Whole Book Answers-2 PDF

Bab Bidang Pembelajaran: Perkaitan dan Algebra
Fungsi dan Persamaan Kuadratik

1 dalam Satu Pemboleh Ubah
Quadratic Functions and Equations
in One Variable
1.1 Fungsi dan Persamaan Kuadratik/Quadratic Functions and Equations
Latihan 1 Tentukan sama ada setiap ungkapan yang berikut ialah ungkapan kuadratik dalam satu
pemboleh ubah atau tidak.
Determine whether each of the following expressions is a quadratic expression in one variable or not.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang ungkapan, fungsi dan persamaan kuadratik dalam satu pemboleh ubah.
Contoh 1
(a) 3x2 + 2x
Ya/Yes
(b) 3x2 + y2 Ungkapan kuadratik dalam satu pemboleh ubah boleh ditulis dalam
Tidak. Ada dua pemboleh ubah, bentuk ax2 + bx + c, dengan keadaan a, b dan c ialah pemalar dan a ≠ 0.
x dan y. Kuasa tertinggi pemboleh ubah ialah 2.
Quadratic expression in one variable can be written in the form of ax2 + bx + c, where a,
No. It has two variables, x and y. b and c are constants and a ≠ 0. The highest power of variable is 2.
1 –3x2 – 3 1
2 – x2
2
Ya
Ya
3 4m2 – 32 4 4p2 – 3 + q2
Ya Tidak. Ungkapan itu mempunyai dua pemboleh ubah,
p dan q.
3y2 + 5y – 3 6 (3 + x)(3x – 2)
5
y2 = 9x – 6 + 3x2 – 2x
Tidak. Ungkapan itu tidak boleh ditulis dalam bentuk = 3x2 + 7x – 6
ax2 + bx + c Ya
Latihan 2 (a) Lengkapkan jadual nilai untuk setiap fungsi kuadratik berikut.
Complete the table of values for each of the following quadratic functions.
(b) Plotkan graf fungsi kuadratik dan nyatakan
Plot the graph of the quadratic function and state the
(i) bentuk graf,
shape of the graph,
(ii) titik minimum atau titik maksimum,
minimum or maximum points,
(iii) persamaan paksi simetri bagi graf.
equation of the axis of symmetry of the graph.
Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 1 12/17/19 3:45 PM

TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang fungsi dan persamaan kuadratik dalam satu pemboleh ubah untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 2
f(x) = x2 – 6x + 11
(a)
x –1 0 1 2 3 4 5 6
Hubungan banyak kepada
f(x) 18 11 6 3 2 3 6 11 satu merupakan jenis
hubungan bagi fungsi
(b)
f(x) kuadratik.Ujian garis
mencancang boleh digunakan
20 — x=3 untuk menentukan sama ada
× hubungan itu suatu fungsi
15 — y = f(x).
Many-to-one relationship is the type
of function of a quadratic function.
×
10 — × Vertical line test can be used to
determine whether the relation is a
function y = f(x).
5— × ×
× × • •
Ujian garis
× mendatar
x
• • Horizontal
–2 –1 0 1 2 3 4 5 6 • • line test
Ujian garis
mencancang
(i) Bentuk/Shape: Vertical line test
(ii) Titik minimum/Minimum point: (3, 2)
(iii) Persamaan paksi simetri/Equation of axis of symmetry: x = 3
Sudut Kalkulator
ALPHA Y ALPHA = ALPHA x = 3, SOLVE
Melengkapkan jadual/Completing the table
, CALC 3 CALC 3 =
y = 3x – x2
x 0 1 2 3 4 5 X ALPHA X x = 5, SOLVE
y 0 2 2 –4 ) – ) x2 = CALC 5 =
1 f(x) = x2 + 8x + 13
(a)
x –8 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3
f(x) 13 1 –2 –3 –2 1 6 13 22 33 46
(b) f(x)
x = –4 50 —
×
40 —
×
30 —
20 — ×
× ×
10 —
×
× × x
–9 –8 –7 –6 ×
–5 ×
–4 ×
–3 –2 –1 0 1 2 3
–10 —
(i) Bentuk
(ii) Titik minimum: (–4, –3)
(iii) Persamaan paksi simetri: x = –4

2 f(x) = x2 – 8x + 16
(a)
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
f(x) 16 9 4 1 0 1 4 9 16 25
(b) f(x)
30 —
25 — x=4 ×
20 —
×
15 — ×
10 —
× ×
5—
× ×
× ×
×
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
x
(i) Bentuk
(ii) Titik minimum: (4, 0)
(iii) Persamaan paksi simetri: x = 4
3 f(x) = –x2 + 6x – 10
(a)
x –1 0 1 2 3 4 5 6
f(x) –17 –10 –5 –2 –1 –2 –5 –10
(b)
f(x)
x=3
x
×
–2 –1 0 1 2 3
× ×4 5 6 7
–5 — × ×
×
–10 — ×
–15 —
×
–20 —
(i) Bentuk
(ii) Titik maksimum: (3, –1)
(iii) Persamaan paksi simetri: x = 3

4 f(x) = –2x2 – 8x – 3
(a)
x –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
f(x) –13 –3 3 5 3 –3 –13 –27
(b)
f(x)
× 5—
× ×
— x
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
× ×
–5 —
x = –2 –10 —
× ×
–15 —
–20 —
–25—
×
–30 —
(i) Bentuk
(ii) Titik maksimum: (–2, 5)
(iii) Persamaan paksi simetri: x = –2
Latihan 3 Kenal pasti bentuk bagi setiap fungsi kuadratik yang berikut.
Identify the shape of each of the following quadratic functions.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang ungkapan, fungsi dan persamaan kuadratik dalam satu pemboleh ubah.
Contoh 3
f(x) = x2 + 3x – 5
Penyelesaian
• Jika a > 0, graf adalah berbentuk dengan titik minimum.
f(x) = x2 + 3x – 5
If a > 0, the graph is shape with a minimum point.
↓ ↓ ↓
a b c • Jika a < 0, graf adalah berbentuk dengan titik maksimum.
a=1>0
If a < 0, the graph is shape with a maximum point.
∴

1 f(x) = 3x2 – x + 2 2 f(x) = –2x2 + 3x
a=3>0 a = –2 < 0
3 f(x) = (3 + x)(x – 4) 4 f(x) = 9 – 16x2

f(x) = (3 + x)(x – 4) f(x) = –16x2 + 9
= 3x – 12 + x2 – 4x a = –16 < 0
= x2 – x – 12
a=1>0
PAK-21
KOD QR
KOD QR
Imbas atau layari https://www.geogebra.org/classic/huswx2dp untuk mengetahui lebih banyak

maklumat tentang fungsi kuadratik f(x) = ax2 + bx + c apabila nilai a, b dan c dimanipulasi.
Latihan 4 Bentukkan satu persamaan kuadratik berdasarkan setiap maklumat yang diberikan.
Form a quadratic equation based on each of the given information.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang fungsi dan persamaan kuadratik dalam satu pemboleh ubah dalam konteks penyelesaian
masalah rutin yang mudah.
Contoh 4
Hasil tambah kuasa dua bagi tiga integer positif yang berturutan ialah 149.
The sum of the squares for three consecutive positive integers is 149.
Kesilapan Umum
Penyelesaian
Andaikan integer positif yang berturutan ialah n, n + 1 dan n + 2. (n + 1)2 = n2 + 1
(n + 2)2 = n2 + 4
Let the consecutive positive integers be n, n + 1 and n + 2.
n2 + (n + 1)2 + (n + 2)2 = 149
n + n + 2n + 1 + n2 + 4n + 4 = 149
2 2
3n2 + 6n – 144 = 0
1 Hasil tambah dua nombor, x dan y, ialah 16. 2 Panjang sebuah segi empat tepat melebihi
Jumlah kuasa dua bagi nombor-nombor itu ialah lebarnya sebanyak 3 cm. Diberi bahawa luas segi
130. empat tepat itu ialah 130 cm2.
The sum of two numbers, x and y, is 16. The sum of the The length of a rectangle exceeds its width by 3 cm. Given
square of these numbers is 130. that the area of the rectangle is 130 cm2.
x + y = 16 ... ➊ Andaikan panjang = x + 3 dan lebar = x
x2 + y2 = 130 ... ➋ x(x + 3) = 130
Daripada (➊), y = 16 – x x2 + 3x – 130 = 0
Ganti y = 16 – x dalam persamaan ➋
x2 + (16 – x)2 = 130
x2 + 256 – 32x + x2 – 130 = 0
2x2 – 32x + x2 + 126 = 0
x2 – 16x + 63 = 0

3 Luas segi empat tepat P ialah 8 cm2 lebih besar 4 Hao Sheng membeli sebilangan pen dengan
daripada luas segi empat tepat Q. RM20. Jika setiap pen mempunyai diskaun
The area of rectangle P is 8 cm2 greater than the area of RM0.20, dia boleh membeli lima lagi pen untuk
rectangle Q. jumlah wang yang sama.
8 cm Hao Sheng bought a number of pens for RM20. If each pen
had discounted RM0.20, he could have bought five more
(x – 1) cm
pens for the same amount of money.
(x + 3) cm P Q (x + 2) cm Andaikan bilangan pen = x.

RM0.20 = 20 sen
RM20 = 2 000 sen
2 000 2 000
x – (x + 5) = 20
Luas P = 8(x + 3) 2 000(x + 5) – 2 000x = 20x(x + 5)
Luas Q = (x –1)(x + 2) 20x2 + 100x – 10 000 = 0
8(x + 3) – [(x – 1)(x + 2)] = 8 x2 + 5x – 500 = 0
8x + 24 – x2 – x + 2 = 8
x2 – 7x – 16 = 0
Latihan 5 Tentukan sama ada nilai pemboleh ubah yang diberi ialah punca bagi persamaan
kuadratik.
Determine if the given value of a variable is a root of the quadratic equation.
Contoh 5
3x2 – x – 2 = 0 ; x = 1
Penyelesaian
Apabila/When x = 1
LHS ⇒ 3x2 – x – 2 ; RHS : 0
= 3(1)2 – (1) – 2
: 0 = RHS
∴ x = 1 ialah punca bagi/is the root of 3x2 – x – 2 = 0.
1 (x – 2)2 = 16 ; x = 6 2 x2 = 5x – 7 ; x = –1
Apabila x = 6 Apabila x = –1
LHS ⇒ (6 – 2)2 ; RHS : 16 LHS ⇒ x2 RHS : 5x – 7
= 16 (–1)2 : 5(–1) – 7
= RHS :1 : – 12
∴ x = 6 ialah punca bagi (x – 2)2 = 16. LHS ≠ RHS
∴ x = –1 ialah bukan punca bagi x2 = 5x – 7.
1 1
3 (2n + 1)(n + 2) = 5 ; n = 4 (6y – 1)2 = 16y2 ; y = – ;
1 2 2
Apabila n = 2 ; 1
Apabila y = – 2 ;
LHS : (2n + 1)(n + 2) RHS : 5 LHS : (6y – 1)2 RHS : 16y2
1 1 1 1
: [2( 2 + 1)]( 2 + 2) : [6(– 2 ) – 1]2 : 16(– 2 )2
: 5 = RHS : 16 ≠ RHS :4
1 1
∴ n = 2 ialah punca bagi (2n + 1)(n + 2) = 5 ∴ y = – 2 ialah bukan punca bagi (6y – 1)2 = 16y2

Latihan 6 Tentukan punca bagi persamaan kuadratik yang berikut.
Determine the roots of the following quadratic equations.
Contoh 6
(a) (x – 2)(x – 3) = 0 (b) (3x – 1)(x + 2) = 0

Penyelesaian Penyelesaian
(x – 2)(x – 3) = 0 (3x – 1)(x + 2) = 0
x – 2 = 0 ; x – 3 = 0 3x – 1 = 0 ; x + 2 = 0
1
x = 2 ; x = 3 x = ; x = –2
3
1 (x + 4)(x – 3) = 0 2 (x – 7)(x – 5) = 0 3 (2x + 5)(x – 3) = 0

x+4=0;x–3=0 x–7=0;x–5=0 2x + 5 = 0 ; x – 3 = 0
x = –4 ; x = 3 x=7;x=5 5
x = – ; x = 3
2
4 (5x – 1)(x + 2) = 0 5 (3x – 2)(2x + 7) = 0 6 (5 – 3x)(2 – x) = 0

5x – 1 = 0 ; x + 2 = 0 3x – 2 = 0 ; 2x + 7 = 0 5 – 3x = 0 ; 2 – x = 0
1 2 7 5
x = 5 ; x = –2 x = 3 ; x = – 2 x= 3 ;x=2
Latihan 7 Selesaikan setiap persamaan kuadratik yang berikut dngan kaedah pemfaktoran.
Solve each of the following quadratic equations by factorisation.
Contoh 7
x2 – 8x + 7 = 0
Penyelesaian Pendaraban silang/Cross multiplication
(x – 7)(x – 1) = 0
x–7=0;x–1=0 x –7 –7x
x=7;x=1 x –1 –x
Susun semula:
x2 +7 –8x Rearrange:
x2 – 8x + 7
1 x2 + 2x – 15 = 0 2 x2 – 12x + 32 = 0 3 x2 + 7x = 60
(x – 3)(x + 5) = 0 (x – 8)(x – 4) = 0 x2 + 7x – 60 = 0
x – 3 = 0 ; x + 5 = 0 x – 8 = 0 ; x – 4 = 0 (x – 5)(x + 12) = 0
x = 3 ; x = –5 x = 8 ; x = 4 x – 5 = 0 ; x + 12 = 0
x = 5 ; x = –12

4 4p2 + 5p – 21 = 0 5 (m – 4)2 = 16 6 3k(3k + 1) = 3k + 1
(4p – 7)(p + 3) = 0 m – 8m + 16 = 16
2
9k2 + 3k = 3k + 1
4p – 7 = 0 ; p + 3 = 0 m2 – 8m = 0 9k2 – 1 = 0
7 m(m – 8) = 0 (3k + 1)(3k – 1) = 0
p = 4 ; p = –3
m = 0 ; m – 8 = 0 3k + 1 = 0 ; 3k – 1 = 0
m = 8 1 1
k = – 3 ; k = 3
Latihan 8 Selesaikan setiap persamaan kuadratik yang berikut dengan kaedah pemfaktoran.
Solve each of the following quadratic equations by factorisation.
Contoh 8
2x2 + 3
=7
x
Penyelesaian
2x2 + 3 = 7x
2x2 – 7x + 3 = 0 Bentuk am/General form ax2 + bx + c = 0
(2x – 1)(x – 3) = 0
2x – 1 = 0 ; x – 3 = 0
1
x = ; x = 3
2
1 (2 – y)2 = –3y(2 – y) 2 (m + 1)(m + 2) = –2m(2 + m) 36

3 = 25k
(2 – y) + 3y(2 – y) = 0
2
(m + 1)(m + 2) + 2m(2 + m) = 0 k
y2 – y – 2 = 0 3m2 + 7m + 2 = 0 36 = 25k2
(y – 2)(y + 1) = 0 (3m + 1)(m + 2) = 0 25k2 – 36 = 0
y – 2 = 0 ; y + 1 = 0 3m + 1 = 0 ; m + 2 = 0 (5k + 6)(5k – 6) = 0
y = 2 ; y = –1 1 5k + 6 = 0 ; 5k – 6 = 0
m = – 3 ; m = – 2 6 6
k = – 5 ; k = 5
4
9–z 1
z2 = 2z
48
(
5 (w – 2) w + 3 = 70 ) 4 3
6 2m – 1 = 7 – m
2z(9 – z) = z2
3z2 – 18z = 0 (w – 2) ( 48 +w 3w ) = 70 4 3
2m – 1 + m = 7
3z(z – 6) = 0 (w – 2)(48 + 3w) = 70w 4m + 3(2m – 1) = 7m(2m – 1)
3z = 0 ; z – 6 = 0 3w2 – 28w – 96 = 0 14m2 – 17m + 3 = 0
z = 0 ; z = 6 (3w + 8)(w – 12) = 0 (14m – 3)(m – 1) = 0
3w + 8 = 0 ; w – 12 = 0 14m – 3 = 0 ; m – 1 = 0
8 3
w = – 3 ; w = 12 m = 14 ; m = 1

Latihan 9 Lakarkan graf bagi setiap fungsi kuadratik yang berikut.
Sketch the graph of each of the following quadratic functions.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang fungsi dan persamaan dalam satu pemboleh ubah dalam konteks penyelesaian masalah rutin
yang mudah.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang fungsi dan persamaan dalam satu pemboleh ubah dalam konteks penyelesaian masalah rutin
yang kompleks.
Contoh 9
y
y = 3x2
Penyelesaian 30 —
(–3, 27) (3, 27)
(a) a > 0, graf berbentuk . × ×
25 —
a > 0, the graph is shape.
(b) y = 3x2 melalui titik (0, 0) dan bersimetri pada paksi-y. 20 —
The graph y = 3x2 passes through (0, 0) and is symmetrical
about y-axis.
15 —
(c) Apabila/When y = 27,
3x2 = 27
10 —
x2 = 9
x=±3
5—
Graf y = 3x2 turut melalui titik
(–3, 27) dan titik (3, 27).
The graph y = 3x2 is also passes through points
× x
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
(–3, 27) and (3, 27).
Untuk f(x) = ax2 + bx + c = 0, sekiranya b = 0, graf tersebut akan bersimetri pada paksi-y dan melalui titik (0, c).
For f(x) = ax2 + bx + c, if b = 0, the graph is symmetrical about the y-axis and passes through point (0, c).
1
1 y = – x2
8 y
(a) a < 0, bentuk graf: 2—

1 2
(b) y = – x melalui titik (0, 0)
8
0×
x
dan bersimetri pada paksi-y. –5 –4 –3 –2 –1 1 2 3 4 5
(c) Apabila y = –2, (–4, –2) ×
1
–2 — × (4, –2)
– x2 = –2
8
–4 —
x2 = 16
x=±4
1
∴ Graf y = – x2 turut melalui titik (–4, –2) dan (4, –2).
8
y
2 y = 2x2 + 8
20 —
(a) a < 0, bentuk graf:
(b) y = 2x2 + 8 melalui titik (0, 8) dan bersimetri (–2, 16) × 15 — × (2, 16)
pada paksi-y.
(c) Apabila y = 16,
–10 —
2x2 + 8 = 16
x2 = 4 × (0, 8)
x=±2 5—
∴ Graf y = 2x2 turut melalui titik
(–2, 16) dan (2, 16). x
0
–4 –3 –2 –1 1 2 3 4

y
3 y = 4x2 + 16x
5—
(b) y = 4x2 + 16x
y = 4x(x + 4) ×
0 × x
–5 –4 –3 –2 –1 1 2
Apabila y = 0;
4x(x + 4) = 0 –5 —
x = 0 ; x = –4
y = 4x2 + 16x melalui titik (0, 0) dan (–4, 0). –10 —
(c) x = –2 ialah simetri bagi graf itu.
–4 + 0 –15 —
x=
2
= –2
(–2, –16) ×
Apabila x = –2, y = 4(–2)2 + 16(–2) = –16 –20 —
x = –2
∴ Graf itu melalui titik (–2, –16).
4 y = x(4 – x)
y
(b) y = x(4 – x) 5—
(2, 4)
Apabila y = 0, ×
x(4 – x) = 0
x = 0 ; x = 4
0 × × x
–2 –1 1 2 3 4 5 6
y = x(4 – x) melalui titik (0, 0) dan (4, 0).
(c) x = 2 ialah paksi simetri bagi graf itu. –5 —
0+4
x= =2 –10 —
2
∴ Graf itu turut melalui titik (2, 4).
–15 —
–20 —
x=2
5 y = (x + 5)(x – 1)
y
(b) y = (x + 5)(x – 1) 5—
Apabila y = 0,
(x + 5)(x – 1) = 0
x = –5 ; x = 1
y = (x + 5)(x – 1) melalui titik × × x
–6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
(–5, 0) dan (1, 0).
(c) Apabila x = 0 ; y = (0 + 5)(0 – 1) = –5
Graf bersilang pada paksi-y di (0, 5). ×
–5 —
(d) x = –2 ialah paksi simetri.
–5 + 1
x=
2
= –2
(–2, –9) × –10 —
x = –2 ; y = [(–2) + 5][(–2) – 1] = –9 x = –2
∴ Graf turut melalui titik (–2, 9).
10

6 y = –(x –2)2 + 16
y
(a) a < 0, graf berbentuk:
(b) y = –(x –2)2 + 16 20 —
Apabila y = 0, (2, 16)
–(x –2)2 + 16 = 0 15 —
×
–(x –2)2 = 16
(x – 2) = ± 4
2
10 —
x – 2 = 4 ; x – 2 = –4
x = 6 ; x = –2
5—
y = –(x –2)2 + 16 melalui titik (6, 0) dan (–2, 0).
(c) Apabila x = 0;
y = –(0, –2)2 + 16 = 12 ×
0
× x
Graf bersilang pada paksi-y di (0, 12). –3 –2 –1 1 2 3 4 5 6 7
(d) Garis x = 2 ialah paksi simetri. –5 —
6 + (–2)
x= =2
2 –10 —
x=7
Apabila x = 2 ; y = –(2 – 2)2 + 16 = 16.
∴ Graf itu turut melalui titik (2, 16).
Latihan 10 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Mengaplikasi, Menganalisis

Solve each of the following problems.
masalah rutin yang mudah.
masalah rutin yang kompleks.
masalah bukan rutin secara kreatif.
Contoh 10
Rajah di bawah menunjukkan gabungan bentuk sebuah segi empat sama QRST dan sebuah segi tiga PQT.
The diagram below shows a composite shape of a square QRST and a triangle PQT.
Q R
x cm
P
9 cm T S
(a) Ungkapkan luas keseluruhan rajah dalam sebutan x.

Express the area of the whole diagram in terms of x.
(b) Sekiranya luas trapezium PQRST ialah 100 cm2, cari nilai x.
If the area of trapezium PQRST is 100 cm2, find the value of x.
Penyelesaian
1 (2x2 + 9x)
(a) PQRST ialah satu trapezium/is a trapezium = (a + b) × h (b) = 100
2 2
1 2x2 + 9x = 200
Luas/Area of PQRST = (x + x + 9)(x)
2 2x2 + 9x – 200 = 0
x(2x + 9) (2x + 25)(x – 8) = 0
=
2 25
x = – ; x = 8
(2x + 9x)
2
2
= x>0
2
∴x=8
11

1 Wee Shan membeli n pasu dengan jumlah harga RM180. Dia menjual setiap pasu RM3 melebihi harga
kosnya. Jika terdapat 2 pasu yang tidak terjual, dia masih memperoleh keuntungan sebanyak RM15.
Wee Shan bought n vases with a total cost of RM180. He sold each vase at RM3 more than the cost price. If there were 2 vases
left unsold, he still earned a profit of RM15.
(a) Cari harga kos bagi setiap pasu dalam sebutan n.
Find the cost price of each vase in terms of n.
(b) Cari harga jual bagi setiap pasu dalam sebutan n.
Find the selling price of each vase in terms of n.
(c) Berdasarkan maklumat di atas, cari nilai n.
Based on the above information, find the value of n.
180
(a) n
(b) (
180
n +3 )
(c) (
180
)
n + 3 (n – 2) = 180 + 15
(180 + 3n)(n – 2) = 195n
180n – 360 + 3n2 – 6n = 195n
2n2 – 21n – 360 = 0 (÷ 3)
n2 – 7n – 120 = 0
(n – 15)(n + 8) = 0
n = 15 ; n = –8
n > 0, ∴ n = 15
2 Bagi tiga nombor yang berturutan, nombor yang berada di tengah-tengah ialah 3k + 2, dengan keadaan
k > 0.
For three consecutive numbers, the number that lies in the middle is 3k + 2, where k > 0.
(a) Bentukkan satu ungkapan untuk menunjukkan jumlah kuasa dua bagi tiga nombor ini.
Form an expression to show the sum of squares of these three numbers.
(b) Jika jumlah kuasa dua bagi tiga nombor itu ialah 365, cari nilai k. Seterusnya, nyatakan tiga nombor ini.
If the sum of the squares of the three numbers is 365, find the value of k. Hence, state the three numbers. KBAT Menilai
(a) (3k + 2) ialah nombor tengah, maka 3k + 1, 3k + 2, 3k + 3

(3k + 1)2 + (3k + 2)2 + (3k + 3)2
= 9k2 + 6k + 1 + 9k2 + 12k + 4 + 9k2 + 18k + 9 = 27k2 + 36k + 14
(b) 27k2 + 36k + 14 = 365
27k2 + 36k – 351 = 0 (÷ 9)
3k2 + 4k – 39 = 0
(3k + 13)(k – 3) = 0
13
k = – 3 ; k = 3
x > 0, k = 3
Gantikan k = 3 ke dalam 3k + 1, 3k + 2, 3k + 3
3(3) + 1 = 10, 3(3) + 2 = 11, 3(3) + 3 = 12
Tiga nombor itu ialah 10, 11 dan 12.
3 Diberi bahawa sebuah segi empat tepat mempunyai perimeter 28 cm. Jika panjang dan lebarnya masing-
masing ditambah dengan 4 cm dan 2 cm, luas segi empat tepat ini akan menjadi dua kali ganda daripada
luas asalnya. Cari luas asal, dalam cm2, bagi segi empat tepat ini.
It is given that a rectangle has a perimeter of 28 cm. If the length and the width are added by 4 cm and 2 cm respectively, the area
of rectangle will become twice of its original area. Find the original area, in cm2 of the rectangle.
Andaikan panjang = x dan lebar = y
Perimeter: 2x + 2y = 28
y = 14 – x
(x + 4)(y + 2) = 2xy
(x + 4)(14 – x + 2) = 2x(14 – x)
x2 – 16x + 64 = 0
(x – 8)(x – 8) = 0
x=8
Apabila x = 8 ; y = 14 – (8) = 6
Luas segi empat tepat = xy
= (8)(6)
= 48 cm2
12

Latihan Pengukuhan 1
Soalan Objektif
1 (3m – 2n)(n – 5m) = 5 Sebuah bas dipandu dengan laju (5x – 3) kmj–1.
A –15m2 + 13mn – 2n2 Cari jarak yang dilalui oleh bas tersebut jika masa
B –15m2 + 7mn – 2n2 yang diambil ialah (3 + x) jam.
C –15m2 – 13mn + 2n2 A bus is travelling at the speed of (5x – 3)kmh–1. Find the
D –15m2 – 13mn – 2n2 distance travelled by the bus if the time taken is (3 + x) hours.
A 5x2 – 18x + 9 C 5x2 – 12x – 9
2 3(x + 2y)2 – 2xy = B 5x2 + 18x + 9 D 5x2 + 12x – 9
A 3x2 – 10xy + 12y2
B 3x2 + 14xy + 12y2 6 Rajah 1 menunjukkan sebuah segi tiga PQR.
C 3x2 + 10xy + 12y2 Diagram 1 shows a triangle PQR.
D 3x2 – 14xy + 12y2 Q
3 Antara yang berikut, yang manakah mewakili

KLON y = –3x2 + 10x – 3? (x + 3) cm
SPM
2019 Which of the following graphs represents
y = –3x2 + 10x – 3?
P R
A y (3x – 2) cm
Rajah 1/Diagram 1
× 1×
x
–3 – Diberi bahawa luas PQR ialah 35 cm2. Cari
3 ×3 ketinggian, dalam cm, segi tiga tersebut.
It is given that the area of PQR is 35 cm2. Find the height, in
y
cm, of the triangle.
B A 4 C 7
B 5 D 10
×1 × x
– 3
3 7 Rajah 2 menunjukkan graf bagi fungsi
–3 ×
y = –x2 + 16. Cari nilai k.
Diagram 2 shows the graph of the function
C y y = –x2 + 16. Find the value of k.
y
3×
× 16
× ×–3 x
– 1 × ×4 x
3 k O
D y
Rajah 2/Diagram 2
×3
A 5 C –4
B 8 D –8
–3× ×1 x
–
3 y
8
KLON
SPM
4 Diberi bahawa hasil darab untuk dua nombor 2017
–2× O ×4 x
positif yang berturutan adalah 56. Tentukan
persamaan kuadratik untuk mencari penyelesaian
untuk kedua-dua nombor positif tersebut.
It is given that the product of two consecutive positive
numbers is 56. Determine a quadratic equation to find the Rajah 3/Diagram 3
solutions of these two positive numbers. Fungsi kuadratik yang mungkin bagi graf dalam
A n2 + n + 56 = 0 Rajah 3 ialah
B n2 + n – 56 = 0 The possible quadratic function of the graph in Diagram 3 is
C n2 – 56 = 0 A y = x2 – 2x – 8 C y = x2 – 2x + 8
D n2 + 56 = 0 B y = x2 + 2x – 8 D y = x2 + 2x + 8
13

Soalan Subjektif
1 Sebiji bola dilontarkan secara menegak dari 2 Selesaikan persamaan kuadratik yang berikut:
puncak sebuah bangunan. Ketinggian, h m, bola KLON
SPM
Solve the following quadratic equation:
itu pada t saat diberikan oleh h = –2t2 + t + 15. 2016 2 x+2
=
Bilakan bola itu mencecah tanah? 3x – 5 2
A ball is thrown vertically upwards from the top of a 4 = (x + 2)(3x – 5)
building. The height, h m, of the ball at t seconds is given by 3x2 + x – 14 = 0
h = –2t2 + t + 15. When does the ball hit the ground? (3x + 7)(x – 2) = 0
7
Bola itu mencecah tanah apabila h = 0; x = – ; x = 2
3
–2t2 + t + 15 = 0
2t2 – t – 15 = 0
(2t + 5)(t – 3) = 0
5
t = – ; t = 3
2
∴t=3s
3 8 dan 5 masing-masing ditolak dan ditambah 4 Jika x = 5 ialah salah satu punca bagi persamaan
kepada suatu nombor positif. Hasil darab bagi kuadratik 5 + mx – 2x2 = 0, cari nilai m dan nilai x
kedua-dua nombor baharu yang diperoleh itu yang satu lagi.
ialah 140. Cari nombor positif itu. If x = 5 is one of the roots for the quadratic equation
8 and 5 are subtracted and added respectively from a positive 5 + mx – 2x2 = 0, find the value of m and another value of x.
number. The product of the two new numbers obtained is
x = 5 ialah punca bagi 5 + mx – 2x2 = 0, maka
140. Find the number.
5 + m(5) – 2(5)2 = 0
Nombor positif = n. m=9
(n – 8)(n + 5) = 140 5 + 9x – 2x2 = 0
n2 – 3n – 180 = 0 2x2 – 9x – 5 = 0
(n – 15)(n + 12) = 0 (2x + 1)(x – 5) = 0
n = 15 ; n = –12 (abaikan, n > 0) 1
x = – ; x = 5
∴ n = 15 2
1
Punca yang satu lagi, x = –
2
5 Lakarkan graf fungsi kuadratik bagi 6 Umair berbasikal sejauh 36 km dengan laju
y = x2 – 6x. Seterusnya, tentukan titik minimum seragam. Jika dia mengayuh basikal 3 km j–1 lebih
atau maksimum bagi lengkung tersebut. laju daripada laju biasanya, dia akan sampai
Sketch the graph of the quadratic function for y = x2 – 6x. ke destinasi satu jam lebih awal. Cari laju dia
Hence, determine the minimum or maximum point of the berbasikal, dalam km/j.
curve. Umair is cycling for 36 km at a uniform speed. If he cycles
y = x – 6x
2 3 km h–1 faster than his usual speed, he will arrive at the
= x(x – 6) destination one hour earlier. Find his cycling speed, in km/h.
a = 1 > 0, bentuk graf . Andaikan x = Laju
Apabila y = 0 ; x(x – 6) = 0 36 36
x = 0 ; x = 6 – =1
x x+3
Graf melalui titik (0, 0) dan (6, 0). 36(x + 3) – 36x = x(x + 3)
x = 3 ialah paksi simetri graf. x2 + 3x – 108 = 0
Apabila x = 3, y = (3)2 – 6(3) y
(x – 9)(x + 12) = 0
= –9 x = 9 ; x = –12 (abaikan x > 0)
Titik minimum: (3, –9) ∴ Laju Umair ialah 9 km/j.
x
0 6
×
(3, –9)
14

Zon KBAT
n
1 Diberi bahawa sebuah poligon dengan sisi n mempunyai (n – 3) pepenjuru.
2
n
It is given that a polygon with n sides has (n – 3) diagonals.
2
(a) Berapakah bilangan sisi bagi sebuah poligon dengan 90 pepenjuru?
How many sides does a polygon with 90 diagonals have?
(b) Adakah terdapat poligon dengan 100 pepenjuru? Wajarkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Is there a polygon with 100 diagonals? Justify your answer.
n
(a) (n – 3) = 90 (b) Tiada.
2
n
n2 – 3n – 180 = 0 (n – 3) = 100
2
(n – 15)(n + 12) = 0
n2 – 3n – 100 = 0
n = 15 ; n = –12 (abaikan, n > 0)
Tiada nombor bulat yang positif bagi n.
Poligon itu mempunyai 15 sisi.
2 Sebiji batu dilontarkan secara menegak ke atas dari sebuah bangunan dengan ketinggian 96 meter. Jarak,
s meter, batu dari tanah selepas t saat diberikan oleh s = 95 + 81t – 16t2.
A stone is thrown vertically upward from the top of a 96-metre building. The distance, s metres, of the stone from the ground after
t seconds is given by s = 95 + 81t – 16t2.
(a) Lengkapkan jadual nilai berikut untuk s = 95 + 81t – 16t2.
Complete the following table of values for s = 95 + 81t – 16t2.
t 0 1 2.5 3 5 6
s 95 160 197.5 194 100 5
Jadual 1/Table 1
(b) Berdasarkan Jadual 1, lukiskan graf s = 96 + 80t – 16t2 dalam ruang yang disediakan.
Based on Table 1, draw the graph of s = 96 + 80t – 16t2 in the space provided.
200 —
× ×
×
150 —
100 — ×
×
50—
0 × t
1 2 3 4 5 6 7
15

(c) Berdasarkan graf yang anda telah lukiskan, jawab soalan-soalan berikut.
Based on the graph that you have drawn, answer the following questions.
(i) Anggarkan masa yang diambil, dalam saat, batu itu mencecah tanah.
Estimate the time taken, in seconds, for the stone to strike the ground.
(ii) Berapa saatkah yang diambil oleh batu itu untuk melepasi bahagian atas bangunan semasa jatuh
ke bawah?
How many seconds are taken by the stone to pass the top of the building on its way down?
(iii) Cari ketinggian maksimum yang boleh dicapai oleh batu itu dan nyatakan masa yang sepadan
dengannya.
Find the maximum height that can be reached by the stone and state its corresponding time.
(c) (i) Lebih daripada 6 saat atau 6.05 saat.
(ii) 5.1 saat
(iii) 197.5 m, x = 2.5 s
3 Semasa hari persaraan Encik Wong, ahli-ahli dari Persatuan Matematik ingin menghadiahkannya sebuah
beg bimbit yang bernilai RM360. Kos beg itu akan dikongsikan dari kalangan ahli secara sama rata.
Sekiranya terdapat 10 orang lagi ahli dari Persatuan Sains ingin berkongsi kos hadiah itu, setiap ahli
Matematik boleh jimat sebanyak RM6.
On Mr Wong’s retirement day, the members of Mathematics Society wish to buy a RM360 briefcase as a present for him. The cost
will be shared equally among the members. If there are 10 more members from Science Society who would like to share the present’s
cost, each of the Mathematics Society member can save RM6.
Hitung/Calculate:
(a) bilangan pelajar dalam Persatuan Matematik,
the number of members in Mathematics Society,
(b) amaun yang perlu dibayar oleh setiap ahli Persatuan Matematik pada asalnya. KBAT Mengaplikasi
the amount that each Mathematics Society member needs to pay initially.
(a) Andaikan bilangan ahli Persatuan Matematik = x,
360 360
– =6
x x + 10
360(x + 10) – 360 = 6x(x + 10)
360x + 3 600 – 360x = 6x2 + 60x
6x2 + 60x – 3 600 = 0
x2 + 10x – 600 = 0
(x – 20)(x + 30) = 0
x = 20, x = –30 (abaikan, x > 0)
Bilangan ahli Persatuan Matematik ialah 20 orang.
RM360
(b) = RM18
20
4 Bagi tiga nombor yang berturutan, nombor yang paling kecil ialah 5k.
For three consecutive numbers, the smallest number is 5k.
(a) Ungkapkan dua nombor yang lain dalam sebutan k.
Express two other numbers in terms of k.
(b) Jika hasil tambah kuasa dua bagi nombor yang lain ialah 545, cari nilai positif k.
If the sum of the squares of the other numbers is 545, find the positive value of k.
(c) Seterusnya, dengan menggunakan nilai k yang dinyatakan di 4(b), nyatakan ketiga-tiga nombor itu.
Hence, by using the value of k stated in 4(b), state the values of the three numbers. KBAT Menganalisis
(a) 5k + 1 ; 5k + 2
(b) (5k + 1)2 + (5k + 2)2 = 545
25k2 + 10k + 1 + 25k2 + 20k + 4 = 545
50k2 + 30k – 540 = 0 (÷ 10)
5k2 + 3k – 54 = 0
(5k + 18)(k – 3) = 0
18
k = – (abaikan, k > 0) ; k = 3
5
∴k=3
(c) 5k, 5k + 1, 5k + 2(k = 3)
5(3) = 15
5(3) + 1 = 16
5(3) + 2 = 17
Nombor: 15, 16, 17
16

Bab Bidang Pembelajaran: Nombor dan Operasi
2 Asas Nombor
Number Bases
2.1 Asas Nombor/Number Bases
• Suatu nombor dalam asas tertentu mempunyai digit lebih kecil daripada asasnya.
A number in a certain base has digits smaller than its base.
• Contohnya, suatu nombor dalam asas 2 terbentuk daripada digit 0 dan 1 manakala nombor dalam asas 7 adalah
terbentuk daripada digit 0, 1, 2, 3, 4, 5, dan 6.
For example, a number in base 2 is formed by digits 0 and 1 whereas number in base 7 is formed by digits 0, 1, 2, 3, 4, 5, and 6.
Sudut Kalkulator
Menyelesaikan masalah melibatkan asas nombor. (a) Paparan skrin d d untuk asas
Solving problems involving number bases. Screen display nombor 10
MODE d for number base 10
Tekan dua kali sehingga skrin menunjukkan BIN
b
BASE (b) Asas nombor 2: log
, kemudian tekan 3.
3 Number base 2:
OCT
MODE o
BASE
Press 2 times until the screen shows 3
, then press 3. (c) Asas nombor 8: In
Number base 8:
Latihan 1 Nyatakan tiga nombor berturutan selepas nombor yang diberikan di bawah.
State the three consecutive numbers after the number given below.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang asas nombor untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 1 1 11102 2 223

11112, 100002, 100012 1003, 1013, 1023
(a) 1012
1102, 1112, 10002
(b) 345
3 103 4 114
405, 415, 425
113, 123, 203 124, 134, 204
5 324 6 3435 7 1546

334, 1004, 1014 3445, 4005, 4015 1556, 2006, 2016
8 657 9 268 10 769

667, 1007, 1017 278, 308, 318 779, 789, 809
11 100112 12 1345 13 7778

101002, 101012, 101102 1405, 1415, 1425 10008, 10018, 10028
17

Nilai tempat/Place value 23 = 8 22 = 4 21 = 2 20 = 1
Nombor dalam asas 2/Number in base 2 1 0 1 1 Nombor
Number Asas
Nilai tempat/Place value 43 = 64 42 = 16 41 = 4 40 = 1 Base
Nombor dalam asas 4/Number in base 4 3 2 0 3 178
dalam perkataan:
Nilai tempat/Place value 53 = 125 52 = 25 51 = 5 50 = 1 in words:
Nombor dalam asas 5/Number in base 5 3 2 4 1
Satu tujuh asas lapan
One seven base eight
Nilai tempat/Place value 8 = 512
3
8 = 64
2
8 =81
8 =10
Nombor dalam asas 8/Number in base 8 2 6 1 7
Latihan 2 Nyatakan nilai tempat bagi setiap digit bergaris.

State the place value of each of the underlinded digits.
Contoh 2
(a) 1010112 (b) 52718 (c) 23516

25 24 23 22 21 20 83 82 81 80 63 62 61 60
1 0 1 0 1 1 5 2 7 1 2 3 5 1

Nilai tempat bagi digit bergaris Nilai tempat bagi digit bergaris Nilai tempat bagi digit bergaris
Place value of the underlined digit Place value of the underlined digit Place value of the underlined digit
24 = 16 81 = 8 62 = 36
1 101112 2 120213 3 21135
24 23 22 21 20 34 33 32 31 30 51 52 51 50
1 0 1 1 1 1 2 0 2 1 2 1 1 3
= 22 = 33 = 52
=4 = 27 = 25
4 42317 5 62008 6 13579
73 72 71 70 83 82 81 80 93 92 91 90
4 2 3 1 6 2 0 0 1 3 5 7
= 73 = 82 = 91
= 343 = 64 =9
7 210314 8 34246 9 160008
44 43 42 41 40 63 62 61 60 84 83 82 81 80
2 1 0 3 1 3 4 2 4 1 6 0 0 0
= 44 = 61 = 83
= 256 =6 = 512
18

Latihan 3 Nyatakan nilai bagi digit yang bergaris.
State the value of the underlined digit.
Contoh 3
(a) 1100012 (b) 24315 (c) 2467

25 24 23 22 21 20 53 52 51 50 72 71 70
1 1 0 0 0 1 2 4 3 1 2 4 6

Nilai digit/Value of the digit
Nilai digit/Value of the digit Nilai digit/Value of the digit
= digit × nilai tempatnya = digit × nilai tempatnya = digit × nilai tempatnya
digit × its place value digit × its place value digit × its place value
= 1 × 24 = 2 × 53 = 2 × 72
= 16 = 250 = 98
1 100012 2 220113 3 4015
24 23 22 21 20 34 33 32 31 30 52 51 50
1 0 0 0 1 2 2 0 1 1 4 0 1
Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris

= 0 × 23 = 2 × 33 = 4 × 52
=0 = 2 × 27 = 4 × 25
= 54 = 100
4 34006 5 17268 6 231014
63 62 61 60 83 82 81 80 44 43 42 41 40
3 4 0 0 1 7 2 6 2 3 1 0 1

= 4 × 62 = 2 × 81 = 3 × 43
= 4 × 36 =2×8 = 3 × 64
= 144 = 16 = 192
7 30157 8 72489 9 67108
73 72 71 70 93 92 91 90 83 82 81 80
3 0 1 5 7 2 4 8 6 7 1 0

= 3 × 73 = 2 × 92 = 7 × 82
= 3 × 343 = 2 × 81 = 7 × 64
= 1 029 = 162 = 448
Nilai suatu nombor ialah jumlah bagi hasil darab setiap digit dengan nilai tempatnya.
The value of a number is the total of the product of each digit and its place value.
19

Latihan 4 Tentukan nilai setiap nombor yang berikut.
Determine the value of each of the following numbers.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang asas nombor dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
Contoh 4
(a) 100112 (b) 2156 (c) 4135

Nilai tempat/Place value Nilai tempat/Place value Nilai tempat/Place value
24 23 22 21 20 62 61 60 52 51 50
1 0 0 1 12 2 1 56 4 1 35

100112 2156 4135
= 1 × 24 + 0 × 23 + 0 × 22 + 1 × 21 + 1 × 20 = 2 × 62 + 1 × 61 + 5 × 60 4 × 52 + 1 × 51 + 3 × 50
= 16 + 0 + 0 + 2 + 1 = 72 + 6 + 5 = 100 + 5 + 3
= 1910 = 8310 = 10810
Sudut Kalkulator (a) Tekan BIN 11001 = DEC

Dalam mod BASE/In BASE mode, Press
Penukaran nombor asas 2 atau 8 ke nombor asas 10 Untuk asas 2/For base 2 asas 10/base 10
Convert a numbor in base 2 or 8 to a number in base 10
(a) 110012 (b) Tekan OCT 244 = DEC
(b) 2448 Press
Untuk asas 8/For base 8
1 11002 2 10203 3 1608

Nilai tempat Nilai tempat Nilai tempat
23
22
21
20
33
32
3 1
3 0
82 81 80
1 1 0 02 1 0 2 03 1 6 08
11002 10203 1608

= 1 × 23 + 1 × 22 + 0 × 21 + 0 × 20 = 1 × 33 + 0 × 32 + 2 × 31 + 0 × 30 = 1 × 82 + 6 × 81 + 0 × 80
=8+4+0+0 = 27 + 0 + 6 + 0 = 64 + 48 + 0
= 1210 = 3310 = 11210
4 23104 5 34035 6 2627

43 42 41 40 53 52 51 50 72 71 70
2 3 1 04 3 4 0 35 2 6 27
23104 34035 2627

= 2 × 43 + 3 × 42 + 1 × 42 + 0 × 40 = 3 × 53 + 4 × 52 + 0 × 51 + 3 × 50 = 2 × 72 + 6 × 71 + 2 × 70
= 128 + 48 + 4 + 0 = 375 + 100 + 0 + 3 = 98 + 42 + 2
= 18010 = 47810 = 14210
7 3546 8 1759 9 21018

62
61
60
92
91
9 0
83 82 81 80
3 5 46 1 7 59 2 1 0 18
3546 1759 21018

= 3 × 62 + 5 × 61 + 4 × 60 = 1 × 92 + 7 × 91 + 5 × 90 = 2 × 83 + 1 × 82 + 0 × 81 + 1 × 80
= 108 + 30 + 4 = 81 + 63 + 5 = 1 024 + 64 + 0 + 1
= 14210 = 14910 = 1 08910
20

Menukar Nombor daripada Satu Asas kepada Asas yang Lain
Convert a Number in a Base to Another Base
Menukarkan suatu nombor dalam asas x kepada asas yang lain, y.

Converting a number in base x to another base, y.
Pembahagian
Tulis dalam berulang ATAU
Nombor dalam asas x bentuk panjang Nombor dalam asas 10 bentuk panjang Nombor dalam asas y
Number in base x Write in extended Number in base 10 Repeated division Number in base y
notation OR extended
notation
Bentuk panjang ditulis berdasarkan nilai tempat bagi setiap digit.
Extended notation is written based on the place values of each digit.
Pembahagian berulang melibatkan pembahagian menggunakan nilai asas.
Repeated division involves the division using base value.
Latihan 5 Tukarkan setiap nombor dalam asas sepuluh yang berikut kepada suatu nombor dalam
asas yang dinyatakan dengan menggunakan pembahagian berulang.
Convert each of the following numbers in base ten to a number in the base stated by using repeated division.
Contoh 5
(a) 2610 kepada asas 2 (b) 6910 kepada asas 8 (c) 9810 kepada asas 5
2610 to base 2 6910 to base 8 9810 to base 5
2 26 baki/remainder 8 69 baki/remainder 5 98 baki/remainder

2 13 0 8 8 5 5 19 3
2 6 1 8 1 0 5 3 4
2 3 0 0 1 0 3
2 1 1 9810 = 3435
6910 = 1058
0 1

2610 = 110102
Sudut Kalkulator Kesilapan Umum

Tetapkan kalkulator dalam mod BASE. d h b o 6910 kepada asas 8
Set the calculator in BASE mode. 1 2 3 4 6910 to base 8
Tekan/Press Paparan skrin 8 69

BASE Paparan skrin Screen display
MODE MODE 3 Screen display 8 8 5
(a) Kepada asas 2, tekan 3
3 O d
8 1 0
To base 2, press 3
0 1
2×
Tukarkan nombor dalam asas 10 (b) Kepada asas 8, tekan 4 6910 = 5018
kepada asas 2 atau 8 To base 8, press Jawapan yang betul ialah
4
Converting number in base 10 to base 2 or 8. baki yang ditulis dari bawah
BIN LOGIC LOGIC LOGIC ke atas.
log x–1 x–2 x–3 The correct answer is the remainders
written from the bottom to the top.
3×
21

1 5310 kepada asas 2 2 6710 kepada asas 3 3 4910 kepada asas 8
2 53 baki 3 67 baki 8 49 baki

2 26 1 3 22 1 8 6 1
2 13 0 3 7 1 0 6
2 6 1 3 2 1 4910 = 618
2 3 0 0 2
2 1 1 6710 = 21113
0 1
5310 = 1101012
4 12310 kepada asas 7 5 7510 kepada asas 5 6 16610 kepada asas 9

7 123 baki 5 75 baki 9 166 baki

7 17 4 5 15 0 9 18 4
7 2 3 5 3 0 9 2 0
0 2 0 3 0 2
12310 = 2347 7510 = 3005 16610 = 2049
Latihan 6 Tukarkan setiap nombor dalam asas sepuluh yang berikut kepada nombor dalam asas
yang dinyatakan dengan menggunakan nilai tempat.
Convert each of the following numbers in base ten to a number in the stated base using place values.
Contoh 6 1 4510 kepada asas 2

4510 to base 2
40610 kepada asas 6 25 = 32 24 = 16 23 = 8 22 = 4 21 = 2 20 = 1
40610 to base 6
1 × 32 1×8 1×4 1×1
63 = 216 62 = 36 61 = 6 60 = 1 = 32 =8 =4 =1
1 × 216 5 × 36 1×6 4×1 1 0 1 1 0 1

= 216 = 180 =6 =4 32 + 8 + 4 + 1 = 45
1 5 1 4 ∴ 4510 = 1011012
216 + 180 + 6 + 4 = 406

∴ 40610 = 15146
2 10010 kepada asas 3 3 34010 kepada asas 5

10010 to base 3 34010 to base 5
34 = 81 33 = 27 32 = 9 31 = 3 30 = 1 53 = 125 52 = 25 51 = 5 50 = 1
1 × 81 0 2×9 0 1×1 2 × 125 3 × 25 3×5 0
= 81 = 18 =1 = 250 = 75 = 15
1 0 2 0 1 2 3 3 0
81 + 18 + 1 = 100 250 + 75 + 15 = 340
∴ 10010 = 102013 ∴ 34010 = 23305
22

4 17910 kepada asas 7 5 52010 kepada asas 9
17910 to base 7 52010 to base 9
72 = 49 71 = 7 70 = 1 92 = 81 91 = 9 90 = 1
3 × 49 4×7 4×1 6 × 81 3×9 7×1
= 147 = 28 =4 = 486 = 27 =7
3 4 4 6 3 7
147 + 28 + 4 = 179 486 + 27 + 7 = 520
∴ 17910 = 3447 ∴ 52010 = 6379
Latihan 7 Tukarkan setiap nombor yang berikut kepada nombor dalam asas yang dinyatakan.
Convert each of the following numbers to a number in the base stated.
Contoh 7
(a) 235 kepada nombor dalam (b) 368 kepada nombor dalam (c) 101102 kepada nombor dalam
asas 2 asas 5 asas 5
235 to a number in base 2 368 to a number in base 5 101102 to a number in base 5
235 = 2 × 5 + 3 × 1 368 = 3 × 8 + 6 × 1 101102 = 1 × 16 + 1 × 4 + 1 × 2

= 1310 = 3010 = 2210
2 13 baki/remainder
5 30 baki/remainder
2 6 1 5 22 baki/remainder
5 6 0
2 3 0 5 4 2
5 1 1
2 1 1 0 4
0 1
0 1
235 = 11012 368 = 1105 101102 = 425
1 245 kepada nombor dalam 2 110102 kepada nombor dalam 3 1357 kepada nombor dalam
5 5
1 0
2 2 2 2 2
4 3 2 1 0
72 71 70
2 45 = 2 × 51 + 4 × 50 1 1 0 1 02 1 3 57
= 10 + 4 = 1 × 24 + 1 × 23 + 0 × 22 + 1 × 21 = 1 × 72 + 3 × 71 + 5 × 70
= 1410 + 0 × 20 = 49 + 21 + 5
= 16 + 8 + 0 + 2 + 0 = 7510
2 14 baki = 2610
2 7 0 4 75 baki
5 26 baki 4 18 3
2 3 1
5 5 1 4 4 2
2 1 1
5 1 0 4 1 0
0 1
0 1 0 1
245 = 11102
110102 = 1015 1357 = 10234
23

2 2 2 2 2 2
5 4 3 2 1 0
8 8 8
2 1 0
43 42 41 40
1 1 0 1 1 12 1 2 08 2 3 0 14
= 1 × 25 + 1 × 24 + 0 × 23 + 1 × 22 = 1 × 82 + 2 × 81 + 0 × 80 = 2 × 43 + 3 × 42 + 0 × 41 + 1 × 40
+ 1 × 21 + 1 × 20 = 64 + 16 + 0 = 128 + 48 + 0 + 1
= 32 + 16 + 0 + 4 + 2 + 1 = 8010 = 17710
= 5510
6 80 baki 7 177 baki
4 55 baki 6 13 2 7 25 2
4 13 3 6 2 1 7 3 4
4 3 1 0 2 0 3
0 3
1208 = 2126 23014 = 3427
1101112 = 3134
Latihan 8 Tukarkan setiap nombor yang berikut kepada nombor dalam asas yang dinyatakan.
Convert each of the following numbers to a number in the stated base.
Contoh 8 1 1418 kepada nombor dalam asas 5

1418 to a number in base 5
305 kepada nombor dalam asas 8 82 = 64 81 = 8 80 = 1 52 = 25 51 = 5 50 = 1
305 to a number in base 8
1 4 1 = 3 4 2
5 = 25 5 = 5
2 1
5 =1
0
8 = 64 8 = 8
2 1
8 =1
0
64 + 4 × 8 + 1 = 9710 75 + 20 + 2 = 9710
3 0 = 1 7 1418 = 3425
3 × 5 = 1510 8 + 7 = 1510
Nilai sama
305 = 178
Same value
2 2314 kepada nombor dalam asas 6 3 1167 kepada nombor dalam asas 3
2314 to a number in base 6 1167 to a number in base 3
42 = 16 41 = 4 40 = 1 62 61 60 72 = 49 71 = 7 70 = 1 33 = 27 32 = 9 31 = 3 30 = 1
2 3 1 = 1 1 3 1 1 6 = 2 0 2 2
2 × 16 + 3 × 4 + 1 = 4510 36 + 6 + 3 = 4510 49 + 7 + 6 = 6210 54 + 0 + 6 + 2 = 6210
2314 = 1136 1167 = 20223
91 = 9 90 = 1 52 = 25 51 = 5 50 = 1 62 = 36 61 = 6 60 = 1 82 = 64 81 = 8 80 = 1
5 4 = 1 4 4 4 1 2 = 2 3 0
5 × 9 + 4 = 4910 25 + 20 + 4 = 4910 4 × 36 + 1 × 6 + 2 = 15210 128 + 24 + 0 = 15210
549 = 1445 4126 = 2308
24

Menukarkan nombor dalam asas 8 kepada asas 2.
Converting numbers in base 8 to base 2.
Asas 8
0 1 2 3 4 5 6 7
Base 8
Asas 2
000 001 010 011 100 101 110 111
Base 2
Menukarkan nombor dalam asas 9 kepada asas 3.

