`å¯~° "≥∞ÿ#J~å÷xfl JO^ŒOQÍ K≥Ñ¨Ê@O "åºMÏº`«Å∞
q=iOKå~°∞.
7. Kè«O^À|O^èŒO
â◊|ÌQÆ`« "≥∞ÿ#ÖÏe`«ºOKÕ`« ã¨∂iã¨∂„`«O QÆ^Œº"Õ∞ J~Ú<å Kè«O^À|^ŒúOÖÏQÍ
LO@∞Ok. W@∞=O\˜ "å\˜x =$`«ÎQÆOkè Jx ÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
ã¨∂iã¨∂„`«O XHõ„Hõ=∞ "≥∞#ÿ =∂„`«Å=~°x‚ Ü«∞=∞O`À LO_»@O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
'`≥#∞ñQÆ∞#‰õΩ – =~°‚=ÚÅ∞ – =ÚÑ¨Êk – Ü«∂é∞— Wq =~°∞ã¨QÍ Ô~O_»∞
ÑÖK«=∂„`«Å∞QÍ, ~Ô O_»∞ K«`∞« ~å‡„`«Å∞QÍ L<åfl~Ú.'ãÖã¨¯ $`«–=Ú#‰õΩ–=~°=‚ Ú–ÖËñ
|k— "≥ Ú ^Œ Å ∞QÍ ã¨ ∂ iã¨ ∂ „`åÅ∞ ^•^•Ñ¨ Ù QÍ Jhfl D~° H õ "≥ ∞ ÿ # qt+¨ ì
"≥∞ÿ#=~°‚xÜ«∞=∞O`À, Ñ¨^Œº"åã¨# QÆey =$`«ÎQÆOkè ~°K«#Å∞QÍ qxÑ≤™êÎ~Ú.
'qã¨ ~ ° æ O |∞#–Hõ # ∞Hõ ~ ° } O|∞#–Ö’Ñ¨ O |QÆ ∞ — 'W\˜ u =~° ‚ O |∞Å∞–
=Hõ∆ º=∂}O|∞– Ö∫Ñ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Å∞— Dã¨∂„`åÅÖ’ Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ "≥∞#ÿ |HÍ~°O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 347
Ñ¨Ù#óÑ¨Ù#~å=$`«ÎO HÍ=@O, J@∞ W@∞QÍ =∂„`«Å∞ XHõ„Hõ=∞OÖ’ LO_»@O=Å¡

ã¨∂„`åxH˜ JO^Œ"≥∞ÿ# `«∂QÆ∞ HõeyOk. g\˜x 'qã¨~°æ=Ú# Hõ#∞Hõ~°}=Ú# Ö’Ñ¨
=∞QÆ∞— W`åºkQÍ ã¨∂i K≥Ñ≤Ê#f~°∞‰õΩ aè#flOQÍ TÇ≤Ï¿ãÎ PJO^ŒO Hõ#|_»^Œ∞.
ã¨∂iÜÕ∞ „"åã≤# â◊|ÅÌ Hõ}
∆ ãÖ„QÆÇ¨ k W`«~"° åºHõ~}° ÏÅÖ’x ã¨∂„`åÅ‰õΩ D#_»Hõ
ÖË ^Œx xâ◊ÛÜ«∞OQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.nxfl|\˜ì ã¨∂i „Ñ¨Ü«∞`«flÑ¨Ó~°fiHõOQÍ<Õ
ã¨∂„`«~°K«<åâ‹·eÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ„â◊^Œú K«∂áê _»x „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
WÖÏO\˜âe·‹ =Å¡ (J~°O÷ ) ã¨∞ÅÉèOí QÍ ^è•~°} KÕÜ∞« _®xH˜ ‰õÄ_® ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞
J#∞ "≥· L<åfl~Ú.
WÖÏ ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞QÆ∞}OQÍ#∂, ã‘fiÜ«∞ "≥∞ÿ# „Ñ¨`ÕºHõ`«Å`À#∂,
ÉÏÅ"åºHõ~°}ã¨∂„`åÅ∞ ã¨∂i ã¨∂„`«~°K«<å™ê=∞~å÷ºxfl ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
7. ÉÏÅ"åºHõ~°}~°K«<å„Ñ¨}ÏoHõ#∞ QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
'ÃÑ‰õΩ¯ ÅHõ∆ º=ÚÅ∞ Ñ¨Å∞=∂é∞ ™ê=^è•#=ÚQÍ ÑïjeOz ~°K<« å„Ñ¨}ÏoHõ#∞
x~°~‚ ÚOK«∞H˘x ãÖã¨¯ $`«ÉÏè +¨Ö’ ã¨∂„`«"åºHõ~}° =Ú#∞ ~°zOz ÉÏÅ∞~°‰Ωõ ã¨∞™ê^èOŒ
=∞QÆ∞@ÔH· JO^Œeã¨∂„`«=ÚÅ∞ H˘xfl `≥eyOz Ñ≤^ŒÑ¨ ÉÏÅ"åºHõ~°}=Ú#∞
~°zOz—#@∞¡ ã¨∂i ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . ÅHõ∆ ºÅHõ} ∆ ÑïjÅ#O`Àáê@∞ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ ã¨∂i
¿Ñ~˘¯#fl~°K«<å„Ñ¨}ÏoHõÖ’x "≥·t+¨ì ºO QÆ=∞xOÑ¨=Åã≤#k.
ÉÏÅ"åºHõ~°}~°K«<åÅHõ∆ ºO
ÅÉèíº =∞=Ù`«∞#fl Ñ¨Ó~åfiO„^èŒ"åºHõ~°}ÏÅ∞ ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°ÉèÏ+¨‰õΩ ÅHõ∆}O
JkèHõOQÍ ¿Ñ~˘¯#‰õáÈ=@O ‰õÄ_® XHõHÍ~°}OQÍ ã¨∂i ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. JO>Ë
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O, PzÛùHõO S# PO„^èŒÉèÏ+¨‰õΩ "≥Ú`åÎxH˜ qÑ¨ÙÅOQÍ ÅHõ∆}O
K≥Ñ¨Ê^ŒÅ∞K«∞‰õΩ<åfl _»#fl=∂@. PzÛùHõ „H˜Ü«∂ „Ñ¨H©~å‚k ÑïKÕÛù^•Å#∞ Ñïje¿ãÎ
Dq+¨Ü«∞O QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
~°K«<å„Ñ¨}ÏoHõ
'Åe`À‰õΩÅÎ `À <˘#~°∞Ñ¨_» ÅHõ∆ ºÜ≥∂[# "≥ÚÑ¨ÊOQÆ#∞ ÉÏÖÏ=É’^èŒ =∞QÆ∞ÉèOí y—
xi‡OK«_»O ÉÏÅ"åºHõ~°}~°K«<åq^è•#O.PÑ¨^Œú`«∞Å∞ K«∂^•ÌO.
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° Ï#∞ã¨~}° O
ã¨∂i "åºHõ~}° ~°K#« Ö’ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞ã¨~}° O „áê=ÚYºO
=Ç≤ÏOzOk.
1. q+¨Ü∞« qÉèÏQÆO: ÉèÏëêq+¨Ü∞« O ãÖã¨¯ $`«Ñ^¨ uúŒ Ö’ ãÖ*Ï˝, ãÖkè, `«`û« =∞,
PzÛùHõ, HÍ~°Hõ, ã¨=∂ã¨, `«kú`«, „H˜Ü«∂, Hõ$`ü, „Ñ¨H©~å‚Å∞QÍ Ñ¨kÉèÏQÍÅ∞QÍ ã¨∂i
qÉèÏyOKå_»∞. DqÉèÏQÆO =Å¡ ÉèÏëêã¨fi~°∂ÑÖ XHõ„Hõ=∞OÖ’ x~°∂Ñ≤OK«\ÏxH˜
g Å~ÚOk.
2. q+¨Ü∞« „Hõ=∞O: ÑïKÕÛ^ù •ÖÖ’xJOâßÅ∞ ‰õÄ_® XHõ„Ñ¨`ºÕ Hõ "≥∞#ÿ „Hõ=∞OÖ’
x~°∂Ñ≤OÑ¨|_®¤~Ú. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ãÖ*Ï˝Ñi¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’ "≥Ú^Œ@ ãÖã¨¯ $`« „áêHõ$`«
PO„^èŒ =~°‚x~°∂Ñ¨}O, Ñ¨~°∞ëêkãÖ[˝Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q Jhfl XHõ„Hõ=∞OÖ’
K≥ÑÊ¨ |_®¤~Ú. =~°„‚ Hõ=∂xfl J#∞ãïOz Ñ¨~∞° +¨ã~¨ à° ÏÅ‰õΩ `«~åfi`« ã≤~÷ åÅ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
#HÍ~°OÜ≥ÚHõ¯ „^Œ∞`«ãÖ[˝#∞ K≥Ñ¨Ê=Åã≤ LOk. HÍx JÖÏ K≥Ñ≤Ê#zO`å=∞}˜Ö’
#HÍ~åxH˜ ã≤÷~°`«fiO q"å^•ã¨Ê^Œ =∞~ÚOk. `«xfl"å~°}Ï~°÷O ã¨∂i PãÖ[˝#∞
P`«~åfi`« ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» . WÖÏ Jxfl ÑïKÕÛ^ù •ÅÖ’#∂ ÅHõ}∆ O „Ñ¨Ü∂≥ [#qâı+O¨ `À
XHõ„Hõ=∂xfl J#∞ãïOz K≥ÑÊ¨ @O QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û. D„Hõ=∞O ã¨Ê+¨`ì ‰« Äõ , ^è•~°}‰õÄ
™ê^èŒHõ =∞~ÚOk.
3. ãÖ*Ï˝^Œ∞Å∞ – ™êfi`«O„`«ºO: LÑ¨^èŒ, P„"Õ∞_ç`«O "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖ[˝Å#∞
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}O#∞Op, Ñ¨~°∞+Ö, ã¨~°à◊O "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖ[˝Å#∞ Ñ¨Ó~åfiO„^èŒ
"åºHõ~}° ÏÅ#∞Op ã¨∂i ã‘fiHiõ OKå_»∞. „Ñ¨Ü∂≥ [<åÉèÏ"åxfl|\˜ì Ñ¨Ó~åfiO„^è"Œ åºHõ~ÅÎ° ∞
K≥Ñ≤Ê# ã¨=∂ã¨HõO, uV‡^èŒºO "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖ[˝Å#∞ q_çzÑ¨ÙKåÛ_»∞. WÖÏ
âß„ã¨Î„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl J#∞ãïOz ãÖ*Ï˝kq+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨∂i ã¨fi`«O„`«=∂~åæxfl
U~°Ê~°Kå_»∞. `«~°∞"åu"åºHõ~°ÎÅ‰õΩ J^Õ P^Œ~°}©Ü«∞O HÍ=@O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
'_»∞Vfi~H‚° Oõ |∞#‰õΩO „|Hõ$u Ü«∞~Ú#k _»∞=∞O`«O |#O|_»∞, P D U J#∞ã¨~fi°
<å=∞O|∞Å∞ „uHõO|∞ <åñ|_»∞— Jx _»∞=∞O`«O, „uHõO "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖ[˝Å#∞
ã¨∂i H˘`«ÎQÍ U~°Ê~°Kå_»∞.
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝QÆ∞— J<ÕKÀ@ &HÍ~åxfl KÕiÛ _»∞&µ˝,
=Ù&µ˝ "≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ#∞ ™êkèOKå_»∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ qâıëê Öˇ·L#fl =ºuˆ~Hõ`«^Œú~å‡^Œº~°÷HÍÅ#∞ x~°∂Ñ≤OK«\ÏxH˜ ÅV˜,
ÖÏ@∞ì J<Õ ÅHÍ~åÅ#∞ HõeÊOKå_»∞.
H˜`«∞ÎÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜x ãÖã¨¯ $`ÀHõÎ„Ñ¨Ü≥∂[#O`À „QÆÇ≤ÏOz#ã¨∂i
P=∂~°æOÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ V©`«∞ÎÅ∞, "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜x HõeÊOKå_»∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 349
WÖÏ ã¨∂i "åºHõ~}° ~°K#« Ö’ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° ÏÅ#∞, Ñ¨Ó~åfiO„^è"Œ åºHõ~}° ÏÅ#∞
Ü«∞^ä•=ã¨~°OQÍ J#∞ãïã¨∂Î, „Ñ¨Ü≥∂[#qâıëêxfl|\˜ì ã‘fiÜ«∞ "≥∞ÿ#=∂~°æOÖ’
#∂`«<åOâßÅ#∞ ‰õÄ~åÛ_»∞.
4. ã¨∂„`«x~å‡}O: "åºHõ~} ° O ã¨∂„`å`«‡HõOQÍ ~°zOK«@OÖ’<Õ âß„ã¨ÅÎ Hõ} ∆ O
K«Hõ¯QÍ ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok. HÍ|>Ëì ã¨∂i ã¨∂„`åO„^èŒ"åºHõ~°}Ï^Œ∞Å#∞ ã¨∂„`åÅ∞QÍ<Õ
~°zOKå_»∞.
'JÖÏÊHõ~∆ ° =∞ãÖkQÆOú ™ê~°= kfiâ◊fi`À=ÚY"£∞, J™ÈÎÉíè =∞#=^ŒºO K« ã¨∂„`«O
ã¨∂„`«q^À q^Œ∞ó— Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ã¨∂„`åxH˜ K≥Ñ¨Ê|_ç#ÅHõ∆}ÏÅ∞
ã¨∂iã¨∂„`åÅÖ’ ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ=∞xOÑ¨=K«∞Û#∞.
'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—, WHÍ~°O|∞g∞ñ
k ‰õΩ#∞=Ù „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õq^èŒOQÍ XˆHÅHõ∆}O
Hõey#qaè#flã¨÷ÖÏÅ#∞ XHõKÀ\˜H˜ `≥zÛ ™êkèOz#ã¨∂iã¨∂„`åÅ∞ ™ê~°=O`åÅ∞
J~Ú, ã¨∂iã¨∂„`«~°K«<åáê@"åxfl `≥Å∞Ñ¨Ù`å~Ú.
'kfi~°∞HõOÎ |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHOõ |QÆ∞n~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞—
J<Õsu ã¨∂„`åÅ∞ ÉèÏëê™ê=∂#ºÅHõ}∆ Ïxfl ã¨=∞„QÆOQÍ x~°∂Ñ≤ã∂¨ ,Î qâ◊fi`À=ÚMÏ
Å~Ú. Kåi„`«Hõ "åºHõ~°ÎÅ„Ñ¨â◊Oã¨Å∞ Ãã·`«O á⁄O^•~Ú.
ã¨∂i ÉÏÅ"åºHõ~}° OÖ’ KåÅ ã¨∂„`åÅ#∞ ã¨∂„`åO„^è•^Œ∞ÅÖÏQÍ J#∞=$`«∞ÅÎ ∞
JkèHõO HÍ‰õΩO_» ã¨fiÜ«∞OãÖÑ¨Ó~å‚~°÷HÍÅ∞QÍ xi‡OKå_»∞.
5. "åiÎHÍÅ∞: ã¨∂„`åÅÖ’ K≥Ñ¨Ê|_»xqâı+¨ÅHõ∆}Ïxfl ã¨∂i "åiÎHÍÅ∞QÍ
=$uÎÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl_∞» .'=∞é˜ÜÚ« ~åAâ◊|OÌ ÉÁHõ¯\˜ ^ŒO`«ºÜ«ÚHõOÎ |∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç,
Ñ¨ ` « fi O|∞ ÃÇÏK« ∞ Û#‰õ Ω O QÆ Å ∞QÆ ^ Œ ∞ — "≥ Ú . W@∞=O\˜ q ã¨ ∂ „`åÅ∞QÍ
K≥Ñ¨Ê^Œy#qã¨Î $`«„Ñ¨Ü≥∂[#O QÆÅq HÍ=Ù. HÍ|\˜ì "åiÎHÍÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê@O=Å¡
ã¨∂„`åÅÖ’ ã¨∂„`«ÅHõ∆}O ã¨=∞„QÆOQÍ ™êkèOÑ¨|_çOk.
6. ãÖ„QÆÇ¨Ïq=~°}O: H˘xflKÀ@¡ ã¨∂„`«OÖ’x Ñ¨^ŒO J~å÷<Àfl, "≥Ú`«ÎO
ã¨∂„`å~å÷<Àfl ã¨Ê+¨ì`«ÔH· ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ ã¨∂ˆ~ q=iOKå_»∞.
'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅÜ«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OÖ’x
qHõ$uÑ¨^•xfl QÆ∞iOz 'WK«Û@ qHõ$uâ◊ÉÌ=ÚKÕ ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°O|∞
„QÆÇ≤ÏOÑ¨=ÅÜ«Ú— Jx q=iOKå_»∞.
JO`« @ ##∞@ „Ñ¨^äŒ" ≥∞ÿH õ=K«#Ö’Ñ¨É Ï^èŒ<å~° ÷ = Ú, ã¨ ~ ° fi „`« Ü« ∞ #∞@
#QÍQÆ=∞ÉÏ^è<Œ å~°=÷ Ú, "≥Ú^Œ Öˇ#· q ã¨∂„`«Q`Æ q« âı+Ñ¨ ^¨ •ÅJ~å÷xfl q=iOKÕãÖ÷¨ ÏÅ∞.
L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞, QÆ∞~°∞q~°ÇÏ≤ `«O|∞ Å~Ú, "≥Ú^Œ Öˇ#· H˘xflã∂¨ „`åÅ‰õΩ
"≥Ú`åÎxH˜ `å`«Ê~åºxfl ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ q=iOKå_»∞ ã¨∂i.
7. ãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}Ï#∞"å^ŒO: HÍ~°HÍkq+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨∂i ãÖã¨¯ $`«
"åºHõ~°}OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#JOâßÅ<Õ J#∞=kOKå_»∞. 'xÜ«∞`ÀÑ¨ã≤÷uHõ=Ú
„áêuÑ¨kHÍ~°÷=Ú, ^è•`«fi~°÷"åºáê~å„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°Î <åñ|_»∞—. "≥Ú. nx=Å¡
H˘xfl~Ú`«~åO„^èŒ "åºHõ~°}ÏÅÖÏQÍ J#∞HõÎ<åºÜ«∞O`À ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl
P„â◊~ÚOK«=Åã≤#J=ã¨~°O H˘O`«"Õ∞~° `«yæ ã¨=∞„QÆ`« KÕ‰õÄiOk.
8. Ñ¨Ó~°fi„QÆO^äŒÑ¨~å=∞~°≈#O: `«#‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO L#flPO„^èŒÅHõ∆}„QÆO^ä•Å#∞
ÑïjeOz Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ`À ã¨=∞#fi~Úã¨∂Î ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ ÅHõ∆}O KÕâß_»∞.
H˘xflKÀ@¡ Ñ¨Ó~°fiÖÏHõ}∆ ‰˜ Ωõ ÅJaè„áêÜ«∞O Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O aè#flOQÍ L#flÑÙ¨ _∞» JO^Œ∞Ö’
Lz`« "≥∞ÿ#Ñ¨H∆Íxfl „Ñ¨=∂}©HõiOKå_»∞. 'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞ñ
QÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù— "≥Ú.
Ñ¨Ó~°∞fiÅJaè„áêÜ«∂xfl Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ ãÖ„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. '`«^Œfi
`«^Î •k[ã¨º—, '„áêÜ«∞ ã¨∞Î ™êº`ü H˜=∂kHõ ¿ãº`«ó— W`åºkQÍ zO`å=∞}˜ ¿Ñ~˘¯#QÍ
ã¨∂i 'U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— Jx `«^•^Œ∞Å#∂,
H˜=∂^Œ∞Å#∞ HõeÑ≤ U=∂º^Œ∞Å∞QÍ XˆH ÅHõ}∆ O`À ãÖ„QÆÇÏ≤ OKå_»∞. J#∞Hõ~}° OÖ’
JÇ¨Ï=∂^Œ∞Å=∞HÍ~åxH˜ kfi~°∞H˜Î qÉèÏ+¨QÍ zO. Jaè„áêÜ«∂xfl ã¨=iOKå_»∞.
Ñ¨Ó~°∞fiÅJaè„áêÜ«∞O ãï HÍ#Ñ¨Ù_»∞ ^•xx u~°ã¨¯iOKå_»∞. 'J#∞Hõ$ux
x_» ∞ ^Œ ‰ õ Ω O QÆ ∞ é∞K« Ü« ∞ QÆ ∞ #x Ü≥ Ú Hõ O _» ∞ =eÔ H #k x~åHõ ~ ° O |∞,
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å∞ ~å =x H˘O^Œé∞
=HÍ¯}Õzi. JÜ«∞ºk ÅHõ∆ ºÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞<å^Œ~}° Ü © ∞« O|∞— "≥Ú.
WO`Õ HÍHõ ã¨∂i `å<Õ „"åã≤#Ñ¨Ó~°fi"åºHõ~°}ÏÅ#∞ QÆ∂_» ÑïjeOz JO^Œ∞Ö’
J#=ã¨~åÅ∞, J<Òz`åºÅ∞ ÑïÇ¨ÏiOz ÉÏÅ.Ö’ ÅHõ}∆ O KÕâß_»∞. `≥Å∞QÆ∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞
ãÖã¨¯ $`«qÉèí‰õΩÎÅ™ê÷#OÖ’ P^Õâ◊OQÍ K≥Ñ¨Ê‰õáÈ=@O "≥Ú.
9. „Ñ¨„H˜Ü«∂x~°fiÇ¨Ï}O: "åºHõ~°}„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl J#∞ãïOz ã¨∂i
ÉèÏëêã¨fi~∂° ÑÖ ã¨∞Å∞=ÙQÍ `≥eÜ«∞_®xH˜ „Ñ¨„H˜Ü∂« x~°fiÇÏ¨ }OÖ’ q∞H˜¯e"≥∞Å‰õΩ=`À
ÖÏÑ¶¨∞=O K«∂áê_»∞. ‰õΩé∞{Lã¨∞~°∞´‰õΩ@∞ìã¨∞~°∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#su„Ñ¨„H˜Ü«∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 351
Kåi„`«Hõ"åºHõ~°ÎÅ„Ñ¨â◊Oã¨Å∞ Ãã·`«O á⁄OkOk.

PÜ«∂ã¨÷ÖÏÅÖ’ Ñ¨^•ÅÖ’xqHÍ~å^Œ∞Å∞ ã¨=∞„QÆOQÍ ã¨∂„u¿ãÎ Q“~°="≥∞ HÍx
„Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË ^Œ#^Œy#ã¨÷ÖÏÅÖ’ xÑüOK«_»O "≥Ú^Œ Öˇ·#=∂~åæÅÖ’
ãÖã¨¯ $`«ãO¨ „Ñ¨^•Ü«∞O J#∞ãïOz ÖÏÑ¶∞¨ =O ãÖáêkOKå_»∞. Hõ„^Œ∞= <åQÆ=∂`«,
"Õ^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞ "≥Ú.
JO^Œ^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞, xHõ¯ÖÏ^Œ∞Å∞
Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q „Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOKå
Åx K≥Ñ¨ÙÎ<åfl~Ú. PzÛùHõã¨~°fi<å=∂Å#∞ Ñ¨\ ˜ìHõQÍ K«∂áê_»∞. JHõ¯ _»Hõ¯_»
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ qâı+ÖQÍ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. <≥Åñ uK≥Û#∞, ÔHO^èŒ∂o "≥Ú.
WÖÏ ÉèÏëêÅHõ∆}Ïxfl g Öˇ·#O`« ã¨=∞„QÆOQÍ ™ê^èŒº "≥∞ÿ#O`« ÖÏÑ¶¨∞=OQÍ
ã¨∂i x~°∂Ñ≤OKå_»∞.
10. ÅHõ∆ ºÜ≥∂[#O: Åe`À‰õΩÎÅ`À K≥Ñ¨Ê@O`Àáê@∞ ÅHõ∆ ºÜ≥∂[#O ‰õÄ_»
ã¨∂i `«#~°K«<åq^è•#OÖ’ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. ÅHõ∆}Ï=QÆuH˜ Wk ÉÏQÍ
LÑ¨Hõiã¨∞ÎOk.
L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ K«∂Ñ¨@OÖ’#∂ ã¨∂i H˘xfl„Ñ¨`ÕºHõ`«Å∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
L^•Ç¨Ï~°}Å∞ ã¨∂„`åaè„áêÜ«∂xfl qâı+ÖQÍ „ÑüáêkOK«@O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ J<ÕKÀ@ =K«∞Û<£{WÑ¨Ù_∞» .
K«∂_»<£{J~Úu, =K≥Û_ç<£{J`«ñ_»∞ J<ÕL^•Ç¨Ï~°}Å∞ „Hõ=∞OQÍ L`«fi, J`«fi,
W`«fi ãÖ^èŒ∞Å∞ K≥¿ÑÊ PÜ«∂ã¨∂„`åÅ∞ „^Œ∞`«Ñ¨Ó~°fiã¨fi~åxH˜ ãÖkèx K≥Ñ¨ÙÎ<åfl~Ú
Jx `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î, Dx¿+^èŒO „áêÑ≤ÎÑ¨Ó~°fiHõO HÍ=_®xfl x~°∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.
_ç^Œú, ~å=∞, ÉèÏ~°æ=, ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨ W\˜ìq „áêuÑ¨kHõ=ÚÅ∞. „áêuÑ¨k
HÀ^•Ç¨Ï~°}Å∞ J~°÷=^Œ^è•`«∞ ~°„Ñ¨`«ºÜ«∞ó „áêuÑ¨kHõ"£∞, Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂™ê â◊Û
J<ÕãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}ÏÅ `å`«Ê~åºxfl „Ñüáêkã¨∞Î<åfl~Ú.
ÃÑ‰õΩ¯ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ „Ñ¨^Œi≈OKÕ@Ñ¨Ù_»∞ ã¨∂i "å\˜x JHÍ~åk„Hõ=∞OÖ’
K«∂áê_»∞. JHõ¯\Ï^Œ∞Å∞ "≥Ú.
L^•Ç¨Ï~°}ÅÖ’ ÃÑÔH¯_»Å K«=∞`å¯~å=Ç¨Ï "≥∞ÿ#^Œ$âßºÅ#∞ z„uOKå_»∞.
"Õ∞ #Å∞¡_»∞ Ñ¨Ù\˜ì xÅ∞¡ K«∂_» ‰õΩO_≥#∞.
"å_»∞ Ñ¨Ó=ÙÅ∞ ^≥K≥Û, PÔH ™⁄=Ú‡Å∞ ^•ÖˇÛ, "å _çÅ∞¡ "≥_»Öˇ. "≥Ú.
L^•Ç¨Ï~°}ÅÖ’ ~å=∂Ü«∞}Ï^Œ∞Å#∞Oz Hõ^ä•ÉèÏQÍÅ#∞ ã¨∞ÊùiOÑ¨*ËÜ«∞@O
QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
H˘xflKÀ@¡ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ K≥Ñ¨Ê‰õΩO_®<Õ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ L^ŒúiOKå_»∞. #=∞‡
H˜@, <å‰õΩO ^Œ=Ú‡_»∞. "≥Ú.
H˘xflÜ≥ ∞ _» Å Hõ q „Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÆ Å ∞QÍ K≥ Ñ ≤ Ê K« ∂ áê_» ∞ . UHÍO`« = Ú#O^Œ ∞
#∞#fl[=~åO„_» #x „Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú. "≥Ú.
WOHÍ |Ç¨ïq^èŒ "≥∞ÿ#„Ñ¨`ÕºHõ`«Å∞ ã¨∂iÅH∆ÍºÅÖ’ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
WÖÏ ã¨∂i ÅHõ∆ ºÅHõ∆}„QÆO^ä•ÅÖ’ |Ç¨ï=ÚYOQÍ |Ç¨ïHÍÅO „â◊q∞Oz,
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨‰Ωõ K«H¯õ x~°K<« å„Ñ¨}ÏoHõ`À „áê=∂}˜H=õ ¸, ã¨∞ã≤~÷ =° ¸, âßâ◊fi`=« ÚQÍ
ÉÏÅ"åºHõ~°}Ïxfl fiÛk^ŒÌ_»OÖ’ Hõ$`«Hõ$`«∞º _≥·<å_»∞.
8. ÉÏÅ„áœ_è»"åºHõ~°}ÏÅÃÑ· ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}ÏÅ„Ñ¨ÉèÏ=O
"åºHõ~°}~°K«<åq^è•#OÖ’ =∂„`«O „Ñ¨ã≤^Œú "≥∞ÿ#`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}ÏÅg∞^Œ
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}„Ñ¨ÉèÏ=O „Ñ¨=ÚYOQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. ã¨fi`«O„`«=∂~°æOÖ’
~°zOÑ¨|_ç<åO„^èŒÉèÏëêÉèí∂+¨}Ïk"åºHõ~°}ÏÅ∞ JO`«QÍ „Ñ¨ã≤^ŒúO QÍÖË^Œ∞.
ÉÏQÍ „Ñ¨Kå~°OÖ’ L#fl PO„^èâŒ |◊ zÌ O`å=∞}©, `«^#Œ ∞QÆ∞}OQÍ ÉÏÅ"åºHõ~}° O
‰õÄ_® ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ ~°zOÑ¨|_ç#"Õ HÍ=@=¸,
ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O „áê=∂}˜HõOQÍ ÑÖ_ç`«∞Å∞ P^ŒiOK«_»=¸, HÍ~°}OQÍ
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~} ° O ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~} ° „Ñ¨ÉÏè =OÖ’ LO_»@O J=ã¨~O° J#flO`«QÍ
ã‘fiHõiOÑ¨|_çOk. `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ Ñ¨Ù@ìHõ=ÚO^Œ∞#∞Oz ãÖã¨¯ $`åxH˜ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨,
`≥Å∞QÆ∞[<åÅ`À ã¨xflÇÏ≤ `«ãO¨ |O^èOŒ LO_»@=¸, ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O
x~° ∞ Ì + ¨ ì O QÍ Ñ¨ ~ ° = ∞„áê=∂}˜ H õ O HÍ=@=¸=Å¡ `≥ Å ∞QÆ ∞ "åºHõ ~ ° } ÏÅÃÑ·
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° „Ñ¨ÉÏè =O |Ç¨ï=ÚYOQÍ ã≤~÷ Ñ° _¨ Oç k. HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}°
„Ñ¨ÉÏè =O=Å¡ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° ÏxH˜ „áê=∂}˜H`õ « ^•x=¸ÅOQÍ „Ñ¨ãk≤ ú ã≤kOú Kå
Ü«∞x K≥Ñ¨Ê@O Ü«ÚHõÎ"Õ∞.
zO`å=∞}Ïº^Œ∞Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}ÏÅÖ’#∂ áê}˜hÜ«∞O
("≥Ü· ∂« Hõ~}° ã≤^•úO`« H“=Úk) „Ñ¨ÉÏè ="Õ∞ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° ÏÅg∞^Œ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
ÉÏÇ¨ Ï º, PÉè í º O`« ~ ° q +¨ Ü « ∂ ÅÖ’ `≥ Å ∞QÆ ∞ "åºHõ ~ ° } Og∞^Œ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 353
PãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}„Ñ¨ÉèÏ"åxfl WÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.

ÉÏÇ¨Ïºx^Œ~°≈<åÅ∞
„QÆ O ^ä Œ x ~å‡}OÖ’ ÉÏÇ¨ Ï ºq+¨ Ü « ∞ OÖ’ ‰õ Ä _® `≥ Å ∞QÆ ∞ "åºHõ ~ ° } O
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl =ÚYºOQÍ ã≤^•úO`«H“=Úkx J#∞ãïOK«@O [iyOk.
1. ÑïKÕÛù^ŒqÉèÏQÆO :
ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏëêÅHõ∆}O 'ãÖ*Ï˝–ãÖkè–`«`«û=∞–PzÛùHõ–
HÍ~°HÍk ÑïKÕÛù^•Å∞QÍ qÉèílOÑ¨|_çOk. WO^Œe `«`«û=∂zÛùHÍÅ#∞
â◊|ÌÑïKÕÛù^ŒOQÍ UHõO KÕã≤# „áœ_è»"åºHõ~°}OÖ’#∂ ÑïKÕÛù^ŒqÉèÏQÆO WO`Õ.
DÑïKÕÛù^ŒqÉèÏQÆO "≥·Ü«∂Hõ~°} ã≤^•úO`«H“=ÚkÖ’x ÑïKÕÛù^ŒqÉèÏQÍxfl
J#∞ãïOzL#flk. ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨ ‰õΩ#flqã¨Î $u ÖËHõáÈ=_»OKÕ`«, ãÖkè â◊|Ì,
ã¨=∂ã¨, `«kú`å^Œ∞ÅÖ’ H“=ÚkÖ’ L#fl qâı+¨qÉèÏQÆO `≥Å∞QÆ∞Ö’ ÖËHõáÈ~Ú<å,
`≥Å∞QÆ∞‰õΩ `«y#suÖ’ J"åO`«~°qÉèÏQÆO L#flk. `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ –
J[O`«ÇÏ¨ ÅO`« „Ñ¨H~õ }° ÏÅ∞, PzÛùHÑõ i¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’– ã¨~fi° <å=∞, BÑ¨q¨ ÉèHí HÎ˜ õ „Ñ¨H~õ }° ÏÅ∞
"≥Ú^Œ Å~Ú# q@∞=O\˜q. zO`å=∞}˜Ö’ J[O`«Ñi¨ KÕÛ^ù OŒ , Ç¨ÏÖO`«Ñi¨ KÕÛ^ù OŒ
J<ÕqÉèÏQÆO ãÖã¨¯ $`åxH˜ WOHÍ ^ŒQÆæ~°QÍ LOk.
HÍQÍ ÅHõ∆}q+¨Ü«∞OÖ’ `≥Å∞QÆ∞‰õΩ `«y#suÖ’ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}=∂~åæxfl
J#∞ãïOz P„Hõ=∞OÖ’<Õ PÜ«∂ÑïKÕÛ^ù •Å∞QÍ qÉèlí OÑ¨|_çO ^Œx QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û.
PO„^èHŒ “=Úk ("ÕOHõ@Hõq `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° O, #$ã≤OÇ¨ÏHõq ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° O)
"≥Ú^Œ Å~Ú#"å\˜Ö’ „QÆO^äŒ<å=∞O#∞Op, ãÖã¨¯ $`«„Ñ¨ÉèÏ=O QÀK«iã¨∞ÎOk.
2. ã¨∂„`å`«‡Hõ~°K«#O :
JÖÏÊHõ~∆ `° åfikÅHõ}∆ ÏÅ`À áê}˜hÜ«∞OÖÏQÍ D"åºHõ~}° ÏÅ∞ ã¨∂„`å`«‡HÍÅ∞QÍ
~°zOÑ¨|_®¤~Ú. („áœ_è»"åºHõ~°}OÖ’ =∂„`«O H˘xflã¨∂„`åÅ∞ q=~°}Å=Öˇ
™êQÍ~Ú.) 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞– J#∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`«— "≥Ú^Œ Öˇ·#q^èŒOQÍ
g\˜x ã¨∂„`åÅ∞QÍ ã¨∂i ‰õÄ_® ã¨Ê+¨ìOQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
3. =$uÎ~°K«#O :
ã≤^•úO`«H“=ÚkÖ’ÖÏQÍ D"åºHõ~°}ÏÅÖ’ ã¨∂„`åÅ‰õΩ ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ =$uÎ
„"åÜ«∞_»O JHõ¯_»Hõ¯_» HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞.
'VHÍ~° q∞`«∞ÎQÍ QÆÅ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú—.
JHõ„Ñ¨`º« Ü«∂O`å=ºÜ«∞O|∞ HõàÜ ◊ ∞« .
'=ºuˆ~HÍ~°H÷ Éõ ∂íè `«HÍeHÍã¨=∂Ñ¨H„õ H˜Ü∞« „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=Ú HÍ ^Œx Ü«∞~°=÷ Ú—."≥Ú.
H˘xflKÀ@¡ ã¨∂„`åÅÖ’x =ÚYºÑ¨^•Å Hõ~°÷O „"åÜ«∞|_çOk. H˘xfl KÀ@¡–
ã¨Ê+¨ì=Ú, LHõÎ=Ú J<Õq^èŒOQÍ q=iOK«_»=¸ K«∂_»=K«∞Û.
4. "åiÎHÍÅ∞:
ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}OÖ’ÖÏQÍ ã¨∂„`«OHõO>ˇ qâıëêOâßÅ#∞ "åiÎHÍÅ∞QÍ
q=~°}OÖ’ K≥Ñ¨Ê_»O D"åºHõ~°}ÏÅÖ’ L#flk.
Ñ¨`fi« O|∞ ÃÇÏK«∞Û#‰õΩO QÆÅ∞QÆ^∞Œ . =~°∞=æ Ù#O^Œe=Ù=~°H‚ Oõ ÉÁO_≥ Ö’Ñ≤OK«∞. "≥Ú.
5. L^•Ç¨Ï~°}Å∞:
L^•Ç¨Ï~°}Å∞, „Ñ¨`∞« º^•Ç¨Ï~°}Å`À ÅHõ}∆ Ïxfl ã¨Ê+Öì KÕÜ∞« _»O H“=ÚkÖ’ÖÏQÍ
WHõ¯_® L#flk.
q#∞ =∞xÜ≥∞. WK«Û@ #K«∞ÛÑ¨~°O |~Ú#k HÍ|\˜ì Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞.
Jkfi~°∞HõÎO |#∞@KÕ – `ÕÑ¨`ÕÑ¨‰õΩ – "≥Ú.
L^•Ç¨Ï~°}Å∞QÍ ÉÏÅ"åºHõ~°Î H˘xflKÀ@¡ 'QÆ`å#∞QÆuHÀ Ö’HÀ Ü«∞@OK«∞<£,
h‰õΩO ^Œ=Ú‡ñ_»∞ <å‰õΩ <≥K≥Ûe— W`åºkQÍ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆ=¸ÅHõO HÍ=_»OKÕ`« „áœ_è»"åºHõ~°}OÖ’ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆ„Ñ¨^Œ~°≈#O
^•^•Ñ¨Ù ã¨~°fi„`« HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
PÉèºí O`«~x° ^Œ~≈° <åÅ∞
„QÆO^ä•O`«ifi+¨Ü«∂ÅÖ’ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}„Ñ¨ÉèÏ=O WOHÍ QÍ_è»O.
ã¨ O ã¨ ¯ $`« Å Hõ ∆ } Ï<Õ fl ã¨ = ∞#fi~ÚOK« ∞ HÀ=Åã≤ # `å=ÙÅ∞ H˘xfl HÍQÍ,
ãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}Ïxfl J#∞=kOz# `å=ÙÅ∂, J#∞ãïOz ã¨fi`«O„`«OQÍ K≥Ñ≤Ê#
`å=ÙÅ∂ D"åºHõ~°}ÏÅÖ’ KåÖÏ L<åfl~Ú.
1. ãÖ[˝Å∞ :
LÑ¨^,Œè P„"Õ∞_çÒ« , L`«=Î ∞O, J=™ê#O "≥Ú^Œ Å~Ú# J<ÕHõ ãÖ[˝Å∞ ãÖã¨¯ $`«O
#∞OKÕ „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_®¤~Ú. 'LÑ¨^èŒ Ü«∞#QÍ `«∞k=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞=~°‚=Ú— "≥Ú^Œ
Å~Ú# suQÍ H˘xfl ãÖ[˝Å J~°÷O ãÖã¨¯ $`«O#∞Ozç J#∞=kOÑ¨|_çOk.
W@∞=O\˜ãu÷≤ HÍ~°Hõ (ã¨=∂ã¨) „Ñ¨H~õ } ° OÖ’ JkèHOõ QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. L`«=Î ∞O,
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 355
J=™ê#O "≥Ú^Œ Å~Ú# ãÖ[˝Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ q=iOÑ¨|_»Ö^Ë ∞Œ . ãÖã¨¯ $`«ÅHõ}∆ Ïxfl

P„â◊~ÚOKÕ g\˜x QÆ∂iÛ `≥eÜ«∂e. "ÕOHõ@Hõq PO„^èŒH“=ÚkÖ’ [âò "≥Ú^Œ
Öˇ·#„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞ ‰õÄ_® ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}O#∞Oz ã‘fiHõiOÑ¨|_ç<å~Ú.
„ueOQÆâ◊ÉÏÌ#∞âßã¨#O "≥Ú^Œ Öˇ·# "åºHõ~°}ÏÅ∞ Ñ¨~°∞+Ö, ã¨~°à◊O "≥Ú^Œ
Öˇ · # ã¨ O [˝ Å #∞ U~åÊ@∞KÕ ã ≤ ‰ õ Ω <åfl~Ú. ÉÏÅ"åºHõ ~ ° } O ‰õ Ä _®
ãÖã¨¯ $`«ãO¨ „Ñ¨^•Ü«∂#∞QÆ∞}OQÍ ÖÏÑ¶∞¨ "åk „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅÔH–· _»∞=∞O`«=Ú, =Ú`«∞,Î
„uHõ=Ú "≥Ú^Œ Å~Ú#ãÖ[˝Å#∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ U~°ÊizOk.
2. W`«∞ÎÅ∞ :
#∞H±, Å\ò, "≥Ú^Œ Å~Ú#∞suQÍ HõHÍ~°O, @HÍ~°O "≥Ú^Œ Å~Ú#q ãÖã¨¯ $`å#∞
™ê~°OQÍ W`«∞ÎÅ∞QÍ ã‘fiHõiOÑ¨|_®¤~Ú. #∞"£∞ J#flÑ¨Ù_»∞ „áœ_è»"åºHõ~°Î q∞`«∞Î
ã‘fiHõiOKå_»∞. ÅV˜, =Ú&ò W`åºkQÍ `«`«Î„`«ÊÜ≥∂[<åÅÔH· V˜, &ò "≥Ú^Œ Öˇ·#q
ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ ã¨fi`«O„`«OQÍ `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}OÖ’ W`«∞ÎÅ∞QÍ
K≥Ñ¨Ê|_®¤~Ú.
3. „Ñ¨¨`åºÇ¨~åÅ∞ :
'ÅHÍ~° O |∞#‰õ Ω _» ∞ „V√=Ù~° ∞ #∞=Ú &˝ Q Æ ∞ — J<Õ K À@ '&HÍ~° O |∞
„Ñ¨`åºÇ¨~å~°O÷ |∞— Jx K≥ÑÊ≤ ã¨∂i ~°∞&µ˝, =Ù&µ˝, "≥Ú^Œ Å~Ú# „Ñ¨`åºÇ¨~åÅ#∞
„Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞. WÖÏ „Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞ KÕ¿ãq^è•#O ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl
J#∞ãïOzO^Õ.
4. ÑïÉèÏ+¨Å∞ :
ÅHõ∆}q^è•#O ãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨Å ##∞ãïOz LO_»_»O D"åºHõ~°}ÏÅÖ’
ã¨=∂#O. '„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Îqkè x~°=HÍâ◊O|∞ QÍ=Ù# nxx ÉÏkèOK≥_çx—
J<Õã¨∂iq=~°}O 'x~°=HÍâß Ç≤Ï q^èŒÜ«∞ ™êû=HÍâß<£ qnè<£ ÉÏ^èŒ<ÕÎ—
J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«Ñi¨ ÉèÏ+¨ =¸ÅOQÍ U~°Ê_çO^Õ.Õ #∞H±, @∞H± J#flÑÙ¨ _»∞ 'P^Œº<ÒÎÎ @H˜`Ò—
J<Õn, „áœ_è»"åºHõ~°Î K≥Ñ≤Ê# '#∞"£∞— J<ÕKÀ@ 'q∞ ^ŒKÀ H<åÎº `«Ê~°ó — J<Õn,
"≥Ú^ŒÅ∞QÍ ãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨Å∞ JHõ¯_»Hõ¯_» ã¨=∞#fi~ÚOz#Ñ¨Ù_Õ Pq^è•<åÅ∞
J~°÷=O`« =∞=Ù`å~Ú. WÖÏˆQ '+¨+‘ª™ê÷<Õ Ü≥∂QÍ—, 'Ü«∞^•QÆ=∂ ã¨Î^Œ∞æ}©Éèí∂`å
ã¨Î„^ŒæÇ¨Ï}Ë# QÆ$Ç¨Ïº<ÕÎ— Jx "≥Ú^ŒÅ∞QÍ ÃÑ‰õΩ¯ÑïÉèÏ+¨Å∞ D"åºHõ~°}ÏÅÖ’
ã¨=∞#fi~ÚOÑ¨=Åã≤L<åfl~Ú.
5. HÍ~°ºq^è•<åÅ∞ :
x`«º=Ú – qÉèÏ+¨– "≥·HõeÊHõ=Ú– |Ç¨ïà◊=Ú "≥Ú^ŒÅ∞QÍ PÜ«∂HÍ~åºÅ∞
qkèOÑ¨|_ç#f~°∞ ãÖã¨¯ $`å#∞QÆ∞}O. "å\˜ãfi¨ ~∂° ÑÖ ãÖã¨¯ $`«O#∞OKÕ `≥eÜ«∂e.
WÖÏˆQ, PQÆ=∞– P^ÕâßkÑ¨^Œú`«∞Å∞, "≥Ú.
'q^è•#™ê=∞~°÷º=ÚKÕ h„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞—
'=º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨KÕ h„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı¡+Ö|∞ ÖË^Œ∞—–
J<Õf~°∞QÍ q^è•#™ê=∞~°÷º =∂~°æO, qÉèÏ+¨‰õΩ =º=ã¨÷ KÕÜ«∞_»O "≥Ú^Œ
Å~Ú#Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~} ° Ïxfl J#∞ãïOz#"Õ.
6.*Ï˝ Ñ ¨ # q^è • #O:
'D*Ï˝Ñ¨HõO|∞KÕ`«<≥ <å=∞O|∞Å‰õΩ ^è•`«∞`«fiq=Hõ∆Ü«∞O kOK«∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—,
'PO„^èâŒ |◊ zÌ O`å=∞}˜Ü∞« O^Œ∞ñ QÆÅ W^Œ=∞^Œã`≤ åºkã¨∂„`«=∞O^Œe Ü«∞^Œó „Ñ¨É$íè `«∞Å∞
=º~°=÷ Ú ÅQÆ∞K«∞ ¿ãfi`«~O° |∞Å‰õΩ#∞ #HÍ¯~°ºO|∞ Åx `≥Å∞Ñ¨Ù—– "≥Ú^Œ Öˇ#· q^èOŒ QÍ
PÜ«∂ ÅHõ∆}ÉèÏQÍÅ∞ =º~°÷O J~Ú J~å÷O`«~åxfl ™êkèã¨∂Î „Ñ¨Ü≥∂[#=O`å Öˇ·
™ê~°÷HõO JÜÕ∞º@@∞¡ =i‚OK«_»O ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞"Õ∞.
7. (JkèHÍ~°) ã¨∂„`«qâı+Ö:
ãÖ*Ï˝, ÑïÉèÏ+¨, "≥Ú^ŒÅ∞QÍ q^è•#Of~°∞#∞|\˜ì ã¨∂„`åÅÖ’ QÆÅÉèË^•Å∞
ÉÏÅ„áœ_è » " åºHõ ~ ° } ÏÅÖ’ Hõ # |_» ` å~Ú. '^è • `« ∞ =Ù#‰õ Ω — – WÜ« ∞ ºk
Ü«∞kèHÍ~°ã¨∂„`«O|∞— J<ÕKÀ@ ã¨∂i JkèHÍ~°ã¨∂„`«OQÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥Ñ≤Ê# ~¸
'JkèHÍ~°— Ñ¨^Œúu ãÖã¨¯ $`« ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞"≥∞. ãÖ*Ï˝kã¨∂„`«qâıëêÅÅ∞
LÉèíÜ«∞"åºHõ~°}ÏÅÖ’#∂ „Ñ¨ã≤^•úÖËˇ.
8. ~°∂Ñ¨™ê^èŒ#q^è•#O:
Ñ¨^~Œ ∂° Ñ¨x+¨ÊuÎx „Ñ¨„H˜Ü∞« ^•fi~å x~°∂Ñ≤OKÕq^è•#O ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ<Õ
D"åºHõ~°}ÏÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú.„Ñ¨^äŒ=∂kqÉèí‰õΩÎÅ#∞ U_çO\˜x K≥Ñ¨Ê@O,
„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å#∞ „H˜Ü«∂qÉèíHõÎºO`åÅ∞QÍ ™êkèOK«@O, "≥Ú^Œ Öˇ·# q@∞=O\˜q.
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î HõxÑ≤OK«x J#fl, `«O„_ç, T~°∞ =O\˜ â◊ÉÏÌÅ#∞ „ã‘Îã¨=∂Å∞QÍ
¿Ñ~˘¯x „Ñ¨ ^ ä Œ " ≥ ∞ ÿ H õ = K« # O Ö’Ñ≤ O Ñ¨ * Ë Ü « ∞ @O ^•fi~å Ñ¨ ^ Œ ` « fi ã≤ k ú Ô H ·
K«∂Ñ≤#„Ñ¨„H˜Ü«∂q^è•#O ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞ã¨~°}"Õ∞. ÉÏÅ"åºHõ~°}OÖ’
WHõ¯_» „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ ãÖã¨¯ $`«O S# 'ã¨∞— J<ÕqÉèHí Î˜ KÕã∞¨ ‰õΩx Ö’Ñ≤OÑ¨*Ü
Ë ∞« @O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

™ê=∂#º"åº™êÅ∞ 357
QÆ=∞xOÑ¨=Åã≤#JOâ◊O. zO`å=∞}˜Ö’ Éè∂í `«HÍe„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ ãÖã¨¯ $fÜ«∞

"≥∞ÿ# uÑπ qÉèíH˜Îx KÕã≤ Ö’Ñ≤OÑ¨*ËÜ«∞@O [~°∞QÆ∞`«∞#flk. JO^•fi^Œ∞Å∞,
JO^ŒéÏfi^∞Œ Å∞ J<Õq^èOŒ QÍ QÆ}OQÍ U~°ÊéK«_O» "≥Ú^Œ Å~Ú#q DÑ¨ûúŒ Ö’"Õ.
9. xáê`«Å∞ :
âß„ã¨ÎOKÕ`« XHõf~°∞QÍ U~°Ê_»=Åã≤#~°∂áêxfl „Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ
WOH˘Hõf~°∞QÍ LO_Õ@@∞¡ xÜ«∞q∞OK«_®xfl xÑüOK«_O» JO\Ï~°∞. '"Õ^Œè Ñ¨Ù~À^èŒ
Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞.— '`å=Ú `«=∞~°∞ `å~°∞ #QÆ∞— J<ÕsuQÍ ÉÏÅ„áœ_è»"åºHõ~°}ÏÅÖ’
Dxáê`«q^è•<åÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
10. W`«~åÅ∞ :
ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ eOQÆO, Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÆÑ~¨ å=∞~°≈#O "≥Ú. J<ÕHqõ ^è•Å∞QÍ `≥Å∞QÆ∞
"åºHõ~}° ÏÅ∞ ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° „Ñ¨ÉÏè =O`À `«`û« O„Ñ¨^•Ü«∂#∞QÆ∞}OQÍ ~°zOÑ¨|_ç
âß„ã¨ÎQ“~°=O JO^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú.
„áêHõ $ `« " åºHõ ~ ° } „Ñ¨ É è Ï =O L#fl Jxfl `≥ Å ∞QÆ ∞ "åºHõ ~ ° } ÏÅÖ’#∂,
„áêHõ$`«„Ñ¨ÉÏè =OHõO>Ë ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° „Ñ¨ÉÏè =O JkèHOõ QÍ LO_»@O QÆ=∞xOÑ¨
=K«∞Û. ã¨∞„Ñ¨ã≤^Œú "≥∞ÿ# ÉÏÅ„áœ_è»"åºHõ~°}ÏÅ∞ Ô~O_»∂ ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•
Ü«∂#∞QÆ∞}OQÍ<Õ ~°zOÑ¨|_ç<å JO^Œ∞‰õΩ x^Œ~≈° <åÅ∞ ÉÏÅ"åºHõ~}° OÖ’ JkèHOõ QÍ
ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_»`å~Ú.
"åHõºq=~°}O
ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO
1. WO ^ŒHÍ~å^Œ∞ ÅK«∞ÛÅ∞. (ãÖ[˝.1)
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ =~°‚O|∞ ÖËñ|k— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«q=~°}OÖ’ J, P W`åºkQÍ ãÖã¨¯ $`«=~°=‚ ∂Å K«∂Ñ¨|_çOk. WO^Œ∞
JO>Ë P=~°‚=∂ÅÖ’ JHÍ~°O "≥Ú^Œ Öˇ·#=~å‚Å‰õΩ JK«∞ÛÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. Jx
D"åHÍºxH˜ J~°÷O. 'HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞— J<Õ`«~°∞"åuq=~°}Ïxfl J#∞ãïOz
HõHÍ~°O "≥Ú^Œ Öˇ·#=~å‚Å‰õΩ Ç¨ÏÅ∞¡ J<Õ¿Ñ~°∞ K≥Ñ¨Ê|_»@OKÕ`« „Ñ¨ã¨∞Î`«"åHÍºxfl
J#∞ãïOz HõHÍ~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiO =~°‰õΩ K«∂Ñ¨|_ç#=~å‚Å‰õΩ JK«∞Û J<ÕãÖ[˝
ã≤kúã¨∞Î#flk. nx=Å¡ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ L#fl Z,X, J~°ã¨∞#fl Å‰õΩ ‰õÄ_» JK«∞Û
J<ÕãÖ[˝ ã≤kúã¨∞Î#flk.
HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨Ö’ 'J P W D L T |∞∞ |∞∂ (Å∞,Å∂) U S F B
JO Jó— J<Õ16 =~å‚Å‰õΩ JK«∞ÛÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. WO^Œ∞Ö’ JO Jó J#flKÀ@¡
J#∞™êfi~°O (O), qã¨~æ° (ó) J<Õ"Õ JK«∞ÛÅ∞. HÍx g\˜x =ÚO^Œ∞ JK«∞Û ÖË‰Ωõ O_»
Ñ¨ÅHõ@O ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Ñ¨Ó~°fiOÖ’ (Ç¨ÏÅ∞¡ Öˇ#· HõHÍ~°O "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜H˜
g∞^Œ JHÍ~°O ÖÏQÍ) JK«∞ÛÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ^≥·#JHÍ~åxfl KÕiÛ JO, Jó Jx
xˆ~ÌtOK«@O [iyOk. JK«∞ÛÅˆH „áê}ÏÅ∞, ã¨fi~åÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#¿Ñ~°∞¡ L<åfl~Ú.
2. HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞. (ãÖ[˝1)
ÃÑã· ∂¨ „`«q=~°}OÖ’ J P W`åºkQÍ ãÖã¨¯ $`«=~°=‚ ∂Å K«∂Ñ¨|_çOk. WO^Œ∞
JO>Ë P=~°‚=∂ÅÖ’x HõHÍ~°O "≥Ú^ŒÅ∞QÍ z=i=~°‰õΩ L#fl=~å‚Å‰õΩ Jxfl\ ˜H©
Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ Jx ¿Ñ~°∞. Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨Ö’ ' Hõ Y QÆ Ñ¶¨∞ V K« Kè« [ ~°≠ & @ ~î° _» _è» } `«
^äŒ ^Œ ^èŒ # Ñ¨ Ñ¶¨ | Éèí =∞ Ü«∞ ~° Å = â◊ +¨ ã¨ Ç¨Ï à◊ — J<Õ 34 =~å‚Å‰õΩ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞
Jx ãÖ[˝. HõHÍ~åkÇ¨ÏÅ∞¡ÅÖ’ ÃÑ·# L#fl JHÍ~°O LKåÛ~°}™œHõ~°ºOHÀãÖ
KÕ~Û° |_çOk. HÍ|\˜ì Ç¨ÏÅ∞¡ J<ÕãO¨ [˝ H±, Q∑ W`åºkQÍ á⁄Å∞¡ÅHˆ Jx „QÆÇÏ≤ OKåe.
JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’x ^ŒO`«ºK«[Å∞ QÆ∂_® WÖÏˆQ Ç¨ÏÅ∞¡ J<ÕãÖ[˝#∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åHõºq=~°}O – ãÖ*Ï˝ÑïKÕÛù^ŒO 359
3. J*ò~°≠efiÉèÏQÆ g∞ÖÏQÆ∞#<Õ g∞ñ^Œ <≥é∞OQÆ∞#k. (ãÖ[˝.1)

JKü Ç¨ÏÖò qÉèÏQÆ – J*ò~°≠ÖòqÉèÏQÆ. JK«∞ÛÅÜ≥ÚHõ¯Ü«Ú, Ç¨ÏÅ∞¡ÅÜ≥ÚHõ¯Ü«Ú
qÉèÏQÆO Jx J~°O÷ . ãÖã¨¯ $`«=~å‚Å#∞ `≥eÑ≤#„Ñ¨ã∞¨ ãÎ ∂¨ „`åxH˜ `«~∞° "å`« „áêHõ$`«
=~å‚Å∞, `≥Å∞QÆ∞=~å‚Å∞ K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞<åfl~Ú. PÃÑ·ÅHõ∆}ÏÅ=^ŒÌ ‰õÄ_® JK«∞ÛÅ,
Ç¨ÏÅ∞¡ÅqÉèÏQÆO WHõ¯_» K≥Ñ≤Ê#„Ñ¨HÍ~°OQÍ<Õ „QÆÇ≤ÏOKåe Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
JO>Ë JHÍ~°O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x HõHÍ~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiO =~°‰Ωõ L#fl=~å‚Å∞ JK«∞ÛÅ∞,
HõHÍ~°O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x z=i=~°‰Ωõ L#fl=~å‚Å∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ Jx `≥eÜ«∂e. „áêHõ$`«OÖ’
J #∞O_ç qã¨~=æ° ~°‰Ωõ Ñ¨k JK«∞ÛÅ∞, Hõ #∞O_ç à◊ =~°‰Ωõ 30 Ç¨ÏÅ∞¡Å∞, "≥Ú`«OÎ 40
=~å‚Å∞ L<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞Ö’ J #∞O_ç J~°ã¨∞#fl =~°‰õΩ 14 JK«∞ÛÅ∞, Hõ #∞O_ç
à◊ =~°‰õΩ 22 Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ "≥Ú`«ÎO 36 =~å‚Å∞ L<åfl~Ú.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’#∂, „áêHõ$`«OÖ’#∂ HõHÍ~åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ qã¨~æ° L#flk. HÍ|\˜ì
qã¨~=æ° ~°‰Ωõ JK«∞ÛÅ∞ Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. HÍx `≥Å∞QÆ∞=~°=‚ ∂ÅÖ’ J~°ã∞¨ #fl L#flk.
HÍ|\˜ì JHõ¯_» =∞m¡ "Õ~∞° QÍ K≥ÑÊ¨ =Åã≤=ã¨∞OÎ k. Pq^èOŒ QÍ JK«∞ÛÅ, Ç¨ÏÅ∞¡Åq=~°}O
J<ÕHõ Ñ¨~åºÜ«∂Å∞ HÍ‰õΩO_® XˆHÑ¨~åºÜ«∞O K≥ÑÊ¨ >OÖ’ ÖÏÑ¶∞¨ =O L#flk. JO^Œ∞Hˆ
JHÍ~å^Œ∞Å∞, HõHÍ~å^Œ∞Å∞ Jx K≥Ñ¨Ê|_çOk.
4. H˘O^Œé=∞`«O|∞#„Ç¨Ïã¨fi=„HõO|∞Å∞#∞ „ÉÏ‰õ$`«O|∞#O^Œ∞ñ QÆÅ=Ù. (ãÖ[˝.2)
'„áêHõ$`«=Ú#‰õΩ =~°=‚ ÚÅ∞ #Å∞=k— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ZUXF J<Õ=~å‚Å‰õΩ =„HÍÅ∞ Jx ãÖ[˝. WO^Œ∞Ö’ Z,X J<Õq „Ç¨Ï™êfiÅ∞
HÍ|\ì̃ Jq „Ç¨Ïã¨fi=„HÍÅ∞. U,F J<Õq n~å…Å∞ HÍ|\ì̃ n~°…=„HÍÅ∞. „áêHõ$`åxH˜
=~å‚Å∞ 40 Jx K≥Ñ≤Ê# ã¨∂i JO^Œ∞Ö’ JK«∞ÛÅ∞ 'JP WD LT UF JOJó
Jx Ñ¨k=~å‚Å∞QÍ K«∂áê_»∞. WO^Œ∞Ö’ U, F J<Õn~°…=„HÍÅ∞ L<åfl~Ú HÍx
Z,X J<Õ„Ç¨Ïã¨fi=„HÍÅ∞ ÖË=Ù. H˘O`«=∞Ok „áêHõ$`«"åºHõ~°ÎÅ∞ „áêHõ$`«OÖ’ U,F
J<Õn~å…Å`À áê@∞ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ Z,X J<Õ=„Hõ=~å‚Å∞ ‰õÄ_® L<åfl Ü«∞x K≥áêÊ~°∞.
Pq+¨Ü«∂xfl ã¨∂i Dq=~°}OÖ’ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. Wk H˘O`«=∞Ok =∞`«O
=∂„`«"∞Õ HÍ=@OKÕ`« ã¨∂i =~°=‚ ∂ÅÖ’ „Ç¨Ïã¨fi=„HÍÅ#∞ K«∂Ñ¨ÖË ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe.
5. H˘O^Œé=∞`«O|∞# =„Hõ`«=∞O|∞Å∞O QÆÅ=Ù. (ãÖ[˝.2)
'„áêHõ$`«=Ú#‰õΩ =~°‚=ÚÅ∞ #Å∞=k— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
S,B J<ÕÔ~O_»∞=~å‚Å‰õΩ =„Hõ`«=∂Å∞ Jx ¿Ñ~°∞. „áêHõ$`åxH˜ =~å‚Å∞ 40
Jx K≥Ñ≤Ê# ã¨∂i JO^Œ∞Ö’ JK«∞ÛÅ∞ ' JP WD LT UF JOJó— Jx Ñ¨k
=~å‚Å∞QÍ K«∂áê_»∞. WO^Œ∞Ö’ S,B J<Õ =„Hõ`=« ∂Å∞ ÖË=Ù. HÍ|\˜ì ã¨∂iÅHõ} ∆ O
„Ñ¨HÍ~°O „áêHõ$`«ÉèÏ+¨Ö’ =„Hõ`«=∂Å∞ ÖË =x J~°÷O. HÍx H˘O`«=∞Ok „áêHõ$`«
"åºHõ~°ÎÅ∞ „áêHõ$`«OÖ’ S,B J<Õ=„Hõ`«=∂Å∞ ‰õÄ_® L<åfl Ü«∞x K≥áêÊ~°∞.
Pq+¨Ü«∂xfl ã¨∂i Dq=~°}OÖ’ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. Wk H˘O`«=∞Ok =∞`«O
=∂„`«"∞Õ HÍ=@OKÕ`« ã¨∂i =~°=‚ ∂ÅÖ’ =„Hõ`=« ∂Å#∞ K«∂Ñ¨ÖË ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe.
6. ZUXFÅ∞ =„HõO|∞ Åx, SBÅ∞ =„Hõ`«=∞O|∞ Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞.(ãÖ[˝.2)
'„áêHõ$`«=Ú#‰õΩ =~°=‚ ÚÅ∞ #Å∞=k— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Z,U,X,F J<Õ<åÅ∞QÆ∞=~å‚Å‰õΩ =„HÍÅ∞ J<Õ¿Ñ~°∂, S,B J<Õ=~å‚Å‰õΩ
=„Hõ`«=∂Å∞ J<Õ¿Ñ~°∂ L#fl@∞¡ „áêp#∞ Öˇ·#`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°ÎÅ∞ K≥áêÊ~°∞. 'U V^äÀ
=„Hõó, =„Hõ`«=∞ SKü— Jx zO`å=∞}˜ ã¨∂„uOzOk. HÍQÍ =„HõO J<ÕãÖ[˝KÕ`«
ZUXF J<Õ=~å‚Å#∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. g\˜Ö’ ZX J<Õ=„HÍÅ∞ „Ç¨Ï™êfiÅ∞ HÍ|\˜ì
PÔ~O_»∞ „Ç¨Ïã¨fi=„HÍÅ∞. UF J<Õ=„HÍÅ∞ n~å…Å∞ HÍ|\˜ì PÔ~O_»∞ n~°…=„HÍÅ∞.
JÖÏˆQ =„Hõ`«=∞ãÖ[˝KÕ`« SB J<Õ=~å‚Å#∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
7. `åÅ=ºK« H Í~° O |∞ ^Œ O `« º K« H Í~° O |∞#‰õ Ω #∞, ^•Å=º[HÍ~° O |∞
^ŒO`«º[HÍ~°O|∞ #‰õΩ#∞ „QÍÇ¨ÏHõ=Ú Åx `å`«Ê~°º=Ú. (ãÖ[˝.7)
K«∂. ^ŒO`«º`åÅ=ºO|∞ Å~Ú#K«[Å∞ ã¨=~°‚O|∞Å∞ ã¨∂„`«"åºYº.
8. S^ŒO`«=Ú Å~Ú#K«[Å∞ ã¨"Õ∞`«~°â◊|Ì=ÚÅO^Œ∞ ÖË=Ù. (ãÖ[˝ – 9)
'JPLTXFBÅO QÆ∂_ç#K«[Å∞ ^ŒO`«ºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ã¨=∞O JO>Ë ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O. ã¨"Õ∞`«~°O JO>Ë PzÛùHõO. SHÍ~°O z=~°
Hõey# K≥·, *ˇ· J<ÕJHõ∆~åÅ∞ JK«Û`≥#∞QÆ∞ Ñ¨^•Ö’¡ ZHõ¯_® LO_»=Ù.
JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ K«[Å∞ `åÅ"åº Åh, ^ŒO`åº Åh, ~Ô O_»∞ q^è•Å∞. WDZUÅO
QÆ∂_ç#K«[Å∞ `åÅ=ºO|∞Å∞, JPLT XFÅO QÆ∂_ç#K«[Å∞ ^ŒO`«ŒºO|∞Å∞.
HÍQÍ q∞ye# JK«∞ÛÅ`À QÆ∂_ç#q UO HÍ"åe ? |∞∞ |∞∂ (Å∞,Å∂) (qã¨~°æ)
J<ÕJK«∞ÛÅ∞ JK«Û`≥#∞QÆ∞Ö’ ÖË=Ù. HÍ|\ì̃ "å\˜`À QÆ∂_ç#K«[Å∞ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’
LO_»=Ù.JO, Jñ, Jx ã¨∞#fl, J~°ã∞¨ #fl J<ÕJK«∞ÛÅ∞ U^À XHõJK«∞Û Ñ¨Ó~°fiOÖ’
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Hõey LO\Ï~Ú QÍx KüO, *òO J<Õ q^èŒOQÍ Ç¨ÏÅ∞¡ g∞^Œ LO_»=Ù. HÍQÍ
ã¨∞#fl‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl JK«∞Û#∞|\˜ì JHõ¯_ç (ã¨∞#fl,qã¨~Åæ° ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl)K«[Å∞
^ŒO`åºÖ’, `åÅ"åºÖ’ J=Ù`å~Ú. pñHõ\ ˜, [O`«. HÍ|\˜ì ~ÚHõ¯_» ã¨∞#fl
J~°ã∞¨ #flÅ „Ñ¨ãH¨ Î˜ ÖË^∞Œ . WHõ q∞yeOk SHÍ~°O. K≥,· *ˇ· J<Õ q^èOŒ Ö’ SHÍ~°O`À
QÆ∂_ç`Õ K«[Å∞, `åÅ"åºÅ∞ QÍHõ, ^ŒO`åºÅ∂ QÍHõ U =∞=Ù`å~Ú J<Õ„Ñ¨â◊fl
Ñ¨Ù@ìQÍ ^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ D"åHõºO K≥Ñ¨Ê|_çOk.
SHÍ~°O JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ LOk. HÍ|\˜ì SHÍ~°O`À QÆ∂_ç# K«[Å∞ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’
LO_ÕJ=HÍâ◊O LOk. HÍx JK«Û`≥#∞QÆ∞Ö’ Uâ◊|ÌOÖ’#∂ K≥·, *ˇ· J<Õ JHõ∆~åÅ∞
ÖË<Õ ÖË=Ù. HÍ|\˜ì Jq ^ŒO`åºÖÏ `åÅ"åºÖÏ J<Õ „Ñ¨â◊flˆH J=HÍâ◊O ÖË ^Œx
`å`«Ê~°ºO.
nx=Å¡ K≥^·ˇ =Œ Ú, K≥=· Ù (*ˇ)· J<Õ q^èOŒ QÍ LO_»@O ÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú . K≥~Ú^Œ=Ú
K≥Ü«Ú=Ù ([Ü«∞ Wk ãÖã¨¯ $`«O) Jx LO_®e.
'ã¨"∞Õ `«~â° |◊ =Ì ÚÅO^Œ∞— J#@OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂Ö’¡ K≥„· `«O, *ˇ„· `«Ü∂« „`« Jx
LO@∞Ok. ãÖã¨¯ $`«O(ã¨=∞O)Ö’ Jhfl `åÅ"åºÖË HÍ|\˜ì Wq `åÅ"åºÖË
J=Ù`å~Ú.
9. Wq ^ŒÑ¨Ê ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO^Œ∞ ^ŒO`«ºK«[Å∞ ÖË =x `å`«Ê~°º=Ú.
(ãÖ[˝.10)
'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO kHÍ~å`«=Ú Å~Ú#â◊|Ì=ÚÅÜ«ÚÑ¨^è•K«[Å∞
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^ŒO`«º=Ú ÅQÆ∞#∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
K«[Å‰õΩ ^ŒO`«º`åÅ=ºÉè^Ë OŒ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ =∂„`«"∞Õ . ãÖã¨¯ $`«OÖ’ K«[Å∞
UJK«∞Û`À Hõeã≤L<åfl, `åÅ"åºÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J=Ù`å~Ú. JO^Œ∞KÕ`« ãÖã¨¯ $`«
ã¨=∂ÅÖ’ ‰õÄ_® `åÅ=ºK«[Å∞ =∂„`«"Õ∞ HÍx ^ŒO`«ºK«[Å∞ LO_»=Ù. HÍx
ÃÑã· ∂¨ „`åxfl J#∞ãïOz J~°∞ÛÅ∞, "åAÅ∞ J<ÕsuQÍ WHÍ~åO`åÅLÑ¨^•è K«[Å∞
|Ç¨ï=K«#OÖ’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ^ŒO`åºÅ∞ J=Ù`«∞<åfl~Ú. HÍ|\˜ì „Ñ¨`ÕºHõq^è•#O
L#fl DãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ `«ÑÊ¨ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∂ÅÖ’ =∞ ~Ô Hõ¯_® ^ŒO`«ºK«[Å∞
ÖË =x D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
WDZU J<ÕJK«∞ÛÅ`À ‰õÄ_ç# K«[Å∞ (ãÖã¨¯ $`«OÖ’#∂) `≥Å∞QÆ∞Ö’#∂
`åÅ"åºÖË. HÍx JPLTXFB J<ÕJK«∞ÛÅ`À ‰õÄ_ç#K«[Å∞ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’
^ŒO`åºÅ∞. HÍx ãÖã¨¯ $`åxfl J#∞ãïOz ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’ JPLTXFB
Å`À ‰õÄ_ç#K«[Å∞ `åÅ"åºÖË J=Ù`å~Ú. ^ŒO`åºÅ∞ HÍ=Ù. K«O„^Œ∞_»∞, *Ï#H˜
"≥Ú.
10. LÑ¨^èŒ Ü«∞#ñQÍñ ^Œ∞k=~°‚=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞=~°‚=Ú. (ãÖ[˝.10)
'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO kHÍ~åO`«=Ú Å~Ú#â◊|Ì=ÚÅÜ«ÚÑ¨^è•K«[Å∞
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^ŒO`«º=Ú ÅQÆ∞#∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x LÑ¨^èŒ
J<ÕãÖ[˝#∞ QÆ∂iÛ D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
Wk ãÖã¨¯ $`«ãÖ[˝. 'JÖ’ H<åÎº`ü Ñ¨Ó~°fi LÑ¨^è•— J<Õáê}˜hÜ«∞ÅHõ∆}Ïxfl
D"åHõºO J#∞=kã¨∞Î#flk. â◊|ÌOÖ’ z=i=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl=~°‚O JO>Ë
z=i#∞Oz Ô~O_»==~å‚xH˜ LÑ¨^èŒ Jx ¿Ñ~°∞. JK«∞Û ÖË^• á⁄ Å¡~Ú#Ç¨ÏÅ∞¡
=~°‚O. L^•. JiÛ. Dâ◊|ÌOÖ’ J~üKüW Jx <åÅ∞QÆ∞=~å‚Å∞ L<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’
W z=ik. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flk (z=i#∞Oz ~Ô O_»==~°O‚ ) Kü. DK«HÍ~åxH˜
LÑ¨^èŒ Jx ¿Ñ~°∞. WÖÏˆQ "ål. "£P*òW. WO^Œ∞Ö’ [HÍ~°O LÑ¨^èŒ.
11. =∞é˜ÜÚ« ~åAâ◊|OÌ ÉÁHõ¯\˜ ^ŒO`«ºÜ«ÚHõOÎ |∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. (ãÖ[˝.10)
'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO kHÍ~å`«=Ú Å~Ú#â◊|Ì=ÚÅÜ«ÚÑ¨^è•K«[Å∞
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^ŒO`«º=Ú ÅQÆ∞#∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
K«[Å∞ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ `åÅ"åºÅ∞, ^ŒO`åºÅ∞ Jx ~Ô O_»∞~°HÍÅ∞. ãÖã¨¯ $`«OÖ’
^ŒO`åºÅ∞ ÖË=Ù. Jhfl `åÅ"åºÖË. HÍ|\˜ì `≥Å∞QÆ∞Ö’x `«`«û=∂ÅÖ’ ‰õÄ_®
K«[Å∞ `åÅ"åºÅ∞ =∂„`«"∞Õ J=Ù`å~Ú. HÍx ÃÑã· ∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O J~°∞ÛÅ∞, "åAÅ∞
"≥Ú^Œ Öˇ#· q^èOŒ QÍ WHÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ |Ç¨ï=K«#OÖ’ L#flÑÙ¨ _∞»
LÑ¨^èŒ S# K«[Å∞ ^ŒO`åºÅ∞ J=Ù`å~Ú Jx K≥Ñ≤ÊOk. HÍQÍ q∞ye#JxflKÀ@¡
UHõ=K«#OÖ’#∂ |Ç¨ï=K«#OÖ’#∂ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’xK«[Å∞ `åÅ"åºÅ∞
=∂„`«"Õ∞ HÍ"åe. K«O„^Œ∞_»∞.
J~°∞ÛÅ∞, "åAÅ∞ =O\˜ ã¨÷ÖÏÅ`Àáê@∞ =∞~˘Hõ¯KÀ@ ^ŒO`«º[HÍ~°O L#flk
Jx D"åHõºO ~åA J<Õ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OÖ’ ‰õÄ_» UHõ=K«#OÖ’#∂, |Ç¨ï=K«#O
Ö’#∂ [HÍ~°O ^ŒO`«ºO J=Ù`«∞#fl ^Œx K≥Ñ¨ÙÎ#flk. ~åA, =∞Ç¨~åAÅ∞ "≥Ú.
~åA J<Õq^èOŒ QÍ L#flÑÙ¨ _Õ Wk ^ŒO`«ºO. ~å[! ~å*Ï! W`åºkQÍ ãÖÉ’^è#Œ OÖ’
~å[â◊|ÌOÖ’x [HÍ~°O ^ŒO`«ºO HÍ^Œ∞. `åÅ=º"Õ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
JK«∞Û "≥Ú^Œ Öˇ·#W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’#∂ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅÖ’ ^ŒO`«ºK«[Å∞

Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
12. Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞, x„^Œ "ÀÜ≥∞, W\˜ìKÀ@¡ ãÖkè=â◊O|∞# =zÛ#Ü«∞HÍ~°
=HÍ~°O|∞Å∞ QÍx Ñ¨Ó~°fiã≤^ŒúO|∞Å∞ QÍ=Ù. (ãÖ[˝ .17)
'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ^≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù— J<Õã∂¨ „`«O
q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O JK«Û`≥#∞QÆ∞Ñ¨^•Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°O QÍh, =Ù=Ó"À"À
J<ÕJHõ∆~åÅ∞ QÍh LO_»=Ù Jx K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
'Ç¨Ïi Ü«∞`«ñ_»∞— J<ÕKÀ@ Ç¨Ïi J<Õk XHõÑ^¨ OŒ . HÍ|\˜ì 'Ü«∞`«_∞» — J<Õ`~« åfiu
JK«Û`≥#∞QÆ∞Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°O L#flk QÆ^•. JÖÏˆQ 'x„^Œ "ÀÜ≥∞— J<ÕKÀ@
'x„^Œ— "≥Ú^Œ@ Ñ¨^ŒOHÍQÍ Ô~O_»= ^≥·# '"ÀÜ≥∞— J<Õâ◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ@ '"À— L#flk.
WÖÏ 'Ü«∞`«ñ_»∞— J#flÑ¨ÙÊ_»∞ Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°=Ú, "ÀÜ≥∞ J<Õ Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@
'"À— LO_»QÍ 'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞#∞ ÖË— =#_»O ÅH∆ÍºÅ‰õΩ q~°∞^ŒúO.
ÅHõ∆ ºq~°∞^Œú "≥∞ÿ#ÅHõ∆}O `«Ñ¨ÙÊ Hõ^• Jx ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅæQÍ ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O
D"åHõºO.
'Ç¨Ïi Ü«∞`«_∞» — J<ÕKÀ@ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ@ L#flÜ∞« HÍ~°O 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~O° |∞
HõO>ˇO |~°O|~Ú#ã¨fi~O° |∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkèHÍ~°ºOQÍ
=zÛ#Ü«∞_®QÆ=∞Ü«∞HÍ~°"∞Õ HÍx, â◊|OÌ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ "≥Ú^Œ\’¡<Õ ã≤^úŒ "≥∞ÿ L#flk
QÍ^Œ∞. 'Ç¨Ïi { J`«ñ_»∞— J<Õ q^èŒOQÍ ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flk JHÍ~°"Õ∞.
JÖÏˆQ 'x„^Œ "ÀÜ≥∞— J#flÑÙ¨ Ê_»∞ '"ÀÜ≥∞—Ö’ Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ\ ˜ =HÍ~°O '„Ñ¨^=Œä ∞g∞ñ
k Ñ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨HÍ~åxH˜
P^ÕâO◊ QÍ =zÛO^Õ `«ÑÊ¨ Pâ◊|OÌ Ö’ "≥Ú^Œ@ ã≤^úŒ "≥∞ÿ L#flk QÍ^Œ∞. x„^Œ{áÈÜ≥∞
J<Õ q^èŒOQÍ JHõ¯_» ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flk 'áÈÜ≥∞— Jx 'áÈ— =~°‚"≥∞.
HÍQÍ WHõ¯_» Ñ¨^•kx Ü«∞HÍ~°O (=Ù=Ó)"ÀÅ∞ â◊|ÌOÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ
L#flq HÍ=Ù. HÍ|\˜ì Ü«∞HÍ~°=¸, =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞ Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ ÖË =<ÕÅHõ∆}O
ÅHõ∆ ºq~°∞^ŒúO QÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì ã¨=∞O[ã¨"Õ∞ Jx `å`«Ê~°ºO.
13. "À_è»$ "À_è»=º â◊|Ì=ÚÅ∞ ^ŒÑ¨Ê ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞ÅO^Œ∞ ã¨Ç≤Ï`«=Ú
=Ù=Ó"À =~å‚^∞Œ ÅQÆ∞â◊|OÌ |∞Å∞ ÖË=Ù. (ãÖ*˝.17)
'Ü«∞HÍ~°O|∞#∞ =Ù=Ó"˘"ÀÖ’#∞ ^≥Å∞ñQÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ ÖË=Ù— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑã· ∂¨ „`«OãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~° "≥∞#ÿ JK«Û`≥Å∞QÆ∞=∂@Å‰õΩ "≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°O QÍx,
=Ù=Ó("˘)"À =~å‚Å∞ QÍx LO_»=Ù Jx K≥ÑÙ¨ #Î flk. Ü«∞=Ú_»∞, Ü«∂„`« J<Õq^èOŒ QÍ
ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡ Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@ Ü«∞HÍ~°O L#flk.
q∞ye# =Ù=Ó"˘"ÀÅ∞ =∂„`«O ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊|OÌ "≥Ú^Œ@ LO_ÕJ=HÍâ◊O
L<åfl Hõ#|_»¤O ÖË^Œ∞. ãÖã¨¯ $`«ÉèÏ+¨Ö’ Z, X J<Õ „Ç¨Ïã¨fi=„HÍÅ∞ ÖË=Ù. HÍ|\˜ì
=HÍ~°"∞Õ HÍHõ, UÇ¨ÏÅ∞¡ QÆ∂_® Z, X Å`À Hõeã≤ (ÔH, H˘, W`åºkQÍ) ãÖã¨¯ $`«OÖ’
Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ>Ë HÍ^Œ∞, "≥Ú`«ÎO ÉèÏ+¨Ö’<Õ ZHõ¯_® LO_Õ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. HÍQÍ
'=Ù, =Ó, "À— =~å‚Å∞ LO_»=K«∞Û. =ÙHõó, "ÀoHÍ, W`åºkQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’
L#flâ◊ÉÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"ÕtOK«_»O ÖË^Œ∞. "À_è»$, "À_è»=º J<Õâ◊ÉÏÌÅ∞ =∂„`«O
`«`û« =∂Å∞QÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ ã¨∞<Î åfl~Ú. HÍ|\˜ì PÔ~O_»∞â◊ÉÏÌÖ’¡ `«ÑÊ¨ `≥Å∞QÆ∞Ö’
L#flãÖã¨¯ $`«ã¨=∂Ö’¡ QÆ∂_® Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ =Ù, =Ó, "À =~å‚Å∞ ÖË=Ù.
WÖÏ K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡, =Ù^ŒHõ=Ú, =Ói‡Hõ, "À^Œ#=Ú W`åºkQÍ =Ù, =Ó, "À
Å∞QÍ LK«ÛiOKÕKÀ@ =HÍ~°O LK«ÛiOK«@O `«Ñ¨ÙÊ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. WOHõ
L^ŒHõ=Ú, Ti‡Hõ, F^Œ#=Ú Jx L, T, F J<Õ JK«∞ÛÖË LO\Ï~Ú.
14. Ç¨ÏiÜ«∞`«ñ_»∞ W`åº^Œ∞ÅO ^•QÆ=∞Ü«∞HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù. (ãÖ[˝.18)
'Ü«∞~°Å=Å∞ ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx Ü«∞ÅÑ¶¨Ú=Ù Åx kfiq^èŒO|∞ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
Ü«∞~°Å=Å∞ ZHõ¯_» ÅÑ¶Ú¨ =ÙÖ’, ZHõ¯_» JÅÑ¶Ú¨ =ÙÖ’ q=iã¨∞#Î fl ã¨∂i "≥Ú^Œ@
Ü«∞HÍ~°O ZHõ¯_çk ÅÑ¶¨Ú ==Ù`«∞O^À D"åHõºO ^•fi~å K≥Ñ¨ÙÎ<åfl_»∞.
Ç¨Ïi{J`«_»∞ Jx LO_»QÍ 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#
ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ü«∞HÍ~°O PQÆ=∞OQÍ =zÛ 'Ç¨Ïi
Ü«∞`«_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok. JÖÏ PQÆ=∞OQÍ =zÛ#Ü«∞HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù J=Ù`«∞O
^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O. HÍQÍ ãÖkè ÖËxKÀ@ Ñ¨~°ã¨fi~åxH˜ PQÆ=∞OQÍ =zÛ#
Ü«∞HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù. PQÆ=∞OQÍ =zÛ<å W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ L#flÜ«∞HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù
HÍ^Œ ∞ . Éè í ∞ *ò { WOK« ∞ ´Éè í ∞ l~ÚOK« ∞ . WHõ ¯ _» PQÆ = ∞OQÍ =zÛ#
WÜ«Ú_®QÆ=∞OÖ’xÜ«∞HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù HÍ^Œ∞.
15. `«H˜¯#Ü«∞HÍ~° =∞ÅÑ¶¨Ú=Ù. (ãÖ[˝.18)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i


q=~°}O Ö’xk D"åHõºO.
ZHõ¯_çÜ∞« HÍ~°O JÅÑ¶Ú¨ =Ù J=Ù`«∞O^À ã¨∂i D"åHõºOÖ’ q=iã¨∞<Î åfl_∞» .'Ç¨Ïi
Ü«∞`«_∞» W`åº^Œ∞ÅO ^•QÆ=∞Ü«∞HÍ~°=Ú ÅÑ¶Ú¨ =Ù— J<ÕÑÓ¨ ~°fi"åHÍºxfl J#∞ãïOz
`«H¯˜ #Ü«∞HÍ~°O JO>Ë ãÖkè ÖËxKÀ@ PQÆ=∞OQÍ =zÛ#^•xHõO>ˇ "Õ ~Ô #· Ü«∞HÍ~°O
Z@∞=O\˜ ^≥<· å JÅÑ¶Ú¨ =Ù J=Ù`∞« Ok. 1. HÍÜ«∞, <Õ~Ú. WHõ¯_» â◊|OÌ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
L#flÜ«∞HÍ~°O. 2. Éèí∞l~ÚOK«∞, [~ÚOK«∞. WHõ¯_» WÜ«Ú\ò, JÜ«ÚH±
J<ÕW`«~åQÆ=∂Å^•fi~å =zÛ#Ü«∞HÍ~°O. 3. PÜ≥∞#∞, áÈ~Ú. WHõ¯_» P^Õâ◊OQÍ
=zÛ#Ü«∞HÍ~°O. Ü«∞_®QÆ=∞Ü«∞HÍ~°OHõO>ˇ "Õ~Ô #· Jxflq^è• Öˇ#· Ü«∞HÍ~°O JÅÑ¶Ú¨ =Ù.
16. â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨=Ú `«`«û=∞`«^Œƒù==ÚÅO^Œ∞ ÖË^Œ∞. (ãÖ[˝.18)
qé∞QÆ∞ "≥∞é∞QÆ∞ W`åº^Œ∞ÅÖ’ L#fl ˆ~Ñ¶¨ JÅÑ¶¨Ú=Ù. JÅÑ¶¨Úˆ~Ñ¶¨<Õ â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨
JO\Ï~°∞. Dâ◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨ `«`«û=∞â◊ÉÏÌÅÖ’#∂, `«^Œƒù=â◊ÉÏÌÅÖ’#∂ LO_» ^Œx
D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk. `«`«û=∞O JO>Ë ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«ã¨=∞O J~Ú#ÉèÏ+¨.
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«ÉÏè +¨ÅÖ’ â◊H@ õ ~ˆ Ñ¶¨ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì `«`û« =∂ÅÖ’ ‰õÄ_» â◊H@õ ~ˆ Ñ¶¨
LO_Õ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. `«^Œƒù=O JO>Ë ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`«Éèí=O J~Ú#ÉèÏ+¨.
ãÖã¨¯ $`«„áêHõ$`åÅÖ’ ÖËHáõ È~Ú<å, JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’x =~å‚Å∞ (ZX, ^ŒO`«ºK«[Å∞)
`«^ƒŒ "ù åÅÖ’ LO_»=K«∞Û. "≥∞Hõ=Ú, "≥ÚQÆ=Ú, JK«Û~°, [#fl=Ú "≥Ú. HÍx â◊H@õ ~ˆ Ñ¶O¨
=∂„`«O ÖË^∞Œ Jx ã¨∂iq=~°}O. HÍx HÍé˜Ü∞« "≥Ú^Œ Öˇ#· `«^ƒŒ "ù åÅÖ’ â◊H@ õ ~ˆ Ñ¶¨
LO_»\Ïxfl `«#xÑ¶∞¨ O@∞=ÙÖ’ K≥áêÊ_»∞. =¸~°ö – "≥∂é‰õΩ W`åºkQÍ `«^ƒŒ "ù åÅÖ’
â◊Hõ@ˆ~Ñ¶¨ LO_»\Ïxfl „áœ_è»"åºHõ~°}O ã¨Ê+¨ìO KÕã≤Ok.
17. Uà◊√Å∞ áêà◊√Å∞ „`åà◊√ Åx |Ç¨ï`«fi=∞O^Œ∞ ~°Å_»Å HÍ^Õâ◊ "≥∞ÿ#à◊HÍ~°
=∞ÅÑ¶¨Ú=Ù. (18)
ã¨∂i JÅÑ¶Ú¨ =Ù J~Ú# à◊HÍ~åxfl QÆ∂iÛ q=iã¨∞<Î åfl_∞» . U~°∞{Å∞Úà◊√Å∞,
WHõ¯_» ~ˆ Ñ¶‰¨ Ωõ à◊HÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =zÛOk. áêÅ∞{Å∞´áêà◊√Å∞. WHõ¯_» ÅHÍ~åxH˜
à◊HÍ~°O P^Õâ◊O J~ÚOk. „`å_»∞{Å∞ WHõ¯_» _»HÍ~åxH˜ à◊HÍ~°O P^Õâ◊O. WÖÏ
|Ç¨ï=K«#O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ~°,Å,_» J<Õ=~å‚Å‰õΩ P^Õâ◊OQÍ =KÕÛ à◊HÍ~°O
JÅÑ¶¨Ú=Ù J=Ù`«∞O ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O. WÖÏˆQ Uà◊√¡, "≥Ú. nxx|\˜ì
JÅÑ¶¨Úà◊HÍ~°O Uâ◊|ÌOÖ’#∂ UHõ=K«#OÖ’ LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì `«à◊√‰õΩ, Éˇà◊√‰õΩ
W`åºk â◊ÉÏÌÅÖ’ L#fl à◊HÍ~°O JÅÑ¶Ú¨ =Ù HÍ^Œ∞. Jk "Õ~ˆ =~°O‚ . |Ç¨ï=K«#OÖ’
‰õÄ_» ~°Å_» J<Õ"å\˜H˜ P^ÕâO◊ QÍ =¿ã<Î Õ JÅÑ¶Ú¨ =Ù J=Ù`«∞Ok.„áêp#∞Å∞ =∂„`«O
ZHõ¯_» L<åfl à◊HÍ~°O JÅÑ¶¨Ú"Õ Jx ÉèÏqOKå~°∞.
18. J`«ñ_»∞ =eÔH x`åº^Œ∞ÅO ^Œ∞#fláê^Õâ◊=HÍ~°=Ú ÅÑ¶¨Ú=Ù. (ãÖ[˝.18)
ÅÑ¶¨Ú "≥·#=HÍ~åxfl QÆ∂iÛ q=iã¨∂Î ã¨∂i D"åHõºO K≥áêÊ_»∞.
J`«_»∞{ÑëÔH Jx LO_»QÍ '„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨HÍ~åxH˜ =HÍ~°O P^ÕâO◊ QÍ =zÛ, J`«_∞»
=eÔH Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏ QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊ãÖ^Œ~°ƒùOQÍ Ñ¨HÍ~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ
=zÛ# =HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù J=Ù`«∞O ^Œx Dq=~°}O `å`«Ê~°ºO. WÖÏˆQ x„^Œ
"ÀÜ≥∞ "≥Ú. HÍQÍ Ñ¨HÍ~°OHõO>ˇ "Õ~Ô #· =~å‚xH˜ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ# =HÍ~°O ÅÑ¶Ú¨ =Ù
HÍ^Œ∞. z=Ù~°∞. WHõ¯_» zQÆ∞~°∞ â◊|ÌOÖ’ QÆHÍ~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ =zÛ#=HÍ~°O
ÅÑ¶¨Ú=Ù HÍ^Œ∞. JÅÑ¶¨Ú=Ù.
19. `«H˜¯#=HÍ~° =∞ÅÑ¶¨Ú=Ù. (ãÖ[˝.18)
JÅÑ¶¨Ú "≥·#=HÍ~åxfl QÆ∂iÛ ã¨∂i WÖÏ q=iã¨∞Î<åfl_»∞.
'J`«ñ_»∞ =eÔH x`åº^Œ∞ÅO ^Œ∞#fláê^Õâ=◊ HÍ~°=Ú ÅÑ¶Ú¨ =Ù—. J<ÕÑÓ¨ ~°fi"åHÍºxfl
J#∞ãïOz `«H˜¯#k JO>Ë Ñ¨HÍ~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ =zÛ#k HÍHõ "Õ Ô~·#k.
QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊O =¸ÖOQÍ Ñ¨HÍ~åxH˜ P^Õâ◊OQÍ =zÛ#^•xHõO>ˇ "ÕÔ~·#=HÍ~°O
U ^≥·<å, JÅÑ¶¨Ú=Ù Jx J~°÷O. 1. â◊|ÌOÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#fl =HÍ~°O. =OHõ~°,
"åQÆ∞ "≥Ú. 2. Ñ¨HÍ~åxHõO>ˇ "Õ ~Ô #· =~å‚xH˜ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ#k. Ñ¨=Å∞, z=Ù~°∞
(Ñ¨QÆÅ∞, zQÆ∞~°∞ J<ÕKÀ@¡ L#flQÆHÍ~åxH˜ P^Õâ◊O.) 3. PQÆ=∞OQÍ =zÛ#k.
„Ñ¨ÉèíqOK«∞, ÅqOK«∞. WHõ¯_» J=ÙH± J<ÕPQÆ=∞O=Å¡ =HÍ~°O =zÛOk. "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