Converting numbers in base 9 to base 3.
Asas 9
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Base 9
Asas 3
00 01 02 10 11 12 20 21 22
Base 3
Latihan 9 Tukarkan setiap nombor yang berikut dalam asas 2 kepada nombor dalam asas 8 atau
sebaliknya.
Convert each of the following numbers in base 2 to a number in base 8 or vice versa.
Contoh 9
(a) 1100112 kepada nombor dalam asas 8 (b) 1458 kepada nombor dalam asas 2
22 = 4 21 = 2 20 = 1 22 = 4 21 = 2 20 = 1 1 4 5
1 1 0 0 1 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1
4+2=6 2+1=3 0 0 1 1 0 0 1 0 1

1100112 = 638 1458 = 11001012
4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1
0 1 1 1 1 0 1 0 1 1 0 1
3 6 5 5
111102 = 368 1011012 = 558
4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1
0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1
3 0 1 2 4+2=6 4+1=5
110000012 = 3018 101101012 = 2658
25

3 4 7 5 2
4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1
0 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 1 0 1 0
3478 = 111001112 528 = 1010102
7 0 1 6 5 0
4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1 4 2 1
1 1 1 0 0 0 0 0 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0
7018 = 1110000012 6508 = 1101010002
Latihan 10 Tukarkan setiap nombor yang berikut dalam asas 3 kepada nombor dalam asas 9 atau
sebaliknya.
Convert each of the following numbers in base 3 to a number in base 9 or vice versa.
Contoh 10 1 1210013 kepada asas 9

1210013 to base 9
(a) 122013 kepada nombor dalam (b) 679 kepada nombor dalam 3 1 3 1 3 1
asas 9 asas 3
122013 to a number in base 9 679 to to a number in base 3 1 2 1 0 0 1
5 3 1
31=3 30=1 31=3 30=1 31=3 30=1 6 7
1210013 = 5319
0 1 2 2 0 1 31=3 30=1 31=3 30=1
1 8 1 2 0 2 1

122013 = 1819 679 = 20213
3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 8 7
0 2 1 1 0 2 2 2 0 0 2 2 3 1 3 1 3 1
2 4 2 8 0 8 1 0 2 2 2 1
211023 = 2429 2200223 = 8089 3879 = 1022213
5 629 kepada nombor dalam asas 6 7419 kepada nombor dalam 7 4309 kepada nombor dalam
3 asas 3 asas 3
6 2 7 4 1 4 3 0
3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1 3 1
2 0 0 2 2 1 1 1 0 1 1 1 1 0 0 0
629 = 20023 7419 = 2111013 4309 = 1110003
26

Operasi Tambah dan Tolak bagi Nombor dalam Pelbagai Asas
Addition and Subtraction of Numbers in Various Bases
KOD QR
Penambahan nombor dalam asas m./Addition of numbers in base m. i-THINK Peta Alir
Tambah digit-digit pada nilai tempat yang sama (lajur)

Add the digits of the same place value (column)
Hasil tambah < m Hasil tambah ≥ m Imbas dan layari

The sum < m The sum ≥ m laman sesawang
https://slideplayer.com/
Tulis hasil tambah Tolak m daripada hasil tambahnya slide/5194663/ untuk
Write the sum Subtract m from the sum memahami konsep
penambahan dan
penolakan
nombor asas dengan PAK-21
Tambah 1 pada nilai tempat berikutnya Tulis beza itu pada nilai tempat lebih jelas.
Add 1 to the next place value Write the difference at the place value
KOD QR
Latihan 11 Hitung setiap yang berikut dan ungkapkan jawapan anda dalam asas yang sama.
Calculate each of the following and express your answer in the same base.
Contoh 11
(a) 1112 + 1102 (b) 3758 + 678

Bawa Bawa
Carry Carry
1 1 1 1 1
1 1 1 12 3 7 58
+ 1 1 02 Hasil tambah ≥ asas 2 + 6 78
Hasil tambah ≥ asas 8
2 3 2 Sum ≥ base 2 14 12 Sum ≥ base 8
– 2 2 2 Tolakkan asas – 8 8 Tolakkan asas
1 0 1 0 12 Subtract the base 4 6 48 Subtract the base
1 23314 + 2304 2 10012 + 1012 3 4557 + 437

1 1 1 1 1
2 3 3 14 1 0 0 12 4 5 57
+ 2 3 04 + 1 0 12 + 4 37
6 6 2 10 8
– 4 4 – 2 – 7 7
3 2 2 14 1 1 1 02 5 3 17
23314 + 2304 = 32214 10012 + 1012 = 11102 4557 + 437 = 5317
4 3245 + 2315 5 689 + 479 6 2123 + 223

1 1 1 1 1 1 1 1
3 2 45 6 89 2 1 23
+ 2 3 15 + 4 79 + 2 23
6 6 5 11 15 3 4 4
– 5 5 5 – 9 9 – 3 3 3
1 1 1 05 1 2 69 1 0 1 13
3245 + 2315 = 11105 689 + 479 = 1269 2123 + 223 = 10113
27

7 1336 + 1446 8 6548 + 478 9 101102 + 1112
1 1 1 1 1 1 1
1 3 36 6 5 48 1 0 1 1 02
+ 1 4 46 + 4 78 + 1 1 12
8 7 10 11 3 2
– 6 6 – 8 8 – 2 2
3 2 16 7 2 38 1 1 1 0 12
1336 + 1446 = 3216 6548 + 478 = 7238 101102 + 1112 = 111012
Hasil tolak dua nombor dalam asas m./Subtraction of two numbers in base m.
Tolak digit-digit pada nilai tempat yang sama (lajur)

Subtract the digits of the same place value (column)
Beza ≥ 0 Beza < 0

The difference ≥ 0 The difference < 0
Tulis hasil tolak Pinjam 1 daripada nilai tempat di sebelah

Write the difference Borrow 1 from the next place value
Laksanakan penolakan Tambahkan m pada nilai tempat itu

Perform the subtraction Add m to the place value
Latihan 12 Hitung setiap yang berikut dan ungkapkan jawapan anda dalam asas yang sama.
Calculate each of the following and express your answer in the same base.
Contoh 12 1 100112 – 1102

1
2 2
(a) 110012 – 112 (b) 3458 – 1678 1 0 0 1 12
8+3–6 8 (8 + 5) – 7 – 1 1 02
8
0 1 2 2 3
1 1 0 0 12 3 4 58 1 1 0 12
– 1 12 – 1 6 78 100112 – 1102 = 11012
1 0 1 1 02 1 5 68

110012 – 112 = 101102 3458 – 1678 = 1568
2 20345 – 1425 3 12103 – 213 4 24206 – 1456

4 3 6
1 5 5 1 0 3 3 1 6
2 0 3 45 1 2 1 03 2 4 2 06
– 1 4 25 – 2 13 – 1 4 56
1 3 4 25 1 1 1 23 2 2 3 16
20345 – 1425 = 13425 12103 – 213 = 11123 24206 – 1456 = 22316
5 1248 – 568 6 15407 – 2517 7 20134 – 2214

8 7 3
0 1 8 4 3 7 1 4 4
1 2 48 1 5 4 07 2 0 1 34
– 5 68 – 2 5 17 – 2 2 14
4 68 1 2 5 67 1 1 3 24
1248 – 568 = 468 15407 – 2517 = 12567 20134 – 2214 = 11324
28

8 7469 – 579 9 100002 – 12 10 34356 – 5406
9 1 1 1 6
6 3 8 0 2 2 2 2 2 3 6
7 4 69 1 0 0 0 02 3 4 3 56
– 5 79 – 12 – 5 4 06
6 7 89 1 1 1 12 2 4 5 56
7469 – 579 = 6789 100002 – 12 = 11112 34356 – 5406 = 24556
Masalah yang Melibatkan Asas Nombor/Problems Involving Number Bases
Latihan 13 Selesaikan.
Solve.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang asas nombor dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
1 Harga sebuah kereta ialah RM207 650. Jika harga ini adalah dalam asas lapan, berapakah harga sebenar
kereta itu?
The price of a car is RM207 650. If the price is in base eight, how much is the real price of the car?
85 84 83 82 81 80
2 0 7 6 5 08 = 2 × 85 + 7 × 83 + 6 × 82 + 5 × 81
= 69 544
Harga sebenar = RM69 544
2 Hamid mempunyai enam keping kad bernombor. Setiap kad masing-masing dilabelkan dengan digit 0, 1,
2, 3, 4 dan 5. Kemudian, dia memilih empat keping kad dan menyusun kad-kad seperti yang berikut:
Hamid has six number cards. Each card is labelled with digit 0, 1, 2, 3, 4 and 5 respectively. Then, he chooses four cards and
arranges the cards as follows:
4 1 3 5

Nombor ini adalah dalam asas yang terendah. Apakah nilai nombor empat digit ini dalam asas sepuluh?
This number is in the smallest base. What is the value of the four-digit number in the base of ten?
Nombor maksimum ialah 5, maka asas terkecil ialah 6.
63 62 61 60
4 1 3 56 = 4 × 63 + 1 × 62 + 3 × 61 + 5 × 60
= 92310
3 Hui Thing menulis nombor tiga digit yang terbesar dalam asas empat pada sekeping kad. Jerrine diminta
menukarkannya kepada nombor dalam asas lima. Apakah nombor yang Jerrine peroleh? KBAT Menilai
Hui Thing wrote the greatest three-digit number in base four on a card. Jerrine is asked to convert it to a number in base five.
What is the number that Jerrine gets?
Nombor terbesar bagi nombor 3 digit dalam asas 4 = 3334
42 41 41
3 3 34 = 3 × 42 + 3 × 41 + 3 × 40
= 6310
5 63 baki
5 12 3
5 2 2
0 2
3334 = 2235
29

Soalan Objektif
1 Diberi bahawa Q5 = 2568, cari nilai Q. 8 Apakah nilai digit 3, dalam asas sepuluh, bagi
KLON Given that Q5 = 2568, find the value of Q. nombor 13204?
SPM
2018 A 1144 C 2101 What in the value of the digit 3, in base ten, in the number
B 1414 D 2011 13204?
A 12 C 48
2 111002 – 10012 = 1p0q12 B 16 D 192
KLON A p = 0, q = 0
SPM
2017 B p = 0, q = 1 9 Apakah nilai digit 2, dalam asas sepuluh, bagi
C p = 1, q = 0 nombor 423105?
D p = 1, q = 1 What in the value of the digit 2, in base ten, is the number
423105?
3 Nyatakan nilai digit 2 bagi nombor 52317 dalam A 125 C 625
KLON asas sepuluh. B 250 D 1250
SPM
2018 State the value of the digit 2 in the number 52317 in base ten.
A 14 C 49 10 120013 – 11103 =
B 28 D 98 A 101213 C 111213
B 110213 D 111213
4 Diberi 100100000112 = 2x+4 + 27 + 3.
Cari nilai x. 11 Diberi bahawa m10 = 2179, dengan keadaan m ialah
Given 100100000112 = 2x+4 + 27 + 3. suatu integer. Cari nilai m.
Find the value of x. Given that m10 = 2179, where m is an integer.
A 5 C 7 Find the value of m.
B 6 D 8 A 52 C 178
B 162 D 1602
5 Ungkapkan 64 + 12 sebagai suatu nombor dalam
asas enam. 12 32348 + 4568 =
Express 64 + 12 as a number in base six. A 36908 C 36128
A 10026 C 100026 B 36028 D 37128
B 10206 D 100206 13 31457 – 2467 =
6 12415 + 3115 = A 25567 C 26567
A 16525 C 23025 B 25667 D 26657
B 21025 D 22125 14 Diberi bahawa 2 × 94 + 4 × 92 + 9p = 204309, cari
7 1000102 – 1012 = KLON nilai p.
SPM
A 111012 C 110012 2019 Given that 2 × 94 + 4 × 92 + 9p = 204309, find the value of p.
B 110112 D 111112 A 0 C 3
B 2 D 4
Zon KBAT
1 Kad-kad berikut ditulis dengan nombor dalam asas tertentu.
The following cards are written with a number in a certain base.
11112 235 324 1223

Susun kad-kad nombor itu mengikut tertib menaik.
Arrange the number cards in ascending order.
23 22 21 20 41 40 Maka, susunan adalah
1 1 1 12 = 1 × 23 + 1 × 22 + 1 × 21 + 1 × 20 3 24 = 3 × 41 + 2 × 40 235 , 324 , 11112 , 1223
= 8 + 4 + 2 + 1 = 12 + 2
= 1510 = 1410
52 50 32 31 30
2 35 = 2 × 51 + 3 × 50 1 2 23 = 1 × 32 + 2 × 31 + 2 × 30
= 10 + 3 = 9 + 6 + 2
= 1310 = 1710
30

2 Bahrin tidak dapat mengingati harga kos bagi semua barangan yang dijual dalam kedai runcitnya. Untuk
mengelakkan harga kos sebenar diketahui oleh pelanggan, dia menulis harga kos bagi setiap barangan
dalam asas empat. Jadual 1 menunjukkan harga kos beberapa barang dan keuntungan yang Bahrin ingini.
Bahrin cannot remember the cost price of all the items sold in his grocery store. To avoid the customers from knowing the cost prices,
he writes the cost price of each item in base four. Table 1 shows the labelled cost of some of items and the profit Bahrin intends to make.
Barangan Harga kos yang dilabelkan Keuntungan

Goods Labelled cost price Profit
1 paket malt coklat 3 kg
RM132 RM5.00
1 packet of 3 kg chocolate malt
1 kampit beras wangi 10 kg
RM231 RM7.00
1 bag of 10 kg fragrant rice
Jadual 1/Table 1
Berapakah harga jual bagi dua barang itu? KBAT Menilai

What are the selling prices of the two items?
42 41 40 42 41 40
RM1324 = 1 × 42 + 3 × 41 + 2 × 40 RM2314 = 2 × 42 + 3 × 41 + 1 × 40
= 16 + 12 + 2 = 32 + 12 + 1
= 3010 = 4510
Harga jual bagi 1 peket malt coklat = RM30 + RM5 Harga jual bagi 1 kampit beras wangi = RM45 + RM7
= RM3510 = RM5210
3 Rajah 1 menunjukkan bacaan meter elektrik pada awal dan akhir bulan.
Diagram 1 shows the readings of an electric meter at the beginning and end of the month.
0 0 5 7 0 2 3 4
kWh kWh

Rajah 1/Diagram 1
Bacaan-bacaan itu adalah dalam asas 8. Jika satu unit elektrik dalam asas 10 ialah RM0.65, berapakah bil
elektrik rumah Esha? KBAT Menilai
The readings are in base 8. If an electric unit in base 10 is RM0.65, what is Esha’s home electricity bill?
1
8
2 8 82 81 80
2 3 48 1 5 58 = 1 × 82 + 5 × 81 + 5 × 80
– 5 78 = 64 + 40 + 5
= 10910
1 5 58
Bil elektrik = 109 × RM0.65
2348 – 578 = 1558 = RM70.85
4 PIN (nombor pengenalan peribadi) bagi kad debit perlu diingat dan dirahsiakan. Yan Ru telah
mendaftarkan PIN bagi kad debitnya. Dia menulis PIN ATM kadnya dalam nombor asas 3 dan PIN
sebenarnya ialah dalam asas 9. Berikut ialah PINnya.
The PIN (personal identification number) for debit card needs to be memorised and kept secret. Yan Ru has registered the PIN for her
debit card. She wrote the PIN in the number of base 3 and her actual PIN number is in base 9. The following is her PIN.
22 10 02 20 12 21
Yan Ru terlupa akan pertukaran dari asas 3 ke asas 9. Bolehkah anda membantu Yan Run mendapatkan PIN
kad debitnya? KBAT Menilai
Yan Ru forgot the conversion from base 3 to base 9. Can you help Yan Ru to get the PIN for her debit card?
Nilai tempat 31 31 31 31 31 31
Nombor dalam asas 3 22 10 02 20 12 21
Nombor dalam asas 9 2×3+2×1 1×3+0×1 0×3+2×1 2×3+0×1 1×3+2×1 2×3+1×1
=8 =3 =2 =6 =5 =7
Maka, PIN kad debitnya ialah 832657.
31

Bab Bidang Pembelajaran: Matematik Diskret
3 Penaakulan Logik
Logical Reasoning
3.1 Pernyataan/Statements
Latihan 1 Tentukan sama ada setiap ayat yang berikut ialah pernyataan atau tidak.
Determine whether each of the following sentences is a statement or not.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang pernyataan dan hujah.
Contoh 1
(a) 6 + 2 < 7 Palsu/False (b) Jangan makan dalam bilik darjah. Suatu arahan
Do not eat in the classroom. An instruction
Pernyataan/Statement
Bukan pernyataan/Not a statement
Kesilapan Umum
Pernyataan ialah ayat yang benar atau palsu tetapi 1 + 6 = 16
bukan kedua-duanya.
Statements are sentences that are either true or false but not
both. Bukan pernyataan
Not a statement
Ayat dalam bentuk soalan, arahan atau terdapat
tanda seruan adalah bukan pernyataan.
Sentences in the form of questions, instructions or have (Berfikir yang ayat yang palsu bukan suatu pernyataan)
exclamation mark are not statements. (Thinking that a false sentence is not a statement)
1 Sisi empat mempunyai empat 2 5 > 0 3 Apakah nama kamu?

sisi. What is your name?
Pernyataan
Quadrilaterals have four sides.
Bukan pernyataan
Pernyataan
Latihan 2 Tentukan sama ada setiap pernyataan yang berikut adalah benar atau palsu.
Determine whether each of the following statements is true or false.
Contoh 2
(a) 62 > 22 + 42 (b) Segi empat tepat  Segi empat sama

Rectangle  Square Segi empat sama ialah segi empat tepat.
Penyelesaian
36 > 20 Penyelesaian Maka segi empat sama  segi empat tepat.
Square is a rectangle. Therefore, square  rectangle
Benar/True Palsu/False
1 52 + 122 = 132 2 51 ialah nombor perdana. 3 8  {faktor bagi 16}

51 is a prime number. 8  {factors of 16}
Benar
Palsu Benar
32

4 Sudut peluaran bagi heptagon 5 1 + 72 > 64 6 A  A’ = ξ
sekata ialah 72o. Palsu Benar
The exterior angle of a regular
heptagon is 72o.
Palsu
Pengkuantiti “Semua” merujuk kepada setiap, manakala “Sebilangan” merujuk kepada beberapa.
The quantifiers “All” refers to every, whereas “Some” refers to several or a few.
Latihan 3 Bina satu pernyataan benar dengan menggunakan pengkuantiti “semua” atau
“sebilangan” berdasarkan maklumat yang berikut.
Construct a true statement using the quantifier “all” or “some” based on the following statements.
Contoh 3
(a) segi tiga, tiga bucu (b) nombor perdana, nombor genap
triangles, three vertices prime numbers, even numbers
Bina
satu
Semuapernyataan benar dengan
segi tiga mempunyai tigamenggunakan
bucu. pengkuantiti
Sebilangan nombor perdana ialah nombor genap.
“semua”
atau “sebilangan”
All triangles berdasarkan maklumatSome
have three vertices. yang berikut.
prime numbers are even numbers.
1 heksagon, enam sisi 2 nombor genap, dibahagi tepat dengan 4

hexagons, six sides even numbers, divisible by 4
Semua heksagon mempunyai enam sisi Sebilangan nombor genap boleh dibahagi tepat dengan
4
3 persamaan linear dalam satu pemboleh ubah, satu 4 kuasa tiga sempurna, nombor genap
punca perfect cubes, even numbers
linear equations in one variable, one root
Sebilangan kuasa tiga sempurna ialah nombor genap
Semua persamaan linear dalam satu pemboleh ubah
mempunyai satu punca
Latihan 4 Tentukan sama ada pernyataan yang berikut adalah benar atau palsu.
Determine whether the following statements are true or false.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang pernyataan dan hujah.
Contoh 4
(a) Semua pecahan wajar kurang daripada 1. (b) Semua integer ialah positif.
All proper fractions are less than 1. All integers are positive.
Penyelesaian Penyelesaian a Integer = {..., –3, –2, –1, 0, 1, 2, ...}

Pecahan wajar, , a < b
Benar/True Proper fraction
b Palsu/False Integers = {..., –3, –2, –1, 0, 1, 2, ...}
33

1 Semua nombor ganjil dibahagi tepat dengan 2. 2 Semua nombor perdana ialah nombor ganjil.
All odd numbers are divisible by 2. All prime numbers are odd numbers.
Palsu Palsu
3 Semua trapezium mempunyai empat sisi. 4 Semua set nol ialah subset bagi sebarang set.
All trapeziums have four sides. All null sets are subsets of any sets.
Benar Benar
Latihan 5 Bina satu pernyataan benar dengan menggunakan pengkuantiti “semua” atau
“sebilangan” bagi setiap objek dan ciri yang diberikan.
Construct a true statement using the quantifier “all” or “some” for each object and property given.
Contoh 5
(a) Objek: heksagon sekata (b) Objek: nombor genap

Object: regular hexagons Object: even numbers
Ciri: enam sisi sama panjang Ciri: dibahagi tepat dengan 4
Property: six equal sides Property: divisible by 4
Semua heksagon sekata mempunyai enam sisi Sebilangan nombor genap boleh dibahagi
sama panjang. tepat dengan 4.
All regular hexagons have six equal sides. Some even numbers are divisible by 4.
1 Objek: pecahan wajar 2 Objek: segi tiga sama kaki

Object: proper fractions Object: isosceles triangles
Ciri: lebih kecil daripada 1 Ciri: dua sisi yang sama panjang
Property: less than 1 Property: two equal sides
Semua pecahan wajar ialah lebih kecil daripada 1. Semua segi tiga sama kaki mempunyai dua sisi yang
sama panjang.
3 Objek: gandaan 4 4 Objek: poligon

Object: multiples of 4 Object: polygons
Ciri: gandaan 8 Ciri: 5 sisi
Property: multiples of 8 Property: 5 sides
Sebilangan gandaan 4 ialah gandaan 8. Sebilangan poligon mempunyai 5 sisi.
Penafian suatu Pernyataan/Negation of a Statement

Perkataan “bukan” atau “tidak” boleh digunakan untuk menukarkan pernyataan benar kepada pernyataan palsu dan
sebaliknya.
The word “not” or “no” can be used to change a truth statement to a false statement and vice versa.
p ~p
Benar/True Palsu/False
Palsu/False Benar/True
~ p ialah penafian bagi p (bukan p)/~ p is negation of p (not p).
34

Latihan 6 Tentukan sama ada setiap pernyataan yang berikut ialah benar atau palsu. Tulis semula
pernyataan menggunakan ‘bukan’ atau ‘tidak’ untuk mengubah nilai kebenarannya dan
nyatakan sama ada pernyataan baharu itu benar atau palsu.
Determine whether each of the following statements is true or false. Rewrite the statements using ‘not’ or
‘no’ to change the truth value and state whether the new statement is true or false.
Contoh 6
(a) 6 ialah faktor bagi 30. (b) {1, 3, 5, 7}  {1, 5}

6 is a factor of 30.
6 ialah faktor bagi 30. (Benar)/6 is a factor of 30. (True) {1, 3, 5, 7}  {1, 5} (Palsu/False)
6 bukan faktor bagi 30. (Palsu)/6 is not a factor of 30. (False) {1, 3, 5, 7}  {1, 5} (Benar/True)
1 Semua nombor kuasa dua sempurna ialah nombor 2 Sebuah bulatan mempunyai satu pusat.
genap. A circle has a centre.
All perfect squares are even numbers.
Sebuah bulatan mempunyai satu pusat. (Benar)
Semua nombor kuasa dua sempurna ialah nombor Sebuah bulatan tidak mempunyai pusat. (Palsu)
genap. (Palsu)
Bukan semua nombor kuasa dua sempurna ialah
nombor genap. (Benar)
3 5 cm : 1 m = 1 : 20. 4 7  {1, 7, 14, 28}

1 m = 100 cm 7  {1, 7, 14, 28} (Benar)
5 cm : 1 m = 1 : 20 (Benar) 7  { 1, 7, 14, 28} (Palsu)
5 cm : 1 m ≠ 1 : 20 (Palsu)
Nilai Kebenaran Suatu Pernyataan Majmuk/Truth Value of a Compound Statement
Latihan 7 Tentukan sama ada setiap pernyataan majmuk yang berikut adalah benar atau palsu.
Determine whether the following compound statements are true or false.
Contoh 7
8
(a) 0.61 ialah kurang daripada 1 dan ialah (b) 81 ialah kuasa dua sempurna dan kuasa tiga
7
lebih besar daripada 1. sempurna.
8 81 is a perfect square and a perfect cube.
0.61 is less than 1 and is greater than 1.
7
Penyelesaian
Penyelesaian
81 ialah kuasa dua sempurna. (Benar)
0.61 ialah kurang daripada 1. (Benar)
81 is a perfect square. (True)
0.61 is less than 1. (True)
8 81 ialah kuasa tiga sempurna. (Palsu)
ialah lebih besar daripada 1. (Benar)
7 81 is a perfect cube. (False)
8
is greater than 1. (True) Maka, pernyataan majmuk itu adalah palsu.
7
Thus, the compound statement is false.
Maka, pernyataan majmuk itu adalah benar.
Thus, the compound statement is true.
35

Pernyataan majmuk ialah gabungan dua pernyataan yang
menggunakan “DAN” atau “ATAU”.
A compound statement is a combination of two statements using p q p dan/and q
“AND” or “OR”.
Benar/True Benar/True Benar/True
Nilai kebenaran suatu pernyataan majmuk
Benar/True Palsu/False Palsu/False
Truth value of a compound statement
Palsu/False Benar/True Palsu/False
p dan q ialah dua pernyataan. Nilai-nilai kebenaran bagi “p” dan “q”:
p and q are two statements. The truth values for “p” and “q”: Palsu/False Palsu/False Palsu/False
1 0.001 = 10–3 dan/and 100 = 102 2 33 = 9 dan/and 3 + 7 = 10

0.01 = 10–3 (Benar) 33 = 9 (Palsu)
100 = 102 (Benar) 3 + 7 = 10 (Benar)
Maka, pernyataan majmuk itu adalah benar. Maka, pernyataan majmuk itu adalah palsu.
1 13 1 4 6  {faktor bagi 12} dan b  {a, b, c}

3 3.2 = 3 5 dan/and 4 = 3 4 6  {a factor of 12} and b  {a, b, c}
1 6  {faktor bagi 12} (Palsu) 6 ialah faktor
3.2 = 3 (Benar)
5 b  {a, b, c} (Benar) bagi 12
13 1
= 3 (Benar) Maka, pernyataan majmuk itu adalah palsu.
4 4
Maka, pernyataan majmuk itu adalah benar.
p dan q ialah dua pernyataan. Nilai kebenaran bagi “p” atau “q”:
p and q are two statements. The truth values for “p” or “q”:
p q p atau/or q
Benar/True Benar/True Benar/True
Benar/True Palsu/False Benar/True
Palsu/False Benar/True Benar/True
Palsu/False Palsu/False Palsu/False
Latihan 8 Tentukan sama ada setiap pernyataan majmuk yang berikut ialah benar atau palsu.
Determine whether the following compound statements are true or false.
Contoh 8
3 7 4
(a) √0.125 = 0.5 atau/or 1 = (b) Sisi empat mempunyai empat bucu atau sisi sama
√ 9 3
panjang.
Penyelesaian Quadrilaterals have four vertices or equal sides.
3
√0.125 = 0.5 (Benar/True) Penyelesaian
7 4 Sisi empat mempunyai empat bucu. (Benar)
= (Benar/True)
√ 1 9 3 Quadrilaterals have four vertices. (True)
Sisi empat mempunyai sisi sama panjang. (Palsu)
Maka, pernyataan majmuk itu ialah benar.
Quadrilaterals have equal sides. (False)
Maka, pernyataan majmuk itu ialah benar.
36

1 2 + 7 = 9 atau/or 5 × 4 = 9 2 16 dibahagi tepat dengan 5 atau 3.
16 is divisible by 5 or 3.
2 + 7 = 9 (Benar)
5 × 4 = 9 (Palsu) 16 dibahagi tepat dengan 5. (Palsu)
∴ Pernyataan majmuk itu ialah benar. 16 dibahagi tepat dengan 3. (Palsu)
∴ Pernyataan majmuk itu ialah palsu.
3 64 ialah suatu kuasa dua sempurna atau kuasa 4 4 atau/or { }  (0, 1, 2, 3}

tiga sempurna.
4  {0, 1, 2, 3} (Palsu)
64 is a perfect square or a perfect cube.
{ }  {0, 1, 2 3} (Benar)
64 ialah kuasa dua sempurna. (Benar) ∴ Pernyataan majmuk itu ialah benar.
64 ialah kuasa tiga sempurna. (Benar)
∴ Pernyataan majmuk itu ialah benar.
Implikasi/Implication
Latihan 9 Kenal pasti dan nyatakan antejadian dan akibat bagi setiap implikasi yang berikut.
Identify and state the antecedent and consequent of each of the following implications.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang penaakulan logik dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
Contoh 9
(a) Jika x = 6, maka 3x + 1 = 19. (b) Jika x ialah gandaan 4, maka x ialah
If x = 6, then 3x + 1 = 19. gandaan 2.
If x is a multiple of 4, then x is a multiple of 2.
Penyelesaian Implikasi/Implication:
Antejadian/Antecedent: x = 6 Penyelesaian Jika p, maka q
Akibat/Consequent: 3x + 1 = 19 Antejadian: x ialah gandaan 4. If p, then q
Antecedent: x is a multiple of 4. Antejadian/Antecedent: p
Akibat: x ialah gandaan 2. Akibat/Consequent: q
Consequent: x is a multiple of 2.
1 Jika P  Q dan Q  P, maka P = Q. 2 Jika a > b, maka –a < –b.

If P  Q and Q  P, then P = Q. If a > b, then –a < –b.
Antejadian/Antecedent: Antejadian/Antecedent:
P  Q dan Q  P a>b
Akibat/Consequent: Akibat/Consequent:
P=Q –a < –b
3 Jika p ialah kuasa dua sempurna, maka p ialah 4 Jika PQR ialah sebuah segi tiga sama sisi, maka
suatu integer. sudut pedalamannya ialah 60o.
If p is a perfect square, then p is an integer. If PQR is an equilateral triangle, then its interior angle is
60o.
Antejadian/Antecedent:
p ialah kuasa dua sempurna Antejadian/Antecedent:
PQR ialah sebuah segi tiga sama sisi
Akibat/Consequent:
p ialah suatu integer Akibat/Consequent:
Sudut pedalamannya ialah 60o.
37

Dua implikasi
Two implications
Jika p, maka q./If p, then q.

p jika dan hanya jika q
p if and only if q
Jika q, maka p./If q, then p.
Latihan 10 Tulis dua implikasi daripada setiap pernyataan majmuk berikut yang mengandungi “jika
dan hanya jika”.
Write two implications from each of the following compound statements containing “if and only if”.
1 A  B = A jka dan hanya jika A  B.

Contoh 10
A  B = A if and only if A  B.
3
k = 8 jika dan hanya jika √k = 2 Implikasi 1: Jika A  B = A, maka A  B.
3 Implikasi 2: Jika A  B, maka A  B = A.
k = 8 if and only if √k = 2
Penyelesaian 3
Implikasi 1: Jika k = 8, maka √k = 2.
3
Implication 1: If k = 8, then √k = 2.
3
Implikasi 2: Jika √k = 2, maka k = 8.
3
Implication 2: If √k = 2, then k = 8.
2 x ialah nombor genap jika dan hanya jika x boleh 3 m ialah sudut tegak jika dan hanya jika ∠m = 90o.
dibahagi tepat dengan 2. m is a right angle if and only if ∠m = 90o.
x is an even number if and only if x is divisible by 2.
Implikas 1: Jika m ialah sudut tegak, maka ∠m = 90o.
Implikasi 1: Jika x ialah nombor genap, maka x boleh Impliksi 2: Jika ∠m = 90o, maka m ialah sudut tegak.
dibahagi tepat dengan 2.
Implikasi 2: Jka x boleh dibahagi tepat dengan 2, maka
x ialah nombor genap.
4 Set A ialah set kosong jika dan hanya jika 5 x = –3 jika dan hanya jika x3 = –27.
n(A) = 0. x = –3 if and only if x3 = –27.
Set A is a null set if and only if n(A) = 0.
Implikasi 1: Jika x = –3, maka x3 = –27.
Implikasi 1: Jika set A ialah set kosong, maka n(A) = 0. Implikasi 2: Jika x3 = –27, maka x = –3.
Implikasi 2: Jika n(A) = 0, maka set A ialah set kosong.
Akas, Songsangan dan Kontrapositif bagi Suatu Implikasi

Converse, Inverse and Contrapositive of an Implication
Implikasi/Implication Jika p, maka q/If p, then q

Akas/Converse Jika q, maka p/If q, then p
Songsang/Inverse Jika bukan p, maka bukan q/If not p, then not q
Kontrapositif/Contrapositive Jika bukan q, maka bukan p/If not q, then not p
38

Latihan 11 Nyatakan akas bagi implikasi di bawah dan tentukan sama ada akas itu benar atau palsu.
State the converse of the implication below and determine whether the converse is true or false.
Contoh 11
(a) Jika x = 5, maka x2 = 25. (b) Jika A  B, maka A  B = B.

If x = 5, then x2 = 25. If A  B, then A  B = B.
Akas: Jika x2 = 25, maka x = 5. Akas: jika A  B = B, maka A  B.
Converse: If x2 = 25, then x = 5. Converse: If A  B = B, then A  B.
Palsu/False Benar/True AB AB
Sebab jika x2 = 25, maka x = ± 5 B B
A A
Because if x = 25, then x = ± 5
2
1 Jika x ialah nombor genap, 2 Jika m > 5, maka m > 3. 3 Jika 3x – 2 = 7, maka x = 3.
maka x boleh dibahagi tepat If m > 5, then m > 3. If 3x – 2 = 7, then x = 3.
dengan 2. Jika m > 3, maka m > 5 Jika x = 3, maka 3x – 2 = 7
If x is an even number, then x is 3(3) – 2 = 9 – 2
divisible by 2. Palsu 3<4<5 = 7
Jika x boleh dibahagi tepat dengan Benar
2, maka x ialah nombor genap.
Benar
4 Jika PQRS ialah sebuah segi 5 Jika x ialah gandaan 6, maka x 6 Jika A  B dan B  A, maka
empat sama, maka PQRS ialah gandaan 3. A = B.
mempunyai sisi sama panjang. If x is a multiple of 6, then x is a If A  B and B  A, then A = B.
If PQRS is a square, then PQRS has multiple of 3.
Jika A = B, maka A  B dan B  A.
equal sides.
Jika x ialah gandaan 3, maka x
Benar
Jika PQRS mempunyai sisi sama ialah gandaan 6.
panjang, maka PQRS ialah sebuah
segi empat sama. Palsu 9 ialah gandaan
3 tetapi bukan
Palsu Sisi rombus juga sama gandaan 6.
panjang tetapi sudut
pedalaman ≠ 90o.
Latihan 12 Nyatakan songsangan dan kontrapositif bagi setiap implikasi di bawah dan tentukan
sama ada songsang dan kontrapositif itu benar atau palsu.
State the inverse and contrapositive of each implication below and determine whether the inverse and
contrapositive are true or false.
Contoh 12
(a) Jika x = 5, maka x2 = 25. (b) Jika x ialah nombor genap, maka x boleh dibahagi tepat
If x = 5, then x2 = 25. dengan 2.
If x is an even number, then x is divisible by 2.
Penyelesaian
Songsangan: Jika x ≠ 5, maka x2 ≠ 25. Penyelesaian
The inverse: If x ≠ 5, then x2 ≠ 25. Songsangan: Jika x bukan nombor genap, maka x tidak
Benar/True boleh dibahagi tepat dengan 2.
The inverse: If x is not an even number, then x is not divisible by 2.
Kontrapositif: Jika x2 ≠ 25, maka x ≠ 5.
Benar/True
Contrapositive: If x2 ≠ 25, then x ≠ 5.
Palsu/False Kontrapositif: Jika x tidak boleh dibahagi tepat dengan 2,
maka x bukan nombor genap.
Sebab jika x2 ≠ 25, maka x ≠ ± 5. Contrapositive: If x is not divisible by 2, then x is not an even number.
Because if x2 ≠ 25, then x ≠ ± 5. Benar/True
39

1 Jika A  B, maka A  B = B. 2 Jika m > 5, maka m > 3.
If A  B, then A  B = B. If m > 5, then m > 3.
Songsangan: Jika A  B, maka A  B ≠ B. (Benar) Songsangan: Jika m < 5, maka m < 3. (Palsu)
Kontrapositif: Jika A  B ≠ B, maka A  B. (Benar) Kontrapositif: Jika m < 3, maka m < 5. (Benar)
3 Jika 3x – 2 = 7, maka x = 3. 4 Jika PQRS ialah sebuah rombus, maka PQRS

If 3x – 2 = 7, then x = 3. mempunyai sisi sama panjang.
If PQRS is a rhombus, then PQRS has equal sides.
3x – 2 = 7
3x = 9 Songsangan: Jika PQRS bukan rombus, maka PQRS
x=3 tidak mempunyai sisi sama panjang. (Benar)
Kontrapositif: Jika PQRS tidak mempunyai sisi sama
Songsangan: Jika 3x – 2 ≠ 7, maka x ≠ 3. (Benar)
pangjang, maka PQRS bukan rombus. (Benar)
Kontrapositif: Jika x ≠ 3, maka 3x – 2 ≠ 7. (Benar)
5 Jika x ialah gandaan 6, maka x ialah gandaan 3. 6 Jika A  B dan B  A, maka A = B.

If x is a multiple of 6, then x is a multiple of 3. If A  B and B  A, then A = B.
Songsangan: Jika x bukan gandaan 6, maka x bukan Songsangan: Jika A  B dan B  A, maka A ≠ B.
gandaan 3. (Palsu) (Benar)
Kontrapositif: Jika x bukan gandaan 3, maka x bukan Kontrapositif: Jika A ≠ B, maka A  B dan B  A.
gandaan 6. (Benar) (Benar)
Contoh Penyangkal untuk Menafikan Kebenaran Suatu Pernyataan

Counter-example to Negate the Truth of a Particular Statement
Latihan 13 Tentukan contoh penyangkal untuk menafikan kebenaran bagi setiap pernyataan yang
berikut.
Determine a counter-example to negate the truth of each of the following statements.
Contoh 13
(a) Semua nombor perdana ialah nombor ganjil. (b) Jika x ialah gandaan 3, maka x ialah gandaan 6.
All prime numbers are odd numbers. If x is a multiple of 3, then x is a multiple of 6.
2 ialah nombor perdana dan nombor genap. 9 ialah gandaan 3 tetapi bukan gandaan 6. Maka,
Maka, pernyataan itu adalah palsu. pernyataan itu adalah palsu.
2 is a prime number and an even number. 9 is a multiple of 3 but not a multiple of 6. Therefore, the
Therefore, the statement is false. statement is false.
1 Semua persamaan kuadratik mempunyai dua 2 Jika x > –7, maka x > –5.
punca. If x > –7, then x > –5.
All quadratic equations have two roots.
Andaikan x = –6.
x2 – 6x + 9 = 0 –6 > –7 tetapi –6 < –5.
(x – 3)(x – 3) = 0 ∴ Pernyataan itu adalah palsu.
x = 3
x2 – 6x + 9 = 0 hanya mempunyai satu punca.
∴ Pernyataan itu adalah palsu.
3 125 ialah kuasa dua sempurna dan kuasa tiga 3

4 34 + √–1 000 ≠ 71.
sempurna. 3
125 is a perfect square and a perfect cube. 34 + √–1 000 = 81 + (–10)
= 71
125 ialah bukan kuasa dua sempurna kerana √125 ∴ Pernyataan itu adalah palsu.
bukan suatu integer.
∴ Pernyataan itu adalah palsu.
40

3.2 Hujah/Argument
Suatu hujah melibatkan pernyataan-pernyataan (premis) yang diberi dan satu kesimpulan.
An argument involves given statements (premises) and a conclusion.
Hujah induktif ialah satu proses membuat satu kesimpulan umum berdasarkan kes-kes khusus (premis).
Inductive argument is a process of making a general conclusion based on specific cases (premises).
Hujah deduktif ialah satu proses membuat satu kesimpulan khusus berdasarkan pernyataan-pernyataan umum
(premis).
Deductive argument is a process of making a specific conclusion based on general statements (premises).
Latihan 14 Tentukan sama ada setiap hujah berikut ialah suatu hujah deduktif atau hujah induktif.
Determine whether each of the following arguments is a deductive argument or an inductive argument.
Contoh 14
(a) Diberi bahawa am × an = am+n, maka 54 × 5–7 = 5–3. (b) 30 = 1, (0.4)0 = 1, – ( 25 ) 0

= 1, ... Maka, a0 = 1.
Given that am × an = am+n, therefore 54 × 5–7 = 5–3. 30 = 1, (0.4)0 = 1, – 2
5
( ) 0
= 1, ... Therefore, a0 = 1.
Penyelesaian
(a) Hujah deduktif/Deductive argument Daripada umum kepada khusus/From general to specific
(b) Hujah induktif/Inductive argument Daripada khusus kepada umum/From specific to general
1 Semua integer dengan digit unit 2 boleh dibahagi 2 Semua nombor genap boleh dibahagi tepat
tepat dengan 2. 42 ialah satu integer dengan digit dengan 2. 246 ialah satu nombor genap. 246
unit 2. 42 boleh dibahagi tepat dengan 2 boleh dibahagi dengan 2.
All integers with unit digit 2 are divisible by 2. 42 is an All even numbers are divisible by 2. 246 is an even number.
integer with unit digit 2. 42 is divisible by 2. 246 is divisible by 2.
Hujah deduktif Hujah deduktif
3 Luas sebuah bulatan dengan jejari r ialah πr2. 4 1 + 1 = 2

Luas bulatan dengan jejari 7 cm ialah 49π cm2. 1+3=4
The area of a circle with radius r is πr2. The area of a circle 3+5=8
with radius 7 cm is 49π cm2. 
Hujah deduktif Maka, hasil tambah dua nombor ganjil ialah
suatu nombor genap.
Therefore, the sum of two odd numbers is an even number.
Hujah induktif
5 1 = 13 6 Hasil tambah sudut peluaran suatu poligon ialah

8 = 23 360o. Maka, hasil tambah suduh peluaran sebuah
27 = 33 nonagon ialah 360o.
64 = 43 The sum of exterior angles of a polygon is 360o. Therefore,
 the sum of exterior angles of a nonagon is 360o.
Maka, pola bagi jujukan nombor itu ialah n3, Hujah deduktif
apabila n = 1, 2, 3, ...
Therefore, the pattern of a number sequence is n3, where
n = 1, 2, 3, ...
Hujah induktif
41

Membentuk hujah deduktif yang sah
Forming a valid deductive argument
Hujah Bentuk I Bentuk II Bentuk III

Argument Form I Form II Form III
Premis 1 Semua A ialah B Jika p, maka q Jika p, maka q
Premise 1 All A is B If p, then q If p, then q
Premis 2 C ialah A p adalah benar Bukan q adalah benar
Premise 2 C is A p is true Not q is true
Kesimpulan C ialah B q adalah benar Bukan p adalah benar
Conclusion C is B q is true Not p is true
Latihan 15 Tentukan keesahan suatu hujah deduktif dan seterusnya, tentukan sama ada hujah yang
sah itu munasabah. Beri sebab anda.
Determine the validity of a deductive argument and hence, determine whether a valid argument is sound. Give
your reason.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang hujah deduktif dan hujah induktif untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 15
Premis 1: Semua nombor genap dibahagi tepat Kesimpulan: 246 dibahagi tepat dengan 2.
dengan 2. Conclusion: 246 is divisible by 2.
Premise 1: All even numbers are divisible by 2. Sah dan munasabah kerana premis dan kesimpulannya
Premis 2: 246 ialah nombor genap. benar.
Premise 2: 246 is an even number. Valid and sound because the premises and the conclusion are true.
1 Premis 1: Semua poligon mempunyai sisi yang 2 Premis 1: Semua nombor perdana mempunyai
sama panjang dan sudut pedalaman yang sama dua faktor sahaja.
besar. Premise 1: All prime numbers have only two factors.
Premise 1: All polygons have equal sides and equal interior Premis 2: 31 ialah nombor perdana.
angles. Premise 2: 31 is a prime number.
Premis 2: ABCDE ialah sebuah poligon. Kesimpulan: 31 mempunyai dua faktor sahaja.
Premise 2: ABCDE is a polygon. Conclusion: 31 has only two factors.
Kesimpulan: ABCDE mempunyai sisi yang sama Dua faktor bagi nombor perdana ialah 1 dan
panjang dan sudut pedalaman yang sama besar. nombornya sendiri.
Conclusion: ABCDE have equal sides and equal interior ∴ Sah dan munasabah.
angles.
Sah tetapi tidak munasabah kerana premis 1 adalah
palsu.
3 Premis 1: Semua faktor bagi 25 ialah nombor 4 Premis 1: Semua segi empat sama ialah segi
ganjil. empat tepat.
Premise 1: All factors of 25 are odd numbers. Premise 1: All squares are rectangles.
Premis 2: p ialah faktor bagi 25. Premis 2: ABCD ialah sebuah segi empat tepat.
Premise 2: p is a factor of 25. Premise 2: ABCD is a rectangle.
Kesimpulan: p ialah nombor ganjil. Kesimpulan: ABCD ialah sebuah segi empat
Conclusion: p is an odd number. sama.
Conclusion: ABCD is a square.
5 25
Tidak sah kerana tidak membentuk hujah deduktif
5 5 yang sah. Tidak munasabah kerana kesimpulannya
1 palsu.
Faktor bagi 25: 1, 5, 25.
1, 5 dan 25 ialah nombor ganjil.
∴ Sah dan munasabah
42

Latihan 16 Tentukan keesahan suatu hujah deduktif dan seterusnya tentukan sama ada hujah yang
sah itu munasabah.
Determine the validity of a deductive argument and hence determine whether a valid argument is sound.
Contoh 16
Premis 1: Jika ∠A ialah sudut tegak, maka ∠A = 90o. Kesimpulan: ∠A = 90o.

Premise 1: If ∠A is a right-angle, then ∠A = 90 . o
Conclusion: ∠A = 90o.
Premis 2: ∠A ialah sudut tegak. Penyelesaian
Premise 2: ∠A is a right-angle. Sah dan munasabah.
Valid and sound.
1 Premis 1: Jika n(P) = m, maka set P mempunyai 2 Premis 1: Jika x2 + 2 = 51, maka x = 7.
2m subset. Premise 1: If x2 + 2 = 51, then x = 7.
Premise 1: If n(P) = m, then set P has 2 subsets.
m
Premis 2: x2 + 2 = 51
Premis 2: n(P) = m Premise 2: x2 + 2 = 51
Premise 2: n(P) = m Kesimpulan: x = 7
Kesimpulan: Set P mempunyai 2m subset. Conclusion: x = 7
Conclusion: Set P has 2m subsets.
x2 + 2 = 51
Sah dan munasabah. x2 = 49
x=±7
Sah tetapi tidak munasabah kerana premis 1 adalah
palsu.
3 Premis 1: Jika x ialah gandaan 3, maka 3 ialah 4 Premis 1: Jika h = 9, maka √h = 3.

faktor bagi x. Premise 1: If h = 9, then √h = 3.
Premise 1: If x is a multiple of 3, then 3 is a factor of x.
Premis 2: √h ≠ 3
Premis 2: 3 ialah faktor bagi 18.
Premise 2: 3 is a factor of 18. Premise 2: √h ≠ 3
Kesimpulan: 18 ialah gandaan 3. Kesimpulan: h ≠ 9
Conclusion: 18 is a multiple of 3. Conclusion: h ≠ 9
Tidak sah tetapi munasabah kerana tidak membentuk √9 = 3

hujah deduktif yang sah. Sah dan munasabah.
5 Premis 1: Jika p dan q ialah nombor ganjil, maka 6 Premis 1: Jika y ialah nombor ganjil, maka 4y
hasil darab p dan q ialah nombor ganjil. ialah nombor genap.
Premise 1: If p and q are odd numbers, then the product of p Premise 1: If y is an odd number, then 4y is an even
and q is an odd number. number.
Premis 2: 5 dan 7 ialah nombor ganjil. Premis 2: 4y bukan nombor genap.
Premise 2: 5 and 7 are odd numbers. Premise 2: 4y is not an even number.
Kesimpulan: Hasil darab 5 dan 7 ialah nombor Kesimpulan: y bukan nombor ganjil.
ganjil. Conclusion: y is not an odd number.
Conclusion: The product of 5 and 7 is an odd number. Sah dan munasabah.
5 × 7 = 35
Sah dan munasabah
Latihan 17 Bentukkan hujah deduktif yang sah berdasarkan situasi yang diberi.
Form a valid deductive argument based on the given situation.
43

Contoh 17
(a) Semua gandaan 8 ialah gandaan 4. (b) Jika x = 8, maka 3x + 4 = 28.

Apakah kesimpulan anda jika M ialah gandaan 8? Apakah kesimpulan anda jika 3x + 4 ≠ 28?
All multiples of 8 are multiples of 4. If x = 8, then 3x + 4 = 28.
What is your conclusion if M is a multiple of 8? What is your conclusion if 3x + 4 ≠ 28?
Premis 1: Semua gandaan 8 ialah gandaan 4. Premis 1: Jika x = 8, maka 3x + 4 = 28
Premise 1: All multiples of 8 are multiples of 4. Premise 1: If x = 8, then 3x + 4 = 28
Premis 2: M ialah gandaan 8. Premis 2: 3x + 4 ≠ 28
Premise 2: M is a multiple of 8. Premise 2: 3x + 4 ≠ 28
Kesimpulan: M ialah gandaan 4. Kesimpulan: x ≠ 8
Conclusion: M is a multiple of 4. Conclusion: x ≠ 8
1 Jika x ialah kuasa dua sempurna, maka √x ialah 2 Semua trapezium mempunyai dua sisi yang
suatu integer. Apakah kesimpulan anda jika 225 selari. Apakah kesimpulan anda jika PQRS ialah
ialah kuasa dua sempurna? sebuah trapezium?
If x is a perfect square, then √x is an integer. What is your All trapeziums have two parallel sides. What is your
conclusion if 225 is a perfect square? conclusion if PQRS is a trapezium?
Premis 1: Jika x ialah kuasa dua sempurna, maka √x Premis 1: Semua trapezium mempunyai dua sisi yang
ialah suatu integer. selari.
Premis 2: 225 ialah kuasa dua sempurna. Premis 2: PQRS ialah sebuah trapezium.
Kesimpulan: √225 ialah suatu integer. Kesimpulan: PQRS mempunyai dua sisi yang selari.
3 Jika P  Q' = P, maka P  Q = ∅. 4 Semua integer negatif ialah kurang daripada

Apakah kesimpulan anda jika P  Q ≠ ∅? sifar. Apakah kesimpulan anda jika –8 ialah
If P  Q' = P, then P  Q = ∅. integer negatif?
What is your conclusion if P  Q ≠ ∅? All negative integers are less than zero. What is your
conclusion if –8 is a negative integer?
Premis 1: Jika P  Q' = P, maka P  Q = ∅
Premis 2: P  Q ≠ ∅ Premis 1: Semua integer negatif ialah kurang daripada
Kesimpulan: P  Q' ≠ P sifar.
Premis 2: –8 ialah integer negatif.
Kesimpulan: –8 kurang daripada sifar.
Latihan 18 Tentukan sama ada kekuatan suatu hujah induktif di bawah kuat atau lemah dan
seterusnya, tentukan sama ada hujah yang kuat itu meyakinkan. Wajarkan jawapan anda.
Determine whether the strength of an inductive argument below is strong or weak and hence, determine
whether the strong argument is cogent. Justify your answer.
Contoh 18
(a) Premis 1: –2.5 ialah kurang daripada sifar (b) Premis 1: Sisi empat ABCD ialah segi empat tepat.
Premise 1: –2.5 is less than zero. Premise 1: Quadrilateral ABCD is a rectangle.
Premis 2: –10 ialah kurang daripada sifar. Premis 2: Sisi empat PQRS ialah segi empat tepat.
Premise 2: –10 is less than zero. Premise 2: Quadrilateral PQRS is a rectangle.
Kesimpulan: Semua nombor negatif ialah Kesimpulan: Semua sisi empat ialah segi empat
kurang daripada sifar. tepat.
Conclusion: All negative numbers are less than zero. Conclusion: All quadrilaterals are rectangles.
Hujah induktif itu adalah kuat dan meyakinkan Hujah induktif itu adalah lemah dan tidak
kerana semua premis dan kesimpulan adalah meyakinkan. Walaupun premis betul tetapi
benar. kesimpulannya palsu.
The inductive argument is strong and cogent because all The inductive argument is weak and not cogent. Although
the premises and conclusion are true. the premises are true but the conclusion is false.
44

1 Premis 1: Set P ialah set kosong. 2 Premis 1: Segi empat sama PQRS ialah sebuah
Premise 1: Set P is an empty set. segi empat tepat.
Premis 2: Set Q ialah set kosong. Premise 1: Square PQRS is a rectangle.
Premise 2: Set Q is an empty set. Premis 2: Segi empat sama KLMN ialah sebuah
Kesimpulan: Semua set ialah set kosong. segi empat tepat.
Conclusion: All sets are empty sets. Premise 2: Square KLMN is a rectangle.
Hujah induktif itu adalah lemah dan tidak meyakinkan Kesimpulan: Semua segi empat sama ialah segi
kerana walaupun premisnya betul, kesimpulannya empat tepat.
palsu. Conclusion: All squares are rectangles.
Hujah induktif itu adalah kuat dan meyakinkan
kerana premis dan kesimpulannya benar.
3 Premis 1: 6 ialah gandaan 3. 4 Premis 1: 2 ialah nombor perdana yang

Premise 1: 6 is a multiple of 3. mempunyai dua faktor sahaja.
Premis 2: 28 ialah gandaan 3. Premise 1: 2 is a prime number that has only two factors.
Premise 2: 28 is a multiple of 3. Premis 2: 3 ialah nombor perdana yang
Premis 3: 36 ialah gandaan 3. mempunyai dua faktor sahaja.
Premise 3: 36 is a multiple of 3. Premise 2: 3 is a prime number that has only two factors.
Premis 4: 51 ialah gandaan 3. Premis 3: 17 ialah nombor perdana yang
Premise 4: 51 is a multiple of 3. mempunyai dua faktor sahaja.
Kesimpulan: Semua gandaan 3 boleh dibahagi Premise 3: 17 is a prime number that has only two factors.
tepat dengan 3. Kesimpulan: Semua nombor perdana
Conclusion: All the multiples of 3 are divisible by 3. mempunyai dua faktor sahaja.
Hujah induktif adalah kuat tetapi tidak meyakinkan Conclusion: All prime numbers have only two factors.
kerana Premis 1 adalah palsu. Hujah induktif adalah kuat dan meyakinkan kerana
semua premis dan kesimpulannya adalah benar.
Latihan 19 Bentukkan hujah induktif yang kuat berdasarkan situasi yang diberi.
Form a strong inductive argument based on the given situation.
Contoh 19
1 ialah kurang daripada 1. (b) Jujukan/Sequence: 1, 2, 4, 8, ...

(a)
4 20 = 1
3 ialah kurang daripada 1. 21 = 2

7 22 = 4
1 is less than 1.
23 = 8
4

3 is less than 1.
Penyelesaian
7
2n, n = 0, 1, 2, 3, ...
Penyelesaian
Kesimpulan: Semua pecahan wajar ialah kurang daripada 1.
Conclusion: All proper fractions are less than 1.
1 Segi empat sama mempunyai sisi yang sama 2 Jujukan/Sequence:

panjang dan sudut pedalaman yang sama besar. 4 = (3 + 1) × 1
Pentagon sekata mempunyai sisi yang sama 10 = (3 + 2) × 2
panjang dan sudut pedalaman yang sama besar. 18 = (3 + 3) × 3
Squares have equal sides and equal interior angles. Regular 28 = (3 + 4) × 4
pentagons have equal sides and equal interior angles. 
Kesimpulan: Semua poligon sekata mempunyai sisi (3 + n) × n, n = 1, 2, 3, 4, ...
yang sama panjang dan sudut pedalaman yang sama
besar.
45

3 ∅  {1, 2, 3} 4 3 × 5 = 15 ialah nombor ganjil.
∅  {0, 2, 4, 5} 5 × 7 = 35 ialah nombor ganjil.
∅  {p, q, r} 3 × 5 = 15 is an odd number.
5 × 7 = 35 is an odd number.
Kesimpulan: Set kosong (Set nol) ialah subset bagi
sebarang set. Kesimpulan: Hasil darab dua nombor ganjil ialah
nombor ganjil.
Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan Penaakulan Logik

Solve Problems Involving Logical Reasoning
Latihan 20 Selesaikan masalah yang melibatkan penaakulan logik.

Solve the following problems involving logical reasoning.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang penaakulan logik dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
Contoh 20
(a) Buat satu kesimpulan berdasarkan hujah (b) Diberi suatu jujukan nombor
di bawah. Given a number sequence
Make a conclusion based on the argument below. 3, 9, 15, 21, ...
Premis 1: Jika P  Q = P, maka P  Q = Q. Buat satu kesimpulan secara induksi ke atas sebutan
Premise 1: If P  Q = P, then P  Q = Q. ke-n jujukan itu.
Premis 2: P  Q ≠ Q Making a conclusion by induction on the nth term of the
Premise 2: P  Q ≠ Q sequence.
Kesimpulan/Conclusion: Penyelesaian
Penyelesaian 3 = 6 × 1 – 3 15 = 6 × 3 – 3
Kesimpulan/Conclusion: P  Q ≠ P 9 = 6 × 2 – 3 21 = 6 × 4 – 3
Sebutan ke-n = 6n – 3 dengan keadaan n = 1, 2, 3, ...
nth term = 6n – 3, where n = 1, 2, 3, ...
1 Lengkapkan kesimpulan bagi hujah berikut. 2 Lengkapkan premis 1 bagi hujah berikut.
Complete the conclusion for the following argument. Complete premise 1 for the following argument.
Premis 1: Jika x > –5, maka x > –8. Premis/Premise 1:
Premise 1: If x > –5, then x > –8. Premis 2: 30 ialah gandaan 6.
Premis 2: x > –5 Premise 2: 30 is a multiple of 6.
Premise 2: x > –5 Kesimpulan: 30 ialah gandaan 3.
Kesimpulan/Conclusion: Conclusion: 30 is a multiple of 3.
Kesimpulan: x > –8 Premis 1: Semua gandaan 6 adalah gandaan 3.
3 Diberi suatu jujukan nombor 4 Sudut peluaran suatu poligon sekata n sisi ialah
Given a sequence of numbers 360o
10, 18, 26, 34, ... n .
The exterior angle of a regular polygon of n sides is 360 .
o
Buat satu kesimpulan secara induksi ke atas
n
sebutan ke-n jujukan itu. Buat satu kesimpulan secara deduksi pada sudut
Make a conclusion by induction on the nth term of the
peluaran bagi sebuah heksagon sekata.
sequence.
Make a conclusion by deduction on the exterior angle of a
10 = 8 × 1 + 2 regular hexagon.
18 = 8 × 2 + 2
Sudut peluaran heksagon sekata
26 = 8 × 3 + 2
34 = 8 × 4 + 2 360o
=
Sebutan ke-n = 8n + 2, dengan keadaan n = 1, 2, 3, ... 6
= 60o
46

Soalan Objektif
1 Antara berikut, yang manakah ialah suatu C 64 ialah kuasa dua sempurna dan kuasa tiga
pernyataan? sempurna
Which of the following is a statement? 64 is a perfect square and perfect cube
A 3 + 8 D 3x – 6 ialah ungkapan dan persamaan linear
B x2 – 5x + 6 3x – 6 is a linear expression and equation
C x – 6 = 10
D 42 = 8 4 Antara pengkuantiti pada pernyataan berikut,
yang manakah benar?
2 Antara pernyataan berikut, yang manakah adalah Which of the following quantified statements is true?
benar? A Sebilangan trapezium mempunyai dua sisi
Which of the following statements is true? yang selari
A –4 ialah nombor genap Some trapeziums have two parallel sides
–4 is an even number B Sebilangan poligon ialah heksagon sekata
B 51 ialah nombor perdana Some polygons are regular hexagons
51 is a prime number C Semua pecahan ialah lebih besar daripada
C 125 ialah kuasa tiga sempurna sifar
125 is a perfect cube All fractions are greater than zero
D √10 ialah nombor nisbah D Semua persamaan kuadratik mempunyai dua
√10 is a rational number punca
All quadratic equations have two roots
3 Antara pernyataan majmuk berikut, yang 5 Diberi suatu jujukan nombor, 3, 6, 11, 18, 27, ...,
manakah adalah benar? maka sebutan ke-n jujukan itu ialah
Which of the following compound statements is true?
Given a sequence of numbers, 3, 6, 11, 18, 27, ..., then the nth
A 2 dan 9 adalah faktor bagi 45 term of the sequence of numbers is
2 and 9 are factors of 45
A 2n + 1, n = 1, 2, 3, ... C n2 + 2, n = 1, 2, 3, ...
B 25 and 35 adalah gandaan 7 B 3n, n = 1, 2, 3, ... D 2n2 + 1, n = 1, 2, 3, ...
25 and 35 are multiples of 7
Soalan Subjektif
1 (a) Nyatakan sama ada pernyataan majmuk yang berikut adalah benar atau palsu.
KLON State whether the following compound statement is true or false.
SPM
2019
1
216 3 = 72 atau/or 42 = 8
[1 markah/mark]
(b) Tulis dua implikasi berdasarkan ayat yang berikut.
Write down two implications based on the following sentence.
2x – 3 = 7 jika dan hanya jika x = 5

2x – 3 = 7 if and only if x = 5
Implikasi/Implication 1: Implikasi/Implication 2:
[2 markah/marks]
360o
(c) Diberi bahawa sudut peluaran bagi sebuah poligon sekata dengan n sisi ialah n . Buat satu
kesimpulan secara deduksi tentang saiz sudut peluaran bagi oktagon sekata.
It is given that the exterior angle of a regular polygon with n sides is 360 . Make a conclusion by deduction on the size of the
o
n
exterior angle of a regular octagon.
1 [2 markah/marks]
3
(a) 216 3 = √216 atau 42 = 4 × 4 (b) Jika 2x – 3 = 7, maka x = 5
=6 = 16 Jika x = 5, maka 2x – 3 = 7
≠ 72 (Palsu) ≠ 8 (Palsu) 360o
(c) Saiz sudut peluaran oktagon sekata =
∴ Palsu 8
= 45o
47

2 (a) Nyatakan sama ada pernyataan yang berikut benar atau palsu.
State whether the following statement is true or false.
Sebilangan nombor ganjil boleh dibahagi tepat dengan 9.

Some odd numbers are divisible by 9.
[1 markah/mark]
(b) Nyatakan akas bagi implikasi yang berikut dan seterusnya tentukan sama ada akasnya benar atau palsu.
State the converse of the following implication and hence determine whether its converse is true or false.
Jika p = 4, maka p2 = 16
If p = 4, then p2 = 16
[2 markah/marks]
(c) Tulis Premis 2 untuk melengkapkan hujah yang berikut:
Write down Premise 2 to complete the following argument:
Premis 1: Jika panjang sisi sebuah segi empat sama ialah 5 cm, maka luas segi empat sama ialah 25 cm2.
Premise 1: If the side of a square is 5 cm, then the area of the square is 25 cm2.
Premis 2:
Premise 2:
Kesimpulan: Panjang sisi segi empat sama itu bukan 5 cm.
Conclusion: The side of the square is not 5 cm.
[1 markah/mark]
(a) Benar
(b) Jika p2 = 16, maka p = 4
p2 = 16
p=±4
∴ Palsu
(c) Luas segi empat sama bukan 25 cm2
3 (a) Nyatakan sama ada ayat yang berikut ialah pernyataan atau bukan pernyataan.
KLON State whether the following sentence is a statement or not a statement.
SPM
2018
5x – 8 = 7
[1 markah/mark]
(b) Tulis songsangan pernyataan yang berikut dan seterusnya tentukan kebenarannya.
Write an inverse of the following implication and hence determine its truth value.
Jika luas segi empat sama PQRS ialah 49 cm2, maka panjang sisi segi empat sama PQRS ialah 7 cm.
If the area of square PQRS is 49 cm2, then the side of square PQRS is 7 cm.
[1 markah/mark]
(c) Tulis Premis 2 untuk melengkapkan hujah yang berikut. Seterusnya, tentukan sama ada hujah itu sah
dan munasabah.
Write down Premise 2 to complete the following argument. Hence, determine whether the argument is valid and sound.
Premis 1: Semua segi tiga sama sisi mempunyai sudut pedalaman yang sama.
Premise 1: All equilateral triangles have equal interior angles.
Premis 2:
Premise 2:
Kesimpulan: ABC mempunyai sudut pedalaman yang sama.
Conclusion: ABC has equal interior angles.
[2 markah/marks]
(d) Hasil tambah sudut pedalaman sebuah poligon yang mempunyai n sisi ialah (180n – 360)o. Buat satu
kesimpulan secara deduktif bagi hasil tambah sudut pedalaman sebuah poligon yang mempunyai 7 sisi.
The sum of the interior angles of a polygon with n sides is (180n – 360)o. Make one conclusion by deduction for the sum of the
interior angles of a polygon with 7 sides.
[2 markah/marks]
(a) Bukan pernyataan
(b) Jika luas segi empat sama PQRS bukan 49 cm2, maka sisi segi empat sama PQRS bukan 7 cm.
∴ Benar
(c) ABC ialah sebuah segi tiga sama sisi. Sah dan munasabah.
(d) n = 7, (180 × 7 – 360)o = 900o.
48

4 (a) Nyatakan sama ada pernyataan majmuk berikut adalah benar atau palsu.
KLON State whether the following compound statement is true or false.
SPM
2017
–6 > 2 dan/and (–3)3 = –27
[1 markah/mark]
(b) Tulis kontrapositif bagi implikasi berikut dan seterusnya tentukan kebenarannya.
Write down the contrapositive of the following implication and hence determine its truth value.
Jika p > q, maka q – p < 0

If p > q, then q – p < 0
[2 markah/marks]
(c) Jadual 1 menunjukkan bilangan sisi dan sudut pedalaman bagi beberapa poligon sekata.
Table 1 shows the number of sides and the interior angles of some regular polygons.
Poligon sekata Bilangan sisi Sudut pedalaman

Regular polygon Number of sides Interior angle
(3 – 2) × 180o
3
3
(4 – 2) × 180o
4
4
(5 – 2) × 180o
5
5
Jadual 1/Table 1
Buat satu kesimpulan umum secara induktif untuk sudut pedalaman poligon sekata dengan n sisi.
Make a general conclusion by the induction for the interior angle of a regular polygon with n sides.
[2 markah/marks]
(a) Palsu. –6 < 2
(b) Jika q – p > 0, maka p < q. (Benar)
(n – 2) × 180o
(c) Sudut pedalaman poligon sekata dengan n sisi ialah , dengan keadaan n = 3, 4, 5, ...
n
(b)

Zon KBAT
1 Encik Seng membeli sebuah rumah dengan harga RM180 000. Setiap tahun, nilai rumah itu meningkat
sebanyak 5%. Nilai rumah itu selepas n tahun boleh dihitung menggunakan rumus:
Mr Seng bought a house for RM180 000. Every year the value of the house appreciated by 5%. The value of the house after n years
can be calculated using the formula:
V = A(1.05)n
dengan keadaan A ialah harga asal rumah, V ialah harga rumah selepas n tahun.
where A is the original price of the house, V is the price of the house after n years.
(a) Hitung harga rumah itu selepas 6 tahun. KBAT Mengaplikasi
Calculate the price of the house after 6 years.
(b) Dia menjual rumahnya selepas 4 tahun. Hitung peratus keuntungan yang diperoleh Encik Seng.
He sold the house after 4 years. Calculate the percentage of profit gained by Mr Seng.
(a) n = 6
V = (180 000)(1.05)6
= RM241 217.22
49

(b) n = 4
V = (180 000)(1.05)4
= RM218 791.125
RM218 791.125 – RM180 000
× 100% = 21.55%
RM180 000
2 Rajah di bawah menunjukkan corak yang dibina menggunakan beberapa batang mancis.
The diagram below shows the patterns built using some matchsticks.

Corak/Pattern 1 Corak/Pattern 2 Corak/Pattern 3
(a) Cari bilangan batang mancis untuk corak 4 dan corak 5. KBAT Mengaplikasi
Find the number of matchsticks for pattern 4 and pattern 5.
(b) Buat satu kesimpulan secara induktif bilangan batang mancis untuk corak n. KBAT Menilai
Make a conclusion by induction of the number of matchsticks for pattern n.
(a)
Corak 1 2 3 4 5
Bilangan mancis 4 7 10 13 16
+3 +3 +3 +3
(b) Corak ke-n
3n + 1, n = 1, 2, 3, ...
3 Grace membina satu pola menggunakan cakera. Rajah yang berikut menunjukkan pola yang dihasilkan oleh
KLON
SPM
Grace.
2016 Grace constructs a pattern using discs. The following diagram shows the patterns formed by Grace.
Cakera
Disc
(a) Berapakah bilangan cakera yang diperlukan untuk membina pola yang ke-8? KBAT Mengaplikasi
How many discs are required to build the 8 pattern?
th
(b) Buat satu kesimpulan secara induktif tentang bilangan cakera yang diperlukan untuk membina pola
ke-n. KBAT Menganalisis
Make a conclusion by induction about the number of discs needed to build the nth pattern.
(a) Corak 1 ⇒ 1 = 12
Corak 2 ⇒ 4 = 22
Corak 3 ⇒ 9 = 32
∴ 82 = 64 cakera
(b) Pola ke-n = n2, n = 1, 2, 3, ...
50

4 Operasi Set
Operation on Sets
4.1 Persilangan Set/Intersection of Sets
• Persilangan antara dua set, A dan B, atau A  B ialah satu set yang terdiri daripada unsur-unsur sepunya bagi
set A dan B.
The intersection of two sets, A and B, or A  B is a set of common elements for sets A and B.
Contohnya/For example, A = {1, 2, 4, 6, 7, 8}
B = {2, 3, 4, 6, 8, 10}
2, 4, 6 dan 8 ialah unsur sepunya dalam set A dan B.
2, 4, 6 and 8 are common elements in sets A and B.
∴ A  B = {2, 4, 6, 8}
• Persilangan set boleh ditakrifkan dengan pelbagai perwakilan.
The intersection of sets can be defined using various representations. Penyenaraian
(a) A  B = {2, 4, 6, 8} Listing
= {Nombor genap dari 1 hingga 8} Dengan perihalan
{Even numbers from 1 to 8} By description
= {x : 2 ≤ x ≤ 8, x ialah nombor genap} Tatatanda pembina set
{x : 2 ≤ x ≤ 8, x is an even number} Set builder notation
Latihan 1 Nyatakan persilangan antara dua set yang diberi dengan perihalan.
State the intersection of the two given sets by description.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang persilangan set, kesatuan set dan gabungan operasi set.
Contoh 1
(a) P ialah satu set nombor genap. (b) P ialah set gandaan 2.
Q ialah satu set gandaan 3. Q ialah set gandaan 5.
P is a set of even numbers. P is a set of multiples of 2.
Q is a set of multiples of 3. Q is a set of multiples of 5.
P  Q ialah satu set nombor genap yang Cari GSTK bagi 2 dan 5.
boleh dibahagi tepat dengan 3. Find LCM for 2 and 5.
P  Q is a set of even numbers that are divisible by 3. 2 × 5 = 10
P  Q ialah set gandaan 10.
P  Q is a set of multiples of 10.
1 P ialah set nombor ganjil. 2 P ialah satu set nombor kuasa dua sempurna.
Q ialah set faktor bagi 30. Q ialah satu set nombor kuasa tiga sempurna.
P is a set of odd numbers. P is a set of perfect squares.
Q is a set of factors of 30. Q is a set of perfect cubes.
P  Q ialah set nombor ganjil yang merupakan faktor P  Q ialah set nombor kuasa dua sempurna dan
bagi 30. kuasa tiga sempurna.
51

3 P ialah satu set nombor yang boleh dibahagi 4 P ialah satu set faktor bagi 4.
tepat dengan 6. Q ialah satu set faktor bagi 6.
Q ialah satu set nombor yang boleh dibahagi P is a set of factors of 4.
tepat dengan 8. Q is a set of factors of 6.
P is a set of numbers divisible by 6. FSTB bagi 4 dan 6
Q is a set of numbers divisible by 8.
2 4 6
GSTK bagi 6 dan 8
2 3
2 6 8 GSTK = 2 × 2 × 2 × 3 = 24
∴ FTSB = 2
2 3 4 P  Q ialah set nombor yang
P  Q ialah set faktor bagi 2.
2 3 2 boleh dibahagi tepat dengan 24.
3 3 1
1 1
Latihan 2 Cari persilangan antara set berikut.

Find the intersection of the following sets.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang persilangan set, kesatuan set dan gabungan operasi set.
Contoh 2
(a) P = {2, 3, 4, 5} (b) P = {f, a, t, h, e, r}

Q = {1, 3, 5, 7} Q = {m, o, t, h, e, r}
∴ P  Q = {3, 5} ∴ P  Q = {t, h, e, r}
1 A = {2, 3, 6, 7, 9} 2 C = {m, a, t, c, h}
B = {1, 2, 4, 6, 7, 8} D = {a, c, e, s}
A  B = {2, 6, 7} C  D = {a, c}
3 E = {4, 6, 8, 10} 4 G = {nombor perdana/prime numbers}

F = {2, 3, 5, 7, 9} H = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
EF={} G  H = {2, 3, 5}
5 P = {1, 2, 4, 8} 6 S = {b, e, r, s, a, t, u}
Q = {1, 2, 3, 4, 6, 12} T = {p, a, d, u}
P  Q = {1, 2, 4} S  T = {a, u}
Latihan 3 Senaraikan semua unsur bagi persilangan antara set berikut. Seterusnya, nyatakan
bilangan unsur dalam persilangan set-set itu.
List the elements of the following intersection of sets. Hence, state the number of elements of the intersection
of sets.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang persilangan set, kesatuan set dan gabungan operasi set untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 3
(a) P = {1, 2, 3, 4, 5, 6} (b) P = {a, b, c, d, e, f}

Q = {2, 3, 5, 7} Q = {b, c, d, g, h}
R = {1, 3, 5, 7, 9} R = {c, d, e, h, k}
∴ P  Q  R = {3, 5} ∴ P  Q  R = {c, d}
n(P  Q  R) = 2 n(P  Q  R) = 2
52

1 A = {1, 2, 5, 10} 2 D = {s, u, l, i, t}
B = {1, 2, 4} E = {s, u, k, a}
C = {1, 2, 3, 6} F = {s, u, t, e, r, a}
A  B  C = {1, 2} D  E  F = {s, u}
n(A  B  C) = 2 n(D  E  F) = 2
3 G = {10, 12, 14, 16} 4 J = {nombor nisbah/rational numbers}

H = {12, 13, 16, 17, 19} K = {0.5, 1, 1.5, 2, 2.5}
I = {10, 12 13, 14, 16} L = {0.5, 2, 2.5, 3.5}
G  H  I = {12, 16} J  K  L = {0.5, 2, 2.5}
n(G  H  I) = 2 n(J  K  L) = 3
5 P = {1, 2, 4, 8} 6 S = {b, e, r, s, a, t, u}
Q = {1, 2, 3, 4, 6, 12} T = {p, a, d, u}
R = {1, 2, 4, 8, 10} U = {t, e, g, u, h}
P  Q  R = {1, 2, 4} S  T  U = {u}
n(P  Q  R) = 3 n(S  T  U) = 1
Persilangan set boleh diwakilkan menggunakan gambar rajah Venn.

Intersection of sets can be represented by using Venn diagram.
A B A B
C
AB ABC
Latihan 4 Cari persilangan set-set yang berikut dan wakilkan persilangan set-set itu dengan
menggunakan gambar rajah Venn.
Find the intersection of the following sets and represent the intersection of the sets using Venn diagram.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang persilangan set, kesatuan set dan gabungan operasi set dalam konteks penyelesaian masalah
rutin yang mudah.
Contoh 4 1 A = {5, 7, 6, 10, 11}

B = {6, 7, 9, 10, 12}
(a) P = {4, 6, 8, 10, 12} (b) A = {t, e, k, a, n} A  B = {6, 7, 10}
Q = {5, 6, 9, 10, 11} B = {r, a, j, e, n}
C = {j, a, n, g, k} A B
∴ P  Q = {6 , 10} •6
•5 •9
∴ A  B  C = {a, n} •7
P Q • 11 • 12
• 10
A B
•4 •5
•6 •e •r
•t
•8 •9 •a
• 10
•n
• 12 • 11 •k •j
•g
53

2 C = {q, n, e, t} 3 A = {1, 3, 5, 7, 9} 4 C = {m, a, t, h, s}
D = {p, q, r, s, t} B = {2, 5, 7, 8, 9} D = {m, a, k, e}
C = {1, 5, 7, 8, 10} E = {h, a, p, e}
C  D = {q, t}
C D
A  B  C = {5, 7} C  D  E = {a}
•p A B C D
•n •q
•r •3 •2 •t
•t •9 •m •k
•e •s
•s
•5
•a
•1 •7 •8 •h •e
• 10 •p
C E
Latihan 5 Lorekkan rantau yang mewakili

P Qpersilangan antara set.
Shade the region that represents the intersection of the sets.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang persilangan set, kesatuan set dan gabungan operasi set.
Example 5
(a) P  Q Penyelesaian (b) P  Q  R' Penyelesaian

P Q P P
P Q Q
Q
R
R
P  Q  R'
P∩Q
R' ialah pelengkap bagi set R.
P Q R' is the complement of set R.
R
Q
1 A  B 2 A  B P 3 A  B
B
A B
P∩Q
A P∩Q∩R C
A
4 A  B  C 5 A  B  C 6 A  B  C'
A B A B
A B
C C
54

Latihan 6 Tentukan (P  Q )' dan lorekkan rantau yang mewakili (P  Q )’ pada gambar rajah Venn.
Determine (P  Q )’ and shade the region that represents (P  Q )’ on a Venn diagram.
rutin yang mudah.
Contoh 6 2 ξ = {1, 3, 5, 8, 12, 15}

P = {3, 8, 12}
ξ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8} Q = {3, 5, 8, 15}
P = {2, 3, 5, 7} P  Q = {3, 8}
Q = {1, 3, 5, 8} Pelengkap bagi
(P  Q)’ = {1, 5, 12, 15}
set P  Q, yang
ξ ditandakan dengan
P Q  P Q
•4 simbol (P  Q)',
•2 •1
•3 ialah set unsur yang • 12 •3 •5
•5 tidak terdapat •8 • 15
•7 •8
dalam P  Q.
•6 •1
The complement of set
P  Q, denoted by the
(P ∩ Q)' symbol (P  Q)', is the
set of elements that are
P  Q = {3, 5}
not in P  Q.
(P  Q)’ = {1, 2, 4, 6, 7, 8}
2 ξ = {a, b, c, d, e, f, g, h, i} 3 ξ = {x : x ialah integer positif kurang daripada 10}

P = {huruf konsonan} {x : x is a positive integer less than 10}
{consonants} P = {gandaan 4}
Q = {b, c, g} {multiples of 4}
Q = {gandaan 3}
P = {b, c, d, f, g, h}
P  Q = {b, c, g} {multiples of 3}
(P  Q)’ = {a, d, e, f, h, i} P = {4, 8}
Q = {3, 6, 9}
 P
PQ=∅
Q •a
•e
(P  Q)’ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
•d
•b •c •i
•f •g  P Q
•h •3
•4
•6
•8 •9
•2
•1 •5 •7
Latihan 7 Selesaikan masalah-masalah berikut.

Solve the following problems.
rutin yang mudah.
rutin yang kompleks.
Contoh 7
Satu tinjauan yang melibatkan 32 orang pelajar Penyelesaian

menunjukkan bahawa 22 daripadanya meminati M = {gemar Matematik/like Mathematics}
Matematik dan 17 orang daripadanya meminati Sains. S = {gemar Sains/like Science}
Hitung bilangan pelajar yang meminati 22 + 17 = 39
A survey on 32 students shows that 22 of them like (a) M  S = 39 – 32 = 7
Mathematics and 17 like Science. Calculate the number of students (b) n(M sahaja)
who like n(M only) M S
(a) kedua-dua subjek, = 22 – 7
both subjects, = 15
(b) Matematik sahaja, (c) n(S sahaja) 15 7 10
only Mathematics, n(S only)
(c) Sains sahaja. = 17 – 7
only Science. = 10
55

1 Dalam tinjauan ke atas 70 orang ahli persatuan, didapati 40 orang daripada mereka merupakan ahli
Persatuan Sejarah, 34 orang merupakan ahli Persatuan Geografi dan 10 orang bukan ahli Persatuan
Sejarah atau Geografi. Hitung bilangan ahli yang menyertai kedua-dua persatuan itu.
In a survey on 70 members of societies, it was found that 40 of them are members of History Society, 34 are members of
Geography Society and 10 are neither History nor Geography societies members. Calculate the number of members who join both
societies.
ξ H = {Bilangan ahli Persatuan Sejarah}
H G
G = {Bilangan ahli Persatuan Geografi}
Jumlah bilangan ahli H dan G:
26 14 20 70 – 10 = 60
(40 + 34) – 60 = 74 – 60
10 = 14
Bilangan ahli dalam kedua-dua persatuan = 14
2 Diberi bahawa set semesta ξ = {x : x ialah integer 3 Gambar rajah Venn di bawah menunjukkan
dengan keadaan 1 ≤ x ≤ 20}. hubungan antara P, Q dan R.
Given that universal set ξ = {x : x is an integer such that The Venn diagram below shows the relation between
1 ≤ x ≤ 20}. sets P, Q and R.
A = {x : x ialah gandaan 4} P Q
{x : x is a multiple of 4}
B = {x : x ialah kuasa dua sempurna}
5 3
{x : x is a perfect square} 2
C = {x : x ialah nombor dua digit dengan keadaan 3
hasil tambah digit-digit itu ialah nombor 4 2
ganjil}
{x : x is a two-digit number such that the sum of digits 6
is an odd number}
Cari/Find R
(a) A  B Cari/Find
(b) A  B  C (a) n(P  Q)
(c) n(A  C)’ (b) n(P  Q  R)’
(c) n(P’  Q’)
A = {4, 8, 12, 16, 20}
B = {1, 4, 9, 16} (a) 5 + 3 = 8
C = {10, 12, 14, 16, 18} (b) 2 + 5 + 3 + 4 + 2 + 6 = 22
(a) A  B = {4, 16} (c) 6
(b) A  B  C = {16}
(c) A  C = {12, 16}
n(A  C) = 2
n(A  C)' = 20 – 2
= 18
4.2 Kesatuan Set/Union of Sets
Latihan 8 Tentukan kesatuan set-set di bawah.

Determine the union of the sets below.
Contoh 8
(a) A = {1, 2, 3} (b) A = {a, c, f}

B = {3, 4, 5} B = {a, b, e}
C = {b, c, d, e}
Penyelesaian
A  B = {1, 2, 3, 4, 5} Penyelesaian
A  B  C = {a, b, c, d, e, f}
A  B ialah satu set yang terdiri
daripada semua unsur set A atau B A  B  C ialah satu set yang terdiri daripada semua
atau kedua-duanya. unsur set A atau B atau C atau ketiga-tiganya.
A  B is the set which consists of all elements A  B  C is the set which consists of all elements of set A or set B
of set A or set B or both. or set C or all three sets.
56

1 M = {3, 4, 7, 9} 2 P = {1, 2, 3, 4, 5}
N = {2, 3, 5, 10} Q = {2, 3, 6, 7}
M  N = {2, 3, 4, 5, 7, 9, 10} P  Q = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
3 R = {p, q, r, s, t} 4 V = {faktor bagi 12}

S = {p, r, t, u, v} {factors of 12}
W = {faktor bagi 8}
R  S = {p, q, r, s, t, u, v}
{factors of 8}
V = {1, 2, 3, 4, 6, 12}
W = {1, 2, 4, 8}
V  W = {1, 2, 3, 4, 6, 8, 12}
5 X = {gandaan 3 kurang daripada 14} 6 A = {kuasa dua sempurna dari 0 hingga 30}
{multiples of 3 that are less than 14} {perfect squares from 0 to 30}
Y = {nombor ganjil dari 5 hingga 11} B = {gandaan 4 kurang daripada 20}
{odd numbers from 5 to 11} {multiples of 4 that are less than 20}
Z = {nombor perdana kurang daripada 10} C = {faktor bagi 12}
{prime numbers that are less than 10} {factors of 12}
X = {3, 6, 9, 12} A = {1, 4, 9, 16, 25}
Y = {5, 7, 9, 11} B = {4, 8, 12, 16}
Z = {2, 3, 5, 7} C = {1, 2, 3, 4, 6, 12}
X  Y  Z = {2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12} A  B  C = {1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 12, 16, 25}
Latihan 9 Tentukan (A  B)’ dan lorekkan rantau yang mewakili (A  B)’ pada gambar rajah Venn.
Determine (A  B)’ and shade the region that represents (A  B)’ on a Venn diagram.
Contoh 9 1 ξ = {11, 13, 15, 16, 18, 20}

A = {11, 16, 20}
B = {11, 15, 16, 18}
ξ = {2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} ξ
A B
A = {3, 4, 7} •5 •2
A  B = {11, 15, 16, 18, 20}
•3 (A  B)’ = {13}
B = {2, 4, 6, 8} •6
•4
A  B = {2, 3, 4, 6, 7, 8} •7 •8
 A B
(A  B)’ = {5, 9} •9 • 20 • 11 • 15
• 16 • 18
(A ∪ B)'
• 13
2 ξ = {integer dari 21 hingga 30} 3 ξ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

{integers from 21 to 30} A = {faktor bagi 10}
A = {nombor perdana} {factors of 10}
{prime numbers} B = {faktor bagi 12}
B = {22, 26, 27, 30} {factors of 12}
A = {23, 29} A = {1, 2, 5}
A  B = {22, 23, 26, 27, 29, 30} B = {1, 2, 3, 4, 6}
(A  B)’ = {21, 24, 25, 28} A  B = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
(A  B)’ = {7, 8}
 A B
• 22
• 23 • 26  A B
• 29 • 27 •3
•5 •1
• 30 •4
•2
• 21 • 24 • 25 • 28 •6
•7 •8
57

Latihan 10 Lorekkan setiap gambar rajah Venn yang mewakili operasi set-set.
Shade each of the Venn diagrams representing the operations of sets.
Contoh 10 1 P  Q = ξ
P Q
(a) P  Q = ξ (b) P  Q  R = ξ KOD QR
P Q P Q
R
Imbas
atau layari P ∪ Q'
https//www.
P'  Q PQR youtube.com/
Penyelesaian Penyelesaian watch?v=Xidk 2 P  Q = ξ
M5J3OQU PAK-21
P Q P Q untuk lebih P Q
KOD QR
R banyak
latihan
melorek
gambar rajah
Venn
P'  Q PQR
P' ∪ Q'
3 P  Q = ξ 4 P  Q  R = ξ 5 P  Q  R = ξ
P Q P Q P Q
RR
(P ∩ Q)’ P' ∩ R'
R
(P ∪ Q) ∩ R
Latihan 11 Selesaikan. KBAT Menilai

Solve.
rutin yang mudah.
Contoh 11
Dalam sekumpulan 40 orang pelajar, 12 orang pelajar suka membaca dan mengumpul setem. Bilangan
pelajar yang hanya suka membaca ialah tiga kali ganda bilangan pelajar yang hanya suka mengumpul
setem. Jika 8 orang pelajar tidak suka membaca atau mengumpul setem, cari bilangan pelajar yang suka
membaca.
In a group of 40 students, 12 students like reading and collecting stamps. The number of students who only like reading is thrice
the number of students who only like collecting stamps. If 8 students like neither reading nor collecting stamps, find the number of
students who like reading.
Penyelesaian
R = {Bilangan pelajar yang suka membaca} n(R  S) + 8 = 40
{Number of students who like reading} R S
3x + 12 + x + 8 = 40
S = {Bilangan pelajar yang suka mengumpul setem} 4x = 20
{Number of students who like collecting stamps}
3x 12 x x=5
n(ξ) = 40 n(R) = 3x + 12
n(R  S) = 12 = 3(5) + 12
8
n(R  S)’ = 8 = 27
58

1 Dalam sekumpulan pelajar perempuan, 25 orang pelajar bermain bola jaring, 21 orang pelajar bermain
badminton dan 10 orang pelajar bermain bola jaring dan badminton. Jika semua pelajar perempuan itu
bermain sekurangkurangnya satu daripada dua permainan itu, cari bilangan pelajar perempuan dalam
kumpulan itu.
In a group of girls, 25 students play netball, 21 students play badminton and 10 students play netball and badminton. If all the
girls play at least one of the two games, find the number of girls in the group.
J = {bola jaring} J B n(J sahaja) = 25 – 10 = 15
B = {badminton} n(B sahaja) = 21 – 10 = 11
n(J) = 25 n(J  B) = 15 + 10 + 11
15 10 11 = 36
n(B) = 21
n(J  B) = 10 Bilangan pelajar perempuan = 36
PAK-21
2 Diberi bahawa set semesta ξ = {x : x ialah suatu 3 Gambar rajah Venn di bawah menunjukkan
KOD QR
integer dengan keadaan 10 ≤ x ≤ 30}. hubungan antara set K, L dan M.

Given that universal set ξ = {x : x is an integer such that The Venn diagram below shows the relationship between
10 ≤ x ≤ 30}. sets K, L and M.
P = {x : x ialah gandaan 3}
{x : x is a multiple of 3} K L
Q = {x : x ialah nombor perdana}
{x : x is a prime number} 3 2
7
R = {x : beza antara digit-digit ialah 4} 4
{x : the difference between digits is 4}
Cari/Find 1
(a) P  Q M 5
(b) Q  R
(c) n(P  Q  R)’ Cari/Find
(a) n(K  M)
P = {12, 15, 18, 21, 24, 27, 30} (b) n(K  L  M)’
Q = {11, 13, 17, 19, 23, 29} (c) n(L’  M’)
R = {15, 26}
(a) P  Q = {11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 21, 23, 24, 27, (a) 3 + 2 + 7 + 4 + 1 = 17
29, 30} (b) 5
(b) Q  R = {11, 13, 15, 17, 19, 23, 26, 29} (c) 3 + 2 + 1 + 5 = 11
(c) n(ξ) = 21
n(P  Q  R)’ = 21 – 14 = 7
4.3 Gabungan Operasi Set/Combined Operations on Sets
Latihan 12 Selesaikan setiap masalah yang berikut.

rutin yang mudah.
Contoh 12
Diberi bahawa Cari/Find Penyelesaian

Given that (a) A  B ξ = {10, 11, 12, 13, 14, …, 20}
ξ = {x : x ialah integer dan 10 ≤ x ≤ 20} (b) A  C A = {11, 13, 17, 19}
{x : x is an integer and 10 ≤ x ≤ 20} (c) A  B  C’ B = {10, 12, 14, 16, 18, 20}
A = {x : x ialah nombor perdana} C = {11, 13, 15, 17, 19} Atau/Or
{x : x is a prime number} (a) A  B = ∅ A  B = { }
B = {x : x ialah gandaan 2} (b) A  C = {11, 13, 15, 17, 19}
{x : x is a multiple of 2} (c) A  B  C’ = {10, 12, 14, 16, 18, 20}
C = {x : x ialah nombor ganjil}
{x : x is an odd number}
59

1 ξ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} 2 ξ = {x : x ialah integer dan 0 < x ≤ 10}
A = {1, 3, 4, 7} {x : x is an integer and 0 < x ≤ 10}
B = {2, 3, 6, 8} A = {faktor bagi 8/factors of 8}
C = {1, 3, 5, 7, 9} B = {gandaan 3/multiples of 3}
Cari C = {nombor perdana/prime numbers}
Find Cari/Find
(a) A  B  C (a) n(A  B)
(b) B’  C (b) A’  C
(c) n(A  B  C)’ (c) A  B’  C
(a) A  B  C = {3}
ξ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}
(b) B’ = {1, 4, 5, 7, 9}
A = {1, 2, 4, 8}
C = {1, 3, 5, 7, 9}
B = {3, 6, 9}
B’  C = {1, 5, 7, 9}
C = {2, 3, 5, 7}
(c) (A  B  C) = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
(a) n (A  B) = 0
(A  B  C)’ = ∅
(b) A’ = {3, 5, 6, 7, 9, 10}
∴ n(A  B  C) = 0
C = {2, 3, 5, 7}
A’  C = {2, 3, 5, 6, 7, 9, 10}
(c) B’ = {1, 2, 4, 5, 7, 8, 10}
A = {1, 2, 4, 8}
C = {2, 3, 5, 7}
A  B’ = {1, 2, 4, 5, 7, 8, 10}
A  B’  C = {2, 5, 7}

Contoh 13
P Q Penyelesaian
(a) n(P) = n(R)
2 7
5
x+1+2+5=1+x+4+6–x
x
x + 8 = 11
1 4 x = 11 – 8
= 3
6–x (b) Bilangan murid yang menggemari satu
permainan sahaja
R Number of students who like to play only one game
Gambar rajah Venn di atas menunjukkan bilangan 5+7+6–x
murid yang menggemari tiga jenis permainan. =5+7+6–3
Bilangan murid yang menggemari permainan P = 15
adalah sama dengan permainan R.
The Venn diagram above shows the number of students who
Kesilapan Umum
like to play three types of games. The number of students who
like to play game P is the same as game R. n(A  B) = {4, 5}
Cari/Find n(A  B) ialah bilangan unsur
(a) nilai x, dalam A  B. Jawapan yang A B
the value of x, betul ialah 2. •2
•1 •5
(b) bilangan murid yang menggemari satu n(A  B) is the number of
•4
elements in A  B. The correct •3 •6
permainan sahaja.
answer is 2.
the number of students who like to play only one game.
60

1 A B 2 P Q
R
2 7
6
5
3 2
8
Gambar rajah Venn di atas menunjukkan
C hubungan antara set P, Q dan R. Diberi bahawa
Gambar rajah Venn di atas menunjukkan P  Q  R = ξ, n(P) = 11, n(R) = 4, n(P  Q) = 3
bilangan unsur bagi set A, B dan C. Diberi dan n(ξ) = 20. Cari
bahawa A  B  C = ξ. Cari The Venn diagram above shows the relationship between
The Venn diagram above shows the number of elements in sets P, Q and R. Given that P  Q  R = ξ, n(P) = 11,
sets A, B and C. Given that A  B  C = ξ. Find n(R) = 4, n(P  Q) = 3 and n(ξ) = 20. Find
(a) n(A  C) (a) n(Q  R’)
(b) n(B’) (b) n(P’)
(c) n(A  B)’ (c) n(P  R)’
(d) n(A  B  C’) (d) n(Q  R  P’)
(a) n(A  C) = 3 + 5 = 8 P Q
R
(b) n(B’) = 6 + 3 + 8 = 17
(c) n(A  B)’ = 8 8 3 4
(d) n(A  B  C’) = 6 + 2 + 7 5
= 15
(a) n(Q  R’) = 3 + 5 = 8
(b) n(P’) = 4 + 5 = 9
(c) n(P  R)’ = 5
(d) n(Q  R  P’) = 5 + 4
= 9
Latihan 14 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Mengaplikasi

Contoh 14
Dalam sekumpulan 60 orang pelajar, 45 orang daripada mereka minat dalam Matematik dan 25 orang pula
minat dalam Fizik. Jika 5 orang pelajar tidak berminat dalam Matematik dan Fizik, cari bilangan pelajar
yang berminat dalam Matematik sahaja.
In a group of 60 students, 45 of them are interested in Mathematics and 25 of them are interested in Physics. If 5 students like
neither Mathematics nor Physics, find the number of students who are interested in Mathematics only.
Penyelesaian
M = {pelajar yang berminat dalam Matematik}
{students who are interested in Mathematics}
Kesilapan Umum
P = {pelajar yang berminat dalam Fizik}
{students who are interested in Physics} A B
n(ξ) = 60 •2
ξ •1 •5
n(M) = 45 M P
•3
•4
•6
n(P) = 25
n(M  P)’ = 5 30 15 10 n(A  B) = 1 + 3 + 5 + 4 + 2 + 6
∴ n(M  P) = 45 + 25 – (60 – 5) = 21 ✗
= 15 5
n(A  B) = 6 ✓
Maka, bilangan pelajar yang berminat dalam Matematik sahaja:
Thus, the number of students who are interested in Mathematics only:
45 – 15 = 30
61

1 Dalam suatu peperiksaan, 30 daripada 48 orang 2 P Q R
pelajar dalam sebuah kelas lulus Biologi,
35 daripada mereka lulus Kimia dan 3
daripadanya gagal dalam kedua-dua mata
pelajaran.
In an examination, 30 of 48 students in a class passed
Biology, 35 of them passed Chemistry and 3 of them failed Gambar rajah Venn di atas menunjukkan
both subjects. hubungan antara set P, Q dan R. Diberi
Diberi P  Q  R = ξ, permudahkan setiap yang
Given berikut.
ξ = {pelajar di dalam kelas} The Venn diagram above shows the relationship between
{students in the class} sets P, Q and R. Given P  Q  R = ξ, simplify each of the
B = {pelajar yang lulus Biologi} following.
{students who passed Biology} (a) P  R
C = {pelajar yang lulus Kimia} (b) P’  R
{students who passed Chemistry} (c) P’  Q’  R’
(a) Cari bilangan pelajar yang lulus dalam
(a) ∅
kedua-dua mata pelajaran. (b) R
Find the number of students who passed both subjects. (c) ξ
(b) Lukis satu gambar rajah Venn untuk
menunjukkan hubungan ξ, B dan C.
Draw a Venn diagram to show the relationship between
ξ, B and C.
PAK-21
(a) n(B  C) = 30 + 35 – (48 – 3)
AKTIVITI
= 65 – 45
= 20
(b)
 B C
10 20 15
PAK-21 Tinjauan
AKTIVITI
1 Guru memilih 3 mata pelajaran yang diajar di sekolah.

Teacher chooses 3 subjects taught in school.
2 Kenal pasti mata pelajaran yang diminati dalam kalangan pelajar di dalam kelas.
Identify the favourite subject(s) among students in the class.
3 Hasil dapatan direkodkan seperti dalam jadual di bawah.
The result is recorded as in the table below.
(A, B dan C mewakili sebarang mata pelajaran.)
(A, B and C represent any subjects.)
Mata pelajaran yang diminati Bilangan pelajar

Favourite subjects Number of students
A
B
C
A dan B sahaja/A and B only
A dan C sahaja/A and C only
C sahaja/C only
Semua mata pelajaran/All subjects
4 Wakilkan hasil dapatan anda menggunakan gambar rajah Venn.

Represent your result by using a Venn diagram.
62

Soalan Objektif
1 Rajah 1 ialah gambar rajah Venn yang 3 Dalam Tingkatan 4, terdapat 200 orang pelajar.
KLON menunjukkan unsur-unsur dalam set semesta ξ, KLON Satu kajian telah dijalankan untuk mengetahui
SPM SPM
2017 set P dan set Q. 2015 pilihan buku rujukan, X, Y dan Z yang dibeli oleh
Diagram 1 is a Venn diagram which shows the elements of para pelajar. Kajian menunjukkan bahawa 35%
the universal set ξ, set P and set Q. pelajar membeli buku rujukan X, 15% membeli
buku rujukan Y dan 10% membeli buku rujukan
 P Z. Daripada jumlah itu, 8% membeli buku
•f rujukan X dan Y, 5% membeli buku rujukan Y
•b •e
dan Z dan 3% membeli buku rujukan X dan Z,
•a •h manakala 2% membeli ketiga-tiga buku rujukan
itu. Cari bilangan pelajar yang membeli buku
rujukan X sahaja.
•d •g There are 200 students in Form 4. A survey was carried out
Q to find the choice of reference books, X, Y and Z bought by
PAK-21
Rajah 1/Diagram 1 the students. The survey shows that 35% of the students
bought reference book X, 15% bought reference book Y and
AKTIVITI
Senaraikan semua unsur bagi set Q'. 10% bought reference book Z. From the total, 8% bought
List all the elements of set Q'. reference books X and Y, 5% bought reference books Y and Z,
A {b, f} 3% bought reference books X and Z, while 2% bought all the
B {d, g, h} three reference books. Find the number of students who
C {b, d, f, g} bought reference book X only.
D {a, b, e, f} A 8 C 52
B 44 D 70
2 Rajah 2 ialah gambar rajah Venn yang
KLON menunjukkan bilangan ahli bagi tiga persatuan. 4 Rajah 3 ialah gambar rajah Venn yang
SPM
2019 Diberi bahawa
KLON menunjukkan set P, set Q dan set R, dengan
SPM
Diagram 2 is a Venn diagram which shows the number of 2018 keadaan set semesta, ξ = P  Q  R.
members of three societies. Given that Diagram 3 is a Venn diagram showing set P, set Q and set
X = {ahli persatuan Bahasa Inggeris} R, such that the universal set, ξ = P  Q  R.
{members of English Language society} P Q
Y = {ahli persatuan Bahasa Melayu}
{members of Malay Language society}
Z = {ahli persatuan Matematik}
{members of Mathematics society}
Y R
X
20 Rajah 3/Diagram 3
Z x 10 8x
Antara yang berikut, yang manakah mewakili
60 kawasan berlorek?
Which of the following represents the shaded region?
A P  (Q  R) C P  (Q  R)
Rajah 2/Diagram 2 B P’  (Q  R) D P’  (Q  R)
Jika bahagian ahli persatuan Matematik ialah 1 5 Diberi bahawa set semesta,
6
bilangan ahli persatuan Bahasa Inggeris, hitung ξ = {x : 1 ≤ x ≤ 10, x ialah integer},
bilangan ahli yang menyertai persatuan Bahasa F = {x : x ialah nombor perdana},
Melayu sahaja. G = {2, 5, 6, 7} dan H = {x : x ialah gandaan 2}.
1 (F  G)’  H =
If the number of members of Mathematics society is of the
6 Given that the universal set,
number of members of English Language society, calculate ξ = {x : 1 ≤ x ≤ 10, x is an integer},
the number of members joining Malay Language society F = {x : x is a prime number},
only. G = {2, 5, 6, 7} and H = {x : x is a multiple of 2}.
A 68 C 108 (F  G)’  H =
B 48 D 118 A {4 , 8, 10} C {2, 5, 7}
B {1, 4, 8, 9} D {2, 4, 6, 8}
63

6 Rajah 4 ialah gambar rajah Venn dengan set 8 Rajah 6 ialah gambar rajah Venn yang
semesta, ξ = J  K  L. KLONmenunjukkan bilangan unsur bagi P, Q dan R.
SPM
Diagram 4 is a Venn diagram with universal set, 2014 Diagram 6 is a Venn diagram that shows the number of
ξ = J  K  L. elements of sets P, Q and R.
J K P Q
L 5 x–4 3
A B C D x–2 6
7
8
R
Rajah 4/Diagram 4 Rajah 6/Diagram 6
Rantau manakah, A, B, C atau D, yang mewakili Diberi bahawa ξ = P  Q  R dan n(Q’)

set J  K’  L’? = n(P  R). Cari nilai x.
Which region, A, B, C or D, represents the set J  K’  L’? Given that ξ = P  Q  R and n(Q’) = n(P  R).
Find the value of x.
A 13 C 15
7 Jadual 1 menunjukkan data yang diperoleh
B 14 D 16
daripada satu kajian terhadap 90 orang murid
tentang minat mereka dalam tiga permainan. 9 Rajah 7 ialah gambar rajah Venn bagi set ξ,
Rajah 5 ialah gambar rajah Venn yang mewakili R dan S.
sebahagian maklumat dalam Jadual 1. Diagram 7 is a Venn diagram of sets ξ, R and S.
Table 1 shows data obtained from a survey on 90 students on
their interest in three games. Diagram 5 is a Venn diagram ξ
R S
that represents part of information in Table 1.
Bilangan
Permainan murid
Games Number of
students Rajah 7/Diagram 7
Badminton 50 Set R’  S’ adalah setara dengan
Tenis/Tennis 57 The set R’  S’ is equivalent to
A (R  S)’ C (R  S)’
Badminton dan tenis sahaja B R  S D R’  S’
14
Badminton and tennis only
Badminton dan pingpong sahaja 10 Rajah 8 ialah gambar rajah Venn yang
7 menunjukkan set semesta ξ, set M dan set N.
Badminton and ping-pong only KLON
SPM
2016 ξ = {pelajar Tingkatan 4}, M = {pelajar yang
Badminton sahaja/Badminton only 18 gemar berenang} dan N = {pelajar yang gemar
Tenis sahaja/Tennis only 20 berjoging}.
Diagram 8 is a Venn diagram showing the universal set ξ,
Jadual 1/Table 1 set M and set N. ξ = {Form 4 students}, M = {students who
Badminton Tenis like swimming} and N = {students who like jogging}.
Badminton Tennis
ξ
M N
14 20
7
x
Rajah 8/Diagram 8
Pingpong Diberi n(ξ) = 80, n(M) = 45, n(N) = 20 dan
Ping-pong
n(M  N) = 12, cari nilai x.
Rajah 5/Diagram 5 Given n(ξ) = 80, n(M) = 45, n(N) = 20 and n(M  N) = 12,
find the value of x.
Cari bilangan murid yang minat badminton atau
A 3 C 27
tenis dan juga pingpong.
B 8 D 32
Find the number of students who are interested in badminton
or tennis and also ping-pong.
11 Diberi bahawa set semesta, ξ = K  L, set K =
A 25 {a, e, i, o, u} dan set L = {b, e, o, t, u},
B 30 find the value of n(ξ).
C 38 Given that the universal set, ξ = K  L, set K = {a, e, i, o, u}
D 44 and set L = {b, e, o, t, u}, find the value of n(ξ).
A 10 C 7
B 8 D 5
64

Soalan Subjektif
1 Gambar rajah Venn Q 2 Gambar rajah Venn menunjukkan set P, Q dan R

P
menunjukkan hubungan R KLON dengan keadaan set semesta, ξ = P  Q  R. Pada
SPM
antara set P, Q dan R. Diberi 2014 rajah di ruang jawapan, lorekkan set
5
ξ = P  Q  R, n(P) = 13, The Venn diagram shows sets P, Q and R such that the
5 universal set, ξ = P  Q  R. On the diagram in the answer
n(ξ) = 24. Cari
The Venn diagram shows the relationship space, shade the set
of sets P, Q and R. Given ξ = P  Q  R, n(P) = 13, (a) P  R, (b) P  (Q  R’).
n(ξ ) = 24. Find
Q Q
(a) n(R’) (b) n(P’  Q) (c) n(P  R)’
R R
[3 markah/marks]
P P
P Q
R
(a) n(R’) = 8 + 5 + 5 = 18
8 5 6
(b) n(P’  Q) = 5 + 6 = 11
5 (c) n(P  R)’ = 5 [3 markah/marks]
3 Gambar rajah Venn menunjukkan set P, Q dan R 4 Gambar rajah Venn menunjukkan set P, Q dan R
KLON dengan keadaan set semesta, ξ = P  Q  R. Pada KLON dengan keadaan set semesta, ξ = P  Q  R. Pada
SPM SPM
2013 rajah, lorekkan set 2017 rajah, lorekkan set
The Venn diagram shows sets P, Q and R such that the The Venn diagram shows sets P, Q and R such that the
universal set, ξ = P  Q  R. On the diagram, shade the set universal set, ξ = P  Q  R. On the diagram, shade the set
(a) P  Q, P R (a) P', P Q R

[1 markah/mark]
[1 markah/mark]
(b) P  (Q  R)’
P R (b) (P  R)  Q. P Q R
[2 markah/marks]
[2 markah/marks]
5 Diberi bahawa/Given that 6 Diberi bahawa/Given that

ξ = {x : x ialah integer dan 1 ≤ x ≤ 20} ξ = {x : x ialah integer dan 10 ≤ x ≤ 40}
{x : x is an integer and 1 ≤ x ≤ 20} {x : x is an integer and 10 ≤ x ≤ 40}
P = {x : x ialah gandaan 3} A = {x : x ialah nombor perdana}
{x : x is a multiple of 3} {x : x is a prime number}
Q = {x : x ialah kuasa dua sempurna} B = {x : x mempunyai unit digit sama dengan 3}
{x : x is a perfect square} {x : x has the unit digit equals to 3}
R = {x : x ialah nombor dua digit dengan keadaan C = {x : x ialah faktor bagi 40}
hasil tambah digit-digit ialah nombor genap} {x : x is a factor of 40}
{x : x is a two-digit number where the sum of its digits (a) Senaraikan unsur bagi set B dan C,
is an even number} List the elements of sets B and C,
(a) Senaraikan unsur bagi set Q dan R, [1 markah/mark]
List the elements of sets Q and R, (b) Cari/Find
[1 markah/mark] (i) A  B, (ii) n(A  B  C)’
(b) Cari/Find [2 markah/marks]
(i) P  Q, (a) B = {13, 23, 33} (ii)
(ii) n(Q  R). C = {10, 20, 40}  B
[2 markah/marks] (b) (i) A = {11, 13, 17, 19, A
23, 29, 31, 37} 1
(a) Q = {1, 4, 9, 16} 2 19
A  B = {13, 23} 6
R = {11, 13, 15, 17, 19, 20}
(b) (i) P = {3, 6, 9, 12, 15, 18} (ii) Q ∩ R = ∅
3
P  Q ={9} n(Q  R) = 0 C
∴ n (A ∪ B ∪ C)’ = 19
65

Zon KBAT
1 Diberi bahawa n(ξ) = 96, n(A) = 50 dan n(B) = 60. Cari nilai maksimum dan minimum bagi n(A  B).
Given that n(ξ) = 96, n(A) = 50 and n(B) = 60. Find the maximum and minimum values for n(A  B). KBAT Mengaplikasi
ξ ξ
A B A
B 10
36 14 46 50
36
Nilai minimum n(A  B) = 14 Nilai maksimum n(A  B) = 50
2 Gambar rajah Venn menunjukkan bilangan ahli dalam tiga persatuan

yang dipilih oleh 80 orang pelajar.
The Venn diagram shows the number of members of three societies chosen from 80 students.
M = {ahli Persatuan Matematik/members of Mathematics Society}
M S
S = {ahli Perasatuan Sains/members of Science Society}
E = {ahli Persatuan Bahasa Inggeris/members of English Language Society}
Set semesta/Universal set, ξ = M  S  E 12
y x
Bilangan murid yang menjadi ahli Persatuan Matematik adalah dua
kali ganda bilangan murid yang menjadi ahli Persatuan Sains.
Cari jumlah bilangan murid yang menjadi ahli Persatuan Matematik 6
sahaja dan ahli Persatuan Sains sahaja. KBAT Mengaplikasi 8 3
The number of students who are members of Mathematics Society is twice the number
of students who are members of Science Society. Find the total number of students who
are members of the Mathematics Society only and members of the Science Society only. 23
Jumlah bilangan pelajar = 80

➊ – ➋ 3x = 12
x + y + 52 = 80
x = 4
x + y = 28 ------ ➊ E
Dari ➊ 4 + y = 28
y + 12 + 6 + 8 = 2(x + 12 + 6 + 3)
y = 24
y + 26 = 2x + 42
Maka, x + y = 4 + 24 = 28
–2x + y = 16 ------ ➋
3 Lukis satu gambar rajah Venn yang menghubungkan set-set P, Q dan R, dengan keadaan set semesta,
ξ = P  Q  R, P’  Q = ∅ dan P  R = ∅. KBAT Menganalisis
Draw a Venn diagram to show the relationship between the sets P, Q and R such that the universal set, ξ = P  Q  R, P’  Q
= ∅ dan P  R = ∅.
P
Q R
4 Gambar rajah Venn di bawah menunjukkan set A, B dan C, dengan keadaan set semesta ξ = A  B  C.
KLON
SPM
Pada rajah, lorekkan set KBAT Menganalisis
2014 The Venn diagram below shows sets A, B dan C, such that the universal set ξ = A  B  C. On the diagram, shade the set
(a) A  B  C, (b) A’  B  C’
B B
A C A C

66

5 Rangkaian dalam Teori Graf

Networks in Graph Theory
5.1 Rangkaian/Network
Latihan 1 Senaraikan bucu (V), bilangan bucu [n(V)], tepi (E) dan bilangan tepi [n(E)] bagi setiap
graf di bawah. Seterusnya, hitung jumlah darjah.
List the vertices (V), number of vertices [n(V)], edges (E) and number of edges [n(E)] for each of the graphs
below. Hence, calculate the sum of degrees.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang rangkaian graf.
Contoh 1
b Bucu
• Vertex
Tepi • Graf terdiri daripada satu siri bintik yang dikenali sebagai bucu sama ada berkait
Edge
atau tidak antara satu sama lain melalui garis.
a• •c A graph consists of a series of dots known as vertices either linked or not linked to each other by lines.
• Bucu disambungkan dengan garis yang disebut sebagai tepi.
Penyelesaian The vertices are connected by lines that are known as edges.
V = {a, b, c} • Rangkaian ialah sejenis graf yang mengandungi sekurang-kurangnya sepasang
n(V) = 3 bucu yang berkait.
E = {(a, b), (b, c), (a, c)} A network is a type of graph that contains at least a pair of related vertices.
n(E) = 3 • Jumlah darjah suatu graf ialah dua kali bilangan tepi, ∑d(V) = 2E.
The sum of degrees of a graph is twice the number of edges, ∑d(V) = 2E.
Jumlah darjah = 2 × 3 = 6
Sum of degrees
1 a• •b 2 b 3 b
• •
a• •c a• •c
d• d•
f• f• •e
•e
d• •c
•g •g
V = {a, b, c, d}
V = {a, b, c, d, e, f, g} V = {a, b, c, d, e, f, g}
n(V) = 4
n(V) = 7 n(V) = 7
E = {(a, b), (b, c), (a, d), (a, c), (b, d)}
E = {(a, b), (b, c), (c, d), (b, d), (d, e), E = {(a, b), (b, c), (c, d), (b, d), (d, e),
n(E) = 5
(d, f), (f, g)} (d, f)}
Jumlah darjah = 2 × 5
n(E) = 7 n(E) = 6
= 10
Jumlah darjah = 2 × 7 Jumlah darjah = 2 × 6
= 14 = 12
67

Latihan 2 Cari darjah bucu bagi setiap bucu dan jumlah darjah bagi setiap graf berikut.
Find the degree of a vertex for each of the vertices and the sum of degrees of the following graphs.
TP 2 Mengaplikasikan kefahaman tentang rangkaian untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 2
Penyelesaian
b Darjah bagi
•
➊ ➌ bucu b ialah 3. Bucu/Vertex Darjah/Degree
The degree of vertex
➋ a 1
a• •c b is 3.
b 3
c 2 Darjah bucu ialah
d
• bilangan tepi yang
d 5 mengaitkan bucu tersebut
e 1 dengan bucu yang lain.
f• •e
•g f 1 The degree of a vertex is
Semak/Check: the number of edges that are
∑d(V) = 2E g 1 connected to other vertices.
=2×7 Jumlah darjah
= 14 14
Sum of degrees
1 a• •b 2 b•
c
•
f a• •d
• •c
f
• •e
e• •d g•
Bucu/Vertex Darjah/Degree Bucu/Vertex Darjah/Degree

a 3 a 1
b 4 b 1
c 2 c 0
d 4 d 4
e 3 e 3
f 4 f 3
Jumlah darjah g 2
20
Sum of degrees Jumlah darjah
14
Sum of degrees
Latihan 3 Tentukan sama ada setiap yang berikut ialah graf mudah.
Determine whether each of the following is a simple graph.
Contoh 3
(a) B (b) Gelung (c) 2

• B•
• Bilangan tepi
Loop
Multiple edges
A• •C 1• •3
A• •C
Ya/Yes Tidak/No Tidak/No
Penyelesaian
(a) Ya/Yes (c) Tidak. Graph tersebut mempunyai berbilang tepi.
(b) Tidak. Graf tersebut mempunyai gelung. No. The graph contains multiple edges.
No. The graph contains a loop.
68

• Graf mudah ialah graf tak terarah tanpa gelung atau berbilang tepi.
A simple graph is an undirected graph without a loop or multiple edges.
• Graf tak terarah ialah graf yang tepinya tidak mempunyai orientasi arah (anak panah).
Undirected graph is a graph where the edges do not have orientation (arrows).
1 A
• 2 •b
a•
c• •d
B• •C
Ya Tidak
3 •2 4 A• •B
1•
3• •4 C• •D •E
Tidak Ya
Graf Terarah
Directed Graph
Latihan 4 Lukis graf terarah untuk modelkan situasi yang diberikan.

Draw a directed graph to model the situation given.
TP 3 Mempamerkan kefahaman tentang rangkaian.
Contoh 4
Enam orang pelajar perempuan akan berpasangan sebagai teman sebilik pada semester yang akan datang.
Setiap daripada mereka telah menulis nama teman yang dia pilih untuk berkongsi bilik (boleh lebih daripada
satu pilihan).
Six female students will pair off as roommates in the coming semester. Each of them has written name(s) of the person with whom
she prefers to share the room (can be more than one preference).
• Pilihan Amy (A): Daisy
Amy’s preference (A): Daisy Penyelesaian
• Pilihan Britney (B): Chloe
Britney’s preference (B): Chloe A D F
• Pilihan Chloe (C): Daisy • • •
Chloe’s preference (C): Daisy
• Pilihan Daisy (D): Fanny, Emily
Daisy’s preference (D): Fanny, Emily
• Pilihan Emily (E): Chloe
Emily’s preference (E): Chloe •B •C •E
• Pilihan Fanny (F): Emily
Fanny’s preference (F): Emily
• Graf terarah mengandungi tepi yang berarah (anak panah).