20. =~°ã‚ =¨ ∂=∂flÜ∞« =∞O^Œeà◊HÍ~°=Ú =~å‚O`«~=° Ú QÍx Ü«∞ÅÑ¶Ú¨ à◊HÍ~°=Ú

HÍ ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (ãÖ[˝.18)
ÃÑ·ã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O Ô~O_»∞q^è•Å∞QÍ L#fl Ü«∞,~°,Å,= J<Õ"å\˜Ö’ Ü«∞,~°,=
J<Õq =¸_»∂ =~°‚=∂ÅÖ’ XH˘¯Hõ¯>Ë K«∂Ñ¨|_®¤~Ú. ÅHÍ~åÅ∞=∂„`«O 'Å,à◊—,
Jx Ô~O _»∞<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ 'Å—HÍ~°O ÅÑ¶¨Ú=Ù, HÍQÍ 'à◊—HÍ~°O JÅÑ¶¨Ú=Ù.
Jx ÉÏÅã¨~ã° fi¨ u "≥Ú^Œ Öˇ#· Ñ¨Ó~°fi ÖÏHõ}∆ ‰˜ Ωõ Å∞ K≥áêÊ~°∞. ÅÑ¶∞¨ =Ó(Å), JÅÑ¶Ú¨ =Ó
(à◊) S# ÅHÍ~åÅ∞ Ô~O_»∞ =~°‚ã¨=∂=∂flÜ«∞OÖ’ LO>Ë, Ü«∞,~°,= Å∞ QÆ∂_®
Ô~O_Õã≤ LO_®e Hõ^•. LKåÛ~°}ÉèË^ŒOKÕ`« U~°Ê_çO ^Œx JÅÑ¶¨Ú (â◊Hõ@) ˆ~Ñ¶¨#∞
QÆ∂_» =~°‚=∂ÅÖ’ KÕ~°Ûx"å~°∞ JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O KÕ~°Û_»O ^À+Ö Hõ^• !
^•xx ã¨=∞#fi~ÚOK«_®xH˜ Dq=~°}O KÕÜ∞« |_çOk. =~°ã‚ =¨ ∂=∂flÜ∞« OÖ’
L#flà◊HÍ~°O "Õˆ~ WOHÀ=~°‚O. JO`Õ QÍx Jk JÅÑ¶¨Ú=Ù QÍ^Œ∞. |Ç¨ï`«fiOÖ’
'~°,Å,_» J<Õ=~å‚Å™ê÷#OÖ’ P^ÕâO◊ QÍ =zÛ# – Tà◊√Å∞, HÍà◊√,¡ „`åà◊√,¡ J<ÕKÀ@
'à◊— HÍ~°O JÅÑ¶Ú¨ =Ù. â◊|OÌ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ `«à√◊ ‰õΩ, Éˇà√◊ ‰õΩ W`åº^Œ∞Ö’¡ L#fl'à◊—HÍ~°O
JÅÑ¶Ú¨ =Ù HÍ^Œ∞. Wk "Õ~ˆ =~°O‚ . =~°ã‚ =¨ ∂=∂flÜ∞« OÖ’ ÑïQÆ}O˜ z#k â◊|ãÌ Ç¨ Ï¨ [
"≥∞ÿ# "Õˆ~ à◊HÍ~°"Õ∞ QÍh |Ç¨ï`«fiOÖ’ P^Õâ◊OQÍ =zÛ# JÅÑ¶¨Ú "≥·#à◊HÍ~°O
HÍ^Œ∞. 1.ÅÑ¶¨Ú "≥·#ÅHÍ~°O, 2.JÅÑ¶¨Ú "≥·#à◊HÍ~°O 3.JÅÑ¶¨Ú=Ù QÍx 'à◊—HÍ~°O
Jx ÅHÍ~åÅ∞ =¸ _≥·<å~Ú.
nx„Ñ¨HÍ~°O ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨Ú=ÙÖ’¡ Ü«∞~°=Å`Àáê@∞ ÅHÍ~°O QÆ∂_» =~°‚=∂ÅÖ’
XHõ>Ë ÑïQÆ}ÕÑ¨|_çOk QÍ|\˜ì q~À^èŒO ÖË ^Œx ã¨∂i „H˘`«Î ã¨=∞#fiÜ«∞O.
ÅÑ¶¨∞fiÅÑ¶¨ÚHõÅÊ#O `≥Å∞QÆ∞Ö’ ãïQÍ ‰õΩ^Œ∞~°∞Ñ¨_»ÖË ^Œx =∂„`«O K≥Ñ¨ÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
21. DÉèÏ+¨ „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞# Hõ#~°›O|∞. (ãÖ[˝.22)
'ÅHõ∆}q~°∞^ŒúO |QÆ∞ÉèÏ+¨ „QÍ=∞ºO|∞— J<Õ ã¨∂„`«q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
DÉèÏ+¨ JO>Ë „QÍ=∞ºÉèÏ+¨. „Ñ¨Ü∂≥ QÆO JO>Ë HÍ"åºk„QÆO^ä•ÅÖ’ LÑ¨Ü∂≥ QÆO.
"åºHõ~°}O ™êkèOz#~°∂áêxH˜ aè#flOQÍ L#flâ◊|ÌO „QÍ=∞ºO, `«`«û=∞ "≥∞ÿ<å,
`«^ƒŒ =ù "≥∞<ÿ å, ^Õâº◊ "≥∞<ÿ å, "åºHõ~}° O JOwHõiOK«x~°∂ÑÖ „QÍ=∞ºO J=Ù`«∞Ok.
g∞#<Õ„u, =#=Ú#∞Oz, "≥Ú. `«`«û=∂Å∞, ‰õÄñ`«∞~°∞Å∞, KÕ`«∞~°∞ "≥Ú. ^ÕâßºÅ∞.
WÖÏ J<ÕHõ=∂@Å∞ "≥Ú. ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^•úÅ∞ QÍ|\˜ì „QÍ=∂º Å=Ù`å~Ú.
W@∞=O\˜â◊ÉÏÌÅ#∞ HÍ"åº^Œ∞Ö’¡ „Ñ¨Ü≥∂yOK«~å ^Œx D"åHõºO K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
Ö∫H˜Hõ "≥∞#ÿ x`«º=º=Ç¨~°OÖ’ =™êÎ_∞» "≥Ú^Œ Öˇ#· q „QÍ=∂º Öˇ<· å „Ñ¨Ü∂≥ yOK«∞
HÀ=K«∞Û. HÍx HÍ"åº^Œ∞Ö’¡ ‰õÄ_» ^Œx `å`«Ê~°ºO. HÍ"åºÖ’¡ QÆ∂_® hK«*Ïuáê„`«Å
ãÖÉèÏ+¨}O "≥Ú^Œ Öˇ#· ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ „QÍ=∞ºO LÑ¨Ü∂≥ yOK«= K«Ûx H˘O^Œ ~°O\Ï~°∞.
'„QÍ=∞ºO|∞ `«`«Î*Ï˚u=~°‚#O|∞#O „|Ü≥∂QÍ~°›O |QÆ∞— Jx „á¶œ_è»"åºHõ~°Î QÆ∂_®
K≥áêÊ_»∞. HÍx „áêp#HÍ"åºÖ’¡ „QÍ=∞ºO Dq^èŒOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O Hõ#|_»^Œ∞.
22.ÃÑ^ŒÌÅ∞ =º=Ç¨ÏiOz#¨=∂@ „QÍ=∞ºO |~Ú# „QÆÇ≤ÏOÑ¨ñ^ŒQÆ∞. (ãÖ[˝ .22)
K«∂. P~°º=º=Ç¨~°O|∞Å ^Œ$+¨ìO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞– ã¨∂„`«q=~°}=Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

369
ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO
1. Ñ¨Ó~°fiÑ¨~°ã¨fi~°O|∞Å‰õΩO |~°ã¨fi~°O ÉËHÍ^Õâ◊O |QÆ∞@ ãÖkè Ü«∞#O|_»∞.
(ãÖkè.1)
'L`«∞#Î HõK∞« Û Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x ãÖkè J<ÕÑ^¨ •xfl
q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
Ñ¨Ó~°fiãfi¨ ~O° JO>Ë "≥Ú^Œ\â˜ |◊ OÌ Ö’ z=~° L#flJK«∞Û. Ñ¨~ã° fi¨ ~O° JO>Ë P"≥Ú^Œ\˜
â◊ÉÏÌxH˜ `«~åfi`« L#fl (Ô~O_»=)â◊|OÌ Ö’ "≥Ú^Œ\ J˜ K«∞Û. UHÍ^ÕâO◊ JO>Ë ~Ô O_çO\˜
™ê÷#OÖ’ XHõ¯\˜ P^Õâ◊OQÍ ~å=@O. "≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌO z=iJK«∞Û, ^•xH˜ ÃÑ·#∞#fl
~Ô O_»=â◊|OÌ "≥Ú^Œ\ J˜ K«∞Û DÔ~O_»∞ JK«∞ÛÅ™ê÷#OÖ’ ~Ô O_»=â◊|OÌ "≥Ú^Œ\J˜ K«∞Û
XHõ¯\˜ P^Õâ◊OQÍ ~å=@O ãÖkè. ~å=Ú_»∞{J`«_»∞ J<Õk ~å=Ú_»`«_»∞ Jx
J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» ~å=Ú_»∞ J<Õ"≥Ú^Œ\ ˜â◊|ÌOÖ’ z=~° L#fl (~å=Ú_£{L) 'L—
J<ÕJK«∞Û, J`«_∞» J<Õ~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ "≥Ú^Œ\˜ ^≥#· 'J— J<ÕJK«∞Û ~Ô O_çO\˜™ê÷#OÖ’#∂
Ô~O_»=â◊|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜JK«∞Û S# JHÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =zÛOk HÍ|\˜ì Wk ãÖkè
J#|_»∞`«∞Ok.
2. PQÆ=∞O |#ñQÍ =~å‚kèHõºO|∞. (ãÖkè.3)
'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~O° |∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~O° |∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x PQÆ=∞â◊ÉÏÌxfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
â◊ÉÏÌÅÖ’ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ JHõ¯_» L#fl=~å‚Å∞ Jhfl JÖÏˆQ LO_»QÍ JkèHOõ QÍ
=~°‚O ÖË^• =~å‚Å∞ =zÛKÕ~°@O PQÆ=∞O. JÖÏ =zÛKÕi#=~å‚Å‰õΩ ‰õÄ_®
PQÆ=∞O Jx ãÖ[˝. =∂{J=∞‡ Jx LO_»QÍ 'ãÖkè ÖËxKÀ@..— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
Ü«∞HÍ~°O =zÛ KÕi, =∂Ü«∞=∞‡ Jx J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» =∂ J=∞‡ Jx
JO`«‰õΩ=ÚO^Œi =~å‚Å∞ Jhfl JÖÏˆQ LO_»QÍ JkèHõOQÍ =zÛ KÕiOk. HÍ|\˜ì
Ü«∞HÍ~°O PQÆ=∞O. WÖÏ (Ü«∞HÍ~°O) =zÛ KÕ~°\Ïxfl ‰õÄ_® PQÆ=∞O JO\Ï~°∞.
3. |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ`« ¢ã"Î‘ åK«H`õ `« û« =∞ãÖÉ’^è<Œ åO`«O|∞Å‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ .
(ãÖkè.4)
'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Dã¨∂„`«O JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ =ÚO^Œiâ◊|OÌ z=i„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ JHÍ~åxH˜
ãÖkè |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞OÎ ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. Pã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊O Jx K≥ÑÊ¨ _»OKÕ`«
H˘xflKÀ@¡ ãÖkèH˜ J„Ñ¨=$uÎ. Pã¨÷ÖÏÅ#∞ D"åHõºO ¿Ñ~˘¯O@∞Ok.
1. ¢ã‘Îx É’kèOKÕâ◊|ÌO ¢ã‘Î"åK«HõO. JO^Œ∞Ö’x „Ç¨Ïã¨fiJHÍ~åxH˜ ãÖkè ~å^Œ∞.
J=∞‡{WK≥Û#∞. ãÖkè ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ, J=∞‡ ~ÚK≥Û#∞.
2. `«`û« =∞O JO>Ë ãÖã¨¯ $`«(„áêHõ$`«)ã¨=∞O. Pâ◊ÉÏÌÖ’¡xJ`«∞‰Î Ωõ ãÖkè ~å^Œ∞.
^Œ∂`« { W`«_»∞ ´ ^Œ∂`« ~Ú`«_»∞.
3. ãÖÉ’^è#Œ O JO>Ë Ñ≤Å∞Ñ¨Ù. Wk „áê~°#÷ O "≥Ú^Œ Öˇ#· W`«~° "≥∞#ÿ qâıëê~å÷Å#∞
QÆ∂_» ã¨∂zã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì ãÖÉ’^èŒ#O, „áê~°÷#O, J=^è•~°}O "≥Ú^Œ Öˇ·#
qâıëê~å÷Å#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãJ`«∞Î‰õΩ ‰õÄ_® ãÖkè ~å^Œ∞. K≥Å∞=Ù_» { WO^Œ=Ú´
K≥Å∞=_» ~ÚO^Œ=Ú (ãÖÉ’^èŒ#O). HÍ=Ù=∞ { J<≥#∞ ´ HÍ=Ù=∞ Ü«∞<≥#∞
(„áê~°÷#O). `«=Ú‡_» { PÑ¨ÙÎ_»∞ ´ `«=∞‡_» Ü«∂Ñ¨ÙÎ_»∞ (J=^è•~°}O) "≥Ú.
4. ãÖã¨¯ $fÜ«∞O|∞#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞ #x Ü«∞^èŒ~°fi}ÏKå~°∞ºÅ∞ K≥Ñ≤Êi.
HÍx ^•xHÕ |∂~°fiHÍ=ºO|∞ÅO^Œ∞ „|Ü≥∂QÆO|∞ =∞$QÆºO|∞. (ãÖkè.4)
5. P^è∞Œ xHõH$õ `«∞ÅO ^˘HÍ<˘HõKÀ@ ¢ã"Î‘ åK«H`õ `« û« =∞O|∞Å‰õΩ ãÖkè
QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. (ãÖkè.4)
'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ JHÍ~åxH˜ ãÖkè |Ç¨ïà◊OQÍ
qkèã∞¨ #Î flk. '|Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ`« ¢ã"Î‘ åK«H`õ `« û« =∞ãÖÉ’^è<Œ åO`«=ÚÅ‰õΩ ãÖkè
ÖË^∞Œ — Jx z#flÜ∞« ã¨∂i ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OÖ’xãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#J`åÎ fixH˜
|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« ãÖkè ~å ^Œx q=iOKå_»∞.
HÍx „áêp#∞ _≥·#J^èŒ~°fi}∞_»∞ '‰õΩ„`«z`ü ãÖã¨¯ $fÜ≥∂ HÑ≤ „áê}Àº HÑ¨º„`«
K«∞º`À Éèí"Õ— `«Îx ãÖã¨¯ $fÜ«∂xH˜ JO>Ë ãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#JK«∞Û‰õΩ,
H˘xflKÀ@¡ ãÖkè =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ¨Ê_»O [iyOk. nx=Å¡ `«`«û=∞ – J`åfixH˜
ãÖkè =ã¨∞ÎOk QÆ^•.
J^èŒ~°fi}∞_»∞ `«`«û=∂HÍ~åxH˜ ãÖkè =ã¨∞ÎO ^Œx ZÑ¨Ù_À K≥¿ÑÎ, WÑ¨Ù_»∞ ãÖkè
~å ^Œx ã¨∂i K≥Ñ¨Ê_»O ZÖÏ ‰õΩ^Œ~°∞`«∞O ^Œx „Ñ¨â◊fl. `«`«û=∞ "≥∞ÿ# JHÍ~åxH˜
ãÖkè ~å=_»O „áêp# "≥∞ÿ#Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖÖ’ "≥^ŒHõ=Åã≤LOk. JO>Ë `«#‰õΩ
Hõ#|_»ÖË ^Œh, ^•^•Ñ¨ÙQÍ (`«`«û=∂HÍ~åxH˜ ãÖkè) ÖË ^Œh `å`«Ê~°ºO.
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ `«`«û=∞JHÍ~åxH˜ ãÖkè ÖËHõáÈ=_»O=Å¡ ãÖkè ÖË ^Œx `å#∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – ãÖkèÑïKÕÛù^ŒO 371
K≥ÑÊ≤ #ÅHõ}∆ O (J^è~Œ fi° }ÅHõ}∆ ÏxH˜ aè#flOQÍ L<åfl) ÅH∆Íº#∞QÆ∞}O HÍ|\˜ì ã¨=∞O[ã¨
=∞x ã¨∂i Jaè„áêÜ«∞O.
~åÜ«∞ÅÜ«ÚQÆO#∞O_ç `«~°∞"åuHÍÅOÖ’ Ñ¨Ù\˜ì#"åV‡Ü«∞O P^èŒ∞xHõOQÍ
K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞#flk. P^èŒ∞xHõ "≥∞ÿ#HÍ"åºÅÖ’ =∂„`«O `«`«û=∂HÍ~åxˆH HÍ‰õΩO_®
¢ã‘Î"åK«HÍÖ’¡x J`åÎ fixH˜ QÆ∂_» ãÖkè J~°∞^Œ∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞#flk.
QÆOQÆ{J#∞HÍÃã´QÆO QÆ#∞HÍÃã. WHõ¯_» `«`«û=∂HÍ~åxH˜ ãÖkè [iyOk.
<≥Åñ`«{WK≥Û#∞´<≥Åñ uK≥Û#∞. WHõ¯_» ¢ã"Î‘ åK«HÍÅÖ’ J`åÎ fixH˜ ãÖkè [iyOk.
P^è∞Œ xHõ"∞Õ HÍHõ, 'XHÍ<˘HõKÀ@— J~°∞^Œ∞QÍ Hõ#|_ÕÅHõ}∆ O HÍ|\˜ì nxfl ÉèÏëê
™ê=∂#ºÅHõ ∆ } OQÍ K≥ Ñ ¨ Ê _» O `« Q Æ ^ Œ ∞ . JO^Œ ∞ ˆ H P^è Œ ∞ xHõ „ Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÍÖ’¡
¢ã"Î‘ åK«H`õ `« û« =∂HÍ~åÅ‰õΩ ãÖkèx QÆ∞iÎOz<å, ã¨∂i ãÖkè ÖË ^Œx x"åiOz#@∞¡
„QÆÇ≤ÏOKåe.
(P^èŒ∞xHõ„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ ÅHõ∆}|^ŒúO KÕÜ«∞^Œe¿ãÎ ¢ã‘Î"åK«HÍÅ ‰õÄ¯_® ãÖkè
K≥Ñ¨Ê=Åã≤LO@∞Ok. `«`«û=∞OÖ’ =∂„`«"Õ∞ „áêp# "≥∞ÿ# J^èŒ~°fi}"åHõºO ãÖkè
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. ^•xfl|\˜ì x~°‚~ÚOÑ¨~å ^Œx ã¨∂i `å`«Ê~°ºO).
6. "≥ÅÜ«∂ÖÏfi^∞Œ Å ãÖkè ÖËq∞ ÉÏÇ¨ïà◊H=õ ÚKÕ`<« Õ Ü«∞x Ü«¸Ç≤ÏOK«∞#k.(ãÖkè.4)
'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ „Ç¨Ïã¨fi =∞~Ú#JHÍ~åxH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ
ãÖkè =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
"≥Å{PÅ∞ J<ÕKÀ@ J`«∞‰Î Ωõ JK«∞Û Ñ¨~O° QÍ LOk. HÍ|\˜ì ÃÑã· ∂¨ „`«O „Ñ¨HÍ~°O
ãÖkè ~å"åe. HÍx '"≥ÖÏÅ∞— J<Õq^èŒOQÍ WHõ¯_» ãÖkè ~å=_»O ÖË^Œ∞. WOHõ,
'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ '"≥ÅÜ«∂Å∞— Jx =∂„`«"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
Ü«∞_®QÆ=∞O ãÖkè ÖËxKÀ@ =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk, HÍ|\˜ì WHõ¯_» ãÖkè ÖË^Œ∞. =∞i
'J`«∞#Î ‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè ZO^Œ∞‰õΩ ~å=_»O ÖË^∞Œ ? Jx ãÖ^ÕÇÏ¨ O. ^•xH˜
ã¨=∂^è•#O D"åHõºO.
'J`«∞#Î ‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`<« Õ ãÖkè ~å^Œ∞. 'Hõfiz`ü „Ñ¨=$uÎó
Hõfiz ^Œ„Ñ¨=$uÎó— |Ç¨ïà◊Ñ^¨ •xH˜ L#fl J~å÷ÅÖ’ J„Ñ¨=$uÎ XHõ\.˜ HÍ|\˜ì "≥ÅÜ«∂Å∞
"≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÖ’¡ ãÖkèH˜ J„Ñ¨=$uÎ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
7. „Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíHÎ̃qkè x~°=HÍâ◊O|∞ QÍ=Ù# nxx ÉÏkèOK≥_çx. (ãÖkè.9)
'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑÊ¨ „^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÖ’¡ WñHõ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜H˜ `«Ñ¨Ê WOHõ ^ÕxH© ãÖkè
ÖË ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. J~Ú`Õ '„Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° ÉèHí Î˜ â◊„`«~K÷° ∞« =~°O‚ |∞ÅO ^Œ∞#flÜÚ« HÍ~°=Ú#‰õΩ
ãÖkè "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`åxH˜ ÅH∆Íº Å~Ú# „Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° ÉèHí âÎ˜ „◊ `«~K÷° ∞« =~å‚
Åhfl „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÖË. Wq WñHÍ^Œ∞Ö’¡ KÕ~°ÖË^Œ∞. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅ‰õΩ JxflO\˜H©
WñHÍkã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè x¿+kèOÑ¨|_»@OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î â◊„`«~°÷K«∞=~å‚Å
Ö’#∂ ãÖkè ~å^Œ∞. HÍQÍ, Pq^è•<åxH˜ ÅH∆ÍºÅ∞ Ug LO_»=Ù. PÅHõ∆}O
„Ñ¨=iÎOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖËHõáÈ=_»O=Å¡ Jk x~°=HÍâ◊qkè J=Ù`«∞#flk.
„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Î â◊„`«~°÷K«∞=~å‚Å‰õΩ Pqkè„Ñ¨HÍ~°O ãÖkè KÕã≤<å, WñHÍk
ã¨∂„`åxH˜ =K«∞Û<£ "≥Ú. „Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~q° ÉèHí âÎ˜ „◊ `«~K÷° ∞« =ˆ~`‚ ~« „° ^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHÍ Öˇ#· ÅH∆Íº
Öˇ<Àfl L<åfl~Ú. JO>Ë WñHÍkqkè „Ñ¨=iÎOK«_®xH˜ W`«~„° `« J=HÍâ◊O LO_»_O» =Å¡
Wk x~°=HÍâ◊qkè.
'x~°=HÍâß Ç≤Ï q^èÜ Œ ∞« ó ™ê=HÍâß<£ qnè<£ ÉÏ^è<Œ ,ÎÕ — J<Õ<åºÜ«∂ #fl#∞ãïOz,
x~°=HÍâ◊ "≥∞ÿ#„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíH˜Îqkè, ™ê=HÍâ◊ "≥∞ÿ#WñHÍkqkèx ÉÏkèOz
„Ñ¨=iÎã¨∞ÎOk.
K«∂K«∞K«∞<£ {UñÔQ Jx L#flÑÙ¨ Ê_»∞ (L`«∞#Î HõK∞« Û J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „áêÑ≤ãÎ ∞¨ #Î fl
ãÖkèx ÉÏkèOz) WñHÍkã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkèx¿+^èOŒ „Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ _»QÍ ^•xfl ÉÏkèOz
„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~° qÉèíH˜Îã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. ãÖkè =¿ãÎ K«∂K«∞ KÕñ
ÔQ#∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ K«∂K«∞K«∞ <ÕñÔQ#∞.
JÖÏˆQ H˜ +¨+xª≤ U=∂º^Œ∞Ö’¡ ÑïOî z#™ê=∞~°º÷ OKÕ`« Ç¨ÏiH˜<£ { WK≥Û J<ÕKÀ@
QÆ∂_» WñHÍkã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz, U=∂ºkã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O ãÖkè qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞OÎ k.
8. gxH˜ ãÖkè "≥·HõeÊHõ=Ú. (ãÖkè.9)
'WñHÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ ãÖkè ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ ãÖkèx¿+^èŒO WñHÍ^Œ∞Å‰õΩ `«Ñ¨Ê Jx K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« WñHõ "≥Ú^Œ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Öˇ·# „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHÍÅÖ’ ãÖkèH˜ x¿+^èŒO ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì Ü«∞^ä•=HÍâ◊OQÍ ãÖkè

~å=K«∞Û#∞. WñHõ, WñQÆ, Z@ìHˆ Å‰õΩ, Z@ìHˆ x J<Õq WñHÍ^Œ∞Å∞. g\˜Ö’ „^Œ∞`åxH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl JK«∞Û‰õΩ JK«∞Û Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ ãÖkè "≥H· eõ ÊHõOQÍ =ã¨∞OÎ ^Œx
D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
WO^Œ∞Ö’ WHõ<£, WQÆ<£ J<Õâ◊ÉÏÌÅÖ’ „^Œ∞`åxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flk „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞#ÿ JHÍ~°O. HÍ|\˜ì 'J`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè
=ã¨∞OÎ k. Pã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« WHõ, WQÆÖÖ’ J`«∞‰Î Ωõ ãÖkè "≥H· eõ ÊHõOQÍ
=ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O. WñHõ<£{Uq∞ Jx LO_»QÍ 'J`«∞Î#‰õΩ ãÖkè—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ Wñ ˆHq∞, ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ WñHõ <Õq∞. WÖÏˆQ
WñQÆ<{£ Uq∞´Wñ Qˆ q∞, WñQÆ <Õq∞. Z@ìHˆ Å‰õΩ, Z@ì Hˆ x J<ÕâÉ◊ ÏÌÅÖ’ WHÍ^Œ∞Å
Ö’xk Z@ì‰õΩ<£ UÅ‰õΩ<£ J<Õq Ô~O_»∞ Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. Dâ◊ÉÏÌÅÖ’ LHÍ~°O
LOk. WHõ¯_» '„Ñ¨^äŒ"Õ∞`«~°qÉèíHÎ̃â◊„`«~°÷ K«∞=~°‚O|∞ÅO ^Œ∞#flÜ«ÚHÍ~°=Ú#‰õΩ ãÖkè
"≥·HõeÊHõ=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz ãÖkè qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk.
Z@ì‰Ωõ <£{UÅ‰õΩ<£. ãÖkè =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’, Z@ìHˆ Å‰õΩ<£, ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ Z@ì‰Ωõ <ÕÅ‰õΩ<£.
WÖÏˆQ Z@ìÔˆHÅ‰õΩ<£{J`«_»∞´Z@ìˆHÅ Hõ`«_»∞, Z@ìˆHÅ‰õΩ #`«_»∞ "≥Ú.
9. kfi~°∞HõÎ=ÚÜ≥ÚHõ¯ Ñ¨~°~°∂Ñ¨ =∂„"Õ∞_ç`« =∞#ñ|_»∞. (ãÖkè.10)
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x
'P„"Õ∞_ç`«=Ú— J<ÕÑ¨^•xfl D"åHõºO q=iã¨∞ÎOk.
'`«ã¨º Ñ¨~° =∂„"Õ∞_ç`«"£∞ – kfi~°∞HõÎã¨º Ñ¨~°O ~°∂Ñ¨ =∂„"Õ∞_ç`«ãÖ[˝O ™êº`ü—
J<ÕãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz P„"Õ∞_ç`«â◊|ÌO J~°÷O K≥Ñ¨Ê|_çOk. XˆHâ◊|ÌO
Ô~O_»∞Ñ¨~åºÜ«∂Å∞ LK«ÛiOz#Ñ¨Ù_»∞ "å\˜Ö’ Ô~O_»=â◊ÉÏÌxH˜ P„"Õ∞_ç`«O Jx
¿Ñ~°∞. L^•. B~° B~°. nxÖ’ Ô~O_»= B~°â◊|ÌO P„"Õ∞_ç`«O J#|_»∞`«∞Ok.
=¸_»∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ XHõ\ H˜ Oõ >ˇ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ LK«ÛiOz#Ñ¨Ù_»∞ ~Ô O_»=^•x#∞Oz
q∞ye# =xfl P„"Õ∞_ç`åÅ∞ J=Ù`å~Ú. ~°HO∆˜ Ñ¨Ù=∞, ~°HO∆˜ Ñ¨Ù=∞, ~°HO∆˜ Ñ¨Ù=∞. WO^Œ∞Ö’
2,3 â◊ÉÏÌÅ∞ P„"Õ∞_ç`åÅ∞.
10. `«é∞K«∞QÆ ##∞@KÕ <˘HÍ<˘HõKÀ@ "≥H· eõ ÊHõ ãÖkèÜÚ« O QÆÅ ^Œx `å`«Ê~°º=Ú.
(ãÖkè.10)
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’
'`«é∞K«∞QÆ— J<ÕÑ¨^ŒO „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O=Å¡ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞ÎOk.
'`«é∞K«∞QÆ— Jx K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`« P„"Õ∞_ç`«O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨ÙÊ_»∞ ãÖkè J~°∞^Œ∞QÍ
~åHõáÈ=_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeyOzOk. JO>Ë H˘xfl ã¨÷ÖÏÖ’¡ ãÖkè ~å=_»=¸,
~åHõáÈ=_»=¸ J<Õq^èŒOQÍ "≥·HõeÊHõã≤÷u LO@∞Ok.
Uq∞ { Uq∞ Jx LO_»QÍ U=∂º^Œ∞Å~Ú`«∞Î#‰õΩ ãÖkè ã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz,
JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè 'U "Õ∞q∞— Jx J=Ù`∞« Ok. Dã¨∂„`«OÖ’
ãÖkè '`«é∞K«∞QÆ— J#@OKÕ`« ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ãÖkè ÖËxKÀ@–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ 'Uq∞ ÜÕ∞q∞— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ 'WOK«∞Hõ ~ÚOK«∞Hõ— "≥Ú.
(ãÖkè ~åHõáÈ=_»O J~°∞^Œ∞) XHÍ<˘HõKÀ@ "≥H· eõ ÊHõãO¨ kè J#_»O=Å¡ `«éK«∞
â◊|ÌOKÕ`« J<ÕHõã¨÷ÖÏÖ’¡, JO>Ë ™ê^è•~°}OQÍ ãÖkè x`«ºOQÍ<Õ =ã¨∞ÎOk Jx
J~°O÷ . B~“~°.
'`«é∞K«∞— J#‰õΩO_® 'L`«∞Î#‰õΩ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J#fl@∞¡ 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— Jx K≥Ñ≤Ê#Ñ¨Hõ∆OÖ’ B~“~°– W`åº^Œ∞Ö’¡ÖÏQÍ U
"Õ∞q∞ W`åº^Œ∞Ö’¡ QÆ∂_® ãÖkè x`«ºOQÍ [iy 'Uq∞ ÜÕ∞q∞— J<Õq^èŒ
"≥∞ÿ#ãÖkè~åx~°∂áêÅ‰õΩ J=HÍâ◊O ÖË‰õΩO_® áÈÜÕ∞k.
11. Uñy ÜÕ∞ñy Ü«∞#∞KÀ HÍÎ fi~°÷O |QÆ∞@ ãÖkè ÖË^Œ∞. (ãÖkè.10)
'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
Uñy { Uñy Jx LO_»QÍ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè ~å=Åã≤L#flk. UñQÆ∞
^è•`«∞=Ù g∞^Œ HÍÎ fi~°÷OÖ’ W„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ UñQÆ∞{WÚñy J<Õ~°∂ÑÖ
U~°Ê_»∞`«∞#flk. HÍ|\˜ì Uñy J<ÕKÀ@ WHÍ~°O HÍÎ fi~O÷° . 'HÍÎ fi~O÷° |~Ú#~Ú`«∞#Î ‰õΩ
ãÖkè ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ãÖkè ~å^Œ∞. 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO
|~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ
'Uñy ÜÕ∞ñy— Jx J=Ù`«∞Ok.
Uñy { Uñy J<ÕKÀ@ 'W—HÍ~°O HÍÎ fi~H÷° Oõ HÍ=_»O=Å¡ 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ~å=Åã≤#ãÖkè 'HÍÎ fi~°O÷ |~Ú#~Ú`«∞#Î ‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O
~å^Œ∞. Jx ÃÑ·"åHÍºxH˜ `å`«Ê~°ºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

12. JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ü«∞^ä•ãÖÉè=í =ÚQÍ

„QÆÇÏ≤ OK«∞#k. (ãÖkè.11)
'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê #Ñ¨^•k ã¨fi~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»K«∞Û#‰õΩ
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê— J#_»OKÕ`« JO^Œ∞ – J=
J<Õ"å\˜HõO>Ë "Õ ~°~Ú# JÑ¨^ŒO Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_Õ ãÖkè =ã¨∞ÎOk.
ã¨Ñ¨Îg∞„Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ#JO^Œ∞, Ñ¨Ó~°}Ï~°÷HõPQÆ=∞ "≥∞ÿ# 'J=— J<Õ JÑ¨^•Å∞
Ñ¨~°OQÍ LO>Ë ãÖkè ZÖÏ =ã¨∞ÎOk J<Õ ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅæQÍ ^•xH˜ ã¨=∂^è•#O
D"åHõºO.
'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞–— "≥Ú^Œ Öˇ·# PÜ«∂ãÖkèq^è•<åÅKÕ`«
Ü«∞^ä•=HÍâ◊OQÍ JO^Œ∞ – J=Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ QÆ∂_® Ñ¨ÔŒ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ê\˜=Öˇ<Õ
ãÖkè =ã¨∞ÎOk.
L`«∞–Î W`«∞–Î J`«∞ÅÎ ‰õΩ aè#fl "≥∞#ÿ JK«∞Û‰õΩ ãÖkè K≥ÑÊ¨ |_»<Õ ÖË^∞Œ HÍ|\˜ì JO^Œ∞,
J=Å∞ Ñ¨~° =∞=Ù`«∞O_»QÍ QÆ∂_® ãÖkè ~å^Œ∞. =k<≥Ü«∞O^Œ∞, "ÕÜ«∞=. "≥Ú.
'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«∞Î‰õΩ Ñ¨~°
"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè x`«ºO. Ô~O_»∞{J=´Ô~O_»=, =#=Ú{JO^Œ∞ (#∞QÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’) =#=∞O^Œ∞, ^èÕ#∞=O^Œ∞ "≥Ú.
W`«∞qÎ +¨Ü∞« OÖ’ W^ŒO`«ãO¨ MÏº"åK«HÍÅ#∞ U=∂º^Œ∞ÅÖ’ KÕ~Û° QÍ 'U=∂º^Œ∞Å
~Ú`«∞Î#‰õΩ–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè qHõÅÊO. Zxq∞^Œ=, Zxq∞kÜ«∞= "≥Ú.
U=∂º^Œ∞Ö’¡ KÕ~°x"å\˜Ö’x~Ú`«∞Î‰õΩ ãÖkè ~å^Œ∞. Ç¨ÏiÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú.
J`«∞#Î ‰õΩ ãÖkè |Ç¨ïà◊=Ú. JO^Œ∞ (J`«∞#Î ‰õΩ J= Ñ¨~O° QÍ LO_»^∞Œ ) Ñ¨~O° QÍ
LO_»QÍ J`«∞Î‰õΩ ãÖkè qHõÅÊO. ~å=ÚÅO^Œ∞, ~å=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ "≥Ú.
`«`«û=∂^ŒºHÍ~åxH˜ ãÖkè ~å^Œ∞. ~°=∞Ü«∞O^Œ∞, JHõ¯Ü«∞O^Œ∞, "≥Ú.
13. JÑ¨ÙÊ _çÑ¨ÙÊ _≥Ñ¨ÙÊ _»#∞ â◊|Ì=ÚÅ∞ x`≥·ºHõ=K«<åO`«=ÚÅ∞.
14. "åQÆ#∞âßã¨#∞Å∞ Ü«∞^• `«^• Ü«∞x „QÇÆ Ï≤ OK«∞@ „ÑÑ¨ O¨ Kå~°÷ =∞x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
(ãÖkè.13)
'„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`åxH˜ z#flÜ«∞ã¨∂i 'JÑ¨Ù_»∞ { K«xÜ≥∞ ´ JÑ¨Ù_»∞ ã¨xÜ≥∞, JÑ¨Ù_»∞
K«xÜ≥∞— Jx 'JÑ¨Ù_»∞— J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«OÃÑ· P^Õâ◊O =zÛ#@∞¡ L^•Ç¨ÏiOKå_»∞.
'JÑ¨Ù_»∞— â◊|OÌ „Ñ¨^=Œèä ∂O`«"∞Õ Jx q=iOK«_®xH˜ D"åHõºO „áê~°OaèOK«|_çOk.
JÑ¨ÙÊ_»∞, WÑ¨ÙÊ_»∞, ZÑ¨ÙÊ_»∞ J<Õ=¸_»∞â◊ÉÏÌÅ∂ x`«º=¸ z=~° UHõ=K«#O
=∂„`«"Õ∞ Hõey#q J=Ù`å~Ú. JO>Ë „Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Öˇ·# JxflqÉèí‰õΩÎÅÖ’#∞,
JÑ¨ÙÊ_»∞, JÑ¨Ê\˜H˜<£, JÑ¨Ê@<£ W`åºkQÍ UHõ=K«#OÖ’ =∂„`«"Õ∞ LO\Ï~Ú.
HÍh JÑ¨ÙÊ_»∞Å∞ W`åºkQÍ UqÉèíH˜ÎÖ’#∂ |Ç¨ï=K«<åO`åÅ∞ HÍ=Ù. HÍ|\˜ì
'JÑ¨Ù_»∞ K«xÜ≥∞— J<ÕKÀ@ WzÛ# JÑ¨Ù_»∞ â◊|ÌO „Ñ¨^äŒ=∂UHõ=K«<åO`«O. HÍ|\˜ì
^•xÃÑ· QÆã¨_»^Œ=Å∞ ~å=_»O ÖHõ∆}Ï#∞QÆ∞}O. Jx ã¨∂i`å`«Ê~°ºO.
J~Ú`Õ Wq „Ñ¨^äŒ=∂O`åÅ∞ HÍ =#_®xH˜ XHõ„Ñ¨=∂}O Hõ#|_»∞`«∞#flk.
PO„^èŒâ◊|Ì zO`å=∞}˜Ö’ ##flÜ«∞ Hõà◊Å#∞ QÆ∂iÛ K≥Ñ¨ÓÎ 'uV‡^èŒº âı+¨+¨+‘ª ã¨∞ãπ
Hõ~°‡„Ñ¨=K«hÜ«∞[qÉèíH©Î˜ó, HÕz`ü „Ñ¨â◊Oã¨ <å^Œ∞ƒù`« ã¨<åÎÑ¨ Ü«∞^• `«^• H˜ "Õ∞"åO
â◊Û— J<åfl_»∞. WO^Œ∞Ö’ ã¨∞ãπ JO>Ë „Ñ¨^äŒ=∂O`«O. 'JÑ¨Ù_»∞ – WÑ¨Ù_»∞— J<Õq
QÆ∂_® „Ñ¨^=Œä ∂O`åÖË J~Ú`Õ ~å=Úñ_»∞, J#fl, aÜ«∞º=Ú, "≥Ú^ŒŒ Öˇ#· "å\˜ÖÏ¡QÍ<Õ
'ã¨∞ãπ— J<Õ^àŒ O◊ KÕ`<« Õ JÑ¨ÙÊ_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· q QÆ∂_® K≥ÑÊ¨ |_»`å~Ú. =∞i ã¨∂„`«OÖ’
'Ü«∞^• `«^•— Jx =∞m§ ZÑ¨ÙÊ_»∞, JÑ¨ÙÊ_»∞ J<Õ"å\˜x „Ñ¨^=Œä ∂O`«OHõO>Ë "Õ~∞° QÍ
ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊ_»∞. JÖÏ K≥ÑÊ¨ _®xfl|\˜ì "åQÆ#∞âßã¨#∞Å=∞`«OÖ’ ZÑ¨ÙÊ_»∞, JÑ¨ÙÊ_»∞,
WÑ¨ÙÊ_»∞ J<Õq „Ñ¨^=Œä ∂O`åÅ∞ HÍ=Ù, Jx ã¨Ê+Öì J=Ù`«∞#flk. WOHÍ PzO`å=∞}˜
ÅHõ}∆ OÖ’ D Ü«∞^•,`«^•â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO K≥ÑÊ≤ # ãÖ`åáê^Œº~°H÷ ÍÅ∞, (`«~åfiu)
U"å~°H÷ Í^Œ∞Å∞ J=ºÜ«∂Å∞. HÍ|\˜ì J=ºÜ«∂Å =∞^èºŒ Ö’ K≥ÑÊ≤ # JÑ¨C_»∞, WÑ¨C_»∞,
ZÑ¨C_»∞ J<Õq ‰õÄ_® J=ºÜ«∂ÖË J<åe Jx Ñ¨Ó~°fiÑ¨Hõ∆O.
^•xH˜ ã¨∂iã¨=∂^è•#O– Ü«∞^•, `«^• Jx =∞m¡ K≥Ñ¨Ê_»O ã¨Ê+¨ì`«HÀãÖ.
ÉÏQÍ `≥eÜ«∞_»OHÀãÖ XHõ\ ˜H˜ Ô~O_»=™êi K≥Ñ¨Ê_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê, „Ñ¨^äŒ=∂O`åÅ∞ HÍ
=<ÕL^ÕâÌ º◊ O`À HÍ ^Œx. HÍ|\˜ì Wq „Ñ¨^=Œä ∂O`åÖË. g\˜ÃÑ· QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ =™êÎ~Ú.
WHõ¯_» zO`å=∞}˜H~õ Î° Jaè„áêÜ«∞O H˘O`« ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=Åã≤#ã≤u÷ Ö’ L#fl=∂@
Ü«∞^ä•~°÷O. Ü«∞^•`«^•Å `«~åfiu 'H˜"£∞— ‰õÄ_® x`≥·ºHõ=K«<åO`«"Õ∞.
15. DHÍ~°º=Ú Hõà◊ ÅQÆ∞„H˜Ü«∂Ñ¨^Œ=Úg∞ñ^Œ ã¨Ç≤Ï`«=Ú HÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(ãÖkè.13)
'„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ QÍxâ◊|ÌO|∞Å∞ Hõà◊ Å#O|_»∞#∞. z=~° „^Œ∞`«O ÖËx, „^Œ∞`«
„Ñ¨Hõ$uHÍÖ’¡ KÕ~°x, Ñ¨^ŒO Hõà◊. '„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞
|Ç¨ïà◊=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHõÎºO`«Og∞^Œ qkèOz# QÆã¨_»^Œ
"å^Õâ◊HÍ~°ºO. „^Œ∞`åO`åÅ∞ QÍx„H˜Ü«∂Ñ¨^•Åg∞^Œ ‰õÄ_® Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx
"åHÍº~°÷O. '„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñk— J<Õã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ
(„Ñ¨^"Œä ∞Õ `«~å Öˇ#· ) HõàÏ„H˜Ü∂« Ñ¨^•Å g∞^Œ Ñ¨~∞° ëêÅ‰õΩ QÆã_¨ ^» =Œ Å∞ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ
##∞ãïOz =™êÎ~Ú.
~å~°∞ { Hõ^• J#∞KÀ WÖÏ HõHÍ~åxH˜ QÆHÍ~° "≥∞ÿ ~å~°∞ QÆ^•. P^Õâ◊O
~å‰õΩO>Ë ~å~°∞ Hõ^•. =`«∞Î~°∞ { áÈ^Œ∞~°∞ ´ =`«∞Î~°∞ "À^Œ∞~°∞, =`«∞Î~°∞ áÈ^Œ∞~°∞.
'ã¨Ç≤Ï`«=Ú— J#_»OKÕ`« „H˜Ü«∂Ñ¨^•Åg∞^Œ DHÍ~°ºO ™ê~°fi„uHõO QÍ^Œ∞.
J~°∞^Œ∞ Jx J~°÷O.
'HÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J#_»O=Å¡ Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞QÆ∞}OQÍ „QÆÇ≤ÏOKåe. HÍ|\˜ì
„H˜Ü∂« Ñ¨^•Åg∞^Œ P^Õâßxfl „Ñ¨^=Œä ∞g∞^ŒÖÏQÍ ã¨∂„`«OÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ qkèOK«ÖË
^Œx `å`«Ê~°ºO.
16. ãÖâı+¡ O¨ |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡`Àñ QÆ∂_çH˘#∞@. (ãÖkè.17)
'P^Õâ◊ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x ãÖâı¡+¨ J<ÕÑ¨^•xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
„^Œ∞`«O JO>Ë #HÍ~°O. Jk ^•xH˜ ÃÑ#· L#flÇÏ¨ Å∞¡`À HõeÜ«∞_®xH˜ ãÖâı+¡ O¨
Jx ¿Ñ~°∞. g∞kÇ¨ÏÅ∞¡`À QÆ∂_»@O JO>Ë LKåÛ~°}OÖ’ HõÅ=_»O Jx J~°÷O.
g∞kÇ¨ÏÅ∞¡`À HõeÑ≤ (Ñ¨ÓK≥ #æÅ∞=Å∞) QÍh, q_çQÍ QÍh (=K≥Û<£ |∞∞+≤)
„"åÜ«∞=K«∞Û. â◊|Ìâß„ã¨ÎO =ÚYºOQÍ LKåÛ~°}#∞QÆ∂iÛ K≥Ñ¨Ù`«∞Ok. Ñ¨ÓK≥#∞
QÆÅ∞=Å∞ W`åºkQÍ ã¨∂i „^Œ∞`åxfl L`«fiã¨Ç≤Ï`« "≥∞ÿ#kQÍ K«∂áê_»∞. Wk
WHÍ~å^Œ∞ÅÃÑ·# L#flÑ¨Ù_»∞ W`«∞Î`À ‰õÄ_ç x J<ÕPHÍ~°O`À LO@∞Ok. ~å=Úx
EK≥#∞. "≥Ú. WÖÏ #∞, ÖË^• x J<ÕPHÍ~°O`À ã¨fi~°ã¨Ç≤Ï`«OQÍ L#fl#HÍ~°O
ÃÑ·# L#flÇ¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_»∞HÀ"å ÅO>Ë „^Œ∞`«OÖ’ L#flJK«∞Û Ö’Ñ≤OKåe.
ãÖâı¡+¨q^è•#O=Å¡ „^Œ∞`«OÖ’ L#flJK«∞Û Ö’Ñ≤OK«@O „Ñ¨Ü≥∂[#O J#=K«∞Û.
Ñ¨ÓK≥ #æÅ∞=Å∞. =K≥Û<£ |∞∞+≤ "≥Ú.
17. Ñ¨Hõ∆O|∞# ã¨fi`«fiO |QÆ∞. (ãÖkè.17)
18. ã¨fi`«fiO |#ñQÍ „^Œ∞`«„=Ú#‰õΩñ „|Hõ$uÉèÏ==Ú. (ãÖkè.17)
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Ñ¨Hõ∆O|∞# JO>Ë „^Œ∞`åxH˜ qkèOÑ¨|_ç#PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Jx
J~°O÷ . 'ã¨fi`fi« O |#ñQÍ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ „Ñ¨H$õ uÉèÏ==Ú—. „^Œ∞`«O ã¨ÇÏ¨ [ "≥∞#ÿ ~°∂ÑÖ`À
JO>Ë '#∞— ÖË^• 'x— J<Õ~°∂ÑÖ`À LO_»@O.
'P^Õâ◊ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl— J<Õã¨∂„`«O „^Œ∞`åxH˜, aO^Œ∞ãÖâı¡+¨Å#∂,
'„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«O Ö’Ñ¨ãO¨ âı+¡ Å¨ #∂, 'J=™ê#O|∞#O^Œ∞—
J<Õã∂¨ „`«O ã¨fi~,° „^Œ∞`«Ö’áêÅ#∂, qHõÅÊOQÍ K≥áêÊ~Ú. HÍ|\˜ì PÜ«∂HÍ~åºÅ∞
XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ „^Œ∞`åxH˜ ~å=Ù. Jq ~åx Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡#∂ ã¨fi`«fiO LO@∞Ok.
Ñ¨ÓK≥#∞ { QÆÅ∞=Å∞ WHõ¯_» Ñ¨ÓK≥OQÆÅ∞=Å∞ W`åºkQÍ aO^Œ∞=Ù "≥Ú. ~åHõáÈ`Õ
ã¨fi`«fiO`À, Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞.
=K≥Û#∞ QÀ=ÙÅ∞, "åñ_»∞ =K≥Û#∞ W`åº^Œ∞Ö’¡ Ö’áê^Œ∞Å∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
P~°∂áêÅ∞ JÖÏˆQ LO\Ï~Ú.
U=∂~°∞Ê ~å#Ñ¨Ù_»∞ L#flk L#fl>Ë¡ LO_»@O qâı+Ö HÍ^Œ∞. JO>Ë ã¨fi`«fiO
qâı+H¨ Í~°ºO HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì ^•xfl qkèOK«Ö^Ë ∞Œ . ã¨Ê+¨`ì H« ÀãÖ q=~°}OÖ’ ã¨fi`fi« ãu÷≤
LO@∞O ^Œx =∂„`«"Õ∞ K≥áêÊ_»∞ ã¨∂i.
19. DÖ’ÑÖ|∞ Ñ¨^•ºO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ QÆ}Ï#∞™ê~°O|∞QÆ =º=ã≤`÷ O« |~Ú
Ü«ÚO_»∞. (ãÖkè.20)
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# „^Œ∞`«OÖ’x JK«∞ÛÖ’Ñ¨=¸, „^Œ∞`«Ö’Ñ¨=¸ J<Õq
~Ô O_»∞ ‰õÄ_® Ñ¨^ºŒ Oz=~°Ö’ KèO« ^ÀxÜ«∞=∂#∞™ê~°OQÍ LO\Ï~Ú. JO>Ë UHÍ~°ºO
[iy`Õ QÆ}ÏÅ∞ ãïáÈ`åÜ≥∂ PHÍ~°ºO [~°∞QÆ∞`«∞Ok. UHÍ~°ºO [iy`Õ QÆ}ÏÅ∞
ãïÑ¨_»"À PHÍ~°ºO Jã¨Å∞ ~å^Œ∞.
1. Juâ◊Ü«∞=ÚQÆ |∞kú=∞O`«∞ñ _»QÆ∞ |∞^èŒ¿ã=<£.
WHõ¯_» „^Œ∞`«ã¨fi~°Ö’ÑÖ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =ã¨∞ÎOk. („^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz '|∞^èŒ¿ã=—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Jx L<åfl, UÖ’Ñ¨=¸ ~åHõ '|∞^èŒ¿ã=#∞— Jx L<åfl QÆ}ÉèíOQÆO. HÍ|\˜ì Jq

Ô~O_»∂ ~å=Ù.)
2. 'ã¨^Œã¨∞Ö’x q„Ñ¨[#=Ú g∞ñ^Œ—
WHõ¯_» „^Œ∞`«Ö’ÑÖ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® =ã¨∞OÎ k. (g∞ñ^Œ<£ Jx „^Œ∞`«ãfi¨ ~O° Ö’Ñ≤Oz<å,
'g∞^Œ#∞— Jx UÖ’Ñ¨=¸ HÍHõáÈ~Ú<å QÆ}ÉèíOQÆO. HÍ|\˜ì Jq ~å=Ù).
3. 'ã¨∞~°∞z~°qÉè=í =Ú#ñ ÉÏO_»∞ã¨∞`«∞Ü«∞[˝=Ú`À<£— WHõ¯_» „^Œ∞`«ãfi¨ ~° Ö’ÑÖ,
ÖË^• „^Œ∞`«Ö’ÑÖ U^À XHõ\ ˜ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =ã¨∞ÎOk. (UÖ’Ñ¨=¸ ~åHõ
'Ü«∞[˝=Ú`À#∞— Jx LO>Ë QÆ}ÉèíOQÆO. HÍ|\˜ì ã¨fi`«fiO LO_»^Œ∞.)
4. '"≥·[Ü«∞Of #"åOâ◊√Hõ"åº[=Ú##∞—
WHõ¯_» „^Œ∞`«ãfi¨ ~°Ö’ÑÖ ÖË^• „^Œ∞`«Ö’ÑÖ – Un ~å^Œ∞. „^Œ∞`«ãfi¨ ~°O Ö’Ñ≤Oz
"åº[=Ú#<£ Jx L<åfl, „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz '"åº[=Ú<£— Jx L<åfl QÆ}ÉèíOQÆO.
HÍ|\˜ì ã¨fi`«fiO =∂„`«"Õ∞ LO@∞Ok.
Dq=~°}O ã¨Ê+¨`ì Hˆ« . UÖ’Ñ¨ "≥∞<ÿ å, Ö’¿Ñ`«~° "≥∞#ÿ UHÍ~°º "≥∞<ÿ å Ñ¨^ºŒ =∞^èºŒ OÖ’
QÆ∂_® QÆ}Ï#∞™ê~°OQÍ<Õ LO@∞Ok. HÍx q~°∞^ŒúOQÍ LO_»^Œ∞ QÆ^•.
20. QÆ∞~°fi=™ê~Ú Ü«∞QÆ∞Ñ¨^ºŒ O|∞`«∞^Œ#∞ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^∞Œ . (ãÖkè.20)
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
J=™ê#OÖ’ JO>Ë z=~° QÆ∞~°∞"Õ LO_»=Åã≤#Ñ¨^ºŒ O (QÆ∞~°fi=™ê~Ú Ñ¨^ºŒ O)
Ö’ z=~° „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`«fiO LO_»^Œ∞.
ÃÑã· ∂¨ „`«O J=™ê#OÖ’ „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi~°Ö’Ñ¨=¸, „^Œ∞`«Ö’Ñ¨=¸ |Ç¨ïà◊OQÍ
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. PÔ~O_»∂ ~åHõáÈ`Õ ã¨fi`«fiã≤÷u LO@∞Ok. DÖ’ÑÖ Ñ¨^•ºÖ’¡ (z=~°)
QÆ}Ï#∞QÆ∞}OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Dq=~°}OKÕ`« z=~À¡ QÆ∞~°∞"Õ LO_»=Åã≤# Ñ¨^ŒºO z=i„^Œ∞`åxH˜
QÆ}Ï#∞™ê~°OQÍ ã¨fi~°Ö’Ñ¨"≥∂, „^Œ∞`«Ö’Ñ¨"≥∂ U^À XHõ\ ˜ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =ã¨∞ÎOk
`«Ñ¨Ê Un ~å‰õΩO_® ã¨fi`«fiO =∂„`«O LO_»^Œ∞.
'Juâ◊Ü∞« =ÚQÆ |∞kú=∞O`«∞ñ _»Q∞Æ |∞^è¿Œ ã=<£— HõO^ŒÑ^¨ ºŒ O z=iJHõ~∆ O° QÆ∞~°∞=Ù
HÍ"åe. HÍ|\˜ì '|∞^èŒ¿ã=#∞— J<ÕKÀ@ „^Œ∞`«OÖ’ JK«∞Û Ö’Ñ≤Oz '¿ã=<£— Jx
J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» „^Œ∞`«O "≥Ú`«OÎ Ö’Ñ≤Oz<å (|∞^è¿Œ ã=) Un Ö’Ñ≤OK«Háõ È~Ú<å
(|∞^è¿Œ ã=#∞) z=iJHõ~∆ O° ÅÑ¶Ú¨ "≥,· QÆ}ÉèOí QÆO. HÍ|\˜ì W@∞=O\˜KÀ@¡ ã¨fi~Ö° ’ÑÖ
x`«ºO.
'ã¨∞~°∞z~°qÉè=í =Ú#ñ ÉÏO_»∞ã¨∞`«∞Ü«∞[˝=Ú`À<£, J<Õsuã¨Ö÷ ÏÖ’¡ Ü«∞*˝=Ú`À
Jx „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz<å, Ü«∞*˝=Ú`À<£ Jx „^Œ∞`«ã¨fi~°O Ö’Ñ≤Oz<å ~Ú|ƒOk
ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì U ^≥·<å KÕÜ«∞=K«∞Û.
HÍx 'Ü«∞*˝=Ú`À#∞— J<Õq^èŒOQÍ ã¨fi`«fiO LO>Ë =∂„`«O QÆ}ÉèíOQÆO, QÍ|\ì̃
~ÚHõ¯_» „^Œ∞`«ã¨fi~°Ö’Ñ¨"≥∂, „^Œ∞`«Ö’Ñ¨"≥∂ U^À XHõ\ ˜ KÕÜ«∂e. UÑ¨Hõ∆OÖ’#∂
ã¨fi`«fiO =∂„`«O LO_»^Œ∞.
21. n~°…O|∞g∞ñkk QÍ# nxH˜ <≥éã¨∞#fl ÖË^Œ∞. (ãÖkè.22)
'`å#∞<Õ#∞Ñ¨ÔŒ |∞Å„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı+¡ O¨ |∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
nxH˜ JO>Ë `å#∞, <Õ#∞ J<ÕÑ^¨ •ÅÖ’x „^Œ∞`åxH˜ Jx J~°O÷ . <≥é Ñ¨Ó~å‚~H÷° Oõ .
<≥éã¨∞#fl JO>Ë Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù.
`å#∞, <Õ#∞ J<ÕÑ¨^•Ö’¡ z=i '#∞— J<Õ„^Œ∞`«O '`å, <Õ— J<Õn~å…K«∞ÛÅg∞ñ^Œ
L#flk. 'n~°=… Úg∞ñ^Œ ™ê^èºŒ Ñ¨Ó~°=‚ Ú ÖË^∞Œ — J<ÕÅHõ}∆ OKÕ`« n~°… g∞‡^Œ "åºHõ~} ° O
™êkèOKÕ xO_»∞ã¨∞#fl LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì `å – <Õ –Å g∞k„^Œ∞`åxH˜ xO_»∞ã¨∞#fl
~å^Œ∞.
`å#∞{K«k"≥ '„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõ=Úg∞ñkÑ¨~∞° +¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~à° =◊ Ú ÅQÆ∞—. `å#∞{
[k"≥. 'P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı+¡ O¨ |∞Å∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞—. J~°ã¨∞#fl =¿ãÎ – `åñ [k"≥. xO_»∞ã¨∞#fl ~å=Åã≤LO_»QÍ 'n~°…=Úg∞ñ^ŒŒ
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì '`åO [k"≥— Jx LO_»^Œ∞. '`å#∞<Õ#∞Ñ¨^ŒO|∞Å
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı¡+Ö|∞ ÖË^Œ∞— HÍ|\˜ì '`å #˚k"≥— Jx LO_»^Œ∞. ã¨fi`«fiO`À
'`å#∞ [k"≥—.
WÖÏˆQ '<ÕO ÔQezu— W`åºkQÍ WHõ¯_» xO_»∞ã¨∞#fl LO_»^Œ∞.
22. ã¨~°fiÑ¨~åºÜ«∞O |~Ú#Ü≥∞Å¡â◊|ÌO|∞ „^Œ∞`åO`«ŒO Éˇ·#Ü«∞=ºÜ«∞O|∞.
(ãÖkè.24)
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« – ZÅ¡<£ { J~°÷=ÚÅ∞, ZÅ¡<£ { HõÅ∞+¨=ÚÅ∞ J<ÕKÀ@

ã¨=∂ãÖÖ’ „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz, ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞, ZÅ¡HõÅ∞+¨=ÚÅ∞ Jx J=Ù`«∞Ok
Jx K«∂áê_»∞ z#flÜ«∞ã¨∂i. Jã¨Å∞ WHõ¯_» Ö’Ñ≤OK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ „^Œ∞`«O
LO^•, J<ÕãÖ^ÕÇ¨xH˜ D"åHõºO ã¨=∂^è•#O.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’x 'ã¨~°fi— J<Õâ◊|ÌO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#J~°÷O Hõeæ# 'ZÅ¡—
J<ÕJK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊|ÌO „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõO, J=ºÜ«∞O. 'ZÅ¡#∞— J<Õq^èŒOQÍ z=~°
„^Œ∞`«O LO@∞Ok. J=ºÜ«∞O JO>Ë eOQÆ, qÉèíH˜Î, =K«<åÅ∞ ÖËxk. JO>Ë
JxfleOQÆqÉèHí =Î˜ K«<åÖ’¡#∂ =∂~°∞Ê ÖË‰Ωõ O_® 'ZÅ¡#∞— J<Õ LO@∞Ok. J~°=÷ ÚÅ∞
ZÅ¡#∞, [#=Ú ZÅ¡#∞, ~å=ÚÅ‰õΩ ZÅ¡#∞ "≥Ú.
„^Œ∞`åO`«O HÍ|\˜ì ZÅ¡#∞{J~°÷=ÚÅ∞ (HõÅ∞+¨=ÚÅ∞) J=ºÜ«∞O HÍ|\˜ì
qâıëêº#∞QÆ∞}OQÍ |Ç¨ï=K«#OÖ’ LO_»Hõ 'ZÅ¡#∞— Jx UHõ=K«#OÖ’<Õ LOk.
JO^Œ∞KÕ`« 'ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞— J<Õq^èŒOQÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OzO
^Œ#\ÏxH˜ Wq ÅH∆Íº Å=Ù`«∞<åfl Ü«∞x `å`«Ê~°ºO.
'ã¨~°fiÑ¨~åºÜ«∞O |~Ú#— J#_»OKÕ`« ã‘=∞ – Ç¨Ï^Œ∞Ì J<ÕJ~°÷O Hõey# 'ZÅ¡—
J<Õâ◊|ÌO J=ºÜ«∞O HÍ^Œ∞. ZÅ¡Å∞ "≥Ú.
23. nx Hõã=¨ ∂ãÖ|∞# qâı+º¨ O|∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞ ÖË^∞Œ .(ãÖkè.24)
'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ã¨~°fiÑ¨~åºÜ«∞ "≥∞ÿ, „^Œ∞`«O z=~° QÆey, J=ºÜ«∞ "≥∞ÿ# 'ZÅ¡— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜
ã¨=∂ãÖ HÍ#Ñ¨Ù_»∞ qâıëêºxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „Ñ¨Ü≥∂QÆO LO_»^Œ∞ Jx "åHÍº~°÷O.
ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞xÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ZÅ¡#∞— J<Õqâı+¨}Ïxfl qâıëêºxH˜ `«~°∞"å`«<Õ
„Ñ¨Ü∂≥ yOKåe. PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅ<¡ ,£ ¢ãeÎ‘ OQÆO|∞ ÖˇÅ<¡ £ – "≥Ú. JÖÏˆQ J~°=÷ ÚÅ∞
ZÅ¡<£, HõÅ∞+¨=Ú ÖˇÅ¡<£. WOHõ ã¨=∂ãÖ HÍ#Ñ¨Ù_»∞ ZÅ¡<£ J~°÷=ÚÅ∞, ZÅ¡<£
¢ãeÎ‘ OQÆ=ÚÅ∞, W`åºkQÍ qâıëêºxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«‰Äõ _»^∞Œ . `≥Å∞QÆ∞Ö’
™ê=∂#ºOQÍ qâı+¨}O qâıëêºxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. 'ZÅ¡<£—
J<Õqâı+¨}O `«kƒù#flOQÍ `«~°∞"å`« =∂„`«"Õ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»@O qâı+Ö.
'ZÅ¡— â◊ÉÏÌxfl qâıëêºxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOKå ÅO>Ë `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® ã¨=∂ãÖ¨
KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ.
'ZÅ¡<£ { J~°÷=ÚÅ∞— J<ÕKÀ@ ã¨=∂ãÖ HÍ=_»O=Å¡ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz ZÅ¡Ü«∞~°÷=ÚÅ∞
(ã¨=∂ãÖ HÍHõáÈ`Õ „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OK«^Œ∞, HÍ|\˜ì 'ZÅ¡ #~°÷=ÚÅ∞— Jx LO_®e.
JÖÏ LO_»^∞Œ . 'J~°=÷ Ú ÖˇÅ≥ #¡ ∞— Jx ZÅ¡#∞ J<Õqâı+} ¨ O qâıëêºxH˜ `«~∞° "å`«<Õ
LO@∞Ok).
24. WK« @ O |~° ∞ +¨ O |∞Å∞ Ñ¨ ~ ° O |∞ ÅQÆ ∞ #Ñ¨ Ù _» ∞ „^Œ ∞ `« O |∞#‰õ Ω
aO^Œ∞ãÖâı¡+Ö|∞ÅKÕ =¸ñ_»∞ ~°∂ÑÖ|∞Å∞. (ãÖkè.25)
'ã¨=∂ãÖ|∞Å #∞^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞„ã‘Îã¨=∞O|∞Å‰õΩO |∞OÑ¨ÙÅ‰õΩO |~°∞+¨
ã¨~à° O◊ |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=~° =zÛ##∞QÍQÆ=∂xH˜ L`«Î~°Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜
Ñ¨~∞° +Ö JO>Ë HõK@ « `«ÑÅ¨ ∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`«HÍ~åºÅ=Å# aO^Œ∞ãÖâı+¡ Å¨ `À
=¸_»∞q^è• Öˇ·#~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»∞`å~Ú. Jx J~°÷O. „^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=Úg∞ñ
kÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~°à◊O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ÃÑ·Ñ¨~°∞+Ö ã¨~°à◊O HÍQÍ,
'P^Õâ◊ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ =ÚO ^Œ∞#fl „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı¡+Ö|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 1. Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù, 2. YO_»aO^Œ∞=Ù, 3. ãÖâı¡+Ö, J<Õ=¸_»∞
HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú.
zQÆ∞~°∞{Hõ~Ú^Œ∞=Ù Jx LO_»QÍ, #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, zQÆ∞~°∞#∞{Hõ~Ú^Œ∞=Ù.
g∞kÑ¨~°∞+Ö ã¨~°à◊O J~Ú, „^Œ∞`åxH˜ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =zÛ, zQÆ∞~°∞O QÆ~Ú^Œ∞=Ù,
YO_»aO^Œ∞=Ù =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ zQÆ∞~°∞ñQÆ~Ú^Œ∞=Ù, ãÖâı¡+Ö =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ zQÆ∞~°∞
#æ~Ú^Œ∞=Ù Jx =¸_»∞~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì aO^Œ∞ãÖâı¡+¨Å∞
~å#Ñ¨Ù_»∞ 'Ñ¨Hõ∆O|∞# ã¨fi`«fiO |QÆ∞— Jx <åÅ∞QÆ=HÍ~°ºO ã¨fi`«fiO ~å"åe. HÍx
'ã¨=∂ãÖ|∞# „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ ã¨fi`fi« O|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« D„^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`fi« O
~å^Œ∞. HÍ|\˜ì Ñ¨Ó~°Y‚ O_»aO^Œ∞=ÙÅ∞ ~Ô O_»∞, ãÖâı+¡ `¨ À =¸_»∞ ~°∂áêÅ∞ =∂„`«"∞Õ
LO\Ï Ü«∞x D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
25. ã¨~°à◊O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+¨Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=ÙÅKÕ`«
=¸ñ_»∞ ~°∂ÑÖ|∞Å∞. (ãÖkè.25)
D"åHõºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ z=~° =zÛ##∞QÍQÆ=∂xH˜ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ "≥Ú^Œ\ã˜ ~¨ à° O◊

JO>Ë QÆ[_»^Œ|Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`«HÍ~åºÅ=Å# Ö’ÑÖ, Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù,
ãÖâı¡+Ö, Jx =¸_»∞q^è• Öˇ·#~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. Jx J~°÷O.
`«à◊√‰õΩ { QÆ*ˇ˚Å∞ Jx LO_»QÍ, #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, `«à◊√‰õΩ#∞ { QÆ*ˇ˚Å∞.
'„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨~°à◊ã≤÷~°=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+¨Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ `«à◊√‰õΩQÆ*ˇ˚Å∞. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
'=~°Ü æ Ú« Hõû~°à=◊ ÚÅ∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _˘HÍ<˘HõKÀ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩñ |∂~°a‚ O^Œ∞=Ù#∞
QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „^Œ∞`åxH˜ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ `«à◊√‰õΩO
QÆ*Å˚ˇ ∞. XHÍ<˘HõKÀ J#@OKÕ`« J~°∞ ^Œ~Ú# Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ãÖâı+¡ O¨
=zÛ, `«à√◊ ‰õΩ #æ*Å˚ˇ ∞ Jx ~°∂ÑÖ ã≤kãú ∞¨ OÎ k. HÍQÍ Ö’Ñ¨ Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞ ãÖâı+¡ Å¨ KÕ`«
=¸_»∞~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
'ã¨=∂ãÖ|∞# „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`«fi=Ú ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ã¨fi`«fiO ~å^Œ∞.
HÍ|\˜ì `«à◊√‰õΩ#∞QÆ*ˇ˚Å∞ J<Õ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
26. q^è•#™ê=∞~°÷º=Ú=Å# nxH˜ Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞. (ãÖkè.25)
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ z=~° #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k. P#∞QÍQÆ=∞
#HÍ~°O (#∞) „^Œ∞`«O. Wk ã¨=∂ãÖÖ’x„^Œ∞`«O HÍ|\˜ì 'ã¨=∂ãÖ|∞#O^Œ∞
„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ ~å=Åã≤LOk. PÖ’ÑÖ ~å
^Œx ÃÑ·"åHÍºxH˜ J~°÷O.
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞O „^Œ∞`«O PQÆ=∞OQÍ qkèOÑ¨|_çOk ã¨=∂ãÖÖ’<Õ.
Pã¨=∂ãÖÖ’ „^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OKåe. =zÛ#JxflKÀ@¡ P#∞QÍQÆ=∞„^Œ∞`«O Ö’Ñ≤Oz
áÈ`«∞O>Ë WHõ #∞QÍQÆ=∞O ZHõ¯_® xÅ=^Œ∞. ZHõ¯_® xÅ=HõáÈ`Õ #∞QÍQÆ=∞O
qkèOK«@O=Å¡ „Ñ¨Ü≥∂[#O Uq∞\˜? „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË‰õΩO>Ë q^è•#O =º~°÷O
Hõ^•. HÍ|\˜ì Dq^è•#O ™ê~°÷HõO HÍ"å ÅO>Ë D#∞QÍQÆ=∞O xezLO_®e.
xezLO_® ÖO>Ë Ö’Ñ≤OK«Q∂Æ _»^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« #∞QÍQÆ=∂xfl qkèOz#™ê=∞~°º÷ OKÕ`«
D#∞QÍQÆ=∞„^Œ∞`«O Ö’Ñ≤OK« ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe Jx `å`«Ê~°ºO. JO^Œ∞KÕ`« P„^Œ∞`åxH˜
aO^Œ∞=Ù "≥Ú^Œ Öˇ#· PÜ«∂„^Œ∞`«HÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. ã¨=∂ãÖ HÍ=\OKÕ`« =KÕÛÖ’ÑÖ
~å^Œ∞. HÍQÍ ã¨~à° (◊ ã≤~÷ )° Ñ¨~H° `õ Ö« ’ ~å=Åã≤#Ö’ÑÖ =∂„`«O =ã¨∞OÎ k. `«à√◊ ‰õΩQÆ*Å˚ˇ ∞.
27. =Hõ∆ º=∂}qkèKÕ ã¨fi`«fi=Ú ÖË^Œ∞. (ãÖkè.25)
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« PQÆ=∞OQÍ =zÛ##∞QÍQÆ=∞„^Œ∞`åxH˜ Ñ¨~∞° ëêÅ∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
aO^Œ∞ãÖâı+¡ Å¨ KÕ`,« ã¨~à° ÏÅ∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_∞» Ö’Ñ¨ãO¨ âı+¡ Ñ¨ Ó¨ ~°a‚ O^Œ∞=ÙÅKÕ`« =¸_Õã≤
~°∂áê Å=Ù`å Ü«∞x z#flÜ∞« ã¨∂i q=iOKå_»∞. ~Ô O_»∞ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∞ ÃÑH· Í~åºÅ∞
~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Ñ¨HO∆õ |∞# ã¨fi`«fiO |QÆ∞— Jx ã¨fi`«fiO =zÛ <åÅ∞QÆ=~°∂ÑÖ HÍ"åe.
ã¨∂i ^•xx „Ñ¨™êÎqOK«Háõ È=\ÏxH˜ HÍ~°}O Uq∞\’ D"åHõºOKÕ`« q=iã¨∞<Î åfl_∞» .
'ã¨=∂ãÖ|∞Å „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ã¨fi`«fi=Ú ÖË^Œ∞— J<ÕÅHõ∆}O K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞.
K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞Pq^è•#O„Ñ¨HÍ~°O ã¨=∂ãÖÖ’ „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`fi« O LO_»^∞Œ . D#∞QÍQÆ=∞O
ã¨=∂ãÖÖ’<Õ =ã¨∞ÎOk. JHõ¯_» „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`«fiO ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì D„^Œ∞`åxH˜
ZHõ¯_® ã¨fi`«fiO LO_»^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« ã¨fi`«fiO ÖË‰Ωõ O_® „^Œ∞`åxH˜ =¸_»∞ HÍ~åºÖË
q=iOÑ¨|_ç<å~Ú. Jx `å`«Ê~°ºO.
28. #Å∞QÆ_®^Œ∞Å hÜ«∂QÆ=∞O|∞ ÖË ^ŒO„_»∞. (ãÖkè.25)
D"åHõºO.
<åÅ∞ ÔQ·# Hõ_»Å∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ <åÅ∞QÆ∞, Hõ_»Å∞ J<Õâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞
(kfiQÆ∞) ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç, <åÅ∞QÆ∞{Hõ_»Å∞. ã¨=∂ãÖÖ’ Hõey#=~°‚qHÍ~åÅ`À
#Å∞{Hõ_.» Jx LO_»QÍ WHõ¯_» L^ŒO`«„ã‘ãÎ =¨ ∂xH˜ Ñ¨~∞° +Ö Ñ¨~° =∞~ÚOk HÍ|\˜ì
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞O ~å=Åã≤LOk. HÍx 'ã¨~™° ê k`«º<Õ# #Å∞QÆ_Å» ∞ W`åºk
"åº=$uÎó— Jx JÇ¨ÏŸ|Å∞_»∞ #Å∞QÆ_»Å∞ W`åº^Œ∞ÅÖ’ #∞QÍQÆ=∞O ~å ^Œx
K≥áêÊ_»∞. ^•xx L^ÕÌtOz ã¨∂i #Å∞QÆ_»Å∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ #∞QÍQÆ=∞O ~å
^Œx H˘O^Œ~∞° K≥ÑÊ≤ #@∞¡ q=iã¨∞<Î åfl_∞» . nxKÕ`« #Å∞OQÆ_Å» ∞ J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áêÅ∞
LO_»=Ù.
WHõ¯_» („áêHõ$`«=Ú#‰õΩ =~°=‚ ÚÅ∞) #Å∞=k W`åº^Œ∞ÅÖ’ÖÏQÍ QÆã_¨ ^» "Œ å^ÕâO◊
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

KÕ`« HõHÍ~åxH˜ QÆHÍ~åxH˜ =ã¨∞ÎOk Jx „QÆÇ≤ÏOKåe. HÍQÍ #Å∞QÆ_»Å∞ Jx

QÆHÍ~°"Õ∞ LO@∞Ok HÍx (#∞QÍQÆ=∞O ~å ^Œ#@OKÕ`«) PQÆHÍ~åxH˜ =ÚO^Œ∞
aO^Œ∞=Ù LO_» ^Œx `å`«Ê~°ºO.
29. DÜ«∂QÆ=∞O ÉÁHÍ<˘HõKÀ@ ã≤÷~°O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞KÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(ãÖkè.25)
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O #∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°∞ëêÅ∞ ÖË^• ã¨~°àÏÅ∞ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
=∂„`«"∞Õ ~å"åe. ã¨∂„`«OÖ’ Ñ¨~∞° +¨ã~¨ à° O◊ |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ J#@OKÕ`«
Ñ¨~∞° +¨ã~¨ à° ÏÅHõO>ˇ "Õ ~Ô #· (JK«∞Û QÍx) ã≤~÷ O° Ñ¨~O° J~Ú`Õ #∞QÍQÆ=∞O ~å=_®xH˜
gÅ∞ ÖË^∞Œ . HÍx 'QÆ~∞° =Ñ¨Ù #∞‡~°∞=Ù— J<Õf~°∞QÍ ã≤~÷ O° Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ J~°∞^Œ∞QÍ
#∞QÍQÆ=∞O ~å=@O HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. J@∞=O\˜ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ#∞ ™êkèOK«\OHÀãÖ
ã¨∂i ã≤÷~°O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ‰õÄ_» #∞QÍQÆ=∞O Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ã¨∂„`«OHõO>ˇ
qâı+¨ "≥∞ÿ#JOâßxfl q=~°}O^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. HÍQÍ Dq=~°}"åHÍºxfl
J#∞ãïOz ã≤~÷ O° Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ #∞QÍQÆ=∞O =zÛ QÆ~∞° =Ñ¨Ù{=Ú~°∞=Ù´QÆ~∞° =Ñ¨Ù<£
=Ú~°∞=Ù Jx J~ÚOk. W@∞=O\˜Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ J~°∞^Œ∞.
30. WO^Œ∞ [=fixâ◊|Ì=Ú#‰õΩ ["å^Õâ◊O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (ãÖkè.30)
31. UHÍO`«=Ú#O^Œ∞ #∞#fl [=~åO„_» #x „Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú. (ãÖkè.30)
'¿Ñ^•kâ◊|ÌO|∞Å HÍÅ∞â◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O^Œ∞
~°∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
WO^Œ∞ JO>Ë Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ PÅ∞â◊|ÌO Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ Jx
J~°O÷ . [=fix S# PÅ∞ („ã‘)Î J<ÕJ~°O÷ Ö’ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ [=fixâ◊ÉÏÌxH˜
[= J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
[=fix{PÅ∞ Jx LO_»QÍ, '¿Ñ^•kâ◊|OÌ |∞Å HÍÅ∞â◊|=Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ˆ~Ñ¶Ö PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. DãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ [=fix J<Õâ◊ÉÌO
™ê÷#OÖ’ '[=— J<Õâ◊|ÌO P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. [={~ü{PÅ∞´[=~åÅ∞ Jx
J=Ù`«∞Ok. D["å^Õâ◊q=~°}O=Å¡ [=fix~åÅ∞ J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
JÅ¡™êx ÃÑ^ŒÌ# =∞#∞K«i„`«Ö’ 'WO`«Å∞ Hõ#∞fl Å∞O_»— J<ÕÑ¨^ŒºOÖ’
'UHÍO`«=Ú#O^Œ∞ #∞#fl[=~åO„_»— #x „Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞. [=fix â◊ÉÏÌxH˜ [=
P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ DHõq„Ñ¨Ü≥∂QÆO „Ñ¨=∂}O Jx `≥ÅÊ_®xH˜
ã¨∂i ÃÑ^ŒÌ#„Ñ¨Ü≥∂QÍxfl „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. JO>Ë Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ [=fix
â◊ÉOÌ ™ê÷#OÖ’ [= Hõ#|_»∞`«∞#flO^Œ∞KÕ`« DÅHõ}∆ O KÕÜ∞« |_çOk Jx `å`«Ê~°ºO.
32. WK«@ =$uÎÜ«∞O ^•Å∞â◊|Ì=Ú ¢ã‘Î=∂„`«Ñ¨~°=Ú. (ãÖkè .31)
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ÅO ^•Å∞â◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO|∞#∞
~°∞QÍQÆ=∞O|∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'¿Ñ^•kâ◊|ÌO|∞Å HÍÅ∞â◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞#O^Œ∞
~°∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— ¿Ñ^Œ~åÅ∞. `«`û« =∂ÅÖ’ z=iJ`åfixH˜ L`«Î fiO QÆ∂_® =ã¨∞OÎ k.
QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞.
WHõ¯_» ã¨=∂ã¨=$uÎÖ’ L#fl 'PÅ∞— J<Õâ|◊ OÌ ¢ãÎ‘ Jx =∂„`«"∞Õ J~å÷xfl É’kèã∞¨ OÎ k.
PÅ∞ J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ q_çQÍ 'ÉèÏ~°º— Jx J~°O÷ . DHõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ =∂„`«O
ÉèÏ~°º J<ÕJ~å÷xfl W=fi^Œ∞. ¿Ñ^Œ~åÅ∞ JO>Ë ¿Ñ^Œk S#¢ã‘Î Jx =∂„`«"Õ∞ J~°÷O.
¿Ñ^Œ ^≥·# ÉèÏ~°º Jx HÍ^Œ∞. QÆ∞}=u S#¢ã‘Î – QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞.
DHõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ =∂„`«"Õ∞ DJ~°÷O. ¿Ñ^ŒÜ≥ÚHõ¯ PÅ∞ ¿Ñ^Œ~åÅ∞,
QÆ∞}=O`«∞Ü≥ÚHõ¯ PÅ∞ QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞ J<Õq^èŒOQÍ W`«~°ã¨=∂™êÅÖ’
PÅ∞â◊ÉÏÌxH˜ ¢ã‘Î Jx HÍ^Œ∞ J~°÷O. ¿Ñ^Œ"åxÉèÏ~°º, QÆ∞}=O`«∞xÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ~°º Jx
'ÉèÏ~°º— J<ÕJ~å÷<Õfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
33. K≥#∞flâ◊|Ì=Ú =$uÎx â’}Ï~°÷HõO|∞. (ãÖkè.37)
'Å∞Ñ¨Îâı+Ö|∞#‰õΩO |~°∞+¨=ÚÅ∞ Ñ¨~°=Ú ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
K≥#∞fl J<Õâ◊|ÌO =$uÎÖ’ JO>Ë WHõ¯_» Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ(=$uÎ)Ö’ â’}O
J<Õ J~å÷xfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
'K≥#∞fl{`˘=— Jx LO_»QÍ „áê`åkãÖkèHÍ~åºÅ`À 'K≥O^˘=— J<Õ~°∂ÑÖ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. WHõ¯_» ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ QÍ L#fl K≥#∞fl J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ Zé∞Ñ¨Ù
Jx J~°÷O. K≥O^˘= JO>Ë Zé]HõÅ∞= Jx J~°÷O. `˘=(Ü≥ÚHõ¯)K≥#∞fl W`åºkQÍ
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« OHõO>ˇ "Õ ~Ô #· ã° =¨ ∂™êÅÖ’#∂, K≥#∞fl `«iy#k W`åºkQÍ ã¨=∂ã¨"∞Õ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
HÍxã≤÷uÖ’#∂ K≥#∞flâ◊ÉÏÌxH˜ â’}O J<ÕDJ~°÷O LO_»^Œ∞. JO^ŒO W`åºkQÍ