A directed graph contains edges that have directions (arrows).
69

1 Laluan syarikat penerbangan domestik:
The routes of a domestic airline:
• Penerbangan dari Kuala Lumpur (KUL) ke Alor Setar (AOR).
A flight from Kuala Lumpur (KUL) to Alor Setar (AOR).
• Penerbangan dari Kuala Lumpur (KUL) ke Bintulu (BTU).
A flight from Kuala Lumpur (KUL) to Bintulu (BTU).
• Penerbangan dari Johor Bahru (JHB) ke Alor Setar (AOR).
A flight from Johor Bahru (JHB) to Alor Setar (AOR).
• Penerbangan dari Alor Setar (AOR) ke Langkawi (LGK).
A flight from Alor Setar (AOR) to Langkawi (LGK).
• Penerbangan dari Bintulu (BTU) ke Kuching (KCH).
A flight from Bintulu (BTU) to Kuching (KCH).
• Penerbangan dari Kuala Lumpur (KUL) ke Kuching (KCH).
A flight from Kuala Lumpur (KUL) to Kuching (KCH).
KUL AOR
• •
KCH • •
LGK
• •
BTU JHB
2 Paparan notifikasi antara pelayan:

The push notifications between servers:
• Pelayan A menghantar maklumat kepada Pelayan B dan C.
Server A pushes notifications to Servers B and C.
• Pelayan B menghantar maklumat kepada Pelayan D dan E.
Server B pushes notifications to Servers D and E.
• Pelayan C menghantar maklumat kepada Pelayan B.
Server C pushes notifications to Server B.
• Pelayan D menghantar maklumat kepada Pelayan A.
Server D pushes notifications to Server A.
A B
• • •E
• •
C D
Graf Berpemberat
Weighted Graph
Latihan 5 Lukis graf berpemberat untuk senario berikut.

Draw a weighted graph for the following scenario.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang rangkaian dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang rangkaian dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
• Graf berpemberat mengandungi tepi yang dikaitkan dengan pemberat.

A weighted graph contains edges that are associated with weights.
• Pemberat biasanya dilabelkan dengan nombor (biasanya bilangan positif).
Weights are usually labelled with numbers (usually positive numbers).
• Graf berpemberat boleh menjadi sama ada terarah atau tidak terarah.
A weighted graph can be either directed or undirected.
70

Contoh 5
Lukis graf berpemberat yang menghubungkan tarikan pelancong di bandar Melaka. Jarak di antara tempat
tarikan pelancong diberikan dalam jadual di bawah.
Draw a weighted graph connecting the tourist attractions in Melaka city. The distances between the tourist attractions are given in
the table below.
Tempat tarikan pelancong/Tourist attractions Jarak/Distance (km)

Stadthuys (A) dan Gereja St Paul (B)
1
Stadthuys (A) and St Paul’s Church (B)
Stadthuys (A) dan Jonker Walk (C)
1.5
Stadthuys (A) and Jonker Walk (C)
Kota A Famosa (D) dan Gereja St Paul (B)
1.8
A Famosa Fort (D) and St Paul’s Church (B)
Kota A Famosa (D) dan Muzium Samudera (E)
1.9
A Famosa Fort (D) and Maritime Museum (E)
Muzium Samudera (E) dan Muzium Warisan Baba Nyonya (F)
2.6
Maritime Museum and the Baba Nyonya Heritage Museum (F)
Penyelesaian
B 1 A 1.5 C
• • •
F
1.8 •
2.6
•
D 1.9
•E
1 Lukis graf berpemberat untuk mewakili 2 Pertimbangkan laluan penerbangan domestik

kadar air (cm/jam) yang mengalir ke stesen dalam Latihan 4, Soalan 1, halaman 70.
pengepaman saliran seperti yang ditunjukkan Consider the routes of domestic airline in Exercise 4,
dalam rajah di bawah. Question 1, on page 70.
Draw a weighted graph to represent the rate of water Masa penerbangan untuk setiap laluan telah
(cm/hour) flowing into a drainage pumping station as diberikan dalam jadual di bawah. Lukiskan
shown in the diagram below. graf berpemberat yang mengambil kira masa
penerbangan untuk setiap laluan.
Tanah B Petunjuk/Key
25 cm/jam The flight times for the routes are given in the table below.
Land B
Tanah A 33 cm/jam Draw a weighted graph to include flight time in the routes.
Land A 42 cm/jam
– . – . – 60 cm/jam
Masa penerbangan
Laluan
(jam)
Routes
Flight time (hour)
KUL ke/to AOR 1.00
Tanah D KUL ke/to BTU 2.08
Land D Sungai
Tanah C River JHB ke/to AOR 1.42
Land C
AOR ke/to LGK 0.25
Stesen pengepaman saliran (E) BTU ke/to KCH 0.83
Drainage pumping station (E)
KUL ke/to KCH 1.91
KUL 1.00 AOR

A• •B • •
25 1.91 0.25
33
2.08 1.42
• KCH • •
42 E LGK
60 0.83
C• •D • •
BTU JHB
71

Latihan 6 Cari kos optimum untuk laluan dari suatu bucu ke bucu yang lain bagi setiap masalah
di bawah.
Find the optimal cost for travelling from a vertex to the other for each of the following problems.
Contoh 6
Cari kos optimum untuk bergerak dari a ke d.

Find the optimal cost to travel from a to d.
a• 4
•b
1
• Pemberat bagi suatu tepi mewakili kos atau jarak di
6 3 •c antara dua bucu.
1 The weight of an edge represents the cost or the distance between
two vertices.
e• •d
5 • Kos optimum untuk laluan dari suatu bucu ke bucu
Penyelesaian yang lain boleh dicari melalui laluan yang terpendek.
The optimal cost for travelling from a vertex to the other can
Laluan/Path Kos/Cost usually be found through the shortest path.
Kos paling rendah • Laluan terpendek merujuk kepada laluan antara dua
a→b→c→d 6
The least cost bucu dengan keadaan jumlah pemberat untuk setiap
a→b→d 7 tepi yang terlibat adalah minimum.
The shortest path refers to the path between two vertices where the
a→e→d 11
sum of weights in the edges is the minimum.
Oleh itu, kos optimum untuk bergerak dari a ke d • Kos merujuk kepada masa, jarak dan perbelanjaan.
ialah 6. The cost can include time, distance and expenses.
So, the most optimal cost to travel from a to d is 6.
1 Cari kos optimum bagi laluan 2 Cari kos optimum untuk 3 Dapatkan kos masa optimum
dari a ke c. bergerak dari a ke c. bagi perjalanan dari Kuala
Find the optimal cost for the path Find the optimal cost to travel from Lumpur ke Langkawi.
from a to c. a to c. Find the optimal time cost to travel
a• from Kuala Lumpur to Langkawi.
5 a 8 b
•b 2
• • KUL 1.00 AOR
2
4
1.91 • • 0.25
2
e 6 f• 4 6 3 •c
d• • 3 KCH • 2.08
1.42 •
8 1 LGK
3 •
e 7 •d 0.83
2
•c • •
BTU JHB
Laluan Kos
a→b→c 10 KUL → AOR → LGK = 1 + 0.25
Laluan Kos
= 1.25
a→b→c 13 a→b→d→c 12 ∴ Kos masa optimum = 1.25 jam
a→b→e→c 14 a→d→c 7
a→e→c 7 a→e→d→c 12
a→e→d→c 8 a→f→e→d→c 13
∴ Kos optimum = 7 ∴ Kos optimum = 7
Subgraf dan Pokok/Subgraph and Tree
Latihan 7 Kenal pasti sama ada setiap daripada berikut ialah subgraf bagi graf G.
Identify whether each of the following is a subgraph of graph G.
a• •b
f
G • •c
e• •d
72

Contoh 7
(a) G1 ialah subgraf G.

G1 is subgraph of G.
b a b • Sebahagian daripada graf dipanggil subgraf.
• • • A part of a graph is called a subgraph.
• Tidak semua bucu dan tepi dalam graf G
f
G1 G • •c akan berada di subgraf, tetapi jika bucu
f• tersebut ada di dalam subgraf, ia mesti
mempunyai bucu yang sepadan di G.
•e •d Not all the vertices and edges in the graph G might be
e• present in the subgraph, but if a vertex is present in the
•d
a b subgraph, it must have a corresponding vertex in G.
(b) G2 bukan subgraf G.
• • • Sebarang tepi yang mengaitkan dua bucu
G2 is not a subgraph of G. dalam subgraf juga akan mempunyai kaitan
f
G • •c yang sepadan dalam G.
a• •b Any edge that connects two vertices in the subgraph
will also have the corresponding connection in G.
G2 •e •d Contoh/Example:
• Bucu-bucu dalam G1 ialah subset bagi bucu-
Tepi ad tidak berkait. bucu dalam G.
d• •c The vertices G1 are a set of the vertices of G.
Edge ad is not connected.
1 2 b•
a• •b •f •f
•
e
d• •c
Tidak Tidak
4 a• •b 5
a•
b
• •c
f• •d f•
Ya Ya
Latihan 8 Kenal pasti sama ada setiap yang berikut ialah pokok.
Identify whether the following is a tree.
Contoh 8
(a) Ya/Yes (b) Tidak/No

• •
• • a b
a b • Pokok ialah graf tak terarah
yang tidak mengandungi
• sebarang gelung.
• c Terdapat lebih daripada A tree is an undirected graph which
c
satu laluan yang does not contain any loop.
• mengaitkan a dan c, • Terdapat hanya satu laluan yang
• d iaitu a → c dan a → b → c. mengaitkan mana-mana dua
d There are more than one path bucu di dalam pokok.
joining a and c, i.e. a → c and There is only one path joining any two
vertices in a tree.
a ➝ b ➝ c.
73

1 2 • •
• •
• • • • • •
Tidak Ya
• • • •
3 4 •
• •
•
•
•
• • •
Ya • Tidak
•
5 6 •
• • •
• • • • •
• • • •
Ya Ya
• • • •• • • • • • • •
Mewakili dan Menyelesaikan Masalah dalam Bentuk Graf/Rangkaian

Representing and Solving Problems in the Form of Graph/Network
Latihan 9 Wakilkan situasi berikut dalam bentuk graf. Gunakan perwakilan yang betul (bucu atau
tepi). KBAT Menganalisis
Model the following application using a graph. Use a proper representation (vertex or edge).
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang rangkaian dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang rangkaian dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
Contoh 9
(a) Wakilkan hubungan pemangsa-mangsa berikut menggunakan graf (juga dikenali sebagai siratan
makanan).
Represent the following predator-prey relationship using a graph (also known as food web).
Kugar
Cougar
Serigala
Fox Burung hantu
Owl
Rodensia Burung Belalang

Rodent Bird Grasshopper
Tumbuhan
Tumbuhan renek Rumput
Plants Shrubs Grass

74

Penyelesaian
Hubungan predator-mangsa boleh dimodelkan menggunakan graf terarah yang berikut:
The predator-prey relationship can be modelled using a directed graph as follows:
Kugar/Cougar
•
Burung hantu
Owl
• •Serigala/Fox
Burung/Bird
•
Tikus
•
Mouse
•Belalang
Grasshopper
•
Tumbuhan renek •

Tumbuhan/Plants • Shrubs Rumput/Grass
(b) Andaikan terdapat jalan sehala yang menghubungkan beberapa bangunan bermula daripada Unit
Peperiksaan dan Rekod (ERU) → Fakulti Perniagaan (FOB) → Fakulti Sains dan Teknologi Maklumat
(FIST) → Fakulti Undang-Undang (FOL) dan Dataran Masjid (DM) di sebuah universiti. Jarak di
antara setiap bangunan diberikan dalam rajah di bawah. Bina suatu graf untuk model jalan sehala itu.
Seterusnya, hitung kos (jarak) untuk laluan dari FIST ke ERU.
Suppose there is a one-way road connecting several buildings starting from Examination and Records Unit (ERU) →
Faculty of Business (FOB) → Faculty of Information Science and Technology (FIST) → Faculty of Law (FOL) → Dataran
Masjid (DM) in a university. The distance between each building is given in the diagram below. Construct a graph to model
the one-way road.Hence, calculate the cost (distance) to travel from FIST to ERU.

Unit Peperiksaan
dan Rekod
Examination and 3.8 km
Records Unit
(ERU) Dataran Masjid
0.6 km (DM)
Fakulti Perniagaan 3.1 km
Faculty of Business
(FOB)
Masjid
Mosque
4.0 km
Universiti Multimedia
Multimedia University
Fakulti Undang-undang
Faculty of Law
Fakulti Sains dan (FOL)
Teknololgi Maklumat
Faculty of Information
Science and Technology
(FIST)
4.7 km

Penyelesaian
ERU
•
0.6 3.8
FOB • • DM
4.0 3.1
FIST • 4.7
•FOL
Kos (jarak) untuk perjalanan dari FIST ke ERU
The cost (distance) to travel from FIST to ERU
4.7 km + 3.1 km + 3.8 km = 11.6 km
75

1 Bina rajah litar di bawah menggunakan
perwakilan graf.
(a) Terdapat pelbagai situasi kehidupan sebenar yang Construct the circuit diagram below using graph
boleh diwakilkan sebagai graf. representation.
There are various real-life situations that can be represented as 0.5 A
graphs.
(b) Entiti ialah bucu dan interaksi antara entiti ialah
tepi.
Entities are vertices and interaction between the entities are
edges.
(c) Situasi-situasi yang melibatkan graf: 4Ω
Situations involving graphs:
(i) Peta, laluan dan aliran trafik (pengangkutan)
8V
Map, routes and traffic flow (transportation)
(ii) Hubungan sosial (sosiologi)
Social relations (sociology)
(iii) Interaksi protein (biologi)
Protein interactions (biology)
(iv) Rangkaian sosial (Facebook dan Twitter)
Social networking (Facebook and Twitter)
0V 0.5 A 4Ω 0.5 A 8V
• • •
2 Wakilkan empat buah negeri di selatan Malaysia (Johor, Melaka, Negeri
Sembilan dan Selangor) dalam bentuk graf. Setiap negeri boleh Pahang
diwakilkan sebagai bucu, manakala negeri yang berkongsi sempadan Selangor
boleh dikaitkan dengan tepi pada graf.
Negeri
Represent the four southern states in Malaysia (Johor, Melaka, Negeri Sembilan and Sembilan
Selangor) in the form of a graph. Note that each state can be represented as a vertex,
Melaka Johor
while states that share a common border are connected by edges on the graph.
Melaka
•
• Selangor
Johor •
•
Negeri Sembilan
3 Gunakan rangkaian untuk mewakilkan kapasiti jalan (KJ) di sebuah bandar. Kapasiti jalan merujuk
kepada bilangan kenderaan yang boleh melalui suatu segmen jalan dalam masa satu jam. Hitung jumlah
kapasiti jalan di sepanjang Jalan Hang Tuah, Jalan Hang Jebat dan Jalan Hang Kasturi.
Use a network to represent the road capacity (RC) in a city. Road capacity refers to the number of vehicles that can pass through a
road segment in an hour. Calculate the total road capacity along Jalan Hang Tuah, Jalan Hang Jebat and Jalan Hang Kasturi.
Simpang jalan
Road junction
l E
ai C
m
Is 30
n
la : 3 ri
Ja KJ tu
Ja
as
la KJ:
n 4
K
Ra 00
g 0
an 8
hm
A H J: 2
an
n K
la
Jalan Hang Tuah
B Ja
KJ: 260
Jalan Hang Jebat D

KJ: 370
Label setiap simpang jalan sebagai A, B, C, D dan E.

C
330 •
B
• 400
•E
260
370 280
A•
•D
Jumlah kapasiti jalan = 260 + 370 + 280 = 910 buah kereta
76

PAK-21 Pengurusan Grafik
• Dalam kumpulan lima-lima, jawab soalan-soalan di bawah. Lukis dan

AKTIVITI
bentangkan jawapan anda menggunakan perisian komputer.
In a group of five, answer the questions below. Draw and present your answer
SETIU KUALA NERUS
in the answer by using computer software.
KUALA
Anda dan rakan-rakan anda merancang suatu kembara berbasikal TERENGGANU
di kawasan tengah negeri Terengganu. Anda akan melawat enam
MA
daerah seperti yang ditunjukkan dalam rajah di sebelah, bermula dari HULU TERENGGANU
RA
NG
Setiu dan berakhir di Dungun. Oleh sebab kekangan masa, anda
mesti menyeberangi sempadan antara setiap daerah sekali sahaja.
Contohnya, anda mesti menyeberangi sempadan Setiu-Hulu
DUNGUN
Terengganu hanya sekali.
You and your friends plan for a cycling trip around the central area of the
Terengganu state. You will visit the six districts as shown in the diagram on the
right, starting from Setiu and ending in Dungun. Due to time constraint, you
must cross the border between each district only once. For instance, you must cross the Setiu-Hulu Terengganu border
exactly once.
(a) Adakah laluan ini mungkin dilaksanakan? Jika ya, bina laluan perjalanan tersebut dalam bentuk graf.
Is this possible? If so, construct the path of your trip in the form of a graph.
(b) Andaikan anda menyewa basikal dari sebuah kedai di Setiu dan perlu mengembalikan basikal tersebut
pada akhir perjalanan. Adakah anda boleh melawat keenam-enam daerah itu berdasarkan kekangan yang
diberikan (melintasi sempadan antara setiap daerah sekali sahaja) dengan bermula dan berakhir di lokasi
yang sama? Dalam erti kata lain, adakah ia mungkin untuk bermula dari Setiu dan pergi ke daerah lain, dan PAK-21
kemudian kembali ke Setiu dengan menyeberang setiap sempadan sekali sahaja? Jika ya, tunjukkan laluan
AKTIVITI
perjalanan tersebut. KBAT Menganalisis
Suppose that you rent bicycles from a shop in Setiu and need to return the bicycles to the shop by the end of the trip.
Do you think you can visit the six districts based on the constraint given (crossing the border between each district only
once) by starting and ending at the same location? In other words, is it possible to start from Setiu and travel to the other
districts, and then return to Setiu by crossing each border exactly once? If so, show the path of your trip.
Setiu
•
Hulu Terengganu • •Kuala Nerus
Dungun • •Kuala Terengganu
•
Marang
(a) (i) Setiu → Hulu Terengganu → Kuala Nerus → Setiu

Kuala Terengganu → Marang → Dungun •
Dungun• •Kuala Terengganu
•
Marang

(ii) Setiu → Kuala Nerus → Kuala Terengganu → Setiu
Marang → Hulu Terengganu → Dungun •
•
Marang

(b) Setiu → Kuala Nerus → Kuala Terengganu → Setiu
Marang → Dungun → Hulu Terengganu → Setiu •
•
Marang
77

Soalan Objektif
1 Apakah darjah bucu E dalam graf berikut? 4 Laluan yang manakah menghasilkan kos
What is the degree of vertex E in the following graph? optimum untuk laluan dari a ke d dalam graf di
bawah?
A B
• • •C Which path yields the optimal cost to travel from a to d in the
graph below?
a 8 b
• •
2
D• • •F 5 10 6 •c
E
1
A 0 •
e 4 •d
B 1 A a → d C a → b → d
C 2 B a → e → d D a → b → c → d
D 3
5 Antara berikut, yang manakah bukan subgraf G?
2 Antara berikut, manakah yang tidak benar Which of the following is not a subgraph of G?
tentang graf berpemberat?
Which of the following is not true about a weighted graph? •C
B
A Graf berpemberat mengandungi tepi yang G • F
dikaitkan dengan pemberat •
A weighted graph contains edges that are associated with
weights A • •D
B Pemberat biasanya diwakilkan sebagai nilai
angka E•
A weight is usually represented as a numeric value A A • •B C •
A •C
C Graf berpemberat ialah graf terarah sahaja
A weighted graph is a directed graph only •B
D Jalan terpendek merujuk kepada laluan antara
dua bucu dengan keadaan jumlah pemberat D • •C E • •D
pada setiap tepi yang terlibat ialah minimum
The shortest path refers to the path between two vertices
B C
•
D A• •E
where the sum of weights in the edges is the minimum
B• •F •F
3 Apakah jenis graf yang terdapat di rajah
di bawah? A• •D B • •D
What type of graph does the diagram below belong to?
6 Antara berikut, yang manakah boleh diwakilkan
• dalam bentuk graf?
25 60
Which of the following can be represented in the form of a
• graph?
•
A Penyusunan jadual peperiksaan akhir untuk
30 17 pelajar sarjana muda
• 24 • Schedule arrangement of final examination for
undergraduate students
A Pokok B Penghantaran bungkusan untuk perkhimatan
Tree kiriman cepat
B Graf terarah tak pemberat Parcel delivery for a courier service
Unweighted directed graph
C Pengurusan grid kuasa di loji kuasa
C Graf berpemberat terarah Power grids management in a power plant
Weighted directed graph
D Semua perkara di atas
D Graf tak terarah berpemberat All of the above
Weighted undirected graph
78

Soalan Subjektif
1 Rajah 1 menunjukkan suatu graf.

Diagram 1 shows a graph.
1
•
5• •2
4 • •3
Rajah 1/Diagram 1
(a) Senaraikan bucu dan tepi dalam graf itu.

List the vertices and edges in the graph. [1 markah/mark]
(b) Hitung jumlah darjah bagi graf itu.
Calculate the sum of degrees of the graph. [2 markah/marks]
(c) Berapakah darjah bucu 2?
What is the degree of vertex 2? [1 markah/mark]
(a) V = {1, 2, 3, 4, 5}
E = {(1, 2), (1, 5), (1, 4), (1, 3), (2, 3), (2, 4), (2, 5), (3, 4), (3, 5), (4, 5)}
(b) ∑d(V) = 2(E) n(E) = 10
= 2(10)
= 20
(c) Darjah bucu 2: 4
2 Berikut ialah masalah penjadualan jadual waktu. Kursus yang mempunyai pelajar yang sama tidak boleh
disusun pada slot masa yang sama pada hari yang sama. Maklumat pendaftaran kursus telah diberikan
dalam Jadual 1.
The following is a timetable scheduling problem. Courses that have common students cannot be arranged at the same time slot on the
same day. The course enrolment information is given in Table 1. [2 markah/marks]
Kursus/Course Pelajar yang berdaftar/Enrolled students

Matematik/Mathematics Jane, Mark, Molly, Duncan
Fizik/Physics Amy, Duncan, Chris, Bell
Biologi/Biology Bell, Jane, Jack, Sam, Joe
Bahasa Inggeris/English Alice, Bert, May, Molly, Pat
Jadual 1/Table 1
Bina graf untuk untuk mewakili kursus yang diambil oleh pelajar dalam Jadual 1. Suatu tepi harus dilukis
jika terdapat pelajar yang sama dalam dua kursus itu. KBAT Menganalisis
Construct a graph to represent the courses taken by the students in Table 1. An edge should be drawn if there is a common student
between two courses. [2 markah/marks]
Matematik
• • Bahasa Inggeris
Biologi • • Fizik
(Atau jawapan lain yang sepadan)
79

3 Adakah rajah berikut suatu pokok? Terangkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Is the following diagram a tree? Explain your answer. [2 markah/marks]
• •
• • • •
•
• •
Bukan pokok kerana pokok mempunyai hanya satu laluan untuk menghubungkan dua bucu. Terdapat laluan berbentuk
segi tiga dalam rajah di atas yang menunjukkan terdapat lebih daripada satu laluan antara dua bucu yang berkait.
4 Bina dua subgraph yang mungkin bagi graf G.

Construct two possible subgraphs of graph G. [2 markah/marks]
b
• d
G
•
a
• •c
Mana-mana jawapan yang betul.
(a) b (b) b (c) b
• d • • d
• •
•
a •c •
a •c •
a •c
(d) d
• (e) (f) d
•
•a
•
a •c •
a
•c
5 Sebuah syarikat logistik menghantar barang ke beberapa

buah bandar. Jarak di antara bandar-bandar diberikan Bandar/Cities Jarak/Distance (km)
dalam Jadual 2. A ke/to B 14
A logistic company delivers goods to several cities. The distances
between the cities are given in Table 2. A ke/to C 6
Wakilkan laluan tersebut menggunakan rangkaian (graf). B ke/to D 22

Selepas itu, cari laluan untuk kos optimum bagi B ke/to C 3
perjalanan dari bandar A ke F. C ke/to E 5
Represent the routes using a network (graph). Then, find the path for
the optimal cost to travel from city A to F.
E ke/to D 8
D ke/to F 10
14
A • •B
Jadual 2/Table 2
F
6 3 22 • [3 markah/marks]
10
C • D • 8 •E
5
Kos optimum dari A ke F = A → C → E → D → F = (6 + 5 + 8 + 10) km

= 29 km
80

6 Katakan anda mewakilkan gerakan dalam permainan tic-tac-toe dalam bentuk graf. Adakah graf tersebut
sebuah graf terarah atau graf tak terarah? Terangkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Suppose you represent the moves for a tic-tac-toe game in the form of a graph. Do you think the graph is a directed graph or an
undirected graph? Explain. [2 markah/marks]
O X O
O O X
X X
Tic-Tac-Toe
Graf terarah kerana apabila satu gerakan dibuat dalam permainan ini, gerakan itu tidak boleh ditarik balik/berpatah
balik.
Zon KBAT
1 Pada hari pertama persekolahan, lima orang murid duduk mengelilingi suatu meja bulat. Guru meminta
semua murid saling berjabat tangan dengan setiap orang murid di meja tersebut dan memperkenalkan diri
masing-masing. Berapa banyakkah jabat tangan yang akan bertukar di meja itu? KBAT Menilai
On the first day of school, five pupils are seated around a circular table. The teacher asks all the pupils to shake hands with everyone
on the table and introduce themselves to each other. How many handshakes will be exchanged at the table?
a
•
e • •b
d • •c
10 jabat tangan. Sebagaimana yang ditunjukkan dalam graf di atas, murid diwakili oleh bucu manakala jabat tangan
diwakili oleh tepi. Maka, terdapat 10 tepi ⇒ 10 jabat tangan.
2 Tukarkan graf tak terarah di bawah kepada graf terarah dengan keadaan tiada jarak laluan yang melebihi 1.
Convert the following undirected graph into a directed graph such that there is no path of length greater than 1. KBAT Menganalisis
c
•
1 1
1
b • •d
•
1 1
a • •e
c
•
1 1
1
b • •d
•
1 1
a • •e
81

3
Anis dan Loshini masing-masing mempunyai akaun di dua rangkaian media sosial, P dan Q. Anis
mahu menambah Loshini dalam senarai kenalan di kedua-dua akaun sosialnya. Dalam rangkaian sosial
P, apabila Anis meminta untuk menjadi kenalan Loshini dan Loshini menerima permintaan itu, secara
automatik Anis juga berada dalam senarai kenalan di akaun Loshini. Tetapi dalam rangkaian sosial Q,
walaupun Loshini menerima permintaan Anis untuk meletakkannya dalam senarai kenalan di akaun
Anis, Loshini tidak perlu menambah Anis dalam senarai kenalannya di Q.
Anis and Loshini each has an account on two social media networks, P and Q. Anis wants to add Loshini to her friends list in both
of her social accounts. In social network P, when Anis requested to become Loshini’s friend and Loshini accepts the request, Anis
is also automatically also is on the list of friends in Loshini’s account. But in social network Q, although Loshini accepts Anis’s
request to add her on the friends list in Anis’s account, Loshini does not need to add Anis to her friends list on Q.
Berdasarkan situasi di atas, jika anda mewakilkan P dan Q dalam bentuk graf, apakah jenis graf yang akan
diperoleh setiap rangkaian sosial itu? Terangkan. KBAT Menganalisis
Based on the situation above, if you represent P and Q in the form of graphs, what is the type of graph obtained by each of the social
network? Explain.
P ialah graf tak terarah kerana melibatkan hubungan dua hala. Masing-masing perlu menjadi kenalan antara satu sama
lain.
Q ialah graf terarah kerana hanya melibatkan hubungan satu hala. Hanya satu pihak yang menjadi kenalan bagi yang
pihak satu lagi.
4 Wakilkan rangkaian komunikasi yang merangkumi beberapa terminal yang dikaitkan dengan saluran
penghantaran. Setiap terminal dikenal pasti oleh alamat IP yang unik supaya maklumat boleh dihantar
kepada penerima yang betul. Aliran maklumat dalam rangkaian tersebut digambarkan dalam jadual
di bawah. KBAT Mengaplikasi
Represent a communication network comprising several terminals connected by transmission channels. Each terminal is identified
by a unique IP address so that information can be passed to the correct recipients. The information flow in the network is depicted in
the table below.
Terminal Menyalurkan maklumat kepada

Terminal Routing information to
102.3.11.20 (A) 104.53.51.33 (C)
105.36.47.01 (B) 102.3.11.20, 103.25.24.44 (A, D)
104.53.51.33 (C) 105.36.47.01 (B)
103.25.24.44 (D) 104.53.51.33, 116.85.21.50 (C, E)
116.85.21.50 (E) 104.53.51.33 (C)
Setiap terminal dilabelkan dengan A, B, C, D dan E.

A
•
•
B •C
•
D •E
82

6 Ketaksamaan Linear dalam Dua

Pemboleh Ubah
Linear Inequalities in Two Variables
6.1 Ketaksamaan Linear dalam Dua Pemboleh Ubah/Inequalities in Two Variables
Latihan 1 Tulis satu ketaksamaan dalam dua pemboleh ubah bagi setiap situasi berikut.
Write an inequality in two variables for each of the following situations.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang ketaksamaan linear dalam dua pemboleh ubah.
• Ketaksamaan linear dalam dua pemboleh ubah ialah satu ketaksamaan yang melibatkan suatu fungsi linear dalam
dua pemboleh ubah.
A linear inequality in two variables is an inequality that involves a linear function in two variables.
Contoh 1 1 Markah ujian Matematik Stella melebihi markah

Charlene sekurang-kurangnya 8 markah.
Sebuah kelas mempunyai x orang murid lelaki Andaikan markah Stella dan markah Charlene
dan y orang murid perempuan. Jumlah bilangan masing-masing ialah x dan y.
murid di dalam kelas itu adalah tidak melebihi In a Mathematics test, Stella's marks exceed Charlene's
marks by at least 8 marks. Let Stella's marks and Charlene's
35 orang.
marks be x and y respectively.
A class has x boys and y girls. The total number of pupils
in the class is not more than 35. x–y≥8
Penyelesaian
x + y ≤ 35
2 Xin Yee mempunyai sekeping wang kertas 3 Syarikat Bestari ingin membeli dua jenis meja,
RM20. Dia ingin menukarkan wang itu kepada iaitu meja kayu dan meja besi. Harga sebuah
duit syiling 20 sen dan 50 sen. Dia memperoleh meja kayu dan meja besi masing-masing ialah
x keping duit syiling 20 sen dan y keping duit RM400 dan RM600. Syarikat itu membeli x
syiling 50 sen. buah meja kayu dan y buah meja besi dengan
Xin Yee has a piece of RM20 note. She wants to change the peruntukan sebanyak RM45 000.
note into 20 sen and 50 sen coins. She obtains x pieces of Syarikat Bestari wants to buy two types of table, which are
20 sen coin and y pieces of 50 sen coin. wooden table and the iron table. The prices of a wooden table
and an iron table are RM400 and RM600 respectively. The
RM20 = 2 000 sen
company buys x wooden tables and y iron tables with an
20x + 50y ≤ 2 000
allocation of RM45 000.
atau 2x + 5y ≤ 200
400x + 600y ≤ 45 000
atau 4x + 6y ≤ 450
4 Albert ingin membeli sebidang tanah berbentuk 5 Markah yang diperuntukkan untuk Kertas 1 dan
segi empat tepat untuk menanam pokok Kertas 2 dalam suatu ujian masing-masing ialah
durian. Perimeter tanah itu mestilah sekurang- 40 dan 60 markah. Sandra memperoleh x markah
kurangnya 600 m. dalam Kertas 1 dan y markah dalam Kertas 2.
Albert wants to purchase a rectangular land to plant some Marks allocated for Paper 1 and Paper 2 in a test are 40 and
durian trees. The perimeter of the land must be at least 60 respectively. Sandra obtained x marks in Paper 1 and y
600 m. marks in Paper 2.
Katakan panjang = x m, lebar = y m x + y ≤ 100
2x + 2y ≥ 600
atau x + y ≥ 300
83

• Semua titik dalam rantau di sebelah atas garis y = ax + b ialah y
penyelesaian bagi y > ax + b. y > ax + b
All points in the region above the line y = ax + b are the solutions of y > ax + b. y = ax + b
x
O
• Semua titik dalam rantau di sebelah bawah garis y = ax + b ialah y
penyelesaian bagi y < ax + b.
All points in the region below the line y = ax + b are the solutions of y < ax + b. y = ax + b
y < ax + b
x
O
Latihan 2 Tentukan sama ada titik-titik berikut memuaskan y = –3x + 11, y > –3x + 11 atau y < –3x + 11.
Determine whether the following points satisfy y = –3x + 11, y > –3x + 11 or y < –3x + 11.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang ketaksamaan linear dalam dua pemboleh ubah untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 2 1 (–5, 26)
y –3x + 11
(4, 5)
26 –3(–5) + 11 = 26 26 = 26
Penyelesaian
∴ y = –3x + 11
y –3x + 11
5 –3(4) + 11 = –1 5 > –1
∴ y > –3x + 11
2 (–1, –4) 3 (2, 7)
y –3x + 11 y –3x + 11
–4 –3(–1) + 11 = 14 –4 < 14 7 –3(2) + 11 = 5 7>5
∴ y < –3x + 11 ∴ y > –3x + 11
Latihan 3 Tentukan ketaksamaan yang memuaskan rantau berlorek.

Determine the inequality that satisfies the shaded region.
Contoh 3
y
Tentukan sama ada rantau berlorek memuaskan y ≥ –x + 4 atau y ≤ – x + 4. 5—
Determine whether the shaded region satisfies y ≥ –x + 4 or y ≤ –x + 4.
4—
y = –x + 4
Penyelesaian
3—
Pilih satu titik dalam rantau, contohnya (1, 1). y –x + 4
Select a point in the region, for example (1, 1). 2—
y ≤ –x + 4 1 –(1) + 4 = 3
1—
1<3
∴ Rantau berlorek memuaskan y ≤ –x + 4.
x
The shaded region satisfies y ≤ – x + 4. 0
1 2 3 4 5
84

1 y 2 y 3 1
y
y=x y = 2x + 3 y = – x + 1
5— 5— 2 3—
4— 4— 2—
3— 1—
3—
2— x
2— –3 –2 –1 0 1 2 3
1— –1—
1—
x –2—
0
x –3 –2 –1 1 2 3
0 –3—
1 2 3 4 5
Tentukan sama ada rantau Tentukan sama ada rantau
Tentukan sama ada rantau berlorek memuaskan berlorek memuaskan
berlorek memuaskan y ≥ x atau y > 2x + 3 atau y < 2x + 3. 1 1
y > – x + 1 atau y < – x + 1.
y ≤ x. Determine whether the shaded region 2 2
Determine whether the shaded region satisfies y > 2x + 3 or y < 2x + 3. Determine whether the shaded
satisfies y ≥ x or y ≤ x. 1
Pilih satu titik dalam rantau, region satisfies y > – x + 1 or
Pilih satu titik dalam rantau, contohnya (2, 2). 2
1
contohnya (2, 4). y < – x + 1.
y 2x + 3 2
y = 4, x = 2
2 2(2) + 3 = 7 Pilih satu titik dalam rantau,
y≥x
contohnya (2, 3).
∴ Rantau berlorek memuaskan 2<7
y ≥ x. ∴ y < 2x + 3 y 1
– x + 1
2
3 1
– (2) + 1 = 2
2
3>2
1
∴ y > – x + 1
2
y y
y ≥ ax + b y > ax + b
y = ax + b y = ax + b
x x
O O
y ≥ ax + b y > ax + b
Rantau berlorek termasuk garis lurus y = ax + b. Rantau berlorek tidak termasuk garis lurus y = ax + b.
The shaded region includes the straight line y = ax + b. The shaded region does not include the straight line y = ax + b.
y y
y = ax + b y = ax + b
y ≤ ax + b y < ax + b
x x
O O
y ≤ ax + b y < ax + b
Rantau berlorek termasuk garis lurus y = ax + b. Rantau berlorek tidak termasuk garis lurus y = ax + b.
The shaded region includes the straight line y = ax + b. The shaded region does not include the straight line y = ax + b.
85

Latihan 4 Lorekkan rantau yang memuaskan setiap ketaksamaan berikut.
Shade the region that satisfies each of the following inequalities.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang sistem ketaksamaan linear dalam dua pemboleh ubah dalam konteks penyelesaian masalah
rutin yang mudah.
Contoh 4 1 x ≤ –1
x>2 x = –1 y
Penyelesaian 3—
y
2—
x=2
5—
1—
4—
x
3— –3 –2 –1 O 1 2 3
–1—
2—
–2—
1—
–3—
x
O
1 2 3 4 5
2 y < 1 3 y ≥ 0
y y
3— 3—
2— 2—
y=1 1— 1—
x y = 0 x
–3 –2 –1 O 1 2 3 –3 –2 –1 O 1 2 3
–1— –1—
–2— –2—
–3— –3—
Latihan 5 Lorek rantau yang memuaskan setiap ketaksamaan berikut.

Shade the region that satisfies each of the following inequalities.
rutin yang mudah.
Contoh 5 1 y ≤ x
y
x+y>3
5—
Penyelesaian y=x
4—
y
5— 3—
4— 2—
3— 1—
2— x
x+y=3 O
1 2 3 4 5
1— y = –x + 3 y=x
x x 3 0 x 1 2
O
1 2 3 4 5 y 0 3 y 1 2
x+y=3
86

2 y < x + 1 3 y ≥ –2x – 1
y y
y = –2x – 1
3— 3—
2— 2—
1— 1—
y=x+1
x x
–3 –2 –1 O 1 2 3 –3 –2 –1 O 1 2 3
–1— –1—
–2— –2—
–3— –3—
y=x+1 y = –2x – 1
x 0 –1 x 0 1
y 1 0 y –1 –3
Latihan 6 Lorekkan rantau yang mewakili setiap ketaksamaan berikut.

Shade the region representing each of the following inequalities.
rutin yang mudah.
Contoh 6
(a) y ≥ x – 2
y y
y
y=x–2
y = ax + b y = ax + b
x
0 2
–2 x
x 0
0
(b) y < –x + 2 y ≥ ax + b y ≤ ax + b
y y
y
2 y = –x + 2 y = ax + b
y = ax + b
x
x x 0
0 2 0
y > ax + b y < ax + b

1 y ≤ 3x + 2 2 y ≥ –2x + 8 3 y > 2x
y
y y
y = 3x + 2
8 y = 2x
y = –2x + 8
2
x x x
0 0 0
4
4 y < 27 – 3x 5 y ≥ 2 6 x < 4
y y y
x=4
27 – y = 27 – 3x
y=2
2
x x x
0 9 0 0 4
87

Sistem Ketaksamaan Linear dalam Dua Pemboleh Ubah
6.2 Systems of Linear Inequalities in Two Variables
Latihan 7 Tuliskan sistem ketaksamaan linear bagi setiap situasi berikut.

Write the system of linear inequalities for each of the following situations.
Contoh 7 1 Hasil tambah dua nombor ialah sekurang-

kurangnya 30 dan beza antara dua nombor
Jumlah umur Yan Ru dan ibunya ialah sekurang- itu ialah kurang daripada 8. x dan y ialah dua
kurangnya 70 tahun. Umur ibunya tidak melebihi nombor dengan keadaan x > y.
tiga kali umur Yan Ru. Umur Yan Ru dan ibunya The sum of two numbers is at least 30 and the difference
between the two numbers is less than 8. x and y are the two
masing-masing ialah x tahun dan y tahun.
numbers such that x > y.
The sum of the ages of Yan Ru and her mother is at least
70 years. Her mother’s age is not more than three times Yan x + y ≥ 30
Ru’s age. The ages of Yan Ru and her mother are x years old x–y<8
and y years old respectively.
Penyelesaian
Umur Yan Ru/Yan Ru’s age = x
Umur ibu/Mother’s age = y
x + y ≥ 70
y ≤ 3x
2 Jerrine ingin menukarkan sekeping wang kertas 3 Shaik mempunyai sebidang tanah pertanian.
RM10 kepada duit syiling 10 sen dan 20 sen. Dia Dia ingin menanam x batang pokok kelapa dan
mendapat x keping duit syiling 10 sen dan y batang pokok nangka. Jumlah bilangan pokok
y keping duit syiling 20 sen. tidak boleh melebihi 80 batang dan bilangan
Jerrine intends to change a piece of RM10 note to 10 sen and pokok kelapa melebihi bilangan pokok nangka
20 sen coins. She obtains x pieces of 10 sen coin and y pieces tidak kurang daripada 15 batang.
of 20 sen coin. Shaik owns a piece of farmland. He wants to plant x coconut
RM10 = 1 000 sen trees and y jackfruit trees. The total number of trees cannot
10x + 20y ≤ 1 000 atau x + 2y ≤ 100 be more than 80 and the number of coconut trees exceed the
10x ≤ 1 000 atau x ≤ 100 number of jackfruit trees by not less than 15.
20y ≤ 1 000 atau y ≤ 50 x + y ≤ 80
x – y ≥ 15
Rantau yang Memuaskan Satu Sistem Ketaksamaan Linear

Region that Satisfies a System of Linear Inequalities
Latihan 8 Dalam setiap rajah diberi, tentukan rumus yang memuaskan setiap sistem ketaksamaan
berikut.
In each of the following diagrams, determine the region that satisfies each of the system of inequalities.
rutin yang mudah.
Jika satu titik dalam suatu rantau memuaskan satu sistem ketaksamaan, maka semua titik dalam rantau itu ialah
penyelesaian bagi sistem ketaksamaan itu.
If a point in a region satisfies an inequality system, then all points in that region are the solutions to the system of inequalities.
88

1 y 2 y
Contoh 8
y = –x
y = –x + 4 y=x+4
y Q Q
P R
y=x R S
S
Q P x
O
x y=x+7
P R O
S
O
x (a) y ≤ –x + 4 dan/and (a) y > –x dan/and y > x + 7
x+y=6
y>x+4
Rantau Q
(a) x + y ≥ 6 dan/and y ≥ x Rantau R
Rantau/Region Q (b) y < –x dan/and y > x + 7
(b) x + y ≤ 6 dan/and y ≥ x (b) y ≥ –x + 4 dan/and
Rantau/Region P y>x+4 Rantau P
Rantau Q
Latihan 9 Nyatakan ketaksamaan yang memuaskan setiap rantau berlorek yang berikut.
State the inequalities which satisfy each of the following shaded regions.
rutin yang mudah.
Contoh 9
(a) y (b)
y y = 2x
6
y=x
Penyelesaian
Ketaksamaan/Inequalities: Penyelesaian
x x Ketaksamaan/Inequalities:
0 y ≥ x, y ≥ –x + 6, y < 6 0 8
y = –x + 6 y < 2x, 2y ≥ –x + 8, x ≤ 8
2y = –x + 8
1 y 2 y 3 y
y = 2x – 8 1
y = —x + 3
3 1
1 x+7
y = –— y = —x
y = 2x 2
2
x
0 x
–9 0 x
y = –x 0 5
y ≥ 2x – 8, y ≤ – 1 x + 7, x ≥ 0 x ≥ –9, y ≤ –x, y ≥ 1 x + 3 y ≥ 1 x, x < 5, y < 2x

2 3 2
Latihan 10 Pada setiap graf yang berikut, lorekkan rantau yang memuaskan ketiga-tiga ketaksamaan.
On each of the following graphs, shade the region which satisfies the three inequalities.
rutin yang mudah.
Contoh 10
y ≤ 3x + 9, y ≥ 1 x dan/and y < 9 Penyelesaian Kesilapan Umum

2
y y y y x, x + y 4, x < 4
9 y=9 y=x
9
1
Garis mendatar ialah
y =—x 1 4
y = 3x + 9 2 y = 3x + 9 y =—x y = 4, bukan x = 4.
2
This horizontal line is
x x x+y=4
0 0 y = 4, not x = 4.
x
0 4
89

2 2x + 3y ≤ 12, y ≥ 1 x – 2
1 y ≥ x – 3, x + y ≥ 3 dan/and 3 y – x ≤ 6, y ≥ 3x + 6
y≤3 dan/and x > –2
dan/and x ≥ 2 3
y x = –2
y
y=x–3 y
x=2
4
y=3
3
2
1 y–x=6
y= x–2
3
0 x
x 2 4 6
0 x
2x + 3y = 12 –2 0
–2
x+y=3 y = 3x + 6
Latihan 11 Pada setiap satah Cartes, bina dan lorek rantau yang memuaskan ketaksamaan-
ketaksamaan berikut.
On each Cartesian plane, construct and shade the region that satisfies the following inequalities.
rutin yang mudah.
Contoh 11 1 2y ≥ x, 5x + 3y ≤ 15 dan/and x ≥ 0
y
y ≥ x, 2x + y ≥ 4 dan/and y < 3 5—
Penyelesaian 4—
y
3—
y=x
5—
2— 2y = x
4—
1—
y=3
3— 5x + 3y = 15
x
O
2— 2x + y = 4 1 2 3 4 5
y = –2x + 4
1— 2y = x 5x + 3y = 15
2x + y = 4
x x 0 2 x 0 2 3y = –5x + 15
O
1 2 3 4 5 y 4 0 y 0 1 x 0 3
y 5 0
2 5x + y ≥ 5, x + y ≤ 5 dan/and y > x 3 y ≥ x, y ≤ 3x dan/and y < 4
y y
y=x
5— 5—
y = 3x y=x
4— 4— y=4
3— 3—
2— 2—
x+y=5
1— 1—
x x
O O
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
5x + y = 5
y = 3x
5x + y = 5
y = –5x + 5 x 0 1
x 0 1 y 0 3
y 5 0
90

Menyelesaikan Masalah Melibatkan Sistem Ketaksamaan Linear
Solving Problems Involving Linear Inequalities System
Latihan 12 Selesaikan
Solve.
Contoh 12
Sebuah kilang menghasilkan dua jenis kereta mainan, A dan B. Setiap hari, kilang itu menghasilkan x buah
kereta mainan A dan y buah kereta mainan B. Keuntungan hasil jualan sebuah kereta mainan A dan B masing-
masing ialah RM10 dan RM20. Penghasilan kereta mainan itu adalah berdasarkan kepada kekangan berikut:
A factory produces two types of toy cars, A and B. Every day, it produces x toy cars A and y toy cars B. Profit from the sales of a
unit of toy car A and B are RM10 and RM20 respectively. The production of toy cars is based on the following constraints:
I Jumlah bilangan kereta mainan yang dihasilkan dalam sehari tidak melebihi 140 buah.
The total number of toy cars produced per day does not exceed 140 units.
II Bilangan kereta mainan A yang dihasilkan tidak kurang daripada separuh bilangan kereta mainan B.
The number of toy cars A produced is not less than half of the number of toy cars B.
III Jumlah keuntungan minimum bagi jualan kedua-dua jenis kereta mainan dalam sehari ialah RM1 400.
The minimum profit for the sale of both types of toy cars per day is RM1 400.
(a) Tulis tiga ketaksamaan, selain daripada x ≥ 0 dan y ≥ 0, yang memuaskan semua kekangan yang diberi.
Write three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, that satisfy all the given constraints.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 20 buah kereta mainan pada kedua- dua paksi, bina dan lorek
rantau R yang memuaskan semua syarat yang diberi.
Using a scale of 2 cm to 20 toy cars on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given constraints.
Penyelesaian
(a) x + y ≤ 140, y
1
x≥ y
2 140—
atau/or
y ≤ 2x,
10x + 20y
y = 2x
≥ 1 400 120—
atau/or
x + 2y ≥ 140
(b) Lihat graf
Refer to the 100—
graph
80—
60—
R
x + y = 140
40—
10x + 20y = 1 400
20—
x
0 20 40 60 80 100 120 140
91

1 Puan Azizah bercadang untuk membuat x biji kek pisang dan y biji kek mentega. Sebiji kek pisang
memerlukan 400 g tepung dan 100 g mentega. Satu kek mentega memerlukan 250 g tepung dan 400 g
mentega. Jumlah bilangan kek yang dihasilkan ialah sekurang-kurangnya 5 biji. Puan Azizah mempunyai
2 kg tepung dan 1.6 kg mentega.
Puan Azizah plans to bake x banana cakes and y butter cakes. A banana cake requires 400 g of flour and 100 g of butter.
A butter cake requires 250 g of flour and 400 g of butter. The total number of cakes baked is at least 5. Puan Azizah has 2 kg of flour
and 1.6 kg of butter.
(a) Nyatakan tiga ketaksamaan, selain x ≥ 0 dan y ≥ 0, bagi situasi di atas.
State three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, for the above stituations.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada sebiji kek pada kedua-dua paksi, bina dan lorek rantau R yang
memuaskan semua kekangan yang diberi.
Using a scale of 2 cm to a cake on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given constraints.
(a) 400x + 250y ≤ 2 000, 100x + 400y ≤ 1 600, x + y ≥ 5
atau 8x + 5y ≤ 40, x + 4y ≤ 16
(b)
8—
7—
6—
8x + 5y = 40
5—
4—
3—
R
x + 4y = 16
2—
x+y=5
1—
x
0 1 2 3 4 5 6 7
92

2 Sempena ulang tahun SMK Sri Maju, badan pengawas diberi tugas untuk menjual x helai kemeja-T jenama P
dan y helai kemeja-T jenama Q di bawah kekangan berikut:
In conjunction with SMK Sri Maju's anniversary, the prefect board is given a task to sell x pieces of brand P T-shirts and y pieces of
brand Q T-shirts under the following constraints:
I Badan pengawas mesti menjual sekurang-kurangnya 100 helai kemeja-T jenama P.
The prefect board must sell at least 100 pieces of brand P T-shirts.
II Badan pengawas mesti menjual sekurang-kurangnya 50 helai kemeja-T jenama Q.
The prefect board must sell at least 50 pieces of brand Q T-shirts.
III Bilangan maksimum kemeja-T untuk dijual ialah 350 helai.
The maximum number of T-shirts for sale is 350 pieces.
(a) Nyatakan tiga ketaksamaan, selain daripada x ≥ 0 and y ≥ 0, bagi situasi di atas.
State three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, for the above stituations.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 50 helai kemeja-T pada kedua-dua paksi, bina dan lorekkan
rantau R yang memuaskan semua kekangan yang diberi.
Using a scale of 2 cm to 50 pieces of T-shirts on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given
constraints.
(a) x ≥ 100, y ≥ 50, x + y ≤ 350
(b)
400—
350—
x = 100
300—
250—
200—
150—
x + y = 350
100—
50— y = 50
x
0 50 100 150 200 250 300 350
93

3 Sebuah kolej ingin menawarkan kursus komputer kepada x orang peserta dan kursus perakaunan kepada y
orang peserta berdasarkan kekangan berikut:
A college would like to offer computer course to x participants and accounting course to y participants based on the following
constraints:
I Bilangan peserta yang mendaftar untuk kursus komputer tidak boleh kurang daripada 10 orang.
The number of participants who sign up for a computer course cannot be less than 10.
II Bilangan peserta yang mendaftar untuk kedua-dua kursus itu tidak boleh melebihi 40 orang.
The number of participants enrolled in both courses should not exceed 40.
III Bilangan peserta yang mendaftar untuk kursus komputer tidak boleh melebihi 2 kali ganda bilangan
peserta yang mendaftar untuk kursus perakaunan.
The number of participants who sign up for a computer course cannot exceed 2 times the number of participants for an
accounting course.
(a) Tuliskan tiga ketaksamaan, selain x ≥ 0 dan y ≥ 0, bagi situasi di atas.
Write three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, for the above situations.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 5 peserta pada kedua-dua paksi, bina dan lorek rantau R yang
memuaskan semua kekangan diberi.
Using a scale of 2 cm to 5 participants on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given constraints.
(a) x ≥ 10, x + y ≤ 40, x ≤ 2y atau 2y ≥ x
(b)
40—
35—
x = 10
30—
25—
x + y = 40
20—
R 2y = x
15—
10—
5—
x
0 5 10 15 20 25 30 35 40
94

Soalan Objektif
1 Rantau manakah yang memuaskan ketaksamaan Siva and Karen obtained x marks and y marks in a test
y ≤ 2x dan 2y + x > 8? respectively. Siva’s mark exceeds Karen’s mark by not more
Which of the following regions satisfies inequalities y ≤ 2x than 10. Which inequality represents the situation?
and 2y + x > 8? A x – y ≥ 10
B x – y > 10
y
C x – y ≤ 10
y = 2x
5— D x – y < 10
4— II
III 5 Antara graf berikut, yang manakah menunjukkan
3— rantau berlorek yang betul bagi
I
2— IV 5x + 3y ≥ 5, y ≥ x dan y ≤ 3?
Which of the following graphs shows the correct shaded
1— 2y + x = 8 region for 5x + 3y ≥ 5, y ≥ x and y ≤ 3?
A y
x
O
1 2 3 4 5 5—
5x + 3y = 15
A I C III 4—
B II D IV 3—
2—
2 Antara ketaksamaan berikut, yang manakah
1—
memuaskan rantau berlorek?
Which of the following inequalities satisfy the shaded region? x
O
1 2 3 4 5
y
5— B y
y = 2x
y=x 5—
4—
5x + 3y = 15
4—
3—
3—
2— 2—
x+y=4
1— 1—
x x
O O
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
C y
A y ≤ 2x, y ≤ x dan/and x + y < 4
B y ≤ 2x, y ≥ x dan/and x + y < 4 5—
C y ≤ 2x, y ≥ x dan/and x + y > 4 5x + 3y = 15
4—
D y ≥ 2x, y ≤ x dan/and x + y > 4
3—
3 Hasil tambah dua nombor, p dan q, mempunyai 2—

nilai maksimum 80. Ketaksamaan yang 1—
menghubungkan p dan q ialah x
The sum of two numbers, p and q, has a maximum value of O
1 2 3 4 5
80. The inequality that relates p and q is
A p + q ≥ 40 D y
B p + q ≥ 80
5—
C p + q ≤ 40 5x + 3y = 15
D p + q ≤ 80 4—
3—
4 Siva dan Karen masing-masing memperoleh 2—
x markah dan y markah dalam suatu ujian.
1—
Markah Siva melebihi markah Karen tidak lebih
daripada 10 markah. Antara ketaksamaan berikut, x
O
1 2 3 4 5
yang manakah mewakili situasi itu?
95

Paper 2 Questions
Soalan
Paper Subjektif
2 Questions
1 OnPaper 2 Questions
Diagram 1, shade the region which satisfies the 2 On Diagram 2, shade the region which satisfies the
On Diagram
1 three
SPM
CLONE
1, shade
inequalities x + 2y the region
6, 3x +which
2y 2satisfiesand y the x. On Diagram
2 following three2, shade the region which satisfies the
inequalities:
SPM
2015
CLONE
1 On
three
1Pada Pada
Rajah 1,Rajah
inequalities
Diagramlorek 1,1,xshade
lorek
rantau+ 2y rantau
yang
the6, 3x yang
+ 2ywhich
memuaskan
region memuaskan
2 and
ketiga-tiga y x.the
satisfies Pada
2 2PadaOn Rajah
following
Rajah 2,
Diagram 2,
three lorek
lorek rantau
rantau
2, shade theyang
inequalities:
yang memuaskan
memuaskan
region ketiga-tiga
which satisfies the
Pada
2015SPM ketiga-tiga
ketaksamaan
Rajah
three + 2yketaksamaan
1,xlorek
inequalities 6, x3x+
rantau +2y
yang x2 dan
6, +3x2y+y ≤2y
2ymemuaskan 6,x. 3x2 +and
ketiga-tiga 2y y≥ 2 x. ketiga-tiga
ketaksamaan
Padafollowing ketaksamaan
Rajah 2,yang
lorek berikut:
threerantau yang
yang berikut:ketiga-tiga
memuaskan
inequalities:
CLONE
2015 dan
ketaksamaan
Pada y x>+1,
Rajah x.2y
lorek 6, 3x + yang
rantau 2y memuaskan
2 dan y[3 marks/
x.ketiga-tiga
markah] On Diagram
ketaksamaan
Pada Rajah2, 2,
yangshade the
berikut:
lorek region
rantau which
yang satisfies the
memuaskan ketiga-tiga
On Diagram 1, shade the
ketaksamaan x + 2y 6, 3x + 2y 2 danregion which satisfies
[3ymarks/x. the three
markah] following three
ketaksamaan inequalities:
y yang 8, y 8 and/dan x > –4
2x +berikut:
inequalities x + 2yy≤ 6, 3x + 2y ≥ 2 and y > x.
[3 marks/markah] yy≥ 2x2x ++ y ≤y 8 dan/
8, 8, 8 and/ dan x >marks/
and x >[3–4
–4 markah]
[3 markah/ marks] y 2x + 8, y 8 and/ dan
[3 x >
marks/–4
y [3 markah/marks ] ]
markah
y [3 marks/markah]
y
y=x y
x = –4 y = 2x + 8
y=x y
x = –4 y = 2x + 8
y=x y=8
x = –4 8 y = 2x + 8
y=8 8
y=8 8
x + 2y = 6
x + 2y = 6
x x + 2y = 6
O
x
O
x
O x
–4 0
x
–4 0
3x + 2y = 2 x
–4 0
3x + 2y = 2
3x + 2y = 2
Rajah 2/Diagram 2
Diagram 1/Rajah 1 Diagram 2/Rajah 2
Rajah
Diagram 1/Diagram
1/Rajah 1 1 Diagram 2/Rajah 2
3 On Diagram 3, shade the region
Diagram 1/Rajahwhich
1 satisfies the Diagram
4 On Diagram 4, shade 2/Rajah
the region 2
which satisfies the
Pada Rajah
3 Diagram
On 3, lorekthe
3, shade rantau yang memuaskan 4 Pada Rajah 4,4,lorek rantau yang memuaskan
3 three inequalities y 5 – x,region3y 4xwhich – 6 andsatisfies
x > 1. the On Diagram
4 three
SPM
inequalities shade
x + ythe region
10, y > which
x and xsatisfies
> 1. the
ketiga-tiga ketaksamaan y ≤ 5 – x, 3y ≥ 4x – 6 dan KLON ketiga-tiga ketaksamaan x + y ≤ 10, y > x dan
CLONE
three
3PadaOn inequalities
Rajah
Diagram 3,yshade
3, lorek rantau – x,
5yang 3yregion
memuaskan
the 6 and xsatisfies
4x – which
ketiga-tiga> 1. three
the CLONE 4Pada
SPM
2016
SPM On inequalities
Rajah 4, lorek 4,
Diagram xshade
+ yyang
rantau 10,
the y > x and
memuaskan
region x > satisfies
1.
ketiga-tiga
which the
x > 1.3,ylorek
ketaksamaan 5 –rantau
x, 3y 4x 2016 x > 1.
Pada Rajah
three inequalities 5 ––memuaskan
y yang 6 dan
x, 3y x >4x1.
ketiga-tiga
– 6 and x > 1. ketaksamaan
Pada
2016SPM 4,xlorek
+ y rantau
Rajahinequalities
three 10, xy +
> xy dan
yang x >y1.> x and
memuaskan
10, ketiga-tiga
x > 1.
On Diagram
ketaksamaan 3,
y 3, 5lorekshade
– x, 3y the4xregion which
– 6 memuaskan
dan satisfies the three
x > 1. On
CLONE Diagram x4,+shade
ketaksamaan the yregion which> satisfies the three
Pada Rajah rantau yang ketiga-tiga Pada Rajah 4,ylorek10,
rantau> xyang
dan xmemuaskan
1. [3 marks/
ketiga-tiga
inequalities y ≤ 5 – x, 3y ≥ 4x – 6 and [3 x >marks/ markah] markah]
2016
1. inequalities x + y ≤ 10, y > x and x > 1.
ketaksamaan y 5 – x, 3y 4x – 6 dan [3 x >marks/
1. markah] ketaksamaan x + y 10, y > x dan x > 1.[3 marks/markah]
[3 markah/marks] [3 markah/marks]
y [3 marks/markah] y [3 marks/markah]
y
y y
y y
6— 10
x=1 3y = 4x – 6 10 x=1
x=1
4 3y = 4x – 6 x=1
x=1 10
4
x=1 3y3y= =4x4x– –6 6 8 x=1
y=x
4— 8
4 y=x
8
6 y=x
2
6
2
2— y=5–x 6
2 4
y = 5y –=x5 – x
4
y=5–x
x 4 x + y = 10
0 2 4 2
x x x + y = 10
0 0 2 4 6 2
2 4 x x + y = 10
0 2 4 2
x
–2 0 2 4 6 8 10 x
–2 — 0
–2 2 4 6 8 10
x
–2 0 2 4 6 8 10
Rajah 4/Diagram 4
Rajah
Diagram 3/Diagram
3/Rajah 3 3 Diagram 4/Rajah 4
18
96
18
18
Modul A+Maths
ModulA+ MathsF5-U2_vim2p.indd
F4-Chap 6.indd 9618 12/17/19 4:08AM
9/20/19 9:50 PM
ModulA+ Maths F5-U2_vim2p.indd 18 9/20/19 9:50 AM

Zon KBAT
1 Seorang penjual kasut menjual x pasang kasut A dan y pasang kasut B. Harga sepasang kasut A dan
sepasang kasut B masing-masing ialah RM20 dan RM60. Dia menjual kasut-kasut itu dalam suatu minggu
tertentu berdasarkan kekangan berikut:
A shoes seller sells x pairs of shoes A and y pairs of shoes B. The price of a pair of shoes A and a pair of shoes B are RM20 and RM60
respectively. He sells those shoes in a particular week based on the following constraints:
I Dia menjual tidak lebih daripada 80 pasang kasut.
He sells not more than 80 pairs of shoes.
II Jumlah jualannya tidak kurang daripada RM1 800.
His total sales is not less than RM1 800.
III Bilangan kasut B yang dijual selebih-lebihnya dua kali ganda bilangan kasut A.
The number of shoes B sold is at the most twice the number of shoes A.
(a) Tuliskan tiga ketaksamaan, selain daripada x ≥ 0 dan y ≥ 0, bagi kekangan di atas.
Write three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, for the above constraints.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 10 pasang kasut pada kedua-dua paksi, bina dan lorek rantau
R yang memuaskan semua kekangan diberi. KBAT Menganalisis
Using a scale of 2 cm to 10 pairs of shoes on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given constraints.
(a) x + y ≤ 80, 20x + 60y ≥ 1 800 atau x + 3y ≥ 90, y ≤ 2x
(b) y
80—
70—
y = 2x
60—
50—
40—
x + y = 80
30— R
20—
x + 3y = 90
10—
x
0 10 20 30 40 50 60 70 80
97

2 Kolej Komuniti menawarkan dua kursus komputer jangka masa pendek dan jangka masa panjang.
Pendaftaran x peserta kursus komputer jangka masa pendek dan y peserta kursus komputer jangka masa
panjang adalah berdasarkan kekangan berikut:
Community College offers two short-term and long-term computer courses. The enrollment of x short-term computer course
participants and y long-term computer course participants are based on the following constraints:
I Bilangan maksimum peserta ialah 70.
The maximum number of participants is 70.
II Bilangan peserta kursus komputer jangka masa pendek ialah sekurang-kurangnya 20 orang.
The number of short-term computer course participants is at least 20.
III Bilangan peserta kursus komputer jangka masa pendek ialah tidak melebihi 2 kali ganda peserta kursus
komputer jangka masa panjang.
The number of short-term computer course participants is no more than 2 times the number of long-term computer course
participants.
(a) Tuliskan tiga ketaksamaan, selain daripada x ≥ 0 dan y ≥ 0, bagi kekangan di atas.
Write three inequalities, other than x ≥ 0 and y ≥ 0, for the above constraints.
(b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 10 orang peserta pada kedua-dua paksi, bina dan lorek rantau
R yang memuaskan semua kekangan diberi. KBAT Menganalisis
Using a scale of 2 cm to 10 participants on both axes, construct and shade the region R that satisfies all the given constraints.
(a) x + y ≤ 70, x ≥ 20, x ≤ 2y atau 2y ≥ x
(b)
80—
70—
x = 20
60—
50—
40— x + y = 70
2y = x
30— R
20—
10—
x
0 10 20 30 40 50 60 70 80
98

7 Graf Gerakan
Graphs of Motion
7.1 Graf Jarak–masa/Distance-time Graphs
s (meter)
Graf jarak-masa boleh dilukis apabila diberi: 3 s=t
The distance-time graph can be drawn when given:
(a) jadual jarak-masa,
the distance-time table, s = –t + 3
(b) persamaan yang mewakili hubungan antara jarak dan masa. t (saat)
the equation that represents the relationship between distance and time. 0
3
Latihan 1 Lukis graf jarak-masa (s-t) berdasarkan maklumat yang diberi.