W`«~J° ~å÷Å∞ LO\Ï~Ú.
34. |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}O|∞KÕ g∞ñ^Œ∞„Ñ¨Éèí$`«∞Å‰õΩ x@ Ö’ÑÖ|∞ x`«ºO|∞.
(ãÖkè.37)
'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å∞`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« PHÍ~°ºO x`«ºOQÍ
=KÕÛã¨÷ÖÏxfl JO>Ë „Ñ¨=$uÎ ã¨÷ÖÏxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
g∞ñ^Œ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ „áêñ`å^Œ∞ÅÖ’ KÕi#q. HÍ|\˜ì ã¨=∂ãÖÖ’
g∞^Œ∞"≥Ú^Œ Öˇ·#Dâ◊ÉÏÌÅÖ’ `˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å‰õΩ „áê`åkã¨∂„`«OKÕ`«
|Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ ~å=Åã≤ L#flk. |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« g\˜Ö’ Ö’ÑÖ x`«ºOQÍ
=ã¨∞OÎ k. g∞ñ^Œ∞{Hõ_» Jx LO_»QÍ WÖÏ Ö’ÑÖ x`«ºOQÍ =zÛ, #∞QÍQÆ=∂^Œ∞Å`À
g∞ñQÆ_» W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. x`«ºO J#@OKÕ`« Ö’ÑÖ ~åx g∞ñ
^Œ∞ñQÆ_» J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. WÖÏˆQ K≥O^˘= W`åº^Œ∞ÅÖ’#∂ Ö’ÑÖ
x`«ºO. K≥#∞flñ^˘= J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
38. =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨KÕ h„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ ãÖâı¡+Ö|∞ ÖË^Œ∞. (ãÖkè.37)
=º=ã¨÷ JO>Ë xÜ«∞=∞O. =ã¨∞OÎ k ÖË^• ~å^Œ∞ J<Õq^èOŒ QÍ KÕÜ∞« |_ç# xÜ«∞=∞O.
Pq^èŒOQÍ xÜ«∞=∞O KÕÜ«∞|_ç# qÉèÏëêÑ¨^ŒO =º=ã≤÷`«qÉèÏ+¨.
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x 'qÉèÏ+¨— J<ÕÑ^¨ •xH˜ WÖÏ =º=ã¨÷ KÕÜ∞« |_çOk. Pã¨∂„`«O
qkèOz# aO^Œ∞=Ó, ãÖâı¡+¨=¸ J<ÕÕ Ô~O_»∞ HÍ~åºÅÖ’ ãÖâı¡+Ö J<ÕHÍ~°ºO
Å∞Ñ¨Îâıëê Öˇ·#„áêñ`å^Œ∞Å‰õΩ =zÛ##∞QÍQÆ=∞„^Œ∞`åxH˜ ~å^Œ∞. Jx P^Õâ◊ã¨~°à◊
ã¨∂„`«OÖ’xqÉèÏ+¨‰õΩ =º=ã¨÷ KÕÜ«∞|_çOk.
„áêñ`«{ÔHOÑ¨Ù ´ „áê{ÔHOÑ¨Ù ´ „áê#∞{ÔHOÑ¨Ù Jx HÍQÍ, „^Œ∞`«HÍ~åºÅ`À
„áêñÔQOÑ¨Ù. WHõ¯_» P^Õâã◊ ~¨ à° ã◊ ∂¨ „`«OKÕ`« aO^Œ∞=Ù ~å#Ñ¨Ù_»∞ ~å=Åã≤#ãÖâı+¡ O¨
qÉèÏ+¨‰õΩ KÕã≤#=º=ã¨÷=Å¡ ~å^Œ∞. HÍ|\ì̃ „áê<≥æOÑ¨Ù J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#ãÖt¡+ì̈~°∂áêÅ∞
DãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ LO_»=Ù.
39. Ñ¨~°∞¿+`«~°O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞„áêÑ≤Î ÖËq∞O*Ëã≤
"åxH˜ kfi`«fiO |QÆ∞. (ãÖkè.38)
'„H˘`«Îâ◊ÉÌ=Ú# HÍ^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞#‰õΩO Q˘xflÜ≥∞_»Å #∞QÍQÆ=∞O|∞#∞
Q˘xflÜ∞≥ _»Å g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`fi« O|∞ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „H˘`«Îâ◊|ÌOÖ’ `˘eJK«∞Ûg∞k =~å‚Å∞
Ö’Ñ≤Oz#ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞=¸, kfi`«fi=¸ qkèOÑ¨|_®¤~Ú.
'Å∞Ñ¨âÎ +ı O¨ |∞#‰õΩ |~°∞+¨=ÚÅ∞ Ñ¨~=° Ú ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
#∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°∞ëêÅ∞ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨ÙÊ_»∞ =∂„`«"Õ∞ K≥Ñ¨Ê|_çOk. HÍ|\˜ì
Ñ¨~°∞ëêÅHõO>Ë "Õ Ô~·# ã¨~°àÏÅ∞ ÖË^• ã≤÷~åÅ∞ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O
~å^Œ∞. JHõ¯_» Å∞Ñ¨âÎ +ı g¨ ∞‡k ã¨~¨ à° ã◊ ~÷≤ åÅ‰õΩ kfi`fi« O XHõ¯\˜ =∂„`«"∞Õ =ã¨∞OÎ k Jx
~¸q=~°}O `å`«Ê~°ºO.
„H˘`«Î { QÆO_ç ´ „H˘QÆæO_ç. „H˘`«Î { =∂q ´ „H˘=∂‡q.
40. HÔ O^è∂Œ o, HÔ O[_» Åx „Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞Å∞ HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. (ãÖkè.38)
ÔHOÑ¨Ù { ^èŒ∂o, ÔHOÑ¨Ù { [_» Jx LO_»QÍ '„áêñ`å^Œ∞Å`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk
=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k
=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤¿ãÎ, ÔH { ^èŒ∂o, ÔH { [_». WHõ¯_», Å∞Ñ¨ÎâıëêxH˜ =~°æÜ«ÚH± (^èŒ),
ã¨~à° ÏÅ∞ ([), Ñ¨~O° QÍ L<åfl~Ú. HÍ|\˜ì 'Å∞Ñ¨âÎ +ı =¨ Ú#‰õΩO |~°∞+¨=ÚÅ∞ Ñ¨~=° Ú
ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx Ñ¨~∞° ëêÅ∞ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ K≥ÑÊ≤ ##∞QÍQÆ=∞O
– WHõ¯_» ~å^Œ∞. #∞QÍQÆ=∞O ~åHõáÈ`Õ – ÔH^èŒ∂o, ÔH[_» J<Õ~°∂áê Å∞O_®e.
HÍx Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ =~°æÜ«ÚHõû~°àÏÅ∞ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ‰õÄ_®, #∞QÍQÆ=∞O
=zÛ „^Œ∞`«HÍ~åºÅ∞ J~Ú# ÔHO^èŒ∂o, ÔHO[_» J<Õ~°∂áêÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
Ñ¨~°∞¿+`«~°Ñ¨~°Hõ`«Ö’ #∞QÍQÆ=∞O ™ê^è•~°}ÅHõ∆}ÏxH˜ aè#flO QÍ|\˜ì g\˜x
qâı+„¨ Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞QÍ QÆ∞iÎOK«=Åã≤O^Õ, HÍx DÔ~O_»∞„Ñ¨Ü∂« QÍÅ#∞|\˜ì Ñ¨~∞° ¿+`«~°
Ñ¨~°Hõ`«Ö’#∂ #∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk Jx K≥Ñ¨Ê~å ^Œx `å`«Ê~°ºO. ÔHO^èŒ∂o
q∞„â◊ã¨=∂ãÖ QÍ=_»O QÆ∂_» qâı+Ö.
WÖÏO\˜q Wq Ô~O_Õ J~Ú`Õ – „áêñ`åkã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊OÑ¨^ŒOKÕ`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J#ºHÍ~°ºOQÍ WHõ¯_» JOu=∂Hõ∆~°O XHõ¯>Ë (ÔHO – 'Ñ¨Ù—) Ö’Ñ≤OzO ^Œx

~¸~°∂áêÅ#∞ ™êkèOK«∞HÀ=K«∞Û.
41. |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ`« „H˘`«Î‰õΩO_» e`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞.
(ãÖkè.38)
'„H˘`«Îâ◊|Ì=Ú# HÍ^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞#‰õΩO Q˘xflÜ≥∞_»Å #∞QÍQÆ=∞O|∞#∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« PHÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$u
Îã¨÷ÖÏÅ#∞ D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
„H˘`«Î{‰õΩO_» Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
~å=Åã≤# `˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚ÅÖ’ÑÖ Pã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« Jã¨Å∞
~å^Œ∞. HÍQÍ „H˘`«Î‰õΩO_»Å∞ Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok. Ö’áêxH˜ J„Ñ¨=$uÎ HÍ|\˜ì
Ö’Ñ¨ O ÖË H õ á È=@OKÕ ` « „H˘OQÆ ∞ O_» Å ∞, ÖË ^ • „H˘‰õ Ω ¯O_» Å ∞ W`åºkQÍ
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
42. „H©ñQÆ_»∞Ñ¨Ù, „H©ñQÍÅ∞, „H©ñ^˘_» W`åº^Œ∞Åñ „yO^Œ∞â◊|Ì=Ú#‰õΩ
Å∞Ñ¨âÎ +ı O¨ |∞#‰õΩ n~°O… |∞ |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ`« #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (ãÖkè.38)
'„H˘`«Îâ◊|Ì=Ú# HÍ^ŒºHõ∆~°âı+Ö|∞#‰õΩO Q˘xflÜ≥∞_»Å #∞QÍQÆ=∞O|∞#∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« J#ºHÍ~åºxfl D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
„HÕ^Œ∞{Hõ_∞» Ñ¨Ù Jx LO_»QÍ 'ã¨=∂ãÖ|∞#O „ÉÏñ`å^Œ∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
`˘eÜ«∞K«∞Ûg∞k=~å‚Å∞ Ö’Ñ≤Oz, „H˜{Hõ_»∞Ñ¨Ù Jx HÍQÍ, „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}Ïxfl
J#∞ãïOz ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ '„H˜— J<ÕÅ∞Ñ¨âÎ +ı O¨ Ö’x
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#WHÍ~åxH˜ n~°…O =zÛ, „H©{Hõ_»∞Ñ¨Ù. #∞QÍQÆ=∞O, „^Œ∞`«HÍ~åºÅ∞ Hõey
„H©ñQÆ_»∞Ñ¨Ù Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ „HÕ^Œ∞{HÍÅ∞´„H©ñQÍÅ∞, „HÕ^Œ∞{`˘_»´„H©ñ
^˘_» W`åº^Œ∞ÅÖ’ Å∞Ñ¨ÎâıëêxH˜ J#ºHÍ~°ºOQÍ n~°…O =ã¨∞ÎOk.
43. XHÍ<˘Hõâ|◊ =Ì Ú# H˘HÍ<˘Hõâ|◊ =Ì Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ `˘O\˜Ü∞« @∞¡ Ö’Ñ¨
#∞QÍQÆ=∞O|∞Å∞#∞, Q˘O_˘Hõâ◊|Ì=Ú# H˘HÍ<˘Hõâ◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨
kfi`fi« =ÚÅ∞#∞ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞ÅÜ«∞O^Œ∞ñ QÆ#∞Ñ¨>_ìˇ ∞» #x `å`«Ê~°º=Ú. (ãÖkè.39)
K«∂. 'J#ºO|∞Å‰õΩ ã¨Ç≤Ï`« q∞HÍ¯~°ºO|∞Å∞ H˘O_˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç—
ã¨∂„`«"åºYº.
44. Dã¨∂„`«=Ú#‰õΩ Éè$í âß~°=÷ Ú#O^Œ∞ kfi~°∞H˜Î q+¨Ü∞« O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
(ãÖkè.40)
'P„"Õ∞_ç`«O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ_®^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk=~°‚O|∞Å ÔHÅ¡
#^ŒO`«O |QÆ∞kfi~°∞HõÎ@HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ J^ŒO`«O S#kfi~°∞Hõ@ Î HÍ~°O =ã¨∞OÎ
^Œx K≥Ñ¨ÙÎ#flk. P„"Õ∞_ç`«O JO>Ë kfi~°∞HõÎOÜ≥ÚHõ¯ Ñ¨~°~°∂ÑÖ. â◊|ÌO kfi~°∞HõÎO
HÍ=@O J<ÕHõ J~°q÷ âıëêÅÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „Ñ¨ã∞¨ `Î q« ^è•#O =iÎOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’
kfi~°∞H˜Î Éè$í âß~°O÷ Ö’ =zÛOk J=Ù`«∞O ^Œx D"åHõºO q=iã¨∞#Î flk. Éè$í â◊O JO>Ë
q∞H˜¯e Jx J~°÷O. Hõ_» JO>Ë z=~°. KåÖÏ z=~° J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#J~°÷OÖ’ Hõ_»
â◊|OÌ kfi~°∞HõOÎ J~Ú, Hõ_{» Hõ_» Jx LO_»QÍ, „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« '@ì— J<ÕJHõ~∆ O°
P^Õâ◊O J~Ú, Hõ@ìHõ_» Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ@ìHõ_» JO>Ë q∞H˜¯e z=~° Jx J~°÷O.
WÖÏˆQ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ "≥Ú. WÖÏ K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« „Hõ=∞OQÍ z=~°‰Ωõ W`åºk J~å÷ÅÖ’
L#fl 'z=~°z=~°‰õΩ— "≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨÷ÖÏÅÖ’ DHÍ~°ºO ~å^Œ∞. 'z=~°z=~°‰õΩ—
J<ÕJ~°÷OÖ’ z@ìz=~°‰õΩ Jx HÍ^Œ∞.
45. WOK«∞‰õ <åñ _ç`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ`« #Ou=∂Hõ~∆ Ö° ’ÑÖ|∞
#QÆ∞. (ãÖkè.41)
'P„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» qÉèHí ÖÎ˜ ’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞.— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ¨^•xH˜ J#ºHÍ~°ºOQÍ =KÕÛ=∂~°∞Ê#∞ Dq=~°}O
`≥Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk.
ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O P„"Õ∞_çÒ« Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» "≥Ú^Œ\â˜ |◊ OÌ Ö’x qÉèHí Î˜ =∂„`«"∞Õ
Ö’Ñ≤OK«=Åã≤LOk. HÍx WOK«∞Hõ, <åñ_»∞ W`åºkâ◊ÉÏÌÅÖ’ qÉèHí Î˜ HÍHõ, PÑ¨ÔŒ Ö’
z=iJHõ~∆ O° Ö’Ñ≤OK«@O ‰õÄ_» [~°∞QÆ∞`«∞#flk. Wk J#ºHÍ~°ºO. WOK«∞Hõ{WOK«∞Hõ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Jx LO_»QÍ ÃÑã· ∞¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ z=iJHõ~∆ O° Ö’Ñ≤OK«QÍ,

WOK«∞{WOK«∞Hõ. 'JK«∞Û# HÍ„"Õ∞_çÒ« |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè `«é∞K«∞QÆ∞ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè [iy WOzOK«∞Hõ Jx J=Ù`«∞Ok. Ö’ÑÖ|∞#∞ J#flÑÊ¨ \˜
#∞ â◊ÉÌOKÕ`« qHõÅÊO HÍ|\˜ì JOu=∂Hõ∆~°O Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ ãÖkè [iy
WOK«∞HÕK«∞Hõ Jx J=Ù`«∞Ok. (P„"Õ∞_ç`«ãÖkèã¨∂„`«OÖ’x `«é∞K«∞ â◊|ÌOKÕ`«
WHõ¯_» ãÖkè ~åHõáÈ=@O ‰õÄ_® LOk. JÑ¨Ù_»∞ Ü«∞_®QÆ=∞O =zÛ WOK«∞Hõ
~ÚOK«∞Hõ Jx ‰õÄ_® J=Ù`«∞Ok.) WÖÏˆQ <åñ_»∞{<åñ_»∞ J<ÕKÀ@ JOu=∂Hõ~∆ °
Ö’ÑÖ =zÛ#Ñ¨Ù_∞» '<å<åñ_»∞—, Ö’ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ '<åñ_»∞<åñ_»∞— Jh J=Ù`∞« Ok.
46. ZO^Œ∞â◊|Ì=Ú# HõeQÍQÆ=∞O|∞ H˘O^Œé∞ ÖË ^ŒO„_»∞. (ãÖkè.44)
'JO^•fi^∞Œ Å HõeQÍQÆ=∞O|∞ ã¨=∂ãÖ|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O JO^Œ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜H˜ ã¨=∂ãÖÖ’ JeH± J<ÕPQÆ=∞O qkèOzOk.
JO^Œ∞, WO^Œ∞, ZO^Œ∞ J<ÕâÉ◊ ÏÌÅ∞ JO^•fi^∞Œ Å∞. 'ZO^Œ∞<£ { "å~°∞ ´ ZO^Œe"å~°∞—
J<ÕL^•Ç¨Ï~°}Ïxfl|\˜ì ã¨∂i=∞`«OÖ’ 'ZO^Œ∞—‰õΩ ‰õÄ_® JeQÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk.
J~Ú`Õ H˘O^Œ~°∞ „áêp#"≥·Ü«∂Hõ~°}∞Å∞ 'ZO^Œ∞— J<Õ^•xH˜ JeQÍQÆ=∞O ~å
^Œ<åfl ~°x ~¸"åHõºO Jaè„áêÜ«∞O.
'JÖÏºQÆ=∞ ™êûº ^ŒOkfiO^Àfió— Jx J^èŒ~°fi}ÏKå~°∞ºÅ∞ JO^Œ∞ – WO^Œ∞
J<Õ~Ô O_çO\˜Hˆ JeQÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ ^Œx ã¨Ê+Öì QÍ K≥áêÊ_»∞. zO`å=∞}˜H~õ Î° ‰õÄ_®
'Vı ~°e K«— Jx ã¨Ñ¨Îq∞H˜ JeQÍQÆ=∞O K≥Ñ≤Ê, 'JO kfiO^Œ∞ <å ã¨∞Î ã¨Ñ¨Îg∞— Jx
JeQÍQÆ=∞OHÀã¨"∞Õ WO^Œ∞#∞ ã¨ÑgÎ¨ ∞qÉèHí QÎ˜ Í K≥áêÊ_»∞. HÍQÍ "åi=∞`«O „Ñ¨HÍ~°O
'ZO^Œ∞— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ JeQÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. ã¨∂i 'ZO^Œ∞—‰õΩ ‰õÄ_® JeQÍQÆ=∞O
JOwHõiOKå_»∞.
47. L^ŒO`«=Ú ÅQÆ∞`«^Œú~°‡qâı+¨}O|∞Å‰õΩ g∞ñ^Œ Ö’ÑÖ|∞ ÖË ^ŒxÜ«Ú,
x^ŒO`«O|∞ ÅQÆ∞`«^Œú~°‡qâı+¨}O|∞Åg∞ñ^Œ x`«ºO |xÜ«Ú |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ
<≥é∞OQÆ∞#k. (ãÖkè.45)
'JkÜ«∞qâ◊|ÌO|∞ÅÜ«∞`«∞Î#‰õΩ =$uÎx Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^Œ„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
ÃÑã· ∂¨ „`«O Jk, Jq J<ÕâÉ◊ ÏÌÅÖ’ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ JHÍ~åxH˜ =$uÎÖ’ |Ç¨ïà◊OQÍ
Ö’ÑÖ K≥Ñ¨ÙÎ#flk. ^è•`«∞=Ùg∞^Œ Z_»∞,Z_ç, "å\˜H˜ Ö’ÑÖ J<ÕHÍ~åºÅKÕ`«
`«^ŒÌ~å‡~°÷Hõ^è•`«∞[ qâı+¨}~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. Z_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q Hõ$`«∞ÎÅ∞.
HÍQÍ Hõ$^£=$uÎÖ’ L^ŒO`å Öˇ·#`«^Œú~å‡~°÷Hõqâı+¨}ÏÅg∞^Œ L#fl Jk Jq, J<Õ
â◊ÉÏÌÅÖ’x'J—HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. JO>Ë |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}OKÕ`« WHõ¯_ç
Ö’Ñ¨HÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ. =K≥Û_»∞{Jk, =K«∞Û{ Jq J<Õf~°∞QÍ LO_»QÍ, Ö’áêxH˜
J„Ñ¨=$uÎ HÍ|\˜ì ~åHõáÈQÍ, 'L^ŒO`« =∞QÆ∞`«^Œú~å‡~°÷Hõqâı+¨}O|∞# HõK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞QÍQÆ=∞O =zÛ, =K≥Û_»∞#k,
=K«∞Û#q Jx J=Ù`«∞Ok. WHõ¯_» Ö’ÑÖ Jã¨Å∞ ÖË^Œ∞ HÍ|\˜ì =K≥Û_»∞k, =K«∞Ûq
J<Õsu~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
JÖÏˆQ W^ŒO`« "≥∞ÿ#`«^Œú~å‡~°÷Hõqâı+¨}Og∞^Œ Jk, Jq â◊ÉÏÌÅÖ’ JHÍ~åxH˜
Ö’ÑÖ x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. JO>Ë ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« PHÍ~åºxH˜
WHõ¯_» „Ñ¨=$uÎ. =K≥Û_ç{Jk Jx LO_»QÍ, Ö’ÑÖ =zÛ '=K≥Û_çk— Jx J=Ù`«∞Ok.
x`«ºO HÍ|\˜ì =K≥Û_çÜ∞« k, =K≥Û_çÜ∞« q J<ÕsuQÍ Ö’ÑÖ ~åx~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
48. DHÍ~°º=Ú Hõ~°Î $"åz=Ú=~°‚=Ú#‰õΩñ QÆÅ∞QÆ^Œ∞. (ãÖkè.46)
'Ñ¨_®fi^∞Œ Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» =Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ Ö’Ñ¨ÑÓ¨ ~°a‚ O^Œ∞=ÙÅ∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Ñ¨_∞» "≥Ú^Œ Öˇ#· q Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ Ê_»∞ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ "≥Ú^Œ\ Ñ˜ ^¨ OŒ z=~°
L#fl '=Ú— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜ Ö’ÑÖ, xO_»∞ã¨∞#fl qHõÅÊOQÍ =™êÎ~Ú Jx ÃÑã· ∂¨ „`«O
K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
DÖ’áêkHÍ~°ºO Hõ~#Î° ∞ É’kèOKÕ '=Ú— „Ñ¨`º« Ü«∂xH˜ =∂„`«O ~å ^Œx D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk. ã¨∂„`«OÖ’xqÉèÏëêÑ¨^•xH˜ DJ~å÷xfl =º=ã¨÷ KÕã¨∞HÀ"åe.
QÆ[=Ú { Ñ¨_Ü ç ∞≥ WHõ¯_» Ñ¨_®fi^∞Œ Ö’¡x Ñ¨_∞» Ñ¨~O° QÍ LOk. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
=Ú„Ñ¨`º« Ü«∞O LOk. HÍ|\˜ì ÅHõ}∆ OKÕ`« Ö’Ñ¨=¸, Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ó ~å=Åã≤LOk.
HÍx 'Ñ¨_»∞—@ J<Õ"åºáê~åxH˜ Hõ~°Î HÍ|\˜ì QÆ[O Hõ~°Î. 'QÆ[=Ú—Ö’x =Ú=~°‚HõO
Hõ~°Î#∞ É’kèã¨∞Î#flk. JO^Œ∞KÕ`« ã¨∂„`«OÖ’xqÉèÏ+¨‰õΩ KÕã≤# =º=ã¨÷=Å¡ Hõ~°Î#∞
`≥e¿Ñ D=Ú=~°‚HÍxH˜ Ö’ÑÖ QÍh, Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù QÍh ~å=Ù. 'QÆ[=Ú Ñ¨_çÜ≥∞—
Jx =Ú=~°‚HõO JÖÏˆQ LO@∞Ok. WÖÏˆQ 'Jâ◊fi=Ú Ñ¨_çÜ≥∞— "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

49. K«∂_»∞ =∞xÜ≥∞, q#∞ =∞xÜ≥∞ WK«Û@ #K«∞Û Ñ¨~°O |~Ú#k HÍñ|\˜ì
Ö’Ñ¨=Ú ÖË^Œ∞. (ãÖkè.47)
'=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ç¨ÏÅ=™ê#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Ö’Ñ¨=Ú qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú=~°‚HÍxH˜ Ç¨ÏÅ∞¡ QÍx, J=™ê#O QÍh Ñ¨~°OQÍ
LO>Ë qHõÅÊOQÍ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ¨ÙÎ#flk. WÖÏ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ
LO>Ë Ö’ÑÖ ~å ^Œx ã¨Ê+Öì J=Ù`«∞#flk. K«∂_»∞=Ú{JxÜ≥∞, q#∞=Ú{JxÜ≥∞
J<ÕDã¨Ö÷ ÏÅÖ’ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú=~°H‚ ÍxH˜ JK«∞Û Ñ¨~O° J~ÚOk, HÍ|\˜ì Ö’ÑÖ
~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« =Ú=~°‚HõO JÖÏˆQ LO_»QÍ, 'L`«∞Î# HõK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
ãÖkè Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiãÖkè [iy, K«∂_»∞ =∞xÜ≥∞, q#∞ =∞xÜ≥∞
Jx ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
ÃÑ·L^•Ç¨Ï~°}ÏÖÖ’ JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ LOk HÍ|\˜ì, =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨=Ú~°‚HÍxH˜
Ç¨ÏÅ∞¡ ÖË^• J=™ê#O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ K≥Ñ≤Ê#Ö’ÑÖ ~åHõ, L`«fiãÖkè =ã¨∞ÎO
^Œx ÃÑ·q=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
50. DHÍ~°º=Ú ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`«=Ú QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (ãÖkè.51)
'J#∞Hõ$ux #=∞â◊≈|Ì=Ú`«∞kÜ«∞`«∞Î# HÀ`«fi=Ú qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑã· ∂¨ „`«O J#∞Hõ~}
° OÖ’ '#=∞— J<Õâ|◊ OÌ Ö’x J`åfixH˜ qHõÅÊOQÍ F`åfixfl
K≥|∞`«∞#flk. #"≥∂ Ü«∞<≥. '#=∞â◊≈|Ì=Ú— J#_»OKÕ`« ÅHõ} ∆ O„Ñ¨HÍ~°O '#=∞ó— J<Õ
^•xHõO>Ë "Õ ~°~Ú#â◊|OÌ Ö’ DHÍ~°ºO (J`åfixH˜ F`«fiO) ~å=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^∞Œ .
J~Ú<å #=∞â◊≈|Ì – W`«~°ã¨÷ÅOÖ’ QÆ∂_® J`åfixH˜ F`«fiO Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’
Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ~¸"åHõºO `å`«Ê~°ºO.
'QÆ`å#∞QÆuHÀ Ö’HÀ Ü«∞@OK«∞<£— WHõ¯_» HõàÏÑ¨Ó~À‚^ŒÜ«∞„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ 'Ö’Hõó
{ J@OK«∞<£— J<ÕKÀ@ 'qã¨~Oæ° |∞# Hõ#∞Hõ~}° O|∞#— Ö’ÑÖ =zÛ#`«~åfi`« 'Ö’Hõ
{ J@OK«∞<£—. J`åfixH˜ F`«fi "≥∞ÿ 'Ö’HÀ Ü«∞@OK«∞<£—.
'HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç— J#_®xfl|\˜ì '#=∞ó— J<Õ^•xHõO>Ë W`«~° "≥∞#ÿ â◊|OÌ Ö’ F`«fiO
=∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ Hõ#|_ç#ã¨÷ÖÏÖ’¡ =∂„`«"Õ∞ ã‘fiHõiOKåe.
51. J#∞Hõ$ux x_»∞^Œ‰õΩO QÆ∞é∞K« Ü«∞QÆ∞ #x Ü≥ÚHõO_»∞ =eÔH #k
x~åHõ~°O|∞. (ãÖkè.54)
'L^ŒO`«<å=∞O|∞# Hõ#∞Hõ~}° O|∞#O^Œ∞ =ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
'J#∞HõiOK≥_»∞KÀ@ #=ºÜ«∂^Œ∞ÅH˘#ñ QÆÅÉÁ@∞ìQÆ=‰õΩ n~°…O|∞Å‰õΩ =K«∞Û
Ö’Ñ¨=Ú 'ˆHâ◊"åÜ«∞ `«∞ÉèíºO #=∞ Ü«∞#ñQÆ ~å"≥∂ HÑ¶¨∞ ãÖÇ¨Ï~°Î Ü«∞#ñQÆ— (JÑ¨Ê
5.98) Jx JÑ¨ÊHõq J#∞Hõ~°}OÖ’ qã¨~°æ (ÉÁ@∞ìQÆ=) Ö’ÑÖ`Àáê@∞ n~å…xH˜
„Ç¨Ïã¨fiO QÆ∂_® =ã¨∞ÎO ^Œx K≥áêÊ_»∞. '~å"≥∂ HÑ¶¨∞ ãÖÇ¨Ï~åÎ { J#— ´ 'ãÖÇ¨Ï~°Î
Ü«∞#— Jx ã‘fiÜ≥∂^•Ç¨Ï~°}O K«∂áê_»∞.
z#flÜ«∞ã¨∂i Pq+¨Ü«∂xfl „Ñ¨™êÎqã¨∂Î PÅHõ∆}O JOwHõiOÑ¨^ŒQÆ ^Œ<åfl_»∞,
n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å=_»O ÅH∆ÍºÅÖ’ ÖË^Œ∞.
'^Œ∞~°ƒÅã¨º |ÅO ~å*Ï Ü«∞# q#"Õ— J#fl=∞#∞K«i„`«Ö’x „Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’
~å*Ï { J#<£ – ~å[ Ü«∞#<£– J<Õq^èŒOQÍ „Ç¨Ïã¨fiO ~åÖË^Œ∞. n~°…O JÖÏˆQ
LOk. HÍ|\˜ì x_»∞^Œ‰õΩ (n~å…xH˜) ‰õΩé∞K« („Ç¨Ïã¨fiO) =ã¨∞ÎO ^Œ<ÕJOâ◊O
ÅHõ∆ ºq~°∞^ŒúO HÍ=_»OKÕ`« JOwHõiOÑ¨^Œ«yOk HÍ ^Œx `å`«Ê~°ºO.
52. W@∞¡ ãÖkèq~°ÇÏ¨ O|∞ HÍ=ºO|∞ÅO ÉÏ^•O`«=∞O^Œ K«∂Ñ¨>_ìˇ .ç (ãÖkè.55)
'"åHÍº=™ê#O|∞# ãÖkè ÖËq∞ ^À+Ö|∞ QÍ ^Œx Ü«∂~°∞º ÅO„_»∞— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑã· ∂¨ „`«O "åHõºOz=~° ãÖkè ÖËHáõ È=@O ^À+Ö QÍ ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. Ñ¨^ºŒ OÖ’
WÖÏ ãÖkè ÖËHõáÈ=\O áê^ŒO z=~°Ö’<Õ Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk. JO>Ë Ñ¨^ŒºOÖ’ "åHõºO`Àáê@∞, áê^ŒO ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎ J~Ú`Õ<Õ
ãÖkè ÖËHõáÈ=@O ^À+Ö HÍ ^Œx J~°÷O.
JO>Ë Ñ¨^ŒºOÖ’ "åHõºO J=™ê#O J~Ú<å, áê^ŒO Ñ¨ÓiÎ HÍHõáÈ`Õ ãÖkè
`«ÑÊ¨ Hõ KÕÜ∞« =Åã≤LO@∞O ^Œx `å`«Ê~°ºO. '~å=Úñ_»∞ ÅOHõ Hˆ ñy Ü«∞@ ~å=}∞ñ
QÆ∂ez `≥KÛ≥ *Ï#H˜<—£ WHõ¯_» 'ÅO‰õ‰Ωõ <£ Jiy J@ ~å=}∞x<£ ‰õÄez— J<Õq^èOŒ QÍ
ãÖkèHÍ~åºÅ∞ KÕÜ«∞xÑ¨Hõ∆OÖ’ Jk ^À+¨"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
WOHõ Ñ¨^ŒºOÖ’ "åHõºO`Àáê@∞ áê^ŒO ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎ J~Ú#Ñ¨Hõ∆OÖ’<Õ ãÖkè
=∂#=K«∞Û. 'Ñ¨_Q» Æ #∞#flÇÏ¨ #∞=∞ ÉèÜ
í ∞« qÇ¨ÏfiÅ∞ñ_»∞ QÍñ_»∞, J~°^=Œ Ú#‰õΩ ã¨∂`«∞ñ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

_»K«∞º`«∞O_»∞—. WHõ¯_» 'HÍ_»∞— J<Õ^•x`À "åHõºO`Àáê@∞ áê^ŒO ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎ

J~ÚOk. HÍ|\˜ì L`«fiãÖkè KÕÜ«∞HõáÈ=@O ^À+Ö HÍ^Œ∞.(WHõ¯_» ãÖkè ÖË^Œ∞
QÆ^• Jx Ü«∞_®QÆ=∞O KÕÜ∞« QÆ∂_»^∞Œ . Ü«∞_®QÆ=∞O ‰õÄ_® ãÖkèHÍ~°º"Õ∞. ãÖkèHÍ~°ºO
KÕÜ«∞^Œe¿ãÎ WHõ¯_» L`«fiãÖ^èÕ KÕÜ«∂e.)
J~Ú`Õ Ñ¨^•ºÅÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ áê^ŒO J=™ê#OÖ’ JO>Ë áê^ŒO Ñ¨ÓiÎ
J~Ú#KÀ@ "åHõºO Ñ¨ÓiÎ HÍHõáÈ~Ú<å, ãÖkè =∂#@O Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’
Hõ#|_»∞`«∞#flk.
`«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO
1. „Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ =~°‚HõO |x „áêp#∞Å∞ =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞. (`«`«û.10)
'KÕ`«`À_»Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO|∞Å„Ñ¨^äŒ=∂Hõ∆~°O|∞Å∞ "≥·HõeÊHõO|∞QÍ âı+≤OK«∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x =~°‚HõO J<ÕÑ¨^•xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
'„Ñ¨`º« Ü«∞ WÇ¨Ï =~°H‚ óõ — Jx zO`å=∞}˜ ã¨∂„uOzOk. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ „Ñ¨`º« Ü«∞O
Jx =º=Ç¨ÏiOÑ¨|_Õ^•xH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =~°H‚ Oõ J<Õ=º=Ç¨~°O qâı+O¨ QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞O
^Œx J~°÷O. „Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ „Ñ¨`«ºÜ«∞O J<Õ¿Ñ~°∞`Àáê@∞
`≥Å∞QÆ∞Ö’ qâı+ÖQÍ =~°‚HõO J<Õ¿Ñ~°∞QÆ∂_» LO@∞O ^Œx `å`«Ê~°ºO. '„Ñ¨fÜ«∞`Õ
– qnèÜ«∞`Õ Wu „Ñ¨`«ºÜ«∞ó—. qkèOÑ¨|_Õk HÍ|\˜ì „Ñ¨`«ºÜ«∞O. _»∞=Ú=ÙÅ∞ "≥Ú^Œ
Öˇ·#"å\˜H˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨`«ºÜ«∞O Jh, =~°‚HõO Jh ¿Ñ~°∞¡.
2. UHõ`«fiãÖYº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O ÉËHõ=K«#O|∞. (`«`«û.11)
'_»∞=Ú=Ù# ÖËHõ=K«#O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
UHõ=K«#O JO>Ë XHõ\˜ Jx `≥eÜ«∞*Ë¿ãk Jx J~°O÷ . â◊|OÌ KÕ`« `≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_Õ
Ñ¨^•~°O÷ XHõ\ ˜ Jx K≥¿ÑÊ„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜ UHõ=K«#O Jx ¿Ñ~°∞ Jx q=~°}"åHÍºxH˜
`å`«Ê~°ºO.
~å=Ú_»∞ – JO>Ë XHõ¯ ~å=Ú_»∞ Jx J~°÷O. Dâ◊|ÌOKÕ`« `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_Õ
~å=Ú_»∞ J<Õ=ºH˜Î XHõ¯_»∞ J<ÕJ~å÷xfl É’kèã¨∞Î#flk HÍ|\˜ì ~å=Ú_»∞ Ö’x _»∞
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O UHõ=K«#O J#|_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ =#=Ú J<ÕKÀ@ '=Ú—, ^è#Õ ∞=Ù,
h=Ù J#flÑ¨Ù_»∞ '=Ù—, ‰õÄ`«∞~°∞ J#flKÀ@ '~°∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#q UHõ=K«<åÅ∞.
3. |Ç¨ï`«fiãÖYº#∞ É’kèOK«∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞. (`«`«û.12)
'Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
|Ç¨ï=K«#O JO>Ë XHõ\H˜ Oõ >ˇ Z‰õΩ¯= Jx `≥eÜ«∞*Ë¿ãk Jx J~°O÷ . â◊|OÌ KÕ`«
`≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_Õ Ñ¨^•~°O÷ XHõ\ H˜ Oõ >ˇ Z‰õΩ¯= Jx K≥¿ÑÊ„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜ |Ç¨ï=K«#O
Jx ¿Ñ~°∞ Jx q=~°}"åHÍºxH˜ `å`«Ê~°ºO.
~å=ÚÅ∞– JO>Ë ÃÑ‰õΩ¯=∞Ok ~å=ÚÅ∞ Jx J~°O÷ . Dâ◊|OÌ KÕ`« `≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_Õ
~å=Ú_»∞ J<Õ=ºH˜Î XHõ¯_çHõO>Ë Z‰õΩ¯==∞Ok J<ÕJ~å÷xfl É’kèã¨∞Î#flk HÍ|\˜ì
~å=ÚÅ∞ Ö’x 'Å∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O |Ç¨ï=K«#O J#|_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ "Õ∞=Ú,
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – `«`«û=∞ÑïKÕÛù^ŒO 397
`å=Ú, =∞#=Ú J<ÕKÀ@ =Ú, "≥Ú^Œ Öˇ·#q |Ç¨ï=K«<åÅ∞.

4. q∞ye#„Ñ¨`«ºÜ«∞=Ú ÖËHõ`«fi|Ç¨ï`«fi=ÚÅ‰õΩ É’^èŒHõ=Ú Åx Ü«∞~°÷=Ú.
(`«`«û.13)
'`«H˜¯#q Ü«ÚÉèíÜ«∞O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
`«H˜¯#q JO>Ë q∞ye#q. JO>Ë Ñ¨Ó~°fiO K≥Ñ≤Ê#"å\˜HõO>ˇ W`«~° "≥∞ÿ#q.
'_»∞=Ú=Ù# ÖËH=õ K«#O|∞Å∞, Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞— Jx K≥ÑÊ≤ #Ñ¨Ó~°fiã∂¨ „`åÅ
##∞ãïOz _»∞=Ú=Ù# J<ÕUHõ=K«<åÅ∞, Å∞ J<Õ|Ç¨ï=K«#=¸ `«ÑÊ¨ q∞ye#q
Jx J~°O÷ . g\˜ Jxfl\ H˜ Oõ >ˇ Ñ¨Ó~°fiO '_»∞=Ú=ÙÅ∞ „Ñ¨^=Œä ∞— "≥Ú^Œ Öˇ#· ã¨∂„`åÅÖ’
K≥Ñ≤Ê# „Ñ¨^äŒ=∂kã¨Ñ¨ÎqÉèíH˜Î„Ñ¨`«ºÜ«∂ÅÖ’ '_»∞=Ú=Ù#— J<ÕUHõ=K«<åÅ∞, 'Å∞—
J<Õ|Ç¨ï=K«#=¸ HÍHõ "Õ~Ô #· q. Wq UHõ`åfixfl É’kèã∂¨ Î UHõ=K«<åÅ∞ J=Ù`å~Ú,
=ã¨∞=Î ÙÖ’x|Ç¨ï`åfixfl É’kèã∂¨ ,Î |Ç¨ï=K«<åÅ∂ J=Ù`å~Ú Jx q=~°}"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
HÍQÍ– #∞,(kfifÜ«∞) KÕ`,« `À_»(`«$fÜ«∞), H˘é‰õΩ,Hõ~Ú(K«`∞« i÷), =Å#,HõO>ˇ,Ñ¨\ì˜
(ÑÖK«q∞), ‰õΩ,Ü≥ÚHõ¯,Ö’Ñ¨Å(+¨+)ª≤ , JO^Œ∞(ã¨ÑqÎ¨ ∞)J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ UHõ=K«<åÅ∞,
|Ç¨ï=K«<åÅ∞ Ô~O_»∂ J=Ù`å~Ú Jx J~°÷O.
ÑÖ_»∞#∞. WHõ¯_» XHõ¯ÑÖ_»∞#∞ J<Õq^èOŒ QÍ '#∞— J<ÕkfifÜ«∂qÉèHí Î˜ UHõ`fi« ãO¨ Yº#∞
É’kèã¨∞Î#flk HÍ|\˜ì UHõ=K«#O. ÑÖ_»¡#∞, WHõ¯_» J^Õ#∞„Ñ¨`«ºÜ«∞O J<ÕHõ
"≥∞ÿ#ÑÖ_»¡#∞ JO>Ë ÑÖ_»¡Ö’x|Ç¨ï`åfixfl É’kèã¨∞Î#flk HÍ|\˜ì |Ç¨ï=K«#O.
WÖÏ XˆH„Ñ¨`º« Ü«∞O XHõãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ UHõ=K«#O, "Õ~˘HõãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ |Ç¨ï=K«#O
Ô~O_»∂ J=Ù`«∞#flk HÍ|\˜ì Wk LÉèíÜ«∞O. WÖÏˆQ 'KÕ`«— "≥Ú^Œ Öˇ·#q ‰õÄ_®.
5. F Ü«∞#∞â◊|Ì=Ú ãÖÉ’^èŒ#=Ú#O ^ŒQÆ∞ #x Ü«∞~°÷=Ú. (`«`«û.14)
'F Ü«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ã¨∂„`å~å÷xfl ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ q=iã¨∞Î#flk.
ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ 'F— J<Õâ◊|ÌO =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. F J<Õâ◊|ÌO J=ºÜ«∞ "≥∞ÿ#
„Ñ¨`ÕºHõÑ¨^ŒO. Wk ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ Jx
™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« UHõ=K«#OÖ’#∂, |Ç¨ï=K«#OÖ’#∂ JÖÏˆQ
=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ‰õΩ, J=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ‰õΩ ‰õÄ_» ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ ~Ô O_çO\Ï „Ñ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀ=K«∞Û.
F ~å=Ú_», F ~å=ÚÖÏ~°. F ã‘`å, F =$Hõ∆=ÚÖÏ~°. "≥Ú.
6. Wk ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO|∞#‰õΩ =ÚO^Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨ñ|_»∞#∞. (`«`«û.14)
'F Ü«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ qkèOÑ¨|_ç# Dâ◊|ÌO ãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxH˜ =ã¨∞ÎO ^Œ<ÕO`«=~°‰õΩ
ã¨Ê+¨"ì ∞Õ . HÍx Pâ◊ÉÏÌxH˜ =ÚO^À "≥#HÀ ZHõ¯_» =ã¨∞OÎ ^À Jã¨Ê+Öì . ^•xx ã¨Ê+Öì
KÕÜ«∞\ÏxH˜ Dq=~°}O „áê~°OaèO|_çOk.
ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO JO>Ë ãÖÉ’kèOÑ¨|_Õ^•xx `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊|ÌO. ^Õxx
ãÖÉ’kè™êÎ"≥∂ Jk ãÖÉ’^èŒºO. ^•xx `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊|ÌO ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO. 'F
Ü«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx qkèOÑ¨|_ç# F â◊|ÌO ãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxH˜
JO>Ë ãÖÉ’kèOÑ¨|_ÕÑ¨^•~å÷xfl `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨
|_»∞`«∞O ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
~å=Ú_çx ãÖÉ’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ '~å=Ú_»— J<Õk ãÖÉ’^èŒº"åK«HõO, F
J<Õâ◊|ÌO D '~å=Ú_»— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ KÕi, 'F ~å=Ú_»— J<Õq^èŒOQÍ
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ F ã‘`å, F =#=ÚÖÏ~° "≥Ú.
=ÚO^Õ J#@OKÕ`« ~å=Ú_» F, =#=ÚÖÏ~° F W`åºkQÍ ãÖÉ’^èºŒ "åK«HÍxH˜
`«~°∞"å`« „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨ ~å ^Œx `å`«Ê~°ºO.
7. Fâ◊|=Ì Ú `˘éOyÜ«Ú ãÖÉ’^èºŒ "åK«H=õ Ú „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨=K«∞Û#∞. (`«`û« .14)
'F Ü«∂=∞UO„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ã¨∂„`«OÖ’ 'F...JQÆ∞— J#@OKÕ`« ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ F â◊ÉÏÌxfl `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® x`«ºOQÍ
„Ñ¨Ü≥∂yOK« =Åã≤O^Õ<å J<ÕãÖ^ÕÇ¨xfl x"åiOK«_®xH˜ Dq=~°}O
„áê~°OaèOÑ¨|_çOk.
'FÜ«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ F J<Õâ◊ÉÏÌxfl „Ñ¨Ü≥∂yOK«=Åã≤LOk. F ~å=Ú_», F ~å=ÚÖÏ~°.
XH˘¯Hõ¯™êi =ÚO^Œ∞QÍ F â◊|ÌO ÖË‰õΩO_®, ˆH=ÅO ãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxfl =∂„`«"Õ∞
„Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û. L^•. ~å=Ú_», ~å=ÚÖÏ~°.
`˘éOyÜ«Ú J#flÑÊ¨ \˜ ã¨=ÚK«ÛÜ«∞OKÕ`« Fâ◊|OÌ `À F~å=Ú_», F~å=ÚÖÏ~°
J<Õq^èŒOQÍ Fâ◊|ÌO`À „Ñ¨Ü≥∂QÍxH˜ „áê^è•#ºO ã¨∂zOÑ¨|_»∞`«∞#flk.
8. F~Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åxH˜ ã¨fi`«O„`«„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞O QÆÅ^Œ∞. (`«`«û.16)
'FiÜ≥∂ã≤ "≥∞ÿ„uÜ«∞O^Œ∞O QÆÅ=Ù— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

F~Ú"≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q JO>Ë – 'Fâ◊|OÌ |∞#‰õΩO |∞~°∞+¨ hK«„ã‘ÑÎ Ù¨ ~∞° ëê=∞O„`«}O|∞

ÅO^Œ∞ ~Úã≤i=~°O‚ |∞Å∞ qÉèÏ+¨ #O`åQÆ=∞O|∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Fâ◊ÉÏÌxH˜
ÃÑ·# ~Ú,ã≤,i J<Õ=~å‚Å∞ PQÆ=∞OQÍ ~åQÍ U~°Ê_ç# F~Ú, Fi, Fã≤ J<Õq
=¸_»∞. Wq FÜ«∂=∞O„`«}O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz
ãÖÉ’^èºŒ "åK«HÍxH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ =∂„`«"∞Õ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_®e. HÍx ãÖÉ’^èºŒ "åK«HOõ
ÖË‰õΩO_®, F~Ú, Fi, Fã≤ J<Õ=¸_»∞ â◊ÉÏÌÅ∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ ‰õÄ_®
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞<åfl Ü«∞x Dq=~°}O `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk.
ãÖQÆuÜ«∞ Ü≥∂~Ú. F~Ài WO ÔHO^Œ∞ñ É’=K«∞Û. Fã≤ áÈ"Õ. "≥Ú.
F~Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åxH˜ J#@OKÕ`« F â◊ÉÏÌxfl ã¨fiÒ« „`«OQÍ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«_®xH˜
gÅ∞ ÖË^∞Œ . F (~å=Ú_») F (ã‘`)« DsuQÍ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«‰Äõ _»^∞Œ . „Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞#∞
J<ÕKÀ\˜ #∞â◊|„Ì Ñ¨Ü∂≥ QÆOKÕ`« ã¨fi`«O„`«„Ñ¨Ü∂≥ QÆO HÍ"åºÅÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ LO@∞O
^Œx „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
9. gxH˜ n~°…O|∞O QÆÅ^Œ∞. (`«`«û.16)
'FiÜ≥∂ã≤ "≥∞ÿ„uÜ«∞O^Œ∞O QÆÅ=Ù— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
gxH˜ JO>Ë F~Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åxH˜ Jx J~°÷O. F~Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q JO>Ë
F~Ú, Fi, Fã≤ J<ÕâÉ◊ ÏÌÅ∞ =¸_»∞. g\˜H˜ n~°O… ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ k Jx Dq=~°}O
¿Ñ~˘¯O@∞#flk. n~°…O F~Ú,Fi, Fã≤ J<Õâ◊ÉÏÌÅÖ’x z=iJK«∞Û‰õΩ JO>Ë
WHÍ~åxH˜ n~°…O =ã¨∞ÎOk. n~°…O|∞#∞ J<ÕKÀ\˜ #∞â◊|ÌOKÕ`« n~°…O qHõÅÊO Jx
„QÆÇ≤ÏOKåe.
F~¸ q„Ñ¨‰õΩÖÏ=`«Oã¨, Fs ^Œ∞+¨ìxâß@∞ÖÏ~°, Fã‘ ##∞ñ *ˇ#Hõ ~å‰õΩ.
n~°O… ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'F~Ú q„Ñ¨‰Ωõ ÖÏ=`«Oã¨— W`åºkQÍ „Ç¨Ïã¨fiO JÖÏˆQ LO@∞Ok.
10. VHÍ~° q∞`«∞ÎQÍñ QÆÅ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞=Ù =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú.
(`«`«û.19)
K«∂. 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— ã¨∂„`«O"åºYº.
11. HÍ~åº~°÷=Ú „Ñ¨`«ºÜ«∂^Œ∞ÅO^Œ∞ x|^Œú =∞~Ú „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞#Ñ¨Ù_»∞
=∂#O|_»∞=~°‚ q∞`«∞Î <åñ|_»∞. (`«`«û.19)
'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
U ^≥·<å „Ñ¨Ü≥∂[#OHÀãÖ „Ñ¨`«ºÜ«∞O, PQÆ=∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜`À KÕiÛ,
Pâ◊|ÌO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕã¨=∞Ü«∞OÖ’ q_çzÃÑ@ì|_Õ^•xH˜ W`«∞Î Jx ¿Ñ~°∞. WO^Œ∞Ö’
=¸_»∞ ÅHõ}∆ ÏÅ∞ L<åfl~Ú. 1. U ^≥<· å „Ñ¨Ü∂≥ [#O LO_»@O. 2. „Ñ¨`º« Ü«∂^Œ∞Å‰õΩ
z=~° KÕiLO_»@O. 3. „Ñ¨Ü≥∂yOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ Hõ#Ñ¨_»HõáÈ=@O.
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— WHõ¯_» '_»∞— J<Õk „Ñ¨`«ºÜ«∞O.
(2) nxH˜ z=~° Vò J<Õ=~°‚O KÕ~°Ê|_çOk.(1) nx=Å¡ _»∞=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
aO^Œ∞=Ù =ã¨∞OÎ k. Wk „Ñ¨Ü∂≥ [#O. (3) ~å=Úñ_»∞ J<Õq^èOŒ QÍ _»∞Vò„Ñ¨`º« Ü«∞O
„Ñ¨Ü∂≥ yOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ VHÍ~°O â◊|OÌ Ö’ LO_»^∞Œ . D=¸_»∞ ÅHõ}∆ ÏÅ∞ HõeyLO_»@O
KÕ`« WHõ¯_ç VHÍ~åxH˜ W`«∞Î J<ÕãÖ[˝ K≥Å∞¡`«∞Ok.
12. <å=∞O |#ñQÍñ „ÉÏuÑ¨kHõ=Ú.
_ç`«÷, ~å=∞, ÉèÏ~°æ=, ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨ W\˜ìq „áêuÑ¨kHõÅ∞. (`«`«û.21)
'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#<å=∞O|∞ `«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’x <å=∞O J<ÕãO¨ [˝#∞
q=iã¨∞Î#flk.
<å=∞O JO>Ë „áêuÑ¨kHõO Jx J~°÷O. „áêuÑ¨kHõ J<ÕãÖ[˝ ãÖã¨¯ $`«
"åºHõ~}° O#∞Oz „Ñ¨ã^≤ OúŒ . JO>Ë ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ^ÕxH˜ „áêuÑ¨kHõ J<Õ¿Ñ~°∞ L#fl^À
^•xH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ J<Õ¿Ñ~°∞`Àáê@∞ <å=∞O J<Õ¿Ñ~°∞ QÆ∂_® LO@∞Ok.
^•x ##∞ãïOz _ç`«÷, ~å=∞, ÉèÏ~°æ=, ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨ J<Õf~°∞"å\˜H˜ „áêuÑ¨kHõ
J<ÕãO¨ [˝ ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
'J~°=÷ ^Œ^•è `«∞ ~°„Ñ¨`º« Ü«∞ó „áêuÑ¨kHõ"∞£ — J<ÕÅHõ}∆ Ïxfl J#∞ãïOz, J~°=÷ O`«
"≥∞ÿ#n, ^è•`«∞=Ù HÍxn, „Ñ¨`«ºÜ«∞O HÍxn J~Ú#â◊ÉÏÌxH˜ „áêuÑ¨kHõ Jx¿Ñ~°∞.
g\˜<Õ J=Ùº`«Ê#fl„áêuÑ¨kHõ ÅO\Ï~°∞. ^•xH˜ _ç`÷« J<Õk L^•Ç¨Ï~°}O. 'Hõ$`«kÎ `ú «
ã¨=∂™ê â◊Û— J<ÕÅHõ∆}Ïxfl J#∞ãïOz ‰õ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆey#n, `«kú`
„Ñ¨`º« Ü«∞O z=~°QeÆ y#n, ã¨=∂ãÖ J~Ú#n J~Ú#â◊|OÌ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok.
~å=∞ J<Õk Hõ$^ŒO`«O. ÉèÏ~°æ= J<Õk `«kú`åO`«O. ~å[Ñ¨Ù~°∞+¨ J<Õk ã¨=∂ãÖ.
HÍ|\˜ì =¸_»∞q^è• Å~Ú# P„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ =¸_»∞â◊ÉÏÌÅ∞ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ K«∂áê_»∞.
WÖÏˆQ JK«Û`≥Å∞QÆ∞Ö’ J#fl, ã¨#fl, "≥Ú^Œ Öˇ·#q J=Ùº`«Ê#fl„áêuÑ¨kHõÅ∞.
=O_»∞@, qxH˜ "≥Ú^Œ Öˇ·#q Hõ$^ŒO`«„áêuÑ¨kHõÅ∞. ^˘OQÆ`«#, z#flé˜Hõ "≥Ú^Œ
Öˇ·#q `«kú`åO`å Öˇ·# „áêuÑ¨kHõÅ∞. `≥Å¡xQÆ∞é], ~å=ÚxÉÏ}, ‰õÄ~°QÍÜ«∞,
=ÚHõ¯O\˜ – "≥Ú^Œ Öˇ·#q ã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõÅ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
13. WK«Û@ _»∞ V#∞^•xÜ«∞O^Œ∞ VHÍ~° q∞`«∞Î QÍ=Ù# 'V˜`«∞Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO

|QÆ∞— ##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`« _»∞=~°=‚ Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ ã¨∞#fl =K«∞Û#∞ a=∞‡@ VHÍ~°=Ú
Ö’Ñ≤OK«∞#∞. (`«`«û.22)
'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ _»∞ VQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ qkèOÑ¨|_ç# _»∞Vò J<Õ^•xÖ’ z=iVHÍ~°O W`«∞Î. VHÍ~°O
W`«∞QÎ Í Hõey#k HÍ=@OKÕ`« =ÚO^Œi_»∞=~°O‚ V˜`∞« .Î HÍ|\˜ì 'V˜`∞« Î aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiO
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« V˜ `«~Î Ú#'_»∞—=~å‚xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ aO^Œ∞=Ù =ã¨∞OÎ k. aO^Œ∞=Ù
Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« J~°ã¨∞#fl ÖË^• xO_»∞ã¨∞#fl =ã¨∞ÎOk. ã¨∞#fl
=zÛ#`«~°∞"å`« PVHÍ~°O Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. _ç`«÷–_ç`«∞÷ñ_»∞, ÖË^• _ç`«∞÷O_»∞.
'HÍ~åº~°=÷ Ú „Ñ¨`º« Ü«∂^Œ∞ÅO^Œ∞ x|^Œ=ú ∞~Ú „Ñ¨Ü∂≥ yOK«∞#Ñ¨Ù_∞» =∂#O|_»∞=~°‚
q∞`«∞Î <åñ|_»∞— J<Õq=~°}"åHÍºxH˜ L^•Ç¨Ï~°}OQÍ#∂ ã¨∂i D"åHõºO
ã¨=∞#fi~Úã¨∞OÎ k.
14. ã¨~°fi„`« Ü«∞#∞@ #QÍQÆ=∞ÉÏ^èŒ<å~°÷=Ú. (`«`«û.23)
'_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ xQÍQÆ=∞O|∞
ã¨~°fi„`« qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’ 'ã¨~°fi„`«— J#_®xH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
'ã¨~°fi„`«— J#_»OKÕ`« '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞HÍ~°|∞∞HÍ~°O|∞Å‰õΩ
#QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O '‰õΩ— J<Õ++¨ ª‘ qÉèHí Î˜ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ~å=Åã≤#
#QÍQÆ=∂xfl ÉÏkèOz JHõ¯_» QÆ∂_® Dã¨∂„`«O „Ñ¨=iÎOz xQÍQÆ=∞"Õ∞ =ã¨∞ÎOk.
Jx ~¸"åHÍºx Hõ~°÷O.
'~å=Ú { ‰õΩ#∞— Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« xQÍQÆ=∞=¸, '‰õΩ=~°H‚ Oõ |∞
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù— _»<Õã¨∂„`«OKÕ`« #QÍQÆ=∞=¸ Ô~O_»∂ „áêÑ≤Îã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú`Õ
Dã¨∂„`«OÖ’x ã¨~°fi„`« J<ÕÑ¨^ŒO '‰õΩ=~°‚HõO|∞— J<Õã¨∂„`åxfl ÉÏkèOz ~ÚHõ¯_»
„Ñ¨=iÎOK«QÍ, xQÍQÆ=∞O =zÛ ~å=Úx { ‰õΩ#∞ ´ ~å=ÚxH˜x Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì DxQÍQÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì '‰õΩ=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— Jx #QÍQÆ=∞O =zÛ '~å=Ú#‰õΩ#∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ 'LHÍ~°|∞∞HÍ~°O|∞Å HõO^Œ∞=~°‚Hõ=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ #∞QÍQÆ=∞O
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JO^Œ∞qÉèíHÎ̃ Ñ¨~°Hõ`«Ö’ ~å=Åã≤# #∞QÍQÆ=∂xfl ‰õÄ_® D
'ã¨~°fi„`«— J<Õ^Œà◊O ÉÏkèã¨∞ÎOk. ^•x=Å¡, ~å=Ú { JO^Œ∞#∞ J<ÕKÀ@ QÆ∂_»
xQÍQÆ=∞O =zÛ, '~å=ÚxÜ«∞O^Œ∞#∞— J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ QÍ|\˜ì xQÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ÉÏ^èŒ ÖËHõáÈ=_»O=Å¡ #∞QÍQÆ=∞O =zÛ ~å=Ú#O^Œ∞#∞ J=Ù`«∞Ok.
15. J#∞^ŒO`«O |#∞Ñ¨~°∞º^•ã¨=ÚKÕ`« `«=Ú‡xKÕ`«#∞ `«=Ú‡KÕ`«#∞
...|e¡^Œ∞xKÕ`«#∞, |e¡^Œ∞KÕ`«#∞ W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ xQÍQÆ=∞O|∞ áêH˜∆HõO |x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (`«`û« .24)
'J#∞^ŒO`« =∞QÆ∞`≥#∞ñQÆ∞_»∞=∞O`«=Ú#‰õΩ xQÍQÆ=∞=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞#∞—
J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'Ñ¨~∞° º^•ã¨ ã¨û q*ËÜ
˝ ∞« ó Ü«∞ „`À`«~Î Ñ° ^¨ #Õ #&ò—. #&ò ‰õΩ ÃÑÑ· ^¨ OŒ `À ã¨=∂ãÖ
KÕ¿ãÎ Ñ¨~°∞º^•ãÖ JO\Ï~°∞. #{L^ŒO`«´J#∞^ŒO`«. J<Õq^èŒOQÍ ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’
J#∞^ŒO`«=Ú J<Õâ|◊ OÌ Ñ¨~∞° º^•ãÖ. L^ŒO`«O HÍxk Jx J~°O÷ . HÍQÍ ÃÑã· ∂¨ „`«O
L^ŒO`åÅ∞ HÍx_»∞=∞O`åÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«<åÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
xQÍQÆ=∂xfl x`«ºOQÍ K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« L^ŒO`åÅ∞ J~Ú#_»∞=∞O`åÅ‰õΩ xQÍQÆ=∞O
x`«ºO HÍ^Œ∞. '_»∞=∞O`«O|∞#‰õΩ kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
xQÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. `«=Ú‡.
D„áêuÑ¨kHõ L^ŒO`«O. HÍ|\˜ì JK«Û`≥#∞ˆQ J~Ú<å, L^ŒO`«O HÍ=@OKÕ`«
xQÍQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ =zÛ `«=Ú‡xKÕ`«, `«=Ú‡KÕ`« W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞
U~°Ê_»`å~Ú.
|e¡^Œ â◊|ÌO L^ŒO`«O HÍ^Œ∞. JK«Û`≥Å∞ˆQ. HÍx '|e¡^•^Œ∞Å∞ ãÖã¨¯ $`«
`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz |e¡^Œ "≥Ú^Œ Öˇ·#JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞
ãÖã¨¯ $`«O`À `«∞Åº "≥∞#ÿ q HÍ=\OKÕ`« JK«Û`≥Å∞QÆ∞Å‰õΩ K≥ÑÊ≤ # x`«ºxQÍQÆ=∞O
|e¡^•^Œ∞Å‰õΩ =iÎOK«^∞Œ . HÍ|\˜ì "å\˜H˜ ‰õÄ_® xQÍQÆ=∞O ãÖã¨¯ $`«_∞» =∞O`åÅ`À
ã¨=∂#OQÍ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. |e¡^Œ∞xKÕ`«, |e¡^Œ∞KÕ`« "≥Ú.
16. #∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞ Ü«∞#∞ã¨∂„`«=ÚKÕ ~å=Ú#∞ Jx „áêÑ≤ÎOÑ¨ñQÍ
hã¨∂„`«=ÚKÕ`« #=~°‚HÀ`«fiO|∞# H˜`«fiO|∞ ã≤kúOK≥. (`«`«û.25)
'_»∞=∞O`«O|∞g∞ñk#∞=~°O‚ |∞#∞`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO. WHõ¯_» '~å=Úx— J<Õ~°∂ÑÖ „Ñ¨„H˜Ü«∞ q=iOK«|_»∞`«∞#flk.
~å=∞ â◊ÉÌOg∞^Œ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ '#∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« '#∞—„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ '~å=Ú{#∞— Jx HÍQÍ, Dã¨∂„`«OKÕ`« JO>Ë
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
'_»∞=∞O`«O|∞g∞ñk#∞=~°O‚ |∞#∞`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« kfifÜ«∂

qÉèHí „Î˜ Ñ¨`º« Ü«∞ "≥∞#ÿ '#∞—=~°O‚ Ö’xLHÍ~°O™ê÷#OÖ’ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ WHÍ~°O =zÛ, '~å=Úx—
Jx J=Ù`«∞O ^Œx Dq=~°}O `å`«Ê~°ºO. WÖÏˆQ ÉèÏ~°æ=Ùx "≥Ú.
17. ãÖã¨¯ $`«<å=∞O |#∞@O*Ëã≤ F`«=Ú‡ñ_», F|e¡^∞Œ ñ_» W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞
Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞. (`«`«û.34)
'Hõ$`À`«¯O |QÆ∞ãÖã¨¯ $`«<å=∞O|∞ ãÖ|∞kú_»∞V√#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«O „H˘`«QÎ Í L`«fiO KÕã#≤ ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõÅÃÑ· ãÖÉ’^è#Œ OÖ’ _»∞VòÖ’ÑÖ
K≥ÑÙ¨ #Î flk. Pã¨∂„`«OÖ’ 'ãÖã¨¯ $`«<å=∞O— J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«O HÍx „áêuÑ¨kHõ
g∞^Œ _»∞VòÖ’ÑÖ ~å^Œ∞.
`«=Ú‡ { _»∞Vò. WK«@ `«=Ú‡, Hõ$`À`«¯O. JO>Ë Jã¨Å∞ „áêuÑ¨kHõ '`«=∞‡—
Jx J^ŒO`«O. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO QÍ=_»O=Å¡ L`«fiO KÕÜ«∞_»OKÕ`« '`«=Ú‡— Jx
J~ÚOk. HÍQÍ Wk Hõ$`À`«¯"Õ∞ J~Ú<å, PzÛùHõ<å=∞O. ãÖã¨¯ $`«O HÍ^Œ∞.
HÍ|\˜ì ãÖ|∞kú _»∞VŸ¡ÑO¨ ~å^Œ∞. F `«=Ú‡_® J#=Åã≤O^Õ HÍx 'F ~å=∞— ÖÏQÍ
'F `«=∞‡— Jx HÍ^Œ∞.
|e¡^∞Œ { _»∞Vò J#flÑÙ¨ _∞» |e¡^âŒ |◊ OÌ '`«=∞‡— ÖÏQÍ<Õ PzÛùHOõ . HÍh '|e¡^•^Œ∞Å∞
ãÖã¨¯ $`«`«∞ÅºO|∞Å∞— Jx ~Úk ãÖã¨¯ $`«`«∞ÅºO. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ãÖã¨¯ $`«O
HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì ~¸HÍ~°ºO ~å^Œ∞. F |e¡^Œ∞ñ_». F |e¡^Œ Jx HÍ^Œ∞.
(PzÛùHÍÅ‰õΩ) ãÖã¨¯ $`«`«∞ÖÏº Å~Ú#PzÛùHÍÅ‰õΩ QÆ∂_» DHÍ~°ºO ~å ^Œx
K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Ô~O _»∞^•Ç¨Ï~°}Å∞ WzÛ#@∞¡ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
18. nxHÕ ÉÏH˜∆HõO|∞QÆ n~°…O |QÆ∞. (`«`«û.36)
'ãÖÉ’^è#Œ O|∞#O^Œ∞ |Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# P~°QÍQÆ=∂xH˜ qHõÅÊOQÍ n~°…O =ã¨∞ÎO ^Œx
J~°÷O. 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞ñ |^ŒO|∞`«∞kÜ«∞HÍˆ~HÍ~°O|∞Å‰õΩ n~°…O|∞ qÉèÏ+¨
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qHõÅÊOQÍ n~°…O =ã¨∞ÎO ^Œx `å`«Ê~°ºO. P~°QÍQÆ=∞OÖ’
z=~° L#fl „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~åxH˜ n~°…O =ã¨∞ÎOk.
~å=ÚÅ∞ J<Õ|Ç¨ï=K«<åO`«â◊|ÌOg∞^Œ ãÖÉ’^èŒ#OÖ’ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`«
P~°QÍQÆ=∞O ~åQÍ, ~å=ÚÖÏ~°. z=iJ`åfixH˜ 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞...—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« n~°…O =zÛ, ~å=ÚÖÏ~å. qHõÅÊO HÍ|\˜ì n~°…O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
~å=ÚÖÏ~°. WÖÏˆQ ã‘`«ÖÏ~å, =$Hõ∆=ÚÖÏ~° "≥Ú.
19. WK«Û@ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü∂≥ QÆO|∞ ÖËq∞O*Ëã≤ Ü«∂~°QÍQÆ=∞O|∞ x`«ºO|∞.
(`«`«û.37)
'=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü≥∂QÆO|∞#O ^•~°QÍQÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O ãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxH˜ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞`À J#fiÜ«∞O L#flÑ¨Ù_»∞
|Ç¨ï=K«#OÖ’ x`«ºOQÍ ~å=Åã≤# P~°QÍQÆ=∞O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk.
HÍQÍ =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞`À Ü≥∂QÆO ÖË#Ñ¨Ù_»∞ P~°QÍQÆ=∞O qHõÅÊO HÍ^Œ∞.
JO>Ë x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk.
J#flÖÏ~°! q∞=Ú‡ #_çÔQ^Œ <˘Hõ¯=∂@. D"åHõºOÖ’ J_çÔQ^Œ#∞ J<Õk L`«Î=∞
Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü«∞. J#flÖÏ~° J_çÔQ^Œ#∞ J<ÕKÀ@ J#flÖÏ~° J<ÕãÖÉ’^èŒº"åK«HÍxH˜
=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨„H˜Ü∞« `À J#fiÜ∞« O ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì '=∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨Ü∂≥ QÆO|∞#O^Œ∞..—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« P~°QÍQÆ=∞O qHõÅÊO HÍ^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« 'ãÖÉ’^èŒ#O|∞#O^Œ∞
|Ç¨ï=K«#O|∞# HÍ~°QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« P~°QÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ
=ã¨∞OÎ k. J#flÖÏ~° Jx =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok. q#∞_»∞ ÉÏÅ‰õΩÅ∞ Jx =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~∞° +¨
Ü≥∂QÆOÖ’ ÖÏQÍ P~°QÍQÆ=∞O ÖË‰õΩO_» WHõ¯_» 'J#flÅ∞ J_çÔQ^Œ— Jx LO_»^Œ∞.
20. ^ŒÜ«∂à◊√â◊|ÌO|∞# H˜@∞¡ ˆ~Ñ¶Ö|∞ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (`«`«û.38)
'J^ŒO`«O |~Ú n~°Ñ… Ó¨ ~°fiÖ’Ñ¨ÔŒè |~Ú#=∞Ç¨Ï`«∞Î g∞ñkqÉèHí ÅÎ˜ HÍ~°O|∞#‰õΩ
~ˆ Ñ¶O¨ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’ 'J^ŒO`«O— J#_»OKÕ`« n~°Ñ… Ó¨ ~°fiÖ’Ñ¨^=Œè ¸, =∞Ç¨Ï`«∂Î
J~Ú<å, J^ŒO`«O HÍHõáÈ`Õ P„áêuÑ¨kHõg∞kqÉèíH˜ÎÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö ~å^Œ∞.
nèâße. Wk WHÍ~åO`«O. J^ŒO`«O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì ˆ~Ñ¶¨ ~å^Œ∞. nèâßÅ∞Å∞.
JÖÏˆQ 'Pà◊√Kü— „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆeæ# '^ŒÜ«∂à◊√— J<Õ„áêuÑ¨kHõ L^ŒO`«O.
HÍQÍ J^ŒO`«O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì nxÃÑ·x QÆ∂_® qÉèíH˜ÎÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö DÅHõ∆}O
„Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. ÉèÏQÆ=`«O "≥Ú. HÍ"åºÖ’¡ '^ŒÜ«∂à◊√~°∞— J<Õq^èŒOQÍ ˆ~Ñ¶Ö
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞#flk. JO^Œ∞KÕ`« J^ŒO`«O HÍHõáÈ~Ú<å '^ŒÜ«∂à◊√—
J<ÕXHõ¯â◊|ÌOg∞^Œ =∂„`«O qÉèíH˜ÎÅHÍ~åxH˜ ˆ~Ñ¶Ö =ã¨∞ÎOk. J<ÕDq=~°}OKÕ`«
ˆ~Ñ¶¨ ™êkèOÑ¨|_»∞`«∞Ok. ^ŒÜ«∂à◊√ { Å∞ ´ ^ŒÜ«∂à◊√~°∞, ^ŒÜ«∂à◊√~°#∞ "≥Ú.
'^ŒÜ∂« à◊√â◊|OÌ |∞#‰õΩ— J#@OKÕ`« Hõ$áêà◊√ "≥Ú^Œ Öˇ#· Pà◊√Kü „Ñ¨`º« Ü«∂O`åÖË
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J~Ú#W`«~°â◊ÉÏÌÅg∞^Œ DHÍ~°ºO LO_»^Œ∞. Hõ$áêà◊√Å∞. "≥Ú.

21. H©¡|O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞ Å#∞ã¨∂„`«O|∞#ñ ÉÏH˜∆HõO|∞QÆñ |∞OeOQÆ`«fiO
|u^ÕtOK«∞@O*Ëã≤ q∞„`å^Œ∞Å‰õΩ ^≥· fi~°∂Ñ¨ºO Éˇé∞OQÆ∞#k. (`«`«û.40)
'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
q∞„`«, â◊~}
° , „Ñ¨^•è #, áê„`« "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ∞ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞. JO^Œ∞KÕ`«
q∞„`«–"≥Ú^Œ Öˇ·#Dâ◊ÉÏÌÅÃÑ·# „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#q=Hõ∆Ö’ 'J=∞Ç¨Ï
#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ
q∞„`«=Ú W`åºkQÍ =Ú=~°‚HõO`À XˆHq^èŒO J~Ú#~°∂áêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ"åe.
'H©¡|O|∞Å∞ q∞„`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO|∞Å∞ qÉèÏ+Ö |∞OeOQÆ`«∞ÅºO|∞
ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q∞„`åkâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ qHõÅÊOQÍ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`åfixfl Ju^Õtã¨∞#Î flk.
HÍQÍ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº`« Hõey#Ñ¨Ù_»∞ =∞Ç¨Ï^•fiK«HÍÅ∞ J~Ú#q∞„`å^Œ∞Å‰õΩ
L`«fi_∞» V√Å∞ QÆey q∞„`«∞ñ_»∞, â◊~}° ∞ñ_»∞ W`åºkQÍ _»∞=∞O`«~∂° áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`« qHõÅÊO HÍ|\˜ì ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ Wq #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÍÅ∞
HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=Ú=~°H‚ Oõ =zÛ, q∞„`«=Ú, â◊~}° =Ú J<Õq^èOŒ QÍ =Ú=~°H‚ ÍO`åÅ∞QÍ ~Ô O_»=q^èŒ
"≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
WÖÏ q∞„`å^Œ∞Å‰õΩ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« Åº`«`À XHõ\,˜ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆHÍ~°ºO`À XHõ\Q˜ Í
~°∂áêÅ∞ Ô~O_»∞q^è•Å∞QÍ LO\Ï Ü«∞x D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
22. =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ qkèOK«∞Ö’áê^ÕâßkHÍ~°º=∞Å∞ =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ
ã¨Ç≤Ï`«=Ú =K«∞Û #x Ü«∞~°÷=Ú. (`«`«û.41)
K«∂.'=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ qkèOK«∞HÍ~°º=Ú =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
23. Ñ¨Ó~°fiã¨∂„`«=ÚKÕ`« =ÚQÍQÆ=∞O|∞# H©HÍ~°ºO|∞. (`«`«û.42)
'=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜÕ∞xO |∂~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ|∞=~°‚O ÉËx qÉèÏ+¨
ÃÑ·ã¨∂„`«O „Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ#=Ú=~å‚xH˜ =∂=Ú_ç, Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ|∞=~°‚O
J<ÕHÍ~åºÅ∞ qkèOzOk. 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î UHõ=K«#OQÍ =KÕÛ=Ú=~°‚O „Ñ¨`«ºÜ«∞O.
'=$Hõ∆=Ú‡ – =$Hõ∆O|∞—. '"åxH˜ =Ú=~°‚ˆH`«~°O |~Ú#qÉèíH˜Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
=ÚQÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =$Hõ∆=ÚÅ∞ W`åºkQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«# W`«~°
qÉèí‰õΩÅÎÖ’ =KÕÛ=Ú=~°‚O „Ñ¨`«ºÜ«∞O QÍ^Œ∞. PQÆ=∞O. „Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ qkèOz#
'=Ú‡, O|∞—Å∞ PQÆ=∂xH˜ ~å=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
'=Ú=~°H‚ Oõ |∞#‰õΩ qkèOK«∞HÍ~°º=Ú =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ #QÆ∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fiã∂¨ „`«O
„Ñ¨HÍ~°O =Ú=~°H‚ ÍxH˜ qkèOz# Ö’ÑÖ, P^ÕâO◊ "≥Ú^Œ Öˇ#· HÍ~åºÅ∞ =ÚQÍQÆ=∂x
‰õÄ¯_® =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì =$Hõ∆=ÚÅ∞ "≥Ú. PQÆ=∞=Ú=~å‚x ‰õÄ¯_® =Ú‡O|∞Å∞
=zÛ =$Hõ∆=ÚÅ∞, =$Hõ∆O|∞Å∞ W`åºkQÍ ~°∂áê Å=Ù`å~Ú. WÖÏˆQ Ñ¨ÙOáêfi^Õâ◊O
"≥Ú. ã¨~°ã¨Ñ¨Ù=∂@Å∞.
24. XHÍ<˘HõKÀ ##∞@KÕ hHÍ~°ºO|∞#‰õΩO „|Ü≥∂QÆ"~·≥ à° º◊ O|∞ ã¨∂zOÑ¨ñ
|_çÜ∞≥ . (`«`«û.43)
'Å∞Å#Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _˘HÍ<˘HõKÀ =ÚQÍQÆ=∞O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞
^Œ`∂« Ê~°fiãfi¨ ~O° |∞#‰õΩ n~°O… |∞#∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’ 'XHÍ<˘HõKÀ— J<ÕÑ^¨ OŒ
„Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O=Å¡ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl q=iã¨∞Î#flk ~¸"åHõºO.
Pã¨∂„`«O Å∞Å#Å∞ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ "å\˜H˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl =ÚQÍQÆ=∂xH˜
Ö’Ñ¨=¸, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flJK«∞Û‰õΩ n~°…=¸ J<ÕHÍ~°ºO qkèã¨∞Î#flk.
XHÍ<˘HõKÀ J#_»O=Å¡, D '=ÚÖ’Ñ¨Ñ¨Ó~°fiHõ Ñ¨Ó~°fiã¨fi~°n~°…O— J<ÕHÍ~°ºO Hõq
„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ q~°à◊OQÍ JO>Ë KåÅ J~°∞^Œ∞QÍ =∂„`«"Õ∞ L#fl ^Œx ã¨∂zOÑ¨
|_»∞`«∞#flk. =„*ÏÅ∞, Ñ¨QÆ_®Å#∞, „áê}Ï#<£ J<Õq^èŒOQÍ DHÍ~°ºO [iy#
~°∂áêÅ∞ HÍ"åºÅÖ’ KåÅ `«‰õΩ¯=ãÖYºÖ’ =∂„`«"Õ∞ L<åfl Ü«∞x 'XHÍ<˘HõKÀ—
â◊|`Ì å`«Ê~°ºO.
25. WHÍ~åO`«=ÚÅ‰õΩ Q“¡Ô~·â◊|Ì=ÚÅ‰õΩ =∞é˜ Ü«ÚQÍQÆ=∂O`«O|∞Å‰õΩñ
„|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ |QÆ∞. (`«`«û.44)
K«∂. 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
26. `«Ñ¨~°Hõ~°}O|∞KÕ n~°…O|∞# ‰õΩ`«fiO|∞ ÖË^Œ∞. (`«`«û.45)
'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ „áêuÑ¨kHõ
z=~° L#flW`«fiO™ê÷#OÖ’ L`«fiO =ã¨∞OÎ ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. Ç¨Ïi{Å∞´Ç¨Ï~°∞Å∞ "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Dã¨∂„`«OÖ’ 'W`«∞Î— J#flÑ¨ÙÊ_»∞ „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# 'W— HÍ~°O `«~åfi`« `«HÍ~°O

KÕ~Û° |_çOk. `«HÍ~åxfl Ñ¨~O° QÍ KÕ~Û° _»O `«Ñ~¨ H° ~õ }° O. nx=Å¡ '`«Ñ~¨ ° ã¨`Î å¯Åã¨º—
J<ÕãÖã¨¯ $`«ÑïÉèÏ+¨ ##∞ãïOz WHõ¯_» „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#WHÍ~°O =∂„`«"Õ∞
„QÆÇÏ≤ OÑ¨|_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« Dã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „Ç¨Ïã¨fiWHÍ~åxH˜=∂„`«"∞Õ L`«fiO
=ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì n~°… "≥∞ÿ# 'D— HÍ~åxH˜ L`«fiO ~å^Œ∞. N { Å∞ŃÅ∞. „â◊√Å∞
Jx HÍ^Œ∞, H˜\ ˜H©{Å#∞´H˜\ ˜H©Å#∞ "≥Ú.
27. WK«Û@ qHõ$uâ◊|=Ì ÚKÕ ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |∞ „QÆÇÏ≤ OÑ¨=ÅÜ«Ú.(`«`û« .46)
'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅÜ«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞ — J<Õã¨∂„`«OÖ’x qHõ$u J<ÕÑ¨^•xH˜ J~å÷xfl D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk. qHõ$u JO>Ë WHõ¯_» ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞OHõO>Ë "Õ ~°~Ú# PO„^èŒÉèÏ+¨.
'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |~Ú#~¸ÉèÏ+¨ Ü«∞K«Û Ü ù ∞« #O|_»∞— J<Õã∂¨ „`å #fl#∞ãïOz
ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~åxH˜ PzÛùHõ =∞x ¿Ñ~°∞. HÍ|\˜ì qHõ$u JO>Ë PzÛùH=õ Ú, JK«Û`≥#∞QÆ∞
Jx J~°O÷ .
Dq=~°}OKÕ`« „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O L`«Î fiO JK«Û`≥#∞QÆ∞Ñ¨^•Ö’¡ =∂„`«"∞Õ
=ã¨∞ÎOk. HõeH˜{Å∞, HõÅ∞H˜Å∞´HõÅ∞‰õΩÅ∞. HÍQÍ qHõ$u J#_»OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«
ã¨=∂Ö’¡ DHÍ~°ºO ÖË^Œ∞. ÉèÏq∞x{Å∞ ´ ÉèÏq∞#∞Å∞ "≥Ú. ÉèÏ=Ú#∞Å∞ Jx
LáÈ`«Î"Õ∞`åfixH˜ L`«fiO ~å^Œ∞.
28. LáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞# Hõ#∞@O*Ëã≤ ly xã≤ W`åº^Œ∞ÅO ^Œ∞`«fiO|∞ ÖË^Œ∞.
(`«`«û.46)
'qHõ$uÜ«∞O kHÍ~åO`«=ÚÅÜ«ÚáÈ`«Î"Õ∞`«fiO|∞#‰õΩ |Ç¨ï=K«=Ú Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ, JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊|OÌ Ö’xLáÈ`«"Î ∞Õ `åfixH˜
L`«fiO qkèã∞¨ #Î flk. =¸_»∞ QÍx JO`«HOõ >ˇ Z‰õΩ¯= QÍh JH∆Í~å Å∞#flÑ^¨ OŒ Ö’
z=i JHõ∆~åxH˜ L`«Î=∞O Jx ¿Ñ~°∞. ^•xH˜ ã¨g∞ÑÖÖ’ L#flJHõ∆~°O JO>Ë
z=i#∞Oz ~Ô O_»= ^≥#· JHõ~∆ åxH˜ LáÈ`«=Î ∞O Jx ¿Ñ~°∞. JO^Œ∞Ö’ LO_Õ W`«fiO
™ê÷#OÖ’ L`«fiO =ã¨∞ÎOk. HõeH˜{Å∞, HõÅ∞H˜{Å∞´HõÅ∞‰õΩÅ∞.
LáÈ`«"Î ∞Õ `åfixH˜ J#_»O=Å¡ LáÈ`«=Î ∞O HÍx^•xÖ’x W`åÎ fixH˜ L`«Î fiO ~å^Œ∞.
ly DÑ¨^ŒOÖ’ JHõ∆~åÅ∞ Ô~O_Õ. =¸_»∞ ÖË=Ù. HÍ|\˜ì L`«Î=∞O ÖË^Œ∞. WO^Œ∞Ö’
z=iJHõ∆~°O L`«Î=∞O QÍ^Œ∞. HÍQÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~åfiHõ∆~°O LáÈ`«Î=∞O ‰õÄ_® QÍ^Œ∞.
HÍ|\˜ì JO^Œ∞Ö’ LO_Õ W`åfixH˜ L`«Î fiO ~å^Œ∞. ly{Å∞´lQÆ∞Å∞, 'AQÆ∞Å∞— Jx
HÍ^Œ∞. WÖÏˆQ xã≤{Å∞ ´ xã¨∞Å∞ "≥Ú.
29. JO`«@ ##∞@ „ã‘eÎ OQÆ„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’Ñ¨ÉÏ^è<Œ å~°=÷ Ú. (`«`û« .48)
'LHÍ~åO`«QÀâ◊|ÌO|∞Å HõO`«@ =Ù=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x 'JO`«@—
J<ÕÑ¨^•xH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ~¸"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O „ã‘eÎ OQÆâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ
JxflO\˜H© ™ê=∂#ºOQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ (ã¨∞qÉèíH˜ÎH˜) Ö’ÑÖ K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
LHÍ~åO`«„ã‘eÎ OQÍÅ‰õΩ QÆ∂_® D™ê=∂#ºq^è•#OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤OK«
=Åã≤LOk. LHÍ~åO`«„ã‘ÎeOQÍÅ‰õΩ „áêÑ≤Îã¨∞Î#fl~¸„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêxfl
ÉÏkèOK«_O» HÀãÖ 'LHÍ~åO`«–— J<Õã∂¨ „`«OÖ’ 'JO`«@— J<ÕÑ^¨ OŒ KÕ~Û° |_çOk.
JO^Œ∞KÕ`« „ã‘ÎeOQÍÅÃÑ· QÆ∂_® L^ŒO`åÅg∞^Œ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤OK«‰õΩO_®
'LHÍ~åO`«QÀâ◊|OÌ |∞Å HõO`«@ =Ù=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ù=~°H‚ Oõ =ã¨∞OÎ k.
^èÕ#∞=Ù, =^èŒ∞=Ù "≥Ú.
30.W@∞¡ Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fi=ÚÅ‰õΩ „Ç¨Ï™êfiO`«=ÚÅ‰õΩOÉ’Öˇñ QÍ~°ºO |QÆ∞.(`«`û« .54)
'<å=∞O|∞Å`«∞kn~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O ãÖã¨¯ $`«„áêuÑ¨kHõÅ
z=in~å…xH˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ç¨Ïã¨fiO qkèã¨∞Î#flk. ÅH©∆ ‡–ÅH˜∆ ‡ "≥Ú. WÖÏ n~å…xH˜
KÕÜ«∞|_ç# „Ç¨Ïã¨fiO (Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO) Hõey#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ z=~° „Ç¨Ïã¨fiO
L#flâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ UÜÕ∞HÍ~åºÅ∞ =ã¨∞Î<åflÜ≥∂ Jq Jhfl =™êÎ~Ú. Jx ~¸"åHõºO
`å`«Ê~°ºO.
'ã¨∞^è<Œ åfi— J<Õ„áêuÑ¨kHõ z=in~°O… '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°O… |∞#‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ 'ã¨∞^èŒ#fi— Jx J=Ù`«∞Ok. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO
|~Ú#<å=∞O|∞`«∞kÜ«∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~å=∞ – ~å=Ú
J<Õf~°∞QÍ ã¨Ç¨Ï[„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#J`åfixH˜ L`«fiO =zÛ#>ˇ¡ 'ã¨∞^èŒ#fi— J<Õ ~¸
Hõ$`«„Ç¨Ï™êfixH˜ QÆ∂_® L`«fiO =zÛ – ã¨∞^è#Œ ∞fi – ã¨∞^è#Œ ∞fiñ_»∞, qâ◊fiáê – qâ◊fiÑÙ¨ ñ
_»∞ "≥Ú.
'ÅH©∆ ‡— J<ÕKÀ@ z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO KÕÜ∞« QÍ ÅH˜∆ ‡. 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— Jx Ç¨Ïi–Ç¨Ï~°∞Å∞ W`åºkQÍ ã¨Ç¨Ï[OQÍ „Ç¨Ïã¨fi
"≥∞#ÿ WHÍ~åxH˜ =KÕÛL`«fiO Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ W`åfix ‰õÄ¯_® =ã¨∞OÎ k. ÅH˜∆ ‡ { Å∞
´ Å‰õ∆Ω‡Å∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
LHÍ~åO`åÅ‰õΩ „Ç¨Ïã¨fin~å…Å‰õΩ PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ ã¨=∂#OQÍ qkèOÑ¨|_®¤~Ú.