Draw the distance-time (s-t) graph based on the information given.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang graf gerakan.
Contoh 1
(a) t (s) 0 1 2 3 4 (b) s = 2.5t, 0t4

s (m) 4 6 8 10 12 Penyelesaian
Penyelesaian t (s) 0 4
s (m) s (m) 0 10
s (m)
14
12 12
10 10
8 8
6 6
4 4
2 2
t (s) 0 t (s)
0 2 4 2 4
1 t (s) 0 1 2 3 4 5 2 t (s) 0 5 10 15 20 25
s (m) 16 14 12 10 8 6 s (m) 4 8 12 16 20 24
s (m)

16
s (m)
14
12 24
10 20
8 16
6 12
4 8
2 4
t (s) 0 t (s)
0 1 2 3 4 5 5 10 15 20 25
99
Modul A+ Maths Tg4-B7 5th.indd 99 18-Dec-19 9:04:45 AM

3 s = –20t + 80, 0  t  4 4 s = 10t + 20 , 0  t  5
t (s) 0 4 t (s) 0 5
s (m) 80 0 s (m) 20 70
s (m) s (m)
80
80
70 70
60 60
50 50
40 40
30 30
20 20
10 10
0 t (s) t (s)
1 2 3 4 0 1 2 3 4 5
y
Kecerunan graf ialah nisbah perubahan
kuantiti pada paksi mencancang (y2 – y1)
y2 – y1
kepada kuantiti pada paksi mengufuk (x2 – x1).
y2 – y1
The gradient of a graph is the ratio of the change in x2 – x1 Kecerunan/Gradient =
quantity on vertical axis (y2 – y1) to that on the horizontal x2 – x1
axis (x2 – x1). 0 x
Latihan 2 Tafsirkan setiap graf jarak-masa berikut.

Interpret each of the following distance-time graphs.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang graf gerakan.
Contoh 2 1 Pergerakan suatu zarah.

The movement of a particle.
Pergerakan suatu zarah.
The movement of a particle. Jarak/Distance (m)
Jarak/Distance (m)
40
8
7
30
6
5
20
4
3
2 10
1
0 Masa/Time (s) Masa/Time (s)

5 10 15 20 25 30 0 2 4 6 8 10 12
Penyelesaian
(8 – 2) m
Kecerunan/Gradient = (40 – 0) m
(30 – 0) s Kecerunan Kecerunan =
(10 – 0) s
= 0.2 m s–1 positif = 4 m s–1 Kecerunan
Positive gradient positif
∴Laju/Speed = 0.2 m s–1 ∴Laju = 4 m s–1
Jarak yang dilalui/Distance travelled
Jarak yang dilalui
=8m–2m=6m = 40 – 0
Zarah itu bergerak sejauh 6 m dalam 30 saat = 40 m
dengan laju 0.2 m s–1. Zarah itu bergerak sejauh 40 m dalam 10 saat dengan
The particle moves 6 m for a period of 30 s with a speed of laju 4 m s–1.
0.2 m s–1.
100

2 Pergerakan sebuah kereta. 3 Perjalanan sebuah motosikal.
The journey of a car. The journey of a motorcycle.
Jarak/Distance (m) Jarak/Distance (m)
16 20
12 15
8 10
4 5
0 Masa/Time (s) Masa/Time (s)

1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5
16 – 0
Kecerunan = Kecerunan = 0 m s–1 Kecerunan
0–6
∴Laju = 0 m s–1 sifar
2 Kecerunan
= -2 m s–1 negatif
3
2 Jarak yang dilalui = 0 m
∴ Laju = –2 m s–1
3 Laju motosikal ialah 0 m s–1. Maka, motosikal itu tidak
(Simbol negatif (–) bermaksud kereta itu berpatah balik bergerak atau berhenti dalam tempoh 5 saat.
atau dalam perjalanan pulang)
Jarak yang dilalui = 16 – 0
= 16 m
Kereta itu dalam perjalanan pulang sejauh 16 m dalam
2
tempoh 6 saat dengan laju 2 m s–1.
3
Latihan 3 Cari laju bagi suatu zarah dan jarak yang dilalui bagi setiap graf jarak-masa berikut.
Find the speed of a particle and the distance travelled for each of the following distance-time graphs.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang graf gerakan untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 3 1
Jarak/Distance (m) 60 – 0
Penyelesaian Kecerunan =
Jarak/Distance (m) 60 12 – 0
Kecerunan/Gradient =5
16
6 – 16 ∴Laju = 5 m s–1
=
12 – 0
6 5 Jarak yang dilalui
=– = 60 – 0
6 0 Masa/
= 60 m
5 12 Time (s)
0 Masa/ ∴Laju/Speed = – m s–1
12 Time (s)
6
Jarak yang dilalui:
Distance travelled:
16 – 6 = 10 m
2 3
Jarak/Distance (km) Jarak/Distance (km)
Kecerunan
8 (8 – 3) km 18
=
(5 – 0) j
= 1 km j–1
3 ∴Laju = 1 km j–1
Masa (j) Jarak yang dilalui Masa (j)

0 0
5 Time (h) =8–3 6 Time (h)
= 5 km
Kecerunan = 0 Garis selari
∴Laju = 0 km j–1
Jarak yang dilalui = 0 km
101

Latihan 4 Selesaikan masalah-masalah berikut.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang graf gerakan dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
Contoh 4 1 s (m)
Jarak/Distance (m)
18
10
t (s)
Masa/Time (s) 0 4 12
0 2 6 8
Rajah di atas menunjukkan graf jarak-masa bagi
Rajah di atas menunjukkan graf jarak-masa bagi
suatu zarah. Cari
suatu zarah. Cari
The diagram above shows the distance-time graph of a
The diagram above shows the distance-time graph of a
particle. Find
particle. Find
(a) lajunya dalam 4 saat pertama,
(a) selang masa dengan keadaan zarah itu
its speed in the first 4 seconds,
adalah pegun,
(b) lajunya dalam 8 saat terakhir,
the time interval for which the particle is stationary,
its speed in the last 8 seconds,
(b) kelajuannya dalam 2 saat pertama,
(c) purata lajunya, dalam m s–1, bagi
its speed in the first 2 seconds,
keseluruhan perjalanan.
(c) purata lajunya, dalam m s–1 dalam 8 s.
its average speed, in m s–1, for the whole journey.
its average speed, in m s–1, in 8 s.
18 m
Penyelesaian (a) Laju =
4s
(a) Selang masa/Time interval = 6 s – 2 s = 4.5 m s–1
=4s
10 m 18 m
(b) Laju/Speed = (b) Laju = –
2s 8s
= 5 m s–1 = –2.25 m s–1
(c) Purata laju/Average speed Jumlah jarak
(c) Purata laju =
Jumlah jarak/Total distance Jumlah masa
= 18 + 18
Jumlah masa/Total time =
12
(10 + 10) m 36
= =
8s 12
= 2.5 m s–1 = 3 m s–1
2 Jarak/Distance (m) 3 Jarak/Distance (m)
20 12
5 4
Masa/Time (s) Masa/Time (s)

0 4 10 0 5 14 20
Rajah di atas menunjukkan graf jarak-masa bagi Rajah di atas menunjukkan graf jarak-masa bagi
sebuah kereta. Cari sebuah kereta. Cari
The diagram above shows the distance-time graph of a car. Find The diagram above shows the distance-time graph of a car. Find
(a) tempoh masa apabila kereta itu tidak bergerak, (a) tempoh masa, dalam saat, kereta itu tidak
the duration of time for when the car is stationary, bergerak,
(b) lajunya, dalam m s–1, dalam 4 saat pertama, the duration of time, in seconds, for when the car is
its speed, in m s–1, in the first 4 seconds, stationary,
(c) purata lajunya, dalam m s–1, bagi (b) lajunya, dalam m s–1, dalam 5 saat pertama,
keseluruhan perjalanan itu. its speed, in m s–1, in the first 5 seconds,
its average speed, in m s , for the whole journey.
–1
(c) purata lajunya, in m s–1, bagi keseluruhan
perjalanan itu.
(a) 10 – 4 = 6 s its average speed, in m s–1, for the whole journey.
(20 – 5) m
(b) Laju = (a) (14 – 5) s = 9 s
4s
(12 – 4) m
= 3.75 m s–1 (b) Laju =
5s
(20 – 5) m = 1.6 m s–1
(c) Purata laju = = 1.5 m s–1
10 s Jumlah jarak
(c) Purata laju =
Jumlah masa
(8 + 12) m
= = 1 m s–1
20 s
102

Latihan 5 Selesaikan masalah-masalah berikut. KBAT Menilai
Solve the following problems.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang graf gerakan dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
Contoh 5
Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa bagi (b) laju kereta, dalam km j–1, dari pejabat pos ke
sebuah kereta yang bergerak dari bandar A ke bandar B,
bandar B melalui pejabat pos. Graf OP mewakili the speed of the car, in km h–1, from the post office to
perjalanan dari bandar A ke pejabat pos dan town B,
graf PQ mewakili perjalanan dari pejabat pos ke (c) laju purata, dalam km j–1, kereta bagi
bandar B. keseluruhan perjalanan itu.
The diagram below shows the distance-time graph of a car the average speed, in km h–1, of the car for the whole
travelling from town A to town B via a post office. The graph journey.
OP represents the journey from town A to the post office and
Penyelesaian
the graph PQ represents the journey from the post office to
town B.
(a) (7 – 4) km = 3 km
(b) Laju = kecerunan graf PQ
Jarak/Distance (km) Speed = gradient of graph PQ
7 Q
= (7 – 4) km
(25 – 10) min
P = 3 km
4 15 min
3 km
=
15
O 10 25
Masa (minit)
Time (minutes)
1 2
60
1 jam/hour = 60 min
Cari/Find = 12 km j–1
7 km
(a) jarak, dalam km, di antara pejabat pos dan (c) Laju purata/Average speed =
25
bandar B,
60
j 1 2
the distance, in km, between the post office and town B,
= 16.8 km j–1
1 Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa 2 Rajah di bawah menunjukkan graf jarak-masa
suatu objek. Kelajuannya pada 6 s pertama ialah suatu objek. Purata lajunya dalam 7 s ialah
1.5 m s–1. 2 m s–1.
The diagram below shows the distance-time graph of an The diagram below shows the distance-time of an object.
object. Its speed in the first 6 s is 1.5 m s–1. Its average speed in 7 s is 2 m s–1.
Jarak/Distance (m) Jarak/Distance (m)
16 k
u 6
0 Masa/Time (s) 0 Masa/Time (s)

6 14 4 7
Hitung/Calculate Hitung/Calculate
(a) nilai u,/the value of u, (a) nilai k,/the value of k,
(b) laju objek itu dalam 8 s terakhir, (b) jarak yang dilalui oleh objek itu dalam
the speed of the object in the last 8 s, 4 saat pertama,
(c) purata laju objek itu dalam 14 s. the distance travelled by the object in the first
the average speed of the object in 14 s. 4 seconds,
(c) laju, dalam m s–1, objek dalam 3 s terakhir.
16 – u the speed, in m s–1, of the object in the last 3 s.
(a) = 1.5
6–0
16 – u = 9 (k – 6) + k
(a) = 2
u = 7 7
2k – 6 = 14
(16 – 0) m
(b) Laju = = –2 m s–1 k = 10
(6 – 14) s
(b) Jarak yang dilalui
(16 – 7) + 16
(c) Laju purata = = (10 – 6) m
14
11 =4m
=1 m s–1 (10 – 0) m 1
14 (c) Laju = = –3 m s–1
(4 – 7) s 3
103

3 Rajah berikut menunjukkan graf jarak-masa 4 Rajah berikut menunjukkan graf jarak-masa
sebuah bas. suatu zarah dalam tempoh 12 saat. Diberi
The following diagram shows the distance-time graph of a bahawa kelajuannya dalam 4 s terakhir ialah
bus. 1
2 m s–1.
4
Jarak/Distance (km) The following diagram shows the distance-time of a
particle in a period of 12 seconds. Given that its speed in
1
35 the last 4 s is 2 m s–1.
4
20 Jarak/Distance (km)
Masa (minit)
0 15 35 45 Time (minutes) 5
Hitung/Calculate
(a) tempoh masa, dalam minit, bas itu dalam Masa/Time (s)
keadaan rehat, 0 2 6 8 12
the duration of time, in minutes, the bus is at rest, Hitung/Calculate
(b) kelajuannya, dalam km j–1, dalam 10 minit (a) nilai h,/the value of h,
terakhir, (b) jumlah jarak, dalam m, yang dilalui oleh
its speed, in km h–1, in the last 10 minutes,
zarah itu dalam 12 s,
(c) purata laju, dalam km j–1, bagi keseluruhan the total distance, in m, travelled by the particle in 12 s,
perjalanan itu. (c) purata laju, dalam m s–1, bagi keseluruhan
its average speed, in km h–1, for the whole journey.
perjalanan itu.
its average speed, in m s–1, for the whole journey.
(a) (35 – 15) minit = 20 minit
(35 – 20) km h 9 1 9
(b) Laju = = 90 km j–1 (a) = 2 =
4 4
10 j 4 4
60 1 2 ∴h = 9
35 km (b) (9 + 9) m = 18 m
(c) Purata laju = (c) Purata laju
45 j
60 1 2 18 m
=
2 12 s
= 46 km j–1
3 = 1.5 m s–1
7.2 Graf Laju-masa/Speed-time Graphs
Graf laju–masa
Speed-time graphs
Laju/Speed (m s–1)
Graf laju-masa boleh dilukis apabila diberi:
The speed-time graph can be drawn when given:
(a) jadual nilai laju masa,
the speed-time values table,
(b) persamaan yang mewakili hubungan antara laju dan masa.
Masa (s)
the equation that represents the relationship between speed and time. Time (s)
104

Latihan 6 Lukis graf laju-masa (v-t) berdasarkan maklumat yang diberi.
Draw the speed-time (v-t) graph based on the information given.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang graf gerakan.
Contoh 6
(a) t (s) 0 1 2 3 4 6 (b) v = 5t, 0t4
v (m s-1) 0 2 4 6 8 12 Penyelesaian
Penyelesaian v (m s-1)
t (s) 0 2 4
v (m s-1) v (m s–1) 0 10 20 20
12 15
8 10
4 5
t (s) 0 t (s)
0 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4
1 t (s) 0 1 2 3 4 5 2 t (s) 0 2 4 6 8
v (m s–1) 4 6 8 10 12 14 v (m s–1) 4 3 2 1 0
v (m s–1) v (m s–1)
16 4
14
12 3
10
8 2
6
4 1
0 t (s) 0 t (s)
1 2 3 4 5 2 4 6 8
3 v = –4t + 16, 0  t  4 4 v = 3t + 2, 0  t  6
t (s) 0 4 t (s) 0 6
v (m s ) –1
16 0 v (m s )–1
2 20
v (m s ) –1
20
v (m s–1)
16 16
12 12
8 8
4 4
0 t (s) 0 t (s)
1 2 3 4 1 2 3 4 5 6
105

Luas di bawah graf laju-masa
Area under speed-time graph
• Kuantiti yang diwakili oleh luas di bawah graf ialah hasil darab kuantiti paksi mencancang dan kuantiti paksi
mengufuk.
The quantity represented by the area under a graph is the product of quantity of the vertical axis and quantity of the horizontal axis.
• Luas di bawah graf laju-masa mewakili jarak yang dilalui.
The area under the speed-time graph represents the distance travelled. J = Jarak/Distance
J
L = Laju/Speed
Paksi mencancang × Paksi mengufuk = Laju × Masa = Jarak M = Masa/Time
Vertical axis × Horizontal axis = Speed × Time = Distance L M
Latihan 7 Hitung luas di bawah graf dan nyatakan kuantiti yang diwakili oleh luas di bawah graf itu.
Calculate the area under the graph and state the quantity represented by area under the graph.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang graf gerakan.
Contoh 7 1
Laju (km j–1)/Speed (km h–1)
14
20
6
12
0 Masa (j)/Time (h)
2 7
0 Masa/Time (s)
8
Luas di bawah graf
1
Luas di bawah graf/Area under the graph = (6 + 14)(2) + (5 × 14)
2
1 Luas trapezium = 20 + 70
= (20 + 12)(8)
2 Area of trapezium = 90 m
= 32 × 4
= 128 m ∴ Luas mewakili jarak yang dilalui dalam 7 s.
Luas mewakili jarak yang dilalui dalam 8 s.

The area represents the distance travelled in 8 s.
2 3
Laju/Speed (m s–1) Laju/Speed (m s–1)
15 12
Masa (minit)
0 Masa/Time (s)
10 0 2 6 Time (minutes)
Luas di bawah graf Luas di bawah graf

= 10 × 15 1 [m s–1][s] = [m]
= (6 × 60 + 4 × 60)(12) 1 minit = 60 s
= 150 m 2
= 600 × 6
∴ Luas mewakili jarak yang dilalui dalam 10 s. = 3 600 m
∴Luas mewakili jarak yang dilalui dalam 6 minit.
106

Latihan 8 Hitung jumlah jarak yang dilalui oleh suatu zarah dalam setiap graf laju-masa berikut.
Calculate the total distance travelled by a particle in each of the following speed-time graphs.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang graf gerakan untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 8
Luas trapezium
1
= (hasil tambah sisi selari) × tinggi
2
8
Area of trapezium
1
= (sum of parallel sides) × height
2
2 10 – 4 = 6
0 Masa/Time (s)
4 10 12
A 8 8 B
Jumlah jarak yang dilalui/Total distance travelled 2
1 1
= (2 + 8)(4) + (6 + 8)(8) 4 12 – 4 = 8
2 2
= 20 + 56 A=
1
(2 + 8)(4) B=
1
(6 + 8)(8)
= 76 m 2 2
1 2
15
20
10
10
Masa/Time (s)
0 2 6
Masa/Time (s)
0 8 18
Jumlah jarak yang dilalui Jumlah jarak yang dilalui

1 1
= (10 + 20(2) + 4(20) = (15 + 10)(8) + 10(10)
2 2
= 30 + 80 = 100 + 100
= 110 m = 200 m
3 4 Laju/Speed (m s–1)
Laju/Speed (km j–1)
10
12
5
4
3
Masa/Time (j)
0 2 5 Masa/Time (s)
0 6 16 20

1 1 1 1
= (4 + 12)(2) + (3)(12) = (3 + 5)(6) + (10 × 5) + (5 + 10)(4)
2 2 2 2
= 16 + 18 = 24 + 50 +30
= 34 km = 104 m
Kecerunan graf laju-masa mewakili kadar perubahan laju atau pecutan.

The gradient of the speed-time graph represents the rate of change of speed or acceleration.
107

Latihan 9 Tafsirkan setiap graf jarak-masa berikut dan huraikan gerakan objek itu.
Interpret each of the following distance-time graphs and describe the object’s movement.
Contoh 9 1 Laju/Speed (m s–1)
15
Masa (s)
0 4 9 12 Time (s)
Masa (s)
0 2 6 Time (s)
4 saat pertama:
15
Penyelesaian Pecutan =
4
2 saat pertama/First 2 s: = 3.75 m s–2
4 m s–1 1
Pecutan/Acceleration = Jarak yang dilalui = × 4 × 15
2s 2
= 2 m s–2 = 30 m
Jarak yang dilalui/Distance travelled Bagi 4 s hingga 9 s: Garis selari
1 Pecutan = 0 m s–2 menunjukkan laju
×2×4=4m seragam. Maka,
2 Laju seragam = 15 m s–1
pecutan = 0 m s–2
4 saat terakhir/Last 4 s: Jarak yang dilalui = 5 × 15
(0 – 4) m s–1 = 75 m
Pecutan/Acceleration =
(6 – 2)s ∴ Objek itu bergerak sejauh 75 m pada laju seragam
= –1 m s–2 15 m s–1 dalam tempoh 5 saat.
Jarak yang dilalui/Distance travelled 3 saat terakhir:
1 15
×4×4=8m Pecutan = –
2 3
= –5 m s–2
Nilai negatif (–) menunjukkan 1
Jarak yang dilalui = × 3 × 15
nyahpecutan. 2
Negative value shows deceleration. = 22.5 m
Latihan 10 Hitung jumlah jarak yang dilalui oleh suatu zarah dan purata lajunya dalam setiap graf
laju-masa.
Calculate the total distance travelled by a particle and its average speed in each of the following speed-time
graphs.
Contoh 10
Laju/Speed (m s–1) Luas trapezium

Area of trapezium
8 1
= (hasil tambah sisi selari) × tinggi
2
1
= (sum of parallel sides) × height
2
10 – 4 = 6
0 Masa/Time (s)
4 10 12
8
Penyelesaian
Jumlah jarak yang dilalui Purata laju
Total distance travelled 12
Average speed
1 72 m
= (6 + 12)(8) = 1 (6 + 12)(8)
2 12 s
= 72 m 2
= 6 m s–1
108

1 Laju/Speed (m s–1) 2 Laju/Speed (m s–1)
12
26
8
Masa/Time (s)
0 3 7
Masa/Time (s)
0 8 18
Jumlah jarak yang dilalui

Jumlah jarak yang dilalui 1
= (12 + 8)(8) + (18 – 8)(8)
1 2
= (8 + 26)(3) + (4)(26) = 80 + 80
2
= 51 + 104 = 160 m
160 m
= 155 m Purata laju =
155 m 1 18 s
Purata laju = = 22 m s–1
7s 7 = 8.89 m s–1
3 4 Laju/Speed (m s–1)
Laju (km j–1)/Speed (km h–1)
18
15
8
7
5
Masa (j)/Time (h)
0 2 5
0 Masa/Time (s)
5 15 20
1 1 1 1
= (7 + 15)(2) + (5 – 2)(15) = (5 + 8)(5) + (15 – 5)(8) + (8 + 18)(5)
2 2 2 2
= 22 + 22.5 = 32.5 + 80 + 65
= 44.5 km = 177.5 m
44.5 km 177.5 m
Purata laju = Purata laju =
5j 20 s
= 8.9 km j–1
= 8.875 m s–1
Latihan 11 Hitung kadar perubahan laju suatu zarah dalam setiap graf laju-masa yang berikut.
Calculate the rate of change of speed by a particle in each of the following speed-time graphs.
Contoh 11
(a) Kadar perubahan laju dalam 3 s pertama.
Laju/Speed (m s ) –1 Rate of change in speed during the first 3 s.
Penyelesaian
Laju/Speed (m s–1) Kecerunan graf itu ialah
(15 – 6) m s–1
15 = kadar perubahan laju.
(3 – 0) s 15 The gradient of the graph is
9 m s–1
= the rate of change of speed.
6 3s 6 15–6
3–0
= 3 m s–2
0 Masa (s)
3 8 Time (s)
0 3 8 Masa (s)
Time (s)
(b) Kadar perubahan laju semasa 5 s terakhir.
Rate of change in speed during the last 5 s.
Penyelesaian Laju/Speed (m s–1) Graf condong ke bawah.
(0 – 15) m s–1
Kecerunan graf laju-masa = Kecerunannya adalah
(8 – 3) s 15
mewakili kadar perubahan negatif (nyahpecutan).
laju atau pecutan. =– 15 m s–1 The graph inclines downwards. Its
6 0–15 gradient is negative (deceleration).
The gradient of the speed-time graph 5s
represents the rate of change of speed = –3 m s–2
or acceleration. 0 3 8–3 8 Masa (s)
Time (s)
109

1 2
35 30
20 20
0 6 17 Masa (s) 0 2 6 10 Masa (s)

Time (s) Time (s)
(a) Kadar perubahan laju dalam 6 s pertama. (a) Kadar perubahan laju semasa 2 s pertama.
Rate of change in speed during the first 6 s. Rate of change in speed during the first 2 s.
(b) Kadar perubahan laju dalam 11 s terakhir. (b) Kadar perubahan laju dalam 4 s terakhir.
Rate of change in speed during the last 11 s. Rate of change in speed during the last 4 s.
(20 – 35) m s–1 (20 – 30) m s–1

(a) (a)
6s 2s
15 m s–1 10 m s–1
= = –
6s 2s
= –2.5 m s–2 = –5 m s–2
(0–20) m s–1 9 (30 – 20) m s–1 = 10 m s–1
(b) = –1.82 m s–2 atau 1 m s–2 (b)
11 s 11 4s 4s
= 2.5 m s–2
Latihan 12 Hitung nilai v, diberi kadar perubahan laju atau jarak yang dilalui oleh zarah itu dalam
setiap graf laju-masa yang berikut.
Calculate the value of v, given the rate of change of speed or distance travelled by a particle in each of the
following speed-time graphs.
Contoh 12
Laju/Speed (m s–1) Penyelesaian

Kecerunan graf mewakili kadar perubahan laju
Gradient of the graph represents the rate of change of speed
24 24 – v
= 5
4
v
24 – v = 20
v = 24 – 20
0
Masa/Time (s) = 4
4 10
Diberi bahawa kadar perubahan laju dalam Laju/Speed (m s–1)

4 saat pertama ialah 5 m s-2.
Given that the rate of change of speed in the first
4 seconds is 5 m s–2. 24
24 – v
v
Kesilapan Umum 4
Kadar perubahan laju: 5 m s –1 Masa/Time (s)
0 4 10
Rate of change of speed: 5 m s –1
m s–1 merupakan unit bagi laju, manakala

m s–2 merupakan unit bagi kadar perubahan laju.
m s–1 is the unit for speed, meanwhile m s–2 is the unit for
rate of change of speed.
110

1 Laju/Speed (m s–1) 2 Laju/Speed (m s–1)
v
v
6
2
Masa (s) Masa (s)
0 5 11 20 Time (s) 0 10 13 Time (s)
Diberi bahawa kadar penyusutan laju dalam Diberi bahawa kadar perubahan laju dalam
9 saat terakhir ialah 1.2 m s–2. 3 saat terakhir ialah 6 m s–2.
Given that the rate of decrease of speed in the last Given that the rate of change of speed in the last 3 seconds
9 seconds is 1.2 m s–2. is 6 m s–2.
v v–6
= 1.2 Kadar penyusutan = 6
20 – 11 laju = nyahpecutan. 3
v = 1.2 × 9 Abaikan tanda negatif. v – 6 = 18
= 10.8 v = 24
3 4
v
v
Masa (s) Masa (s)

0 5 19 Time (s) 0 4 12 Time (s)
Diberi bahawa jarak yang dilalui dalam 19 s Diberi jarak yang dilalui semasa zarah itu
ialah 38 m. bergerak dengan laju seragam ialah 40 m.
Given that the distance travelled in 19 s is 38 m. Given the distance travelled during which the particle
moves with uniform speed is 40 m.
1 1
× 19v = 38 Rumus = × tapak × tinggi
2 2 Luas di bawah graf = Jarak
19v = 76 (12 – 4)v = 40
v = 4 8v = 40
v = 5
5 6
9
v
Masa (s) Masa (s)

0 7 15 Time (s) 0 4 18 22 Time (s)
Diberi bahawa kadar perubahan laju dalam Diberi jarak yang dilalui dalam 18 saat yang
8 saat terakhir ialah –7 m s–2. terakhir ialah 100 m. KBAT Menilai
Given that the rate of change of speed in the last 8 seconds Given the distance travelled in the last 18 seconds is
is –7 m s–2. 100 m.
0–v

15 – 7
= –7 (18 – 4)v + 3 12 × (9 + v) × (22 – 18)4 = 100
v = 8 × 7 14v + 2(9 + v) = 100
= 56 16v = 82
v = 5.125
111

Latihan 13 Selesaikan masalah yang melibatkan graf laju-masa yang berikut.
Solve the following problems involving speed-time graph.
Contoh 13
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa Penyelesaian
Kadar penyusutan laju
untuk pergerakan suatu zarah dalam tempoh v
(a) = 2.25 dalam 4 s terakhir iaitu
masa 22 s. 22 – 18 dari 18 s ke 22 s ialah
The diagram below shows the speed-time graph for the
v = 2.25 × 4 kecerunan graf.
movement of a particle in the period of 22 s. The rate of decrease of speed in
= 9
the last 4 s, i.e. from 18 s to 22 s
Laju/Speed (m s–1) is the gradient of the graph.
v Jumlah jarak yang dilalui

Purata laju Total distance travelled
(b) Average speed =
6 Jumlah masa yang diambil
Total time taken
2 Total distance travelled

Jumlah jarak yang dilalui
Masa/Time (s) 1 1 1
0 6 18 22 = (2 + 6)(6) + (6 + 9)(18 – 6) + (9)(22 – 18)
2 2 2
= 24 + 90 + 18 Luas trapezium
Hitung = 132 m Area of trapezium
Calculate 1
= (hasil tambah sisi selari × tinggi)
(a) nilai v jika kadar penyusutan laju dalam 4 s ∴ Purata laju 2
terakhir ialah 2.25 m s–2, Average speed 1
= (sum of parallel sides × height)
the value of v if the rate of decrease of speed in the last 2
132 m
4 s is 2.25 m s–2, = Luas segi tiga
22 s Area of triangle
(b) purata laju, dalam m s–1, bagi keseluruhan = 6 m s–1 1
perjalanan itu. = × tapak × tinggi
2
the average speed, in m s , for the whole journey.
–1
1
= × base × height
2
1 Rajah berikut menunjukkan graf laju-masa untuk pergerakan suatu zarah dalam tempoh T s.
The following diagram shows the speed-time graph for the movement of a particle in the period of T s.
10
2
Masa (s)
0 5 T Time (s)
Hitung/Calculate
(a) kadar perubahan laju, dalam m s–2, dalam 5 s pertama,
the rate of change of speed, in m s–2, in the first 5 s,
5
(b) nilai T jika purata laju dalam T saat ialah 5 m s–1.
7
5
the value of T if its average speed in T seconds is 5 7 m s–1.
5
(a) Kadar perubahan laju: (b) Jumlah jarak yang dilalui Purata laju = 5
7
(10 – 2) m s–1 1 1 5T + 5 40
= 1.6 m s–2 = (2 + 10)(5) + (T – 5)(10) =
5s 2 2 T 7
= 30 + 5T – 25 7(5T + 5) = 40T
= 5T + 5 35T + 35 = 40T
5T = 35
T = 7
112

2 Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah dalam tempoh 15 s.
The diagram below shows the speed-time graph of the motion of a particle over a period of 15 s.
0 5 t 15 Masa (s)
Time (s)
Hitung/Calculate
(a) nilai t jika jarak yang dilalui oleh zarah itu semasa laju seragam ialah 30 m,
the value of t if the distance travelled by the particle during the uniform speed is 30 m,
(b) purata laju, dalam m s–1, zarah itu dalam t s. PAK-21
the average speed, in m s–1, of the particle in t s.
KOD QR
(a) 5(15 – t) = 30 (b) Jumlah jarak yang dilalui
30 1 1
15 – t = = (5)(8) + (8 + 5)(4)
5 2 2
15 – t = 6 = 20 + 26
t = 15 – 6 = 46 m
= 9 s Purata laju
46 m
=
9s
1
= 5 m s–1
9

Contoh 14
Rajah di bawah menunjukkan graf laju-masa bagi (b) Kadar perubahan laju/Rate of chage of speed
pergerakan sebuah kereta dalam tempoh t saat. (10 – 15) m s–1
The diagram below shows the speed-time graph of the =
8m
movement of a car over a period of t seconds.
5
=– m s–2
Laju/Speed (m s–1) 8
15
10 Kesilapan Umum
Kadar perubahan laju/Rate of change of speed
= – (15 – 0) m s
–1
(8 – 0) s
Masa (s)
0 8 20 t Time (s) = – 15 m s–2
8
(a) Nyatakan laju seragam, dalam m s–1, kereta
itu.
State the uniform speed, in m s–1, of the car. 1 1
(c) (10 + 15)(8) + (10)(20 – 8) + (t – 20)(10) = 245
(b) Hitung kadar perubahan laju, dalam m s , –2 2 2
dalam 8 s pertama. 100 + 120 + 5(t – 20) = 245
Calculate the rate of change of speed, in m s , in the
–2 5t + 120 = 245
first 8 s. 5t = 125
(c) Hitung nilai t jika jumlah jarak yang dilalui t = 25
oleh kereta itu ialah 245 m.
Calculate the value of t if the total distance travelled by KOD QR
the car is 245 m.
Imbas dan layari https://www.youtube.com/
Penyelesaian watch?v=KCyIuRjfn_s bagi mendapatkan
tip untuk menjawab soalan berkaitan
(a) Laju seragam = 10 m s–1 kecerunan dan luas di bawah graf.
Uniform speed
113

Rajah berikut menunjukkan graf laju-masa bagi pergerakan suatu zarah dalam tempoh 6 saat.
The following diagram shows the speed-time graph of the movement of a particle in 6 seconds.
(a) Cari jarak, dalam m, pergerakan dalam tempoh 2 s pertama.
Find the distance, in m, travelled in the first 2 s. Laju/Speed (m s–1)
(b) Hitung nilai t jika kadar penyusutan laju ialah 1 m s–2.
Calculate the value of t if the rate of decrease in speed is 1 m s–2. 9
(c) Hitung purata laju, dalam m s–1, zarah itu dalam 6 s.
Calculate the average speed, in m s–1, of the particle in 6 s. 6
3
1
(a) Jarak = (3 + 9)(2)
2 Masa (s)
= 12 m 0 2 t 6 Time (s)
9–6
(b) = 1
t–2
3 = t – 2
t = 5
(c) Jumlah jarak yang dilalui
1 1 1
= (3 + 9)(2) + (9 + 6)(5 – 2) + (6 + 9)(6 – 5)
2 2 2 Kaedah Alternatif
= 12 + 22.5 + 7.5
= 42 m (9 × 6) – 1 (9 – 3)(2) – 1 (6 – 2)(9 – 6)
2 2
Purata laju =
42 m = 54 – (6) – 1 (4)(3)
6s 2
= 48 – 6
= 7 m s–1
= 42 m
Soalan Subjektif
1 Rajah 1 menunjukkan graf laju-masa bagi (c) Hitung nilai v jika jumlah jarak yang dilalui
KLON
SPM
pergerakan suatu objek dalam tempoh 35 saat. pada keseluruhan perjalanan ialah 432 m.
2016 Diagram 1 shows the speed-time graph for the movement of Calculate the value of v, if the total distance travelled
an object in a duration of 35 seconds. for the whole journey is 432 m.
[6 markah/marks]
Laju/Speed (m s–1) (a) 25 s – 8 s = 17 s
16 m s–1
16
(b) – = –1.6 m s–2
10 s
1 1
(c) (v + 16)(8) + (17 + 27)(16) = 432
2 2
v
4v + 64 + 352 = 432
Masa (s)
0 Time (s) 4v = 16
8 25 35
v = 4
Rajah 1/ Diagram 1
(a) Nyatakan tempoh masa, dalam s, semasa

objek itu bergerak dengan laju seragam.
State the period of time, in s, during which the object
moves with uniform speed.
(b) Hitung kadar perubahan laju objek itu,
dalam m s–2, semasa 10 saat yang terakhir.
Calculate its rate of change in speed, in m s–2, during
the last 10 seconds.
114

2 Sarah memandu kereta sejauh 165 km dari 3 Rajah 3 menunjukkan graf jarak-masa bagi Choo,
KLON
SPM
Melaka ke Klang untuk melawat emaknya. KLON
SPM
Foo dan Ho dalam acara larian 100 m.
2014 Jadual 2 menunjukkan catatan perjalanannya. 2017 Diagram 3 shows the distance-time graph of Choo, Foo and
Sarah drives her car 165 km away from Melaka to Klang to Ho in a 100 m race.
visit her mother. Table 2 shows the record of her journey.
Jarak/Distance (m)
Masa 12 April 2020 K R
Time Ahad/Sunday 100
L
7.00 a.m. Memulakan perjalanan 75 M
Start journey
50 Q
8.10 a.m. Sarapan pagi di R&R Seremban P
selepas memandu 85 km
Breakfast at Seremban R&R after driving
for 85 km Masa (s)
O 8 12 18 25 Time (s)
8.45 a.m. Meneruskan perjalanan untuk 80
km lagi Petunjuk/Legend:
Continue journey for another 80 km OLM – Larian Choo/Choo’s run
OK – Larian Foo/Foo’s run
9.55 a.m. Tiba di rumah emak OPQR – Larian Ho/Ho’s run
Arrive at mother’s house
Jadual 2/ Table 2 Rajah 3/ Diagram 3
(a) Rajah 2 menunjukkan graf jarak-masa. (a) Siapakah yang memenangi perlumbaan itu?
Diagram 2 shows a distance-time graph. Who won the race?
Jarak (km)/Distance (km)
(b) Semasa perlumbaan itu, Choo jatuh dan
tercedera. Dia berhenti berlari. Nyatakan
165
jarak Choo, dalam m, dari garisan penamat
apabila dia berhenti berlari.
During the race, Choo fell and got injured. He stopped
p
running. State Choo’s distance, in m, from the
finishing line when he stopped running.
(c) Semasa perlumbaan, Ho tergelincir dan
Masa (min)
0 70 q 175 Time (min) terjatuh. Selepas itu, dia meneruskan
Rajah 2/ Diagram 2 lariannya. Nyatakan tempoh masa, dalam
saat, sebelum dia meneruskan lariannya.
(i) Nyatakan nilai p dan nilai q. During the race, Ho slipped and fell over. After that,
State the values of p and q. he continued his run. State the duration, in seconds,
(ii) Lengkapkan graf itu untuk mewakili before he continued his run.
keseluruhan perjalanan Sarah. (d) Hitung purata laju, dalam m s–1, bagi Ho.
Complete the graph to represent Sarah’s whole Calculate the average speed, in m s–1, of Ho.
journey. [6 markah/marks]
(b) Hitung purata laju, dalam km j-1, bagi (a) Foo
keseluruhan perjalanan. (b) 100 m – 75 m = 25 m
Calculate the average speed, in km h-1, for the whole (c) 18 s – 12 s = 6 s
journey. 100 m
(d) Average speed =
[6 markah/marks] 25 s
= 4 m s–1
(a) (i) p = 165 – 85 = 80
8.45 a.m. – 7 a.m.
= 1 jam 45 min
= 105 minit
q = 105
(ii) Rujuk kepada Rajah 2
Jarak (km)
165
Masa (min)
0 70 q 175
11
(b) 175 minit ÷ 60 = 2 jam
12
165 km
= 56.57 km j–1
11
1 2
2
12
j
115

4 Rajah 4 menunjukkan graf laju-masa bagi (b) Hitung kadar perubahan laju, dalam m s–2,
KLON
SPM
pergerakan suatu zarah dalam masa t saat. zarah itu dalam 6 saat pertama.
2016 Diagram 4 shows the speed-time graph for the motion of a Calculate the rate of change of speed, in m s–2, of the
particle for a length of t seconds. particle in the first 6 seconds.
(c) Jumlah jarak yang dilalui dalam t saat ialah
214 m. Cari nilai t.
The total distance travelled in t seconds is 214 m. Find
25 the value of t.
[6 markah/marks]
(a) Laju seragam = 25 m s–1
13
(b) Kadar perubahan laju
Masa (s)

25 – 13
0 6 t Time (s) = 2 m s–2
6
(c) Jumlah jarak yang dilalui
Rajah 4/ Diagram 4
1
(13 + 25)(6) + (t – 6)(25) = 214
2
(a) Nyatakan laju seragam, dalam m s , zarah –1 3(38) + (t – 6)(25) = 214
itu. 114 + 25(t – 6) = 214
State the uniform speed, in m s–1, of the particle. 25(t – 6) = 100
t – 6 = 4
t = 10 s
Zon KBAT
1 Rajah di ruang jawapan menunjukkan graf laju-masa yang tidak lengkap bagi pergerakan sebuah
motosikal. Selepas 15 minit, kadar perubahan laju motosikal itu dalam 5 minit terakhir ialah separuh
daripada kadar penyusutan laju bagi 5 minit pertamanya.
The diagram in the answer space shows an incomplete speed-time graph of the motion of a motorcycle. After 15 minutes, the rate
of change of speed of the motorcycle in the last 5 minutes is half of its rate of decrease of speed in the first 5 minutes.
(a) Lengkapkan graf laju-masa. KBAT Menganalisis

Complete the speed-time graph.
Laju (km j–1)

Speed (km h–1)
Masa = (15 + 5) s
90 = 20 s
(90 – 30) km j–1
Laju =
2
60
= 30 km j–1
∴ (30 + 30) km j–1
= 60 km j–1
30

Masa (minit)
0 Time (minutes)
5 15 20
(b) Huraikan pergerakan motosikal itu dari minit ke-5 hingga minit ke-15.
Describe the motion of the motorcycle from the 5th minute till the 15th minute.
Motosikal itu bergerak dengan laju seragam 30 km j–1 dalam tempoh masa 10 minit.
(c) Hitung jarak yang dilalui, dalam km, oleh motosikal itu dalam 5 minit yang pertama.
Calculate the distance travelled, in km, by the motorcycle in the first 5 minutes.
1 5
Jarak yang dilalui = (90 + 30) × = 5 km
2 60
(d) Hitung purata laju, dalam km j–1, motosikal itu dalam 20 minit.
Calculate the average speed, in km h–1, of the motorcycle in 20 minutes.
13.75 km
Jumlah jarak = 5 + 30 × 1 10 1
60 2 2
+ (60 + 30) × 1
20 – 15
60 2
Purata laju =
20
= 5 + 5 + 3.75 1 2
60
j
= 13.75 km = 41.25 km j–1
116

Bab Bidang Pembelajaran: Statistik dan Kebarangkalian
8 Sukatan Serakan Data Tak Terkumpul

Measures of Dispersion for Ungrouped Data
8.1 Serakan/Dispersion
Latihan 1 Jawab soalan-soalan berikut berdasarkan maklumat yang diberi.

Answer the following questions based on the given information.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang sukatan serakan data tak terkumpul untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 1
Berikut ialah markah Sejarah yang diperoleh pelajar Kelas 4H dan Kelas 4P.
The following is the History marks obtained by students in Class 4H and Class 4P.
Kelas/Class 4P Kelas/Class 4H
Daun Batang Daun
Leaf Stem Leaf
5 5 4 4 2 3 4
8 7 6 3 5 0 0 1
8 8 3 0 6 2 5 5 7
0 0 7 3 4 5
5 2 1 0 8 1 1 3 4 5
1 0 9 4 5 8
Kekunci: 5|4 bermaksud 45 Kekunci: 8|1 bermaksud 81
Key: 5|4 means 45 Key: 8|1 means 81
(a) Berapakah bilangan pelajar dalam setiap Kelas 4H dan Kelas 4P?
How many students are in each class 4H and Class 4P?
(b) Cari jumlah bilangan pelajar yang mendapat 60 markah dan ke bawah dalam kedua-dua kelas itu.
Find the total number of students who scored 60 marks and below in both classes.
(c) Tanpa pengiraan, kelas manakah yang mempunyai lebih ramai pelajar yang mendapat
Without using calculation, which class has more students who scored
(i) sekurang-kurangnya 90 markah?
at least 90 marks?
(ii) selebih-lebihnya 50 markah?
at most 50 marks?
(d) Apakah markah minimum dan markah maksimum bagi Kelas 4H?
What is the minimum and maximum marks in Class 4H?
Penyelesaian
(a) Kelas 4H mempunyai 21 orang pelajar, kelas 4P mempunyai 19 orang pelajar
Class 4H has 21 students, Class 4P has 19 students
(b) 14 orang pelajar/students
(c) (i) Kelas 4H/Class 4H
(ii) Kelas 4P/Class 4P
(d) Minimum = 42, maksimum/maximum = 98
Kesilapan Umum
Tidak meletakkan kekunci atau metafsirkan kekunci secara salah pada plot batang dan daun menyebabkan
berlakunya kekeliruan.
Not placing the key or misintepreting the key on the stem-and-leaf plot causes confusion.
5|4 bermaksud/means 54 (✗) 8|1 bermaksud/means 81 (✓)

5|4 bermaksud/means 45 (✓) 8|1 bermaksud/means 18 (✗)
Contoh di atas menunjukkan kepentingan mewakilkan data secara beretika bagi mengelakkan kekeliruan.
The examples above show the importance of representing data ethically to avoid confusion.
117

Plot batang-dan-daun pada Contoh 1 ialah gabungan dua plot batang dan daun bagi membandingkan dua kelas yang
berbeza.
The stem-and-leaf plot for Example 1 is a combination of two stem-and-leaf plots to compare two different classes.
Kelas/Class 4P Kelas/Class 4H
Batang Daun Batang Daun
Stem Leaf Stem Leaf
4 4 5 5 4 2 3 4
5 3 6 7 8 5 0 0 1
6 0 3 8 8 6 2 5 5 7
7 0 0 7 3 4 5
8 0 1 2 5 8 1 1 3 4 5
9 0 1 9 4 5 8
Kekunci: 4|5 bermaksud 45 markah Kekunci: 8|1 bermaksud 81 markah
Key: 4|5 means 45 marks Key: 8|1 means 81 marks
1 Rajah di bawah ialah plot batang-dan-daun yang menunjukkan paras kolesterol LDL, dalam miligram
per desiliter (mg/dL), daripada dua kumpulan individu, A dan B.
The diagram below is a stem-and-leaf plot showing the LDL cholesterol levels, in milligram per decilitre (mg/dL), of two
groups of adult, A and B.
Kumpulan/Group A Batang Kumpulan/Group B
Daun/Leaf Stem Daun/Leaf
3 1 10 0 5
7 6 5 4 11 1 2 4 7
8 6 3 3 12 0 1 1 6
9 7 7 4 0 13 2 2 3 5 7
7 5 2 1 14 1 2 2 4
8 7 6 15 2 3 3
6 5 4 16 2 4
3 1 2 1 17 4 6
9 8 7 18 1
9 8 7 19
7 6 20
(a) Orang dewasa dengan paras kolesterol selebih-lebihnya 125 mg/dL dikatakan mempunyai paras
kolesterol yang ideal. Berapa ramaikah, dalam setiap kumpulan, yang mempunyai paras kolesterol
yang ideal?
Adults with a cholesterol level of at most 125 mg/dL are said to have an ideal level of cholesterol. How many people, in
each group, have an ideal level of cholesterol?
(b) Orang dewasa dengan paras kolesterol antara 165 mg/dL dan 189 mg/dL dikategorikan
mempunyai paras kolesterol yang tinggi. Berapakah individu, dalam setiap kumpulan, yang
mempunyai paras kolesterol yang tinggi?
Adults with a cholesterol level between 165 mg/dL and 189 mg/dL are categorised to have a high level of cholesterol.
How many people, in each group, have a high level of cholesterol?
(c) Orang dewasa dengan paras kolesterol 190 mg/dL dan ke atas dikatakan mempunyai paras
kolesterol yang sangat tinggi. Berapakah peratus orang dewasa, daripada kedua-dua kumpulan itu,
yang mempunyai paras kolesterol yang sangat tinggi?
Adults with a cholesterol level of 190 mg/dL and above are said to have a very high level of cholesterol. What is the
percentage of adults, from both groups, with a very high level of cholesterol?
(d) Dengan membandingkan kedua-dua kumpulan itu, kumpulan manakah yang mempunyai paling
ramai orang dewasa dengan paras kolesterol yang tinggi? Cadangkan satu sebab yang mungkin
bagi jawapan anda. KBAT Menganalisis
By comparing the two groups, which group has more adults with a higher level of cholesterol? Suggest a possible reason
for your answer.
(a) Kumpulan A : 8
Kumpulan B : 9
(b) Kumpulan A : 9
Kumpulan B : 3
(c) 5 × 100 = 7.81%
64
(d) Kumpulan A kerana mereka tidak mengamalkan gaya hidup sihat.
118

2 Satu tinjauan telah dijalankan ke atas 32 orang pelajar dari dua buah universiti, X dan Y, tentang
purata jam ulang kaji yang digunakan dalam sehari semasa minggu peperiksaan. Berikut ialah plot
titik yang mewakili data tersebut.
A survey has been conducted on 32 students from two universities, X and Y, about the average hours of revision they spent
per day during examination week. Below are the dot plots to represent the data.
Purata Jam Ulang Kaji dalam Sehari

Average Hours of Revision per Day
0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 7
Universiti X Universiti Y
University of X University of Y
(a) Cari bilangan jam minimum yang digunakan oleh para pelajar untuk mengulang kaji di kedua-dua
buah universiti.
Find the minimum number of hours that students spent for revision from both universities.
(b) Hitung peratusan pelajar dari Universiti X yang menggunakan lebih daripada 4 jam untuk
mengulang kaji.
Calculate the percentage of students from University of X who spent more than 4 hours on revision.
(c) Huraikan tentang serakan kedua-dua plot titik.
Describe the spreads of the two dot plots.
(d) Buat satu kesimpulan berdasarkan purata jam ulang kaji dalam sehari antara kedua-dua buah
universiti. KBAT Menganalisis
Make a conclusion based on the average hours of revision per day between both universities.
(a) 1 jam
(b) 4 × 100% = 25%
16
(c) Universiti X: Serakan bermula dari 1 hingga 6
Universiti Y: Serakan bermula dari 1 hingga 7
Terdapat serakah yang lebih besar dalam jam bagi pelajar-pelajar dari Universiti Y.
(d) Pelajar dari Universiti Y cenderung menggunakan lebih masa untuk mengulang kaji berbanding pelajar dari
Universiti X semasa minggu peperiksaan.
3 Plot titik di bawah menunjukkan saiz kasut bagi dua kumpulan penduduk.
The dot plots below show the shoe sizes of two groups of residents.
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12 14
Kumpulan P Kumpulan Q
Group P Group Q
(a) Bandingkan bentuk kedua-dua plot titik.

Compare the shapes of the dot plots.
(b) Huraikan tentang serakan kedua-dua plot titik.
Describe the spreads of the two dot plots.
(c) Berdasarkan plot-plot titik itu, apakah kesimpulan yang boleh dibuat tentang saiz kasut bagi
kedua-dua kumpulan?
Based on the dot plots, what conclusion can be made about the shoe sizes of the two groups?
(a) Kumpulan P: Kebanyakan saiz kasut ialah kurang daripada 8.

Kumpulan Q: Kebanyakan saiz kasut ialah 7 atau lebih panjang.
(b) Kumpulan P: Serakan daripada saiz 5 hingga saiz 12.
Kumpulan Q: Serakan daripada saiz 7 hingga saiz 13.
(c) Kumpulan P kebanyakannya ialah kanak-kanak atau remaja dan kumpulan Q kebanyakannya ialah orang
dewasa.
119

4 Plot batang-dan-pokok menunjukkan pendapatan Hisham dan Hao Sheng daripada jualan langsung
pada bulan Jun.
The stem-and-leaf plots show the incomes of Hisham and Hao Sheng from their direct sales in June.
Pendapatan Bulanan (RM)/Monthly Incomes (RM)

Hisham Batang/ Hao Sheng
Daun/Leaf Stem Daun/Leaf
90 88 85 0 79 83
65 1 72 79
2 29 32 59 78
33 12 3 45 59 67 77
65 15 10 4 29 43 67 88 93
(a) Pendapatan siapakah yang paling tinggi pada bulan Jun? Jelaskan jawapan anda tanpa
menunjukkan pengiraan.
Who earned the highest income in June? Explain your answer without showing the calculation.
(b) Apakah yang diwakili oleh ruang kosong di sebelah “2” dalam ruang Hisham?
What does the blank on Hisham’s side next to the “2” indicate?
(c) Siapakah yang mempunyai pendapatan paling konsisten pada bulan Jun? Jelaskan. KBAT Menganalisis
Who had the most consistent incomes in June? Explain.
(a) Pendapatan Hao Sheng pada bulan Jun lebih tinggi kerana lajur serakannya lebih ke arah nilai yang lebih
tinggi.
(b) Hisham tidak merekodkan sebarang pendapatan antara RM200 hingga RM299.
(c) Hao Sheng. Berdasarkan plot, pendapatannya berada pada nilai berkelompok yang lebih tinggi dalam julat
RM200 – RM400.
(Atau jawapan lain yang munasabah)
8.2 Sukatan Serakan/Measures of Dispersion
Latihan 2 Cari julat bagi setiap set data yang berikut.

Find the range in each of the following sets of data.
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang sukatan serakan data tak terkumpul.
Contoh 2
3, 2, 6, 9, 4, 2, 7 Susun semula data dalam tertib menaik
atau tertib menurun.
Penyelesaian Rearrange the data in ascending or descending
2, 2, 3, 4, 6, 7, 9 order. Julat = Nilai terbesar – Nilai terkecil
Range = Largest value – Smallest value
Julat = Nilai terbesar – Nilai terkecil
Range = Largest value – Smallest value
=9–2
=7
1 0, 11, 6, 2, 4, 5, 7, –3 2 30, 15, 28, 15, 23, 12
–3, 0, 2, 4, 5, 6, 7, 11 12, 15, 15, 23, 28, 30

Julat = Nilai terbesar – Nilai terkecil Julat = Nilai terbesar – Nilai terkecil
= 11 – (–3) = 30 – 12
= 14 = 18
3 100, 112, 111, 132, 109, 122 4 1.21, 1.23, 1.22, 1.19, 1.33, 1.22
100, 109, 111, 112, 122, 132 1.19, 1.21, 1.22, 1.22, 1.23, 1.33
= 132 – 100 = 1.33 – 1.19
= 32 = 0.14
120

Latihan 3 Cari julat data bagi jadual kekerapan yang berikut.
Find the range of the data in each of the following frequency tables.
TP 1 Mempamerkan pengetahuan asas tentang serakan.
Contoh 3
x 0 2 4 6 8
f 2 3 6 9 5 Kesilapan Umum
Julat = Nilai terbesar – Nilai terkecil Julat/Range = 9 – 2

Range = Largest value – Smallest value =7
=8–0
=8
1 2
x 18 20 22 24 26 x 1 2 3 4 5
f 3 4 6 2 7 f 1 9 3 0 5
= 26 – 18 =5–1
=8 =4
3 4
Skor Markah
Score
10 20 30 40 50 Marks
2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
Kekerapan Kekerapan
Frequency
21 22 15 12 26 Frequency
0 3 1 4 5
= 50 – 10 = 2.6 – 2.3
= 40 = 0.3
Latihan 4 Tentukan kuartil pertama, Q1, dan kuartil ketiga, Q3, untuk setiap data berikut.
Determine the first quartile, Q1, and the third quartile, Q3, for each of the following data.
Contoh 4
6, 6, 7, 10, 12, 15, 16

Kuartil ialah nilai-nilai yang membahagikan satu set data yang
Susun dalam disusun dalam tertib menaik kepada empat bahagian yang sama.
6, 6, 7, 10, 12, 15, 16 tertib menaik Quartiles are values which divide a set of data arranged in ascending order into four
Q1 Q2 Q3 Arrange in equal parts.
(Median) ascending order
Q1 = 1 × N; Q3 = 3 × N
Q1 = 6 ; Q3 = 15 4 4
dengan keadaan N = jumlah bilangan data
where N = total number of data
1 6, 5, 2, 3, 7, 7, 8 2 7, 3, 2, 9, 4, 5, 5, 8, 11, 10
median median
2, 3, 5, 6, 7, 7, 8 2, 3, 4, 5, 5, 7, 8, 9, 10, 11
Q2 Q2
Q1 = 3 ; Q3 = 7 Q1 = 4 ; Q3 = 9
3 30, 24, 23, 25, 26 4 11, 13, 15, 16, 16, 20, 21, 25
median median
23, 24, 25, 26, 30 11, 13, 15, 16, 16, 20, 21, 25
Q1 Q2 Q3 Q1 Q2 Q3
Q1 = 23 + 24 = 23.5 , Q3 = 26 + 30 = 28 Q1 = 13 + 15 = 14 , Q3 = 20 + 21 = 20.5
2 2 2 2
121

Latihan 5 Tentukan julat antara kuartil bagi setiap set data berikut.
Determine the interquartile range for each of the following sets of data.
Contoh 5
40, 27, 26, 34, 39, 29, 28
Penyelesaian
26, 27, 28, 29, 34, 39, 40 Julat antara kuartil
Interquartile range Julat antara kuartil/Interquartile range
Q1 Q2 Q3 = Q3 – Q1 = Q3 – Q1
(Median)
= 39 – 27
= 12
1 16, 13, 13, 12, 13, 19 2 27, 25, 27, 28, 30, 25, 23, 31
12, 13, 13, 13, 16, 19 23, 25, 25, 27, 27, 28, 30, 31

Q1 Q Q2 Q 1 Q2 Q3 ⇒ 28 + 30 = 29
3 2
Julat antara kuartil Julat antara kuartil
= Q3 – Q1 = Q3 – Q1
= 16 – 13 = 29 – 25
=3 =4
3 8.3, 8.6, 6.7, 7.8, 7.2, 9.9, 8.8 4

x 1 2 3 4 5 6
6.7, 7.2, 7.8, 8.3, 8.6, 8.8, 9.9
f 3 4 6 5 1 1
Q1 Q2 Q3
Q1 Q3
Julat antara kuartil
= Q3 – Q1 Σf = 3 + 4 + 6 + 5 + 1 + 1
= 8.8 – 7.2 = 20
1 3
= 1.6 Q1 = × 20 = 5; Q3 = × 20 = 15
4 4
Julat antara kuartil
= Q3 – Q1
=4–2
=2
5 6
x 5 10 15 20 25 30 x 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
f 3 6 5 2 7 5 f 8 14 8 3 2
Q1 Q3 Q1 Q3
Σf = 3 + 6 + 5 + 2 + 7 + 5 Σf = 8 + 14 + 8 + 3 + 2
= 28 = 35
1 3 1 3
Q1 = × 28 = 7; Q3 = × 28 = 21 Q1 = × 35 = 8.75; Q3 = × 35 = 26.25
4 4 4 4
Julat antara kuartil Julat antara kuartil
= Q3 – Q1 = Q3 – Q1
= 25 – 10 = 3.3 – 3.2
= 15 = 0.1
Sukatan Serakan Data Tak Terkumpul

Measure of Dispersion Ungrouped Data
Varians, σ 2
σ2 =
Σx2
– (x–)2
Variance, σ2 N
Sisihan piawai, σ σ = ! varians/variance , Σ(x – x ) – atau

! ! ΣxN – (x–)2
2 2
Standard deviation, σ σ= or σ=
N

122

Latihan 6 Cari varians dan sisihan piawai bagi setiap set data yang berikut.
Find the variance and standard deviation for each of the following sets of data.
TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang sukatan serakan data tak terkumpul dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
Contoh 6 Kaedah Alternatif

3, 3, 4, 5, 7 x (x – x–)2
Penyelesaian 3 (3 – 4.4)2 = 1.96
x x2 3 (3 – 4.4)2 = 1.96
4 (4 – 4.4)2 = 0.16 Σx
3 9 Min/Mean, x– =
5 (5 – 4.4) = 0.36
2 N
3 9 22
4 16 7 (7 – 4.4)2 = 6.76 =
5
5 25 Σx = 22 Σ(x – x–)2 = 11.2 = 4.4
7 49
Min/Mean Σ(x – x–)2 PAK-21
Σx = 22 Σx2 = 108 Varians/Variance, σ2 =
N
KOD QR
Σx2 Σx
2 11.2
Varians/Variance, σ2 =
N
–
N 1 2 =
5
= 2.24
108 22 2
=
5
–
5 1 2
= 21.6 – (4.4)2 KOD QR
= 2.24
Imbas dan layari https://www.slideshare.net/
Sisihan piawai/Standard deviation, σ = ! 2.24 drzzahidkhan/measures-of-dispersion sebagai
= 1.4967 rujukan tambahan untuk memahami topik ini.
1 23, 24, 24, 26, 29 2 1.2, 3.4, 6.5, 7.7, 8.2, 8.9
x x2 x x2
23 529 1.2 1.44
24 576 3.4 11.56
24 576 6.5 42.25
26 676 7.7 59.29
29 841 8.2 67.24
Σx = 126 Σx2 = 3 198 8.9 79.21
2 Σx = 35.9 Σx = 260.99
2
Varians, σ2 =
3 198
5
– 1 2
126
5 2
= 4.56 Varians, σ2 =
260.99
6
–
35.9
6 1 2
Sisihan piawai, σ = ! 4.56 = 7.698
= 2.135 Sisihan piawai, σ = ! 7.698
= 2.775
3 53, 62, 70, 74, 81, 89 4 11.2, 12.3, 13.4, 13.8, 15.5, 15.6
x x2 x x2
53 2 809 11.2 125.44
62 3 844 12.3 151.29
70 4 900 13.4 179.56
74 5 476 13.8 190.44
81 6 561 15.5 240.25
89 7 921 15.6 243.36
Σx = 429 Σx = 31 511
2
Σx = 81.8 Σx = 1 130.34
2
2 2
Varians, σ2 =
31 511
6
– 1 2
429
6
Varians, σ2 =
1 130.34
6
–
81.8
6 1 2
= 139.58 = 2.522
Sisihan piawai, σ = ! 139.58 Sisihan piawai, σ = ! 2.522
= 11.81 = 1.588
123

Latihan 7 Nyatakan kelebihan dan kekurangan bagi setiap sukatan serakan yang berikut.
State the advantage and disadvantage for each of the following measures of dispersion.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang sukatan serakan data tak terkumpul untuk melaksanakan tugasan mudah.
Sukatan Serakan Kelebihan Kekurangan

Measure of Dispersion Advantage Disadvantage
Dapat memberikan ukuran kasar Hanya menunjukkan beza antara

Contoh 7 tentang serakan dengan cepat kerana nilai terbesar dan nilai terkecil tanpa
ia mudah dihitung. mengambil kira serakan bagi nilai-nilai
Julat Can provide a rough measure of dispersion lain dalam data itu.
Range
quickly as it is easy to compute. Only shows the difference between the greatest
and the smallest values without involving the
other values in the data.
1 Julat antara kuartil Tidak dipengaruhi oleh nilai yang terlalu Hanya menunjukkan serakan tentang beza
Interquartile range besar atau yang terlalu kecil kerana antara kuartil pertama dan kuartil ketiga
melibatkan beza antara kuartil ketiga dan tanpa mengambil kira nilai-nilai yang lain
kuartil pertama. dalam data itu.
2 Varians Melibatkan serakan semua nilai dalam Pengiraan melibatkan nilai yang lebih
Variance data. tinggi daripada kuantiti asalnya kerana
varians ialah hasil kuasa dua bagi kuantiti
asal.
3 Sisihan piawai Melibatkan serakan semua nilai dalam Sangat sensitif terhadap kewujudan nilai
Standard deviation data. ekstrim dalam taburan.
Latihan 8 Wakilkan data yang berikut menggunakan plot kotak.

Represent the following data using a box plot.
Contoh 8
50, 45, 60, 52, 41, 58, 49, 63, 50, 42
41, 42, 45, 49, 50, 50, 52, 58, 60, 63

Q1 Median Q3 Minimum Maksimum/Maximum
(Q2)
Nilai minimum/Minimum value = 41 40 60 70

Nilai maksimum/Maximum value = 63 Q1 Median Q3
Kuartil pertama/First quartile, Q1 = 45 Plot kotak/Box plot

35 40 45 50 55 60 65 70
50 + 50
Median = = 50
2
Kuartil ketiga/Third quartile, Q3 = 58
124

1 20, 27, 23, 50, 33, 37, 26 2 5, 5, 6, 3, 9, 7, 11, 15, 17
10 20 30 40 50 60 70 0 5 10 15 20 25 30
20, 23, 26, 27, 33, 37, 50 3, 5, 5, 6, 7, 9, 11, 15, 17
Q1 Q2 Q3 Q1 Q2 Q3
Nilai minimum = 20 Nilai minimum = 3
Nilai maksimum = 50 Nilai maksimum = 17
Kuartil pertama, Q1 = 23 5+5
Kuartil pertama, Q1 = =5
Median = 27 2
Median = 7
Kuartil ketiga, Q3 = 37 11 + 15
Kuartil ketiga, Q3 = = 13
2
3 100, 121, 133, 128, 140, 142, 110 4 4.0, 4.6, 3.8, 6.3, 7.8, 5.6, 7.1
90 100 110 120 130 140 150 3 4 5 6 7 8 9
100, 110, 121, 128, 133, 140, 142 3.8, 4.0, 4.6, 5.6, 6.3, 7.1, 7.8
Q1 Q2 Q3 Q1 Q2 Q3
Nilai minimum = 100 Nilai minimum = 3.8
Nilai maksimum = 142 Nilai maksimum = 7.8
Kuartil pertama, Q1 = 110 Kuartil pertama, Q1 = 4.0
Median = 128 Median = 5.6
Kuartil ketiga, Q3 = 140 Kuartil ketiga, Q3 = 7.1
125

Latihan 9 Cari julat, kuartil pertama, kuartil ketiga dan julat antara kuartil bagi setiap plot kotak
berikut.
Find the range, first quartile, third quartile and interquartile range of each of the following box plots.
TP3 Mengaplikasikan kefahaman tentang sukatan serakan data tak terkumpul untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 9
Penyelesaian
Julat/Range = 29 – 12 = 17
Kuartil pertama/First quartile, Q1 = 14
Kuartil ketiga/Third quartile, Q3 = 20
Julat antara kuartil/Interquartile range = Q3 – Q1
= 20 – 14
x
10 15 20 25 30 =6
1 2
x x
0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 8 10 12 14 16 18 20
Julat = 1.8 – 0.6 = 1.2 Julat = 18 – 10 = 8

Kuartil pertama, Q1 = 0.68 Kuartil pertama, Q1 = 12
Kuartil ketiga, Q3 = 1.4 Kuartil ketiga, Q3 = 17
Julat antara kuartil = 1.4 – 0.68 = 0.72 Julat antara kuartil = 17 – 12 = 5
3 4
x x
8 8.5 9 9.5 10 0 20 40 60 80 100 120
Julat = 9.6 – 8.2 = 1.4 Julat = 108 – 16 = 92

Kuartil pertama, Q1 = 8.3 Kuartil pertama, Q1 = 48
Kuartil ketiga, Q3 = 9.2 Kuartil ketiga, Q3 = 88
Julat antara kuartil = 9.2 – 8.3 = 0.9 Julat antara kuartil = 88 – 48 = 40
Kesan Perubahan Data ke atas Sukatan Serakan

The Effects of Data Changes on the Measures of Dispersion
Data ditukar secara seragam

Sukatan serakan Data changed uniformly with
Measures of dispersion
+k –k ×k ÷k
Julat, julat antara kuartil/Range, Interquartile range Tiada perubahan/No changes ×k ÷k
Sisihan piawai/Standard deviation Tiada perubahan/No changes ×k ÷k
Varians/Variance Tiada perubahan/No changes ×k 2
÷ k2
Varians ialah purata bagi beza yang dikuasa dua daripada min.
The variance is the average of the squared differences from the mean.
Sisihan piawai mewakili punca kuasa bagi varians.
The standard deviation refers to the square root for the variance.
126

Latihan 10 Selesaikan setiap yang berikut.
Solve each of the following.
Contoh 10
Diberi bahawa sukatan serakan bagi satu set data adalah seperti yang berikut:
Given that the measures of dispersion of a set of data are as follows:
Julat Julat antara kuartil Varians Sisihan piawai

Range Interquartile range Variance Standard deviation
8 5 2.5 1.581
Cari sukatan serakan yang baharu apabila setiap nombor dalam data tersebut didarab dengan 3 dan
kemudian ditambahkan dengan 2.
Find the new measures of dispersion when each number in the set of data is multiplied by 3 and then is added by 2.
Julat baharu/New range = 3 × 8

= 24
Julat antara kuartil baharu/New interquartile range = 3 × 5
= 15
Varians baharu/New variance = 32 × 2.5 Apabila setiap nilai dalam data
= 22.5 itu ditambah atau ditolak oleh
Sisihan piawai baharu/New standard deviation = 3 × 1.581 suatu pemalar, c, nilai bagi sukatan
= 4.743 serakan baharu kekal sama.
When each value in the set of data is added
or subtracted by a constant, c, the new
Kesilapan Umum measures of dispersion remain unchanged.
Varians baharu/New variance = 3 × 2.5

= 7.5
1 Julat antara kuartil dan sisihan piawai bagi satu set data masing-masing ialah 6 dan 1.414. Setiap
nombor dalam data itu didarab dengan 5 kemudian ditolak dengan 2.
The interquartile range and the standard deviation of a set of data are 6 and 1.414 respectively. Each number in the set of
data is multiplied by 5 and then 2 is deducted from it.
Cari nilai baharu bagi
Find the new value of the
(a) julat antara kuartil/interquartile range,
(b) varians/variance,
(c) sisihan piawai/standard deviation.
(a) Julat antara kuartil baharu = 6 × 5 = 30

(b) Varians baharu = 1.4142 × 52 = 49.985 Sisihan piawai = ! Varians
(c) Sisihan piawai baharu = 1.414 × 5 = 7.07 ∴ Varians = (sisihan piawai)2
2 Julat dan sisihan piawai bagi satu set data masing-masing ialah 6 dan 2.236. Setiap nombor dalam data
itu dibahagi dengan 3 kemudian ditambahkan dengan 4. Cari nilai baharu bagi
The range and the standard deviation of a set of data are 6 and 2.236 respectively. Each number in the set of data is divided
by 3 then 4 is added to it. Find the new value of the
(a) julat/range,
(b) varians/variance,
(c) sisihan piawai/standard deviation.
(a) Julat baharu = 6 ÷ 3 = 2

(b) Varians baharu = 2.2362 ÷ 32 = 0.556
(c) Sisihan piawai baharu = 2.236 ÷ 3 = 0.7453
127

Latihan 11 Selesaikan bagi setiap yang berikut. KBAT Menilai
Solve each of the following.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang sukatan serakan data tak terkumpul dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
Contoh 11
Berikut ialah satu set data./The following is a set of data.
5, 7, 8, 9, 10, 56
Jika 56 dikeluarkan daripada set data tersebut, nyatakan kesan perubahan ke atas
If 56 is removed from the set of data, state the effect on the
(a) julat/range, (b) julat antara kuartil/interquartile range, (c) sisihan piawai/standard deviation.
Penyelesaian
Julat Julat antara kuartil Sisihan piawai
Data
Range Interquartile range Standard deviation
5, 7, 8, 9, 10, 56 56 – 5 = 51 Q1 – Q3 = 10 – 7 = 3
!
2
3 455 95
σ =
6
–
6 1 2
= 18.03
5, 7, 8, 9, 10 Baharu/New: Baharu/New: 2
319
56 dikeluarkan
1 56 is removed 2 10 – 5 = 5
Q1 =
5+7
2
=6
σbaharu/new =
! 5
–
39
5 1 2
9 + 10 = 1.720
Q3 = = 9.5
2
Q1 – Q3 = 9.5 – 6 = 3.5
56 ialah nilai ekstrim dalam set data itu. Apabila 56 dikeluarkan,

56 is an extreme value in the set of data. When 56 is removed,
(a) julat akan menurun daripada 51 kepada 5.
the range will decrease from 51 to 5.
(b) julat antara kuartil akan berubah daripada 3 kepada 3.5.
the interquartile range will change from 3 to 3.5.
(c) sisihan piawai akan menurun secara mendadak daripada 18.03 kepada 1.720 oleh sebab serakan
menjadi lebih kecil.
the standard deviation will decrease drastically from 18.03 to 1.720 as the spread has become smaller.
1 Berikut ialah satu set data yang disusun mengikut tertib menaik.
The following is a set of data arranged in ascending order.
2, x2, x3, x4, x5, 8
Jika suatu nombor, 100, ditambahkan kepada set data tersebut, nyatakan kesan perubahan ke atas
If a number, 100, is added to the set of data, state the effect on the
(a) julat/range,
(b) sisihan piawai/standard deviation.
8–2 100 – 2
(a) Julat akan meningkat secara drastik dari 6 hingga menjadi 98 kerana 100 ialah nilai ekstrim.
(b) Sisihan piawai akan meningkat secara mendadak kerana serakan akan menjadi lebih besar.
2 Satu set data disusun dalam tertib menaik; 7, w, x, 10, y, z, 12. Diberi bahawa julat dan sisihan piawai
set data itu masing-masing ialah 5 dan 1.67. Tentukan kesan perubahan ke atas
A set of data is arranged in ascending order; 7, w, x, 10, y, z, 12. It is given that the range and standard deviation of the set
of data are 5 and 1.67 respectively. Determine the effect on
(a) julat apabila suatu nombor 20 ditambahkan,
the range when a number 20 is added,
(b) julat antara kuartil apabila nombor 12 dikeluarkan,
the interquartile range when the number 12 is removed,
(c) sisihan piawai apabila nombor 9 ditambahkan.
the standard deviation when a number 9 is added.
12 – 7 20 – 7
(a) Julat akan bertambah daripada 5 kepada 13 kerana 20 ialah nilai ekstrem.
(b) Julat antara kuartil akan berubah daripada z – w kepada y – w.
(c) 9 terletak antara 7 dan 12. Sisihan piawai akan menurun oleh sebab serakan menjadi lebih kecil.
128

Latihan 12 Jawab soalan-soalan yang berikut.
Answer the following questions.
TP 6 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran yang sesuai tentang sukatan serakan data tak terkumpul dalam konteks penyelesaian masalah bukan rutin secara
kreatif.
Contoh 12
Plot kotak di sebelah menunjukkan taburan jisim, dalam g, tomato yang dijual di pasar raya A dan B.
The box plots on the right show the distribution of the masses, in g, of tomatoes sold in supermarkets A and B.
(a) Cari julat, median dan julat antara kuartil bagi Pasar Raya A dan Pasar Raya B.
Find the range, median and interquartile range for Supermarket A and
Supermarket B.
Pasar Raya A
(b) Pasar raya manakah yang menjual paling banyak tomato? Supermarket A
Terangkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Which supermarket sells the most tomatoes? Explain your answer.
Pasar Raya B
Supermarket B
Penyelesaian
(a) Pasar Raya A/Supermarket A: Mass (g)
195 200 205 210 215 Jisim (g)
Julat/Range = 212 g – 197 g = 15 g
Median/Median = 200 g
Julat antara kuartil/Interquartile range = 202 g – 198 g = 4 g
Pasar Raya B/Supermarket B:

Julat/Range = 213 g – 197 g = 16 g
Median/Median = 201 g
Julat antara kuartil/Interquartile range = 204 g – 199 g = 5 g
(b) Pasar Raya B. Jisim median tomato yang dijual di Pasar Raya B (201 g) lebih besar daripada jisim
median yang tomato yang dijual di Pasar Raya A (200 g).
Supermarket B. The median mass of tomatoes sold at Supermarket B (201 g) is greater than that of tomatoes sold at
Supermarket A (200 g).
1 Plot kotak di sebelah menunjukkan skor yang diperoleh dua orang pelajar dalam suatu ujian.
The box plots on the right show the scores obtained by two students in a test.
(a) Tentukan pelajar manakah yang
Determine which student
Amin
(i) mempunyai median skor ujian yang lebih tinggi,
has the greater median of test score,
(ii) mempunyai julat antara kuartil skor ujian yang Kavita
lebih tinggi,
Skor (%)
has the greater interquartile range of test scores, 50 60 70 80 90 100 Score (%)
(iii) mempunyai julat skor ujian yang lebih tinggi.
has the greater range of test scores.
(b) Siapakah yang mempunyai skor ujian yang lebih mudah diramalkan?
Terangkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Who has more predictable test scores? Explain your answer.
(a) (i) Kavita = 76, Amin = 74.

Maka, Kavita mempunyai median skor yang lebih tinggi.
(ii) Kavita = 80 – 68 = 12, Amin = 88 – 68 = 20.
Maka, Amin mempunyai julat antara kuartil skor yang lebih tinggi.
(iii) Kavita = 88 – 56 = 32, Amin = 96 – 60 = 36.
Maka, Amin mempunyai julat skor ujian yang lebih tinggi.
(b) Skor ujian Kavita lebih mudah diramal kerana julat dan julat antara kuartil untuk Kavita lebih kecil
berbanding Amin.
129

2 Jadual di bawah menunjukkan markah yang diperoleh dua orang pelajar, Hamid dan Umair dalam
beberapa ujian Matematik.
The table below shows the marks obtained by two students, Hamid and Umair, in some Mathematics tests.
Pelajar/Students Markah/Marks
Hamid 83, 65, 61, 56, 63, 66
Umair 64, 73, 59, 60, 61, 77
(a) Cari min dan sisihan piawai bagi markah Hamid and Umair.
Find the mean and the standard deviation of Hamid’s marks and Umair’s marks.
(b) Pencapaian pelajar yang manakah lebih konsisten? Terangkan. KBAT Menganalisis
Whose performance is more consistent? Explain.
(a) Hamid: Umair:

83 + 65 + 61 + 56 + 63 + 66 64 + 73 + 59 + 60 + 61 + 77
Min = Min =
6 6
= 65.67 = 65.67
Sisihan piawai, σ = ! 26 6296 – (65.67)

2
Sisihan piawai, σ = ! 26 6156 – (65.67)2
= ! 70.1178 = ! 46.7844
= 8.374 = 6.840
(b) Umair lebih konsisten kerana sisihan piawainya lebih kecil berbanding Hamid.
3 Suatu terminal bas mempunyai 11 kaunter tiket. 6 kaunter dikendalikan oleh kakitangan dan
selebihnya menggunakan mesin kios layan diri. Bilangan penumpang yang menggunakan setiap
kaunter tiket pada hari Sabtu tertentu direkodkan dalam jadual di bawah.
A bus terminal has 11 ticketing counters. 6 of the counters are manned by staff and the rest are self-service kiosk machines.
The number of passengers using each ticketing counter on a particular Saturday is recorded in the table below.
Kaunter/Counters Bilangan penumpang/Number of passengers

Dikendalikan oleh kakitangan/Staff-manned 106, 100, 96, 122, 100, 94
Kios/Kiosk 105, 99, 102, 103, 106
(a) Cari min dan sisihan piawai bagi bilangan penumpang yang menggunakan
Find the mean and standard deviation of the number of passengers using
(i) kaunter yang dikendalikan oleh kakitangan,
staff-manned counters,
(ii) mesin kios layan diri.
self-service kiosk machines.
(b) Berdasarkan jawapan yang dinyatakan di 3(a), buat satu perbandingan antara bilangan penumpang
yang menggunakan setiap jenis tiket kaunter. Seterusnya, buat satu kesimpulan. KBAT Menganalisis
Based on the answer stated in 3(a), make a comparison between the number of passengers using each type of ticketing
counter. Hence, draw a conclusion.
106 + 100 + 96 + 122 + 100 + 94
(a) (i) Min =
6
= 103
1062 + 1002 + ... + 942 – (103)2
Sisihan piawai, σ =
6!
64 172 – (103)2
=
6 !
= 9.292
105 + 99 + 102 + 103 + 106
(ii) Min =
5
= 103
1052 + 992 + ... + 1062 – (103)2
Sisihan piawai, σ = !5
53 075 – (103)
=! 2
5
= 2.449
(b) Terdapat serakan yang lebih kecil bagi bilangan penumpang yang membeli tiket menggunakan mesin kios
layan diri berbanding bilangan penumpang yang membeli tiket di kaunter-kaunter yang dikendalikan oleh
kakitangan. Maka, bilangan penumpang yang membeli tiket di setiap mesin kios layan diri lebih konsisten.
130

Latihan 13 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Mengaplikasi
Contoh 13 1 Diberi bahawa min bagi lapan nombor ialah

2! n dan hasil tambah kuasa dua bagi nombor-
Hasil tambah bagi 5 nombor dalam satu set nombor ini ialah 240. Jika sisihan piawai ialah
data ialah 23. Hasil tambah kuasa dua bagi 3m, ungkapkan n dalam sebutan m.
nombor-nombor ini ialah 135. Cari sisihan piawai Given that the mean of eight numbers is 2! n and the sum
nombor-nombor ini. of the squares of these numbers is 240. If the standard
The sum of 5 numbers in a set of data is 23. The sum of the deviation is 3m, express n in terms of m.
squares of these numbers is 135. Find the standard deviation Σx2
of these numbers. σ2 = – (x–)2
N
240
Penyelesaian (3m)2 = – (2! n )2
8
23 9m2 = 30 – 4n
Min/Mean, x– = , Σx2 = 135 4n = 30 – 9m2
5
30 – 9m2
Sisihan piawai/Standard deviation n =
4
2
!
135 23
1 2
2
! ΣxN – 1 ΣxN 2
2
σ = – σ=
5 5
= 2.417
2 Diberi bahawa varians bagi tiga nombor positif, 3 Suatu set data yang mengandungi 10 nombor
p, 15 dan 18 ialah 6. Cari mempunyai min 8 dan sisihan piawai 1.2.
It is given that the variance of three positive numbers, p, A set of data consists of 10 numbers has the mean of 8 and
15 and 18 is 6. Find the standard deviation of 1.2.
(a) nilai-nilai bagi p/the values of p, (a) Cari/Find
(b) min bagi nombor-nombor itu. (i) Σx
the mean of the numbers. (ii) Σx2
2 (b) Setiap data dibahagikan dengan 4 dan
Σx2 Σx
(a) σ2 =
N
–
N 1 2 kemudian 3 ditambahkan kepadanya. Cari
2 Each data is divided by 4 and then 3 is added to it.
p2 + 152 + 182 p + 15 + 18
6=
3
–
3 1 2 Find
(i) min yang baharu,
p2 + 549 (p + 33)2
6= – the new mean,
3 9
(ii) varians yang baharu.
3p2 + 1 647 – p2 – 66p – 1 089 = 54
the new variance.
2p2 – 66p + 504 = 0
p2 – 33p + 252 = 0 Σx
(p – 12)(p – 21) = 0 (a) (i) 8 =
10
p = 12 ; p = 21
Σx = 80
∴p = 12 atau 21
Σx2
12 + 15 + 18 21 + 15 + 18 (ii) (1.2)2 = – (8)2
(b) x– = atau x– = 10
3 3 Σx2 = 654.4
= 15 = 18
8
(b) (i) Min baharu = +3=5
4
(1.2)2
(ii) Varians baharu =
42
1.44
=
16
= 0.09
131

Soalan Objektif
1 Jadual 1 menunjukkan bilangan buku yang

KLON dibaca oleh sekumpulan pelajar dalam
SPM
2019 seminggu. Set B
Table 1 shows the number of books read by a group of
students in a week.
Bilangan buku Set A

2 3 4 5 6
Number of books
Kekerapan
4 x 3 3x 5 5 10 15 20 25 30
Frequency
Jadual 1/ Table 1 Rajah 1/ Diagram 1
Min bagi bilangan buku yang dibaca oleh setiap Antara pernyataan berikut, yang manakah benar?
orang pelajar ialah 4.3. Cari nilai x. Which of the following statements is true?
The mean of the number of books read by each student is A Beza dalam julat antara set A dan set B ialah
4.3. Find the value of x. 7.
A 2 The difference in ranges between set A and set B is 7.
B 3 B Julat antara kuartil set A ialah dua kali julat
C 4 antara kuartil set B.
D 5 The interquartile range of set A is two times the
interquartile range of set B.
C Perbezaan dalam median antara set A dan set
2 Data di bawah menunjukkan taburan skor yang
B ialah 10.
diperoleh 9 orang pelajar dalam satu ujian
The difference of medians between set A and set B is 10.
Matematik.
D Sisihan piawai bagi set B lebih besar daripada
The data below shows the distribution of scores obtained by
9 students in a Mathematics test. set A.
The standard deviation of set B is greater than set A.
78, 68, 70, 63, 66, 53, 72, 52, 62
5 Pernyataan manakah yang benar berdasarkan
Tentukan kuartil yang ketiga. plot titik berikut?
Determine the third quartile. Which statement is true based on the following dot plots?
A 53
B 62
C 71
D 72
10 20 30 40 50 60 20 30 40 50 60 70
Set A Set B
3 Berikut ialah satu set data.
The following is a set of data. A Set A mempunyai median yang lebih besar
berbanding set B.
2, 4, 6, 7, 13 Set A has a greater median compared to set B.
B Set B mempunyai median yang lebih besar
Setiap nombor dalam set data didarabkan berbanding set A.
dengan 2 dan kemudian 3 ditolak daripadanya. Set B has a greater median compared to set A.
Apakah julat antara kuartil yang baharu? C Set A mempunyai julat yang lebih kecil.
Each number in the set of data is multiplied by 2 and Set A has a lesser range.
then 3 is subtracted from it. What is the new interquartile D Set B mempunyai min yang lebih kecil.
range? Set B has a smaller mean.
A 7
B 10 6 Berikut merupakan maklumat yang diberi:
C 14 Below are the given information:
D 17
Σx = 45 , Σx2 = 289 , N = 8
4 Rajah 1 menunjukkan plot kotak bagi dua set Cari sisihan piawai untuk data di atas.
data, A dan B. Find the standard deviation for the data above.
Diagram 1 shows the box plots of two sets of data, A and B. A 2.118 C 5.522
B 4.484 D 6.010
132

Soalan Subjektif
1 Rajah 1 ialah dua plot kotak yang menunjukkan kadar harga bagi satu bilik hotel di bandar Melaka
semasa cuti sekolah.
Diagram 1 is two box plots showing the price rates of a hotel room in Melaka town during school holidays.
Hotel Rasa Sayang
Hotel Makro
Kadar harga (RM)

50 100 150 200 250 300 350 400 Price rate (RM)
Rajah 1/ Diagram 1
(a) Nyatakan median bagi kadar harga sebilik Hotel Rasa Sayang dan Hotel Makro.
State the median of price rates per room for both Rasa Sayang Hotel and Makro Hotel.
(b) Cari julat antara kuartil bagi kadar harga Hotel Rasa Sayang dan Hotel Makro.
Find the interquartile range of price rate for both Rasa Sayang Hotel and Makro Hotel.
(c) Kadar harga bilik hotel manakah yang lebih mudah dijangka? Terangkan jawapan anda. KBAT Menganalisis
Which hotel room’s price rate is more predictable? Explain your answer.
[8 markah/marks]
(a) Hotel Rasa Sayang: RM240, Hotel Makro: RM250
(b) Hotel Rasa Sayang: Hotel Makro:
Q1 = RM210 ; Q3 = RM280 Q1 = RM165 ; Q3 = RM275
Julat antara kuartil = RM280 – RM210 Julat antara kuartil = RM275 – RM165
= RM70 = RM110
(c) Hotel Rasa Sayang kerana julat antara kuartil bagi Hotel Rasa Sayang lebih kecil daripada Hotel Makro.
2 Rajah 2 menunjukkan jisim, dalam gram (g), karung bawang yang terdapat di sebuah pasar mini.
Diagram 2 shows the masses, in grams (g), of the bags of onions in a mini market.
Batang/Stem Daun/Leaf
20 x 7 8
21 2 3 6 6 9
22 0 2 3 4 6 7 7 8 8
Kekunci: 21|2 bermaksud 212 g
Key: 21|2 means 212 g
Rajah 2/ Diagram 2
(a) Hitung jumlah bilangan karung bawang di pasar mini itu.

Calculate the total number of bags of onions in the mini market.
(b) Diberi bahawa 50% daripada jisim bawang melebihi m g. Cari nilai m.
It is given that 50% of masses of the onions is more than m g. Find the value of m.
(c) Julat bagi taburan jisim bawang ialah 22 g. Carikan nilai x.
The range of the distribution of masses of onions is 22 g. Find the value of x.
(d) Lukiskan satu plot kotak untuk mewakili data di atas.
Draw a box plot to represent the data above.
[6 markah/marks]
(a) 17
(b) 50% ⇒ median (Nilai tengah)
Median = 220 g
∴ m = 220
(c) 228 – 22 = 206
20x ⇒ 206
∴ x = 6
212 + 213
(d) Q1 = = 212.5
2
226 + 227
Q3 = = 226.5 Jisim/
2 205 210 215 220 225 230 Masses (g)
133

3 Satu tinjauan telah dijalankan ke atas 20 orang pelajar untuk mencari bilangan kali mereka log masuk ke
akaun VLE FROG sepanjang tempoh dua bulan yang lalu. Hasil yang diperoleh ditunjukkan dalam plot
batang dan daun dalam Rajah 3.
A survey was conducted among 20 students to find the number of times they logged on to their VLE FROG account over the
past two months. The result obtained is shown in the stem-and-leaf plot in Diagram 3.
Batang/Stem Daun/Leaf
1 0 1 2
2 1 2 4 8
3 0 1 3 6 8
4 1 3
5 5 5 5
6 2 7
7
8
9 9
Kekunci: 1|0 bermaksud 10 kali

Key: 1|0 means 10 times
Rajah 3/ Diagram 3
(a) Cari peratusan pelajar yang log masuk ke akaun mereka sekurang-kurangnya 30 kali tetapi tidak
lebih daripada 70 kali sepanjang tempoh dua bulan yang lalu.
Find the percentage of students who logged on to their account at least 30 times but not more than 70 times over the past
two months.
(b) Cari, bagi taburan ini
Find, for this distribution
(i) mod,
the mode,
(ii) median,
the median,
(iii) julat antara kuartil.
the interquartile range.
(c) Adakah min sesuai digunakan untuk mewakili bilangan kali pelajar masuk ke akaun VLE FROG
sepanjang dua bulan yang lalu? Terangkan. KBAT Menganalisis
Is the mean suitable to use to represent the number of times they logged on to VLE FROG account over the past two
months? Explain.
[8 markah/marks]
(a) 30  x  70
12 × 100 = 60%
20
(b) (i) 55 kali
(ii) 33 + 36 = 34.5 kali
2
(iii) Q1 = 22 + 24 = 23 ; Q3 = 55 + 55 = 55
2 2
Julat antara kuartil = 55 – 23 = 32
(c) Tidak sesuai kerana wujudnya pencilan/nilai ekstrem (99 kali) yang nilainya terlalu besar jika dibandingkan
dengan nilai-nilai yang lain.
134

Zon KBAT
1 Jadual 1 menunjukkan maklumat tentang jisim mentega kacang yang diisi ke dalam sebilangan botol
menggunakan dua buah mesin, P dan Q.
Table 1 shows the information about the masses of peanut butter filled into a number of bottles by using two machines, P and Q.
Mesin P/Machine P: Mesin Q/Machine Q:

174 175 175 176 177 Min/Mean 176 g
Jisim/Mass (g)
178 178 180 181 183 Sisihan piawai/Standard deviation 1.46
Jadual 1/ Table 1
(a) Bagi mesin P, cari/For machine P, find

(i) min/the mean,
(ii) sisihan piawai/the standard deviation.
(b) Lukiskan satu plot kotak untuk mewakili data mesin P.
Draw a box plot to represent the data for machine P.
(c) Jika jisim setiap botol mentega kacang mesti sekurang-kurangnya 175 g, mesin manakah yang lebih
cekap? Berikan alasan untuk jawapan anda. KBAT Menganalisis
If the mass of each bottle of peanut butter from the machine is to be at least 175 g, which machine is more efficient? Give a
reason for your answer.
[10 markah/marks]
1 777
(a) (i) Min = = 177.7 g
10
315 849 – (177.7)2
(ii) Sisihan piawai, σ =
10 !
= 2.759 g
177 + 178
(b) Median = = 177.5
2
Q1 = 175, Q3 = 180
Jisim/Mass (g)
170 172 174 176 178 180 182 184
(c) Kedua-dua min bagi mesin P dan Q melebihi 175 g. Oleh sebab sisihan piawai bagi mesin Q lebih kecil daripada
mesin P, maka serakan dalam jisimnya ialah lebih kecil daripada mesin P. Maka, mesin Q lebih cekap berbanding
mesin P.
2 Rajah 1 ialah dua plot kotak yang menunjukkan taburan pendapatan bulanan yang diperoleh dua
kumpulan pekerja, P dan Q.
Diagram 1 is two box plots showing the distribution of monthly incomes earned by two groups of workers, P and Q.
Kumpulan/Group Q
Kumpulan/Group P
0 1 2 3 4 5 6
Pendapatan bulanan (× RM1 000)
Monthly income (× RM1 000)
Rajah 1/ Diagram 1
135

(a) Cari julat antara kuartil bagi
Find the interquartile range of
Kumpulan/Group P: Kumpulan/Group Q:
(b) Untuk setiap pernyataan di bawah, nyatakan sama ada anda bersetuju atau tidak bersetuju. Mengapa?
For each of the statements below, state whether you agree or disagree. Why? KBAT Menganalisis
Pernyataan I : Secara purata, pekerja daripada Kumpulan P dibayar lebih tinggi.

Statement I : On average, the workers from Group P are paid higher.
Pernyataan II : Lebih ramai pekerja dalam Kumpulan Q dibayar lebih daripada RM4 500 sebulan
berbanding pekerja dalam Kumpulan P.
Statement II : There is a greater proportion of the workers in Group Q who are paid more than RM4 500 per month
compared to the workers in Group P.
[8 markah/marks]
(a) Julat antara kuartil Kumpulan P: RM4 800 – RM2 200 = RM2 600
Julat antara kuartil Kumpulan Q: RM4 400 – RM2 000 = RM2 400
(b) (i) Setuju. Median bagi pendapatan bulanan Kumpulan P ialah RM3 400 lebih tinggi daripada Kumpulan Q
(RM2 800).
(ii) Tidak setuju. Kuartil ketiga Kumpulan P ialah RM4 800. Hal ini menunjukkan lebih 25% daripada
kumpulan pekerja dibayar gaji melebihi RM4 500. Bagi Kumpulan Q, kuartil ketiga ialah RM4 400. Hal ini
menunjukkan kurang daripada 25% daripada kumpulan ini dibayar gaji lebih daripada RM4 500.
3 Dalam suatu pertandingan Matematik, markah yang diperoleh tiga orang calon diwakili oleh plot kotak
dalam Rajah 2.
In a Mathematics competition, the marks obtained by three candidates are represented in the box plots in Diagram 2.
Calon A
Candidate A
Calon B
Candidate B
Calon C
Candidate C
50 55 60 65 70
Markah/Marks (%)
Rajah 2/ Diagram 2
(a) Banding dan nyatakan satu persamaan dan satu perbezaan antara taburan markah yang diperoleh
calon A dan calon C.
Compare and state one similarity and one difference between the distributions of marks scored by candidate A and candidate
C.
(b) Wee Shan memperoleh markah melebihi 60% dalam 75% pusingan yang dilaluinya tetapi terdapat
satu pusingan yang Wee Shan tidak mendapat markah yang baik. Hao Sheng memperoleh markah
di bawah 60% dalam 50% pusingan yang dilaluinya. Antara Calon A, B dan C, yang manakah Wee
Shan dan Hao Sheng? Kenal pasti setiap calon dalam Rajah 2 dan berikan justifikasi bagi pilihan anda.
KBAT Menganalisis
Wee Shan scored more than 60% of marks in 75% of his rounds but there was a round he did not score well. Hao Sheng
scored below 60 marks in 50% of his rounds. Which of the candidates, A, B or C, are Wee Shan and Hao Sheng? Identify
each of the candidates in Diagram 2 and justify your choice.
[6 markah/marks]
(a) Julat antara kuartil ⇒ A: 66 – 54 = 12

⇒ C: 64 – 52 = 12
Persamaan: Julat antara kuartil adalah sama.
Perbezaan: Calon C mempunyai median yang lebih tinggi daripada calon A.
(b) Median (50%) calon C ialah 60 markah. Maka, calon C ialah Hao Sheng.
Kuartil pertama (25%) calon B ialah 60 markah. Hal ini menunjukkan skor calon B ialah melebihi 60% dalam
75% pusingan yang dilaluinya. Skor minimum bagi kesemua pusingan yang dilaluinya ialah 48% markah. Maka,
calon B ialah Wee Shan.
136

Bab Bidang Pembelajaran: Statistik dan Kebarangkalian
9 Kebarangkalian Peristiwa Bergabung

Probability of Combined Events
9.1 Peristiwa Bergabung/Combined Events
Latihan 1 Senaraikan semua kesudahan yang mungkin untuk setiap peristiwa gabungan berikut.
List all the possible outcomes for each of the following combined events.
TP 3 Mengaplikasikan kefahaman tentang kebarangkalian peristiwa bergabung untuk melaksanakan tugasan mudah.
Contoh 1
Dalam satu eksperimen, sekeping duit syiling dan
sebiji dadu yang adil dilemparkan secara serentak.
In an experiment, a fair coin and a fair die are thrown
simultaneously.
A = Peristiwa mendapatkan ‘ekor’ daripada duit Peristiwa bergabung ialah kejadian yang diperoleh
syiling. daripada kesatuan (A  B) atau persilangan (A 
Event of obtaining a ‘tail’ from the coin. B) dua atau lebih peristiwa.
A combined event is an event resulting from the union (A 
B = Peristiwa mendapatkan nombor 4 daripada B) or intersection (A  B) of two or more events.
dadu. P(A  B) = kebarangkalian peristiwa A atau
Event of obtaining a number 4 from the die. peristiwa B berlaku atau kedua-duanya
(a) A atau/or B berlaku
(b) A dan/and B probability that event A or event B occurs or both
occur
Penyelesaian = P(A atau/or B)
A = {(T, 1), (T, 2), (T, 3), (T, 4), (T, 5),(T, 6)} P(A  B) = kebarangkalian kedua-dua peristiwa A
B = {(H, 4), (T, 4)} dan peristiwa B berlaku
probability that both event A and event B occur
(a) A atau/or B = {(T, 1), (T, 2), (T, 3), (T, 4), (T, 5), = P(A dan/and B)
(T, 6), (H, 4)} (A  B)
(b) A dan/and B = {(T, 4)} (A  B)
1 Dalam satu eksperimen, sekeping duit syiling 2 Dalam suatu eksperimen, dua dadu yang adil
dan sebiji dadu yang adil dilemparkan secara dilemparkan secara serentak.
serentak. In an experiment, two fair dice are thrown simultaneously.
In an experiment, a fair coin and a fair die are thrown X = Peristiwa memperoleh dua nombor yang
simultaneously. hasil tambahnya sama dengan 7.
A = Peristiwa mendapatkan ‘kepala’ daripada Event of obtaining two numbers whose sum is equal
duit syiling. to 7.
Event of obtaining a ‘head’ from the coin. Y = Peristiwa memperoleh dua nombor yang
B = Peristiwa mendapatkan nombor genap hasil tambahnya kurang daripada 8.
daripada dadu. Event of obtaining two numbers whose sum is less
Event of obtaining an even number from the die. than 8.
(a) A atau/or B (a) X atau/or Y
(b) A dan/and B (b) X dan/and Y
A = {(H, 1), (H, 2), (H, 3), (H, 4), (H, 5),(H, 6)} X = {(1, 6), (2, 5), (3, 4), (4, 3), (5, 2), (6, 1)}
B = {(H, 2), (H, 4), (H, 6), (T, 2), (T, 4), (T, 6)} Y = {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (1, 4), (1, 5), (1, 6), (2, 1),
(a) A atau B = {(H, 1), (H, 2), (H, 3), (H, 4), (H, 5), (2, 2), (2, 3), (2, 4), (2, 5), (3, 1), (3, 2), (3, 3), (3, 4),
(H, 6), (T, 2), (T, 4), (T, 6} (4, 1), (4, 2), (4, 3), (5, 1), (5, 2), (6, 1)}
(b) A dan B = {(H, 2), (H, 4), (H, 6)} (a) X atau Y = {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (1, 4), (1, 5),
(1, 6), (2, 1), (2, 2), (2, 3), (2, 4),
(2, 5), (3, 1), (3, 2), (3, 3), (3, 4),
(4, 1), (4, 2), (4, 3), (5, 1), (5, 2),
(6, 1)}
(b) X dan Y = {(1, 6), (2, 5), (3, 4), (4, 3), (5, 2),
(6, 1)}
137

3 Dalam suatu eksperimen, dua dadu yang adil 4 Kotak P mengandungi 4 keping kad nombor
dilemparkan secara serentak. berlabel 1, 2, 4 dan 9 dan kotak Q mengandungi
In an experiment, two fair dice are thrown simultaneously. 3 keping kad huruf berlabel E, Q dan U.
P = Peristiwa memperoleh dua nombor yang hasil Sekeping kad dipilih secara rawak daripada
tambahnya ialah sekurang-kurangnya 9. setiap kotak.
Event of obtaining two numbers whose sum is at least Box P contains 4 cards labelled with numbers 1, 2, 4 and
9. 9 and box Q contains 3 cards labelled with letters E, Q
Q = Peristiwa memperoleh nombor yang sama and U. A card is chosen at random from each box.
daripada dua dadu itu. A = Peristiwa mendapat nombor ganjil.
Event of obtaining the same numbers from the two Event of obtaining an odd number.
dice. B = Peristiwa mendapat satu huruf vokal.
(a) P  Q Event of obtaining a vowel.
(b) P  Q (a) A  B
(b) A  B
P = {(3, 6), (4, 5), (4, 6), (5, 4), (5, 5), (5, 6), (6, 3),
(6, 4), (6, 5), (6, 6)} A = {(1, E), (1, Q), (1, U), (9, E), (9, Q), (9, U)}
Q = {(1, 1), (2, 2), (3, 3), (4, 4), (5, 5), (6, 6)} B = {(1, E), (2, E), (4, E), (9, E), (1, U), (2, U), (4, U),
(9, U)}
(a) P  Q = {(1, 1), (2, 2), (3, 3), (3, 6), (4, 4), (4, 5), (a) A  B = {(1, E), (2, E), (4, E), (9, E), (1, Q),
(4, 6), (5, 4), (5, 5), (5, 6), (6, 3), (6, 4), (1, U), (2, U), (4, U), (9, U), (9, Q)}
(6, 5),(6, 6)} (b) A  B = {(1, E), (1, U), (9, E), (9, U)}
(b) P  Q = {(5, 5), (6, 6)}
9.2 Peristiwa Bersandar dan Peristiwa Tak Bersandar/Dependent Events and Independent Events
Latihan 2 Senaraikan kesudahan yang mungkin bagi peristiwa berikut sebagai pasangan tertib
menggunakan perwakilan jadual.
List the possible outcomes of the following events as ordered pairs by making a table.
Contoh 2 1 Kotak A mengandungi 3 biji guli yang

dilabel dengan nombor 2, 3 dan 5. Kotak B
Sekeping duit syiling dan satu dadu yang adil mengandungi 3 biji guli yang dilabel dengan
dilambung secara serentak. nombor 7, 8 dan 9. Sebiji guli dipilih secara
A fair coin and a fair die are tossed simultanenously. rawak masing-masing daripada kotak A dan
kotak B.
Penyelesaian Box A contains 3 marbles labelled with numbers 2, 3 and
5. Box B contains 3 marbles labelled with numbers 7, 8
Duit syiling and 9. A marble is chosen at random from box A and box
Coin B respectively.
H T
Dadu
Die
Kotak B
7 8 9
1 (1, H) (1, T) H = Kepala Kotak A
Head 2 (2, 7) (2, 8) (2, 9)
2 (2, H) (2, T)
T = Ekor 3 (3, 7) (3, 8) (3, 9)
3 (3, H) (3, T) Tail
5 (5, 7) (5, 8) (5, 9)
4 (4, H) (4, T)
5 (5, H) (5, T)
6 (6, H) (6, T)
138

2 Kotak P mengandungi 3 keping kad berwarna 3 Setiap nombor, 2, 4, 6 dan 8, dicetak pada
merah, hijau dan biru. Kotak Q mengandungi sekeping kad. Kad-kad itu dikocok dan dua
4 biji bola bernombor 1 hingga 4. Sekeping kad kad dicabut secara rawak, satu demi satu tanpa
dikeluarkan secara rawak daripada kotak P dan pengembalian, untuk membentuk nombor dua
sebiji bola dikeluarkan secara rawak daripada digit.
kotak Q. Each of the numbers, 2, 4, 6 and 8, is printed on a card.
Box P contains 3 coloured cards, red, green and blue. Box The cards are shuffled and two of the cards are drawn at
Q contains 4 balls numbered 1 to 4. A card is drawn at random, one after another without replacement, to form a
random from box P and a ball is drawn at random from two-digit number.
box Q.
Cabutan
Kotak P kedua
M H B 2 4 6 8
Kotak Q Cabutan
pertama
1 (1, M) (1, H) (1, B)
2 (2, 4) (2, 6) (2, 8)
2 (2, M) (2, H) (2, B)
4 (4, 2) (4, 6) (4, 8)
3 (3, M) (3, H) (3, B)
6 (6, 2) (6, 4) (6, 8)
4 (4, M) (4, H) (4, B)
8 (8, 2) (8, 4) (8, 6)
M = Merah
H = Hijau
B = Biru
Latihan 3 Lukis gambar rajah pokok untuk menunjukkan semua kesudahan yang mungkin bagi
peristiwa yang berikut.
Draw a tree diagram to show all the possible outcomes of the following events.
Contoh 3
Dua keping duit syiling yang adil dilambung secara serentak.
Two fair coins are tossed simultaneously.
Penyelesaian
Duit syiling pertama Duit syiling kedua Kesudahan
First coin Second coin Outcomes
H HH H: Kepala/Head
H T: Ekor/Tail
T HT
H TH
T
T TT
1 Sekeping duit syiling yang adil dan satu dadu yang adil dilambungkan secara serentak.
A fair coin and a fair die are tossed simultaneously.
Duit syiling Dadu Kesudahan

1 (H, 1)
2 (H, 2)
3 (H, 3)
H
4 (H, 4)
5 (H, 5)
6 (H, 6)
1 (T, 1)
2 (T, 2)
3 (T, 3)
T
4 (T, 4)
5 (T, 5)
6 (T, 6)
139

2 Kotak A mengandungi tiga keping kad berlabel M, N dan O. Kotak B mengandungi tiga keping kad
bernombor 2, 4 dan 5. Sekeping kad dipilih secara rawak daripada setiap kotak.
Box A contains three cards labelled M, N and O. Box B contains three cards numbered 2, 4 and 5. A card is chosen at
random from each box.
Kotak A Kotak B Kesudahan
2 (M, 2)
M 4 (M, 4)
5 (M, 5)
2 (N, 2)
N 4 (N, 4)
5 (N, 5)
2 (O, 2)
O 4 (O, 4)
5 (O, 5)
3 Sebuah beg mengandungi tiga keping kad yang berbeza warna, merah, hijau dan biru. Sekeping duit
syiling yang adil dilambungkan dan kemudian sekeping kad dipilih secara rawak daripada beg itu.
A bag contains three different colours cards, red, green and blue. A fair coin is tossed and then a card is drawn at random
from the bag.
Duit syiling Beg Kesudahan

R (H, R) Syiling = {Kepala, Ekor}
H G (H, G) H : Kepala
B (H, B) T : Ekor
R (T, R) R : Merah
T G (T, G) G : Hijau
B (T, B) B : Biru

TP 4 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang kebarangkalian peristiwa bergabung dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
Contoh 4
Sekeping duit syiling dan sebiji dadu yang adil dilambungkan secara serentak. Cari kebarangkalian
mendapatkan
A fair coin and a fair die are tossed simultaneously. Find the probability of obtaining
(a) satu ‘kepala’ pada duit syiling,
a ‘head’ on the coin,
(b) suatu nombor genap pada dadu,
an even number on the die, Jika kejadian peristiwa A tidak menjejaskan kejadian
(c) satu ‘kepala’ pada duit syiling dan suatu peristiwa B, maka peristiwa A dan B adalah peristiwa
nombor genap pada dadu. tidak bersandar.
a ‘head’ on the coin and an even number on the die. If the occurrence of event A does not affect the occurrence of event
B, then events A and B are independent events.
Penyelesaian Jika A dan B ialah peristiwa tidak bersandar, maka