„Éèí∂=Ù, =^èŒ∞=Ù, =^èŒ∞=Ù#‰õΩ, =^èŒ∞=Ù#O^Œ∞. "≥Ú.
31. ÉÏÇ¨ïà◊H=õ Ú=Å# ^Œ~åƒù^∞Œ Å‰õΩ =ÚÖ’ÑÖ|∞ x`«ºO|∞. (`«`û« .58)
'K«i„`å^Œ∞Å=Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O K«i„`« "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅg∞ñ^Œ L#fl=Ú=~°‚HÍxH˜ (=ÚQÍQÆ=∂xH©)
Ö’áêxfl |Ç¨ïà◊OQÍ K≥Ñ¨ÙÎ#flk. K«i„`« – K«i„`«=Ú "≥Ú.
Pã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊O J<ÕÑ¨^ŒO=Å¡ XHõ„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ~¸"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
|Ç¨ïà◊O J#_»O=Å¡ „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO Jx ÅHõ∆}O
<åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ „Ñ¨=iÎOK«=K«∞Û. K«i„`« "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ KÕiL#fl ^Œ~°ƒù
"≥Ú^Œ Öˇ#· H˘xflâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ PHÍ~°ºO x`«ºOQÍ „Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ k. JO>Ë ^Œ~ƒ° ù "≥Ú^Œ Öˇ#·
â◊ÉÏÌÅ ÃÑ·# =Ú=~°‚HÍxH˜ Ö’ÑÖ x`«ºO(„Ñ¨=$uÎ). ^Œ~°ƒùâ◊|ÌOÃÑ· 'J=∞Ç¨Ï
#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ ~åQÍ
(^Œ~°ƒù=Ú) ^•xH˜ 'K«i„`å^Œ∞Å— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ, ^Œ~°ƒù. WÖÏˆQ
^Œ~°ƒùÅ∞, Ñ¨#ã¨ "≥Ú. Ö’ÑÖ x`«ºO QÍ|\˜ì ^Œ~°ƒù=Ú, Ñ¨#ã¨=ÚÅ∞ J<Õq^èŒOQÍ
=Ú=~°‚O Ö’Ñ≤OK«x~°∂áê Å∞O_»=Ù.
32. ã¨fiiææ"åz Ü«∞#∞@KÕ Éèí∂^Õ=ÙÅ∞ Éèí∂ã¨∞~°∞ñ _»#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ ÅÉÏkè`«O|∞
ÅÜ≥∞º. (`«`«û.59)
'ã¨fiiæ"åz ^Õ= ã¨∞~°â◊|ÌO|∞ ÖËHõ`«fi|Ç¨ï`«fiO|∞ÅO „|Ü≥∂yOÑ¨ñ|_»∞—
ÃÑ·ã¨∂„`«O ã¨fi~°æOÖ’ L#fl"åix `≥eÜ«∞*Ë¿ã@Ñ¨ÙÊ_»∞ ^Õ=â◊|ÌO UHõ`åfi~°÷OÖ’
(UHõ=K«#O`À)#∂, ã¨∞~°â◊|ÌO |Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’ (|Ç¨ï=K«#O`À)#∂ =∂„`«"Õ∞
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å Ü«∞x K≥Ñ¨ÙÎ#flk. ^Õ=Ùñ_»∞, ã¨HõÅã¨∞~°∞Å∞.
ã¨∂„`«OÖ’ 'ã¨fiiæ"åz— J#_®xH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'ã¨fii"æ åz— J#_»OKÕ`« ã¨fi~Oæ° Ö’ L#fl"åix QÍHõ, W`«~∞° Å#∞ É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’
DxÜ«∞=∞O ÖË^∞Œ . JO>Ë ^Õ=,ã¨∞~°âÉ◊ ÏÌÅ∞ ~Ô O_»∂ UHõ`fi« OÖ’#∂, |Ç¨ï`«fiOÖ’#∂
Ô~O_»∞q^è•Å∞QÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û.
'Éè∂í ^Õ=ÙÅ∞— WHõ¯_» 'Éè∂í ^Õ=—â◊|OÌ Éè∂í q∞g∞k^Õ=`« Jx Éè∂í Ö’HõOÖ’ L#fl"åix
(„ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å∞) É’kèã¨∞Î#flk. ã¨fiiæ"åz HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Wk |Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’
|Ç¨ï=K«#O`À Éèí∂^Õ=ÙÅ∞, Éèí∂^Õ=ÙÅ#∞ W`åºkQÍ QÆ∂_® LO@∞Ok.
UHõ=K«#OÖ’ Éèí∂^Õ=Ùñ_»∞, Éèí∂^Õ=Ùx "≥Ú.
'Éè∂í ã¨∞~°∞ñ_»∞— JÖÏˆQ Éè∂í ã¨∞~°â|◊ OÌ QÆ∂_® Éè∂í q∞g∞^Œ LO_Õ^=Õ Ù_∞» („ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞)
Jx Éèí∂Ö’HõOÖ’ L#fl"åix É’kèã¨∞Î#flk, ã¨fiiæ"åz HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Wk
UHõ`åfi~°÷OÖ’ UHõ=K«#O`À Éèí∂ã¨∞~°∞_»∞, Éèí∂ã¨∞~°∞x W`åºkQÍ LO@∞Ok.
|Ç¨ï`«fiOÖ’ Éèí∂ã¨∞~°∞Å∞, Éèí∂ã¨∞~°∞Å#∞ "≥Ú.
33. |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ #=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ „ã‘`Î fi« O|∞ x`«ºO|∞. (`«`û« .61)
'^Œ∂`å^Œ∞Å‰õΩ „ã‘`Î fi« O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O Ñ¨ÙOeOQÍ Å~Ú#
^Œ∂`« "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ |Ç¨ïà◊OQÍ „ã‘`Î åfixfl Ju^Õtã¨∞#Î flk. nx=Å¡
„ã‘eÎ OQÆHÍ~åº Öˇ#· „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ "≥Ú. =™êÎ~Ú. ^Œ∂`« – „ã‘`Î fi« O ~å‰õΩO>Ë,
^Œ∂`«∞ñ_»∞.
^Œ∂`å^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨Ù_»∞ „ã‘Î`«fiO qHõÅÊO. '|Ç¨ïà◊O— J#_»OKÕ`«
J=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ „ã‘Î`«fiO x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ~¸"åHõºO K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
ã≤OQÆO|∞ ^Œ∂`« Ü«∞QÆ∞[O|∞HõO|∞. WHõ¯_» '[O|∞HõO— J<Õ (u~°ºH±) J=∞Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ
qâı+}¨ O QÍ=_»O=Å¡ '^Œ∂`«— J=∞Ç¨Ï`«∞.Î J^ŒO`«=¸, (Ñ¨ÙeOQÆ "≥∞<ÿ å) J=∞Ç¨Ï`«∂Î
HÍ|\˜ì, 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO ~å=Åã≤LOk.
„Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« „ã‘Î`«fiO x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ`À '^Œ∂`«—
x`«ºO J#_»O=Å¡ =Ú=~°‚HõO`À ^Œ∂`«=Ú J<Õ q^èŒ "≥∞ÿ#~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
34. H˘O^Œé∞ <åq Ü«∞xÜ«Ú <å^Õâ◊O |QÆ∞ #O„_»∞. (`«`«û.63)
'<Òâ◊|ÌO|∞#‰õΩ <å= Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O BHÍ~åO`«ãO¨ ã¨¯ $`«â|◊ Ì "≥∞#ÿ '<Ò— J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ '<å=— J<ÕP^Õâßxfl
qkèOzOk.Wk „ã‘ÎeOQÆâ◊|ÌO. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz '<å=— J<Õ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
WHõ¯_» H˘O`«=∞Ok '<å=— J<Õk HÍHõ, <åq Jx QÆ∂_» P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx
K≥Ñ¨ÙÎ<åfl ~°x "åHÍº~°÷O. J^èŒ~°fi}∞_»∞ „ueOQÆâ◊ÉÏÌ#∞âßã¨#O J<Õ"åºHõ~°}OÖ’
'V©= <åfl=: Ñ¨Ù+Ê¨ ^Œ#ãÎ º¨ — Jx (Ñ¨Ù+Ê¨ ^ŒO`«∞_»∞ J<Õ"åºHõ~=Î° ∞`«OÖ’ ãÖã¨¯ $`«ãÑ¨ "Î¨ ∞Õ ºHõ
=K«<åO`«O=O\˜~°∂ÑÖ '<åq— J<Õk „áêuÑ¨kHõO J=Ù`«∞O ^Œ<åfl_»∞. `≥Å∞QÆ∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åºHõ~°}O J<Õ„QÆO^äŒOÖ’ ~åqáê\˜QÆ∞~°∞=¸iÎâß„ã≤Î ‰õÄ_® '<åq— J<Õ~°∂áêxfl

„Ñ¨™êÎqOKå_»∞. (nxx ã¨∂i u~°ã¨¯iOz#@∞¡ ÖË^Œ∞) '<å=— J<Õ~°∂ÑÖ „Ñ¨ã≤^ŒúO.
'<åq— J<Õ~°∂ÑÖ =∞$QÆºO.
35. WQ“¡ã¨∂„`«=ÚKÕ`«O „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞. (`«`«û.64)
'Ô~Q· “¡â|◊ OÌ |∞Å HÀ`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« Ô~·, Q“¡ J<ÕÔ~O_»∞ â◊ÉÏÌÅ‰õΩ qHõÅÊOQÍ F`«fiO =ã¨∞ÎOk. F`«fiO
=zÛ ~À, QÀ¡ Jh, F`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Ô~·, Q“¡ Jh, ~°∂ÑÖ Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ
LO@∞Ok. Dq=~°}"åHõºOÖ’ ã¨∂„`«OÖ’x 'Ô~·Q“¡â◊ÉÌ=ÚÅ‰õΩ— J<ÕÑ¨^ŒO
„Ñ¨Hõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz WHõ¯_» J#fi~Úã¨∞ÎOk. HÍQÍ Ô~·Q“¡â◊|Ì=ÚÅ‰õΩ Jx
™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê@OKÕ`« F`«fiO =zÛ#~°∂áêÅ∞, ~åx~°∂áêÅ∞ Ô~O_»∂
„QÆÇ≤ÏOÑ¨|_»`å~Ú. HÍQÍ ~À, Ô~·, QÀ¡, Q“¡ J<ÕDâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ <åeyO\˜H˜ ÃÑ·# L#fl
„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«<åxH˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k. Jx D"åHÍºxH˜ J~°O÷ . WÖÏ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤OK«QÍ, ~À, Ô~·, QÀ¡, Q“¡ J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^•Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. Ô~·Å∞,
Q“¡‰õΩ W`åºkQÍ W`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
36. q^è•â◊|Ì=Ú#‰õΩñ w¡|`«∞Åº`«fiO|∞ x`«ºO|∞. (`«`«û .66)
'HõO^èŒ~å^Œ∞Å∞ H©¡|`«∞ÅºO|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O
Ö’xkD"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O 'HõO^èŒ~å— "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖã¨¯ $`«„ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’
H©¡|`«∞Åº`åfixfl |Ç¨ïà◊OQÍ Ju^ÕtOzOk. D#Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆ`«∞Åº`«fiOKÕ`«
HõO^èŒ~åkâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO "≥Ú. #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆHÍ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
HõO^è~Œ =° Ú. H©|¡ `«∞Åº`«fiO HõÅQÆxÑ¨HO∆õ Ö’ „ã‘eÎ OQÆ`åfixfl|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’áêk
„ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. HõO^èŒ~°, HõO^èŒ~°Å∞ "≥Ú.
HõO^èŒ~å "≥Ú^Œ Öˇ·# "å\˜Ö’¡x 'q^è•— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ H©¡|`«∞Åº`«fiO x`«ºOQÍ
=ã¨∞OÎ k. ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊â|◊ OÌ KÕ`« WHõ¯_» x`«º„Ñ¨=$uÎ Jx `å`«Ê~°ºO. '<å=∞O|∞
`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ– q^èŒ. H©¡|`«∞Åº`«fiO=Å¡
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO
|QÆ∞— Jx =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ q^è=Œ Ú. H©|¡ `«∞Åº`«fiO x`«ºO QÍ=_»OKÕ`« H©|¡ `«∞Åº`«
ÖËx, „ã‘ÎeOQÆ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì q^èŒ – q^èŒÅ∞ J<Õsu~°∂áê Å∞O_»=Ù.
37. â◊fiâ|◊ OÌ |∞ ^ŒÑÊ¨ #HÍ~åO`«O|∞ ÖˇÅO¡ „|^ä"Œ ∞≥ Hÿ =õ K«#`«∞ÅºO|∞ÖË Ü«∞QÆ∞
#x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (`«`«û.67)
'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«OÖ’xÇ¨ÏÅO`«„áêuÑ¨kHõ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ^•xH˜
„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#OÖ’ U~°∂ÑÖ`À LO@∞O^À JÖÏO\˜~∂° ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’
„áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞OÎ k. '=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞ <å=∞O
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Ö’¡xÇ¨ÏÅO`«âÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº
~°∂ÑÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Ö’¡ Uâ◊ÉÏÌ Å∞<åflÜ≥∂,
„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤O^Õ.
#HÍ~åO`å Å~Ú#Ç¨ÏÅO`«â◊ÉÏÌÅ∞ =∂„`«O 'â◊fi<£— J<Õâ◊|ÌO XHõ¯\˜ `«Ñ¨Ê
q∞ye#q Jhfl „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« Åº~°∂áêÖË „áêuÑ¨kHõÅ∞ Å=Ù`å~Ú. Hõ~‡° <£
– Hõ~°‡ – Hõ~°‡=Ú, ã¨∞^èŒ#fi<£ – ã¨∞^èŒ<åfi – ã¨∞^èŒ#∞fiñ_»∞.
'â◊fi<—£ J<Õâ|◊ OÌ XHõ¯\˜=∂„`«O =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Ö’¡k HÍ|\˜ì kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº
~°∂ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. â◊fi<£ – âßfi#"£∞ – âßfi#=Ú.
38. LQÍQÆ=∂O`«O|∞Å H˜Q“¡ã¨∂„`«=ÚKÕñ „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ |QÆ∞.
(`«`«û.68)
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« Ç¨ÏÅO`«âÉ◊ ÏÌÅz=iÇ¨ÏÅ∞¡‰Ωõ LQÍQÆ=∞O (kfi`«fi=¸) =ã¨∞OÎ k.
WÖÏ =zÛ# LQÍQÆ=∞O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ LQÍQÆ=∂O`åÅ∞. ~°∞‰õΩ¯, "å‰õΩ
"≥Ú^Œ Öˇ#· q. g\˜H˜ ÃÑ#· „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ UHõ=K«#q=HõÖ∆ ’ =KÕÛ 'ã¨∞— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂xH˜
'WQ“¡~å Ü«ÚQÆO`«O|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’ÑÖ
=ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHÍºxH˜ `å`«Ê~°ºO. WQ“¡ã¨∂„`«OÖ’ 'LQÆO`«O|∞Å‰õΩ—
JO>Ë LQÍQÆ=∞O z=~°QÆey#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ Jx J~°÷O.
HÍQÍ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=zÛ#LQÍQÆ=∞O z=~° L#fl ~°∞‰õΩ¯, "å‰õΩ, "≥Ú. q^èŒ "≥∞ÿ#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ 'WQ“¡
~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å...— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åxH˜ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎOk. WÖÏ
Ö’ÑÖ ~åQÍ ~°∞‰õΩ¯, "å‰õΩ J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ â◊ÉÏÌÅ∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`åÅ∞ S, Ñ¨^`Œ åfixfl
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
á⁄O^Œ∞`å~Ú.
39. LQÍQÆ=∞O|∞ ÖËq∞O*Ëã≤ ~Ú@ <åO`«O|∞Å Hõ„ã‘ÎeOQÆO|∞Å‰õΩO
„|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«# Ö’ÑÖ|∞ ÖË^Œ∞. (`«`«û.67)
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
(â◊fiâ|◊ =Ì Ú `«ÑÊ¨ q∞ye#) #HÍ~åO`å Öˇ#· ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ Jhfl 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«
`« ∞ Åº~° ∂ áêÅ∞ `≥ Å ∞QÆ ∞ Ö’ „áêuÑ¨ k Hõ Å=Ù`å~Ú. #HÍ~åO`åÅ‰õ Ω
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ z=~° Ç¨Ï Å∞¡O_»^∞Œ . (ã¨∞^è#Œ fi<£) – ã¨∞^è<Œ åfi, (Hõ~‡° <£) – Hõ~‡° ,
(|∞kúâße<£ – |∞kúâßeh). '`«∞kx Ç¨ÏÅ∞¡ ÖË#O^Œ∞=Å¡ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞
kfi`fi« O|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞O #HÍ~åO`åÅ‰õΩ "Õ\ H˜ ©
~å^Œ ∞ . LQÍQÆ = ∞O ÖË H õ á È=_» O KÕ ` « Wq LQÆ O `åÅ∞ QÍ=Ù. HÍ|\˜ ì
'WQ“¡ ~ åÜ« Ú QÆ O `« O |∞Å„Ñ¨ ^ ä Œ " ≥ ∞ ÿ H õ = K« # O|∞#‰õ Ω Ö’Ñ¨ O |QÆ ∞ — Jx
LQÍQÆ=∂O`åÅg∞^Œ K≥Ñ≤Ê#„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ #HÍ~åO`åÅ‰õΩ "Õ\ ˜H© ~å^Œ∞.
=∞Ç¨Ï`ü Ñ¨ÙOeOQÆ "≥∞ÿ`Õ (J^ŒO`åÅ‰õΩ) L`«fi_»∞V√Å∞ =™êÎ~Ú. ã¨∞^èŒ#∞fiñ_»∞.
J=∞Ç¨Ï`«∞Î ÖË^• #Ñ¨ÙOã¨Hõ=Ú J~Ú`Õ =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk. Hõ~°‡=Ú.
(#HÍ~åO`åÅ∞) „ã‘eÎ OQÍÅ∞ =∂„`«O ãÖã¨¯ $`«„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O`À Hõeã≤ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„áêuÑ¨kHõ Å=Ù`å~Ú. |∞kúâßex (|∞kúâße<£), Hõi–(Hõi<£), "≥Ú. WHÍ~åO`«`#« ∞
|\˜ì 'WQ“¡— ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒè"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. |∞kúâßex, Hõi.
40. gx Hõ[O`«O|∞Å‰õΩO É’Öˇ _»∞VÍ^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•Ü≥∂QÆºO|∞QÆ #QÆ∞.(`«`û« .71)
'^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
gxH˜ JO>Ë JOu=∞=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#=∞`«∞ÉÏ^Œ∞Å‰õΩ Jx J~°÷O.
'=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`«`«∞ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«OÖ’x =∞`«∞ÉÏ ^ŒºO`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂áêÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„áêuÑ¨kHõÅ∞ J=Ù`å~Ú. N=∞O`«"∞£ , q^•fiOã¨"∞£ W`åºkQÍ Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ z=~°
`«ÑÊ¨ Hõ =∞HÍ~°O LO@∞Ok. '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
KÕ`« Pz=i=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ Dâ◊ÉÏÌÅ∞ 'N=∞O`«, q^•fiOã¨— W`åºkQÍ
(JHÍ~°O) JK«∞Û z=~° QÆey#â◊ÉÏÌ Å=Ù`å~Ú. ã¨Ç¨Ï[OQÍ Wq Ç¨ÏÅO`åÖË
J~Ú<å, z=i=∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#`«~∞° "å`« J[O`å Å~Ú#Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
J[O`å(JHÍ~åO`å) Å~Ú#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÖÏQÍ „Ñ¨^äŒ=∂k qÉèí‰õΩÎÅÖ’ _»∞Vò,=Ú,=Ù
"≥Ú^Œ Öˇ#· PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ Ñ¨Ó~°fiO K≥ÑÊ≤ #q^èOŒ QÍ J=Ù`å Ü«∞x D"åHÍºx Hõ~O÷° .
1. =∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#`«~°∞"å`« J^ŒO`«O J~Ú#Dâ◊|ÌO =∞Ç¨Ï`«∂Î,
Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ J~Ú`Õ L`«fi_∞» V√Å∞ =zÛ, ~å=Úñ_»∞, Hõ$+¨µñ‚ _»∞ ÖÏQÍ, N=∞O`«∞ñ
_»∞, W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
2. J^ŒO`« "≥∞#ÿ Dâ◊|OÌ J=∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ =$Hõ=∆ Ú, =#=Ú ÖÏQÍ =Ú=~°H‚ Oõ
=zÛ, N=∞O`«=Ú W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
3. „ã‘ÎeOQÆO J~Ú`Õ ~°=∞, q^Œº W`åº^Œ∞ÅÖÏQÍ, „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz
JÑ¨û~°ã¨ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. H˘xfl\ H˜ ˜ PÅ∞â◊|OÌ `À ã¨=∂ãÖ =zÛ,
N=∞O`«∞~åÅ∞ W`åºkQÍ J=Ù`«∞Ok.
41. =Hõ∆ º=∂}ÅHõ∆}O|∞KÕ „ã‘Î`«fiO|∞# =∞`«∞ÉÏ^Œ∞Å∞ VºO`«=ÚÖˇ ~ÚO^Œ∞
„QÆÇ≤ÏOÑ¨ñ|_»∞. (`«`«û.71)
D"åHõºO.
'=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«OÖ’x=∞`«∞ÉÏ^ŒºO`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂áêÅ∞
„áêuÑ¨kHõÅ∞ J=Ù`å~Ú.
J~Ú`Õ =∞`« ∞ ÉÏ^Œ º O`« â ◊ É ÏÌ Å ∞ „ã‘ Î e OQÍÅ∞ Hõ # ∞Hõ J~Ú#Ñ¨ H õ ∆ O Ö’
kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«<åO`« `«∞ÖÏºÅ∞ HÍ=Ù. WHõ '„ã‘ÎeOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞
ÅQÆ∞„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ „|=iÎÅ∞¡— Jx K≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞ã¨∂„`åxfl
J#∞ãïOz 'V©— J<Õ„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆey#q „áêuÑ¨kHõÅ∞ J=Ù`å~Ú Jx
N=∞`ü J<Õ =∞`«∞|O`«â|◊ OÌ „ã‘eÎ OQÆO J~Ú#Ñ¨Ù_∞» ãÖã¨¯ $`«OÖ’ qkèOÑ¨|_ç#
'V©— J<Õ„ã‘„Î Ñ¨`º« Ü«∞O`À Hõeã≤ 'N=∞f— J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõ
J=Ù`«∞Ok. n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, N=∞u, Jx HÍQÍ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz,
N=∞u J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ QÆ∞}=u, q^Œ∞+≤ "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

42. =∞Ç¨Ïu "åK«ºO |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ N=∞O`«∞~åÅ∞ QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞ q^•fiOã¨∞~å

ÅxÜ«Úñ „|Ü≥∂yOÑ¨ñ^ŒQÆ∞. (`«`«û.71)
D"åHõºO.
'=∞`«∞ÉÏkHõO|∞ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞ <å=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«OÖ’x=∞`«∞ÉÏ^ŒºO`«âÉ◊ ÏÌÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂áêÅ∞
„áêuÑ¨kHõÅ∞ J=Ù`å~Ú. N=∞O`«"∞£ , q^•fiOã¨"∞£ W`åºkQÍ Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ z=~°
L#fl =∞HÍ~°O '^•xÜ«∞Ou=∞=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’Ñ≤Oz
'N=∞O`«, q^•fiOã¨— W`åºkQÍ J=Ù`å~Ú.
ÃÑâ· É◊ ÏÌÅ∞ =∞Ç¨Ïu JO>Ë „ã‘=Î ºH˜xÎ É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ 'PÅ∞— J<ÕPzÛùHâõ É◊ OÌ `À
ã¨=∂ãÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏ N=∞O`«{PÅ∞ Jx LO_»QÍ, 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O
^Œ`û« =∞O|∞Å HÍÅ∞â◊|OÌ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`fi« O|∞# ‰õΩ`«fiO|∞#∞ ~°∞QÍQÆ=∞O|∞
#QÆ∞.— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fi~°∞QÍQÆ=∂Å∞ =zÛ, N=∞O`«∞~åÅ∞, QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞
W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú Jx Dq=~°}"åHõºO `å`«Ê~°ºO.
ãÖã¨¯ $`«O#∞O_ç „ã‘ÎeOQÆâ◊|ÌO fã¨∞‰õΩO>Ë 'V©— J<Õ„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O`À Hõeã≤#
N=∞f „áêuÑ¨kHõ J=Ù`«∞Ok. `≥Å∞QÆ∞Ö’ N=∞O`«"£∞ „áêuÑ¨kHõ „ã‘Îx É’kèOKÕ
ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ 'PÅ∞— â◊|OÌ `À ã¨=∂ã¨ "Õ∞~°Ê_ç N=∞O`«∞~åÅ∞ Jx J=Ù`«∞Ok. Jx
„QÆÇ≤ÏOKåe.
43. „ã‘eÎ OQÆ`åfiu^ÕâO◊ |∞KÕ`« #∞`«Î fi_∞» V√Å∞ ÖË =x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (`«`û« .75)
'qâ◊fiHõ~å‡^Œ∞Å‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O qâ◊fiHõ~°‡ "≥Ú^Œ Öˇ·##HÍ~åO`«ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘ÎeOQÆ`åfixfl
Ju^ÕtOzOk. qâ◊fiH~õ å‡^Œ∞Å∞ Ñ¨ÙOeOQÍÅ∞. g\˜Ö’ ÖËx„ã‘eÎ OQÆ`fi« O J<Õ^~Œè ‡° O
P~ÀÑ≤OK«_»OKÕ`« Wk Ju^Õâ◊O. =∞Ç¨Ï^•fiK«HÍ Öˇ·#~¸â◊ÉÏÌÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ
Ñ¨ÙOeOQÍÖË J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ P~ÀÑ≤OK«|_ç# „ã‘ÎeOQÆ`«fiOKÕ`«
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ ~å=Ù. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiKH« õ =∞~Ú#— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
L`«fi=Ú, 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ=Ú#‰õΩ— Jx _»∞V√ g\˜H˜ ~å^Œ∞. WÖÏˆQ
kfifÜ«∂^Œ∞Ö’¡ xQÆ=∂^Œ∞ Å~Ú#Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ ~å=Ù. HÍ|\˜ì 'qâ◊fiHõ~°∞‡ñ_»∞
qâ◊fiHõ~°∞‡x— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#Ñ¨ÙOeOQÆ ~°∂áê Å∞O_»=Ù. „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’ÑÖ "≥Ú.
„ã‘ÎeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. qâ◊fiHõ~°‡, qâ◊fiHõ~°‡#∞ "≥Ú.
44. Dâ◊|Ì=Ú K«`«∞~°∞‡Y|∞∞ufiyfi„Ñ¨ÙÅ‰õΩ "åK«HõO|∞. (`«`«û.76)
'=∞Ç¨Ï^•fiKH« õ =∞~Ú Ñ¨ÙOeOQÆO |QÆ∞„|Ç¨Ï‡â◊|=Ì Ú#‰õΩ „ã‘`Î fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
Dâ◊|ÌO JO>Ë „ã‘Î`åfixfl á⁄Ok# „|Ç¨Ï‡â◊|ÌO Jx J~°÷O. „|Ç¨Ï‡<£
J<Õ#HÍ~åO`«âÉ◊ OÌ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« ÅºO aO^Œ∞<å=∞O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O '„|Ç¨‡— J<Õ~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk.
'<å=∞O|∞Å`«∞kn~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ
„|Ç¨Ï‡ J=Ù`«∞Ok. Wk =∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ ¸, Ñ¨ÙOeOQÆO ‰õÄ_®. HÍ|\˜ì L`«fi_∞» V√Å∞
=zÛ, „|Ç¨ï‡ñ_»∞ W`åºkQÍ HÍ"åe. HÍx ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« „ã‘`Î åfixfl Ju^ÕtOK«@O
KÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞ÊOeOQÆHÍ~°ºO J~Ú# L`«fi_»∞V√Å∞ ~å‰õΩO_®, „ã‘ÎeOQÆ`åfixfl|\˜ì
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞KÕ`« „|Ç¨ï‡ñ_»∞ Jx HÍ‰õΩO_®, „|Ç¨Ï‡ Jx
J=Ù`«∞Ok. WÖÏ „ã‘Î`«fiO`À U~°Ê_ç# '„|Ç¨Ï‡— J<Õâ◊|ÌO <åÅ∞QÆ∞=ÚMÏÅ∞ QÆey#
„|Ç¨Ï‡, Ü«∞[˝O KÕ~ÚOKÕ"å_»∞, „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ J<ÕJ~å÷Å#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk Jx
Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
45. `«`«Î fi`«áÈ"Õ^ŒÜ≥∂QÆ"åK«HõO |QÆ∞<Õx „|Ç¨Ï‡=Ú <åñ|_»∞. (`«`«û.76)
'=∞Ç¨Ï^•fiKH« õ =∞~Ú Ñ¨ÙOeOQÆO |QÆ∞„|Ç¨Ï‡â◊|=Ì Ú#‰õΩ „ã‘`Î fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
„|Ç¨Ï‡<£ J<Õâ|◊ OÌ `«`Î« fiO(Ñ¨~=° ∂`«‡), `«Ñã¨ ∞¨ û, "ÕÔŒ , XHõ„QÆÇÏ¨ Ü≥∂QÆO J<Õq^èŒ
"≥∞#ÿ J~å÷Å∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ããÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ „|Ç¨Ï‡=Ú J<Õq^èOŒ QÍ =Ú=~°H‚ ÍO`«~∂° áêxfl
á⁄O^Œ∞`«∞O ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°O÷ . DJ~å÷ÅÖ’ „|Ç¨Ï‡<£ â◊|OÌ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO.
HÍ|\˜ì '=∞Ç¨Ï^•fiK«Hõ =∞~Ú Ñ¨ÙOeOQÆO |QÆ∞„|Ç¨Ï‡â◊|Ì=Ú#‰õΩ „ã‘Î`«fiO |QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘`Î fi« O ~å^Œ∞. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO HÍ|\˜ì #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆ
HÍ~°º"Õ∞ JO>Ë =Ú=~°‚HõO "≥Ú. á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
„|Ç¨Ï‡<£ J<Õ#HÍ~åO`«â◊ÉÌO 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO aO^Œ∞
<å=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „|Ç¨‡ J<Õ~°∂ÑÖ`À `≥Å∞QÆ∞Ö’ „áêuÑ¨kHõQÍ
xÅ∞ã¨∞OÎ k. '<å=∞O|∞Å`«∞kn~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO
=zÛ „|Ç¨Ï‡ J=Ù`«∞Ok. Wk #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO HÍ|\˜ì „ã‘Î`«fiO ~åHõáÈ=\OKÕ`«
J^ŒO`«#Ñ¨ÙOã¨Hõ`åfixfl|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— Jx =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ '„|Ç¨Ï‡=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

46. J=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ ~å[=Ú. =$Hõ∆~å[=Ú. (78)

'=∞Ç¨Ï`Îfi« O|∞# ™êfi~Ñ÷° ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞— J<Õã∂¨ „`«q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
'=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ ™êfi~Ñ÷° ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’
'=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#— J#@OKÕ`« ~å[â◊|OÌ =∞Ç¨Ï^•fiKH« Oõ J~Ú#Ñ¨Ù_Õ '~åA— J<Õ~∂° ÑÖ
á⁄O^Œ∞`«∞Ok. HÍQÍ ~å[<£, J<Õ#HÍ~åO`«O HÍh, '=$Hõ∆~å[— J<Õq^èŒOQÍ
JHÍ~åO`«O HÍh S# Dâ◊|OÌ JÇ¨Ï`«∞Î J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ~åA J<Õ~∂° ÑÖ á⁄O^Œ^∞Œ .
JHõ¯_» ™ê^è•~°}„Ñ¨„H˜Ü«∞`À =Ú=~°‚HÍkHÍ~åºÖË =™êÎ~Ú.
~å[<£ Jx #HÍ~åO`« "≥∞ÿ#â◊|ÌO 'Ç¨ÏÅO`«O|∞ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«`«∞ÅºO
aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx ~å*Ï J<Õ~∂° ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`∞« Ok. '<å=∞O|∞Å`«∞k
n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— Jx z=in~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, ~å[. J=∞Ç¨Ï`«∞Î
J=@OKÕ`« DJ^ŒO`«âÉ◊ ÏÌxH˜ 'J=∞Ç¨Ï#flÑÙ¨ Oã¨H=õ ÚÅ HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO =zÛ '~å[=Ú—. '=$Hõ∆~å[— â◊|ÌO J^ŒO`« "≥∞ÿ#
J=∞Ç¨Ï`«∞Î. HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ ...— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO
=zÛ =$Hõ∆~å[=Ú.
47. LÑ¨ã¨~°̊#`«fiO|∞#O^Œ∞ Ç¨Ï`«~åAñ_»∞ Ñ¨~°â◊√~å=Úñ_»∞. (`«`û« .78)
'=∞Ç¨Ï`Îfi« O|∞# ™êfi~Ñ÷° ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞— J<Õã∂¨ „`«q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
'=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞#O^Œ∞ ™êfi~Ñ÷° ~¨ O° |QÆ∞~å[â◊|=Ì Ú ~åA <åñ|_»∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’
'™êfi~°÷Ñ¨~°O |QÆ∞— J#@OKÕ`« ~å[â◊|ÌO ™êfi~å÷xH˜ „áê^è•#ºO L#flÑ¨Ù_Õ ~åA
J<Õ~°∂ÑÖ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. LÑ¨ã¨~°˚#`«fiO JO>Ë J„áê^è•#ºO. ~å[â◊|ÌO J~°÷O
„Ñ¨^•è #O HÍxã≤u÷ Ö’ ~å[â◊ÉÏÌxH˜ '~åA— J<Õ~∂° ÑÖ HõÅQÆ^∞Œ . ™ê^è•~°}„Ñ¨„H˜Ü∞« #∞
J#∞ãïOz, =∞Ç¨Ï`«∂Î, Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ J~Ú`Õ L`«fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞, JÇ¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ
=Ú=~°‚HõO W`åºkQÍ PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ HõÅQÆ∞`å~Ú.
Ç¨Ï`«~åAñ_»∞ Ñ¨~â° √◊ ~å=Úñ_»∞. WHõ¯_» K«OÑ¨|_ç#~åAÅ∞ HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’
~åAÅ#∞ K«OÑ≤#"å_»∞ „Ñ¨^è•#O. JO>Ë „H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOKÕk. HÍQÍ WHõ¯_»
~å[â◊ÉÏÌ~O÷° „Ñ¨^•è #O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì '~åA— J<Õ~∂° ÑÖ ~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« =∞Ç¨Ï`«∞,Î
Ñ¨ÙOeOQÆ=¸ J~Ú# ~å[â◊ÉÏÌxH˜ L`«Î fi_»∞V√Å∞ =zÛ, Ç¨Ï`«~åAñ_»∞ Jx
J~ÚOk. J=∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ Ç¨Ï`«~å[=Ú (U#∞QÆ∞) Jx =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk.
48. |∞∞ufiQÍk Ü«∞QÆ∞@O*Ëã≤ ~ÚO„^Œl`«∞O _»xÜ«Ú "å_»O|_»∞. (`«`û« .79)
'[QÆkO„^Œl`«∞ÎÅ`«HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
WO„^Œl`ü J<Õâ◊|ÌO |∞∞ufiQÍ^Œ∞ÅÖ’ KÕiL#flk. HÍ|\˜ì '|∞∞ufiQÍ^Œ∞Å∞
kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« ÅºO|∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«
`«∞Åº "≥∞#ÿ 'WO„^Œl`«"∞£ — J<Õ~∂° ÑÖ „áêuÑ¨kHõ J=Ù`∞« Ok. JÑ¨Ù_∞» '^•xÜ«∞Ou=∞
=∞HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx =∞HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz, „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ L`«Î fi
_»∞V√Å∞ =zÛ, WO„^Œl`«∞ñ_»∞, WO„^Œl`«∞O_»∞ J<Õ~°∂áêÅ∞ ‰õÄ_® J=Ù`å~Ú.
qÉèÏ+¨ HÍ=\OKÕ`« kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«<åO`«`∞« Åº~°∂ÑÖ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Ç¨ÏÅO`«O|∞
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«`∞« ÅºO aO^Œ∞ <å=∞O |QÆ∞— Jx WO„^Œl`ü J<Õ~∂° ÑÖ „áêuÑ¨kHõ
HÍQÍ '[QÆkO„^Œl`«∞ÅÎ `«HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx `«HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz,
'WQ“¡Ô~·...— ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤OK«QÍ, 'WO„^Œl— J<ÕÑ¨^ŒO
U~°Ê_»∞`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ=@OKÕ`« `«HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ WO„^Œl`ü
J<Õâ◊ÉÏÌxH˜ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞ =zÛ 'WO„^Œl`«∞Î—.
49. |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }O|∞#O*Ëã≤ Ñ¨Ü∞« ó„Ñ¨É$íè `«∞Åã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ ÖË^∞Œ .
(`«`«û.80)
'™êO`«O|∞Å`«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
q=~° } OÖ’xD"åHõ º O ã¨ ∂ „`« O Ö’x|Ç¨ ï à◊ â ◊ | Ì O KÕ ` « J„Ñ¨ = $uÎ ã ¨ ÷ Ö Ïxfl
q=iã¨∞Î#flk.
ã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« Ñ¨Ü∞« ãπ "≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅÖ’ z=iã¨HÍ~åxH˜
Ö’ÑÖ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. JO>Ë Ö’Ñ¨HÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ. HÍQÍ Ñ¨Ü∞« ãπ Jx LO_»QÍ,
'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`fi« O|∞# ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡# HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞kfi`åfiÅ∞
=zÛ Ñ¨Ü∞« ã¨∞û. `«~∞° "å`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’ 'WQ“¡~Ô .· ..— ã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤Oz Ñ¨Ü«∞ã¨∞û J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok. ã¨HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ J„Ñ¨=$uÎKÕ`«
Jã¨Å∞ ~å^Œ∞ HÍ|\˜ì Ñ¨Ü«∞=Ú, =Ü«∞=Ú W`åºkQÍ ã¨HÍ~°O Ö’Ñ≤Oz#~°∂áêÅ∞
LO_»=Ù.
50. "Õ^âŒè ≈◊ |Ì=Ú#‰õΩ x`«ºO|∞QÍñ |∞~À^èâŒ ≈◊ |Ì=Ú#‰õΩ "≥H· eõ ÊHõ=ÚQÍ ã¨Ö’Ñ
¨„ã‘Î=^•ƒù=O|∞Å∞ nxKÕ xÑüOÑ¨ñ|_çÜ≥∞. (`«`«û.82)
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

K«∂. '"Õ^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒ Ñ¨Ù~À^èŒã¨∞ñ_»∞— ã¨∂„`«"åºYº.

51. ã¨Ö’ÑÖ |Ü≥∞º <Õx =∞#=Ú. (`«`«û.83)
'=∞#ó„Ñ¨Éèí$`«∞Åã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi`«fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
=∞#ãπ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’ z=iã¨HÍ~åxH˜ '™êO`«O|∞Å`«∞kã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ '=∞#— W`åºkQÍ J=Ù`«∞Ok.
Wq #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆâ◊ÉÏÌÅ∞. J^ŒO`åÅ∞ ‰õÄ_». HÍ|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ
HõÔŒ `«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =Ú=~°H‚ Oõ =zÛ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#OÖ’
'=∞#=Ú— W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì ã¨HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ =∞#ãπ Jx LO_»QÍ 'LQÍQÆ=∞O|∞#∞ kfi`«fiO|∞#∞ ^Œ∞kÇ¨ÏÅ∞¡#
HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« LQÍQÆ=∞O =zÛ, '=∞#ó„Ñ¨É$íè `«∞Åã¨HÍ~°O|∞#‰õΩ kfi`«fiO|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« kfi`«fiO qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. kfi`«fiO =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’
'=∞#ã¨∞û—. ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ '=∞#ã¨∞—. WÖÏˆQ t~°=Ú, t~°ã¨∞û, t~°ã¨∞. "≥Ú.
52. JOQÍ^Œ∞Å‰õΩñ ^ŒÑ¨Ê ãÖÜ≥∂QÀÑ¨^èŒO|∞Å‰õΩ V© „Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ ÖËq∞O*Ëã≤
g∞#<Õ„u UW`åº^Œ∞ Å™ê^èŒ∞=ÙÅ∞. (`«`«û.85)
'„ã‘ÎeOQÆO|∞ ÖˇÅ¡ ã¨fiã¨fixÜ«∞`«O|∞ ÅQÆ∞ „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ÅO QÆ∂_ç ~ÚO^Œ∞ñ
„|=iÎÅ∞¡— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O ãÖã¨¯ $`«OÖ’x „ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅhfl „ã‘Î`«fiOÖ’ PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
qkèOÑ¨|_ç# PÜ«∂„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å`À Hõeã≤ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ „áêuÑ¨kHõÅ∞QÍ =™êÎ
Ü«∞x K≥Ñ¨ÙÎ#flk. Hõ~°Î $ – „ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O– Hõ„sÎ. `≥Å∞QÆ∞Ö’ – Hõ„iÎ. "≥Ú.
'™êfiOQÍ KÀÛÑ¨ã~¨ <˚° å ^ŒãO¨ Ü≥∂QÀÑ¨^•è `ü— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# V©+© π
„Ñ¨`º« Ü«∞O – 'JãÖÜ≥∂QÀÑ¨^•è `ü— J#_»O=Å¡ z=i#∞Oz ~Ô O_»==~°O‚ (LÑ¨^)Œè
ãÖÜ«ÚHõÎ=~°‚ =∞~Ú`Õ ~å^Œ∞. 'JOQÆQÍ„`«HõOˆ~îÉè’º =HõÎ=º"£∞— J<Õ"åiÎHõOKÕ`«
ãÖÜ≥∂QÀÑ¨^è• Å~Ú<å JOQÆ, QÍ„`«, HõO~î° â◊ÉÏÌÅ‰õΩ =∂„`«O V©©„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞ÎOk. q∞ye#ãÖÜ≥∂QÀÑ¨^è•Å‰õΩ ~å^Œ∞. 'g∞#<Õ„`«— JhflKÀ@¡ <Õ„`«â◊|ÌO
ãÖÜ≥∂QÀÑ¨^èŒO, JOQÍ^Œ∞ÅÖ’ JO>Ë JOQÆ, QÍ„`«, HõO~î° â◊ÉÏÌÅÖ’ ÖË^Œ∞.
HÍ|\˜ì nxH˜ &©+π „Ñ¨`«ºÜ«∞O ~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ 'g∞#<Õ„f— Jx
HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì `≥Å∞QÆ∞Ö’ g∞#<Õ„u J<Õ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. HÍQÍ 'g∞#<Õ„`å— J<Õk
„áêuÑ¨kHõ J~Ú, g∞#<Õ„`« Jx LO_®e.
53. ã¨=∂ãÖ|∞ÅO ^˘Å∞`«O QÆkã≤ ~ÚO^Œ∞O „|Ü«ÚHõOÎ |∞ ÅQÆ∞. (`«`û« .87)
'Éèí=K«Ûù„`å^Œ∞Å HÕ^Œ∞ñ „|Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O 'Éèí=`ü— "≥Ú^Œ Öˇ·#ã¨~°fi<å=∂Å∞, â◊`«$„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞,
ˆ~á¶êO`åÅ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ#∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ `«`«û=∂Å∞QÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«
~å^Œ∞. Wq „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ QÍh, ã¨=∂ãÖÖ’ z=~° LO_ç HÍh `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü∂≥ yOK«
|_»=Ù. J~Ú`Õ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ LO_ç =∂„`«O `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å~Ú Jx D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
Éè=í `«∞Ê}º=Ú. Dã¨=∂ãÖÖ’ 'Éè=í `ü— J<Õã~¨ fi° <å=∞O Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ QÍ L#flk.
Åã¨„^Œ∂Ñ¨=Ú. WHõ¯_» 'Åã¨`ü— J<Õâ◊`«$„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ L#flk.
^èŒ∂~°fiÇ¨Ï=Ú. WHõ¯_» ^èŒ∂~ü J<Õˆ~á¶êO`«O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO. Éèí=^•^Œ∞Å‰õΩ ÃÑ·#
`≥Å∞QÆ∞qÉèíH˜Î„Ñ¨`«ºÜ«∞O KÕˆ~q^èŒOQÍ Wq `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_» =x J~°÷O
J=Ù`«∞#flk.
1. „ã‘Îã¨=∞`åfiu^Õâ◊O|∞KÕñ „|^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#Ö’áêkHõO|∞#∞, w¡|ã¨=∞
`åfiu^Õâ◊O|∞KÕ =Ú=~°‚HõO|∞ #QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (PzÛù.2)
'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅO¡ ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å∞ñ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞—
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ PzÛùHõâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ ÃÑH˜¯O\˜H˜ „ã‘Îã¨=∞`«fi=¸, H˘xflO\˜H˜ H©¡|
ã¨=∞`«fi=¸ qkèOÑ¨|_çOk. ÖËx^è~Œ å‡xfl P~ÀÑ≤OK«@O JO>Ë LO_Õ@@∞¡ K≥ÑÊ¨ @O
Ju^ÕâO◊ . JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ eOQÆO ÖË^∞Œ . HÍQÍ ÖËx PÜ«∂eOQÆâÉ◊ ÏÌÅ^è~Œ å‡xfl
Ju^ÕtOK«@O [iyOk. DJu^ÕâO◊ KÕ`« PÜ«∂â◊ÉÏÌÅ∞ (=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞, J=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©) Ju^ÕtOz#eOQÍxfl J#∞ãïOz ~å=Åã≤#HÍ~åºÅ∞ =∂„`«"Õ∞
=™êÎ~Ú.
J#fl, `«e¡, T~°∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ „ã‘Îã¨=∂Å∞. Dâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ „ã‘Îã¨=∞`åfixfl
Ju^ÕtOK«@OKÕ`« D„ã‘Îã¨=∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ãÖã¨¯ $`«OÖ’x„ã‘ÎeOQÆâ◊ÉÏÌÅ`À ã¨=∂#
"≥∞ÿ#HÍ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. '„ã‘ÎeOQÆO|∞Å„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. J#fl – =∞Ç¨Ï`«∞Î. `«e¡ (=∞Ç¨Ïu),
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒO 421
T~°∞ – J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞. J~Ú<å Ju^ÕtOz#„ã‘Îã¨=∞`«fiOKÕ`« „ã‘ÎeOQÆHÍ~°ºO

á⁄O^Œ∞`å~Ú.
^ŒÜ«∞º, ã¨∞#fl "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ‰õΩ H©¡|ã¨=∞`«fiO Ju^ÕtOÑ¨|_çOk. H©¡|O
JO>Ë #Ñ¨ÙOã¨HõO. #Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆO`À ã¨=∞O J=Ù`«∞Ok Jx K≥Ñ¨Ê@OKÕ`«
ãÖã¨¯ $`«OÖ’x#Ñ¨ÙOã¨HõeOQÆâ◊|ÌO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#HÍ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
H©¡|ã¨=∞â◊ÉÏÌÅ∞ Jhfl `«Ñ¨ÊxãïQÍ J^ŒO`åÖË J~ÚLO\Ï~Ú. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú=~°‚HõO =ã¨∞ÎOk. ^ŒÜ«∞º=Ú, ã¨∞#fl=Ú "≥Ú.
ã¨#fl=Ú "≥Ú^Œ Öˇ#· q J=∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞ (J^ŒO`åÅ∞). J~Ú<å H©|¡ ã¨=∞`åfixfl|>Ëì
=Ú=~°‚HÍkHÍ~åºÅ∞ J=Ù`å~Ú.
2. `«é∞K«∞QÆ ##∞@KÕñ |∞OeOQÆ`∞« ÅºO|∞Å∞ Q˘O_˘Hõ HõÅ =x `å`«Ê~°º=Ú.
(PzÛù.2)
'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞ ÖˇÅO¡ ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å∞ñ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x '`«é∞K«∞QÆ— J#_®xH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ∞ `«é∞K«∞QÍ „ã‘Îã¨=∂Å∞, H©¡|ã¨=∂Å∂ J~ÚLO\Ï~Ú.
'`«é∞K«∞QÆ— J#_»O=Å¡ H˘kÌQÍ Ñ¨ÙOeOQÆO`À ã¨=∂# "≥∞#ÿ q ‰õÄ_® LO\Ï Ü«∞x
`å`«Ê~°ºO. H˘=∞~°, K«O^Œ∞~° "≥Ú.
=∞Ç¨Ï^•fiK«HÍ Å~Ú#JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÖË ~ÚHõ¯_» Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏº Å=Ù`å~Ú.
Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞Åº`«fiJu^Õâ◊OKÕ`« L`«fiO, _»∞Vò, xQÍQÆ=∞O "≥Ú^Œ Öˇ·# (=∞Ç¨Ï`ü)
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ ã≤kú™êÎ~Ú. H˘=∞~°. 'Ñ¨ÙOeOQÆO |~Ú =∞Ç¨Ï^•fiK«HõO |~Ú#
–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fi=Ú, 'Ñ¨ÙOeOQÆ =∞QÆ∞=∞Ç¨Ï^•fiKH« =õ Ú#‰õΩ— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
_»∞Vò =zÛ H˘=∞~°∞ñ_»∞. WÖÏ<Õ K«O^Œ∞~°∞xx, =∞QÆxKÕ`« "≥Ú. WÖÏO\˜Ñ¨ÙOeOQÆ
`«∞ÖÏºÅ∞ J~°∞^Œ∞. J#fl, ^ŒÜ«∞º=Ú "≥Ú. Wq =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú<å, „ã‘Îã¨=∂Å∞,
H©¡|ã¨=∂Å∞ HÍ=@OKÕ`« L`«fi_»∞VÍkÑ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ ~å=Ù.
3. =∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# gx ‰õΩ`«Î fi_»∞VÍ^Œ∞Å∞, #=∞Ç¨Ï`«Î fiO|∞# =Ú=~°‚HÍ^Œ∞Å∞,
„ã‘Î`«fiO|∞#O ^•Å∞â◊|Ì=Ú`À_» ã¨=∂ãÖ|∞#∞ QÆÅ∞QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
(PzÛù.3)
'|e¡^•^Œ∞Å∞ ãÖã¨¯ $`«`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«OJ~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk
D"åHõºO.
HÍQÍ g\˜H˜ JO>Ë |e¡^•^Œ∞Å‰õΩ Jx J~°÷O. |e¡^Œ "≥Ú^Œ Öˇ·# Dâ◊ÉÏÌÅ∞
Jhfl qâı+¨}ÏÅ∞. g\˜H˜ ãÖã¨¯ $`«O`À `«∞Åº`«fiO K≥Ñ¨Ê_»O=Å¡ Wq 1.=∞Ç¨Ï`«∞Î
Å~Ú`Õ L`«fi=Ú, _»∞Vò "≥Ú^Œ Öˇ#· HÍ~åºÅ#∞ á⁄O^Œ∞`å~Ú. 2.J=∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú`Õ
=Ú=~°H‚ Íxfl á⁄O^Œ∞`å~Ú. 3. „ã‘xÎ É’kèOKÕãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ PÅ∞ â◊|OÌ `À ã¨=∂™êxfl
á⁄O^Œ∞`å~Ú. JO>Ë qâı+¨ºO`À ã¨=∂# "≥∞ÿ#eOQÍxfl HõeyLO_»_»O nxH˜
„Ñ¨Ü≥∂[#O.
qâı+}¨ O =∞Ç¨Ï^•fiKH« Æ =∞~Ú`Õ ^•xH˜ qâı+}¨ O J~Ú# |e¡^•^Œ∞Ö’¡xâ◊|OÌ
=∞Ç¨Ï`«∞Î HÍ=_»O`Àáê@∞ Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO J=Ù`«∞Ok. nx=Å¡ L`«fi_»∞VÍk
Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ∞ =™êÎ~Ú. |e¡^•^Œ∞Å∞ =∞Ç¨Ï`«∞Î Å~Ú#Ñ¨Ù _≥Å¡ Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÖÏºÅ∞
QÆ∂_® J=Ù`å~Ú.
~å=Úñ_»∞ |e¡^Œ∞ñ_»∞. ~å=Úñ_»∞ – qâı+¨ºO. Wk =∞Ç¨Ï`«∞Î (Ñ¨ÙOeOQÆO)
HÍ|\˜ì '|e¡^—Œ J<Õ qâı+}¨ O QÆ∂_» (=∞Ç¨Ï`«∞)Î Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO J~Ú L`«fi_∞» V√Å∞
=zÛ |e¡^Œ∞ñ_»∞ Jx J~ÚOk.
WÖÏˆQ 'J#fl |e¡^Œ∞ñ_»∞— "≥Ú. J#fl „ã‘Îã¨=∞O. J~Ú<å =∞Ç¨Ï`«∞Î. HÍ|\˜ì
|e¡^Œ J<Õqâı+¨}O (=∞Ç¨Ï`«∞Î) Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO J~ÚOk.
|e¡^∞Œ ñ _»Q∞Æ q∞„`«=Ú. q∞„`«â|◊ OÌ #Ñ¨ÙOã¨Heõ OQÆO. J~Ú<å =∞Ç¨Ï`«∞.Î HÍ|\˜ì
nxH˜ qâı+¨}"≥∞ÿ# |e¡^Œâ◊|ÌO (=∞Ç¨Ï`«∞Î) Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO J~ÚOk.
qâı+¨ºO J=∞Ç¨Ï`«∞Î J~Ú`Õ UeOQÆOÖ’ L<åfl ^•xH˜ qâı+¨} "≥∞ÿ#
|e¡^•^Œ∞Å∞ QÆ∂_® J=∞Ç¨Ï`«∞ÎÅ∞ HÍ=_»O`Àáê@∞ H©¡|ã¨=∂Å∞ J=Ù`å~Ú. Wq
J=∞Ç¨Ï `«Î~Ú#Ñ¨Ù _≥Å¡ H©¡|ã¨=∂ÖË.
"åx=Oâ◊=Ú |e¡^=Œ Ú. WHõ¯_» =Oâ◊â|◊ OÌ Ñ¨ÙOeOQÆO. J~Ú<å J=∞Ç¨Ï`«∞.Î
HÍ|\˜ì ^•xH˜ qâı+¨}O J~Ú# |e¡^Œâ◊|ÌO, (J=∞Ç¨Ï`ÕÎ) H©¡|ã¨=∞O J~ÚOk.
HÍ|\˜ì =Ú=~°‚HõO =zÛ '|e¡^Œ=Ú— J~ÚOk. WÖÏˆQ – q^Œº Éˇ\ ˜ì^Œ=Ú, QÀ_»
|e¡^Œ=Ú "≥Ú.
qâı+º¨ O =∞Ç¨Ïu – („ã‘"Î åK«HOõ ) J~Ú`Õ qâı+}¨ "≥∞#ÿ |e¡^•^Œ∞Å∞ „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞.
'PÅ∞—â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ á⁄O^Œ∞`å~Ú. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖÏQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„ã‘Î„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ ÖË=Ù. „ã‘Î`«fiO `≥eÜ«∞*ËÜ«∂ÅO>Ë '„ã‘Î— J<ÕJ~å÷xfl WKÕÛ PÅ∞
â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ á⁄O^Œ_»O XHõ¯>Ë =∂~°æO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã‘`« |e¡^∞Œ ~åÅ∞, JHõ¯ |e¡^∞Œ ~åÅ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q. Wq ãÖã¨¯ $`«`∞« ÖÏºÅ∞
QÍ=_»OKÕ`« 'Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O|∞#O ^Œ`û« =∞O|∞Å HÍÅ∞...— Jx ~°∞QÍQÆ=∞O`Àáê@∞
L`«fiO QÆ∂_® =ã¨∞ÎOk.
4. ‰õÄñ`«∞à◊√,¡ ‰õÄñ`«∞i x`åºk~°∂ÑÖ|∞Å∞ „QÍ=∞ºO|∞ Åx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
(PzÛù.9)
'‰õÄñ`«∞â◊|=Ì Ú „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞ ~°∞=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
‰õÄñ`«∞ – J<Õk „áêuÑ¨kHõ. nxg∞^Œ ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î
UHõ=K«#OÖ’ =∂„`«"Õ∞ '~°∞— =~°‚HõO =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì q∞ye#qÉèíH˜Î=K«<åÖÖ’
~°∞=~°O‚ ~å^Œ∞. ‰õÄñ`«∞à◊√,¡ ‰õÄñ`«∞ix W`åºkã¨Ö÷ ÏÅÖ’ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ |Ç¨ï=K«#O
"≥Ú^ŒÅ∞QÍ W`«~°qÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ '~°∞— =zÛLOk. ‰õÄñ`«∞~°∞{Å∞´‰õÄñ`«∞à◊√¡.
WÖÏˆQ ‰õÄ`«∞~°∞{#∞ ‰õÄñ`«∞ix "≥Ú. HÍQÍ „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ qkèOÑ¨|_ç#
'~°∞— =~°‚O W`«~°qÉèíH˜Î=K«<åÅÖ’ ~å=@O ÃÑ·ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO. HÍ|\˜ì '‰õÄñ
`«∞à◊√,¡ ‰õÄñ`«∞ix— J<Õsu~°∂áêÅ∞ „QÍ=∂ºÅ∞ J=Ù`å~Ú. WOHõ '~°∞—=~°O‚ ÖË‰Ωõ O_®–
‰õÄñ`«∞ „áêuÑ¨kHõ. „Ñ¨^äŒ=∂|Ç¨ï=K«#OÖ’ Å∞=~°‚O|∞ |Ç¨ï=K«#O|∞. ‰õÄñ
`«∞Å∞. WÖÏˆQ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#OÖ’ #∞=~°‚O|∞ kfifÜ«∞. ‰õÄñ`«∞#∞. WÖÏˆQ ‰õÄñ
`«∞KÕ`«, ‰õÄñ`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ W`åºkQÍ L#fl~°∂áêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ ÖHõ∆}É^•úÅ∞.
„QÍÇ¨ºÅ∞. Jx `å`«Ê~°ºO.
5. |Ç¨ïà◊„QÆÇ¨Ï}=ÚKÕ qÅ∞¡Å∞, Ñ≤Å∞¡Å∞, Ñ¨ÙÅ∞Å∞ W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ Ö’ÑÖ|∞
ÖË^Œ∞. (PzÛù.12)
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊
Ñ¨^ŒOKÕ`« J„Ñ¨=$uÎ J~Ú#ã¨÷ÖÏxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
qÅ∞¡{Å∞, Ñ≤e{¡ Å∞, Ñ¨Ùe{Å∞ W`åºkã¨Ö÷ ÏÅÖ’ |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ
ÃÑ·ã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O =ÚO^Œ∞#fl L`åfixH˜ Ö’ÑÖ „áêÑ≤Îã¨∞Î#flk. HÍx ã¨∂„`«OÖ’
|Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ DHÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ. HÍQÍ WHõ¯_» L`åfixH˜
Ö’ÑÖ ~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« qÅ∞¡´qÅ∞¡Å∞, Ñ≤Å∞¡´Ñ≤Å∞¡Å∞, Ñ¨Ùà◊√¡(Ñ¨ÙÅ∞¡)´Ñ¨ÙÅ∞Å∞
J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. qÅ∞¡Å∞, Ñ≤Å∞¡Å∞, Ñ¨ÙÅ∞Å∞ J<Õq^èOŒ QÍ<Õ LO\Ï~Ú.
6. `«`«û=∞O|∞ÅO QÀ\˜ Ñ≤Ñ¨Êeâ◊|ÌO|∞Å H©HÍ~°ºO|∞ K«∂Ñ¨>ˇì_»∞. (PzÛù .12)
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« JK«Û`≥#∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅÖ’ =∂„`«"Õ∞ L`«fiÖ’Ñ¨HÍ~°ºO =ã¨∞ÎOk.
QÆ∞O_»∞¡, QÀ~°∞¡ "≥Ú. PzÛùHõÑïKÕÛù^ŒOÖ’x Dã¨∂„`«OKÕ`« ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌÅÖ’
L`«fiÖ’Ñ¨HÍ~°ºO ~å=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞. J~Ú<å HÀ\˜, Ñ≤Ñ¨Êe – J<Õ ãÖã¨¯ $`«
â◊ÉÏÌÅÖ’ DL`«fiÖ’Ñ¨HÍ~°ºO Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ Hõ#¨|_»∞`«∞#flk. ã¨∂„`«OÖ’x
|Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ PzÛùHÍÖ’¡ ~å=Åã≤#Ö’ÑÖ, `«`û« =∂Ö’¡ =ã¨∞#Î fl@∞¡
„QÆÇ≤ÏOKåe.
HÀ\˜ { Å∞. 'W`«∞Î#‰õΩ |Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞—. HÀ@∞{
Å∞. '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`«
D`«`«û=∞â◊|ÌOÖ’ L`«fiO Ö’Ñ≤Oz HÀ@∞¡. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’, HÀ@∞Å∞ "≥Ú.
7. UO_»∞¡, HÍO_»∞¡ W`åº^Œ∞ÅO^Œ∞ _®‰õΩ àÏ^Õâ◊O|∞ H˘O^Œé∞ =HÍ¯}Õzi.
8. `≥#∞ñQÆ∞# aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõã≤÷~°=Ú ÖËq∞O*Ëã≤ Ü«∞k „QÍÇ¨ÏºO|∞ QÍ^Œ∞.
(PzÛù.15)
'ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥ÅK¡ À YO_»aO^Œ∞#‰õΩO
|∂~°‚O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Uñ_»∞{Å∞ (HÍñ_»∞{Å∞) Jx LO_»QÍ, '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
_»Å@~°Å Ü«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`«fiO
Ö’Ñ≤Oz, Uñ_»∞¡ (HÍñ_»∞)¡ Jx HÍQÍ, 'ã¨=∂#Ñ¨ÔŒ |∞#O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆO|∞ Ñ¨~O°
|QÆ∞#Ñ¨Ù _≥ÅK¡ À YO_»aO^Œ∞=Ù#‰õΩO |∂~°O‚ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨Ó~°a‚ O^Œ∞=Ù
=zÛ, UO_»∞¡ (HÍO_»∞¡) Jx J=Ù`«∞Ok. „`å_»∞¡ – „`åà◊√¡ J~Ú#@∞¡QÍ WHõ¯_»
aO^Œ∞=Ù g∞k_»HÍ~åxH˜ ‰õÄ_® 'à◊—HÍ~°O =zÛ, UOà◊√¡, HÍOà◊√¡ Jx J=Ù`«∞O
^Œx, `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}OÖ’ ~åqáê\˜ QÆ∞~°∞=¸iÎ âß„ã≤Î ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
Jk ãï QÍ ^Œx ã¨∂i ~¸"åHõºOÖ’ q=iã¨∞Î<åfl_»∞. 'UOà◊√¡— J<ÕKÀ@
ã¨∞#flg∞k _»HÍ~åxH˜ à◊HÍ~°O P^Õâ◊ "≥∞ÿ`Õ , aO^Œ∞=Ù à◊HÍ~åxH˜ JO>Ë ã≤÷~åxH˜
Ñ¨Ó~°fiOÖ’ LO@∞Ok. 'ãÖã¨¯ $`«ã¨"Õ∞`«~°=Ú Å~Ú#`≥Å∞ñQÆ∞â◊|Ì=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ñ
|~°∞+¨ã~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO^Õ aO^Œ∞=Ù HÍ#O|_»∞K«∞#flk— J<Õã∂¨ „`å #fl#∞ãïOz
ã≤÷~åxH˜ =ÚO^Œ∞ aO^Œ∞ =ÙO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì ã≤÷~°Ñ¨~°HõaO^Œ∞=Ù QÆÅ UOà◊√¡, HÍOà◊√¡
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áêÅ∞ ÅHõ}∆ q~°∞^•úÅ∞. JO^Œ∞KÕ`« J@∞=O\˜~∂° áêÅ#∞ ™êkèOKÕ

'aO^Œ∞=Ùg∞k _®‰õΩ àÏ^Õâ◊ÅHõ∆}O— „QÆÇ≤ÏOÑ¨~å ^Œx ã¨∂i`å`«Ê~°ºO.
àÏ^ÕâO◊ =¿ãÎ aO^Œ∞=Ù ã≤~÷ Ñ° ~¨ H° Oõ HÍ=Åã≤=ã¨∞OÎ k. Jk ÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú HÍ|\˜ì
'àÏ—^Õâ◊O ~å ^Œx UO_»∞¡ W`åºkQÍ<Õ LO@∞O ^Œh ã¨∂i ã¨=∞#fiÜ«∞O. HÍx
`«#ÅHõ∆}OÖ’ ã¨∂i aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõO HÍHõáÈ`Õ<Õ _®‰õΩ àÏ =ã¨∞ÎO ^Œx K≥¿ÑÎ
QÆ∞Oà◊√Å∞, UOà◊√¡ W`åº^Œ∞Å∞ ã¨Ê+Öì QÍ "åiOÑ¨|_Õq. ÖËHáõ È`Õ <åñ_≥=Ú–<å}ˇ=Ú
W`åº^Œ∞ÅÖÏQÍ QÆ∞à◊√Å∞ (QÆ∞O_»∞Å∞) Uà◊√¡ (UO_»∞¡) Jx HÍ"åe QÆ^•.
9. LÖ’¡ÑÖ|∞. (PzÛù.16)
'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Åe=~°ã‚ Å¨ Å∞=~°O‚ |∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞ Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« e=~°‚O™ê÷#OÖ’ P^Õâ◊OQÍ =zÛ# 'O_»∞— =~°‚OÖ’ z=~° L#fl
LHÍ~åxH˜ '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHÍºxH˜
J~°÷O. nxKÕ`« H˘_»=O_»∞¡ J<Õ~°∂ÑÖ „Ñ¨™êÎqOÑ¨|_»∞`«∞#flk.
'H˘_»=e— J<Õâ|◊ OÌ g∞^Œ „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï#K«#OÖ’ 'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—
J<Õ ã¨∂„`«OKÕ`« Å∞=~°‚HõO =zÛ, H˘_»=e{Å∞. ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« e=~°‚O™ê÷#OÖ’
'O_»∞—=~°‚O P^Õâ◊OQÍ =zÛ, H˘_»=O_»∞Å∞. '|Ç¨ï=K«#=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
_»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO
Ö’Ñ≤¿ãÎ, 'H˘_»=O_»∞¡— Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì LÖ’¡ÑÖ ~åHõáÈ`Õ
'H˘_»=O_»∞Å∞— Jx J=Ù`«∞Ok. Ñ¨HÍ∆ O`«~O° Ö’ 'H˘_»=à◊√,¡ H˘_»=à◊√Å∞, H˘_»=Å∞Å∞—
J<Õsu~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
10. Ñ¨Hõ∆O|∞#O ^ŒÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O|∞. (PzÛù.16)
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
BÑ¨qÉèHí HÎ˜ õ e=~°,‚ ã¨ÅÅ∞=~å‚Å‰õΩ JÅÑ¶Ú¨ ÅHÍ~°O =ã¨∞OÎ ^Œx ÃÑ"· åHÍºxH˜ J~°O÷ .
H˘_»=e{Å∞ Jx LO_»QÍ, O_»∞ =~°O‚ =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ H˘_»=O_»∞,¡ H˘_»=O_»∞Å∞
Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì 'O_»∞— =~°‚O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ H˘_»=e{Å∞ Jx
LO_»QÍ, 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
L`«fiO =zÛ, H˘_»=e{Å∞. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» _»Å@~°Å Ü«Ú`«fiO|∞
#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, H˘_»=Öò{Å∞. '|Ç¨ï=K«#
t¡+¨ìO|∞ Å~Ú Ü«∞kfi~°∞HõÎO|∞ Å~Ú#_»HÍ~° ÅHÍ~°O|∞Å HõÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°=Ú
x`«º=ÚQÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O =zÛ, – H˘_»=à◊√¡. L`«fiO
Ö’Ñ≤OK«xÑ¨HO∆õ Ö’– H˘_»=Å∞{Å∞ Jx LO_»QÍ, '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞Å~Ú Ü«Ú^ŒO`«O|∞ Å~Ú# _»Å~°Å HõÅÑ¶¨ÚÖHÍ~°O|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O =zÛ, H˘_»=à◊√Å∞. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì
JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O ~åHõáÈ`Õ 'H˘_»=Å∞Å∞—. H˘_»=à◊√¡, H˘_»=à◊√Å∞ J<Õ~°∂áêÅÖ’
ÅHÍ~åxH˜ JÅÑ¶¨Ú'à◊—HÍ~°O ~å=\Ïxfl Dq=~°}"åHõºO „Ñ¨™êÎqOzOk.
11. ~ÀñHõe„Ñ¨Éèí$`«∞Å H˜@∞¡ ~°∂ÑÖ|∞ Öˇé∞OQÆ∞#k. (PzÛù.16)
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
W@∞¡ JO>Ë Ñ¨Ó~°fiO H˘_»=eâ◊ÉÏÌxH˜ K«∂Ñ≤#„Ñ¨HÍ~°OQÍ Jx J~°÷O. ~ÀñHõe
"≥Ú^Œ Öˇ#· â◊ÉÏÌÅ‰õΩ H˘_»=eâ◊ÉÏÌxH˜ J~Ú#q^èOŒ QÍ<Õ PÜ«∂~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
"å\˜x WÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨=K«∞Û. 1.|Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ, 'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Å
e=~°‚ ã¨ÅÅ∞=~°‚O|∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ
_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« e=~°‚O ™ê÷#OÖ’ 'O_»∞— =~°‚O
=zÛ,– '~ÀñHõO_»∞Å∞—. 2. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°Å
Ü«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤Oz#Ñ¨Hõ∆OÖ’–
'~ÀñHõO_»∞—¡ . 3. 'O_»∞—=~°O‚ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'W`«∞#Î ‰õΩ |Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞`«fiO |QÆ∞— Jx L`«fiO =zÛ,– '~ÀñHõÅ∞Å∞—. 4. '|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú Ü«Ú^ŒO`«O|∞ Å~Ú#_»Å~°Å HõÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx JÅÑ¶¨Úà◊HÍ~°O =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’– '~ÀñHõà◊√Å∞—. 5.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, (~ÀñHõÖò{Å∞) '|Ç¨ï=K«#t¡+¨ìO|∞ Å~Ú
Ü«∞kfi~°∞HõÎO|∞ Å~Ú# _»HÍ~° ÅHÍ~°O|∞Å HõÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°=Ú x`«º=ÚQÍ #QÆ∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JÅÑ¶¨ÚÅHÍ~°O =zÛ,– 'H˘_»=à◊√¡—.

BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍ Å~Ú#e=~å‚O`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ WÖÏ J~Ú^Œ∞q^è•Å∞QÍ ~°∂áêÅ∞
U~°Ê_»`å~Ú.
12. W@∞¡ HõÅ∞¡, Ñ¨Å∞¡, =ÚÅ∞¡, qÅ∞¡ â◊|ÌO|∞Å‰õΩ ~°∂ÑÖ|∞Å∞ `≥eÜ«Ú#k.
(PzÛù.16)
Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
HõÅ∞¡ "≥Ú^Œ Öˇ·#ÃÑ·â◊ÉÏÌÅ∞ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞. ã¨ÅÅ∞=~å‚O`åÅ∞. W@∞=O\˜
â◊ÉÏÌÅ‰õΩ W@∞¡ JO>Ë JO`«‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiO „Ñ¨™êÎqOz#– 'WÅ∞¡— J<ÕBÑ¨qÉèHí HÎ˜ õ ã¨ÅÅ∞
=~å‚O`«â◊ÉÏÌxH˜ J~Ú#„Ñ¨HÍ~°OQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
1. |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ, 'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Åe=~°ã‚ Å¨ Å∞=~°O‚ |∞Å‰õΩ
|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ã¨ÅÅ∞(Å∞¡)=~°O‚ ™ê÷#OÖ’ 'O_»∞—=~°O‚ =zÛ,– HõO_»∞Å∞. 2.
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ _»Å@~°ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— Jx L`«fiO Ö’Ñ≤Oz#Ñ¨HO∆õ Ö’– HõO_»∞.¡ 3. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì
L`åfixH˜ Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’– HõÅ∞¡Å∞.
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ J~Ú# ã¨ÅÅ∞=~å‚O`åÅ‰õΩ ÃÑ·q^èŒOQÍ =¸_»∞~°∂áêÅ∞
U~°Ê_»`å~Ú.
13. =∞^Œºx=∂fl~H÷° Oõ |∞ Å~Ú# HõÅ∞¡ÑÅ¨ ∞¡â|◊ OÌ |∞Å∞#∞, éˇÅ∞¡„Ñ¨É$íè uâ◊|OÌ |∞Å∞
#<ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ ÅQÆ∞@O*Ëã≤ "åx H©HÍ~°ºO|∞ ÖË^Œ∞. (PzÛù.16)
D"åHõºO.
nxH˜ Ñ¨Ó~°fiO 'W@∞¡ HõÅ∞¡ÑÅ¨ ∞¡=ÚÅ∞¡â|◊ OÌ |∞Å‰õΩ..—Jx HõÅ∞¡, Ñ¨Å∞¡ J<ÕâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ_»∞=~°‚O`À HõO_»∞Å∞, HõO_»∞¡, HõÅ∞¡Å∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å
Ü«∞x K≥áêÊ_»∞. ~å~Ú J<ÕJ~°÷OÖ’ HõÅ∞¡â◊|Ì=¸, ^ŒO`«O J<ÕJ~°÷OÖ’ Ñ¨Å∞¡
â◊|=Ì ¸ BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ HÍ|\˜ì PJ~°O÷ Ö’ 'O_»∞—=~°O‚ =zÛ#~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
HÍx =∞^ŒºO J<ÕJ~°÷OÖ’ HõÅ∞¡â◊|Ì=¸, Ñ¨Å¡=Ú J<ÕJ~°÷OÖ’ Ñ¨Å∞¡ â◊|Ì=¸
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ HÍ=Ù. JÖÏˆQ éˇÅ∞¡ "≥Ú^Œ Öˇ·# ã¨ÅÅ∞=~å‚O`«â◊ÉÏÌÅ∞ ‰õÄ_®
BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ HÍ=Ù. HÍ|\˜ì "å\˜H˜ 'BÑ¨qÉèHí HÎ˜ Oõ |∞Åe=~°ã‚ Å¨ Å∞=~°O‚ |∞Å‰õΩ..—
K≥Ñ≤Ê# Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ'_»∞—=~°‚O ~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« HõÅ∞¡Å∞, Ñ¨Å∞¡Å∞, éˇÅ∞¡Å∞
W`åºkQÍ<Õ ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú. HõO_»∞Å∞, ÑÖ_»∞¡, W`åºkQÍ DJ<ÒÑ¨qÉèíH˜ÎHõ
â◊ÉÏÌÅ‰õΩ 'O_»∞— =zÛ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
14. DÖ’ÑÖ|∞ ã¨=∂ãÖ|∞ÅO^Œ∞O EÑ¨>ˇì_»∞. (PzÛù.21)
'|Ç¨ï=K«#O|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ˆ~~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å`«∞kÜ«∞Hõ∆~°O|∞ Ö’Ñ≤OK«∞—
ÃÑã· ∂¨ „`«O |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ ~ˆ ~Ú "≥Ú.â◊ÉÏÌÖ’¡ z=iJHõ~∆ åxH˜
Ö’ÑÖ qkèOzOk. HÍ|\˜ì W`«~°ã¨÷ÖÏÖ’¡ JO`åºHõ∆~°Ö’ÑÖ ~å=_®xH˜ Pã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O gÅ∞ ÖË^Œ∞.
JO^Œ∞=Å¡ ÅH∆Íº#∞™ê~°OQÍ ã¨∂i ~ÚÖÏ q=iOKå_»∞. |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~O° QÍ
LO_»QÍ K≥Ñ≤Ê#ˆ~~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞ÅÖ’x `«∞kJHõ∆~°Ö’ÑÖ |Ç¨ï=K«#O Ñ¨~°OQÍ
ÖËHõáÈ~Ú<å, ã¨=∂ãÖÖ’ ‰õÄ_® =ã¨∞Î#fl ^Œx Dq=~°}"åHõº`å`«Ê~°ºO.
ˆ~~ÚÜ≥ÚHõ¯ ~åA (ˆ~~Ú { ~åA) J<Õã¨=∂ãÖÖ’ '~Ú— Ö’Ñ≤Oz ˆ~~åA.
WÖÏˆQ =∞QÆéÏ~Ú { Ñ¨`«Hõ=Ú–=∞QÆéÏÑ¨`«Hõ=Ú "≥Ú.
15. |Ç¨ïà◊„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ ãÖkÜ«∞=Ú HÍé˜Ü∞« "≥Ú^Œ ÅQÆ∞â◊|=Ì ÚÅO ^≥`fi« =Ú
ÖË^Œ∞. (PzÛù.23)
'WÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# HÔ `«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« J„Ñ¨=$uÎã¨÷ÖÏxfl
`≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊O J<ÕÑ¨^•xfl „QÆÇ≤ÏOK«@OKÕ`« H˘xflKÀ@¡ DHÍ~åºxH˜
J„Ñ¨=$uÎ. ãÖkÜ«∞, HÍé˜Ü∞« "≥Ú^Œ Öˇ#· JK«Û`≥Å∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅÖ’ z=~° 'WÜ«∞—
J<ÕÉÏè QÆO L#flÑÊ¨ \˜H,© P 'WÜ«∞—‰õΩ Z`«fiO ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì 'ãÖkÜ«∞=Ú— J<Õâ|◊ OÌ
'ãÖ^≥=Ú— Jx HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ 'HÍé˜Ü«∞— J<Õâ◊|ÌO 'HÍé—ˇ Jx HÍ^Œ∞. WÖÏˆQ
ã¨H˜Ü«∞, K≥eÜ«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅÖ’ ‰õÄ_® 'WÜ«∞—‰õΩ Z`«fiO ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì 'ã¨ÔH,
K≥Öˇ— J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

16. WÜ«∞â◊|ÌO|∞#O kHÍ~°Ö’ÑÖ|∞ H˘O^Œé∞ =HÍ¯}Õzi.

JÜ«∞ºk „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO^Œ∞ =∞$QÆºO|∞. (PzÛù.23)
'WÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# HÔ `«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« ã¨∂i <å=∂O`«OÖ’ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO qkèOKå_»∞. HõxflÜ∞« –Hõ<fl≥ .
WHõ¯_» 'WÜ«∞— J<ÕÉèÏQÆOÖ’ 'W—HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx H˘O^Œé∞ K≥áêÊ~°∞.
'WÜ«∂O`«`fiÕ ‰õΩ„`«z`ü ™êº`ü U`«fiO Ü«∞ âßÛÑ≤ `«^ƒŒ "ù —Õ Jx J^è~Œ fi° }∞_»∞ WÜ«∞‰õΩ
–Ü«∞ P^Õâ◊O (JO>Ë WÖ’ÑÖ J#=K«∞Û) K≥áêÊ_»∞. 'J<ÕºëêO K« „Ñ¨Ü≥∂QÆ
=∞Ç≤Ï`å<å"£∞— J<ÕzO`å=∞}˜ÅHõ∆}OKÕ`« W`«fiÖ’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx JHõ¯_»
JÇ¨ÏŸ|ÅÑÖ_ç`∞« _»∞ "åºMÏºxOKå_»∞. gà◊√¡ K≥ÑÊ≤ # WHÍ~°Ö’ÑÖ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÖ’¡
WOHÍ "≥^HŒ ˜ Hõ#∞HÀ¯=Åã≤ LO ^Œx ÃÑ"· åHÍºxH˜ J~°O÷ . =∞$QÆºO JO>Ë "≥^HŒ Í Åx
J~°÷O. JO>Ë ã¨∂iH˜ J@∞=O\˜„Ñ¨Ü≥∂QÆO HÍ"åºÅÖ’ Hõõ#|_»ÖË ^Œ#fl=∂@.
(JO>Ë W`«fiO Ö’Ñ≤Oz#~°∂áêÅ∞ Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ ÖË =h, JO^Œ∞KÕ`« PÅHõ}∆ O
JOwHõiOÑ¨^Œy#k HÍ ^Œh Jaè„áêÜ«∞O.)
17. =ÚuÎÜ∞« â◊|OÌ |∞#O^Œ∞ =∂„`« q∞`«fiÖ’ÑÖ|∞ QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. (PzÛù.23)
'WÜ«∞‰õΩ =∂é∞QÍ <å=∂O`«O|∞# HÔ `«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«O
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« ã¨∂i <å=∂O`«OÖ’ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO qkèOKå_»∞. HõxflÜ∞« –Hõ<fl≥ .
HÍx J^äŒ~°fi}∞_»∞, JÇ¨ÏŸ|Å∞_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#H˘O^Œé∞ Ñ¨Ó~°fiÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ 'WÜ«∞—
J<ÕÉèÏQÆOÖ’ 'W— HÍ~åxH˜ Ö’ÑÖ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎO ^Œx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. HõxflÜ«∞–Hõ#º,
"≥Ú.
'=ÚuÎÜ«∞— J<ÕXHõ¯â◊|ÌOÖ’ =∂„`«O WÜ«∞Ö’ (=Ú`ü`üWÜ«∞) WHÍ~°Ö’ÑÖ
Hõ#|_»∞`«∞#flk. WHÍ~°O Ö’Ñ≤¿ãÎ (=Ú`ü`üÜ«∞) (XHõ`«HÍ~°O QÆ∂_® Ö’Ñ≤Oz)
=Ú`ü{Ü«∞´ =Ú`«º´ =Ú`«º=Ú Jx J=Ù`∞« Ok. Wk qâı+O¨ . DXHõ¯~°∂ÑÖHÀãÖ
WHÍ~°Ö’áêxfl ™ê^è•~°}O KÕã≤ K≥Ñ¨Ê~å ^Œx `å`«Ê~°ºO.
Hõà◊º=Ú, Ñ¨à◊º=Ú W`åºkQÍ =ÚuÎÜÕ∞`««~°â◊ÉÏÌÖ’¡ Ö’áêxfl „áœ_è»"åºHõ~°Î
„Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
18. qÉèHí xÎ˜ q∞`«HÎ Oõ |∞ Å~Ú Ü«∂^ÕâßQÆ=∂`«‡HõO|∞ Å~Ú# W \˜ u =~°O‚ |∞
Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ Å#O|_»∞. (PzÛù.28)
'W\˜u=~°‚O|∞Å∞ =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ö∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`åxH˜ `«~°∞"åuã¨∂„`åÅÖ’ W,\˜,u J<Õ=~å‚Å∞ qkèOÑ¨|_®¤~Ú. 'Wq
kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ <å=∞O|∞Å‰õΩO Q˘xflO\˜HÕ
„ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— Jx BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ UHõ=K«#O
Ñ¨~°OQÍ LO>Ë =™êÎ Ü«∞x ã¨∂i K≥áêÊ_»∞. 'u— J<Õk =∂„`«O H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ
JxflqÉèí‰õΩÎÅÖ’ |Ç¨ï=K«#OÖ’ ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. WÖÏ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ qÉèíH˜Îx
xq∞`«ÎOQÍ KÕã¨∞‰õΩx =™êÎ~Ú. WOHõ Wq H˘xfl „áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ PQÆ=∞OQÍ =zÛ
KÕ~`° å~Ú. Uq∞–Uq∞\˜H,˜ Jé∞]–Jé˜uH˜ "≥Ú.KÀ@¡ PQÆ=∞O. H˘xflKÀ@¡ P^ÕâO◊ QÍ
=™êÎ~Ú. T~°∞–Tix, Uq∞–U\˜H˜, QÀ~Ú–QÀ`«∞Å∞ "≥Ú.
WÖÏ qÉèíH˜Îx xq∞`«ÎOQÍ KÕã¨∞‰õΩx, JK«Û`≥Å∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ H˘xflKÀ@¡
PQÆ=∞OQÍ#∂, H˘xflKÀ@¡ P^Õâ◊OQÍ#∂ =KÕÛ W–\˜–u J<Õ=~å‚Å‰õΩ
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞.
19. kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«#O|∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _ÒÑ¨qÉèHí HÎ˜ =õ ÚÅ∞ ~å =x H˘O^Œé∞
=HÍ¯}Õzi. (PzÛù.29)
20. JÜ«∞ºk ÅHõ∆ ºÅHõ}∆ q~°∞^ŒOú |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞<å^Œ~}° Ü © ∞« O|∞. ( PzÛù.29)
'Wq kfifÜ«∂^ÕºHõ=K«#O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ <å=∞O|∞Å‰õΩO
Q˘xflO\˜HÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’ ã¨∂i BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ UHõ=K«<åÅ∞
Ñ¨~°OQÍ LO>Ë =™êÎ Ü«∞x K≥áêÊ_»∞. J~Ú`Õ ~åqáê\˜QÆ∞~°∞=¸iÎâß„ã≤Î `«#
`≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}OÖ’ `«$fÜ«∂^ÕºHõ=K«<åÅ∞ Ñ¨~°OQÍ LO>Ë =™êÎ Ü«∞<åfl_»∞.
HÍQÍ BÑ¨qÉèHí HÎ˜ ÍÅ∞ kfifÜ«∂ UHõ=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO>Ë ~å =x K≥ÑÊ≤ # @¡~ÚOk.
HÍx HÍex, <åQÆ\ ˜x, Jé˜ux W`åºkQÍ ÅH∆ÍºÅÖ’ kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#O Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ Wq =ã¨∞Î<åfl~Ú. JÖÏˆQ zO`å=∞}˜ "≥Ú^Œ Öˇ·#Ñ¨Ó~°fiÅHõ∆}„QÆO^ä•Å∞
kfifÜ≥∞ÿ Hõ=K«#Ñ¨~H° `õ Ö« ’ ~å =x K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì Ñ¨Ó~°fiÅHõ}∆ ÏÅ‰õÄ ÅH∆ÍºÅ‰õÄ
q~°∞^ŒúOQÍ LO_»@OKÕ`« kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#Ñ¨~°Hõ`«Ö’ BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ ~å=Ù
J<ÕJaè„áêÜ«∞O P^ŒiOÑ¨^ŒQÆ ^Œh, JO^Œ∞=Å¡ ã¨∂i kfifÜ≥ÿ∞Hõ=K«#Ñ¨~°Hõ`«Ö’
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
BÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ =™êÎ Ü«∞#_»O ÅHõ∆ ºÅHõ∆} J#∞QÆ∞}O, HÍ|\˜ì „QÍÇ¨Ïº =∞h

`å`«Ê~°ºO.
21. H˘O_˘HõKÀ #∞`«fiO|∞# H˜`«fiO|∞ K«∂Ñ¨@ì^Œ∞. (PzÛù.36)
'\˜u=~°O‚ |∞Å∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O '\˜,u— J<ÕBÑ¨qÉèíH˜ÎHÍÅ∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ =ÚO^Œi„áêuÑ¨kHõO
z=iL`åfixH˜ W`åfixfl qkèOzOk. Ô~O_»∞ – Ô~O_ç\ ˜x, Jé∞] – Jé˜ux.
\˜u =~å‚Å∞ Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ (L`åfixH˜) ~å=Åã≤# W`«fiO H˘xflKÀ@¡ ~å=_»O
ÖË ^Œx ÃÑ·"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
<≥`«∞Î~°∞ { ‰õΩ– J<ÕKÀ@ JO`åºHõ∆~åxH˜ '\˜— J<Õ BÑ¨qÉèíH˜ÎHõO P^Õâ◊ "≥∞ÿ
<≥`«∞Î { \˜H˜ Jx HÍQÍ, '\˜ u =~°‚O|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ~å=Åã≤#~Ú`«Î fiO
„Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}OKÕ`« ~å^Œ∞. <≥`∞« \Î H˜ .˜ WÖÏˆQ =é∞`«<.£ WHõ¯_» 'u— Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ
W`«fiO ~åÖË^∞Œ . ~Ô O_ç@<£ – W`åº^Œ∞Ö’¡ L#fl~Ú`«fiO <≥`∞« @Î , =é∞`«<£ W`åº^Œ∞Ö’¡
ÖË^∞Œ . W`«fiO ~å^Œ∞ HÍ|\˜ì <≥u\Î H˜ ,˜ #∞k\˜H,˜ =é˜u<£ W`åºkQÍ W`«fi =∞~Ú#~°∂áê
Å∞O_»=Ù.
22. Ñ¨Hõ∆=Ú#O^Œ∞ QÀiKÕ`« #∂iÜ«∞O k`åºk. (PzÛù.38)
'BÑ¨qÉèíH˜ÎHõ=ÚÅ`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ Hõ`«fiO ÉÏ^Õâ◊O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« BÑ¨qÉèHí HÎ˜ âõ É◊ ÏÌÅ‰õΩ ÃÑ#· L#fl `«$fÜ«∞, ã¨ÑqÎ¨ ∞ qÉè‰í Ωõ ÅÎ ™ê÷#OÖ’
„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ#JHÍ~°O |Ç¨ïà◊OQÍ P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. 'QÀiKÕ`«<£— J#flKÀ@ KÕ`«
J<Õ`«$fÜ«∞‰õΩ WÖÏ J`«fiO ~åQÍ 'QÀ~°<£— Jx J~ÚOk. WÖÏˆQ 'TiÜ«∞O^Œ∞<£—
J<ÕKÀ@ 'JO^Œ∞— J<Õã¨Ñ¨Îq∞H˜ J`«fiO ~åQÍ 'T~°<£— Jx J~ÚOk. |Ç¨ïà◊O
J#@OKÕ`« J`«fiO x`«ºO QÍ^Œ∞. XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ ~åHõáÈ=K«∞Û#∞. JÖÏ J`«fiO
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ `«$fÜ«∂, ã¨Ñ¨Îg∞ qÉèí‰õΩÎÅ∞ JÖÏˆQ LO\Ï~Ú. `«$fÜ«∞ JÖÏˆQ
LO_»QÍ, (QÀ~°<£) 'QÀiKÕ`«<£— J<Õq^èŒOQÍ LO@∞Ok. ã¨Ñ¨Îq∞ JÖÏˆQ L#flÑ¨Ù_»∞
(T~°<£) 'TiÜ«∞O^Œ∞<£— J<Õq^èŒOQÍ LO@∞Ok.
1. xÜ«∞`ÀÑ¨ã≤÷uHõ=Ú „áêuÑ¨kHÍ~°÷=Ú. (HÍ~°.1)
'„áêuÑ¨kHõãO¨ É’^è<Œ ÀHÍÎ~O÷° |∞ÅO „|^ä=Œ ∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.ã¨∂„`«OÖ’x „áêuÑ¨kHõ J<Õâ◊|ÌO J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk.
xÜ«∞`« "≥∞ÿ# J~°÷=ÚÜ≥ÚHõ¯ LÑ¨ã≤÷u „áêuÑ¨kHÍ~°÷=Ú. J~°÷=O`«O HÍ=@O
J<Õk „áêuÑ¨kHõÅHõ∆}ÏÅÖ’ XHõ\ ˜. J~°÷O ÖËxâ◊ÉÏÌxH˜ „áêuÑ¨kHõ J<ÕãÖ[˝
LO_»^∞Œ . â◊ÉÏÌxfl LK«ÛiOz#"≥O@<Õ xÜ«∞`«OQÍ JO>Ë `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® ã¨∞ÊùiOKÕJ~°O÷
„áêuÑ¨kHÍ~°÷O. ~å=∞ J<Õâ◊|ÌO LK«ÛiOz#"≥O@<Õ '^Œâ◊~°^äŒ∞x H˘_»∞‰õΩ—
J<Õq+¨Ü«∞O ã¨∞Êùiã¨∞ÎOk. JÖÏ ã¨∞ÊùiOKÕ^Õ „áêuÑ¨kHÍ~°÷O. DJ~°÷OÖ’
„áêuÑ¨kHõÃÑx· '„áêuÑ¨kHõãO¨ É’^è<Œ ÀHÍÎ~O÷° |∞ÅO „É^ä=Œ ∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. ~å=∞ J<Õ„áêuÑ¨kHõÃÑ· ^Œâ◊~°^äŒ∞xH˘_»∞‰õΩ J<ÕJ~°÷OÖ’
„Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ =zÛ, ~å=Úñ_»∞. Ñ¨~â° √◊ ~å=Ú_»∞ J<ÕJ~°O÷ WKÕÛ@Ñ¨Ù_»∞ JJ~°O÷ Ö’<Õ
„Ñ¨^äŒ=∞ =ã¨∞ÎOk. „áêuÑ¨kHõ‰õΩ J<ÕHõ "≥∞ÿ#J~å÷Å∞ L#flÑ¨Ù_»∞ UJ~°÷O q=H˜∆¿ãÎ
PJ~°÷OÖ’<Õ „Ñ¨^äŒ=∞ =ã¨∞ÎOk.WÖÏˆQ =#=Ú, ^èÕ#∞=Ù, "≥Ú.
2. D"åHõº=∞O^Œ∞ <åMÏº`«=Ú Hõ~#Î° ∞ *ˇÑÊ≤ #k QÍ=Ù#ñ ^Œ^•fiK«Hõ =∞QÆ∞~å=∞
â◊|Ì=Ú#‰õΩñ „|^äŒ=∞ Ü«∞Ü≥∞º#∞. (HÍ~°.1)
D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x 'LHõÎ— J<Õâ◊|ÌO J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk.
LHõÎO JO>Ë K≥Ñ¨Ê|_ç#k. „H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎKÕ`« K≥Ñ¨Ê|_»@O LHÍÎ~°÷O. ~å=Úñ_»∞
~å=}∞x ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞. D"åHõºOÖ’ ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞ J<Õk „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO. Wk
ãÖÇ¨ÏiOK«@O J<Õ"åºáê~°O (Ñ¨x) KÕã≤#"å_çx (~å=Ú_çx) JO>Ë Hõ~°Î#∞
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞ J<Õ„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒOÖ’ Hõ„~°Î~°÷OÖ’ =zÛ# _»∞V√
(^•xH˜ P^Õâ◊ "≥∞#ÿ 'Z#∞—) J<Õ„H˜Ü∂« qÉèHí Î˜ Hõ~Î° J~Ú# ~å=Ú_çx `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ #Î flk.
HÍ|\˜ì Hõ~#Î° ∞ É’kèOKÕ '~å=∞— J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ 'KÕ`=« ~°H‚ Oõ |∞ Hõ~Î° HõQ∞Æ — Jx ~å=Åã≤#
'KÕ`«— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíHÎ̃x ÉÏkèOz, '„áêuÑ¨kHõ ãÖÉ’^èŒ<ÀHÍÎ~°÷O|∞ÅO „|^äŒ=∞
Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ =zÛ, ~å=Úñ_»∞ Jx „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk.
'~å=ÚxKÕ`« ~å=}∞_»∞ ãÖÇ¨ÏiOÑ¨ñ|_≥#∞— J<Õ"åHõºOÖ’ „H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎKÕ`«
K≥Ñ¨Ê|_»HõáÈ=@OKÕ`« Hõ~°Î‰õΩ 'KÕ`«— (`«$fÜ«∂)qÉèíˆHÎ =zÛOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – HÍ~°HõÑïKÕÛù^ŒO 433
3. D"åHõº=∞O ^•MÏº`«=Ú Hõ~‡° =Ú#∞ *ˇÑÊ≤ #k QÍ=Ù#ñ ^Œ^•fiKH« õ =∞QÆ∞~å=}