1 If A and B are independent events, then
(a) P(Kepala/Head) = P(A  B) = P(A) × P(B)
2
(b) Nombor genap/Even number = {2, 4, 6}
3 Kaedah Alternatif
P(nombor genap/even number) =
6 Dadu
1 Die
= 1 2 3 4 5 6
2 Syiling
Coin
(c) P(Kepala dan nombor genap)
P(Head and even number) H (H, 1) (H, 2) (H, 3) (H, 4) (H, 5) (H, 6)
= P(H  E) T (T, 1) (T, 2) (T, 3) (T, 4) (T, 5) (T, 6)
= P(H) × P(E) n(S) = 12 , n(H  E) = 3
1 1 3
= × ∴P(H  E) =
2 2 12
1 1
= =
4 4
140

1 Sekeping duit syiling yang adil dilambungkan 2 Dua keping kad dipilih secara rawak satu demi
dan sebiji dadu yang adil dilemparkan. Cari satu daripada sebuah beg yang mengandungi
kebarangkalian mendapatkan 3 keping kad merah, 4 kad biru dan 5 kad
A fair coin is tossed and a fair die is thrown. Find the kuning. Kad pertama dikembalikan sebelum
probability of obtaining kad kedua dipilih secara rawak daripada beg
(a) satu ‘ekor’ pada duit syiling, itu. Cari kebarangkalian bahawa
a ‘tail’ on the coin, Two cards are picked at random one after another from
(b) suatu nombor perdana pada dadu, a bag containing 3 red cards, 4 blue cards and 5 yellow
a prime number on the die, cards. The first card is replaced before the second card is
(c) satu ‘ekor’ pada duit syiling dan suatu drawn at random from the bag. Find the probability that
nombor perdana pada dadu. (a) dua kad kuning dipilih,
a ‘tail’ on the coin and a prime number on the die. two yellow cards are selected,
(b) kad pertama ialah merah dan kad kedua
1 ialah biru.
(a) P(Ekor) = the first card is red and the second card is blue.
2
(b) Nombor perdana = {2, 3, 5}
3 1
P(Nombor perdana) = = Jumlah kad: 3 + 4 + 5 = 12
6 2
(c) P(Ekor dan Nombor perdana) = P(T  N) (a) P(dua kad kuning) = P(Y) × P(Y)
= P(T) × P(N) 5 5 25
= × =
1 1 12 12 144
= × (b) P(kad merah dan biru) = P(R) × P(B)
2 2
1 3 4
= = ×
4 12 12
12
=
144
1
=
12
3 Terdapat 52 keping kad di dalam sebuah kotak. 4 Kebarangkalian bahawa Ainin lulus dalam ujian
12 keping daripadanya merupakan kad gambar 3 1
Fizik dan Kimia masing-masing ialah dan .
dan selebihnya bukan kad gambar. Dua keping 5 3
kad dipilih secara rawak daripada kotak itu Cari kebarangkalian bahawa
satu demi satu dengan pengembalian. Cari The probabilities that Ainin passes a Physics test and
3 1
kebarangkalian memperoleh a Chemistry test are and respectively. Find the
5 3
There are 52 cards in a box. 12 of them are picture cards probability that
and the rest are not picture cards. Two cards are drawn at (a) dia akan lulus kedua-dua ujian itu,
random from the box one after another with replacement. she will pass both tests,
Find the probability of obtaining (b) dia akan gagal kedua-dua ujian itu,
(a) dua kad bukan gambar, she will fail both tests,
two non picture cards, (c) dia akan lulus satu ujian sahaja,
(b) dua jenis kad yang berbeza. she will pass only one test,
two different types of cards. (d) dia akan lulus sekurang-kurangnya satu
ujian itu.
Kad bukan gambar = 52 – 12 = 40 she will pass at least one of the tests.
40 40
(a) P(dua kad bukan gambar) = ×
52 52
100 3 1
= (a) P(lulus semua ujian) = ×
169 5 3
1
(b) P(dua jenis kad kad yang berbeza) =
5
12 40 40 12
= 1 ×
52 52
+2 1 ×
52 52 2 (b) P(gagal semua ujian) =
2
5
×
2
3
30 30 4
= + =
169 169 15
60 3 2 2 1
=
169 (c) P(lulus satu ujian) =
5
× 13 2 1
+
5
×
3 2
8
=
15
(d) P(lulus sekurang-kurangnya satu ujian)
2 2
=1– 15
×
3 2
11 Gagal kedua-
=
15 dua ujian
141

Latihan 5 Selesaikan setiap masalah berikut dengan menggunakan gambar rajah pokok.
Solve each of the following problems by using a tree diagram.
Contoh 5
Terdapat 5 biji epal hijau dan 4 biji epal merah di dalam sekarung guni. Dua biji epal dipilih secara rawak
daripada guni itu, satu demi satu dengan pengembalian. Cari kebarangkalian bahawa
There are 5 green apples and 4 red apples in a sack. Two apples are chosen at random from the sack, one after another with
replacement. Find the probability that
(a) epal pertama yang dipilih ialah epal hijau,
the first apple selected is a green apple,
(b) epal pertama yang dipilih ialah hijau dan epal kedua yang dipilih ialah merah,
the first apple selected is green and the second apple selected is red,
(c) kedua-dua epal yang dipilih adalah sama.
both apples selected are the same.
Penyelesaian
5
Epal 1 Epal 2 Kesudahan (a) P(H) =
Apple 1 Apple 2 Outcomes 9
4 (b) P(H  M) = P(H) × P(M)
9 M (M, M) 5 4
4 M = ×
9 5 H (M, H) 9 9
9 20
=
4 81
5 9 M (H, M)
9 H (c) P(epal sama/same apple)
5 H (H, H)
9 = P(M  M) + P(H  H)

4 4 5 5
M = Epal merah
H = Epal hijau
= 1
9
×
9
+ 2 1
9
×
9 2
16 25
= +
81 81
41
=
81
1 Dua dadu yang adil dilambung secara serentak. Cari kebarangkalian bahawa
Two fair dice are tossed simultaneously. Find the probability that
(a) nombor 6 muncul sekali,
a number 6 occurs once,
(b) kedua-dua nombor bukan 6,
both numbers which are not 6,
(c) sekurang-kurangnya satu nombor ialah 6.
at least one number is 6.
Lambungan pertama Lambungan kedua Kesudahan

1
6 6 (6, 6)
1 6
6 5 6’ (6, 6’)
6
1
5 6 6 (6’, 6)
6 6’
5 6’ (6’, 6’)
6
(a) P(nombor 6 sekali) = 1 16 × 56 2 + 1 56 × 16 2

5
=
18
5 5
(b) P(kedua-duanya bukan 6) = ×
6 6
25
=
36
25
(c) P(sekurang-kurangnya satu 6) = 1 –
36
11
=
36
142

2 Sebuah kelas terdiri daripada 12 orang pengakap, 8 orang ahli St. John Ambulans dan 5 orang
kadet polis. Dua orang pelajar daripada kelas itu dipilih secara rawak untuk menghadiri suatu kem
kepimpinan. Cari kebarangkalian bahawa
A class consists of 12 scouts, 8 members of St. John Ambulance and 5 police cadets. Two students of the class are chosen at
random to attend a leadership camp. Find the probability that
(a) dua orang pengakap dipilih,
two scouts are chosen,
(b) seorang pengakap dan seorang kadet polis dipilih,
a scout and a police cadet are chosen,
(c) sekurang-kurangnya seorang anggota St. John Ambulans dipilih. KBAT Menilai
at least one St. John Ambulance member is chosen.
PG
11 P(dua pengakap)
(a)
8
24 12 11
= 24 × P(A  B) = P(A) × P(B)
PG SJ 25 24
5 11
= 24
12 50
KP
25
PG P(pengakap dan kadet polis)
(b)
12 12 5 5 12
= 8
25
24 7
24
25
×
24
+
25
×
24 1 2 1 2
SJ SJ 1 1
= 5 +
24 10 10
5 1
= KP
25 5
PG
12 P(sekurang-kurangnya 1 St. John Ambulans)
(c)
24 8
17 16
KP 24
4
SJ =1–
25
×
24 1 2
41 Bukan ahli St. John
= 24
75 Ambulans : 12 + 5 = 17
KP
PG = Pengakap (12)
SJ = St. John Ambulans (8)
KP = Kadet Polis (5)
Jumlah = 25
3 Pada suatu hari tertentu, kebarangkalian hujan akan turun di tiga buah daerah, A, B dan C, di Melaka
masing-masing ialah 0.4, 0.32 dan 0.58. Cari kebarangkalian bahawa
On a particular day, the probabilities that it will rain in three districts, A, B and C, in Melaka are 0.4, 0.32 and 0.58
respectively. Find the probability that
(a) hujan akan turun di ketiga-tiga daerah di Melaka,
it will rain in all three districts in Melaka,
(b) hujan tidak akan turun di ketiga-tiga daerah di Melaka,
it will not rain in all three districts in Melaka,
(c) hujan akan turun sekurang-kurangnya di satu daerah di Melaka,
it will rain in at least one district in Melaka,
(d) hujan akan turun di satu daerah di Melaka sahaja.
it will rain in exactly one district in Melaka.
Daerah A Daerah B Daerah C
0.58 R R = Hujan
0.32 R 0.42 R’ = Tidak hujan
R’
R 0.68 0.58 R
0.4 R’ 0.42
R’
0.58 R
0.6 0.32 R 0.42
R’
R’ 0.68 0.58 R
R’ 0.42
R’
(a) P(hujan di semua daerah) = 0.4 × 0.32 × 0.58 = 0.07424

(b) P(tidak hujan di semua daerah) = 0.6 × 0.68 × 0.42 = 0.1714
(c) P(hujan sekurang-kurangnya di satu daerah) = 1 – 0.1714 = 0.8286
(d) P(hujan hanya di satu daerah) = (0.4 × 0.68 × 0.42) + (0.6 × 0.32 × 0.42) + (0.6 × 0.68 × 0.58)
= 0.11424 + 0.08064 + 0.23664
= 0.4315
143

Peristiwa Saling Eksklusif dan Peristiwa Tidak Saling Eksklusif
9.3 Mutually Exclusive Events and Non-Mutually Exclusive Events
Latihan 6 Tentukan sama ada peristiwa yang berikut ialah peristiwa saling eksklusif atau peristiwa
tidak saling eksklusif.
Determine whether the following events are mutually exclusive events or non-mutually exclusive events.
Contoh 6 1 Sebiji dadu yang adil dilemparkan. X mewakili

peristiwa memperoleh satu nombor genap dan
Satu dadu yang adil dilambungkan. Diberi Y mewakili peristiwa memperoleh satu nombor
bahawa A mewakili peristiwa memperoleh perdana.
nombor ganjil dan B mewakili peristiwa A fair die is thrown. X represents the event of obtaining
memperoleh nombor genap. an even number and Y represents the event of obtaining a
A fair die is tossed. Given that A represents the event of prime number.
obtaining an odd number and B represents the event of
obtaining an even number. S = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
X = {2, 4, 6}
Penyelesaian Y = {2, 3, 5}
X  Y = {2}
S = {1, 2, 3, 4, 5, 6} Peristiwa bergabung A dan X  Y ≠ ø, maka peristiwa X dan Y ialah peristiwa
A = {1, 3, 5} B ialah saling eksklusif jika
B = {2, 4, 6} peristiwa itu tidak berlaku
AB=ø pada masa yang sama
(tiada persilangan antara
peristiwa A dan B).
A  B = ø, A combined event, A and B, are
maka A dan B ialah mutually exclusive if the events
peristiwa saling are not occur at the same time
eksklusif. (no intersection between events
A and B).
A  B = ø,
P(A  B) = 0
therefore events A and B
are mutually exclusive events.
2 Sekeping kad dipilih secara rawak daripada 3 Sebuah beg mengandungi 3 guli merah, 4 guli
satu set kad yang bernombor 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 hitam dan 2 guli hijau. Sebiji guli dipilih secara
dan 10. P mewakili peristiwa memilih sekeping rawak daripada beg itu. X mewakili peristiwa
kad yang nombornya kurang daripada 7. Q memilih sebiji guli merah dan Y mewakili
mewakili peristiwa memilih sekeping kad yang peristiwa memilih sebiji guli hitam.
nombornya ialah gandaan 3. A bag consists of 3 red marbles, 4 black marbles and 2
A card is chosen at random from a set of cards numbered green marbles. A marble is chosen at random from the bag.
3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, and 10. P represents the event of X represents the event of choosing a red marble and Y
choosing a card which has a number less than 7. Q represents the event of choosing a black marble.
represents the event of choosing a card which the number
is a multiple of 3. R = Merah
B = Hitam
S = {3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10} G = Hijau
P = {3, 4, 5, 6}
S = {R1, R2, R3, B1, B2, B3, B4, G1, G2}
Q = {3, 6, 9}
X = {R1, R2, R3}
P  Q = {3, 6}
Y = {B1, B2, B3, B4}
P  Q ≠ ø, maka peristiwa P dan Q ialah peristiwa
XY=ø
X  Y = ø, maka peristiwa X dan Y ialah peristiwa
saling eksklusif.
Bagi peristiwa saling eksklusif,/For mutually exclusive events,

P(A  B) = 0
Jika/If P(A  B) ≠ 0, maka/then P(A  B) = P(A) + P(B) – P(A  B)
144

Latihan 7 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Menilai
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang kebarangkalian peristiwa bergabung dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
Contoh 7
Sekeping duit syiling dan sebiji dadu yang adil dilemparkan secara serentak. Hitung kebarangkalian
mendapatkan ekor pada duit syiling atau nombor 6 pada dadu.
A fair coin and a fair die are thrown simultaneously. Calculate the probability of obtaining a tail on the coin or a number 6 on the die.
Penyelesaian
Ruang sampel/sample space,
S = {(H, 1), (H, 2), (H, 3), (H, 4), (H, 5), (H, 6), (T, 1), (T, 2), (T, 3), (T, 4), (T, 5), (T, 6)}
A = Peristiwa mendapat ekor pada duit syiling
Event of obtaining a tail on the coin
Penyenaraian
= {(T, 1), (T, 2), (T, 3), (T, 4), (T, 5), (T, 6)} kesudahan peristiwa.
B = Peristiwa mendapat nombor 6 pada dadu Listing the outcomes of
Event of obtaining a number 6 on the die events.
= {(H, 6), (T, 6)}
A  B = {(T, 1), (T, 2), (T, 3), (T, 4), (T, 5), (T, 6), (H, 6)}
7
∴P(A  B) =
12
Kaedah Alternatif
Dadu/Die 6 2 6 2 1
1 2 3 4 5 6 , P(B) = P(A) =
, P(A  B) = × =
Syiling/Coin 12 12 12 12 12
Kepala/Head, H ∴P(A  B) = P(A) + P(B) – P(A  B)
= 6 + 2 – 1
Ekor/Tail, T P(A  B)
12 12 12 Menggunakan rumus.
: Peristiwa mendapatkan ekor pada duit syiling 7 Using the formula.
Event of obtaining a tail on the coin =
12
: Peristiwa mendapatkan nombor 6 pada dadu
Event of obtaining a number 6 on the die
1 Diberi bahawa dua peristiwa, A dan B, dengan keadaan P(A  B) = 0.55, P(A  B) = 0.4 dan P(A) =
0.6. Cari P(B).
Given that two events, A and B, such that P(A  B) = 0.55, P(A  B) = 0.4 dan P(A) = 0.6. Find P(B).
P(A  B) = P(A) + P(B) – P(A  B)

0.55 = 0.6 + P(B) – 0.4
P(B) = 0.55 + 0.4 – 0.6
= 0.35
2 Dua dadu yang adil dilambungkan secara serentak. Hitung kebarangkalian bahawa jumlah kedua-dua
nombor yang diperoleh ialah kurang daripada 8 atau hasil darab kedua-dua nombor itu ialah suatu
nombor genap.
Two fair dice are tossed simultaneously. Calculate the probability that the sum of the two numbers obtained is less than 8 or
the product of the two numbers is an even number.
A = {hasil tambah dua nombor ialah kurang daripada 8} Dadu 1

21 7 1 2 3 4 5 6
Dadu 2
P(A) = =
36 12 1 (1, 1) (1, 2) (1, 3) (1, 4) (1, 5) (1, 6)
B = {hasil darab dua nombor ialah nombor genap} 2 (2, 1) (2, 2) (2, 3) (2, 4) (2, 5) (2, 6)
3 (3, 1) (3, 2) (3, 3) (3, 4) (3, 5) (3, 6)
27 3
P(B) = = 4 (4, 1) (4, 2) (4, 3) (4, 4) (4, 5) (4, 6)
36 4 5 (5, 1) (5, 2) (5, 3) (5, 4) (5, 5) (5, 6)
15 5 6 (6, 1) (6, 2) (6, 3) (6, 4) (6, 5) (6, 6)
P(A  B) = =
36 12
P(A  B) = P(A) + P(B) – P(A  B)
21 27 15
P(A  B) = + –
36 36 36
11
=
12
145

3 Satu tinjauan yang dijalankan ke atas 30 orang pelajar di kelas 5 Seni menunjukkan bahawa 17 orang
pelajar menggemari betik, 7 orang pelajar gemar makan betik dan pisang, dan 15 orang pelajar
menggemari pisang. Jika seorang pelajar dipilih secara rawak, cari kebarangkalian bahawa pelajar itu
gemar
A survey conducted on 30 students in 5 Seni class shows that 17 students like to eat papaya, 7 students like both papaya and
banana, and 15 students like banana. If a student is chosen at random, find the probability that the student likes
(a) betik dan pisang,
papaya and banana,
(b) betik atau pisang.
papaya or banana.
ξ B = Betik
B S P(betik atau pisang) = P(B  S)
(b)
S = Pisang
= P(B) + P(S) – P(B  S)
10 7 8
17 15 7
5 = + –
30 30 30
5
(a) P(betik dan pisang) = P(B  S) =
6
7
=
30
4 Dalam rajah di bawah, kotak P mengandungi tiga biji bola berlabel A, E dan N. Kotak Q mengandungi
4 biji bola bernombor 2, 5, 6 dan 9.
In the diagram below, box P contains three balls labelled A, E and N. Box Q contains 4 balls numbered 2, 5, 6 and 9.
A E N 2 5 6 9
Kotak P Kotak Q
Box P Box Q
Sebiji bola dipilih secara rawak daripada kotak P dan sebiji bola lain dipilih secara rawak daripada
kotak Q. Hitung kebarangkalian bahawa bola yang dipilih
A ball is chosen at random from box P and another ball is chosen at random from box Q. Calculate the probability that the
balls chosen are
(a) dilabel dengan huruf N atau dilabelkan dengan nombor ganjil,
labelled with letter N or labelled with and odd number,
(b) dilabel dengan vokal atau dilabelkan dengan 2.
labelled with a vowel or labelled with 2. (b) P
A E N
Q
(a) P 2
A E N
Q 5
2 6
5 9
6 P(N  O)
9 Dua (2)
8 3 2
P(V) = ; P(T) = ; P(V  T) =
Nombor ganjil 12 12 12
4 6 2 P(V  T) = P(V) + P(T) – P(V  T)
P(N) = ; P(G) = ; P(N  G) =
12 12 12
8 3 2
= + –
P(N  G) = P(N) + P(G) – P(N  G)
12 12 12
4 6 2 9
= + – =
12 12 12 12
8 3
= =
12 4
2
=
3
146

Latihan 8 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Menilai
Contoh 8
Sebuah kotak mempunyai 6 kad kuning, 4 kad hijau dan 5 kad hitam. Sekeping kad dipilih secara rawak
daripada kotak itu. Cari kebarangkalian bahawa kad itu ialah kad kuning atau kad hitam.
A box has 6 yellow cards, 4 green cards and 5 black cards. A card is picked at random from the box. Find the probability that the
card is a yellow or a black card.
Penyelesaian
Jumlah kad/Total cards: 6 + 4 + 5 = 15
Biar/Let Y = Peristiwa mendapat satu kad kuning/Event of obtaining a yellow card
B = Peristiwa mendapat satu kad hitam/Event of obtaining a black card
P(Y  B) = P(Y) + P(B) – P(Y  B) Oleh sebab peristiwa Y dan B ialah

6 5 saling eksklusif, maka P(Y  B) = 0.
= + –0 Since events Y and B are mutually exclusive,
15 15
then P(Y  B) = 0.
11
=
15
1 Sebuah kotak mengandungi 15 keping kad bernombor, masing-masing mewakili nombor dari 1 hingga
15. Sekeping kad dipilih secara rawak daripada kotak itu. Cari kebarangkalian memperoleh
A box contains 15 numbered cards, each representing a number from 1 to 15. A card is drawn at random from the box. Find
the probability of obtaining
(a) nombor 5 atau nombor 15,
a number ‘5’ or a number ‘15’,
(b) satu nombor sama ada nombor ganjil atau nombor perdana.
a number that is either odd or prime number.
Andaikan
A = Peristiwa memilih nombor 5
B = Peristiwa memilih nombor 15
(a) P(A  B) = P(A) + P(B) – P(A  B)
1 1
= + –0
15 15
2
=
15
P(Ganjil) = {1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15} , P(Perdana) = {2, 3, 5, 7, 11, 13}
(b) P(ganjil  perdana) = P(ganjil) + P(perdana) – P(ganjil  perdana)
8 6 5
= + –
15 15 15
9 3
= =
15 5
2 Terdapat 12 orang guru, 28 orang pelajar dan 8 orang penjaga di dewan sekolah menghadiri suatu
ceramah. Jika seorang individu dipilih secara rawak daripada dewan ini, cari kebarangkalian bahawa
There are 12 teachers, 28 students and 8 guardians in the school hall attending a talk. If a person is randomly selected from
this hall, find the probability that
(a) seorang guru atau seorang pelajar dipilih,
a teacher or a student is selected,
(b) seorang penjaga atau seorang pelajar dipilih.
a guardian or a student is selected.
(a) P(T  S) = P(T) + P(S) – P(T  S)

Andaikan
12 28 T = Guru (12)
= + –0
48 48 S = Pelajar (28)
40 5
= = G = Penjaga (8)
48 6
(b) P(G  S) = P(G) + P(S) – P(G  S) Jumlah: 12 + 28 + 8 = 48
8 28
= + –0
48 48
36 3
= =
48 4
147

3 Kebarangkalian bahawa tiga buah pasukan, I, II dan III, akan memenangi pertandingan Cabaran Sains
1 1 1
Kebangsaan masing-masing ialah , dan . Hanya satu pasukan boleh memenangi pertandingan
5 8 10
itu. Cari kebarangkalian bahawa
1 1 1
The probabilities that three teams, I, II and III, will win the National Science Challenge competition are , and
5 8 10
respectively. Only one team can win the competition. Find the probability that
(a) sama ada pasukan I atau pasukan II menang,
either team I or team II wins,
(b) semua pasukan tidak menang.
all do not win.
(a) P(I  II menang) = P(I) + P(II) – P(I  II)

1 1
= + –0
5 8
13
=
40
1 1 1
(b) P(semua kalah) = 1 –
5 1 +
8
+
10 2
23
=
40
4 Setiap tahun, seorang pelajar Tingkatan 5 dari SMK St Francis akan dipilih untuk menerima anugerah
pelajar terbaik. Pada tahun ini, kebarangkalian John, Rohan dan Umair yang dipilih untuk menerima
1 1 3
anugerah itu masing-masing ialah , dan . Cari kebarangkalian bahawa
8 7 5
Every year, a Form 5 student from SMK St Francis will be chosen to receive the best student award. This year, the
1 1 3
probabilities of John, Rohan and Umair getting chosen to receive the award are , and respectively. Find the probability
8 7 5
that
(a) salah seorang daripada mereka akan dipilih,
one of them will be chosen,
(b) bukan John atau Rohan yang akan dipilih,
neither John nor Rohan will be chosen,
(c) tiada seorang pun daripada mereka akan dipilih.
none of them will be chosen.
Andaikan J = John, R = Rohan, U = Umair

(a) P(seorang dipilih) = P(J) + P(R) + P(U)
1 1 3
= + +
8 7 5
243
=
280
1 1
(b) P(bukan John atau Rohan) = 1 –
8
+
7 1 2
41
=
56
1 1 3
(c) P(tiada yang terpilih) = 1 –
8
+17
+
5 2
37
=
280
148

9.4 Aplikasi Kebarangkalian Peristiwa Bergabung/Application of Probability of Combined Events

TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang kebarangkalian peristiwa bergabung dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
TP 6 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang kebarangkalian peristiwa bergabung dalam konteks penyelesaian masalah bukan rutin yang kompleks.
Contoh 9
B O O K K E E P E R
10 keping kad yang dilabel dengan huruf-huruf daripada perkataan ‘BOOKKEEPER’ dimasukkan ke
dalam sebuah bekas. Dua keping kad dipilih secara rawak daripada bekas itu, satu demi satu tanpa
pengembalian.
Hitung kebarangkalian bahawa
10 cards labelled with the letters from the word ‘BOOKKEEPER’ are put into a container. Two cards are drawn at random from
the container, one after the other, without replacement.
Calculate the probability that
(a) kad pertama yang dipilih dilabel dengan huruf ‘B’ dan kad kedua yang dipilih dilabel dengan huruf ‘O’,
the first card drawn is labelled with the letter ‘B’ and the second card drawn is labelled with the letter ‘O’,
(b) dua kad yang dipilih dilabel dengan huruf yang sama. KBAT Menganalisis
two cards drawn are labelled with the same letter.
Penyelesaian
(a) P(B  O) = P(B) × P(O) (b)
P(huruf sama/same letter) = P(O  O) + P(K  K) + P(E  E)
1 2 2 1 2 1 3 2
=
10
×
9
= 1 10
×
9
+2 1 10
×
9
+
10 2 1
×
9 2
1 1 1 1
= = + +
45 45 45 15
5
=
45
1
=
9
1 Jadual di bawah menunjukkan bilangan pengakap dalam kelas-kelas di Tingkatan 3 dan Tingkatan 4.
The table below shows the number of scouts in Form 3 and Form 4 classes.
Kelas Bilangan pengakap/Number of scouts

Class Tingkatan/Form 3 Tingkatan/Form 4
Hijau 5 8
Putih 6 4
Merah 3 7
(a) Dua pengakap dipilih secara rawak daripada kelas Putih. Hitung kebarangkalian bahawa kedua-
dua pengakap itu ialah pelajar Tingkatan 4.
Two scouts are chosen at random from the class Putih. Calculate the probability that the two scouts are Form 4 students.
(b) Dua pengakap dipilih secara rawak dari kalangan pelajar Tingkatan 3. Hitung kebarangkalian
bahawa kedua-duanya ialah pelajar dari kelas yang sama.
Two scouts are chosen at random from Form 3 students. Calculate the probability that both of them are students from the
same class.
(a) P(Tingkatan 4 Putih  Tingkatan 4 Putih) = P(Tingkatan 4 Putih) × P(Tingkatan 4 Putih)

4 3
= ×
10 9
2
=
15
(b) P(Tingkatan 3 sama kelas) = P(H  H) + P(P  P) + P(M  M)
5 4 6 5 3 2
Tingkatan 3:
5 + 6 + 3 = 14
= ×
14 13 1 + ×
14 13 2 1
+ ×
14 13 2 1 2
10 15 3
= + +
91 91 91
4
=
13
149

2 Jadual di bawah menunjukkan kebarangkalian bahawa Ahmad dan Zukri dalam memilih aktiviti
‘Berenang’ dan ‘Berbasikal’ pada suatu hari Ahad tertentu.
The table below shows the probabilities of Ahmad and Zukri in choosing the activities on ‘Swimming’ and ‘Cycling’ on a
particular Sunday.
Kebarangkalian memilih aktiviti

Pelajar Probability of choosing the activities on
Students
Berenang/Swimming Berbasikal/Cycling
3 7
Ahmad
5 12
2 3
Zukri
7 8

(a) kedua-dua Ahmad dan Zukri pergi berenang,
both Ahmad and Zukri go for swimming,
(b) Ahmad mengikuti salah satu daripada dua aktiviti itu.
Ahmad goes for one of the two activities.
(a) P(Ahmad dan Zukri berenang) = P(Ahmad berenang) × P(Zukri berenang)

3 2
= ×
5 7
6
=
35
(b) P(Ahmad mengikuti satu aktiviti) = P(S  C’) + P(S’  C)
3 5 2 7
=
5
×
121 +
5
× 2 1
12 2
29
=
60
3 I N T E G R A T I O N
11 keping kad yang dilabelkan dengan huruf daripada perkataan ‘INTEGRATION’ dimasukkan ke
dalam sebuah bekas. Dua kad dicabut secara rawak daripada bekas itu, satu demi satu, berdasarkan
syarat-syarat berikut:
11 cards labelled with the letters from the word ‘INTEGRATION’ are put into a container. Two cards are drawn at random
from the container, one after the other, based on the following conditions:
I : Jika kad pertama yang dikeluarkan ialah vokal, kad itu dimasukkan semula ke dalam bekas
sebelum kad kedua dicabut.
If the first card drawn is a vowel, the card is put back into the container before the second card is drawn.
II : Jika kad pertama yang dikeluarkan ialah konsonan, kad itu tidak akan dimasukkan semula ke
dalam bekas sebelum kad yang kedua dicabut daripada bekas itu.
If the first card drawn is a consonant, the card is not put back into the container before the second card is drawn from
the container.
(a) dua kad konsonan dicabut,
two cards with consonants are drawn,
(b) satu kad konsonan dan satu kad vokal dicabut.
one card with a consonant and one card with a vowel are drawn.
Konsonan = 6 kad, Vokal = 5 kad

(a) P(C  C) = P(C) × P(C) (b) P(Konsonan  Vokal) = P(C  V) + P(V  C)
6 5 6 5 5 6
= ×
11 10
= ×
11 10
+ ×
11 11 1 2 1 2
3 3 30
= = +
11 11 121
63
=
121
150

Soalan Objektif
1 Sebuah kotak mengandungi 5 guli merah dan x 5 Rekod statistik menunjukkan bahawa
guli hijau. Kebarangkalian mencabut sebiji guli kebarangkalian sebuah bas tiba awal di
5 perhentian bas ialah 0.43 dan kebarangkalian bas
merah ialah . Cari nilai x.
11 itu tiba tepat pada masanya ialah 0.48. Untuk
A box contains 5 red marbles and x green marbles. The setiap 400 buah bas yang tiba di perhentian bas,
5
probability of drawing a red marble is . Find the value cari bilangan bas yang tidak tiba awal atau tidak
11
of x. tiba tepat pada masanya.
A 5 Statistical records show that the probability of a bus
B 6 arriving at a bus stop early is 0.43 and the probability of
C 7 it arriving on time is 0.48. For every 400 buses that arrive
D 8 at the bus stop, find the number of buses that do not arrive
early or not arrive on time.
A 36 C 42
2 Diberi bahawa Set A = {8, 9, 10, 11, 12, 13, 14,
B 40 D 50
15, 16, 17, 18, 19, 20}. Satu nombor dipilih secara
rawak daripada set itu. Cari kebarangkalian
6 Sebuah kotak mengandungi 13 kad merah, 7
bahawa nombor yang dipilih itu boleh dibahagi
KLON kad hijau dan x kad hitam. Sekeping kad dipilih
tepat dengan 4 atau 9. SPM
2017 secara rawak daripada kotak itu. Kebarangkalian
Given that Set A = {8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18,
1
19, 20}. A number is chosen at random from the set. Find bahawa memilih sekeping kad hitam ialah .
the probability that the number chosen is divisible by 4 or 9. 5
Cari kebarangkalian memilih sekeping kad yang
2
A bukan berwarna merah.
13
A box contains 13 red cards, 7 green cards and x black
7
B cards. A card is chosen at random from the box. The
13
probability of choosing a black card is 1 . Find the
6 5
C probability of choosing a card which is not red.
13
8 3 12
D A C
13 8 25
11 13
B D
3 Diberi bahawa A = {5, 15, 20, 25, 30, 35} dan B = 20 25
{1, 2, 3, 4}. Jika satu nombor dipilih secara rawak
daripada set A dan satu nombor lain dipilih 7 Jadual 1 menunjukkan bilangan peserta dalam
secara rawak daripada set B, cari kebarangkalian acara 100 meter daripada empat rumah sukan.
bahawa kedua-dua nombor itu ialah nombor Table 1 shows the number of participants in 100 meter
event from four sports houses.
genap.
Given that A = {5, 15, 20, 25, 30, 35} and B = {1, 2, 3, 4}. Rumah
If a number is chosen at random from set A and another sukan Augustus Barnitus Claude Edward
number is chosen at random from set B, find the probability Sport house
that the two numbers are even numbers.
Bilangan
1 3 peserta
A C 3 5 7 5
6 8 Number of
1 2 participarts
B D
3 7
Jadual 1/ Table 1
4 Kebarangkalian bahawa Simon lulus ujian Jika seorang peserta dipilih secara rawak
Sejarah dan ujian Geografi masing-masing ialah daripada kumpulan ini, apakah kebarangkalian
0.66 dan 0.58. Apakah kebarangkalian bahawa bahawa perserta itu adalah daripada Rumah
dia akan lulus satu ujian sahaja? Augustus atau Rumah Claude?
The probability that Simon passes History test and If a participant is chosen at random from this group, what
Geography test are 0.66 and 0.58 respectively. What is the is the probability that the participant is from Augustus or
probability that he will pass exactly one test? Claude?
A 0.1972 1 3
B 0.2244 A C
2 5
C 0.3828 2 3
D 0.4744 B D
5 4
151

Soalan Subjektif
1 Sebiji dadu yang adil dilambungkan. Kemudian, sebiji bola dipilih secara rawak daripada bekas yang
mengandungi sebiji bola hitam, kuning dan putih.
A fair die is tossed. Then a ball is picked at random from a container consisting a black, a yellow and a white ball.
(a) Dengan menggunakan huruf B untuk mewakili bola hitam, huruf Y mewakili bola kuning dan huruf
W untuk mewakili bola putih, lengkapkan ruang sampel di bawah.
By using the letter B to represent the black ball, the letter Y to represent the yellow ball and the letter W to represent the
white ball, complete the sample space below.
[2 markah/marks]
Dadu/Die
1 2 3 4 5 6
Bola/Ball
B (1,B) (2,B) (6,B)
Y (3,Y) (5,Y)
W (2,W) (4,W)
(b) Dengan menyenaraikan semua kesudahan yang mungkin bagi peristiwa itu, cari kebarangkalian
bahawa
By listing all the possible outcomes of the event, find the probability that
(i) suatu nombor lebih daripada 4 dan sebiji bola putih dipilih,
a number more than 4 and a white ball are chosen,
(ii) suatu nombor yang kurang daripada 3 atau sebiji bola kuning dipilih.
a number less than 3 or a yellow ball is chosen.
[4 markah/marks]
(a) Dadu
1 2 3 4 5 6
Bola
B (1, B) (2, B) (3, B) (4, B) (5, B) (6, B)
Y (1, Y) (2, Y) (3, Y) (4, Y) (5, Y) (6, Y)
W (1, W) (2, W) (3, W) (4, W) (5, W) (6, W)
(b) (i) {(5, W), (6, W)} (ii) {(1,B),(1,Y),(1,W),(2,B),(2,Y),(2,W),(3,Y),(4,Y),(5,Y),(6,Y)}

2 1 10 5
= =
18 9 18 9
2 Semasa hari kantin sekolah, pengawas dan pengakap terlibat dalam jawatankuasa kebersihan. Ahmad,
KLON Benjamin dan Cedric daripada lembaga pengawas, sementara Paul, John, Kamal dan Muthu daripada
SPM
2019 pasukan pengakap. Mereka bekerja secara berpasangan, seorang pengawas dan seorang pengakap.
During a school canteen day, the prefects and scouts are involved in the cleanliness committee. Ahmad, Benjamin and Cedric are
from prefects board, while Paul, John, Kamal and Muthu are from scouts troop. They are working in pairs, a prefect and a scout.
(a) Berdasarkan maklumat di atas, senaraikan semua pasangan yang mungkin. Anda boleh menggunakan
huruf besar seperti A untuk Ahmad dan seterusnya.
Based on the above information, list all the possible pairings. You may use capital letter such as A for Ahmad and so on.
[2 markah/marks]
(b) Hitung kebarangkalian Ahmad atau Benjamin berpasangan dengan John.
Calculate the probability of Ahmad or Benjamin is paired with John.
[2 markah/marks]
(c) Nyatakan kebarangkalian bahawa John dan Kamal bertugas bersama. Berikan alasan anda.
State the probability of John and Kamal on duty together. Give your reason. KBAT Menganalisis
[2 markah/marks]
(a) {AP, AJ, AK, AM, BP, BJ, BK, BM, CP, CJ, CK, CM}
Pengakap
P J K M
Pengawas
A AP AJ AK AM
B BP BJ BK BM
C CP CJ CK CM
(b) {AJ, BJ}
2 1
=
12 6
(c) 0. Kerana John dan Kamal daripada pasukan pengakap.
152

3 Diberi bahawa kotak P mengandungi empat keping kad bernombor 4, 5, 6 dan 7. Kotak Q mengandungi
tiga keping kad bernombor 8, 9 dan 10. Sekeping kad dipilih secara rawak daripada kotak P, kemudian
sekeping kad lain dipilih secara rawak daripada kotak Q. Cari kebarangkalian bahawa
Given that box P contains four cards numbered 4, 5, 6 and 7. Box Q contains three cards numbered 8, 9 and 10. A card is
picked at random from box P, then another card is picked at random from box Q. Find the probability that
(a) dua nombor yang diperoleh ialah nombor ganjil,
the two numbers obtained are both odd,
(b) beza antara kedua nombor yang diperoleh ialah 3,
the difference between the two numbers obtained is 3,
(c) salah satu nombor yang diperoleh ialah nombor perdana dan nombor yang satu lagi ialah nombor
genap.
one of the numbers obtained is a prime number and the other number is an even number.
[6 markah/marks]
(a) {(5, 9), (7, 9)} Q

2 1 8 9 10
= P
12 6
4 (4, 8) (4, 9) (4, 10)
(b) {(5, 8), (6, 9), (7, 10)}
3 1 5 (5, 8) (5, 9) (5, 10)
=
12 4 6 (6, 8) (6, 9) (6, 10)
(c) {(5, 8), (5, 10), (7, 8), (7, 10)}
7 (7, 8) (7, 9) (7, 10)
4 1
=
12 3
4 Pelajar-pelajar di sebuah kolej latihan tertentu perlu menduduki dua ujian Matematik; ujian Trigonometri
dan ujian Algebra. Kebarangkalian bahawa seorang pelajar lulus ujian Trigonometri dan ujian Algebra
masing-masing ialah 0.48 dan 0.72.
Students in a particular training college are required to sit for two Mathematics tests; Trigonometry test and Algebra test. The
probabilities that a student passes the Trigonometry test and Algebra test are 0.48 and 0.72 respectively.
(a) Lengkapkan gambar rajah pokok berikut.
Complete the following tree diagram.
(b) Hitung kebarangkalian bahawa
(i) seorang pelajar lulus kedua-dua ujian itu,
a student passes both tests,
(ii) seorang pelajar lulus sekurang-kurangnya satu ujian.
a student passes at least one test.
[6 markah/marks]
Trigonometri Algebra
Trigonometry
0.72 Lulus/Pass
Lulus
Pass
0.48 Gagal/Fail
(0.28)
Lulus/Pass
(0.52) 0.72
Gagal
Fail (0.28) Gagal/Fail
(b) (i) P(lulus trigonometri  lulus Algebra = P(lulus trigonometri) × P(lulus Algebra)
= 0.48 × 0.72
= 0.3456
(ii) P(lulus sekurang-kurangnya satu ujian) = 1 – P(gagal)
= 1 – (0.52)(0.28)
= 0.8544
153

5 Nancy mempunyai 8 keping wang kertas RM1 dan 4 keping wang kertas RM5 di dalam beg tangannya.
Dia mengambil satu keping duit dari beg tangannya secara rawak, tanpa gantian. Sekeping duit lain
kemudian diambil dari beg tangannya secara rawak tanpa gantian.
Nancy has 8 pieces of RM 1 note and 4 pieces of RM 5 note in her handbag. She takes out one piece of note from her handbag at
random, without replacement. Another piece of note is then taken out at random from her handbag without replacement.
(a) Berdasarkan maklumat di atas, lengkapkan gambar rajah pokok berikut.
Based on the above information, complete the following tree diagram.
( ) RM1
( ) RM1
( ) RM5
( ) RM1
( )
RM5
( ) RM5
(b) Cari kebarangkalian bahawa

Find the probability that
(i) jumlah nilai duit yang dikeluarkan ialah RM6,
the total value of the notes taken out is RM6,
(ii) kedua–dua keping wang kertas yang dikeluarkan adalah sama.
the two notes taken out are the same.
(c) Nancy mengeluarkan duit yang ketiga daripada beg tangannya secara rawak. Hitung kebarangkalian
bahawa jumlah nilai yang dikeluarkan ialah RM11. KBAT Menilai
Nancy takes out the third piece of note from her handbag at random. Calculate the probability that the total value removed is
RM11.
[8 markah/marks]
(a) 7
1 2
11
RM1
8
1 12 2 RM1
4
1 11 2 RM5
8
4
1 11 2 RM1
1 2
12 RM5
3
1 11 2 RM5
8 4 4 8
(b) (i) P(RM1  RM5) + P(RM5  RM1) = 1 12 × 11 2 + 1 12 × 11 2
8 8
+ =
33 33
16
=
33
8 7 4 3
(ii) P(RM1  RM1) + P(RM5  RM5) =
12
×
11 1 +
12
×
11 2 1 2
14 1
= +
33 11
17
=
33
(c) P(RM5  RM1  RM5) + P(RM1  RM5  RM5) + P(RM5  RM5  RM1)
4 8 3 8 4 3 4 3 8
= 1
12
×
11
×
10
+2 1
12
×
11
×
10
+
12 2 1
×
11
×
10 2
4 4 4
= + +
55 55 55
12
=
55
154

Zon KBAT
1 Rajah di bawah menunjukkan satu sistem jalan sehala.
The diagram below shows a one-way road system.
Q
Jalan Pangkalan Timur
Jalan Pangkalan Barat
Daripada rekod statistik lalu lintas, didapati bahawa kebarangkalian sebuah kenderaan masuk ke Jalan
3 5
Pangkalan Barat ialah . Diberi bahawa daripada kenderaan akan masuk ke Jalan Pangkalan Timur
5 8
apabila tiba di persimpangan jalan raya.
3 5
From a traffic statistical record, it is found that the probability of a vehicle turns into Jalan Pangkalan Barat is . Given that
5 8
of the vehicles will turn into Jalan Pangkalan Timur when arriving at the junction of the road.
(a) Hitung kebarangkalian bahawa sebuah kenderaan yang melalui P akan KBAT Mengaplikasi KBAT Menganalisis
Calculate the probability that a vehicle in which passing by P will
(i) memasuki Jalan Pangkalan Timur,/turn into Jalan Pangkalan Timur,
(ii) memasuki Jalan Pangkalan Barat atau Jalan Pangkalan Timur,
turn into Jalan Pangkalan Barat or Jalan Pangkalan Timur,
(iii) terus pergi ke Q./go straight to Q.
(b) Jika 400 buah kenderaan melalui P pada hari tertentu, berapakah bilangan kenderaan yang dijangka
akan
If 400 vehicles pass by P on a particular day, how many vehicles are expected to
(i) masuk ke Jalan Pangkalan Timur?
turn into Jalan Pangkalan Timur?
(ii) melalui Q?/pass by Q?
2 5 1
(a) (i) P(B’  T) = × (b) (i) 400 × = 100
5 8 4
10 3
= (ii) 400 × = 60
40 20
1
=
4
3 1
(ii) P(B  T) = +
5 4
17
=
20
17 3
P(Q) = 1 –
(iii) =
20 20
2 Sebuah kotak mengandungi 8 batang pen hitam dan 4 batang pen merah. Dua batang pen dikeluarkan
secara rawak daripada kotak itu, tanpa pengembalian. Gambar rajah pokok di bawah menunjukkan
kesudahan-kesudahan yang mungkin dan kebarangkaliannya.
A box contains 8 black pens and 4 red pens. Two pens are drawn at random from the box, without replacement. The tree diagram
below shows the possible outcomes and their probabilities.
Cabutan pertama Cabutan kedua

First draw Second draw
p Hitam/Black
Hitam
8
Black
12 q Merah/Red
r Hitam/Black
4 Merah
12 Red s Merah/Red
155

(a) Cari nilai p, q, r dan s.
Find the values of p, q, r and s.
(b) Hitung kebarangkalian bahawa/Calculate the probability that
(i) kedua-dua pen yang dikeluarkan adalah sama warna,
both pens drawn are of same colour,
(ii) sekurang-kurangnya satu pen hitam.
at least one black pen.
(c) Sebatang pen yang ketiga kemudian dikeluarkan secara rawak. Apakah kebarangkalian bahawa pen
kedua dan ketiga yang dikeluarkan adalah berwarna merah? KBAT Mengaplikasi
A third pen is then drawn at random. What is the probability that the second and the third pens drawn are red in colour?
7 4 8 3
(a) p = ,q= ,r= ,s= (c) P(B  R  R) + P(R  R  R)
11 11 11 11
8 7 4 3 8 4 3 4 3 2
(b) (i) P(B  B) + P(R  R) =
11
× 111
+
12
×2 1
11
=
12 2
×
11
×
10
+
12 1
×
11
×
10 2 1 2
14 1 4 1
= + = +
33 11 55 55
17 1
= =
33 11
P(B  B) + P(B  R) + P(R  B)
(ii)
8 7 8 4 4 8
=
12
× 1
11
+ 2 1
12
×
11
+
12
×
11 2 1 2
14 8 8
= + +
33 33 33
10
=
11
3
X Y Z
Di suatu kedai permainan dalam karnival, terdapat 10 grid segi empat sama yang disusun dalam satu
baris. Setiap pemain dikehendaki melemparkan dadu yang adil semasa giliran mereka. Jika 1 atau 6
diperoleh, pemain perlu bergerak satu langkah ke kanan. Jika tidak, pemain perlu bergerak satu langkah
ke kiri.
At a game stall in a carnival, there are 10 square grids arranged in a row. Each player is required to throw a fair die during
their turns. If 1 or 6 is obtained, the player has to move one step to the right. Otherwise, the player has to move one step to the
left.
(a) Hao Sheng berada di grid segi empat X, apakah kebarangkalian bahawa dia bergerak ke kiri pada
giliran seterusnya? KBAT Mengaplikasi KBAT Menganalisis
Hao Sheng is at square grid X, what is the probability that he moves to the left on his next turn?
(b) Fatimah kini berada di grid segi empat Y. Permainan itu akan berakhir selepas tiga pusingan lagi.
Cari kebarangkalian bahawa dia berakhir di
Fatimah now is at square grid Y. The game ends after three more turns. Find the probability that she ends up at
(i) Z
(ii) Y
X
(iii)
(iv) X atau Y atau Z/X or Y or Z
4 2
(a) P(kiri) = = (iii) P(kiri  kiri  kanan) + P(kanan  kiri  kiri)
6 3
2 2 2 4 4 2 2 4 4
(b) (i) P(kanan  kanan  kanan) =
6
×
6
× =
6 6
×
61 ×
6
+ 2 1
6
×
6
×
6 2
1 4 4
= = +
27 27 27
8

(ii) 0 (Fatimah tidak akan berada di Y selepas tiga pusingan) =
27
8 1
(iv) P(X  Y  Z) =
27
+0+
27
9
=
27
1
=
3
156

Bab Bidang Pembelajaran: Nombor dan Operasi
10 Matematik Pengguna: Pengurusan Kewangan

Consumer Mathematics: Financial Management
10.1 Perancangan dan Pengurusan Kewangan/Financial Planning and Management
Proses pengurusan kewangan yang berkesan

Effective financial management process
Latihan 1 Gunakan pendekatan SMART untuk menetapkan matlamat kewangan bagi situasi di
bawah.
Use the SMART approach to set the financial goals for the situation below.
TP 4 Mengaplikasi pengetahuan dan kemahiran tentang perancangan dan pengurusan kewangan dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang mudah.
• Proses pengurusan kewangan:

The financial management processes: i-THINK Peta Alir
1 Menetapkan matlamat
Setting goals
Proses
Pengurusan
5 Mengkaji semula dan Kewangan 2 Menilai kedudukan
menyemak kemajuan Financial kewangan
Reviewing and revising the progress Evaluating financial status
Management
Processes
4 Melaksanakan pelan 3 Mewujudkan pelan

kewangan kewangan
Implementing financial plan Creating financial plan
• Mewujudkan matlamat kewangan SMART:

Creating a SMART financial goal:
Specific • Tetapkan tujuan atau objektif projek

(Spesifik) • Set the aim or objective of the project
Measurable • Pengukuran pengagihan kewangan

(Boleh diukur) • Measurement of financial flow
• Matlamat boleh dilaksanakan dari sudut keupayaan

Attainable
kewangan
(Boleh dicapai)
• The goal can be reached based on the financial capability
Realistic • Jangan tentukan matlamat yang tidak boleh dicapai

(Realistik) • Do not set a goal that is out of reach
Time bound • Tempoh masa dan sumber kewangan mencukupi untuk

(Jangka masa mencapai matlamat
ditetapkan) • Sufficient time and financial source to reach the goal
157

Contoh 1
(a) Azlin merupakan seorang pelajar Tingkatan Empat di SMK Mawar. Dia menerima wang saku
sebanyak RM10 sehari. Dia ingin membeli sepasang baju kebaya untuk ibunya, Puan Syikin, sebagai
hadiah hari jadi. Puan Syikin akan menyambut hari jadinya dalam enam bulan lagi. Harga sepasang
baju kebaya itu ialah RM360. Tetapkan matlamat SMART supaya rancangan Azlin dapat dicapai.
Azlin is a Form Four student at SMK Mawar. She receives RM10 a day for her pocket money. She wants to buy a baju
kebaya for her mother, Puan Syikin, as her birthday present. Puan Syikin’s birthday will be six months later. The price of the
baju kebaya is RM360. Set a SMART goal for Azlin to make her plan achievable.
Penyelesaian
S – Merancang untuk menabung bagi membeli hadiah hari jadi ibu
Plan to save money to buy a birthday present for her mother
M – Merancang untuk menyimpan RM360 untuk membeli hadiah hari jadi
Plan to save RM360 to buy birthday present
A – Dia akan mendapat RM360 dengan menyimpan RM60 setiap bulan dalam tempoh 6 bulan
She will have RM360 by saving RM60 every month in 6 months
R – Matlamat kewangan adalah realistik. Dia boleh menabung RM3 setiap hari daripada wang
sakunya
Her financial goal is realistic. She can save RM3 every day from her pocket money
T – Dengan menyimpan RM60 setiap bulan (RM3 × 5 hari × 4 minggu), dia akan mendapat RM360
dalam tempoh 6 bulan
By saving RM60 every month (RM3 × 5 days × 4 weeks), she will have RM360 in 6 months
(b) Sherlyn ialah pelajar tahun dua di Universiti Bunga Raya. Dia mengambil program kulinari tiga tahun
di universiti tersebut. Dalam 4 tahun, Sherlyn berharap untuk menguruskan kafe sendiri dengan
modal RM20 000. Gunakan teknik SMART untuk menetapkan matlamat kewangan untuk Sherlyn.
Sherlyn is a second-year student at Bunga Raya University. She is taking a three-year culinary programme at the university.
In 4 years, Sherlyn hopes to run her own café with a capital amount of RM20 000. Apply the SMART technique to set a
financial goal for Sherlyn.
Penyelesaian
S – Merancang untuk menabung untuk memulakan perniagaan sendiri
Plan to save money to start up own business
M – Merancang untuk menyimpan sebanyak RM20 000 untuk memulakan perniagaan sendiri
Plan to save RM20 000 to start up own business
A – Dia akan mencapai RM20 000 dengan menyimpan RM420 setiap bulan
She will reach RM20 000 by saving RM420 every month
R – Dia boleh melakukan kerja sambilan seperti mengajar tuisyen untuk membolehkannya
menyimpan RM420 setiap bulan
She can do a part-time job like giving tuition so thats he can save RM420 each month
T – Dengan menabung sebanyak RM420 sebulan, dia akan mempunyai RM20 000 dalam tempoh
kira-kira 4 tahun
By saving RM420 per month, she will have RM20 000 in about 4 years
RM420 × 12 × 4 = RM20 160
1 Azni ialah seorang pelajar Tingkatan Empat di SMK Bukit Awan. Dia mahu membeli sebuah tablet
yang berharga RM1 000 untuk mengulang kaji pelajarannya. Gunakan pendekatan SMART untuk
menetapkan matlamat kewangannya.
Azni is a Form Four student at SMK Bukit Awan. She wants to buy a tablet priced at RM1 000 for her studies. Use the
SMART approach to set a financial goal for her.
S – Menabung untuk membeli tablet bagi mengulang kaji pelajarannya

M – Merancang untuk menyimpan RM1 000 untuk membeli tablet
A – Dia akan mempunyai RM1 000 dengan menyimpan RM20 setiap minggu
R – Dia boleh menyimpan jumlah ini dari wang poket mingguannya (RM4 sehari)
T – Dengan menabung RM20 setiap minggu, dia akan mempunyai RM1 000 dalam 12.5 bulan
RM20 × 52 minggu = RM1 040
1 tahun
158

2 Chong Nam ialah seorang pengatur cara dengan pendapatan bulanan RM5 000. Dia merancang
untuk mengambil kursus profesional dalam Kecerdasan Buatan dalam tempoh 6 bulan lagi untuk
meningkatkan kemahiran kerjanya. Kos bagi kursus profesional tersebut ialah RM3 000. Tetapkan
matlamat SMART untuk Chong Nam mencapai matlamat ini.
Chong Nam is a programmer with a monthly income of RM5 000. He plans to take a professional course in Artificial
Intelligence in the next 6 months to upgrade his job skills. The course costs RM3 000. Set a SMART goal for Chong Nam to
achieve this aim.
S – Menabung untuk mengambil kursus Kepintaran Buatan

M – Menyimpan RM3 000 untuk membayar kos kursus
A – Dia akan mempunyai RM3 000 dengan menyimpan RM500 setiap bulan daripada gaji bulanannya sebanyak
RM5 000
R – Matlamat kewangannya realistik. Dia boleh mendapatkan RM500 sebulan melalui gajinya atau melakukan
kerja sambilan sebagai pengatur cara
T – Dengan menyimpan sebanyak RM500 setiap bulan, dia akan mempunyai RM3 000 dalam tempoh 6 bulan
RM500 × 6 = RM3 000
3 Yasuntha ialah graduan baharu daripada Kolej Yayasan. Dia bekerja sebagai eksekutif jualan kad kredit
dan memperoleh kira-kira RM2 200 sebulan. Dia dapati bahawa kebiasaannya dia tidak mempunyai
wang baki pada akhir bulan. Yasuntha tahu tentang kepentingan untuk menubuhkan dana kecemasan
yang boleh menyokongnya selama enam bulan bagi menghadapi sebarang halangan kewangan. Gunakan
teknik SMART untuk menetapkan matlamat kewangan untuk Yasuntha. KBAT Menilai KBAT Menganalisis
Yasuntha is a fresh graduate from Kolej Yayasan. She works as a credit card sales executive and earns about RM2 200 per
month. She finds that she usually does not have any money left by the end of the month. Yasuntha understands that it is
important to save an emergency fund that can support her for six months to prepare for any financial setbacks. Apply the
SMART technique to set the financial goal for Yasuntha.
S – Menubuhkan dana kecemasan untuk 6 bulan

M – Pelan untuk menubuhkan dana kecemasan sebanyak RM13 200
RM2 200 × 6 = RM13 200
A – Dia akan mempunyai RM13 200 dengan menyimpan RM300 setiap bulan
R – Dia boleh menyimpan jumlah ini dengan tinggal bersama keluarganya berbanding dengan menyewa di luar
T – Dengan menyimpan RM300 setiap bulan, dia akan mempunyai RM13 200 dalam 44 bulan (3 tahun 8 bulan).
RM13 200 ÷ 300 = 44 bulan
≈ 3 tahun 8 bulan
(Atau jawapan lain yang munasabah)
Latihan 2 Selesaikan.
Solve.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang perancangan dan pengurusan kewangan dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
TP 6 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang perancangan dan pengurusan kewangan dalam konteks penyelesaian masalah bukan rutin secara kreatif.
• Aset ialah harta bernilai yang anda miliki.