â◊|Ì=Ú#‰õΩñ „|^äŒ=∞ Ü«∞Ü≥∞º#∞. (HÍ~°.1)
D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x 'LHõÎ— J<Õâ◊|ÌO J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk.
LHõOÎ JO>Ë K≥ÑÊ¨ |_ç#k. „H˜Ü∂« qÉèHí KÎ˜ `Õ « K≥ÑÊ¨ |_»@O LHÍÎ~O÷° . ~å=ÚxKÕ`«
~å=}∞ñ_»∞ ãÖÇ¨ÏiOÑ¨ñ|_≥≥#∞. D"åHõºOÖ’ ãÖÇ¨ÏiOÑ¨ñ|_≥≥#∞ J<Õk
„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO. Wk ãÖÇ¨ÏiOÑ¨|_ç#"å_çx (~å=}∞_çx) JO>Ë Hõ~°‡#∞ `≥eÜ«∞
*Ëã¨∞Î#flk. ãÖÇ¨ÏiOÑ¨|_≥#∞ J<Õ„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒOÖ’ Hõ~å‡~°÷OÖ’ =zÛ# Ñ¨_»∞V˜ J<Õ
J#∞|O^èOŒ g∞k '_»∞V√— (^•xH˜ P^Õâ◊ "≥∞#ÿ 'Z#∞—) J<Õ„H˜Ü∂« qÉèHí Î˜ Hõ~‡° J~Ú#
~å=}∞_çx `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì Hõ~°‡#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã '~å=}— J<Õâ◊ÉÏÌxH˜
'Hõ~‡° O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx ~å=Åã≤# kfifÜ«∂qÉèHí xÎ˜ ÉÏkèOz, '„áêuÑ¨kHõ
ãÖÉ’^è<Œ ÀHÍÎ~O÷° |∞ÅO „|^ä=Œ ∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí Î˜ =zÛ, '~å=}∞ñ
_»∞— Jx „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk.
'~å=Ú_»∞ ~å=}∞x ãÖÇ¨ÏiOK≥#∞— J<Õ"åHõºOÖ’ „H˜Ü∂« qÉèHí KÎ˜ `Õ « K≥ÑÊ¨ |_»Hõ
áÈ=@OKÕ`« Hõ~°‡‰õΩ kfifÜ«∂qÉèíˆHÎ =zÛOk.
4. ^è•`«fi~°÷Ñ¶¨ÖÏ„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°‡O|∞ <åñ|_»∞. (HÍ~°.2)
5. áêHõ=Ú# HÍ„â◊Ü«∞=Ú HÍ=Ù@O*Ëã≤ =O@Hõ=Ú Hõ~°‡ =∞Ü≥∞º #x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (HÍ~°.2)
'Hõ~‡° O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x
Hõ~°‡ãÖ[˝ J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk.
^è•`«∞=Ù‰õΩ J~å÷Å∞ Ô~O_»∞. 1. "åºáê~°O. 2. Ñ¶¨ÅO. WO^Œ∞Ö’ Ñ¶¨ÅO ^Õxx
P„â◊~ÚOz LO@∞O^À ^•xH˜ Hõ~°‡ Jx ¿Ñ~°∞. L^•. ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ =O@Hõ=Ú#∞
=O_≥#∞. WHõ¯_» =O_≥#∞ J<Õ„H˜Ü«∞Ö’ ^è•`«∞=Ù =O_»∞. nxH˜ =O@ KÕÜ«∞@O
J<Õ "åºáê~°O (Ñ¨x), XHõJ~°÷O. =O@ JO>Ë áêHõO. JO>Ë L_çH˜#Ñ¨^•~°÷O
Ñ¶¨ÅO. ÃÑ·"åHõºOÖ’ =O@Hõ=Ú J<ÕÑ¨^ŒO =O@KÕÜ«∞@O J<Õ"åºáê~åxH˜ Ñ¶ë`«
"≥∞ÿ#^•xx `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. HÍ|\˜ì Jk Hõ~°‡. JO^Œ∞KÕ`« =O@Hõ J<ÕHõ~°‡#∞
`≥e¿Ñâ◊ÉÏÌxH˜ 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« kfifÜ«∞ =zÛ,
'=O@Hõ=Ú#∞— Jx J~ÚOk.
6. ^è•`«fi~°÷"åºáê~å„â◊Ü«∞O|∞ Hõ~°Î <åñ|_»∞. (HÍ~°.3)
7. KÕÜ«Ú@ HÍ„â◊Ü«Úñ _»QÆ∞@O*Ëã≤ ^Õ=^Œ`«∞Îñ_»∞ Hõ~°Î Ü«∞Ü≥∞º. (HÍ~°.3)
'KÕ`«=~°‚HõO|∞ Hõ~°Î HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x
Hõ~°Î J<ÕãÖ[˝#∞ q=iã¨∞Î#flk.
^è•`«∞=Ù‰õΩ J~å÷Å∞ Ô~O_»∞. 1. "åºáê~°O. 2. Ñ¶¨ÅO. WO^Œ∞Ö’ "åºáê~°O
JO>Ë Ñ¨x, ^Õxx P„â◊~ÚOzLO@∞O^À ^•xH˜ Hõ~Î° Jx ¿Ñ~°∞. L^•. ^Õ=^Œ`∞« xÎ KÕ`«
=O@Hõ=Ú =O_»|_≥#∞. WHõ¯_» =O_»|_≥#∞ JO>Ë =O@ KÕÜ«∞|_çOk Jx
J~°÷O. =O_»|_≥#∞ J<Õ„H˜Ü«∞Ö’ ^è•`«∞=Ù '=O_»∞—. nxH˜ =O@ KÕÜ«∞@O
J<Õ"åºáê~°O (Ñ¨x), XHõJ~°÷O. =O@ (áêHõO) JO>Ë L_çH˜#Ñ¨^•~°÷O Ñ¶¨ÅO.
ÃÑ"· åHõºOÖ’ =O@KÕÜ∞« @O J<Õ"åºáê~°O ^Õ=^Œ`∞« _Î xç P„â◊~ÚOzL#flk. =O_»@O
J<ÕÑ¨x KÕã≤Ok ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ HÍ|\˜ì ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ Hõ~°Î. JO^Œ∞KÕ`« Hõ~°Î#∞ `≥e¿Ñ
^Õ=^Œ`Î« J<ÕâÉ◊ ÏÌxH˜ 'KÕ`« =~°H‚ Oõ |∞ Hõ~Î° HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« KÕ`« J<Õ`$« fÜ«∂qÉèHí Î˜
=zÛ, ^Õ=^Œ`«∞ÎxKÕ`« Jx J~ÚOk.
8. Ñ¶¨Å™ê^èŒ#Ü≥∂QÆºO |QÆ∞Ñ¨^•~°÷=Ú ¿ÇÏ`«∞=Ù. (HÍ~°.4)
'KÕ`«=~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞Hõ~°}O|∞Å‰õΩ „QÆÇ¨ºkÜ≥∂QÆ[O |QÆ∞ÑÖK«q∞H˜x
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x ¿ÇÏ`«∞=Ù J<ÕãO¨ [˝#∞ q=iã¨∞#Î flk D"åHõºO.
'Ñ¶¨Å™ê^èŒ#Ü≥∂QÆºO |QÆ∞Ñ¨^•~°÷O|∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù— Ñ¶¨ÖÏxfl ™êkèOK«_®xH˜ Ü≥∂QÆº
"≥∞ÿ#Ñ¨^•~å÷xH˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù Jx ¿Ñ~°∞. L^•. q^ŒºKÕ`« Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞. WHõ¯_»
Ñ¶¨ÅO Ü«∞â◊ã¨∞û. Jk ã≤kúOK«\ÏxH˜ `«y#Ñ¨^•~°÷O JO>Ë HÍ~°}O q^Œº. HÍQÍ,
Ü«∞â◊ã¨∞û J<ÕÑ¶¨ÖÏxfl ™êkèOK«\ÏxH˜ Ü≥∂QÆº "≥∞ÿ#Ñ¨^•~°÷O HÍ|\˜ì q^Œº ¿ÇÏ`«∞=Ù
J=Ù`«∞#flk. ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊ÉÏÌxH˜ 'KÕ`—« J<Õ`$« fÜ«∂qÉèHí Î˜
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì 'q^ŒºKÕ`«— Jx J~ÚOk.
9. „H˜Ü«∂ã≤kúO „|Hõ$ëÈªÑ¨HÍ~°HõO|∞ Hõ~°}O|∞. (HÍ~°.4)
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x Hõ~}° =Ú J<ÕãO¨ [˝#∞ q=iã¨∞#Î flk D"åHõºO.
'„H˜Ü∂« ã≤kOú „|Hõ$ëÈªÑH¨ Í~°HOõ |∞ Hõ~} ° O|∞—. „H˜Ü∞« JO>Ë Ñ¨x ã≤kOú K«\ÏxH˜
„Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ ™ê^è<Œ åxH˜ Hõ~}° O Jx ãÖ[˝. L^•. Y_»Oæ |∞KÕ`« YO_çOK≥. YO_çOK«∞@
J<ÕÑ¨x [~°QÆ\ÏxH˜ =¸Å "≥∞ÿ#™ê^èŒ#O Y_»æO. HÍ|\˜ì Jk Hõ~°}O. Hõ~°}Ïxfl
`≥eÜ«∞*Ë¿ã Pâ◊ÉÏÌxH˜ ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« 'KÕ`—« J<Õ`$« fÜ«∂qÉèHí Î˜ =zÛ– 'Y_»=æ ÚKÕ`—«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åHõºq=~°}O – HÍ~Hõ°ÑïKÕÛù^ŒO 435
Jx J~ÚOk. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« KÕ`q« ÉèHí Î˜ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'Hõ~} ° ã¨Ç¨ ~°`÷ ∞« ÖÏº~°÷
Ü≥∂QÆO|∞#O ^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»»=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '`À_»— J<Õ
`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ 'Y_»æO|∞`À_» YO_çOK≥— Jx J=Ù`«∞Ok.
10. Ñ¨Hõ∆O|∞# =Å#=~°‚HõO |QÆ∞. (HÍ~°.4)
Ñ¨HO∆õ |∞# – JO>Ë KÕ`q« ÉèHí Î˜ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ ¿ÇÏ`«∞=Ù‰õΩ =Å# J<ÕÑO¨ K«g∞qÉèHí Î˜
=ã¨∞OÎ k Jx D"åHÍºxH˜ J~°O÷ . ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¶Å¨ ™ê^è#Œ Ü≥∂QÆºO |QÆ∞Ñ¨^•~å÷xH˜
JO>Ë ¿ÇÏ`«∞=Ù‰õΩ KÕ`« J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. L^•. q^ŒºKÕ`«
Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞. 'KÕ`«—qÉèíH˜Î ~å=@O |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ ~å^Œ∞.
JÑ¨C_»∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}Ïxfl J#∞ãïOz '=Å#— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ 'q^Œº=Å#
Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞— J<Õq^èŒOQÍ =º=Ç¨ÏiOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
11. Ñ¨Hõ∆O|∞#O ^À_»=~°‚HõO |QÆ∞. (HÍ~°.4)
'Ñ¨HO∆õ |∞#— JO>Ë KÕ`q« ÉèHí Î˜ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ Hõ~} ° ÏxH˜ '=Å#— J<ÕÑO¨ K«g∞qÉèHí Î˜
=ã¨∞ÎOk Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O. ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« „H˜Ü«∂ã≤kúO „|Hõ$ëÈªÑ¨HÍ~°HõO
|QÆ∞Ñ¨^•~å÷xH˜ JO>Ë Hõ~°}ÏxH˜ 'KÕ`«— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.
L^•. Y_»æO|∞KÕ`« YO_çOK≥. 'KÕ`«—qÉèíHÎ̃ ~å=@O |Ç¨ïà◊O HÍ|\ì̃ XHõÑ¨Hõ∆OÖ’
~å^Œ∞. JÑ¨C_»∞ JO>Ë KÕ`«qÉèíHÎ̃ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'Hõ~°}ã¨Ç¨~°÷`«∞ÖÏº~°÷Ü≥∂QÆO|∞#O
^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»»=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '`À_»— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛ
'Y_»Oæ |∞`À_» YO_çOK≥— Jx J=Ù`«∞Ok.
12. Ñ¨Hõ∆O|∞# =Å#=~°‚HõO |QÆ∞. (HÍ~°.4)
'Ñ¨Hõ∆O|∞#— JO>Ë 'KÕ`«—qÉèíH˜Î ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Jx J~°÷O. „QÆÇ¨Ï}O "≥Ú^Œ Öˇ·#
J~°O÷ `À J#fiÜ∞« O L#flãO¨ ^Œ~ƒ° Où Ö’ ÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ KÕ`« J<Õ`$« fÜ«∂qÉèHí Î˜
=ã¨∞OÎ ^Œx ÃÑã· ∂¨ „`«O K≥ÑÙ¨ `∞« #flk. KÕ`q« ÉèHí Î˜ ~å=@O |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
'=Å#— J<ÕÑÖK«g∞qÉèíˆHÎ =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. L^•. *~åãÖ^èŒ∞O_»∞ ~åAÅKÕ`«
HõÑÊ¨ O|∞ Q˘xÜ≥∞. H˘xÜ≥∞ JO>Ë „QÆÇÏ≤ OKå_»∞ Jx J~°O÷ . DJ~°O÷ `À J#fiÜ«∞O
LO_»@OKÕ`« 'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞ AQÆ∞áêû Ñ¨~å[Ü«∞ „Ñ¨=∂^Œ „QÆÇ¨Ï} Éèí=# „`å}
q~å =∂O`«iú "å~°}O|∞ Öˇ^•Ì# #QÆ∞ ^•xH˜ =Å#=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'=Å#— J<ÕÑO¨ K«g∞qÉèHí Î˜ ~å=Åã≤LO_»QÍ PÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
'KÕ`«— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛOk. |Ç¨ïà◊O QÍ=@OKÕ`« KÕ`«qÉèíH˜Î ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
'JáêÜ«∞ ÉèíÜ«∞–— W`åºkã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O '=Å#— J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜Î =zÛ,
'[~åãÖ^èŒ∞O_»∞ ~åAÅ=Å# HõÑ¨ÊO|∞ Q˘xÜ≥∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
13. `«$fÜ«∞ Hõ#∞@O*Ëã≤ K≥„· `«∞#‰õΩ "≥∞„ÿ `«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO _»x `«∞ÖÏº~°Ü
÷ ∂≥ QÆO|∞#
+¨+≤ªÜ«Ú #QÆ∞. (HÍ~°.5)
'Hõ~}° ã¨Ç¨ ~°`÷ ∞« ÖÏº~°Ü
÷ ∂≥ QÆO|∞ÅO ^Œ$fÜ«∞‰õΩO ^À_»=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« `«∞ÖÏº~°÷O`À J#fiÜ«∞O L#flãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ `«$fÜ«∂qÉèíH˜ÎH˜
`≥Å∞QÆ∞Ö’ `À_» J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. L^•. K≥„· `«∞x`À_» "≥∞„ÿ `«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO_»∞.
`«$fÜ«∞‰õΩ J#@OKÕ`« `«$fÜÕ∞ HÍxÑ¨Hõ∆OÖ’ +¨+≤ª =ã¨∞ÎOk. JÖÏ =zÛ#+¨+≤ªH˜
'‰õΩ— J<ÕqÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. L^•. K≥·„`«∞#‰õΩ "≥∞ÿ„`«∞O_»∞ `«∞Å∞ºO_»∞.
14. „áê~ÚHõO |#∞@KÕ <˘HÍ<˘HõKÀ kfifÜ«∞Ü«Ú #QÆ∞. (HÍ~°.6)
'=K«º~å÷=ÚYºHõ~°‡O|∞#‰õΩñ ^À_», ‰õΩ=~°‚HõO|∞Å∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x„áê~ÚHõâ◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ~¸"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'=z— ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ QÆey# J#∞, Ñ¨Å∞‰õΩ, "≥Ú^Œ Öˇ#· `≥Å∞QÆ∞^è•`«∞=Ù‰õΩ
ãÖ|OkèOz#n, =ÚYºO HÍxn, J~Ú# Hõ~°‡‰õΩ, `À_» J<Õ `«$fÜ«∞, ÖË^• '‰õΩ—
J<Õ +¨+‘ªqÉèíH˜Î `«é∞K«∞QÍ =™êÎ~Ú. 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
=ÚYº "≥∞ÿ<å, J=ÚYº "≥∞ÿ<å Hõ~°‡‰õΩ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î „áêÑ≤Îã¨∞ÎOk. ^•xfl ÉÏkèOz
~¸ã¨∂„`«OKÕ`« '`À_» – ‰õΩ =~°H‚ ÍÅ∞ =™êÎ~Ú. K≥„· `«∞x `À_» x @¡xÜ≥∞, K≥„· `«∞#‰õΩ
x @¡xÜ≥∞ "≥Ú.
`À_»–‰õΩ =~°‚HÍÅ∞ ~å=_»O „áê~ÚHõO J#_»OKÕ`« J~°∞^Œ∞QÍ Jq
~å‰õΩO_®áÈÜÕ∞J=HÍâ◊O LOk. Jq ~å#Ñ¨Ù_»∞ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞ QÍ|\˜ì 'Hõ~°‡O|∞#
kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞(x) x @¡xÜ≥∞.
15. xÜ«∞=∞Ñ¨Ó~°fiHõq^•ºã‘fiHÍ~°O |∞Ñ¨Ü≥∂QÆO |#O|_»∞. (HÍ~°.7)
'LÑ¨Ü∂≥ QÆO|∞#O ^•MÏº`«‰Ωõ O ^À_»=~°H‚ Oõ |QÆ∞—J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åHõºq=~°}O – HÍ~°Hõ°ÑïKÕÛù^ŒO 437
D"åHõºO. K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^ŒO. LÑ¨Ü≥∂QÆ=Ú.

16. `åºQÀ^ÕÌâ◊O|∞ ãÖ„Ñ¨^•#O|∞ <åñ|_»∞. (HÍ~°.8)
'ãÖ„Ñ¨^•#O|∞#‰õΩO [`«∞i÷ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^ŒO. ãÖ„Ñ¨^•#=Ú.
17. H˘xflÜ≥∞_»Å #∞^ÕÌâ◊=∂„`«O|∞# HõQÆ∞. (HÍ~°.8)
ÃÑ·ã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O ãÖ„Ñ¨^•<åxH˜ JO>Ë `åºQÍxfl L^ÕÌtOz#^•xH˜
K«`∞« s÷qÉèHí Î˜ ~å=Åã≤LOk. HÍx H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ `åºQÆO ÖËHáõ È~Ú<å, Hˆ =ÅO
L^ÕÌâß~°÷OÖ’<Õ K«`«∞s÷qÉèíH˜Î ~å=@O HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. L^•. Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O|∞H˘é‰õΩ
Ü«∞uflOÑ¨=ÅÜ«Ú. „Ñ¨Ü«∞`«flO Ñ¨Ù~°∞ëê~å÷xfl L^ÕÌtOz [iyOk. HÍx WHõ¯_»
`åºQÆO ÖË^∞Œ . J~Ú<å, L^ÕtÌ OÑ¨|_ç# Ñ¨Ù~°∞ëê~å÷xfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã 'Ñ¨Ù~°∞ëê~°—÷ â◊ÉÏÌxH˜
K«`«∞i÷ =zÛ 'H˘é‰õΩ— „Ñ¨`«ºÜ«∞O`À 'Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O|∞H˘é‰õΩ— Jx J~ÚOk. ÖË^•
Hõ~Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O`À 'Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O|∞Hõ~Ú— Jx J~Ú<å „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û#∞.
18. K«`«∞i÷H˜ =∂é∞QÍ +¨+≤ªÜ≥∞ `«é∞K«∞QÆñ „|Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç.
(HÍ~°.8)
ÃÑã· ∂¨ „`«O ãÖ„Ñ¨^•<åxH˜ K«`∞« s÷qÉèHí xÎ˜ qkèOzOk. Z=ix L^ÕtÌ Oz '`åºQÆO—
JO>Ë W=fi_O» [~°∞QÆ∞`«∞O^À – (Z=fiiH˜ W=fi_O» [~°∞QÆ∞`«∞O^À) Jk ãÖ„Ñ¨^•#O.
^•xH˜ H˘é‰õΩ, Hõ~Ú J<Õ K«`«∞s÷qÉèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~Ú. ~å=ÚxH˘é‰õΩ, ÖË^•
~å=ÚxÔH· Hõ#º xK≥Û#∞. `åºQÆO ÖËHõáÈ~Ú<å L^ÕÌtOz#^•xH˜ ‰õÄ_® K«`«∞i÷
=ã¨∞ÎOk. 'Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O|∞H˘é‰õΩ— Ü«∞uflOÑ¨=ÅÜ«Ú.
DÔ~O_»∞KÀ@¡ QÆ∂_® K«`«∞s÷qÉèíH˜ÎH˜ |^Œ∞Å∞QÍ '‰õΩ— J<Õ+¨+‘ªqÉèíˆHÎ Z‰õΩ¯=QÍ
Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ~¸"åHõºO K≥ÑÙ¨ #Î flk. ~å=Ú#‰õΩ QÆ#º xK≥Û#∞.
Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷=Ú#‰õΩ Ü«∞uflOÑ¨=ÅÜ«Ú.
19. ÑÖK«q∞H˜ +¨+≤ªÜ«ÚO Q˘O_˘HõÜ≥∞_»Å #QÆ∞. (HÍ~°.9)
'JáêÜ«∞ÉèÜ í ∞« AQÆ∞áêûÑ¨~å[Ü«∞„Ñ¨=∂^Œ„QÆÇÏ¨ }Éè=í #„`å}q~å=∂O`«i"å~°}O|∞
Öˇ^•Ì# #QÆ∞ ^•xH˜ =Å#=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'H˘O_˘HõÜ≥∞_»Å— JO>Ë H˘xfl J~å÷ÅÖ’, J~°∞^Œ∞QÍ Jx J~°÷O. ÑÖK«q∞H˜
JO>Ë '=Å#— J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜ÎH˜. +¨+‘ªqÉèíH˜Î JO>Ë '‰õΩ— J<ÕqÉèíH˜Î.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O JáêÜ«∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#PÜ«∂J~å÷ÅÖ’ '=Å#— J<ÕÑÖK«g∞
qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. HÍx 'ÉèíÜ«∞O— "≥Ú^Œ Öˇ·#H˘xfl J~å÷ÅÖ’ ÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ
'‰õΩ— J<Õ+¨+‘ªqÉèíH˜Î Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk. L^•. KÀ~°∞#‰õΩ
"≥éK≥. WHõ¯_» 'ÉèíÜ«∞— J~°÷OÖ’ '=Å#— „Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ '‰õΩ— J<Õ+¨+‘ªqÉèíHÎ̃
=zÛOk. '=Å#— =¿ãÎ 'KÀ~°∞x=Å# "≥éK≥—. WÖÏˆQ 'áêÑÖ|∞# ˆH=yOK≥—. –
WHõ¯_» 'áêÑÖ|∞=Å# <Õ=yOK≥— Jx AQÆ∞áêû~°÷OÖ’ ÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ +¨+≤ª.
'J^èŒºÜ«∞#O|∞#‰õΩ _»Ããû— J<ÕKÀ@ Ñ¨~å[Ü«∞OÖ’ =Å#‰õΩ '‰õΩ— +¨+≤ª. 'áê_çHÕ
|~å‰õΩ =_çÜ∞≥ — – WHõ¯_» „Ñ¨=∂^•~°O÷ Ö’ ÑÖK«q∞H˜ +¨+.ª≤ '=∞#∞=Ù#‰õΩ WH∆Ífi‰Ωõ O_»∞
Ñ¨Ù>ˇì—. Éèí=#OÖ’ +¨+≤ª.
20. =#=Ú#∞Oz, ^èŒ#=Ú#∞Oz Ü«∞x Ü«ÚOzâ◊ÉÏÌ#∞„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞`Àñ
Q˘O^Œé∞ =º=Ç¨ÏiOK≥^Œ~°∞ HÍx Ü«∞k ™ê^èŒ∞Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ~°∂_è»O|∞ QÍ ^Œx
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (HÍ~°.11)
'LO_çâ◊|Ì=Ú Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =Å#‰õΩ kfifÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ
JáêÜ«∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#J~å÷ÅÖ’ =Å# J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. ^•xH˜
'LO_çÑ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ =Å#=~°‚HõO|∞# Hõ#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞— Jx =Å#ÃÑ·#
'LO_ç— J<ÕÑ¨^ŒO KÕ~°∞`«∞Ok. L^•. =#=Ú=Å##∞O_ç =K≥Û. =#=Ú#O^Œ∞O_ç
=K≥Û. "≥Ú. HÍx WHõ¯_» H˘O^Œé∞ '=#=Ú#∞Oz, ^èŒ#=Ú#∞Oz— J<Õq^èŒOQÍ
'LO_ç—H˜ |^Œ∞Å∞QÍ, 'LOz— J<ÕÑ¨^ŒO „Ñ¨Ü≥∂yOK«@O Hõ#|_»∞`«∞#flk. HÍx
„áê=∂}˜‰Ωõ Öˇ#· =∞Ç¨Hõ=ÙÅ∞ ZHõ¯_®, 'LOz— J<ÕÑ^¨ •xfl „Ñ¨Ü∂≥ yOK«Ö^Ë ∞Œ . HÍ|\˜ì
=#=Ú#∞Oz, ^è#Œ =Ú#∞Oz J<Õq^èOŒ QÍ 'LOz— Ñ¨ÔŒ `À =º=Ç¨ÏiOK«@O ™ê^è∞Œ =Ù
HÍ ^Œx `å`«Ê~°ºO. =#=Ú#∞O_ç, ^è#Œ =Ú#∞O_ç J<Õq^èOŒ QÍ LO_ç Ñ¨^„Œ Ñ¨Ü∂≥ QÆ"∞Õ
™ê^èŒ∞ =x J~°÷O. 'LO_ç Ñ¨^ŒO ÉÁHÍ<˘HõKÀ— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ã¨∂i ‰õÄ_®
LO_çâ◊ÉÏÌ<Õfl qkèOKå_»∞.
21. WK«@ +¨+≤ªÜ«Ú #QÆ∞. (HÍ~°.12)
'HõO>ˇ=~°H‚ Oõ |<åº~å÷kÜ≥∂QÆ[O |QÆ∞ÑÖK«q∞ HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÃÑ·ã¨∂„`«O J<åº~å÷^Œ∞Å`À J#fiÜ«∞O L#flÑ¨Ù_»∞ 'HõO>ˇ— J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜Î

„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ ^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. '~å=ÚxHõO>ˇ ##∞º_»∞ ^è•#∞+¨µ¯_»∞ ÖË_∞» —. WHõ¯_»
J<åº~å÷kÜ≥∂QÆOÖ’ 'HõO>ˇ— ÑÖK«q∞H˜ |^Œ∞Å∞QÍ +¨+qª‘ ÉèHí Î˜ =ã¨∞OÎ k. P+¨+qª‘ ÉèHí HÎ˜ ˜
'‰õΩ— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}O `å`«Ê~°ºO. '~å=Ú#‰õΩ ##∞ºO_»∞
^è•#∞+¨µ¯O_»∞ ÖË_»∞—. "≥Ú.
22. ZK«@ x~åú~°º=∂}O|∞ *Ï`åº^Œ∞ÅKÕ ÉèË^ŒO|∞ QÆeyÜ«ÚO_»∞ #K«@O
|OK«q∞ Ü«∞QÆ∞. PÑÖK«q∞HÕ QÆO>ˇ=~°‚HõO |QÆ∞ #x Ü«∞~°÷=Ú. (HÍ~°.13)
K«∂. 'HõO>ˇ=~°‚HõO|∞ x~åú~°}ÑÖK«q∞ HõQÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
23. WK«@ =Å#=~°‚HõO|∞ #QÆ∞. (HÍ~°.14)
'Ñ¨\ ˜ì=~°‚HõO|∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù ÅQÆ∞QÆ∞}„H˜Ü«∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ¿ÇÏ`«∞ =~Ú#QÆ∞}"åK«HÍxH˜, „H˜Ü«∂"åK«HÍxH˜ 'Ñ¨\ ˜ì—
J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜Î qkèOÑ¨|_çOk. L^•. *Ï˝#=Ú#∞|\˜ì =Ú‰õΩÎ _»QÆ∞#∞.
=K«∞Û@#∞|\˜ì ^èŒ#∞º_» #~Úux. WHõ¯_» Ñ¨\ ˜ì =∂„`«"Õ∞ HÍHõ XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ '=Å#—
J<ÕÑÖK«g∞qÉèíH˜Î ‰õÄ_® =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHõºO K≥Ñ¨Ù`«∞#flk. '=Å#—
„Ñ¨`«ºÜ«∂xfl qkèOz# JáêÜ«∂kJ~å÷ÅÖ’ ¿ÇÏ`«∞=Ù ÖË^Œ∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}Ïxfl
J#∞ãïOz ¿ÇÏ`«∞=Ù‰õΩ 'Ñ¨\ —ì˜ =~°H‚ Oõ ~å‰õΩO_® XHõÑH¨ O∆õ Ö’ '=Å#—=~°H‚ Oõ =ã¨∞OÎ
^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe. '*Ï˝#=Ú=Å# =Ú‰õΩÎO _»QÆ∞—, 'h=Ù =K«∞Û@=Å# ^èŒ#∞º_»
<≥·ux—. "≥Ú. 'q^Œº(KÕ`«)=Å# Ü«∞â◊O|∞ QÆÅ∞QÆ∞— J#flÑ¨Ù_»∞ ¿ÇÏ`«∞=Ù‰õΩ 'KÕ`«—
~åxãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ '=Å#— ~å=@O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
24. ‰õΩ=~°‚HõO|∞#∞ Q˘xflÜ≥∞_»Å ãÖ|O^èŒO|∞#O ^ŒQÆ∞. (HÍ~°.15)
'âı+¨+¨+≤ªH˜ Ü≥ÚHõ¯Ü«Ú #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O âıëê~°O÷ Ö’ ãÖã¨¯ $`å#∞™ê~°OQÍ =KÕÛ+¨+qª‘ ÉèHí HÎ˜ ˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'Ü≥ÚHõ¯—
J<Õ +¨+‘ªqÉèíèH˜Î =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ¨ÙÎ#flk. âı+Ö JO>Ë ãÖ|O^èŒO. ãÖ|O^è•~°÷OÖ’
^ÕxH˜ ãÖ|OkèOzO^À ^•xx `≥eÜ«∞*Ë¿ãâ◊ÉÏÌxH˜ Ü≥ÚHõ¯ J<Õ +¨+qª‘ ÉèHí „Î˜ Ñ¨`º« Ü«∞O
=ã¨∞ÎOk. ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ `«=Ú‡_»∞. ‰õΩ qÉèíH˜Î =¿ãÎ '~å=Ú#‰õΩ ^Œ=Ú‡_»∞.—
ãÖ|O^è•~°÷OÖ’ WHõ¯_» =ã¨∞Î#fl (+¨+≤ª) Ü≥ÚHõ¯ =∂„`«"Õ∞, HÍ‰õΩO_® '‰õΩ—
J<Õ++¨ qª≤‘ ÉèHí Î˜ QÆ∂_® H˘xflKÀ@¡ =ã¨∞#Î fl ^Œx ~¸"åHõºO K≥ÑÊ¨ _»O=Å¡ ãÖ|O^è•~°O÷ Ö’
`≥Å∞QÆ∞Ö’ +¨+‘ªqÉèíˆHÎ J~Ú<å 'Ö’Ñ¨Å— ~å^Œ∞. 'Ü≥ÚHõ¯— ÖË^• '‰õΩ— =∂„`«"Õ∞
=™êÎ~Ú.
25. *ÏuQÆ∞}„H˜Ü«∂ãÖ[˝ÅKÕ`« ã¨=Ú^•Ü«∞O|∞#∞O_ç ÜÕ∞Hõ^Õâ◊O|∞#‰õΩO
|$^äŒHõ¯~°}O|∞ x~åú~°}O |#O|_»∞. (HÍ~°.16)
26. Z^•Ìx=Å# x~åú~}° O |QÆ∞ #K«Û@ +¨+Hª≤ ˜ Ö’Ñ¨Å=~°H‚ Oõ |QÆ∞. (HÍ~°.16)
K«∂. 'x~åú~°}+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO |QÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
27. W@ ã¨Ñ¨Îq∞Ü«ÚO QÆÅ^Œ∞. (HÍ~°.16)
'x~åú~°}+¨+≤ªH˜ Ö’Ñ¨Å=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O x~åú~°}OÖ’ +¨+‘ªqÉèíH˜Î, ^•xH˜ Ö’Ñ¨Å J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞=¸
qkèOÑ¨|_®¤~Ú. L^•. ^Õ=`«ÅÖ’Ñ¨Å NHÍO`« Ü«∞kè‰õΩ~åÅ∞. W@ JO>Ë WHõ¯_»
x~åú~°}OÖ’ +¨+‘ªqÉèíH˜ÎH˜ =∂~°∞QÍ ã¨Ñ¨Îg∞qÉèíH˜Î ~å=@O ‰õÄ_® L#fl ^Œx
Dq=~°}"åHõºO `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk. ã¨Ñ¨Îq∞Ö’ JO^Œ∞, # Jx Ô~O_»∞ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
L<åfl~Ú. HÍ|\˜ì Ü«∞^ä•=HÍâ◊OQÍ U ^≥<· å KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. ^Õ=`«ÅÜ«∞O^Œ∞ NHÍO`«
Ü«∞kè‰õΩ~åÅ∞. QÀQÆ}=Ú# HõÑ≤Å |Ç¨ïH©∆~°. "≥Ú.
28. JkèHõ~°}O|∞ <å <å^è•~°O|∞. (HÍ~°.17)
'JkèHõ~°}O|∞#‰õΩ ã¨Ñ¨Îq∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^ŒO. JkèHõ~°}=Ú.
29. BÑ¨âı¡+≤HõO|∞ "≥·+¨~ÚHõO |aè"åºÑ¨HõO |x Ü«∂^è•~°O|∞ „uq^èŒO|∞.
(HÍ~°.17)
'JkèHõ~°}O|∞#‰õΩ ã¨Ñ¨Îq∞ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^ŒO. BÑ¨âı¡+≤Hõ=Ú, "≥·+¨~ÚHõ=Ú, Jaè"åºÑ¨Hõ=Ú.
30. ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕ xHÍ¯~°ºO |∞^ŒO`«O|∞#‰õΩ |Ç¨ï`«fi=∞O^≥ Ü«∞QÆ∞.
(HÍ~°.22)
'[_»O|∞`«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O JKÕ`«#â◊ÉÏÌÅg∞^Œ `«$fÜ«∞‰õÄ, ã¨Ñ¨Îq∞H© |^Œ∞Å∞QÍ kfifÜ«∞
|Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞OÎ ^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. HÀÅKÕ`« QÆ∂ÖˇÛ – HÀÅ<£ QÆ∂ÖˇÛ, ÅOHõÜ∞« O^Œ∞
Ñ¨Ù>ˇì – ÅOHõO |∞>ˇì "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« H˘xflã¨÷ÖÏÖ’¡ DHÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ. L^ŒO`«

=∞~Ú#[_»"åK«HÍÅ‰õΩ ÃÑ#· `«$fÜ«∂,ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ‰õΩ ~å=Åã≤#kfifÜ«∞ UHõ=K«#OÖ’
~å^Œ∞. ÉÏ}=ÚKÕ`« ‰õÄÖˇÛ. WHõ¯_» 'ÉÏ}=Ú— L^ŒO`«O HÍ=_»O=Å¡, UHõ=K«#OÖ’
LO_»_»O=Å¡ `«$fÜ«∞‰õΩ kfifÜ«∞ ~å^Œ∞. 'ÉÏ}=Ú#∞ QÆ∂ÖˇÛ— Jx HÍ^Œ∞. WÖÏˆQ
[Å=Ú#O^Œ∞ LO_»∞ – [Å=Ú #∞O_»∞, #x kfifÜ«∞ ~å^Œ∞.
UHõ=K«#OÖ’<Õ J„Ñ¨=$uÎ. |Ç¨ï`åfi~°÷OÖ’ `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞
=ã¨∞ÎOk. ÉÏ}=ÚÅKÕ`« QÆ∂ÖˇÛ – ÉÏ}=ÚÅ#∞ QÆ∂ÖˇÛ, [Å=ÚÅO^Œ∞ LO_»∞
– [Å=ÚÅ #∞O_»∞ "≥Ú.
31. ÉÏÇ¨ïà◊Hõ=ÚKÕñ ^Œ$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ qkèOz#kfifÜ«∞‰õΩO „|^äŒ=∞
~å^Œ∞ (HÍ~°.23)
'[_»O|∞kfifÜ«∞‰õΩO „|^ä=Œ ∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O [_»"åK«HÍÅ‰õΩ ÃÑ· #∞#flkfifÜ«∂qÉèHí HÎ˜ ˜ „Ñ¨^=Œä ∂qÉèHí xÎ˜ |Ç¨ïà◊OQÍ
qkèOzOk. L^•. Ñ¨Ó=ÙÅ#∞ ^≥K≥Û. „Ñ¨^äŒè=∞ ~åQÍ – Ñ¨Ó=ÙÅ∞ ^≥K≥Û "≥Ú.
Dã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« H˘xflKÀ@¡ DHÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ. J„Ñ¨=$uÎ
ã¨÷ÖÏÅ#∞ D"åHõºO ¿Ñ~˘¯O@∞#flk.
'[_»O|∞ `«$fÜ«∂ã¨Ñ¨Î=ÚÅ‰õΩ kfifÜ«∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
`«$fÜ«∂ã¨Ñ=Î¨ ÚÅ‰õΩ =zÛ#kfifÜ«∞ [_»"åK«HÍÅg∞^Œ L<åfl, „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
PkfifÜ«∞‰õΩ „Ñ¨^äŒ=∞ ~å^Œ∞.
HÀÅKÕ`« ‰õÄÖˇÛ – `«$fÜ«∞‰õΩ kfifÜ«∞ ~åQÍ, HÀÅ#∞ QÆ∂Öˇ≥Û. `«$fÜ«∞‰õΩ
=zÛ# DkfifÜ«∞‰õΩ „Ñ¨^=èŒä ∞ ~å^Œ∞. 'HÀÅ ‰õÄÖˇÛ— Jx HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ 'ÅOHõÜ∞« O^Œ∞
Ñ¨Ù>ˇ—ì – ã¨ÑqÎ¨ ∞H˜ kfifÜ«∞ ~åQÍ – ÅOHõ#∞ |∞>ˇ.ì ã¨ÑqÎ¨ ∞ Hõ~Ú# ~¸kfifÜ«∞‰õÄ
„Ñ¨^äŒè=∞ ~å^Œ∞. 'ÅOHõ Ñ¨Ù>ˇ—ì #x QÍ^Œ∞.
32. JQÆ∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q Éèí=`«º~°÷Hõ=ÚÅ∞. (HÍ~°.28)
K«∂. 'Éè=í `«º~°=÷ º=Ç≤Ï`«O|∞ ÅQÆ∞qâı+}¨ O|∞Å‰õΩO „|^ä=Œ ∞ Ü«∞QÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
33. WK«@ =∞é˜Ü«ÚO „|Ü≥∂QÆ"≥·z„`«ºO|∞ QÆÅ ^Œk „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å
<≥é∞OQÆ∞#k. (HÍ~°.31)
'^è•`«∞[qâı+}¨ =º=^è•#O|∞# qâı+}¨ O|∞ Åxfl\ ˜ Hõ~ÚÑ¨ÔŒ |#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O „Ñ¨HÍ~°O qâı+}¨ qâıëêºÅ‰õΩ #_»∞=∞ ^è•`«∞[qâı+}¨ O`À =º=^è•#O
L#flÑ¨Ù_»∞ qâı+¨}ÏÅ‰õΩ Jxfl\ ˜H˜ z=~° J~Ú J<ÕÑ¨^ŒO KÕ~°=Åã≤LOk. HÍx
WHõ¯_» „Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ ÃÑ‰õΩ¯ qâıëêÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
1. 'P^Œ∞º_»∞, J„Ñ¨"Õ∞Ü«Ú_»∞, JdÅ¿ã=Ùº_»∞#∞ J~Ú Ü≥∞ãÖÔQ_»∞Ç¨Ïix— Jx
LO_»=K«∞Û.
WHõ¯_» "≥Ú^Œ\ ˜qâı+¨}ÏÅ‰õΩ J~Ú Ñ¨^ŒO KÕ~°ÖË^Œ∞. z=i^•xH˜ XHõ¯^•xH˜
=∂„`«"Õ∞ KÕiOk. ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ ã¨=ÚK«ÛÜ«∂^Œº~°÷Hõ'#∞—â◊|ÌO KÕiOk.
2. 'P^Œ∞º_»∞#∞, J„Ñ¨"∞Õ Ü«Ú_»∞#∞, JdÅ¿ã=Ùº_»∞#∞ J~Ú Ü≥∞ãÖQÔ _»∞Ç¨Ïix—
WHõ¯_» J~ÚÑ¨^ŒO ÖËx "≥Ú^Œ\ ˜qâı+¨}ÏÅ‰õΩ JxflO\˜H˜ z=~° #∞â◊|ÌO KÕiOk.
3. 'P^Œ∞º_»∞, J„Ñ¨"Õ∞Ü«Ú_»∞, JdÅ¿ã=Ùº_»∞ J~Ú Ü≥∞ãÖÔQ_»∞Ç¨Ïix— WHõ¯_»
Uqâı+}¨ ÏxH˜ ‰õÄ_® #∞ â◊|OÌ KÕ~Ö° ^Ë ∞Œ . WOHõ z=iqâı+}¨ ÏxH˜ =∂„`«O J~ÚÑ¨ÔŒ
KÕiOk.
WÖÏ qâı+¨}qâıëêºÅ‰õΩ ^è•`«∞[qâı+¨}O`À =º=^è•#O L#flÑ¨Ù_»∞ J<ÕHõ
"≥∞ÿ#qâıëêÅ∞ LO_»@O Hõ=ÙÅ„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ K«∂ã≤ `≥eã≤HÀ=Åã≤L#fl ^Œx
Dq=~°}O `å`«Ê~°ºO.
34. WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù„H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÜ«Ú`«fiO|∞# H˜`«fiO |QÆ∞
##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ`« =Ù#∞Å H˜`«fiO |QÆ∞. (HÍ~°.34)
'DÜ«∂QÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
'„Ñ¨^äŒ=∂O`«O|∞ ÅQÆ∞Ü«Ú+¨‡^Œã¨‡kfiâı+¨}O|∞Å ˆHHõ`«fiO|∞# =Ù#∞Å∞#∞,
|Ç¨ï`«fiO|∞# ~°∞=ÚÅ∞ #O`åQÆ=∞O|∞Å∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
UHõ`fi« OÖ’ PQÆ=∞OQÍ =KÕÛ =Ù,#∞ J<Õ=~å‚Å∞ WHÍ~åO`å Å~Ú#qâı+}¨ ÏÅg∞^Œ
L#flÑ¨Hõ∆OÖ’ "å\˜H˜ 'WQ“¡~åÜ«ÚQÆO`«O|∞Å...— J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O =Ù#∞
=~å‚ÅÖ’xL`«fiO™ê÷#OÖ’ W`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. '(h=Ù) ã¨∞Hõ$u— J#flÑ¨Ù_»∞
Ü«Ú+¨‡kfiâı+¨}O J~Ú# ã¨∞Hõ$u â◊ÉÌO g∞^Œ '=Ù—=~°‚O PQÆ=∞ "≥∞ÿ, 'ã¨∞Hõ$u=Ù—
Jx LO_»QÍ 'WHÍ~°O|∞g∞k..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ù=~°‚OÖ’xL`åfixH˜ W`«fiO
=zÛ 'ã¨∞Hõ$uq— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ Jã¨‡kfiâ+ı }¨ "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞ #∞=~°O‚ PQÆ=∞O
HÍQÍ, (<Õ#∞) ã¨∞Hõ$u#∞ J#flÑÙ¨ _»∞ WÖÏˆQ W`«fiO =zÛ 'ã¨∞Hõ$ux— Jx J=Ù`«∞Ok.
|Ç¨ï`«fiOÖ’ =KÕÛ '~°∞,=Ú—Å∞ =∂„`«O ZÑ¨Ù_∂» WHÍ~°Og∞^Œ LO_»=Ù. WHÍ~åO`åÅ∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
‰õÄ_® |Ç¨ï`«fiOÖ’ Å∞=~°‚HõOKÕ`« L^ŒO`åÅ∞ J=Ù`å~Ú. HÍQÍ |Ç¨ï`«fiOÖ’

WHÍ~åO`åÅ∞ LO_»=Ù. JO^Œ∞KÕ`« |Ç¨ï`«fiOÖ’ =KÕÛ '~°∞=Ú—Å‰õΩ W`«fiO =KÕÛ
J=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ã¨∂i '=Ù#∞Å H˜`«fiO |QÆ∞— J<åfl_»∞.
35. QÆ~fi° QiÆ +¨µOª _»Q∞Æ ##∞fl, g∞~°Å∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ W`åº^Œ∞Å∞ „áê~ÚHõ„QÆÇÏ¨ }=ÚKÕ
~°H˜∆`«=Ú ÅÜ≥∞º. (HÍ~°.34)
'DÜ«∂QÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# ‰õΩ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
q=~°}OÖ’xD"åHõºO '„Ñ¨^=Œä ∂O`«O|∞ ÅQÆ∞Ü«Ú+¨‡^Œã‡¨ kfiâ+ı }¨ O|∞Å Hˆ Hõ`fi« O|∞#
=Ù#∞Å∞#∞, |Ç¨ï`«fiO|∞# ~°∞=ÚÅ∞ #O`åQÆ=∞O|∞Å∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OÖ’x „áê~ÚHõâ◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl q=iã¨∞Î#flk.
Ü«Ú+¨‡^Œã¨‡kfiâı+¨}ÏÅ‰õΩ '=Ù,#∞,~°∞,=Ú— J<ÕPQÆ=∂Å∞ „áê~ÚHõOQÍ =™êÎ
Ü«∞x K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« Wq x`«ºO QÍ ^Œx `≥Å∞ã¨∞#Î flk. HÍ|\˜ì J~°∞^Œ∞QÍ DPQÆ=∂Å∞
~åHõáÈ=K«∞Û#∞. 'QÆ~°fiQÆi+¨µªO _»QÆ∞ ##∞fl.— WHõ¯_» 'QÆ~°fiQÆi+¨µªO_»∞— J<Õk
Jã¨‡kfiâı+¨}O. UHõ`«fiOÖ’ L#flk HÍ|\˜ì #∞ J<Õ=~°‚O PQÆ=∞OQÍ =zÛ
'QÆ~°fiQÆi+¨µªO_» #QÆ∞##∞fl— Jx HÍ"åe. HÍx #∞=~°‚O PQÆ=∞O HÍÖË^Œ∞.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x „áê~ÚHõâ◊|ÌOKÕ`« PQÆ=∞O ~åHõáÈ=@O ÅHõ∆}ã≤^Œú"Õ∞, HÍ|\˜ì
PQÆ=∞O HÍx~°∂ÑÖ ™ê^è∞Œ "Õ J=Ù`«∞#flk. WÖÏˆQ 'g∞~°Å∞ ÃÑ^ŒÅÌ ∞—. WHõ¯_» ÃÑ^ŒÅÌ ∞
J<Õk Ü«Ú+¨‡kfiâı+¨}O. |Ç¨ï`«fiOÖ’ L#flk. '~°∞— PQÆ=∞O HÍ"åe. 'ÃÑ^ŒÌÅ~°∞—
Jx HÍ"åe. HÍx PQÆ=∞O ~åÖË^Œ∞. „áê~ÚHõâ◊ÉÏÌxfl J#∞ãïOz PQÆ=∞O
~åHõáÈ=@O ™ê^èŒ∞"Õ.
36. Ñ¨Ó~°fi q∞k Ñ¨~° q∞k Ü«∞#∞xÜ«∞=∞ =∞¿ÑHÕ∆ Ñ¨Hõ "åHõº=∞O ^≥ÅÑ¡ ^¨ OŒ |∞Å∞
=Åz#@∞¡ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨ñ^ŒQÆ∞. (HÍ~°.37)
K«∂. 'UHõ"åHõºO|∞#O ^˘HÍ<˘Hõ¯O_»∞ ^ŒH¯õ ã¨~fi° Ñ^¨ OŒ |∞Å∞ „Hõ=∞x~°¿ÑHõO∆ |∞O
„|Ü≥∂yOÑÖ [#∞— J<Õã¨∂„`«"åºYº.
37. Ux„Ñ¨É$íè uâ◊|OÌ |∞Å∞ H˘xfl xÜ«∞=∞™ê¿ÑHõO∆ |∞ Å~ÚÜ«ÚO_»∞. (HÍ~°.37)
'UHõ"åHõºO|∞#O ^˘HÍ<˘Hõ¯O_»∞ ^ŒHõ¯ ã¨~°fiÑ¨^ŒO|∞Å∞ „Hõ=∞x~°¿ÑHõ∆O|∞QÆO
„|Ü≥∂yOÑÖ [#∞— J<Õã¨∂„`«O "åHõºOÖ’ DÑ¨^ŒO`«~åfi`« DÑ¨^ŒO LO_®e
J<Õ„Hõ=∞O J¿ÑHõ∆ ÖË‰õΩO_® Ñ¨^• Åhfl Ü«∞^äÕK«ÛùQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û #x
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. QÍe K«Å¡QÍ gK≥#∞, K«Å¡QÍ QÍe gK≥#∞ "≥Ú.
ã¨∂„`«OÖ’ 'XHÍ<˘Hõ¯O_»∞ ^ŒH¯õ — J#_»OKÕ`« H˘xflÑ^¨ •Å‰õΩ „Hõ=∂¿ÑHõ∆ LO@∞O
^Œx `≥Å∞ã¨∞Î#flk. ^•xfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk. 'Ux— "≥Ú^Œ Öˇ·#â◊ÉÏÌÅ∞ H˘xfl
DÑ¨ÔŒ nx`«~åfi`<« Õ LO_®e J<Õ„Hõ=∞OÜ≥ÚHõ¯ J¿ÑHõ∆ HõeyLO\Ï Ü«∞x `å`«Ê~°ºO.
'~å=Ú <Õ ã‘`« <Õñ Q˘Å∞Î— J<ÕKÀ@ 'U ~å=Úx ã‘`«ñ Q˘Å∞Î <Õ— W`åºkQÍ
„Ñ¨Ü≥∂y¿ãÎ q=H˜∆`å~°÷O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. WHõ¯_» 'Ux— Ñ¨^ŒO xÜ«∞q∞`« "≥∞ÿ#KÀ@<Õ
„Ñ¨Ü≥∂yOKåe. HÍx „Hõ=∞x~°¿ÑHõ∆QÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
1. Ñ¨$^äŒQÆ∂ƒù`«O|∞ ÅQÆ∞#~°÷O|∞Å ˆHHÍs÷ÉèÏ=O|∞ ™ê=∞~°÷ºO|∞. (ã¨=∂.1)
2. Ñ¨$^äŒH±„Ñ¨ã≤^•ú~°÷O|∞ ÅQÆ∞Ñ¨^ŒO|∞Å ˆHHÍ~°÷=Ú#O^Œ∞ =$uÎ ™ê=∞~°÷º=Ú.
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^ŒO. ™ê=∞~°÷º=Ú.
3. ™êOã¨¯ $uHõO |x Ü«∂zÛùHõO |x, q∞„â◊O |x ã¨=∂ãÖ|∞ „uq^èŒO|∞.
(ã¨=∂.2)
4. JO^Œ∞ ™êOã¨¯ $uHõO|∞ ã≤^ŒúO |x, ™ê^èŒºO |x kfiq^èŒO|∞. (ã¨=∂.2)
5. ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ã≤^ŒúO|∞ <åñ|_»∞. (ã¨=∂.2)
6. ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ™ê^èŒºO|∞ <åñ|_»∞. (ã¨=∂.2)
'™êOã¨¯ $uHÍzÛùHõq∞„â◊ÉË^èŒO|∞KÕ ã¨=∂ãÖ|∞ „uq^èŒO|∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑã· ∂¨ „`åxfl J#∞ãïOz `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ =¸_»∞q^è•Å∞.1. ™êOã¨¯ $uHõO.
2. PzÛùHõO.3. q∞„â◊O. ãÖã¨¯ $`åxH˜ ãÖ|OkèOz#ã¨=∂ãÖ ™êOã¨¯ $uHõO.
Wk ~Ô O_»∞q^è•Å∞QÍ LO@∞Ok.1. ã≤ÔúŒ . 2. ™ê^èºŒ O. Hˆ =ÅO ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌÅ`À
U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ ã≤^ŒúO. Dã¨=∂ãÖ ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ U~°Ê_ç ã¨=∂ã¨„áêuÑ¨kHõ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"Õtã¨∞ÎOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜ˆH Dã¨=∂ãÖ (ãÖã¨¯ $`«OÖ’)
ã≤^ŒúO J~ÚL#flk HÍ|\˜ì Wk ã≤^Œúã¨=∂ãÖ. L^•. ~å*Ï[˝. ~å[˝ó P*Ï˝
J<Õq„QÆÇÏ¨ OK˘Ñ¨C# ãÖã¨¯ $`«OÖ’ (ã¨=∂ãÖQÍ) U~°Ê_ç# '~å*Ï*Ï˝— J<Õã=¨ ∂ãÖ
„áêuÑ¨kHõ S, `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ, `«∞kn~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À
~å*Ï[˝ Jx J~ÚOk. WHõ¯_» '~å[ P[˝— J<ÕâÉ◊ ÏÌÅã¨=∂ãÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ ã≤^ŒúO HÍ|\˜ì Wk ã≤^Œú(™êOã¨¯ $uHõ)ã¨=∂ãÖ.
ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ#∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =ÚO^Œ∞QÍ `«`«û=∂Å∞QÍ KÕã¨∞‰õΩx `«`«û=∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – ã¨=∂ã¨ÑïKÕÛù^ŒO 445
â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ KÕ¿ãÎ Jk ™ê^èºŒ ã¨=∂ãÖ. ~å[<£ â◊|OÌ `«`û« =∞OQÍ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ~åA. P*Ï˝â◊|ÌO `«`«û=∞OQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ P[˝. WÖÏ `«`«û=∂Å∞
J~Ú# DÔ~O_»∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ '~åAÜ≥ÚHõ¯ P[˝— J<Õq„QÆÇ¨ÏOK˘Ñ¨C# `≥Å∞QÆ∞Ö’
ã¨=∂ãÖ KÕ¿ãÎ – ~åA<å[˝. '~åAÜ≥ÚHõ¯, P[˝— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«ã=¨ ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ã¨=∂ãÖ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ™êkèOÑ¨|_çOk HÍ|\˜ì Wk ™ê^èŒº(™êOã¨¯ $uHõ)ã¨=∂ãÖ.
7. `«H˜¯#`≥#∞ñQÆ∞Åã¨=∂ãÖ ÉÏzÛùHõO |#O|_»∞. (ã¨=∂.2)
ÃÑã· ∂¨ „`å #fl#∞ãïOz `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ =¸_»∞q^è•Å∞. 1. ™êOã¨¯ $uHõO.
2. PzÛùHOõ . 3. q∞„â◊O. WO^Œ∞Ö’ PzÛùHãõ =¨ ∂ã¨ÅHõ}∆ Ïxfl D"åHõºO q=iã¨∞#Î flk.
`«H˜¯#`≥#∞QÆ∞Å∞ JO>Ë WO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO 'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞Åã¨=∂ãÖ|∞
™ê^èŒºO|∞— Jx K≥Ñ≤Ê# ãÖã¨¯ $`«ã¨=∂ÅHõO>ˇ "Õ~°~Ú#â◊ÉÏÌÅ∞ Jx J~°÷O.
'ãÖã¨¯ $`«ã"¨ ∞Õ `«~O° |~Ú#~¸ÉèÏ+¨ Ü«∞K«Ûù Ü«∞#O|_»∞— J<Õã∂¨ „`åxfl J#∞ãïOz
ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞OHõO>ˇ "Õ~~° Ú#k JO>Ë JK«Û`≥Å∞QÆ∞. PzÛùHOõ . HÍQÍ PzÛùHâõ É◊ ÏÌÅ‰õΩ
KÕ Ü « ∞ |_ç # ã¨ = ∂ã¨ O PzÛù H õ ã ¨ = ∂ã¨ O . éË x Ü≥ Ú Hõ ¯ , P#u J<Õ Ô ~ O_» ∞
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅ‰õΩ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ KÕ¿ãÎ 'éËxÜ«∂#u— Jx J=Ù`«∞Ok.
Wk JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊ÉÏÌÅã¨=∂ãÖ HÍ|\˜ì PzÛùHõã¨=∂ãÖ.
8. LÉèíÜ«∞O|∞Å∞ QÆ∂_ç#k q∞„â◊O |#O|_»∞. (ã¨=∂.2)
ÃÑã· ∂¨ „`å #fl#∞ãïOz `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂ãÖ =¸_»∞q^è•Å∞. 1. ™êOã¨¯ $uHõO.
2. PzÛùHõO.3. q∞„â◊O. g\˜Ö’ q∞„â◊ã¨=∂ã¨ÅHõ∆}Ïxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
LÉèíÜ«∞O JO>Ë Ñ¨Ó~°fiO K≥Ñ≤Ê#q Ô~O_»∞. 'ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞O|∞Åã¨=∂ãÖ|∞
™ê^èºŒ O|∞, `«H¯˜ #`≥Å∞QÆ∞Åã¨=∂ãÖ ÉÏzÛùHOõ |∞— Jx ¿Ñ~˘¯#fl ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞=¸,
PzÛùHõ=¸. HÍQÍ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞â◊ÉÏÌxH© PzÛùHõâ◊ÉÏÌxH© Ô~O\˜H© HõeÑ≤
KÕÜ«∞|_ç#ã¨=∂ãÖ q∞„â◊O Jx `å`«Ê~°ºO. L^•. ~åA=Ú^ŒÅ. Dã¨=∂ãÖÖ’
'~åAÜ≥ÚHõ¯— J<Õ"Ú≥ ^Œ\Ñ˜ ^¨ OŒ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O. '=Ú^ŒÅ— J<Õ~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ PzÛùHOõ .
WÖÏˆQ 'K≥é∞=Ù#∞^ŒH=õ Ú—. WHõ¯_» 'K≥é∞=ÙÜÚ≥ Hõ¯— J<Õ"Ú≥ ^Œ\Ñ˜ ^¨ OŒ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O,
'L^ŒHõ=Ú— J<ÕÔ~O_»=â◊|ÌO PzÛùHõO. WÖÏ Dã¨=∂™êÅÖ’ ãÖã¨¯ $`«ã¨=∞=¸,
PzÛùHõ=¸ Ô~O_»∞ q∞„â◊O J~ÚL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì Wq q∞„â◊ã¨=∂™êÅ∞.
9. `«`«∞Ê~°∞+¨|Ç¨ï„gÇ≤Ï^ŒfiO^ŒfiO|∞ Åx ã¨=∂ãÖ|∞ ÖˇÅ¡O „kq^èŒO|∞
Å~ÚÜ«ÚO_»∞. (ã¨=∂.3)
'`«`∞« Ê~°∞ëê^Œ∞Å‰õΩ ÅHõ}∆ O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ ãÖã¨¯ $`ÀHõOÎ | Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
q=~° } OÖ’xk D"åHõ º O. `« ` « ∞ Ê~° ∞ ëê^Œ ∞ Å∞ J#flÑ¨ Ù _» ∞ Pkâ◊ | Ì O KÕ ` «
„QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤# ã¨=∂™êÅ#∞ D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
`≥Å∞QÆ∞Ö’x ã¨=∂™êÅ∞ Jhfl 1. `«`«∞Ê~°∞+Ö, 2. |Ç¨ï„gÇ≤Ï, 3. ^ŒfiO^ŒfiO
Jx =¸_»∞q^è•Å∞QÍ LO\Ï~Ú. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O, kfiQÆ∞=Ù, =ºkèHõ~°}ã¨=∂ãÖ
J<Õq `«`«∞Ê~°∞+ÖÖ’xÉèË^•Å∞. HÍQÍ #Å¡xÜ«∂=Ù(Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O), =ÚzÛK«∞Û
(kfiQÆ∞=Ù), ~å=Úx ÉÏ}=Ú(=ºkèH~õ } ° ã¨=∂ãÖ), W =hfl `«`∞« Ê~°∞+¨ã=¨ ∂™êÅ∞.
=ÚHõ¯O\˜ (|Ç¨ï„gÇ≤Ï). J#fl^Œ=Ú‡Å∞ (^ŒfiO^ŒfiO).
10. Jq „áê~ÚHõO|∞QÍ #∞`«Î~å<ÀºÉèíÜ«∞Ñ¨^•~°÷„Ñ¨^è•#O|∞ Å~ÚÜ«ÚO_»∞.
(ã¨=∂.3)
`«`∞« Ê~°∞ëê^Œ∞Å‰õΩ ÅHõ}∆ O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ ãÖã¨¯ $`ÀHõOÎ | Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
'`«`«∞Ê~°∞+¨|Ç¨ï„gÇ≤Ï^ŒfiO^ŒfiO|∞ Åx ã¨=∂ãÖ|∞ ÖˇÅ¡O „kq^èŒO|∞ Å~Ú
Ü«ÚO_»∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fi"åHÍºxfl J#∞ãïOz, WHõ¯_» 'Jq— JO>Ë `«`∞« Ê~°∞+Ö, |Ç¨ï„gÇ≤Ï,
^ŒfiO^ŒfiO, J<Õã¨=∂™êÅ∞ Jx J~°÷O. Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ 1. `«`«∞Ê~°∞+Ö –
L`«Î~°Ñ¨^•~°÷„Ñ¨^è•#O. 2. |Ç¨ï„gÇ≤Ï – J#ºÑ¨^•~°÷„Ñ¨^è•#O. 3. ^ŒfiO^ŒfiO –
LÉèíÜ«∞Ñ¨^•~°÷„Ñ¨^è•#O.
L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ JO>Ë ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨ÔŒ . „Ñ¨^•è #O HÍ=@O J~>Ë „H˜Ü∞« `À
J#fiÜ«∞O HõeyLO_»@O. ã¨=∂ãÖÖ’xz=iÑ¨^ŒOÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O „Ñ¨^è•# "≥∞ÿ,
„H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOz# Ñ¨Hõ∆OÖ’ Pã¨=∂ãÖ `«`«∞Ê~°∞+Ö. #Å¡xÜ«∂=Ù "≥∞Å¡QÍ
#_»K«∞K«∞#flk. WHõ¯_» #Å¡xÜ«∂=Ù J<Õã¨=∂ãÖÖ’ P=Ù J<Õz=iÑ¨^ŒO J~°÷O
"åHõºOÖ’ „Ñ¨^è•#O. Wk ÖË‰õΩO>Ë "åHÍº~°÷O J#fi~ÚOK«^Œ∞. #Å¡ #_»K«∞K«∞#flk
JO>Ë J~°O÷ ÖË^∞Œ . P=Ù #_»K∞« K«∞#flk JO>Ë #Å¡ J<Õqâı+}¨ O ÖË‰Ωõ <åfl "åHÍº~å÷xH˜
ÉÏ^èŒ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì Wk L`«~Î Ñ° ^¨ •~°O÷ „Ñ¨^•è # "≥∞#ÿ k, HÍ=@OKÕ`« `«`∞« Ê~°∞+¨ã=¨ ∂ãÖ.
=ÚHõ¯O\˜. Dã¨=∂™êxH˜ =¸_»∞ Hõ#∞flÅ∞ QÆÅ"å_»∞ – Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ Jx
J~°÷O. ã¨=∂ãÖÖ’x =¸_»∞, Hõ#∞fl J<Õâ◊ÉÏÌÅ∞ Ô~O_çO\˜HõO>ˇ "Õ ~°~Ú# Jq
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

HõÅ"å_»∞ J<Õ WO H˘HõJ~°O÷ „Ñ¨^•è #O J~ÚOk HÍ|\˜ì Wk |Ç¨ï„gÇ≤Ï. '=ÚHõ¯O\˜

„Ñ¨`º« Hõ∆ =∞Ü≥∞º#∞— D"åHõºOÖ’ =¸_»∞ JÜ≥∞º#∞, ÖË^• Hõ#∞fl JÜ≥∞º#∞ J<Õq^èOŒ QÍ
ã¨=∂ãÖÖ’x Ñ¨^•ÅJ~°÷O „H˜Ü«∞`À J#fi~ÚOK«^Œ∞. WOHõ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ „Ñ¨`«ºHõ∆
=∞Ü≥∞º#∞ J<Õq^èŒOQÍ ã¨=∂ãÖÖ’ ÖËx J#ºÑ¨^ŒO J~°÷O „Ñ¨^è•#O.
J#fl^Œ=Ú‡Å∞. Dã¨=∂ãÖÖ’ J#fl, `«=Ú‡_»∞ J<ÕÔ~O_»∞Ñ¨^•ÅJ~°÷=¸
„Ñ¨^è•#"Õ∞. J#fl^Œ=Ú‡Å∞ =zÛi. JO>Ë J#fl, `«=Ú‡_»∞ W^ŒÌ~°∂ =KåÛ~°∞ J<Õ
J~°O÷ . HÍQÍ ã¨=∂ãÖÖ’x ~Ô O_»∞Ñ¨^•ÅJ~°=÷ ¸ JO>Ë LÉèÜ í ∞« Ñ¨^•~°O÷ „Ñ¨^•è #O
HÍ=@OKÕ`« Wk ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ.
11. JO^Œ∞ñ ^Œ`« ∞« Ê~°∞+Ö|∞ ã¨=∂<åkèH~õ }° O|∞ =ºkèH~õ }° O |x kfiq^èOŒ |∞.
12. kfifÜ«∂^Œ∞Å‰õΩ g∞ñkÑ¨^ŒO|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞ =ºkèHõ~°}O|∞ <åñ
|_»∞. (ã¨=∂.3)
`«`«∞Ê~°∞+Ö, |Ç¨ï„gÇ≤Ï, ^ŒfiO^ŒfiO Jx =¸_»∞q^è•Å∞QÍ L#flã¨=∂ãÖÖ’
`«`∞« Ê~°∞+Ö J<Õã=¨ ∂ãÖ =∞m¡ ~Ô O_»∞q^è•Å∞. 1. =ºkèH~õ }° O. 2. ã¨=∂<åkèH~õ }° O.
kfifÜ«∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x ã¨ÑqÎ¨ ∞ =~°‰Ωõ QÆÅPÜ«∂qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ z=~° QÆey#Ñ¨^•Å‰õΩ
ÃÑ·Ñ¨^ŒO`À KÕã≤#ã¨=∂™êxH˜ =ºkèHõ~°}O Jx ¿Ñ~°∞. L^•. ~å=ÚxÉÏ}=Ú.
'~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯— J<Õ +¨+qª‘ ÉèHí Î˜ z=~° QÆey#Ñ¨^•xH˜ 'ÉÏ}=Ú— J<Õg∞kÑ¨ÔŒ `À
ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞QÍ '~å=ÚxÉÏ}=Ú— Jx U~°Ê_çOk. HÍ|\˜ì Wk =ºkèHõ~°}
ã¨=∂ãÖ.
JkèH~õ }° O JO>Ë P^è•~°O. aè#fl "≥∞#ÿ JO>Ë "Õ~∞° "Õ~∞° JkèH~õ }° ÏÅ∞ Hõey#k
=ºkèH~õ } ° O. ã¨=∂ãÖÖ’x Ñ¨^•ÅJ~°O÷ "Õ~∞° "Õ~∞° ã¨Ö÷ ÏÅ∞ P^è•~°OQÍ LO>Ë Jk
=ºkèHõ~°}O. ~å=ÚxÉÏ}=Ú J#flÑ¨Ù_»∞ ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ J<ÕÑ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO J~°÷O
~å=∞`« fi O (~å=Úx`« # O) ~å=ÚxÜ« ∞ O^Œ ∞ LO_» Q Í, ÉÏ}=Ú
J<Õ~Ô O_»=â◊|OÌ Ü≥ÚHõ¯ J~°O÷ ÉÏ}`«fiO (ÉÏ}O`«#O) ÉÏ}OÖ’LOk. ~å=Ú_çÖ’
ÉÏ}^èŒ~°‡O ÖË^Œ∞. ÉÏ}OÖ’ ~å=Ú_ç^èŒ~°‡O ÖË^Œ∞. HÍQÍ ã¨=∂ãÖÖ’x ~å=∞,
ÉÏ} â◊ÉÏÌÅJ~°÷O "Õ~°∞"Õ~°∞ KÀ@¡#∞ P„â◊~ÚOzLO_»@OKÕ`« ~å=ÚxÉÏ}=Ú
J<ÕDã¨=∂ãÖ =ºkèHõ~°}O J~ÚOk. Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO qÉèíH˜Îx|\˜ì Dã¨=∂™êÅ#∞
PÜ«∂`«`«∞Ê~°∞+¨ã¨=∂™êÅ∞QÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. ~å=ÚxÉÏ}=Ú J<Õ^•xÖ’
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO ~å=ÚxÜ≥ÚHõ¯ J<Õq^èŒOQÍ +¨+‘ªqÉèíH˜Î z=~° QÆey#k QÍ|\˜ì Wk
+¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ã¨=∂ãÖ. WÖÏˆQ kfifÜ«∂k`«`«∞Ê~°∞+¨ã¨=∂™êÅ#∞ „QÆÇ≤ÏOKåe.
13. qâı+}¨ O|∞#‰õΩ qâı+º¨ O|∞`À_» ã¨=∂ãÖ|∞ ã¨=∂<åkèH~õ }° O|∞ <åñ|_»∞.
14. WkÜ≥∞ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ =∞#O|_»∞. (ã¨=∂.3)
`«`«∞Ê~°∞+Ö, |Ç¨ï„gÇ≤Ï, ^ŒfiO^ŒfiO Jx =¸_»∞q^è•Å∞QÍL#flã¨=∂ãÖÖ’
`«`∞« Ê~°∞+Ö J<Õã=¨ ∂ãÖ =∞m¡ ~Ô O_»∞q^è•Å∞. 1. =ºkèH~õ }° O. 2. ã¨=∂<åkèH~õ }° O.
qâı+}¨ ÏxH˜ qâı+º¨ O`À KÕã#≤ ã¨=∂™êxH˜ ã¨=∂<åkèH~õ }° ã¨=∂ãÖ Jx ¿Ñ~°∞.
JO>Ë WO^Œ∞Ö’ qâı+¨}O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ=¸ (ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO), qâı+¨ºO
L`«~Î Ñ° ^¨ =Œ ¸ (ã¨=∂ãÖÖ’ z=iÑ¨ÔŒ ), J=Ù`å~Ú. L^•. #Å¡xÜ«∂=Ù. WHõ¯_»
'#Å¡— J<Õqâı+¨}ÏxH˜ 'P=Ù— J<Õqâı+¨ºO`À ã¨=∂ãÖ J~ÚOk. HÍ|\˜ì Wk
ã¨=∂<åkèHõ~°}O.
JkèHõ~°}O JO>Ë P^è•~°O. ã¨=∂# "≥∞ÿ# JO>Ë XˆHJkèHõ~°}O Hõey#k
ã¨=∂<åkèHõ~°}O. ã¨=∂ãÖÖ’xÑ¨^•ÅJ~°÷O XˆHKÀ@∞ P^è•~°OQÍ HõeyLO>Ë
Jk ã¨=∂<åkèHõ~°}O. #Å¡xÜ«∂=Ù J<ÕDã¨=∂ãÖÖ’ '#Å¡— J<Õ"≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO
J~°÷ "≥∞#ÿ #Å¡^#Œ =¸, 'P=Ù— J<Õ~Ô O_»=Ñ¨ÔŒ J~°O÷ J~Ú# P=Ù`#« =¸ (QÀ`«fiO)
Ô~O_»∂ XˆH P=Ù#∞ P„â◊~ÚOzL<åfl~Ú. (#Å¡`«#=¸, P=Ù`«#=¸ Ô~O_»∂
P=ÙÖ’<Õ L<åfl~Ú.) JkèH~õ }° O ã¨=∂#OQÍ LO_»@OKÕ`« Wk ã¨=∂<åkèH~õ }° O.
Dã¨=∂<åkèHõ~°}ã¨=∂™ê<Õfl Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
15. Jk ãÖMÏºÑ¨Ó~°fiO|∞ kfiQÆ∞=Ù <åñ|_»∞. (ã¨=∂.3)
'WkÜ≥∞ Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« =∞#O|_»∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fi"åHÍºxfl J#∞ãïOz WHõ¯_» 'Jk—
JO>Ë Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O Jx J~°O÷ . Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ ãÖMÏº"åK«HOõ
J~Ú`Õ kfiQÆ∞=Ù Jx ¿Ñ~°∞. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO qâı+¨}O
J=Ù`«∞Ok. *Ïu, QÆ∞}, „H˜Ü«∂, ãÖMÏºkÉèË^•Å`À qâı+¨}O P~°∞ q^è•Å∞.
"å\˜Ö’ ãÖMÏº„Ñ¨Ü«ÚHõÎ "≥∞ÿ#qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À ã¨=∂ãÖ J~Ú`Õ
PHõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂™ê<Õfl `≥Å∞QÆ∞Ö’ kfiQÆ∞ã¨=∂ãÖ Jx =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. L^•.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
#Å∞QÆ_»Å∞. '<åÅ∞QÆ∞— J<ÕãÖMÏºqâı+¨}ÏxH˜ 'Hõ_»Å∞— J<Õqâı+¨ºO`À ã¨=∂ãÖ

[iy '#Å∞QÆ_»Å∞— Jx J~ÚOk. qâı+¨}ÏxH˜ qâı+¨ºO`À U~°Ê_ç#ã¨=∂ãÖ
HÍ|\˜ì Wk Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O. DHõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖÖ’ qâı+}¨ O J~Ú#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ OŒ
(<åÅ∞QÆ∞) ãÖYº#∞ ^≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk QÍ|\˜ì Wk (ãÖMÏºÑ¨Ó~°fiHõO J~Ú#
DHõ~°‡^è•~°Ü«∞O) kfiQÆ∞=Ù.
16. „áê~ÚHõO|∞QÍ ##∞@KÕ ãÖã¨¯ $`«ÅHõ} ∆ O|∞ ^˘_»~x° ã¨=∂ãÖ|∞O QÆÅ
^Œx ã¨∂zOÑ¨ñ|_çÜ≥∞. (ã¨=∂.3)
17. ^•#O*Ëã≤ zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞, AO\˜"≥∂q ~Ú`åº^Œ∞ Å~Ú# Ü«ÚÑ¨=∂#
Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O|∞Å∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞. (ã¨=∂.3)
18. (W\˜ì) LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒO|∞Å∞ QÆÅ=Ù QÍx qÑ¨s`«O|∞Å∞ ã≤^ŒúO|∞Å∞
ÖË =x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. (ã¨=∂.3)
q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. Wk ã¨∂„`«OÖ’x „áê~ÚHõâ◊|ÌO „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl
q=iã¨∞Î#flk.
`≥Å∞QÆ∞Ö’x `«`∞« Ê~°∞+Ö "≥Ú^Œ Öˇ#· ã¨=∂™êÅÅHõ}∆ O „áê~ÚHõOQÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’
K≥Ñ≤Ê#^Õ J=Ù`«∞Ok. `«é∞K«∞QÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ K≥Ñ≤Ê#q^èŒOQÍ J#@OKÕ`«
J~°∞^Œ∞QÍ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ K≥ÑÊ≤ #^•xHõO>ˇ aè#flOQÍ ‰õÄ_® `≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨=∂™êÅ∞
LO\Ï Ü«∞<Õ J~°÷O ã≤kúã¨∞Î#flk.
^•x=Å¡ zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞, AO\˜"≥∂q "≥Ú. LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∂Å∞
„QÆÇ≤ÏOÑ¨ |_»`å~Ú. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO J~Ú#qâı+¨}O LÑ¨=∂#O
J~Ú`Õ Jk LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O. zQÆ∞~°∞=O\˜Hˆ Å∞ J#flÑÙ¨ _»∞ 'ˆHÅ∞—
LÑ¨"Õ∞Ü«∞O. 'zQÆ∞~°∞— LÑ¨=∂#O. LÑ¨=∂#O (zQÆ∞~°∞) Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ
L#flH~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O QÍ|\˜ì 'zQÆ∞~°∞ñˆQÅ∞— LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O. WÖÏˆQ
A#∞fl=O\˜ "≥∂q – AO\˜"∂≥ q. W@∞=O\˜ LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∂« Å∞
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖË=Ù, QÍ|\˜ì Wq ãÖã¨¯ $`«ÅHõ} ∆ O|∞ `˘_»~x° `≥Å∞QÆ∞ã¨=∂™êÅ∞
Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ LÑ¨=∂<À`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∂ Å∞<åfl~Ú. =ÚYÑ¨^Œ‡=Ú,
LÑ¨=∂# "≥∞#ÿ Ñ¨^‡Œ O Dã¨=∂ãÖÖ’ L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ . qÑ¨s`«O JO>Ë LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ Œ
Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« O. zQÆ∞~°∞=O\˜ Hˆ Å∞ – zQÆ∞~°∞ñ Qˆ Å∞. J#flÑÙ¨ _∞» 'zQÆ∞~°∞— J<ÕÑÓ¨ ~°fiÑ^¨ OŒ
LÑ¨=∂#O. LÑ¨=∂#O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ Hõey#Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O HÍ|\˜ì Wk
LÑ¨=∂#Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ HŒ ~õ ‡° ^è•~°Ü∞« O. WÖÏˆQ A#∞fl=O\˜ "≥∂q – AO\˜"∂≥ q. "≥Ú.
(WÖÏO\˜) LÑ¨=∂#O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ QÆey#ã¨=∂™êÅ∞ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖË=Ù.
19. ã≤^ŒúO|∞ ã¨~°fiO|∞ „QÍÇ¨ÏºO|∞. (ã¨=∂.3)
'ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO|∞Åã¨=∂ãÖ|∞ ã≤^ŒúO|∞ <åñ|_»∞— ãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
ãÖã¨¯ $`«OÖ’<Õ ã¨=∂ãÖ U~°Ê_ç ã¨=∂ã¨"∞Õ „áêuÑ¨kHõQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ OKÕq
ã≤^Œúã¨=∂™êÅ∞. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ U~°Ê_çL#fl ã≤^Œúã¨=∂™êÅ∞ Jhfl `≥Å∞QÆ∞Ö’
`«`û« =∂Å∞QÍ „QÆÇÏ≤ OÑ¨=K«∞Û #x "åHÍº~°O÷ . 'ã¨~fi° O|∞— J#_»OKÕ`« `«`∞« Ê~°∞ëêk
ã¨=∂™ê Åhfl `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =™êÎ~Ú.
'~å[Ñ¨Ù~°∞+¨— J<Õ=ºkèHõ~°} (`«`«∞Ê~°∞+¨) ã≤^Œúã¨=∂ãÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ
'~å[Ñ¨Ù~∞° +¨µ_»∞—. 'hÖ’`«ÊÅ— J<Õ ã¨=∂<åkèH~õ }° ã¨=∂ãÖ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'hÖ’`«ÊÅ=Ú—.
WÖÏˆQ 'Ñ‘`åO|~°∞_»∞— (Ñ‘`åO|~°) |Ç¨ï„gÇ≤Ï, '~å=∞ÅHõ∆ ‡}∞Å∞— (~å=∞ÅHõ∆ ‡})
^ŒfiO^Œfi=Ú. "≥Ú.
20. ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊|ÌO|∞ qHõ$uâ◊|Ì=Ú`À_» ã¨=∞ã≤OÑ¨^Œ∞. (ã¨=∂.3)
21. J<ÕH=õ ∂é∞Å∞ JÅÊ^ŒO_»∞ W`åº^Œ∞Å∞ ^Œ∞+Öì |∞ Åx `≥eÜ«Ú#k.(ã¨=∂.3)
ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌxH˜ `≥Å∞QÆ∞qÉè‰í Ωõ ÅÎ ∞ KÕã≤ `«`û« =∞O KÕã∞¨ H˘x ^•xH˜ PzÛùHâõ |◊ OÌ `À
ÅHõ∆}Ï#∞QÆ∞}OQÍ ã¨=∂ãÖ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. ~å=ÚxH˘_»∞‰õΩ, ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù\Á_»∞¤,
=^è∞Œ =Ù #O^Œ=Ú "≥Ú. HÍx `«`û« =∞O KÕÜ∞« ‰õΩO_® ãÖã¨¯ $`«âÉ◊ ÏÌxfl Ü«∞^ä•`«ÔŒä QÍ
„QÆÇ≤ÏOz ^•xH˜ JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞. JO>Ë
ã¨=∂ãÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO ˆH=ÅO ãÖã¨¯ $`«O HÍQÍ L`«Î~°Ñ¨^ŒO PzÛùHõO HÍ=_»O
‰õΩ^Œ~°^Œ∞. (ãÖã¨¯ $`«O L`«Î~°Ñ¨^Œ "≥∞ÿ`Õ qÉèíHõÎºO`« "≥∞ÿ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® `«`«û=∞O
J=Ù`«∞Ok).
J<ÕHõ=∂é∞Å∞. WHõ¯_» 'J<ÕHõ— J<Õk ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌxH˜ '=∂é∞— J<Õ
JK«Û`≥Å∞QÆ∞â◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞_»O=Å¡ Wk ÃÑ·ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO QÍ|\˜ì
^Œ∞+¨ìO. JO>Ë ^À+Ö Hõey#k. `«Ñ¨ÙÊã¨=∂ãÖ. WÖÏˆQ 'JÅÊ^ŒO_»∞— J<ÕKÀ@
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
QÆ∂_» 'JÅÊ— J<ÕãÖã¨¯ $`«â◊ÉÏÌxH˜ '^ŒO_»∞— J<ÕPzÛùHõâ◊|ÌO`À ã¨=∂ãÖ. Wk

ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^ŒúO. HÍ|\˜ì Jn `«¿ÑÊ.
'ˆH=ÅãÖã¨¯ $`«â|◊ OÌ |∞— J#_»OKÕ`« (J<ÕH=õ Ú { =∂é∞Å∞) J<ÕHÑõ Ù¨ =∂é∞Å∞,
(JÅÊ=Ú { ^ŒO_»∞) – JÅÊÑ¨ÙÔŒ _»∞ W`åºkQÍ `«`û« =∞O KÕã≤ PzÛùHOõ `À ã¨=∂ãÖ
KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ `«Ñ¨ÙÊ ÖË^Œ∞.
22. DxÜ«∞=∞=ÚKÕ |e¡^∞Œ ñ_»∞ =∞Å∞¡ñ_»∞, HÍ=Å∞ñ_»∞ ~å=Úñ_»∞ W`åº^Œ∞Å
ã¨=∂ã¨=Ú ÖË^Œ∞. (ã¨=∂.5)
'Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O|∞ „uHõ „ã‘Îã¨=∞ =ÚQÆO`« ^è•`«∞[qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO |~Ú
Ü«ÚO_»∞— J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ (Ñ¨Ó~°fi)Ñ¨^ŒO,
„uHõO (P,D, U), „ã‘Îã¨=∞O, =Ú=~°‚HÍO`«O, ^è•`«∞[qâı+¨}O J<Õ"å\˜Ö’
U^À XHõ\ ˜ HÍ"åe. JO>Ë D=¸_çO\˜HõO>Ë "Õ Ô~·#qâı+¨}ÏxH˜ (qâı+¨ºO`À)
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
'|e¡^∞Œ ñ_»∞ =∞Å∞¡ñ_»∞— WHõ¯_» qâı+}¨ "≥∞#ÿ '|e¡^∞Œ ñ_»∞— J<Õâ|◊ OÌ _»∞=∞O`«O.
Wk „uHõ, „ã‘Îã¨=∞ =ÚQÆO`«, ^è•`«∞[qâı+¨}ÏÖ’¡ UXHõ¯\© HÍÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì nxH˜
'=∞Å∞¡ñ_»∞— J<Õqâı+º¨ O`À Hõ~‡° ^è•~°Ü∞« ã¨=∂ãÖ KÕÜ∞« _®xH˜ Dã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O
gÅ∞ ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì ã¨=∂ãÖ (|e¡^Œ=∞Å∞¡_»∞) HÍ‰õΩO_® '|e¡^Œ∞ñ_»∞ =∞Å∞¡ñ_»∞—
Jx =ºã¨ÎOQÍ<Õ LO@∞Ok.
WÖÏˆQ 'HÍ=Å∞ñ_»∞ ~å=}∞ñ_»∞— J<ÕKÀ@ QÆ∂_» 'HÍ=Å∞ñ_»∞— J<Õqâı+¨}O
_»∞=∞O`«O. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO „uHÍ^Œ∞Ö’¡ U^À XHõ\ ˜ HÍ"å Å<Õ
xÜ«∞=∞OKÕ`« `«kƒù#fl "≥∞#ÿ 'HÍ=Å∞ñ_»∞— â◊ÉÏÌxH˜ '~å=}∞_»∞— J<Õ^•x`À ã¨=∂ãÖ
‰õΩ^Œ~°^Œ∞. 'HÍ=Å~å=}∞_»∞— Jx HÍ^Œ∞. 'HÍ=Å∞ñ_»∞ ~å=}∞ñ_»∞— Jx =ºã¨ÎOQÍ
LO_»=Åã≤O^Õ.
23. =∞QÆñ_»∞#∞ a_»¤Å∞#∞, Ñ¨Å¡=Ú#∞ QÆà‹¡=Ú#∞ W`åº^Œ∞Å∞ ã¨=∞ã≤OÑ¨ =x
~¸xÜ«∞=∞O|∞# <≥é∞OQÆ∞#k. (ã¨=∂.7)
'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞`À_» „ã‘Îã¨=∞O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ ^ŒfiO^ŒfiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „ã‘Îã¨=∞â◊ÉÏÌxH˜ =∂„`«"Õ∞ PzÛùHõâ◊|ÌO`À ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO>Ë ^ŒfiO^ŒfiOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ñ¨^ŒO „ã‘Îã¨=∞ "≥∞ÿ#PzÛùHõO HÍ"åe,
`«~°∞"åuÑ¨^ŒO „ã‘Îã¨=∞, H©¡|ã¨=∞, Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÖÏºÖ’¡ U ^≥·<å HÍ=K«∞Û. PzÛùHõO
=∂„`«O J~ÚLO_®e. Jx ~¸ã¨∂„`«O xÜ«∞=∞O KÕã∞¨ #Î flk. ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O`À
„ã‘Îã¨=∂x ‰õÄ¯_® ^ŒfiO^ŒfiO ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. nx=Å¡ „ã‘Îã¨=∞O HÍx Uâ◊ÉÏÌxH˜ QÆ∂_®
(PzÛùHõ "≥∞ÿ<å) ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
=∞QÆñ_»∞#∞ a_»¤Å∞#∞. WHõ¯_» '=∞QÆñ_»∞— J<Õk PzÛùHõ"Õ∞, HÍx „ã‘Îã¨=∞O
HÍ^Œ∞. Ñ¨ÙOeOQÆ`«∞ÅºO. HÍ|\˜ì nxH˜ 'a_»¤Å∞— J<Õg∞k(PzÛùHõ)Ñ¨^ŒO`À
^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. =∞QÆa_»¤Å∞ Jx HÍ^Œ∞. '=∞QÆñ_»∞#∞ a_»¤Å∞#∞— Jx
=ºãÎ̈OQÍ<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ"åe. WÖÏˆQ 'Ñ¨Å¡=Ú#∞ – Hõà‹¡=Ú#∞— WHõ¯_» Ñ¨Å¡=Ú
J<ÕÑ¨^ŒO PzÛùHõ"Õ∞, J~Ú<å H©¡|ã¨=∞O. „ã‘Îã¨=∞O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Hõà‹¡=Ú
J<Õg∞kÑ¨ÔŒ `À ^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ HÍ^Œ∞. Ñ¨ÅQ¡ àÆ =¡‹ ÚÅ∞ Jx HÍ^Œ∞. WOHõ 'Ñ¨Å=¡ Ú#∞
QÆà‹¡=Ú#∞— W`åºkQÍ =ºã¨ÎOQÍ<Õ „Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ"åe.
WÖÏˆQ ÉèÏ~åºa_»Å¤ ∞ W`åºkQÍ ãÖã¨¯ $`«ã=¨ ∞O Hõey#^ŒfiO^Œfiã=¨ ∂ãÖ ‰õÄ_®
‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
24. ÉÏÇ¨ïà◊Hõ=ÚKÕ #∂+¨‡ˆ~Ñ¶¨=ÚÅ‰õΩ kfi`«fi=Ú HõÅ∞QÆ^Œ∞. (ã¨=∂.14)
'„uHõO|∞g∞ñkÜ«∞ãÖÜ«ÚHõÎÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õ
ã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
P,D,U J<Õ „uHÍxH˜ ÃÑ·#∞#fl ãÖÜ«ÚHõÎO QÍxÇ¨ÏÅ∞¡‰õΩ |Ç¨ïà◊OQÍ kfi`«fiO
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. JHõ¯#º "≥Ú. JãÖÜ«ÚHõÎ 'Ç¨ÏÅ∞¡— Jx ™ê=∂#ºOQÍ K≥Ñ¨Ê_»OKÕ`«
ãÖÜ«ÚHõÎO HÍHõáÈ`Õ UÇ¨ÏÅ∞¡ ÔH·<å ÅHõ∆}OKÕ`« kfi`«fiO =ã¨∞ÎOk.
HÍx ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x '|Ç¨ïà◊— Ñ¨^ŒO=Å¡ H˘xflKÀ@¡ DHÍ~åºxH˜ J„Ñ¨=$uÎ.
Pã¨÷ÖÏÅ#∞ D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk. „uHõOg∞^Œ L#fl 'â◊,+¨,ã¨,Ç¨Ï— J<Õ T+¨‡
=~å‚Å‰õÄ, ˆ~Ñ¶¨‰õÄ (~ü), ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O ~å=Åã≤#kfi`«fiO |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« ~å
^Œx "åHÍº~°÷O.
L^•. Pâ◊~°=Ú. WHõ¯_» kfi`«fiO =zÛ Jâ◊≈~°=Ú J<Õ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
WÖÏˆQ U+Ö_»=Ú, Pã¨∞Hõ$u, DÇ¨ÏÜ«∞=Ú, P~°∂Ñ¨=Ú. "≥Ú.
25. gxkfi`fi« O|∞#‰õΩ =Hõ∆ º=∂}qkèKñÕ ÉÏH˜H∆ Oõ |∞QÆ Ö’ÑÖ |QÆ∞. (ã¨=∂.15)
'Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞„uHõO|∞g∞ñkKÀ@∞â◊|ÌO|∞<À`«fiO|∞# Hõ`«fi„Ç¨Ïã¨fiO|∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'gx— JO>Ë J`«fi„Ç¨Ï™êfiÅ∞ =zÛ#"åx– Jx J~°÷O. P,D,U, J<Õ„uHÍxH˜
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

g∞^Œ L#flKÀ@∞â◊|OÌ Ö’ "≥Ú^Œ\ Ç˜ Ï¨ Å∞¡‰Ωõ kfi`fi« =¸, =ÚO^Œi„uHÍxH˜ „Ç¨Ïã¨fi=¸

=zÛ JKÀÛ@∞ W`åºkQÍ LO_»QÍ, ÃÑã· ∂¨ „`«O „Ñ¨HÍ~°O KÀ@∞â◊|OÌ Ö’x F`åfixH˜,
„Ç¨Ïã¨fi=¸, ÖË^• J`«fi=¸ =zÛ JK˘Û@∞, JK«Û@∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
g\˜Ö’x kfi~°∞HõÎ "≥∞ÿ#K«HÍ~åÅÖ’ Ô~O_»=^•xH˜ 'JHõ¯\Ï^Œ∞Å[_»¤‰õΩ Ö’ÑÖ|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞ã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ ^Œx Dq=~°}"åHõºO
`å`«Ê~°ºO. WÖÏ kfi`«fiO Ö’Ñ≤OK«QÍ, JK«@∞(JK«Û@∞), JK˘@∞(JK˘Û@∞).WÖÏˆQ
WK«@∞(WK«Û@∞), WK˘@∞ (WK˘Û@∞), ZK«@∞ (ZK«Û@∞), ZK˘@∞ (ZK˘Û@∞)
J<Õf~°∞QÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
'gxkfi`fi« O|∞#‰õΩ— J#>OKÕ`« J`«fi„Ç¨Ï™êfiÅ∞ ~åx JKÀÛ@∞, WKÀÛ@∞, ZKÀÛ@∞
J<Õ~°∂áêÅÖ’ kfi`åfixH˜ Ö’ÑÖ ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì JKÀ@∞, WKÀ@∞, ZKÀ@∞
J<Õsu~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. kfi~°∞HõÎ "≥∞ÿ#Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°OQÍ ÖËHõáÈ=@OKÕ`« WHõ¯_»
=ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO ~å^Œ∞.
26. =ÚKÀÛ@∞Å∞, =ÚK« Û @∞Å∞, =ÚK˘Û@∞Å∞ J#∞~° ∂ Ñ¨ O |∞Å∞
„Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. (ã¨=∂.15)
'Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞„uHõO|∞g∞ñkKÀ@∞â◊|ÌO|∞<À`«fiO|∞# Hõ`«fi„Ç¨Ïã¨fiO|∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}Ö’xk D"åHõºO.
=¸_»∞{KÀ@∞Å∞ J<Õã¨=∂<åkèHõ~°}ã¨=∂ãÖÖ’ 'ã¨=∂<åkèHõ~°}O
|QÆ∞#∞`«~Î Ñ° ^¨ OŒ |∞ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ =¸ñ_»∞â◊|=Ì Ú _»∞Vfi~O‚° |∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞#∞
g∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi`«fiO|∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'ñ_»∞— Ö’Ñ≤Oz ÃÑ·# kfi`«fiO
=zÛ =¸KÀÛ@∞. 'kfi~∞° HõOÎ |QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =ÚO^Œi
n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, '=ÚKÀÛ@∞Å∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
WHõ¯_» Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ =ÚK«Û@∞Å∞, =ÚK˘Û@∞Å∞ J<Õ~°∂áêÅ∞ QÆ∂_®
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl Ü«∞x ~¸"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'=ÚKÀÛ@∞Å∞— J<Õã¨÷ÅOÖ’ 'KÀ@∞— Ö’x FHÍ~°O™ê÷#OÖ’ J`«fiO P^Õâ◊OQÍ
=¿ãÎ '=ÚK«Û@∞Å∞—, „Ç¨Ïã¨fiO P^Õâ◊O J~Ú`Õ, '=ÚK˘Û@∞Å∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
HÍx WHõ¯_» J`«fi„Ç¨Ï™êfiÅ∞ ÅHõ∆}OKÕ`« ã≤kúOK«_»O ÖË^Œ∞.
'Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞ „uHõO|∞g∞ñkKÀ@∞â◊|OÌ |∞<À`«fiO|∞# Hõ`fi« „Ç¨Ïã¨fiO|∞Å∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O „uHõOg∞^Œ<Õ J`«fi„Ç¨Ï™êfiÅ∞ qkèã¨∞Î#flk. =ÚKÀÛ@∞Å∞
J#flÑ¨Ù_»∞ (=¸_»∞) â◊|ÌO Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ<å, „uHõO HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Pã¨∂„`«OKÕ`«
„Ç¨Ïã¨fin~å…Å∞ ~å=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ Hõ$`«„Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ =¸_»∞â◊|OÌ g∞^Œ
DJ`«fi„Ç¨Ï™êfiÅ∞ ~å=_»O qâı+Ö. HÍ|\˜ì P„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞ ã¨∂i „Ñ¨`ÕºHõOQÍ
„Ñ¨™êÎqOKå_»∞.
27. KÀ@∞â◊|ÌO É∫Ñ¨qÉèíH˜ÎHõO|∞ QÍ=Ù# ^•xÜ«∞Ou=∂Hõ∆~°=Ú ã¨Ñ¨Î=∂º^Õâ◊
=∞~Ú#Ü«∞HÍ~°O|∞`À_»O ÉÏH˜∆HõO|∞QÆ Ö’Ñ≤OK«∞ #x Ü«∞~°÷=Ú. (ã¨=∂.16)
K«∂. 'L`«Î~°Ñ¨^ŒO |QÆ∞KÀ@â◊|Ì=Ú\ÏHõ∆~°=Ú#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
ã¨∂„`«"åºYº.
28. =Hõ∆ º=∂}qkèKÕ`« #~Ú Ü«∞#∞^•x ÔH·HÍ~å^Õâ◊O|∞ #QÆ∞. (ã¨=∂.21)
'PHÍ~° O |∞# HÍ„"Õ ∞ _ç ` « O |∞#‰õ Ω O ^Œ ^ Œ ~ ° ÷ H õ O |∞# Hõ ~ ÚÜ« ∂ ~Ú
Ü«∞#∞â◊|ÌO|∞Å∞qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'PÜ«∂HÍÅ=Ú— J<Õq^èŒOQÍ PHÍ~°O P„"Õ∞_ç`«O J~ÚL#flã¨÷ÅOÖ’ Ô~O_»=
PHÍ~°O™ê÷#OÖ’ J~Ú, ÖË^• P~Ú J<ÕP^ÕâßÅ∞ qHõÅÊOQÍ =™êÎ~Ú. (PÜ«∞~Ú
HÍÅ=Ú. JÜ«∞º~ÚHÍÅ=Ú.) JÖÏ =zÛ# 'J~Ú— J<Õ^•x™ê÷#OÖ’ ÃÑ·x
K≥ÑÊ¨ É’`«∞#fl 'PzÛùHOõ |∞ÅO ^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`=« ∞O|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'S— J<Õ=„Hõ`«=∞O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. PÜ≥ÿ∞HÍÅ=Ú.
JÜ≥∞ÿ ºHÍÅ=Ú. |Ç¨ïà◊O HÍ=@OKÕ`« SHÍ~å^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ PÜ«∞~ÚHÍÅ=Ú,
JÜ≥ÿ∞ºHÍÅ=Ú Jx LO@∞Ok.
P~Ú J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ# 'PÜ«∂~ÚHÍÅ=Ú, JÜ«∂º~ÚHÍÅ=Ú—
J<Õã¨÷ÅOÖ’ 'J~Ú— J<Õk ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì 'P~Ú— J<Õ^•xH˜ 'S— P^Õâ◊O ~å^Œ∞.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

455
1. é˜HÍ^Œ∞Å∞ ~åxÑ¨Hõ∆=Ú#ñ ^Œ#„Ñ¨`«ºO |xflO\˜ ‰õQÆ∞. (`«kú.8)
'=∞QÆñ\˜=∂º^Œ∞Å∞ Ü«∞^ä•„Ñ¨Ü∂≥ QÆO|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
'z<åfl^∞Œ Å‰õΩ é˜H=õ ~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x `åfi~O÷° Ö’ PÜ«∂`«k`ú «
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ qâı+ÖQÍ qkèOÑ¨|_®¤~Ú. é˜HÍ^Œ∞Å∞ J#flÑ¨Ê\˜ Pkâ◊|ÌOKÕ`«
¿Ñ~åfi^∞Œ Å‰õΩ Wq∞, #ÖÏ¡^∞Œ Å‰õΩ #, JQÆÖæ Ï^Œ∞Å‰õΩ WHõ, =∞QÆñ\˜q∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’
PÜ«∂„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. 'W@ qâı+Ö |∞`«û~°æO|∞#‰õΩ qÉèÏ+¨#∞
ÉÏ^èHŒ Oõ |QÆ∞—. J<Õã∂¨ „`åxfl J#∞ãïOz DÑïKÕÛ^ù OŒ Ö’x qâı+q¨ ^è∞Œ Å∞ (WHõ¯_»
é˜HÍ^Œ∞Å∞) ™ê=∂#ºqkèx (WHõ¯_» '`«#— „Ñ¨`«ºÜ«∂xfl) qHõÅÊOQÍ =∂„`«"Õ∞
ÉÏkèã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì ÉÏkèOÑ¨x "Õé˘HõÑ¨Hõ∆OÖ’ g\˜H˜ JxflO\˜H˜ '`«#=~°‚HõO|∞
`åfi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« `«#„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. z#flé˜Hõ=Ú–
z#fl`#« =Ú, „=ÚzÛq∞–„=ÚK«∞Ûñ^Œ#=Ú, #Å¡#–#Å¡ñ^Œ#=Ú, JQÆeæ Hõ–JQÆÅæ Ñ¨Ùñ
^Œ#=Ú, =∞QÆñ\˜q∞–=∞QÆ`«#=Ú "≥Ú.
2. HÍ„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ =∞QÍkQÆ}#O|∞#O*Ëã≤ _»∞ VQÆ∞. (`«kú.11)
'HÍHõuÜ Î ∞« =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Ñ¨ÙOã¨Î fi„ã‘`Î fi« O|∞Å =∞`«∞|~°O÷ |∞#O ^•\Ï^Œ∞Å HõQ∞Æ —
'=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞, #∞`«fiO|∞ QÍ^Œ∞— J<Õ
ã¨∂„`«OÖ’ K≥ÑÊ¨ |_ç# =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ 'HÍ— J<Õ`k« `ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O KÕ~Ê° |_çLOk. HÍ|\˜ì
'HÍ—„Ñ¨ ` « º Ü« ∂ O`åÅ∞ J~Ú# `«kú`åO`«„áêuÑ¨ k Hõ Å ‰õ Ω '=∞QÍ^Œ ∞ Å‰õ Ω O
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =ã¨∞ÎOk. HÍx L`«fiO =∂„`«O ~å^Œ∞.
HÍQÍ 'HÍ— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#flâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =zÛ, P@HÍñ_»∞, qÅ∞HÍñ_»∞ "≥Ú.
3. D„Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞ =∞QÍkQÆ}O|∞. (`«kú.15)
'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O n=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O
q=~°}OÖ’x n"åHõºO.
J<Õã¨∂„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#=∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ 'D— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O KÕ~°Ê|_çLOk.
HÍ|\˜ì D„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ J~Ú# `«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ '=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ _»∞ VQÆ∞..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =ã¨∞ÎOk. HÍx L`«fiO ~å^Œ∞.
HÍQÍ 'D— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#flâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =zÛ, J@=∞\©ñ_»∞, Hõ=∞‡fñ_»∞ "≥Ú.
4. LH˜¯=O|∞#‰õΩ =Ö’ÑÖ|∞ #QÆ∞. (`«kú.15)
'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O n=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O
q=~°}OÖ’x n"åHõºO.
LH˜¯==Ú J<Õâ◊ÉÌO J@=∞\Ï^Œ∞ÅÖ’ KÕiLOk. HÍ|\˜ì 'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« nxH˜ D J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. ^•x`Àáê@∞ LH˜¯=
â◊|ÌOÖ’x = J<ÕJHõ∆~åxH˜ Ö’ÑÖ QÆ∂_® =ã¨∞ÎOk Jx Dq=~°}O `å`«Ê~°ºO.
'LH˜¯==Ú— HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ 'LH˜¯==Ú— J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«â◊|ÌOg∞^Œ
'J@=∞\Ï^Œ∞Å‰õΩ =∞`«∞|~°O÷ |∞#O n=~°H‚ Oõ |∞ Ñ¨ÙOã¨Î fiO|∞#O ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
'D— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'ã¨=∂ã¨qÉèíH˜ÎH˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— Jx qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤OK«QÍ–
LH˜¯={D. Jx LO_»QÍ, WÑ¨Ù_»∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« 'LH˜¯=— â◊|ÌOÖ’x '=—
=~å‚xH˜ Ö’ÑÖ =zÛ,– LH˜¯{D. 'JO^Œfi=QÍQÆ=∞O|∞ÅO ^ŒÑ¨Ê–— Jx ãÖkè
[iy, 'LH©¯—. D„Ñ¨`º« Ü«∞O =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’xk HÍ|\˜,ì '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO
QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =zÛ, 'LH©¯ñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
5. P„Ñ¨`«ºÜ«∂O`«O|∞ =∞QÍkQÆ}O|∞. (`«kú.23)
'=QÍ^Œ∞Å‰õΩ |Ç¨ï=K«<åO`«O|∞Å‰õΩñ |∞Oã¨Î fiO|∞# =∞`«∞|~°O÷ ÉÏHÍ~°O
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. 'P— J<Õ`k« `ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O z=~° QÆey#
â◊ÉÏÌÅ∞ =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ KÕiL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò =ã¨∞ÎOk
Jx J~°O÷ .
J<Õã¨∂„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# =∞QÍ^Œ∞ÅÖ’ 'P— J<Õ`«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O KÕ~°Ê|_çLOk.
HÍ|\˜ì P„Ñ¨`«ºÜ«∂O`åÅ∞ J~Ú#`«kú`åO`«„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ '=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩ..—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# _»∞V√ =ã¨∞ÎOk. HÍx L`«fiO ~å^Œ∞. HÍQÍ 'P— J<Õ
`«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O z=~° L#flâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ '=∞Ç¨Ï`«∞Î ÅQÆ∞=∞QÍ^Œ∞Å‰õΩO QÆ~Ú~å^Œ∞Å‰õΩ–—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« _»∞V√ =∂„`«"Õ∞ =zÛ, =QÆÖÏñ_»∞, =<≥flÖÏñ_»∞ "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – `«kú`«ÑïKÕÛù^ŒO 457
6. `åpÛùÅºO|∞# =∂iáÈ`«∞=~°‚HõO|∞Å∞. (`«kú.28)

'J~°q÷ âı+O¨ |∞Å =~°H‚ ÍO`«~O° |∞Å∞#∞ =∞Ç¨Ï„`«ÊÜ≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç—
J#∞ã¨∂„`«q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
`«`ü jÅOÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ=O `åpÛùÅºO. =∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ
'"åxã¨fiÉèÏ=O— J<ÕJ~°÷OÖ’ H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ g∞^Œ '=∂i—, H˘xflâ◊ÉÏÌÅ‰õΩ g∞^Œ
'áÈ`«∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =™êÎ~Ú Jx „QÆÇ≤ÏOKå Åx D"åHõºO `å`«Ê~°ºO. =∞O@
jÅOQÍ Hõey#"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ '=∞O@— J<Õ„Ñ¨^äŒ=∂O`«â◊|ÌOg∞^Œ 'J~°÷
qâı+Ö|∞Å–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=∂i— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O
Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, '=∞O@=∂i—. `«kú`åO`« "≥∞ÿ# D„áêuÑ¨kHõ
„ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, =∞O@=∂i J<Õ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«<åO`«Ñ^¨ OŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
WÖÏˆQ uO_ç jÅOQÍ Hõey#"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’ 'áÈ`«∞— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ ÃÑq· ^èOŒ QÍ
'uO_çáÈ`«∞— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
7. =∞`«∞|~°÷O|∞#O ^Œ „Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞. (`«kú.28)
=∞`«∞Ñπ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ =∞`«∞|~°O÷ . HõÅk, HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’
=∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ J_»Ñ=¨ Ú J<ÕâÉ◊ OÌ g∞^Œ 'J— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k
Jx „QÆÇÏ≤ OKå Åx D"åHõºO `å`«Ê~°ºO. J_»Ñ=¨ Ú Hõey#k J<ÕJ~°O÷ Ö’ J_»Ñ=¨ Ú
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ 'J~°q÷ âı+O¨ |∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'J— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, `«k`ú „« Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ 'ã¨=∂ã¨qÉèHí HÎ˜ ˜ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=ÚqÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, J_»Ñ¨{J. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy, 'J_»Ñ¨—. `«kú`åO`«
"≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõ „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, 'J_»Ñ—¨ J<ÕÑ^¨ OŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
8. ÃÑO_ç¡â◊|Ì=Ú#‰õΩ =∞`«∞|~°÷O|∞#O ^Œ=Ú „Ñ¨`«ºÜ«∞O|∞. (`«kú.28)
=∞`«∞Ñπ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ =∞`«∞|~°O÷ . HõÅk, HõÅ"å_»∞ J<ÕJ~°O÷ Ö’
=∞Ç¨Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍ#∞™ê~°OQÍ ÃÑO_ç¡ J<ÕâÉ◊ OÌ g∞^Œ 'J=Ú— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k
Jx „QÆÇ≤ÏOKå Åx D"åHõºO `å`«Ê~°ºO. ÃÑO_ç¡ Hõey#"å_»∞ J<ÕJ~°÷OÖ’ ÃÑO_ç¡
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∂O`«â|◊ OÌ g∞^Œ 'J~°q÷ âı+O¨ |∞Å–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'J=Ú— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, `«kú`«„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ qÉèíH˜Î Ö’Ñ≤Oz, ÃÑO_»¡=Ú. `«kú`åO`«
"≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõ „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, ÃÑO_»=¡ Ú J<ÕÑ^¨ OŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

459
1. Wk JkèHÍ~°ã¨∂„`«O|∞. („H˜Ü«∞.1)
2. WOHõ <≥Ü«∞ºk Ü«ÚÑ¨„Hõq∞OÑÖ|_»∞ #Ü«∞ºk ^è•`«∞=Ù# HõQÆ∞ #x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.1)
„H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO „áê~°OÉèíOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ã¨∂„`« "≥∞ÿ# '^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<Õk
JkèHÍ~°ã¨∂„`«O Jx Dq=~°}O K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
ãÖ[˝, ÑïÉèÏ+¨, qkè, xÜ«∞=∞=Ú, Ju^Õâ◊=Ú, JkèHÍ~°=Ú Jx ã¨∂„`«O
P~°∞ÅHõ∆}ÏÅÖ’ U^À XHõ\ ˜ SLO@∞Ok. '^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<Õk JkèHÍ~°ã¨∂„`«O.
nxH˜ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ ãÖÑ¨Ó~°‚ "≥∞ÿ#J~°÷O LO_»^Œ∞. `«~°∞"å`« K≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞
JxflÅHõ∆}ÏÅÖ’H˜ Dã¨∂„`«O J#fi~Úã¨∞ÎOk. JO>Ë D„H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒOÖ’
(Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ ‰õÄ_®) Uk qkèOÑ¨|_»∞`«∞O^À Jk ^è•`«∞=Ù‰õΩ =ã¨∞ÎOk
J<ÕJ~å÷xfl Wã¨∞ÎOk Jx nx `å`«Ê~°ºO. WÖÏ P™êO`«O ÅHõ∆}O J#∞=$`«ÎO
J~Ú J#fi~ÚOK«@O 'JkèHÍ~°— ã¨∂„`«ÅHõ∆}O.
L^•Ç¨ Ï ~° } ‰õ Ω '=~° Î = ∂#O|∞# Å @ì Q Æ ∞ — J<Õ k `« ~ ° ∞ "åuã¨ ∂ „`« O .
DJkèHÍ~°ã¨∂„`«O "≥Ú`«ÎO ÃÑ·ã¨∂„`«O`À Hõeã≤, '^è•`«∞=Ù#‰õΩ =~°Î=∂#O|∞# Å
@ìQ∞Æ — Jx Pã¨∂„`åxH˜ J~°O÷ Åaèã∞¨ OÎ k. WÖÏ ã¨∂„`åÅ∞ JxflO\˜Ö’ '^è•`«∞=Ù#‰õΩ—
J<ÕÑ¨^•xfl „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨=Åã≤#J=ã¨~°O ÖË‰õΩO_» =ÚO^Œ∞QÍ JkèHÍ~°ã¨∂„`«OQÍ
K≥Ñ¨Ê_»OÖ’ ÖÏÑ¶¨∞=O LOk.
3. =~°Î=∂#„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å _»fi~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.2)
4. =~°=Î ∂#O|∞ <åñ „ÉÏ~°ÉÏúÑi¨ ã¨=∂ÑÖÎ |∞. JÑ¨Ê\˜H˜ =ÚyÜ«∞‰õΩO_»∞#k.
(„H˜Ü«∞.2)
'=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`åxH˜ J~°÷q=~°}O D"åHõºO.
"åHõºO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕã¨=∞Ü«∂xH˜ „áê~°OÉèíO J~Ú WOHÍ Ñ¨ÓiÎ HÍx„H˜Ü«∞
=~°=Î ∂#O. JO>Ë „H˜Ü∞« "≥Ú^ŒÅ∞ J~ÚOk HÍx "åHõºO „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕã=¨ ∞Ü«∂xH˜
Ñ¨ÓiÎ HÍÖË^Œ∞. J@∞=O\˜ "åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'Å\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞OÎ k. DÅ@∞ì ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° Ïxfl J#∞ãïOz#k. K«^∞Œ =Ù J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ
=~°Î=∂<å~°÷OÖ’ WÖÏ 'Å\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, K«^Œ∞=Ù{Öò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞ Jx
J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°Ñ¨~°∞+¨=K«<åÅÖ’ K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl~°∞, K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl=Ú
"≥Ú. K«^∞Œ =ÙK«∞<åflñ_»∞ W`åºkQÍ „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕã=¨ ∞Ü«∂xH˜ K«^∞Œ =Ù@
J<Õ"åºáê~°O "≥Ú^ŒÅ∞ J~ÚOk. HÍx Ñ¨ÓiÎ HÍÖË^∞Œ . „áê~°|ú "≥∞,ÿ JÑïã¨=∂ÑÖÎ
HÍ=@OKÕ`« Wk =~°Î=∂#O.
5. Éèí∂`«„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ e_»fi~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.3)
6. Éèí∂`«O|∞ <å q^Œº=∂#^èŒfiOã¨„ÑüÜ≥∂y. =ÚO ^Œ∞O_ç Ü«∞Ñ¨Ê\˜H˜
ÖË‰õΩO_»∞#k. („H˜Ü«∞.3)
'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O D"åHõºO.
Éèí∂`«O JO>Ë q^Œº=∂#O J~Ú#^èŒfiO™êxH˜ „ÑüÜ≥∂y. q^Œº=∂#^èŒfiOãÖ
JO>Ë "åHõºO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕã¨=∞Ü«∂xH˜, "åºáê~°O (Ñ¨x) <åâ◊#O HÍ=@O.
„ÑüÜ≥∂y JO>Ë =ºuˆ~HõO J~Ú#k. JO>Ë P„H˜Ü«∞ "åHõºO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕ
ã¨=∞Ü«∂xH˜ ÖË^Œ∞, HÍx JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ L#flk. W@∞=O\˜Éèí∂`å~°÷O J~Ú#
"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'e\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Jx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
De@∞ì ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz#k. K«^Œ∞=Ù J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ
Éèí∂`å~°÷OÖ’ WÖÏ e\ò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, K«^Œ∞=Ù{Öò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O ^•xH˜ Z#∞, "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À 'K«k"≥#∞— Jx
J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°Ñ¨~°∞+¨=K«<åÅÖ’ K«kqi, K«kquq∞ "≥Ú. K«k"≥#∞
W`åºkQÍ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕã¨=∞Ü«∂xH˜ K«^Œ∞=Ù@ J<Õ"åºáê~°O #+¨ìO
J~ÚOk. HÍx JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ P"åºáê~°O LOk. JO>Ë K«^∞Œ =Ù@ J<Õ„H˜Ü∞«
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ L#flk. HÍx „Ñ¨ã¨∞Î`«O ÖË^Œ∞. JO>Ë „Ñ¨ã¨∞Î`«O L#fl„ – H˜Ü«∞
ÖËHõáÈ=\ÏxH˜ – q~°∞^ŒúO J~Ú#k. q^Œº=∂# "≥∞ÿ#^èŒfiO™êxH˜ „ÑüÜ≥∂y
HÍ|\˜ì Wk Éèí∂`å~°÷O.
7. ÉèÏq„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å$_»fi~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.4)
8. ÉèÏq <å q^Œº=∂#„áêQÆÉèÏ=„ÑüÜ≥∂y. JÑ¨Ê\˜H˜ñ |∞@ì‰õΩO_»∞#k.(4)
'ÉèÏqx Å$ @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O D"åHõºO.
ÉèÏq JO>Ë q^Œº=∂#O J~Ú# „áêQÆÉèÏ"åxH˜ „ÑüÜ≥∂y. q^Œº=∂#O
JO>Ë „H˜Ü«∞ „Ñ¨Ü≥∂yOKÕ ã¨=∞Ü«∂xH˜, „áêQÆÉèÏ=O JO>Ë JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞
ÖËHáõ È=@O. „ÑüÜ≥∂y JO>Ë =ºuˆ~HõO J~Ú#k. JÑ¨Ê\˜H˜ WOHÍ Ñ¨Ù@ìx„H˜Ü∞« .
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
"åHõºq=~°}O – „H˜Ü«∂ÑïKÕÛù^ŒO 461
JO>Ë JÑ¨Ê\˜H˜ ÖË^Œ∞ HÍx `«~°∞"å`« LO@∞Ok. JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO ÖËHõáÈ=@O

J<Õ^•xH˜ =ºuˆ~HõO S#k. JO>Ë `«~åfi`« LO_Õk. nx<Õ Éèíq+¨º^Œ~°÷O Jx
‰õÄ_® JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ ÉèÏq J~°÷O J~Ú#"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^è•`«∞=Ù‰õΩ
'Å$\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
DÅ$@∞ì ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz#k. K«^Œ∞=Ù J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ
Éèíq+¨º^Œ~°÷OÖ’ WÖÏ Å$\ò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, K«^Œ∞=Ù{Öò. „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O, "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À 'K«^Œ∞=ñQÆÅñ_»∞— Jx
J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°Ñ¨Ù~°∞+¨=K«<åÅÖ’ K«^Œ∞=ñQÆÅ~°∞, K«^Œ∞=ñQÆÅ=Ú "≥Ú.
K«^Œ∞=ñQÆÅñ_»∞ W`åºkQÍ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO „Ñ¨Ü≥∂yOKÕã¨=∞Ü«∂xH˜ 'K«^Œ∞=Ù@—
J<Õ"åºáê~°O ÖË^Œ∞. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. HÍx `«~°∞"å`« LO@∞Ok.
JO>Ë Ñ¨Ó~°fiO ÖËHáõ È=\ÏxH˜ q~°∞^ŒOú J~Ú# „H˜Ü∞« . q^Œº=∂# "≥∞#ÿ „áêQÆÉÏè "åxH˜
„ÑüÜ≥∂y HÍ|\˜ì Wk 'ÉèÏq— J~°÷O.
9. `«^Œú~å‡k„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ ÖÏ_»fi~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.5)
10. `«^~úŒ ‡° , `«pÛùÅ, ãÖÉèÏ=<å, ãÖ„Ñ¨âfl◊ , ™ê`«`º« , =~°=Î ∂#, ÉèÏ"åºj~å^Œ∞
ÖÏkÑ¨^Œ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞. („H˜Ü«∞.5)
'`«^Œú~å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O D"åHõºO.
'`«ãº¨ ^è•`Àó ^è~Œ ‡° ó `«^~úŒ ‡° ó—. `«^~úŒ ‡° O JO>Ë ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° O. `«^~úŒ å‡^Œ∞Å∞
J#flÑ¨Ê\˜Pkâ◊|ÌOKÕ`« `«pÛùÅO, ãÖÉèÏ=#, ãÖ„Ñ¨â◊flO, ™ê`«`«ºO, =~°Î=∂#O,
ÉèÏq, Pjã¨∞û "≥Ú^Œ Öˇ·#J~å÷Å∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. `«^Œú~°‡O, `«pÛùÅO "≥Ú^Œ Öˇ·#
PÜ«∂"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^è•`«∞=Ù‰õΩ ÃÑ·# 'ÖÏ\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Jx
D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
ÖÏ@∞ì J<ÕDÅHÍ~°O `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~}° O ã¨fiÒ« „`«OQÍ HõeÊOK«∞‰õΩ#flk. K«^∞Œ =Ù
J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ `«^Œú~å‡~°÷OÖ’ WÖÏ ÖÏ\ò J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, K«^Œ∞=Ù{Öò.
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O, ^•xH˜ '#∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À
'K«^Œ∞=Ù#∞— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°Ñ¨Ù~°∞+¨=K«<åÅÖ’ K«^Œ∞=Ù^Œ∞~°∞,
K«^Œ∞=Ù^Œ∞=Ú "≥Ú. K«^Œ∞=Ù#∞ W`åºkQÍ D„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO =~°Î=∂#O "≥Ú^Œ Öˇ·#
PÜ«∂HÍÖÏÅ‰õΩ Ñïq∞`«O HÍ‰õΩO_®, ^è•`«∞=ÙÜÚ≥ Hõ¯ ^è~Œ å‡xfl =∂„`«"∞Õ É’kèã∞¨ #Î flk.
HÍ|\˜ì Wk `«^~úŒ ‡° O. WÖÏˆQ 'â◊√ÉèOí |∞ HõÅ∞QÆ∞#∞— "≥Ú^Œ Öˇ#· q Pj~åk J~å÷Å#∞
É’kèOKÕ ÖÏ_»O`«„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞.
11. Pj~å^Œ∞ÅO^Œ∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å∂_»fi~°‚HõO |QÆ∞.(„H˜Ü«∞.6)
'Pjâß≈Ñ¨ãÖ„áê~°÷#q^èŒ∞ÖO^Œ∞ Å∂ @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O D"åHõºO.
'Pj~å^Œ∞Å∞— J<ÕDq=~°}"åHõºOÖ’x PkÑ¨ÔŒ KÕ`« ã¨∂„`«OÖ’ K≥ÑÊ≤ # âßÑÖ,
ãÖ„áê~°#÷ O, qkè J<ÕJ~å÷Å#∞ „QÆÇÏ≤ OKåe. Pjã¨∞û "≥Ú^Œ Öˇ#· PÜ«∂"åºáê~°OÖ’
=iÎOKÕ^è•`«∞=Ù‰õΩ ÃÑ·# 'Å∂\ò— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
'Å∂@∞ì— J<ÕDÅHÍ~°O ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}Ïxfl J#∞ãïOz#k. (â◊√ÉèíO|∞)
HõÅ∞QÆ∞ J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ Pj~°~O÷° Ö’ WÖÏ Å∂\ò J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{Öò.
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O, ^•xH˜ Z_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À
(â◊√ÉèíO|∞) HõeÔQ_»∞#∞ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ ãÖ„áê~°÷#O "≥Ú^Œ Öˇ·#J~å÷ÅÖ’
K«^Œ∞=Ù#k, "≥Ú. 'HõeÔQ_»∞#∞— W`åºkQÍ D„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO 'â◊√Éèí=Ú HõÅ∞QÆ∞ QÍHõ—
J<Õf~°∞QÍ Pj~°~å÷xfl É’kèã∞¨ #Î flk. WÖÏˆQ '~åHõã∆ `¨ fi« O|∞ HõeQÔ _»∞#∞— W`åº^Œ∞ÅÖ’
'âßáê~°÷O—, 'K«^Œ∞=Ù#k— W`åº^Œ∞ÅÖ’ 'qkè— J~°÷O. DJ~å÷ÅÖ’ L#fl
D„H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞ Å∂\ò ÅHÍ~åO`åÅ∞.
12. =ºuˆ~Hõ„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ ÅV˜ =~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.7)
'=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}O D"åHõºO.
^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xH˜ =ºuˆ~Hõ "≥∞#ÿ J~°O÷ =ºuˆ~HõO. W@∞=O\˜=ºuˆ~HÍ~°H÷ õ
"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^•è `«∞=Ù‰Ωõ ÃÑ#· 'ÅV˜— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k. Jx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
'ÅV˜— J<ÕDÅHÍ~°O `≥Å∞QÆ∞"åºHõ~°}O ã¨fi`«O„`«OQÍ HõeÊOK«∞‰õΩ#flk. H˘@∞ì
J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =ºuˆ~HÍ~°÷OÖ’ WÖÏ 'ÅV˜— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, H˘@∞ì{Öò.
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O, "≥Ú^Œ Öˇ·#HÍ~åºÅ`À 'H˘@ìñ_»∞—
Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°Ñ¨~°∞+¨=K«<åÅÖ’ H˘@ì~°∞, H˘@ì=Ú "≥Ú. H˘@ìñ_»∞
W`åºkQÍ D„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO 'H˘@ì@O— J<Õ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xH˜ =ºuˆ~HõO
J~Ú#J~å÷xfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∞#flk. HÍ|\˜ì Wk =ºuˆ~Hõ„H˜Ü«∞. 'ÅV˜— ÅHÍ~åO`«O.
13. Å_®kÅHÍ~°O|∞Å‰õΩ _»∞VÍ^Œ∞ ÖÏ^Õâ◊O|∞ ÅQÆ∞. („H˜Ü«∞.8)
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~∞° #∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`å~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk D"åHõºO.
'=~°Î=∂#O|∞# Å @ìQÆ∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#PÜ«∂ã¨∂„`åÅ∞ =~°Î=∂#O "≥Ú^Œ Öˇ·#
PÜ«∂J~å÷ÅÖ’ Å@∞ì, e@∞ì, Å$@∞ì, ÖÏ@∞ì, Å∂@∞ì, ÅV˜ J<ÕÅHÍ~åÅ∞ 6
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

qkèã¨∞Î<åfl~Ú. P ÅHÍ~åÅ™ê÷#OÖ’ _»∞Vò,~°∞,=Ù,~°∞,#∞,=Ú J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞

P^Õâ◊OQÍ =™êÎ~Ú Jx D"åHõºO ÃÑ·ã¨∂„`«O J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk. ÅHÍ~åÅ∞ 6
L<åfl~Ú. WHõ¯_» P^ÕâO◊ QÍ qkèOÑ¨|_ç#q ‰õÄ_® P~°∞. JO^Œ∞KÕ`« Ü«∞^ä•ãÖYºOQÍ
Å@∞ì‰õΩ _»∞Vò, e@∞ì‰õΩ '~°∞— W`åºk„Hõ=∞OÖ’ =™êÎ~Ú Jx ÉèÏqOK«~å^Œ∞. WOHõ
ÅHÍ~åÅ‰õΩ XH˘¯Hõ¯^•xH˜ '_»∞Vò— "≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ P~°∞ ‰õÄ_® P^Õâ◊OQÍ
=™êÎ~Ú Jx D"åHõºO ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk.
nx„Ñ¨HÍ~°O Å@∞ìÖ’ =K«∞ÛK«∞<åflñ_»∞, =K«∞ÛK«∞<åfl~°∞, =K«∞ÛK«∞<åfl=Ù
W`åºkQÍ#∞, JÖÏˆQ e@∞ìÖ’ =K≥Û#∞, =zÛi, =zÛuq, W`åºkQÍ#∞ PÜ«∂
ÅHÍ~åÅ∞ JxflO\˜Ö’#∞ _»∞VÍ^Œ∞„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ Jhfl Ü«∞^ä•=HÍâ◊OQÍ =™êÎ~Ú.
~åñ_»∞, ~°=Ú‡, =K«∞Û^Œ∞~°∞, ~åñQÆÅ=Ù "≥Ú.
14. WO^Œ∞ &HÍ~°O|∞ „Ñ¨`åºÇ¨~å~°÷O|∞. („H˜Ü«∞.8)
'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~∞° #∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`«q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’ qkèOÑ¨|_»∞`«∞#flk _»∞Vò, ~°∞, =Ù, ~°∞, #∞, =Ú, J<Õq.
„H˜Ü«∂Ñ¨^ŒOÖ’ xeKÕ„Ñ¨`«ºÜ«∞ã¨fi~°∂ÑÖ W^Õ. HÍQÍ '_»∞Vò~°∞ =Ù~°∞ #∞=Ú—Å∞
=™êÎ~Ú Jx K≥¿ÑÎ ãïáÈ`«∞O_»QÍ, z=~°Ö’ &HÍ~åxfl KÕiÛ K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ [#O
Uq∞\˜? J<ÕãÖ^ÕÇ¨xfl x"åiOK«_®xH˜ Dq=~°}O KÕÜ«∞|_çOk.
&HÍ~åxfl W`«∞QÎ Í KÕiÛK≥ÑÊ¨ _»O „Ñ¨`åºÇ¨~°OHÀãÖ. =ÚO^Œ∞#fl=~å‚xfl `«~∞° "å`«
z=~° L#flW`«∞Î J~Ú#=~°‚O`À HõÅÑ¨_»O „Ñ¨`åºÇ¨~°O. D„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞
"≥Ú^Œ\J˜ Hõ~∆ O° "≥Ú^ŒÅ∞H˘x W `«~Î Ú#=~°O‚ =~°‰Ωõ #_»∞=∞ L#fl=~å‚Å#∞ JxflO\˜h
É’kè™êÎ~Ú. ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~°}ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂#∞™ê~°OQÍ WÖÏ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. 'Pk ~°<ÕÎº# ã¨ ¿ÇÏ`å— J<ÕãÖã¨¯ $`«ÅHõ∆}Ïxfl
J#∞ãïOz „Ñ¨`åºÇ¨~°O KÕÜ∂« ÅO>Ë z=~°Ö’ W`«∞Î J~Ú#=~°O‚ LO_®e. HÍQÍ
'kg`«~°O |QÆ∞ _»∞&µ˝#‰õΩ— 'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— 'e@∞ì =Ù&µ˝ Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— W`åºkQÍ _»∞&µ˝, ~°∞&µ˝, =Ù&µ˝, "≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞
ã≤kúOÑ¨*ËÜ«∞@OHÀãÖ W`«∞ÎQÍ Dã¨∂„`«OÖ’ &HÍ~°O KÕ~°Û|_çOk. '_»∞&µ˝—
J<Õ„Ñ¨`åºÇ¨~°O _»∞,~°∞,=Ù,~°∞,#∞,=Ú J<Õ=~å‚Å#∞ É’kèã¨∞ÎOk. WÖÏˆQ ~°∞&µ˝ –
'~° ∞ =Ù~° ∞ #∞=Ú— Å#∞, =Ù&µ˝ – '=Ù~° ∞ #∞=Ú—Å#∞ É’kè ™ êÎ ~ Ú.
WÖÏO\˜„Ñ¨`åºÇ¨~åÅ∞ ™êkèOK«@OHÀã¨"∞Õ &HÍ~°O WHõ¯_» W`«∞QÎ Í ‰õÄ~°Û|_çOk
Jx q=~°}O `å`«Ê~°ºO.
16. L^ŒO`«O |~Ú#^è•`«∞=Ù#‰õΩ Å@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ 'L#fl— J#∞â◊|ÌO
|#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.13)
'L^ŒO`«O|∞#‰õΩ Å@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞<åfl#∞|O^èŒO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
ã¨∂„`«OÖ’x 'J#∞|O^èŒO— J<ÕÑ¨^•xH˜ J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO Jx ã¨∂i J~°÷O
q=iOKå_»∞. J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ JO>Ë J#∞ãïOz„Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_Õk. =~°=Î ∂<å~°O÷ Ö’
=zÛ# 'Å@∞ì— Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, L^ŒO`«O J~Ú#^è•`«∞=Ù‰õΩ `«~°∞"å`« 'L#fl—
J<Õâ◊|ÌO „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»∞`«∞Ok Jx nxH˜ J~°÷O.
'K«^Œ∞=Ù— J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ '=~°Î=∂<å~°÷=Ú#O^Œ∞ Å @ìQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Å@∞ì =zÛ, K«^Œ∞=Ù{Öò. „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° 'L#fl— J<Õâ◊|ÌO
KÕi, K«^∞Œ =Ù{L#fl. „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«#OÖ’ '_»∞Vò— =zÛ, K«∞=~°H‚ ÍkHÍ~åºÅ`À
'K«^∞Œ =ÙK«∞<åflñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.WÖÏˆQ K«^∞Œ =ÙK«∞<åfl=Ú, K«^∞Œ =ÙK«∞#flk "≥Ú.
17. e_®^ÕâO◊ |QÆ∞ _»∞V√# HÔ #∞ J#∞#kÜ«Ú ÖÏ_®^ÕâO◊ |QÆ∞_»∞V√#‰õΩ #∞
J#∞#kÜ«Ú <å^Õâ◊O|∞ ÅQÆ∞. („H˜Ü«∞.16)
'e_®¡@∞ìÅ_»∞V√# HÔ #∞ #∞ =~°O‚ |∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk
D"åHõºO. (K«∂. ã¨∂„`«"åºYº.)
18. Éèí∂`å~°÷=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜QÍQÆ=∞O |QÆ∞. („H˜Ü«∞.17)
'Éè∂í `«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk D"åHõºO.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ.— 'Éèí∂`«O|∞ <å q^Œº=∂#^èŒfiOã¨„ÑüÜ≥∂y.— JO>Ë JO`«‰õΩ
=ÚO^Œ∞ LO_ç, "åHõºO „Ñ¨Ü∂≥ yOKÕã=¨ ∞Ü«∂xH˜ ÖË‰Ωõ O_®áÈ~Ú#k. WQÍQÆ=∞O–
WH± { PQÆ=∞ J#flÑ¨Ù_»∞ WH±Ö’ HõHÍ~°O W`«∞Î. HõHÍ~°O W`«∞ÎQÍ Hõey#k HÍ|\˜ì
W=~°‚O H˜`«∞Î. H˜`«∞Î J~Ú# 'W— =~°‚O ^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~°Ö’ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok.
'K«^Œ∞=Ù— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Éèí∂`«O|∞# e @ìQÆ∞— Jx e@∞ì =zÛ, q#∞{Öò.
nxg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#OÖ’ 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝QÆ∞—
Jx ~°∞ =~°H‚ Oõ =zÛ, q#∞{~°∞. „Ñ¨ã∞¨ `Î Å« Hõ}∆ OKÕ`« WQÍQÆ=∞O =zÛ, q#∞{W{~°∞.
ãÖkè [iy, qx{~°∞. 'WHÍ~°O|∞g∞ñk‰õΩ#∞=Ù „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ ..— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
~°∞„Ñ¨`«ºÜ«∞OÖ’x L`åfixH˜ W`«fiO =zÛ– qxi. WÖÏˆQ – qO\˜q∞, qx#<£,
qx#"åñ_»∞ "≥Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

19. WHÍ~°O|∞g∞ñk ‰õΩ#∞=Ù „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅ Ü«∞#∞ã¨∂„`«=ÚKÕ ~°∞&µ˝#

H˜`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.18)
'e@∞ì =Ù&µ˝ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ u=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'WHÍ~°O|∞g∞ñk ‰õΩ#∞=Ù „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ü«Ú`«fiO|∞# H˜`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
WHÍ~åxH˜ ÃÑ·# L#fl „H˜Ü«∂qÉèí‰õΩÎÅÖ’x'L—`åfixH˜ W`«fiO K≥Ñ¨ÙÎ#flk. ~°∞&µ˝
J<Õk 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#
„H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#O J~Ú# ~°∞=~°O‚ #∞Oz z=i=~°‰Ωõ
JO>Ë '~°∞ =Ù~°∞ #∞=Ú— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ É’kèã¨∞ÎOk.
Éè í ∂ `å~° ÷ OÖ’ WQÍQÆ=∞O ~å=@OKÕ`« WHÍ~åO`« O J~Ú#^è •`« ∞ =Ù
(q#∞{W´qx) g∞ñ^Œ L#fl „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨|Ç¨ï=K«#O =∞^èŒº=∞, L`«Î=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#, |Ç¨ï=K«# „H˜Ü∂« qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’x LHÍ~åxH˜ W`«fiO =ã¨∞OÎ k. 'q#∞{~°∞,
qx{~°∞— Jx LO_»QÍ 'WHÍ~°O|∞g∞k..— J<Õ„Ñ¨ã¨∞Î`«ÅHõ∆}O „Ñ¨HÍ~°O '~°∞—
J<Õ„H˜Ü«∂qÉèíH˜ÎÖ’x L`åfixH˜ W`«fiO =zÛ, 'qxi— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ
qO\˜q, qO\˜q∞ "≥Ú.
20. Å$@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ HõÅV˜ J#∞#k Ü«∞#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO
|QÆ∞. („H˜Ü«∞.19)
'HõÅVº#∞|O^èOŒ |∞ Å$@∞ì Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`å~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk
D"åHõºO.
'ÉèÏqx Å$ @ìQ∞Æ — Jx Éèqí +¨º^Œ~O÷° Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ Å$@∞ì =ã¨∞OÎ k. J#∞|O^èOŒ |∞
JO>Ë J#∞„Ñ¨ÜÚ« Hõ=Î Ú Jx ã¨∂i q=iOKå_»∞. J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ JO>Ë J#∞ãïOz
`«~°∞"å`« „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_Õk. ^è•`«∞=Ùg∞^Œ Éèíq+¨º^Œ~°÷OÖ’ Å$@∞ì ~åQÍ, Jk
Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° HõÅV˜ J<Õâ◊|ÌO =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. HõÅV˜
J<Õ^•xÖ’ V˜ J<Õ=~°‚O W`«∞Î. HÍ|\˜ì Jk Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. WOHõ 'HõÅ—
J<Õâ◊|ÌO =∂„`«"Õ∞ J#∞|O^èŒOQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk.
'K«^∞Œ =Ù— J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ Éèqí +¨º^Œ~å÷xfl q=HÕ∆ K«QÍ Å$@∞ì =zÛ, K«^∞Œ =Ù{Öò.
„Ñ¨ã¨∞Î`«ÅHõ∆}OKÕ`« ^è•`«∞=Ù‰õΩ `«~°∞"å`«QÍ 'HõÅ— J<Õâ◊|ÌO KÕi, K«^Œ∞=Ù{HõÅ.
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ '_»∞Vò— "≥Ú^Œ Öˇ·# PÜ«∂HÍ~åºÅ∞ =zÛ, 'K«^Œ∞=ñ
QÆÅñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ K«^Œ∞=ñQÆÅ^Œ∞, K«^Œ∞=ñQÆÅ=Ú "≥Ú.
'Å$@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#@OKÕ`« Å$@∞ì HÍxk Ñ¨~°OQÍ LO>Ë 'HõÅ—
KÕ~°^Œ∞. K«^Œ∞=ÙK«∞<åflñ_»∞, K«^Œ∞=Ù@ "≥Ú.
21. V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù#∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.20)
'V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk
D"åHõºO.
'V˜— J<Õ=~°‚O W`«∞ÎQÍ Hõey#k V©`«∞Î. HõÅ(V˜), Ñ¨_»∞(V˜) "≥Ú. ^è•`«∞=Ù#‰õΩ
J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz '^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJ~°÷O =ã¨∞ÎOk. 'V˜— J<Õk
W`«∞ÎQÍ Hõey#â◊|ÌO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
z=iL`«fiO ™ê÷#OÖ’ J`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx nxH˜ J~°÷O.
'=O_»∞— J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =ºuˆ~HÍ~°÷OÖ’ '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õ
ã¨∂„`«OKÕ`« 'ÅV˜— =zÛ, =O_»∞{Öò. ÅV˜Ö’ 'V˜— =~°‚O W`«∞Î. 'V˜— J<Õk W`«∞ÎQÍ
Hõey#k HÍ|\˜ì 'Å— J<Õ=~°O‚ V©`∞« .Î HÍ|\˜ì Jk Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î Å« Hõ}∆ O
„Ñ¨HÍ~°O =ÚO^Œi^è•`«∞=Ù z=iL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, =O_»{Öò. ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ 'ÖHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝QÆ∞— Jx _»∞Vò
=zÛ, '=O_»ñ_»∞—. WÖÏˆQ =O_»Hõ, =O_»q∞ "≥Ú.
'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#@OKÕ`« V©`«∞Î HÍxk Ñ¨~°O S`Õ J`«fiO ~å^Œ∞.
=O_»∞K«∞<åflñ_»∞. =O_»∞#∞ "≥Ú.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J#@OKÕ`« ^è•`«∞=ÙHÍx^•xÖ’xL`åfixH˜ J`«fiO ~å^Œ∞.
q#∞{‰õΩV˜{=ÙV˜{Z. q#‰õΩ"≥. q#Hõ"≥ Jx ‰õΩV˜Ö’xL`åfixH˜ J`«fiO ~å^Œ∞.
22. =Hõ∆ º=∂}qkèKñÕ „ÉÏ~ÚHõO|∞QÆ =~°=Î ∂#O|∞#O ^≥_∞» QÍ^•ºQÆ=∞O|∞
ÅQÆ∞. („H˜Ü«∞.22)
'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^Œ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQ∞Æ — Jx K≥ÑÊ¨ |_ç# `«^~úŒ å‡^Œ∞ÅÖ’ =~°=Î ∂#O J<ÕJ~°O÷
LOk. HÍ|\˜ì =~°Î=∂<å~°÷OÖ’ ‰õÄ_» ÖÏ@∞ì ÅHÍ~°O =ã¨∞ÎOk. HÍQÍ 'ÖÏ@∞ì
~°∞&µ˝ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _≥^ŒQÍQÆ=∞O|∞#∞ „|^äŒ=∞#∞=~°‚HõO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_≥_»∞ÔQ_çQÍQÆ=∞O|∞Å∞ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O =~°Î=∂<å~°÷OÖ’ ÖÏ@∞ì =zÛ#
ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ Z_»∞H±, Z_çH± Z^ŒH± "≥Ú^Œ Öˇ·# PQÆ=∂Å∞ =™êÎ~Ú. WÑ¨C_»∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

á⁄_»"≥∞_»∞#∞. WÖÏˆQ '=K≥Û_çx, K«k"≥^Œ#∞— "≥Ú. JÖÏˆQ 'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~°O

|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^Œ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^Œ∞QÍQÆ=∞O ‰õÄ_» =ã¨∞ÎOk.
'„áê~ÚHõO|∞QÆ =~°=Î ∂#O|∞#— Jx q=iOK«@OKÕ`« Éè∂í `«, Éèqí +¨º^Œ~å÷ÅÖ’
ÖÏ@∞ì =zÛ#ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ Z_»∞QÍ^•ºQÆ=∂Å∞ ~å=_»O J~°∞^Œ∞ Jx J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. 'W @¡#∞<£— (W@∞¡ J<≥#∞) Jx =K«º~å÷Å‰õΩ Éèí∂`å~°÷OÖ’ ÖÏ@∞ì
=zÛ#KÀ@ 'W@∞¡ J<≥_∞» #∞— W`åºkQÍ Z_»∞QÍ^•ºQÆ=∂Å∞ ~å=@O „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’
LO>Ë „QÆÇ≤ÏOKåe. WÖÏˆQ Éèíq+¨º^Œ~°÷OÖ’ 'ˆ~Ñ¨Ù =K≥Û_»∞#∞— J<Õsu=º=Ç¨~°O
„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∞|\˜ì ã‘fiHõiOK«=Åã≤LO@∞Ok.
23. =K«º~°O÷ |∞Å H˘HÍ<˘HõKÀ Éè∂í `«O|∞# ÖÏ@∞ì QÍ#O|_çÜ∞≥ _ç. („H˜Ü∞« .22)
'ÖÏ@∞ì ~°∞&µ˝ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» ^Œ∞QÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'WH± tÎáœ ^è•`«∞xˆ~âÌ —ı J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«ãO¨ „Ñ¨^•Ü«∂#∞™ê~°OQÍ WHõ¯_» =K« ^è•`«∞=Ù
WQÆO`«OQÍ '=z— Jx xˆ~ÌtOÑ¨|_çOk. =z JO>Ë '=K«— ^è•`«∞=Ù Jx J~°÷O.
'=K«— J<ÕãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O Hõey#â◊ÉÏÌÅ∞ (`≥Å∞QÆ∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞)
=K«º~å÷Å∞. J#∞, Ñ¨Å∞‰õΩ "≥Ú^Œ Öˇ#· q. '`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅO^Œ∞ ÖÏ @ìQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O^ŒQ~æÆ °
`«^~úŒ å‡^Œ∞ÅÖ’ =~°=Î ∂#, ÉèÏ=º~å÷Å#∞ ¿Ñ~˘¯#fl z#flÜ∞« ã¨∂i Éè∂í `å~å÷xfl ã¨Ê+Öì QÍ
K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. J~Ú<å Pkâ◊|ÌOKÕ`« „QÆÇ≤ÏOK«_®xH˜ JHõ¯_çq=~°}OÖ’x Pkâ◊|ÌO
‰õÄ_® J=HÍâ◊O Wã¨∞Î#flk. WHõ¯_» ÖÏ_»~å÷Å#∞ ¿Ñ~˘¯<ÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ Éèí∂`å~°÷O
qâı+ÖQÍ „Ñ¨™êÎqOK«|_çOk. =~°Î=∂<å^Œ∞Å=Öˇ Éèí∂`å~°÷O ™ê^è•~°}O
HÍHõáÈ=@O HÍ~°}O HÍ=K«∞Û.
=K«º~å÷ Å~Ú# 'J#∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ Éèí∂`å~°÷OÖ’ ‰õÄ_»
Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ ÖÏ@∞ì HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. 'áêO_»∞`«#Ü«∂„QÆ}˜ W @¡#∞<£—. WHõ¯_»
'J#∞<£— J<ÕÖÏ_»O`«„H˜Ü«∞‰õΩ 'J<≥#∞— Jx Éèí∂`«O J~°÷O. JO>Ë 'J#∞— J<Õ
^è•`«∞=Ùg∞^Œ Éèí∂`å~°÷OÖ’ 'ÖÏ@∞ì— ~åQÍ, ÖÏ@∞ì_»∞V√‰õΩ '#∞—=~°‚ "≥∞ÿ, 'J#∞<£—
J<Õ„Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞Ã+H· =õ K«<åO`«„H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
24. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# ‰õ`«fiO |QÆ∞— ##∞ã¨∂„`«=ÚKÕ ÅV˜
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.30)
'LÉèÜí ∞« „áê~°#÷ O|∞# ^Œ∞QÍQÆ=∞O|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’x
D"åHõºO '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O =ºuˆ~HÍ~°÷Hõ~°∂áêÅ∞
U~°Ê_Õq^è•xfl QÆ∂iÛ q=iã¨∞Î#flk.
'V˜— J<Õ=~°‚O W`«∞ÎQÍ Hõey#k V©`«∞Î. HõÅ(V˜), Ñ¨_»∞(V˜) "≥Ú. '^è•`«∞=Ù#‰õΩ—
J<Õ JkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz '^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJ~°÷O =ã¨∞ÎOk. 'V˜— J<Õk
W`«∞ÎQÍ Hõey#â◊|ÌO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
z=iL`«fiO ™ê÷#OÖ’ J`«fiO =ã¨∞ÎOk Jx Pã¨∂„`«O K≥Ñ¨ÙÎ#flk.
'=O_»∞— J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =ºuˆ~HÍ~°÷OÖ’ '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ÅV˜ =zÛ, =O_»∞{Öò. ÅV˜Ö’ 'V˜— =~°O‚ W`«∞.Î 'V˜— J<Õk W`«∞QÎ Í
Hõey#k HÍ|\˜ì 'Å— J<Õ=~°O‚ V©`∞« .Î HÍ|\˜ì Jk Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î Å« Hõ}∆ O
„Ñ¨HÍ~°O =ÚO^Œi^è•`«∞=Ù z=iL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, – =O_»{Öò.
ÅHÍ~°O™ê÷#OÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ '_»∞Vò— =zÛ, =O_»ñ_»∞. WÖÏˆQ
=O_»~°∞, =O_»=Ú "≥Ú.
25. ÉèÏ=O |#ñQÍ ^è•`«fi~°÷O|∞. („H˜Ü«∞.35)
'@=~°‚HõO|∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x ÉèÏ=O J<Õâ◊|ÌO J~å÷xfl
q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O ^è•`«fi~°÷O. ÉèÏ=O JO>Ë ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O Jx
J~°÷O. DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« '@— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
=O@ KÕÜ«Ú@ J<Õq^èŒOQÍ =O_»∞ ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O S#"åºáê~åxfl
É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ '=O_»∞— J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ (P^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷OÖ’) '@—
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, '=O_»∞@— J<Õq^èOŒ QÍ J=Ù`«∞Ok. ^è•`«∞=Ùg∞^Œ qkèOÑ¨|_ç#
_»∞&˜ƒù#fl "≥∞ÿ# D '@—„Ñ¨`«ºÜ«∞O Hõ$`«∞Î. 'Hõ$`«Îkú`«ã¨=∂™ê â◊Û— Jx Hõ$^ŒO`åÅ∞
„áêuÑ¨kHõÅ∞. HÍ|\˜ì '@—„Ñ¨`º« Ü«∂O`«O S# DHõ$^ŒO`«„áêuÑ¨kHõg∞^ŒŒ „Ñ¨^=Œä ∂k
qÉèí‰õΩÎÅ∞ KÕ~°`å~Ú. Wk „ã‘Îã¨=∞O HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, =O_»∞@
Jx J=Ù`∞« Ok. W`«~q° Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ '=O_»∞@Å∞, =O_»∞@Ü«∞O^Œ∞— W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞
J=Ù`å~Ú.
26. =ºuˆ~Hõqt+¨ì„H˜Ü«∂aè^è•~Ú^è•`«∞=Ù#‰õΩ q∞V˜ Ü«∞QÆ∞. („H˜Ü«∞.37)
'=ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞# q∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`å~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
'^è•`«∞=Ù#‰õΩ— J<ÕJkèHÍ~°ã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz '=ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞# q∞V˜
Ü«∞QÆ∞— Jx qkèOÑ¨|_ç# q∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~°OQÍ =ã¨∞ÎOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

D"åHõºO „Ñ¨^•è #OQÍ ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’x '=ºuˆ~HõÉÏè =O— J<ÕÑ^¨ OŒ Ü≥ÚHõ¯ J~å÷xfl
K≥Ñ¨ÙÎ#flk. 'ÉèÏ=O |#ñQÍ ^è•`«fi~°÷O|∞— Jx WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ÉèÏ"å~å÷xfl ã¨∂i
q=iOKå_»∞. ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ J~Ú# "åºáê~°O =ºuˆ~HÍ~°O÷ `À ‰õÄ_çLO>Ë
Jk =ºuˆ~HõÉèÏ=O. JO>Ë =ºuˆ~Hõ^è•`«fi~°÷O. DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'q∞V˜—
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk.
=O_»∞ J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ =O@ KÕÜ«∞@O J<Õ"åºáê~°O J~°÷O ÉèÏ=O. Wk
=ºuˆ~HÍ~å÷xfl É’kèOK«@O JO>Ë =O@ KÕÜ«∞HõáÈ=@O. Wk =ºuˆ~HõÉèÏ=O.
DJ~°O÷ Ö’ '=O_»∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'q∞V˜— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ–
=O_»∞{q∞. 'V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— Jx=ÚO^Œi ^è•`«∞=Ù
z=iL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, =O_»q∞. 'q∞— =~°H‚ Oõ Hõ$`«∞.Î Hõ$^ŒO`«O „áêuÑ¨kHõO.
HÍ|\˜ì nxg∞^Œ „Ñ¨^äŒ=∂kqÉèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~Ú. q∞V˜„Ñ¨`«ºÜ«∂O`« „áêuÑ¨kHõÅ∞
„ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞ QÍ|\˜ì „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O Ö’Ñ≤Oz, '=O_»q∞— J<Õ„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ õ =K«<åO`«Ñ^¨ OŒ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ W`«~°qÉèí‰õΩÎÅÖ’ – =O_»q∞KÕ`«, =O_»=ÚÅ∞ "≥Ú.
27. ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ ÅQÆ∞„H˜Ü«∞ÅÖ’Ñ¨Å <≥Ü«∞ºk Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO |QÆ∞O
^Œ^•fiz Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜=~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.38)
'ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl
XˆH^•xx P„â◊~ÚOzL#fl J<ÕHõ "≥∞ÿ#"åºáê~åÅÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜
K≥Ok#^•xx `≥e¿Ñ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ 'W— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ ^Œx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ . L^•. K≥„· `«∞O_»∞ =O_ç u<≥#∞. WHõ¯_» =O_»∞@, u#∞@ J<Õ~Ô O_»∞ „H˜Ü∞« Å∞
(Hõ~°Î J~Ú#) K≥·„`«∞x XHõ¯_ç<Õ P„â◊~ÚOzLO_»@OKÕ`« ã¨=∂<å„â◊Ü«∂Å∞
J~Ú<å~Ú. DÔ~O_çO\˜Ö’ 'u#∞@— J<Õ„H˜Ü«∞HõO>ˇ '=O_»∞@— J<Õ„H˜Ü«∞
Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜ K≥OkOk (=ÚO^Œ∞ [iyOk). HÍ|\˜ì '=O_»∞— ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'W—
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =O_»∞{W. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy, '=O_ç— Jx J=Ù`«∞Ok.
D W„Ñ¨`º« Ü«∂O`«O J=ºÜ«∞O. nxg∞^Œ qÉèHí Î˜ Ö’Ñ≤Oz, '=O_ç— J<Õ J=ºÜ«∞Ñ¨ÔŒ
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Zxfl „H˜Ü«∞Å∞ L<åfl, Ñ¨Ó~°fiHÍeHÍÅ∞ J~Ú#"å\˜H˜ JxflO\˜H© W„Ñ¨`«ºÜ«∞O
=ã¨∞ÎOk. K≥·„`«∞_»∞ =O_ç, ux, K«kq, x„kOK≥#∞.
28. WkÜ≥∞ HÍÎ fi~°÷O|∞ <åñ|_»∞. („H˜Ü«∞.38)
'ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°H‚ Oõ |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl
q=iã¨∂Î, ã¨∂i 'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ ÅQÆ∞„H˜Ü«∞ÅÖ’Ñ¨Å <≥Ü«∞ºk Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO
|QÆ∞O ^Œ^•fiz Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù# H˜=~°‚HõO |QÆ∞— Jx K≥áêÊ_»∞. Pq=~°}O K≥Ñ≤Ê#
J~å÷<flÕ 'HÍÎ fi~O÷° — JO\Ï~°∞ Jx „Ñ¨ã∞¨ `Î "« åHõºO ¿Ñ~˘¯O@∞#flk. 'ã¨=∂#Hõ~Î° $HõÜ∂≥ ó
Ñ¨Ó~°fiHÍÖË— Jx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'HÍÎfi— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O qkèOÑ¨|_çOk. HÍÎ fi J<Õ
„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~å÷xfl K≥ÑÙ¨ #Î flk HÍ|\˜ì D'W—„Ñ¨`º« Ü«∞O HÍÎ fi~O÷° Jx `å`«Ê~°ºO.
JO>Ë XˆH^•xx P„â◊~ÚOzL#flJ<ÕHõ„H˜Ü«∞ÅÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍÖÏxH˜ K≥Ok#^•xx
É’kèOK«@O Jx J~°O÷ . K≥„· `«∞_»∞ =O_ç u<≥#∞. K≥„· `«∞_»∞ ~ˆ Ñ¨Ù =zÛ, P=∞~°∞<å_»∞
"≥à◊¡QÆÅ_»∞. "≥Ú.
29. ã¨=∂#Hõ~°Î $HõO|∞ Å#Hõ ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ Å#∞@O*Ëã≤ K≥·„`«∞xKÕ`«
"≥∞ÿ„`«∞O_»∞ H˘@ìO|_ç =∞_çÃã x`åºk ã≤^ŒúO |Ü≥∞º. („H˜Ü«∞.38)
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞— Å#@OQÆ∞iOz q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞ÅO— ^Œ<Õã¨∂„`«O W„Ñ¨`«ºÜ«∂xfl qkèã¨∞Î#flk. Jk HÍÎ fi~°÷O
Jx ã¨∂i q=iOKå_»∞. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ D 'HÍÎ fi— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O 'ã¨=∂#Hõ~Î° $HõÜ∂≥ ó
Ñ¨Ó~°fiHÍÖË— Jx ã¨=∂#Hõ~°Î $HÍ Å~Ú`Õ =ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ≤ÊOk. JO>Ë XˆHHõ~°Î
Hõey#„H˜Ü«∞ÖÖ’ Ñ¨Ó~°fiHÍeHõ "≥∞ÿ#^•xx `≥eÜ«∞*Ë¿ã^è•`«∞=Ù‰õΩ HÍÎ fi „Ñ¨`«ºÜ«∞O
qkèOÑ¨|_çOk. PJ~°÷OÖ’ qkèOKÕ 'W— „Ñ¨`«ºÜ«∞O ‰õÄ_® ãÖã¨¯ $`«OÖ’ÖÏQÍ
'ã¨=∂#Hõ~Î° $HõO|∞ÅO^Œ∞— Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤LO_»QÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O|∞ÅO—
^Œx qâı+ÖQÍ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'ã¨=∂#Hõ~°Î $Hõ=Ú— Å#HõáÈ=@OKÕ`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ WHõ¯_» „H˜Ü«∞Å‰õΩ Hõ~°Î
ã¨=∂#OQÍ LO_»=Åã≤#J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ– 'K≥„· `«∞xKÕ`« "≥∞„ÿ `«∞O_»∞
H˘@ìO|_ç =∞_çÃã—. D"åHõºOÖ’ H˘@∞ì@ J<Õ„H˜Ü∞« ‰õΩ Hõ~Î° K≥„· `«∞_»∞. HÍQÍ =∞_çÜÚ« @
J<Õ„H˜Ü∞« ‰õΩ Hõ~Î° "≥∞„ÿ `«∞_»∞. HÍQÍ D„H˜Ü∞« Å∞ (H˘@∞ì, =∞_çÜÚ« ) ã¨=∂#Hõ~Î° $HÍÅ∞
HÍÖË^Œ∞. "≥∞ÿ„`«∞_»∞ H˘@∞ì@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°‡ HÍQÍ, =∞_çÜ«Ú@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°Î
J=Ù`å_»∞. JO>Ë Hõ~Î° $~°∂ÑÖÖ’#∂, Hõ~‡° ~°∂ÑÖÖ’#∂ D„H˜Ü∞« Å∞ "≥∞„ÿ `«∞_»∞ XHõ¯_ç<Õ
P„â◊~ÚOzL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì „H˜Ü«∞Å∞ WHõ¯_» ã¨=∂#Hõ~°Î $HÍÅ∞ HÍÖË^Œ∞. HÍx,
ã¨=∂<å„â◊Ü«∂Å∞ J~Ú<å~Ú. HÍ|\˜ì g\˜Ö’ Ñ¨Ó~°fiHÍeHõO J~Ú# 'H˘@ì|_»∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

J<ÕHõ~å‡~°÷Hõ ~°∂áêxH˜ HÍÎ fi~°÷O J~Ú# 'W— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'H˘@ìO|_ç— Jx

J=Ù`«∞Ok. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖÏQÍ ã¨=∂#Hõ~°Î $HÍÅ∞ J#fl @¡~Ú`Õ WHõ¯_» 'W—
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =KÕÛJ=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞HÀãÖ ãÖã¨¯ $`åxH˜ aè#flOQÍ
'ã¨=∂<å„â◊Ü«∞O|∞— Åx K≥Ñ¨Ê|_çO ^Œx Dq=~°}"åHõºO `å`«Ê~°ºO.
30. ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ <å ##º„H˜Ü«∞‰õΩ ÅHõ∆}Éèí∂`«O |QÆ∞„H˜Ü«∞.(„H˜Ü«∞.40)
31. K≥„· `«∞O_»∞ =O_» #ukä =K≥Û#∞. WK«@ =O@ ÅHõ}∆ =Ú. =K«∞Û@ ÅHõ∆ º=Ú.
'`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞
J<ÕÑ¨^ŒO J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
ÉèÏ=ÅHõ∆}O JO>Ë "Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞‰õΩ ÅHõ∆}O (QÆ∞~°∞Î) J~Ú#„H˜Ü«∞. "Õ~˘Hõ
"åºáê~åxfl ã¨∂zOKÕ „H˜Ü∞« ÉèÏ=ÅHõ} ∆ O. K≥„· `«∞O_»∞ =O_» #ukä =K≥Û#∞. WHõ¯_»
=O_»∞@, (Jukä) =K«∞Û@ Jx Ô~O_»∞ „H˜Ü«∞Å∞ L<åfl~Ú. '=O_»∞@— J<Õ„H˜Ü«∞
[iy#Ñ¨Ù_»∞ Jukä '=K«∞Û@— J<Õ "Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞ [iyOk. =K«∞Û@ J<Õ„H˜Ü«∞
ÅHõ∆ ºO HÍQÍ ^•xH˜ ÅHõ} ∆ O =O_»∞@ J~ÚOk. JO>Ë =K«∞Û@ J<Õ„H˜Ü∞« (Ü≥ÚHõ¯
ã¨=∞Ü«∞O)#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ãk HÍ=@OKÕ`« '=O_»∞@— J<Õ„H˜Ü∞« ÉèÏ=ÅHõ}∆ O J~ÚOk.
HÍ|\˜ì P„H˜Ü«∞#∞ É’kèOKÕ '=O_»∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ '`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞
#∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»<£ Jx J=Ù`«∞Ok.
32. `«∞=∞~°÷O|∞#O^Œ∞#∞ ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞#O^Œ∞#∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ #∞V˜ =~°‚HõO
|QÆ∞. („H˜Ü«∞.40)
'`«∞=∞~°É÷ Ïè =ÅHõ}∆ O|∞#O^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk
D"åHõºO.
'`«∞=Ú<£— J<ÕãO¨ ã¨¯ $`«„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ (`«∞"£∞–J~°O÷ ) `«∞=∞~°O÷ . ã¨∂Å÷ OQÍ
'H˘é‰õΩ— Jx J~°÷O. "Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞#∞ („H˜Ü«∞Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞Ü«∞O "≥Ú.) ã¨∂zOK«@O
ÉèÏ=ÅHõ∆}O. '`«∞"£∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷OÖ’#∂, ÉèÏ=ÅHõ∆}Ï~°÷OÖ’#∂,
^è•`«∞=Ùg∞^Œ '#∞V˜— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. '#∞V˜—Ö’ V˜=~°‚O W`«∞Î.
HÍ|\˜ì Jk Ö’Ñ≤OK«QÍ '#∞— J<Õk =∂„`«"Õ∞ xezLO@∞Ok.
=O_»∞ – J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ `«∞=∞~°÷OÖ’ '`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜
Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '#∞V˜— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»∞{#∞. #∞(V˜) V©`«∞Î
QÍ|\˜ì 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
^è•`«∞=Ùz=iL`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, '=O_»#∞— J<ÕJ=ºÜ«∞Ñ¨ÔŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
K≥·„`«∞O_»∞ =O_»#∞ É’Ü≥∞#∞. =O_»@OHÀãÖ áÈÜ«∂_»∞ Jx WHõ¯_» `«∞=∞~°÷O.
WÖÏˆQ ÉèÏ=ÅHõ∆}Ï~°÷OÖ’ #∞V˜ =zÛ – K≥·„`«∞O_»∞ =O_» #ukä =K≥Û#∞.
=K«∞Û@ J<Õ"Õ~˘Hõ„H˜Ü«∞‰õΩ ÅHõ∆}Éèí∂`«O J~ÚOk HÍ|\˜ì '=O_»∞— J<Õ„H˜Ü«∞
ÉèÏ=ÅHõ∆}O.
33. L#fl=~°‚HõO|∞ =~°Î=∂<å~°÷Hõâ◊„`«~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.(„H˜Ü«∞.46)
'L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« Hõ=Î ^Œ~O÷° |∞ÅO ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O
q=~°}OÖ’ D"åHõºO K≥Ñ¨Ê|_çOk.
ã¨∂„`«OÖ’x 'Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« — J<ÕKÀ\˜ â◊`$« â◊|OÌ Éè=í ^£, ÉèÏq J<Õ~Ô O_»∞â◊ÉÏÌÅ`À
J#fi~Úã¨∞ÎOk. HÍQÍ Éèí=K«Ûù`«$, ÉèÏqâ◊`«$ Jx J~°÷O. Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ L#fl
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O Éè=í K«Û„ù `«~O÷° Ö’#∂, HõÅ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O ÉèÏqâ◊„`«~O÷° Ö’#∂ =ã¨∞OÎ k.
=~°=Î ∂<å~°H÷ õ "≥∞#ÿ â◊„`«~O÷° Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ 'L#fl— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
=O_»∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =~°Î=∂<å~°÷Hõâ◊„`«~°÷OÖ’ 'L#fl HõÅV˜ # =~°‚HõO|∞Å∞
Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'L#fl— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
=O_»∞{L#fl. 'L#flâ◊|ÌO|∞ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ K«∞=~°‚HõO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'K«∞— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =O_»∞K«∞{L#fl. ãÖkè [iy, '=O_»∞K«∞#fl— J<ÕH$õ ^ŒO`«~∂° ÑÖ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. D„áêuÑ¨kHõg∞^Œ qÉèíH˜Îq=Hõ∆Ö’ `«K«Ûù|ÌO KÕi, =∞Ç¨Ï^Œ~°÷OÖ’
„Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ '=O_»∞K«∞#fl"åñ_»∞— J<Õ~∂° ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ
W`«~q° ÉèHí Î˜ J~å÷ÅÖ’ =O_»∞K«∞#fl"åxx, =O_»∞K«∞#flk "≥Ú. ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
34. HõÅV˜=~°‚HõO|∞ Éèíq+¨º^Œ~°÷Hõâ◊„`«~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.(„H˜Ü«∞.46)
'L#fl HõÅV˜ # =~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— J<Õ ã¨∂„`«O
ã¨∂„`«OÖ’x 'Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« — J<ÕKÀ\˜ â◊`$« â◊|OÌ Éè=í ^£, ÉèÏq J<Õ~Ô O_»∞â◊ÉÏÌÅ`À
J#fi~Úã¨∞ÎOk. HÍQÍ Éèí=K«Ûù`«$, ÉèÏqâ◊`«$ Jx J~°÷O. Ü«∞^ä•„Hõ=∞OQÍ 'L#fl—
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O Éè=í K«Û„ù `«~O÷° Ö’#∂, 'HõÅ— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O ÉèÏqâ◊„`«~O÷° Ö’#∂ =ã¨∞OÎ k.
Éèqí +¨º^Œ~H÷° õ "≥∞#ÿ â◊„`«~O÷° Ö’ ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ 'HõÅV˜— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
=O_»∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ Éèíq+¨º^Œ~°÷Hõâ◊„`«~°÷OÖ’ 'L#fl HõÅV˜ # =~°‚HõO|∞Å∞
Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'HõÅV˜— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
=O_»∞{HõÅ. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J`«fiO =zÛ, =O_»{HõÅ. #∞QÍQÆ=∞O, „^Œ∞`«HÍ~åºÅ∞ =zÛ, '=O_»ñQÆÅ— J<ÕH$õ ^ŒO`«

~°∂ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D„áêuÑ¨kHõg∞^Œ qÉèHí qÎ˜ =HõÖ∆ ’ `«KÛ« |ù OÌ KÕi, =∞Ç¨Ï^Œ~O÷° Ö’
„Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ '=O_»ñQÆÅ"åñ_»∞— J<Õ~∂° ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ
W`«~q° ÉèHí Î˜ J~å÷ÅÖ’ – =O_»ñQÆÅ"åxx, =O_»ñQÆÖk "≥Ú. ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
35. #=~°‚HõO|∞ HõÎ=^Œ~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞.(„H˜Ü«∞.46)
'L#fl HõÅV˜ # =~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
'HõÎ=`ü— J<ÕãÖã¨¯ $`«„Ñ¨`«ºÜ«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O HõÎ=^Œ~°÷O. Wk Éèí∂`å~°÷O. HõÎ=`ü
J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞OÜ≥ÚHõ¯ J~°O÷ Ö’ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ '#— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k.
=O_»∞ J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ Hõ=Î ^Œ~O÷° Ö’ 'L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Éè=í ^•ƒùqâ◊`$«
HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '#— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =O_»∞{#.
'Éè∂í `«O|∞#O kQÍQÆ=∞O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° 'W— J<Õ PQÆ=∞O
=zÛ, =O_»∞{W{#. JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy, '=O_ç#— J<ÕHõ$^ŒO`«~°∂ÑÖ
U~°Ê_»∞`«∞Ok. D„áêuÑ¨kHõg∞^Œ qÉèíH˜Îq=Hõ∆Ö’ `«K«Ûù|ÌO KÕi, =∞Ç¨Ï^Œ~°÷OÖ’
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ '=O_ç#"åñ_»∞— J<Õ~°∂ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. WÖÏˆQ
W`«~°qÉèíH˜Î J~å÷ÅÖ’ – =O_ç#"åxx, =O_ç#k "≥Ú. ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú.
36. Wq ã¨`åÎ fiaè^è•#O|∞#O ^ŒQÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞46.)
37. ã¨∞|O`«"åK«ºO|∞ ã¨`«Î fiO|∞ <åñ|_»∞. („H˜Ü«∞.46)
'L#fl HõÅV˜ # =~°H‚ Oõ |∞Å∞ Éè=í ^•ƒùqâ◊`$« Hõ=Î ^Œ~O÷° |∞ÅO ^ŒQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«O
'Wq— JO>Ë – `«$=~°‚HÍ~°÷OÖ’ =KÕÛ 1. Z_ç 2. Z_»∞. 3. "åxH˜ Ö’ÑÖ 4.
Éè=í K«Û„ù `«~H÷° õ "≥∞#ÿ 'L#fl— 5. ÉèÏqâ◊„`«~H÷° Oõ S# 'HõÅV˜— 6. Hõ=Î ^Œ~H÷° Oõ S# '#— 7.
=ºuˆ~Hõ`$« =~°H‚ Í~°H÷ Oõ S# 'q∞V˜— J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ U_»∞. ã¨`Î« fiO JO>Ë ã¨∞|O`«"åK«ºO.
„Ñ¨^äŒ=∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#qÉèí‰õΩÎÅ∞ z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ∞ ã¨∞|O`åÅ∞. nxx É’kèOKÕ
@Ñ¨Ù_∞» D„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ =™êÎ~Ú. ÃÑ· ÜÕ∞_çO\˜Ö’ "≥Ú^Œ\=˜ ¸_»∞ (=O_≥_,ç =O_≥_∞» ,
=O_»∞) `«^~úŒ å‡^Œº~°H÷ ÍÅ∞ J~Ú# „H˜Ü∂« Ñ¨^•Å(=O_≥_<ç ,£ =O_≥_∞» <£, =O_»∞<£)ÖÏQÍ,
L#fl „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O (=O_»∞K«∞#fl) =~°=Î ∂<å~°H÷ „õ H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ (=O_»∞K«∞<åflñ_»∞)ÖÏQÍ,
HõÅV˜ „Ñ¨`º« Ü«∂O`«O (=O_»ñQÆÅ) Éèqí +¨º^Œ~H÷° õ „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ (=O_»ñQÆÅñ_»∞)ÖÏQÍ,
LO_»\Ïxfl|\˜ì Wq „H˜Ü∂« Ñ¨^•Å∞ Jx „Éèqí ∞OKÕJ=HÍâ◊O U~°Ê_»∞`«∞O_»QÍ ^•xx
"åiOK«_®xH˜ Dq=~°}O „áê~°OaèOÑ¨|_çOk.
Dq=~°}Ïxfl|\˜ì 'Z_ç— "≥Ú^Œ Öˇ·#D„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „H˜Ü«∞#∞
JO>Ë "åºáê~åxfl É’kèOKÕãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ HÍHõ, „^Œ"åºxfl (=ã¨∞Î=Ù#∞) É’kèOKÕ
ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ =™êÎ~Ú. =O_»∞K«∞<åflñ_»∞ (=O_»∞K«∞#fl"åñ_»∞) JO>Ë ('=O_»∞K«∞<åflñ
_»∞— J<Õ=~°Î=∂<å~°÷Hõ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO ÖÏQÍ) =O@ KÕã¨∞Î<åfl_»∞ J<Õq^èŒOQÍ J~°÷O
"åºáê~°O HÍ^Œ∞. =O@ KÕ¿ã"å_»∞ J<Õq^èŒOQÍ =O@ KÕ¿ã=ºH˜Î Jx J~°÷O.
WÖÏˆQ 'Z_ç— "≥Ú^Œ Öˇ·# W`«~°„Ñ¨`«ºÜ«∂Åq+¨Ü«∞OÖ’#∂ „QÆÇ≤ÏOKåe.
38. Z_ç„Ñ¨Éèí$u=~°‚HÍO`«O|∞ ÖË_»∞#∞ ^è•`«∞[qâı+¨}=Ú Åx „áêp#∞Å∞
=º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞. („H˜Ü«∞.47)
'=ºuˆ~Hõ`$« =~°H‚ Í~°O÷ |∞# xV˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Z_ç "≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ U_»∞. Jq–
'`«$=~°‚HÍ~°÷O|∞#O ^≥_çÜ≥∞_»∞ =xflÜ«∞ ÅQÆ∞, "åxH˜ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞—. 1. Z_ç (=O_≥_ç"åñ_»∞), 2. Z_»∞, (=O_≥_»∞"åñ_»∞), 3. "åxH˜ Ö’ÑÖ
(=O_»∞"åñ_»∞).
'L#fl HõÅV˜ #=~°‚HõO|∞Å∞ Éèí=^•ƒùqâ◊`«$HõÎ=^Œ~°÷O|∞ÅO ^ŒQÆ∞— 4. L#fl
(=O_»∞K«∞#fl"åñ_»∞) 5. HõÅV˜ (=O_»ñQÆÅ"åñ_»∞) 6. # (=O_ç#"åñ_»∞)
'=ºuˆ~Hõ`«$=~°‚HÍ~°÷O|∞# xV˜ Ü«∞QÆ∞— 7. xV˜ (=O_»x"åñ_»∞)
Z_ç – "≥Ú^Œ Öˇ#· U_»∞„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ#∞ ^è•`«∞[qâı+}¨ ÏÅ∞
Jx Ñ¨Ó~°fiÖÏHõ∆}˜‰õΩÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. ^è•`«∞=Ù#∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# (ã¨∞ÉO`«~°∂áêÅ∞)
qâı+¨}ÏÅ∞ HÍ|\˜ì Wq ^è•`«∞[qâı+¨}ÏÅ∞.
40. ã¨Hõ~°‡HõO|∞ <åñ QÆ~å‡HÍOH∆À`å÷Ñ¨HõO|∞. („H˜Ü«∞.48)
'ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩO QÆ~Î° $Hõ~‡° O|∞ÅO^Œ∞#∞, ÖÏñuHÕ QÆ~ÜÎ° ∞« O^Œ∞
#QÆ∞—. J<Õã¨∂„`«OÖ’x ã¨Hõ~°‡HõO J<ÕãÖ[˝ J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O. ã¨Hõ~°‡Hõ=Ú.
41. JHõ~°‡HõO|∞ <åñ QÆ~å‡HÍOH∆Í#∞`å÷Ñ¨HõO|∞.(„H˜Ü«∞.48)
'ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩO QÆ~Î° $Hõ~‡° O|∞ÅO^Œ∞#∞, ÖÏñuHÕ QÆ~ÜÎ° ∞« O^Œ∞
#QÆ∞—. J<Õã¨∂„`«OÖ’x ã¨Hõ~°‡HõO J<ÕãÖ[˝ J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
K«∂. áêiÉèÏ+≤HõÑ¨^Œq=~°}O. JHõ~°‡Hõ=Ú.