Asset are the valuable properties that you own.
• Liabiliti ialah hutang atau tanggungan yang perlu dibayar.
Liabilities are debt or obligation that need to be paid.
• Nilai bersih ialah beza antara aset dan liabiliti.
Nilai bersih = Aset – Liabiliti
Net worth is the difference between assets and liabilities.
Net worth = Assets – Liabilities.
• Penyata nilai bersih menunjukkan kedudukan kewangan semasa anda, dan sejauh mana anda daripada matlamat
kewangan yang ditetapkan.
A net worth statement tells your current financial status, and how far you are from your financial goal.
• Penyata aliran tunai membolehkan anda mengetahui amaun wang yang anda miliki dengan tepat. Ia menunjukkan
sama ada anda berbelanja mengikut kemampuan anda.
A cash flow statement allows you to know exactly the amount of money you have. It indicates whether you are living within or beyond your means.
• Pendapatan aktif ialah sumber pendapatan utama (gaji, elaun, komisen).
Active income is the main income (salary, allowances, commissions).
• Pendapatan pasif ialah sumber pendapatan sampingan yang diterima (dividen atau pelaburan).
Passive income is the side/extra income receive (divident or investment).
• Belanja tetap ialah perbelanjaan yang perlu dibayar (sewa, insurans, ansuran pinjaman).
Fixed expenses are expenses that need to be paid (rental, insurance, loan instalment).
• Belanja berubah bergantung kepada sikap berbelanja (bil utiliti, petrol).
Variable expenses depends on our spending behaviour (utilities bill, petrol).
159

Contoh 2
(a) Alina ialah seorang pelajar di Kolej Kebangsaan Rakyat. Dia merancang untuk membeli komputer riba
bernilai RM2 400 dalam tempoh setahun. Jadual di bawah menunjukkan penyata aliran tunai bulanan
Alina.
Alina is a student at Kolej Kebangsaan Rakyat. She plans to buy a laptop worth RM2 400 in a year. The table below shows
Alina’s monthly cash-flow statement.
Penyata Aliran Tunai Bulanan Alina

Alina’s Monthly Cash Flow Statement
ALIRAN TUNAI MASUK Nilai (RM)
CASH INFLOWS Value (RM)
Kerja sambilan 800
Part-time job
Pinjaman PTPTN 350
PTPTN loan
Jumlah aliran masuk tunai 1 150
Total inflow of cash
ALIRAN TUNAI KELUAR Nilai (RM)
CASH OUTFLOWS Amount (RM)
Perumahan
Housing
Bayaran sewaan 400
Rental
Utiliti (elektrik, air) –
Utilities (electricity, water)
Komunikasi (telefon dan akses internet) 100
Communication (phone and internet access)
Makanan
Food
Barangan runcit 350
Groceries
Pengangkutan
Transportation
Pengangkutan awam (Bas, teksi, Grab) 50
Public transport (Bus, taxis, Grab)
Gaya hidup peribadi
Personal lifestyle
Rekreasi/hiburan 80
Recreation/entertainment
Education
Pendidikan
Buku dan bekalan 100
Books and supplies
Yuran kelas 100
Tuition fee
Jumlah aliran keluar wang tunai 1 180
Total outflow of cash
Aliran Tunai Bersih –30
Net Cash Flow
(i) Adakah Alina menguruskan kewangannya dengan berkesan? KBAT Menganalisis

Does Alina manage her financial effectively?
(ii) Berapa banyak simpanan bulanan yang diperlukan oleh Alina untuk mencapai matlamatnya?
How much monthly savings does Alina need to save in order to achieve her goal?
Penyelesaian
(i) Tidak, Alina tidak menguruskan kewangannya dengan berkesan kerana dia berbelanja lebih
daripada wang yang ada (aliran tunai ialah negatif RM30). Terdapat perbelanjaan yang boleh
dikurangkan seperti perbelanjaan sewa, komunikasi dan hiburan.
No, Alina does not manage her financial effectively because she is spending beyond her means (there is a negative cash
flow of RM30). There are expenses that can be reduced such as rental, communication and entertainment expenses.
160

(ii) Simpanan bulanan yang diperlukan/Monthly saving needed
RM2 400
=
12
= RM200
(b) Merujuk kepada Contoh 2(a), andaikan Alina telah menyemak semula perbelanjaan bulanannya.
Dia telah berpindah ke pangsapuri yang lebih murah yang terletak tidak jauh dari kolejnya dengan
berjalan kaki. Pelan kewangan yang telah disemak ditunjukkan dalam jadual di bawah.
Based on Example 2(a), assume that Alina has revised her monthly expenses. She moved to a cheaper apartment which is
within walking distance to her college. The revised financial plan is shown in the table below.
Alina’s Monthly Cash-Flow Statement

Penyata Aliran Tunai Bulanan Alina
Pendapatan dan Perbelanjaan Bajet (RM) Sebenar (RM)
Income and Expenditure Budget (RM) Actual (RM)
ALIRAN TUNAI MASUK
CASH INFLOWS
Kerja sambilan
Part-time job 800 800
Pinjaman PTPTN
PTPTN loan 350 350
Jumlah
Total 1 150 1 150
ALIRAN TUNAI KELUAR
CASH OUTFLOWS
Perumahan
Housing
Bayaran sewaan 400 300
Rental
Utiliti (elektrik, air) – –
Utilities (electricity, water)
Komunikasi (telefon dan akses internet) 100 60
Communication (phone and internet access)
Makanan
Food
Barangan runcit 350 300
Groceries
Pengangkutan
Transportation
Pengangkutan awam (Bas, teksi, Grab) 50 –
Public transport (Bus, taxis, Grab)
Gaya hidup peribadi
Personal lifestyle
Rekreasi/hiburan 80 –
Recreation/entertainment
Pendidikan
Education
Buku dan bekalan 100 100
Books and supplies
Yuran kelas 100 100
Tuition fee
Jumlah 1 180 860
Total
Aliran Tunai Bersih –30 290
Net Cash Flow
(i) Berdasarkan pelan kewangan yang disemak, bolehkah Alina mencapai matlamat kewangannya?
Based on the revised financial plan, can Alina achieve her financial goal?
(ii) Adakah pengurusan kewangan Alina berkesan selepas membuat semakan?
Is Alina’s financial management effective after making the revision?
(iii) Adakah Alina menggunakan pendekatan SMART untuk mencapai matlamatnya? Jelaskan jawapan
anda. KBAT Menganalisis
Does Alina use the SMART approach to achieve her goal? Justify your answer.
161

Penyelesaian
(i) Ya, Alina boleh mencapai matlamat kewangannya selepas menyemak pelan kewangannya. Dia
dapat berjimat sebanyak RM290 setiap bulan.
Yes, Alina can achieve her financial goal after revising her financial plan. She will be able to save RM290 every month.
(ii) Pengurusan kewangan Alina adalah berkesan selepas membuat semakan. Dengan menyimpan
RM200 setiap bulan untuk membeli komputer riba, dia masih mempunyai lebihan wang sebanyak
RM90 sekiranya berlaku kecemasan atau perbelanjaan yang tidak dijangka.
Alina’s financial management is effective after making the revision. By saving RM200 every month for purchasing the
laptop, she still has an excess of RM90 in case of emergency or unexpected expenses.
(iii) Ya, Alina menggunakan pendekatan SMART untuk mencapai matlamatnya:
Yes, Alina uses the SMART approach to achieve her goal:
• Spesifik – Beli komputer riba bernilai RM2 400/Specific – Buy a laptop worth RM2 400
• Boleh diukur - Dia perlu menyimpan RM200 setiap bulan
Measurable – She needs to save RM200 every month
• Dapat dicapai – Dia dapat menjimatkan RM200 setiap bulan selepas membuat semakan
terhadap pelan kewangannya
Attainable – She is able to save RM200 every month after making revision on her financial plan
• Realistik – Aliran tunai bulanannya melebihi RM200/Realistic – Her monthly cash flow is over RM200
• Mempunyai kekangan masa – Dalam masa setahun/Time-bound – Within a year
1 Encik Lim ialah seorang juruteknik kanan di Guan Loong Sdn. Bhd. Beliau merancang untuk membeli
sebuah kereta yang lebih besar kerana isterinya baru sahaja melahirkan anak kedua mereka. Kereta itu
berharga RM60 000 dan beliau merancang untuk membayar wang pendahuluan sebanyak 20% secara
tunai. Beliau ingin membuat pinjaman kereta daripada bank bagi menyelesaikan baki bayaran. Encik Lim
mahu menyimpan wang untuk membayar wang pendahuluan kereta dalam tempoh 1 tahun. Penyata
aliran tunai bulanannya ditunjukkan dalam jadual di bawah:
Mr. Lim is a senior technician at Guan Loong Sdn. Bhd. He plans to buy a bigger car as his wife has just given birth to their
second child. The car costs RM60 000 and he plans to pay a 20% down payment in cash. He wants to make a car loan from
the bank for the remaining balance. Mr. Lim wants to save money for the down payment within a year. His monthly cash flow
statement is shown in the table below:
Penyata Aliran Tunai Encik Lim

Mr. Lim’s Cash-Flow Statement
ALIRAN TUNAI MASUK Nilai (RM)
Pendapatan aktif
Active income
Gaji 3 000
Salary
Pendapatan pasif 0
Passive income
Jumlah aliran tunai masuk 3 000
Tolak belanja tetap bulanan
Minus monthly fixed expenses
Pinjaman perumahan 800
Mortgage loan
Tolak belanja berubah bulanan
Minus monthly variable expenses
Utiliti (elektrik, air dan telefon) 400
Utilities (electricity, water and phone)
Barangan runcit 850
Groceries
Petrol dan penyelenggaraan kereta 160
Petrol and car maintenance
Gaya hidup peribadi 400
Personal and lifestyle
Jumlah aliran tunai keluar 2 610
Aliran Tunai Bersih 390
Net Cash Flow
162

(a) Berapa banyak simpanan bulanan yang diperlukan oleh Encik Lim bagi mencapai matlamatnya untuk
menyimpan wang pendahuluan untuk membeli kereta baharu?
How much monthly savings does Mr. Lim need to make in order to achieve his goal to save for his down payment for the
new car?
(b) Adakah kedudukan kewangan semasa Encik Lim membolehkannya mencapai matlamatnya?
Does Mr. Lim’s current financial position allow him to achieve his goal?
(c) Bagaimanakah pendapatan tambahan dapat dijana untuk meningkatkan jumlah pendapatan?
How can additional income be generated to increase the total income?
(a) Jumlah bayaran pendahuluan

= RM60 000 × 0.20 20%
= RM12 000
Simpanan bulanan yang diperlukan
RM12 000
=
12 1 tahun
= RM1 000
(b) Tidak, kedudukan kewangan semasa Encik Lim tidak membolehkannya mencapai matlamatnya. Ini disebabkan
oleh aliran tunai bulanannya ialah RM390 tetapi dia memerlukan RM1 000 sebulan untuk menyimpan wang
pendahuluan.
(c) Encik Lim boleh meningkatkan pendapatannya dengan mencari kerja sambilan atau menjadikan bilik tambahan
di rumahnya sebagai bilik sewaan.
2 Setelah mengkaji kedudukan kewangan semasa dalam Soalan 1, Encik Lim telah melakukan beberapa
perubahan seperti mencari pekerjaan sambilan dan mengurangkan perbelanjaan. Pelan kewangan yang
disemak ditunjukkan dalam jadual di bawah.
After reviewing his current financial status in Question 1, Mr. Lim has decided to make a few changes such as finding a part-
time job and reducing expenses. The revised financial plan is shown in the table below.
Mr. Lim’s Monthly Cash-Flow Statement

Penyata Aliran Tunai Bulanan Encik Lim
Income and Expenditure Budget (RM) Actual (RM)
ALIRAN TUNAI MASUK
CASH INFLOWS
Gaji (Pendapatan aktif) 3 000 3 000
Salary (Active income)
Kerja sambilan (Pendapatan pasif) – 1 500
Part-time job (Passive income)
Jumlah 3 000 4 500
Total
ALIRAN TUNAI KELUAR
CASH OUTFLOWS
Pinjaman perumahan 800 800
Mortgage loan
Utiliti (elektrik, air dan telefon) 400 400
Utilities (electricity, water and phone)
Barangan runcit 850 850
Groceries
Petrol dan penyelenggaraan kereta 160 160
Petrol and car maintenance
Gaya hidup peribadi 400 300
Personal lifestyle
Jumlah 2 610 2 510
Total
Net Cash Flow 390 1 990
Aliran Tunai Bersih
(a) Berdasarkan pelan kewangan yang disemak, bolehkah Encik Lim mencapai matlamat kewangannya?
Based on the revised financial plan, can Mr. Lim achieve his financial goal?
(b) Adakah pengurusan kewangan Encik Lim berkesan selepas membuat semakan?
Is Mr. Lim’s financial management effective after making the revision?
163

(c) Adakah Encik Lim menggunakan pendekatan SMART untuk mencapai matlamatnya? Jelaskan
jawapan anda. KBAT Menganalisis
Does Mr. Lim use the SMART approach to achieve his goal? Justify your answer.
(a) Ya, Encik Lim boleh mencapai matlamat kewangannya selepas menyemak pelan kewangannya. Aliran tunai
bersih bulanannya bertambah menjadi RM1 990 sebulan.
(b) Pengurusan kewangan Encik Lim adalah berkesan selepas membuat semakan. Dengan menyimpan RM1 000
sebulan untuk bayaran pendahuluan kereta, dia masih mempunyai lebihan sebanyak RM990 sekiranya berlaku
kecemasan atau perbelanjaan yang tidak dijangka.
(c) Encik Lim menggunakan pendekatan SMART untuk mencapai matlamatnya:
• Spesifik - Menyimpan untuk membuat bayaran pendahuluan kereta berjumlah RM12 000
• Boleh diukur – Dia perlu menyimpan RM1 000 setiap bulan
• Dapat dicapai – Dia dapat menyimpan RM1 000 setiap bulan selepas membuat semakan terhadap pelan
kewangannya
• Realistik – Aliran tunai bersih bulanannya ialah RM1 990. Maka, matlamatnya adalah realistik
• Mempunyai kekangan masa – Menyimpan RM1 000 sebulan bagi mengumpulkan wang pendahuluan
berjumlah RM12 000 dalam masa setahun adalah boleh dicapai
Pelan kewangan peribadi

Personal financial plans
Latihan 3 Tentukan pelan kewangan peribadi bagi situasi di bawah.

Determine a personal financial plan for each of the situations below.
TP 5 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang perancangan dan pengurusan kewangan dalam konteks penyelesaian masalah rutin yang kompleks.
TP 6 Mengaplikasikan pengetahuan dan kemahiran tentang perancangan dan pengurusan kewangan dalam konteks penyelesaian masalah bukan rutin secara kreatif.
Contoh 3
(a) Yison mahu membeli sebuah telefon pintar terbaharu yang berharga RM3 000. Dia mempunyai
simpanan sebanyak RM1 000 di bank. Ibu bapanya memberinya sebanyak RM60 sebagai elaun setiap
minggu. Kakaknya juga berjanji untuk memberinya RM10 setiap minggu sebagai upah mencuci baju
kotor. Berapa lamakah masa yang diperlukan oleh Yison untuk menyimpan duit bagi membeli telefon
pintar tersebut? Wujudkan pelan kewangan untuk membeli telefon pintar itu.
Yison wants to buy the latest smartphone that costs RM3 000. He has savings of RM1 000 in the bank. His parents gives
him RM60 as allowance every week. His sister also promises to give him RM10 every week to do laundry. How long will it
take for Yison to save the money for the smartphone? Create a finacial plan to buy the smartphone.
Penyelesaian
Pertama sekali, kita mengkaji kedudukan kewangan Yison. Dia mempunyai simpanan sebanyak RM1 000.
Oleh itu, dia masih memerlukan RM2 000 untuk telefon pintar tersebut.
Let us analyse Yison’s financial status. He has savings of RM1 000. Therefore, he still needs RM2 000 for the smart phone.
RM3 000 – RM1 000 = RM2 000
RM3 000 – RM1 000 = RM2 000
Yison mendapat elaun mingguan sebanyak RM60 dari ibu bapanya. Jika dia membelanjakan hanya
50% daripada wang saku itu dan menyimpan bakinya sebagai simpanan, maka dia akan mempunyai
RM120 di akhir bulan.
Yison receives a weekly allowance of RM60 from his parents. If he spends only 50% of his pocket money and keeps aside the
rest for saving, he will have RM120 by the end of the month.
RM30 × 4 = RM120
Dengan membantu kakaknya untuk membuat kerja rumah, Yison akan mendapat RM10 setiap
minggu. Oleh itu, dia akan mempunyai pendapatan sebanyak RM40 pada akhir bulan tersebut.
By helping his sister to do laundry, Yison will get RM10 every week. So he will have another income of RM40 by the end of
the month.
RM10 × 4 = RM40
Dengan menjimatkan RM160 setiap bulan, dia akan dapat membeli telefon pintar selepas 12.5 bulan
(kira-kira satu tahun kemudian). Kebolehlaksanaan pelan tersebut adalah wajar.
By saving RM160 every month, he will be able to purchase the phone after 12.5 months which is about a year later. This
plan is feasible.
RM2 000 ÷ (RM120 + RM40) = 12.5 bulan/months
164

(b) Encik Bala ialah seorang akauntan di Syarikat Budaya. Selepas bekerja selama 3 tahun, beliau
merancang untuk membeli sebuah kereta baharu dengan 5 tahun pinjaman bank. Butiran peribadi
Encik Bala diberikan dalam jadual berikut:
Mr. Bala is an accountant at Syarikat Budaya. After working for 3 years, he plans to buy a new car with a 5-year bank loan.
Mr. Bala’s personal details are in the following table:
Profil Kewangan Encik Bala (RM)

Mr. Bala’s Financial Profile (RM)
Gaji bulanan 2 800
Monthly salarys
Simpanan 3 000
Savings
Deposit tetap 5 000
Fixed deposit
Perbelanjaan Bulanan (RM)
Monthly Expenses (RM)
Sewa 300
Rental
Elaun ibu bapa 100
Parents’ allowance
Pengangkutan (petrol dan tol) 450
Transportation (petrol and toll)
Makanan 400
Food
Perbelanjaan lain 500
Other expenses
Berdasarkan kedudukan kewangannya sekarang, mampukah beliau memiliki sebuah kereta baharu?
Based on his current financial status, will he be able to afford a new car?
Penyelesaian
Perbelanjaan bulanan/Monthly expenses: RM(300 + 100 + 450 + 400 + 500) = RM1 750
Baki/Balance: RM2 800 – RM1 750 = RM1 050
En. Bala mempunyai pendapatan bulanan sebanyak RM2 800, manakala perbelanjaan bulanannya
ialah RM1 750. Oleh itu, beliau mempunyai lebihan sebanyak RM1 050 setiap bulan yang berjumlah
RM12 600 setahun.
Mr. Bala has a monthly income of RM2 800, while his monthly expenses are RM1 600. Therefore, he has a surplus of
RM1 050 every month which is equivalent to RM12 600 a year.
Berdasarkan jumlah ini, beliau boleh membeli sebuah kereta tempatan yang lebih murah berbanding
dengan kereta luar negara. Kereta tempatan yang paling murah boleh dibeli pada harga RM24 000.
Jika Encik Bala membuat bayaran pendahuluan 10% dan membuat pinjaman 5 tahun dengan kadar
faedah 3%, dia perlu membayar kira-kira RM414 setiap bulan.
Based on this amount, it is viable to purchase a local car which is relatively cheaper as compared to a foreign car. The
cheapest local car today is priced at RM24 000. If Mr. Bala is to make a 10% down payment and take a 5-year loan with an
interest rate of 3%, he will have to pay about RM414 every month.
Selain daripada harga kereta, Encik Bala juga perlu mempertimbangkan kos lain untuk memiliki
kereta baharu. Secara purata, kos memiliki sebuah kereta termurah di Malaysia adalah seperti berikut:
Apart from the price of the car, Mr. Bala also needs to consider other costs of owning a car. On average, the costs of owning
the cheapest car in Malaysia are given below:
• Ansuran kereta: RM414 sebulan

Car’s instalment: RM414 per month
• Cukai jalan: RM90 setahun
Road tax: RM90 per year
• Insurans: RM1 000 setahun
Insurance: RM1 000 per year
• Penyelenggaraan: RM800 setahun
Maintenance: RM800 per year
165

Mengambil kira semua kos termasuk ansuran bulanan ke bank, Encik Bala perlu membelanjakan
sekitar RM12 200 ke atas keretanya setiap tahun. Encik Bala perlu berjimat cermat untuk memiliki
sebuah kereta baharu. Oleh itu, ia adalah tidak wajar untuk Encik Bala memiliki kereta baharu
berdasarkan kedudukan kewangannya sekarang.
Considering all the costs including monthly instalment to the bank, Mr. Bala will need to spend around RM12 200 on his
car every year. Mr. Bala will have to live rather frugally to own a new car. Therefore, it is not quite feasible for Mr. Bala to
own a new car based on his current financial position.
Sebagai alternatif, Encik Bala boleh mempertimbangkan untuk membeli kereta terpakai yang berharga
sekitar RM10 000. Kemudian, dia akan mempunyai wang lebihan yang boleh digunakan sekiranya
berlaku kecemasan.
Alternatively, Mr. Bala can consider purchasing a second-hand car which costs around RM10 000. Then, he would have
extra money to spare in case of emergency.
(c) Ahmad akan menamatkan persekolahan menengahnya dalam tempoh setahun. Dia ingin meneruskan
pengajiannya dalam program sains komputer selama 3 tahun. Dia mendapati bahawa purata kos
bagi mengikuti sains komputer di universiti awam ialah sekitar RM6 000 setahun. Jumlah tersebut
berganda jika dia belajar di universiti swasta. Ahmad mempunyai lima orang adik-beradik dan dia
tidak mahu membebankan ibu bapanya. Dia melakukan kerja sambilan di kedai bapa saudaranya pada
hujung minggu dan dibayar RM400 setiap bulan. Adakah Ahmad dapat mencapai matlamatnya untuk
sambung belajar tanpa membebankan kedua ibu bapanya? Wujudkan pelan kewangan untuk pelajaran
Ahmad.
Ahmad is going to finish his secondary school in a year. He would like to pursue his study in computer science programme
for 3 years. He finds that the average cost to study computer science in a public university is around RM6 000 a year. The
amount doubles if he studies in a private university. Ahmad has five siblings and he does not want to burden his parents. He
does a part-time job at his uncle’s shop during the weekends and earns RM400 every month. Will Ahmad be able to achieve
his goal to pursue his study without burdening his parents? Create a financial plan for Ahmad’s education.
Penyelesaian
Pertama sekali, Ahmad perlu memilih antara belajar di universiti awam atau swasta. Oleh kerana kos
purata untuk mengkaji program sains komputer di universiti awam ialah sekitar RM6 000 setahun, ia
berjumlah sebanyak RM18 000 untuk kursus 3 tahun. Jumlah ini berganda untuk universiti swasta.
First, Ahmad needs to choose between studying at a public or private university. As the average cost to study computer
science programme in a public university is around RM6 000 a year, this would amount to RM18 000 for a 3-year course.
This amount is double for a private university.
Ahmad mempunyai masa setahun untuk menabung untuk pendidikan tingginya. Oleh itu, dengan
pendapatan sebanyak RM400 setiap bulan, dia akan mempunyai RM4 800 dalam masa setahun.
Bagaimanapun, dia masih kekurangan RM1 200 untuk membayar yuran tuisyen bagi tahun
pertamanya. Oleh itu, sumber peribadi Ahmad tidak mencukupi bagi membiayai pengajiannya. Untuk
mencapai matlamat tersebut, Ahmad perlu mencari cara lain bagi membiayai pendidikannya.
Ahmad has one year to save for his tertiary education. So by earning RM400 every month, he will have RM4 800 after a
year. However, he is still lacking of RM1 200 to pay for his first year tuition fee. Therefore, Ahmad’s personal resources are
evidently not sufficient to afford his study. Towards this end, Ahmad has to find other ways to fund his education.
Kerajaan Malaysia dan beberapa institusi swasta menawarkan biasiswa. Ini termasuk JPA, Yayasan
Khazanah, Bank Negara, dan Yayasan Telekom. Banyak universiti swasta di Malaysia juga memberi
pengecualian yuran pengajian atau diskaun kepada pelajar berdasarkan merit. Institusi tersebut
memberikan biasiswa separa 50% bagi mereka yang mempunyai sekurang-kurangnya 5A, atau
biasiswa penuh untuk pelajar dengan sekurang-kurangnya 8As.
Fortunately, the Malaysian government and some private institutions are offering scholarships. These include JPA, Yayasan
Khazanah, Bank Negara, and Yayasan Telekom. Many private universities in Malaysia are also giving tuition fee waivers or
discounts to students based on merits. This can range from a 50% partial scholarship for those with at least 5As, or a full
scholarship for students with at least 8As.
Sebagai alternatif, terdapat juga pinjaman kewangan seperti PTPTN. Faedah pinjaman adalah sangat
rendah, hanya 1% kadar faedah rata untuk PTPTN. Sesetengah bank juga menawarkan pinjaman
pendidikan. Sebagai contoh, Bank Rakyat memberikan pinjaman pelajaran khas yang dipanggil
Yayasan Bank Rakyat Pembiayaan Pendidikan Boleh Ubah yang tidak dikenakan caj faedah. Oleh itu,
jika Ahmad mendapat keputusan yang baik dalam peperiksaan, dia akan mempunyai pelbagai cara
untuk membiayai pendidikan tingginya. Apabila mendapat sokongan kewangan daripada biasiswa
atau pinjaman pendidikan, wang yang diperolehnya dari kerja sambilan boleh disimpan sebagai dana
kecemasan.
Alternatively, there are also financial loans like PTPTN. The loan’s interest is very low, only 1% flat interest for PTPTN.
Some banks are also offering education loans. Bank Rakyat, for example, has a special study loan called the Yayasan Bank
Rakyat Pembiayaan Pendidikan Boleh Ubah that is not subject to interest charge. Therefore, if Ahmad gets good results in
examination, he will have plenty of means to fund his tertiary education. Having financial support from scholarship or loan
for his education, the money that he earns from part-time job can be saved as emergency fund.
166

1 Ellyn ingin menyertai aktiviti mendaki di Sabah bersama rakan-rakannya. Perbelanjaan untuk trip
tersebut ialah RM1 500. Dia mempunyai simpanan sebanyak RM300 di bank. Ibu bapanya memberinya
RM50 seminggu sebagai wang saku. Dia juga dibayar RM10 setiap dua jam untuk menjaga anak
perempuan jirannya yang berusia 3 tahun pada waktu petang. Trip itu akan berlepas dalam tempoh
enam bulan akan datang. Adakah Ellyn dapat menyimpan wang untuk trip tersebut dalam masa enam
bulan?
Ellyn would like to go for a hiking activity at Sabah with her friends. The trip costs her RM1 500. She has some savings of
RM300 in the bank. Her parents give her RM50 per week for pocket money. She will also get RM10 each time for baby-sitting
her neighbour’s 3-year old daughter during the evening for 2 hours. The trip will be held six months later. Will Ellyn be able
to save the money for the trip in six months?
Ellyn mempunyai simpanan sebanyak RM300. Oleh itu, dia masih memerlukan RM1 200 (RM1 500 – RM300) untuk
trip tersebut. Sekiranya dia memerlukan wang tersebut dalam tempoh enam bulan, dia perlu menyimpan RM50
setiap minggu (RM1 200/24 minggu).
Ellyn menerima wang saku sebanyak RM50 dari ibu bapanya setiap minggu. Jadi dia mempunyai RM10 setiap hari
(5 hari di sekolah). Jika dia hanya berbelanja sebanyak RM6 setiap hari, dia akan mempunyai RM20 pada akhir
minggu. (RM10 – RM6) × 5 = RM20
Untuk baki sebanyak RM30 (RM50 – RM20), dia perlu menjaga anak perempuan jirannya selama 3 hari setiap
minggu.
Pelan ini boleh dilaksanakan. Dengan mengikuti pelan yang ditetapkan, Ellyn akan mencapai matlamatnya untuk
mengikuti aktiviti mendaki dalam tempoh enam bulan.
2 Vimala mengambil program diploma 2 tahun di Kolej Hang Tuah. Dia membuat pinjaman PTPTN
sebanyak RM10 000 untuk menyambung pelajarannya di kolej itu. Pinjaman PTPTN itu perlu dibayar
balik dalam tempoh 10 tahun. Selepas tamat pengajian, Vimala bekerja sebagai jurujual dengan gaji asas
sebanyak RM2 000. Dia akan mendapat komisen apabila memenuhi sasaran jualan. Komisennya boleh
mencapai RM500 sebulan. Vimala bertekad untuk membuat bayaran balik pinjaman PTPTN secepat
mungkin menggunakan wang gajinya. Wujudkan pelan kewangan untuk membantu Vimala mencapai
matlamatnya. Diberi bahawa faedah PTPTN dihitung menggunakan kadar faedah rata 1%.
Vimala took a 2-year diploma program at Kolej Hang Tuah. She had to take a PTPTN loan of RM10 000 to continue her
study in the college. The PTPTN loan needs to be repaid in 10 years. After graduation, Vimala works as a salesgirl for a basic
salary of RM2 000. She will be paid commission for meeting sales targets. Her commission can sometimes reach RM500 per
month. Vimala is determined to pay off her PTPTN loan as soon as she could using her salary. Create a financial plan to help
Vimala to achieve her goal. Given that PTPTN interest is calculated using a 1% flat interest rate.
Jumlah pinjaman PTPTN Vimala: RM10 000 × 1.01 = RM10 100

RM10 100
Bayaran balik selama 10 tahun: = RM84 sebulan
120
Oleh sebab gaji pokok Vimala tidak terlalu tinggi, dia memerlukan gaji tersebut untuk membayar perbelanjaan
hariannya, misalnya makanan, pengangkutan dan sewa.
Dia mempunyai pendapatan tambahan dari komisennya yang boleh mencecah RM500 sebulan. Andaikan
dia menggunakan separuh daripada amaun tersebut (RM250) untuk membayar pinjaman PTPTN, dia akan
menyelesaikan pinjamannya dalam kira-kira 3 tahun 4 bulan.
1 2
RM10 100
= 3 tahun 4 bulan
RM250 × 12 bulan
Oleh itu, jika Vimala berterusan mengetepikan RM250 setiap bulan, beliau akan habis membayar pinjamannya
dalam 3 tahun 4 bulan. Pelan ini boleh dilaksanakan dalam keupayaannya.
167

3 En. Kamal mempunyai sebuah motosikal lama yang digunakan setiap hari ke tempat kerja. Dia mahu
membeli sebuah motosikal baharu yang berharga RM20 000. Pendapatan bulanan En. Kamal selepas
ditolak dengan perbelanjaan ialah sekitar RM600. Tentukan sama ada En. Kamal mampu membeli
motosikal baharu itu. Kadar faedah bagi pinjaman motosikal dan pinjaman peribadi masing-masing
ialah 0.83% dan 0.43% sebulan untuk tempoh 5 tahun. KBAT Menganalisis
En. Kamal has an old motorcycle that he uses to travel to work every day. He wants to buy a new motorcycle priced at
RM20 000. En. Kamal’s monthly income after subtracting the expenses is around RM600. Figure out whether En. Kamal
can afford to buy the new motorcycle. The interest rates for a motorcycle loan and a personal loan are 0.83% and 0.43%
respectively per month, for a tenure of 5 years.
Pinjaman motosikal Pinjaman peribadi

Perkara/Item
Motocycle loan Persona loan
Kadar faedah bulanan
0.83% 0.43%
Monthly interest rate
Tempoh (tahun)
5 5
Tenure (year)
Faedah dibayar (RM)
9 960 5 160
Interest to be paid (RM)
Jumlah yang perlu dibayar (RM)
29 960 25 160
Total amount to be paid (RM)
Ansuran bulanan (RM)
499.33 419.33
Monthly instalment (RM)
Harga motosikal baharu yang En. Kamal ingin beli ialah RM20 000. Jika En. Kamal membuat bayaran sebanyak
10%, dia perlu membayar RM2 000. Dia boleh menjual motosikal lamanya untuk menampung jumlah ini. Untuk
menjimatkan komisen peniaga, dia boleh menjual motosikalnya secara dalam talian.
Untuk membiayai motosikal baharunya, En. Kamal boleh memilih sama ada pinjaman motosikal atau pinjaman
peribadi. Perbandingan antara kedua-dua pinjaman adalah seperti berikut:
En. Kamal boleh jimat sebanyak RM4 800 dengan mengambil pinjaman peribadi. Oleh itu, beliau perlu membayar
RM419.33 untuk pinjamannya setiap bulan. Walau bagaimanapun, beliau juga perlu memperuntukkan kos
tambahan untuk mengendalikan motosikalnya.
Mengambil kira ansuran bulanan dan kos penyelenggaraan tambahan, agak membebankan untuk membeli sebuah
motosikal baharu. Oleh itu, En. Kamal dinasihati untuk menambah pendapatan bulanan dengan bekerja sambilan
jika dia ingin membeli motosikal baharu tersebut. Hal ini bagi mewujudkan dana kecemasan.
4 Mei Ling ialah seorang graduan yang berhasrat untuk memiliki rumah sendiri. Dia kini bekerja sebagai
pereka grafik dengan gaji bulanan sebanyak RM2 800. Oleh kerana prospek pasaran yang mencabar,
Mei Ling tidak pasti hasratnya untuk memiliki rumah akan dikecapi. Tetapkan pelan kewangan untuk
Mei Ling untuk mengetahui jumlah wang yang dia perlukan untuk membeli sebuah rumah. Jadual
berikut ialah perbandingan bayaran balik pinjaman mengikut harga rumah.
Mei Ling is a fresh graduate who has always dreamt to have her own house. She currently works as a graphic designer with
a monthly salary of RM2 800. Due to the challenging market outlook, Mei Ling is not sure of her chance of owning a house.
Create a financial plan for Mei Ling to know the amount of money she needs to buy a house. The following table is the
comparison of monthly loan repayment based on the house’s price.
Tempoh Pembayaran balik bulanan (RM) Pendapatan

Harga rumah Pinjaman
Tenure berdasarkan kadar faedah 4.5% minimum
House’s price Loan
(Tahun/ Monthly loan repayment (RM) based Minimum salary
(RM) (90%)
Year) on a 4.5% interest rate (RM)
100 000 90 000 35 426 1 800
200 000 180 000 35 852 2 800
300 000 270 000 35 1 278 4 000
400 000 360 000 35 1 704 5 500
168

Sebelum membeli rumah, Mei Ling perlu mengenal pasti kedudukan kewangannya seperti mengira pendapatan
bersihnya dengan menolak jumlah hutang daripada aset. Andaikan Mei Ling tidak mempunyai komitmen seperti
pinjaman peribadi dan hutang kad kredit, maka selamat bagi Mei Ling untuk memohon pinjaman 90%.
Jumlah bayaran balik bulanan tidak boleh melebihi 30% daripada jumlah pendapatan Mei Ling. Ini adalah untuk
memastikan dia mempunyai dana yang mencukupi untuk menampung keperluan kewangan lain seperti simpanan,
pelaburan dan persaraan. Berdasarkan gaji semasa Mei Ling, dia mampu membeli rumah dengan harga RM200 000.
Walau bagaimanapun, jumlah yang disenaraikan dalam jadual hanya menunjukkan pembayaran balik bulanan
untuk bank. Mei Ling juga perlu merancang untuk menyediakan bayaran pendahuluan perumahan. Untuk sebuah
rumah yang berharga RM200 000, dia perlu menyediakan wang tunai tambahan sebanyak 20% daripada harga
hartanah. Kos tersebut termasuk yuran untuk pembelian jual beli, perjanjian pinjaman dan duti setem.
Pembelian rumah adalah beban yang besar kepada Mei Ling sebagai graduan baharu. Sekiranya pembelian rumah
bukanlah keperluan yang mendesak, dia boleh mempertimbangkan untuk menyewa bilik terlebih dahulu. Dia
boleh melaburkan gajinya untuk menaik taraf dirinya dengan kemahiran baharu atau kelayakan profesional yang
boleh meningkatkan kebolehpasarannya. Dengan skala gaji yang lebih tinggi, Mei Ling akan mampu membiayai
harta yang lebih tinggi harganya.
5 Prakash ialah seorang jurutera awam yang berusia 25 tahun. Matlamat persaraannya pada usia 57 tahun
adalah untuk mengumpul sebanyak setengah juta ringgit dalam akaun banknya. Profil kewangan
Prakash diberikan dalam jadual di bawah.
Prakash is a 25-year-old civil engineer. His retirement goal at age 57 is to have half a million ringgit in his bank account.
Prakash’s financial profile is provided in the table below.
Profil Kewangan Prakash (RM)

Prakash’s Financial Profile (RM)
Gaji bulanan/Monthly salary 3 000
Simpanan/Savings 5 000
Perbelanjaan Bulanan/Monthly Expenses
Sewa Tinggal bersama ibu bapa (tidak perlu membayar sewa)
Rental Stay with parents (does not need to pay rental)
Kereta Kereta bapa (pinjaman kereta sudah habis bayar)
Car Father’s car (car loan paid off)
Pengangkutan (petrol dan tol) 400 (purata bulanan)
Transportation (petrol and toll) 400 (monthly average)
Makanan/Food 600
Insuran kesihatan/Health insurance 200
Perbelanjaan lain/Other expenses 500
Dia sanggup mengambil risiko dalam pelaburan untuk membina kekayaannya kerana dia mempunyai
jangka masa pelaburan yang panjang. Bolehkah Prakash mencapai matlamat persaraannya? Diberi
bahawa kadar faedah bagi pelaburan dalam akaun simpanan, akaun simpanan tetap dan unit amanah
masing-masing ialah 4%, 5% dan 10%. KBAT Menganalisis
He is willing to take some risks in investment to grow his wealth as he still has many years of earning power ahead. Could
Prakash achieve his retirement goal? Given that the interest rates for savings account, fixed deposit account and unit trust
investments are 4%, 5% and 10% respectively.
Aliran tunai keluar = RM400 + RM600 + RM200 + RM500 = RM1 700

∴ Gaji bersih: RM3 000 – RM1 700 = RM1 300
Sekiranya tidak ada perbelanjaan di luar jangkaan, Prakash dapat menabung sebanyak RM1 000 setiap bulan untuk
pelan persaraannya.
Prakash mempunyai simpanan sebanyak RM5 000 pada usia 25 tahun. Dia boleh melabur dalam unit amanah
untuk menikmati kadar faedah tahunan yang lebih tinggi pada kadar 10% berbanding melabur dalam akaun
simpanan atau akaun simpanan tetap.
Dengan pelaburan awal sebanyak RM5 000 dan deposit bulanan sebanyak RM1 000 pada kadar faedah tahunan
sebanyak 10% pelan persaraan Prakash boleh dilaksanakan. Dengan menabung dan melabur secara konsisten
(bersama-sama dengan kemajuan kerjaya), Prakash dapat membina kekayaannya untuk bersara dengan selesa.
169

Soalan Objektif
1 Rajah 1 menunjukkan proses pengurusan kewangan. C Mencari pekerjaan dengan gaji RM2 500
Diagram 1 shows the processes in financial management. setiap bulan supaya dia dapat memberi
RM1 000 kepada ibu bapanya sebagai elaun
1 Menetapkan matlamat bulanan.
Setting goals
Find a job with a salary of RM2 500 each month so that
2 Menilai he can give RM1 000 to his parents as monthly allowance.
kedudukan D Mendapatkan pekerjaan dengan gaji melebihi
Proses Pengurusan
? Kewangan
Financial Management
kewangan
Evaluating
RM3 000 setiap bulan. Kemudian, laburkan
wang dalam dana ekuiti yang menghasilkan
financial pulangan yang tinggi. Faedah yang diperoleh
Processes
status
daripada pelaburan akan digunakan untuk
persaraan ibu bapanya.
4 Melaksanakan pelan 3 Mewujudkan Find a job with a salary above RM3 000 every month.
kewangan pelan kewangan Then, invest the money in an equity fund that yields
Implementing financial plan Creating financial plan
high return. The interest earned from the investment
Namakan proses yang hilang di dalam rajah will be used for his parents’ retirement.
tersebut.
Name the missing process in the diagram. 4 Encik Aiman ingin memulakan perniagaan sendiri
A Melengkapkan pelan kewangan sebagai penyedia penyelesaian IT dalam tempoh
Completing financial plan lima tahun lagi. Beliau memerlukan dana sebanyak
B Mengkaji semula dan menyemak kemajuan RM20 000 untuk memulakan perniagaannya.
Reviewing and revising the progress Beliau mengenal pasti skim pelaburan yang
C Menamatkan pelan membayar faedah 5% setahun, dikompaunkan
Terminating the plan setiap bulan dan dia akan mengetepikan RM300
D Sediakan pelan baharu sebulan untuk pelaburan itu. Adakah rancangan
Preparing a new plan Aiman boleh dilaksanakan?
Encik Aiman wants to set up his own business as an IT
2 Antara berikut, yang manakah contoh matlamat solutions provider after the next five years. He needs a
kewangan yang boleh dilaksanakan? fund of RM20 000 to set up his business. He identifies
Which of the following is/are example(s) of feasible financial an investment scheme that pays an annual interest of
goal(s)? 5% compounded monthly and he will put aside RM300
A Mulakan dana kecemasan monthly for the investment. Is Aiman’s plan feasible?
Start an emergency fund A Ya, pelan Aiman boleh dilaksanakan. Dengan
B Bayar hutang kad kredit melabur RM300 setiap bulan dalam skim
Pay off credit card debt pelaburan yang membayar faedah tahunan
C Simpanan untuk pendidikan kanak-kanak sebanyak 5% yang dikompaunkan setiap
Save for children’s education bulan, dia akan dapat mencapai matlamatnya
D Semua perkara di atas untuk mendapatkan dana sebanyak
All of the above RM20 000 dalam tempoh lima tahun.
Yes, Aiman’s plan is feasible. By investing RM300
3 Ali akan menamatkan pengajiannya tidak lama every month in an investment scheme that pays an
lagi. Dia ingin mula bekerja supaya kedua ibu annual interest of 5% compounded monthly, he will be
bapanya dapat hidup dengan selesa. Antara able to achieve his goal to obtain a fund of RM20 000
berikut, yang manakah merupakan matlamat in five years.
spesifik menggunakan pendekatan SMART? B Ya, pelan Aiman boleh dilaksanakan. Walau
Ali is going to finish his study soon. He wants to start bagaimanapun, beliau akan mengambil
working to let his parents live a comfortable life. Which masa yang lebih lama selama 8 tahun untuk
of the following is a specific goal for his aim using the mencapai matlamatnya untuk menubuhkan
SMART approach? dana benih sebanyak RM20 000. Faedah
A Mendapatkan banyak wang untuk membeli tahunan sebanyak 5% terlalu rendah untuk
rumah besar untuk ibu bapanya. menghasilkan jumlah sedemikian dalam
Earn a lot of money to buy a big house for his parents. tempoh lima tahun.
B Mulakan perniagaan sendiri supaya dia boleh Yes, Aiman’s plan is feasible. However, he will take a
mempunyai satu juta ringgit dalam 5 tahun. longer period of 8 years to achieve his goal to set up a
Set up his own business so that he can have a million seed fund of RM20 000. The annual interest of 5% is
in 5 years. too low to yield such an amount in five years.
170

C Tidak, rancangan Aiman tidak boleh Malah, ia hanya akan mengambil masa
dilaksanakan. Beliau tidak akan dapat 9 tahun untuk Ms. Chan bersara sebagai
mencapai matlamatnya untuk memiliki dana jutawan pada umur 54 tahun dengan jumlah
sebanyak RM20 000 dalam tempoh yang pelaburan ini.
singkat kerana wang pelaburan setiap bulan Yes, Ms. Chan will be able to achieve her retirement
terlalu kecil. goal by investing RM500 000 in an investment account
No, Aiman’s plan is not feasible. He will not be able that earns 8% interest per annum. In fact, it will only
to achieve his goal of having a fund of RM20 000 in a take her 9 years to retire as a millionaire at the age of
short period because the money investment each month 54 with this amount of investment.
is too little. B Ya, Ms. Chan akan dapat mencapai matlamat
D Tidak, pelan Aiman tidak boleh dilaksanakan. persaraannya. Walau bagaimanapun, dia
Dia perlu mencari alternatif yang lebih perlu melabur separuh daripada jumlah itu,
baik untuk mengembangkan wangnya iaitu RM250 000, dalam akaun pelaburan
kerana skim pelaburan yang membayar yang menghasilkan pulangan yang lebih
faedah tahunan 5% terlalu rendah untuk tinggi sekurang-kurangnya 10% untuk
menghasilkan jumlah yang diperlukan. mempunyai satu juta ringgit dalam sepuluh
No, Aiman’s plan is not feasible. He needs to find a tahun.
better alternative to grow his money as the investment Yes, Ms. Chan will be able to achieve her retirement
scheme paying a 5% annual interest is too low to yield goal. However, she needs to invest half of the amount,
the amount he needs. i.e. RM250 000, in an investment account that yields a
higher return of at least 10% to have a million ringgit
5 Ms. Chan berumur 45 tahun dan dia ingin in ten years.
bersara sebagai jutawan pada usia 55 tahun. C Tidak, Ms. Chan tidak akan dapat
Baru-baru ini, Ms. Chan menerima RM500 000 mencapai matlamat persaraannya. Dia perlu
daripada wasiat bapanya. Dia melaburkan wang terus bekerja selama 5 tahun lagi untuk
dalam akaun pelaburan yang memberi pulangan mendapatkan sejuta ringgit dalam profil
faedah sebanyak 8% setahun. Adakah Ms. Chan kewangannya.
dapat mencapai matlamat persaraannya? No, Ms. Chan will not be able to achieve her retirement
Ms. Chan is 45 years old and she always wishes to retire as goal. She needs to continue working for another 5 years
a millionaire by the age of 55. Recently, Ms. Chan receives to be able to have a million in her financial profile.
RM500 000 from her father’s will. Suppose she invests D Tidak, Ms. Chan tidak akan dapat mencapai
the money in an investment account that can earn 8% matlamat persaraannya. Dia perlu melabur
interest per annum. Will Mr. Chan be able to achieve her sekurang-kurangnya RM650 000 ke
retirement goal? dalam akaun pelaburan untuk mencapai
A Ya, Ms. Chan akan dapat mencapai matlamat matlamatnya dalam tempoh 10 tahun.
persaraannya dengan melaburkan RM500 000 No, Ms. Chan will not be able to achieve her retirement
dalam akaun pelaburan yang memperoleh goal. She needs to invest at least RM650 000 in the
pulangan faedah sebanyak 8% setahun. investment account in order to reach her goal in 10
years.
Soalan Subjektif
Jawab soalan-soalan berikut berdasarkan situasi di bawah.

Answer the following questions based on the situation below.
Thomas ialah seorang remaja berusia 16 tahun yang berbakat besar dalam persembahan. Dia suka
menyanyi dan menari sejak kecil lagi. Thomas ingin menabung bagi mengikuti Program Pembangunan
Bakat Bintang di Seoul, Korea Selatan dalam tempoh 3 tahun lagi. Kos bagi program itu dianggarkan
RM10 000.
Thomas is a 16-year-old teenager who has a great talent in performance. He loves to sing and dance since young. Thomas has
always wanted to save money to attend the Upcoming Star Development Programme in Seoul, South Korea in 3 years’ time. The
program costs approximately RM10 000.
171

1 Bina matlamat SMART untuk Thomas bagi mencapai impiannya.
Construct the SMART goal for Thomas to achieve his dream.
Simpanan sebulan: RM10 000 = RM277.78 ≈ RM280

(3 × 12)
S Merancang untuk menabung bagi mengikuti Program Pembangunan Bakat Bintang di Seoul
M Merancang untuk menyimpan sebanyak RM10 000 untuk menghadiri program ini
A Dia akan memperoleh RM10 000 dengan menyimpan RM280 setiap bulan
R Dia boleh mendapatkan jumlah setiap bulan ini dari penjimatan wang poketnya dan juga kerja sambilan pada
hujung minggu
T Dengan menyimpan RM280 setiap bulan, dia akan mempunyai RM10 000 dalam 3 tahun
2 Berdasarkan penyata aliran tunai bulanan Thomas yang ditunjukkan dalam jadual di bawah,
Based on Thomas’s monthly cash flow statement shown in the table below,
(a) adakah dia dapat mencapai matlamat kewangannya?
will he be able to achieve his financial goal?
(b) Terangkan bagaimana dia boleh meningkatkan aliran masuk tunai jika aliran tunai bersihnya tidak
mencukupi. KBAT Mengaplikasi
Explain how he can increase his cash inflow if his current net cash flow is not sufficient.
Penyata Aliran Tunai Thomas

Thomas’s Cash Flow Statement
ALIRAN TUNAI MASUK NILAI (RM)
Elaun 300
Allowance
Jumlah aliran masuk tunai 300
Makanan
Food
Makan di sekolah 160
Meals at school
Pendidikan
Education
Yuran tuisyen 80
Tuition fee
Gaya hidup peribadi
Personal lifestyle
CD dan majalah 60
CDs and magazines
Jumlah aliran keluar wang tunai 300
Aliran Tunai Bersih 0
Net Cash Flow
(a) Berdasarkan penyata aliran tunai bulanan, Thomas tidak mempunyai sebarang simpanan. Oleh itu, sukar baginya
untuk mencapai matlamat kewangannya.
(b) Berikut ialah langkah-langkah yang boleh diambil oleh Thomas untuk meningkatkan aliran masuk tunai:
(i) Bekerja sebagai penyanyi sambilan di kafe pada hujung minggu.
(ii) Kurangkan perbelanjaan makanan dan minuman.
(iii) Thomas boleh meminjam CD dan majalah daripada kawannya berbanding membeli barangan tersebut.
172

3 Setelah mengkaji kedudukan kewangannya dalam Soalan 2, Thomas telah melaksanakan beberapa
langkah untuk meningkatkan aliran tunai masuk bulanannya. Penyata aliran tunai yang disemak semula
diberikan dalam jadual di bawah.
After reviewing his financial status in Question 2, Thomas has implemented some measures to increase his monthly cash inflow.
The revised cash flow statement is given in the table below.
Penyata Aliran Tunai Thomas

Thomas’s Cash-Flow Statement
Income and Expenses Budget (RM) Actual (RM)
ALIRAN TUNAI MASUK
CASH INFLOWS
Elaun 300 300
Allowance
Kerja sambilan – 300
Part-time job
Jumlah 300 600
Total
ALIRAN TUNAI KELUAR
CASH OUTFLOWS
Makanan
Food
Makan di sekolah 160 160
Meals at school
Pendidikan
Education
Yuran tuisyen 80 80
Tuition fee
Gaya hidup peribadi
Personal lifestyle
CD dan majalah 60 –
CDs and magazines
Jumlah 300 240
Total
Aliran Tunai Bersih 0 360
Net Cash Flow
(a) Berdasarkan pelan kewangan yang disemak, bolehkah Thomas mencapai matlamat kewangannya?
Based on the revised financial plan, can Thomas achieve his financial goal?
(b) Adakah pengurusan kewangan Thomas berkesan selepas membuat semakan?
Is Thomas’s financial management effective after making the revision?
(a) Ya, Thomas boleh mencapai matlamat kewangannya selepas menyemak pelan kewangannya. Aliran tunai
bersihnya bertambah menjadi RM360 sebulan.
(b) Pengurusan kewangan Thomas adalah berkesan selepas membuat semakan. Dengan menjimatkan RM280 untuk
penyimpanan bagi Program Pembangunan Bakat Bintang, dia masih mempunyai lebihan RM80 sekiranya berlaku
kecemasan atau perbelanjaan yang tidak dijangka.
RM360 – RM280 = RM80
173

Zon KBAT
1 En. Jamal dan Pn. Aminah mempunyai tiga orang cahaya mata masing-masing berumur 4, 3 dan 1 tahun.
Mereka akan mendapat seorang lagi cahaya mata dalam masa beberapa bulan. En. Jamal dan Pn. Aminah
mahu memberikan yang terbaik kepada anak-anak mereka, termasuklah pendidikan masa depan. Walau
bagaimanapun, mereka juga perlu memikirkan persaraan mereka sendiri. Apakah yang harus diutamakan
dahulu? Perancangan persaraan atau perancangan masa depan anak-anak? KBAT Menganalisis
En. Jamal and Pn. Aminah have three children aged 4, 3 and 1 year respectively. They are expecting another baby in a few
months. En. Jamal and Pn. Aminah want to give the best to their children, including their future education. However, they also
need to think about their own retirement. Which should come first? Retirement planning or children’s future planning?
Pilihan 1: Perancangan persaraan lebih utama berbanding perancangan pendidikan. En. Jamal dan Pn. Aminah akan
bergantung kepada simpanan persaraan mereka untuk membayar keperluan asas seperti makanan, pengangkutan
dan perlindungan pada masa depan. Jika mereka tidak bekerja, dana persaraan mereka adalah satu-satunya sumber
pendapatan mereka. Sebaliknya, penjimatan untuk pendidikan anak-anak mereka juga penting, tetapi bukan satu
keperluan. Anak-anak mereka akan mempunyai alternatif lain termasuk biasiswa, geran atau pinjaman untuk
membayar pendidikan mereka. Selain itu, ada juga pilihan untuk sekolah yang lebih murah. Oleh itu, penjimatan
untuk pendidikan anak-anak adalah kemewahan, tetapi penjimatan untuk persaraan adalah satu keperluan.
Pilihan 2: Perancangan pendidikan lebih utama berbanding perancangan persaraan. Kemampuan untuk menyokong
anak-anak mereka untuk pendidikan tinggi adalah penting untuk masa depan anak-anak. Pendidikan boleh dilihat
sebagai suatu pelaburan dalam keluarga mereka. Untuk penyimpanan pendidikan anak-anak mereka, En. Jamal
dan Pn. Aminah boleh melanjutkan tempoh persaraan mereka dengan memperuntukkan lebih banyak dana untuk
pendidikan anak-anak mereka. Mereka perlu bekerja lebih lama untuk mencapai matlamat persaraan mereka tetapi
dana pendidikan anak-anak mereka akan dijamin.
2 Encik Hon mempunyai anak kembar dua berusia dua tahun dan seorang anak perempuan berusia
20 bulan. Semasa beliau masih muda, beliau mula membina dana kecemasan untuk keluarganya. Beliau
juga mengetepikan wang untuk bersara. Sekarang, Encik Hon mula berfikir tentang perancangan masa
depan untuk anak-anaknya. Bagaimanakah beliau merancang untuk pendidikan anak-anaknya?
Anggap Encik Hon mempunyai lebihan RM2 000 setiap bulan selepas menolak semua perbelanjaan dan
simpanan peribadi. KBAT Menilai
Mr. Hon has two-year old twin sons and a 20-month old daughter. When he was young, he has started to build an emergency
fund for his family. He also puts aside money for retirement. Now, Mr. Hon starts to think about future planning for his
children. How should he plan for his children’s education?
Assume that Mr. Hon has an excess of RM2 000 every month after deducting all expenses and personal savings.
Pelan paling mudah untuk menubuhkan dana pendidikan untuk tiga orang anak Encik Hon ialah membeli polisi
insurans pendidikan untuk setiap anaknya. Polisi tersebut bukan sahaja menawarkan pembiayaan tetapi juga
perlindungan insurans. Oleh sebab anak-anaknya masih muda, beliau mempunyai jangka masa yang panjang untuk
mengumpul jumlah yang diperlukan untuk pendidikan tinggi anak-anaknya menggunakan faedah kompaun.
174

Whole Book Answers-2 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Whole Book Answers-2 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bab Bidang Pembelajaran: Perkaitan dan Algebra

Fungsi dan Persamaan Kuadratik

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 1 12/17/19 3:45 PM

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 2 12/17/19 3:45 PM

f(x) –17 –10 –5 –2 –1 –2 –5 –10

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 3 12/17/19 3:45 PM

f(x) –13 –3 3 5 3 –3 –13 –27

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 4 12/17/19 3:45 PM

3 f(x) = (3 + x)(x – 4) 4 f(x) = 9 – 16x2

Imbas atau layari https://www.geogebra.org/classic/huswx2dp untuk mengetahui lebih banyak

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 5 12/17/19 3:45 PM

(x + 3) cm P Q (x + 2) cm Andaikan bilangan pen = x.

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 6 12/17/19 3:45 PM

(a) (x – 2)(x – 3) = 0 (b) (3x – 1)(x + 2) = 0

1 (x + 4)(x – 3) = 0 2 (x – 7)(x – 5) = 0 3 (2x + 5)(x – 3) = 0

4 (5x – 1)(x + 2) = 0 5 (3x – 2)(2x + 7) = 0 6 (5 – 3x)(2 – x) = 0

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 7 12/17/19 3:45 PM

1 (2 – y)2 = –3y(2 – y) 2 (m + 1)(m + 2) = –2m(2 + m) 36

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 8 12/17/19 3:45 PM

(a) a < 0, bentuk graf: 2—

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 9 12/17/19 3:45 PM

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 10 12/17/19 3:45 PM

Latihan 10 Selesaikan setiap masalah yang berikut. KBAT Mengaplikasi, Menganalisis

(a) Ungkapkan luas keseluruhan rajah dalam sebutan x.

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 11 12/17/19 3:45 PM

(a) (3k + 2) ialah nombor tengah, maka 3k + 1, 3k + 2, 3k + 3

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 12 12/17/19 3:45 PM

3 Antara yang berikut, yang manakah mewakili

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 13 12/17/19 3:45 PM

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 14 12/17/19 3:45 PM

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 15 12/17/19 3:45 PM

Modul A+ Maths F4-Chap 1.indd 16 12/17/19 3:45 PM

2.1 Asas Nombor/Number Bases

Contoh 1 1 11102 2 223

5 324 6 3435 7 1546

8 657 9 268 10 769

11 100112 12 1345 13 7778

Modul A+ Maths F4-Chap 2.indd 17 12/17/19 3:48 PM

Nombor dalam asas 8/Number in base 8 2 6 1 7

Latihan 2 Nyatakan nilai tempat bagi setiap digit bergaris.

(a) 1010112 (b) 52718 (c) 23516

1 101112 2 120213 3 21135

4 42317 5 62008 6 13579

7 210314 8 34246 9 160008

Modul A+ Maths F4-Chap 2.indd 18 12/17/19 3:48 PM

(a) 1100012 (b) 24315 (c) 2467

1 100012 2 220113 3 4015

Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris

4 34006 5 17268 6 231014

Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris

7 30157 8 72489 9 67108

Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris Nilai digit bergaris

Modul A+ Maths F4-Chap 2.indd 19 12/17/19 3:48 PM

(a) 100112 (b) 2156 (c) 4135

Sudut Kalkulator (a) Tekan BIN 11001 = DEC

1 11002 2 10203 3 1608

11002 10203 1608

4 23104 5 34035 6 2627

23104 34035 2627

7 3546 8 1759 9 21018

3546 1759 21018

Modul A+ Maths F4-Chap 2.indd 20 12/17/19 3:48 PM

Menukarkan suatu nombor dalam asas x kepada asas yang lain, y.