42. UHõãfi¨ ~^° •è `«∞ kfiãfi¨ ~^° •è `«∞=ÙÅg∞ñk~ÚOK«∞QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞. („H˜Ü«∞.50)
'QÆ∞~°∞q~°ÇÏ≤ `«O|∞ Å~Ú Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#ÜÕ∞Hõãfi¨ ~k° fiãfi¨ ~O° |∞Å~ÚOK«∞
QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
XHõ\ ˜ ÖË^• Ô~O_»∞ JK«∞ÛÅ∞ L#fl ^è•`«∞=Ùg∞^Œ L#fl WOK«∞QÍQÆ=∂xH©, Z,
Z_ç, Z_»∞, Z^Œ "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ 'Z— J<Õ=„Hõ=~å‚xH˜ =ÚO^Œ∞ WÜ«Ú\ò
J<ÕPQÆ=∞O =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. WÜ«Ú\ò J<ÕPQÆ=∞OÖ’ z=i '@— HÍ~°O W`«∞Î.
HÍ|\˜ì Jk Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. \˜`∞« Î HÍ=@OKÕ`« 'WÜ«Ú— J<ÕPQÆ=∞O WOK«∞QÆfi„HÍÅ‰õΩ
=ÚO^Œ∞QÍ =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. q∞ye# 'WÜ«Ú—Ö’ z=i'L—HÍ~°O LKåÛ~°}
™œHõ~åº~°÷O KÕ~°Ê|_çOk. HÍ|\˜ì Jk ‰õÄ_® Ö’Ñ≤OK«QÍ, 'WÜü∞— J<Õk =∂„`«"Õ∞
PQÆ=∞O J=Ù`«∞Ok.
1. UHõã¨fi~°^è•`«∞=Ù – WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ WÜ«Ú_®QÆ=∞O.
Éèí∞*ò{WOK«∞. Éèí∞*ò { WÜü∞ { WOK«∞ ´ Éèí∞l~ÚOK«∞.
2. kfiã¨fi~°^è•`«∞=Ù – =„HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ WÜ«Ú_®QÆ=∞O.
#QÆ∞{Z#∞. #QÆ∞ { WÜü∞ { Z#∞ ´ #yÜ≥∞#∞.
qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Éèí∞lOK«∞, #ÔQ#∞.
43. QÆ∞~°∞=∞O`«O |QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ#∞, Ü«∂O`«O |QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ#∞ g∞ñ
k~ÚOK«∞Q∑ =„HõO|∞Å H˜Ü«Ú_®QÆ=∞O|∞ ~å^Œ∞. („H˜Ü«∞.50)
QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—. J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Wk ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’x 'QÆ∞~°∞q~°ÇÏ≤ `«O|∞Å∞, JÜ«∂O`«O|∞Å∞— J<Õ^àŒ ÏÅ™ê~°H÷ Íºxfl
QÆ∞iOz q=iã¨∞Î#flk.
UHõãfi¨ ~^° •è `«∞=ÙÅ∞, ÖË^• kfiãfi¨ ~^° •è `«∞=ÙÅg∞^Œ L#fl WOK«∞‰õΩ¯‰õΩ, =„Hõ=ÚÅ‰õΩ
ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞O =ã¨∞ÎOk.
UHõãfi¨ ~O° , ÖË^• kfiãfi¨ ~O° J~Ú<å, ^è•`«∞=ÙÖ’ QÆ∞~°∞=Ù LO>Ë WÜ«Ú_®QÆ=∞O
~å^Œ∞. Ü«∂Kü{WOK«∞. Ü«∂Kü ^è•`«∞=Ù UHõã¨fi~°O. WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ L#flk.
J~Ú<å, QÆ∞~°∞=∞O`«O HÍ=@OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. Ü«∂zOK«∞.
Ü«∂z~ÚOK«∞ Jx LO_»^Œ∞. WÖÏˆQ Ji÷OK«∞. "≥Ú.
UHõã¨fi~°O, ÖË^• kfiã¨fi~°O (QÆ∞~°∞=Ù ÖËxn) J~Ú<å, ^è•`«∞=Ù Ü«∂O`«O
J~Ú`Õ JO>Ë ^è•`«∞=Ùz=~° Ü«∞HÍ~°O LO>Ë WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. =ºÜ«∞{WOK«∞.
=ºÜ«∞– ^è•`«∞=Ù kfiã¨fi~°O. 'WOK«∞— Ñ¨~°OQÍ LOk. J~Ú<å, Ü«∞HÍ~åO`«O
HÍ=@OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞O ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì '=º~Ú~ÚOK«∞— Jx HÍ^Œ∞. '=º~ÚOK«∞—
J<Õ LO@∞Ok. WÖÏˆQ [Üü∞{WOK«∞. [~ÚOK«∞. '[~Ú~ÚOK«∞— Jx HÍ^Œ∞.
44. WOK«∞QÆfi º=^è•#O|∞#O *Ëã≤ ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ∞ =„HõÑ¨~°HõO|∞Å∞ ÖË
=x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.50)
QÆfi„HõO|∞Å H˜ÜÚ« _®QÆ=∞O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O UHõã¨fi~°, kfiã¨fi~å Å~Ú#ãÖã¨¯ $`åzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
JxflO\˜H˜ WOK«∞‰õΩ¯ HÍx, 'Z— J<Õ=„HõO HÍx Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ WÜ«Ú_®QÆ=∞O
=ã¨∞OÎ k.
ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ JxflO\˜H˜ `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å
HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k. Éè∞í *ò{WOK«∞, QÆ∞}{WOK«∞
"≥Ú. HÍ|\˜ì ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ Ñ¨~°OQÍ `«Ñ¨ÊxãïQÍ WOK«∞‰õΩ¯ LO_»=Åã≤
~å=@OKÕ`« =„HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»@O ãÖÉèíqOK«^Œ∞. WOHõ Éèí∞*ò{WOK«∞{Z#∞,
Éè∞í *ò{WOK«∞{Z_»∞#∞ "≥Ú. q^èOŒ QÍ =„HõO WOK«∞‰õΩ¯ˆH Ñ¨~° =∞=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`«
ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ WOK«∞‰õΩ¯`À Z_»O LO_»@OKÕ`« =„HõO Ñ¨~°OQÍ LO_»@O
[~°QÆ^Œ∞. HÍ|\˜ì ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =„HõÑ¨~°Hõ`«Ö’ WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å=@O
[~°QÆ^Œ∞. Jx D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
45. l{WOK«∞ J#∞KÀ@ x`«ºO |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞Ü«ÚQÍQÆ=∞O|∞ ~åñQÍ
Ü«∂O`«O |QÆ∞@O*Ëã≤ ~ÚÜ«Ú_®QÆ=∞O|∞ ÖË ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.50)
'l— J<Õ^•è `«∞=Ù‰õΩ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
WOK«∞QÍQÆ=∞O ~åQÍ – l{WOK«∞. WÑ¨Ù_»∞ 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞=¸, 'QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Å~Ú –— J#<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞=¸ ~å=Åã≤LOk. HÍx DÔ~O_çO\˜Ö’–

x`«ºO HÍ=@OKÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞O KÕÜ«∞QÍ, l{JÜü∞{WOK«∞´[Üü∞{WOK«∞
Jx HÍQÍ, ^è•`«∞=Ù Ü«∞HÍ~åO`«O J~ÚOk. HÍ|\˜ì 'QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞ Å~Ú
Ü«∞Ü«∂O`«O|∞ Å~Ú#— Jx Ü«∞HÍ~åO`åÅ∞ HÍx "å\˜H˜ qkèOz# WÜ«Ú_®QÆ=∞O
WHõ¯_» ~å^Œ∞. '[~Ú~ÚOK«∞— Jx HÍ^Œ∞. HÍQÍ [Üü∞ WOK«∞ [~ÚOK«∞ Jx
=∂„`«"∞Õ J=Ù`«∞Ok. JÜ«ÚQÍQÆ=∞O x`«ºO QÍ|\˜ì Jk ~å‰õΩO_®, WÜ«Ú_®QÆ=∞O
=zÛ 'l~ÚOK«∞— Jx ‰õÄ_® LO_»^Œ∞.
46. Hõ$`åHõ$`«„Ñ¨ãÖy x`«ºO|∞ <åñ|_»∞. („H˜Ü«∞.50)
'l{WOK«∞ J#∞KÀ@ x`«ºO |QÆ∞@O*Ëã≤ Ü«∞Ü«ÚQÍQÆ=∞O|∞ ~åñQÍ Ü«∂O`«O
|QÆ∞@O*Ëã≤ ~ÚÜ«Ú_®QÆ=∞O|∞ ÖË ^Œx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.— J<ÕÑÓ¨ ~°fiq=~°}"åHõºOÖ’
JÜ«ÚQÍQÆ=∞O 'x`«ºO— J#@OKÕ`« Jã¨Å∞ x`«ºO JO>Ë Uq∞\’ D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
Hõ$`« JHõ$`« „Ñ¨ãÖy JO>Ë ã¨=∂# "≥∞ÿ# J=HÍâ◊O QÆey# Ô~O_»∞ q^èŒ∞ÅÖ’
Ô~O_»=k „Ñ¨=iÎOz<å(Hõ$`«), „Ñ¨=iÎOÑ¨HõáÈ~Ú<å(JHõ$`«), „Ñ¨=iÎOKÕJ=HÍâ◊O
Hõey#k Jx J~°÷O. J@∞=O\˜q^è•#O x`«ºO JO>Ë `«Ñ¨Ê‰õΩO_® „Ñ¨=iÎOKÕk
J=Ù`«∞Ok Jx J~°÷O.
'l— J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, 'l{WOK«∞— Jx HÍQÍ 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞=¸, 'QÆ∞~°∞q~°Ç≤Ï`«O|∞
Å~Ú–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WÜ«Ú_®QÆ=∞=¸ Ô~O_»∂ ~å=Åã≤LOk. g\˜Ö’
JÜ«ÚQÍQÆ=∞O KÕ¿ãÎ '[Üü∞{WOK«∞— Jx HÍQÍ WÑ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù Ü«∞HÍ~åO`«O
J~ÚOk, HÍ|\˜ì JÜ«∂O`åÅ‰õΩ K≥ÑÊ≤ #WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. JO>Ë JÜ«ÚQÍQÆ=∞O
=¿ãÎ WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞.
=ÚO^Œ∞QÍ WÜ«Ú_®QÆ=∞O KÕ¿ãÎ l{WÜü∞ WOK«∞. l{W~ÚOK«∞. 'Ü«∞^•QÆ=∂
ã¨^Î ∞Œ }æ É© ∂íè `åó `«„^ŒÇæ Ï¨ }Ë# QÆ$Ç¨Ïº<Õ—Î J<Õ<åºÜ«∂xfl J#∞ãïOz WOK«∞‰õΩ¯‰õΩ PQÆ=∞O
J~Ú# WÜ«Ú_®QÆ=∞O WOK«∞QÍQÆ=∂=Ü«∞=O J=Ù`∞« Ok. HÍQÍ WÜ«Ú@∞ì =zÛ<å
WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ L#fl>Ë¡. HÍ|\˜ì WHÍ~åO`«^è•`«∞=Ù‰õΩ WOK«∞QÍQÆ=∞O
Ñ¨~°OQÍ LO_»@OKÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞O ~å=_®xH˜ W|ƒOk ÖË^Œ∞. JO>Ë
WÜ«Ú_®QÆ=∞O =zÛ<å, JÜ«ÚQÍQÆ=∞O ~å=\ÏxH˜ ÉÏ^èŒ ÖË^Œ∞. HÍQÍ
JÜ«ÚQÍQÆ=∞O =¿ãÎ WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. HÍx, WÜ«Ú_®QÆ=∞O =zÛ<å,
~åHõáÈ~Ú<å, JÜ«ÚQÍQÆ=∞O „Ñ¨=iÎOKÕJ=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞KÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞O
Hõ$`åHõ$`«„Ñ¨ãÖy (WÜ«Ú_®QÆ=∞O =zÛ<å, ~å‰õΩ<åfl =KÕÛk) HÍ|\˜ì x`«ºO.
WÖÏ x`«ºqkè HÍ=@OKÕ`« JÜ«ÚQÍQÆ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® KÕÜ∂« e. JÜ«ÚQÍQÆ=∞O
KÕ¿ãÎ WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì l{WOK«∞ – l{JÜü∞{WOK«∞ ´ [~ÚOK«∞
J<Õ J=Ù`«∞Ok. WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å^Œ∞ HÍ|\˜ì 'l~ÚOK«∞— J<Õq^èŒOQÍ HÍ^Œ∞.
47. WkÜ≥∞ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷ =∞x =º=Ç¨ÏiO`«∞~°∞. („H˜Ü«∞.52)
'„H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO|∞ Hõ~°Î $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞KÀñ Q˘#∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞—
'WkÜ≥∞— JO>Ë ã¨∂„`«OÖ’ K≥Ñ≤Ê# '„H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO|∞ Hõ~°Î $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞@—.
„H˜Ü«∂Ñ¶¨ÅO Hõ~°Î#∞ á⁄O^Œ@O J<ÕJ~å÷xH˜ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷O Jx ¿Ñ~°∞. „H˜Ü«∞
JO>Ë "åºáê~°OÜ≥ÚHõ¯ Ñ¶¨ÅO, Hõ~°Î(P„H˜Ü«∞#∞ KÕã≤#"å_»∞)#∞ á⁄Ok#Ñ¨Hõ∆OÖ’
Jk P`«‡<ÕÑ¨^ŒO J#|_»∞`«∞Ok. DJ~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'H˘#∞— J<Õ^è•`«∞=Ù
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok. Å_®kÅHÍ~åÅ∞ D'H˘#∞—^è•`«∞=Ùg∞^Œ =™êÎ~Ú.
^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» =O_»∞H˘<≥#∞. D"åHõºOÖ’ =O_»∞H˘<≥#∞ „H˜Ü∂« Ñ¨ÔŒ . WO^Œ∞Ö’
=O_»∞@ J<Õk "åºáê~°O („H˜Ü∞« ). ^•xH˜ Ñ¶Å¨ O '=O@—. JO>Ë =O_»|_ç#Ñ¨^•~°O÷ .
Wk =O_»∞@ J<Õ"åºáê~åxH˜ P„â◊Ü«∞O J~Ú# JO>Ë Hõ~°Î J~Ú# ^Õ=^Œ`«∞Îx
=∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. '=O_»∞H˘<≥#∞— J<Õ„H˜Ü«∂Ñ¨^•xH˜ '=O@ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞—
Jx J~°÷O. =O@ '`«#HÀãÖ— KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ J#fl=∂@. JO>Ë =O_ç#Ñ¨^•~å÷xfl
^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» =∂„`«"∞Õ uO\Ï_»∞. HÍQÍ D"åHõºOÖ’ '=O_»∞— ^è•`«∞=Ù '„H˜Ü∂« Ñ¶Å¨ =Ú
Hõ~Î° $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞@— J<Õ J~°O÷ Ö’ L#flk. HÍ|\˜ì Wk P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ . H˘#∞^è•`«∞=Ù
ÖËHõáÈ`Õ DJ~°÷O ~å^Œ∞. '=O_≥#∞— JO>Ë `«#HÀãÖ =O_»∞‰õΩ<åfl_»∞ J<ÕJ~°÷O
ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì '=O_≥#∞— P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷O HÍ^Œ∞.
48. |Ç¨ïà◊O |#∞@KÕ Ü«∂O`«O|∞#‰õΩ x`«ºO|∞. („H˜Ü«∞.53)
'H˘#∞^è•`«∞=Ù Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _çQÍQÆ=∞O|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x|Ç¨ïà◊â◊|Ì„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk. '„H˜Ü«∂
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
Ñ¶¨ÅO|∞ Hõ~°Î $QÍq∞ Ü«∞QÆ∞KÀñ Q˘#∞^è•`«∞ =#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«

P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'H˘#∞— ^è•`«∞=Ù KÕ~°QÍ, Jk Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞
=ÚO^Œi^è•`«∞=Ù‰õΩ z=~° „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fi "≥∞ÿ# WHÍ~°O PQÆ=∞OQÍ
=ã¨∞ÎOk. |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~åºÅ∞QÍ
DHÍ~°ºO <åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ „Ñ¨=iÎOK«=K«∞Û. JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨=$uÎã¨÷ÅO Wk.
Ü«∞HÍ~åO`«O J~Ú#^è•`«∞=Ù‰õΩ P`«‡<ÕÑ^¨ OŒ ÖË^• ™êfi~O÷° "≥Ú^Œ Öˇ#· J~å÷ÅÖ’
H˘#∞^è•`«∞=Ù KÕi#Ñ¨Ù_»∞ Jk Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ Ñ¨Ó~°fiOÖ’xÜ«∞HÍ~åO`«^•è `«∞=Ù‰õΩ
`«~åfi`« „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ WHÍ~°O x`«ºOQÍ PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞OÎ k. L^•. KÕÜÚ« ^è•`«∞=ÙÃÑ·
P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ H˘#∞ ^è•`«∞=Ù KÕi, KÕÜÚ« {H˘#∞. KÕÜÚ« ^è•`«∞=Ù Ü«∞HÍ~åO`«O
J~ÚOk. HÍ|\˜ì „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« WHÍ~°O x`«ºOQÍ PQÆ=∞O J~Ú, KÕÜÚ« {W{
H˘#∞. WÑ¨Ù_»∞ 'WHÍ~°=„HõO|∞ Å∞HõOÎ |∞ÅO^Œeq Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞KÀ Ü«∂‰õΩ ã¨HÍ~°O
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ü«∞HÍ~åxH˜ ã¨HÍ~°O =zÛ, KÕã∞¨ {W{H˘#∞. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè
[iy – KÕã≤H˘#∞. WÖÏˆQ 'fã≤H˘#∞, "Õã≤H˘#∞— "≥Ú.
'x`«ºO— J#@OKÕ`« WQÍQÆ=∞O ~åx~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. HÍ|\˜ì KÕÜ«ÚH˘#∞,
ÖË^• KÕã¨∞H˘#∞ W`åºkQÍ WQÍQÆ=∞O ~åx~°∂áêÅ∞ ÅHõ∆}q~°∞^•úÅ∞.
49. |Ç¨ïà◊O |#∞@KÕ nxH˜ <˘HÍ<˘HõKÀ #uKå~°O |x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.
(„H˜Ü«∞.60)
'=ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÀâ◊|ÌO|∞ H˘#∞#‰õΩ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO. Dã¨∂„`«OÖ’x ÉÇ¨ïà◊â◊ÉÏÌxH˜
„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊â|◊ OÌ KÕ`« DHÍ~°ºO „Ñ¨=$uÎ, J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO
Jx <åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ „Ñ¨=iÎOÑ¨=K«∞Û#∞. JO^Œ∞Ö’ J#ºHÍ~°ºOQÍ DHÍ~°ºO
W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
JuKå~°O JO>Ë ÅHõ∆}OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#^•xHõO>ˇ W`«~°(JkèHõ)ã¨÷ÖÏÅÖ’
K«iOK«@O. ÅHõ}∆ O „Ñ¨HÍ~°O =ÚV√ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» =∂„`«"∞Õ 'H˘#∞— ^è•`«∞=Ù‰Ωõ
'HÀ— J<ÕP^Õâ◊O ~å=Åã≤LOk. HÍx =ÚV√HõO>ˇ W`«~° "≥∞ÿ#k Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
QÆ∂_® DP^Õâ◊O =ã¨∞Î#flk Jx D"åHÍºxH˜ `å`«Ê~°ºO.
J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ J~Ú# H˘#∞^è•`«∞=Ù‰Ωõ '=ÚV√—HõO>ˇ "Õ ~Ô #· V©`∞« Î Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_∞»
DP^Õâ◊O =ã¨∞Î#flk.
=ºuˆ~HÍ~°O÷ Ö’ ÅV˜ÖHÍ~°OÖ’ K«^=Œ ÙHÀñ_»∞. WHõ¯_» „Ñ¨^=Œä ∞Ñ¨Ù~∞° +¨ UHõ=K«#OÖ’
K«^Œ∞=ÙH˘#∞{_»∞Vò Jx LO_»QÍ H˘#∞‰õΩ 'HÀ— P^Õâ◊O S, 'K«^Œ∞=ÙHÀñ_»∞— Jx
J~ÚOk. WÖÏˆQ W`«~Ñ° Ù¨ ~∞° +¨=K«<åÅÖ’ – K«^∞Œ =ÙHÀ~°∞, K«^∞Œ =ÙHÀ=Ù, K«^∞Œ =ÙHÀ=Ú
"≥Ú. WÖÏˆQ HõV˜ Ñ¨~°"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ K«^Œ∞=ÙHÀHõ.
Ö$@∞ìÖ’ 'HõÅV˜— Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞– K«^∞Œ =ÙHÀñQÆÅñ_»∞, K«^∞Œ =ÙHÀñQÆÅ=Ú "≥Ú.
WHõ¯_» 'HÀ— J<ÕP^Õâ◊O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ – K«^Œ∞=ÙH˘#ñ_»∞,
K«^Œ∞=ÙH˘#Hõ, K«^Œ∞=ÙH˘#ñQÆÅñ_»∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ HÍHõ, „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ L#fl H˘#∞^è•`«∞=Ù‰õΩ =ÚV√ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
H˘=Ú‡, H˘O_»∞ W`åºkQÍ DHÍ~åºÅ∞ ÃÑÅ· Hõ} ∆ ÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =™êÎ~Ú. HÍx
V©`«∞Î Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ =∂„`«O (K«^Œ∞=ÙHÀñ_»∞) HÀñ_»∞, (K«^Œ∞=ÙHÀHõ) HÀHõ,
(K«^Œ∞=ÙHÀñQÆÅñ_»∞) HÀñQÆÅñ_»∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. WOHõ HÀ P^Õâ◊O
ÖËx H˘#ñ_»∞, H˘#Hõ, H˘#ñQÆÅñ_»∞ W`åºkQÍ<Õ ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
50. ãÖã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÅ HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞. („H˜Ü«∞.63)
'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O J~å÷xfl q=iã¨∞#Î flk
D"åHõºO. K«∂. ã¨∂„`«"åºYº,
51. xi˚H˜ <å=∞^è•`«∞=ÙÅ HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞. („H˜Ü«∞.65)
K«∂. xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O J~å÷xfl
q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO. K«∂. ã¨∂„`«"åºYº.
52. D*Ï˝Ñ¨HõO|∞KÕ`«<Õ <å=∞O|∞Å‰õΩ ^è•`«∞`«fiq=Hõ∆Ü«∞O kOK«∞QÍQÆ=∞O
|QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.65)
'xi˚<å=∞O|∞Å HõÜ«ÚQÍQÆ=∞O|∞ QÆÅ∞QÆ^Œ∞— J<Õã¨∂„`«q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'xi˚<å=∞O|∞Å‰õΩ..— J<ÕDã¨∂„`«O <å=∞O|∞Å‰õΩ JO>Ë „áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ
ÃÑx· WÜ«Ú_®QÆ=∞O ~å ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. 'J~°=÷ ^Œ^•è `«∞ó–— J<ÕÅHõ}∆ Ïxfl J#∞ãïOz
„áêuÑ¨kHõÅ∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞ HÍ=Ù. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O WOK«∞QÍQÆ=∞O ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì
„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ÃÑ·x WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JÜ«ÚQÍ=∞O WOK«∞QÍ=∞O Ñ¨~°OQÍ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

L#flÑ¨Ù_Õ =ã¨∞ÎOk. „áêuÑ¨kHõÅ∞ ^è•`«∞=ÙÅ∞ HÍHõáÈ=@OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞"Õ∞

~åHõáÈ`«∞O_»QÍ, WOK«∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~O° QÍ LO_»^∞Œ , HÍ|\˜ì JÜ«ÚQÍQÆ=∞O ‰õÄ_®
„áêÑ≤ÎOK«^Œ∞. „áêÑ≤ÎOK«xJÜ«ÚQÍQÆ=∞HÍ~åºxfl x¿+kèOK« #=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
HÍQÍ Dã¨∂„`«OÖ’ '<å=∞O|∞Å‰õΩ— J<Õ^Œà◊O =º~°÷O. âß„ã¨ÎOÖ’ WÖÏ =º~°÷O
J~Ú# JOâ◊O "Õé˘HõJOâßxfl *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞ÎOk. P„Ñ¨HÍ~°OQÍ Dã¨∂„`«OÖ’x
'<å=∞O|∞Å‰õΩ— J<ÕÑ^¨ OŒ KÕ`« ^è•`«∞=ÙÅ∞QÍ q=HÕ∆ z#Ñ¨Ù_»∞ „áêuÑ¨kHõÅ∞ QÆ∂_®
H˘xfl ^è•`«∞=ÙÅ∞ J=Ù`å Ü«∞h, JÖÏ ^è•`«∞=ÙÅ∞ J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù Å~Ú#
„áêuÑ¨kHõÅ‰õΩ ‰õÄ_® WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎO ^Œh qâı+¨ "≥∞ÿ#J~°÷O HõÅ∞QÆ∞`«∞O
^Œx Dq=~°}"åHõºO `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. nx=Å# 'â◊Ü«∞#— "≥Ú^Œ Öˇ·#
ãÖã¨¯ $`«<å=∂Å‰õΩ, 'Ñ¨Ü«∞#— "≥Ú^Œ Öˇ·# PzÛùHõ<å=∂Å‰õΩ ^è•`«∞`«fiq=Hõ∆Ö’
WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ – â◊Ü∞« xOK«∞, Ñ¨Ü∞« xOK«∞ W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
g\˜<Õ <å=∞^è•`«∞=ÙÅ∞ JO\Ï~°∞.
ã¨∞Îu{WOK«∞, #∞u{WOK«∞ W`åºkã¨÷ÖÏÅÖ’ WOK«∞HõÊ~°Hõ`«Ö’ <å=∂Å‰õΩ
~å=Åã≤# JÜ«ÚQÍQÆ=∞O x"åiã¨∂,Î *Ï˝ÑH¨ ãõ ^≤ úŒ "≥∞#ÿ J~°O÷ KÕ`« „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OÖ’x
'<å=∞O|∞Å‰õΩ— J<Õ^Œà◊O ™ê~°÷HõO J=Ù`«∞Ok.
53. J U F D=¸ñ_»∞#∞ QÆ∞}O|∞Å∞ <åñ|_»∞. („H˜Ü«∞.66)
54. |∞∞™ê÷xHõO |QÆ∞ QÆ∞}O|∞ ~°Ñ¨~°O |~ÚÜ«ÚO_»∞. („H˜Ü«∞.66)
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒO|∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞}O
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x QÆ∞}O J<ÕãÖ[˝#∞ D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
'J^ÕVò QÆ∞}ó— J<ÕÅHõ}∆ O`À ãÖã¨¯ $`«"åºHõ~}° O J, U, F J<Õ=¸_»∞ =~å‚Å‰õΩ
'QÆ∞}=Ú— J<ÕãÖ[˝#∞ ¿Ñ~˘¯#flk. HÍ|\˜ì J, U, F J<Õ=~å‚Å∞ QÆ∞}=ÚÅ∞
J=Ù`å~Ú. W, L, |∞∞ J<ÕÅÑ¶¨¸Ñ¨^èŒÅ‰õΩ =¸_ç\ ˜H˜ Wq „Hõ=∞OQÍ =™êÎ~Ú.
JO>Ë 'W— HÍ~°O ™ê÷#OÖ’ 'U— J<ÕQÆ∞}O, 'L—HÍ~°™ê÷#OÖ’ 'F—, '|∞∞—HÍ~°O
™ê÷#OÖ’ 'J— J<ÕQÆ∞}=¸ =™êÎ~Ú. L^•. aè^£ { WOK«∞. WHÍ~åxH˜ UHÍ~°O
=zÛ – ÉèËkOK«∞. Ñ¶¨Ú+π{WOK«∞. LHÍ~åxH˜ FHÍ~°O =zÛ– Ñ¶¨∞’+≤OK«∞.
|∞∞HÍ~°O ™ê÷#OÖ’ =KÕÛ 'J— J<ÕQÆ∞}=~°‚O ~°=~°‚O JO>Ë '~ü— J<Õ=~°‚O
Ñ¨~°OQÍ Hõey (J~ü J<Õ~°∂ÑÖ`À) =ã¨∞ÎOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Ç¨Ï$+π{WOK«∞ Jx
LO_»QÍ |∞∞HÍ~°O ™ê÷#OÖ’ QÆ∞} "≥∞ÿ# 'J— HÍ~°O '~ü— Ñ¨~°OQÍ LO_ç =zÛ,
Ç¨Ï~ü+π{WOK«∞´Ç¨Ïi¬OK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ =$+π{WOK«∞´=i¬OK«∞.
55. ãÖã¨¯ $`«^•è `«∂Ñ¨^ÅŒè ‰õΩ W,L,|∞∞ J#∞"åxH˜ ™⁄ikx U,F,J~ü J#∞#q
WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.66)
K«∂. 'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¸ ¨ Ñ¨ÔŒè |∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞}O
|QÆ∞— ã¨∂„`«"åºYº.
56. ‰õΩK«^•è `«∞=Ù#‰õΩ QÆ∞}O|∞ ÖË ^Œx Ü≥ÚHõO_»∞ =HÍ¯}ÕK≥ #k „QÍÇ¨ÏºO|∞
QÍ^Œ∞. („H˜Ü«∞.68)
'eYÉèí∞[~°∞K«Hõ$â◊O|∞Å‰õΩ QÆ∞}O|∞ ÖË^Œ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'ãÖã¨¯ $`«O|∞#‰õΩ ÅÑ¶¸ ¨ Ñ¨ÔŒè |∞# HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞}O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O ~å==ã≤#QÆ∞}O eY, Éèí∞[, ~°∞K«, Hõ$â◊, J<Õ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
=∂„`«"Õ∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O x¿+kèOzOk. '‰õΩK«— ^è•`«∞=Ù‰õΩ ‰õÄ_® QÆ∞}O ÖË ^Œx
Ñ¨Ó~°fiO XHÍ<˘Hõ"åºHõ~°Î K≥Ñ¨Ê_»O [iyOk. =∞é˜ WHõ¯_» '‰õΩK«— ^è•`«∞=Ù QÆ∂_®
ã¨∂„`«OÖ’ ÑïîOK«=Åã≤L#flk QÆ^• Jx ãÖ^ÕÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞O_»QÍ ã¨∂i
ã¨=∂^è•#OQÍ WÖÏ q=iOKå_»∞.
PO„^èŒâ◊|ÌzO`å=∞}˜H˜ "åºYº „"åã¨∂Î JÇ¨ÏŸ|Å∞_»∞ J<Õ „Ñ¨ã≤^Œú"åºHõ~°Î ‰õΩK«
^è•`«∞=Ù‰õΩ QÆ∞}O ÖË ^Œx K≥áêÊ_»∞. Jk „QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#k HÍ^Œ∞ Jx ã¨∂i
x~°‚Ü«∞O. Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ 'ãÖHÀzOK«∞— W`åºkQÍ '‰õΩK«— ^è•`«∞=Ù‰õΩ QÆ∞}O
L#flk. HÍ|\˜ì QÆ∞}O ÖË^Œ<Õ ÅHõ∆}O ÅHõ∆ ºq~°∞^ŒúO HÍ|\˜ì „QÆÇ≤ÏOÑ¨^Œy#k HÍ
^Œx, JO^Œ∞ˆH ‰õΩK« ^è•`«∞=Ù#∞ „Ñ¨ã¨∞Î`«QÆ∞}x¿+^èŒ ÅHõ∆}OÖ’ KÕ~°Û ÖË ^Œx ã¨∂i
Dq=~°}"åHõº`å`«Ê~°ºO.
57. DÜ«∂^Õâ◊Ü≥∂QÆO|∞# aè^•^Œ∞ ÅHõ~°‡O|∞ ÅQÆ∞. („H˜Ü«∞.71)
'~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞#
kfi~°∞HõÎÅHÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
q=~°}OÖ’x DP^Õâ◊O JO>Ë ~°O*Ï^Œ∞Å J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =KÕÛ kfi~°∞HõÎ
ÅHÍ~å^ÕâO◊ . JHõ~‡° HõO JO>Ë Hõ~‡° #∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆ ÖËxk. ÃÑ#· ∞#fl WOK«∞‰õΩ¯Ö’x
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHõ K«HÍ~åxH˜ kfi~°∞HõÅÎ HÍ~°O P^ÕâO◊ =zÛ#ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ ~°O*ò "≥Ú^Œ
Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅ∞ JHõ~‡° HÍÅ∞ J=Ù`å~Ú Jx J~°O÷ . ãÖã¨¯ $`åÅ∞ J~Ú# D^è•`«∞=ÙÅ∞
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ã¨Hõ~°‡HÍÅ∞ J~Ú<å `≥Å∞QÆ∞Ö’ JHõ~°‡HÍÅ∞ HÍ=@O qâı+Ö.
HÍ|\˜ì „Ñ¨`ÕºHõOQÍ q=iOÑ¨|_çOk. '„Ñ¨[Å∞ ~°Ole¡i—. WK«@ ^Õxx ~°Ole¡i
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õq^èOŒ QÍ Hõ~‡° #∞ QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆ ÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì WHõ¯_ç ~°O*ò ^è•`«∞=Ù JHõ~‡° HõO.
WÖÏˆQ qÅ∞¡ ÉèËkÖˇ¡#∞. "≥Ú.
kfi~°∞HõÎÅHÍ~å^Õâ◊O ~åxãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ Wq ã¨Hõ~°‡HÍÖË J=Ù`å~Ú. ~å=Ú_»∞
„Ñ¨[Å#∞ ~°OlOK≥#∞. WK«@ ~°OlOK≥#∞ JO>Ë ^Õ("Õ)xx J<Õq^èŒOQÍ Hõ~°‡#∞
QÆ∂iÛ#PHÍOHõ∆ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. HÍ|\˜ì Wk ã¨Hõ~°‡HõO. WÖÏˆQ '~å=Ú_»∞ t=
^èŒ#∞ã¨∞û#∞ ÉèËkOK≥#∞—. "≥Ú.
58. ÖÏ^Õâ◊O|∞# HõÑ¨"å^ŒO|∞. („H˜Ü«∞.72)
'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞‰õΩ¯#‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
'WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞..— J<Õã¨∂„`«O ™êfi~°÷OÖ’ ^è•`«∞=ÙÃÑ· ("≥Ú^Œ\)
=zÛ# WOK«∞‰õΩ¯‰õΩ Ö’ÑÖ qkèã¨∞Î#flk. HÍx '~°O*Ï^Œ∞Å~ÚOK«∞HõÛHÍ~°O|∞#‰õΩ
ãäO^Œ∞HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞# kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« PWOK«∞‰õΩ¯Ö’
aO^Œ∞Ñ¨Ó~°fiHKõ H« Í~åxH˜ kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°O ~å=Åã≤LOk. =∞i Uk KÕÜ∂« e? JO>Ë
ã¨∂i ã¨=∂^è•#OQÍ WÖÏ q=iOKå_»∞.
kfi~∞° HõÅÎ HÍ~°qkèH˜ WOK«∞‰õΩ¯Ö’Ñ¨qkè JÑ¨"å^ŒO. 'Ñ¨~x° `åºO`«~O° QÆ JÑ¨"å^•<å
=Ú`«Î~À`«Î~°O |bÜ«∞ó— J<Õ ãÖã¨¯ $`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xfl J#∞ãïOz JÑ¨"å^Œqkè
J~Ú# Ö’ÑÖ kfi~°∞HõÎÅHÍ~å^Õâ◊qkèx ÉÏkèã¨∞ÎOk. JO^Œ∞KÕ`« kfi~°∞HõÎÅHÍ~°O
P^ÕâO◊ ~å‰õΩO_®, DJÑ¨"å^Œqkè„Ñ¨HÍ~°O ™êfi~ˆ O÷ K«∞‰õΩ¯‰õΩ Ö’ÑÖ =ã¨∞OÎ k. ~°O*ò
^è•`«∞=Ùg∞^Œ ™êfi~°÷OÖ’ WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ, ~°O*ò{WOK«∞. ^•xg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’
WOK«∞‰õΩ¯ =zÛ, ~°O*ò{WOK«∞{WOK«∞. WOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
"≥Ú^Œ\ ™˜ êfi~W÷° OK«∞‰õΩ¯ Ö’Ñ≤Oz, ~°O*ò{WOK«∞, ~°OlOK«∞. WÖÏˆQ 'ÉèkË OK«∞— "≥Ú.
59. =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞. („H˜Ü«∞.73)
'K«∞QÍQÆ=∞O ÉÏzÛùHõO|∞# HõãÖÜ«ÚHõÎ#Å_»~åO`«O|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'q#∞— ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°}~°∂áêÅ#∞ QÆ∞iOz „Ñ¨™êÎqã¨∂Î ã¨∂i WÖÏ
q=iOKå_»∞. q#∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ 'K«∞QÍQÆ=∞O|∞ –— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
K«∞QÍQÆ=∞O =zÛ 'q#∞K«∞— Jx J=Ù`«∞Ok. ^•x`Àáê@∞ K≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞ÅHõ∆}O
„Ñ¨HÍ~°O =∞~˘Hõ~°∂ÑÖ ‰õÄ_® U~°Ê_»∞`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O HÍ|\˜ì K«∞QÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, 'q#∞{WOK«∞—. 'J<åfi^Œ∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞
Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞, =∂#∞#‰õΩ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<ÕKÑ≥ Ê¨ É’ÜÕ∞ã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O
=zÛ, (=ÚO^Œ∞ W`«fiO`À) 'qxÑ≤OK«∞— J<Õ~°∂ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
60. ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕñ Q˘xflO\˜H˜ñ AQÍQÆ=∞O|∞ ÖË^Œ∞. („H˜Ü«∞.73)
Dã¨∂„`«OKÕ`« K«∞QÍQÆ=∞O |Ç¨ïà◊OQÍ qkèOÑ¨|_çOk. HÍ|\˜ì DHÍ~°ºO
„Ñ¨=$uÎ J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO Jx <åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ ~å=K«∞Û. JO^Œ∞Ö’
J„Ñ¨=$uÎ ã¨÷ÖÏxfl ã¨∂i D"åHõºOÖ’ q=iã¨∞Î<åfl_»∞.
J#∞ ^è•`«∞=Ù. Wk PzÛùHõO. #HÍ~åO`«O. P#HÍ~°O ãÖÜ«ÚHõÎO HÍ^Œ∞.
HÍ|\˜ì D^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}OÖ’ ÃÑ·ã¨∂„`«O „Ñ¨HÍ~°O K«∞QÍQÆ=∞O ~å=K«∞Û.
HÍx |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« WHõ¯_» J„Ñ¨=$uÎ. K«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO
„ÉË~}° O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, J#∞{WOK«∞.
'J<åfi^Œ∞Å HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =zÛ,
J#∞Ñπ{WOK«∞´J#∞Ñ≤OK«∞.'W`«fiO|∞ QÍx Ü≥∞`«fiO|∞ QÍx QÆ∂_»∞KÀ–—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =ÚO^ŒiL`åfixH˜ W`«fiO =zÛ 'JxÑ≤OK«∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
K«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞ HÍ|\˜ì „¿Ñ~°}OÖ’ 'J#∞K«∞<åflñ_»∞— W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞
LO_»=Ù.
71. nxÜ«∞`«fiO|∞#‰õΩ n~°…O|∞ #QÆ∞. („H˜Ü«∞.73)
Dã¨∂„`«OKÕ`« K«∞QÍQÆ=∞O |Ç¨ïà◊OQÍ qkèOÑ¨|_çOk. HÍ|\˜ì DHÍ~°ºO
„Ñ¨=$uÎ J„Ñ¨=$uÎ, qÉèÏ+¨, J#ºHÍ~°ºO Jx <åÅ∞QÆ∞q^è•Å∞QÍ ~å=K«∞Û. JO^Œ∞Ö’
(J„Ñ¨=$uÎ) J#ºHÍ~åºxfl ã¨∂i D"åHõºOÖ’ q=iã¨∞Î<åfl_»∞.
'Hõ#∞—^è•`«∞=Ù „¿Ñ~°}~°∂áêÅ#∞ q=iã¨∂Î ã¨∂i Dq=~°}O KÕâß_»∞.
'K«∞QÍQÆ=∞O|∞–— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x '|Ç¨ïà◊—â◊|OÌ KÕ`« Hõ#∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’
K«∞QÍQÆ=∂xH˜ J„Ñ¨=$uÎ. HÍ|\˜ì K«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. WOHõ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„ÉË~} ° O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— Jx WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, Hõ#∞{WOK«∞. 'J<åfi^Œ∞Å

HÕK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O |QÆ∞— Jx Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =zÛ =ÚO^Œ∞
W`«fiO`À 'HõxÑ≤OK«∞—. „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ "≥Ú^Œ\ ˜
(HõHÍ~°Og∞k)JK«∞Û‰õΩ XHõÑ¨Hõ∆OÖ’ n~°…O =ã¨∞ÎOk. JÖÏ n~°…O =zÛ#Ñ¨Ù_»∞
'HÍxÑ≤OK«∞— Jx ~°∂ÑÖ ã≤kãú ∞¨ OÎ k. 'n~°O… |∞#∞— J<ÕKÀ\˜ã=¨ ÚK«ÛÜ«∞OKÕ`« n~°O…
qHõÅÊO HÍ|\˜ì n~°…O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ „Ç¨Ïã¨fiO`À 'HõxÑ≤OK«∞— J<Õ~°∂ÑÖ ‰õÄ_»
LO@∞Ok.
72. ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞# nx HÕK«∞‰õΩ¯ ÖË^Œ∞. („H˜Ü«∞.74)
'J@∞¡ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞ =∂<åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<ÕÑ¨Ó~°fiã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz 'J@∞¡ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞
=∂<åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O Ö’x 'J@∞¡— J<ÕÑ¨^•xH˜ '|Ç¨ïà◊=ÚQÍ— Jx
J~°O÷ . '=∞#∞— J<Õ^•è `«∞=Ù =∂<åfi^∞Œ ÅÖ’xk. HÍ|\˜ì „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O
=¿ãÎ, '=∞#∞Ñ¨Ù—. K«∞QÍQÆ=∞O =¿ãÎ, '=∞#∞K«∞— Jh J=Ù`«∞Ok. '=∞#∞Ñ¨ÙK«∞<åflñ
_»∞, =∞xK≥#∞— "≥Ú. K«∞‰õΩÊQÍQÆ=∂Å∞ Ô~O_»∂ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO
„ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å"åe. HÍx
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OÖ’ |Ç¨ïà◊=Ú J#@OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =∞#∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ ~å^Œ∞.
HÍ|\˜ì '=∞xOK«∞— J<Õsu~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. JO>Ë |Ç¨ïà◊â|◊ OÌ KÕ`« K«∞QÍQÆ=∞O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx Ñ¨ÙQÍQÆ=∂xH˜ „Ñ¨=$uÎx
"åºMÏºxOK«∞HÀ"åe.
73. PñQÆ∞„Ñ¨Éèí$`«∞ Å∞ÉèíÜ«∞QÆ}O|∞Å∞. („H˜Ü«∞.76)
'J@∞¡ K«∞‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞ Å_»OQÍfik=∂Ü«∂fi^Œ∞Å HõQ∞Æ , #QÆ∞KÀ "åxHõ_„» "åÅ∞
Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅ∞ ~Ô O_»∞ QÆ}ÏÅÖ’#∂ KÕiLO\Ï Ü«∞x D"åHÍºxH˜
J~°O÷ . ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’ J_»OQÍfi^∞Œ Å∞, =∂Ü«∂fi^∞Œ Å∞ Jx ~Ô O_»∞(^è•`«∞=ÙÅ)QÆ}ÏÅ∞
K≥ÑÊ¨ |_®¤~Ú. „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ J_»OQÍfik QÆ}^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ K«∞QÍQÆ=∞=¸, =∂Ü«∂fik
QÆ}^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞=¸, =™êÎ~Ú. PñQÆ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ^è•`«∞=ÙÅ∞ J_»OQÍfi^∞Œ Å
Ö’#∂, =∂Ü«∂fi^Œ∞ÅÖ’#∂ Ô~O_»∞ QÆ}ÏÅÖ’ KÕiL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì J_»OQÍfik
Ñ¨Hõ∆OÖ’ K«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞ÎOk. =∂Ü«∂fikÑ¨Hõ∆OÖ’ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =ã¨∞Î~k.
DPQÆ=∂Å∞ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=ÙÖ’ z=iJHõ∆~°O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
PñQÆ∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ J_»OQÍfi^Œ∞Ö’xÑ¨Hõ∆OÖ’ K«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, z=iJHõ∆~°O
Ö’Ñ≤OK«QÍ, PñK«∞. PñK≥#∞ "≥Ú. =∂Ü«∂fikÑ¨Hõ∆OÖ’ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =zÛ, z=i
JHõ~∆ O° Ö’Ñ≤OK«QÍ, PñÑ¨Ù. PñÃÑ#∞ "≥Ú. |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« ~Ô O_»∂ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
'ã¨~fi° O|∞#‰õΩO „ÉË~}° O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— #<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ
PñyOK«∞ Jx ‰õÄ_® J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ ~ˆ ñQÆ∞ – ~ˆ ñK«∞, ~ˆ ñÑ¨Ù, ~ˆ ñyOK«∞. "≥Ú.
74. ÉÏÇ¨ïà◊HOõ |∞#O *Ëã≤ H˘xflO\˜ HÕK«∞‰õΩÛ‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞Å∞ =¸ñ_»∞#∞,
Q˘xflO\˜ HõO^Œ∞ Ü«∞^ä•ãÖÉèí=O|∞QÍ Ô~O_»∞#∞, Q˘xflO\˜ H˘Hõ¯\˜Ü«Ú #QÆ∞ #x
Ü≥∞é∞OQÆ∞#k.(„H˜Ü∞« .76)
'J@∞¡ K«∞‰õΩÊQÍQÆ=∞O|∞ Å_»OQÍfik=∂Ü«∂fi^Œ∞Å HõQ∞Æ , #QÆ∞KÀ "åxHõ_„» "åÅ∞
Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. Dã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊âÉ◊ ÏÌxH˜
„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#^è•`«∞=ÙÅ∞ J_»OQÍfi^Œ∞ÅÖ’#∞, =∂Ü«∂fi^Œ∞ÅÖ’#∂
KÕiL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« K«∞QÍQÆ=∞=¸, Ñ¨ÙQÍQÆ=∞=¸, Jq ~Ô O_»∂
~å#Ñ¨Ù_»∞ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞ Hõ¯QÆ∞— #x WOK«∞QÍQÆ=∞=¸
J<Õq =¸_»∞ ~å"åe. Jq ZÖÏ =™êÎÜ≥∂ ã¨∂i WÖÏ q=iã¨∞Î<åfl_»∞.
1. ã¨∂„`«OÖ’ |Ç¨ïà◊O J#@OKÕ`« PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ H˘xflO\˜H˜
K«∞H±, Ñ¨ÙH±, WOK«∞H± J<ÕPQÆ=∂Å∞ =¸_»∂ =™êÎ~Ú. PñK«∞, PñÑ¨Ù, PñyOK«∞.
2. PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ H˘xflO\˜H˜ D=¸_»∞ PQÆ=∂ÅÖ’ U"À Ô~O_»∞
=∂„`«"Õ∞ =™êÎ~Ú. áêÜ«Ú^è•`«∞=Ù‰õΩ K«∞H±, Ñ¨ÙH± J<ÕPQÆ=∂Å∞ Ô~O_Õ =™êÎ~Ú.
JO>Ë WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞. áêK«∞, áêÑ¨Ù. ('áê~ÚOK«∞— Jx LO_»^Œ∞.)
3. PñQÆ∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’xH˘xfl\ ˜H˜ XHõ¯PQÆ=∞O =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk.
qé∞QÆ∞–qé∞K«∞, "≥Ú."å\˜H˜ K«∞QÍQÆ=∞O XHõ¯>Ë =ã¨∞ÎOk. WHõ¯_» qé∞Ñ¨Ù,
qé˜yOK«∞ W`åºkQÍ W`«~åQÆ=∂Å`À ~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. K«∂K«∞–K«∂Ñ¨Ù,
ÖËK«∞–ÖËÑ¨Ù. "≥Ú. "å\˜H˜ Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O XHõ¯>Ë =ã¨∞ÎOk.
75. J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO |QÆ∞áÈ=Ù#‰õΩñ |∞K«∞Û =∂„`«O |QÆ∞. („H˜Ü«∞.77)
'WOK«∞H± K«∞H± Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù _®QÆ=∂^Õâ◊Ö’ÑÖ|∞Å∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÃÑ‰õΩ¯`≥éOQÆ∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.

„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ =zÛ# WOK«∞H± "≥Ú^Œ Öˇ#· PQÆ=∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ ^è•`«∞=Ù
z=~° =~å‚Å‰õΩ Ö’ÑÖ, PQÆ=∞O, P^Õâ◊O =∂~°∞ÊÅ∞ J<ÕHõq^è•Å∞QÍ =™êÎ~Ú.
áÈ=Ù J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ Ñ¨ÙK«∞Û, Ñ¨#∞K«∞, JOÑ¨Ù, W`åºkQÍ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎ~Ú.
HÍx "Õé˘Hõ^è•`«∞=Ùg∞^Œ KÕi# áÈ=Ù ^è•`«∞=Ù‰õΩ =∂„`«O Ñ¨ÙK«∞Û J<Õ P^Õâ◊O
XHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk. Jx Dq=~°}O ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk. "≥∂ã¨áÈ=Ù –
"≥∂ã¨Ñ¨ÙK«∞Û. WHõ¯_» '"≥∂ã¨Ñ¨#∞K«∞, "≥∂ã¨Ü«∞OÑ¨Ù— W`åºkQÍ Ñ¨ÙK«∞ÛHõO>ˇ "Õ éˇÿ#
P^ÕâßÅ∞ Ug ~å=Ù. „Ñ¨`ÕºHõOQÍ L#fl 'áÈ=Ù— ^è•`«∞=Ù‰õΩ =∂„`«O =™êÎ~Ú.
Ñ¨#∞K«∞, JOÑ¨Ù "≥Ú.
76. W @¡#∞@O*Ëã≤ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ |~Ú#~Ú`«~åQÆ=∞O|∞g∞ñ^ŒO „ÉË~}° Ïˆ~O÷ K«∞
QÍQÆ=∞O |QÆ∞ #x Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.84)
'„¿Ñ~°}O|∞#O kOK«∞‰õΩ¯g∞ñ^Œ xOK«∞‰õΩ¯ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯ ÖË^∞Œ J#@OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜
WOK«∞‰õΩ¯ g∞^Œ J<Õ^Œà◊O ™ê~°÷HÍºxfl D"åHõºO q=iã¨∞Î#flk.
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞H±, K«∞H±, Ñ¨ÙH± J<Õq =¸_»∞ PQÆ=∂Å∞QÍ qkèOÑ¨|_®¤~Ú.
g\˜Ö’ WOK«∞‰õΩ¯ g∞^Œ J#@OKÕ`« WOK«∞‰õΩ¯HõO>ˇ "Õ ~Ô #· W`«~° PQÆ=∂Å∞ K«∞H±,
Ñ¨ÙH± J<Õ"å\˜g∞^Œ =∞m¡ „¿Ñ~°}Ï~å÷xfl q=HÕ∆ z#Ñ¨Ù_∞» WOK«∞H± J<ÕPQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k.
Jx `å`«Ê~°ºO. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ Ô~O_»=™êi WOK«∞QÍQÆ=∞O =∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk.
„¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ "≥∞ÿ#PQÆ=∞Og∞^Œ K«∞H±, Ñ¨ÙH± J<ÕPQÆ=∂Å∞ ZÑ¨Ù_»∂ ~å=Ù. WOK«∞‰õΩ¯
ÖË ^ŒO>Ë WOK«∞‰õΩ¯HõO>ˇ "ÕÔ~·# W`«~åQÆ=∞O =KÕÛ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. WOK«∞‰õΩ¯
=∂„`«"Õ∞ =ã¨∞ÎOk.
1. K«∞‰õΩ¯ g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯ : <˘K«∞Û ^è•`«∞=Ùg∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ K«∞QÍQÆ=∞O
=zÛ <˘K«∞Û{K«∞ – <˘OK«∞. nxÃÑ· uiy „¿Ñ~°}Ï~å÷xfl q=H˜¿∆ ãÎ („¿Ñ~°}Ï~°H÷ õ "≥∞#ÿ
"≥Ú^Œ\ ˜) DK«∞QÍQÆ=∞O g∞^Œ WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, <˘OÑ≤OK«∞.
2. Ñ¨Ù‰õΩ¯ g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯ : JÖÏˆQ K«K«∞Û ^è•`«∞=Ù g∞^Œ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’
Ñ¨ÙQÍQÆ=∞O =zÛ, K«K«∞Û{Ñ¨Ù ´ K«OÑ¨Ù Jx HÍQÍ, nxÃÑ· uiy „¿Ñ~°}Ï~å÷xfl
q=H˜∆OÑ¨QÍ WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, K«OÑ¨Ù{WOK«∞´K«OÑ≤OK«∞ Jx J=Ù`«∞Ok.
WOK«∞‰õΩ¯ g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯ ÖË ^Œx ÅHõ}∆ O. HÍ|\˜ì =O_çOÑ≤OK«∞, K«OÑ≤OÑ≤OK«∞
W`åºkQÍ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ WOK«∞QÍQÆ=∂Å∞ Ô~O_»∞ =zÛ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
77. Ñ¨`«fiO|∞ ÃÇÏK«∞Û#‰õΩO QÆÅ∞QÆ^Œ∞. („H˜Ü«∞.87)
'„¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞Ñ¨HÍ~°O|∞ K«HÍ~°O|∞# ‰õQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ^è•`«∞=Ù z=~° L#fl
K«HÍ~åxH˜ =KÕÛ Ñ¨HÍ~°O ÃÇÏK«∞Û J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’xK«HÍ~åxH˜ =∂„`«O ~å ^Œx
ÃÇÏK«∞Û J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ 'ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞
Hõ¯QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, ÃÇÏK«∞Û{WOK«∞ Jx LO_»QÍ
'„¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ K«HÍ~°O|∞# HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O ~å=Åã≤LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}"åHÍºxfl
J#∞ãïOz Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì L`«Î fiãO¨ kè [iy 'ÃÇÏzÛOK«∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
Ñ¨HÍ~°x¿+^èŒO=Å# 'ÃÇÏÑ≤ÊOK«∞— J<Õq^èŒOQÍ Ñ¨HÍ~°O =zÛ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
78. "≥∞K«∞Û#‰õΩ qÉèÏ+¨ #QÆ∞. („H˜Ü«∞.87)
'„¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞Ñ¨HÍ~°O|∞ K«HÍ~°O|∞# ‰õQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
ÃÑ·ã¨∂„`«O„Ñ¨HÍ~°O „¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ ^è•`«∞=Ù z=~° L#fl
K«HÍ~åxH˜ x`«ºOQÍ =KÕÛ Ñ¨HÍ~°O "≥∞K«∞Û J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’xK«HÍ~åxH˜ =∂„`«O
qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
"≥∞K«∞Û J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ ' ã¨~°fiO|∞#‰õΩO „ÉË~°}O|∞#O kOK«∞
Hõ¯QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∞O =zÛ, "≥∞K«∞Û{WOK«∞ Jx LO_»QÍ
'„¿Ñ~°}ËOK«∞‰õΩ¯ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞ K«HÍ~°O|∞# HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O x`«ºOQÍ ~å=Åã≤LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}"åHÍºxfl
J#∞ãïOz qÉèÏ+¨QÍ =ã¨∞OÎ k. HÍ|\˜ì Ñ¨HÍ~°O =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’ '"≥∞Ñ¨C{WOK«∞—.
L`«Î fiãO¨ kè [iy '"≥∞Ñ≤ÊOK«∞— Jx J=Ù`∞« Ok. qHõÅÊO HÍ|\˜ì Ñ¨HÍ~°O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’
"≥∞K«∞Û{WOK«∞ J<ÕKÀ@ L`«Î fiãO¨ kè [iy, '"≥∞zÛOK«∞— J<Õ~∂° ÑÖ ‰õÄ_® ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

79. UñK«∞#‰õΩ "≥·ÉèÏ+≤HõO|∞. („H˜Ü«∞.89)

'YO_»aO^Œ∞=Ùg∞ñkã≤^KúŒ H« Í~°O|∞#‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞
„áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x „áê~ÚHõâ◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO. 'Uñ
K«∞— ^è•`«∞=ÙÖ’xK«HÍ~°O ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flk HÍ|\˜ì ã≤^ŒúO. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
YO_»aO^Œ∞=Ù LOk. HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ WO^Œ∞Ö’xK«HÍ~åxH˜ ÃÑ·ã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O Ñ¨HÍ~°O ~å"åe. HÍx ã¨∂„`«OÖ’ Ñ¨HÍ~°O ~å=@O „áê~ÚHõO Jx
K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« WHõ¯_» YO_»aO^Œ∞=Ù g∞k ã≤^KúŒ H« Í~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k.
Jx Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
'UñK«∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷OÖ’ 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, UñK«∞{Hõ. HõV˜ V©`«∞Î HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î. =Ú`«∞Î
Ñ¨~°OQÍ LO_»>OKÕ`« „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« UñK«∞ ^è•`«∞=ÙÖ’xK«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O
q=~°}"åHÍº#∞™ê~°OQÍ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞ÎOk. Ñ¨HÍ~°O =¿ãÎ, UñÑ¨Ù{Hõ. 'V©`«∞Î
Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«Î fiO|∞# Hõ`Î« fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`åÎ fixH˜ J`«Î fiO =zÛ
'UñÑ¨Hõ—. qHõÅÊO HÍ|\˜ì Ñ¨HÍ~°O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ K«HÍ~°O JÖÏˆQ LO@∞Ok. Uñ
K«∞{Hõ. L`åÎ fixH˜ J`«Î fiO =zÛ, 'UñK«Hõ— Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ UñÑ¨ñ_»∞, UñK«ñ_»∞ W`åºk.
80. <ÀñK«∞#‰õΩO QÆÅ∞QÆ^Œ∞. („H˜Ü«∞.89)
'YO_»aO^Œ∞=Ùg∞ñkã≤^ŒúK«HÍ~°O|∞#‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨HÍ~°O|∞
„áê~ÚHõO|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÃÑ·ã¨∂„`«OÖ’x „áê~ÚHõâ◊ÉÏÌxH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO. <Àñ
K«∞ ^è•`«∞=ÙÖ’x K«HÍ~°O ã¨Ç¨Ï[OQÍ L#flk HÍ|\˜ì ã≤^ŒúO. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’
YO_»aO^Œ∞=Ù LOk. HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ WO^Œ∞Ö’xK«HÍ~åxH˜ ÃÑ·ã¨∂„`«O
„Ñ¨HÍ~°O Ñ¨HÍ~°O ~å"åe. HÍx ã¨∂„`«OÖ’ Ñ¨HÍ~°O ~å=@O '„áê~ÚHõO— Jx
K≥ÑÊ¨ @OKÕ`« WHõ¯_» YO_»aO^Œ∞=Ùg∞kã≤^KúŒ H« Í~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. Jx
Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
<ÀñK«∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ =ºuˆ~HõHÍÎfi~°÷OÖ’ 'HõV˜ =ºuˆ~HõHÍÎ fi~°÷O|∞#O ^ŒQÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« HõV˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, <ÀñK«∞{Hõ. HõV˜ V©`«∞Î HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î.
=Ú`«∞Î Ñ¨~°OQÍ LO_»>OKÕ`« „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«OKÕ`« <ÀñK«∞ ^è•`«∞=ÙÖ’xK«HÍ~åxH˜
q=~°}"åHÍº#∞™ê~°OQÍ Ñ¨HÍ~°O ~å^Œ∞. <ÀñK«∞{Hõ. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù
_»∞`«Î fiO|∞# Hõ`Î« fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« L`åÎ fixH˜ J`«Î fiO =zÛ '<ÀñK«H—õ . Ñ¨HÍ~°O
~å^Œ∞. HÍ|\˜ì '<ÀñÑ¨Hõ— J<Õq^èŒOQÍ Ñ¨HÍ~°O =zÛ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. WÖÏˆQ
<ÀñK«ñ_»∞. "≥Ú.
81. Ñ¨`«fiO|∞ ~åxÑ¨Hõ∆O|∞# =Hõ∆ º=∂}`å^Õâ◊O|∞. („H˜Ü«∞.90)
'PQÆ=∞K«HÍ~°O|∞#‰õΩ <≥éã¨∞#flg∞ñk^•xH˜ ^Œ∞‰õΩ¯ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» Ñ¨HÍ~°O|∞
'PQÆ=∞K«HÍ~°O|∞#‰õΩ— J<Õã¨∂„`«OÖ’ K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O qHõÅÊOQÍ
K≥ÑÊ¨ |_çOk. HÍ|\˜ì XHõÑH¨ O∆õ Ö’ Ñ¨HÍ~°O ~åHõáÈ=K«∞Û#∞. Ñ¨HÍ~°O =zÛ#Ñ¨HO∆õ Ö’
'PHõi‚OÑ¨Ù^Œ∞~°∞— Jx J=Ù`«∞Ok. Ñ¨HÍ~°O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'PHõi‚OK«∞^Œ∞~°∞— Jx
K«HÍ~°O JÖÏˆQ LO_»QÍ, 'K«∞=~°‚O|∞`À_» ^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞— J<Õ
K≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞ÅHõ∆}O „Ñ¨HÍ~°O 'K«∞^£— J<ÕÉèÏQÆO "≥Ú`åÎxH˜ `«HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ
=ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì 'PHõi‚O`«∞~°∞— Jx J=Ù`«∞Ok. D`«HÍ~å^Õâ◊O x`«ºO. HÍ|\˜ì
`«HÍ~°O ‰õÄ_® ~åx~°∂ÑÖ LO_»^∞Œ . JO>Ë K«HÍ~åxH˜ Ñ¨HÍ~°O =¿ã,Î 'PHõiO‚ Ñ¨Ù^∞Œ ~°∞—,
ÖË^• K«∞^£‰õΩ `«HÍ~°O =zÛ 'PHõi‚O`«∞~°∞— Jx =∂„`«"Õ∞ `«Ñ¨Ê UP^Õâ◊=¸ ~åx
'PHõi‚OK«∞^Œ∞~°∞— J<Õq^èŒOQÍ K«HÍ~°O`À ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞.
82. DÜ«∞ Ü«∞#∞<å^Õâ◊O|∞ <˘HÍ<˘HõKÀñ QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. („H˜Ü«∞.92)
'WK«∞Û#‰õΩ ã¨~°fiO|∞# H© Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'WK«∞Û#‰õΩ ã¨~°fiO|∞# H© Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O =Ú`«∞Î Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ WK«∞Û
J<Õ^è•`«∞=Ù "≥Ú`åÎxH˜ 'D— J<ÕJHõ∆~°O ã¨~åfi^Õâ◊OQÍ K≥Ñ≤ÊOk. Dñ_»∞, DHõ,
Dx. "≥Ú. HÍx Hõq„Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ WK«∞Û ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'D— J<ÕP^ÕâßxH˜
|^Œ∞Å∞QÍ 'DÜ«∞— J<ÕP^Õâ◊O ~å=@O ‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞Î#flk Jx Dq=~°}O
`å`«Ê~°ºO. '|eq∞ hÜ«∞xÉèí∂q∞=ÅÜ«∞Ñ¨`«∞Å— J<Õ##flÜ«∞„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ WK«∞Û
^è•`«∞=ÙÃÑ· x(V˜) J<Õ V©`∞« Î (=Ú`«∞)Î Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ 'D— J<ÕP^ÕâO◊ ~å‰õΩO_®,
'DÜ«∞— J<Õk P^Õâ◊ "≥∞,ÿ 'DÜ«∞x— Jx J~ÚOk.'DÜ«∞Hõ, DÜ«∞ñ_»∞— W`åº^Œ∞Å∞
=º=Ç¨~°OÖ’ L<åfl~Ú. HÍx =ÚV√ Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ =∂„`«O 'DÜ«∞— P^Õâ◊O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ÖË^Œ∞. DÜ«∞=Ú (W=Ú‡), DÜ«∞ñ_»∞ (WO_»∞) J<Õq^èŒOQÍ LO_»^Œ∞. HÍ|\˜ì

q=~°}OÖ’ 'XHÍ<˘HõKÀ— J<Õ^•xH˜ 'V©`∞« Î Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞— Jh, 'HÍ#O|_çÜ∞≥ _ç—
JO>Ë J~°∞^Œ∞QÍ 'Hõq„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ— Jh J~°÷O „QÆÇ≤ÏOKåe.
83. =Hõ∆ º=∂}O|∞ kfi`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.94)
'Kå=Ù<À=ÙÅ∞ K«K«∞Û<˘K«∞ÛÅ HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
<˘K«∞Û ^è•`«∞=Ù‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ 'Kå=Ù<À=ÙÅ∞ K«K«∞Û<˘K«∞ÛÅ
HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '<À=Ù— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. D'<À=Ù—â◊|ÌO TÜÕ∞Å
"≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜Ö’ KÕiLOk. HÍ|\˜ì 'TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ
kfi~fi° K#« O ÉÁO_≥ #QÆ∞— J<Õ „Ñ¨H~© H‚° Ñõ i¨ KÕÛ^ù OŒ Ö’ K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞ã¨∂„`«OKÕ`« =HÍ~åxH˜
qHõÅÊOQÍ kfi`«fiO =ã¨∞ÎOk. JÖÏ kfi`«fiO =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ (<À=Ùfi) 'kfi~°∞HõÎO
|QÆ∞Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHOõ |QÆ∞n~°O… |∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
=ÚO^Œin~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, <˘=Ùfi Jx J=Ù`«∞Ok. '<˘=fiñ_»∞, <˘=fiHõ—
W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. qHõÅÊO HÍ=@OKÕ`« kfi`fi« O ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ '<À=ñ
_»∞, <À=Hõ— W`åºkQÍ LO\Ï~Ú.
84. JÑ¨^•^Œºã¨∂„`«O|∞KÕ QÍ‰õΩ =HÍ~°O|∞. („H˜Ü«∞.96)
'JQÆ∞# Hõ#∞Hõ#∞Å‰õΩ =ÚV©`«∞ÎÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÍ<åHÍ#Å∞ qÉèÏ+¨
JQÆ∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨ J~Ú# =Ú,_»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« 'HÍ— J<ÕP^ÕâO◊ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. JQÆ∞{=Ú´HÍ{=Ú´Hõ=Ú‡,
WÖÏˆQ JQÆ∞{_»∞Vò´HõO_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. qHõÅÊO HÍ=@OKÕ`« 'HÍ— J<ÕP^ÕâO◊
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'JQÆ∞=Ú, JQÆ∞ñ_»∞— J<Õq^èŒOQÍ LO@∞Ok. WÑ¨Ù_»∞ 'JÑ¨^•^ŒºO
|~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõOÎ |~Ú#QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ =HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
WHõ¯_» ^è•`«∞=ÙÖ’x QÆHÍ~åxH˜ (qHõÅÊOQÍ) =HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. Jx Dq=~°}
"åHÍºxH˜ J~°÷O. =HÍ~°O =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ 'J=Ù=Ú, J=Ùñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ HÍ=@OKÕ`« =HÍ~°O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ QÆHÍ~°O JÖÏˆQ LO_ç, 'JQÆ∞=Ú,
JQÆ∞ñ_»∞— Jx LO@∞Ok.
85. =Hõ∆ º=∂}O É∫`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.96)
'JQÆ∞# Hõ#∞Hõ#∞Å‰õΩ =ÚV©`«∞ÎÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÍ<åHÍ#Å∞ qÉèÏ+¨
JQÆ∞ ^è•`«∞=Ù‰õΩ =∞^èºŒ =∞Ñ¨Ù~°∞+¨ J~Ú# =Ú, _»∞Vò „Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ù_»∞
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« 'HÍ— J<ÕP^ÕâO◊ qHõÅÊOQÍ =ã¨∞OÎ k. JQÆ∞{=Ú´HÍ{=Ú´Hõ=Ú‡,
WÖÏˆQ JQÆ∞{_»∞Vò´HõO_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. qHõÅÊO HÍ=@OKÕ`« 'HÍ— J<ÕP^ÕâO◊
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'JQÆ∞=Ú, JQÆ∞ñ_»∞— J<Õq^èŒOQÍ LO@∞Ok. WÑ¨Ù_»∞ 'JÑ¨^•^ŒºO
|~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõOÎ |~Ú#QÆHÍ~°O|∞#‰õΩ =HÍ~°O|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
WHõ¯_» ^è•`«∞=ÙÖ’x QÆHÍ~åxH˜ (qHõÅÊOQÍ) =HÍ~°O =ã¨∞ÎOk. =HÍ~°O
=zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ 'J=Ù=Ú, J=Ùñ_»∞— Jx J=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ 'PzÛùHõO|∞ÅO
^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`«=∞O|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<ÕK≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞ã¨∂„`«OKÕ`«
'J=Ù— ‰õΩ 'B— P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk Jx Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O. Pq^èŒOQÍ
J=Ù‰õΩ B =¿ãÎ,– B=Ú, Bñ_»∞ Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#_»OKÕ`« BHÍ~°O
~åxÑ¨HO∆õ Ö’ J=Ù=Ú, J=Ùñ_»∞ Jx LO@∞Ok.(=HÍ~°O ‰õÄ_® qÉèÏ+¨ HÍ=@OKÕ`«
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ QÆHÍ~°O JÖÏˆQ LO_ç, 'JQÆ∞=Ú, JQÆ∞ñ_»∞— Jx LO@∞Ok.)
85. =Hõ∆ º=∂}O Éˇ·`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.99)
'JQÆ∞áÈ=ÙÅHõ_»„"åÅ H˜^Œfi„HõO|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ü«∞HÍ~°O |QÆ∞—
JQÆ∞ J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ W HÍ~°O Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« JQÆ∞ Ö’x
QÆ∞=~°‚O™ê÷#OÖ’ Ü«∞HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk.'JQÆ∞{W´JÜü∞{W´J~Ú— Jx
J=Ù`∞« Ok.`«~∞° "å`« 'PzÛùHOõ |∞ÅO ^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ =„Hõ`=« ∞O|∞Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— J<ÕKÑ≥ Ê¨ É’ÜÕ∞ã¨∂„`«O KÕ`« 'J~Ú—H˜ 'S— P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ k Jx Dq=~°}
"åHÍºxH˜ J~°÷O.
JQÆ∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ HÍÎ fi~O÷° Ö’ 'ã¨=∂<å„â◊Ü∞« O|∞ÅO |∂~°fiHÍÅO|∞#O k=~°H‚ Oõ
|QÆ∞— Jx W„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'JQÆ∞{W— Jx LO_»QÍ 'JQÆ∞áÈ=ÙÅHõ_»„"åÅ
H˜^Œfi„HõO|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ü«∞HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JQÆ∞Ö’x
QÆ∞=~°‚O™ê÷#OÖ’ Ü«∞HÍ~°O =zÛ, 'JÜü∞{W ´ J~Ú— Jx J=Ù`«∞Ok. WÑ¨Ù_»∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'PzÛùHõO|∞Å ^Œ~ÚÜ«∞=ÙÅ‰õΩ–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'J~Ú— H˜ 'S— P^Õâ◊OQÍ =zÛ,

'S— J<Õ~∂° ÑÖ J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O J#\OKÕ`« S P^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ 'J~Ú—
Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok. WÖÏˆQ J~Úi ´ Si, J~Úux ´ Sux "≥Ú.
87. =Hõ∆ º=∂}O|∞ kfi`«fiO|∞. („H˜Ü«∞.100)
'JQÆ∞#‰õΩ =„HõO|∞ QÆ∂_»∞KÀ n~°O… |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Éèí∂`å^Œº~å÷ÅÖ’ Z#∞, Z_»∞, Z_ç "≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`«ºÜ«∂^Œ∞Å∞ Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞
JQÆ∞^è•`«∞=ÙÖ’x 'QÆ∞— =~å‚xH˜ Ü«∞HÍ~°=¸, JHÍ~åxH˜ n~°=… ¸ =zÛ#`«~∞° "å`«
'TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~fi° K#« O ÉÁO_≥ #QÆ∞— J<Õ K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞
ã¨∂„`«OKÕ`« kfi`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
Éèí∂`å~°÷OÖ’ „Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«#OÖ’ 'JQÆ∞{Z#∞— Jx LO_»QÍ,
'JQÆ∞áÈ=ÙÅ Hõ_»„"åÅ‰õΩ–— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« QÆ∞ =~å‚xH˜ Ü«∞HÍ~°O =zÛ,
JÜü∞{Z#∞´JÜ≥∞#∞ Jx HÍQÍ, 'JQÆ∞#‰õΩ =„HõO|∞ QÆ∂_»∞KÀ n~°…O |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JHÍ~åxH˜ n~°…O =zÛ, 'PÜ≥∞#∞— Jx J=Ù`«∞Ok. W@∞=O\˜q
TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅÖ’ KÕiL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì 'TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñk
Ç¨ÏÅ∞¡#‰õΩ–— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Ü«∞HÍ~åxH˜ kfi`fi« O =zÛ, 'JÜ≥∞º#∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
qHõÅÊO HÍ|\˜ì kfi`«fiO ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'PÜ≥∞#∞— Jx ‰õÄ_® LO@∞Ok. WÖÏˆQ
`«^Œú~å‡^Œ∞ÅÖ’ 'JÜ≥∞º_»∞#∞ – PÜ≥∞_»∞#∞, JÜ≥∞º_ç"åñ_»∞ – PÜ≥∞_ç"åñ_»∞—
W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
88. ÖËK«∞#‰õΩ =ÚV√ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ K«∞Ö’ÑÖ |QÆ∞. („H˜Ü«∞.101)
'Ñ≤Å∞K«∞ "≥Ú^Œ ÅQÆ∞"åxH˜ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ_»„"å~Ú |Ç¨ïà◊O|∞QÆ
Ö’Ñ≤OK«∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
ÖËK«∞ ^è•`«∞=Ù Ñ≤Å∞K«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#"å\˜Ö’ ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« ÖËK«∞
^è•`«∞=ÙÖ’ Hõ_„» "å~Ú J~Ú#K«∞=~°O‚ Ö’Ñ≤OKÕJ=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« DJOâ◊O
qâı+ÖQÍ K≥Ñ¨Ê|_çOk. ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« J#ºHÍ~°ºOQÍ Ñ≤Å∞K«∞
"≥Ú^Œ Öˇ·#"åxÖ’ ÖËx ÖËK«∞ J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’ ‰õÄ_» Hõ_»„"å~Ú J~Ú#K«∞=~°‚O
=∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨ UHõ=K«# =∞~Ú# =Ú=~°‚O ÖË^• |Ç¨ï=K«#O S# _»∞Vò Ñ¨~°
=∞~Ú#Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}ÏxH˜ `å`«Ê~°ºO.
ÖËK«∞ – ^è•`«∞=Ù. ãÖ„áê~°÷<å^Œº~°÷OÖ’ Å∂\ò ÅHÍ~°O =zÛ, =∞^èŒº=∞Ñ¨Ù~°∞+¨
UHõ=K«#OÖ’ =Ù=~°‚=¸, ^•xH˜ =Ú=~°‚=Ú =zÛ, 'ÖËK«∞{=Ú— Jx LO_»QÍ
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« 'ÖËK∞« —Ö’ K«∞=~°O‚ Ö’Ñ≤Oz– ÖË{=Ú. '=ÚV√
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO|∞#∞ =Ú=~°‚HõO|∞#‰õΩ =∂=Ú_çÜ«Ú
#QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fikfi`åfiÅ∞ =zÛ, 'Öˇ=Ú‡— Jx J=Ù`«∞Ok. WÖÏˆQ
ÉÇ¨ï=K«#OÖ’ _»∞Vò Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, 'K«∞— Ö’Ñ≤Oz, „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, ÖˇO_»∞
Jx J=Ù`«∞Ok.
'=ÚV√ Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— J#_»OKÕ`« V©`∞« Î Ñ¨~° "≥∞`ÿ Õ 'ÖËK∞« —Ö’ K«∞ Ö’Ñ≤OK«^∞Œ .
ÖË=ñ_»∞, ÖË=Hõ "≥Ú. WHõ¯_» K«∞ Ö’Ñ≤Oz# ÖËñ_»∞, ÖËHõ J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞
LO_»=Ù.
89. Z_çÜ≥∞_»∞Å‰õΩ Ö’ÑÖ a@ x`«ºO|∞. („H˜Ü«∞.105)
'„`«~O÷° |∞#O QÆÖÏ^ÕâO◊ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'W@— JO>Ë HõÅ∞QÆ∞^è•`«∞=Ù‰õΩ 'HõÅ— J<ÕP^Õâ◊O =zÛ#KÀ@ Jx J~°÷O.
'HõÅ∞QÆ∞# Hõã¨Îº~°÷O|∞#O^Œ∞ Å@∞ì Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõÅ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
HõÅ∞QÆ∞^è•`«∞=Ù‰õΩ Å@∞ì Ñ¨~° "≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ 'HõÖ— J<ÕP^Õâßxfl x`«ºOQÍ K≥Ñ≤ÊOk.
^•xx ÉÏkèOz, '„`«~O÷° |∞#O QÆÖÏ^ÕâO◊ |∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O `«$=~°H‚ Í~°O÷ Ö’
'HõÅ— P^Õâ◊O qHõÅÊOQÍ K≥Ñ¨ÙÎ#flk. '`«$=~°‚HÍ~°÷O|∞#O ^≥_çÜ≥∞_»∞=xflÜ«∞ ÅQÆ∞—
Jx `«$=~°‚HÍ~°÷OÖ’ 'Z_ç, Z_»∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì Jq Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ HõÅ∞QÆ∞^è•`«∞=Ù"≥Ú`åÎxH˜ 'HõÅ— qHõÅÊOQÍ P^Õâ◊O J=Ù`«∞Ok. 'HõÅ—
P^Õâ◊O =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ ^•xÃÑ· #∞#fl 'Z_ç, Z_»∞— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ Ö’ÑÖ
x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}ÏxH˜ J~°÷O. '"åxH˜ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
#QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OÖ’x|Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`« HõÖÏ^ÕâO◊ ÃÑ#· ∞#fl 'Z_ç, Z_»∞—Å‰õΩ Ö’ÑÖ
x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx `å`«Ê~°ºO.
HõÅ∞QÆ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· `«$=~°H‚ Í~°O÷ Ö’ 'Z_ç— (Z_»∞) „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, – HõÅ∞QÆ∞{Z_ç
(Z_»∞). HõÅ∞QÆ∞‰õΩ 'HõÅ— P^Õâ◊O HÍQÍ, HõÅ{Z_ç(Z_»∞). '"åxH˜ Ö’ÑÖ|∞
|Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ¨^ŒOKÕ`« Z_ç (Z_»∞)H˜ x`«ºOQÍ
Ö’ÑÖ ~åQÍ, 'HõÅ—. nxÃÑ· qÉèíH˜Îq=Hõ∆Ö’ `«K«Ûù|ÌO KÕi, 'HõÅ"åñ_»∞, HõÅk—
W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
'W@— J#@OKÕ`« HõÖÏ^Õâ◊~ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ JO>Ë HõÅ∞QÆ∞ J<Õ~°∂ÑÖg∞^Œ

Z_çZ_»∞Å‰õΩ Ö’ÑÖ qHõÅÊOQÍ<Õ =ã¨∞OÎ k. 'HõÅ— P^ÕâO◊ HÍ=@O qÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì
P^ÕâO◊ ~åxÑ¨HO∆õ Ö’ HõÅ∞QÆ∞{Z_ç(Z_»∞) Jx LO_»QÍZ_ç,Z_»∞Å∞ Ö’Ñ≤Oz#Ñ¨Ù_»∞
'HõÅ∞QÆ∞"å_»∞—, Ö’Ñ≤OK«xÑ¨Hõ∆OÖ’ 'HõeÔQ(_»∞)_ç"å_»∞— J<Õq^èŒOQÍ ~°∂áêÅ∞
LO\Ï~Ú.
90. Ñ¨Hõ∆O|∞# =Å=ñ _ç`åºk. („H˜Ü«∞.107)
'=ºuˆ~Hõ=Ú#O^Œ∞ =ÅK«∞# H˘Å¡ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« =ºuˆ~HÍ~°O÷ Ö’ '=ÅK«∞— J<Õ^•è `«∞=Ù‰õΩ "≥Ú`åÎxH˜ 'XÅ¡— J<Õâ|◊ OÌ
P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. Jk qÉèÏ+¨QÍ K≥Ñ¨Ê|_çOk. HÍ|\˜ì Ñ¨Hõ∆O|∞# JO>Ë 'XÅ¡—
J<ÕP^Õâ◊O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ '=ÅK«∞— J<Õ~°∂ÑÖ JÖÏˆQ LO_ç, ^•x#∞Oz
PÜ«∂~°∂áêÅ∞ J=Ù`å Ü«∞x Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
=ÅK«∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '=ºuˆ~HõO|∞# ÅV˜ Ü«∞QÆ∞— Jx ÅV˜ KÕÜ«∞QÍ =ÅK«∞{Öò.
'V©`∞« Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`fi« O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=iL`åfixH˜
J`«fiO =zÛ, =ÅK«{Öò. 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ _»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝Q∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„Ñ¨^äŒ=∞Ñ¨Ù~°∞Ã+·Hõ=K«#OÖ’ _»∞Vò „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =ÅK«{_»∞Vò. '=ºuˆ~HõO|∞#
=ÅK«∞# H˘Å¡ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=ÅK«—‰õΩ 'XÅ¡— P^Õâ◊O ~åQÍ,
XÅ¡{_»∞Vò´XÅ¡ñ_»∞. Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ J#@OKÕ`« 'XÖ¡— P^Õâ◊O
~åxÑ¨Hõ∆OÖ’, =ÅK«∞{Öò, =ÅK«{Öò, =ÅK«{_»∞Vò Jx LO_»QÍ, 'PQÆ=∂#º
K«HÍ~°O|∞Å Hõkfi~∞° HõOÎ |∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨= ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
K«HÍ~åxH˜ =HÍ~°O =zÛ, '=Å=ñ_»∞— Jx J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ q∞ye#ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
QÆ∂_» (XÅ¡H)õ =Å=Hõ, (XÅ¡x"åñ_»∞) =Å=x"åñ_»∞ W`åºkQÍ ~°∂áê Å∞O\Ï~Ú.
91. XÅ¡q∞ H˘Å¡ñÉÏ @x „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞ÅO QÍ#O|_çÜ≥∞_ç. („H˜Ü«∞.107)
'=ºuˆ~Hõ=Ú#O^Œ∞ =ÅK«∞# H˘Å¡ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
'XÅ¡q∞— J<ÕJ~°÷OÖ’ 'XÅ¡ñÉÏ@∞— J<Õq^èŒOQÍ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞#fl
^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
'=ÅK«∞— ^è•`«∞=ÙÃÑ· '=ºuˆ~HõÉèÏ=O|∞#O^Œ∞ q∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
q∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O ~åQÍ, =ÅK«∞{q∞. 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO
|QÆ∞— Jx =ÚO^Œi L`åfixH˜ J`«fiO =zÛ,– =ÅK«{q∞. '=ºuˆ~HõO|∞# =ÅK«∞#
H˘Å¡ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— Jx ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'XÅ¡— P^Õâ◊O J~Ú 'XÅ¡q∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
qÉèÏ+¨ J#@OKÕ`« 'XÅ¡— P^Õâ◊O ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ 'PQÆ=∂#ºK«HÍ~°O|∞Å
Hõkfi~°∞HõÎO|∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨= ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '=ÅK«∞—
K«HÍ~åxH˜ =HÍ~°O =zÛ '=Å=q∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
HÍx DJ~°÷OÖ’ 'XÅ¡ñÉÏ@∞— Jx ‰õÄ_® Hõ=ÙÅ∞ „Ñ¨Ü≥∂yOzLO_»@OKÕ`«
P~°∂ÑÖ ‰õÄ_» „QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤LOk. '=ÅK«∞{q∞— J<Õk 'XÅ¡q∞— Jx HÍQÍ
^•x "≥Ú`åÎxH˜ 'XÅ¡ñÉÏ@∞— J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx nx„Ñ¨„H˜Ü«∞#∞
TÇ≤ÏOK«∞HÀ=Åã≤LOk.
92. KÕ`«∞~°∞, HÀ`«∞ i`åº^Œ∞ Å™ê^èŒ∞=Ù Åx Ü≥∞é∞OQÆ∞#k. („H˜Ü«∞.108)
'K«∞=~°‚O|∞`À_» ^Œ∞QÆÌHÍ~°O|∞ `«HÍ~°O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«O ^Œ∞QÍQÆ=∞OÖ’x ^ŒHÍ~°O, ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flK∞« =~°O‚ `À QÆ∂_»
'K«∞^£— J<Õ^•xH˜ `«HÍ~åxfl qkèã¨∞Î#flk. JO>Ë K«∞=~å‚O`«^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞
ÖÏ@∞ìÖ’ ^Œ∞QÍQÆ=∞O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ 'K«∞^£— ‰õΩ `«HÍ~°O =ã¨∞ÎOk.
KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞, HÀÜ«Ú^Œ∞~°∞ J<ÕKÀ@¡ ^Œ∞QÍQÆ=∂xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ K«∞=~°‚O ÖË^Œ∞.
KÕ`∞« ~°∞, HÀ`«∞~°∞ J<Õq^èŒ "≥∞#ÿ ~°∂áêÅÖ’ WHõ¯_» `«HÍ~°O =zÛOk. JO>Ë KÕÜÚ« ^Œ∞~°∞
J<Õ^•xÖ’ 'Ü«Ú^£— J<ÕÉÏè QÍxH˜ `«HÍ~°O =zÛO ^Œ#fl=∂@. 'K«∞^£— ‰õΩ qkèOz#
`«HÍ~°O 'Ü«Ú^£— "≥Ú^Œ Öˇ·# W`«~°â◊ÉÏÌÅ‰õΩ ~å^Œ∞. HÍQÍ JÖÏ 'K«∞^£—‰õΩ aè#fl
"≥∞ÿ#^•xH˜ `«HÍ~°O KÕã≤# 'KÕ`«∞~°∞, HÀ`«∞~°∞— W`åº^Œ∞Å∞ ÅHõ∆}ÏxH˜ q~°∞^•úÅ∞
HÍ|\˜ì ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ HÍ=Ù. „QÍ=∂ºÅ∞ Jx `å`«Ê~°ºO.
93. HÍ#∞ J#∞#k #∞VºO`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞=Ù~°∂ÑÖ|∞. („H˜Ü«∞.115)
'#∞VºO`«O |QÆ∞#QÆ∞^è•`«∞=Ù „H˜Ü∂« qâı+}¨ O|∞Å Hõ#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ |QÆ∞, #∞V˜H˜
ÃÑ·ã¨∂„`«O „H˜Ü«∂qâı+¨}ÏÅ‰õΩ ÃÑ·x '#∞V˜— „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° QÆey#'JQÆ∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

^è•`«∞=ÙÜÚ≥ Hõ¯ ~°∂ÑÖ KÕ~∞° `«∞O ^Œx K≥ÑÙ¨ #Î flk. P~°∂ÑÖ ZÖÏ LO@∞O^À D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
JQÆ∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· '`«∞=∞~°÷ÉèÏ=ÅHõ∆}O|∞ÅO^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
#∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, JQÆ∞{#∞. #∞V˜ V©`«∞Î HÍ|\˜ì =Ú`«∞Î. HÍ|\˜ì 'JQÆ∞ =K«∞Û
K˘K«∞Û K«∂K«∞ Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_∞» HÍ ~å K˘~°∞ K«∂_»∞ ÅQÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
JQÆ∞ J<Õ^•è `«∞=Ù ™ê÷#OÖ’ 'HÍ— J<ÕJHõ~∆ O° P^ÕâO◊ HÍQÍ 'HÍ#∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`« #∞VºO`« "≥∞ÿ#JQÆ∞^è•`«∞=Ù JO>Ë 'HÍ#∞— J<Õ~°∂ÑÖ. Jx Dq=~°}
"åHõºO `å`«Ê~°ºO.
94. W@ ã¨~°à◊O|∞ x`«ºO|∞. („H˜Ü«∞.116)
'^•xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „H˜Ü«∂qâı+¨}ÏÅ‰õΩ ÃÑ·x 'HÍ#∞— J<Õ~°∂ÑÖ
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok. L^•. Öˇã¨ûQÍ #∞#flk. WHõ¯_» L#flk J<Õ„H˜Ü«∞
Ö’xqâı+Ö K≥Ñ¨ÙÎO_»@OKÕ`« 'Öˇã¨û— J<Õk „H˜Ü«∂qâı+¨}O. HÍ|\˜ì 'HÍ#∞— J<Õk
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎ "≥∞ÿ, Öˇã¨û{HÍ#∞. '^•xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
HÍ#∞Ö’ n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO qHõÅÊOQÍ =zÛ, Öˇãû¨ {Hõ#∞, Öˇãû¨ {HÍ#∞ Jx LO@∞Ok.
'„Ñ¨^äŒ=∞g∞ñkÑ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ QÆã¨_»^Œ=Å∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
WHõ¯_» HõHÍ~åxH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ ~å=Åã≤# ã¨~°à◊O (QÆHÍ~°O) P^Õâ◊O x`«ºOQÍ
=ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O. JO>Ë |Ç¨ïà◊â◊|ÌOKÕ`« WHõ¯_» „Ñ¨=$uÎ Jx
`å`«Ê~°ºO. HõHÍ~åxH˜ QÆHÍ~°O ~åQÍ, 'Öˇã¨ûQÆ#∞, Öˇã¨ûQÍ#∞— Jx J=Ù`«∞Ok.
DP^Õâ◊O x`«ºO QÍ|\˜ì P^Õâ◊O ~åx 'Öˇã¨ûHõ#∞, Öˇã¨ûHÍ#∞— J<ÕsuQÍ
'Hõ—HÍ~°O`À_ç~∂° áêÅ∞ LO_»=Ù.
95. W@ ã¨fi`«fiO|∞ ÖË^Œ∞. („H˜Ü«∞.116)
'^•xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« #∞V˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#fl„H˜Ü«∞Åg∞^Œ 'HÍ#∞—
J<Õk KÕ~°∞`«∞Ok. ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl '#∞V˜— „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`«fiO LO_» ^Œx
„Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}"åHÍº#H˜ J~°÷O.
K«∂K«∞ ^è•`«∞=ÙÃÑ· #∞V˜ „Ñ¨`º« Ü«∞O ~åQÍ K«∂K«∞{#∞. =Ú`«∞Î Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ
K«∂K«∞^è•`«∞=Ù‰õΩ 'JQÆ∞# Hõ#∞Hõ#∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~O° |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÍ~åK˘~°∞K«∂_»∞
ÅQÆ∞— Jx K«∂_»∞ J<ÕP^Õâ◊ "≥∞ÿ, 'V©`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»∞`«fiO|∞# Hõ`«fiO |QÆ∞—
Jx L`åfixH˜ J`«fiO =zÛ, K«∂_»#∞ Jx J=Ù`«∞Ok. D#∞VºO`«„H˜Ü«∞g∞^Œ
„Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`« 'HÍ#∞— J<Õk J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ "≥∞,ÿ K«∂_»#∞{HÍ#∞. '^•xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO|∞
qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'HÍ#∞—Ö’ n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO qHõÅÊOQÍ =zÛ,
'K«∂_»#∞{Hõ#∞, K«∂_»#∞{HÍ#∞— Jx LO@∞Ok. K«∂_»#∞ J<Õ„^Œ∞`«„Ñ¨H$õ uHõOg∞^Œ
Ñ¨~∞° +Ö ã¨~à° O◊ HÍQÍ, K«∂_»#∞{QÍ#∞, K«∂_»#∞{QÆ#∞. 'P^Õâã◊ ~¨ à° =◊ ÚÅ‰õΩ =ÚO
^Œ∞#fl„^Œ∞`«=Ú#‰õΩ aO^Œ∞ãÖâı+¡ O¨ |∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« aO^Œ∞ãÖâı+¡ Å¨ ∞
=¿ãÎ, 'K«∂_»OQÆ(QÍ)#∞, K«∂_»ñQÆ(QÍ)#∞, K«∂_»#æ(<åæ)#∞—, J<Õq^èŒOQÍ ~°∂áêÅ∞
J=Ù`å~Ú.qÉèÏ+¨ HÍ=@OKÕ`« aO^Œ∞ãÖâı¡+¨Å∞ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ã¨fi`«fiO =zÛ
K«∂_»#∞QÆ(QÍ)#∞ Jx HÍ=Åã≤LOk. Dq=~°}"åHõºO Pã¨fi`åfixfl "åiã¨∞#Î flk.
JO>Ë P^Õâ◊ã¨~°à◊=ÚÅ‰õΩ J<Õã¨∂„`«OÖ’ L#fl 'qÉèÏ+¨— Ñ¨^•xH˜ 'HÍ#∞ Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ, #∞VºO`«^è•`«∞=Ù „^Œ∞`åxH˜ ã¨fi`«fiO ~å ^Œx =º=ã¨÷ KÕã¨∞HÀ"åe Jx
`å`«Ê~°ºO. WÖÏ ã¨fi`«fiO x¿+kèOÑ¨|_»@OKÕ`« K«∂_»#∞QÆ(QÍ)#∞ J<Õsu~°∂áêÅ∞
LO_»=Ù.
96. ÉÏÇ¨ïà◊HõO|∞KÕ x@ ãÖkè x`«ºO|∞. („H˜Ü«∞.117)
'L#flHõÅV˜#=~°‚HõO|∞Åg∞ñk`«K«Ûù|Ì=HÍ~°O|∞#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞—
Éèí=^£ÉèÏqâ◊`«$HõÎ=^Œ~å÷ÅÖ’ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ L#fl, HõÅ, # J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
=zÛ, ^è•`«∞[qâı+¨}ÏÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. "å\˜g∞^Œ qÉèíH˜Îq=Hõ∆Ö’ `«K«Ûù|ÌO
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok. Jk =∞Ç¨Ï^Œ~°÷OÖ’ '"åñ_»∞— J<Õq^èŒOQÍ L#flÑ¨Ù_»∞,
~°∂áêÅ∞ '=O_»∞K«∞#fl"åñ_»∞, =O_»QÆÅ"åñ_»∞, =O_ç#"åñ_»∞— J<Õq^èŒOQÍ
LO\Ï~Ú. W@∞=O@Ñ¨Ù_»∞ 'L#flHõÅV˜# =~°‚HõO|∞Åg∞k`«K«Ûù|Ì=HÍ~°O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« '"åñ_»∞—Ö’ =HÍ~°O Ö’Ñ≤OK«QÍ,
=O_»∞K«∞#fl{Pñ_»∞, =O_»QÆÅ{Pñ_»∞, =O_ç#{Pñ_»∞. Jx HÍQÍ, 'J`«∞Î#‰õΩ
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ãÖkè |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« ãÖkè |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞OÎ k. |Ç¨ïà◊O

JO>Ë WHõ¯_» „Ñ¨=$uÎ. L#fl, HõÅ, #, =~°H‚ ÍÅÖ’x J`åfixH˜ WHõ¯_» ãÖkè x`«ºOQÍ
=ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O. =O_»∞K«∞<åflñ_»∞, =O_»QÆÖÏñ_»∞, =O_ç<åñ_»∞. ãÖkè x`«ºO
HÍ=@OKÕ`« ãÖkè ~åx '=O_»∞K«∞#flÜ«∂_»∞, =O_»QÆÅÜ«∂_»∞, =O_ç#Ü«∂_»∞
J<Õq^èŒ "≥∞ÿ#~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
97. Éè∂í , ã¨$, Hõ$, ~ˆ Hõ$, Ö’Hõ$, Ö’K«, Ñ¨z, ÅÑ¨ W`åº^Œ∞Å‰õΩ QÆuq~°ÇÏ≤ `«O|∞
ÅQÆ∞ ^è•`«∞=ÙÅ H©ÉèÏ+Ö „|Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^Œ∞. („H˜Ü«∞.121)
'JQÆuHõO|∞ ÅQÆ∞ÉèÏfi^∞Œ Å HÕ^Œ∞ Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
D"åHõºO ÃÑ·ã¨∂„`«O J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk. '„Ñ¨— "≥Ú^Œ Öˇ·#22LÑ¨ã¨~°æÅ‰õÄ,
Ts„Ñ¨Éèí$`«∞Å‰õÄ, ™êH∆Í`ü „Ñ¨Éèí$`«∞Å‰õÄ 'QÆu— Jx ¿Ñ~°∞. 'JQÆuHõO— JO>Ë
(Ñ¨Ó~°fiO)QÆuãÖ[˝QÆey#^•x`À ‰õÄ_»xk. 'Éèí∂— "≥Ú^Œ Öˇ·#q ÉèÏfi^Œ∞Å∞. Éèí∂,
ã¨$, Hõ$ "≥Ú^Œ Öˇ#· ãÖã¨¯ $`« ^è•`«∞=ÙÅ∞.D 'Éè∂í — "≥Ú^Œ Öˇ#· ãÖã¨¯ $`«^•è `«∞=ÙÅ#∞,
QÆuãÖ[˝ QÆey# '„Ñ¨— "≥Ú^Œ Öˇ#· "å\˜`À ‰õÄ_»Hõ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ L#fl"å\˜x `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨Ü≥∂yOK«~å^Œ∞ Jx J~°÷O. JO>Ë QÆuãÖ[˝ Hõey#"å\˜`À ‰õÄ_ç =∂„`«"Õ∞
D^è•`«∞=ÙÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å~Ú.
Éèí∂ J<Õ^è•`«∞=Ù (Ñ¨Ó~°fiOÖ’) '„Ñ¨— J<ÕLÑ¨ã¨~°æ`À ‰õÄ_ç '„Ñ¨Éèí∂— Jx
J~Ú#`«~°∞"å`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ KÕi 'ãÖã¨¯ $`«O|∞# HõOQÆÖÏ^Œ∞Å HÕK«∞ Hõ¯QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WOK«∞QÍQÆ=∂xfl á⁄Ok, „Ñ¨Éèí∂{WOK«∞. 'WL|∞∞Å HÕK«∞‰õΩ¯
Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _»Ü«ÚQÆ=ÙQÆ~°∞‰õΩ¯ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« J=ÙQÍQÆ=∞O =zÛ,
'„Ñ¨ÉèíqOK«∞— Jx J=Ù`«∞Ok. ÅHÍ~å^Œ∞Å∞ nxÃÑ· KÕi '„Ñ¨ÉèíqOK«∞K«∞<åflñ_»∞—,
'„Ñ¨ÉèíqOK«∞@— W`åºkQÍ ~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. WÖÏˆQ – Éèíã‘‡HõiOK«∞,
™êH∆Í`«¯iOK«∞ "≥Ú. QÆuãÖ[˝ QÆey#q =ÚO^Œ∞ ÖË‰õΩO>Ë ÉèÏfi^Œ∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨"ÕtOK«=Ù. HÍ|\˜ì 'ÉèíqOK«∞K«∞<åfl_»∞, HõiOK«∞@— W`åºk~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù.
'ÉèÏfi^∞Œ Å∞— J#@OKÕ`« ÉèÏfi^∞Œ ÅÖ’ KÕ~x° ^è•`«∞=ÙÅ∞ JQÆuHõ=Ú Öˇ<· å, `≥Å∞QÆ∞Ö’
„Ñ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û#∞. Éèí∞lOK«∞, HÀÑ≤OK«∞, JOQÆeOK«∞ "≥Ú.
98. „áê^Œ∞ e~°∞=kÔ~O _»∞Ñ¨ã¨~°æO|∞Å∞ <åñ|_»∞. („H˜Ü«∞.121)
'JQÆuHõO|∞ ÅQÆ∞ÉèÏfi^∞Œ Å HÕ^Œ∞ Ü≥∂QÆO|∞ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’ 'JQÆuHÍÅ∞— J#@OKÕ`« QÆuãÖ[˝ Hõey#q U"À ã¨∂i =ÚO^Œ∞QÍ
WÖÏ q=iOKå_»∞. '„Ñ¨, Ñ¨~å, JÑ¨, ã¨"£∞, J#∞, J=, xãπ, x~ü, ^Œ∞ãπ, ^Œ∞~ü, q,
PVò, x, Jkè, JÑ≤, Ju, ã¨∞, L^£, Jaè, „Ñü, Ñï, LÑ¨, Ts„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞#∞,
™êH∆ Í `ü „Ñ¨ É è í $ `« ∞ Å∞#∞, QÆ u ã¨ O *Ï˝ H õ O |∞Å∞—. ã¨ O ^Œ ~ åƒù x fl J#∞ã¨ i Oz
„Ñ¨ã¨∞Î`«"åHõºOKÕ`« LÑ¨ã¨~°æ J<ÕãÖ[˝#∞ QÆ∂_® ã¨∂i q=iã¨∞Î<åfl_»∞. QÆuãÖ[˝
QÆey#qQÍ ÃÑ·# K≥Ñ¨Ê|_ç#"å\˜Ö’ „Ñ¨ J<Õk "≥Ú^ŒÅ∞Q˘x 22 â◊ÉÏÌÅ‰õΩ
LÑ¨ã¨~°æ J<Õqâı+¨ãÖ[˝ L#flk Jx J~°÷O. „Ñ¨, Ñ¨~å, "≥Ú^Œ Öˇ·# ÃÑ·"å\˜Ö’
Ts„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞, ™êH∆Í`ü„Ñ¨Éèí$`«∞Å∞ `«Ñ¨Ê q∞ye#"å\˜H˜ LÑ¨ã¨~°æÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞.
Wq (Ñ¨Ó~°fiOÖ’) ^è•`«∞=ÙÅ`À Hõeã≤ LO\Ï~Ú. „Ñ¨ÉèíqOK«∞, LÑ¨HõiOK«∞ "≥Ú.
99. =ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°Î $Éèí∂`«„H˜Ü«∂=$uÎ Ü«∞QÆ∞^è•`«∞=Ù#‰õΩ #∞V˜
=~°‚HõO |QÆ∞. („H˜Ü«∞.122)
'=ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°Î Ü«∞QÆ∞ÉèÏ=O|∞#O^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
=ÅÜ«Ú "≥Ú^Œ Öˇ·#q =ÅÜ«∂fi^Œ∞Å∞. ÉèÏ=O JO>Ë ^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O.
=ÅÜ«Ú "≥Ú^Œ Öˇ#· „H˜Ü∞« Å‰õΩ Hõ~Î° J~Ú#"åºáê~°OÖ’ =iÎOKÕ^•è `«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ
#∞V˜ J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O =ã¨∞OÎ k Jx nxH˜ J~°O÷ . #∞V˜Ö’ V˜=~°O‚ W`«∞.Î HÍ|\˜ì Jk
Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. #∞=~°‚O =∂„`«"Õ∞ xÅ∞ã¨∞ÎOk.
L^•. "å_»∞ K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞. nxH˜ '"å_»∞ K«∂K«∞@ =ÅÜ«Ú#∞— Jx J~°÷O.
WHõ¯_» '=ÅÜ«Ú@— J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°Î 'K«∂K«∞@— J<Õk. JO`Õ HÍx '"å_»∞— HÍ^Œ∞.
(K«∂K«∞@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°Î "å_»∞.) JO^Œ∞=Å¡<Õ h=Ù K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞, "Õ∞=Ú
K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞ "≥Ú. KÀ@¡ ‰õÄ_® '=ÅÜ«Ú^Œ∞=Ù— W`åºkQÍ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO
=∂~°ÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì '=ÅÜ«Ú#∞— J<Õ^•xH˜ Hõ~°Î J~Ú# 'K«∂K«∞@— J<Õ
ÉèÏ"å~°H÷ "õ åºáê~åxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã 'K«∂K«∞— J<Õ^•è `«∞=Ù‰õΩ Ñ¨~O° QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î ã« ∂¨ „`«OKÕ`«
'#∞V—˜ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'K«∂_»<£— (K«∂_»<£{=ÅÜ«Ú#∞´K«∂_»=ÅÜ«Ú#∞) Jx
J~ÚOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
WÖÏˆQ – h=Ù K«∂_»ñQÆ∂_»^Œ∞. "Õ∞=Ú K«∂_»ñ^ŒQÆ∞#∞ "≥Ú.

100. ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩ ™êfi~„÷° ¿Ñ~°}Ï~°O÷ |∞Å∞ ~Ô O_»∞#∞ Q˘#∞Ñ¨_fi» #∞|O^èOŒ |∞ÅO
^˘H˘¯Hõ¯\˜`À_»O QÆ∂_»∞KÀ #QÆ∞#q Ü«∂é∞O QÆ∂_» ~°∂ÑÖ|∞ Öˇxq∞ ^ŒÜ≥∞º.
(„H˜Ü«∞.122)
'=ÅÜ«∂fik„H˜Ü«∞Å‰õΩO QÆ~°ÎÜ«∞QÆ∞ÉèÏ=O|∞#O^Œ∞ #∞V˜ Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
Hõ~°‡#∞ QÆ∂iÛ# PHÍOHõ∆ Hõey#^è•`«∞=Ù ã¨Hõ~°‡HõO. =O_»∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q.
ã¨H~õ ‡° HÍ Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ Hõ„~°~Î O÷° , Hõ~å‡~°O÷ , P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ , „¿Ñ~°}Ï~å÷ÅÖ’ "≥Ú`«OÎ
Zxq∞k q^è• Öˇ·#~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. Jq–
1. Hõ„~°Î~°÷HõO. ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°Î#∞ É’kèOKÕk.
"≥∞ÿ„`«∞_»∞ =O@Hõ=Ú#∞ =O_≥#∞.
2. Hõ~å‡~°÷HõO. ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°‡#∞ É’kèOKÕk.
"≥∞„ÿ `«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú =O_»|_≥#∞.
3. P`«‡<ÕÑ¨^Œ Hõ„~°Î~°÷HõO. ™êfi~°÷OÖ’ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ Hõ~°Î#∞ É’kèOKÕk.
"≥∞„ÿ `«∞_»∞ =O@Hõ=Ú#∞ =O_»∞H˘<≥#∞.
4. P`«‡<ÕÑ¨^Œ Hõ~å‡~°÷HõO. ™êfi~°÷OÖ’ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ Hõ~°‡#∞ É’kèOKÕk.
"≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú =O_»∞H˘#|_≥#∞.
5. „¿Ñ~°} Hõ„~°Î~°÷HõO. „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°Î#∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞_»∞ "≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú#∞ =O_çOK≥#∞.
6. „¿Ñ~°} Hõ~å‡~°÷HõO. „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°‡#∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞xKÕ`« "≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú#∞ =O_çOÑ¨|_≥#∞.
7.„¿Ñ~°} P`«‡<ÕÑ^¨ Œ Hõ„~°~Î H÷° Oõ . „¿Ñ~°}OÖ’ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ Hõ~#Î° ∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞_»∞ "≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú#∞ =O_çOK«∞H˘<≥≥#∞.
8. „¿Ñ~°} P`«‡<ÕÑ^¨ Œ Hõ~å‡~°H÷ Oõ . „¿Ñ~°}OÖ’ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ Hõ~‡° #∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞xKÕ`« "≥∞ÿ„`«∞xKÕ`« =O@Hõ=Ú =O_çOK«∞H˘#|_≥≥#∞.
101. á⁄O^Œ∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#q QÆ`«º~°÷HõO|∞Å∞. („H˜Ü«∞.123)
'QÆu|∞kú„Ñ¨`«º=™ê<å~°÷â◊|ÌHõ~å‡Hõ~°‡HõO|∞Å Hõ„¿Ñ~°}O|∞#O QÆ~°Î Ü«∞QÆ∞#k
„¿Ñ~°}O|∞#O QÆ~‡° O |QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ã¨∂„`«OÖ’x
'QÆ`«º~°÷HõO— J<Õ^•xx q=iã¨∞Î#flk.
QÆ=∞<åxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã^è•`«∞=ÙÅ∞ QÆ`«º~°÷HÍÅ∞. á⁄O^Œ∞, KÕ~°∞, "≥Ú^Œ Öˇ·#q.
QÆ`«º~°÷HÍ Å~Ú# D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°Î J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°‡
J=Ù`«∞Ok.' "≥∞ÿ„`«∞_»∞ „QÍ=∞=Ú#∞ á⁄O^≥#∞—. WHõ¯_» 'á⁄O^≥#∞— J<Õk „¿Ñ~°}O
HÍ^Œ∞, J„¿Ñ~°}O JO>Ë ™êfi~°÷O. Wk 'á⁄OkOK≥#∞— J<Õq^èŒOQÍ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’
LO>Ë – ™êfi~O÷° Ö’ Hõ~Î° J~Ú# "≥∞„ÿ `«∞_»∞ J<Õk („¿Ñ~°}OÖ’) Hõ~‡° QÍ =∂~°∞`«∞Ok.
'K≥„· `«∞_»∞ "≥∞„ÿ `«∞x „QÍ=∞O|∞#∞ á⁄OkOK≥#∞—. Hõ~‡° HÍ=@OKÕ`« 'Hõ~‡° O|∞# kfifÜ«∞
Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞ÿ„`«â◊ÉÏÌxH˜ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛOk.
102. `≥eÜ«Ú "≥Ú^Œ ÅQÆ∞#q |∞^Œúº~°÷HõO|∞Å∞. („H˜Ü«∞.123)
'|∞^Œúº~°÷HõO— J<Õ^•xx q=iã¨∞Î#flk.
É’^èŒ JO>Ë *Ï˝<åxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã^è•`«∞=ÙÅ∞ QÆ`«º~°÷HÍÅ∞. `≥eÜ«Ú, Zé∞QÆ∞,
"≥Ú^Œ Öˇ#· q. |∞^Œºú ~°H÷ Í Å~Ú# D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~O÷° Ö’ Hõ~Î° J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’
Hõ~°‡ J=Ù`«∞Ok. '"≥∞ÿ„`«∞_»∞ Zé˜ÔQ#∞— WHõ¯_» 'Zé˜ÔQ#∞— J<Õk „¿Ñ~°}O HÍ^Œ∞,
J„¿Ñ~°}O JO>Ë ™êfi~°÷O. Wk 'Zé˜yOK≥#∞— J<Õq^èŒOQÍ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ LO>Ë–
™êfi~O÷° Ö’ Hõ~Î° J~Ú# "≥∞„ÿ `«∞_»∞ J<Õk („¿Ñ~°}OÖ’) Hõ~‡° QÍ =∂~°∞`«∞Ok. 'K≥„· `«∞_»∞
"≥∞„ÿ `«∞x Zé˜yOK≥#∞— Hõ~‡° HÍ=@OKÕ`« 'Hõ~‡° O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞„ÿ `«âÉ◊ ÏÌxH˜
kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛOk.
103. u#∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#q „Ñ¨`«º=™ê<å~°÷HõO|∞Å∞. („H˜Ü«∞.123)
'„Ñ¨`«º=™ê<å~°÷HõO— J<Õ^•xx q=iã¨∞Î#flk.
„Ñ¨`«º=™ê#O JO>Ë u#\Ïxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã^è•`«∞=ÙÅ∞ „Ñ¨`«º=™ê<å~°÷°HÍÅ∞.
u#∞, Éèí∞lOK«∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q. „Ñ¨`«º=™ê<å~°÷HÍ Å~Ú#D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~°÷OÖ’
Hõ~Î° J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~‡° J=Ù`«∞Ok. '"≥∞„ÿ `«∞_»∞ u<≥#∞— WHõ¯_» 'u<≥#∞— J<Õk
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„¿Ñ~°}O HÍ^Œ∞, J„¿Ñ~°}O JO>Ë ™êfi~°÷O. Wk 'uxÑ≤OK≥#∞— J<Õq^èŒOQÍ

„¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ LO>Ë – ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°Î J~Ú# "≥∞ÿ„`«∞_»∞ J<Õk („¿Ñ~°}OÖ’)
Hõ~‡° QÍ =∂~°∞`«∞Ok. 'K≥„· `«∞_»∞ "≥∞„ÿ `«∞x uxÑ≤OK≥#∞.— Hõ~‡° HÍ=@OKÕ`« 'Hõ~‡° O|∞#
kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞ÿ„`«â◊ÉÏÌxH˜ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛOk.
104. q#∞ K≥Ñ¨C K«^Œ∞=Ù "≥Ú^Œ Å~Ú#q â◊|ÌHõ~°‡O|∞Å∞. („H˜Ü«∞.123)
'â◊|ÌHõ~°‡=Ú— J<Õ^•xJ~°÷O q=iã¨∞Î#flk.
â◊|ÌO Hõ~°‡QÍ Hõey#^è•`«∞=ÙÅ∞ â◊|ÌHõ~°‡=ÚÅ∞. q#∞, K«^Œ∞=Ù "≥Ú^Œ Öˇ·#q.
â◊|HÌ ~õ ‡° Å~Ú# D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~O÷° Ö’ Hõ~Î° J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~‡° J=Ù`∞« Ok.
'"≥∞ÿ„`«∞_»∞ K«k"≥#∞— WHõ¯_» 'K«k"≥#∞— J<Õk „¿Ñ~°}O HÍ^Œ∞, J„¿Ñ~°}O JO>Ë
™êfi~°÷O. Wk 'K«kqOK≥#∞— J<Õq^èŒOQÍ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ LO>Ë – ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°Î
J~Ú# "≥∞ÿ„`«∞_»∞ J<Õk („¿Ñ~°}OÖ’) Hõ~°‡QÍ =∂~°∞`«∞Ok. 'K≥·„`«∞_»∞ '"≥∞ÿ„`«∞x
K«kqOK≥#∞— Hõ~°‡ HÍ=@OKÕ`« 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞ÿ„`«â◊ÉÏÌxH˜
105. JHõ~°‡HõO|∞Å∞ „Ñ¨ã≤^ŒúO|∞Å∞. („H˜Ü«∞.123)
'JHõ~°‡Hõ=Ú— J<Õ^•xJ~°÷O q=iã¨∞Î#flk.
Hõ~°‡#∞ QÆ∂iÛ# PHÍOHõ∆ ÖËx^è•`«∞=ÙÅ∞ JHõ~°‡HÍÅ∞. HõÅ∞QÆ∞, =K«∞Û "≥Ú^Œ
Öˇ#· q. JHõ~‡° HÍ Å~Ú# D^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ™êfi~°O÷ Ö’ Hõ~Î° J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~‡°
J=Ù`«∞Ok. '"≥∞ÿ„`«∞_»∞ =K≥Û#∞— WHõ¯_» '=K≥Û#∞— J<Õk „¿Ñ~°}O HÍ^Œ∞, J„¿Ñ~°}O
JO>Ë ™êfi~°÷O. Wk '~°Ñ≤ÊOK≥#∞— J<Õq^èŒOQÍ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ LO>Ë – ™êfi~°÷OÖ’
Hõ~Î° J~Ú# "≥∞„ÿ `«∞_»∞ J<Õk („¿Ñ~°}OÖ’) Hõ~‡° QÍ =∂~°∞`«∞Ok. 'K≥„· `«∞_»∞ "≥∞„ÿ `«∞x
~°Ñ≤ÊOK≥#∞— Hõ~°‡ HÍ=@OKÕ`« 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞ Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞ÿ„`«â◊ÉÏÌxH˜
106. ÖÏñuKÀ ã¨Ç≤Ï`« q∞HÍ¯~°ºO|∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç. („H˜Ü«∞.123)
„¿Ñ~°}O|∞#O QÆ~°‡O |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'WHÍ¯~°ºO— JO>Ë J„¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°Î J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°‡ HÍ=@O
J<ÕHÍ~°ºO. ÃÑ·ã¨∂„`«O DHÍ~°ºO QÆ`«º~°÷Hõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ, |∞^Œúº~°÷Hõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ,
„Ñ¨`«º=™ê<å~°÷Hõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ, â◊|ÌHõ~å‡ Å~Ú#^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ, JHõ~°‡Hõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ
=ã¨∞ÎO ^Œx K≥Ñ≤ÊOk. ÖÏuKÀ JO>Ë ã¨∂„`«O K≥Ñ≤Ê# QÆ`«º~°÷HÍ^Œ∞ÅHõO>ˇ "Õéˇÿ#
^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ ‰õÄ_» ÃÑ·HÍ~°ºO ~å=@O HõxÑ≤ã¨∞Î#fl ^Œx q=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O.
'"≥∞„ÿ `«∞_»∞ Ñ¨Ù_»q∞ <ÕÖ#ˇ ∞—. D"åHõºOÖ’x 'UÖˇ#∞— J<Õ„H˜Ü∞« J„¿Ñ~°}O. JO>Ë
™êfi~°O÷ Ö’ L#flk. nxH˜ Hõ~Î° "≥∞„ÿ `«∞_»∞. 'K≥„· `«∞_»∞ "≥∞„ÿ `«∞x Ñ¨Ù_»q∞ <ÕeOK≥#∞—. Wk
„¿Ñ~°}"åHõºO. WO^Œ∞Ö’ "≥∞ÿ„`«â◊ÉÌO Hõ~°‡ J~ÚOk. JO^Œ∞ˆH 'Hõ~°‡O|∞# kfifÜ«∞
Ü«∞QÆ∞— Jx "≥∞ÿ„`«â◊ÉÏÌxH˜ kfifÜ«∂qÉèíH˜Î =zÛOk. HÍx UÅ∞^è•`«∞=Ù ÃÑ·ã¨∂„`«O
K≥Ñ≤Ê#QÆ`«º~°÷HÍ^Œ∞ÅÖ’ Un HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì DHÍ~°ºO ~å=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^Œ∞.
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H,© J„¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~Î° J~Ú#k „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~‡° HÍ=@O J<Õã∂¨ „`ÀHõÎ
HÍ~°ºO =zÛOk.
HÍ|\˜ì DHÍ~°ºO ã¨∂„`«O K≥Ñ≤Ê#"å\˜HõO>ˇ W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ ~å=@O
Hõ#|_»∞`«∞#fl ^Œx ã¨∂i ÃÑ·q=~°}"åHõºOKÕ`« ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
107. Hõ<åfikÜ≥∂QÆO|∞#O „|Ü≥∂[ºHõ~‰Î° Ωõ +¨+ª≤ x`«ºO|∞QÍ #QÆ∞. („H˜Ü∞« .124)
'J#aèÇÏ≤ `«H~õ Î° H˘HÍ<˘HõKÀ +¨+ª≤ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
J#aèÇ≤Ï`«Hõ~°Î JO>Ë „H˜Ü«∞KÕ`« K≥Ñ¨Ê|_»xHõ~°Î. DHõ~°Î‰õΩ 'KÕ`«=~°‚HõO|∞ Hõ~°Î
HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'KÕ`«— J<Õ`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î =ã¨∞ÎOk. W@∞=O\˜KÀ@¡ Hõ~°Î‰õΩ
`«$fÜ«∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ +¨+≤ª |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx ÃÑ·ã¨∂„`«O K≥Ñ¨Ù`«∞#flk. Jk
H˘xflKÀ@¡ x`«ºO HÍ=_®xfl D"åHõºO q=iã¨∞#Î flk. ÃÑã· ∂¨ „`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ KÕ`«
PHÍ~åºxH˜ H˘xflKÀ@¡ „Ñ¨=$uÎ. Jx `å`«Ê~°ºO.
Hõ#∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· ^è•`«∞=ÙÅ`À J#fiÜ«∞O L#flÑÙ¨ _»∞ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_ç# („¿Ñ~°}O
á⁄Ok#Hõ~°Î‰õΩ +¨+‘ªqÉèíH˜Î x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. qâßfiq∞„`«∞_»∞ ~å=Ú#‰õΩ q∞käÅO
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

QÍxÑ≤OK≥#∞. WHõ¯_» Hõ#∞@ J<Õ„H˜Ü«∞‰õΩ Hõ~°Î ~å=Ú_»∞. HÍx qâßfiq∞„`«∞xKÕ`«

'Hõ#∞@— J<Õ„H˜Ü∞« ‰õΩ Hõ~QÎ° Í „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«|_»_O» KÕ`« ~å=Ú_»∞ „Ñ¨Ü∂≥ [ºHõ~.Î° (~å=Ú_»∞
Hõ<#≥ ∞ J#flÑÙ¨ _»∞ ~å=Ú_»∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ JO>Ë J„¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~)Î° WHõ¯_» HÍxÑ≤OK≥#∞
J<Õ„¿Ñ~°}„H˜Ü«∞KÕ`« ~å=Ú_»∞ J<ÕHõ~°Î K≥Ñ¨Ê|_»@O ÖË^Œ∞ HÍ|\˜ì J#aèÇ≤Ï`«Hõ~°Î.
Hõ#∞Hõ 'J#aèÇ≤Ï`«Hõ~°Î‰õΩ..— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« +¨+≤ª |Ç¨ïà◊OQÍ =ã¨∞ÎOk. |Ç¨ïà◊O
J#@OKÕ`« „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨÷ÅOÖ’ +¨+≤ª x`«ºOQÍ =ã¨∞ÎOk. '~å=Ú#‰õΩ HÍxÑ≤OK≥#∞—.
WHõ¯_» +¨+Hª≤ ˜ „Ñ¨=$uÎ. HÍ|\˜ì +¨+ª≤ ~å‰õΩO_» 'qâßfiq∞„`«∞_»∞ ~å=ÚxKÕ`« HÍxÑ≤OK≥#∞—
J<Õq^èŒOQÍ `«$fÜ«∞`À ~°∂ÑÖ LO_»^Œ∞. W`«~°ã¨÷ÖÏÅÖ’ ' ~å=ÚxKÕ q∞käÅ
Hõ#O|_çÜ≥∞#∞— J<Õq^èŒOQÍ +¨+≤ª ~åHõ `«$fÜ«∞`À ~°∂ÑÖ LO@∞Ok.
108. JHõ~‡° HõO|∞# Hõ„¿Ñ~°}O|∞#O ^•`«‡<ÕÑ^¨ HŒ ~õ å‡#∞|O^èOŒ |∞Å∞ ÖËq∞O*Ëã≤
~°∂Ñ¨ÉèË^ŒO|∞ Å~Ú ^Œx Ü≥∞é∞QÆ∞#k. („H˜Ü«∞.124)
'J#aèÇÏ≤ `«H~õ Î° H˘HÍ<˘HõKÀ +¨+ª≤ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}OÖ’xk
D"åHõºO.
Hõ~‡° #∞ QÆ∂iÛ# PHÍOHõÖ∆ xË ^è•`«∞=Ù JHõ~‡° HõO. nxH˜ ™êfi~O÷° Ö’ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷
LO_»^Œ∞. JÖÏˆQ Hõ~°‡ ÖË^Œ∞ HÍ|\˜ì Hõ~å‡~°÷=¸, LO_»^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« JHõ~°‡Hõ
^è•`«∞=Ù‰õΩ ~°∂áêÅ∞ J~Ú^Œ∞q^è•Å∞QÍ =∂„`«"Õ∞ LO\Ï~Ú. Jx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ . Jq–
1. (™êfi~°÷) Hõ„~°Î~°÷HõO. ™êfi~°÷OÖ’ Hõ~°Î#∞ É’kèOKÕk.
"≥∞ÿ„`«∞_»∞ =K≥Û#∞.
(™êfi~°÷OÖ’ 1.Hõ~å‡~°÷HõO, 2.P`«‡<ÕÑ¨^Œ Hõ„~°Î~°÷HõO, 3.P`«‡<ÕÑ¨^Œ Hõ~å‡~°÷HõO
LO_»=Ù.)
2. „¿Ñ~°}Hõ„~°Î~°÷HõO. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ Hõ~°Î#∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞_»∞ "≥∞ÿ„`«∞x ~°Ñ≤ÊOK≥#∞.
3. „¿Ñ~°}Hõ~å‡~°÷HõO. „¿Ñ~°}OÖ’ Hõ~°‡#∞ É’kèOKÕk.
K≥„· `«∞xKÕ`« "≥∞„ÿ `«∞_»∞ ~°ÑÊ≤ OÑ¨|_≥#∞.
4. „¿Ñ~°} P`«‡<ÕÑ^¨ Œ Hõ„~°~Î H÷° Oõ . „¿Ñ~°}OÖ’ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ Hõ~#Î° ∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞_»∞ "≥∞ÿ„`«∞x ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘<≥#∞.
5. „¿Ñ~°} P`«‡<ÕÑ^¨ Œ Hõ~å‡~°H÷ Oõ . „¿Ñ~°}OÖ’ P`«‡<ÕÑ^¨ •~°O÷ Ö’ Hõ~‡° #∞ É’kèOKÕk.
K≥·„`«∞xKÕ`« "≥∞ÿ„`«∞_»∞ ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘#|_≥#∞.
™êfi~°÷OÖ’ 1.Hõ~å‡~°÷O ÖËHõáÈ=@OKÕ`« ~å|_≥#∞, 2. P`«‡<ÕÑ¨^ŒHõ„~°Î~°÷O
ÖËHáõ È=@OKÕ`« =K«∞ÛH˘<≥#∞, 3.P`«‡<ÕÑ^¨ HŒ ~õ å‡~°O÷ ÖËHáõ È=@OKÕ`« =K«∞ÛH˘#|_≥#∞
J<Õsu~°∂áêÅ∞ LO_»=Ù. JO^Œ∞KÕ`« ã¨Hõ~°‡Hõ^è•`«∞=Ù Zxq∞k~°∂áêÅ∞ á⁄O^Œ∞
`«∞O_»QÍ, JHõ~°‡Hõ^è•`«∞=Ù J~Ú^Œ∞ ~°∂áêÅ∞ =∂„`«"Õ∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
109. "≥O_çÜÚ« O „ÉË~}° O|∞#O kOK«∞QÍQÆ=∞O|∞ Hõey#KÀ ã¨H~õ ‡° HõO|∞#‰õΩO
ÉO„_≥O_»∞#∞, #Hõ~°‡O|∞#‰õΩO ^˘q∞‡kÜ«Ú ÉèË^ŒO|∞ Åx Ü«¸Ç≤ÏOK«∞#k.
'J#aèÇÏ≤ `«H~õ Î° H˘HÍ<˘HõKÀ +¨+ª≤ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«Oq=~°}OÖ’
D"åHõºO K≥Ñ¨Ê|_çOk.
'„¿Ñ~°}O|∞#O kOK«∞‰õΩ¯g∞^Œ xOK«∞‰õΩ¯ ÖË^∞Œ — J<Õã∂¨ „`«O„Ñ¨HÍ~°O „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’
=zÛ# 'K«∞H±, Ñ¨ÙH±, J<ÕPQÆ=∂Åg∞^Œ =∞m¡ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ WOK«∞QÍQÆ=∞O =ã¨∞OÎ k.
HÍh, WOK«∞H± J<ÕPQÆ=∞Og∞^Œ =∂„`«O =∞m¡ WOK«∞QÍQÆ=∞O ~å^Œ∞.
„¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ XHõPQÆ=∞O =zÛ#Ñ¨Ù_∞» P^è•`«∞=Ù ã¨H~õ ‡° HõO J~Ú`Õ, 8 ~°∂áêÅ∞,
JHõ~°‡HõO J~Ú`Õ 5~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ Ô~O_»=PQÆ=∞O =¿ãÎ,
ã¨Hõ~°¯Hõ ^è•`«∞=Ù‰õΩ 12~°∂áêÅ∞, JHõ~°‡Hõ^è•`«∞=Ù‰õΩ 8~°∂áêÅ∞ J=Ù`å~Ú. Jx
Dq=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O. DPQÆ=∂Å∞ PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ =™êÎ~Ú.
HÍ|\˜ì D~°∂Ñ¨ÉèË^•Å∞ PzÛùHõ^è•`«∞=ÙÅˆH Jx „QÆÇ≤ÏOKåe.
ã¨Hõ~°‡Hõ^è•`«∞=Ù – =∂#∞.
1. ã¨fi~°∂ÑÖ =∂<≥#∞.
2. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ K«∞H± PQÆ=∞O ~åQÍ– =∂xK≥#∞.
3.=∞m¡ „¿Ñ~°}Ï~°O÷ Ö’ K«∞QÍQÆ=∞O g∞^Œ WOK«∞QÍQÆ=∞O`À =∂xÑ≤OK≥#∞.
(ÃÑ· =¸_çO\˜g∞^Œ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ 'H˘#∞— ^è•`«∞=Ù
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok.)
4. ã¨fi~°∂ÑÖ g∞^Œ H˘#∞ – =∂#∞H˘<≥#∞
5. „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞H± J<ÕPQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞ – =∂xzH˘<≥#∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

6. K«∞H± g∞^Œ =zÛ# WOK«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞ – =∂xÑ≤OzH˘<≥#∞

(ÃÑ· =¸_çO\˜g∞^Œ Hõ~å‡~°÷OÖ’ 'Ñ¨_»∞— KÕ~°∞`«∞Ok.)
7. ã¨fi~°∂ÑÖ g∞^Œ Ñ¨_»∞ – =∂#ñ|_≥≥#∞
8. „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞H± J<ÕPQÆ=∞Og∞^Œ Ñ¨_»∞ – =∂#∞Ñ¨ñ|_≥≥#∞
9. K«∞H± g∞^Œ =zÛ# WOK«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ Ñ¨_»∞ – =∂xÑ≤OÑ¨ñ|_≥#∞
(P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ 'H˘#∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ JO>Ë
ÃÑ·xK«∂Ñ≤# 4,5,6ã¨÷ÖÏÅÖ’x=¸_çO\˜g∞^Œ
Hõ~å‡~°÷OÖ’ Ñ¨_»∞ J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok.)
10. ã¨fi~°∂ÑÖ g∞^Œ H˘#∞{Ñ¨_»∞ – =∂#∞H˘#ñ|_≥#∞
11. K«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞{Ñ¨_»∞ – =∂#∞K«∞H˘#ñ|_≥#∞
12. K«∞H± g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯, ^•xg∞^Œ H˘#∞{Ñ¨_∞» – =∂xÑ≤OK«∞H˘#ñ|_≥#∞
JHõ~°‡Hõ^è•`«∞=Ù – =∞#∞
1. ã¨fi~°∂ÑÖ =∞<≥#∞.
2. „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ K«∞H± PQÆ=∞O ~åQÍ– =∞xK≥#∞.
3. =∞m¡ „¿Ñ~°}Ï~°÷OÖ’ K«∞H± g∞^Œ WOK«∞QÍQÆ=∞O`À =∞xÑ≤OK≥#∞.
(„¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ PQÆ=∂Åg∞^Œ P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’
'H˘#∞— ^è•`«∞=Ù J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok.)
4. „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞H± J<ÕPQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞ – =∞xzH˘<≥#∞
5. K«∞H± g∞^Œ =zÛ# WOK«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞ – =∞xÑ≤OzH˘<≥#∞
(„¿Ñ~°}Ï~°÷Hõ PQÆ=∂Åg∞^Œ Hõ~å‡~°÷OÖ’
'Ñ¨_»∞— ^è•`«∞=Ù J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok.)
6. „¿Ñ~°}OÖ’ K«∞H± J<ÕPQÆ=∞Og∞^Œ Ñ¨_»∞ – =∞#∞Ñ¨ñ|_≥≥#∞
7. K«∞H± g∞^Œ =zÛ# WOK«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ Ñ¨_»∞ – =∞xÑ≤OÑ¨ñ|_≥#∞
(P`«‡<ÕÑ¨^•~°÷OÖ’ 'H˘#∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ JO>Ë
ÃÑ·xK«∂Ñ≤# 4,5,ã¨÷ÖÏÅÖ’x=¸_çO\˜g∞^Œ
Hõ~å‡~°÷OÖ’ Ñ¨_»∞ J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J=Ù`«∞Ok.)
8. K«∞H± PQÆ=∞Og∞^Œ H˘#∞{Ñ¨_»∞ – =∞#∞K«∞H˘#ñ|_≥#∞
9. K«∞H± g∞^Œ WOK«∞‰õΩ¯, ^•xg∞^Œ H˘#∞{Ñ¨_∞» – =∞xÑ≤OK«∞H˘#ñ|_≥#∞
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

509
1. ^è•`«∞=Ù#‰õΩ qÇ≤Ï`«O |QÆ∞_»∞&˜ƒ#ù fl„Ñ¨`º« Ü«∞O|∞ ‰õ$`«∞Î <åñ|_»∞.(Hõ$^ŒO`«.1)
'Hõ$`«∞ÎÅ Hõ~°÷O|∞Å∞ Ü«∞^ä•=º=Ç¨~°O|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O
_»∞&ò J<Õ„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« `≥eÜ«∞*ËÜ∞« |_Õ„Ñ¨`º« Ü«∂ÅHõO>ˇ "Õ ~Ô #· g, ^è•`«∞=Ù
g∞^Œ qkèOÑ¨|_ç#g J~Ú#„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ ‰õ$`«∞ÎÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞. 'ÖHÍ~°O|∞#‰õΩ
_»∞„V√=Ù~°∞#∞=Ú &˝QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« qkèOÑ¨|_ç# _»∞,~°∞, =Ù,~°∞, #∞,=Ú
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞, g\˜™ê÷#OÖ’ =KÕÛ 'k,q, ^Œ∞,=Ù, =Ú,_»∞Vò, Z_»∞,`«— "≥Ú^Œ
Öˇ·#q _»∞&ò J<Õ„Ñ¨`åºÇ¨~°OKÕ`« É’kèOÑ¨|_»`å~Ú. HÍ|\˜ì Wq HÍ‰õΩO_®,
^è•`«∞=Ùg∞^Œ qkèOÑ¨|_ç# W`«~°„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ Hõ$`«∞ÎÅ∞ Jx ãÖ[˝.
'@=~°‚HõO|∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQÆ∞— Jx qkèOÑ¨|_ç# '@— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O _»∞&ò
HõO>Ë "Õ Ô~·#k. ^è•`«∞=Ùg∞^Œ qkèOÑ¨|_çOk. HÍ|\˜ì Wk Hõ$`«∞Î. WÖÏˆQ _»∞, Z_ç
"≥Ú^Œ Öˇ·#„Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ Hõ$`«∞ÎÅ∞. Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∞O z=~° L#flâ◊ÉÏÌxH˜ Hõ$^ŒO`«O
Jx ¿Ñ~°∞.
^è•`«∞=ÙHõO>ˇ "Õˆ~^•xg∞^Œ qkèOÑ¨|_ç#„Ñ¨`«ºÜ«∂xH˜ Hõ$`«∞Î J<Õ¿Ñ~°∞ ÖË^Œ∞.
~å=Úx. WHõ¯_» x J<Õ„Ñ¨`º« Ü«∞O Hõ$`«∞Î HÍ^Œ∞. _»∞&˜ƒ#ù flO J#@OKÕ`« 'ÅHÍ~°O|∞#‰õΩ—
Jx K≥Ñ¨Ê|_ç# _»∞Vò "≥Ú^Œ Öˇ·#q ^è•`«∞=Ùg∞^Œ qkèOÑ¨|_ç#"Õ J~Ú<å, "å\˜H˜
Hõ$`«∞Î J<Õ¿Ñ~°∞ LO_»^Œ∞. „Ñ¨`«ºÜ«∞O J#@OKÕ`« Z_»∞H±, WOK«∞H±, "≥Ú^Œ Öˇ·#
PQÆ=∂Å∞, ^è•`«∞=Ùg∞^Õ qkèOÑ¨|_ç<å, _»∞&˜ƒù<åflÖË J~Ú<å „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞
HÍHõáÈ=@OKÕ`« Hõ$`«∞ÎÅ∞ QÍ=Ù.
2. Hõ$`«∞ÅÎ ‰õΩ =Hõ∆ º=∂}O|∞Å‰õΩ ÉèÏ=Hõ~Î° $Hõ~å‡^Œº~°O÷ |∞Å∞ =∞Ç¨[#=º=Ç¨
~å#∞™êiQÍ <≥é∞OQÆ∞#k. (Hõ$^ŒO`«.1)
'Hõ$`«∞ÎÅ Hõ~°÷O|∞Å∞ Ü«∞^ä•=º=Ç¨~°O|∞QÆ „QÍÇ¨ÏºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O
q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. Dã¨∂„`«O J~å÷xfl q=iã¨∞Î#flk D"åHõºO.
Dã¨∂„`åxH˜ `«~∞° "å`« PzÛùHâõ É◊ ÏÌÅg∞^Œ =KÕÛ qq^èHŒ $õ `ü„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ qkèOÑ¨
|_»∞`«∞<åfl~Ú. `«`û« =∂zÛùH^õ •è `«∞=ÙÅ∞ ~Ô O\˜ÃÑ· =KÕÛHõ$`«∞ÅÎ #∞ „H˜Ü∂« ÑïKÕÛ^ù OŒ Ö’
'@=~°H‚ Oõ |∞ ÉèÏ=O|∞#O ^ŒQ∞Æ —, '=ºuˆ~HõÉÏè =O|∞#O^Œ∞ q∞V˜ Ü«∞QÆ∞— W`åºkQÍ
Jq UÜÕ∞J~å÷ÅÖ’ =™êÎÜ∂≥ ã¨∂„`«OÖ’<Õ xˆ~tÌ OKå_»∞. HÍx PzÛùH^õ •è `«∞=ÙÅÃÑ·
=KÕÛHõ$`«∞ÎÅ#∞ Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒOÖ’ 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— W`åºkQÍ
„Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞ K≥áêÊ_»∞ HÍx "å\˜J~å÷Å#∞ xˆ~ÌtOK«ÖË^Œ∞.
HÍQÍ K≥Ñ¨ÊÉ’ÜÕ∞PÜ«∂Hõ$`«∞ÎÅ J~å÷xfl – ÉèÏ=O, Hõ~°Î, Hõ~°‡ W`åºkQÍ
PÜ«∂J~å÷Å#∞ =∞Ç¨[#=º=Ç¨~åxfl J#∞ãïOz „QÆÇ≤ÏOKå Åx D"åHõºO
q=iã¨∞Î#flk.
ÉèÏ"å~°÷O: PñQÆ∞^è•`«∞=ÙÃÑ· 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'Hõ—
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, 'PñHõ— Jx J=Ù`«∞Ok. nxH˜ |O^è#Œ O Jx J~°O÷ . JO>Ë WHõ¯_»
Hõ$`«∞Î ÉèÏ"å~°÷OÖ’ =zÛO ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.
Hõ„~°Î~°÷O: "≥ÚÅK«∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`«<Õ 'Hõ— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
"≥ÚÅK«∞{Hõ´"≥ÚÅ‰õ Jx J=Ù`«∞Ok. nxH˜ "≥ÚÅK«∞#k Jx J~°÷O. JO>Ë
WHõ¯_» Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O Hõ~°Î#∞ É’kèã¨∂Î Hõ„~°Î~°÷OÖ’ =zÛOk.
Hõ~å‡~°÷O: HÀ~°∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'WHõ=~°‚HõO |O*Ïfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
'WHõ— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, 'HÀiHõ— Jx J=Ù`«∞Ok. nxH˜ "åOzèÒ« JO>Ë HÀ~°É_ç#k
Jx J~°÷O. HÍQÍ WHõ¯_» WHõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O Hõ~å‡~°÷OÖ’ =zÛOk. HÀiHõ JO>Ë "åOKè«
Jx ‰õÄ_® J~°÷O. Jk ÉèÏ"å~°÷O. JO>Ë Pã¨∂„`«OKÕ`« J^Õ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ WHõ
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O Hõ~å‡~°÷OÖ’#∂, ÉèÏ"å~°÷OÖ’#∂ =zÛOk.
WÖÏ XˆH„Ñ¨`º« Ü«∞O "Õ~∞° "Õ~∞° ^è•`«∞=ÙÅg∞^Œ, XˆH^è•`«∞=Ùg∞^Œ "Õ~∞° "Õ~∞° J~å÷ÅÖ’
=ã¨∞OÎ _»@OKÕ`,« ^•xfl ZHõ¯_ç HõH¯õ _» ã¨∂„`«|^ŒOú KÕÜ∞« >OÖ’ Q“~°=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍ|\˜ì Hõ$`ü„Ñ¨`«ºÜ«∂Å‰õΩ J~å÷Å#∞ =∞Ç¨[#=º=Ç¨~å#∞™ê~°OQÍ „QÆÇ≤ÏOKå
Åx K≥Ñ¨Ê|_çOk.
3. Hõ$`«ûO|O^èŒ∞ ÅQÆ∞HÍ^Œ∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ^è•`«∞=Ù#O`«O|∞ ÅQÆ∞
Hõ,QÆ,K«,Ü«∞,=, Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.2)
'W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO. ÃÑ·ã¨∂„`«O J~å÷xfl Wk q=iã¨∞Î#flk.
K«∂. ã¨∂„`«"åºYº.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – Hõ$^ŒO`«ÑïKÕÛù^ŒO 511
4. W@ aO^Œ∞Ö’ÑÖ|∞. (Hõ$^ŒO`«.3)
'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«Oq=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
Zé∞ñQÆ∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ Zé∞ñQÆ∞{Hõ. Jx HÍQÍ, 'W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞
ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=i 'QÆ∞—=~°‚O
Ö’Ñ≤Oz, Zé∞ñ{ Hõ Jx J=Ù`«∞Ok. Pã≤÷uÖ’ (W@´) Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~°OQÍ
LO_»QÍ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl (aO^Œ∞Ö’ÑÖ|∞´) J~°ã¨∞#fl‰õΩ Ö’ÑÖ =ã¨∞ÎO ^Œx
Dq=~°}"åHõºO ¿Ñ~˘¯O@∞#flk. JÖÏ J~°ã¨∞#fl Ö’Ñ≤OK«QÍ, Zé∞Hõ Jx
J=Ù`«∞Ok.
4. W@∞¡ H˘xflO@ <≥é∞OQÆ∞#k. (Hõ$^ŒO`«.3)
(W@∞¡´) Zé∞ñQÆ∞ ^è•`«∞=Ù#‰õΩ 'Hõ— „Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ =ÚO^Œ∞#fl
ã¨∞#fl‰õΩ Ö’ÑÖ ~å=@O J<ÕHÍ~°ºO, 'Zé∞ñQÆ∞— ^è•`«∞=Ùg∞^Œ<Õ HÍHõ =∞i H˘xfl
W`«~^° •è `«∞=ÙÅÖ’ ‰õÄ_» HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl ^Œx „QÆÇÏ≤ OKåe. Jx Dq=~°}"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
Hõ_»ñQÆ∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`«
Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ Hõ_»ñQÆ∞{Hõ. Jx HÍQÍ, 'W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞
ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=i 'QÆ∞—=~°‚O
Ö’Ñ≤Oz, Hõ_»ñ{ Hõ Jx J=Ù`«∞Ok. Pã≤÷uÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O
Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#flJ~°ã¨∞#fl Ö’Ñ≤Oz, 'Hõ_»Hõ— Jx J=Ù`«∞Ok.
WÖÏˆQ `«∞#∞ñQÆ∞–`«∞#∞Hõ, =Ú#∞ñQÆ∞–=Ú#∞Hõ W`åº^Œ∞ÅÖ’ ‰õÄ_» Hõ„Ñ¨`º« Ü«∞O
Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ =ÚO^ŒiaO^Œ∞=Ù Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
5. =K«∞Û#‰õΩ ~å. (Hõ$^ŒO`«.3)
ÃÑã· ∂¨ „`«OKÕ`« 'Hõ— „Ñ¨`º« Ü«∞O ~åQÍ ^•xH˜ =ÚO^Œ∞ L#fl '=K«∞Û— ^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’
'~å— Jx P^Õâ◊O J=Ù`«∞Ok Jx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
=K«∞Û ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°H‚ Oõ |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« Hõ „Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ, =K«∞Û{Hõ, Jx LO_»QÍ, „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« =K«∞Û ^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ '~å—
J<Õk P^ÕâO◊ QÍ =zÛ '~åHõ— J<Õ~∂° ÑÖ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõO
„ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, '~åHõ— J<Õ„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«<åO`«Ñ¨^ŒO
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
6. WHõHõÑ¨ÙÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ Hõ#∞#‰õΩ n~°…O |QÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.3)
1. WHõ, 2. Hõ, 3. Ñ¨Ù J<ÕH$õ `ü„Ñ¨`º« Ü«∂Å∞ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl
'Hõ#∞— J<Õ^è•`«∞=ÙÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜„Ç¨Ï™êfixH˜ n~°…O =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
Hõ#∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'WHõ=~°H‚ Oõ |O*Ïfi^∞Œ Å HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« WHõ„Ñ¨`º« Ü«∞O
=zÛ Hõ#∞{WHõ Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}OKÕ`« Hõ#∞Ö’ Hõ=~°O‚ g∞k JHÍ~åxH˜
n~°…O =zÛ, HÍ#∞{WHõ, JÑ¨^•kã¨fi~°ãÖkè [iy 'HÍxHõ— Jx J=Ù`«∞Ok.
Hõ#∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Hõ=~°‚HõO |Å∞QÍfi^Œ∞Å HõQÆ∞— Jx Hõ „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ
Hõ#∞{Hõ, Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« Hõ#∞Ö’ Hõ=~°‚Og∞k JHÍ~åxH˜
n~°…O =zÛ, HÍ#∞{Hõ ´ HÍ#∞Hõ Jx J=Ù`«∞Ok.
Hõ#∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Ñ¨Ù=~°‚HõO|∞ =∂Ü«∂fi^Œ∞Å ‰õQÆ∞— Jx 'Ñ¨Ù— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
Hõ#∞{Ñ¨Ù Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}OKÕ`« Hõ#∞Ö’ Hõ=~°O‚ g∞k JHÍ~åxH˜ n~°O…
=zÛ, HÍ#∞{Ñ¨Ù´HÍ#∞Ñ¨Ù Jx J=Ù`«∞Ok.
7. H˜xÜ«Ú =ÚkÜ«ÚÅ ‰õΩ`«fiO|∞ #QÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.3)
'Hõ— J<ÕH$õ `ü„Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ L#fl H˜xÜ«Ú, =ÚkÜ«Ú
J<Õ^è•`«∞=ÙÅÖ’ z=iW`«fiO ™ê÷#OÖ’ L`«fiO =ã¨∞ÎO ^Œx Dq=~°}"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
H˜xÜ«Ú, =ÚkÜ«Ú ^è•`«∞=ÙÅ∞ JÅ∞QÍfi^Œ∞ÅÖ’q. HÍ|\˜ì 'Hõ=~°‚HõO
|Å∞QÍfi^∞Œ Å HõQ∞Æ — J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'Hõ— „Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ– H˜xÜ«Ú{Hõ. Jx LO_»QÍ
'W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞—
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« z=i Ü«Ú =~°O‚ Ö’Ñ≤Oz, H˜x{Hõ. Jx HÍQÍ, „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}OKÕ`«
x=~°‚OÖ’x W`åfixH˜ L`«fiO =zÛ, 'H˜#∞Hõ— Jx J=Ù`«∞Ok. JÖÏˆQ =ÚkÜ«Ú
^è•`«∞=Ùg∞^Œ Hõ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, =ÚkÜ«Ú{Hõ ´ =Úk{Hõ, Jx HÍQÍ, L`«fiO
=zÛ '=Ú^Œ∞Hõ— Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`å Å~Ú# D„áêuÑ¨kHõÅ∞ „ã‘Îã¨=∂Å∞.
HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
8. J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎ =∞~Ú#Ü«∂@â◊|Ì=Ú „áê~ÚHõO|∞QÍñ w¡|ã¨=∞O |QÆ∞.
(Hõ$^ŒO`«.7)
'@=~°‚HõO ÉÏ_®fi^Œ∞Å HõQÆ∞, #QÆ∞KÀ #O`«Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO JO>Ë "Õ~˘Hõâ◊|ÌO g∞^Œ KÕiÛ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk. WÖÏ
J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J~Ú# 'P@— J<Õâ◊|ÌO `«é∞K«∞QÍ H©¡|ã¨=∞O J=Ù`«∞O ^Œx
áÈ~°∞ J<Õâ◊|ÌOg∞^Œ P_»∞ ^è•`«∞=Ù J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J~Ú 'áÈ~å_»∞— Jx
U~°Ê_ç# â◊|ÌÑ¨Å¡=OÖ’x P_»∞^è•`«∞=Ùg∞^Œ ÃÑ·ã¨∂„`«OKÕ`« '@— „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ,
'áÈ~å_»∞{@— Jx S, Pã¨∂„`«OKÕ`«<Õ P_»∞ ^è•`«∞=ÙÖ’ z=iJHõ∆~°O Ö’Ñ≤Oz,
'áÈ~å@— Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`«O J~Ú# Dâ◊|OÌ „áêuÑ¨kHõO. 'PzÛùHâõ |◊ OÌ |∞
ÖˇÅO¡ ^Œé∞K«∞QÆ „ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å∞#∞ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
W@∞=O\˜„áêuÑ¨kHõÅ∞ H©¡|ã¨=∂Å∞ J=Ù`å~Ú. H©¡|ã¨=∞`åfiu^Õâ◊OKÕ`« g\˜ÃÑ·
„Ñ¨^äŒ=∂qÉèíHÎ̃ UHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï #flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O =ã¨∞ÎOk. áÈ~å@=Ú. WÖÏˆQ HÀÖÏ@=Ú
"≥Ú.
'J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõÎ "≥∞#ÿ P@â◊|=Ì Ú— J#@OKÕ`« J#∞„Ñ¨ÜÚ« HõOÎ HÍ‰õΩO_® „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
L#fl P@â◊|ÌO H©¡|ã¨=∞O HÍ^Œ∞.'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡ „ã‘Îã¨=∞O|∞Å∞#∞—
J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „ã‘ãÎ =¨ ∞O J=Ù`∞« Ok. ^•xg∞^Œ '„ã‘eÎ OQÆO|∞Å„Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. P@.
'`«é∞K«∞QÍ— J#@OKÕ`« J#∞„Ñ¨Ü«ÚHõÎO J~Ú# P@â◊|ÌO ‰õÄ_® H˘xflKÀ@¡
H©|¡ ã¨=∞O HÍHõáÈ=K«∞Û#∞. JÑ¨Ù_»∞ Jq „ã‘ãÎ =¨ ∂Å∞ J=Ù`å~Ú. „ã‘ãÎ =¨ ∞O J~Ú`Õ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. K≥~å¡@, #=ÙfiÖÏ@ "≥Ú.
9. HõeÜ«Ú# Hõ`«fiO|∞ #QÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.8)
'Ñ¨=~°‚HõO|∞ uiÜ«∂fi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
HõeÜ«Ú J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'Ñ¨— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O`Àáê@∞ Jk Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ,
^è•`«∞=Ùz=iW`åfixH˜ L`«fiO QÆ∂_» =ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
HõeÜ«Ú ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'Ñ¨=~°‚HõO|∞ uiÜ«∂fi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨
J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ – HõeÜ«Ú{Ñ¨. Jx LO_»QÍ, 'W@O QÆ$`«¯QÆ`«Ñ¨"Õ=ÚÅ∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HõQÆK«Ü«∞=Å‰õΩ Ö’ÑÖ |QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ^è•`«∞=Ùz=i
Ü«Ú=~°‚O Ö’Ñ≤Oz, Hõe{Ñ¨ Jx HÍQÍ „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« =ÚO^Œi W`åfixH˜
J`«fiO =zÛ, 'HõÅÑ¨— Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`«O J~Ú# D„áêuÑ¨kHõÅ∞
H©¡|ã¨=∂Å∞. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ =Ú„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, 'HõÅÑ¨=Ú— Jx
J=Ù`«∞Ok.
10. `«∂#∞ `«∂ñQÆ∞# HõQÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.12)
'WHõ=~°‚HõO |O*Ïfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'WHõ— „Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, '`«∂ñQÆ∞' J<Õ^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ '`«∂#∞—
J<Õk P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
`«∂ñQÆ∞ J<Õ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'WHõ=~°‚HõO |O*Ïfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'WHõ—
„Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, `«∂ñQÆ∞{WHõ. Jx LO_»QÍ, „Ñ¨ã¨∞Î`«q=~°}OKÕ`« `«∂ñQÆ∞
J<Õ^è•`«∞=Ù™ê÷#OÖ’ `«∂#∞ J<Õk P^Õâ◊OQÍ =zÛ '`«∂#∞{WHõ— Jx LO_»QÍ,
JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy '`«∂xHõ— Jx J=Ù`∞« Ok. Hõ$^ŒO`«O J~Ú# D„áêuÑ¨kHõO
„ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì „Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤Oz, '`«∂xHõ— J<ÕÑ¨^ŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
11. K«∂_»∞ K«∂K«∞# HõQÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.16)
'WH˜ HÀ~åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
WH˜ „Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ =ÚO^Œi K«∂K«∞ J<Õ^•è `«∞=Ù™ê÷#OÖ’ K«∂_»∞
J<Õâ|◊ OÌ P^ÕâO◊ QÍ =ã¨∞OÎ ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°O÷ . WH˜ J<ÕD„Ñ¨`º« Ü«∞O =Ú`«∞Î
HÍHõáÈ=@OKÕ`« 'JQÆ∞=K«∞ÛK˘K«∞ÛK«∂K«∞Å‰õΩ =Ú`«∞Î Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ HÍ ~å
K˘~°∞ K«∂_»∞ ÅQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'K«∂_»∞— J<ÕP^Õâ◊O „áêÑ≤ÎOÑ¨HõáÈ=@OKÕ`«
WÖÏ q=iOÑ¨|_çOk.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i
K«∂K«∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'WH˜ HÀ~åfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« WH˜„Ñ¨`«ºÜ«∞O

=zÛ, 'K«∂K«∞{WH˜— Jx LO_»QÍ, „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}Ïxfl J#∞ãïOz K«∂K«∞^è•`«∞=Ù
™ê÷#OÖ’ 'K«∂_»∞— P^ÕâO◊ QÍ =zÛ, K«∂_»∞{WH˜. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy, 'K«∂_çH—˜
Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`« "≥∞ÿ# D„áêuÑ¨kHõO „ã‘Îã¨=∞O. HÍ|\˜ì nxg∞^Œ
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#O Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
12. =O_»∞_»HÍ~°O|∞ @HÍ~°O |QÆ∞. (Hõ$^ŒO`«.19)
'JHõ=~°‚HõO|∞ =∂éÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'JHõ— „Ñ¨`º« Ü«∞O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ =ÚO^Œi =O_»∞ ^è•`«∞=ÙÖ’x_»HÍ~°O™ê÷#OÖ’
@HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =ã¨∞ÎO ^Œx D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
=O_»∞ ^è•`«∞=Ùg∞^Œ 'JHõ=~°‚HõO|∞ =∂éÏfi^Œ∞Å HõQÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« JHõ
„Ñ¨`º« Ü«∞O =zÛ, =O_»∞{JHõ. Jx LO_»QÍ „Ñ¨ã∞¨ `Î q« =~°}Ïxfl J#∞ãïOz =O_»∞Ö’
_»HÍ~åxH˜ @HÍ~°O P^ÕâO◊ J~Ú, =O@∞{JHõ. JÑ¨^•kã¨fi~ã° O¨ kè [iy, '=O@Hõ—
Jx J=Ù`«∞Ok. Hõ$^ŒO`«O S# D„áêuÑ¨kHõO 'PzÛùHõâ◊|ÌO|∞ ÖˇÅ¡O ^Œé∞K«∞QÆ
„ã‘ãÎ =¨ ∞O|∞Å∞#∞ w¡|ã¨=∞O|∞Å∞ #~ÚÜ«ÚO_»∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« H©|¡ ã¨=∞O. HÍ|\˜ì
„Ñ¨^äŒ"≥∞ÿHõ=K«#OÖ’ 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ Hõ^ŒO`«=ÚÅ‰õΩ =Ú=~°‚HõO |QÆ∞ —
Jx =Ú=~°‚HõO =zÛ '=O@Hõ=Ú— Jx J=Ù`«∞Ok.
13. =ºuˆ~HõO|∞# ÖË=_ç. (Hõ$^ŒO`«.22)
'=_ç„Ñ¨Éèí$`«∞ e >ˇ¡é∞OQÆ∞#k— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'=_ç— J<Õ„Ñ¨`«ºÜ«∞O Ñ¨~°OQÍ LO_»QÍ, =ÚO^Œ∞ 'L#fl— J<ÕJ~å÷xfl `≥e¿Ñ
'‰õÅ∞QÆ∞— J<Õ^•è `«∞=Ù™ê÷#OÖ’ 'HõÅ∞QÆ∞# HõãºÎ¨ ~°O÷ |∞# ÅV˜ q∞ Hõ x =_ç =~°H‚ Oõ |∞Å∞
Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ÖË Ü«∞QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« 'ÖË— J<ÕP^Õâ◊O =ã¨∞ÎO ^Œx
Jã¨ºÎ ~°O÷ WKÕÛãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ HõÅ∞QÆ∞ J<Õ^•è `«∞=Ùg∞^Œ '=_ç„Ñ¨É$íè `«∞ e >ˇé¡ ∞OQÆ∞#k—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =_ç „Ñ¨`«ºÜ«∞O =zÛ, HõÅ∞QÆ∞{=_ç. Jx LO_»QÍ, 'HõÅ∞QÆ∞#
Hõã¨Îº~°÷O|∞# ÅV˜ q∞ Hõ x =_ç =~°‚HõO|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ÖË Ü«∞QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« HõÅ∞QÆ∞^è•`«∞=Ù ™ê÷#OÖ’ 'ÖË— J<ÕP^Õâ◊O =zÛ 'ÖË=_ç— Jx
J=Ù`«∞Ok.Hõ$^ŒO`« "≥∞#ÿ D„áêuÑ¨kHõO „ã‘ãÎ =¨ ∞O HÍ|\˜ì nxg∞^Œ „Ñ¨^"Œä ∞≥ Hÿ =õ K«#O
Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk.
'ÖË— J<ÕP^ÕâO◊ ~åxãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ JO>Ë ãÖÉèqí OK«∞ "≥Ú^Œ Öˇ#· W`«~J° ~å÷Å#∞
`≥e¿Ñ@Ñ¨Ù_»∞ '=_ç— „Ñ¨`«ºÜ«∞O QÆ∂_» ÖË^Œ∞. ãÖÉèíqOK«‰õΩO_»∞@ J<ÕJ~°÷OÖ’
'HõÅ∞QÆq∞— J<Õq^èOŒ QÍ q∞V˜ „Ñ¨`º« Ü«∞O =∂„`«"∞Õ =ã¨∞OÎ k. 'HõÅ∞QÆ∞=_ç— J<Õf~°∞QÍ
=_ç„Ñ¨`«ºÜ«∞O ~å^Œ∞. Jã¨Îº~°÷OÖ’ q∞V˜`À 'ÖËq∞— J<Õ~°∂ÑÖ ‰õÄ_® LO@∞Ok.
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

517
1. J`«ñ_»∞ |∞∞+≤. W@ ãÖkè ÖË^Œ∞. („Ñ¨H©.1)
'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)=~°‚O|∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`«O
J`«_»∞{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ L<åfl ãÖkè ~å ^Œx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
J`«_∞» {|∞∞+≤ J<ÕKÀ@ 'J`«_∞» — Ö’ z=~° L#fl „Ç¨Ïã¨fi "≥∞#ÿ LHÍ~åxH˜ |∞∞HÍ~°O
JK«∞Û Ñ¨~°OQÍ LO_»@OKÕ`« 'L`«∞Î#‰õΩ JK«∞Û Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkè Ü«∞QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« ãÖkè ~å=Åã≤LOk. HÍx 'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞) =~°‚O|∞Å∞
~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz WHõ¯_» '|∞∞+≤— â◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ@
L#fl|∞∞HÍ~°O ~ˆ Ñ¶`¨ À ã¨=∂#O. Dˆ~Ñ¶¨ Ç¨ÏÅ∞¡. |∞∞HÍ~°O J K«Û~Ú<å, ~ˆ Ñ¶`¨ ∞« ÅºO
HÍ=@OKÕ`« Ç¨ÏÅ∞¡=O\˜k HÍQÍ, Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°OQÍ LO_»@O=Å¡ 'JK«∞Û Ñ¨~°O
|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞— K≥Ñ≤Ê#ãÖkè ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì J`«_»$+≤ Jx HÍ^Œ∞. ãÖkè ÖËHõáÈ`Õ
'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~°O|∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O |QÆ∞—
Jx Ü«∞_®QÆ=∞O ~å"åe. HÍx Ñ¨~°O |~Ú# ã¨fi~°O|∞#‰õΩ K≥Ñ≤Ê#Ü«∞_®QÆ=∞O
‰õÄ_® Ç¨ÏÅ∞¡=O\˜ ^≥·# |∞∞HÍ~åxH˜ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì 'J`«_»∞ |∞∞+≤— Jx JÖÏˆQ
LO@∞Ok.
2. P|∞∞+≤. W@ Ü«∞_®QÆ=∞=Ú ÖË^Œ∞. („Ñ¨H©.1)
'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)=~°O‚ |∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
P{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ ã¨fi~O° Ñ¨~O° QÍ L<åfl, Ü«∞_®QÆ=∞O ~å ^Œx D"åHÍºxH˜
J~°O÷ .
P{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ WHõ¯_» ãÖkè UÅHõ∆}O „Ñ¨HÍ~°O QÆ∂_® „áêÑ≤ÎOK«Hõ
áÈ=@OKÕ`« 'ãÖkè ÖËxKÀ@ ã¨fi~O° |∞HõO>ˇO |~°O |~Ú#ã¨fi~O° |∞#‰õΩ Ü«∞_®QÆ=∞O
|QÆ∞— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨~°OQÍ L#fl ã¨fi~°O |∞∞HÍ~åxH˜ =ÚO^Œ∞ Ü«∞_®QÆ=∞O
~å=Åã≤LOk. HÍx 'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)=~°‚O|∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞—
J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz WHõ¯_» '|∞∞+≤— â◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ@ L#fl|∞∞HÍ~°O ˆ~Ñ¶¨`À
ã¨=∂#O. Dˆ~Ñ¶¨ Ç¨ÏÅ∞¡. |∞∞HÍ~°O J K«Û~Ú<å, ˆ~Ñ¶¨`«∞ÅºO HÍ=@OKÕ`« Ç¨ÏÅ∞¡
=O\˜k. HÍQÍ Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~°OQÍ LO_»@O=Å¡ 'Ñ¨~°O |~Ú#ã¨fi~°O|∞#‰õΩ— K≥Ñ≤Ê#
Ü«∞_®QÆ=∞O Ç¨ÏÅ∞¡=O\˜ ^≥·#|∞∞HÍ~åxH˜ ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì 'PÜ«∞$+≤— Jx HÍ^Œ∞.
'P|∞∞+≤— Jx JÖÏˆQ LO@∞Ok.
3. =K≥Û |∞∞+≤, =K≥Û<£ |∞∞+≤, =K≥Û#∞ |∞∞+≤.
W@ „^Œ∞`«=Ú#‰õΩ Ö’Ñ¨ãÖâı¡+¨ã¨fi`«fi=ÚÅ∞. („Ñ¨H©.1)
'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞)=~°O‚ |∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã∂¨ „`«O q=~°}O
Ö’xk D"åHõºO.
=K≥Û#∞{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ JK«∞Û Ñ¨~° =∞~Ú#Ñ¨Ê\˜H© „^Œ∞`åxH˜ Ö’Ñ¨ãO¨ âı+¡ ¨
ã¨fi`åfiÅ∞ =™êÎ Ü«∞x D"åHÍºxH˜ J~°÷O.
=K≥Û#∞{|∞∞+≤ Jx LO_»QÍ, K«∂_»<{£ J~Úu´K«∂_» #~Úu Jx J~Ú#@∞¡QÍ,
=K≥Û<£{|∞∞+≤ ´ =K≥Û<£ |∞∞+≤ Jx =∂„`«"Õ∞ ~°∂ÑÖ HÍ=Åã≤LOk. HÍx
'Ñ¨^•^ŒºO|∞Å∞ |∞∞(Å∞) =~°‚O|∞Å∞ ~°Å`«∞ÅºO|∞Å∞— J<Õã¨∂„`åxfl J#∞ãïOz
WHõ¯_» '|∞∞+≤—â◊|ÌOÖ’ "≥Ú^Œ@ L#fl|∞∞HÍ~°O ˆ~Ñ¶¨`À ã¨=∂#O. Dˆ~Ñ¶¨
Ñ¨~°∞+¨ã¨~°àÏÅHõO>ˇ "Õ ~°~Ú#Ç¨ÏÅ∞¡ HÍ|\˜ì ã≤÷~°O. HÍQÍ WHõ¯_» „^Œ∞`åxH˜ ã≤÷~°O
Ñ¨~O° QÍ L#fl @¡~ÚOk. JO^Œ∞KÕ`« '=K≥Û#∞{ |∞∞+≤— Jx LO_»QÍ, '„^Œ∞`«O|∞#‰õΩ
ã¨~à° ã◊ ~÷≤ O° |∞Å∞ Ñ¨~O° |∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_∞» Ö’Ñ¨ãO¨ âı+¡ O¨ |∞Å∞ qÉèÏ+¨ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`«
„^Œ∞`åxH˜ Ö’ÑÖ =¿ãÎ – '=K≥Û |∞∞+≤— Jx J=Ù`«∞Ok. Ö’ÑÖ ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’
ãÖâı¡+Ö =zÛ, '=K≥Û<£ |∞∞+≤— Jx J=Ù`«∞Ok. qÉèÏ+¨ HÍ=@OKÕ`« ãÖâı¡+Ö
‰õÄ_» ~åxÑ¨Hõ∆OÖ’ ã¨fi`«fiO =zÛ, '=K≥Û#∞ |∞∞+≤— Jx LO@∞Ok. WÖÏ Ñ¨^ŒO
"≥Ú^Œ\ ˜ |∞∞(Å∞)Å∞ Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ù_»∞ „^Œ∞`åxH˜ ã≤÷~°O Ñ¨~°OQÍ L#flÑ¨Ê\˜ÖÏQÆ
Ö’Ñ¨ãÖâı¡+¨ ã¨fi`åfiÅ∞ =™êÎ Ü«∞x Dq=~°}"åHÍºxH˜ `å`«Ê~°ºO.
4. =Hõ∆ º=∂}O|∞ Ü«∞kfi`«fiO|∞. („Ñ¨H©.4)
'TÜÕ∞ÅÜ«¸Ü«∂ÅÅKåñÑ¨ÙÅ <˘O_˘O\˜HO˜ QÆ∞é∞K« Ü≥ÚO_≥ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«O
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åHõºq=~°}O – „Ñ¨H©~°‚HõÑïKÕÛù^ŒO 519
TÜÕ∞Å "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜Ö’ Ü«∞HÍ~åxH˜ kfi`«fiO K≥Ñ¨Ê|_»É’`«∞#flk Jx

TÜÕ∞Å, TÜ«∂Å J<ÕâÉ◊ ÏÌÅ‰õΩ 'TÜÕ∞ÅÜ«¸Ü«∂ÅÅKåñÑ¨ÙÅ <˘O_˘O\˜HO˜
QÆ∞é∞K« Ü≥ÚO_≥ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« „Ç¨Ïã¨fiO qHõÅÊOQÍ ~åQÍ U~°Ê_ç# (LÜÕ∞Å)
TÜ≥∞Å, TÜÕ∞Å. (LÜ«∂Å) TÜ«∞Å, TÜ«∂Å J<Õ~°∂áêÅ∞ TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅÖ’
KÕiL<åfl~Ú. HÍ|\˜ì 'TÜÕ∞ÖÏ^Œ∞ÅO ^˘eÜ«∞K«∞Ûg∞ñkÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ kfi~°fiK«#O
ÉÁO_≥ #QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« 'T—HÍ~åxH˜ ÃÑx· L#flÜ∞« HÍ~åxH˜ kfi`fi« O qHõÅÊOQÍ
=ã¨∞ÎOk. kfi`«fiO =zÛ#Ñ¨Hõ∆OÖ’ TÜ≥∞ºÅ, TÜ«∞ºÅ, TÜÕ∞ºÅ, TÜ«∂ºÅ Jx
HÍQÍ, 'kfi~°∞HõÎO |QÆ∞|Å∞¡ Ñ¨~°O |QÆ∞#Ñ¨Ù _®zÛùHõO |QÆ∞n~°…O|∞#‰õΩ „Ç¨Ïã¨fiO
|QÆ∞— J<Õã∂¨ „`«OKÕ`« =ÚO^Œi THÍ~°O n~å…xH˜ „Ç¨Ïã¨fiO =zÛ, LÜ≥∞ºÅ, LÜ«∞ºÅ,
LÜÕ∞ºÅ, LÜ«∂ºÅ J<Õ~°∂áêÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. qHõÅÊO J#@OKÕ`« kfi`«fiO
~åxÑ¨HO∆õ Ö’ „Ç¨Ïã¨fiO ‰õÄ_® ~å^Œ∞. HÍ|\˜ì TÜ≥∞Å, TÜ«∞Å, TÜÕ∞Å, TÜ«∂Å,
J<Õ~°∂áêÅ∞ LO\Ï~Ú.
5. Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅ HÍkÖ’ÑÖ ÉÁHõO_»∞ =z~ÚOK≥ #k Ü«∞qKå~°=¸ÅHõO|∞.
(„Ñ¨H©.10)
'Ç¨^Œ∞ÅÜ«Ú hÅ∞QÆ∞ Ö’#QÆ∞"åx`˘eÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ
`≥Å∞QÆ∞Ö’ Ñ¨Ó#∞, T#∞, á⁄^Œ=Ù, X^Œ=Ù J#∞^è•`«∞=ÙÅ∞ L<åfl~Ú. JÑ¨ÊHõq
'Ñ¨Ó#∞ á⁄^Œ=Ù— J<Õ^è•`«∞=ÙÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ç¨ÏÅ∞¡ Ö’Ñ≤ã¨∞ÎO ^Œx K≥áêÊ_»∞. JO>Ë
(Ñ¨Ó#∞)T#∞, (á⁄^Œ=Ù) X^Œ=Ù J<Õ^è•`«∞=ÙÅ∞ Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅ#∞O_ç Ñ¨HÍ~°O
Ö’Ñ≤OK«QÍ U~°Ê_®¤ Ü«∞x JÑ¨ÊHõqJaè„áêÜ«∞O.
HÍx g\˜H˜ J~°÷ÉèË^ŒO L#flk. 'Ñ¨Ó#∞— J<Õ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'L^Œºq∞OK«∞— Jx
J~°÷O. 'T#∞—^è•`«∞=Ù‰õΩ P#∞, H˘#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q J~å÷Å∞. JÖÏˆQ 'á⁄^Œ=Ù—
^è•`«∞=Ù‰õΩ „Hõ=Ú‡H˘#∞ "≥Ú^Œ Öˇ·#q J~å÷Å∞. 'X^Œ=Ù— ^è•`«∞=Ù‰õΩ 'ãÖÉèíqOK«∞—
"≥Ú^Œ Öˇ·#q J~å÷Å∞. Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜Ç¨ÏÅ∞¡ Ö’Ñ≤OK«@OKÕ`«<Õ T#∞,
X^Œ=Ù J<Õ^è•`«∞=ÙÅ∞ U~°Ê_ç LO>Ë, Ñ¨Ó#∞–T#∞, á⁄^Œ=Ù–X^Œ=Ù J<Õq
ã¨=∂<å~°÷HÍÅ∞ HÍ"åe. HÍx J~°÷OÖ’ ÉèË^•xfl|\˜ì T#∞,X^Œ=ÙÅ∞ „Ñ¨`ÕºHõOQÆ
L#fl "Õ~ˆ ^è•`«∞=ÙÖË HÍx, Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅ#∞O_ç ÜÕ∞~°Ê_ç#q HÍ=Ù. HÍ|\˜ì JÑ¨ÊHõq
J~å÷xfl QÆ∞iOz# DPÖ’K«# KÕÜ«∞Hõ, â◊|Ìã¨fi~°∂áêxfl =∂„`«O J#∞ãïOz
Pq^èŒOQÍ K≥áêÊ_»∞. ãïQÍ qKåiOÑ¨Hõ K≥Ñ≤Ê#=∂@. HÍ|\˜ì Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅÖ’
"≥Ú^Œ\ ˜ Ç¨ÏÅ∞¡ Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ ^Œ<Õ JÑ¨ÊHõq=∂@ „QÆÇÏ≤ OÑ¨^yŒ #k HÍ ^Œx z#flÜ∞« ã¨∂i
`å`«Ê~°ºO. JO^Œ∞KÕ`« Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅ∞ hÅ∞QÆ∞ Ö’#QÆ∞"åxÖ’ KÕ~°=Ù. HÍ|\˜ì
'Ç¨^Œ∞ÅÜ«Ú hÅ∞QÆ∞ Ö’#QÆ∞"åx`˘eÇ¨ÏÅ∞¡#‰õΩ Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÍ #QÆ∞—
J<Õã¨∂„`«OKÕ`« Ñ¨Ó#∞á⁄^Œ=ÙÅÖ’ `˘eÇ¨ÏÅ∞¡ Ö’Ñ≤OK«^Œ∞.
6. WO^Œ∞ #∞~°∞Å ‰õΩ`«fiÖ’ÑÖ|∞ „áê~ÚHõO|∞QÆ Ç¨ÏÅÊ~°HOõ |∞Å‰õΩñ EÑ¨>_ìˇ ∞» .
(„Ñ¨H©.16)
'Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú Ü«∞ãÖÜ«ÚHõÎO|∞ Å~Ú##∞Å∞~°∞ÅÜ«Ú`«fiO|∞#‰õΩ
Ö’ÑÖ|∞ |Ç¨ïà◊O|∞QÆ #QÆ∞— J<Õã¨∂„`«O q=~°}OÖ’xk D"åHõºO.
'Ñ¨^•O`«O|∞ Å~Ú— J<ÕÃÑã· ∂¨ „`«O Ñ¨ÔŒ z=~° JãÖÜ«ÚHõÎ "≥∞Lÿ #fl '#∞Å∞~°∞—
J<Õ=~å‚ÅÖ’xLHÍ~åxH˜ |Ç¨ïà◊OQÍ Ö’ÑÖ K≥Ñ¨ÙÎ#flk. g\˜H˜ JK«∞Û Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ
L`«fiãÖkè =ã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì „Ñ¨ã¨∞Î`«ã¨∂„`«O qkèOz# L`«fiÖ’ÑÖ Ç¨ÏÅ∞¡, ÖË^•
J=™ê#O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _∞» =ã¨∞OÎ k. HÍx #∞Å∞~°∞ J<Õ"å\˜Ö’ #∞~°∞ J<Õ=~å‚Å∞
~Ô O\˜Ö’ =∂„`«O Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ =∂„`«"∞Õ DÖ’ÑÖ `«é∞K«∞QÍ =ã¨∞OÎ k
Jx ÃÑ·q=~°}"åHÍºxH˜ J~°÷O. „=∂#∞{Ñ¨_»∞. =`«∞Î~°∞{"å~°∞. WHõ¯_» Ç¨ÏÅ∞¡
Ñ¨~°O J~ÚOk. HÍ|\˜ì L`«fiO Ö’Ñ≤Oz, „=∂#Ê_»∞, =`«∞Î ~åfi~°∞ J<Õ~°∂áêÅ∞
(qHõÅÊOQÍ) J=Ù`å~Ú. „=∂#∞{Jk, =`«∞Î~°∞ { WÑ¨Ù_»∞. J<Õq^èŒOQÍ JK«∞Û
Ñ¨~° "≥∞ÿ`Õ L`«fiãÖkè [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „=∂ #k, =`«∞Î iÑ¨Ù_»∞.
Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞ „áê~ÚHõO J#\OKÕ`« J=™ê#O Ñ¨~O° QÍ L#flÑÙ¨ _»∞
J~°∞^Œ∞ Jx J~°÷O J=Ù`«∞#flk. „^Œ∞`«O HÍx #∞=~°‚OÖ’ J=™ê#OÖ’ L`«fiÖ’Ñ¨
Jã¨Å∞ Hõ#|_»^Œ∞. ~°∞=~°‚O „Ñ¨`«ºÜ«∞ "≥∞ÿ`Õ =∂„`«O J~°∞^Œ∞QÍ L`«fiÖ’ÑÖ
Hõ#|_»∞`«∞#flk. Ñ¨Å∞=Ù~ü "≥Ú. ã¨∂i q=iOz# DJ~°O÷ ã¨∂„`«OÖ’x |Ç¨ïà◊Ñ^¨ OŒ
KÕ`« ã≤kúã¨∞Î#fl ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.
'#∞~°∞Å‰õΩ— J#@OKÕ`« q∞ye# Å∞=~°‚OÖ’ =∂„`«O J=™ê#O Ñ¨~° "≥∞ÿÑ¨Ù_»∞
‰õÄ_® Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨~° "≥∞#ÿ Ñ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ L`«fiO Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. (qÅ∞{Ñ¨Óx ´ qÅ∂Êx)
~å=ÚÅ∞–~å=ÚÖò "≥Ú^Œ Öˇ·#q.
00000
Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Bala Vyakarana. Baladarsini PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bala Vyakarana. Baladarsini PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÉÏ Å "åº Hõ ~° } O

You can reach the author at:

_®Hõì~ü JO|_çÑ¨Ó_ç <åQÆÉèí∂+¨}O

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"åºHõ~°}âß„ã¨Î=ÚÃÑ· #aè=∂#=Ú QÆey#"åiH˜,

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

(„H˜Ü«∞.92) WK«∞Û#‰õΩ ã¨~°fiO|∞# H© Ü«∞QÆ∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

(`«kú`«.25) =∂<å~°÷O|∞# ˆHHõ`«fiO|∞#O ^≥ñ_»∞ =~°‚HõO |QÆ∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨Okè.25 WK«@O |~°∞+¨O|∞Å∞ Ñ¨~°O|∞ ÅQÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ „^Œ∞`«O|∞#‰õΩ

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨Okè.38 ÔHO^èŒ∂o ÔHO[_» Åx „Ñ¨Ü≥∂QÆO|∞Å∞ HÍ#O|_çÜ≥∞_ç.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

`«kú.1 `åfi~°÷O |#ñQÍ ÉèÏ"å~°÷O|∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

ã¨Okè.37 |Ç¨Ïà◊„QÆÇ¨Ï}O|∞KÕ g∞ñ^Œ∞„Ñ¨Éèí$`«∞ÅO^Œ∞ x@ Ö’Ñ¨O|∞ x`«ºO|∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„H˜Ü«∞.96 =Hõ∆ º=∂}O É∫`«fiO|∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

`«`«û.83 ã¨Ö’Ñ¨O |Ü≥∞º <Õx – =∞#=Ú.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

=∂@Å‰õΩ— J#_»OKÕ`« Ñ¨^•Å∞ HÍx„Ñ¨`«ºÜ«∂^Œ∞ Öˇ·#â◊ÉÏÌÖ’¡ "≥Ú^Œ@ Wq

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=ÚÅ‰õΩ— J#_»OKÕ`« Hõà◊Å‰õΩ Dx¿+^èŒO ÖË^Œ∞. ~å=Úñ _»`«_»∞.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'Ñ¨~Ú— J#_»OKÕ`« Ñ¨Ó~°fiÑ^¨ •xH˜ Ñ¨~O° QÍ L#fl~Ô O_»=Ñ¨^OŒ "≥Ú^Œ\ Ñ˜ ~¨ ∞° ëêxH˜

‰õÄ_® Ö’Ñ≤OzáÈ`«∞Ok. @HÍ~°Oá⁄Å∞¡ =∂„`«"Õ∞ PQÆ=∞OQÍ =ã¨∞ÎOk. PQÆ=∞O

1. „Ñ¨=$uÎ : „áêñ`å^Œ∞ÅÖ’xâ◊ÉÏÌÅÖ’ H˘xflÅH∆ÍºÅÖ’ DÖ’Ñ¨O x`«ºOQÍ

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Jx J=Ù`«∞Ok. |Ç¨ïà◊O QÍ|\˜ì qÉèHí ÖÎ˜ ’Ñ¨O ~åHõáÈ`Õ JÑ¨Ê\˜H<˜ £ { JÑ¨Ê\˜H<˜ £

'L^ŒO`« =∞QÆ∞`«^~úŒ å‡~°H÷ qõ âı+}

J=∞Ç¨Ï`åÎ fixfl|\˜ì 'J=∞Ç¨Ï#flÑ¨ÙOã¨Hõ=ÚÅ‰õΩ –— J<Õã¨∂„`«OKÕ`« =Ú=~°‚HõO

kfifÜ«∞ "≥Ú^Œ Å~Ú#qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ UHõ=K«#O Ñ¨~O° QÍ LO_»QÍ ^•xH˜ Ñ¨Ó~°fiOÖ’

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

"≥∞#ÿ Å∞=~°O‚ , |Ç¨ï`«fiO|∞# kfifÜ«∂kqÉè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ PQÆ=∞OQÍ =zÛ# (Å_®QÆ=∞)

1. „Ç¨Ïã¨fiO, ÖË^• n~°O… J~Ú#WHÍ~°O z=~° QÆey#â◊ÉÏÌÅ‰õÄ, 2. Q“¡, (QÀ¡)

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

„Ñ¨Ü≥∂QÍ#∞™ê~°OQÍ "Õ~˘Hõ q^èŒOQÍ (Hõ„^Œ∞=) LO@∞O ^Œx xÜ«∞q∞OK«_®xfl

Å∞=~°O‚ =zÛ ã¨∞~°Å∞ J=Ù`∞« Ok. WÖÏˆQ q∞ye#qÉè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ ã¨∞~°Å#∞ – ã¨∞~°ÅKÕ`«

Ñ¨ÙOeOQÆHÍ~åºÅ`À 'qâ◊fiHõ~°∞‡ñ_»∞— J<Õq^èŒ"≥∞ÿ# ~°∂áê Å∞O_»=Ù.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

qâı+}¨ O (=∞Ç¨Ï`«∞)Î Ñ¨ÙOeOQÆ`∞« ÅºO J~ÚOk. JO^Œ∞KÕ`<« Õ L`«fi_∞» V√Å∞ =KåÛ~Ú.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'éË— J<Õ„áêuÑ¨kHõÃÑ· „Ñ¨^=Œä ∂|Ç¨ï=K«#q=HõÖ∆ ’ 'Å∞=~°O‚ |∞ |Ç¨ï=K«#O|∞—

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'|Ç¨ï=K«#— J#_»OKÕ`« "Õˆ~^•x`À t¡+¨ì "≥∞ÿ`Õ ~¸HÍ~°ºO HÍ^Œ∞. „`å_˘æé˜H˜,

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

H˘xfl JK«Û`≥#∞QÆ∞„áêuÑ¨kHõÅ∞, (H˘_»=e) "å\˜Ö’ z=iÇ¨ÏÅ¡∞ 'Å∞— J<Õ

„Ñ¨=$uÎ : H˘xfl â◊ÉÏÌÅÖ’ WÜ«∞‰õΩ Z`«fiO ~å=_»O x`«ºO. |Öˇ¡=Ú. WHõ¯_»

Ñ¨^Œ – P^ŒºO JO>Ë Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ L#flk. Ñ¨^•^ŒºO HÍxk JÑ¨^•^ŒºO.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

QÀ~Ú„Ñ¨Éèí$`«∞Å‰õΩ u=~°‚O =ã¨∞ÎO ^Œx J~°÷O J=Ù`«∞#flk.

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

'JQÆ∞— "≥Ú^Œ Öˇ·#q 'Éèí∂— J<Õã¨Oã¨¯ $`«^è•`«∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J~°÷O QÆey#q. =º=Ç≤Ï`«

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i

8. kfiQ∞Æ =Ù# Hˆ Hõ=K«#O|∞ „áê~ÚHõO|∞QÍ #QÆ∞, q∞„â◊O|∞#‰õΩñ QÍ^Œ∞.(18)

Ñ¨~=° ã¨∞Î z#flÜ∞« ã¨∂i